‫‪Vol. 12, No.

4, Winter 2017‬‬ ‫ﺳﺎل دوازدﻫﻢ‪،‬ﺷﻤﺎره ﭼﻬﺎرم‪،‬زﻣﺴﺘﺎن ‪،1395‬ﺻﺺ‪105-124‬‬

‫ﺗﺤﻠﯿﻞ روﯾﮑﺮد وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﮥ ﺧﻮدارﺟﺎﻋﯽ‬

‫‪‬‬
‫ﻣﺮﺗﻀﯽ واﻋﻆ ﻗﺎﺳﻤﯽ‬
‫)ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﻣﺴﺌﻮل(‬
‫‪‬‬
‫ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ اﺣﻤﺪي اﻓﺮﻣﺠﺎﻧﯽ‬

‫ﭼﮑﯿﺪه‬
‫دﺳﺖﮐﻢ ﺳﻪ روﯾﮑﺮد ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻪ ﺧﻮد ارﺟﺎﻋﯽ در ﺳﻨﺖ ﻓﻠﺴﻔﮥ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫روﯾﮑﺮد راﺳﻠﯽ‪ ،‬روﯾﮑﺮد ﭘﻮزﯾﺘﯿﻮﯾﺴﺘﯽ و روﯾﮑﺮد وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻨﯽ‪ .‬ﻫﺮﮐﺪام از اﯾﻦ روﯾﮑﺮدﻫﺎ‬
‫راهﺣﻠﯽ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺮاي ﻣﺴﺌﻠﮥ ﺧﻮد ارﺟﺎﻋﯽ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬از آن ﻣﯿﺎن روﯾﮑﺮد‬
‫وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻨﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺤﺚﻫﺎي زﯾﺎدي را ﺑﻪ وﺟﻮد آورده اﺳﺖ‪ .‬ﻇﺎﻫﺮاً ﻓﻘﺮة‪6,54‬‬
‫)ﻋﺒﺎرت ﻣﺎﻗﺒﻞ آﺧﺮ( رﺳﺎﻟﮥ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﮔﺰارهﻫﺎي ﮐﺘﺎب از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﻮدش را ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ‬
‫ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﻮد ارﺟﺎﻋﯽ ﻣﺨﺎﻃﺒﯿﻦ رﺳﺎﻟﻪ را در وﺿﻊ ﭘﺎرادوﮐﺴﯿﮑﺎﻟﯽ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﺑﺎ ﻃﺮح ﻣﻔﻬﻮم ﻧﺮدﺑﺎن ﺳﻌﯽ دارد ﺗﺎ از اﯾﻦ ﺧﻮد ارﺟﺎﻋﯽ ﺑﮕﺮﯾﺰد‪ .‬از ﻣﯿﺎن ﺗﻔﺎﺳﯿﺮ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ از رﺳﺎﻟﮥ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ دو ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺗﻮﺻﯿﻒﻧﺎﭘﺬﯾﺮ و ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺣﻮل اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ‬
‫ﺷﮑﻞﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻔﺴﯿﺮ واژة »ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ« ﺧﻮاﻧﺸﯽ ﺳﺎزﮔﺎر از ﻣﺘﻦ رﺳﺎﻟﻪ‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﺪﻫﻨﺪ؛ اﻣﺎ از ﺧﻼل ﻧﻘﺪﻫﺎي اﯾﻦ دو ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ اﺳﺎﺳﺎً‬
‫روﯾﮑﺮد وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻨﯽ ﺑﺮاي ﺣﻞ ﺑﺤﺮان ﺧﻮد ارﺟﺎﻋﯽ راﻫﮕﺸﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫واژﮔﺎن ﮐﻠﯿﺪي‪ :‬ﺧﻮد ارﺟﺎﻋﯽ‪ ،‬وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﻣﺘﻘﺪم‪ ،‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺗﻮﺻﯿﻒﻧﺎﭘﺬﯾﺮ‪ ،‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ‪.‬‬

‫‪ .‬ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﻨﻄﻖ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﯽ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﯾﺮان‪Morteza.vaez@gmail.com .‬‬
‫‪ .‬داﻧﺸﯿﺎر ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﯽ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﯾﺮان‪a.a.ahmadi_a@gmail.com .‬‬
‫]ﺗﺎرﯾﺦ درﯾﺎﻓﺖ‪1395/12/18 :‬؛ ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﺎﯾﯿﺪ‪[1396/01/23 :‬‬
 ‫ﻣﺮﺗﻀﯽ واﻋﻆ ﻗﺎﺳﻤﯽ‪ ،‬ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ اﺣﻤﺪي اﻓﺮﻣﺠﺎﻧﯽ‬ ‫‪106‬‬
‫)‪(Morteza.Vaez Ghasemi/Ali Akbar. Ahmadi Aframjani‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﺧﻮد ارﺟﺎﻋﯽ‪ 1‬وﺿﻌﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ادﻋﺎي ﯾﮏ ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺧﻮد آن ﺟﻤﻠﻪ را ﻧﯿﺰ در ﺑﺮﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺑﺎﻋﺚ ﻧﻘﺾ آن‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﻣﺎ ﺑﺎ ﯾﮏ ﭘﺎرادوﮐﺲ ﻣﻮاﺟﻪ ﻫﺴﺘﯿﻢ؛ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ اﮔﺮ ادﻋﺎي آن ﺟﻤﻠﻪ را ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﻢ‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻫﻤﺎن ادﻋﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ ﮐﻪ آن ادﻋﺎ را رد ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬و درﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ ادﻋﺎي ﺟﻤﻠﻪ را ﻧﭙﺬﯾﺮﯾﻢ ﻣﻠﺰم‬
‫ﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮش ادﻋﺎي آن ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ‪ .‬ﻗﺪﯾﻤﯽﺗﺮﯾﻦ ﭘﺎرادوﮐﺲﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺎرادوﮐﺲ دروغﮔﻮ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺒﺎرت »اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ‬
‫درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ« اﮔﺮ درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ زﯾﺮا ﺧﻮد ﺟﻤﻠﻪ ادﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ و اﮔﺮ‬
‫ﻧﺎدرﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬درﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ازآﻧﺠﺎﯾﯽﮐﻪ درﻫﺮﺻﻮرت ﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﭘﺎرادوﮐﺴﯿﮑﺎل اﺳﺖ‪ .‬اﻫﻤﯿﺖ ﯾﮏ ﭘﺎرادوﮐﺲ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻘﺺ ﯾﺎ ﻋﯿﺒﯽ را در ﻓﻬﻢ ﻣﺎ از ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ‬
‫ﻣﺮﮐﺰي ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ )‪.(Bolander, 2015‬‬
‫ﺑﺮﺧﯽ از ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎن ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺮﮔﻪ‪ ،‬اﻋﻀﺎي ﺣﻠﻘﮥ وﯾﻦ و وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ در ﺿﻤﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﻔﻬﻮم ﺑﻨﯿﺎدي‬
‫ﻧﻈﺮﯾﮥ ﺧﻮدﺷﺎن دﭼﺎر ﭘﺎرادوﮐﺲ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﻫﻤﯿﺖ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع در اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن دادن ﭘﺎرادوﮐﺲ‬
‫در ﯾﮏ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻓﺮورﯾﺨﺘﻦ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن آن ﻧﻈﺮﯾﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻫﻤﺎن ﮐﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ راﺳﻞ ﺑﺎ ﻓﺮﮔﻪ‬
‫و ﮐﺎرل ﭘﻮﭘﺮ‪ 2‬ﺑﺎ ﭘﻮزﯾﺘﯿﻮﯾﺴﻢ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﮐﺮد‪ .‬وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ وﺟﻮد اﯾﻦ ﻣﻌﻀﻞ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد‪ ،‬رﺳﺎﻟﮥ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﯽ‪ -‬ﻓﻠﺴﻔﯽ‪ 3‬آﮔﺎﻫﯽ داﺷﺖ و ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ از اﯾﻦ ﻣﻌﻀﻞ ﺧﻼص ﺷﻮد‪.‬‬
‫راهﺣﻞ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﮐﻪ در ﻓﻘﺮة ﻣﺎﻗﺒﻞ آﺧﺮ رﺳﺎﻟﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ اﺳﺘﻌﺎره ﻧﺮدﺑﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺲ از ﺑﺎﻻ‬
‫رﻓﺘﻦ ﺑﻪ دور اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ اﺳﺘﻌﺎره ﻋﺒﺎرات رﺳﺎﻟﻪ اﮔﺮﭼﻪ ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﮥ ﭘﻠﻪﻫﺎي‬
‫ﻧﺮدﺑﺎﻧﯽ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺑﺎم ﻣﻌﻨﯽ ﻣﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬دو ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺗﻮﺻﯿﻒﻧﺎﭘﺬﯾﺮ و ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺗﻼش‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻄﻮر ﯾﮏ ﻋﺒﺎرت ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﮥ ﻧﺮدﺑﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎ را در رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺑﺎم ﻣﻌﻨﯽ‬
‫ﯾﺎري ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﭘﯿﺶ از ﺗﺸﺮﯾﺢ روﯾﮑﺮد وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻨﯽ ﺑﻪ ﺣﻞ ﺑﺤﺮان ﺧﻮد ارﺟﺎﻋﯽ ﺑﺮاي اﯾﻀﺎح ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻪ دو‬
‫روﯾﮑﺮد دﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن در ﺗﺎرﯾﺦ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻇﻬﻮر ﮐﺮده اﺷﺎره ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬روﯾﮑﺮد راﺳﻠﯽ و‬
‫ﭘﻮزﯾﺘﯿﻮﯾﺴﺘﯽ راﻫﮑﺎري ﻣﺘﻔﺎوت از وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﺑﺮاي رﻫﺎﯾﯽ از اﯾﻦ ﺑﺤﺮان در ﭘﯿﺶﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻧﻈﺮﯾﮥ اﻧﻮاع‬
‫راﺳﻞ و راﻫﮑﺎر ﮐﺎرﻧﭗ در اﯾﻦ دو ﺑﺨﺶ ﻣﻮرد ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺮ روﯾﮑﺮد‬
‫وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻨﯽ در ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﺎرﯾﺨﯽ را رﻋﺎﯾﺖ ﻧﮑﺮدهام‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﺑﺘﺪا ﺷﺮﺣﯽ ﻣﺨﺘﺼﺮ از روﯾﮑﺮد‬
‫راﺳﻠﯽ و ﭘﻮزﯾﺘﯿﻮﯾﺴﺘﯽ آﻣﺪه ﺳﭙﺲ ﺷﺮﺣﯽ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺒﺴﻮط از روﯾﮑﺮد وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻨﯽ و ﺗﻔﺎﺳﯿﺮ دوﮔﺎﻧﻪ از آن‬
‫را در دﺳﺘﻮر ﮐﺎر ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬درﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺎ ذﮐﺮ ﻧﻘﺪﻫﺎي اﯾﻦ دو ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﻼش ﮐﺮدهام ﮐﻪ‬
‫ﺗﻤﺎﯾﻞ ﭘﻨﻬﺎن ﻫﺮ دو ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺑﻪ ﻓﺮاروي از ﻣﻔﻬﻮم ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ در رﺳﺎﻟﻪ را آﺷﮑﺎر ﮐﻨﻢ و ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﮕﯿﺮم ﮐﻪ اﺳﺎﺳﺎً‬
‫روﯾﮑﺮد وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻨﯽ ﺑﺮاي رﻫﺎﯾﯽ از ﺑﺤﺮان ﺧﻮد ارﺟﺎﻋﯽ ﮐﺎرﺳﺎز ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪107‬‬ ‫ﺗﺤﻠﯿﻞ روﯾﮑﺮد وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﮥ ﺧﻮدارﺟﺎﻋﯽ‬
‫)‪(Analyzing of Wittgenstein Approach to Self-referential‬‬

‫‪ .1‬روﯾﮑﺮدﻫﺎي ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﻮدارﺟﺎﻋﯽ‬

‫روﯾﮑﺮد راﺳﻠﯽ در ﻧﻈﺮﯾﮥ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎي‪ 4‬او ﻣﻨﻌﮑﺲﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد او ﺳﺎﺧﺖ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ در زﺑﺎن ﺑﺮاي‬
‫اﺟﺘﻨﺎب از اﯾﻦ ﺑﺤﺮان اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻮزﯾﺘﯿﻮﯾﺴﺖﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﻪﺧﺼﻮص ﮐﺎرﻧﭗ ﺑﺎ ﭘﯿﺶ ﮐﺸﯿﺪن ﺑﺤﺚ ﻗﺮاردادِ‬
‫ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻧﺤﻮه ﺑﻪﮐﺎرﮔﯿﺮي زﺑﺎن ﺳﻌﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ از اﯾﻦ ﻣﻌﻀﻞ اﺟﺘﻨﺎب ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .1 -1‬راﺳﻞ‬

‫ﻧﻪ ﺳﺎل ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ ﻟﻮدوﯾﮓ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ در ﯾﻨﺎ ﺑﻪ دﯾﺪار ﻓﺮﮔﻪ ﺑﺮود‪ ،‬راﺳﻞ در ﺳﺎل ‪ 1902‬در ﻧﺎﻣﻪاي‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮﮔﻪ ﺑﺎ ﻧﺸﺎن دادن ﺗﻨﺎﻗﻀﯽ درﯾﮑﯽ از آﮐﺴﯿﻮمﻫﺎي ﮐﺘﺎب ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﭘﺎﯾﻪاي ﺣﺴﺎب‪ 5‬ﮐﻪ از ﺟﺮج ﮐﺎﻧﺘﻮر‪ 6‬وام‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬از ﯾﮏ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎري‪ 7‬در روﯾﮑﺮد ﻣﻨﻄﻖﮔﺮاﯾﯽ‪ 8‬او ﺧﺒﺮ داده ﺑﻮد‪.‬‬
‫آﮐﺴﯿﻮم ﺷﻤﺎره ‪ 5‬ﮐﺘﺎب ﻓﺮﮔﻪ اﯾﻦ ﺑﻮد‪» :‬ﯾﮏ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒﭘﺬﯾﺮ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﮐﻠﯿﺘﯽ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﺪ«‪.‬‬
‫)ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺳﺎﻟﺮﻧﻮ‪ (12 :1390 ،‬راﺳﻞ ﺑﻪ ﻓﺮﮔﻪ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺑﺮﺧﯽ از ﺷﺮاﯾﻂ اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﺑﯿﺎن ﻓﻨﯽﺗﺮ آﮐﺴﯿﻮم ﺷﻤﺎره ‪ 5‬ﻣﺴﺘﻠﺰم اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺑﯿﺎن ﻧﻈﯿﺮ )‪ φ(x‬ﻫﻢ ﺗﺎﺑﻊ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ‪ x‬را‬
‫در ﺑﺮﻣﯽﮔﯿﺮد و ﻫﻢ ﺗﺎﺑﻊ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ‪ φ‬ﺑﻪﻃﻮر دﻗﯿﻖﺗﺮ ﻗﺎﻧﻮن ﻓﺮﮔﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﺤﻮة ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﻔﻬﻮم ‪f‬‬
‫ﺑﺎ ﻧﺤﻮة ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﻔﻬﻮم ‪ g‬اﯾﻦ ﻫﻤﺎن اﺳﺖ اﮔﺮ و ﺗﻨﻬﺎ اﮔﺮ ‪ f‬و ‪ g‬ﺑﺎ ﻫﺮ ﻧﺸﺎﻧﻪاي ارزش ﯾﮑﺴﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل اﮔﺮ و ﺗﻨﻬﺎ اﮔﺮ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪f(x) = g(x) ،x‬ﺑﺎﺷﺪ )ارزش ﺻﺪق ﯾﮑﺴﺎﻧﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ(‪ .‬در اﺛﺮ‬
‫اﺑﻬﺎم ﻫﻤﯿﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮد ﮐﻪ راﺳﻞ اﺟﺎزه ﭘﯿﺪا ﮐﺮد ﺗﺎ ﭘﺎرادوﮐﺲ ﺧﻮد را ﻣﻄﺮح ﮐﻨﺪ؛ ﺑﻪﻧﺤﻮي‬
‫ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻫﻤﮥ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎي ﮐﻪ ﻋﻀﻮ ﺧﻮد ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ )‪ (R‬ﻫﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻋﻀﻮ ﺧﻮد ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﻫﻢ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ‪ (Irvine, Deutsch, 2014: sec2) .‬ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﯾﮕﺮ اﻧﺘﻘﺎد راﺳﻞ ﺑﻪ ﻓﺮﮔﻪ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ او‬
‫در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺧﻮد از ﻣﻔﻬﻮم ﻋﺪد‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ را ﺑﻪﮐﺎرﺑﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﻗﺾ راه ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ اﻣﮑﺎن‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ ﻣﻔﻬﻮم »ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ« ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﭘﺎرادﮐﺴﯿﮑﺎل »ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺧﻮد ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ« ﻫﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس‬
‫راﺳﻞ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎ ﮐﻪ ﺗﺎ آن زﻣﺎن وﺟﻮد آن ﻣﺴﻠﻢ ﻓﺮض ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد‬
‫)ﻓﻮﺳﻨﮑﻮل‪.(19 :1385 ،‬‬
‫ازﻧﻈﺮ راﺳﻞ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎ ﺑﺮ دو ﻧﻮع ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ :‬ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎي ﻋﺎدي ﮐﻪ ﺧﻮد ﻋﻀﻮي از آن ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‬
‫و ﺑﻪ ﺧﻮد ﺗﻌﻠﻖ ﻧﺪارﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ اﻧﺴﺎنﻫﺎ )ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺧﻮد ﻋﻀﻮي از اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﻧﯿﺴﺖ( و‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎي ﻏﯿﺮﻋﺎدي ﮐﻪ ﺑﻪ ادﻋﺎي راﺳﻞ‪ ،‬ﻋﻀﻮي از ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽروﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎ‪ .‬اﮐﻨﻮن اﮔﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﺗﻤﺎم ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎﯾﯽ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ ﻋﻀﻮ ﺧﻮد ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ )ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺣﯿﻮاﻧﯽ و ﻧﺒﺎﺗﯽ( آﯾﺎ اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻋﻀﻮ ﺧﻮد ﺑﺎﺷﺪ؟ در ﺻﻮرت‬
‫ﻋﻀﻮﯾﺖ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﻋﻀﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﻋﻀﺎي آن‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﻀﻮ‬
‫ﺧﻮد ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﻣﺎ ﻋﻤﻼً ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻋﻀﻮ ﺧﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎل درﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬
‫ﻋﻀﻮ ﺧﻮد ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻫﺮﮐﺪام از اﻋﻀﺎي ﺧﻮد ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻀﻮ ﺧﻮد ﻗﻠﻤﺪاد ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﻣﺮﺗﻀﯽ واﻋﻆ ﻗﺎﺳﻤﯽ‪ ،‬ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ اﺣﻤﺪي اﻓﺮﻣﺠﺎﻧﯽ‬ ‫‪108‬‬
‫)‪(Morteza.Vaez Ghasemi/Ali Akbar. Ahmadi Aframjani‬‬

