You are on page 1of 43

lwtf]kq ;DaGwL P]g, @)^#

-ldlt @)&$ ;fn kf}if d;fGt;Dd ePsf ;+zf]wg ;d]t ldnfOPsf]_

g]kfn ;/sf/
sfg"g, Gofo tyf ;+;bLo dfldnf dGqfno
l;+xb/af/
lwtf]kq ;DaGwL P]g, @)^#
k|df0fLs/0f / k|sfzg ldlt
;+zf]wg ug]{ P]g @)^#.(.#)
s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ @)&@.!!.!#
@)^# ;fnsf] P]g g+= ##
lwtf]kq ;DaGwL sfg"gnfO{ ;+zf]wg / PsLs/0f ug{ ag]sf] P]g
k|:tfjgf M b]zsf] cfly{s ljsf;sf] nflu cfjZos k"“hL kl/rfng ug{ k"“hL
ahf/sf] ljsf; u/L lwtf]kqdf nufgL ug]{ nufgLstf{sf] lxt ;+/If0f ug{sf lglDt
lwtf]kqsf] lgisfzg, vl/b, laqmL tyf ljlgdonfO{ Jojl:yt agfO{ lwtf]kq ahf/
/ lwtf]kq Joj;fodf ;+nUg JolQmx?sf] sfd sf/afxLnfO{ lgoldt tyf Jojl:yt
ug{ tt\ ;DaGwL sfg"gnfO{ ;+zf]wg / PsLs/0f u/L ;dofg's'n agfpg jf~5gLo
ePsf]n],
k|ltlglw ;efsf] 3f]if0ff, @)^# hf/L ePsf] klxnf] jif{df k|ltlglw ;efn]
of] P]g agfPsf]5 .
kl/R5]b–!
k|f/lDes
!= ;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ o; P]gsf] gfd ælwtf]kq ;DaGwL P]g, @)^#Æ
/x]sf] 5 .
-@_ of] P]g @)^# ;fn c;f]h ^ ut] b]lv k|f/De ePsf] dflgg]5 .
@= kl/efiff M ljifo jf k|;·n] csf]{ cy{ gnfu]df o; P]gdf,–
-s_ æcWoIfÆ eGgfn] bkmf & adf]lhd lgo'Qm af]8{sf] cWoIf
;Demg' k5{ .
-v_ æcg'dltkqÆ eGgfn] lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug{ jf
lwtf]kq Joj;fo ug{ o; P]g adf]lhd af]8{n] lbPsf]
cg'dltkq ;Demg' k5{ .
-u_ æsDkgLÆ eGgfn] sDkgL ;DaGwL k|rlnt sfg"g adf]lhd
;+:yfkgf ePsf] sDkgL ;Demg' k5{ .
-3_ æl8kf]lh6/LÆ eGgfn] of]hgf Joj:yfks;“u ;Demf}tf u/L
s'g} ;fd"lxs nufgL of]hgfsf] ;DklQ ;'/Iffk"j{s /fVg] /
;~rfng ug]{ h:tf ;'/Ifs ;]jf -s:6f]l8on ;le{;_ k|bfg
ug]{ u/L lhDd]jf/L lng] a}+s jf ljQLo ;+:yf ;Demg' k5{ .
-ª_ ætf]lsPsf]Æ jf ætf]lsP adf]lhdÆ eGgfn] o; P]g cGtu{t
ag]sf] lgoddf tf]lsPsf] jf tf]lsP adf]lhd ;Demg' k5{ .
-r_ ælwtf]kqÆ eGgfn] ;+ul7t ;+:yfn] hf/L u/]sf] z]o/, :6s,
a08, l8j]~r/, l8j]~r/ :6s jf ;fd"lxs nufgL of]hgf

(1)
;DaGwL k|df0fkq jf g]kfn ;/sf/n] hf/L u/]sf] jf g]kfn
;/sf/sf] hdfgtdf ;+ul7t ;+:yfn] hf/L u/]sf] C0fkq,
artkq jf a08 ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] lwtf]kq ahf/
dfk{mt sf/f]af/ x'g ;Sg] jf x:tfGt/0f x'g ;Sg] egL
af]8{n] tf]lslbPsf] cGo lwtf]kq jf To:tf] lwtf]kq vl/b,
laqmL jf ljlgdo ug{ ;Sg] clwsf/kq ;d]tnfO{ hgfp“5 .
-5_ ælwtf]kq sf/f]af/Æ eGgfn] lwtf]kqsf] lgisfzg, vl/b,
laqmL jf ljlgdo tyf tt\ ;DaGwL cGo sfo{ ;Demg' k5{ .
-h_ ælwtf]kqsf] btf{Æ eGgfn] ;+ul7t ;+:yfn] bkmf @& adf]lhd
af]8{ ;dIf u/]sf] lwtf]kqsf]] btf{ ;Demg' k5{ .
-em_ ælwtf]kq ahf/Æ eGgfn] lwtf]kq vl/bstf{ tyf laqm]tfnfO{
Ps} 7fp“df NofO{ lg/Gt/ ?kdf lwtf]kqsf] vl/b, laqmL jf
ljlgdo sfo{ ;DkGg ug]{ ahf/, :yfg jf ;'ljwf ;Demg'
k5{ .
-`_ ælwtf]kq Joj;foÆ eGgfn] lwtf]kq Joj;fo ug{ cg'dltkq
k|fKt sDkgL jf ;+:yfn] o; P]g adf]lhd ug]{ lwtf]kq
sf/f]af/ ;Demg' k5{ .
-6_ ælwtf]kq Joj;foLÆ eGgfn] lwtf]kq Joj;fo ug{ bkmf %*
adf]lhd cg'dltkq k|fKt sDkgL jf ;+:yf ;Demg' k5{ .
-7_ ælgisfzgÆ eGgfn] ;+ul7t ;+:yfn] k"“hL p7fpgsf] nflu
lwtf]kq hf/L ug{ /fv]sf] k|:tfj tyf tt\ ;DaGwL sfo{
;Demg' k5{ / ;f] zAbn] ;+:yfksnfO{ lwtf]kq hf/L ug]{
sfo{ ;d]tnfO{ hgfp“5 .
-8_ ækl/kq ljlwÆ eGgfn] a9Ldf krf; hgf;Dd
nufgLstf{x?nfO{ nlIft u/L lr7\7L, kq jf s'g} klg
ljB'tLo ;~rf/ dfWodaf6 lwtf]kq laqmLsf nflu k|:tfj
/fVg] sfo{ ;Demg' k5{ .
-9_ æaf]8{Æ eGgfn] bkmf # adf]lhd :yfkgf ePsf] g]kfn
lwtf]kq af]8{ ;Demg' k5{ .
-0f_ æljlgdoÆ eGgfn] o; P]g adf]lhd lgisfzg e};s]sf
lwtf]kqsf] vl/b, laqmL jf x:tfGt/0f ;DaGwL sfo{ ;Demg'
k5{ .
-t_ æljj/0fkqÆ eGgfn] ;+ul7t ;+:yfn] lwtf]kqsf] ;fj{hlgs
lgisfzg ug'{ cl3 bkmf #) adf]lhd k|sfzg ug'{ kg]{
ljj/0fkq ;Demg' k5{ .
-y_ æof]hgf Joj:yfksÆ eGgfn] o; P]g adf]lhd bIf nufgL
;]jf k|bfg ug]{ p2]Zo lnO{ ;xefuLx?sf] ;fd"lxs nufgL
of]hgf Joj:yfkg ug]{ ;+ul7t ;+:yf ;Demg' k5{ .

(2)
-b_ ænufgL sf]ifÆ eGgfn] of]hgf Joj:yfksn] bIf nufgL ;]jf
k|bfg ug]{ p2]Zon] s/f/sf] cfwf/df ;xefuLx?af6
;fd"lxs nufgL of]hgfdf hDdf u/]sf] /sdaf6 ;[hgf eO{
cfÇgf] lhDdfdf lnPsf] sf]if jf To:tf] sf]if;“u ;DalGwt
;DklQ ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] o; P]g adf]lhd of]hgf
Joj:yfksn] cfÇgf] lhDd]jf/Ldf lnPsf] sf]if jf ;DklQsf]
nufgL Joj:yfkgaf6 ;[lht yk ;DklQ / k|ltkmn:j?k
hDdf ePsf] /sd ;d]tnfO{ hgfp“5 .
-w_ æ;xefuLÆ eGgfn] of]hgf Joj:yfksn] o; P]g adf]lhd
;~rfng u/]sf] ;fd"lxs nufgL of]hgfdf /sd nufgL ug]{
JolQm jf ;+:yf ;Demg' k5{ .
-g_ æ;b:oÆ eGgfn] af]8{sf] ;b:o ;Demg' k5{ / ;f] zAbn]
cWoIf ;d]tnfO{ hgfp“5 .
-k_ æ;+ul7t ;+:yfÆ eGgfn] lwtf]kqsf] ;fj{hlgs lgisfzg ug{
;Sg] u/L k|rlnt sfg"g adf]lhd :yfkgf ePsf] ;+ul7t
;+:yf ;Demg' k5{ .
t/ ;f] zAbn] k|fOe]6 lnld6]8 sDkgL jf ;xsf/L
;+:yfnfO{ hgfpg] 5}g .
-km_ æ;fj{hlgs lgisfzgÆ eGgfn] ;+ul7t ;+:yfn] cfÇgf]
lwtf]kq laqmL ug{ ;j{;fwf/0f ;dIf ljj/0fkq k|sfzg u/L
/fv]sf] k|:tfj ;Demg' k5{ .
-a_ æ;fd"lxs nufgL of]hgfÆ -sn]lS6e OGe]i6d]G6 :sLd_
eGgfn] ljleGg JolQm jf ;+:yfx?sf] ;xeflutf /xg] u/L
kl/rfng ul/Psf] art nufgL /sdnfO{ cfÇgf]
lhDd]jf/Ldf lnO{ ;f]sf] bIf nufgL ;]jfåf/f k|fKt ePsf]
k|ltkmn ;DalGwt sfo{qmdsf ;xefuLx?nfO{ ;dfg'kflts
?kn] ljt/0f ug{ o; P]g adf]lhd of]hgf Joj:yfksn]
;~rfng u/]sf] nufgL sf]if, Psf° sf]if jf ;do ;dodf
af]8{n] tf]lslbPsf] To:t} k|sf/sf cGo ;xeflutfd"ns sf]if
Joj:yfkg sfo{qmd ;Demg' k5{ .
-e_ æ;"rLs/0fÆ eGgfn] lwtf]kq ahf/ dfk{mt lwtf]kqsf] vl/b,
laqmL jf ljlgdo ug]{ k|of]hgsf] nflu lwtf]kq ahf/df
ul/g] lwtf]kqsf] ;"rLs/0f ;Demg' k5{ .
-d_ æxsk|b lgisfzgÆ eGgfn] ;+ul7t ;+:yfn] lgisfzg u/]sf]
s'g} lwtf]kq ;flassf z]o/jfnf jf lghn] dgf]gog u/]sf]
s'g} JolQmn] vl/b ug{ kfpg] u/L /flvPsf] k|:tfj ;Demg'
k5{ .

(3)
kl/R5]b–@
af]8{ ;DaGwL Joj:yf
#= af]8{sf] :yfkgf M -!_ k"“hL ahf/sf] ljsf; u/L lwtf]kqdf nufgL ug]{
nufgLstf{x?sf] lxt ;+/If0f ug{ lwtf]kqsf] lgisfzg, vl/b, laqmL, ljt/0f
tyf ljlgdonfO{ Jojl:yt agfO{ lwtf]kq ahf/ / lwtf]kq Joj;fodf ;+nUg
JolQmx?sf] sfd sf/afxLnfO{ lgoldt tyf Jojl:yt ug{sf] nflu g] kfn
lwtf]kq af]8{sf] gfdaf6 Pp6f af]8{sf] :yfkgf ul/Psf] 5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd :yfkgf x'g] af]8{df b]xfosf ;b:ox? /xg]
5g\ M–
-s_ g]kfn ;/sf/n] lgo'Qm u/]sf] JolQm – cWoIf
-v_ ;x–;lrj, cy{ dGqfno – ;b:o
-u_ ;x–;lrj, sfg"g, Gofo tyf ;+;bLo
dfldnf dGqfno – ;b:o
-3_ k|ltlglw, g]kfn /fi6« a}+s – ;b:o
-ª_ k|ltlglw, g]kfn rf6{8{ Psfp06]06\; ;+:yf – ;b:o
-r_ k|ltlglw, g]kfn pBf]u jfl0fHo dxf;+3 – ;b:o
-5_ cy{zf:q, Joj:yfkg, cfly{s, ljQLo, jfl0fHo
jf sfg"g ljifodf dfGotf k|fKt
ljZjljBfnoaf6 sDtLdf :gftsf]Q/ pkflw
xfl;n u/L lwtf]kq ahf/, Joj:yfkg, k"“hL
ahf/ ljsf;, ljQLo jf cfly{s If]qdf
sDtLdf ;ft jif{sf] cg'ej k|fKt u/]sf
lj1x?dWo]af6 g]kfn ;/sf/n] dgf]gLt
u/]sf] Pshgf – ;b:o
-#_ pkbkmf -@_ sf] v08 -ª_ / -r_ adf]lhd ;DalGwt ;+:yfn]
k|ltlglw dgf]gog ubf{ sDtLdf :gfts pkflw xfl;n u/L n]vf, pBf]u,
jfl0fHo, ljQLo, a}+ls°, cfly{s jf sfg"g ljifodf sDtLdf ;ft jif{ sfd
u/]sf] cg'ej ePsf] JolQmnfO{ dgf]gog ug'{ kg]{5 .
-$_ pkbkmf -@_ sf] v08 -5_ adf]lhd dgf]gLt ;b:osf] kbfjlw
tLg jif{ x'g]5 .
-%_ s'g} ;b:osf] kb l/Qm /x]sf] sf/0fn] dfq af]8{n] u/]sf] sfd
sf/afxLdf s'g} c;/ kg]{ 5}g .
-^_ af]8{n] tf]lslbPsf] af]8{sf] s'g} clws[t sd{rf/Ln] af]8{sf]
;lrjsf] sfd ug]{5 .

 s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)&@ åf/f ;+zf]lwt .

(4)
-&_ af]8{n] cfjZos b]v]df s'g} :jb]zL jf ljb]zL ljz]if1,
;Nnfxsf/nfO{ af]8{sf] a}7sdf ko{j]Ifssf] ?kdf efu lng cfdGq0f ug{
;Sg]5 .
-*_ af]8{sf] s]Gb|Lo sfof{no sf7df8f}+ pkTosfdf /xg]5 / af]8{n]
cfjZostf cg';f/ g]kfn /fHoleq jf aflx/ zfvf jf ;Dks{ sfof{no
vf]Ng ;Sg]5 .
$= af]8{ :jzfl;t / ;+ul7t ;+:yf x'g] M -!_ af]8{ cljlR5Gg pQ/flwsf/jfnf
:jzfl;t / ;+ul7t ;+:yf x'g]5 .
-@_ af]8{sf] ;a} sfd sf/afxLsf] nflu cfÇgf] Pp6f 5'§} 5fk
x'g]5 .
-#_ af]8{n] JolQm ;/x rn, crn ;DklQ k|fKt ug{, pkef]u ug{,
vl/b ug{, laqmL ug{ jf cGo s'g} lsl;dn] Joj:yf ug{ ;Sg]5 .
-$_ af]8{n] JolQm ;/x cfÇgf] gfdaf6 gfln; ph"/ ug{ / af]8{
pk/ klg ;f]xL gfdaf6 gfln; ph"/ nfUg ;Sg]5 .
%= af]8{sf] sfd, st{Jo / clwsf/ M af]8{sf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo
adf]lhd x'g]5 M–
-s_ k"“hL ahf/sf] ljsf;;“u ;DalGwt ljifosf ;DaGwdf g]kfn
;/sf/nfO{ cfjZostf cg';f/ k/fdz{ lbg],
-v_ lwtf]kq ;fj{hlgs ?kdf lgisfzg ug{ ;Sg] u/L :yfkgf
ePsf] ;+ul7t ;+:yfsf] lwtf]kq btf{ ug]{,
-u_ btf{ ePsf] lwtf]kqsf] lgisfzg, x:tfGt/0f, laqmL /
ljlgdonfO{ lgoldt tyf Jojl:yt ug]{,
-3_ lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug{ rfxg] ;+ul7t ;+:yfnfO{ of] P]g
jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod tyf ljlgodsf cwLgdf
/xL lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug{ cg'dlt lbg],
-ª_ lwtf]kq ahf/sf] sfd sf/afxLsf] lgodg tyf cg'udg
ug]{,
-r_ lwtf]kq ahf/n] of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf lgod
tyf ljlgod adf]lhd sfd sf/afxL u/] gu/]sf] x]g]{ /
gu/]sf] kfOPdf lwtf]kq ahf/sf] cg'dltkq lgnDag jf
vf/]h ug]{,
-5_ lwtf]kq Joj;fo ;~rfng ug{ rfxg] sDkgL jf ;+:yfnfO{
of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf lgod tyf ljlgodsf
cwLgdf /xL lwtf]kq Joj;fo ;~rfng ug{ cg'dltkq lbg],
-h_ lwtf]kq Joj;foLsf] sfd sf/afxLsf] lgodg tyf cg'udg
ug]{,
-em_ tf]lsP adf]lhdsf] k|lqmof k"/f u/L lwtf]kq Joj;foLsf]
sfo{ tyf Ifdtf cg'?k juL{s/0f ug]{ / :t/ sfod ug]{,

(5)
-`_ ;fd"lxs nufgL of]hgf tyf nufgL sf]if sfo{qmd ;~rfng
ug{ :jLs[lt lbg] tyf ;f]sf] lgodg / cg'udg ug]{,
-6_ lwtf]kq ahf/ tyf lwtf]kq sf/f]af/df ;+nUg lwtf]kq
Joj;fo;“u ;DalGwt ;+:yfx?sf] ljlgod :jLs[t ug]{ /
k"“hL ahf/sf] ljsf; tyf lwtf]kqdf nufgL ug]{
nufgLstf{sf] lxt ;+/If0f ug]{ ;DaGwdf cfjZos Joj:yf
ug{ lwtf]kq ahf/ tyf lwtf]kq sf/f]af/df ;+nUg lwtf]kq
Joj;fo;“u ;DalGwt ;+:yfx?sf] ljlgoddf cfjZostf
cg'?k ;+zf]wg ug{ cfb]z lbg],
-7_ lwtf]kq sf/f]af/ ;DaGwL lx;fa /fkm;fkm ug]{ sfdnfO{
Jojl:yt ug]{,
-8_ lwtf]kq Joj;foLn] lwtf]kq Joj;fo ubf{ of] P]g jf o; P]g
cGtu{t ag]sf lgod, ljlgod tyf lgb]{lzsfdf tf]lsP
adf]lhdsf] cfr/0f sfod /fv]sf] 5, 5}g x]g]{ / To:tf]
cfr/0f sfod /fv]sf] gkfOPdf lwtf]kq Joj;fo ug]{
cg'dltkq lgnDag jf vf/]h ug]{,
-9_ lwtf]kq ahf/sf] k|j4{g, ;Da4{g / :jR5 ;~rfngsf nflu
lwtf]kqsf] kl/df0f / sf/f]af/sf] tl/sfnfO{ lgoldt ug{
cfjZos Joj:yf ug]{, u/fpg],
-0f_ lwtf]kq nufgLstf{sf] lxtsf] ;+/If0f ug{sf nflu kl/R5]b–
( df pNn]v eP adf]lhdsf] lwtf]kqsf] leqL sf/f]af/ jf
lwtf]kq sf/f]af/ ;DaGwL cGo s;"/ x'g glbg cfjZos
Joj:yf ug]{,
-t_ lwtf]kq lgisfzg ug]{ ;+ul7t ;+:yf tyf lwtf]kq
Joj;foLn] k]z u/]sf] cfly{s ljj/0f k'g/fjnf]sg ug]{,
u/fpg] / tt\;DaGwdf cfjZos b]v]sf] lgb]{zg ;DalGwt
;+ul7t ;+:yfnfO{ lbg],
-y_ sDkgLsf] Joj:yfkgdf lgoGq0f x'g] u/L Psd'i6 jf k6s
k6s u/L z]o/ vl/b u/L :jfldTjdf lng] sfo{nfO{
Jojl:yt / kf/bzL{ u/fpg],
-b_ lwtf]kq jf sDkgL ;DaGwL dfldnfsf ;DaGwdf ;'kl/j]If0f
tyf lgodg ug{ ;DalGwt lgsfox?;“u ;dGjo u/L
;xof]u lng] lbg],
-w_ lwtf]kq tyf k"“hL ahf/ ljsf;sf ;DaGwdf cfjZos cGo
sfdx? ug]{, u/fpg] .
^= af]8{sf] a}7s / lg0f{o M -!_ cWoIfn] cfjZostf cg';f/ af]8{sf] a}7s
af]nfpg]5 . o:tf] a}7s sDtLdf dlxgfsf] Ps k6s a:g]5 .
-@_ cWoIfn] tf]s]sf] ldlt, ;do / :yfgdf af]8{sf] a}7s a:g]5 .

