‫افغانستان اسالمي جمهوریت‬

‫لوړو زده کړو وزارت‬

‫پکـــتیا پوهنتون‬
‫اقتصادپوهنځی‬
‫‪BBA‬ډیپارټمنټ‬
‫دریم ټولګی شپږم سمسرت‬

‫دتشبثاتو مدیریت‬
‫(‪)Business Management‬‬

‫ترتیب کوونکی‪ :‬استادعبدالجبار(وحدت)‬

‫محصل نوم‪:‬‬
‫تحصیيل کال‪1397................................................................................................‬هــ‪.‬ل‬
‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫لومړی مبحث‬

‫داچې تشبثاتو مدیریت بحث اسايس موضوع دکارو بار مدیریت کول دي چې تر ډېره بریده به په یاد چپرت‬
‫کې الندې موضوعات ‪Strategic Management ,Markting Management,Human Resurce‬‬
‫‪ Management,Changeover Management‬مطالعه يش ‪،‬نو راځو او موضوعاتو ته داخلیږو‪.‬‬

‫‪Business Management: The Activities associated with Running a Company, Such as‬‬
‫‪Controlling, leading, monitoring, organizing, and Planning.‬‬

‫مخکې له دې چې دسرتاتیژیک منجمنټ په اړه خربي وکړم ‪،‬نو اړینه یې بومل‬ ‫سرتاتیژیک منجمنټ‪:‬‬
‫چې دسرتاتیژي اومنجمنټ په اړه یوڅومعلومات ولرو‬

‫سرتاتیژي څه شی ده؟‬

‫رساتیژي هغه جامع‪ ،‬واحده او کامله برنامه ده چې له مخې یې د ادارې بنسټیزو هدفونو ته د رسېدو الرې ټاکل‬
‫کېږي‪ .‬یا په بل عبارت‪ ،‬د ادارې کيل هدف ته د رسېدو په موخه د تګالرو اوکړنو جامع پالن ته رساتیژي ویل‬
‫کېږي‪.‬‬

‫یاده کلمه زرګونه کاله پخوا کارول شوي‪،‬د بیالبیلو کارونو دپرمختګ په موخه استفاده تري شوي‪.‬‬

‫‪Strategy‬د ‪ strategia‬یوناين کلیمي ا خیستل شوي چې دقوماندي په مانا ده له میالد ‪ 400‬کاله وړاندي‬
‫دلښکرکشیو او نظامي چارو دسمبالښت په موخه وکارول شوه‪.‬‬

‫او سرتاتیژیک مدیریت د فرید ارډیوډ( ‪)Fred R.David‬له نظره شلمي پیړي په نیامیی کي وکارول شوپه ‪1960‬‬
‫آو ‪ 1970‬کي یو خیال وو ‪ .‬چي وروسته له ‪1990‬څخه یي عميل بڼه خپله کړه‪.‬‬

‫‪Kindes of Strategy‬‬

‫‪Business Strategy ‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 1‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪Selling Strategy ‬‬

‫‪Developed Strategy ‬‬

‫‪Completion Strategy ‬‬

‫‪Marketing Strategy ‬‬

‫‪Human Resource Management Strategy ‬‬

‫‪Fiscal Strategy ‬‬

‫‪Informational /advertised Strategy ‬‬

‫‪Operational Strategy ‬‬

‫سرتاتیژیو د ارزونې اهمیت‬

‫‪ ‬دسرتاتیژیو د ارزونې اهمیت څخه هدف دسرتاتیژیو پریکړو ته کتنه ده‬

‫‪ ‬سرتاتیژيکي تصمیم نیوين په موخه سرتاتیژي ارزول یورضوري عمل دی‪.‬‬

‫سرتاتیژي ارزونه کي شامل مهم فعالیتونه‪:‬‬

‫‪ .1‬کاروباري سرتاتیژیو بنسټونه ارزول‬

‫‪ .2‬السته راغلو پایلو پرتله له آټکل شویورسه‬

‫‪ .3‬فعالیتونو نظارت؟پالن مطابق یا خالف‬

‫ويل اوس وخت کي سرتاتیژي ارزونه ستونزمنه شوي؟‬

‫‪ ‬چاپیریال مغلقوالی‬

‫‪ ‬راتلونکي فعالیت احتامل ستونزه‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 2‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪ ‬سازمان په فعالیت کي داخيل او نړیوالوپیښو اغیز‬

‫‪ ‬متوقعه اطمنان اړوند دقیقي ډاټا نشتون‬

‫سرتاتیژیکه تصمیم نیونه‪:‬‬

‫داتصمیم نی ونه د سازمان اوږدمهاله موخو ته درسیدو تدبیر‪ ،‬هڅه او الره ده او داڅرګندوي چي کومي سرتاتیژي‬
‫ګاين ‪،‬فعالیتونه‪،‬پروګرامونه او وسایل کولی يش چې موږ خپلو موخو ته رسوي‪.‬‬

‫سرتاتیژیکي تصمیم نیونې اهمیت‬

‫‪ ‬د کاري ځواک وړتیا‪،‬‬

‫‪ ‬کار په پایلو اغیزه‬

‫‪ ‬ټیټو کچومدیرانو او کارکوونکو لپاره الرښود‬

‫‪ ‬وخت له ضایع مخنیوی کوونکی‬

‫‪ ‬ناڅاپه پېښو لپآره چټک تصمیم نیول‬

‫سرتاتیژیکي تصمیم نیونې پړاوونه‬

‫‪ ‬ستونزو مالومول‪،‬روښانه کول‬

‫‪ ‬ډاټا راټولول‬

‫‪ ‬مالوماتو تحلیل او تجزیه‬

‫‪ ‬بدیلونو پیداکول‬

‫‪ ‬بدیلو ارزول‪،‬انتخاب‬

‫‪ ‬پرکړي‪،‬پریکړو عميل کول‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 3‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪ ‬د پایلو ارزول‬

‫تصمیم نیونې اقسام‬

‫‪( Strategist‬سرتاتیژي جوړونکې)‬

‫دسازمان ارشد مدیران چې یو سازمان له موجود حالت څخه مطلوب حالت ته بیايي‪،‬یوسرتاتیژیست‬
‫دسرتاتیژیک فکر لرونکي وي او همیش لوړ فکرونه په لوړه سطحه رسه کوي‬

‫)‪(Management‬مديريت ‪:‬مديريت په لغت كې د اداره كولو په مانا دى او په اصطالح كې مديريت په‬

‫لږوخت او په لږ لګښترسه موخې ته د رسیدو لپاره د انساين او مادي ځواك يا نريو همغږي كولوته وايي‪ .‬په بله‬
‫وينا د ادارې د اركانو له ‪ ،‬د دندو‪ ،‬پالن‪ ،‬موخې او منابعو سازمانولويا تنظيم ته مديريت وايي‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 4‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫او یا مدیریت چې په انګلیسی کې ورته منجمنټ وایې ‪،‬یوه فرانسوی کلمه ده‪،‬چی دوو برخو څخه تشکیل‬
‫شویده‪،‬چې لومړي برخه یې ‪ manage‬چی مانا یې تنظیمول دي او دویمه برخه یی‪ ment‬مانا یې دخلکو رسه‬
‫ده‪،‬پدې مانا چی دخلکو تنظیمول په ماهرانه ډول دمنجمنټ څخه عبارت ده‪.‬‬

‫او بعضې علامیي دايس هم تعریفوي‬

‫چې مدیریت دخپلوکارونوتررسه کول دنورو په واسطه دې هرن ته مدیریت وایي(فوسټر)‬

‫سرتاتیژیک منجمنټ‬

‫عبارت له هغه مدیریت څخه دی چې دمناسبوسرتاتیژیو څخه په استفادې د یوه سازمان اهداف‬
‫ترالسه کوي‪،‬‬

‫‪ ‬هغه تکراري پرويس څخه عبارت دی چي سازمان یی دخپل چاپیریال په نظر کي نیولورسه‬
‫دخپلو اهدافو ترالسه کولو لپاره تررسه کوي‬

‫‪ ‬یا هغو پریکړو او اجرااتو ته و یل کیږي کوم چي دسازمان دموخو ترالسه کولو په منظور اغیزمنې‬
‫سرتاتیژۍ رامنځته کوي‪.‬‬

‫‪ ‬له هغو پالنونو ‪،‬فعالیتونو‪،‬اقداماتو‪،‬پریکړو‪،‬سرتاتیژیو‪،‬پالیسیو‪،‬مدیریتي کړنو او هڅو څخه عبارت‬

‫دی چي دیوسازمان دبنسټیزو موخو السته راوړلو لپاره ترتیبیږي‪.‬‬

‫سرتاتیژیک مدیریت اهمیت (‪)Importance Of Strategic Management‬‬

‫له نوم څخه څرګندیږي ‪،.‬هره اداره اوږد مهاله اهداف او ګټي تعقیبول راتلونکو موخو‪،‬بریالیتوبونو‬
‫او السته راوړنو تضمین غواړي‪ ,‬سرتاتیژیک مدیریت په واسطه‬
‫ستونزې‪،‬فرصتونه‪،‬چانسونه‪،‬اولومړیتوبونه پیژندل کیږي‪.‬اوهمداشان زیات کارونه په کمو امکاناتو‬
‫تررسه کول یي ځانګړنه ده‪.‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 5‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫سرتاتیژیک مدیریت دندې (‪)Functions Of Strategic Management‬‬

‫‪ ‬سازمان لپاره موخو ټاکل او السته راوړلو لپاره سرتاتیژي جوړول‬

‫‪ ‬سرتاتیژیکو پالنونو جوړول اوسرتاتیژیو عملی کول‬

‫‪ ‬د موجوده ستونزو تشخیص او بیاحلول‬

‫‪ ‬دسازمان دفعالیتونو رهربي‬

‫‪ ‬بدلون مدیریت‬

‫‪ ‬سرتاتیژیو عميل کول‬

‫‪ ‬بدلونونو په وړاندي سازمان اداره کول‬

‫‪ ‬راتلونکو فرصتونو څخه اعظمي استفاده‬

‫‪ ‬یو سازمان ته داځواک ورکول چي ټولو بدلونونو (اقتصادي ‪،‬سیايس‪ ،‬اجتامعي ‪،‬‬
‫کلتوري‪ )....‬رسه ځان عیار کړي‪.‬‬

‫سرتاتیژیک مدیریت ځانګړتیاوي‬

‫‪ ‬ارتجاعیت خاصیت‬

‫‪ ‬بشپړتیا‬

‫‪ ‬چټکتیا‬

‫‪ ‬نوښت‬

‫‪ ‬اوږدمهاله پالن‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 6‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪ ‬دپالن رهنام‬

‫‪ ‬بدیل ټاکونکی‬

‫‪ ‬چاپیریال اړوند پاملرنه کوونکی‬

‫(سرتاتیژيک مدیریت مراحل)‪Process of Strategic Management‬‬

‫‪ ‬سرتاتیژي جوړول‬

‫‪ ‬سرتاتیژي عميل کول‬

‫‪ ‬سرتاتیژیو اروزنه او بیاکتنه‬

‫(پالیيس او سرتاتیژي)‪Policy & Strategy‬‬

‫‪ ‬پالیيس ‪:‬فکر او عمل دواړه ‪ ،‬ملړی قدم او داهدافوټاکونکی‬

‫‪ ‬سرتاتیژي ‪ :‬عملی ‪ ،‬دوهم قدم ‪ ،‬مفهوم په لحاظ نسبت کوچني ‪ ،‬اهدافو السته راوړونکې‪.‬‬

‫‪ ‬پالیيس هغه څه ده چې تروجود وړاندي یي دسرتاتیژیو دترتیب امکان نه وي‪.‬‬

‫‪ ‬پالیيس دق وانینو او مقرراتو مجموعه ده چې پکي دیو کاروبار لپاره تصمیم نیونه صورت‬
‫نیيس‪.‬‬

‫‪ ‬پالیيس پوري ټويل ورځنی چاري تړيل اما سرتاتیژي ممکن یوځل وکارول يش‪.‬‬

‫‪ ‬پالیيس سازمان لوړي کچي مدیران‪/‬اماسرتاتیژي برعکس‬

‫‪ ‬پالييس داڅرګندوي چي کوم کار باید انجام يش‪/‬اماسرتاتیژي برعکس‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 7‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪ ‬پالیيس تصمیم نیونه ده ‪،‬اما سرتاتیژی عمل ده‬

‫همداشان سرتاتیژ یک مدیریت کې رضوري مسایل چې په نظر کي نیول کیږي عبارت دی له‬

‫دمحیط تجزیه او تحلیل‬

‫‪ ‬سازماين پالن جوړونه‬

‫‪ ‬هدف ټاکنه‬
‫‪ ‬دسرتاتیژیو تعین او جوړول‬
‫‪ ‬دسرتاتیژیو اجرا‬
‫‪ ‬دسرتاتیژیوکنټرول‬

‫اوږدمهاله یا سرتاتیژیکه پالن جوړونه‪:‬ــسرتاتیژیکه پالن جوړونه ټاکلو موخو ته د رسېدو په موخه د‬
‫رساتیژیو یوه پرمختیايي پروسه ده‪.‬‬

‫‪General Features of Policy‬‬

‫‪ ‬وضاحت‬

‫‪ ‬اجرا وړ‬

‫‪ ‬ارتجاعیت‬

‫‪ ‬همغږي‬

‫‪ ‬بشپړوالی‬

‫‪ ‬کتبي‬

‫‪ ‬منطقي مستدهلل‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 8‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪ ‬راتلونکی ډاډمنتیا‬

‫‪ (Kinds Of Polices‬دپالیسیو اقسام)‬

‫خورا زیات اقسام لري چي عبارت دي له‪:‬کمپنیو پالیيس ‪،‬مالومايت پالیيس ‪،‬برشي رسچینو‪،‬اقتصادي‬
‫پالیيس ‪،‬نفوسو ډیموګرايف پالیيس‪ ،‬اما داچي موږ ‪ Business Science‬لولو نو د د دوی له جملې څخه‬
‫کاروباري پالیيس وایو‪.‬‬

‫(کاروباري پالیيس)‪Business Policy‬‬

‫هغه پالیيس چي د یوه کاروبار اړوند ټول نقاط پکي ځای پرځای شوي وي هغه پالیيس چې د کاروبار‬
‫لپاره طرحه شوي وي یا هغه ده چي په ځینو برخو کي یی دټیټي کچي مدیران هم رول لوبولی يش‪.‬‬

‫( دکاروباري پالیيس مهم نقاط)‪Necessary Points of Business Policy‬‬

‫‪ ‬د اصولو عمومی بیانیه‬

‫‪ ‬اوږدمهاله لرلید‬

‫‪ ‬اوږدمهاله موخو ترالسه کول‬

‫‪ ‬تکراري فعالیتونو لپاره الرښود‬

‫‪ ‬سلسله مراتب‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 9‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪ ‬دتصمیم نیوين پروسه‬

‫خارجي فکتورنه‬
‫د کاروباري پالیسي د‬
‫تصمیم نیوني فکتورونه‬
‫داخلي فکتورونه‬

‫داخيل فکتورونه‬

‫هغه فکتورونه چي په کاروباري پالييس کي خورا زیات مهم دي‬

‫الندي فکتورونه پکي شامل دي‪:‬‬

‫‪ ‬کاروباري ماموریت‪Business Mission‬‬

‫‪ ‬کاروبار موخې ‪Business Objectives‬‬

‫‪ ‬رسچینې ‪Resources‬‬

‫‪ ‬مدیریتي ارزښتونه ‪Managerial Values‬‬

‫خارجي فکتورونه‬

‫دکاروباري پالیيس د تهیه کولو لپاره بهرين اغیز غورځوونکي فکتورونه عبارت دی له‪:‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 10‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪ ‬صنعتي جوړښت‬

‫‪ ‬سیايس چاپیریال‬

‫‪ ‬اقتصادي چاپیریال‬

‫‪ ‬ټولنیز چاپیریال‬

‫ټکنالوژي‬

‫بهرنیو الملونو د ارزوين چوکاټ‬

‫‪ ‬سیاالن زموږ دسرتاتیژیو اړوند څه غربګون ښکاره کړي؟‬

‫‪ ‬رقیبو کاروباریانو سرتاتیژي څه ډول تغیر وکړ؟‬

‫‪ ‬د دوي قوي اوضعیفي نقطي څه دي ؟‬

‫‪ ‬ويل سیاالنو دپالیيس بدلولو هڅه وکړه ؟‬

‫‪ ‬ويل د دوي سرتاتیژي کامیايب دي؟‬

‫داخيل الملونو د ارزوين چوکاټ‬

‫‪ ‬مايل چارو‪ ،‬برشي رسچینو‪ ،‬مارکیټینګ او دايس نورو مسایلو قوي او کمزوري نقطي ذکر کيږي‬

‫دالندي پوښتنو ځواب مهم دي؟‬

‫‪ ‬ایا دکاروبار قوي نقطي اوس هم قوي دي؟‬

‫‪ ‬په داخل دکاروبار کي مو نوري قوي نقطي هم ترالسه کړي؟‬

‫‪ ‬کمزوري نقطي اوس هم کمزوري شمیريل شو؟‬

‫‪ ‬کمزوري نقطي مو اوس هم ترالسه کړي؟‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 11‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪ ‬بهرين فرصتونه اوس هم شته؟‬

‫‪ ‬ایا کوم فرصتونه مو ترالسه کړي؟‬

‫سرتاتیژیکې پالن جوړونه‪:‬‬

‫سرتاتیژیکې پالن جوړونه دراتلونکی په اړه دفکرکولو لپاره د منظمو پړاونو په بهیر کې جوړیږی‪.‬‬

‫‪Strategic Planning‬‬

‫‪ ‬دتصمیم نیولو پروسه ده چې په سازمان کي د موجودورسچینو څخه په استفادي اوږدمهاله اهداف ترالسه‬
‫کوي‪.‬‬

‫‪ ‬یا دعممومي موخو ترالسه کولو لپاره منظور ‪،‬کاروباري پالن جوړونه‪،‬بودجي تخصیص ‪ ،‬بازارموندنې‬
‫سرتاتیژي جوړول‪.....‬‬