‫راﺳﻞ اﯾﻦ ﭘﺎرادوﮐﺲ را ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻈﺮﯾﮥ اﻧﻮاع‪ 9‬ﺧﻮد ﻣﻄﺮح ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬اﺻﻞ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از اﻧﻌﮑﺎس ﮐﻪ ﯾﮑﯽ‬
‫از ﻣﺪﻋﯿﺎت اﺻﻠﯽ اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ اﺳﺖ ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺰاره–ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﺧﻮد ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﯾﮕﺮ‬
‫ﮔﺰاره ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﭼﯿﺰي ﻫﻢ درﺑﺎره ٔ◌ ﺧﻮد ﺑﮕﻮﯾﺪ‪) .‬ﻓﻮﺳﻨﮑﻮل‪ (18 :1385 ،‬راهﺣﻞ اﺻﻠﯽ راﺳﻞ ﺑﺮاي اﺟﺘﻨﺎب‬
‫از ﭼﻨﯿﻦ ﭘﺎرادوﮐﺴﯽ ﺳﺎﺧﺖ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﺮاي ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬راﺳﻞ ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎ را ﯾﮏ ﻧﻮع‪ 10‬ﻧﺎﻣﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻈﺮﯾﮥ اﻧﻮاع ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺳﻄﺢ از اﯾﻦ اﻧﻮاع ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻃﺒﻘﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﺳﻄﺢﺑﻨﺪياي ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺆﺛﺮ ﺟﻠﻮي ﺑﺮوز ﭘﺎرادوﮐﺲ راﺳﻞ را ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﭘﺎرادوﮐﺲ راﺳﻞ ﻣﺒﺘﻨﯽ‬
‫ﺑﺮ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ دوري )ﺧﻮد ﻋﻀﻮي و ﺧﻮد ارﺟﺎﻋﯽ( ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽآﯾﺪ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﺳﻄﺢﺑﻨﺪي ﻣﺸﮑﻞ ﺧﻮد ارﺟﺎﻋﯽ ﻧﯿﺰ‬
‫ﻣﺮﺗﻔﻊ ﻣﯽﺷﻮد )‪.(Irvine, Deutsch, 2014: sec 2‬‬
‫راﺳﻞ ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ روﯾﮑﺮد ﺑﻪ ﺳﺮاغ رﺳﺎﻟﮥ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﻣﯽرود‪ .‬دو ﺳﺎل ﭘﯿﺶ از اﻧﺘﺸﺎر اﯾﻦ ﮐﺘﺎب در ﺳﺎل‬
‫‪ 1918‬راﺳﻞ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد ارﺟﺎﻋﯽ ﻣﺸﻬﻮد در رﺳﺎﻟﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪» :‬آﻧﭽﻪ ﻣﺎﯾﻪ ﺗﺮدﯾﺪ اﺳﺖ اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ آﻗﺎي وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ درﺑﺎره آﻧﭽﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻓﺮاوان ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ«‬
‫)وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ‪ .(22 :1393 ،‬او ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺸﮑﻞ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ در ﻣﻮرد اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮان درون ﻫﺮ زﺑﺎن‬
‫راﺟﻊ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر آن زﺑﺎن ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﻓﺮض ﺳﻠﺴﻠﻪﻣﺮاﺗﺐ زﺑﺎنﻫﺎ‪ 11‬ﺣﻞ ﮐﺮد )وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ‪،‬‬
‫‪ .(22 :1393‬ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪة راﺳﻞ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﭼﯿﺰي در داﺧﻞ زﺑﺎن »اﻟﻒ« درﺑﺎرة ﺳﺎﺧﺘﺎر آن ﺑﮕﻮﯾﺪ‪،‬‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ آن را درون زﺑﺎن »ب«‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﺑﻪ ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻌﻠﻖ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ‬
‫زﺑﺎن »اﻟﻒ« ﺑﻪاﺻﻄﻼح زﺑﺎن ﻣﺮﺗﺒﻪ اول و زﺑﺎن »ب« زﺑﺎن ﻣﺮﺗﺒﻪ دوم ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽداد‬
‫ﮐﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪاش در ﺑﺎب ﻧﻈﺮﯾﮥ ﺑﯿﺎنﻧﺎﭘﺬﯾﺮي در زﺑﺎن‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل ﮐﻞ زﺑﺎنﻫﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺟﻮاﺑﺶ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﭼﯿﺰي ﺑﻪ ﻧﺎم ﮐﻞ زﺑﺎنﻫﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﯾﮕﺮ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮان‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﻫﻤﮥ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎ داﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻞ زﺑﺎنﻫﺎ را ﻫﻢ ﻧﻤﯽﺗﻮان داﺷﺖ زﯾﺮا ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﯿﻢ ازﻧﻈﺮ‬
‫راﺳﻞ ﺗﺼﻮر ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﻗﺾ راه ﻣﯽداد ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻫﻤﮥ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎ از‬
‫ﻃﺮﻓﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺮاﺗﺮ از ﻫﻤﮥ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻋﻀﻮي از اﻋﻀﺎي ﺧﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻈﺮﯾﻪ‬
‫اﻧﻮاع ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﭘﺎرادوﮐﺲ ﻣﯽﺷﺪ )ﮐﺎﭘﻠﺴﺘﻮن‪ .(468 :1382 ،‬راﺳﻞ در ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﮐﻪ ﺑﺮ رﺳﺎﻟﻪ ﻧﻮﺷﺖ اﻋﺘﺮاف‬
‫ﮐﺮد ﮐﻪ دﻓﺎﻋﯿﻪ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ او را »ﺑﺎ ﻧﻮﻋﯽ ﺣﺲ ﻧﺎﺧﺮﺳﻨﺪي ﻋﻘﻼﻧﯽ« )وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ‪ (22 :1393 ،‬واﻧﻬﺎده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺎﺳﺦ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﺑﻪ راﺳﻞ را اﻧﺪﮐﯽ ﺑﻌﺪ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺧﻮاﻫﻢ داد‪.‬‬

‫‪ .2 -1‬ﭘﻮزﯾﺘﯿﻮﯾﺴﻢ ﻣﻨﻄﻘﯽ‬

‫ﭘﻮزﯾﺘﯿﻮﯾﺴﻢ ﻣﻨﻄﻘﯽ‪ 12‬ﻧﺎم ﺣﻠﻘﻪا ي از داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻋﻠﻮم ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در وﯾﻦ اﺗﺮﯾﺶ ﮔﺮد ﻫﻢ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫و ﻋﻘﺎﯾﺪي ﺿﺪﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮑﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﺑﻪ اﺻﻠﯽ ﺑﺎور داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺰارهﻫﺎﯾﯽ ﻣﻌﻨﯽدار‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ روش ﻋﻠﻤﯽ ﻗﺎﺑﻞ اﺛﺒﺎت ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ اﯾﻦ اﺻﻞ را اﺛﺒﺎتﭘﺬﯾﺮي‪ 13‬ﻧﺎم ﻧﻬﺎده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺰارهﻫﺎي ﻋﻠﻢ ﺗﺠﺮﺑﯽ ﻣﻌﻨﯽدار ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﻣﻨﺘﺰع از اﯾﻦ ﻋﻠﻮم ﺑﻮد ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞاﺛﺒﺎت و درﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎﯾﺰ ﻗﺎﻃﻊ ﻣﯿﺎن اﻣﺮ ﺗﺠﺮﺑﯽ و اﻣﺮ ﻣﻨﺘﺰع از ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﺑﻮد ﮐﻪ روﯾﮑﺮد‬
‫‪109‬‬ ‫ﺗﺤﻠﯿﻞ روﯾﮑﺮد وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﮥ ﺧﻮدارﺟﺎﻋﯽ‬
‫)‪(Analyzing of Wittgenstein Approach to Self-referential‬‬

‫ﭘﻮزﯾﺘﯿﻮﯾﺴﺘﯽ را دﭼﺎر ﺑﺤﺮان ﮐﺮد‪ .‬زﯾﺮا اﮔﺮ ﻋﺎﻟﻢ را ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺗﻨﻬﺎ آنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﻧﯿﻮﺗﻮﻧﯽ ﻧﻤﺎﯾﺶ‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻏﯿﺮﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻧﻤﺎﯾﺶ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﻫﻢ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ‬
‫ﻧﯿﻮﺗﻨﯽ ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﻢ‪ .‬درواﻗﻊ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﺎن اﺑﺰار ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﭼﯿﺰي در ﻣﻮرد آن ﮔﻔﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻋﺎﻟﻢ را ﺗﻨﻬﺎ اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺶ دﻫﯿﻢ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﻫﯿﭻ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻗﺎﺑﻞﻓﻬﻤﯽ از ﻋﺎﻟﻢ اراﺋﻪ داد )‪ .(Mounce,2001:187‬ﺑﺮ اﯾﻦ‬
‫اﺳﺎس ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻇﻬﺎرﻧﻈﺮي در ﺧﺼﻮص ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﯾﻦ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﻨﺘﺰع از آن و ﺑﯿﺮون از ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﻧﯿﻮﺗﻨﯽ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﺑﺮﺧﯽ از ﮔﺰارهﻫﺎ اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ روش اﺛﺒﺎتﭘﺬﯾﺮي ﻗﺎﺑﻞ اﺛﺒﺎت ﻧﺒﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻣﻌﻨﯽدار ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬
‫ﻣﯽرﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺑﺮﺧﯽ از ﮔﺰارهﻫﺎي ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮑﯽ دﺳﺖﮐﻢ ﻗﺎﺑﻞﻓﻬﻢ ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس اﺻﻞ ﻣﻮرد‬
‫ﺗﺄﯾﯿﺪ ﭘﻮزﯾﺘﯿﻮﯾﺴﻢ ﻫﯿﭻ راﻫﯽ ﺑﺮاي ﺗﺄﯾﯿﺪ ﯾﺎ ﺗﮑﺬﯾﺐ اﯾﻦ ﮔﺰاره در دﺳﺖ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﯾﮕﺮ‪ ،‬اﯾﻦ دﺳﺘﻪ از‬
‫ﮔﺰارهﻫﺎ ﺑﻪ آن ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم از ﻓﻬﻤﯿﺪن ﻣﺮاد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻗﺎﺑﻞﻓﻬﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﻓﻬﻤﯽ از‬
‫ﺻﺎدق و ﮐﺎذب ﺑﻮدن اﯾﻦ ﮔﺰارهﻫﺎ داﺷﺖ اﻣﺎ ﻫﯿﭻ اﺑﺰاري ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺻﺪق و ﮐﺬب آنﻫﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد و‬
‫ﺣﺘﯽ اﺣﺘﻤﺎل وﺟﻮد داﺷﺘﻦ آن اﺑﺰار ﻧﯿﺰ ﻗﺎﺑﻞﺗﺼﻮر ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦﻫﻤﻪ ﻋﻤﻮم ﻣﺮدم اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت را ﻣﻌﻨﯽدار‬
‫ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ .‬ﭘﻮزﯾﺘﯿﻮﯾﺴﺖﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﯽ در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ در ﺑﻪﮐﺎرﮔﯿﺮي اﯾﻦ‬
‫اﺻﻞ ﺷﺮاﯾﻂ را ﺑﺮاي ﺗﺼﺪﯾﻖ ﯾﮏ ﮔﺰاره ﺗﺎ اﯾﻦ ﺣﺪ ﺳﺨﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬آنوﻗﺖ ﻣﺠﺒﻮر ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﺎرج‬
‫ﮐﺮدن ﮔﺰارهﻫﺎي ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻋﺒﺎرات ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ اﺻﻞ اﺛﺒﺎتﭘﺬﯾﺮي را ﻫﻢ ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻪ آن‬
‫دﻟﯿﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺻﻞاﺛﺒﺎت ﭘﺬﯾﺮي ﺧﻮد اﻣﮑﺎن اﺛﺒﺎت ﺑﺎ ﯾﮑﯽ از روشﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽ را ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﯾﮑﯽ از اﻋﻀﺎي‬
‫اﯾﻦ ﺣﻠﻘﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم رودﻟﻒ ﮐﺎرﻧﭗ‪ 14‬ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﮐﺮد ﮐﻪ اﺻﻞ ﺗﺼﺪﯾﻖﭘﺬﯾﺮي را‬
‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻗﺮارداد‪ 15‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ و اﯾﻦ ﻗﺮارداد‪ ،‬ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺎ در ﺧﺼﻮص ﻧﺤﻮة ﺑﮑﺎرﮔﯿﺮي ﯾﮏ‬
‫زﺑﺎن ﺧﺎص ﺑﺎﺷﺪ )‪.(Moser,1997:140-141‬‬
‫‪17‬‬ ‫‪16‬‬
‫ﮐﺎرﻧﭗ ﺳﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ از ﺟﻤﻼت را از ﻫﻢ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﻣﯽﮐﺮد‪ :‬ﺟﻤﻼت ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ‪ ،‬ﺟﻤﻼت ﺷﺒﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ‬
‫و ﺟﻤﻼت ﻧﺤﻮي‪ .18‬ازﻧﻈﺮ او ﻫﻤﮥ ﺟﻤﻼت ﻋﻤﻮﻣﯽ رﯾﺎﺿﯿﺎت ﯾﺎ ﻋﻠﻢ ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﺑﺮ‬
‫اﯾﻦ اﺳﺎس ﺟﻤﻠﻪ »ﭘﻨﺞ ﯾﮏ ﻋﺪد اول اﺳﺖ« و »ﺷﯿﺮﻫﺎ درﻧﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ« ﻫﺮ دو ﺟﻤﻼت ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻤﻼت ﻧﺤﻮي‪ ،‬ﺟﻤﻼﺗﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ درﺑﺎرة ﮐﻠﻤﺎت و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﮑﺎرﮔﯿﺮي آنﻫﺎ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺜﺎل ﺟﻤﻼت »ﭘﻨﺞ ﮐﻠﻤﻪ‪ -‬ﺷﯽء ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻋﺪد‪ -‬ﺷﯽء اﺳﺖ« و »ﺷﯿﺮ ﯾﮏ ﺷﯽء‪ -‬ﮐﻠﻤﻪ اﺳﺖ«‬
‫ﺟﻤﻼﺗﯽ ﻧﺤﻮي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﻤﻼت ﺷﺒﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ وﯾﮋة ﻓﻠﺴﻔﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﺷﺒﯿﻪ ﺟﻤﻼت ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﻪدرﺳﺘﯽ ﻓﻬﻤﯿﺪه ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﻤﻼت ﻧﺤﻮي ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي درﺳﺖ ﻓﻬﻤﯿﺪن آنﻫﺎ ﻣﺎ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺻﻮرتﺑﻨﺪي آنﻫﺎ را از وﺟﻪ ﻣﺎدي‪ 19‬ﺑﻪ وﺟﻪ ﺻﻮري‪ 20‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻨﯿﻢ؛ ﯾﻌﻨﯽ از ﺟﻤﻼﺗﯽ ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮاً درﺑﺎرة‬
‫اﺷﯿﺎء ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﻤﻼﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪوﺿﻮح درﺑﺎرة ﮐﻠﻤﺎت ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﻧﻈﯿﺮ »ﭘﻨﺞ ﯾﮏ ﺷﯽء‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﯾﮏ ﻋﺪد اﺳﺖ« و »ﺷﯿﺮﻫﺎ ﺷﯽء ﻫﺴﺘﻨﺪ« اﮔﺮ اﯾﻦ ﺟﻤﻼت را از »وﺟﻪ ﻣﺎدي« ﺑﻪ وﺟﻪ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ‬
‫»ﺻﻮري« ﯾﺎ ﻧﺤﻮي آن ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻨﯿﻢ ﻗﺎﺑﻞﺑﺤﺚ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در وﺟﻪ ﻣﺎدي ﺑﻪﻫﯿﭻوﺟﻪ اﻣﮑﺎن ﺑﺤﺚ وﺟﻮد ﻧﺪارد‬
‫)‪ .(Passmor, 1972: 526-527‬ﮐﺎرﻧﭗ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺻﻞ اﺛﺒﺎتﭘﺬﯾﺮي ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪي‬
‫ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ ﺟﻤﻼت در دﺳﺘﻪ ﺷﺒﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ )ﺟﻤﻼت ﻓﻠﺴﻔﯽ( ﺟﺎي ﻣﯽﮔﯿﺮد و وﺟﻬﯽ ﻣﺎدي دارد را ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ‬
 ‫ﻣﺮﺗﻀﯽ واﻋﻆ ﻗﺎﺳﻤﯽ‪ ،‬ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ اﺣﻤﺪي اﻓﺮﻣﺠﺎﻧﯽ‬ ‫‪110‬‬
‫)‪(Morteza.Vaez Ghasemi/Ali Akbar. Ahmadi Aframjani‬‬