(6)
-#_ cWoIfn] af]8{sf] a}7ssf] cWoIftf ug]{5 / lghsf] cg'kl:yltdf
;b:ox?n] cfk"mx?dWo]af6 5fg]sf] ;b:on] a}7ssf] cWoIftf ug]{5 .
-$_ sDtLdf b'O{hgf ;b:on] af]8{sf] a}7s af]nfpgsf] nflu lnlvt
?kdf dfu u/]df To:tf] ;"rgf k|fKt u/]sf] ldltn] ;ft lbgleq cWoIfn]
af]8{sf] a}7s af]nfpg' kg]{5 .
-%_ af]8{sf] ;lrjn] af]8{sf] a}7s a:g] ;"rgfsf] ;fydf a}7sdf
5nkmn x'g] ljifox?sf] ;"rL ;b:ox?nfO{ pknAw u/fpg' kg]{5 .
-^_ s'n ;b:o ;+Vofsf] krf; k|ltzt eGbf a9L ;b:ox? pkl:yt
ePdf af]8{sf] a}7ssf] nflu u0fk"/s ;+Vof k'u]sf] dflgg]5 .
-&_ af]8{sf] a}7sdf ax'dtsf] /fo dfGo x'g]5 / dt a/fa/ ePdf
a}7ssf] cWoIftf ug]{ JolQmn] lg0ff{os dt lbg]5 .
-*_ af]8{sf] k|To]s a}7sdf pkl:yt ;b:ox?sf] gfd, 5nkmn
ePsf ljifo tyf a}7sdf ePsf lg0f{ox? Pp6f 5'§} lg0f{o k'l:tsfdf n]vL
pkl:yt ;b:ox?sf] b:tvt u/fO{ /fVg' kg]{5 .
-(_ af]8{n] u/]sf] lg0f{o af]8{sf] ;lrjn] k|dfl0ft u/L ;a}
;b:onfO{ pknAw u/fpg]5 .
-!)_ af]8{sf] a}7s ;DaGwL cGo sfo{ljlw af]8{ cfk}mn] lgwf{/0f u/]
adf]lhd x'g]5 .
&= cWoIfsf] lgo'lQm M -!_ af]8{sf] k|zf;sLo k|d'vsf] ?kdf b}lgs sfo{
;~rfng ug{sf] nflu g]kfn ;/sf/n] pkbkmf -@_ sf cwLgdf /xL
cWoIfsf] lgo'lQm ug]{5 .
-@_ g]kfn ;/sf/n] pkbkmf -!_ adf]lhd cWoIfsf] lgo'lQm ubf{
sDtLdf :gftsf]Q/ pkflw xfl;n u/L lwtf]kq ahf/ Joj:yfkg, k"“hL
ahf/ ljsf;, cfly{s, ljQLo, jfl0fHo, Joj:yfkg jf sfg"g If]qdf
sDtLdf ;ft jif{ sfd u/]sf nAw k|ltli7t JolQmx?dWo]af6 pko'Qm
JolQmnfO{ cWoIfsf] kbdf lgo'lQm ug]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd cWoIf lgo'lQm ug]{ k|of]hgsf lgldQ
gfd l;kmfl/; ugf{sf nflu /fli6«o of]hgf cfof]usf] ;DalGwt If]q x]g]{
;b:osf] ;+of]hsTjdf cy{ dGqfnosf ;lrj / lwtf]kq If]q;“u ;DalGwt
ljz]if1 /x]sf] Ps ;ldlt /xg]5 / ;f] ;ldltsf] l;kmfl/;df o; bkmf
adf]lhd cWoIfsf] lgo'lQm x'g]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] ;ldltn] gfd l;kmfl/; ubf{ o; P]g
adf]lhd of]Uotf k'u]sf sDtLdf tLghgf JolQmsf] gfd l;kmfl/; ug]{5 .
-%_ pkbkmf -#_ / -$_ adf]lhd ;ldltn] cWoIfsf] gfd l;kmfl/;
ubf{ cfÇgf] sfo{ljlw cfk}m lgwf{/0f ug]{5 .
-^_ cWoIfsf] kbfjlw rf/ jif{sf] x'g]5 / lgh k'gM a9Ldf rf/
jif{sf] nflu lgo'Qm x'g ;Sg]5 .

(7)
-&_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cWoIfn]
af]8{nfO{ xflg gf]S;fgL k'¥ofO{ af]8{sf] lxt jf k"“hL ahf/sf] ljsf; ljk/Lt
x'g] u/L sfd sf/afxL u/]df g]kfn ;/sf/n] tf]lsP adf]lhd hf“ra'em
;ldltsf] u7g u/L ;f] ;ldltsf] l;kmfl/;df lghnfO{ cWoIfsf] kbaf6
x6fpg ;Sg]5 .
t/ o;/L kbaf6 x6fpg' cl3 cWoIfnfO{ cfÇgf] kIfdf ;kmfO{ k]z
ug]{ plrt cj;/ k|bfg ug'{ kg]{5 .
*= cWoIfsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M -!_ cWoIfsf] sfd, st{Jo / clwsf/
b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ k"“hL ahf/sf] ljsf; ug{ lwtf]kqdf nufgL ug]{
nufgLstf{x?sf] lxt ;+/If0f ug{ cfjZos sfo{ ug]{,
-v_ lwtf]kq sf/f]af/nfO{ ;'b[9, k|efjsf/L tyf ljZj;gLo
agfpg lwtf]kq ahf/ tyf lwtf]kq Joj;foLx?sf]
sf/f]af/sf] lgodg tyf cg'udg ug]{, u/fpg],
-u_ af]8{sf] sfo{sf/L k|d'v eO{ sfd ug]{,
-3_ lwtf]kq ahf/ Joj:yfkg tyf k"“hL ahf/ ljsf;sf] nflu
af]8{n] ckgfpg' kg]{ bL3{sfnLg tyf cNksfnLg of]hgf
tyf gLlt :jLs[ltsf] nflu af]8{ ;dIf k]z ug]{,
-ª_ af]8{sf] a}7s af]nfpg] jf af]nfpg nufpg] / To;sf]
cWoIftf ug]{,
-r_ af]8{sf] jflif{s sfo{qmd tyf ah]6 tof/ u/L :jLs[ltsf]
nflu af]8{ ;dIf k]z ug]{,
-5_ af]8{åf/f ePsf lg0f{ox? sfof{Gjog ug]{, u/fpg],
-h_ af]8{sf] b}lgs sfo{sf] lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f u/L
af]8{sf] p2]Zo cg';f/ sfo{ ug]{,
-em_ af]8{nfO{ cfjZos ;Nnfxsf/ tyf sd{rf/Lx? tf]lsP
adf]lhd lgo'Qm ug]{,
-`_ af]8{åf/f ;'lDkPsf cGo sfdx? ug]{ u/fpg] .
-@_ pkbkmf -!_ df n]lvPb]lv afx]s cWoIfsf] cGo sfd, st{Jo /
clwsf/ tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
(= cWoIf tyf ;b:osf] kfl/>lds, a}7s eQf / cGo ;'ljwf M cWoIf tyf
;b:on] kfpg] kfl/>lds, a}7s eQf tyf cGo ;'ljwf / af]8{sf] sfdsf]
l;nl;nfdf g]kfn /fHoleq jf aflx/ cWoIf / ;b:on] e|d0f ubf{ kfpg]
b}lgs tyf e|d0f eQf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!)= cWoIf tyf ;b:osf] of]Uotf M cWoIf jf ;b:odf lgo'Qm x'gsf] nflu b]xfo
adf]lhdsf] of]Uotf k'u]sf] JolQm x'g' kg]{5 M–
-s_ g]kfnsf] gful/s ePsf],

(8)
-v_ pRr g}lts rl/q ePsf],
-u_ lwtf]kq ahf/ Joj:yfkg, k"“hL ahf/ ljsf;, cfly{s,
ljQLo, jfl0fHo, Joj:yfkg jf sfg"g If]qdf sDtLdf ;ft
jif{sf] k]zfut cg'ej xfl;n u/]sf], /
-3_ bkmf !! adf]lhd cof]Uo gePsf] .
!!= cWoIf tyf ;b:osf] cof]Uotf M b]xfosf s'g} klg JolQm cWoIf jf
;b:odf lgo'Qm x'g of]Uo x'g] 5}g M–
-s_ /fhg}lts bnsf] kbflwsf/L,
-v_ lwtf]kq Joj;fodf ;+nUg JolQmx?,
-u_ C0f ltg{ g;sL ;fx"sf] bfdf;fxLdf k/]sf] JolQm,
-3_ ax'nfPsf] JolQm,
-ª_ g}lts ktg b]lvg] kmf}Hbf/L cleof]udf cbfntaf6 ;hfo
kfPsf] JolQm .
!@= cWoIf tyf ;b:o kbd'Qm x'g] cj:yf M -!_ pkbkmf -@_ adf]lhd kbd'Qm
x'g] cj:yf ePdf cWoIf tyf ;b:onfO{ g]kfn ;/sf/n] kbd'Qm ug]{5 .
t/ o;/L kbd'Qm ug'{ eGbf cl3 g]kfn ;/sf/n] ;DalGwt
JolQmnfO{ cfÇgf] ;kmfO{ k]z ug]{ plrt cj;/af6 jl~rt ug]{ 5}g .
-@_ b]xfosf s'g} cj:yfdf cWoIf tyf ;b:o cfÇgf] kbaf6 d'Qm
x'g]5 M–
-s_ bkmf !! adf]lhd cWoIf tyf ;b:o x'g cof]Uo ePdf,
-v_ lwtf]kq nufgLstf{sf] lxt ljk/Lt jf k"“hL ahf/sf]
ljsf;df xflg gf]S;fgL k'Ug] sfo{ u/]df,
-u_ of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod adf]lhd
af]8{sf] p2]Zo xfl;n ug{sf] lgldQ af]8{n] ug'{ kg]{
sfo{x? sfof{Gjog ug{, u/fpg sfo{ Ifdtfsf] cefj
ePdf,
-3_ v/fa cfr/0fsf] sf/0faf6 s'g} k]zf jf Joj;fo
ug{af6 cof]Uo 7x¥ofO{ k|df0fkq vf]l;Psf] jf Joj;fo
ug{ /f]s nufOPsf]df,
-ª_ lagf ;"rgf nuftf/ tLg k6s eGbf a9L af]8{sf]
a}7sdf cg'kl:yt ePdf .
!#= cWoIf tyf ;b:osf] /fhLgfdf M cWoIf tyf ;b:on] g]kfn ;/sf/ ;dIf
lnlvt /fhLgfdf lbO{ cfÇgf] kbaf6 x6\g ;Sg]5 .
!$= l/Qm kbsf] k"lt{ M sfo{sfn k"/f gx'“b} cWoIf jf s'g} ;b:osf] kb l/Qm x'g
cfPdf g]kfn ;/sf/n] o; P]g adf]lhdsf] k|lqmof k"/f u/L ;f] kbdf af“sL
cjlwsf] nflu s'g} JolQmnfO{ lgo'Qm ug]{5 .

(9)
!%= sfd sf/afxL ab/ gx'g] M cWoIf jf ;b:osf] lgo'lQm jf af]8{sf] u7gdf
s'g} /Lt gk'u]sf] jf cWoIf jf ;b:osf] kb l/Qm /x]sf] sf/0fn] dfq
af]8{n] u/]sf] s'g} sfd sf/afxL ab/ x'g] 5}g .
!^= ;ldlt jf pk;ldlt u7g ug{ ;Sg] M -!_ af]8{n] cfÇgf] sfo{ ;~rfng
ug{sf] nflu cfjZostf cg';f/ ;ldlt jf pk;ldltx? u7g ug{ ;Sg]5 .
af]8{n] tf]lslbPsf] ;b:o o;/L u7g ePsf] ;ldlt jf pk;ldltsf] ;+of]hs
x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd u7g ePsf ;ldlt jf pk;ldltx?sf]
sfd, st{Jo, clwsf/, sfo{If]q, a}7s eQf tyf sfof{jlw af]8{n] tf]s]
adf]lhd x'g]5 .
!&= clwsf/ k|Tofof]hg M -!_ af]8{n] cfk"mnfO{ k|fKt clwsf/x?dWo] cfjZostf
cg';f/ s]xL clwsf/ cWoIf, s'g} ;b:o jf bkmf !^ adf]lhd u7g ePsf]
;ldlt jf pk;ldltnfO{ k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 .
-@_ cWoIfn] cfk"mnfO{ k|fKt clwsf/x?dWo] cfjZostf cg';f/ s'g}
;b:o, bkmf !^ adf]lhd u7g ePsf] ;ldlt jf pk;ldlt jf af]8{sf] s'g}
sd{rf/LnfO{ k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 .
!*= lghL :jfy{sf ;DaGwdf hfgsf/L lbg' kg]{ M s'g} ;b:osf] k|ToIf jf
ck|ToIf lghL :jfy{ ePsf] s'g} k|:tfj pk/ af]8{sf] a}7sdf 5nkmn x'g]
/x]5 eg] ;f] 5nkmn z'? x'g'eGbf cufj} lghn] ;f] af/]df af]8{nfO{
hfgsf/L lbg' kg]{5 . af]8{n] cg'dlt lbPdf afx]s To:tf] ;b:on] ;f] k|:tfj
pk/ x'g] 5nkmn tyf lg0f{odf efu lng / cfÇgf] dt k|s6 ug{ kfpg] 5}g .
t/ a}7ssf] u0fk"/s ;+Vof k'¥ofpgsf] nflu eg] To:tf] ;b:osf]
pkl:ylt dfGo x'g]5 .
!(= n]vfljb\, ;Nnfxsf/ tyf sd{rf/L ;DaGwL Joj:yf M -!_ af]8{sf] sfd
k|efjsf/L ?kn] ;~rfng ug{sf] nflu af]8{df cfjZos ;+Vofdf n]vfljb\,
;Nnfxsf/ tyf sd{rf/Lx? /xg]5g\ .
-@_ af]8{df /xg] n]vfljb\, ;Nnfxsf/ tyf sd{rf/Lx?sf] lgo'lQm,
kfl/>lds, ;'ljwf tyf ;]jfsf zt{x? tf]lsP adf]lhd x'g]5g\ .
@)= zky lng' kg]{ M af]8{df klxnf] k6s lgo'Qm ePsf cWoIf, ;b:o, af]8{sf
;Nnfxsf/ tyf sd{rf/Ln] cfÇgf] cf]xbfsf] sfd z'? ug'{ eGbf cufj}
tf]lsP adf]lhd uf]kgLotf / OdfGbf/Lsf] zky u|x0f ug'{ kg]{5 .
@!= uf]kgLotf M -!_ cWoIf, ;b:o, af]8{sf ;Nnfxsf/, sd{rf/L, n]vfk/LIfs,
Ph]06 jf k|ltlglwn] b]xfosf sfd ug{ ;Sg] 5}g M–
-s_ kbLo bfloTj lgjf{x ubf{ k|fKt x'g cfPsf] s'g} uf]Ko
hfgsf/L jf ;"rgf c?nfO{ lbg jf ;f]sf] e]b vf]Ng,
-v_ To:tf] hfgsf/L jf ;"rgf lghL nfesf] nflu k|of]u
ug{ .

(10)
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg af]8{n]
tf]lslbPsf] k|lqmof cg'?k cfk"mn] yfxf kfPsf] uf]Ko hfgsf/L jf ;"rgf
b]xfosf cj:yfdf k|sfzdf Nofpg ;lsg]5 M–
-s_ ;fj{hlgs ?kdf cfÇgf] st{Jo kfng ubf{, sfg"g
sfof{Gjog ug]{ lgsfonfO{ ;xof]u ubf{, cbfntsf]
cfb]z jf clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] lbPsf] cfb]zsf]
sf/0faf6 To:tf] hfgsf/L jf ;"rgf k|sfzdf
NofPsf]df,
-v_ cfÇgf] st{Josf] kfngsf] l;nl;nfdf af]8{sf] afx\o
n]vfk/LIfsnfO{ To:tf] hfgsf/L jf ;"rgf lbPsf]df,
-u_ sfg"gL sf/afxLsf] l;nl;nfdf af]8{sf] lxtsf] nflu
To:tf] hfgsf/L jf ;"rgf k|sfzdf NofPsf]df .
@@= af]8{sf] sf]if M -!_ af]8{sf] cfÇgf] 5'§} sf]if x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sf]ifdf b]xfosf /sdx? /xg]5g\ M–
-s_ g]kfn ;/sf/af6 k|fKt cg'bfg tyf cGo /sd,
-v_ :jb]zL, ljb]zL jf cGt/f{li6«o ;+3, ;+:yf jf lgsfoaf6
k|fKt cg'bfg, ;xof]u jf C0f,
t/ To:tf] cg'bfg, ;xof]u jf C0f ln+bf g]kfn
;/sf/sf] k"j{ :jLs[lt lng' kg]{5 .
-u_ cg'dltkq b:t'/ afkt k|fKt /sd,
-3_ lwtf]kq btf{ b:t'/ afkt k|fKt /sd,
-ª_ lwtf]kq sf/f]af/ u/] u/fP afkt k|fKt b:t'/, kmL,
z'Ns,
-r_ af]8{n] hl/jfgf u/] afkt k|fKt /sd,
-5_ cGo s'g} ;|f]taf6 k|fKt /sd .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd af]8{nfO{ k|fKt x'g] ;Dk"0f{ /sd g]kfn
/fHol:yt s'g} jfl0fHo a}+sdf vftf vf]nL hDdf ul/g]5 .
-$_ af]8{sf] tk{maf6 ul/g] ;Dk"0f{ vr{ pkbkmf -!_ adf]lhdsf]
sf]ifdf hDdf ePsf] /sdaf6 Joxf]l/g]5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd vr{ ubf{ k|To]s cfly{s jif{sf] nflu
ul/g] cfDbfgL / vr{sf] lgldQ af]8{af6 :jLs[t ePsf] ah]6sf] cfwf/df
vr{ ul/g]5 .
-^_ af]8{sf] sf]ifsf] ;~rfng tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
@#= cIfo sf]ifsf] Joj:yf M -!_ af]8{n] cfÇgf] cfo;|f]tsf] Joj:yf ug{ Pp6f
cIfo sf]ifsf] :yfkgf ug{ ;Sg]5 / ;f] sf]ifdf k|To]s jif{ af]8{n] tf]s]
adf]lhdsf] /sd hDdf ul/g]5 .