‫‪ ‬اوږدمهاله< ‪5‬‬

‫‪ ‬طرحه کوونکې‪ :‬لوړي کچې مدیران‬

‫یو داسې بهیر دی چې یو وزارت‪ ،‬کمپنۍ‪ ،‬موسسه او یا تصدۍیېله‬ ‫سرتاتیژیکه پالن جوړونه‪:‬ـ‬ ‫‪‬‬

‫مخې خپل مسیر ټاکي او د انساين ځواک په ګډون تر خپل واک الندې رسچينو د استخدام اوګومارلو په‬
‫تړاو‪ ،‬پرېکړه کوي‪ .‬یا په بل عبارت‪ ،‬د سرتاتیژی پالن جوړونه د دې موضوع تشخیصدی چې یوه اداره چېرته‬
‫غواړي ورسېږي او څرنګه به هلته ورسېږي؟د رساتیژیکې پالن جوړونې په تحلیل کې له بېالبېلو اقتصادي‬
‫کړنالرو څخه ګټه اخیستل کېږي؛ ) ‪Political,( PEsT‬او ‪Strengths, Weaknesses, Opportunities, and‬‬
‫‪Treats(.SWOT‬دتحلیل په ګډون‪Economic Social and Technological‬کله چې موږ له یوې پالن‬
‫جوړونې رسه د (رساتیژیک) عنوان ورزیاتوو‪ ،‬زموږ هیله دا ده چېدغه پالن جوړونه په لویه کچې طرح شوې او‬
‫د (تکتیکي) پالن جوړونې پرخالف‪ ،‬یو پرا تصویروړاندې کوي‪ ،‬چې د تعری له مخې‪ ،‬پر تکتیکونو‪،‬جز ي او‬
‫ځانګرو کړنو د مترکز په معنا ده‪.‬سرتاتیژیکه پالن جوړونه‪ ،‬په یو لرلید رسه د یوې منظمې پروسې په بهیر کې‬
‫تررسه کېږي‪ .‬دغهپروسه الندې پړاوونه لري‪:‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 12‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪ ‬ال ‪ -‬د ادارې د ماموریتونو‪ ،‬اوږدمهالو هدفونو او رسالت ټاکل‪.‬‬

‫‪ ‬ب‪ -‬د لنډ مهالو کمي او کیفي هدفونو په چوکاټ کې د اوږدمهالو هدفونو تفکیک او تجزیه؛دغه پړاو ته د‬
‫هدف جوړونې نوم ورکول کېږي‪.‬‬
‫‪ ‬ج‪ -‬د تګالرو تنظیم او تدوین او د کيل پالیسیو ټاکل‪.‬‬
‫‪ ‬د‪ -‬د عملیايت (اجرائیوي) پالنونو طرح او تنظیم‬
‫‪ ‬د انساين ځواک (برشي قواوو) پالن جوړونه‬
‫‪ ‬د اړتیا وړ کسانو د شمېر په واضحولو رسه د انساين ځواک پالن جوړونه‬
‫‪ - ‬اداره د راتلونکو کلونو لپاره د کارکوونکو د غوراوي‪ ،‬روزنې‪ ،‬ترفیع او تقاعد په موخه پالنجوړوي او د‬
‫انسانيځواک د شاملېدو او وتلو کچې ټاکي‪ .‬لکه څرنګه چې د همدې براورد له مخېکولی شو‪ ،‬د ادارې د اړتیا‬
‫وړ اسانتیاوو او وسیلو اټکل وکړو‪ .‬د انساين ځواک پالن جوړونه د ادارېد تشکیل په چمتو کېدو رسه پیلېږي او‬
‫داسې موارد‪ ،‬لکهرتفیع‪ ،‬د استخدامي مقررو تدوین او پهخدمت کې شامل د روزنیزو پالنونو تنظیم په بر کې‬
‫نیيس‬

‫چې دغه پړاو الندی مرحلی لری‪:‬‬

‫ال )د ادارې دماموریتونو‪ ،‬اوږدمهاله موخو او دهغه درسالت ټاکل‪.‬‬

‫ب) د اوږد مهاله موخوتجزیه او تفکیک کولد لنډ مهاله کمی کیفی موخو په قالب کې دغه مرحله دموخی‬
‫دجوړونی مرحلی په نامه یادیږی ‪.‬‬

‫ج) د بشپړه پالیسویو برابرول او جوړول‪.‬‬

‫د)د عملیاتی پالنونو جوړونه ‪ ،‬ډیزاین او طرحه کول‪.‬‬

‫سرتاتیژیکي پالن جوړونې اهمیت(‪)Importance of Strategic Planning‬‬

‫‪ ‬کاروبار وسعت‬

‫‪ ‬اوږدمهاله اهداف‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 13‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪ ‬دقیقه ډاټا راټولول‬

‫‪ ‬ښه پالن ترتیب‬

‫دی؟په سرتاتیژیکه پالن جوړونه کې باید‬ ‫د سرتاتیژیکې پالن جوړونې ارزښت څه شی‬
‫الندې پوښتنو ته ځواب وویل يش‪:‬‬

‫‪ ‬اوس څوک یو؟‬

‫‪ ‬ستونزه څه ده؟‬
‫‪ ‬کومو امکاناتو ته الرسسی لرو؟‬
‫‪ ‬چېرته امکاناتو ته الرسسی شونی دی؟‬
‫‪ ‬څرنګه هلته رسېدلی شو؟‬
‫‪ ‬موږ څوک یو؟ (زموږ ونډه څه ده(؟‬
‫‪ ‬څوک له پروژې رسه لېوالتیا لري؟‬
‫‪ ‬څوک پکې کار کوي؟‬
‫‪ ‬کوم څيزونه‪ ،‬هلته د رسېدو په الره کې خنډ ګرځي؟‬
‫‪ ‬څرنګه کولی شو‪ ،‬له پرتو خنډونو او ستونزو څخه ځان وژغورو؟‬
‫‪ ‬څرنګه پر دې پوهېدای شو چې موږ هلته رسېدلی یو؟‬

‫تکتیکي او سرتاتیژیکي پالن جوړونه‪:1‬رساتیژي د پالن یو ډول دی چې د ادارې موخه او مقصد‪،‬‬

‫د هغه خدمت له مخې چېټولنې ته به یې وړاندې کړي‪ ،‬ټاکي او همدارنګه دغه ټکی مشخصوي چې اداره د‬
‫کومو کسانواواشخاصو پهمرسته کولی يش دغه خدمتونه پروسس او ووېيش‪ .‬رساتیژۍ د ادارې د‬
‫بنسټیزماموریت او د پام وړهدفونو رشح او د دغو هدفونو په تررسه کولو کې د موسسې د منابعو دتخصص د‬
‫څرنګوايل ټاکونکې ده‬

‫یاسرتاتیژیکه پالن جوړونه‪:‬ــ هغه پروسه ده چې په مرسته یې د ادارې د فعالیتونو او ماموریتونوهدفونه او‬
‫چوکاټ په اوږدمهاله توګه ټاکل کېږي‪ .‬دغه پالن جوړونه د فعالیتي ډګر له پلوه ډېرهپراخه ده او د ادارې پر‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 14‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫عملیاتو ډېر اغېز لري هدفونو ته الرسسی نسبتا ستونزمن دی؛ تجربه پکېاغېزمنه ونډه نه لري او د ادارې د عايل‬
‫مدیرانو له خوا ټاکل کېږي‪.‬تکتیکي پالن جوړونه هغه عملیه ده چې په ترڅ کې یې د ادارې هدفونه نسبتا په‬
‫یوه لنډهموده او د عملیايت پالن جوړونې په چوکاټ کې ټاکل کېږي او د فعالیتي ډګر له پلوه چندان پراخهنه‬
‫ده؛ تجربه پکې کره ونډه لري؛ په دې توګه د رساتیژیکي پالن جوړونې په پرتله لږه مخاطره پهرب کې لري چې په‬
‫معمول ډول د منځنیو مدیرانو له خوا ټاکل کېږي‪.‬په دغه ډول پالن جوړونو کې د لنډمهال او اوږدمهال مفهوم‬
‫یو نسبتي مفهوم دی؛ په دېمعنا چې د بېلګې په توګه یو دوه کلن پالن کېدای يش‪ ،‬په یوه اداره کې اوږدمهاله‬
‫او رسایتژیکاو په بله اداره کې لنډمهاله او تکتیکي وګڼل يش‪ .‬په دغه ډول پالن جوړونو کې د تجربې د ونډېمعنا‬
‫دا ده چې په معمول ډول ځېنې ادارې د نوي تولید په وړاندې کولو الس پورې کوي یا یوداسې نوی خدمت‬
‫وړاندې کړي چې د هدفونو جز یې نه ګڼل‬

‫د ادارې او منجمنټ مهم توكې‬

‫‪-1‬هدف‬
‫‪-2‬منابع‬
‫‪-3‬موثريت)‪(effectiveness‬‬
‫‪-4‬مثمريت‪efciency‬‬
‫‪5‬رشيك اړخونه‪stakeholders‬‬

‫پالن ‪:‬په سيستامتيكه او منظمه بڼه موخې ته د رسېدو لپاره له مخكې نه جوړه شوې طرحهپالن بلل كېږي‪.‬‬

‫د وخت د مديريت له مخې پالن درې ډوله دى‪:‬‬

‫لنډمهاله پالن‬

‫منځمهاله پالن‬

‫اوږدمهاله پالن‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 15‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫يوه ډله انسانان چې بېالبېلې عقيدېاو ایډيالوژۍ ولري او ټول د يوې يا‬ ‫سازمان‪:)Orgnization(:‬ـ‬
‫څو ټاكل شويو موخو د السته راوړلو لپاره په متفقه رایه يوبل رسه همكاري وكړي او له ټولو تكنالوژييك‪ ،‬مادي او‬
‫انساين منابعو ګټه واخيل او هريو غړى ياګډون كوونكې ډلې د خپلو فعاليتونو په مقابل كې د ګټې غوښتونكې‬
‫وي‪ ).‬له پورتنيو تعريفونو او مفاهيمو جوتېږي‪ ،‬چې تشكيل او يا سازمان دواړه د ټاكل شويو اومشخصو موخو د‬
‫ترالسه كولو په موخه له وګړو اوله منابعو او امكاناتو څخه د ګټې اخيستنېاو يو له بل رسه د همكارۍ له مخې‬
‫داسې دى‪،‬‬ ‫رامنځ ته كېږي‪ ،‬چې په حقيقت كې دواړه يوه مانا اومفهوم احتوا كوي‪ .‬د سازمان يو بل تعري‬
‫سازمان هغه وسيله ده‪ ،‬چې په عميل اوسيستامتيكه توګه انسان خپلې موخې ته رسوي‪.‬بايد ووايو‪ ،‬چې هر ډول‬
‫تشكيل درې مهمې دندې لري او په هغو كې بايد منعكس شوى وي‪:‬‬

‫وېشنه ‪:‬په لومړي رس كې الزمه ده‪ ،‬چې په هغه كېد‬ ‫‪– 1‬د يوې ادارې په تشكيل كې د دندو‬
‫دندو ډلبندي‪ ،‬د كاروېشنه‪ ،‬چې په هغو كې د بېالبېلو اداري واحدونو كنټرول او همغږي پهښه توګه تررسه يش‪،‬‬
‫مشخصه يش‪ ،‬چې دا كار ځانګړو موخو ته د يوې ادارې د رسېدو له مهموعواملو څخه ګڼل كېږي‪.‬‬

‫‪– 2‬د مسووليتونو او واكونو ټاكل او تثبيتول ‪:‬د ګډو موخو د تامني لپاره ډله ييزه همكاري بايد تر‬

‫يوې رهربۍ الندې د مراتبو د لړۍ په ترڅ كې تررسه يش‪ ،‬له دې پرته په اداره كې ګډوډياو خپلرسي رامنځ ته‬
‫كېږي او د ادارې د موخو د ترالسه كولو په الر كې ستونزې پېښېږي‪.‬‬

‫‪– 3‬د اداري څانګو يا واحدونو ترمنځ اړيكې ( ‪:‬عمودي او افقي ټاكلې او مشخصې وي‪ ،‬لهدې پرته‬

‫شخيص او نارسمي اړييك ښايي په اداره كې د ستونزو‪ ،‬بې عدالتۍ او تيتوايل المل يش‪.‬د تشكيل پر پورتنيو‬
‫يادو شويو توكو رسبېره‪ ،‬موخو ته د رسېدو لپاره د دندو د ډلبندۍ كار‬

‫په اداره کې د نهو اصولو ترشېح‬

‫‪ -1‬د همغږۍاصل ‪ coordination:‬د اداري مراتبو د لړۍ شتون د همغږۍ د اصل لپارهاسانتياوې‬
‫برابروي‪ ،‬چې دا اسانتياوې په يوه سازمان كې د دندو د ډلبندۍ او د صالحيتونو دتثبيت له الرې رامنځ ته‬
‫كېږي‪.‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 16‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪– 2‬دسلسله مراتب اصل‪: Hierarchy‬دا اصل د همغږۍ لپاره اسانتياوې برابروي‪ ،‬دااسانتياوې بیا په‬

‫يوه سازمان كې د دندو د ډلبندۍ او د صالحيتونو د تثبيت له الرې رامنځ ته كېږياو په اداري كړنو كې د دې‬
‫اصل مراعاتول ډېر ليدل كېږي‪.‬‬

‫‪– 3‬د تخصص‪ (specialization‬اصل ‪:‬دا اصل تر ډېره د كار په څرنګوايل او ماهيت پورېاړه لري‪ ،‬چې د‬

‫دندو د ډلبندۍ او د كار د وېشنې له الرې ميرسېږي‪ .‬د اداري او مرستندويو څانګويا واحدونو ترمنځ د كار‬
‫وېشنه د همدې اصل پر بنسټ صورت مومي‬

‫‪.‬ټوليزه موخهپه يوه سامله اداره کې د مديريتونو د ځانگړنو درک کول‬

‫‪– 4‬په فرمان وركولو كې د يووايل اصل ‪:‬د همغږۍ او د كارونو د تيتواليد مخنيوي لپاره د مديريت د‬

‫علمياوصولو له ډلې څخه دى‪ ،‬چې د د ې اصل پر بنسټ مادونانيوازې د مافوق امر مسوول دي او هم د‬
‫ورسپارل شويو كارونو د تررسه كولو مسووليت پر غاړهلري‪ .‬آمر كوىل يش د اړتيا په صورت كې خپل كارونه او‬
‫مسووليتونه د دوميو واحدونو ترمنځ تقسيامو هغوى ته صالحيت وركړي‪.‬‬

‫‪– 5‬د څارنې اصل ‪:‬دا اصل‪ ،‬چې د اداري مراتبو له لړۍ رسه نژدې اړيكې لري‪ ،‬په هغو اشخاصوپورې اړوند‬

‫دى‪ ،‬چې هغوى په اسانۍ رسه كوىل يش خپل مادونان كنټرول او وڅاري‪.‬د شلمې پېړۍ يوه پوه يورنيك په دې‬
‫اړه خپلنظر څرګند كړى‪ ،‬لكه څنګه‪ ،‬د موسیقۍغږونکي ګوتې د موسیقۍ د ځینو آلوله یو شمیر ټنیو رسه بلدې‬
‫وې‪ ،‬دانسان ف كر او ځواك نهيش كوىل تر يو شمېر ټاكلو وګړو د زياتو رسپرستي وكړاى يش‪ .‬د هغه په عقيده د‬
‫يوه امر اړوندكاركوونيك بايد له ‪5‬تر ‪ 6‬زيات نه وي‪ ،‬خو دا څارنه د متركز او نه متركز او نورو عواملو په كميتاو‬
‫كيفيت پورې هم تړلې ده‪.‬‬

‫د دې اصل له مخې بايد پهيوه‬ ‫‪– 6‬د اختيار او مسووليت اصل‪(responsibility authority‬‬
‫اداره كې دندې‪ ،‬صالحيتونه‪ ،‬مسووليتونه او د ادارې د بېالبېلو څانګو ترمنځ اړيكې په بشپړهتوګه څرګندې او‬
‫ټاكلې وي‪ .‬هر شخص د مافوق له خوا د ورسپارل شويو دندو د صالحيتونو په چوكاټ كې مسووليت لري ‪.‬هغه‬
‫كارونه‪ ،‬چې د يوه كاركوونيك له صالحيت څخه بهر وي‪ ،‬بايد تررسه يې نه كړي‪ .‬دغه اصل اوهمداشان د اداري‬
‫مراتبو د لړۍ اصل په يوه اداره كې ډېر اهميت لري‪.‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 17‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪ :equilibrium:‬د دې اصل په پام كې نيولو رسه په ادارې پورې ټول اړوندقوانني او‬ ‫‪– 7‬د تعادل اصل‬
‫مقررات په داسې ډول ترتيب او تررسه كېږي‪ ،‬چې عدالت په كې شوىن وي او د ادارې دموخو د ترالسه كېدو‬
‫لپاره اسانتياوې برابرېږي‪.‬‬

‫‪ –8‬د نرمښت يا انعطاف منلو‪ flexibility‬اصل ‪:‬د رشايطو له امله په يوه اداره پورېاړوند كارونه او‬
‫فعاليتونه د بدلون په حال كې وي‪ .‬په يوه اداره پورې اړوند كارونه‪ ،‬تشكيل اوموخې په اقتصادي‪ ،‬سيايس او‬
‫ټولنيزحالت پورې تړلې دي‪ .‬كه د نويو بدلونونو له غوښتنې رسه دكار د پالنونو د تعديل لپاره الزم ترتيبات ونه‬
‫نيول يش‪ ،‬په دې صورت كې ډېره شونتيا شته‪ ،‬چې دموسسې يا يوې ادارې د پالنونو او پروګرامونو په بشپړتيا او‬
‫تررسه كېدو كې ځنډ او خنډونه رامنځته يش‪ ،‬نو له دې امله بايد په اداره كې كارونه داسې تنظيم يش‪ ،‬چې په‬
‫كاري پروګرامونو كې دنرمښت اوبدلون اصل مراعات يش‬