‫ﺑﻪ وﺟﻬﯽ ﺻﻮري ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮد و اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﯾﻦ زﺑﺎن ﺧﺎص را ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﮐﺎرﺑﺮد و ﻫﺪﻓﯽ ﮐﻪ در ﭘﯿﺶ دارﯾﻢ‪،‬‬
‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﯾﮏزﺑﺎن ﻣﻌﻨﺎدار ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس‪ ،‬ﮐﺎرﻧﭗ در ﺧﺼﻮص ﺧﻮد ارﺟﺎﻋﯽ در رﺳﺎﻟﮥ ﻣﻨﻄﻘﯽ‪ -‬ﻓﻠﺴﻔﯽ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﻮﺿﻌﯽ‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬او ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ در ﮔﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ ﻓﺮض ﮐﻪ اﺣﮑﺎم وﺟﻮد ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻫﯿﭻ ﻣﻌﻨﯽاي‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ اﺷﺘﺒﺎه ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﻤﻼت ﺑﻪﻫﺮﺣﺎل اﺣﮑﺎﻣﯽ ﻣﻌﻨﯽدار درﺑﺎرة زﺑﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﻪ درﺑﺎرة ﺟﻬﺎﻧﯽ‬
‫ﻓﺮاﺗﺮ از زﺑﺎن‪ .‬او اذﻋﺎن ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺪون ﺷﮏ اﺣﮑﺎم وﺟﻮد ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻇﺎﻫﺮاً درﺑﺎرة ﺟﻬﺎن ﯾﺎ ﺣﺪاﻗﻞ درﺑﺎرة‬
‫راﺑﻄﮥ ﻣﯿﺎن زﺑﺎن و ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ اﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪة او اﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ آن ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺟﻤﻼت ﺑﻪ ﻧﺤﻮ‬
‫اﺷﺘﺒﺎﻫﯽ در »وﺟﻪ ﻣﺎدي« ﺻﻮرتﺑﻨﺪي ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ )‪.(Passmor, 1972: 526-527‬‬
‫اﯾﻦ روﯾﮑﺮد اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻮﺿﻊ ﻣﺨﺘﺎر ﻫﻤﮥ اﻋﻀﺎي اﯾﻦ ﻧﺤﻠﮥ ﻓﻠﺴﻔﯽ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﮐﺎرﻧﭗ ﺧﻮد ﺑﻌﺪﻫﺎ در زﻧﺪﮔﯽﻧﺎﻣﻪاش‬
‫ﻧﻮﺷﺖ و اﻋﺘﺮاف ﮐﺮد ﮐﻪ ﺧﻮد و ﺑﺮﺧﯽ از اﻋﻀﺎي ﺣﻠﻘﮥ وﯾﻦ ﻓﻘﺮات ‪ 6,4‬ﺗﺎ ‪ 7‬رﺳﺎﻟﻪ را ﭼﻨﺪان ﺟﺪي‬
‫ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ )ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﮔﯿﻠﯿﺲ‪ .(208 :1381،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ اﻋﻀﺎء ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از اﺣﮑﺎم وﺟﻮد ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﮐﻪ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ در رﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ آن دﺳﺖزده ﺑﻮد اﺟﺘﻨﺎب ﮐﻨﻨﺪ و‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ رويﻫﻢرﻓﺘﻪ اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﮐﻪ ﮔﺰارهﻫﺎ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺜﺎل درﺑﺎرة ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯿﺎن ﺣﻘﺎﯾﻖ و زﺑﺎن ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ »ﻣﻬﻢ« ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻫﻢ ﭘﺎرادوﮐﺴﯿﮑﺎل اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﺎً اﺗﻮ ﻧﻮﯾﺮات‪ 21‬ﺗﺄﮐﯿﺪ داﺷﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ »ﻣﻬﻢ« ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ آنﻃﻮر ﮐﻪ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﺎر ﻧﺮدﺑﺎن را ﺑﺮاي ﻧﯿﻞ ﺑﻪ‬
‫داﻧﺴﺘﻦ ﺑﺎزي ﮐﻨﺪ )‪ .(Passmor, 1972: 526-527‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻊ اﺻﻞ اﺛﺒﺎت ﭘﺬﯾﺮي را در وﺿﻊ ﺧﻮد‬
‫ارﺟﺎﻋﯽ ﻗﺮار ﻣﯽداد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻧﺌﻮﭘﻮزﯾﺘﯿﻮﯾﺴﺖﻫﺎ رﺳﺎﻟﻪ را ﯾﮏ ﮐﺘﺎب ﻧﻈﺮي داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺪف آن ﺑﯿﺎن ﯾﮏ ﻧﻈﺮﯾﮥ ﻣﻌﻨﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺮز ﻣﻌﻨﯽداري را ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﺟﺪا ﮐﺮدن ﻋﺒﺎرتﻫﺎي ﻣﻌﻨﯽدار از ﺷﺒﻪ ﮔﺰارهﻫﺎي‬
‫ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﺑﮑﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻦ ﺗﻔﺴﯿﺮ آنﻫﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﯾﺰ ﮔﻔﺘﻨﯽ‪ /‬ﻧﺸﺎن دادﻧﯽ ﺑﺮاي ﺣﻞ‬
‫ﻣﺸﮑﻠﯽ ﮐﻪ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﺑﺎ آن ﻣﻮاﺟﻪ اﺳﺖ ﯾﮏ اﺑﺰار ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺸﮑﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان از ﻣﺴﯿﺮ ﺳﺎدهﺗﺮي‬
‫آن را از ﺳﺮ راه ﺑﺮداﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻫﻤﺎن ﻣﺸﮑﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﺎﻟﻪ را ﺑﺎ ﯾﮏ ﺧﻮد ارﺟﺎﻋﯽ ﭘﺎرادوﮐﺴﯿﮑﺎل ﻣﻮاﺟﻪ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻋﺒﺎرتﻫﺎي ﮐﺘﺎب ﻫﻤﺎن ﺷﺎﺧﺺ ﻣﻌﻨﯽداري ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﻨﺪ را زﯾﺮ ﺳﺆال ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ازﻧﻈﺮ ﻧﺌﻮ ﭘﻮزﯾﺘﯿﻮﯾﺴﺖﻫﺎﯾﯽ ﻧﻈﯿﺮ آﻟﻔﺮد ﺗﺎرﺳﮑﯽ اﯾﻦ ﭘﺎرادوﮐﺲ ﺑﻪراﺣﺘﯽ ﺑﺎ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻓﺮا زﺑﺎن‪ 22‬ﻗﺎﺑﻞﺣﻞ‬
‫اﺳﺖ‪ :‬ﺑﺮاي اﺟﺘﻨﺎب از ﭘﺎرادوﮐﺲ ﺧﻮد ارﺟﺎﻋﯽ ﻣﺎ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪ ﺑﯿﺎن ﻣﺠﺪد ﮔﺰارهﻫﺎي رﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﮔﺰارهﻫﺎﯾﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻓﺮا زﺑﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺳﺎﺧﺘﺎر زﺑﺎن ﻣﻮﺿﻮع‪ 23‬را ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ اﺣﺘﯿﺎج دارﯾﻢ‪ .‬ادﻋﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫وﻗﺘﯽ اﯾﻦ راهﺣﻞ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد دﯾﮕﺮ اﺣﺘﯿﺎﺟﯽ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﮔﺰارهﻫﺎي رﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‬
‫و ﻓﻘﺮة ‪ 6,54‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد )‪ . (Bronzo,2012:11‬اﯾﻦ درواﻗﻊ ﺷﺮح و ﺑﺴﻂ‬
‫ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻧﻈﺮﯾﻪ اﻧﻮاع ﺑﺮﺗﺮاﻧﺪ راﺳﻞ ﺑﺮاي ﺣﻞ ﭘﺎرادوﮐﺲ ﻧﻈﺮﯾﮥ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎ و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﮐﺎرﻧﭗ در ﺧﺼﻮص‬
‫ﻗﺮارداد ﺷﻤﺮدن اﺻﻞ اﺛﺒﺎتﭘﺬﯾﺮي اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺎرﺳﮑﯽ ﺑﻪﻧﻮﻋﯽ اداﻣﻪ دﻫﻨﺪة ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد راﺳﻞ ﺑﺮاي ﺣﻞ ﭘﺎرادوﮐﺲ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻧﻈﺮﯾﮥ اﻧﻮاع اﺳﺖ‪ .‬درواﻗﻊ‬
‫زﺑﺎن ﻣﻮﺿﻮع و ﻓﺮا زﺑﺎن در ﺗﺎرﺳﮑﯽ ﺷﺒﯿﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎي ﻣﻄﺒﻘﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ راﺳﻞ ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﻃﺒﻘﺎت را‬
‫‪111‬‬ ‫ﺗﺤﻠﯿﻞ روﯾﮑﺮد وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﮥ ﺧﻮدارﺟﺎﻋﯽ‬
‫)‪(Analyzing of Wittgenstein Approach to Self-referential‬‬

‫ﯾﮏ ﻧﻮع ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺑﻮد‪ .‬در ﻫﺮ ﺳﻄﺢ از اﯾﻦ اﻧﻮاع در ﺧﺼﻮص ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﻄﺢ ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ ﺑﺤﺚ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﺗﺎرﺳﮑﯽ‬
‫ﻧﯿﺰ ﻫﺮﮔﺎه ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ در ﻣﻮرد ﻓﺮا زﺑﺎن ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﯿﻢ ﺑﺎﯾﺪ آن را زﺑﺎن ﻣﻮﺿﻮع در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﺳﻄﺢ‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮي )ﻓﺮا زﺑﺎن( در ﺧﺼﻮص آن ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﮐﺮد‪ .‬از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﺗﺎرﺳﮑﯽ ﺑﻪ ﺗﺒﻌﯿﺖ از ﮐﺎرﻧﭗ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﻔﻬﻮم ﺻﺪق و ﺟﻤﻼت ﺻﺎدق در زﺑﺎن ﻣﺤﺎوره ﺑﻪ ﭘﺎرادوﮐﺲ ﻣﻨﺘﻬﯽ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﺑﺘﺪا ﺑﺎﯾﺪ ﻋﺒﺎرات در زﺑﺎن ﻣﺤﺎوره را ﺑﻪ وﺟﻪ ﺻﻮري ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﺮاي ﻫﺮ زﺑﺎن‬
‫ﺻﻮري ﺷﺪه ﺧﺎ ص ﯾﮏ ﻓﺮا زﺑﺎن و ﯾﮏ ﻓﺮا ﻧﻈﺮﯾﻪ ﮐﻪ ﺣﯿﻄﮥ وﯾﮋة ﺗﺤﻘﯿﻖ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﻣﻌﯿﻦ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪن ﻓﺮا ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﺗﻮاﺑﻊ ﺟﻤﻠﻪاي و ﺑﻪوﯾﮋه ﺟﻤﻠﻪﻫﺎ از ﺑﻘﯿﻪ ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﺑﺎن‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎي ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺗﮑﻠﯿﻒ اﺻﻠﯽﻣﺎن ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺟﻤﻠﻪ ﺻﺎدق را‬
‫در دﺳﺘﻮر ﮐﺎر ﻗﺮار دﻫﯿﻢ )اﺣﻤﺪي اﻓﺮﻣﺠﺎﻧﯽ‪.(80 :1390،‬‬

‫‪ .3 -1‬وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ‬
‫‪25‬‬
‫وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ در رﺳﺎﻟﻪ ﺑﺎ ﻃﺮح دوﮔﺎﻧﻪ ﮔﻔﺘﻨﯽ‪ /‬ﻧﺸﺎن دادﻧﯽ‪ 24‬و ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ ﻣﻌﻨﯽدار‪/‬ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ‪ /‬ﻣﻬﻤﻞ‬
‫راهﺣﻠﯽ ﻧﺮدﺑﺎﻧﯽ را ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﮐﺮد‪ .‬اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎي وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﻣﺘﻘﺪم ﺑﯿﺶ از ﻫﺮﮐﺴﯽ ﻣﺪﯾﻮن دو اﺳﺘﺎدش راﺳﻞ‬
‫و ﻓﺮﮔﻪ اﺳﺖ‪ .‬آﻣﻮزهﻫﺎي ﻧﻈﺮﯾﮥ اﻧﻮاع راﺳﻞ و ﺗﻤﺎﯾﺰ ﻣﯿﺎن ﺗﺎﺑﻊ و ﺷﯽء ﻓﺮﮔﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺣﮏ و اﺻﻼﺣﺎﺗﯽ در‬
‫‪26‬‬
‫رﺳﺎﻟﻪ ﻣﻨﻌﮑﺲﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻓﻬﻢ ﺧﻮد ارﺟﺎﻋﯽ در رﺳﺎﻟﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻈﺮﯾﮥ ﺗﺼﻮﯾﺮي زﺑﺎن‬
‫وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ را ﺗﺤﺖﺗﺄﺛﯿﺮ راﺳﻞ و ﻓﺮﮔﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫‪ .1-3 -1‬وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ‪ ،‬ﻓﺮﮔﻪ و راﺳﻞ‬

‫ﭼﻬﺎر ﺳﺎل ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﻓﺮﮔﻪ‪ ،‬وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﺟﻮان را ﺑﻪ راﺳﻞ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﺄﺛﯿﺮ راﺳﻞ در ﯾﺎدداﺷﺖﻫﺎي‬
‫‪27 1914-1916‬وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﯾﺎدداﺷﺘﯽ ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ‪ 1915/4/19‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﻣﻦ آﻧﭽﻪ ﺧﻮد را در زﺑﺎن ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﯽﮐﻨﺪ را ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﺎ زﺑﺎن ﺑﯿﺎن ﮐﻨﻢ«)وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ‪ .(95 :1385 ،‬اﯾﻦ‬
‫اﯾﺪه در ﻓﻘﺮة ‪ 3,332‬رﺳﺎﻟﮥ ﻣﻨﻄﻘﯽ‪ -‬ﻓﻠﺴﻔﯽ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﻧﯿﺰ ﺗﮑﺮار ﺷﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﻫﯿﭻ ﮔﺰارهاي ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﭼﯿﺰي درﺑﺎره ﺧﻮدش ﺑﮕﻮﯾﺪ ﭼﻮن ﮔﺰاره‪ -‬ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺸﻤﻮل ﺧﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻞ ﻧﻈﺮﯾﻪ اﻧﻮاع(«‬
‫)وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ‪(45 :1393 ،‬؛ اﻣﺎ دو ﺳﺎل ﭘﯿﺶ از اﻧﺘﺸﺎر اﯾﻦ ﮐﺘﺎب در ﺳﺎل ‪ ،1918‬وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ در ﻧﺎﻣﻪاي‬
‫ﺑﻪ راﺳﻞ ﺗﺼﺮﯾﺢ ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮرش را درﻧﯿﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬او ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ راﺳﻞ‬
‫درﺑﺎره آن ﺣﺮف ﻣﯽزﻧﺪ در زﻣﺮة ﻧﺸﺎن دادﻧﯽﻫﺎﺳﺖ و ﺣﺮف زدن از اﯾﻦ اﻣﻮر ﻣﺎ را ﺑﻪ ورﻃﮥ ﻣﻬﻤﻞﮔﻮﯾﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ اﯾﺪة اﺻﻠﯽ رﺳﺎﻟﻪ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ او ﻣﯽﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺴﺌﻠﮥ اﺻﻠﯽ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﻪﺣﺴﺎب آورد در‬
‫ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ راﺳﻞ ﺗﻮﺿﯿﺢ داده اﺳﺖ‪ .‬او در اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻧﮑﺘﻪ اﺻﻠﯽ ﮐﺘﺎب اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰ‬
‫را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﮔﺰارهﻫﺎ ﯾﺎ ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﯾﮕﺮ ﺑﺎ زﺑﺎن ﺑﯿﺎن ﮐﺮد )ﺑﻪ اﻧﺪﯾﺸﻪ درآورد( و ﭼﻪ ﭼﯿﺰ را ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﮔﺰاره‬
‫ﮔﻔﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮان آن را ﻧﺸﺎن داد )ﻓﻮﺳﻨﮑﻮل‪ .(21 :1385 ،‬وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ اﯾﻦ ﺗﻔﮑﯿﮏ را از دل ﻧﻈﺮﯾﮥ‬
 ‫ﻣﺮﺗﻀﯽ واﻋﻆ ﻗﺎﺳﻤﯽ‪ ،‬ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ اﺣﻤﺪي اﻓﺮﻣﺠﺎﻧﯽ‬ ‫‪112‬‬
‫)‪(Morteza.Vaez Ghasemi/Ali Akbar. Ahmadi Aframjani‬‬