(11)
-@_ cIfo sf]ifdf /x]sf] /sd g]kfn ;/sf/n] hf/L u/]sf]
lwtf]kqdf jf af]8{n] tf]s] adf]lhd cfjlws vftf vf]nL /fVg ;lsg]5 .
-#_ ;fdfGotM cIfo sf]ifsf] /sdaf6 cflh{t cfo afx]s ;f] sf]ifdf
/x]sf] /sd vr{ ug{ kfOg] 5}g .
-$_ cIfo sf]if ;~rfng ;DaGwL Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
@$= af]8{sf] n]vf M -!_ af]8{n] cfÇgf] sfd sf/afxLsf] clen]v cBfjlws agfO{
/fVg' kg]{5 .
-@_ af]8{n] cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] a9Ldf 5 dlxgfleq ;f]
cfly{s jif{sf] cfo Joosf] lx;fa, jf;nft tyf n]vf ;DaGwL ljj/0f
cGt/f{li6«o k|rng cg'?ksf] n]vf k|0ffnL cg';f/ tof/ u/L /fVg' kg]{5 .
@%= n]vfk/LIfs / n]vfk/LIf0f M -!_ af]8{sf] lx;fa lstfa / ;|]:tfsf]
n]vfk/LIf0f dxfn]vfk/LIfs jf lghn] tf]s]sf] s'g} n]vfk/LIfsaf6 x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgo'Qm ePsf] n]vfk/LIfsn] af]8{sf] lx;fa
lstfa / ;|]:tfsf] n]vfk/LIf0f ubf{ cfÇgf] n]vfk/LIf0f k|ltj]bgdf cGo
s'/fsf] cltl/Qm b]xfosf s'/fx? ;d]t pNn]v ug'{ kg]{5 M–
-s_ cfo Joo ljj/0fdf af]8{sf] ;f] cfly{s jif{sf] cfo
Joosf] ;To tYo b]lvG5 jf b]lv+b}g,
-v_ ;f] cfly{s jif{sf] jf;nftdf af]8{sf] oyfy{ cfly{s
l:ylt :ki6 b]lvG5 jf b]lv+b}g .
@^= jflif{s k|ltj]bg M -!_ cWoIfn] af]8{sf] sfd sf/afxLsf] jflif{s k|ltj]bg
k|To]s cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] ldltn] rf/ dlxgfleq af]8{ ;dIf k|:t't
ug'{ kg]{5 / o:tf] k|ltj]bgsf] Ps k|lt g]kfn ;/sf/nfO{ ;d]t pknAw
u/fpg' kg]{5 .
-@_ cWoIfn] pkbkmf -!_ df pNn]v eP adf]lhdsf] af]8{sf] jflif{s
k|ltj]bg k|To]s jif{ ;fj{hlgs ?kdf k|sfzg ug'{ kg]{5 .
kl/R5]b–#
lwtf]kqsf] btf{ tyf lgisfzg
@&= lwtf]kqsf] btf{ M -!_ ;+ul7t ;+:yfn] cfk"mn] lgisfzg ug]{ lwtf]kq
lgisfzg ug'{ cl3 af]8{df btf{ u/fpg' kg]{5 .
-@_ ;+ul7t ;+:yfn] pkbkmf -!_ adf]lhd lwtf]kq btf{ u/fpgsf
nflu cfÇgf] k|aGwkq tyf lgodfjnL / ;f] lwtf]kq;“u ;DalGwt sfuhft
;lxt tf]lsP adf]lhdsf] b:t'/ ;+nUg u/L tf]lsPsf] 9f“rfdf af]8{df lgj]bg
lbg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd lgj]bg k|fKt ePdf af]8{n] cfjZos
hf“ra'em u/L pko'Qm b]v]df tf]lsP adf]lhdsf] btf{ lstfadf To:tf]
lwtf]kq ljj/0f ;lxt btf{ u/L tf]lsPsf] 9f“rfdf ;DalGwt ;+ul7t
;+:yfnfO{ lwtf]kqsf] btf{ k|df0fkq lbg' kg]{5 .

(12)
-$_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg of] P]g
k|f/De x'g' eGbf cl3 lwtf]kq lgisfzg ul/;s]sf ;+ul7t ;+:yfn] To:tf]
lwtf]kq of] P]g k|f/De ePsf] ldltn] Ps jif{leq o; P]g adf]lhd af]8{df
btf{ u/fpg' kg]{5 .
@*= lwtf]kqsf] laqmL tyf x:tfGt/0f M -!_ ;+ul7t ;+:yfn] lwtf]kqsf] btf{
ePkl5 To:tf] lwtf]kqsf] af“8kmf“8 jf laqmL u/]df To;/L af“8kmf“8 jf
laqmL u/]sf] lwtf]kqsf] ljj/0f ;lxtsf] ;"rgf ;ft lbgleq af]8{nfO{ lbg'
kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;"rgf k|fKt ePkl5 nufgLstf{ /
;+ul7t ;+:yfsf] lxtsf] nflu To:tf] lwtf]kqsf] af“8kmf“8 / laqmL ug]{
sfo{nfO{ :jR5 / hfgsf/Ld"ns agfpg' kg]{ b]lvPdf af]8{n] ;DalGwt
;+ul7t ;+:yfnfO{ cfjZos lgb]{zg lbg ;Sg]5 . To:tf] lgb]{zgsf] kfngf
ug'{ ;DalGwt ;+ul7t ;+:yfsf] st{Jo x'g]5 .
@(= lwtf]kqsf] ;fj{hlgs lgisfzg ug'{ kg]{ M -!_ ;+ul7t ;+:yfn] Ps k6sdf
krf;hgfeGbf a9L JolQmx?nfO{ lwtf]kq laqmL ljt/0f ug]{ ePdf To:tf]
lwtf]kq laqmL ljt/0fsf] lgldQ ;fj{hlgs lgisfzg ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgisfzg ul/g] lwtf]kqsf] b/vf:t v'nf
/xg] cjlw tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
-#_ ;fj{hlgs lgisfzg x'g] lwtf]kqsf] d"No tyf af“8kmf“8 ;DaGwL
Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
-$_ Ps k6s ;fj{hlgs lgisfzg ul/;s]sf] lwtf]kq laqmL geO{
Ps jif{leq k'gM lgisfzg ug'{ k/]df To;/L lwtf]kq lgisfzg ug]{ ;+ul7t
;+:yfn] klxn] k|sflzt ljj/0fkqdf pNn]v ePsf s'/f eGbf km/s ePsf
s'/fx? af]8{sf] :jLs[lt lnO{ To:tf] km/s ePsf s'/f / klxn] k|sflzt
ePsf] ljj/0fkq /fvL lwtf]kq lgisfzg ug{ ;Sg]5 .
#)= ljj/0fkq k|sfzg ug'{ kg]{ M -!_ ;+ul7t ;+:yfn] of] P]g k|f/De ePkl5
o; P]g adf]lhd lwtf]kqsf] ;fj{hlgs lgisfzg ug{sf nflu ljj/0fkq
af]8{af6 :jLs[t u/fO{ ;DalGwt ;a}sf] hfgsf/Lsf] nflu ;f] ljj/0fkq
k|sfzg ug'{ kg]{5 . o;/L ljj/0fkq k|sfzg ubf{ ;j{;fwf/0fn] ljj/0fkq
k|fKt ug{ jf x]g{ ;Sg] 7fp“ ;d]t ljj/0fkqdf v'nfpg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf
lwtf]kq lgisfzg ubf{ ljj/0fkq hf/L ug'{ cfjZos kg]{ 5}g M–
-s_ g]kfn /fi6« a}+sn] hf/L u/]sf] lwtf]kq,
-v_ g]kfn ;/sf/sf] k"0f{ hdfgtdf hf/L ul/Psf] lwtf]kq,
-u_ Ps k6sdf a9Ldf krf;hgf;Dd JolQmnfO{ laqmL ug]{
u/L k|:tfj ul/Psf] lwtf]kq,
-3_ cfÇgf sfdbf/ jf sd{rf/Lx?nfO{ hf/L ul/Psf]
lwtf]kq,

(13)
-ª_ af]8{n] ljj/0fkq hf/L gu/L lgisfzg tyf laqmL ug{
:jLs[lt lbPsf] lwtf]kq .
#!= ljj/0fkqsf] :jLs[lt M nufgLstf{x?n] lgisfzgstf{sf] ;DklQ tyf
bfloTj, cfly{s l:ylt, gfkmf–gf]S;fg, eljiodf ck]lIft s'/fx? ;DaGwdf
d"Nof°g ug{ kof{Kt x'g] hfgsf/Lx? ;dfj]z ePsf] ljj/0fkq dfq af]8{n]
:jLs[t ug]{5 .
#@= ljj/0fkqdf pNn]v x'g' kg]{ s'/fx? M ljj/0fkqdf pNn]v x'g' kg]{ ;fdfGo
s'/fx?, lgisfzgstf{sf] k"“hL tyf cGo hfgsf/L, lgisfzgstf{n] ug]{
d'Vo sfdx?, sfg"gL sf/afxL ;DaGwL hfgsf/L, lgisfzgstf{sf] cfly{s
l:ylt, ;fdfGo k|zf;g, Joj:yfkg tyf ljj/0fkq / ljj/0fkqdf ;dfj]z
cfly{s ljj/0f tof/ ug]{ ljz]if1 ;DaGwL hfgsf/L tyf cGo s'/fx?
tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
##= ljj/0fkqdf n]lvPsf] s'/fsf] hjfkmb]xL M -!_ af]8{df lwtf]kq btf{ u/fO{
lgisfzg cg'dlt k|fKt ug]{ k|of]hgsf] nflu af]8{ ;dIf k]z ul/Psf]
ljj/0fkqdf pNn]v ul/Psf ljj/0f tyf hfgsf/L ;DaGwL sfuhftx?sf]
;Totfk|lt ;DalGwt ;+ul7t ;+:yf / ;f] ljj/0fkqdf ;xL5fk ug]{
;~rfns tyf To:tf] ljj/0fkq tof/ ug]{ ljz]if1n] JolQmut jf
;fd"lxs?kdf hjfkmb]xL jxg ug'{ kg]{5 .
-@_ s'g} JolQmn] ljj/0fkqdf n]lvPsf s'/fx?df ljZjf; u/L
lwtf]kq vl/b ul/;s]kl5 ljj/0fkqdf n]lvPsf s'/fx? ablgot ;fy jf
hfgLhfgL e'm§f] jf unt pNn]v ul/Psf] sf/0faf6 nufgLstf{nfO{ s'g}
xflg gf]S;fgL ePdf pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;+:yf, ;~rfns jf ljj/0fkq
tof/ ug]{ ljz]if1x?n] To:tf] xflg gf]S;fgLsf] Ifltk"lt{ Joxf]g'{ kg]{5 .
t/ ljj/0fkqdf n]lvPsf s'/f ablgot ;fy jf hfgLhfgL lg0f{o
ug'{ eGbf cufj} /fhLgfdf lbg] jf ljj/0fkq e'm§f] ePsf] s'/f yfxf lyPg
egL k|dfl0ft ug]{ ;~rfnsn] To:tf] Ifltk"lt{ Joxf]g'{ kg]{ 5}g .
-#_ ;+ul7t ;+:yfn] af]8{df k]z u/]sf] ljj/0fkq, ;"rgf, hfgsf/L
jf ljj/0f e'm§f ePsf] sf/0f s'g} nufgLstf{nfO{ xflg gf]S;fgL k/]df
Ifltk"lt{ e/fO{ dfUg nufgL u/]sf] Ps jif{leqdf cfk"mnfO{ yfxf ePsf]
ldltn] k}+tL; lbgleq ;DalGwt lhNnf cbfntdf ph"/ ug{ ;Sg]5 .
#$= ;+ul7t ;+:yfn] ;"rgf ug'{ kg]{ M -!_ lwtf]kq lgisfzg ug]{ ;+ul7t ;+:yfn]
af]8{ tyf z]o/jfnfx?nfO{ b]xfosf s'/fx?sf ;DaGwdf oyf;Dej l56f]
hfgsf/L pknAw u/fpg' kg]{5 M–
-s_ cfÇgf] cfly{s l:yltsf] d"Nof°g ug{ cfjZos / ;xfos
x'g] s'/f,
-v_ lwtf]kq ahf/sf] sf/f]af/nfO{ jf lwtf]kqsf] d"NonfO{
c;/ kfg]{ hfgsf/L .
-@_ lwtf]kq lgisfzg ug]{ ;+ul7t ;+:yfn] pkbkmf -!_ df
n]lvPsf s'/fx?sf cltl/Qm tf]lsP adf]lhdsf] ;"rgf tyf hfgsf/L ;d]t
af]8{ tyf z]o/jfnfx?nfO{ pknAw u/fpg' kg]{5 .

(14)
#%= ;"rLs/0f /2 ePdf To;sf] Ifltk"lt{ M s'g} lwtf]kq lgisfzg ug]{ ;+ul7t
;+:yfn] lwtf]kq ahf/;“u ;Demf}tf u/L lwtf]kq ;"rLs/0f u/fPsf]df To:tf]
;+ul7t ;+:yfn] of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod jf ljlgod
adf]lhd kfngf ug'{ kg]{ s'/f kfngf gu/]sf] sf/0faf6 lwtf]kq ahf/n]
To:tf] lwtf]kqsf] ;"rLs/0f /2 u/]df To;/L ;"rLs/0f /2 ePsf] sf/0fn]
z]o/jfnfn] s'g} xflg gf]S;fgL Joxf]g'{ k/]df ;f] ;+ul7t ;+:yfsf
;~rfnsx?n] JolQmut jf ;fd"lxs ?kdf To:tf] z]o/jfnfnfO{ Ifltk"lt{
ltg'{ kg]{5 .
kl/R5]b–$
lwtf]kq ahf/ ;DaGwL Joj:yf
#^= lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug{ cg'dltkq lng' kg]{ M -!_ lwtf]kq ahf/
;~rfng ug{ rfxg]n] o; P]g adf]lhd af]8{af6 lwtf]kq ahf/ ;~rfng
ug]{ cg'dltkq lng' kg]{5 .
-@_ s;}n] klg o; P]g adf]lhd af]8{af6 cg'dltkq k|fKt gu/L
lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug{ jf lwtf]kq vl/b, laqmL jf ljlgdo ug{
u/fpg kfpg] 5}g / To:tf] cg'dltkq k|fKt gu/L s;}n] lwtf]kq ahf/sf]
gfd k|of]u ug{ ;d]t x'“b}g .
-#_ pkbkmf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg of] P]g k|f/De
x'“bfsf avt ;~rfngdf /x]sf] g]kfn lwtf]kq ljlgdo ahf/n] of] P]g
k|f/De ePsf] ldltn] Ps jif{leq o; P]g adf]lhd lwtf]kq ljlgdo ahf/
;~rfng ug]{ cg'dltkq k|fKt ug{sf] nflu af]8{ ;dIf lgj]bg lbO;Sg'
kg]{5 . ;f] cjlwleq g]kfn lwtf]kq ljlgdo ahf/n] o; P]g adf]lhd
lwtf]kq ljlgdo ahf/ ;~rfng ug{ s'g} jfwf k'u]sf] dflgg] 5}g .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] cjlwleq g]kfn lwtf]kq ljlgdo
ahf/n] lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug]{ cg'dltkqsf] nflu af]8{ ;dIf lgj]bg
glbPdf ;f] cjlw ;dfKt ePkl5 g]kfn lwtf]kq ljlgdo ahf/n] lwtf]kq
ahf/ ;~rfng ug{ kfpg] 5}g .
-%_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg of] P]g
k|f/De ePkl5 k|rlnt sDkgL ;DaGwL sfg"g adf]lhd ;Lldt bfloTjsf]
sDkgLsf] ?kdf s'g} lwtf]kq ahf/sf] ;+:yfkgf ubf{ sDkgL /lhi6«f/sf]
sfof{non] af]8{sf] l;kmfl/;df dfq ug]{5 .
#&= lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug]{ cg'dltkqsf] nflu lgj]bg lbg' kg]{ M -!_
;+ul7t ;+:yfn] dfq lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug]{ cg'dltkqsf] nflu
af]8{df lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ ;+ul7t ;+:yfn] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] lgj]bg tf]lsPsf]
9f“rfdf tf]lsP adf]lhdsf ljj/0f tyf sfuhft / b:t'/ ;d]t ;+nUg
/fvL af]8{ ;dIf lbg' kg]{5 .
#*= lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug]{ cg'dltkq lbg] M -!_ bkmf #& adf]lhd
lgj]bg k|fKt ePdf af]8{n] cfjZos hf“ra'em u/L b]xfosf s'/fdf af]8{

(15)
;Gt'i6 ePdf lgj]bs ;+ul7t ;+:yfnfO{ tf]lsP adf]lhdsf] 9f“rfdf lwtf]kq
ahf/ ;~rfng ug]{ cg'dltkq lbg ;Sg]5 M–
-s_ lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug]{ cg'dltkq lb+bf nufgLstf{
/ ;j{;fwf/0fsf] lxt x'G5 jf lwtf]kq ahf/sf] plrt
;~rfngsf] nflu To:tf] cg'dltkq lbg cfjZos 5
eGg] nfu]df,
-v_ lgj]bs ;+ul7t ;+:yfn] pkbkmf -@_ df plNnlvt
s'/fx? k"/f u/]sf] ePdf .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug]{ cg'dltkq
lngsf nflu af]8{ ;dIf lgj]bg lbg] ;+ul7t ;+:yfn] b]xfosf s'/fx?
lgj]bgdf pNn]v ug'{ kg]{5 M–
-s_ ;+ul7t ;+:yf :yfkgf ug]{ sfg"gL Joj:yf jf k|aGwkqdf
;f] ;+ul7t ;+:yf lwtf]kq ahf/sf] :yfkgf / ;~rfng
ug]{ p2]Zo lnO{ :yfkgf ePsf],
-v_ ;+ul7t ;+:yfn] lwtf]kq ahf/ ;~rfng u?~h]n kf“r
s/f]8 ?k}of“df g36\g] u/L af]8{n] tf]lslbP adf]lhdsf]
r'Qmf k"“hL sfod /fVg],
-u_ ;+ul7t ;+:yfn] af]8{nfO{ ;Gt'i6 x'g] u/L lwtf]kq ahf/
;~rfng ug{ cfjZos Joj:yf k"jf{wf/ tyf ;'ljwf
k|bfg ug{ ;Sg] kof{Kt cfwf/x? /x]sf],
-3_ cfk"m dfk{mt sf/f]af/ x'g] lwtf]kqnfO{ dfGotf k|bfg ug{
;"rLs/0f jf To:t} cGo Joj:yf ug]{ ;DaGwL s'/f,
-ª_ ;+ul7t ;+:yfn] lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug{sf nflu
k|:tfj u/]sf] ljlgod tyf sf/f]af/ ;~rfng ;DaGwL
Joj:yf tyf cjnDag ug]{ k4ltaf6 lwtf]kq sf/f]af/
lgoldt ?kdf ;~rfng eO{ nufgLstf{sf] lxt ;+/If0f
x'g] s'/f,
-r_ lwtf]kq ahf/df ePsf sf/f]af/x?sf] lx;fa /fkm;fkm
ug]{ / To;sf] clen]v tyf sf/f]af/sf] ljj/0fx?
k|sfzg ug{ pko'Qm Joj:yf u/]sf],
-5_ cfÇgf] ;b:ox?n] u/]sf] sf/f]af/sf ;DaGwdf k/]sf
ph"/Lx?sf ;DaGwdf plrt tj/n] 5fglag ug{ ;Sg]
s'/f,
-h_ cfÇgf] ;b:ox?n] s/f/ adf]lhd bfloTj k"/f gu/]df
tt\;DaGwdf ljlgoddf pNn]v eP adf]lhd sf/afxL
ul/g] s'/f .
#(= af]8{n] zt{x? tf]Sg ;Sg] M -!_ af]8{n] lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug]{
cg'dltkq k|bfg ubf{ k"“hL ahf/sf] cj:yf, lwtf]kq ahf/sf] :j:y
;~rfng tyf nufgLstf{x?sf] lxtnfO{ Wofgdf /fvL cfjZos zt{x?