‫‪:‬دا اصل په يوه سازمان كې د پرتلنې له الرېڅرګندېږي او هغه لګښتونه‪ ،‬چې د كار له‬ ‫‪ -9‬د ګټورتيا اصل‬
‫وروستۍ پايلې حاصلېږي‪ ،‬كوىل شو تر څېړنې الندېونيسو‪ ،‬خو دا اصل‪ ،‬چې د عامل‪ input‬او حاصل‪ output‬له‬
‫پروسې څخه ترڅېړنې الندېنيول كېږي‪ ،‬عموماً د پويل واحدونو يا ادارو په استناد څېړل كېږي‪ ،‬خو په واقعيت‬
‫كې د عامل اوحاصل د پروسې په جريان يا پاى ته رسېدو كې‪ ،‬ښايي ځينې كارونه او روانې ګټې او‬
‫خدمتونه‪،‬چې په پيسو رسه د ارزونې وړ نه وي‪ ،‬هم له ځانه رسه ولري‪.‬د ادارې عمده دندې‪:‬اداري دندې په هر‬
‫سازمان كې د كيفيت او كميت له پلوه توپري مومي‪ .‬موږ نه شو كوىل د هرسازمان لپاره مشخصې دندې وټاكو‪،‬‬
‫ځكه د مسووليتونو او بېالبېلو موخو له پلوه د هر سازماندندې له نورو رسه توپري لري‪.‬دلته موږ له ټولنيزو‪،‬‬
‫اقتصادي او سيايس دندو رسه رسوكار نه لرو‪ ،‬يوازې هغه دندې چې لهاداري او اجرايوي پلوه د يوې موسسې يا‬
‫ادارې په آمرانو پورې اړوندېږي‪ ،‬تر څېړنې الندې نيسو‪.‬بايد ووايو‪ ،‬چې د هر آمر او مرش دندې د هغه د‬
‫مسووليتونو او د ندو د لويوايل او كوچنيوالياو د هرې ادارې د موخو له امله توپري لري‪ ،‬خو د امر د دندو په ټاكلو‬
‫كې ډېرى پوهان د اداريچارو د مشهور پوه امريكايي ليوترګيوليك ‪lyter gvlick‬له نظريې څخه ګیته اخيل‬

‫‪.‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 18‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫د ادارې او منجمنټ اهميت‪:‬‬

‫په سمه توګه د موخو ترالسه كول‪.‬‬

‫د لګښتونو كمښت‪.‬‬

‫د پويل او زماين فعاليتونو په پام كې نيولو رسه د فعاليتونو بشپړول‪.‬‬

‫د مشرتيانو او متويلوونكو ډاډ او خوښي ترالسه كول‪ ،‬د سازمان په ټولو ډولونو كې د پليكېدو وړ وي‬

‫‪:‬په يوه اداره كې له ټولو اداري اصولو‪ ،‬قواعدو او مقرراتو پريوي الزمه‬ ‫دساملې ادارې ځانګړنې‬
‫ده‪.‬تشكيل بايد د ادارې له اصيل اړتياوو رسه سم وي‪ ،‬د ادارې له اصيل دندو او موخو رسههمغږى وي او د‬
‫تشكيل له پړسوب څخه ډډه ويش‪.‬د كاركوونكو په انتصاب‪ ،‬ټاكنه‪ ،‬بدلون‪ ،‬تبديل او تادياتو كې مهم اداري‬
‫اصول لكه د تعادل‪،‬تخصص‪ ،‬مومثريت او موثريت‪ ،‬انساين اړييك او اداري مراتبو لړۍ مراعات شوې وي‪.‬اداره به‬
‫له درغلۍ‪ ،‬نا وړه ګټې‪ ،‬بډې اخيستلو او بريوكراسۍ څخه خايل وي او كار بايد اهل دكار ته وسپارل يش‪.‬په يوه‬
‫اداره كې به همغږي‪ ،‬د رهربۍ او كنټرول غوره سيستم موجود وي او د مديريت لهاصولو څخه پريوي ویشی‪.‬‬

‫د مديرانو يا منېجرانو عمده دندې‪:‬‬

‫پالن جوړونه‬

‫سازمانول‬
‫‪-‬استخدام‬
‫‪-‬رهربي‬
‫‪-‬كنټرول‬
‫د ليټرډ راكر د نظريې پر بنسټ د مديرانو عمده دندې ‪:‬د مديرانو عمده دندې په پنځه ډوله دي‪:‬‬

‫‪– 1‬د پالن تنظيم او ترتيبول‪ :planning‬د پالن كلمه په بېالبېلو ماناوو كارول كېږي‪ ،‬دلتهپالن د‬

‫يوې ادارې د بنسټيزو فعاليتونو له وړاندوينې او د مديريت د موخو د تامني لپاره د هغوله رسته رسولو څخه‬
‫عبارت دى‪.‬په حقيقت كې ويىل شو‪ ،‬چې د پالن تنظيم د يوې ادارې د كارميسايلو لپاره د بېالبېلو الرو له لټولو‬
‫او د هغو د پايلوله څېړلو رسه تړىل دى‪ .‬نن ورځ پالن او پالن جوړونې ډېر اهميت موندىل دى‪ ،‬چې په يوه اداره‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 19‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫او مديريت كې دموخوټاكل‪ ،‬د فعاليتونو تررسه كول او د هغو وړاندوينه او همداشان د مطلوبو او الزمو‬
‫پاليسيوغوره كول د پالن جوړونې په چارو پورې اړوندېږي‪ .‬كه چېرې د ادارې د پالنونو طرحه په الزمهځريكتيا‬
‫رسه تثبيت او ونه ټاكل يش‪ ،‬د ادارې د بېالبېلو فعاليتونو لورى به ناڅرګند وي‪ ،‬د ادارې پهفعاليتونو كې به‬
‫همغږي او يوواىل نه وي او اداره به له يوې ګډوډۍ رسه مخ وي‪.‬هغه څه‪ ،‬چې په پالن جوړونه كې مهم دي‪،‬‬
‫دادي‪ ،‬چې موخې څه ډول بايد ترتيب يش‪ ،‬څنګهموخو ته رسېدنه كېداى يش‪ ،‬د كومو او څه ډول اشخاصو په‬
‫واسطه رسېدنه صورت مومي او كومشخصيااشخاص مطلوبې دندې تررسه كوىل يش؟ د دې پوښتنو حل كول‬
‫تر ټولو د مخه د مديريتپه دندو پورې اړه لري او مديريت هغه وخت د دې پوښتنو پر حل السربى كېږي‪ ،‬چې په‬
‫اړوندومسايلو كې پالن جوړوونيك ته يو لړ سم او منسجم معلومات او ارقام مخكې له مخكې په واككې وركړل‬
‫شوي وي‪ ،‬ترڅو له دې معلوماتو او ارقامو څخه د ادارې د موخو او فعاليتونو د تثبيتلپاره د بنسټيزې منبع په‬
‫توګه كار واخيل‪ .‬بايد ووايو‪ ،‬چې په اداري چارو كې بايد له يو لړ اټكلونو او تعديلونو هم كار واخلو‪ .‬پالنجوړونه‪،‬‬
‫چې د مديريت له بنسټونو رسه تړلې وي‪ ،‬ډېرې ګټې لري‪ ،‬چې له هغې جملې نه ځينېيې دلته راوړو‪:‬‬

‫جوړونه‪ ،‬چې د ژور فكر او سم مديريت پر بنسټ تررسه شوې وي‪ ،‬په پالن پورېاړوند مسايل‪،‬‬ ‫‪– 1‬پالن‬
‫موخې يا هدف ته رسوىل يش‬

‫‪– 2‬پالن جوړونه ‪ ،‬چې د مديريت پر بنسټ تررسه شوې وي‪ ،‬د ادارو او موسسو په فعاليتونوكې همغږي‪،‬‬
‫تنظيم او يوواىل منځ ته راځي او د فعاليتونو د تداخل له تكرار څخه مخنيوى ګرځي–‪.‬‬

‫‪ -3‬د مديريت پر بنسټ والړه پالن جوړونه هرو مرو پر عميل كار باندې د سيستامتيككنټرول المل كېږي‬

‫‪ – 4‬مديريت د پالن جوړونې موخو ته پراختيا وركوي او د اداري كارونو او فعاليتونو د پليكېدو لپاره له علمي‬
‫كړنالرو او څېړنو څخه ډېره ګټه اخيستل كېږي‪.‬د يادونې وړ ده‪ ،‬چې اداري پالن پر لنډمهاله‪ ،‬منځمهاله‬
‫اواوږدمهاله ډولونو باندې وېشلكېږي‪ ،‬چې د كار د ډول او د كار د موخې په پام كې نيولو او همداشان د‬
‫اقتصادي او سياسيوضعې او د كار د پيل او پاى د وخت له پلوه پيشبيني او تثبيت كېږي‪.‬تجربو ښوولې ده‪،‬‬
‫چې اوږدمهاله موخو ته رسېدل هغه وخت صورت مومي‪ ،‬چې اوږدمهاله اومنځمهاله موخه د زمان په قيد او د‬
‫كار د پرمختياد پړاوونو په پام كې نيولو رسه تثبيت شوې وي‪.‬په پالن جوړونه كې عموماً الندې پړاوونه په پام‬
‫كې نيول كېږي او په دې پړاوونو كې به دموخو د ترالسه كولو په الرو كې الزم تجهيزات او مايل وسايل هم‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 20‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫دوهم مبحث‪:‬‬

‫‪»Marketing:‬د هغې په پوره مفهوم رسه‪ ،‬يعنې په بازارونو کې په دې منظور کار کول‪،‬‬ ‫بازارموندنه«‬
‫چې دبرش غوښتنې او اړتياوې پوره او د هغوی رضایت ترالسه يش‪( .‬غوښتنې هغه مهال پوره کیږي اوالسته‬
‫راوړل کیږي‪ ،‬چې د پېرودنې له توان رسه همغږې يش‬

‫اویا په بل عبارت‬

‫بازارموندنه ( ‪) Marketing‬‬

‫‪ .‬بازارموندنه«‪ Marketing‬په پراخه معني‪ ،‬ټول هغه فعالیتونه په برکي نیسې چې له تولید کوونکي څخه‬
‫مستهلک یا مرصف کوونکي ته د توکو په رسولو کي رول لري ‪ .‬اوځینی نورفعالیتونه هم پکی شامل دی لکه‬
‫اشتهارات‪ ،‬ترانسپورت‪ ،‬بسته بندی اونور‪.‬‬

‫دبازارموندنی په اړه ډیر زیات تعریفات نور هم شوی خومهمه به داوی چي دبازار موندنی پروسه ‪ ،‬تکتیکونه او‬
‫کړنالری عمآل زده کړو‪.‬‬

‫دبازارموندنې اهمیت‬

‫بازارموندنه«‪ Marketing‬هم مولد اوهم مستهلک ته مهمه ده ځکه چی داسی یوی پوهی اوسیستم په لرلورسه‬
‫کوالی شوچیاجناس اوخدمات داړتیاپرمهال اوپه ښه ډول رسه دمولد څخه مستهلک ته ورسوو نولکه څرنګه چی‬
‫په ښارونوکیدنفسودزیاتوالی له امله دموادو وذخیره کولولپاره مناسب ځای نشته اونویو تولیداتو له پاره‬
‫اشتهاراتوته رضوروت دی پس نوباید تولید شوی اجناس په خپل وخت بازارته وړاندې شی نوپه دی توګه‬
‫بازارموندنه«‪ Marketing‬زیات اهمیت لریاودمستهلک لپاره ځکه مهمه ده چی د دوی دخوښی اورضورت وړ‬
‫اجناس په کم وخت کی خپل د استوګنې په ځای کی په الس راوړی‪.‬‬

‫له بيل خوا اشتهارات چې د بازار موندين پواسطه تررسه کيږي د اجناسو او خد ماتو په کيفیت کي غوره اهمیت‬
‫لري ځکه چې اشتهارات یو ډول مثبت رقابت ایجاد وي او د کيفیت ښه کولو ته یوه انګیزه برابروي‪.‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 21‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫د بازارموندنې فعالیتونه)‪:)Activites of Marketing‬ـ د استحدام د سطحي په او چتیدو کي لوړ‬

‫اهمیت لري چې د یو شمیر وزګار خلک د بازار د فعالیتونو په بیال بیلو برخو کي په کار ګامرل کيږي‪ .‬د‬
‫بازارموندنې فعالیتونه موسمي تولیدات د کال په ټولو میاشتو کي مستهلکينو ته په واک کي ورکويل يش او د‬
‫تولیدونکو رسه چې کوم اضايف تولیدات وي هغه را ټولوي او د زیرمهکولو په واسطه هغوي له زیان څخه ژغوري‪.‬‬

‫د بازارموندنې موخې(‪)Objevtives of Marketing‬‬

‫زراعتي بازارموندنه«‪ Agricultuer Marketing‬د یو هیواد د اقتصاد د لوړولو او په لوړه کچې ساتلو کي اسايس‬
‫او با ارزښته رول لوبوي یوهیواد هیڅکله د خود کفایتي او په ځان باندی د متکي کيدو هدف ته نيش رسید يل‬
‫تر هغي پوری چې د تقسیامتوسیستم ي په هیواد کي په ښه ډول رس ته نه وي رسید يل کوم چي د‬
‫بازارموندنې یوه برخه جوړوي‪ ،‬د نرخونو ثباتړپه هیواد کي د پرمختګ ښکارند وي دي همدارنګه په هیواد کي د‬
‫اجناسو او خد ماتو ثبات او د تقسیامتو توازون ترهغهنه حاصلیږي تر څو پوری چې تنظیم‪ ،‬ښه اداره او د‬
‫بازارموندنې مؤثر سیتسم عميل نيش د میوه جاتو بازارموند نه شاید چې زیات اهداف ولري مګر ددي له جميل‬
‫څخه ي ځیني مهمي په الندي ډول بیانويل شو‪.‬‬

‫‪ - 1‬د تولید کوونکي او مرصف کوونکي ترمنځ ارتباط پدي ډول چې تولیدات د تولید ځایونو څخه مرصف کوونکو‬
‫د استفا دي په خاطر راوړل کیږي‪.‬‬

‫‪ - 2‬د تولید کوونکو لپاره د خرڅولو په مناسب نر کي یوه اندازه ګټه‬

‫‪ - 3‬د اجناسو بیه په د اسی رسخد کي سا تل چې د مرصف کوونکو پواسطه د تاديي وړوي‪.‬‬

‫‪ - 4‬د اجناسو وړاندي کول پدی ډول چې نوموړي اجناس د اخستونکي د خوښي او د اعتامد وړ وي او د شکل‪،‬‬
‫کيفیت او خوند له لخاظه خراب نه وي‪.‬‬

‫‪ - 5‬د بازار موندين په برخه کي د مصارفو کموايل د امکان ترخده پوري تر څو چې د تولید کوونکو او مرصف‬
‫کوونکو د لچسپي قا یمه پايت يش‪.‬‬

‫‪ - 6‬د عريض او تقاضا ترمنځ د توازون سا تل ‪.‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 22‬‬

Economics Faculty Business Management

‫ یی برابروی‬Marketing«‫هغه خدامات چی بازارموندنه‬

transportation of products-1

storing-2

‫بسته بندی‬،‫سټنډرډ‬، -3

Market information system ‫دمارکیټ معلوماتی سیستم‬

‫ دمعلوماتوراټولول اودمعلوماتوراټولولواوبیادهغه تحلیل‬،‫ وسایل‬،‫) کی خلک‬MIS(‫دبازارپه معلوماتی سیستم‬

.‫اوپریکړه کوونکومرجعوته سپارل ترڅوپه وخت سمی پریکړی وکړی شامل دی‬

‫دمارکیټ معلوماتی سیستم په الندی دیاګرام کی ترشیح شوی دی‬

:‫شکل‬

Marketing managers and other information users

Analysis planning implementation organization control

Marketing information system

Assessing Developing needed information Distribu

information Internal Information ting and
needs database analysis using
informa
tion
Marketing Marketing
intelligence research

Marketing environment

Target markets marketing channels Competitors Publics macro-environment forces

Prepared By: Abdul jabar Wahdat Page 23

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫دپورته دیاګرام څخه معلومیږی چی د ‪ MIS‬رشوع اوختم دبازار په اداره کوونکو پوری اړه لري دوی بایدپه دی‬
‫ځان پوه کړی چی دوی کومومعلوماتوته اړتیالري‪.‬‬

‫دمارکیټ په اړه کوالی شو چی مالومات دالندی مرجعوڅخه السته راوړو‬

‫‪Internal records :1‬‬

‫‪Marketing intelligence :2‬‬

‫‪Marketing research :3‬‬

‫کله چی معلومات په الس راوړو نوهغه بایدتحلیل کړو اوپه پای کی یی پریکړه کوونکومراجعوته‬
‫وسپاروترڅودیوښه مارکیټ لپاره په ځای پریکړه وکړی‬

‫دخرڅالودمارکیټ معلوماتی سیستم‬

‫ددې دپوهیدلولپاره بایدالندې پوښتنې ځواب شی‬

‫‪-1‬معلوماتی نظام څه ته وایی؟‬

‫‪-2‬معلوماتی نظام ته ولې اړتیاده ؟‬

‫‪-3‬په کوموذریعوپه وسیله معلومات الس ته راوړو؟‬

‫‪-4‬معلوماتوویشنه اوشننه ؟‬

‫‪-5‬دمارکیټ په اړه څیړنې څه ډول دی ؟‬

‫‪-6‬دڅیړنواهداف اوګتې څه دی ؟‬

‫‪-7‬دڅیړنواومعلوماتی نظام ترمنځ توپیرڅه دی ؟‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 24‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫دمارکیټ په اړه معلوماتی سیستم ته اړتیا(‪)Need for marketing information system‬‬