‫اﻧﻮاع راﺳﻞ ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮد اﻣﺎ ﺣﺎﻻ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﻣﺪﻋﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ راﺳﻞ ﺧﻮد ﺑﻪ اﯾﻦ اﺻﻞ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﻧﻤﺎﻧﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎلآﻧﮑﻪ ازﻧﻈﺮ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﮥ اﻧﻮاع راﺳﻞ ﺟﺪاﯾﯽ ﻣﯿﺎن ﮔﻔﺘﻨﯽ و ﻧﺸﺎن دادﻧﯽ را رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﯽﮐﺮد‬
‫و ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ درﺑﺎرة ﮐﺎري ﮐﻪ ﻧﻤﺎدﮔﺬاري ﻣﯽﮐﻨﺪ ﭼﯿﺰي ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪة او اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ )ﻧﻈﺮﯾﮥ اﻧﻮاع راﺳﻞ(‬
‫ﺑﻪ ﻧﻤﺎدﮔﺬاري‪ ،‬دﻻﻟﺘﯽ را ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﺎدﮔﺬاري ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻦ دﻻﻟﺖ ﺧﻮد را در‬
‫ﮐﺎرﺑﺮد ﻧﻤﺎد ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽدﻫﺪ )ﻓﻮﺳﻨﮑﻮل‪.(21 :1385 ،‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل اﮔﺮ )‪ F(a‬ﺑﯿﺎن ﻧﻤﺎدﯾﻦ »ﮔﻞ رز‪ ،‬ﺳﺮخ اﺳﺖ« ﺑﺎﺷﺪ ازﻧﻈﺮ ﻧﻈﺮﯾﮥ اﻧﻮاع‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﻮع ﺑﯿﺎن ﺑﯽاﺷﮑﺎل‬
‫اﺳﺖ زﯾﺮا از ﯾﮏﺳﻮ ﮔﺰاره‪ -‬ﻧﺸﺎﻧﻪ »)‪ « F(a‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﺎﻋﺪه‪ ،‬ﭼﯿﺰي در ﻣﻮرد ﺧﻮد ﻧﮕﻔﺘﻪ اﺳﺖ و از ﺳﻮي‬
‫دﯾﮕﺮ اﯾﻦ دو ﺑﯿﺎن ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺑﺎﻫﻢ دارﻧﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ »‪ «a‬ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺮ »ﮔﻞ رز« و »‪ «F‬ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺮ »ﺳﺮخ‬
‫ﺑﻮدن« اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ازﻧﻈﺮ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﻫﻤﯿﻦ وﺿﻊ ﻗﺎﻋﺪه ﺑﺮاي ﻧﻤﺎد و ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ از ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﺳﺎﺧﺘﺎري اﯾﻦ‬
‫دو ﺑﯿﺎن‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ در ﻣﻮرد ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮد را در ﻧﻤﺎدﮔﺬاري ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﯿﺎن‬
‫ﺷﻮد زﯾﺮا در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻧﻤﺎدي ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﭼﯿﺰي درﺑﺎره ﺧﻮد ﺑﮕﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﺗﻤﺎﯾﺰ ﮔﻔﺘﻨﯽ و ﻧﺸﺎن دادﻧﯽ رﯾﺸﻪ در آﺛﺎر ﻓﺮﮔﻪ دارد‪ .‬در آﺛﺎر ﻓﺮﮔﻪ اﯾﻦ ﺗﻘﺎﺑﻞ ﻣﯿﺎن ﺷﯽء و‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺮﻗﺮارﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ازﻧﻈﺮ ﻓﺮﮔﻪ ﺗﻔﺎوت ﻣﯿﺎن ﺗﺎﺑﻊ و ﺷﯽء در زﺑﺎن ﻧﻤﻮدار ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ اﻧﻌﮑﺎس‬
‫آن را ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ‪ .‬ﻧﺎﺗﻤﺎﻣﯽ‪ 28‬ﻧﺸﺎﻧﻪاي ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﺎﺑﻊ اﺳﺖ )ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻣﺤﻤﻮل‪ -‬ﻧﺸﺎﻧﻪ »‪ «F-‬ﻣﻌﺎدل ﺑﯿﺎن‬
‫»‪ ...‬ﺳﺮخ اﺳﺖ« در زﺑﺎن ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ داراي ﯾﮏ ﻣﻮﺿﻊ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﺮاي اﺳﻢ ﺧﺎص اﺳﺖ( و ﺗﻤﺎم ﺑﻮدن‬
‫اﺳﻢ ﺧﺎص )»‪ («a‬ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪاي ﺑﺮاي ﺷﯽء اﺳﺖ ﻫﻤﺎن اﻧﻌﮑﺎس ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻓﺮﮔﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮏ اﺳﻢ ﺧﺎص‬
‫ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻋﺒﺎرت ﯾﺎ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺷﻨﺎﺳﻪ ﺟﺎي ﺧﺎﻟﯽ ﻧﺪارد درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﯾﺎ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻋﺒﺎرت ﯾﺎ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻮع از ﺷﻨﺎﺳﻪ ﺟﺎي ﺧﺎﻟﯽ دارد‪ .‬ﺑﺮاي ﻫﺮﮐﺪام از ﺟﺎي ﺧﺎﻟﯽ ﯾﮏ ﻧﻮع ﺷﻨﺎﺳﻪ‬
‫ﻣﻮرد اﺣﺘﯿﺎج اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎاﯾﻦﺣﺎل ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻓﺮﮔﻪ ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺗﻤﺎﯾﺰ آنﻫﺎ در زﺑﺎن؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن از اﯾﻦ‬
‫ﺗﻤﺎﯾﺰ در ﯾﮏزﺑﺎن درﺳﺖ ﺳﺎﺧﺖ‪ 29‬ﯾﮏ ﻣﺸﮑﻞ ﺣﻞ ﻧﺎﺷﺪﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﺗﻼش ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫ﺑﺼﯿﺮت ﻓﺮﮔﻪ را ﮐﻪ ﺗﻤﺎﯾﺰي ﻣﯿﺎن ﻣﻘﻮﻻت ﻣﻨﻄﻘﯽ )ﻧﻈﯿﺮ ﺗﻤﺎﯾﺰ ﻣﯿﺎن ﺗﺎﺑﻊ و ﺷﯽء ﯾﺎ ﻣﯿﺎن ﺗﻮاﺑﻊ درﺟﻪ ﯾﮏ و‬
‫دو( وﺟﻮد دارد ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻤﺎﯾﺰﻫﺎ در ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺎزﮔﻮ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ در ﺗﻤﺎﯾﺰي ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯿﺎن ﻧﺸﺎﻧﮥ ﯾﮏ ﻣﻘﻮﻟﻪ و ﻧﺸﺎﻧﮥ ﻣﻘﻮﻟﻪ دﯾﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦﺣﺎل ﺗﻔﺎوتﻫﺎﯾﯽ ﻫﻢ ﻣﯿﺎن ﻓﺮﮔﻪ و وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ‬
‫دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻓﺮﮔﻪ ﺟﻤﻼت را ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از اﺳﺎﻣﯽ ﺧﺎص ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﺣﺎلآﻧﮑﻪ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﯾﮏ ﺟﻤﻠﻪ را‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي ﮐﺎﻣﻼً ﻣﺘﻔﺎوت از اﺳﻢ ﺧﺎص ﻣﯽدﯾﺪ‪ .‬ﺑﺼﯿﺮت ﻓﺮﮔﻪ در ﻣﻮرد اﺳﺎﻣﯽ ﺧﺎص ﺑﻮد اﻣﺎ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ اﯾﻦ ﺑﺼﯿﺮت را در ﻣﻮرد ﺟﻤﻼت اﻋﻤﺎل ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﻣﺪﻋﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎﯾﯽ از واﻗﻌﯿﺖ وﺟﻮد‬
‫دارد ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﺟﻤﻼت ﮐﻪ ﻧﻮع ﺧﺎﺻﯽ از ﻋﻼﺋﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ و در ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ اﺳﺎﻣﯽاﻧﺪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﺗﻠﻘﯽ از ﺟﻤﻼت ﺑﻪﻃﻮر ﺑﻨﯿﺎدي ﻣﺘﻔﺎوت از ﺗﻠﻘﯽ ﻓﺮﮔﻪ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﺎ اﯾﻦﻫﻤﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﻋﻤﯿﻘﯽ‬
‫روح ﻓﺮﮔﻪ اي دارد و از ﻓﺮﮔﻪ اﻟﻬﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪﺷﺪه اﺳﺖ ‪(Diamond, 1988: 8).‬‬
‫‪113‬‬ ‫ﺗﺤﻠﯿﻞ روﯾﮑﺮد وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﮥ ﺧﻮدارﺟﺎﻋﯽ‬
‫)‪(Analyzing of Wittgenstein Approach to Self-referential‬‬

‫‪ .2-3 -1‬ﺧﻮد ارﺟﺎﻋﯽ در ﻧﻈﺮﯾﮥ ﺗﺼﻮﯾﺮي زﺑﺎن‬

‫وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﺗﺤﺖﺗﺄﺛﯿﺮ ﻓﺮﮔﻪ و راﺳﻞ ﻧﻈﺮﯾﻪاي را ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﻧﻈﺮﯾﮥ ﺗﺼﻮﯾﺮي زﺑﺎن ﻣﻄﺮح ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ‬
‫آن ذات زﺑﺎن‪ ،‬واﻗﻌﯿﺖ را از ﻃﺮﯾﻖ ﮔﺰارهﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﯽﮐﺸﺪ‪ .‬ﺑﻪﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﮔﺰاره ﺗﺼﻮﯾﺮي‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ اﺷﯿﺎء در واﻗﻌﯿﺖ ﭼﻪ وﺿﻌﯿﺘﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ دارﻧﺪ‪ .‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺠﺰاﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ)ﮔﺰاره(‬
‫را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺠﺰاﯾﯽ ﮐﻪ واﻗﻌﯿﺖ را ﺗﺸﮑﯿﻞ دادهاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪد ﻣﻨﻄﻘﯽ‪ -‬رﯾﺎﺿﯽ ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮﯾﺮ و واﻗﻌﯿﺖ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪه در ﯾﮏ ﻓﺮم ﺗﺼﻮﯾﺮي‪ 30‬اﺷﺘﺮاك دارﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻓﺮم‬
‫اﯾﻦ اﻣﮑﺎن را ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآورد ﮐﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ داﺧﻞ ﺗﺼﻮﯾﺮ را ﺑﺎ ﻫﺪف اﻧﻌﮑﺎس واﻗﻌﯿﺖ ﺑﻪ روش ﻗﺎﻋﺪهﻣﻨﺪي‬
‫ﺳﺎﻣﺎن ﺑﺪﻫﯿﻢ‪ .‬ﻓﺮم ﺗﺼﻮﯾﺮي ﺑﻪﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻤﮑﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫اﯾﻦ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﯾﮏ ﻓﺮم ﻣﻨﻄﻘﯽ "ﻗﺮار دارد )‪.(Schuster, 2010: par 2‬‬
‫ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس‪ ،‬ﮔﺰاره وﻗﺘﯽ ﮐﺎذب اﺳﺖ ﮐﻪ وﺿﻌﯿﺘﯽ ﻧﺎﻣﻮﺟﻮد از اﺷﯿﺎء را ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﮑﺸﺪ‪ .‬اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ‬
‫ﻧﺎﻣﻮﺟﻮد ﯾﮏ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻤﮑﻦ و داراي ﯾﮏ ﻓﺮم ﻣﻨﻄﻘﯽ اﺳﺖ و اﯾﻦ اﻣﮑﺎن وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در زﻣﺎن و ﻣﮑﺎﻧﯽ‬
‫دﯾﮕﺮ ﻣﺤﻘﻖ ﺷﻮد‪ .‬وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ اﯾﻦ ﻧﻮع ﮔﺰارهﻫﺎ را ﮐﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮي ﻣﻤﮑﻦ از اﻣﻮر واﻗﻊ اراﺋﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺎرغ از‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﺻﺎدق ﯾﺎ ﮐﺎذب ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در دﺳﺘﮥ ﮔﻔﺘﻨﯽﻫﺎ ﺟﺎي ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎل اﮔﺮ ﮔﺰاره‪ ،‬ﺣﺎﮐﯽ از وﺿﻌﯿﺘﯽ ﻣﻤﮑﻦ از اﻣﻮر ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﯽﻣﻌﻨﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻟﺬا وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ در رﺳﺎﻟﮥ‬
‫ﮔﺰارهﻫﺎي ﺣﻮزةه اﺧﻼق‪ ،‬زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳﯽ و ﻣﻨﻄﻖ را از داﯾﺮة ﻣﻌﻨﯽداري ﺧﺎرج ﻣﯽﮐﻨﺪ ﭼﺮاﮐﻪ ﻫﯿﭻﮐﺪام از‬
‫اﯾﻦ ﮔﺰارهﻫﺎ ﺣﺎﮐﯽ از اﻣﻮر واﻗﻊ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻤﮑﻨﯽ را ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ اﯾﻦ ﮔﺰارهﻫﺎ‬
‫ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ اﯾﻦ ﻧﻮع از ﮔﺰارهﻫﺎ در دﺳﺘﮥ ﻧﺸﺎن دادﻧﯽﻫﺎ ﺟﺎي ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﯽ‬
‫ﻣﻌﻨﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ )زﯾﺮا ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺑﯿﺎن آﻧﭽﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﯽﻣﻌﻨﺎﯾﯽ ﻣﯽﺷﻮد(‪ .‬اﻣﺎ ﮔﺰارهﻫﺎي‬
‫ﻣﻨﻄﻘﯽ ﯾﮏ ﻓﺮق ﻋﻤﺪه دارﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﮔﺰارهﻫﺎ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ اﻣﻮر ﻣﻤﮑﻨﯽ در ﺟﻬﺎن ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‬
‫اﻣﺎ ﺟﺰ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﻨﻄﻖ و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﮔﺰارهﻫﺎي ﻣﻌﻨﺎدار را از ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﺑﺎزﺷﻨﺎﺧﺖ؛‬
‫ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻖ ﻣﺠﺎﻟﯽ ﺑﺮاي ﺑﺮوز و ﻇﻬﻮر ﺷﺮوط اﻣﮑﺎﻧﯽ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﻣﻌﻨﺎدار ﻣﻬﯿﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﮔﺰارهﻫﺎي‬
‫ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻓﺎﻗﺪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﯽﻣﻌﻨﺎ در ﻓﻀﺎي رﺳﺎﻟﮥ ﮐﺎرﮐﺮدي دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﮔﺰارهﻫﺎي ﻓﺎﻗﺪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﯽﻣﻌﻨﺎ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻓﻘﺮة ‪ 4,4611‬رﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ‪ ،‬ﮐﺎرﮐﺮد ﮔﺰارهﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﯽ را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺑﺨﺸﯽ از ﻧﻤﺎدﮔﺬاري ﻣﻌﺮﻓﯽ‬
‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺰارهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮي از اﻣﻮر واﻗﻊ اراﺋﻪ ﮐﻨﻨﺪ و ﻧﻪ ﻣﻀﻤﻮﻧﯽ ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن و ﻧﻪ ﮐﺎرﮐﺮدي ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﮔﺰارهﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻬﻤﻞ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪة وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ اﮐﺜﺮ ﮔﺰارهﻫﺎي ﻓﻠﺴﻔﯽ ﻧﻪ ﮐﺎذب‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻬﻤﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ زﯾﺮا ﻣﻨﻄﻖ زﺑﺎن در آن ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ »ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي آﻧﭽﻪ‬
‫ﻣﯽﺗﻮان اﻧﺪﯾﺸﯿﺪه ﺷﻮد ﻣﺮز ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺮاي آﻧﭽﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮان اﻧﺪﯾﺸﯿﺪه ﺷﻮد«‬
‫)وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ‪ ،1393،‬ﻓﻘﺮه ‪ .(4,114‬او در ﻓﻘﺮة ‪ 4,115‬رﺳﺎﻟﻪ ﺗﺼﺮﯾﺢ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ »ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺎ اراﺋﻪ آﻧﭽﻪ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد دﻻﻟﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ« )وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ‪ .(57 :1393 ،‬ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﯾﮕﺮ‪،‬‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻪ اﯾﻦ وﻇﯿﻔﻪ را ﻧﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﮔﺰارهﻫﺎﯾﯽ ﻓﻠﺴﻔﯽ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﻃﺮﯾﻖ روﺷﻦﺳﺎزي ﮔﺰارهﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
 ‫ﻣﺮﺗﻀﯽ واﻋﻆ ﻗﺎﺳﻤﯽ‪ ،‬ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ اﺣﻤﺪي اﻓﺮﻣﺠﺎﻧﯽ‬ ‫‪114‬‬
‫)‪(Morteza.Vaez Ghasemi/Ali Akbar. Ahmadi Aframjani‬‬