(16)
tf]Sg ;Sg]5 . o:tf] zt{sf] kfngf ug]{ st{Jo ;DalGwt lwtf]kq ahf/sf]
x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd tf]lsPsf] zt{df af]8{n] cfjZostf
cg';f/ k"“hL ahf/sf] cj:yf, lwtf]kq ahf/sf] :j:y ;~rfng tyf
nufgLstf{x?sf] lxtnfO{ Wofgdf /fvL yk36 tyf x]/km]/ ug{ ;Sg]5 .
$)= lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug{ cg'dltkq lbg OGsf/ ug{ ;lsg] M -!_ bkmf
#* df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg af]8{n] b]xfosf cj:yfdf ;+ul7t
;+:yfnfO{ lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug{ cg'dltkq lbg OGsf/ ug{ ;Sg]5 M–
-s_ pBf]u tyf Joj;fosf] ljsf; / ljBdfg lwtf]kq
sf/f]af/sf] ;DefJotfsf] cfwf/df lwtf]kq ahf/sf]
;~rfng ug{ cfjZos gePdf,
-v_ nufgLstf{sf] lxtsf] ;+/If0fsf] lgldQ lwtf]kq ahf/
;~rfng ug{ lbg' plrt / pko'Qm gb]lvPdf .
-@_ pkbkmf -!_ df plNnlvt cj:yfdf s'g} ;+ul7t ;+:yfnfO{
lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug]{ cg'dltkq glbg] ePdf af]8{n] ;f]sf] sf/0f
v'nfO{ ;DalGwt ;+ul7t ;+:yfnfO{ ;"rgf ug'{ kg]{5 .
$!= Go"gtd k"“hL / cfly{s ;|f]t M lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug]{ ;+ul7t ;+:yfsf]
r'Qmf k"“hL kf“r s/f]8 ?k}of“df g36\g] u/L ;do ;dodf af]8{n] tf]lslbP
adf]lhd x'g' kg]{5 / ;f] ;+:yfn] cfk"mn] ;~rfng ug]{ ahf/ Joj:yfsf]
lgldQ kof{Kt cfly{s ;|f]t /fv]sf] x'g' kg]{5 .
$@= lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug]{ cg'dltkqsf] cjlw / gjLs/0f M -!_ lwtf]kq
ahf/ ;~rfng ug{ k|bfg ul/Psf] cg'dltkq h'g cfly{s jif{df hf/L
ul/Psf] xf] ;f]xL cfly{s jif{sf] cGTo;Dd dfq sfod /xg]5 .
-@_ lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug]{ ;+ul7t ;+:yfn] k|To]s cfly{s jif{
;dfKt ePsf] tLg dlxgfleq tf]lsP adf]lhdsf] jflif{s z'Ns af]8{df
a'emfO{ lwtf]kq ahf/ ;~rfng ug]{ cg'dltkq gjLs/0f ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] Dofbleq jflif{s z'Ns a'emfO{ To:tf]
cg'dltkq gjLs/0f ug{ g;s]df ;f] Dofb ;dfKt ePsf] tLg dlxgf;Dd
jflif{s z'Nssf] kRrL; k|ltzt hl/jfgf lt/L ;f] cg'dltkq gjLs/0f
u/fpg ;lsg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] Dofbleq klg To:tf] cg'dltkq
gjLs/0f gu/fpg] ;+ul7t ;+:yfn] k|fKt u/]sf] lwtf]kq ahf/ ;~rfng
ug]{ cg'dltkq vf/]h x'g]5 .
$#= dfGotf k|bfg u/]sf] lwtf]kqsf] sf/f]af/ u/fpg' kg]{ M -!_ ;+ul7t ;+:yfn]
lgisfzg u/]sf lwtf]kqx? lwtf]kq ahf/n] cfÇgf] ljlgodfjnLdf tf]lsP
adf]lhd ;"rLs/0f u/L jf To:t} cGo Joj:yf u/L sf/f]af/ ug{ dfGotf
k|bfg u/]sf] lwtf]kqsf] nflu dfq ahf/ Joj:yfkg ug'{ kg]{5 .
-@_ lwtf]kq ahf/df ;"rLs/0f gePsf lwtf]kq vl/b, laqmL jf
ljlgdo ;DaGwL sfd sf/afxL tf]lsP adf]lhd x'g]5 .

(17)
$$= lwtf]kq ahf/sf] Joj:yfksLo lhDd]jf/L M lwtf]kq ahf/n] u/]sf] lwtf]kq
sf/f]af/sf] Joj:yfkgsf ;DaGwdf ;f] lwtf]kq ahf/sf] ;~rfns
;ldltn] lhDd]jf/L lng]5 .
$%= lwtf]kq ahf/sf] sfd, st{Jo / clwsf/ M lwtf]kq ahf/sf] sfd, st{Jo
/ clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ cfk"m dfk{mt x'g] lwtf]kq sf/f]af/nfO{ kf/bzL{, :jR5 /
lgoldt ?kdf ;~rfng ug]{ u/fpg],
-v_ lwtf]kq ahf/ ;~rfng ubf{ ;j{;fwf/0f nufgLstf{sf]
lxtnfO{ Wofgdf /fvL ug]{ u/fpg],
-u_ cfÇgf] ;b:ox?nfO{ of] P]g / o; P]g cGtu{t ag]sf lgod
tyf ljlgodx?sf] k"0f{?kdf kfngf ug{ nufpg] / o;
;DaGwL s'/fsf] cg'udg / ;'kl/j]If0f ug]{ u/fpg],
-3_ lwtf]kq sf/f]af/ ug{ kof{Kt / ;'ljwfo'Qm sf/f]af/ :ynsf]
Joj:yf ug]{,
-ª_ sf/f]af/ ;~rfng ug{ ;Ifd sd{rf/Lx?sf] Joj:yf ug]{,
-r_ cfsl:ds tyf ;'/Iff Joj:yfsf nflu kof{Kt ;'ljwf /
plrt k4ltsf] Joj:yf ug]{,
-5_ lwtf]kqsf] ljlgdo jf vl/b laqmLsf] k|aGw ug{sf] nflu
;"rLs/0f ug{ u/fpg / ;b:otf ;DaGwL Joj:yf ug{
af]8{sf] :jLs[lt lnO{ ljlgod agfpg],
-h_ lwtf]kq ahf/ ;~rfngsf] nflu cGo cfjZos sfo{x? ug]{
u/fpg] .
$^= lwtf]kq ahf/n] hfgsf/L lbg' kg]{ M lwtf]kq ahf/n] b]xfosf s'/f cfk"mn]
yfxf kfpgf ;fy ;f]sf] hfgsf/L af]8{nfO{ lbg' kg]{5 M–
-s_ cfÇgf] s'g} ;b:oaf6 s'g} cfly{s clgoldttf ePsf] jf
;f] ;b:on] u/]sf] sfd sf/afxLaf6 To:tf] ;b:osf]
cfly{s x}l;ot z°f:kb b]lvPdf,
-v_ cfÇgf] s'g} ;b:on] cfk"mn] kfngf ug'{ kg]{ bfloTj sfg"g
adf]lhd k"/f gu/]df jf k"/f ug{ c;Ifd ePsf] eGg]
b]lvPdf,
-u_ cfÇgf] s'g} ;b:on] cfly{s lgod tyf ljlgodsf] kfngf
gu/]df jf ug{ g;Sg] cj:yf b]lvPdf,
-3_ tf]lsP adf]lhdsf] cGo hfgsf/Lx? .
$&= lwtf]kq ahf/n] k|ltj]bg k]z ug'{ kg]{ M lwtf]kq ahf/n] cfly{s jif{
;dfKt ePsf] tLg dlxgfleq ;f] cfly{s jif{df cfk"mn] u/]sf] sfd sf/afxL
;DaGwL k|ltj]bg af]8{ ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
$*= lwtf]kq ahf/n] lgb]{zg lbg ;Sg] M -!_ lwtf]kq ahf/ dfk{mt lwtf]kq
sf/f]af/ u/fpg] ;+ul7t ;+:yfn] lwtf]kq ahf/;“u u/]sf] ;Demf}tfsf]

(18)
pNn+3g u/]df jf lwtf]kq sf/f]af/nfO{ :jR5 / lgoldt agfpg jf
nufgLstf{sf] lxtnfO{ Wofgdf /fvL To:tf] ;+ul7t ;+:yfnfO{ lgb]{zg lbg
cfjZos 5 eGg] nfu]df lwtf]kq ahf/n] To:tf] ;+ul7t ;+:yfnfO{
cfjZos lgb]{zg lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lbPsf] lgb]{zgsf] kfngf ug]{ st{Jo
;DalGwt ;+ul7t ;+:yfsf] x'g]5 .
$(= lwtf]kq sf/f]af/sf] ;Ldf lgwf{/0f ug{ ;Sg] M -!_ af]8{n] Ps k6sdf
sf/f]af/ ug{ ;lsg] lwtf]kqsf] ;Ldf jf s'g} Ps JolQmn] Ps k6sdf
vl/b laqmL u/L cfk"mn] wf/0f ug{ ;Sg] lwtf]kqsf] ;Ldf tf]lsP adf]lhd
lgwf{/0f ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;Ldf tf]Sbf lwtf]kqsf] lsl;d jf
sf/f]af/sf] lsl;dsf] cfwf/df 5'§f5'§} ;Ldf tf]Sg ;lsg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ sf] ;j{;fdfGotfdf k|lts'n c;/ gkg]{ u/L af]8{n]
tf]lsP adf]lhd Ps ;dodf s'g} lsl;dsf] lwtf]kqdf Ps JolQmn] cfÇgf]
:jfldTjdf /fVg kfpg] clwstd xb tf]Sg jf lgwf{/0f ug{ ;Sg]5 .
%)= lwtf]kq ahf/n] b:t'/ a'emfpg' kg]{ M -!_ lwtf]kq ahf/df x'g] lwtf]kqsf]
vl/b, laqmL, ljlgdo afkt tf]lsP adf]lhd nfUg] lwtf]kq sf/f]af/ b:t'/
p7fO{ lwtf]kq ahf/n] af]8{nfO{ a'emfpg' kg]{5 .
t/ To:tf] b:t'/ s'n lwtf]kq sf/f]af/ /sdsf] )=)# k|ltzt eGbf
a9L x'g] 5}g .
-@_ lwtf]kq ahf/n] k|To]s dlxgfsf] d;fGtleq cl3Nnf] dlxgfdf
k|fKt ePsf] pkbkmf -!_ adf]lhd tf]lsPsf] b:t'/ afktsf] /sd af]8{df
a'emfpg' kg]{5 . o; bkmfsf] kfngf gug]{ lwtf]kq ahf/n] o; P]g
adf]lhdsf] s;"/ u/]sf] dflgg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ df tf]lsPsf] Dofbleq lwtf]kq sf/f]af/ b:t'/ af]8{
;dIf bflvn gug]{ lwtf]kq ahf/;“u af]8{n] ;os8f bz k|ltztsf b/n]
x'g cfpg] Aofh ;d]t hf]8L lwtf]kq sf/f]af/ b:t'/ afkt lng' kg]{ /sd
c;'n pk/ ug]{5 .
%!= lwtf]kq ahf/n] af]8{nfO{ ;xof]u ug'{ kg]{ M lwtf]kq ahf/n] af]8{nfO{ o;
P]g adf]lhdsf] sfo{ ;Dkfbg ug{sf] lgldQ cfjZos ;xof]u ug'{ kg]{5 .
To;/L ;xof]u ug]{ qmddf lwtf]kq sf/f]af/ ;DaGwL jf cGo s'g} vf;
ljifodf af]8{n] s'g} hfgsf/L jf k/fdz{ dfu]df ;f] ;d]t af]8{nfO{ pknAw
u/fpg' kg]{5 .
%@= sf/afxLsf] hfgsf/L lbg' kg]{ M lwtf]kq ahf/n] cfÇgf] s'g} ;b:onfO{ s'g}
sf/afxL ug]{ ;DaGwdf :ki6Ls/0f dfu u/]sf] jf To:tf] ;b:osf] ;b:otf
lgnDag jf vf/]h u/]sf] jf To:tf] ;b:onfO{ s'g} hl/jfgf u/]sf] jf cGo
s'g} sf/afxL u/]sf] eP To:tf] sf/afxL u/]sf] ;ft lbgleq ;DalGwt
;b:osf] gfd / sf/afxL ;DaGwL ljj/0f tyf sf/afxL ug'{ kg]{ sf/0f
;d]t v'nfO{ ;f]sf] hfgsf/L af]8{nfO{ lbg' kg]{5 .

(19)
%#= lwtf]kq ahf/n] Ifltk"lt{ sf]ifsf] Joj:yf ug'{ kg]{ M -!_ lwtf]kq ahf/n]
nufgLstf{x?nfO{ x'g ;Sg] ;Defljt Ifltaf6 hf]ufpg af]8{n] tf]lslbP
adf]lhd Pp6f Ifltk"lt{ sf]ifsf] :yfkgf / ;~rfng ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sf]ifdf hDdf /x]sf] /sd tf]lsP
adf]lhd Ifltk"lt{ Joxf]g{ k|of]u x'g]5 .
%$= Ifltk"lt{ sf]ifsf] ;~rfng ;DaGwL Joj:yf M bkmf %# jf %% adf]lhd
:yfkgf x'g] Ifltk"lt{ sf]ifsf] ;~rfngsf ;DaGwdf lgodfjnLdf b]xfosf
Joj:yf ul/g]5 M–
-s_ sf]ifdf /sd hDdf ug]{ ;DaGwL Joj:yf,
-v_ sf]ifaf6 Ifltk"lt{:j?k lbg] clwstd /sd,
-u_ sf]ifsf] n]vf / n]vfk/LIf0f ;DaGwL Joj:yf,
-3_ Ifltk"lt{ sf]ifaf6 /sd k|fKt ug{ bfaL ug{ kfpg] cj:yf
/ bfaL ug]{ sfo{ljlw,
-ª_ Ifltk"lt{ sf]ifdf bfaL gnfUg] cj:yfx?,
-r_ Ifltk"lt{ sf]ifaf6 bfaL adf]lhd /sd lbg] ;DaGwdf
sf/afxL tyf lg0f{o ug]{ tl/sf,
-5_ Ps JolQmnfO{ Ifltk"lt{:j?k lbg ;lsg] clwstd /sdsf]
xb,
-h_ Ifltk"lt{ bfaLsf ;Gbe{df 5fglag ug]{ ;DaGwdf cfjZos
cGo s'/fx?,
-em_ lwtf]kq ahf/sf] cg'dltkq vf/]h ePdf ul/g] Joj:yfx?,
-`_ Ifltk"lt{sf ;DaGwdf cfjZos cGo Joj:yfx? .
%%= af]8{n] Ifltk"lt{ ;DaGwL Joj:yf ug{ ;Sg] M lwtf]kq ahf/n]
nufgLstf{x?nfO{ x'g ;Sg] ;Defljt Ifltaf6 hf]ufpg bkmf %# adf]lhd
Ifltk"lt{ sf]ifsf] :yfkgf / ;~rfng ug{ g;s]df jf tf]lsP adf]lhd lbg'
kg]{ Ifltk"lt{sf] /sd glbPdf jf lbg g;s]df af]8{n] tf]lsP adf]lhd
Ifltk"lt{ sf]ifsf] :yfkgf / ;~rfng ug{ jf lbg' kg]{ Ifltk"lt{sf] /sd
tf]lsP adf]lhd lbnfpg] ;DaGwdf cfjZos Joj:yf ug{ ;Sg]5 .
kl/R5]b–%
lwtf]kq Joj;fo ug]{ cg'dltkq ;DaGwL Joj:yf
%^= lwtf]kq Joj;fo ug{ cg'dltkq lng' kg]{ M -!_ lwtf]kq Joj;fo ug{ rfxg]
sDkgL jf ;+:yfn] o; P]g adf]lhd af]8{af6 lwtf]kq Joj;fo ;~rfng
ug]{ cg'dltkq lng' kg]{5 .
-@_ s;}n] klg o; P]g adf]lhd af]8{af6 lwtf]kq Joj;fo ug]{
cg'dltkq k|fKt gu/L lwtf]kq Joj;fo ug{ kfpg] 5}g .
%&= lwtf]kq Joj;fo ug]{ cg'dltkqsf] nflu lgj]bg lbg' kg]{ M -!_ lwtf]kq
Joj;fo ug{ rfxg] sDkgL jf ;+:yfn] tf]lsP adf]lhdsf] 9f“rfdf tf]lsP

(20)
adf]lhdsf] ljj/0f, sfuhft / b:t'/ ;+nUg u/L lwtf]kq Joj;fo ug]{
cg'dltkqsf] nflu af]8{ ;dIf lgj]bg lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lbOg] lgj]bgdf b]xfosf s'/fx? v'nfOPsf]
x'g' kg]{5 M–
-s_ lwtf]kq Joj;fosf] lsl;d / k|bfg ug]{ ;]jfsf
;DaGwdf,
-v_ lwtf]kq Joj;fo ug{ k|ltlglw lgo'Qm ug]{ / To:tf]
Joj;fo c?;“u ldnL ug]{ eP ;f] ;DaGwL s'/f,
-u_ lwtf]kq ahf/sf] ;b:otf lnP/ dfq Joj;fo ug{
kfpg] tf]lsP adf]lhdsf Joj;foLsf xsdf ;DalGwt
lwtf]kq ahf/sf] l;kmfl/;kq,
-3_ k|:tfljt lwtf]kq Joj;fo ug{ ;Ifd ePsf] s'/f
k|dfl0ft ug]{ cfwf/x? / af]8{n] tf]lslbPsf] cGo
hfgsf/L .
%*= lwtf]kq Joj;fo ug]{ cg'dltkq lbg] M -!_ bkmf %& adf]lhd lgj]bg k|fKt
ePdf af]8{n] cfjZos hf“ra'em u/L b]xfosf cfwf/df lgj]bsnfO{ tf]lsP
adf]lhdsf] 9f“rfdf lwtf]kq Joj;fo ug]{ cg'dltkq lbg ;Sg]5 M–
-s_ pkbkmf -@_ df plNnlvt cj:yfx?sf] cfwf/df
lgj]bsn] of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod tyf
ljlgodsf cwLgdf /xL lwtf]kq Joj;fo ug{ ;S5
eGg] nfu]df,
-v_ lwtf]kq Joj;fo ug{ lgo'Qm u/]sf] k|ltlglwn] k|fKt
u/]sf] tfnLd / z}lIfs of]Uotf .
-@_ lwtf]kq Joj;fo ug]{ cg'dltkqsf] nflu lgj]bg lbg] sDkgL
jf ;+:yfdf sfo{/t sfo{sf/L k|d'v, ;~rfns, ;DalGwt clws[tx? tyf
k|ltlglwsf ;DaGwdf b]xfosf s'/fx?nfO{ ;d]t x]l/g]5 M–
-s_ cfly{s x}l;ot,
-v_ z}lIfs of]Uotf, tfnLd / ;DalGwt sfddf cg'ej,
-u_ lwtf]kq Joj;fo ug{ rflxg] cg'ej,
-3_ ;fdflhs x}l;ot tyf rl/q .
-#_ o; bkmfdf dfly h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg lwtf]kq
bnfnL tyf nufgL k/fdz{ ;]jf afx]s cGo lwtf]kq Joj;fo ug]{
cg'dltkq klAns lnld6]8 sDkgL jf k|rlnt sfg"g adf]lhd :yfkgf
ePsf] ;+ul7t ;+:yfnfO{ dfq lbOg]5 .
-$_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg af]8{n] k"“hL
ahf/ tyf nufgLstf{sf] lxtnfO{ Wofgdf /fvL s'g} lwtf]kq Joj;foLnfO{
lwtf]kq Joj;fosf] lsl;ddWo] s'g} lwtf]kq Joj;fo ug{ gkfpg] u/L
cg'dltkq k|bfg ug{ ;Sg]5 .