‫لکه څرنګه چې په خواوختوکې تولیدات ډیرکم وواوخلکوپه کمه کچې کاربارکاوه اوتولیدات په اسانه توګه پلورل‬
‫کیدل دمولد اومستهلک ترمنځ نیغ په نیغه اړیکې موجودی وی پس نوپه هغه وخت کی دمارکیټ معلوماتی‬
‫سیستم ته اړتیانه لیدل کیده خووروسته دصنعتی انقالب څخه تولیدات زیات شول اودخلکوعاید هم زیات شول‬
‫نوددېزیاتوتولیداتودخرڅالو لپاره دمارکیټ معلوماتی سیستم ته اړتیا پیداشوه چی په الندې توګه ترشیح کیږی‬

‫‪-1‬شیانوته تقاضا ‪demand for goods:‬ـ اوس مهال دشیانوغوښتنه په خاصه سیمه پورې منحرصه نه‬

‫ده بلکې په نوروسیموکی خلک دی ته اړتیالری ترڅوپه بله سیمه کی تولید شوی توکی په الس راوړی پس ددی‬
‫لپاره دمارکیټ دمعلوماتی سیستم لپاره اړتیاده‬

‫‪-2‬دشیانوکیفیت اوخوښه ‪ : quality and choice of goods‬لکه څرنګه چی دخلکوعایدات زیات‬

‫شوی اوزیاتیږی نوخلک دی ته ترجیح ورکوی ترڅوکم خودښه کیفیت لرونکی شیان واخلی پس‬
‫نودخلکویادمستهلکینوپه رویه کی وخت په وخت تغیرات راځی نوترڅوچی دمستهلک په رویه باندی پوه شوه‬
‫نودمارکیټ معلوماتی سیستم ته اړتیاده‬

‫‪-3‬دخلکوغربګون ‪response of people‬‬

‫کله چی کومه کمپنۍ خپل تولیدات دلومړی ځل لپاره بازارته وړاندی کوی په دی خربه باندې پوهیدل رضوری‬
‫دی چی ددی تولید په اړه دمستهلکینویاپیرودونکو غربګون یانظر څه دی پس نودددی لپاره دمارکیټ معلوماتی‬
‫سیستم لپاره اړتیاده ترڅوپه راتلونکی کی دخپل کارباردپرمخ بیولولپاره پریکړه وکړی‬

‫داړینومعلوماتوارزونه‪:‬‬

‫دیوه غوره اوښه مارکیټ دمعلوماتی سیستم لپاره رضوری ده چی په دی باندی پوه شی چی دمارکیټ د‬
‫ادارهکوونکولپاره څه ډول معلومات رضوری دی اوترکومی کچی کوالی شی چی دامعلومات راټول کړی کله هم‬
‫داسی کی کیږی چی د اداره کوونکولپاره ځینی معلومات ډیررضوری وی خودوی دهغه په راجمع کولوکی دپوره‬
‫احتیاط څخه کارنه اخلی نوپه راتلونکی کی دمشکل رسه مخ کیږی‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 25‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫دزیاتومعلوماتوراجمع کول همدومره زیامنن دی لکه څنګه چی داړتیاڅخه کم معلومات راجمع شی‬
‫ځکهدزیاتومعلوماتوراجمع کول زیات وخت اومصارفو ته رضورت لری اوتحلیل په وخت کی ستونزی ایجادوی‬
‫اوکم معلومات هم نشی کوالی چی مونږخپل هدف ته ورسوی‬

‫یوه کمپنی بایدداپریکړه وکړی چی دمعلوماتوپه راټولوڅومره مرصف راځی اومونږ ته ترکومی اندازی پوری اړین‬
‫دیاودمارکیټ په خرڅالوباندی څومره مثبه اغیزه لری‪.‬‬

‫دمعلوماتوپه مخ بیول )‪)Developing of information‬‬

‫کله چی دالندینو رسچینوڅخه معلومات راټول شی نودال ګټورتیا لپاره بایدتحلیل شی‬

‫‪internal records-0‬‬

‫‪marketing intelligence-0‬‬

‫‪marketing research-0‬‬

‫‪ :internal records -1‬دورځینیومعاملودثبت څخه اویاهم دمثال په توګه مالی څانګه مالی اسنادترتیبوی‬

‫اودوموجوده نقدوپیسوحساب برابروی اودتولید څانګه دتولید اولیږل شویو مالونوجدول اودموجوده مال‬
‫فهرستربابروی ادوخرڅالوڅانګه دمستهلکینو دغربګون په اړه معلومات برابروی یادمحاسبی په واسطه‬
‫برابرشویراپورونوڅخه ګټه اخلی اودراتلونکی لپاره پالیسی برابروی خودامعلومات یوڅه ستونزی رامنځ ته کوی‬
‫ځکه چی دانیمګړی اودبل هدف لپاره برابرشوی وی ولی دامعلومات ډیرپه اسانی رسه مارکیټ اداره کوونکوته‬
‫په الس ورځی‬

‫‪-2‬دمارکیټ پټ سیستم ‪ :marketing intelligence system‬دمارکیټ په چارپیریال کی چی کوم‬

‫بدلونونه رامنځ ته کیږی ددی سیستم څخه په استفادې باید ددی بدلون په اړه معلومات ترالسه شی چی ددی‬
‫کارلپاره کمپنۍ ځینی اجینټان ولری ترڅوپه دقیق ډول دکمپنۍ دحریفانوپه کارونوڅیړنه وکړی دمثال په ډول‬
‫دهغه دراتلونکی پالن اوتولیددڅرنګوالی په اړه معلومات راجمع کړی‪.‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 26‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪-3‬مارکیټ څیړنه ‪marketing research‬‬

‫ځینی وخت دمارکیټ اداره کوونکی ددی پرځای چی دمارکیټ دپټ نظام څخه لږ لږ معلومات ترالسه کړی دی‬
‫ته ترجیع ورکوی چی ځینو مطالعاتواوکره کتنوپه واسطه معلومات الس ته راوړی مثال داپل کمپنۍ غواړی په‬
‫دی باندی پوه شی چی کوم ډول خلک ددوی تولیدات زیات اخلی نوپداسې حالتوکی مارکیټ پټ نظام پوره‬
‫معلومات نشی راټولولی نودمارکیټ اداره کوونکی څیړی ته رضورت لری ترڅومارکیټ په اړه څیړنه وکړی اوددی‬
‫څیړنې هدفدادی چی دمارکیټ پوری تړلی ستونزی وپیژندل شی اودهغه په اړه دمعلوماتوترالسه کولووروسته یو‬
‫مثبته پریکړه وکړی چی په دی رسه مارکیټ اهمیت هم زیاتیږی‪.‬‬

‫ځینی خلک په دی نظر دی چی دمارکیټ په اړه څیړنه یواځی لویی کمپنۍ کوالی شی خوداخربه صحیح نه‬
‫ده کوچنۍ کمپنئ هم کوالی شی داکار وکړی‪.‬‬

‫دمعلوماتوشننه ‪analysis of information‬‬

‫کوم معلومات چی دپورتنیوذکرشویو طریقوپه واسطه په الس راوړل شوی دی هغه تحلیل اوشننې ته رضورت‬
‫لری ترڅودپریکړه نیونکو مراجعوته په وخت مناسب معلومات ورسول شی‪.‬‬

‫دمعلوماتو ویش ‪: distribution of information‬ــ راټول شوی معلومات ترهغه وخته کوم خاص‬

‫ارزښت نلری ترڅودمارکیټ منجرانوپه واسطه کارول شوی نه وی یاغوره پریکړه یی نه وی کړی ځکه نوالس ته‬
‫راوړل شوی معلومات په وخت رسه اړونده اداره کوونکوته باید ورسول سی ځکه چی(‪)MIS‬دی همدې هدف‬
‫لپاره جوړشوی دی‪.‬‬

‫اوس مهال معلومات په ډیره اسانه اوسمالسی توګه دانټرنیټ اوټیلیفون په وسیله دنړی دګوټ ګوټ څخه په‬
‫الرساځی مارکیټ اصلی هدف داخیستوونکوقانع کول دی په هره طریقه چی وی پس ددی هدف‬
‫دحاصلولولپارهدمارکیټ په اړه څیړه داهمیت وړدی اوپه سوداګریزومارکیټونوکی درامنځ ته کیدونکوستونزو‬
‫دحل لپاره دمارکیټ په اړه څیړنه رضوری ده‪.‬‬

‫دمارکیټنګ دڅیړنوپه اړه تعریف‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 27‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫په دی اړه زیات تعریفونه شوی دی چی مونږیی دهغه څخه یومشهورتعری رانقلوو‪:‬‬

‫دشیانواوخداماتودمارکیټ په اړه داړونده مسایلوپه اړه په منظمه طریقه دمفصلومعلوماتوبرابرول‪،‬هغه په لیکلی‬

‫توګه چمتوکول اودهغه تحلیل کول دی‬

‫)‪(American marketing association‬‬

‫دمارکیټنګ په اړه دڅیړنی موخې(‪)Objectives of marketing research‬‬

‫‪:cost reduction -1‬دمارکیټ دڅیړنی په واسطه دمارکیټ اداره کوونکی کوالی شی دداسی پالیسی په اړه‬

‫معلومات ترالسه کړی چی دهغی په واسطه دشیانودخرڅالو‪،‬شهرت اوویش په لګښتونوکی کموالی راشی‪.‬‬

‫دمارکیټ دڅیړنی په واسطه دکمپنۍ دراتلونکی تولیداتو دخرڅالولپاره مناسب‬ ‫‪:proper planning -2‬‬
‫اومنظم پالنونه طرحه کړو‪.‬‬

‫‪ :find out of new markets -3‬دمارکیټ دڅیړنی نه په استفادی مونږ کوالی شو خپل کاربارته وسعت‬

‫ورکړواودخپلوتولیداتولپاره نوی مارکیټونه ولټووترڅودخرڅالوکچې لوړه وساتل شی‪.‬‬

‫‪ :policy of price-4‬داڅیړنه دشیانودبیعی په ټاکلوکی زیاته ګټوره ده ‪.‬‬

‫مثال‪ -:‬کچیرې دمارکیټ دڅیړنی څخه وروسته مونږپه دی پوه شوچی زموږ تولیداتودمارکیټ زیاته برخه‬
‫(‪ )cover‬کړی اومونږ رقابت کننده نلروپس کوالی شو چی په خپله خوښه داجناسوقیمتونوته زیاتوالی ورکړو‪.‬‬

‫‪ :liking and disliking -5‬دمارکیټ دمطالعوڅخه مونږپه دی پوهیژوچی مستهلک څه غواړی اودده په‬
‫خوښه (‪ )choice‬کی څه بدلون راغلی اوکوالی شو دهغه په خوښه تولیدات مارکیټ ته عرضه کړو‪.‬‬

‫‪ :marketing‬دمارکیټ څخه دڅیړنی هدف دادی چی عرضه کوونکی دخپلی سیالی‬ ‫‪competition-6‬‬
‫کمپنۍ رسه درقابت کولوپه اړه معلومات ترالسه کړی ترڅومارکیټ دالسه ورنکړی یعنی په دی معنی چی درقیب‬
‫دراتلونکی تولید اوپالن په اړه معلومات ترالسه کړی ترڅوپه سامل رقابت کی کامیاب واوسی‪.‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 28‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪ :study the impact of external forces-7‬دمارکیټ دڅیړنی څخه داڅرکندیږی چی بهرنی وګړی‬
‫زموږدتولید په خرڅالوباندی څه اغیزه لری باندینی وګړی لکه ‪.‬‬

‫‪-0‬دبهرنیومارکیټونوحاالت‬

‫‪-0‬حکومتی پالیسی او قوانین‬

‫‪-0‬دمستهلکینودعاید اندازه اوومرصف کولوعادت‬

‫‪-0‬دمتبادلوشیانواغیزه‬

‫دمارکیټ په اړه دڅیړنی ګټې (‪)Advantages of marketing research‬‬

‫‪-1‬دمارکیټ په څیړنی رسه مونږته دمستهلکینودعادت اود دوی خوښه معلومیږی ترڅومونږ وکوالی شو ددوی‬
‫وخوښی تولیدات بازارته عرضه کړو‪.‬‬

‫‪-2‬دمارکیټ په څیړنی رسه کوالی شوچی دخپلوتولیداتولپاره نورمارکیټونه پیداکړو‪.‬‬

‫‪-3‬دمارکیټ په څیړنی رسه (‪ )marketing manager‬ته داڅرګندیږی ترڅوپه خپلوپالیسیوباندی‬

‫تجدیدنظروکړی اونوی پالنونه طرحه کړی‪.‬‬

‫‪-4‬دشیانوکیفیت بهرته کیږی‪.‬‬

‫‪-5‬په لګښتونوکی لږوالی راځی‪.‬‬

‫‪-6‬په تولیداتوکی تنوع راځی‪.‬‬

‫‪Marketing research process‬‬

‫*دمسلی پیژندنه ‪ :‬یعنی ترڅوچی په مشکل باندی پوه نه شونودهغه دحل الره نشوپیداکوالی‪.‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 29‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫* دځانګړوموخوټاکل‪ :‬یعنی داصلی هدف یامشکل دحل لپاره تکتیکی اهدافوته رضورت دی ترڅووټاکل‬

‫شی اوپه الس راوړل شی اوهدف باید (‪)SMART‬وی‪.‬‬

‫* دڅیړنی لپاره پالن جوړونه ‪ :‬یعنی دڅیړنیزپالن لپاره الندی نقطی رضوری دی‬

‫‪-0‬دستونزوپه اړه پوښتنلیک برابرول‪.‬‬

‫‪-0‬څیړونکی پرسونل بایدمسلکی خلک وی‪.‬‬

‫‪-0‬دلګښت اندازه اودڅیړنی لپاره یوڅه بودیجه ټاکل‪.‬‬

‫‪-0‬اوداباید معلومه شی چی په کوم ډول څیړنه وشی‪.‬‬

‫*دمعلوماتو دتفصیل یوځای کول‪ :‬کوالی شومعلومات دبیالبیلورسچینوڅخه په الس راوړو‬

‫‪ :primarily information -0‬دمرکو‪،‬پوښتنویارسوی اوپه مستقیم ډول په الس راځی‬

‫‪ : secondary information -0‬چی له رسالو‪،‬سوداګری خونو‪،‬مجلو‪،‬کتابونو‪،‬اویادشخصی اداروڅخه په‬

‫الس راځی‪.‬‬

‫* دراجمع شویومعلوماتوتحلیلول‪.‬‬

‫اودسپارښتنوبرابرول‪ :‬یعنی کوم معلومات چی تحلیل شوی دهغه دنتیجی په‬ ‫* نتیجه اخیستل‬
‫رڼاکی مربوطهاداراتوته داړینوکړنولپاره واړندیز کول یاامرکول‪.‬‬

‫‪ :‬دنهایی نتیجی په اړه یوراپورلیکل اوهغه دمارکیټ اداره کوونکوته سپارل په دی راپورکی‬ ‫* دراپوربرابرول‬
‫باید دمارکیټ ستونزی ادوهغه دحل الری واضح شوی وی‪.‬‬

‫دمعلوماتودراټولولورسچینې )‪)Sources of marketing research information‬‬

‫‪-1‬داخلی رسچینې ‪ :‬دکمپنی دداخلی کارکوونکواوشعبودمعلوماتوڅخه عبارت دی‪.‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 30‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪-2‬بهرنۍ رسچینې ‪:‬‬

‫(‪ -)1‬ثانوی رسشمیرنه ‪:‬داپه کم لګښت رسه تررسه کیږی اوسم السی وی ځینی وخت ستونزی راوالړوی ځکه‬
‫چی دادبل هدف لپاره راجمع شوی وی‪.‬‬

‫(‪ -)2‬لومړنۍ رسشمیرنه ‪ :‬زیات مرصف ته رضورت لری اوزیات وخت ته رضورت لری ولی زیات دقیق دی‪.‬‬

‫دڅیړنې طریقه‬ ‫دارتباط طریقه‬ ‫سمپلینګ‬ ‫دڅیړنې وسایل‬

‫لیدنه کتنه‬ ‫دبیلګی اخیستنی اندازه ایمل‬ ‫‪Questionnaire‬‬

‫رسوې‬ ‫یعنی چی دکل مناینده ټیلیفون‬ ‫اودهغه میخانیکیت‬
‫تجربه‬ ‫مستقیمی خربی‬ ‫ګی وکړی شی‬

‫په افعانستان کې د بازار موندنې اواجناسو خرڅونې پر وړاندې پريت ستونزې‬

‫زموږ دګران وطن تولیدي او زراعتي محصوالت دځینو ستونزو له امله په نړیواله سطحه رقابت نيش کوالی د‬
‫افعانستان ‪ ،‬تولبداتو ‪ ،‬محصوالتو‪ ،‬او میوه جاتو مارکيټونه هم د نورو سکتورونو په شان د یو لړ ستونزو‬
‫رسهمخامخ دي په مارکيټونو کي د فعالیتونو ساحه محدوده ده یعني هرهغه سهولیتونه چې د یو کرنیز مارکيټ‬
‫لپاره الزما و رضوري دي نشته او کوم چې موجود دې هغه په ډیره کمه اندازه دي چې زمونږ د محصوالتو د بازار‬
‫موندين (‪ )Marketing‬اړتیا وي نيش پوره کويل نو ددي لپاره چې دغه ستوتزي په ګوته کړو او د حل الري‬
‫چاري ورته پیدا کړونو الندي ټکي باید په نظر کي ونیسو‪.‬‬