‫ازﻧﻈﺮ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ »ﺗﻨﻬﺎ روش درﺳﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮدي ﮐﻪ ﮔﺰاره ﻓﻠﺴﻔﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮد ﻧﺸﺎن دﻫﯿﻢ‬
‫ﮐﻪ ﮔﺰارهﻫﺎي او ﻣﺪﻟﻮﻟﯽ ﻧﺪارﻧﺪ« )وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ‪ ،1393 ،‬ﻓﻘﺮة ‪.(6,53‬‬
‫اﻣﺎ ﻧﻈﺮﯾﮥ ﺗﺼﻮﯾﺮي آن ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ آن را ﻣﯽﻓﻬﻤﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ دﭼﺎر ﺑﺮﺧﯽ ﺗﻨﺎﻗﻀﺎﺗﯽ ﺧﻮد ارﺟﺎع‬
‫ﻣﯽﺷﻮد زﯾﺮا اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺑﯿﺮون ﺣﻮزهاي ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ او »زﺑﺎن ﻣﻌﻨﯽدار« ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺪون ﺷﮏ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ اﯾﻦ را درك ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺗﻼش ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ از اﯾﻦ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎري ﺧﻮد ارﺟﺎع ﺑﺎ ﺗﻤﺎﯾﺰ‬
‫ﻗﺮار دادن ﻣﯿﺎن آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ و آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﻧﺸﺎن داد اﺟﺘﻨﺎب ﮐﻨﺪ )‪.(Smith, 2012: 19‬‬
‫ﻣﻨﻈﻮر وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ در رﺳﺎﻟﻪ از آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺧﻮد را در ﮔﺰارهﻫﺎي ﻣﻌﻨﯽدار ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ اﻣﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬وﯾﮋﮔﯽ ﯾﺎ ﻓﺮم ﻣﻨﻄﻘﯽ واﻗﻌﯿﺖ اﺳﺖ )اﻟﺒﺘﻪ ازﻧﻈﺮ او ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ اﺧﻼﻗﯽ و ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻧﯿﺰ در‬
‫ﻣﺤﻤﻞﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪﻏﯿﺮاز ﮔﺰاره ﻗﺎﺑﻞﻣﺸﺎﻫﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ(‪ .‬او ادﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت و واﻗﻌﯿﺖ ﭼﯿﺰ ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ دارﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ در ﻗﺎﻟﺐ ﮐﻠﻤﺎت ﻧﻤﯽآﯾﻨﺪ؛ اﻣﺎ ﺳﺆاﻟﯽ ﮐﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺷﻮد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﯾﻦ ﻧﻮع ﺣﺮف‬
‫زدن را رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﯿﻢ؟ ﭼﮕﻮﻧﻪ از ﮐﻠﻤﺎﺗﯽ ﻧﻈﯿﺮ »واﻗﻌﯿﺖ«‪» ،‬ﻣﺎﻫﯿﺖ اﺷﯿﺎء« و »آﻧﭽﻪ وﺟﻮد دارد« ﺑﺮاي اﺷﺎره‬
‫ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در ﻗﺎﻟﺐ ﮐﻠﻤﺎت ﻧﻤﯽآﯾﻨﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﻢ؟ اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﺒﺎرت ‪ 6,54‬رﺳﺎﻟﻪ در‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﻗﺮارﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪:‬‬

‫»ﮔﺰارهﻫﺎي ﻣﻦ ﺑﺪﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ روﺷﻨﮕﺮي ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ :‬ﻫﺮﮐﺲ ﺳﺨﻨﺎن ﻣﺮا درك ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻗﺘﯽﮐﻪ آنﻫﺎ را‬
‫ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﻪ ﭘﻠﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﮔﯿﺮد ﺗﺎ از آنﻫﺎ ﺑﺎﻻ رود و ﺑﻪ وراي آنﻫﺎ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﻧﻬﺎﯾﺘﺎً درﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ‬
‫اﯾﻦ ﮔﺰارهﻫﺎ ﻣﻬﻤﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪) .‬او ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮي‪ ،‬ﭘﺲ از ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ از ﻧﺮدﺑﺎن آن را ﺑﻪ دور اﻓﮑﻨﺪ( او‬
‫ﺑﺎﯾﺪ از اﯾﻦ ﮔﺰارهﻫﺎ ﻓﺮا رود‪ ،‬آنوﻗﺖ ﺟﻬﺎن را درﺳﺖ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ« )وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ‪.(128 :1393 ،‬‬

‫در اﯾﻦ ﻓﻘﺮه ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت ﻣﺎﻗﺒﻞ آﺧﺮ رﺳﺎﻟﻪ اﺳﺖ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ در ﯾﮏ وﺿﻊ ﭘﺎرادﮐﺴﯿﮑﺎﻟﯽ ادﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﮔﺰارهﻫﺎي او در رﺳﺎﻟﻪ اﮔﺮﭼﻪ ﻣﻬﻤﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﻪ ﻧﺮدﺑﺎن ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺎ ﺑﺎ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ از آنﻫﺎ‬
‫ﺟﻬﺎن را ﺑﻪدرﺳﺘﯽ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ‪ .‬اﯾﻨﮑﻪ ﯾﮏ ﻋﺒﺎرت ﻣﻬﻤﻞ ﮐﻪ ﻧﻪ از ﻣﻨﻄﻖ زﺑﺎن ﭘﯿﺮوي ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻧﻪ ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﻪ‬
‫ﮔﺰارهﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﯽ ﮐﺎرﺑﺮدي در ﻧﻤﺎدﮔﺬاري دارد ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻔﯿﺪ واﻗﻊ ﺷﻮد ﻧﮑﺘﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ ذﻫﻦ ﻣﻔﺴﺮان‬
‫وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .3-3 -1‬ﺗﻔﺴﯿﺮ دوﮔﺎﻧﻪ از اﺳﺘﻌﺎرة ﻧﺮدﺑﺎن‬

‫اﺳﺘﻔﺎده وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ از اﯾﻦ اﺳﺘﻌﺎره ﺣﺪاﻗﻞ دو روﯾﮑﺮد ﻋﻤﺪه در ﺗﻔﺴﯿﺮ رﺳﺎﻟﻪ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺮوﻫﯽ از ﻣﻔﺴﺮان ﺑﻪ رﻫﺒﺮي ﭘﯿﺘﺮ ﻫﮑﺮ‪ 31‬و اﻟﯿﺰاﺑﺖ آﻧﺴﮑﻮم‪ 32‬ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﻤﻼت رﺳﺎﻟﻪ اﮔﺮﭼﻪ ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ روﺷﻨﮕﺮﻧﺪ‪ 33‬و درواﻗﻊ اﯾﻦ ﮔﺮوه‪ ،‬ﮔﺰارهﻫﺎي ﻧﺮدﺑﺎﻧﯽ را در دﺳﺘﻪ ﺑﯽﻣﻌﻨﯽﻫﺎي ﻣﻔﯿﺪ ﺟﺎ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪة ﻫﮑﺮ در ﻣﻘﺎﻟﻪ »ﭼﯿﺴﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺒﺪأ و ﻣﻘﺼﺪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ«‪ ،‬وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬
‫ﯾﮏ ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮏ ﺗﻮﺻﯿﻒﻧﺎﭘﺬﯾﺮ‪ 34‬ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ )‪ .(Hacker, 1998: 13‬اﯾﻦ روﯾﮑﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ‬
‫‪36‬‬
‫ﺗﻮﺻﯿﻒﻧﺎﭘﺬﯾﺮي‪ 35‬از رﺳﺎﻟﻪ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ﺧﻮاﻧﺶ ﺳﻨﺘﯽ ﻧﯿﺰ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد؛ اﻣﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ‬
‫‪115‬‬ ‫ﺗﺤﻠﯿﻞ روﯾﮑﺮد وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﮥ ﺧﻮدارﺟﺎﻋﯽ‬
‫)‪(Analyzing of Wittgenstein Approach to Self-referential‬‬

‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﻬﻢ ﮐﻮرا داﯾﺎﻣﻮﻧﺪ‪ 37‬ﺑﺎ ﻋﻨﻮان دور اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻧﺮدﺑﺎن‪ 38‬ﻣﻄﺮح ﺷﺪ و ﺑﺎ آﺛﺎر ﺟﯿﻤﺰ ﮐﻮﻧﺎﻧﺖ‪39‬اداﻣﻪ‬
‫ﭘﯿﺪا ﮐﺮد ﻣﺪﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ در رﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اراﺋﮥ ﻫﯿﭻ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻓﻠﺴﻔﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﺳﺘﻪ از‬
‫ﻣﻔﺴﺮان ﺗﻌﺪد ﻣﻔﻬﻮم ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ را ﺑﺮﻧﻤﯽﺗﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ازﻧﻈﺮ اﯾﻦﻫﺎ ﻫﻤﮥ ﺟﻤﻼت رﺳﺎﻟﻪ ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﻋﺎدي‪ 40‬ﻫﺴﺘﻨﺪ و‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺟﻤﻼت دﯾﮕﺮ ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﺑﻪﻃﻮر ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪة داﯾﺎﻣﻮﻧﺪ و ﮐﻮﻧﺎﻧﺖ‪،‬‬
‫وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﺑﺎ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻓﻠﺴﻔﯽ ﺧﻮد ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻧﻨﺪه را از وﺳﻮﺳﻪ ﮔﻤﺮاه ﺷﺪن ﺗﻮﺳﻂ ﺟﻤﻼت ﻓﻠﺴﻔﯽ ﻧﺠﺎت‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ روﯾﮑﺮد‪ ،‬ﺗﻔﺴﯿﺮ درﻣﺎﻧﮕﺮاﻧﻪ ﻧﯿﺰ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در اداﻣﻪ اﯾﻦ دو ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻪ ذﯾﻞ روﯾﮑﺮد‬
‫وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻨﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد ارﺟﺎﻋﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ در ﭘﯽ ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .1-3-3 -1‬رواﯾﺖ ﺳﻨﺘﯽ ﯾﺎ ﺗﻮﺻﯿﻒﻧﺎﭘﺬﯾﺮ از رﺳﺎﻟﻪ‬

‫اﯾﻦ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺑﺮ اﺳﺎس ﯾﮏ ﻓﺮض ﺑﻨﯿﺎدي اﺳﺘﻮار اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺒﺎرتﻫﺎي »ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ« رﺳﺎﻟﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﺑﺮﻗﺮاري ارﺗﺒﺎط ﻣﯿﺎن ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﺣﻘﺎﯾﻖ ﺿﺮوري در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪة اﯾﻦ ﻣﻔﺴﺮان در‬
‫ﻻﯾﻪﻫﺎي زﯾﺮﯾﻦ رﺳﺎﻟﻪ ﺷﺎﺧﺼﯽ ﺑﺮاي ﻣﻌﻨﯽداري اراﺋﻪﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺑﺮ اﺳﺎس آﻣﻮزهﻫﺎي‬
‫رﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪدرﺳﺘﯽ در ﻣﻮرد آنﻫﺎ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﯿﻢ ﺑﺎﯾﺪ آنﻫﺎ را ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﭘﺲ ﮐﺘﺎب ﻧﻮع ﺧﺎﺻﯽ از‬
‫ﻧﻈﺮﯾﻪ را اراﺋﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن در ﺧﻼل ﺧﻮاﻧﺪن ﮐﺘﺎب ﺑﻪ آن دﺳﺖ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ اﻣﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از آن‬
‫ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ آن را ﻧﺸﺎن ﺑﺪﻫﻨﺪ )‪.(Bronzo, 2012: 8‬‬
‫وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﺻﺮﯾﺤﺎً در ﻓﻘﺮة ‪ 4,112‬رﺳﺎﻟﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ »ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﯾﮏ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‬
‫اﺳﺖ« ﺑﺎاﯾﻦﺣﺎل ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺳﻨﺘﯽ ادﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﯿﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺤﺖ ﻣﻔﻬﻮم ﻓﻨﯽ »ﻧﻈﺮﯾﻪ« ﻓﻬﻤﯿﺪه ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻋﻘﯿﺪة اﯾﻦ ﻣﻔﺴﺮﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪوﺳﯿﻠﮥ ﻋﺒﺎرتﻫﺎي ﻣﺤﺘﻤﻞاﻟﻮﻗﻮع )آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در رﺳﺎﻟﻪ ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﯽدار ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪه( ﺑﯿﺎن ﺷﻮد ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس‬
‫اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻓﻨﯽ‪ ،‬رﺳﺎﻟﻪ ﻫﯿﭻ ﻧﻈﺮﯾﻪاي را ﻣﻄﺮح ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ زﯾﺮا ﻫﺪﻓﯽ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن اﺳﺖ را ﻧﻤﯽﺗﻮان‬
‫در ﻗﺎﻟﺐ ﺟﻤﻼت ﻣﻌﻨﯽدار ﺑﯿﺎن ﮐﺮد ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪوﺳﯿﻠﮥ ﮔﺰارهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب آنﻫﺎ را در ﻣﻘﻮﻟﮥ‬
‫ﺑﯽﻣﻌﻨﯽﻫﺎ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﮐﺮده اﺳﺖ ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﮐﺮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد اﯾﻦ دﺳﺘﻪ از ﺗﻔﺎﺳﯿﺮ ﺑﺎ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ‬
‫رﺳﺎﻟﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ آﻧﺴﮑﻮم ﺷﺮوع ﺷﺪ )‪.(Bronzo, 2012: 9‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﻔﺴﺮان ﺑﺎ ﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﻧﻘﺪ ﻋﻘﻞ ﻣﺤﺾ ﮐﺎﻧﺖ ﯾﮏ روﯾﮑﺮد اﺳﺘﻌﻼﯾﯽ ﺑﻪ رﺳﺎﻟﮥ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪41‬‬

‫درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﮐﺎﻧﺖ ﺗﻼش ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ ﻣﺮزﻫﺎي ﻋﻘﻞ ﻣﺤﺾ را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﺪ آنﻫﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻘﺪﻫﺎي ﻓﻠﺴﻔﯽ‬
‫ﺑﻪ رﺳﺎﻟﮥ ﻣﺮزﻫﺎي زﺑﺎن را ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ ﻫﺪاﯾﺖ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن رﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻓﻬﻢ ﯾﮏ »ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮏ‬
‫ﺗﻮﺻﯿﻒﻧﺎﭘﺬﯾﺮ«‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻂ ﺿﺮوري اﻣﮑﺎن ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﻣﻌﻨﯽدار را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ )‪.(Maurer,2013:265‬‬
‫وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ در ﻓﻘﺮهاي از رﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺮز اﺷﺎرهﮐﺮده اﺳﺖ‪» :‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي آﻧﭽﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺪﯾﺸﻪ‬
‫ﺷﻮد ﻣﺮز ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺪﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺮاي آﻧﭽﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺪﯾﺸﯿﺪه ﺷﻮد‪ .‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي اﻣﺮ اﻧﺪﯾﺸﯿﺪﻧﯽ و‬
‫از ﻃﺮﯾﻖ آن ﺑﺮاي اﻣﺮ ﻧﺎاﻧﺪﯾﺸﯿﺪﻧﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺮز ﮐﻨﺪ )وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ‪ 1393‬ﻓﻘﺮه ‪ .(4,114‬درواﻗﻊ‪ ،‬وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ‬
‫ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد ﻣﺮز ﻣﯿﺎن دو ﺣﻮزه را ﻧﻪ از وراي اﯾﻦ دو اﻣﺮ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از درون ﺣﻮزه اﻣﺮ اﻧﺪﯾﺸﯿﺪﻧﯽ رﺳﻢ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﻣﺮﺗﻀﯽ واﻋﻆ ﻗﺎﺳﻤﯽ‪ ،‬ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ اﺣﻤﺪي اﻓﺮﻣﺠﺎﻧﯽ‬ ‫‪116‬‬
‫)‪(Morteza.Vaez Ghasemi/Ali Akbar. Ahmadi Aframjani‬‬