(21)
%(= af]8{n] zt{x? tf]Sg ;Sg] M -!_ af]8{n] lwtf]kq Joj;fo ug]{ cg'dltkq
k|bfg ubf{ k"“hL ahf/sf] cj:yf, lwtf]kq Joj;fosf] :j:y ;~rfng tyf
nufgLstf{x?sf] lxtsf] ;+/If0fnfO{ Wofgdf /fvL cfjZos zt{x? tf]Sg
;Sg]5 .
-@_ af]8{n] pkbkmf -!_ adf]lhd tf]lslbPsf zt{x?sf] kfngf ug]{
st{Jo lwtf]kq Joj;fo ug{ cg'dltkq k|fKt u/]sf sDkgL jf ;+:yfsf]
x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd tf]lsPsf] zt{df af]8{n] cfjZostf
cg';f/ k"“hL ahf/sf] cj:yf, lwtf]kq Joj;fosf] :j:y ;~rfng tyf
nufgLstf{x?sf] lxtnfO{ Wofgdf /fvL yk36 tyf x]/km]/ ug{ ;Sg]5 .
^)= lwtf]kq Joj;fo ug{ cg'dltkq lbg OGsf/ ug{ ;Sg] M af]8{n] b]xfosf
cj:yfdf s'g} sDkgL jf ;+:yfnfO{ lwtf]kq Joj;fo ug{ cg'dltkq lbg
OGsf/ ug{ ;Sg]5 M–
-s_ ;fx"sf] C0f ltg{ g;sL bfdf;fxLdf k/]sf] k|dfl0ft ePdf,
-v_ To:tf] cg'dltkqsf] nflu lbOg] lgj]bg ;fy of] P]g jf o;
P]g cGtu{t ag]sf] lgod adf]lhd ;+nUg ug'{ kg]{ sfuhft
tyf ljj/0f jf af]8{n] tf]lslbPsf] cGo s'g} s'/f ;+nUg
gu/]df,
-u_ bkmf %* sf] pkbkmf -@_ df plNnlvt s'/fx?nfO{ x]bf{
lwtf]kq Joj;fo ug]{ cg'dltkq lbg pko'Qm x'g] gb]lvPdf .
^!= lwtf]kq Joj;fo ug]{ cg'dltkqsf] cjlw / gjLs/0f M -!_ o; P]g
adf]lhd lwtf]kq Joj;fo ug{ lwtf]kq Joj;foLnfO{ lbOPsf] cg'dltkq h'g
cfly{s jif{df hf/L ul/Psf] xf] ;f]xL cfly{s jif{sf] cGTo;Dd dfq sfod
/xg]5 .
-@_ lwtf]kq Joj;foLn] k|To]s cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] tLg
dlxgfleq tf]lsP adf]lhdsf] jflif{s z'Ns af]8{nfO{ a'emfO{ To:tf]
cg'dltkq gjLs/0f ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] Dofbleq jflif{s z'Ns a'emfO{ gjLs/0f
ug{ g;s]df ;f] Dofb ;dfKt ePsf] tLg dlxgf;Dd jflif{s z'Nssf]
kRrL; k|ltzt hl/jfgf lt/L To:tf] cg'dltkq gjLs/0f u/fpg ;lsg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] Dofbleq klg To:tf] cg'dltkq
gjLs/0f gu/fpg] lwtf]kq Joj;foLsf] cg'dltkq af]8{n] vf/]h u/L ;f]sf]
;"rgf ;j{;fwf/0fsf] hfgsf/Lsf] nflu k|sfzg ug'{ kg]{5 .
^@= ;xfos sDkgL dfk{mt lwtf]kq Joj;fo ug{ tf]Sg ;Sg] M o; P]gdf cGoq
h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg af]8{sf] l;kmfl/;df g]kfn ;/sf/n] g]kfn
/fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L k|rlnt sfg"g adf]lhd :yfkgf ePsf a}+s
jf ljQLo ;+:yfn] cfÇgf] ;xfos sDkgL dfk{mt dfq lwtf]kq Joj;fo ug{
kfpg] u/L tf]lslbg ;Sg]5 .

(22)
t/ To:tf] ;xfos sDkgLn] lwtf]kq Joj;fo afx]s c? sfd ug{
;Sg] 5|}g .
^#= lwtf]kq Joj;fosf] lsl;d M -!_ o; P]gsf] k|of]hgsf] nflu lwtf]kq
Joj;fonfO{ b]xfo adf]lhdsf] lsl;ddf ljefhg ul/g]5 M–
-s_ lwtf]kq bnfnL,
-v_ lwtf]kq Jofkf/,
-u_ lgisfzg tyf laqmL k|aGw,
-3_ nufgL Joj:yfkg,
-ª_ nufgL k/fdz{ ;]jf,
-r_ ;fd"lxs nufgL sf]if Joj:yfkg,
-5_ lwtf]kq btf{ jf lwtf]kqsf] s]Gb|Lo lgIf]k ;]jf jf
l8kf]lh6/L -s:6f]l8on_ ;]jf,
-h_ lwtf]kq sf/f]af/sf] lx;fa /fkm;fkm ug]{ ;DaGwL ;]jf,
-em_ ahf/ lgdf{tf,
-`_ o; P]g adf]lhd af]8{n] lwtf]kq Joj;fo egL
tf]lslbPsf] cGo sfo{ .
-@_ pkbkmf -!_ df plNnlvt lwtf]kq Joj;fosf] sfo{If]q tyf
cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
^$= k|ltlglw gtf]sL lwtf]kq Joj;fo ug]{ cg'dltkq glbOg] M -!_ lwtf]kq
bnfnsf] k|ltlglwsf] ?kdf sfd ug]{ sDtLdf Pshgf JolQm gtf]sL s;}nfO{
klg lwtf]kq bnfnLsf] ?kdf lwtf]kq Joj;fo ug{ cg'dltkq lbOg] 5}g .
-@_ lwtf]kq Jofkf/Lsf] k|ltlglwsf] ?kdf sfd ug]{ sDtLdf
Pshgf JolQm gtf]sL s;}nfO{ klg lwtf]kq Jofkf/Lsf] ?kdf lwtf]kq
Joj;fo ug{ cg'dltkq lbOg] 5}g .
-#_ of]hgf Joj:yfkssf] k|ltlglwsf] ?kdf sfd ug]{ sDtLdf
Pshgf JolQm gtf]sL s;}nfO{ klg ;fd"lxs nufgL of]hgf tyf nufgL
sf]if Joj:yfkg ;DaGwL lwtf]kq Joj;fo ug{ cg'dltkq lbOg] 5}g .
-$_ lwtf]kq Joj;foLn] k|ltlglw tf]Sbf k"/f ug'{ kg]{ sfo{ljlw,
of]Uotf tyf Joj:yfx? tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
^%= cflwsfl/s k|ltlglw M -!_ s'g} klg JolQm lwtf]kq Joj;foLsf] k|ltlglw
lgo'Qm ePsf] s'/f pkbkmf -#_ adf]lhd af]8{df btf{ ePkl5 dfq To:tf]
JolQm ;f] lwtf]kq Joj;foLsf] nflu cflwsfl/s k|ltlglw dflgg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k|ltlglw lgo'Qm ePsf] s'/f af]8{df btf{
ubf{ lwtf]kq Joj;foLn] k|ltlglw lgo'Qm u/]sf] s'/f / k|ltlglw lgo'Qm x'g]
JolQmn] klg cfk"m ;f] lwtf]kq Joj;foLsf] k|ltlglw x'g d~h'/ u/]sf] s'/f
af]8{nfO{ ;"rgf ug'{ kg]{5 .

(23)
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd ;"rgf k|fKt ePsf] kGw| lbgleq af]8{n]
k|ltlglwsf] gfd, 7]ufgf tyf cGo cfjZos ljj/0f v'nfO{ tf]lsP adf]lhd
btf{ lstfadf btf{ u/L To:tf] k|ltlglwnfO{ k|ltlglw btf{sf] k|df0fkq lbg'
kg]{5 .
-$_ s'g} sf/0fn] k|ltlglw / k|ltlglw lgo'Qm ug]{ lwtf]kq Joj;foL
aLr k|ltlglw /fVg] ;DaGwdf ePsf] ;Demf}tf /2 ePdf ;f]sf] ;"rgf t'?Gt
af]8{nfO{ lbg' kg]{5 / k|ltlglwn] klg cfk"mn] k|fKt u/]sf] k|df0fkq ;ft
lbgleq af]8{df lkmtf{ a'emfpg' kg]{5 .
-%_ cflwsfl/s k|ltlglwn] u/]sf] ;Dk"0f{ sfdsf] lhDd]jf/L To;/L
cflwsfl/s k|ltlglw lgo'Qm ug]{ lwtf]kq Joj;foLsf] x'g]5 .
^^= lwtf]kq Joj;foLsf] clwsf/ M -!_ lwtf]kq Joj;foLnfO{ ;'g'jfO{sf] plrt
df}sf glbO{ lghn] k|fKt u/]sf] lwtf]kq Joj;fo ug]{ cg'dltkq lgnDag jf
vf/]h ul/g] 5}g .
-@_ lwtf]kq Joj;fo ug]{ cg'dltkq lgnDag jf vf/]h ubf{ To;sf]
lnlvt ;"rgf ;DalGwt lwtf]kq Joj;foLnfO{ lbg' kg]{5 / To:tf] ;"rgfdf
To;/L lgnDag jf vf/]h ug'{ kg]{ sf/0f, lgnDag jf vf/]hL nfu" x'g]
ldlt / lgnDag ePsf]df lgnDagsf] cjlw pNn]v ug'{ kg]{5 .
-#_ lwtf]kq Joj;foLsf] lwtf]kq Joj;fo ug]{ cg'dltkq lgnDag
jf vf/]h ug]{ u/L u/]sf] lg0f{odf lrQ ga'‰g] lwtf]kq Joj;foLn] To:tf]
lg0f{o ePsf] ldltn] k}+tL; lbgleq ;DalGWft pRr cbfntdf k'g/fj]bg
ug{ ;Sg]5 .
^&= lwtf]kq Joj;foLsf] Go"gtd k"“hL / cfly{s ;|f]t M -!_ lwtf]kq Joj;foLn]
lwtf]kq Joj;fo ubf{ tf]lsP adf]lhd Go"gtd k"“hL / cfly{s ;|f]t /fVg'
kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lwtf]kq Joj;foLn] /fVg' kg]{ Go"gtd
k"“hL / cfly{s ;|f]t /fVg g;s]df ;f] s'/fsf] hfgsf/L af]8{nfO{ t'?Gt lbg'
kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] hfgsf/L af]8{n] k|fKt u/]df To:tf]
lwtf]kq Joj;foLnfO{ tf]lsP adf]lhdsf] Go"gtd k"“hL / cfly{s ;|f]t /fVg
t'?Gt cfb]z lbg jf tT;DaGwdf cfjZos cGo lgb]{zg lbg ;Sg]5 .
^*= lwtf]kq Joj;foLsf] clen]v /fVg' kg]{ M -!_ af]8{n] cg'dltkq k|fKt ;a}
lwtf]kq Joj;foLsf] Pp6f btf{ lstfa v8f u/L cBfjlws clen]v /fVg'
kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd v8f ul/g] btf{ lstfadf b]xfosf
s'/fx? ;d]t v'nfO{ lwtf]kq Joj;foLsf] cBfjlws clen]v /fVg' kg]{5 M–
-s_ lwtf]kq Joj;foLsf] gfd / 7]ufgf,
-v_ lwtf]kq Joj;foLnfO{ cg'dltkq lbPsf] ldlt,
-u_ lwtf]kq Joj;fosf] lsl;d,

(24)
-3_ cg'dltkqdf plNnlvt zt{x?,
-ª_ cflwsfl/s k|ltlglwsf] gfd / 7]ufgf,
-r_ k|aGws tyf clws[tx?sf] gfd / 7]ufgf,
-5_ lwtf]kq Joj;fo ;DaGwL sfuh tyf clen]v /xg]
7fp“,
-h_ sDkgL jf ;+:yfsf] ;~rfnssf] gfd, sDkgL ;lrjsf]
gfd, k|To]s z]o/jfnfsf] gfd / lnPsf] z]o/ ;+Vof,
-em_ af]8{n] cfjZos / plrt b]v]sf cGo ljj/0fx? .
^(= cflwsfl/s k|ltlglwsf] clen]v M -!_ af]8{n] ;a} cflwsfl/s k|ltlglwsf]
Pp6f btf{ lstfa v8f u/L cBfjlws clen]v /fVg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd v8f ul/g] btf{ lstfadf b]xfosf
s'/fx? ;d]t v'nfO{ cflwsfl/s k|ltlglwsf] cBfjlws clen]v /flvg]5 M–
-s_ cflwsfl/s k|ltlglwsf] gfd / 7]ufgf,
-v_ cflwsfl/s k|ltlglwsf] ?kdf btf{ ePsf] ldlt,
-u_ k|ltlglw lgo'Qm ug]{ lwtf]kq Joj;foLsf] gfd /
7]ufgf,
-3_ af]8{n] plrt / cfjZos b]v]sf cGo cfjZos
ljj/0fx? .
&)= hfgsf/L lbg' kg]{ M lwtf]kq Joj;foLn] b]xfosf s'g} cj:yfdf ;f] ePsf]
ldltn] ;ft lbgleq af]8{nfO{ ;f]sf] lnlvt ;"rgf lbg' kg]{5M–
-s_ cg'dltkqdf pNn]v eP adf]lhdsf] lwtf]kq Joj;fo ug{
5f]8]df,
-v_ s'g} cflwsfl/s k|ltlglwn] k|ltlglwsf] ?kdf sfo{ ug{
5f]8]df,
-u_ bkmf ^* adf]lhd v8f ul/Psf] btf{ lstfadf plNnlvt
s'g} ljj/0fx?df x]/km]/ ePdf .
kl/R5]b–^
;fd"lxs nufgL of]hgf
&!= :jLs[lt glnO{ ;fd"lxs nufgL of]hgfsf] ;~rfng ug{ gx'g] M -!_ s;}n]
klg o; P]g adf]lhd af]8{af6 :jLs[lt glnO{ ;fd"lxs nufgL of]hgf
;~rfng ug{ jf b]xfo adf]lhdsf] s'g} sfd ug{ u/fpg x'“b}g M–
-s_ ;fd"lxs nufgL of]hgfdf ;xefuL x'g cfdlGqt u/L
s'g} lj1fkg ug{ jf k|ToIf jf ck|ToIf ?kn] To:tf]
of]hgfdf ;xefuL x'gsf nflu s'g} klg lsl;dsf]
hfgsf/L ;dfj]z u/L k|:tfj /fVg,

(25)
-v_ ;fd"lxs nufgL of]hgfdf ;xefuL x'g s;}nfO{ /fo,
;Nnfx jf k/fdz{ lbg .
-@_ pkbkmf -!_ sf] pNn+3g ug]{n] o; P]g adf]lhdsf] s;"/
u/]sf] dflgg]5 .
&@= af]8{n] ;fd"lxs nufgL of]hgf ;~rfng ug{ :jLs[lt lbg] M -!_ of]hgf
Joj:yfksn] cfk"mn] Joj:yfkg / ;~rfng ug]{ ;fd"lxs nufgL of]hgf
;~rfng ug'{ cl3 To:tf] of]hgf af]8{df btf{ u/fO{ ;~rfng ug]{ :jLs[lt
lng tf]lsP adf]lhdsf] 9f“rfdf tf]lsPsf] ljj/0f / b:t'/ ;+nUg /fvL af]8{
;dIf lgj]bg lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg k|fKt ePkl5 af]8{n] cfjZos
hf“ra'em u/L pko'Qm b]lvPdf lgj]bg k|fKt u/]sf] ldltn] gAa] lbgleq
;fd"lxs nufgL of]hgf btf{ u/L ;~rfng ug]{ :jLs[lt k|bfg ug]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd ;fd"lxs nufgL of]hgf btf{ u/L
;~rfng ug]{ :jLs[lt k|bfg ug]{ ;DaGwdf hf“ra'em ubf{ s'g} ;"rgf,
ljj/0f, hfgsf/L jf sfuhft cfjZos b]lvPdf af]8{n] ;DalGwt of]hgf
Joj:yfks;“u To:tf] ;"rgf, ljj/0f, hfgsf/L jf sfuhft dfu ug{
;Sg]5 . o;/L dfluPsf] ;"rgf, ljj/0f, hfgsf/L jf sfuhft k|fKt
gu/];Dd af]8{n] ;fd"lxs nufgL of]hgf ;~rfng ug]{ :jLs[lt k|bfg ug]{
5}g .
-$_ pkbkmf -@_ adf]lhd ;fd"lxs nufgL of]hgf btf{ u/L
;~rfng ug]{ :jLs[lt k|bfg ubf{ af]8{n] ;xefuLx?nfO{ ;xeflutf ;DaGwL
k|df0fkq jf ;f]sf] lg:;f lbg] u/L :jLs[lt k|bfg ug]{5 .
-%_ af]8{n] of]hgf Joj:yfksnfO{ ;fd"lxs nufgL of]hgf ;~rfng
ug{ o; bkmf adf]lhd :jLs[lt k|bfg ubf{ ;fd"lxs nufgL of]hgfsf]
;~rfng / ;xefuL k|df0fkq hf/L ug]{ ;DaGwdf cfjZos zt{x? ;d]t
tf]lslbg ;Sg]5 . o;/L tf]lslbPsf] zt{x?df af]8{n] cfjZostf cg';f/
yk36 jf x]/km]/ ug{ ;Sg]5 .
&#= ;fd"lxs nufgL of]hgfsf] ;~rfng M -!_ of]hgf Joj:yfksn] ;fd"lxs
nufgL of]hgf ;~rfng ug]{ p2]Zon] ;xefuLx?sf] cfjZostf / lxtnfO{
Wofgdf /fvL tf]lsP adf]lhd Pp6} jf 5'§f5'§} lsl;d / gfdaf6 ;fd"lxs
nufgL of]hgf ;~rfng ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd of]hgf Joj:yfksn] s'g} of]hgf ;~rfng
ug'{ cl3 l8kf]lh6/L;“u tf]lsP adf]lhd ;Demf}tf ug'{ kg]{5 .
&$= af]8{n] :jLs[lt /2 ug{ ;Sg] M -!_ af]8{n] b]xfosf] cj:yfdf ;fd"lxs
nufgL of]hgf ;~rfng ug{ bkmf &@ adf]lhd lbPsf] :jLs[lt /2 ug{
;Sg]5 M–
-s_ ;~rfngsf cfjZos zt{x? ;Gtf]ifhgs 9·af6 k"/f
ug{ g;s]df,
-v_ ;xefuLx?sf lxtnfO{ Wofgdf /fVbf To:tf] of]hgfnfO{
lg/Gt/tf lbg pko'Qm x'g] gb]lvPdf,

(26)
-u_ of]hgf Joj:yfks / l8kf]lh6/Ln] of] P]g jf o; P]g
cGtu{t ag]sf] lgod jf ljlgodsf] pNn+3g u/]df jf
of]hgfsf ;DaGwdf af]8{nfO{ s'g} e'm§f ljj/0f pknAw
u/fPdf .
-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ adf]lhd :jLs[lt /2 ubf{ af]8{n]
To:tf] of]hgf;“u ;DalGWft Joj:yfks, l8kf]lh6/L, ;~rfns jf ;DalGwt
sd{rf/L;“u cfjZos ;f]wk'5 ug{ ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd of]hgf ;~rfng ug{ lbOPsf] :jLs[lt /2
ubf{ af]8{n] nufgLstf{x?sf] nufgL tyf k|ltkmnnfO{ Wofgdf /fvL cGo
s'g} of]hgf Joj:yfksåf/f ;f] of]hgf ;~rfng ug{ jf To:tf] of]hgfsf]
nufgLstf{x?sf] nufgL tyf k|ltkmn ;d]t lkmtf{ u/L lx;fa /fkm;fkm ug{
nufpg ;Sg]5 .
-$_ af]8{sf] cfb]z adf]lhd of]hgf ;~rfng aGb ubf{ tyf lx;fa
/fkm;fkm ubf{ cjnDag ug'{ kg]{ sfo{ljlw tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
&%= ;fd"lxs nufgL of]hgf ;~rfng ;DaGwL cGo Joj:yf M -!_ of]hgf
Joj:yfksn] ;~rfng ug]{ ;fd"lxs nufgL of]hgfnfO{ ;xefuLx?sf] lxt
cg's'n ;~rfng u/fpgsf nflu ug'{ kg]{ cGo Joj:yf / ;~rfng
;DaGwL sfo{ljlw tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
-@_ ;fd"lxs nufgL of]hgfsf] ;~rfng ;DaGwdf lgodfjnLdf
b]xfosf Joj:yfx? ul/g]5 M–
-s_ ;fd"lxs nufgL of]hgfsf] btf{ tyf :jLs[lt ;DaGwL
k|lqmof tyf zt{x?sf ;DaGwdf,
-v_ ;fd"lxs nufgL of]hgfsf] ljwfg, of]hgf Joj:yfks
tyf l8kf]lh6/Lsf] sfd, st{Jo / ;xefuLx?sf] clwsf/
tyf bfloTj ;DaGwdf,
-u_ OsfO{sf] k|j4{g, ahf/ Joj:yfkg tyf ljt/0f ;DaGwdf,
-3_ OsfO{sf] lgisfzg tyf 5'6 ;DaGwdf,
-ª_ l8kf]lh6/L ;]jf tyf of]hgf ;DaGwL cGo Joj:yfsf
;DaGwdf,
-r_ ;fd"lxs nufgL of]hgfsf] C0f tyf ;fk6L ;DaGwL
Joj:yfnfO{ lgoldt tyf Jojl:yt ug]{ ;DaGwdf,
-5_ ;fd"lxs nufgL of]hgf;“u ;DalGwt sf/f]af/ tyf
cfly{s l:ylt :ki6 b]lvg] u/L clen]v /fVg] / To:tf]
n]vf tyf cGo cfjZos n]vf / clen]vsf] lg/LIf0f
;DaGwL Joj:yfsf ;DaGwdf,
-h_ ;fd"lxs nufgL of]hgf;“u ;DalGwt cfjlws k|ltj]bg
/ To:tf] k|ltj]bg of]hgfsf ;xefuL tyf af]8{ ;dIf
k]z ug]{ ;DaGwdf,