‫‪ :‬دا چې زمونږ د هیواد میوه جاتو تولیدات موسمي خاصیت‬ ‫‪ - 1‬د منـاسبو ذخیـره خانو نشتـــوايل‬
‫لري د فصل د رسیدو رسه د میوه جاتو تولیدات زیاتیږي تولید د زیاتوايل رسه مارکيټ ته عرضه هم زیاتیږي د‬
‫عريض په نسبت تقاضا کمه وي په مارکيټ کي د محصوالتو نرخونه نزول خالت ته راځي دا ستونزه زمونږ د میوه‬
‫جاتو د مارکيټ لپاره یوه لویه ستونزه ده چې د هیواد مولدین او مارکيټ ور رسه مخامخ دي ددي لپاره چې ددي‬
‫ستونزي مخه ونسو نو دولت او رسمایه داران باید په دي برخه کي رسمایه ګذاري وکړي ترڅو چې زمونږ د‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 31‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫کرنیزو محصوالتو لپاره پهامرکيټ کي مناسبي ذخیره خانې جوړي کړي چې د یوي خوانه زمونږ تولیدات په‬
‫مارکيټ کي په مناسب قیمت وپلورل يش او د بيل خوا د جنس د عريض د کموايل په وخت کي تري استفاده‬
‫ويش‪.‬‬

‫‪ - 2‬د منـاسب تـرانسپورت نشتـــوايل ‪ :‬انتقال یا ترانسپورت په مارکيټ کي د دماغ حیثیت لري چې‬

‫زمونږ دهیواد د میوه جاتو انتقال د تولید د نقطي څخه تر داخيل او خارجي مارکيټونو پوري ددي ستونزي رسه‬
‫مخامخ کيږي د هیواد په داخل کي د سړکونو کوچنیوايل او خاموايل د ریل ګاډي د خط نشتوايل‪ ،‬او د بحر‬
‫رسه د رسحد نشتوايل دغه عمده د الملونه دي چې زمونږ د محصوالتو په انتقال کي خنډ واقع کيږي او په خپل‬
‫وخت مارکيټونو ته محصوالت نه انتقالیږي ددي لپاره چې زمونږه د تولید شوو محصوالتو لپاره مناسب‬
‫ترانسپورت برابر يش نو دولتاو مرسته کوونکي اداري باید پدي برخه کي زیاته توجوو وکړي تر څو د ترانسپورت‬
‫مشکالت حل يش او زمونږ محصوالت په خپل وخت مارکيټونو ته انتقال يش‪.‬‬

‫‪ - 3‬د انـرژي نشتـــوايل ‪ :‬انرژي په ټولو سکتورونو کي حیايت رول لري په کرنیزو سکتورونو د مارکيټنګ‬

‫لپاره ډیره رضوري ده متاسفانه چې د افعانستان کرنیز مارکيتونه ددي نعمت څخه محروم دي د انرژي څخه په‬
‫تودو اوسړو خونو کي دکرنیزو تولیداتو په ساتلو کي استفاده کيږي ددي لپاره چې زمونږ تولیداتو ته په ذخیره‬
‫خانو کي اوهمدا شان په مارکيت کي د ساتلو لپاره امکانات برابر يش نو د انرژي وزارت د مارکيټتګ د رضورت‬
‫وړ انرژي برابره کړي ترڅو زمونږ محصوالت په ذخیره خانو کي په معیاري ډول رسه وساتل يش‪.‬‬

‫‪ - 4‬د امنیـت ستـونــزه ‪ :‬امنی ت یوه بله ستونزه ده چې زمونږبزګران او باغداران د خپلو محصوالتو د تولید‬

‫د نقطي څخه تر د مارکيت انتقال پوري وررسه مخامخ دي او د بيل خوانه ددي ستونزي له کبله رسمایه داران‬
‫اوتجاران زړه نه ښه کوي چې د افعانستان په مارکيتونو کي رسمایه ګذاري و کړي نو حکومت مکل دي چي د‬
‫رسمایه دارانو او تجارانو لپاره او د محصوالتو د مولدینو لپاره برابره کړي تر څو په ډاډ منه فضا کي خپل فعالیتونه‬
‫تر رسهکړي او زمونږ محصوالت په ښه او ډاډ منه توګه وپلورل يش‪.‬‬

‫‪ :‬زمونږ د هیواد مولدین او مــارکيت کار کوونکي د خپلو‬ ‫‪ - 5‬د یو دقـیق پــــــالن نشتــــوايل‬
‫فعالیتونو لپاره پالن نه لري او که پالن ولري نو د پالن له مخي کار نه کوي او یا ي په پالن کي نیمګړتیاوي‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 32‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫موجودي وي د میوه جاتو تولیدکوونکي د مارکيت د نرخونو د معلوماتو څخه ځان نه خربوي او نه د مارکيت کار‬
‫کوونکي د مارکيت د نرخونو اوتقاضا په اړوند معلومات خپلو مشرتیانو ته نه ورکوي که دقیق پالن ولرو نو دغه‬
‫پالن مونږ دي ته رهربي کوي چېمونږ څه تولید کړو‪،‬څه وخت ي تولید کړو‪،‬چېرته ي خرڅ کړو څه قسم یي‬
‫برجامه کړو او همدا شان پالن مونږ تهددي وړتیا رابښي چې څنګه د کمو امکاناتو څخه په راتلونکي کي زیاته‬
‫استفاده وکړو نو ددي کار لپاره په ساحه کي دتولید کارکوونکي په دي برخه کي الزمي همکاري وکړي چې‬
‫تولید کوونکي د مارکيت د معلوماتوڅخه خرب کړي او دمارکيت کار کوونکي د تولید د نقطي د فعالیتونو څخه‬
‫خرب کړي تر څو محصوالت د مارکيټنګ د غوښتني رسه سم عرضه او وپلورل يش د ترویج کار کوونکي نه یوازي‬
‫په دي برخه کي موثر رول لري بلکي د ټولو مشکالتو په حل کي د اړوندو ادارو رسه په متاس کي واقع يش تر‬
‫څو د مشکالتو د حل لپاره الري چاري ولټوي‪.‬‬

‫هغه فکتورونه چې د بازارموندنې پرمختګ تر اغېزې الندې راويل‬

‫‪ :‬دا جوته شوي ده چي هغه توکي چي نسبتآ دوامداره او‬ ‫‪ - 1‬د تقاضا بڼه ‪Feather of Demand‬‬
‫منظمه تقاضا او غوښتنه ولري‪ ،‬نسبتهغه توکو ته چې موسمي تقاضا ولري ژر مارکيټ پیدا کوي او مارکيټ ي ژر‬
‫وده کوي‪.‬ددی سبب دادي چې پهامرکيټ کي ددي توکو لپاره په منظم ډول متقابل منځګړي موجود وي‪ .‬د‬
‫مثال په توګه د مڼي او ام لپاره مارکيټ پهخاصو موسمونو کي وده کوي او ددي علت دادي چې د دوي لپاره د‬
‫دوي د تولید په وخت کي تقاصا ډیره وي‪.‬‬

‫‪ - 2‬د تولیداتو ډول(‪ : )Types of Product‬دا د یو تولید د دوام ښکارندوي دي هغه تولیدات چې ډیر‬

‫دوامداره وي د کم دوامداره تولیداتو په پرتله یي د بازار پرمختګ ډیر وي د مثال په توګه د میووجاتو بازار نسبت‬
‫د ګالنو بازار ته دوامداره وياوهمدارنګه پروسیس شوي میوي نسبت خرابیدونکو میوو ته زیات دوامداره بازار لري‪.‬‬

‫‪ - 3‬د لیږد اسانتیاوي ‪ :‬په هغه ځایونو کي چې د بازار لپاره ښه ساختامنونه او پاخه سړکونه وجود ولري‪ ،‬نو‬

‫لیږد اسانه او بازار ښه پرمختګ کوي‪.‬‬

‫‪ – 4‬د عريض او غوښتني مقدار‪ :‬په هغه ځایونو کې چي تولیدات ډیر وي د لږو تولیداتو د ځایونو په‬

‫پرتله یي بازار ښه پراختیا مومي د لوړو تولیداتو په مقابل کي په لوړه اندازه تقاضا منځ ته راځي‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 33‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫دریم څپرکی‬

‫نیرو‬ ‫انسانی‬ ‫د‬

‫مدیریت‬ ‫مدیریت‬ ‫مايل‬ ‫مدیریت‬ ‫اوخرڅالو‬ ‫بازارموندنې‬ ‫د‬ ‫مدیریت‬ ‫تولید‬ ‫د‬

‫د برشي منابع د مدیریت مفهوم او اهمیت)‪(Concept & Importance of HRM‬‬

‫د برشي منابعو مدیریت مفهوم په ټولو دولتي ادارو او خصويص رشکتونو کې یوه اسايس برخه ګڼل کیږي‪ .‬د‬
‫برشي منابع مدیریت پدې فکر استوار دی چې کار کوونکو ته د ټولنې د نورو وګړو په څیر په هغه سرتګه وکتل‬
‫يش چې هویت او حیثیت خوندي وي او د ژوند معیاري سطحه ولري ‪.‬دبرشي منابعو مدیریت له اهدافو څخه یو‬
‫داده چې په رشایطو برابر خلک د مد نظر پستونو لپاره وګامرل يش او اړوند مهارتونه یې غښتيل يش‪ ،‬تر څو‬
‫وکوالی يش چې خپلې ورسپارل شوې دندې په ښه توګه تررسه کړي‪.‬‬
‫‪:‬د کارکوونکو خوښئ‪ ،‬د یو سازمان داهدافو تامین‪ ،‬سیاست جوړونې او پالن جوړوين رسه رسوکار لري‪ .‬د برشي‬
‫منابعو مفهوم په سیايس اقتصاد کې د کارګر په نوم استعاملیږي چې د تولید د عواملو څخه یو عامل دي‪ ،‬دا‬
‫مفهوم یې ډیر وخت د برشي منابعو د پرمختګ په ډول استعاملیږې‪ .‬د برشي منابعو مدیریت په یوه اداره کې د‬
‫انساين جوانبو او د هغوی د سرتاتیژیک اهمیت د درک له کبله خورا اهمیت لري‪.‬د برشي منابعو دنده او مفهوم‬
‫تر ډیره ځایه د ادارې په جوړښت پورې اړه لري او د دقیق انتخاب‪ ،‬د هغوی د ارزیابی‪ ،‬استخدام او معاشاتو د‬
‫تادیې او داسې نورو په څیر یولړ معین مسایل په برکې نیيس‪.‬‬
‫د برشي منابعو د مدیریت‪Human Resources Management‬یوه امریکایې اصطالح دي او برشي‬
‫منابعو مدیریت له دريو (منابع‪،‬مدیریت‪،‬برشیابرشي ځواک) کلیمو څخه ترکیب شوی ده‪ .‬دکارکوونکو او کارفرما‬
‫ترمنځ سلوک او چلند د اړیکو په څیر مسایل د برشي منابعو مدیریت له مهمو دندو څخه شمیرل کیږي چې په‬
‫ترڅ کې یې د مثبتو انګیزو رواجول‪ ،‬د کارغوره والی‪ ،‬او محیطي رشایطو او غوره والی تحقق مومي‪ .‬دبرشي‬
‫منابعو مدیریت ایجابوي ترڅو په ملړي رس کې هغه افراد په کار وګامرل يش چې د اداري چارو په برخه کې لوړ‬
‫مهارت او لیاقت ولري او له هغه وروسته د هغو کسانو د ګامرلو سپارښتنه کوي چې د مطلوب کار د پرمخ وړلو‬
‫وړتیا ولري‪ .‬په دې برخه کې د استخدام او ادارې له چارو رسه په تړاو اړینه ده تر څو مؤظ اشخاص له ټولو‬
‫قوانینو‪ ،‬مقرارتو‪ ،‬لوایحو‪ ،‬مسؤولیتونو او انساين اړیکو څخه باخرب واويس‪ .‬د برشي منابعو اړوند مدیریت په بشپړه‬
‫توګه د هر ټولنیز‪ ،‬دولتي‪ ،‬خصويص‪ ،‬فرهنګي‪ ،‬سیايس او مذهبې سازمان لپاره د مطلوبو اشخاصو د استخدام‬
‫له ټولو اصولو او عملیايت پروسیجرڅخه خرب وي‪ .‬د یوه مدیر په وړاندې هر سازمان د یوې ارزښتمنې پانګې‬
‫حیثیت لري د برشي منابعو مدیریت تر ټولو مهمه او اسايس دنده د کاري قوې لپاره غوره رشایطو له اماده‬
‫کولوڅخه عبارت دي تر څو دغه ځواکمن وکړای يش خپل اړوند فعالیتونه په سمه توګه په مخ یويس‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 34‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫د برشي منابعو شالید )‪ (History of HRM‬د برشي منابعو مدیریت یوه نوی موضوع نه دی او د‬
‫تاریخ په اوږدو کې د یوې دوراين پروسې په شان عمل کړی دئ‪ ،‬د برشي منابع مدیریت مفهوم نن ورځ کوالی‬
‫شو چې د اروپا صنعتي انقالب رسه ارتباط ورکړو چې په ‪1760‬م کال کې رشوع شوی وو‪ ،‬په دغه دوره کې په‬
‫اقتصادي او اجتامعي ساحه کې زیات تغیرات منځته راغلل او لوی لوی کارخانې ایجاد شوي اوهمدارنګه‬
‫ماشین منځته راغلو خو په تدریج رسه دکار ویش موضوع او د برشي منابعو یو غوره سیستم رامنځته شو‪ .‬په‬
‫‪ 1776‬م کال کې د دوه ګوين تولید موضوع د ادم سمیت د نظریاتو څخه وه‪ .‬په لومړیووختونوکې د برشي منابعو‬
‫مدیریت موجودیت نسبت د کارکوونکو او کارفرمایانو حقوق دعلمي نظریاتو په اساس تر پښوالندې وو او زیاتو‬
‫مشکالتو رسه مخامخ شوي وو چې نتیجه کېدکارګرانو د اعتصابونو او ناراضیتي سبب په اروپا کې وګرځید او‬
‫هغه وخت مدیران په دې فکر کې شول چې دغو مشکالتو ته حل الر پیدا کړي ‪.‬دبرشي منابعو مدیریت د تایلور‬
‫د نظر په استناد په ‪1878‬م کال کې چې دڅلورګونې اصولو لرونکي (علمي مدیریت‪ ،‬د کارکوونکو علمي ټاکنه‪،‬‬
‫د کارکوونکو علمي پوهاوی او مدیرانو اوکارکوونکو ترمنځ دښو اړیکو اود همکارې روحیئ رامنځته کول)‪.‬‬
‫کله چې د برشي منابعومدیریت په ‪1980‬لسیزه کې رامځته شو ددې طرافدارانو په واسطه د یوه نوی‬
‫فصل د عنوان په حیث د برشي منابعو تکامل پیدا کړ او د کارکوونکو مدیریت یې حامیه او تقویه کړ‪ .‬دبرشي‬
‫منابعو مدیریت اسايس فلسفه او مفهوم د ارمسرتانګ په نظر په ‪1993‬م کې انکشاف وکړو‪ .‬دبرشي‬
‫منابعومدیریت نه یوازي د کارکوونکو د مدیریت له نګاه څخه د ګټې الس ته راوړل دي همدارنګه ددوی اسايس‬
‫هدف د کارکوونکو او کارفرما ترمنځ د دوه جانبه تعهداتورسته رسولو لپاره د کارکوونکوپه اړیکوباندي ټینګارکول‬
‫دي چې دبرشي منابعو دسرتتیژیک مدیریت رسه اړیکه نیيس‪ .‬په یو بل تحلیل رسه کوالی شو د برشي منابعود‬
‫مدیریت انکشايف دوره په الندې ګراف کې ارایه کړو ‪:‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 35‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫د برشي منابعو اهمیت او پیژندګلوي(‪(Introduction of HRM‬‬

‫د برشي منابعو اهميت‪) :(Importance of HRM‬د یوویشتمې پیړۍ یا دوهم نړیوال جنګ څخه وروسته د‬
‫پرمختللو او پرمختیایي هیوادونو ترمنځ یو لوی واټن رامنځته شوچې ددې عامل متخصص کارګران دي‪ .‬په هره‬
‫اداره کې خلک شتون لري او دوی لوړو پوړونو ته هڅول کیږي تر څو د ادارې اهداف په الس ته راوړلو کې‬
‫ګړندي ګامونه واخيل‪ ،‬دغه ټولو ادارو لپاره د منلو وړ دي‪ ،‬او همدارنګه د هر سازمان او ادارې بریالیتوب دبرشي‬
‫منابعو د مؤثرو او ګټورو فعالیتونو پورې اړه لري‪ .‬د برشي منابعو مدیریت یوه مهمه دنده دادې چې راتلونکی په‬
‫کې‬ ‫نظر‬
‫نیيس‪ ،‬ښه کاري ځواک لپاره هڅه کوي‪ ،‬د تجارت له کړنالرو رسه مرسته کوي او ښې کړنالرې ورپیژنې یعنې د‬
‫متغیرو او باکیفیته تولیداتو ارائه کول‪ ،‬د مصارفو کمول د نوښتونو رامنځته کول او د نورو هیوادونو رسه رقابت‬
‫کول د باتجربه او متخصیصو کارګرو دموجودیت په اساس امکان ‪.‬لري د امریکا د پوځ یو پخواين مرشاو د‬
‫بهرانیو چارو وزیر‪ ،‬کولن پلول‪ ( :‬اداری هیڅ نه کوي پالنونه هم څه ګټه نه لري‪ .‬دمدیریت تیورئ هم دومره‬
‫مهمي نه دي‪ .‬کوششونه او هڅي که کامیابیږي یا ناکامیږي هغه د خلکو له کبله وي‪ .‬یوازی د ښو خلکو له‬
‫الرې به تاسې ښه اعامل ولرئ) برشي ځوک د اداری د بریالیتوب یو مهم فکتور وي ځکه همدا برش وي چې‬
‫ادارې لپاره اهداف ټاکي‪ ،‬نو اهدافو ته رسیدو لپاره الرې چارې پیدا کوي زیرمې ورته ځانګړي کوي او هداف‬
‫السته راوړي‪ ،‬ټکنالوژي‪ ،‬وداين‪ ،‬وسایل‪،‬او نور هر څه په بازار کې په اسانه پیدا کیږي خو یو بااستعداده او الیق‬
‫کارکوونکی پیدا کول تر ټولو ستونزمن دي او بیا له دې رسه د ریښتوين او صادقه کارکوونکي لټول نیږدي‬
‫ناشوين دي‪ ،‬وجه اداری ته کارکونکي تر ټولو مهمه زیرمه دي چې باید ویې نازوي او قدر یې وکړي‪.‬‬
‫د برشي منابعو پیژندګلوي) ‪ :(Definitions of HRM‬دبرشي منابعو د مدیریت په اړه زیات تعریفونه د‬
‫علامؤ او پوهانولخوا شوي دي چې له هغې جملې څخه یو تعری جامع دی چي په الندې ډول ارئه کیږي ‪.‬د‬
‫برشي منابع مدیریت عبارت د انساين نیرو د پیژندنې‪ ،‬انتخاب‪ ،‬استخدام او هغي ته تربیه ورکول او روزل تر څو‬
‫د یو سازمان اهداف ترالسه يش‪ ،‬او د برشي منابعو څخه هدف په یو سازمان کې ټول هغه افراد دي چې د‬
‫په‬ ‫سازمان‬
‫مختلفو برخو کې په فعالیت بوخت دي‪ .‬د کارکوونکو په اړه ځانګړي مسایل‬