‫وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﺑﺎ ﻧﺸﺎن دادن ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﻤﻼت در ﺣﻮزة اﻧﺪﯾﺸﯿﺪﻧﯽ و وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي آنﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﺿﻤﻨﯽ در‬
‫ﺧﺼﻮص آنﺳﻮي ﻣﺮز ﺣﺮف ﻣﯽزد‪ .‬ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس او ﻓﺮا رﻓﺘﻦ ﯾﺎ ﮔﺬﺷﺘﻦ از ﻣﺮز اﻧﺪﯾﺸﯿﺪﻧﯽ ورود ﺑﻪ ﺣﻮزة‬
‫ﻧﺎ اﻧﺪﯾﺸﯿﺪﻧﯽ و ﻟﺬا در ﻏﻠﺘﯿﺪن در ﺣﻮزة ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﺑﻮد‪ .‬او ﺳﭙﺲ ﺗﺼﺮﯾﺢ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺎ اراﺋﻪ روﺷﻦ‬
‫آﻧﭽﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد دﻻﻟﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ )وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ‪ 1393‬ﻓﻘﺮه ‪ .(4,115‬اﻣﺎ‬
‫ﺑﺮاي ﺑﯿﺎن ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ‪ ،‬رﺳﺎﻟﻪ ﻣﻤﻠﻮ از ﻋﺒﺎراﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺮز را درﻧﻮردﯾﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪة ﻫﮑﺮ ﺟﻤﻼت رﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ واﻗﻌﯽ ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﯾﻦ را دارﻧﺪ ﮐﻪ اﻧﺪﯾﺸﻪاي را در‬
‫ﻣﻮرد ﻣﺎﻫﯿﺖ ﭘﻨﻬﺎن واﻗﻌﯿﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺗﻮﺻﯿﻒﻧﺎﭘﺬﯾﺮي ﻣﻔﻬﻮم »ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﻣﻬﻢ« ﭘﺎرادوﮐﺲ‬
‫ﺑﻨﯿﺎدي وﺟﻪ »ﺧﻮد ﻣﺨﺮب« ﮐﺘﺎب را آﺷﮑﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ :‬ﻣﻔﻬﻮم »ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﻣﻬﻢ« در ﺧﺼﻮص ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﺑﻮدن‬
‫ﺟﻤﻼت ﺧﻮد ﮐﺘﺎب اﺧﻄﺎر ﻣﯽدﻫﺪ و ﻫﻤﯿﻦ ﺟﻤﻼت »ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﻣﻬﻢ« ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮز ﺑﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽداري و‬
‫ﺑﯽﻣﻌﻨﺎﯾﯽ را ﺗﺜﺒﯿﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻫﮑﺮ ﺑﺮاي ﻣﻌﻨﯽدار ﮐﺮدن ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﭘﺎرادوﮐﺴﯿﮑﺎﻟﯽ ﮐﻪ در آن ﺟﻤﻼت رﺳﺎﻟﻪ‬
‫ﻋﻠﯿﺮﻏﻢ ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﺑﻮدن ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻓﻬﻤﯿﺪه ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﻫﺴﺘﯽﺷﻨﺎﺳﯽ ﮐﺎﻣﻞ از اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ اﺧﺘﺮاع ﮐﺮد ﮐﻪ ﺣﺎوي ﻣﻘﻮﻟﮥ ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ »ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ روﺷﻨﮕﺮ« ﺑﺮاي ﺟﻤﻼت رﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد‪ .‬او اﯾﻦ‬
‫اﺻﻄﻼح را در ﻣﻘﺎﺑﻞ »ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﮔﻤﺮاهﮐﻨﻨﺪه« ﻣﻄﺮح ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺳﻨﺘﯽ‬
‫)ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮏ( ﺑﻮده اﺳﺖ )‪.(Maurer, 2013: 265‬‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﭘﺎرادﮐﺴﯿﮑﺎل از رﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ داﯾﺎﻣﻮﻧﺪ و ﮐﻮﻧﺎﻧﺖ ﻣﻘﺎﻻﺗﯽ را ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺳﻌﯽ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺮﺧﻼف ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺳﻨﺘﯽ ﺧﻮاﻧﺸﯽ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ از ﻓﻘﺮات ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ رﺳﺎﻟﻪ اراﺋﻪ دﻫﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻤﺎﯾﺰ ﻣﯿﺎن ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﺻﺮف و ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﻣﻬﻢ ﯾﺎ روﺷﻨﮕﺮ ﺑﺮﺧﻼف ﻣﻀﻤﻮن ﻓﻘﺮه ﻣﺎﻗﺒﻞ آﺧﺮ رﺳﺎﻟﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .2-3-3 -1‬رواﯾﺖ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﯾﺎ درﻣﺎﻧﮕﺮاﻧﻪ از رﺳﺎﻟﻪ‬

‫ﺗﻔﺴﯿﺮ داﯾﺎﻣﻮﻧﺪ و ﮐﻮﻧﺎﻧﺖ از رﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﮐﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺘﻨﻠﯽ ﮐﺎول‪ 42‬ﺑﺎ ﮐﺘﺎب ﺑﻌﺪي وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ؛‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﻓﻠﺴﻔﯽ‪ 43‬اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﮐﺎول در روﯾﮑﺮد ﺧﻮد ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﻓﻬﻢ ﮐﺘﺎب ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي‬
‫ﻓﻠﺴﻔﯽ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻓﻬﻢ ﮐﺎﻣﻞ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﻠﺴﻔﯽ در ﮐﺘﺎب ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬ﻧﻪ ﯾﮏ ﻧﻈﻢ ﺳﺎزﻧﺪه )ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺪﻟﯽ از ﻋﻠﻮم ﻃﺒﯿﻌﯽ( ﺑﻠﮑﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان آن را درﻣﺎﻧﮕﺮاﻧﻪ ﻧﺎﻣﯿﺪ زﯾﺮا ﻫﺪف آن ﻣﻨﺤﻞ ﮐﺮدن ﻣﺸﮑﻼت ﻓﮑﺮياي اﺳﺖ ﮐﻪ در آن‬
‫ﮔﺮﻓﺘﺎرﺷﺪهاﯾﻢ‪ .‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس‪ ،‬ﮐﻮﻧﺎﻧﺖ و داﯾﺎﻣﻮﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ رﺳﺎﻟﻪ را ﺑﻔﻬﻤﯿﻢ ﻣﮕﺮ ﻣﻔﻬﻮم‬
‫ﺧﺎﺻﯽ از ﻓﻠﺴﻔﻪ را ﮐﻪ ﮐﺘﺎب در ﺑﺮدارد ﻣﺪﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ داﯾﺎﻣﻮﻧﺪ و ﮐﻮﻧﺎﻧﺖ وﺟﻮد‬
‫ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﻣﻬﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ اول و دوم اﺳﺖ را اﻧﮑﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ )‪.(Bronzo, 2012: 9‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﺧﻮاﻧﺶ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻓﮑﺮ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﺰارهﻫﺎي روﺷﻨﮕﺮ رﺳﺎﻟﻪ ﻋﻠﯿﺮﻏﻢ ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ‬
‫ﺑﻮدﻧﺸﺎن ﻇﺮﻓﯿﺖ اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺪﯾﺸﻪاي ﺗﻮﺻﯿﻒﻧﺎﭘﺬﯾﺮ در ﺧﺼﻮص ﻣﺎﻫﯿﺖ واﻗﻌﯿﺖ‪ ،‬اﻧﺪﯾﺸﻪ و زﺑﺎن را دارﻧﺪ ﺗﺬﮐﺮ‬
‫ﻣﺎﻗﺒﻞ آﺧﺮ )ﻓﻘﺮه ‪ .(6,54‬رﺳﺎﻟﻪ را ﺑﻪ ﺷﯿﻮهاي ﻏﯿﺮ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬داﯾﺎﻣﻮﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ در‬
‫اﺑﺘﺪاي ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺧﻮد اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻧﺮدﺑﺎن اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر اوﻻً ﻧﺸﺪﻧﯽ اﺳﺖ ﺛﺎﻧﯿﺎً اﮔﺮ ﮐﺴﯽ‬
‫‪117‬‬ ‫ﺗﺤﻠﯿﻞ روﯾﮑﺮد وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﮥ ﺧﻮدارﺟﺎﻋﯽ‬
‫)‪(Analyzing of Wittgenstein Approach to Self-referential‬‬

‫ﻗﺼﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎري داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻨﻬﺎ از ﻃﺮﯾﻖ اراﺋﻪ ﯾﮏ ﻧﻈﺮ ﻓﻠﺴﻔﯽ )ﮐﻪ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﺻﺮاﺣﺘﺎً ﺑﺎ آن ﻣﺨﺎﻟﻒ‬
‫ﺑﻮد( ﺑﺎﻋﺚ ﺳﺮدرﮔﻤﯽ ﻣﯽﺷﻮد )‪.(Diamond, 1988: 5‬‬
‫داﯾﺎﻣﻮﻧﺪ در ﻣﻘﺎﻟﻪ »اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻧﺮدﺑﺎن« ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از اﻫﺪاف اﺻﻠﯽ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ در رﺳﺎﻟﮥ ﺗﺼﺤﯿﺢ‬
‫داﯾﺮة ﻟﻐﺎت ﻓﻠﺴﻔﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪة وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﮐﻠﯿﮥ ﻟﻐﺎت ﻓﻠﺴﻔﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻟﻐﺎت ﺗﺼﺤﯿﺢﺷﺪه ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬او اﯾﻦ ﮐﺎر را از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﺬﮐﺮ اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ‪44‬اﻧﺠﺎم ﻣﯽداد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪة داﯾﺎﻣﻮﻧﺪ‪ ،‬وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎور ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﻣﺎ در ﻣﻮرد ﺗﻤﺎﯾﺰي ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﺗﻮاﺑﻊ و اﺷﯿﺎء وﺟﻮد دارد ﺣﺮف ﻣﯽزﻧﯿﻢ‪ ،‬ﮔﻮﯾﯽ اﺻﻼً زﺑﺎن را ﺑﺮاي‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن در ﻣﻮرد ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﻤﯽﺑﺮﯾﻢ‪ .‬زﯾﺮا در اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﺑﺮاي ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن در ﻣﻮرد ﺗﻮاﺑﻊ و‬
‫وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي آن ﻣﺎ ﻧﻮع ﺧﺎﺻﯽ از ﻧﺸﺎﻧﻪ را ﺑﮑﺎر ﻧﻤﯽﺑﺮﯾﻢ‪ .‬ﭼﺮاﮐﻪ ﺗﻤﺎﯾﺰ ﻣﯿﺎن ﺗﺎﺑﻊ و ﺷﯽء در ﺗﻔﺎوت‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي آنﻫﺎ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪة داﯾﺎﻣﻮﻧﺪ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﺑﺎ ﺗﺬﮐﺮ ﻣﺎﻗﺒﻞ آﺧﺮ رﺳﺎﻟﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺑﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت »ﺗﻤﺎﯾﺰي ﻣﯿﺎن ﺗﺎﺑﻊ و ﺷﯽء وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺗﻔﺎوت آﺷﮑﺎر ﻣﯿﺎن ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺗﺎﺑﻊ و ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﯽء در‬
‫ﯾﮏ ﻧﺸﺎﻧﻪ درﺳﺖﺳﺎﺧﺖ‪ 45‬ﺧﻮدش را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ« ﯾﮏ ﺗﺬﮐﺮ اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻧﯿﺴﺖ و ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﺧﻮدش‬
‫ﺣﺮف ﻣﯽزﻧﺪ)‪ .(Diamond, 1988: 9‬ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮﻻﺗﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ »ﺗﺎﺑﻊ« در ﻋﺒﺎرت »اﻟﻒ ﯾﮏ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫اﺳﺖ« ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﺗﺬﮐﺮ اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ اﺳﺖ و ﭘﺲ از ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺗﺬﮐﺮ ﻣﯽﺗﻮان اﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮل را از داﯾﺮة ﻟﻐﺎت‬
‫ﻓﻠﺴﻔﯽ ﺧﺎرج ﮐﺮد‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ ﭘﺲازاﯾﻦ اﻧﺘﻘﺎل درﺻﺪد ﺑﺮآﯾﯿﻢ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﻣﻔﯿﺪ ﺑﻮدن اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺻﺤﺒﺖ‬
‫ﮐﻨﯿﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ دارﯾﻢ در ﻣﻮرد ﭼﯿﺰي ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻣﺎ ﮐﻤﮏ‬
‫ﮐﻨﺪ اﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ را ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻓﮑﺮ درﺳﺖ ﻗﺎﺑﻞﺑﯿﺎن ﺗﻠﻘﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫اﯾﻦ دﻧﺒﺎﻟﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن اﯾﺪهاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﮔﻪ ﻣﻄﺮح ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ازﻧﻈﺮ ﻓﺮﮔﻪ ﻣﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ در ﻣﻮرد ﯾﮏ ﻣﻔﻬﻮم‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﯿﻢ ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﻣﺤﻤﻮل ﻣﻔﻬﻮم را ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﺣﻤﻞ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻓﮑﺮ‬
‫ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﺮﻓﻨﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﭼﯿﺰي درﺑﺎرة ﻣﻔﻬﻮم ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ اﻣﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻓﻘﻂ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽﺷﻮد‬
‫وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﮐﻞ داﯾﺮه ﻟﻐﺎت ﻓﻠﺴﻔﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﻤﺮاﻫﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل وﻗﺘﯽ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‬
‫ﮐﻪ » اﻣﮑﺎن ﯾﮏ وﺿﻌﯿﺖ اﻣﻮر ﭼﯿﺰي ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮان ﺑﯿﺎن ﮐﺮد ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮدش را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ«‪ ،‬درواﻗﻊ‬
‫ﯾﮏ ﺗﺬﮐﺮ اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪﻣﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ ،‬ﺟﻤﻼت ﺗﺤﻠﯿﻞﺷﺪه در ﻣﻮرد ﺧﻮدﺷﺎن‬
‫ﺣﺮف ﻣﯽزﻧﻨﺪ و ﻣﺎ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ ﺣﺎﻻ آﻧﭽﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ اﻣﮑﺎن اﺳﺖ را ﺑﻪ دﺳﺖ آوردهاﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ آن ﭼﯿﺰي‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮدش را در ﻣﻌﻨﺎ داﺷﺘﻦ ﯾﮏ ﺟﻤﻠﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ)‪.( Diamond, 1988: 9‬‬
‫داﯾﺎﻣﻮﻧﺪ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﻣﺘﻘﺪم در رﺳﺎﻟﻪ در ﭘﯽ ﻧﺸﺎن دادن ﭼﯿﺰي‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻗﺎﻟﺐ ﮔﻔﺘﺎر ﻧﻤﯽآﯾﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ روش زﯾﺮﮐﺎﻧﮥ ﮐﺘﺎب ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ازﻧﻈﺮ او ﻗﺎﺋﻼن ﺑﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒﻧﺎﭘﺬﯾﺮي‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺪاوم ﺗﻔﺴﯿﺮﺷﺎن از رﺳﺎﻟﻪ را ﻧﻘﺾ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ در ﻣﻮرد ﮔﻔﺘﺎر ﻧﺎﭘﺬﯾﺮي ﻧﻈﺮﯾﻪ رﺳﺎﻟﻪ‬
‫ﻣﻮﻋﻈﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﻣﻔﺼﻞ و ﻋﻤﯿﻖ در ﻣﻮرد آن ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﻨﺪ و ﺑﻪﻃﻮر وﺳﯿﻌﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪاي را‬
‫ﺗﺸﺮﯾﺢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﮐﻮرا داﯾﺎﻣﻮﻧﺪ آنﻫﺎ واﻧﻤﻮد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺮدﺑﺎن ﻣﻮردﻧﻈﺮ رﺳﺎﻟﻪ را دور ﻣﯽاﻧﺪازﻧﺪ‬
‫درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻣﺤﮑﻢ ﺑﺮ روي آن اﯾﺴﺘﺎدهاﻧﺪ‪ .‬داﯾﺎﻣﻮﻧﺪ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ اﺻﺮار ﺑﻪ ﻗﺎﺑﻞﻓﻬﻢ ﺑﻮدن ﯾﮏﭼﯿﺰ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺑﯿﺎن )ﮐﻪ در ﺟﻤﻼت ﺑﯽﻣﻌﻨﺎي رﺳﺎﻟﻪ ﻧﺸﺎن دادهﺷﺪه اﺳﺖ( ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﭘﺎ ﭘﺲ ﮐﺸﯿﺪن ﻏﯿﺮ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﻣﺮﺗﻀﯽ واﻋﻆ ﻗﺎﺳﻤﯽ‪ ،‬ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ اﺣﻤﺪي اﻓﺮﻣﺠﺎﻧﯽ‬ ‫‪118‬‬
‫)‪(Morteza.Vaez Ghasemi/Ali Akbar. Ahmadi Aframjani‬‬