(27)
-em_ v08 -ª_ df plNnlvt ;]jf k|bfg u/] afkt lng' kg]{
kmL, kfl/>lds, z'Ns ;DaGwdf,
-`_ ;fd"lxs nufgL of]hgfsf] /sdsf] nufgL tyf ;fk6L
Joj:yfkg ;DaGwdf,
-#_ ;fd"lxs nufgL of]hgf ;~rfngsf ;DaGwdf pkbkmf -!_ df
plNnlvt Joj:yfx? ;dfj]z u/L lgodfjnL agfp“bf ;f] lgodfjnLdf
leGgfleGg} lsl;dsf] ;fd"lxs nufgL of]hgfsf nflu leGgfleGg} Joj:yfx?
ug{ ;lsg]5 .
kl/R5]b–&
lwtf]kq Joj;fosf] ;~rfng
&^= Jofj;flos :t/ M lwtf]kq Joj;foLn] lwtf]kq Joj;fo ;~rfng ubf{
b]xfo adf]lhdsf] Jofj;flos l;4fGtsf] kfngf ug'{ kg]{5 M–
-s_ lwtf]kq Joj;fo ;~rfngnfO{ :j:y / pRr:t/Lo /fVg],
-v_ plrt ;Lk, xf]l;of/L / d]xgtsf ;fy lwtf]kq Joj;fo
ug]{,
-u_ lwtf]kq ahf/sf] pRr dof{bf sfod /fVg],
-3_ u|fxsx?af6 lwtf]kqdf nufgL ugf{sf] p2]Zosf ;DaGwdf
hfgsf/L lnO{ ;f] cg';f/sf] ;]jf k|bfg ug]{,
-ª_ u|fxsnfO{ lwtf]kq nufgLsf ;DaGwdf lg0f{o ug{
cfjZos hfgsf/L / ;Nnfx pknAw u/fpg],
-r_ u|fxssf] :jfy{;“u cfÇgf] :jfy{ af‰g glbg] / To:tf]
cj:yf cfOk/]df u|fxsnfO{ ;f] s'/fsf] hfgsf/L lbO{
u|fxssf] lxtnfO{ Wofgdf /fvL lwtf]kq Joj;fo ug]{,
-5_ lwtf]kq Joj;fosf ;DaGwdf u/]sf jrgj4tf k"/f
ug{sf nflu cfjZos Joj:yf ug]{,
-h_ lwtf]kq Joj;fo;“u ;DalGwt clen]vx? /fd|f];“u /fVg],
-em_ lwtf]kq Joj;fo ;~rfng ug]{ ;DaGwdf bIf hgzlQm
tof/ ug{sf] nflu sd{rf/LnfO{ cfjZos tfnLdsf]
Joj:yf ug]{,
-`_ lwtf]kq Joj;fo ;~rfng ug]{ ;DaGwdf tf]lsP
adf]lhdsf] cGo l;4fGtsf] kfngf ug]{ .
&&= nufgLstf{sf] klxrfg, vl/b laqmL cfb]z, s/f/ gf]6 tyf /sd n]gb]g
;DaGwL Joj:yf M -!_ lwtf]kq Joj;foLn] lwtf]kq sf/f]af/ ug'{ cl3
;DalGwt nufgLstf{sf] kl/ro lng], u|fxs vftf vf]Ng], /sd n]gb]g ug]{
tyf sf/f]af/ ;DaGwL ;Demf}tf ug]{ ;DaGwL Joj:yf tf]lsP adf]lhd
x'g]5 .

(28)
-@_ s'g} klg lwtf]kq Joj;foLn] lwtf]kq vl/b, laqmL jf ljlgdo
;DaGwL s/f/ u/]kl5 csf]{ lbgsf] ahf/ aGb x'g' cufj} s/f/ gf]6
agfpg' kg]{5 / To:tf] gf]6df ;f] lwtf]kq Joj;foLn] Ph]06sf] ?kdf s/f/
u/]sf] eP s/f/ gf]6sf] ;Ssn k|lt ;DalGwt u|fxsnfO{ lbg' kg]{5 /
cfÇg} nflu s/f/ u/]sf] eP s/f/ gf]6df ;f] s'/f pNn]v u/L cfk"m;“u
/fVg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] s/f/ gf]6df b]xfosf s'/fx? ;d]t
pNn]v ug'{ kg]{5 M–
-s_ lwtf]kq Joj;fosf] lsl;d / To:tf] Joj;fo ;~rfng
ug]{ 7fp“,
-v_ lwtf]kq Joj;foLn] cfk}m d'Vo eO{ sfd u/]sf] eP ;f]sf]
ljj/0f,
-u_ s/f/ gf]6 lbg' kg]{ JolQmsf] gfd / 7]ufgf,
-3_ s/f/ ePsf] ldlt / s/f/ gf]6 tof/ u/]sf] ldlt,
-ª_ lwtf]kqsf] ljj/0f / kl/df0f,
-r_ lwtf]kqsf] k|lt OsfO{ d"No,
-5_ s/f/ cGtu{t ltg'{ kg]{ k|ltkmn ;DaGwL ljj/0f,
-h_ s/f/ cGtu{t ltg'{ kg]{ sldzgsf] /sd jf b/,
-em_ s'g} b:t'/ nfUg] eP To:tf] b:t'/sf] b/ tyf tT ;DaGwL
ljj/0f,
-`_ lx;fa /fkm;fkm x'g] lbg,
-6_ tf]lsP adf]lhdsf] cGo s'/fx? .
&*= lwtf]kq Joj;foLn] /fVg' kg]{ lx;fa M -!_ lwtf]kq Joj;foLn] lx;fa tyf
clen]v /fVbf cfk"mn] u/]sf] lwtf]kq sf/f]af/ ;DaGwL kof{Kt ?kdf k'i6L
x'g] u/L cfk"mn] u/]sf] sf/f]af/sf] cfly{s l:ylt :ki6 b]lvg] u/L /fVg'
kg]{5 . jf;nft tyf gfkmf gf]S;fg lx;fa tof/ ubf{ oyfy{ b]lvg] u/L
/fVg' kg]{5 .
-@_ lwtf]kq Joj;foLn] pkbkmf -!_ adf]lhd /fv]sf] lx;fa tyf
clen]vaf6 k|i6 ?kdf cnu b]lvg] u/L lwtf]kq vl/b ug{ rfxg] cfÇgf]
u|fxsn] lwtf]kq vl/b laqmL ug{sf nflu a'emfPsf] /sd tyf lwtf]kqsf]
lx;fa / clen]v tf]lsP adf]lhd a]Un} /fVg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd /flvPsf] lx;fa tyf clen]v /
tt\ ;DaGwL cfly{s ljj/0f tyf k|ltj]bgx? lwtf]kq Joj;foLn] tf]lsP
adf]lhd tof/ u/L /fVg' kg]{5 .
-$_ o; bkmf adf]lhd /flvPsf lx;fa tyf clen]vx? af]8{ jf
af]8{af6 lgo'Qm ePsf] lg/LIfs jf n]vfk/LIfsn] jf ;DalGwt lwtf]kq
ahf/n] lg/LIf0f ug{ jf hf“Rg rfx]df kl5 ;lhn};“u hf“Rg jf lg/LIf0f ug{
;lsg] u/L lwtf]kq Joj;foLn] /fVg' kg]{5 .

(29)
&(= ladf ug'{ kg]{ M k|ltlglw afx]s lwtf]kq Joj;fo ug{ cg'dltkq k|fKt
k|To]s lwtf]kq Joj;foLn] af]8{n] tf]lslbP adf]lhd cfk"mn] ug]{ Joj;fosf]
ladf u/fpg' kg]{5 .
*)= n]vfk/LIfs lgo'Qm ug'{ kg]{ M -!_ lwtf]kq Joj;foLn] af]8{n] ;"rLs[t u/]sf]
n]vfk/LIfsx? dWo]af6 n]vfk/LIfs lgo'lQm ug'{ kg]{5 .
-@_ lwtf]kq Joj;foL sDkgL jf ;+:yfsf] ;~rfns, z]o/jfnf,
clws[t, sd{rf/L jf ;fem]bf/ /x]sf] JolQm ;f] lwtf]kq Joj;foL sDkgL jf
;+:yfsf] n]vfk/LIfsdf lgo'Qm x'g cof]Uo dflgg]5 .
-#_ lwtf]kq Joj;foLn] n]vfk/LIfs lgo'Qm u/]sf] ldltn] ;ft
lbgleq To:tf] n]vfk/LIfssf] gfd, 7]ufgf ;d]t af]8{nfO{ ;"rgf ug'{ kg]{5 .
-$_ lwtf]kq Joj;foLn] s'g} n]vfk/LIfsnfO{ kbaf6 x6fPdf jf
To:tf] n]vfk/LIfsn] /fhLgfdf lbO{ x6]df To;sf] ;"rgf ;f] eP u/]sf]
ldltn] ;ft lbgleq lwtf]kq Joj;foLn] af]8{nfO{ lbg' kg]{5 .
-%_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg af]8{ /
lwtf]kq ahf/sf sd{rf/L s'g} klg lwtf]kq Joj;foL sDkgL jf ;+:yfsf]
n]vfk/LIfsdf lgo'Qm x'g ;Sg] 5}gg\ .
*!= n]vfk/LIfssf] ;"rL /fVg] M -!_ bkmf *) adf]lhd n]vfk/LIfs lgo'Qm ug]{
k|of]hgsf] nflu af]8{n] k|rlnt sfg"g adf]lhd btf{jfnf n]vfk/LIfsx?
dWo]af6 tf]lsPsf] of]Uotf ePsf n]vfk/LIfsx?sf] gfdsf] ;"rL tof/ u/L
/fVg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;"rLdf gfd ;"rLs[t ug{ rfxg]
n]vfk/LIfsn] tf]lsP adf]lhd af]8{ ;dIf lgj]bg lbg' kg]{5 . o;/L
;"rLs[t n]vfk/LIfsn] af]8{n] tf]lslbPsf] hfgsf/L af]8{ ;dIf k]z ug'{
kg]{5 .
*@= lx;fa tyf ljj/0f k]z ug'{ kg]{ M -!_ lwtf]kq Joj;foLn] cfly{s jif{
;dfKt ePsf] tLg dlxgfleq cl3Nnf] cfly{s jif{df lwtf]kq Joj;fo
u/]sf] ;~rfng ljj/0f :ki6 b]lvg] u/L cl3Nnf] cfly{s jif{sf]
n]vfk/LIf0f ePsf] gfkmf gf]S;fgsf] lx;fa, jf;nft / gub k|jfx ljj/0f
tyf cGo cfjZos cfly{s ljj/0fx? af]8{ / ;DalGwt lwtf]kq ahf/
;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lx;fa tyf ljj/0f k]z ug{ g;s]df
;f]sf] dgfl;a dflkmssf] sf/0f v'nfO{ Dofb yksf] nflu af]8{ ;dIf
lwtf]kq Joj;foLn] lgj]bg lbPdf af]8{n] tLg dlxgf;Dd Dofb yk lbg
;Sg]5 . o;/L Dofb ylkPsf] ;doleq klg To:tf] lx;fa tyf ljj/0f k]z
gu/]df af]8{n] To:tf] lwtf]kq Joj;foLnfO{ kf“r xhf/ b]lv kRrL; xhf/
?k}of“;Dd hl/jfgf ug{ ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
Dofbleq n]vfk/LIf0f x'g g;s]sf] sf/0faf6 lx;fa tyf ljj/0f k]z ug{
g;Sg] lwtf]kq Joj;foLn] kl5 n]vfk/LIf0f eO;s]kl5 jf:tljs lx;fa

(30)
tyf ljj/0f a'emfpg] u/L n]vfk/LIf0f eOg;s]sf] lx;fa tyf ljj/0f
a'emfpg ;Sg]5 .
*#= ;"rLs[t n]vfk/LIfsn] af]8{nfO{ k|ltj]bg lbg' kg]{ M ;"rLs[t n]vfk/LIfsn]
lwtf]kq Joj;foLsf] lx;fa lstfasf] n]vfk/LIf0f ubf{ To:tf] lwtf]kq
Joj;foLn] cfly{s ljlgodsf] pNn+3g u/]sf] kfPdf ;f] s'/fsf] 5'§}
k|ltj]bg tof/ u/L af]8{nfO{ lbg' kg]{5 .
kl/R5]b–*
lgodg, cg'udg, lg/LIf0f tyf hf“ra'em
*$= lgodg tyf cg'udg ug]{ M -!_ af]8{nfO{ k"“hL ahf/sf] ljsf; tyf
nufgLstf{sf] lxtsf nflu lwtf]kq ;DaGwL ;Dk"0f{ sfd sf/afxLsf]
lgodg tyf cg'udg ug]{ k"0f{ clwsf/ x'g]5 .
-@_ af]8{ cfk}mn] jf c? s;}nfO{ cfk"mnfO{ ePsf] clwsf/
k|Tofof]hg u/L lwtf]kq ahf/, lwtf]kq Joj;foL, lwtf]kq Joj;foLsf]
cflwsfl/s k|ltlglw tyf lwtf]kq btf{ u/fPsf ;+ul7t ;+:yfn] ug]{ lwtf]kq
;DaGwL sfd sf/afxLsf] lgodg tyf cg'udg ug{ u/fpg ;Sg]5 .
*%= lg/LIf0f tyf hf“ra'em ug{ ;Sg] M -!_ bkmf *$ adf]lhd lgodg tyf
cg'udg ug]{ k|of]hgsf] nflu lwtf]kq ahf/, lwtf]kq Joj;foL, lwtf]kq
Joj;foLsf] cflwsfl/s k|ltlglw tyf lwtf]kq btf{ u/fPsf ;+ul7t ;+:yfn]
lwtf]kq ;DaGwL sfd sf/afxL ubf{ of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf]
lgod, ljlgod tyf lgb]{lzsf jf ;f] cGtu{t hf/L ePsf cfb]z jf
lgb]{zgsf] kfngf u/] gu/]sf] ;DaGwdf cfjZostf cg';f/ af]8{ cfk}mn]
jf c? s;}nfO{ cfk"mnfO{ ePsf] clwsf/ k|Tofof]hg u/L lg/LIf0f tyf
hf“ra'em ug{ u/fpg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lg/LIf0f tyf hf“ra'em ubf{ af]8{ jf
clwsf/ k|fKt JolQmn] ;DalGwt lwtf]kq ahf/, lwtf]kq Joj;foL, lwtf]kq
Joj;foLsf] cflwsfl/s k|ltlglw tyf lwtf]kq btf{ u/fpg] ;+ul7t ;+:yfdf
/x]sf] ;"rgf, tYof°, sfuhft, clen]v tyf ljj/0fsf] lg/LIf0f tyf
hf“ra'em ug{ jf ;DalGwt s'g} klg JolQm;“u ;f]wk'5 ug{ jf lghx?sf]
aofg lng ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd lg/LIf0f tyf hf“ra'em ul/;s]kl5 af]8{n]
;f]sf] k|ltj]bg tof/ u/L /fVg' kg]{5 . af]8{af6 clwsf/ k|fKt JolQmn]
lg/LIf0f tyf hf“ra'em u/]sf] eP ;f] JolQmn] To:tf] lg/LIf0f tyf
hf“ra'emsf] k|ltj]bg tof/ u/L af]8{ ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd lg/LIf0f tyf hf“ra'em ubf{ ckgfpg]
sfo{ljlw / lg/LIf0f tyf hf“ra'em kl5 k]z ug'{ kg]{ k|ltj]bg tof/ ubf{
ckgfpg] ljlw tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
*^= ;"rgf, tYof° tyf ljj/0f dfu ug{ ;Sg] M -!_ bkmf *% adf]lhd lg/LIf0f
tyf hf“ra'em ubf{ af]8{ jf lg/LIf0f tyf hf“ra'em ug{sf nflu clwsf/
k|fKt JolQmn] jf bkmf !)# adf]lhd txlssft ubf{ txlssft ug]{
clwsf/Ln] ;DalGwt lwtf]kq ahf/, lwtf]kq Joj;foL, lwtf]kq Joj;foLsf]

(31)
k|ltlglw tyf lwtf]kq btf{ u/fPsf ;+ul7t ;+:yf;“u lg/LIf0f tyf
hf“ra'emsf l;nl;nfdf cfjZos b]v]sf s'g} klg ;"rgf, tYof° tyf
ljj/0f dfu ug{ ;Sg]5 .
-@_ af]8{n] lwtf]kq sf/f]af/nfO{ lgoldt tyf Jojl:yt ug]{
k|of]hgsf nflu lwtf]kq ahf/, lwtf]kq Joj;foL, lwtf]kq Joj;foLsf]
cflwsfl/s k|ltlglw lwtf]kq btf{ u/fPsf ;+ul7t ;+:yf lwtf]kq
sf/f]af/sf] lx;fa /fkm;fkm ug]{ ;+:yf tyf l8kf]lh6/L;“u lwtf]kq jf
lwtf]kq sf/f]af/;“u ;DalGwt s'g} klg ;"rgf, tYof° tyf ljj/0f dfu
ug{ ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ / -@_ adf]lhd dfluPsf] ;"rgf, tYof° tyf
ljj/0f pknAw u/fpg] st{Jo ;DalGwt lwtf]kq ahf/, lwtf]kq Joj;foL,
lwtf]kq Joj;foLsf] cflwsfl/s k|ltlglw, lwtf]kq btf{ u/fpg] ;+ul7t
;+:yf, lwtf]kq sf/f]af/sf] lx;fa /fkm;fkm ug]{ ;+:yf tyf l8kf]lh6/Lsf]
x'g]5 .
-$_ bkmf *% adf]lhd lg/LIf0f tyf hf“ra'em ubf{ af]8{ jf lg/LIf0f
tyf hf“ra'em ug{sf nflu clwsf/ k|fKt JolQmn] jf bkmf !)# adf]lhd
txlssft ubf{ txlssft ug]{ clwsf/Ln] cfjZos b]v]sf] s'g} klg ;"rgf,
tYof°, sfuhft clen]v, ljj/0f tyf s'g} klg pks/0f cfÇgf] sAhfdf
lng ;Sg]5 .
*&= cfb]z jf lgb]{zg lbg ;Sg] M -!_ af]8{n] g]kfn ;/sf/sf] gLlt lgb]{zg,
k"“hL ahf/sf] l:ylt tyf nufgLstf{sf] lxtnfO{ Wofgdf /fvL lwtf]kq
ahf/, lwtf]kq Joj;foL, lwtf]kq Joj;foLsf] cflwsfl/s k|ltlglw tyf
lwtf]kq btf{ u/fpg] ;+ul7t ;+:yfnfO{ lwtf]kq sf/f]af/sf ;DaGwdf of]
P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod tyf ljlgod adf]lhd ug'{ kg]{ s'g} sfd
ug{ jf gug'{ kg]{ s'g} sfd gug{ cfjZos cfb]z jf lgb]{zg lbg ;Sg]5 .
-@_ bkmf *% adf]lhd k]z ePsf] lg/LIf0f tyf hf“ra'em
k|ltj]bgsf] cfwf/df af]8{n] lwtf]kq ahf/, lwtf]kq Joj;foL, lwtf]kq
Joj;foLsf] cflwsfl/s k|ltlglw, lwtf]kq btf{ u/fpg] ;+ul7t ;+:yf jf
To:tf] ;+ul7t ;+:yfsf] ;~rfns jf sd{rf/LnfO{ of] P]g jf o; P]g
cGtu{t ag]sf] lgod tyf ljlgod adf]lhd s'g} sfd ug{ jf gug{ lgb]{zg
lbg jf lwtf]kqsf] btf{ vf/]h ug{ jf o; P]g adf]lhd af]8{n] lbPsf]
cg'dltkq lgnDag jf vf/]h ug{ ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd lbOPsf] cfb]z jf lgb]{zgsf]
kfngf ug'{ ;DalGwt ;a}sf] st{Jo x'g]5 .
**= cg'dltkq lgnDag ug{ ;Sg] M -!_ s'g} lwtf]kq ahf/ jf lwtf]kq
Joj;foLn] of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod tyf ljlgod ljk/Lt
sfd u/]df jf af]8{n] lbPsf] cfb]z jf lgb]{zg kfngf gu/]df jf
nufgLstf{sf] lxtnfO{ Wofgdf /fvL cfk"mn] ug'{ kg]{ sfd gu/]df af]8{n]
lglZrt cjlw tf]sL To:tf] lwtf]kq ahf/ jf lwtf]kq Joj;foLn] o; P]g
adf]lhd lwtf]kq ahf/ jf lwtf]kq Joj;fo ;~rfng ug{ k|fKt u/]sf]
cg'dltkq lgnDag ug{ ;Sg]5 .