‫‪‬د برشي منابعو برنامې او پالن جوړونه‪.‬‬

‫‪‬په رشایطو برابر دواطلب انتخاب‪.‬‬
‫‪‬د نوو کارکوونکو روزنه‪.‬‬
‫‪‬د کارکوونکو د خدمت جربان څرنګوالی‪.‬‬
‫‪‬د کارکوونکو د کار او حدمت د اجرا کولو ارزیايب کول‪.‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 36‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪‬په دنده باندې پوره پوهاوې‪.‬‬

‫‪‬دبرشي منابعو د تګالرو جوړول‪.‬‬
‫‪‬دبرشي منابعو پرمختګ او وسعت د کارکوونکو عامه پوهاوی‪.‬‬
‫‪‬د کارکوونکو د همکارۍ او تعهداتو جذب کول چې سازمان رسه رسوکار لري‬

‫د برشي منابعو مدیریت دهغه سیستم له طرحې او ډیزاین څخه عبارت دې چې اهدافو ته د تحقق په‬
‫هدف برشي استعدادونه په موثره او مثمره توګه وګامري‪ .‬برشي پانګه د پوهې‪ ،‬مهارت او تجاربو له عمومې وړتیا‬
‫یا ځواک څخه عبارت ده‪ .‬یا په بل عبارت د برشي منابعو مدیریت یوه پراخه اصطالح ده چې ځواکمني او‬
‫بااستعداده کاري قوې د جذب کیدلو‪ ،‬ژغورلو‪ ،‬روزلو او داسې نورو په څیر د یو لړ عملیاتو توصی په ځان کې‬
‫رانغاړي‪.‬د برشي منابعو مدیریت په ترڅ کې د یوه سنجول شوي پالن او طرحه شوي سیستم له مخې د انسانې‬
‫قواؤ د مدیریت او کاري استعدادونو د جلب‪ ،‬جذب‪ ،‬او ساتني اسايس مکلفیت ګڼل کیږي تر ځو د اهدافو د‬
‫تحقق په هدف اهل کار برشي منابع په کار وګامري‪.‬‬
‫د برشي منابعو مدیریت د هغه مدیریت څخه عبارت دی چې په یوه اداره کې د انسانانو استخدامول تبدیلۍ او‬
‫نورو پړاونو څخه بحث کوي‬
‫د برشي منابعو مدیریت‪HRM‬یوه دنده د ورسپارل شوو مسؤلیتونو کامیابه پرمخ بیول دي‪ ،‬په دې توګه په اداره‬
‫کې ‪HRM‬د هغوی د انساين اړ په پیژندلو رسه یوه سرتاتیژیک ارزښت پیدا کوي‪ .‬د برشي منابعو مدیریت یوه‬
‫وظیفه د دغې نیرو اداره کول‪ ،‬د معاشونو ورکول‪ ،‬ارزیايب‪ ،‬انتخاب او هڅونه ده‪.‬‬
‫اړتيا پالن‬

‫د برشي منابعو مدیریتي پروسه )‪(Managerial process of HRM‬‬

‫د برشي منابعو مدیریتي پروسه په اتو پړاوونو کې په الندې شکل کې بحث الندي نیول کیږي‪ .‬لومړي دری‬
‫فعالیته وړ کارکوونکي انتخاب او استخداموي‪ ،‬ورپسې دوه فعالیته کارکونکي پر نورو نووپوهي او مهارتونو‬
‫سمبالوي او ورستني درې فعالیتونه دا متیقنوي هغه وړ او باستعداده کارکوونکي چې خپيل دندې په دومداره‬
‫توګه ښې اجرا کوي‪ ،‬اداره یې مناسبو معاشونو او متیازاتوپه ورکولو تل له ځان رسه وسايت‪.‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 37‬‬

Economics Faculty Business Management

‫مسؤلیتونه‬ ‫او‬ ‫دندې‬ ‫منابعو‬ ‫برشي‬ ‫(د‬Functions & Responsibilities of HRM)

Prepared By: Abdul jabar Wahdat Page 38

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫ټول سازمانونه ځانګړې دندې لري چې په ترڅ کې یې ارزش موندنه سازماندهې کې تررسه کیږي‪ ،‬د دغو‬
‫سیاستونو د ادارې او دندو تعین او دندو څرنګوالی له یو رشکت څخه بل رشکت پورې او له یو هیواد څخه بل‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 39‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫هیواد پورې توپیر لري‪ .‬د برشي منابعو مدیریت مهمي دندې په الندې ډول خالصه کیږي‪:‬‬
‫‪‬د نویو کارکوونکو انتخاب کول‪ :‬د خايل پستونواعالن‪ ،‬د غوښتنلیکونو تحلیل او تجزیه‪ ،‬ارزیايب او مصاحبه‪.‬‬
‫‪ ‬د زده کړي له الري د کارکوونکو مهارتونواو قابلیتونوغښتيل کول‪.‬‬
‫‪ ‬ځینې وخ ت د معاشاتو تادیه‪ ،‬د کارکوونکو د حارضي د وخت انسجام‪ ،‬د کرساتومحاسبه‪ ،‬مالیه‪ ،‬د دوراين‬
‫چکونو چمتوکول‪ ،‬د کارمند د مالیې او پرداخت د راپور چمتو کول هم د برشي منابعو د مدیریت دنده ګنل‬
‫کیږي‪ ،‬لکه څرنګه چې مخکي ذکر شول د برشي منابعو مدیریت تر ټولو مهمې دندې په مناسبو پستونو کې په‬
‫رشایط برابر کسانو ګامرل‪ ،‬د اداري واحدونو ترمنځ د غوره اړیکو ایجادول‪ ،‬د کارکوونکو او مؤظفو اشخاصو‬
‫ورپیژندل‪ ،‬د دندو او مسؤلیتونو د تر رسه کول په مقابل کې د حقوقو او وجایبو تعینول‪ ،‬او داسې نو ر‪ .‬د برشي‬
‫منابع مدیریت دنده لري چې په لومړي قدم کې هغه کسان په پستو باندې وګامري چي پخوانۍ کاري سابقه‬
‫لري او پس منظر ولري‪ ،‬الزم تعلیامت ولري‪ .‬داداري واحدونو د اهدافو تعین او دايس عیاریږي ترڅو ټاکل شوي‬
‫اهدافو ته د سازمان رسیدل اسانه کړي‪.‬‬
‫‪ ‬په مؤسسه کې باید د استخدام او نظارت د قانون مطابق د اصولو او مقرراتو په چوکاټ کې په داسې ډول‬
‫تررسه يش‪ ،‬ترڅو د کار غوښتونکو قانوين حقوق پایامل نه يش‬
‫‪‬د غوره او الیقه کاري قوې ګامرل او استخدام‪.‬‬
‫‪ ‬د هغو کسانو پیژندنه چې په مؤسسه کې د استخدام لپاره تعین شوي معیارونه او رشایط پوره کړای يش‪.‬‬
‫‪ ‬د یوې داسې برنامې ډیزاین او تنظیم چې په مټ یې مؤسسې ته د نویو کارکونکو دننه کیدل‬
‫آسان يش‬

‫‪‬د کارکوونکو روزنه او کارې ظرفیت لوړوالی‪.‬‬

‫‪‬د کارکوونکو د کردار او چلندد ارزیايب د سیستم طرحه‪.‬‬
‫‪‬د پاداش سیستم ډیزاین کول‪.‬‬
‫‪‬د کارې چاپیریال د امنیت او روعتیا دسیستم ډیزاین کول‪7: 1( .‬ـ)‪5‬‬

‫د برشي منابعو مدیریت مهارتونه( ‪ (Skills of HRM‬د علامؤ او پوهانو په نظر د مدیریت په پروسې کې‬
‫درې ډوله مهاروتونه تررسه کیږي چې عبارت له انساين مهارت‪ ،‬تخنیکي مهارت‪ ،‬او ادارکي (مفهومي) مهارت‪.‬‬
‫انساين مهارتونه ‪) :(Human Skills‬ښه اداره د خپل همکار او ترالس الندې شخص پر ځانګړتیاوو ښه پوهیږي‬
‫دکار ښه وايل لپاره په دوامداره توګه د نورو په اړه د معلوماتو پر بنسټ سم قضاوت کوي‪ .‬انساين مهارتونه د‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 40‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫افهام او تفهیم‪ ،‬او تشویق او څارنې لپاره ډیر ګټور ثابت شوي دي او پدې کټګوری کې د توانایې اټکل د خلکو‬
‫په دایره شامل دي‪.‬‬
‫تخنیکي مهارت‪) :(Technical Skills‬د یو ناروغ د جراحۍ‪ ،‬د یوې ودانۍ د جوړولو‪ ،‬او نورو ټولو چارو لپاره‬
‫مهارتونو ته رضورت دی‪ .‬همدا ډول اداره هم کټ مټ ځانګړو مهارتونوته رضورت لري‪ ،‬چې په دې مهارت کې د‬
‫پوهی څخه استفادې توانایې‪ ،‬روش‪ ،‬تخنیک او الزم وسایل د خاصې دندې تررسه کولو لپاره چې د تجربې‪ ،‬زده‬
‫کړې او تعلیم څخه ترالسه کیږي شامل دي‪.‬‬
‫ادارکي (مفهومي) مهارت‪) :(Conceptual Skills‬دغه مهارت اداره کوونکي ته ددې توان ورکوي‪ ،‬چې‬
‫مؤسسه یا رشکت د یوې مجموع په توګه وپیژين‪ ،‬او همدارنګه په دې پوه يش چې د مؤسسې بیالبیلې برخې له‬
‫یوې بلې رسه اړیکي لري‪ ،‬او دغه مهارت اداره کوونکي ته توان ورکوي د سازمان او چاپیریال ترمنځ مناسبې او‬
‫معقولې اړیکې ولري او همدارنګه په دې مهارت کې سازمان مجموعي ستونزو د پیژندلو توانایي‪ ،‬او د سازمان د‬
‫اهدافو په اړه بشپړه معلومات درلودل شامل دي‪.‬‬
‫د مدیریت دسطحو په نظرکې نیولو رسه پورتني مهارتونه هم متفاوت دي‪ ،‬یعني هرڅومره چې یو شخص د‬
‫مدیریت د ټیټي سطحي څخه پورته لوړیږي تخنیکي مهارتونو ته کم رضورت لري او په ټیټه سطحه کې چې‬
‫رسپرستان( چلوونکي) قرار لري‪ ،‬تخنیکي مهارتونه ته زیات رضورت لري‪ .‬ددي رسه رسه چې د تخنیکي او‬
‫اداراکي مهارتونو اندازه د مدیریت په مختللفوسطحو کې فرق لري ولی انساين مهارت یو مشرتک شاخص دی‬
‫چې د مدیریت په ټولو برخو کې د حاص اهمیت څخه برخورداره دئ‪ .‬د مدیریت مهارتونهپه الندې او لنډ ډول‬
‫رسه ارائه کیدلی يش‪ .‬مهارتونه اجرائیوی مدیریت دمتوسطې سطحې مدیران د عايل سطحي مدیران اداراکې‬
‫مهارتونه ټیټ متوسط لوړ انساين مهارتونه لوړ لوړ لوړ تخنیکي مهارتونه لوړ متوسط ټیټ ددې لپاره چې د‬
‫برشي منابعو مدیریت او متخصصین د خپلو دندو د تررسه کولو له الرې د سیال او رقابت دریځ خپل کړای يش‪،‬‬
‫ورته په کار ده ترڅو د سیالې کولو لپاره اړین مهارتونه او لیاقتونه په واک کې ولري‪ .‬دغه قابلیتونه فردي‬
‫معلومات‪ ،‬مهارتونه‪ ،‬ځواک او رول تررسه کول په برکې نیيس‪.‬‬
‫‪1‬ـ د کار او کسب مهارتونه‪:‬‬
‫‪‬د سازمان د مايل فني او سرتاتیژیک ځواک پیژندل‪.‬‬
‫‪‬د مشرتیانو د اړتیاوو او غوښتنو په ګوته کول او د هغوی د اړتیاوو ارزونه کول‪.‬‬
‫‪‬د تولیدې شیانو او خدماتو له تولید رسه په تړاو د تکنالوژیکي عملیاتو پیژندل‪.‬‬
‫‪2‬ـ طراحي او مهارتونو وړاندې کول‪:‬‬
‫‪‬د سازمان طراحی‪.‬‬
‫‪‬د کاري کیفیت غوره والی‪ ،‬یا کارګزینی‪.‬‬
‫‪‬د کارکوونکو روزنه او سازمان پراختیا‪.‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 41‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪‬د پاداش‪ ،‬مزایا‪ ،‬یا ‪benefits‬او قوانینو د رعایت سیستمونه‪.‬‬

‫‪‬ارتباطات او عمومي اړیکي‪.‬‬
‫‪3‬ـ د مهارتونو دبدلون مدیریت‪:‬‬
‫‪‬دسازمان له داخيل او خارجې مالکینو‪ ،‬مشرتیانو‪ ،‬متخصصینو رسه د اړیکو ساتلو په هدف د قرار داد تړون‪.‬‬
‫‪‬د ستونزو پیژندنه‪.‬‬
‫‪‬د کاری زمینې د همواره کولو په هدف د تغیر د ما مور په توګه مداخله کول‪.‬‬
‫‪‬د تغیراتو د سنجش په هدف د بدلونونو ارزونه‪.‬‬
‫‪‬د بدلونونو او تغیراتو د تاثیراتو ارزونه‪.‬‬

‫د برشي منابعو پر وړاندې ننګونې )‪ (Challenges of HRM‬د برشي منابعو پر وړاندې یو شمیر ننګونې‬
‫هم شتون لري‪ ،‬چې په الندې ډول ترې یادونه کوو‪:‬‬
‫‪ ‬د برشي منابعو د راتلونکو اړتیاو په ډاډ نه موجودیت‪.‬‬
‫‪‬د نوی کارکوونکو د استخدام او زده کړي لپاره وخت ته اړتیا‪.‬‬
‫‪‬نویو موقفونو ته د موجوده کارکوونکو ارتقاء او زده کړه‪.‬‬
‫‪‬د نوموړې پروسې مرش ماهر او مسلکي اشخاصو ته اړتیا لري‪.‬‬

‫د برشي منابعو پالنګذاري )‪(Human resource planning‬‬

‫د برشي منابعو پالنګذاري له الرې مدیران دا باورې کوي چې د مناسبی شمیرې او ډول خلک په اړونده ځای او‬
‫وخت کې د سپارل شوو دندو اغیزمنی او مؤثری اجرا لپاره موجود وي‪ .‬د پالن جوړوين اهمیت د ټولني یا یو فرد‬
‫د هدف یا اهداف د اهمیت څخه معلومیږي د برشي منابعو پالنګذاري په پرمختللو ټولنو کې د سازمانونو‬
‫مدیران د یوی وسیيل په توګه پیژندل کیږي‪.‬‬
‫دبرشي منابعو پالنګذاری تعریف‪ :‬د برشي منابعو پالنګذاري د رضورت وړ برشي منابعو د تحلیل‬
‫او تجزیي د هغه پروسې څخه عبارت ده چې په متغیرو اداري رشایطو او اداري فعالیتونو کې د‬
‫انکشاف لپاره رضوري دي‪ .‬د برشي منابعو پالنګذاري د یوې ادارې د راتلونکو تغیراتو او تحوالتو په نظر کې‬
‫نیولو رسه درضورت وړ کادرونو د تشخیص څخه عبارت دي‪ .‬د برشي منابعو پالنګذاري د برشي منابعو د هغو‬
‫مهمو فعالیتونو څخه عبارت دی چې د ادارې د هدفونو او پالیسیو رسه هامهنګ وي‪ .‬د برشي منابعو پالنګذاري‬
‫د ادارې دټولو اهدافوڅخه د حامیت د یوه عمده اصل په توګه حسابوالی شودبرشي منابعو پالنګذاري په دوو‬
‫برخو کي رانغاړو‪:‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 42‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫لومړی‪ :‬د اوسني ځواک ارزونه ‪،‬‬