‫)‪ (Maurer, 2013: 256‬ﯾﺎ ﺑﻪﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ اﺻﺮار ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺳﻨﺘﯽ ﺑﺮ اﺟﺘﻨﺎب از ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ آﻣﻮزهﻫﺎي‬
‫رﺳﺎﻟﻪ ورود ﺑﻪ ﺣﻮزه ﺑﯽﻣﻌﻨﺎﯾﯽ اﺳﺖ آنﻫﺎ را از ﻣﺴﯿﺮي دﯾﮕﺮ وارد اﯾﻦ ﺣﻮزه ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻔﺴﯿﺮ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﻣﯽﺗﻮان رﺳﺎﻟﻪ را ﺣﺎوي ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﻓﻠﺴﻔﯽ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻗﺎﻟﺐ ﮐﻼم درﺑﯿﺎﯾﻨﺪ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس‪ ،‬اﯾﻦﻫﺎ واﻗﻌﺎً ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺑﻪﺣﺴﺎب ﻧﻤﯽآﯾﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ‬
‫ﻓﺎﻗﺪ ﭼﯿﺰي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس رﺳﺎﻟﻪ ﻣﻌﻨﺎدار ﺑﻪﺣﺴﺎب ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ رﺳﺎﻟﻪ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﯿﻮه ﺑﺨﻮاﻧﯿﻢ ﭘﺲ‬
‫از اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻧﺮدﺑﺎن ﻣﺎ ﻣﯽﻣﺎﻧﯿﻢ و ﯾﮏ ﺳﺮي ﺣﻘﯿﻘﺖ در ﻣﻮرد واﻗﻌﯿﺖ ﮐﻪ ﻫﻢزﻣﺎن ﮔﻔﺘﻦ آن را اﻧﮑﺎر‬
‫ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺣﻘﯿﻘﯽ در ﻣﻮرد واﻗﻌﯿﺖ ﮐﻪ ﺑﻪدرﺳﺘﯽ ﻗﺎﺑﻞﺑﯿﺎن ﻧﯿﺴﺖ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺑﺎ اﯾﻦ آﮔﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﺧﻮدش ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ دور اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در اﻧﺘﻬﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﻓﻬﻤﯿﺪ ﻣﻨﻈﻮر رﺳﺎﻟﻪ ﭼﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ ‪Diamond,‬‬
‫)‪.(1988: 8‬‬

‫‪ .4‬ﻧﻘﺪ روﯾﮑﺮد وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻨﯽ‬

‫در اداﻣﻪ ﻧﻘﺪ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ دو ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺗﻮﺻﯿﻒﻧﺎﭘﺬﯾﺮ و ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ را ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﻣﺤﻮري ﻧﻘﺪ‬
‫ﻫﮑﺮ و داﯾﺎﻣﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﺿﺮورت وﺟﻮد ﯾﮏ ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﻣﺘﻔﺎوت از ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ را‬
‫در ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺧﻮد اﺣﺴﺎس ﮐﺮدهاﻧﺪ و آن را ﺑﮑﺎر ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻫﮑﺮ در ﯾﮏ ﭘﺎﺳﺦ ﺟﺪﻟﯽ ﻧﻘﺪ داﯾﺎﻣﻮﻧﺪ را ﺑﻪ ﺧﻮدش‬
‫ﺑﺮﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ و دﻟﯿﻠﯽ ﺑﺮاي ﮐﺎر ﺧﻮد اراﺋﻪ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﻘﺪ ﻣﺎوﻧﺲ اﻣﺎ از ﻣﻨﻈﺮ دﯾﮕﺮي اﺳﺖ او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ اﻧﮑﺎر‬
‫ﺗﻤﺎﯾﺰ ﻗﺎﻃﻊ ﻣﯿﺎن ﮔﻔﺘﻨﯽ و ﻧﺸﺎن دادﻧﯽ از ﺳﻮي ﻣﻔﺴﺮان ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﺮﻗﺮاري ارﺗﺒﺎط ﻣﯿﺎن اﯾﻦ دو اﻣﺮ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ آﻣﻮزهﻫﺎي وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .1 -4‬ﻧﻘﺪ داﯾﺎﻣﻮﻧﺪ و ﮐﻮﻧﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺗﻮﺻﯿﻒﻧﺎﭘﺬﯾﺮ‬

‫ازﻧﻈﺮ داﯾﺎﻣﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺋﻼن ﺑﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺳﻨﺘﯽ اﮔﺮﭼﻪ ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﺰارهﻫﺎي رﺳﺎﻟﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﮥ‬
‫ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ‪ ،‬ﺗﺸﺨﯿﺺ داده ﺷﻮﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﺎ اﯾﻦﺣﺎل ﭘﺎ ﭘﺲ ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ و ادﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﺰارهﻫﺎ ﺑﺮاي ﺑﺮﻗﺮاري‬
‫ارﺗﺒﺎط در ﺧﺼﻮص ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺧﺎﺻﯽ از ﻣﻀﺎﻣﯿﻦ ﺑﮑﺎر ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ .‬داﯾﺎﻣﻮﻧﺪ ﻣﻨﻈﻮر ﺧﻮد از ﭘﺎ ﭘﺲ ﮐﺸﯿﺪن را‬
‫اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽدﻫﺪ‪:‬‬

‫ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﻧﺮدﺑﺎن را ﺑﻪ دور اﻧﺪاﺧﺘﯿﻢ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ؟ آﯾﺎ ﭘﺲازآن ﺑﺎﯾﺪ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ‬
‫ﭼﯿﺰي در واﻗﻌﯿﺖ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ آن )ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﺑﺪ( اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ؟ وﻗﺘﯽ از »ﻓﺮم‬
‫ﻣﻨﻄﻘﯽ واﻗﻌﯿﺖ« ﺣﺮف ﻣﯽزﻧﯿﻢ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﯿﺰي وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ آن اﺷﺎره‬
‫ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ اﻣﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﻣﻨﻈﻮرﻣﺎن را در ﻗﺎﻟﺐ ﮐﻠﻤﺎت ﺑﯿﺎورﯾﻢ؟)‪( Diamond, 1988:7‬‬

‫داﯾﺎﻣﻮﻧﺪ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻫﻤﺎن ﭘﺎ ﭘﺲ ﮐﺸﯿﺪن اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻧﺨﻮاﻫﯿﻢ ﭘﺎ ﭘﺲ ﺑﮑﺸﯿﻢ ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪه وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ اﯾﻦ ﺷﯿﻮه ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻔﯿﺪ و در ﻣﻮاﻗﻌﯽ‬
‫‪119‬‬ ‫ﺗﺤﻠﯿﻞ روﯾﮑﺮد وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﮥ ﺧﻮدارﺟﺎﻋﯽ‬
‫)‪(Analyzing of Wittgenstein Approach to Self-referential‬‬

‫ﺿﺮوري ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ ﺷﯿﻮه ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎﯾﺪ رﻫﺎ ﺷﻮد و ﻋﺒﺎرات آن ﺑﺎﯾﺪ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﺻﺮف ﺗﻠﻘﯽ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻮﻧﺎﻧﺖ ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ ﻓﻘﺮة ﻣﺎﻗﺒﻞ آﺧﺮ رﺳﺎﻟﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ادﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺳﺮاﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﻘﺼﻮد او را ﺑﻔﻬﻤﺪ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﮔﺰارهﻫﺎي او ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺟﺪي ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ )ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ‬
‫‪46‬‬
‫ﺗﻠﻘﯽ ﺷﻮﻧﺪ( ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺧﯽ ﻗﺎﺋﻼن ﺑﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﻘﺎﻻﺗﺸﺎن در ﮐﺘﺎب وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﺟﺪﯾﺪ‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ وﺟﻮد اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ را رد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﻫﻤﮥ اﻧﻮاع ﺑﯽﻣﻌﻨﯽﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ وﺟﻮد‬
‫دارﻧﺪ را ﻋﺠﯿﺐ و ﮐﺎﻣﻼً ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ درك ﻣﯽداﻧﻨﺪ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ آنﻫﺎ ﺗﺼﻮﯾﺮي ﮐﺎﻣﻼً ﻣﺘﻔﺎوت از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻓﻠﺴﻔﯽاي‬
‫ﮐﻪ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﺑﻪ آن ﻣﺘﻌﻬﺪ اﺳﺖ‪ ،‬دارﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺮوه ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺪف وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻋﻤﯿﻖ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺑﯿﺎن ﮐﻪ ﻣﻨﻌﮑﺲﮐﻨﻨﺪة وﯾﮋﮔﯽ ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮑﯽ واﻗﻌﯿﺖ اﺳﺖ را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﺑﻠﮑﻪ او‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﯾﻼت ﻓﻠﺴﻔﯽ دارﻧﺪ را از ﻣﻌﻨﯽداري ﮔﻤﺮاهﮐﻨﻨﺪه ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮ وﺳﻮﺳﻪاﻧﮕﯿﺰي‬
‫ﻧﺠﺎت دﻫﺪ )‪ .(Maurer, 2013: 256‬ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻗﺎﺋﻼن ﺑﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗﻔﺴﯿﺮ‬
‫ﺗﻮﺻﯿﻒﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﻫﺪف رﺳﺎﻟﻪ را ﮐﻪ ﻧﺸﺎن دادن ﺳﺮدرﮔﻤﯽﻫﺎي ﻧﺎﺷﯽ از ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮏ اﺳﺖ را ﺑﻪﺟﺎي ﻧﻈﺮﯾﻪاش‬
‫اﺷﺘﺒﺎه ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺣﺎلآﻧﮑﻪ رﺳﺎﻟﻪ اﺳﺎﺳﺎً در ﭘﯽ اﯾﺮاد ﻫﯿﭻ ﻧﻈﺮﯾﻪاي ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ .2 -4‬ﻧﻘﺪ ﻫﮑﺮ و ﻣﺎوﻧﺲ ﺑﺮ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ‬

‫ﻫﮑﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﻮرا داﯾﺎﻣﻮﻧﺪ ﺑﻪﻃﻮر ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه ﻣﻔﻬﻮم »ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﻣﻬﻢ« را ﯾﮏﺑﺎر دﯾﮕﺮ و ﺑﻪ‬
‫ﻧﺤﻮ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﺑﺎزﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .(Maurer, 2013: 257) .‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻦ ﻧﻈﺮ داﯾﺎﻣﻮﻧﺪ ﺧﻮدش ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ از‬
‫ﭘﺎ ﭘﺲ ﮐﺸﯿﺪن در اﻣﺎن ﺑﻤﺎﻧﺪ‪:‬‬

‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻣﯿﺎن ﻗﺎﺋﻼن ﺑﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﮐﻪ )ادﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﺮﺧﯽ از ﮔﺰارهﻫﺎي‬
‫رﺳﺎﻟﻪ »ﻧﺤﻮه اﻧﺘﻘﺎل ﺻﺤﺒﺖ« در ﯾﮏ ﮔﻔﺘﮕﻮي دﯾﺎﻟﮑﺘﯿﮑﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ(‪ ،‬درواﻗﻊ ﻣﯿﺎن دو ﻧﻮع از‬
‫ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﺗﻤﺎﯾﺰ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ :‬ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﺳﺎده و ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ‪ .‬اﮔﺮ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﺸﺨﯿﺺ‬
‫اﯾﻦﮐﻪ ﺟﻤﻼت ﻣﺸﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ آنﻫﺎ را ﻣﻌﻨﯽدار ﻣﯽداﻧﯿﻢ درواﻗﻊ ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺸﺨﯿﺺ‬
‫ﻣﻬﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آنوﻗﺖ ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﺳﺎده‪ ،‬ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﻣﻬﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‬
‫)‪ Hacker, 2000: 362‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ‪.(Maurer, 2013: 257‬‬

‫ﻫﮑﺮ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ داﯾﺎﻣﻮﻧﺪ و ﻫﻤﮑﺎران او ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ روﺷﯽ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ادﻋﺎ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ آﻣﻮزه رﺳﺎﻟﻪ در ﻓﻘﺮه ‪ 6,54‬را دﻧﺒﺎل ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﮐﺘﺎب وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ را ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﮥ اﻣﺮ ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﺑﻪ دور‬
‫ﻣﯽاﻧﺪازﻧﺪ اﺳﺘﺜﻨﺎﻫﺎﯾﯽ ﻗﺎﺋﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﺑﺮﺧﯽ از ﺗﺬﮐﺮات در ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﺑﺨﺸﯽ از ﻓﻘﺮة ‪ 5,473‬و‬
‫ﺧﻮد ﻓﻘﺮة ‪ 6,54‬را ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻋﺒﺎرات ﻣﻌﻨﯽدار ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ اﯾﻦ ﺗﺬﮐﺮات ﻣﻌﻨﯽدار را ﻋﺒﺎرات ﭼﺎرﭼﻮب رﺳﺎﻟﻪ‬
‫ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ؛ اﻣﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﺧﻮدﺷﺎن‪ ،‬آنﻫﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم از ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﻌﻨﯽدار ﯾﺎ‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻤﺎﯾﺰ ﭼﺎرﭼﻮب‪ /‬ﺑﺪﻧﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮي اراﺋﻪ ﮐﻨﻨﺪ )‪.(Wallgren, 2001: 3‬‬
 ‫ﻣﺮﺗﻀﯽ واﻋﻆ ﻗﺎﺳﻤﯽ‪ ،‬ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ اﺣﻤﺪي اﻓﺮﻣﺠﺎﻧﯽ‬ ‫‪120‬‬
‫)‪(Morteza.Vaez Ghasemi/Ali Akbar. Ahmadi Aframjani‬‬

‫اچ‪ .‬او‪ .‬ﻣﺎوﻧﺲ‪ 47‬ﻧﯿﺰ در ﻧﻘﺪي ﮐﻪ ﺑﺮ ﮐﺘﺎب وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﺟﺪﯾﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﺪﻋﯽ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ‬
‫ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ از رﺳﺎﻟﻪ درواﻗﻊ ﻫﻤﺎن ﺗﻔﺴﯿﺮ ﭘﻮزﯾﺘﯿﻮﯾﺴﺘﯽ از رﺳﺎﻟﻪ اﺳﺖ و ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس در ﻣﻌﺮض ﻧﻘﺪﻫﺎي آن‬
‫ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻗﺮار دارد‪ .‬او اﺑﺘﺪا ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﭘﻮزﯾﺘﯿﻮﯾﺴﺖﻫﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ وﻇﯿﻔﮥ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدن‬
‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻣﺤﺼﻞ ﻧﯿﺴﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻣﺤﺪود ﮐﺮدن ﺧﻮدش ﻣﺎ را از ﺳﺮدرﮔﻤﯽﻫﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺳﻨﺘﯽ ﻧﺠﺎت ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﯾﮕﺎﻧﻪ ﻫﺪف ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدن ﯾﮏ درﻣﺎن ﺑﺮاي اﻧﺪﯾﺸﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎوﻧﺲ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ روﯾﮑﺮد درﻣﺎﻧﮕﺮاﻧﻪ در دوران وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ اﻗﺒﺎل ﮔﺴﺘﺮدهاي داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬از‬
‫ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﻣﻔﺴﺮان ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﯾﺰ ﻣﯿﺎن ﮔﻔﺘﻨﯽ و ﻧﺸﺎن دادﻧﯽ ﭼﯿﺰي ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ‬
‫ﺧﻮدش ﻣﻄﺮح ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻤﺎﯾﺰ ﺻﺮﻓﺎً ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﺳﺮدرﮔﻤﯽ ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺪف وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ‬
‫اﯾﻦ ﺑﻮده ﺗﺎ آن را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ .‬او ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ روﯾﮑﺮد ﻣﺸﺘﺮك‪ ،‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ را ﺑﻪ دﯾﺪﮔﺎه‬
‫ﭘﻮزﯾﺘﯿﻮﯾﺴﺘﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ )‪.(Mounce, 2001: 186‬‬
‫ﻣﺎوﻧﺲ ﺑﻪ ﮐﻮﻧﺎﻧﺖ اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﯾﺰ ﮔﻔﺘﻨﯽ‪ /‬ﻧﺸﺎن داﻧﯽ را ﺟﺪي ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‬
‫ﺗﻔﺴﯿﺮي ﺗﻮﺻﯿﻒﻧﺎﭘﺬﯾﺮ از رﺳﺎﻟﻪ اراﺋﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﮐﻮﻧﺎﻧﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻗﺎﺋﻼن ﺑﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺗﻮﺻﯿﻒﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﻪ ﺣﻘﺎﯾﻖ‬
‫ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮑﯽاي ﺑﺎور دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪوﺳﯿﻠﮥ زﺑﺎن ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺑﯿﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ذﻫﻨﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺧﻮدش از واﺳﻄﮥ زﺑﺎن اﺟﺘﻨﺎب ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻓﻬﻤﯿﺪه ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس‪ ،‬ﮐﻮﻧﺎﻧﺖ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﭼﻮن اﯾﻦ‬
‫روﯾﮑﺮد ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﻟﺬا ﺗﻤﺎﯾﺰ ﻣﯿﺎن ﮔﻔﺘﻨﯽ و ﻧﺸﺎن دادﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﻣﯽﺷﻮد؛ ﻣﺎوﻧﺲ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺗﻤﺎﯾﺰ ﻣﯿﺎن ﻧﺸﺎن دادﻧﯽ و ﮔﻔﺘﻨﯽ در رﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺗﻤﺎﯾﺰ ﭘﻮزﯾﺘﯿﻮﯾﺴﺘﯽ ﻣﯿﺎن ﺗﺠﺮﺑﻪ و اﻣﺮ ﻣﻨﺘﺰع از ﺗﺠﺮﺑﻪ را رد‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ ﻣﺎ ﺗﻤﺎﯾﺰ ﻣﯿﺎن ﻧﺸﺎن دادﻧﯽ و ﮔﻔﺘﻨﯽ در رﺳﺎﻟﻪ را ﻧﺎدﯾﺪه ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ دﯾﺪﮔﺎه ﻣﺎ ﺑﻪ دﯾﺪﮔﺎه‬
‫ﭘﻮزﯾﺘﯿﻮﯾﺴﺘﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺗﻮﺿﯿﺢ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﺎوﻧﺲ اﻟﻒ زﻣﺎﻧﯽ از ب اﻧﺘﺰاع ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﯿﺎن اﯾﻦ‬
‫دو راﺑﻄﻪا ي وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و اﮔﺮ ﻫﯿﭻ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﻣﯿﺎن آنﻫﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﯾﮑﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ از آن دﯾﮕﺮي اﻧﺘﺰاع‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ازآﻧﺠﺎﯾﯽﮐﻪ اﯾﻦ دو ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ وﺟﻮد ﯾﮑﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻧﺸﺎﻧﮥ وﺟﻮد‬
‫دﯾﮕﺮي ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ رﺳﺎﻟﻪ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﯿﻮه ﺑﺨﻮاﻧﯿﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﺑﻪﻃﻮر ﺿﻤﻨﯽ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ وﺟﻮد آﻧﭽﻪ از ﺗﺠﺮﺑﻪ اﻧﺘﺰاع ﻣﯽﺷﻮد ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻧﺸﺎﻧﮥ ﺧﻮد ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪Mounce, 2001: ) .‬‬
‫‪.(187‬‬