(32)
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cg'dltkq lgnDag ePsf] sf/0faf6
To:tf] lwtf]kq ahf/ jf lwtf]kq Joj;foLn] cg'dltkq lgnDag x'g'eGbf
cl3 u/]sf] sfd sf/afxLaf6 ;[lht bfloTjdf s'g} c;/ kg]{ 5}g .
*(= cg'dltkq vf/]h ug{ ;Sg] M -!_ af]8{n] b]xfosf cj:yfdf s'g} lwtf]kq
ahf/ jf lwtf]kq Joj;foLn] o; P]g adf]lhd lwtf]kq ahf/ jf lwtf]kq
Joj;fo ;~rfng ug{ k|fKt u/]sf] cg'dltkq vf/]h ug{ ;Sg]5 M–
-s_ lwtf]kq ahf/ jf lwtf]kq Joj;fo ;~rfng ug{ aGb
u/]df,
-v_ nufgLstf{sf] lxt ljk/Lt x'g] u/L lwtf]kq ahf/ jf
lwtf]kq Joj;fo ;~rfng u/]df,
-u_ cg'dltkqdf plNnlvt zt{x? pNn+3g u/]df,
-3_ of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod tyf ljlgodsf]
pNn+3g u/]df,
-ª_ af]8{n] lbPsf] cfb]z jf lgb]{zg kfngf gu/]df,
-r_ ;fx"sf] C0f ltg{ g;sL bfdf;fxLdf k/]df,
-5_ lwtf]kq ahf/ jf lwtf]kq Joj;fo ;~rfng ug{
cg'dltkq k|fKt sDkgL jf ;+:yf lj36g ePdf,
-h_ lwtf]kq ahf/ jf lwtf]kq Joj;fo ;~rfng ug{
cg'dltkq k|fKt ug]{ lwtf]kq ahf/ jf lwtf]kq
Joj;foLn] cg'dltkq vf/]h u/L kfp“ egL lgj]bg lbPdf,
-em_ lwtf]kq Joj;foLn] cfk"mn] lgo'Qm u/]sf] k|ltlglw
x6fPsf]df ;f]sf] ;§f csf]{ k|ltlglw lgo'Qm gu/]df,
-`_ af]8{ ;dIf k]z ug'{ kg]{ cfly{s tyf sf/f]af/ ;DaGwL
ljj/0f k]z gu/]df,
-6_ bkmf %) adf]lhd a'emfpg' kg]{ b:t'/ ;f] bkmfn] tf]s]sf]
Dofbleq af]8{df ga'emfPdf .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cg'dltkq vf/]h ePsf] sf/0faf6 To:tf]
lwtf]kq ahf/ jf lwtf]kq Joj;foLn] cg'dltkq vf/]h x'g'eGbf cl3 u/]sf]
sfd sf/afxLaf6 ;[lht bfloTjdf s'g} c;/ kg]{ 5}g .
()= af]8{sf] ljz]if clwsf/ M -!_ k"“hL ahf/sf] ljsf; tyf nufgLstf{sf]
lxtnfO{ Wofgdf /fvL lwtf]kq sf/f]af/nfO{ lgoldt tyf Jojl:yt ug]{
k|of]hgsf nflu af]8{n] b]xfosf ljz]if clwsf/ k|of]u ug{ ;Sg]5 M–
-s_ lwtf]kq ;fj{hlgs lgisfzg u/]sf ;+ul7t ;+:yfn]
k|rlnt sfg"g adf]lhd af]nfpg' kg]{ ;fwf/0f ;ef
lgwf{l/t ;doleq gaf]nfPdf ;fwf/0f ;ef af]nfpg
To:tf] ;+ul7t ;+:yfnfO{ cfb]z lbg],
-v_ lwtf]kq ;fj{hlgs lgisfzg u/]sf ;+ul7t ;+:yfn]
lgwf{l/t ;doleq lwtf]kq af“8kmf“8 gu/]df To:tf]

(33)
lwtf]kqsf] nflu hDdf ePsf] /sd lkmtf{ ug{ cfb]z
lbg],
-u_ s'g} lwtf]kq ;"rLs/0f u/fpg jf s'g} lwtf]kqsf]
sf/f]af/ /f]Sg ;DalGWft ;+ul7t ;+:yfnfO{ lgb]{zg lbg],
-3_ lwtf]kq ahf/;“u k/fdz{ u/L a9Ldf kf“r lbg;Ddsf
nflu lwtf]kq ahf/ aGb ug{ cfb]z lbg],
-ª_ s'g} lglZrt ;do tf]sL ;f] ;doleq lwtf]kq ahf/sf]
ljlgoddf ;+zf]wg ug'{ kg]{ Joxf]/f ;d]t pNn]v u/L
ljlgod ;+zf]wg ug{ lgb]{zg lbg] jf cfjZostf
cg';f/ gof“ ljlgod hf/L ug{ cfb]z lbg],
-r_ lwtf]kq lgisfzg ug]{ ;+ul7t ;+:yf tyf lwtf]kq
Joj;foLn] k]z u/]sf] cfly{s ljj/0f tyf ljQLo
k|ltj]bg cfjZostf cg';f/ n]vf ljz]if1af6
k'g/fjnf]sg jf hf“ra'em u/fpg],
-5_ lwtf]kq btf{ u/fPsf ;+ul7t ;+:yfnfO{ ;f] ;+:yfsf]
Joj:yfkg, cfly{s k|aGw tyf cGo ;DalGwt Joj:yfdf
;'wf/ ug{ lgb]{zg lbg],
-h_ lwtf]kq ahf/sf] ;~rfns ;ldlt k'g;{+/rgf ug{
;DalGwt lwtf]kq ahf/nfO{ lgb]{zg lbg],
-em_ lwtf]kq ahf/n] cfÇgf] ;b:onfO{ s'g} sf/afxL u/]sf]
hfgsf/L bkmf %@ adf]lhd k|fKt u/]df To:tf] ;b:onfO{
pko'Qm sf/afxL ug]{ jf To:tf] ;b:osf] cg'dltkq
vf/]h ug]{,
-`_ lwtf]kq ahf/, lwtf]kq Joj;foL tyf lwtf]kq btf{
u/fpg] ;+ul7t ;+:yfsf s'g} ;~rfns jf sd{rf/Ln]
lwtf]kq ;DaGwL sfd sf/afxL ubf{ of] P]g jf o; P]g
cGtu{t ag]sf] lgod tyf ljlgod / ;f] cGtu{t af]8{n]
lbPsf] cfb]z jf lgb]{zg pNn+3g u/]df To:tf
;~rfns jf sd{rf/LnfO{ cfjZos sf/afxL rnfpg
;DalGwt lwtf]kq ahf/, lwtf]kq Joj;foL jf lwtf]kq
btf{ u/fpg] ;+ul7t ;+:yfnfO{ cfb]z lbg],
-6_ lwtf]kq ahf/, lwtf]kq Joj;foL jf lwtf]kq btf{
u/fPsf ;+ul7t ;+:yfn] ;do d} n]vfk/LIf0f gu/fPdf
jf cGo s'g} sf/0fn] n]vfk/LIfs lgo'Qm x'g g;s]df
To:tf] lwtf]kq ahf/, lwtf]kq Joj;foL jf lwtf]kq btf{
u/fpg] ;+ul7t ;+:yfsf] lx;fa lstfa, gubL, lhG;L
;DklQ ;d]tsf] hf“ra'em ug{sf nflu n]vfk/LIf0f ug{
n]vfk/LIfssf] lgo'lQm ug]{ .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ljz]if clwsf/ k|of]u u/L af]8{n]
lbPsf] cfb]z jf lgb]{zgsf] kfngf ug]{ st{Jo ;DalGwt ;a}sf] x'g]5 .

(34)
-#_ pkbkmf -!_ sf] v08 -6_ adf]lhd lgo'Qm ePsf]
n]vfk/LIfssf] kfl/>lds ;DalGwt ;+:yfn] Joxf]g'{ kg]{5 .
-$_ af]8{n] o; kl/R5]b adf]lhd ;DalGwt ;+ul7t ;+:yfx?sf]
lgodg, cg'udg, lg/LIf0f tyf hf“ra'emsf ;DaGwdf u/]sf] sfd
sf/afxLsf] ljj/0f tyf ;DalGwt ;+ul7t ;+:yfn] af]8{n] of] P]g jf o;
P]g cGtu{t ag]sf] lgod, ljlgod jf lgb]{lzsf adf]lhd lbPsf] cfb]z jf
lgb]{zgsf] kfngf u/] gu/]sf] ;DaGwdf cfjZos ljj/0f tf]lsP adf]lhd
;fj{hlgs ug]{5 .
kl/R5]b–(
lwtf]kqsf] leqL sf/f]af/ / lwtf]kq sf/f]af/ ;DaGwL s;"/ tyf b08 ;hfo
(!= leqL sf/f]af/ M -!_ s'g} JolQmn] ;fj{hlgs gePsf lwtf]kqsf] d"Nodf
c;/ kfg{ ;Sg] leqL ;"rgf jf hfgsf/Lx?sf] cfwf/df cfk"mn] lwtf]kq
sf/f]af/ u/]df jf c?nfO{ lwtf]kq sf/f]af/ ug{ nufPdf jf cfk"mnfO{ yfxf
ePsf] ;"rgf jf hfgsf/L cfÇgf] st{Jo kfngfsf] l;nl;nfdf afx]s c?
s;}nfO{ lbPdf To:tf] JolQmn] lwtf]kqsf] leqL sf/f]af/ u/]sf] dflgg]5 .
:ki6Ls/0f M o; pkbkmfsf] k|of]hgsf] nflu æleqL ;"rgf jf hfgsf/LÆ
eGgfn] s'g} lwtf]kq hf/L ug]{ ;+ul7t ;+:yfaf6 ;fj{hlgs gePsf] s'g}
vf; lsl;dsf] ;"rgf jf hfgsf/L ;fj{hlgs ePdf To:tf] lwtf]kqsf]
d"Nodf c;/ kg{ ;Sg] lsl;dsf ;"rgf jf hfgsf/L ;Demg' k5{ .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg leqL
sf/f]af/ ePsf] eGg] sf/0fn] dfq eO;s]sf] sf/f]af/df s'g} c;/ k/]sf]
dflgg] 5}g .
(@= leqL sf/f]af/df ;+nUg x'g ;Sg] JolQm M o; P]gsf] k|of]hgsf] nflu
b]xfosf JolQmnfO{ s'g} ;+ul7t ;+:yfn] ;fj{hlgs gu/]sf leqL ;"rgf jf
hfgsf/Ldf kx'“r ePsf] JolQm dflgg]5 M–
-s_ ;f] ;+ul7t ;+:yfsf ;~rfns, sd{rf/L jf z]o/jfnfsf]
x}l;otn] s'g} ;"rgf jf hfgsf/L k|fKt ug{ ;Sg] JolQm,
-v_ ;f] ;+ul7t ;+:yfnfO{ k]zfut ;]jf k|bfg ug]{ gftfn] s'g}
;"rgf jf hfgsf/L k|fKt ug{ ;Sg] JolQm,
-u_ v08 -s_ / -v_ df plNnlvt JolQm jf ;|f]tdf k|ToIf jf
ck|ToIf ;Dks{ eO{ s'g} ;"rgf jf hfgsf/L k|fKt ug{ ;Sg]
JolQm .
(#= ;"rgf jf hfgsf/L ;fj{hlgs u/]sf] dflgg] M b]xfosf cj:yfdf s'g} klg
;"rgf jf hfgsf/L ;fj{hlgs u/]sf] dflgg]5 M–
-s_ lwtf]kq ahf/sf] ljlgod adf]lhd s'g} s'/f nufgLstf{ /
pgLx?sf] Jofj;flos ;Nnfxsf/nfO{ ;"rLt ug]{ p2]Zon]
k|sflzt u/]sf] ePdf,
-v_ s'g} clen]vdf ePsf ;"rgf jf hfgsf/Lx? sfg"g adf]lhd
;j{;fwf/0fn] x]g{ kfpg] Joj:yf ePsf] ePdf,

(35)
-u_ lwtf]kq sf/f]af/ ug{ rfxg] s'g} klg JolQmn] yfxf kfpg
;Sg] u/L lwtf]kq ahf/sf] sf/f]af/ sIfdf k'¥ofpg]
Joj:yf ePsf] ePdf,
-3_ To:tf] ;"rgf jf hfgsf/L k|fKt ug{ jf x]g{, k|ltlnlk k|fKt
ug{ rfxg] JolQmn] k|fKt ug{, x]g{ ;Sg] Joj:yf ePsf] ePdf,
-ª_ ;j{;fwf/0fdWo] s'g} vf; ju{nfO{ dfq ;"rLt ul/Psf]
ePdf,
-r_ b:t'/ lt/]/ dfq ;"rgfsf] hfgsf/L k|fKt ug]{ Joj:yf ePdf
jf g]kfn /fHoaflx/ To:tf] ;"rgf jf hfgsf/L k|sflzt
ePsf] ePdf .
($= e'm§f] sf/f]af/ M o; P]gsf] k|of]hgsf] nflu b]xfo adf]lhdsf] s'g} sf/f]af/
ul/Pdf To:tf] sf/f]af/nfO{ s[lqd jf e'm§f] sf/f]af/ u/]sf] dflgg]5 M–
-s_ k|ToIf jf ck|ToIf ?kdf lwtf]kq vl/b jf laqmL ePsf] eP
tfklg jf:tljs :jfldTjdf km/s gkg]{ ePdf,
-v_ csf]{n] vl/b jf laqmL ug{ k|:tfj u/]sf] d"No yfxf kfO{
;f]xL;“u ldNg] u/L vl/b jf laqmL ug]{ k|:tfj u/]sf] ePdf .
(%= d"Nodf ptf/ r9fj M s;}n] x'“b} gePsf] jf s[lqd jf e'm§f] sf/f]af/ u/L
u/fO{ lwtf]kqsf] d"No l:y/ u/fPdf, a9fPdf, 36fPdf jf a/fa/ kl/jt{g
u/fPdf d"Nosf] ptf/ r9fj u/fPsf] dflgg]5 .
(^= lwtf]kq ahf/nfO{ k|efljt kf/]df M s;}n] lwtf]kq sf/f]af/df k|ToIf jf
ck|ToIf k|efj kfg{ cfk}mn] jf c?;“u ldnL b]xfosf s'g} sfd u/]df
lwtf]kq ahf/nfO{ k|efljt u/]sf] dflgg]5 M–
-s_ s;}nfO{ lwtf]kq lsGg jf a]Rg pT;flxt u/fpg] p2]Zon]
jf lwtf]kq vl/b jf laqmL gu/f];\ eGg] p2]Zon] s'g}
sDkgLn] hf/L u/]sf] lwtf]kqsf] ahf/ d"No a9fpg],
-v_ s;}nfO{ lwtf]kq lsGg jf a]Rg pT;flxt u/fpg] p2]Zon]
jf lwtf]kq vl/b jf laqmL gu/f];\ eGg] p2]Zon] s'g}
sDkgLn] hf/L u/]sf] lwtf]kqsf] ahf/ d"No 36fpg],
-u_ s;}nfO{ lwtf]kq lsGg jf a]Rg pT;flxt u/fpg] p2]Zon]
jf lwtf]kq vl/b jf laqmL gu/f];\ eGg] p2]Zon] s'g}
sDkgLn] hf/L u/]sf] lwtf]kqsf] ahf/ d"NonfO{ l:y/
agfpg] .
(&= e'mSofpg] ljj/0fx? lbg] M s;}n] s;}nfO{ lwtf]kq vl/b laqmL ug{
pS;fpg] p2]Zon] b]xfosf sfd u/]df e'mSofpg] sfd u/]sf] dflgg]5 M–
-s_ e'm§f], e|fds jf unt xf] egL hfgLhfgL s'g} ljj/0f jf k"j{
cg'dfg ;DaGwL ljj/0f agfpg] jf k|sflzt ug]{,
-v_ ablgot ;fy s'g} tYo jf hfgsf/L n'sfpg],

(36)
-u_ ablgot ;fy e'm§f jf e|fds ljj/0f, k|lt1f jf k"j{ cg'dfg
agfpg] jf k|sflzt ug]{ .
(*= hfn;fhLo'Qm sf/f]af/ M s;}n] s;};“u lwtf]kq vl/b laqmL jf ljlgdo
ug]{ p2]Zo lnO{ b]xfosf sf/f]af/ u/]df hfn;fhL u/]sf] dflgg]5 M–
-s_ s;}nfO{ e'mSofpg s'g} k|ljlw, of]hgf jf sfd u/]df, jf
-v_ s;}nfO{ e'mSofgdf kf/L s'g} sfd u/fPdf jf sfddf
nufPdf .
((= hfn;fh u/L jf e'mSofgdf kf/L lwtf]kq sf/f]af/ ug{ gx'g] M s'g} ljj/0f
e'm§f] jf e|fds xf] eGg] yfxf x'“bfx'“b} jf ljj/0fdf s'g} s'/f 5'6]sf],
n'sfOPsf] jf gk/]sf] sf/0fn] To:tf] ljj/0f unt jf e|fds ePsf] 5
eGg] hfgLhfgL To:tf] ljj/0fsf] cfwf/df s;}nfO{ lwtf]kq vl/b jf laqmL
ug{ pT;flxt u/]df jf lwtf]kqsf] d"No 36fpg, a9fpg jf l:y/ /fVg
nufPdf To:tf] sfd sf/afxL ug]{ u/fpg]n] hfn;fhL u/L jf e'mSofgdf
kf/L lwtf]kq sf/f]af/ u/]sf] dflgg]5 .
!))= lnvt, ljj/0f jf clen]v gi6 u/]df jf n'sfPdf M s;}n] bkmf *%
adf]lhd lg/LIf0f tyf hf“ra'emsf] l;nl;nfdf af]8{ jf af]8{åf/f clwsf/
k|fKt clwsf/Ln] dfu]sf] s'g} lnvt, ljj/0f jf clen]v jf bkmf !)#
adf]lhd txlssft ug{ tf]lsPsf] clwsf/Ln] txlssftsf] l;nl;nfdf
dfu]sf] s'g} lnvt, ljj/0f jf clen]v jf of] P]g jf o; P]g cGtu{t
ag]sf] lgod tyf ljlgod adf]lhd cfk"mn] /fVg' kg]{ lnvt, ljj/0f jf
clen]v gi6 ug{, em'§f] agfpg, n'sfpg jf To:tf] sfo{ ug{df d2t
k'¥ofpg x'“b}g .
!)!= b08 ;hfo M -!_ bkmf (! adf]lhd leqL sf/f]af/ ug]{nfO{ leqL sf/f]af/
u/]sf] 7x/]df ljuf] adf]lhd hl/jfgf jf Ps jif{;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 .
-@_ bkmf ($, (% / (^ adf]lhdsf] s'g} sfd ug]{nfO{ krf;
xhf/ ?k}of“ b]lv Ps nfv krf; xhf/ ?k}of“;Dd hl/jfgf jf Ps jif{;Dd
s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 / To:tf] sfd sf/afxLaf6 s;}nfO{ xflg gf]S;fgL
kg{ uPsf] /x]5 eg] To:tf] xflg gf]S;fgL ;d]t e/fO{ lbg' kg]{5 .
-#_ bkmf (&, (*, (( / !)) adf]lhdsf] s'g} sfd ug]{nfO{ Ps
nfv ?k}of“ b]lv tLg nfv ?k}of“;Dd hl/jfgf jf b'O{ jif{;Dd s}b jf b'j}
;hfo x'g]5 / To:tf] sf/f]af/af6 s;}nfO{ xflg gf]S;fgL ePsf] /x]5 eg]
To:tf] xflg gf]S;fgL ;d]t e/fO{ lbg' kg]{5 .
-$_ s;}n] hfgLhfgL jf ablgot ;fy of] P]g jf o; P]g cGtu{t
ag]sf lgod jf ljlgod adf]lhd /fVg', agfpg', tof/ ug'{ jf k]z ug'{ kg]{
lx;fa lstfa, vftf, ljj/0f, k|ltj]bg, ;"rgf, hfgsf/L jf o:t} cGo s'g}
sfuhft ;f] /fVg', agfpg', tof/ ug'{ jf k]z ug'{ kg]{ ;dodf k]z gu/]df,
g/fv]df jf gagfPdf jf tof/ gu/]df jf e'm§f ljj/0f jf sfuhft
agfPdf jf /fv]df, tof/ u/]df To:tf] ug]{nfO{ af]8{n] krf; xhf/ ?k}of“
b]lv b'O{ nfv ?k}of“;Dd hl/jfgf ug{ ;Sg]5 .