‫دوهم‪ :‬د راتلونکی برشي ځواک څیړنه او دراتلونکی اړتیاوو پوره کولو لپاره د جامع پروګرام جوړول‪.‬‬
‫‪1‬ـ د اوسني ځوک ارزونه‪ :‬اوسني ارزونه د اداري اوسني برشي ځواک څخه رشوع کیږي‪ ،‬پدې څیړنه کې د‬
‫کارکوونکو اړوند معلومات راغونډیږي چې عمومآ د هغوی لخوا ډک شوو فورمونو له مطالعی څخه رشوع کیږي‬
‫پدې مطالعه کې شخيص معلومات‪ ،‬زده کړه‪ ،‬روزنه‪ ،‬کاري تجربه‪ ،‬ژبه‪ ،‬ځانګړي توانایي او مهارتونه او نور شامل‬
‫دي‪.‬‬
‫اوسني ارزونې یوه برخه یې د دندې ارزونه یا تحلیل‪ (Job Analysis‬دی‪ ،‬چې په دې کې په یوه اداره کې‬
‫دوظیفی په هکله مکمل معلومات ترالسه کوي‪،‬او بله برخه یې د دندې ترشیح‪Job Description‬د دندې الیحه‬
‫یو تحریري سند دی چې په یوه اداره کې د پست د شتون دلیل په ګوته کوي‬
‫‪-2‬دراتلونکی برشي ځواک اړتیاوي‪ :‬د برشي ځواک راتلونکې غوښتنې د اداري اهدافو او سرتتیژیو پربنسټ‬
‫ټاکل کیږي‪ .‬د نویو کارکوونکو غوښتنه د اداري تولیداتو او خدماتو له غوښتنی رسه مستقیمه اړیکه لري‪ ،‬نو که‬
‫اداره پرمختګ کوي‪ ،‬خدمات او تولیدات او مشرتیان یې زیاتیږي‪ ،‬نو اداره وررسه نویو کارکوونکو او مهارتونوته‬
‫اړتیا پیدا کوي‪ .‬د راتلونکی اټکل شوو عایداتو السته راوړلو لپاره مدیران د نویو احتاميل کارکوونکو شمیر او ډول‬
‫ټاکي‪ ،‬خو په ځینو مواردو کېدا مکانیزم معکوس کیږي‪.‬‬
‫‪.‬د برشي منابعو د پالنګذاري اهداف ‪ (HR Planning of Objectives‬د برشي منابعو دپالنګذاری هدف‬
‫دیوې ادارې د رضورت وړ افرادو دشمیر تعین اود کارکوونکو انتخاب‪ ،‬زده کړه‪ ،‬ترفیع‪ ،‬او تقاعد رسه رسو کار لري‬
‫‪.‬همدارنګه د برشي منابعو داخلیدل او خارجیدل د احصایې الندې نیيس او د ادارې د رضورت وړ وسایل او‬
‫سهولتونه پیش بیني کوي‪ .‬په هغه صورت کې چې د برشي منابعو پالنګذاري په ښه ډول طرحه يش د الندې‬
‫ګټو ضامنت ورکوي‬
‫‪ .1‬په یوه اداره کې د موجودو برشي منابعو څخه مطلوبه او موثره استفاده صورت نیيس‪.‬‬
‫‪.2‬د برشي منابعو ترمنځ هامهنګي او د وخت له نګاه څخه اهدافو ته تحقق ورکول‪.‬‬
‫‪ .3‬برشي منابعو په کمو مصارفو رسه تنظیم او برابرول‬
‫‪ .4‬د برشي منابعو مدیریت نورو اهدافو ته ورکول او هغې السته راوړلو لپاره زمینه مساعده کیږي‬
‫‪ .5‬د برشي منابعو مهمو اصولو ته تحقق ورکول ( رضورت او د هغې رفع کول د برشي منابعو ذخایرو او منابعو‬
‫څخه د استفادي څرنګوالی‬

‫‪2‬د برشي منابعو د پالنګذاري ډولونه )‪ ( Kinds of HR planning‬د برشي منابعو پالنګذاري په دوه‬
‫عمده برخو باندې تقسیم شوې ده چې یوه ئی عادي پالنګذاري اوبله سرتاتیژیکه پالنګذاري دي‪.‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 43‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫عادي پالنګذاري (عميل پالن ‪):‬دا پالنګذاري په حقیقت کې د یوسازمان لپاره یوسند دی ‪.‬په عادي‬
‫پالنګذاري یا رضورت وړ پالنګذاري کې الندې مطالب په نظر کې نیول کیږي‪:‬‬

‫‪:1‬داهداف تعین نظر د ادارې رضورتونو ته او د اهدافو تغیر نظر د ادارې لپاره د رضورت وړ‬
‫افرادو شمیر ته‪.‬‬
‫‪:2‬د اداري رضورتونو تبدیلو په رشایطو برابر مختلفو برشي منابعو پیدا کول‪.‬‬
‫‪:3‬د کارونوبیلوايل( ویش) اود برشي منابعو د مقدار احصایئه‪ ،‬تحصیل‪ ،‬عمر‪ ،‬او په کار بوختوالی‬
‫کارکوونکو د جنس معلومول‪.‬‬
‫‪:4‬د عايل تحصیالتو څخه په راتلونکو کالونو کې د فارغیدو د احصایئ نیول‪.‬‬
‫‪:5‬د نویو بستونو پیش بیني کول د دولت د پالیسۍ په نظر کې نیولو رسه‪.‬‬
‫‪:6‬د برشي منابعو حقیقي منابع او د رضورت وړ منابعو پیش بیني کول‪.‬‬
‫‪:7‬دسازمان رسه کمک کوونکو او رضورت وړ کارکوونکو شمیر مشخص کول‪.‬‬
‫‪:8‬د وسایلو پیژندل او تعینول او د هغوی د تهیې طریقې‪.‬‬
‫‪:9‬د پیش بیني شویو افرادو خصوصیات د تحصیل درجه‪ ،‬تجزیه‪ ،‬او وړتیا‪.‬‬
‫‪. :10‬د پالن جوړونې د مراخلو لپاره د وخت مشخصول‪.‬‬

‫د انساين نیرو په پالنګذاري کې د ادارې لپاره د رضورت وړ اشخاصود شمیر تعین او د هغوی انتخاب‪ ،‬زده کړه‪،‬‬
‫ترفیع‪ ،‬تقاعد او داسې نوره موضوعات د برشي منابع د مدیریت لخوا طرحه کیږي‪ .‬د انساين نیرو دخول )‬
‫‪(input‬او خروج‪ ) (output‬تعداد سنجش کوي دا پیش بیني هغه وخت ګتوره واقع کیږي چې سازمان د‬
‫رضورت وړ وسایلو او تجهزاتو اسانتیاوې ایجاد کړي او برشي منابع د یو ښه پالن طرحه او الزم تشکیل برابر‬
‫کړي‪.‬‬

‫د برشي منابعوسرتاتیژیکه پالنګذاري )‪ (HRM Strategic Planning‬پدې پالنګذاري کې الندې‬

‫مطالب‬
‫په نظرکې نیول کیږي‪.‬‬
‫‪:1‬د موجوده برشي منابعو پیژندنه او د هغې تحلیل‪.‬‬
‫‪:2‬د برشي منابع دراتلونکو رضورتونو پیش بیني کول‪.‬‬
‫‪:3‬د موجوده برشي منابعو او راتلونکې پیش بیني شووبرشي منابعو مقایسه‪.‬‬
‫‪:4‬د اهدافواو د برشي منابعو د کمیت او کیفیت پالیسۍ تعین‪.‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 44‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪:5‬دبرشي منابعو د تګالرو تنظیم ( انتخاب‪ ،‬استخدام‪ ،‬تبدیيل‪ ،‬زده کړه‪ ،‬ارزیايب‬
‫‪:6‬د برشي منابعود پالن جوړونې او ټاکل شوو اهدافو د تحقق اندازه او اهدافو ته د رسیدو لپاره د‬
‫مثبتو او منفي عواملو پیداکول‪.‬‬

‫په یوه اداره کې د قوت نقطه باید مشخصه يش چې په کومو برخو کې مونږ غښتيل یو‪ ،‬همدارنګه په اداره کې د‬
‫ضع نقطې هم باید معلومې يش ترڅو په اینده کې هغه پیاوړې کړل يش‪ .‬د سرتتیژیکو پالنونو په طرحه کولو‬
‫‪Strengths, Weaknesses, Opportunities,‬‬ ‫کې معمو ْال د څلور ګونو حروفو)‪ ) (SWOT‬یعنی قوت‪ ،‬ضعی‬
‫‪ )Threats‬فرصتونه‪ ،‬او تهدیدونه دي او دې تحلیل په نظر کې نیول کیږي‪.‬‬
‫‪ ‬د قوت او فرصتونو سرتتیژي‪ : SO‬دا سرتاتیژي کوالی يش چې په یو سازمان کې هامهنګې رامنځ ته‬
‫کړي‪ ،‬او هر سازمان دا تقاضا کوي چې په یوه دايس موقیعت کې قرار ولري چې په دې وتوانیږي د بریالیتوب‬
‫لپاره د غښتلتیاؤ (قوت نقطه) او د فرصتونو( امکاناتو) څخه په اعظمي ډول استفاده وکړي‪.‬‬
‫او فرصتونو سرتاتیژي‪ : WO‬د دغه سرتاتیژي څخه هدف د کمزورو نقطو له منڅه وړل او د‬ ‫‪ ‬د ضع‬
‫فرصتونو یا امکاناتو زیاتول دي ددې سرتاتیژي څخه هغه وخت استفاده کیږي چې یو سازمان په کمزوري یا‬
‫ضعیفو حاالتو کې قرار ولري‪.‬‬
‫‪ ‬د قوت او تهدید سرتاتیژي‪: ST‬د دغه سرتاتیژي هدف د موجوده توامنندی لوړول او د تهدیدونو کمول په‬
‫ازمایيش دورو کې دی‪.‬‬
‫او تهدید سرتاتیژي‪ :(WT‬د دغه سرتاتیژي څخه هدف د ضعیفو نقطو او تهدیدونو تر امکان‬ ‫‪ ‬د ضع‬
‫حده پوري کمول دي‪ .‬ددې سرتاتیژي څخه هغه وخت زیاته استفاده کیږي چې یو سازمان یا رشکت د شکست‬
‫په حالت کې وي نو کوالی يش ددې سرتاتیژي څخه په تصامیمو کې لکه اتحاد (یوځای کیدنه)‪ ،‬اعالناتو او‬
‫داسې نورو څخه د سازمان د راتلونکی بقا لپاره استفاده وکړي‪ .‬پالن جوړونه یو د هغو لومړنیو دندو څخه ده چې‬
‫د یو سازمان د مدیرانو لپاره مهمه ده پدې پالن جوړونه کې هغو دندو او فعالیتونو ته باید د لومړیتوب حق‬
‫ورکړل‬
‫يش چې ورته اشد رضورت وي او دسازمان اهدافو د السته راوړلو لپاره مهم وي‪ .‬دغو غوښتنو او ارزوګانو ته‬
‫رسیدو لپاره د یو منظم او اسايس پالن په طرحه کولو رسه چې د یوې ښې سازماندهۍ‪ ،‬ښې رهربي او ښه‬
‫کنرتول ضامن دي رضورت دی‪.‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 45‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫د برشي منابعو سرتاتیژي ‪(Strategy of HRM‬په الندې شکل کې په لنډ ډول تر مطالعي نیول کیږي‪.‬‬

‫د برشي منابعو د پالن جوړونې ګټې ‪:‬د یوې ادارې په داخل کې د برشي منابعو پالن جوړونه ځانګړی‬
‫اهمیت لري او ډیرې ګټې لري چې یو څو یې په الندې ډول یادونه کوو‪.‬‬

‫‪ ‬د کار کوونکو سطحې د ادارې په دننه کې تثبیتوي او دا په اداره کې د کار بهیر ته نظم او سمون ورکوال يش‪.‬‬
‫‪ ‬برشي منابعو ته د سازمان او اړتیا‪ ،‬هر وخت د کاري ځواک په چمتو کولو رسه تامینوي‪.‬‬
‫‪ ‬د کارکوونکو د زیاتوالی او کموالی ستونزه له منځه وړي‪.‬‬
‫‪ ‬د کارکوونکو لپاره پوره شغيل تضمین منځته راوړي او دا کار کوالی يش‪ ،‬کار ته زیات تعهد سبب وګرځي‪.‬‬
‫کړنالرې د دندو تحلیل کړنالری د دندو الیحی کړنالری داستخدامولو مقررات‬

‫‪‬د پرمرصفه زده کړو نه وروسته د مناسب موق د نه شتون په دلیل د ځوان پوړ د تېښتې مخه ډب کوي‪.‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 46‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫تشکيل جوړول (‪(Organization‬‬

‫دوهم قانون‪ :‬تاسې خپل کاري ټیم وپیژنئ او پر دې ځان پوه کړئ‪ ،‬چې څنګه کار تررسه کوئ؟ کسيس‬
‫استنجل وایې‪ (( :‬د ښو لوبغاړو ټاکل یو اسانه کار دي‪ ،‬خو دا چې هغوی دې ته وهڅوو‪ ،‬چې پخپلو کې ښه لوبه‬
‫وکړي‪ ،‬دا نو بیا ستونزمن کار دی)) یوې مؤسسې تشکیل د دندو د ډول او حدودو له مخې جوړیږي او په هغې‬
‫کې صالحیتونه‪ ،‬اداري اړیکې او مسؤلیتونه مشخص وي‪ .‬یا په بل عبارت تشکیل په اداره کې د رسه ورته دندو‬
‫تصنی د صالحیتونو تفویض د مسؤلیت سپارل او د پیچلو دندو پرمخ بیولو لپاره د کارکوونکو ترمنځ د منطقي‬
‫اړیکو رامنځته کول دي‪ ،‬چې غوره شاخص یې د مراتبو د سلسلې رعایتول دي‪ .‬سازماندهي د مختلفو عنارصو‪،‬‬
‫کوششونو‪ ،‬او وسایلو ترمنځ دومداره اړیکې پیدا کولو ته وایي‪ .‬یا سازمان هغه وسیله ده چې مونږ د عميل او‬
‫سیستامتیکو الرو خپل هدف ته رسوي‪ .‬سازمان هغه میکانیزم دی چې د هغې په مرسته هدف لرونکي کړه وړه‪،‬‬
‫پالیيس او پروګرامونه د تطبیق وړ ګرځي‪ .‬په سازمان کې الندې کارونه موخې ته د رسیدو په خاطر تررسه کیږي‪.‬‬
‫‪1‬ـ د عمل کوونکي ځواک تیارول‪.‬‬
‫‪2‬ـ کارکوونکو ته د دندو ویش‪.‬‬

‫د تشکيل ډولونه ) ‪( Kinds of organization‬‬

‫‪‬د دندو په اساس تشکیل‪.‬‬

‫‪‬د جغرافیا ي ساحو په اساس تشکیل‪.‬‬
‫‪‬د تخصص په اساس تشکیل‪.‬‬
‫‪‬د اصيل واحدونو او کمکي واحدونو په اساس تشکیل‬
‫د تشکيل اهداف او مفهوم‬
‫نن ورځ هر هیواد یا اداره د خپلو اړتیاوو له مخې خپل تشکیالت طرحه کوي‪ .‬د نوعیت‪ ،‬کیفیت‪ ،‬او معینو اهدافو‬
‫له مخې د یوې ادارې تشکیل د بيل ادارې له تشکیل رسه توپیر لري ترڅو یې مترکز او عدم مترکز په سمه توګه‬
‫مطالعه يش‪ .‬د یادونې وړ ده چې په ټولو اداري واحدونو کې عدم مرکزیت یو ډول نه دی‪ .‬هره اداره د هغې د‬
‫تشکیل د پرختیاله مخې د آمرینو له مختلفو طبقو څخه چې له پورته څخه تر ښکته مقام پورې رسیږي‪ ،‬د دندو‬
‫داجرا لپاره منځته راځي نن ورځ د هر هیواد یا ادارې تشکیل د هغې د پراختیا له مخې طرحه کیږي‪ .‬د مثال په‬
‫توګه دیوې نظامي مؤسسې تشکیل‪ ،‬یوې تعلیمي او تربیتي مؤسسې تشکیل د اهدافو او دندو له مخې یو د بله‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 47‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫توپیر لري‪ ،‬خو په هر تشکیل کې درې شیان مهم ګڼل کیږي چې له نظم‪ ،‬اشخاصو او مايل امکانات څخه‬
‫عبارت دي‪ ،‬تر څو اهدافو ته د رسیدلو الره هواره کړي‪ .‬نن ورځ د تشکیل موضوع د پخوا په څیر د معنا او مفهوم‬
‫له مخې توپیر لري‪ .‬باید یادونه ويش چې هر دفرتي تشکیل د دریو مهمو دندو لرونکی وي‪ ،‬چي په الندې ډول‬
‫دي‪:‬‬
‫‪1‬ـ د دندو ویش‪.‬‬
‫‪2‬ـ د صالحیتونو ویش او تثبیت‪.‬‬
‫‪3‬ـ د مدیریت د تشکیل روبط‪.‬‬
‫د وزارتونو‪ ،‬مرکزي اداراتو او برشي منابعو د واحدونو نوعیت ته په کتو رسه دغه ادارې کوچني او لوی تشکیالت‬
‫لري‪ .‬د وزارتونو‪ ،‬ادارتو او نورو واحدونو د منسوبینو د شمیر د تثبیت لپاره احصایې ته اړتیا ده‪ .‬د دندو په الیحه‬
‫کې د مکلفیتونو بیلګې حتمي او اړینې دي چې ټولې دندې په جال توګه ویشل کیږي‪ .‬که چیري د تولید او‬
‫خرڅالؤ تصمیم و نیول يش‪ ،‬د تولید بازارموندنې‪ ،‬د مايل منابعو د تأمین لپاره او دايس نورو دندې ایجادیږي‪ ،‬او‬
‫ورته دندې کارکوونکو پرمنځ کې ویشل کیږي‪ .‬په حقیقت کې د دندو تعینوونکي سازمان اسايس هدف چې د‬
‫هغه سازمان دندې او مکلفیتونه د دندو الیحې په اساس وویيش‪.‬‬