‫ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي‬

‫آﻧﭽﻪ از ﺧﻼل اﯾﻦ ﺑﺤﺚﻫﺎ آﺷﮑﺎر ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺗﻮﺻﯿﻒﻧﺎﭘﺬﯾﺮ و ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ از رﺳﺎﻟﻪ‪،‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﺿﻤﻨﯽ ﺑﺮ ﺿﺮورت وﺟﻮد ﯾﮏ ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﻏﯿﺮﻣﻌﻤﻮﻟﯽ )ﻣﻬﻢ ﯾﺎ اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ( ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬درواﻗﻊ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ‬
‫ﻗﺎﺋﻼن اﯾﻦ دو ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻘﺶ ﯾﮏ ﻧﺮدﺑﺎن را ﺑﺎزي ﮐﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ آﻧﮑﻪ وﺟﻮد ﯾﮏ‬
‫ﻧﺮدﺑﺎن ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺑﺎم ﻣﻌﻨﺎ و درﺳﺖ دﯾﺪن ﺟﻬﺎن ﺿﺮوري اﺳﺖ وﺟﻮد ﯾﮏ ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﻏﯿﺮﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻫﻢ‬
‫ﺿﺮوري ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ و ﻣﻔﺴﺮان او از ﯾﮏﺳﻮ ﺗﻼش ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ از ﻓﺮازﺑﺎن ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮي از‬
‫واﻗﻌﯿﺖ اراﺋﻪ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﺟﺘﻨﺎب ﮐﻨﻨﺪ؛ اﻣﺎ از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﯾﮏ ﻧﺮدﺑﺎن )ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﻣﻬﻢ ﯾﺎ‬
‫‪121‬‬ ‫ﺗﺤﻠﯿﻞ روﯾﮑﺮد وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﮥ ﺧﻮدارﺟﺎﻋﯽ‬
‫)‪(Analyzing of Wittgenstein Approach to Self-referential‬‬

‫اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ( در زﺑﺎن ﻓﺮاروي ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ از ﭘﻠﻪ ﮔﺰارهﻫﺎي روﺷﻨﮕﺮ‪ ،‬رﺳﯿﺪن ﺑﻪ وراي ﻋﺒﺎرات رﺳﺎﻟﻪ‪،‬‬
‫ﻣﻔﺎﻫﯿﻤﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﺮ ﻓﺮاروي در زﺑﺎن ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺿﺮورت وﺟﻮد ﯾﮏ ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﻏﯿﺮﻣﻌﻤﻮﻟﯽ و‬
‫ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﻪ ﻓﺮاروي در زﺑﺎن در ﻧﻘﺪ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻫﮑﺮ و داﯾﺎﻣﻮﻧﺪ ﺑﻪروﺷﻨﯽ ﻗﺎﺑﻞﻣﺸﺎﻫﺪه اﺳﺖ‪ .‬از ﯾﮏﺳﻮ‪ ،‬ﺗﻔﺴﯿﺮ‬
‫ﺗﻮﺻﯿﻒﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺟﻤﻼت »ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﻣﻬﻢ« را ﻋﺒﺎراﺗﯽ روﺷﻨﮕﺮ ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺮز ﺑﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽداري و ﺑﯽﻣﻌﻨﺎﯾﯽ را‬
‫ﻣﺸﺨﺺ و ﺗﺜﺒﯿﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﻓﻬﻢ درﺳﺖ اﯾﻦ ﺟﻤﻼت ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻓﺮاروي از ﻋﺒﺎرات ﮐﺘﺎب و ﻧﮕﺎه درﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺟﻬﺎن ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ اﯾﻦ ﺟﻤﻼت را ﻋﺒﺎرتﻫﺎي ﭼﺎرﭼﻮﺑﯽ ﻣﯽﻧﺎﻣﺪ و آنﻫﺎ‬
‫را در ﯾﮏروﻧﺪ اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﻻزﻣﻪ ﮐﺎر ﻓﻠﺴﻔﯽ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ اﺳﺘﻌﺎرة ﻧﺮدﺑﺎن و ﮐﺎرﺑﺮد آن ﺑﺮاي‬
‫ﻓﺮا روي در زﺑﺎن و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ از اﯾﻦ اﺳﺘﻌﺎره ﺑﺎ رﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪﻧﻮﻋﯽ اﻋﺘﺮاف‬
‫ﺑﻪﺿﺮورت ﻓﺮا زﺑﺎن ﺑﺮاي اﺟﺘﻨﺎب از ﺧﻮد ارﺟﺎﻋﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻈﺮ وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎ روش درﺳﺖ ﻓﻠﺴﻔﯿﺪن »ﻧﺸﺎن« دادن ﺑﯽ ﻣﺪﻟﻮﻟﯽ ﮔﺰارهﻫﺎي ﻓﻠﺴﻔﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺪﻋﯿﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﺸﺎن دادن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺘﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﮔﺰارهﻫﺎي ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد‪ .‬ﯾﮏ ﻋﺒﺎرت‬
‫ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﻣﻬﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ وﻇﯿﻔﻪ ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ذﻫﻨﯽ را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارد و ﭼﻪ ﯾﮏ ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﮐﻪ ﺻﺮﻓﺎً ﻧﻘﺶ ﯾﮏ ﺗﺬﮐﺮي اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ را ﺑﺎزي ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻃﻦ آن وراي ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻇﺎﻫﺮ آن‬
‫ﭘﯿﺪاﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎﻃﻦ ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ در ﺗﻀﺎد ﺑﻪﻇﺎﻫﺮ آن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺑﯿﺎﻧﯽ در ﺧﺼﻮص‬
‫اﺟﺘﻨﺎب از اﯾﻦ ﻋﺒﺎرات‪ ،‬ﻧﻘﺾ ﻏﺮض ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﯾﮕﺮ ﺗﻼش ﺑﺮاي اﺟﺘﻨﺎب از ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﮔﻮﯾﯽ ﺧﻮد‬
‫ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﯽﻣﻌﻨﯽ ﮔﻮﯾﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ اﺳﺎﺳﺎً روﯾﮑﺮد وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﮥ ﺧﻮد‬
‫ارﺟﺎﻋﯽ ﻧﺎﮐﺎرآﻣﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﭘﯽﻧﻮﺷﺖﻫﺎ‬

‫‪1. Self-reference‬‬
‫‪2. Karl Popper‬‬
‫‪3. TractatusLogico-philosophicus‬‬
‫‪4. Set theory‬‬
‫‪5. foundations for mathematics‬‬
‫‪6. Georg Cantor‬‬
‫‪7. Contradiction‬‬
‫‪8. Logicism‬‬
‫‪9. Theory of types‬‬
‫‪10. type‬‬
‫‪11. hierarcy of languages‬‬
‫‪12. Logical positivism‬‬
‫‪13. verifiability principle‬‬
‫‪14. Rudolf Carnap‬‬
‫‪15. convention‬‬
‫‪16. object sentences‬‬
 ‫ ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ اﺣﻤﺪي اﻓﺮﻣﺠﺎﻧﯽ‬،‫ﻣﺮﺗﻀﯽ واﻋﻆ ﻗﺎﺳﻤﯽ‬ 122
(Morteza.Vaez Ghasemi/Ali Akbar. Ahmadi Aframjani)

17. pseudo object sentences

18. syntactical sentences
19. material mode
20. formal mode
21. Otto Neurath
22. Meta languege
23. Object languege
24. saying/showing
25. sensical/senseless/non-sense
26. picture theory of language
27. notebooks 1914-1916
28. incompleteness
29. well-designed language
30. pictorial form
31. Peter Hacker
32. Elizabeth Anscombe
33. illuminating nonsense
34. ineffable metaphysics
35. Ineffability Reading
36. Resolute Reading
37. Cora Diamond
38. Throwing Away the Ladder
39. James Conant
40. ordinary nonsense
41. transcendental
42. Stanley Cavell
43. Philosophical Investigations
44. 'transitional' remark
45. well-designed notation
46. The New witgenstein, ed, Alice Cary and Rupert Read, Routledge,
2000
47. H.O. Mounce

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

.‫ ﻧﺸﺮ ﻋﻠﻢ‬:‫ ﺗﻬﺮان‬.‫ رﻫﯿﺎﻓﺖ دوزﺑﺎﻧﮥ ﺗﺎرﺳﮑﯽ‬.(1390) .‫ ﻋﻠﯽاﮐﺒﺮ‬،‫اﺣﻤﺪي اﻓﺮﻣﺠﺎﻧﯽ‬

.‫ ﻧﺸﺮ ﻧﯽ‬:‫ ﺗﻬﺮان‬،‫ ﺗﺮﺟﻤﮥ ﻋﻠﯽ ﺑﻬﺮوزي‬.‫ ﻓﻠﺴﻔﮥ ﻓﺮﮔﻪ‬.(1390) .‫ ﺟﻮزف‬.‫ﺳﺎﻟﺮﻧﻮ‬
.‫ ﻫﺮﻣﺲ‬:‫ ﺗﻬﺮان‬.‫ ﺗﺮﺟﻤﮥ ﻣﻠﮏ ﺣﺴﯿﻨﯽ‬.‫ ﮔﻔﺘﻨﯽﻫﺎ و ﻧﺎﮔﻔﺘﻨﯽﻫﺎ‬.(1385) .‫ وﯾﻠﻬﻢ‬،‫ﻓﻮﺳﻨﮑﻮل‬
‫ اﻧﺘﺸﺎرات ﻋﻠﻤﯽ و‬:‫ ﺗﻬﺮان‬.‫ ﺗﺮﺟﻤﮥ ﺑﻬﺎاﻟﺪﯾﻦ ﺧﺮﻣﺸﺎﻫﯽ‬.‫ از ﺑﻨﺘﺎم ﺗﺎ راﺳﻞ‬.(1382) .‫ ﻓﺮدرﯾﮏ‬.‫ﮐﺎﭘﻠﺴﺘﻮن‬
.‫ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﺳﺮوش‬
123 ‫ﺗﺤﻠﯿﻞ روﯾﮑﺮد وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﮥ ﺧﻮدارﺟﺎﻋﯽ‬
(Analyzing of Wittgenstein Approach to Self-referential)

.‫ ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻃﻪ‬:‫ ﻗﻢ‬،‫ ﺗﺮﺟﻤﮥ اﺣﻤﺪ ﻣﯿﺎﻧﺪاري‬.‫ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻋﻠﻢ در ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ‬.(1381) .‫ داﻧﺎﻟﺪ‬،‫ﮔﯿﻠﯿﺲ‬
.‫ ﻫﺮﻣﺲ‬:‫ ﺗﻬﺮان‬.‫ ﺗﺮﺟﻤﮥ ﺳﺮوش دﺑﺎغ‬.‫ ﻓﻠﺴﻔﯽ‬-‫ رﺳﺎﻟﮥ ﻣﻨﻄﻘﯽ‬.(1393) .‫ ﻟﻮدوﯾﮓ‬،‫وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ‬
‫ ﺗﺮﺟﻤﮥ ﻣﻮﺳﯽ دﯾﺒﺎج و ﻣﺮﯾﻢ ﺣﯿﺎت‬.(1914-1916) ‫ ﯾﺎدداﺷﺖﻫﺎ‬.(1385) .‫ ﻟﻮدوﯾﮓ‬،‫وﯾﺘﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ‬
.‫ اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﻌﺎدت‬:‫ ﺗﻬﺮان‬.‫ﺷﺎﻫﯽ‬

Bolander,Thomas. (2015). Self-Reference , The Stanford Encyclopedia of

Philosophy, Edward N. Zalta (ed.).
Bronzo. Silver. (2012). The Resolute Reading and Its Critics: An
Introduction to the Literature1[Forthcoming in Wittgenstein-Studien, Vol.
3, p 11.
Diamond, Cora. (1988). “Throwing Away the Ladder”, Philosophy, Vol.
63, No. 243, pp. 5-27.
Hacker, Peter. (1998). “Analytic Philosophy: What, Whence and
Whither?” , in Anat Biletzki and Anat Matar, eds., The Story of Analytic
Philosophy. Plot and Heroes, London and New York: Routledge, pp 3–
34.
Irvine,Andrew David, Deutsch, Harry. (2014), Russell's Paradox, The
Stanford Encyclopedia of Philosophy, Edward N. Zalta (ed.)
Maurer, Michael. (2013). Is the Resolute Reading Really Inconsistent?
Trying to Get Clear on Hacker vs. Diamond/Conant , Papers of the 32rd
IWS (the International Wittgenstein Symposia in Kirchberg) eds. E.
Nemeth, R. Heinrich, W. Pichle, From: // http: // wittgensteinrepository.
org/ agora -alws/ article/ view/ 2894/ 3512.
Moser, Paul K. (1997). “Epistemology”, edited by John V.Canfild
Philosophy of Meaning, Knowledge and Value in the C20 , London and
New York: Routledge History of Philosophy, Volume X ,pp140-141.
Mounce, H.O. (2001). “CRITICAL NOTICE”, Ed. Alice Crary and Rupert
Read, The New Wittgenstein, London and New York: Routledge, pp.
v +403.
Passmor, John. (1972). Logical Positivism. in paul Edwards, ed.
Encyclopedia of Philosophy, (New York: Macmillian Company and Free
press, London: Collier Macmillian, , Vol. V, pp 256-257.
Schuster, Radek. (2010). Wittgenstein’s Picture Theory of Language and
Self-Reference, Papers of the 33rd IWS (the International Wittgenstein
Symposia in Kirchberg) eds. E. Nemeth, R. Heinrich, W. Pichle, From: //
http://wittgensteinrepository.org/agora-alws/article/view/2894/3512.
 ‫ ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ اﺣﻤﺪي اﻓﺮﻣﺠﺎﻧﯽ‬،‫ﻣﺮﺗﻀﯽ واﻋﻆ ﻗﺎﺳﻤﯽ‬ 124
(Morteza.Vaez Ghasemi/Ali Akbar. Ahmadi Aframjani)

Smith. Michael R. Jr.(2012 ). To Begin at the Beginning: Wittgenstein

and the Problem of Metaphysics, Academic Research and Dissertations.
Book 2, p19.
Wallgren, Thomas. (2001). Lofty Ladders, Rough Ground Learning from
Hacker vs. Diamond, Papers of the 24th IWS (the International
Wittgenstein Symposia in Kirchberg), From: http: // wab. uib. no/a
gora/ tools/ alws/ collection -1 –issue -1 –article -26. annotate# index.
xml- back. 1 _div. 1.