(37)
-%_ s;}n] hfgLhfgL of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf lgod jf
ljlgod jf o; P]g cGtu{t hf/L ul/Psf] cfb]z jf lgb]{zgsf] alv{nfk
sfd u/L s'g} ;+ul7t ;+:yf, lwtf]kq ahf/, lwtf]kq Joj;foL jf
nufgLstf{nfO{ xflg gf]S;fgL u/] u/fPdf af]8{n] To:tf] JolQmnfO{ krf;
xhf/ ?k}of“ b]lv Ps nfv krf; xhf/ ?k}of“;Dd hl/jfgf ug{ ;Sg]5 .
To:tf] sfd sf/afxLaf6 s;}nfO{ s'g} xflg gf]S;fgL k'Ug uPsf] eP ;f]
afkt af]8{n] jf:tljs xflg gf]S;fgLsf] Ifltk"lt{ ;d]t e/fO{ lbg ;Sg]5 .
-^_ s;}n] of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf lgod jf ljlgod
adf]lhd k'¥ofpg' kg]{ /Lt gk'¥ofO{ lwtf]kq lgisfzg u/]df, lwtf]kq ahf/
jf lwtf]kq Joj;foLsf] x}l;otn] lwtf]kq sf/f]af/ ;~rfng u/] u/fPdf
To:tf] sfd ug]{ u/fpg] JolQmnfO{ af]8{n] krf; xhf/ ?k}of“ b]lv Ps nfv
krf; xhf/ ?k}of“;Dd hl/jfgf ug{ ;Sg]5 .
-&_ of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod jf ljlgod jf ;f]
cGtu{t hf/L ul/Psf s'g} cfb]z jf lgb]{zg jf af]8{n] tf]lslbPsf
zt{x?sf] pNn+3g u/]df jf cfk"mn] ug'{ kg]{ sfd gu/]df jf ug{ gx'g] sfd
u/]df To:tf] JolQmnfO{ af]8{n] kRrL; xhf/ ?k}of“ b]lv krxQ/ xhf/
?k}of“;Dd hl/jfgf ug{ ;Sg]5 .
!)@= g]kfn ;/sf/ jfbL x'g] M bkmf (!, ($, (%, (^, (&, (*, (( / !))
df plNnlvt s;"/ ;DaGwL d'2fdf g]kfn ;/sf/ jfbL x'g]5 .
!)#= d'2fsf] txlssft / bfo/L M -!_ bkmf (!, ($, (%, (^, (&, (*, (( /
!)) df plNnlvt s;"/ s;}n] u/]sf] 5 egL s;}sf] ph"/L k/]df jf s'g}
Joxf]/fn] To:tf] s;"/ ;DaGwL hfgsf/L af]8{n] k|fKt u/]df jf s;}n] To:tf]
s;"/ u/]sf] s'/fdf af]8{ ljZj:t ePdf To:tf] s;"/ ;DaGwL d'2fsf]
txlssft ug{ af]8{n] s'g} clws[tnfO{ txlssft ug]{ clwsf/L tf]Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd tf]lsPsf] txlssft ug]{ clwsf/Ln]
To:tf s;"/sf ;DaGwdf tf]lsP adf]lhd txlssft u/L txlssftsf] sfd
k"/f ePsf] ldltn] k}+tL; lbgleq ;DalGwt lhNnf cbfntdf d'2f bfo/ ug]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd tf]lsPsf] txlssft ug]{ clwsf/Ln]
txlssftsf] l;nl;nfdf s;"/;“u ;DalGwt JolQm jf ;+:yfl;t cfjZos
;f]wk'5 ug{, aofg lng jf cfjZos sfuh, ljj/0f tyf clen]v dfu
ug{ ;Sg]5 .
-$_ o; bkmf adf]lhd d'2fsf] txlssft / bfo/ ubf{ tf]lsPsf]
txlssft ug]{ clwsf/Ln] ;/sf/L jsLnsf] /fo lng' kg]{5 .
!)$= y'gf, w/f}6L jf lgnDagdf /fvL d'2fsf] txlssft ug{ ;lsg] M -!_
k|rlnt sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf eP tfklg o; P]g adf]lhd s;"/
7xl/g] d'2fsf] txlssft ubf{ o; P]g adf]lhdsf] s;"/sf] cf/f]kdf
sf/afxL rnfOPsf] JolQm km/f/ eO{ a]kQf x'g ;S5 egL ;Demg' kg]{ s'g}
dgfl;a sf/0f ePdf jf lauf] xflg gf]S;fgL ePsf] b]lvPdf af]8{n]
cfjZos w/f}6L jf h]yf hdfgt dfUg / To:tf] w/f}6L jf hdfgt glbPdf
lghnfO{ y'gfdf /fVg ;Sg]5 .

(38)
-@_ o; P]g adf]lhdsf] s;"/sf] cf/f]kdf sf/afxL rnfOPsf] JolQm
kbdf axfn /lx/x“bf cfÇgf] lj?4sf] k|df0f nf]k jf gfz ug{ ;Sg] jf d'2fsf]
txlssftdf afwf Jojwfg k'¥ofpg ;Sg] dgfl;a sf/0f ePdf af]8{n]
To:tf] JolQmnfO{ lgnDagdf /fVg ;DalGwt ;+:yfdf n]vL k7fpg ;Sg]5 .
!)%= Ifltk"lt{ ltg'{ kg]{ M o; kl/R5]b adf]lhd ;hfo x'g] s;"/ u/]sf] sf/0faf6
s;}nfO{ lwtf]kq vl/b jf laqmL ubf{ d"Nodf c;/ k/]sf] sf/0fn] s'g} xflg
gf]S;fgL ePsf] eP ;f] xflg gf]S;fgL ;d]t To:tf] s;"/ ug]{af6 e/fO{ lng
;lsg]5 .
!)^= k'g/fj]bg M -!_ bkmf !)! sf] pkbkmf -$_, -%_, -^_, / -&_ adf]lhd
af]8{n] u/]sf] ;hfo pk/ lrQ ga'‰g] lwtf]kq ahf/, lwtf]kq Joj;foL,
;+ul7t ;+:yf jf ;DalGwt JolQmn] ;hfo kfPsf] ldltn] k}+tL; lbgleq
;DalGwt pRr cbfntdf k'g/fj]bg ug{ ;Sg]5 .
-@_ kl/R5]b–* adf]lhd af]8{n] lbPsf] cfb]z jf lgb]{zgdf lrQ
ga'emfpg]n] To:tf] cfb]z jf lgb]{zgsf] ;"rgf kfPsf] ldltn] k}+tL; lbgleq
;DalGwt pRr cbfntdf k'g/fj]bg ug{ ;Sg]5 .
!)&= cg'lrt k"jf{u|x lj?4 pkrf/ M s'g} ;"rLs[t sDkgLn] cfÇgf ;b:ox?sf]
lxt ljk/Lt x'g] u/L cg'lrt k"jf{u|x /fvL s'g} sfd sf/f]af/ u/]sf]
;"rgf, hfgsf/L tyf ljj/0f k|fKt u/]df af]8{n] To:tf] sDkgLnfO{ b]xfo
adf]lhd ug{ cfb]z lbg ;Sg]5 M–
-s_ To:tf] sf/f]af/ gug{,
-v_ ;b:ox?sf] lxt ljk/Lt gx'g] lsl;dn] sfd sf/f]af/ ug{
sfo{ljlw lgwf{/0f ug{,
-u_ sDkgLsf] tk{maf6 sDkgLsf] ;a} jf s]xL sfd sf/f]af/ ug{
sfd st{Jo ;d]t tf]sL k|aGws jf 6«i6L lgo'lQm ug{,
-3_ sDkgLsf] sfd sf/f]af/nfO{ lgoldt tyf Jojl:yt ug{
cfjZos cfb]z lbg .
!)*= ;~rfns jf dxfk|aGws x'g cof]Uo M s'g} ;~rfns, dxfk|aGws jf ;f]
;/xsf] kb wf/0f u/]sf] s'g} JolQmn] bkmf !)! adf]lhdsf] s'g} ;hfo
kfPdf To:tf] ;hfo kfPsf] ldltn] bz jif{sf] cjlw k"/f geP;Dd To:tf]
JolQm s'g} klg klAns lnld6]8 sDkgL jf ;+:yfsf] ;~rfns, dxfk|aGws
jf ;f] ;/xsf] kbdf axfn x'g of]Uo x'g] 5}g .
kl/R5]b–!)
ljljw
!)(= ;+ul7t ;+:yf :jfldTjdf lng] jf ;+ul7t ;+:yf dflysf] lgoGq0f ;DaGwL
Joj:yfM -!_ s'g} ;+ul7t ;+:yfnfO{ k"0f{?kdf :jfldTjdf lng] jf ;f]
;+ul7t ;+:yfsf] Joj:yfkgdf lgoGq0f ug]{ k|of]hgsf] lgldQ s'g} JolQm jf
JolQmx?sf] ;d"x jf ;+ul7t ;+:yfn] Psd'i6 jf k6s k6s u/L To:tf]
;+ul7t ;+:yfsf] z]o/ vl/b ug]{ ePdf To:tf] z]o/ vl/b laqmL ;DaGwL
sf/f]af/ kf/bzL{ lsl;daf6 ug'{ kg]{5 .

(39)
-@_ s'g} JolQm jf JolQmx?sf] ;d"x cfk;df ldnL jf s'g} ;+ul7t
;+:yfn] s'g} ;+ul7t ;+:yfsf] krf; k|ltzt jf af]8{n] tf]lslbPsf] k|ltzt
eGbf a9L z]o/ vl/b ug]{ jf :jfldTjdf lng] ePdf pkbkmf -!_ sf]
k|of]hgsf] lgldQ Joj:yfkgdf lgoGq0f u/]sf] dflgg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;+ul7t ;+:yfsf] k"0f{ :jfldTj k|fKt x'g]
u/L jf ;+ul7t ;+:yfsf] Joj:yfkg dfly lgoGq0f x'g] u/L ;+ul7t ;+:yfsf]
z]o/ laqmL ;DaGwL k|:tfj /fVg] tl/sf, z]o/ vl/b laqmL k|lqmof tyf tt\
;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!!)= lwtf]kq ahf/n] x:tfGt/0f k|dfl0ft u/]sf] z]o/ ;+ul7t ;+:yfn] btf{ ug'{
kg]{ M lwtf]kq ahf/df vl/b, laqmL jf ljlgdo ePsf s'g} ;+ul7t ;+:yfsf]
z]o/ jf l8a]~r/sf ;DaGwdf ;f] lwtf]kq ahf/n] x:tfGt/0f k|dfl0ft
ul/lbPsf] ePdf To:tf z]o/ jf l8a]~r/ x:tfGt/0f ePsf JolQmsf]
gfddf ;+ul7t ;+:yfn] cfÇgf] ;b:osf] btf{ lstfadf To:tf z]o/ jf
l8a]~r/ btf{ ul/lbg' kg]{5 .
!!!= lwtf]kqsf] x:tfGt/0f M sDkgL ;DaGwL k|rlnt sfg"gdf h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg ;"rLs[t lwtf]kqsf] :jfldTj tyf x:tfGt/0f ;DaGwL
Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!!@= g]kfn ;/sf/;“u ;Dks{ M af]8{n] g]kfn ;/sf/;“u ;Dks{ /fVbf cy{
dGqfno dfk{mt /fVg' kg]{5 .
!!#= g]kfn ;/sf/n] lgb]{zg lbg ;Sg] M k"“hL ahf/sf] ljsf; /
nufgLstf{x?sf] lxtnfO{ ;+/If0f ug]{ h:tf gLltut ljifodf g]kfn
;/sf/n] ;do ;dodf af]8{nfO{ cfjZos lgb]{zg lbg ;Sg]5 / To:tf]
lgb]{zgsf] kfngf ug'{ af]8{sf] st{Jo x'g]5 .
!!$= ;xof]u ug'{ kg]{ M k"“hL ahf/sf] ljsf; tyf nufgLstf{sf] lxtnfO{ Wofgdf
/fvL lwtf]kq sf/f]af/nfO{ lgoldt tyf Jojl:yt ug{ af]8{n] dfu]s f]
;xof]u k'¥ofpg' ;DalGwt ;a}sf] st{Jo x'g]5 .
!!%= c;n lgotn] u/]sf] sfddf arfp M of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf]
lgodx?sf] cwLgdf /xL c;n lgotn] u/]sf] s'g} sfd sf/afxLsf]
;DaGwdf af]8{ jf af]8{sf] s'g} sd{rf/L JolQmut jf ;fd"lxs ?kdf
hjfkmb]xL x'g] 5}g .
!!^= lgod agfpg] clwsf/ M -!_ o; P]gsf] p2]Zo sfof{Gjog ug{ af]8{n]
g]kfn ;/sf/sf] :jLs[lt lnO{ cfjZos lgodx? agfpg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ n] lbPsf] clwsf/sf] ;j{;fdfGotfdf k|lts'n c;/
gkg]{ u/L tL lgodx?df vf; u/L b]xfosf ljifox?sf] ;DaGwdf Joj:yf
ug{ ;lsg]5 M–
-s_ lwtf]kq btf{ tyf lgisfzg cg'dlt,
-v_ lwtf]kq ahf/sf] cg'dltkq lbg] ;DaGwdf,
-u_ lwtf]kq Joj;foLsf] cg'dltkq lbg] ;DaGwdf,
-3_ ;fd"lxs nufgL of]hgf ;~rfng ;DaGwdf,

(40)
-ª_ af]8{sf sd{rf/Lx?sf] ;]jf zt{ ;DaGwdf,
-r_ af]8{sf] cfly{s ;~rfng tyf lx;fa lstfa /fVg]
;DaGwdf,
-5_ Ifltk"lt{ sf]if ;~rfng ;DaGwdf,
-h_ lwtf]kq Joj;foLn] lwtf]kq Joj;fo ;~rfng ug]{
;DaGwdf /fVg' kg]{ cfly{s ;|f]t ;DaGwdf,
-em_ u|fxsn] lwtf]kq vl/b ug{sf nflu a'emfPsf] /sdsf]
lx;fa tyf clen]vsf ;DaGwdf,
-`_ lwtf]kq ;"rLs/0f :yug, vf/]hL -l8lnli6·_ jf
x:tfGt/0f ;DaGwdf,
-6_ k"“hL ahf/sf] ljsf; ug{ lwtf]kqsf] lgisfzg, vl/b,
laqmL tyf ljlgdonfO{ Jojl:yt agfO{ lwtf]kq ahf/ /
lwtf]kq Joj;fodf ;+nUg JolQmx?sf] sfd sf/afxLnfO{
lgoldt tyf Jojl:yt ug{ / nufgLstf{sf] xs lxtsf]
;'/Iff ug{ cfjZos cGo Joj:yf ug]{ ;DaGwdf,
-7_ sDkgLsf] Joj:yfkg lgoGq0f ug]{ p2]Zon] Psd'i6 jf
k6s k6s z]o/ vl/b u/L :jfldTjdf lng] ;DaGwdf .
!!&= ljlgod agfpg ;Sg] M of] P]g / o; P]g cGtu{t ag]sf lgodx?sf]
cwLgdf /xL lwtf]kq ahf/n] af]8{sf] :jLs[lt lnO{ b]xfosf ljifox?sf
;DaGwdf cfjZos ljlgodx? agfpg ;Sg]5 M–
-s_ lwtf]kq ;"rLs/0f tyf ;"rLs[t lwtf]kqsf] sf/f]af/ ;DaGwdf,
-v_ ;b:otf, ;b:otf z'Ns, ;b:osf] Jofj;flos dof{bf ;DaGwdf,
-u_ lwtf]kq ahf/ :jR5 / kf/bzL{ 9·af6 ;~rfng ug{
sd{rf/Lx?sf] ;]jf / cfr/0f tyf ahf/ lg/LIf0f tyf
cg'udg ;DaGwL Joj:yf ug]{ ;DaGwdf .
!!*= lgb]{lzsf agfO{ nfu" ug]{ M -!_ of] P]g / o; P]g cGtu{t ag]sf
lgodx?sf] cwLgdf /xL af]8{n] lwtf]kq sf/f]af/nfO{ Jojl:yt ug{sf nflu
b]xfosf ljifox?sf ;DaGwdf lgb]{lzsf agfO{ nfu" ug{ ;Sg]5 M–
-s_ lwtf]kq btf{ tyf lgisfzg cg'dlt ;DaGwdf,
-v_ lwtf]kq lgisfzg tyf laqmL k|aGw ;DaGwdf,
-u_+ lwtf]kq af“8kmf“8 ;DaGwdf,
-3_ Jofj;flos dof{bf ;DaGwdf,
-ª_ lwtf]kq sf/f]af/ lgodg ;DaGwL cGo ljifosf ;DaGwdf .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd af]8{n] agfPsf] lgb]{lzsfsf] kfng ug'{
;DalGwt ;a}sf] st{Jo x'g]5 .

(41)
!!(= lwtf]kq ;DaGwL cWofb]z, @)^@ lgliqmo ePkl5 To;sf] kl/0ffd M
lwtf]kq ;DaGwL cWofb]z, @)^@ lgliqmo ePkl5 csf]{ clek|fo gb]lvPdf
;f] lgliqmotfn],–
-s_ ;f] cWofb]z lgliqmo x'“bfsf avt rNtL gePsf] jf sfod
g/x]sf] s'g} s'/f klg hufpg] 5}g,
-v_ ;f] cWofb]z adf]lhd rfn" ePsf] s'/f jf ;f] adf]lhd /Lt
k'/\ofO cl3 g} ul/Psf] s'g} sfd jf ef]lu;s]sf] s'g}
s'/fnfO{ c;/ kfg]{ 5}g,
-u_ ;f] cWofb]z adf]lhd kfPsf], xfl;n u/]sf] jf ef]u]sf] s'g}
xs, ;'ljwf, st{Jo jf bfloTjdf c;/ kfg]{ 5}g,
-3_ ;f] cWofb]z adf]lhd ul/Psf] s'g} b08 ;hfo jf hkmtnfO{
c;/ kfg]{ 5}g,
-ª_ dfly n]lvPsf] s'g} To:tf] xs, ;'ljwf, st{Jo, bfloTj jf
b08 ;hfosf ;DaGwdf ul/Psf] s'g} sfd sf/afxL jf
pkfonfO{ c;/ kfg]{ 5}g / pQm cWofb]z sfod /x] ;/x
To:tf] s'g} sfg"gL sf/afxL jf pkfonfO{ klg z'? ug{, rfn"
/fVg jf nfu" ug{ ;lsg]5 .1

b|i6Jo M Gofo k|zf;g P]g, @)&# åf/f ?kfGt/ ul/Psf zAbx? M–


æk'g/fj]bg cbfntÆ sf] ;§f æpRr cbfntÆ .

(42)

You might also like