‫د اصيل)‪ (Line‬او کومکي)‪) (Staff‬واحدونو تشکیل او مفهوم )‪:‬‬

‫په ورځنۍ اداره او تشکیل کې تر ټولو مهمه موضوع د اصيل او کمکي واحدونو له پیژندلو څخه عبارت دی‪ .‬د‬
‫دغو دوو واحدونو د دندو ترمنځ توپیر دادی چې اصيل واحدونو ته په انګلیيس ژبه کې‪ ) (Line‬او کومکي‬
‫واحدونو ته‪ ) (Staff‬ویل کیږي‪ .‬اصيل واحدونه چې د ادارې له اهدافو رسه مربوط اجرائیوي فعالیتونه کوي‪ ،‬د‬
‫ادارې یا مؤسسې ټول اصيل او امر ورڅخه صادیریږي او د ادارې په ټولو فعالیتونو باندې مستقم نظارت لري‪.‬‬
‫کومک ي واحدونه چې د ادارې د کارونو او اصيل دندو د پرمختګ په منظور وسایلو د برابرولو دنده په غاړه لري‪،‬‬
‫اکرثه مشوريت کارونه رسته رسوي‪ ،‬او په اصيل واحدونو مستقیم نظارت لري‪ .‬د اصيل او کومکي واحدونو تر منځ‬
‫شو‪.‬‬ ‫کوالی‬ ‫کې‬ ‫نقطو‬ ‫دوو‬ ‫الندې‬ ‫په‬ ‫فرق‬
‫‪1‬ـ د کومکي واحدونو وظای مشوريت‪ ،‬تخصيص یا کمکي جنبه لري په دايس حال کې چې د اصيل واحدونو‬
‫وظای خاصتاْ اجرائیوي دي‪.‬‬
‫‪2‬ـ د اصيل واحدونو ټول احکام اوامر مستقیامٌ د خپل تخت نظارت او فرماندهۍ الندې راوستيل‬
‫يش او ټول اوامر د ددوي له خوا صادریږي‪.‬‬
‫د اصيل او کمکي واحدونو تر منځ په اداراتو کې د مشکالتو د حل لپاره درې الري شته‪.‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 48‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪ 3‬ـ کمکی واحدونه باید ټول فعالیتونه د مشوريت او خدمايت او تخصيص برخو کې تخصیص کړي‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ په کمکي واحدونو کې کارشناسان باید خپل پیشنهادونه د علمي او قانوين معیارونو په اساس‬
‫سازمان ته وړاندې کړي ترڅو د اصيل واحدونو د تصدیق وړ وګرځي‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ د کمکی او اصيل واحدونو ترمنځ د مشکالتو د حل لپاره په سازمان کې یو کوچنی تشکیل دباتجربه او الیقه‬
‫پرسونل رسه رضوري دی تر څو ددوې ترمنځ مشکالت حل او فصل کړي‪.‬‬

‫‪.‬د دندې ډيزاين يا طرحه‬

‫په ټولو تولیدي واحدونو کې د دندو د مسؤلیتونو او مکلفیتونو له تنظم څخه عبارت دی چې د دغه کار ډیزاین‬
‫کیدل الندې د الیلو له مخې اهمیت لري‪:‬‬
‫‪ ‬ـ د کار ډیزاین کول کوالی يش په مشخصو دندو کې اجرآت‪ ،‬خاصتاٌ په هغه صورت کې چې د کارکوونکو د‬
‫تشویق غښتلې انګیزه منځته راوړالی يش‪ ،‬تر تاثیر الندې راويل د مثال په توګه کله چې مولدیت ته تقاضا زیاته‬
‫وي‪ ،‬د کارکوونکو د تبدیل یا غیابت له کبله د مصارفو کموالی هم له موثر ډیزاین رسه اړیکه لري‪.‬‬
‫‪ ‬ـ د دندې ډیزاین کول‪ ،‬کوالی يش له کار څخه د خوښۍ په میزان باندې اثر ولري‪ .‬د اوریدلو ستونزې د مال‬
‫درد‪ ،‬د پښودرد‪ ،‬همداشان روحي فشار‪ ،‬د وینې لوړ فشار او د زړه ناروغۍ ممکن په مستقیمه توګه د دندې له‬
‫ډیزاین رسه اړیکه ولري‪ .‬د دندې ډیزاین په الندې ډول یو لړ کاري عوامل په نظر کې نیيس ‪.‬‬

‫‪3 . 5‬د دندو تحلیل او تجزیه ‪ ( Jobs Analyses‬د دندو تحلیل او تجزیه هغه پروسه ده چې د برشي منابعو‬
‫د متخصیصونو په مرسته دیوه ځاى د ماهیت دروښانه كولو لپاره رسته رسیږید دندو تحلیل اوتجزیه د كار‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 49‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫كوونكو د انتخاب لپاره د معلوماتو د راټولولو‪ ،‬ویشلو او تادیه كولو په خاطر پكاروړل كیږى‪ .‬ددندى دتحلیل او‬
‫تجزئې لپاره بیال بیىل كړنالرې شته دى چې بی شمیره پایلې منځ ته راوړي دیوې دندې په اړوند د معلوماتو د‬
‫راټولو معموىل كړنالرى عبارت دى‪ :‬د چارو له مسولینو رسه خربې ‪ ،‬پوښتنلیك ( جوړونكې ‪ ،‬نه جوړونكې او یا‬
‫دواړه ) ددندى لیدل او د مخكینیویو معلوماتو راټولول لكه ‪ :‬د مكلفینو دویشلو ځانگړتیا و ښونلیك ده ددندى له‬
‫تحلیل‬
‫اوتجزى څخه اصىل موخه د الیحى جوړول دى‬
‫د دندې د تحلیل او تجزیې لپاره بیال بیلې الرې شتون لري چې بیالبیلې پایلې منځته راوړي‪ .‬له یوې دندې‬
‫رسه په تړاو د معلوماتو راټولولو معمول میتودونه له مصاحبې‪ ،‬د دندې له مشاهدي‪ ،‬او پخوانیو مکلفیتونو له‬
‫اظهار نامې څخه عبارت دي‪ .‬د دندې د تحلیل او تجزئې اصيل هدف د دندو د الیحې ترتیب کولو څخه عبارت‬
‫دی‪ .‬د دندو الیحه باید د یوه مدیریت په داخل کې د ټولو دندو ځانګړنې احتوا کړي چې په سمه توګه چمتو او‬
‫تنظم شوې وي‪ .‬د دندې د تحلیل او تجزیې په برخه کې باید الندې الرې په نظر کې ونیول يش‬

‫‪‬د کار په چاپیریال کې د کارکوونکو مستقامْ لیدنه‪.‬‬

‫‪‬له کارکوونکو او اداره کوونکو رسه مصاحبه )‪(interview‬‬
‫‪‬د معلوماتو د راټولولو په هدف د پوښتنپاڼې طرحه‪.‬‬
‫‪‬د اړوندې برخې له متخصصینو رسه مشوره او مصلحت‪.‬‬
‫‪‬له ورځنیو یاداشتونو څخه استفاده کول‪.‬‬

‫د دندو الیحه باید په یوه اداره كې د ټولو دندو لپاره موجود وى ‪ .‬هغه ددندو الیحه چې په درسته او سمه توگه‬
‫جوړه شوى وي د عميل عبا راتو درلوردنىك ده‪ .‬یعني په دقیقه توگه توضیح كوي چې څه باید پیښ يش‪.‬دهغه‬
‫متر كز په ملړين ابتداییې ‪ ،‬جاري او د یوه پست د ورځني دندو پر مكلفیتونو باندى اوسیږي((نه په فر عي او‬
‫اتفاقي دندو باندى ))ددندو په اړوند هر ښوونلیك باید د اجراییوي كارونو د ځا نگړى كیدو وړ یو اړ وي او باید‬
‫دنده په یوه یا درى جملو كې ترشیح كړى او باید د الس ته راوړنو پربنسټ وي او دندى د رسته رسولو لپاره‬
‫علی ا لبدل ( دبدلو وړ) وسیىل له ځانه رسه ولرى‬

‫‪‬په ربع وار یا میاشتني ډول د رپورونو تدوین‪.‬‬

‫‪‬د سهار له مخې د دندې په لور د مامورینو انتقال او دوباره خپلو ځایونو ته د هغوی‬
‫انتقال‪.‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 50‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪‬له تعین شوې بودیجې رسه د ډیپارټمنټونو مقایسه کول‪.‬‬

‫د دندې تحلیل ‪ :‬ځینې علامء عقیده لري چې د برشي رضورتونو په هکله د معلوماتو د راټولولو‬
‫سیستامتیک روش یوه اړتیا ګڼل کیږي‪.‬‬

‫د دندو تحلیل ته کتنه‬

‫میتودونه د معلوماتو منابع د دندو تحلیل‬
‫‪‬پوښتنپاڼه کارمندان د برشي منابع څیړونکی‬
‫‪‬مصاحبه سوپروایزر خارجې او داخيل مشاورین‬
‫‪‬د فرتونه او یاداشتونه د دندو ځیړونکی د دندې ځانګړنې‪ ،‬د دندو د الیحې‬
‫رشحه‬
‫د دندو د تحليل پړاوونه‬
‫د دندو د تحلیل پراوونه په الندې ډول دي‪:‬‬
‫‪-1‬د دندې لپاره پالنګذاري‬
‫‪.i‬د دندې د تحلیل د اهدافو پیژندنه‪.‬‬
‫‪.ii‬د مدیریت د لوړو مقامونو د حامیت ترالسه کول‪.‬‬
‫‪ -2‬د دندې د تحلیل چمتوالی او پیژندنه‬
‫‪.i‬د دندو او میتودولوژۍ تشخیص‪.‬‬
‫‪.ii‬د دندو شته اسنادو برريس‪.‬‬
‫‪.iii‬مدیرانو او کارکوونکو ته د پروسې اختیار کول‪.‬‬
‫‪3‬د دندې د تحلیل اجرآ‬
‫‪.i‬د دندو د تحلیل اړوندو اطالعاتو راټولونه‪.‬‬
‫‪.ii‬د طالعاتو برريس‬

‫‪4‬د دندو لوايح او وظيفوي ځانګړنې‬

‫د دندو له تحلیل څخه السته راغيل نتیجه د دندو الیحې د ترتیب او د مشخصاتو لپاره کارول کیږي‬
‫په ډیرو حالتو کې د دندو مشخصات او د دندو الیحه د یوه داسې واحد سند په توګه ترتیب کیږي چې بیالبیلې‬
‫برخې ولري‪.‬‬
‫د دندو په الیحه کې یوه شخص ته سپارل شوي کارونه ‪ ،‬مسؤلیتونه او ماموریت مشخص کیږي‪ .‬د دې په واسطه‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 51‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫دا روښانه کیږي چې باید څه شی تر رسه يش‪ ،‬په کوم ځای کې تررسه يش او څنګه تررسه کیدای يش‪.‬‬
‫د دندو د مشخصاتو په سند کې د اجرا کوونکي شخص پوه‪ ،‬مهارتونه او کاري استعداد او د دندې د رسته رسیدو‬
‫په ترڅ کې د هغه د خوښۍ اړتیاوې لیست کیږي‪.‬‬
‫‪3 .‬د دندو د اجرا عنارصو او د غوراوي معیار‬
‫د دندې د اجرآ عنارص او د غوراوي معیار په الندې ډول دی‪:‬‬
‫‪‬د دندې د اجرآ عنارص‪.‬‬
‫‪‬د معیار له مخې غوراوي‪.‬‬
‫‪‬د غوراوي د معیار بنسټ‪.‬‬
‫‪‬د کار کمیت‪.‬‬
‫‪‬د کار کیفیت‪.‬‬
‫‪‬له نورو رسه تطابق‪.‬‬
‫‪‬په کار کې حضور لرل‬
‫‪‬د خدمت دوره‪.‬‬
‫‪‬د انعطاف قابلیت‪.‬‬

‫‪3 .‬د مکلفیتونه ترشیح‬

‫د دندو په الیحه كې د ونډو او مكلفیتونو منوىن د درى برخو درلودنكې دي لكه ‪( :‬موضوع ‪ ،‬موخه‬
‫یا مرام او فعل یا څپرک)‬
‫فعل یا څپرکی‬ ‫مرام یا موخه‬ ‫موضوع‬
‫راټولوى‪.‬‬ ‫دبودجوى غوښتنه دارزوىن په خاطر‬ ‫مايل اطالعات‬
‫پا ک کاري كیږى‪.‬‬ ‫له ټا كل شوى مهال ويش رسه سم‬ ‫كمپیوترى توكې‬
‫رسته رسوى‬ ‫دمايل پالن ساتني په خاطر‬ ‫تحلیيل او تجزیوي مطالعي‬
‫معاینه او جوړوى‪.‬‬ ‫دورځي یا نظر په اړتیاو‬ ‫سامان آالت‬
‫تالیفوى‬ ‫ادارى برخي نه د ویشني په خاطر‬ ‫ثبتی اطالعات‬

‫د دندو په یوه الیحه کې د زده کړې مدیر او د مکلفیتونو د پرمختګ منونه‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 52‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪1‬ـ پالنګذاري‪ :‬د پرسونل د پرمختګ او زده کړې لپاره د سرتاتیژیو پرمختګ او تطبیق‪ ،‬د پرسونل د انکشاف او د‬
‫زده کړي د اړین ارزونې لپاره د یوه سیستم منځته راوړل‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ برريس‪ :‬د راپور ورکولو ارزونه‪ ،‬د پرسونل انکشايف او زده کړه یز پالنونه او د هغوی السته راوړنې د وخت له‬
‫مخې د منل شو فورم په واسطه د برشي منابعو د برخې مسؤل ته سپارل کیږي‪.‬‬
‫‪3‬ـ د پرسونل د انکشاف او تنظیم راپور ورکول‪.‬‬
‫‪4‬ـ د ډیپارټمینټ د توفق شوي بودیجې مطابق د مصارفو کنرتول او تنظیم‪.‬‬
‫‪ 5‬ـ د پرسونل د انکشايف او زده کړه ا یزو اړتیاوو لپاره له مدیرانو‪ ،‬نورو ډیپارټمنټونو او اجرایوي مدیرانو رسه د‬
‫اړیکو تامینول‪.‬‬
‫‪ 6‬ـ د پرسونل د زده کړه ایزې او انکشايف پوهې د لوړولو لپاره د تیوریو او میتودونو برابرل او مدیریت په داخل‬
‫کې د رئیسانو‪ ،‬مدیرانو او پرسونل لپاره د مناسبو معلوماتو چمتو کول‪.‬‬
‫‪ 7‬ـ په دې برخه کې ډاډ ترالسه کول چې فعالیتونه د سازماين اړتیاوو‪ ،‬د کیفیت‪ ،‬صحت‪ ،‬مصؤنیت د مدیریت‪،‬‬
‫قانوين رشایطو‪ ،‬د چاپیریال او عمومي مواظبت له پالیسیو رسه مطابقت لري‬
‫د دندې تحلیل )‪(Job analysis‬‬

‫الیحه‪ :‬د هغه قواعدو او مقرارتو مجموعه ده چې د اسايس قانون ‪ ،‬عادي قانون او مقراراتو څخه‬
‫وروسته څلورم مقام لري‪ .‬د ذکرشوو قوانینو توضیح او تفسیر په کې صورت نیيس او هره خپلواکه‬
‫اداره یې د رامنځته کیدو صالحیت لري‪ .‬لکه وزارتونه‪ .‬په یوه اداره کې د دندې په اړه مکمل معلومات د‬
‫دندې الیحه‪) (job description‬او د دندې حالصه‪) (job specification‬کې استعاملیږي‪ .‬د ندو تحلیل او‬
‫تجزیه چې د چارو د ویش په نوم یادیږي‪ ،‬په هغه کې د یوي دندې په محتوا‪ ،‬فعالیتونه‪ ،‬د هغې رضورتونه په نظر‬
‫کې نیول کیږي‪ ،‬د دندې دتحلیل او تجزیه اسايس توکې عبارت دي له د اړینو کسانو استخدام‪ ،‬باور ترالسه‬
‫کول‪ ،‬او خارجي چاپیریال مطالعه څخه عبارت دي‪ .‬د دندو تحلیل او تجزیې په هکله اسايس پوښتنې‪.‬‬

‫‪‬څه ډول فعالیتونه د وظیفې تشکیلیدونکی دي؟‬

‫‪‬څه ډول باید دغه فعالیتونه رسته ورسیږي؟‬
‫‪‬کارکوونکی باید د علم‪ ،‬مهارت او رفتار له مخې څه ډول وي؟‬

‫‪:‬د دندو تحلیل او تجزیه دوه برخې لري‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 53‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪1‬ـ د دندې الیحه )‪(Job description‬‬

‫‪ 2‬ـ د دندې خالصه )‪(Job specification‬‬

‫د ندې الیحه‪(Job description) 1‬‬

‫د دندو الیحه څه شی ده او کومې برخې روښانه کوي؟ د ندو الیحه له یوه سند څخه عبارت دي چې د رسته‬
‫رسوونکي دندې ترشیح کوي‪ .‬له ورته سند څخه د استخدام‪ ،‬روزنې‪ ،‬پراختیا‪ ،‬معاش‪ ،‬کارکوونکو د درجې او د‬
‫مؤسسې د انکشاف په برخه کې استفاده کیږي‪ .‬یا په بل عبارت د دندې الیحه یو تحریري سند دی چې په یوه‬
‫اداره کې د پوست د شتون دلیل په ګوته کوي‬
‫ددندو الیحه الندنې ټيك روښانه كوى‪:‬له كاركوونىك نه دكارد رسته رسونو غوښتنه كوى ؟ د دندى كوم معیارونه‬
‫باید كار كوونيك رسته ورسوي تر څو اغیزمنتوب ولري همدارنګه د دندى الیحه دا موضوع ځانگړى كوي چي یو‬
‫كاركونىك څرنګه كوالى يش خپله دنده په بریالیتوب رسه رسته ورسوي اود كومو رشایطو الندى باید دندې رسته‬
‫ورسیږي‬

‫‪‬باید كار كونىك ته د دندو او مسولیتونو په اړوند معلومات ور كړي ‪.‬‬

‫‪‬باید روښانه كړو چې كوم ډول وړتیاو ته اوس او په راتلونكی كې اړتیا لرو‪.‬‬
‫‪‬د دندو له الیحه رسه موږ خپل كارى فعالیتونه او د راپووركولو اړیكې ځانگړى كوو‪.‬‬
‫‪‬د نوى مقررۍ لپاره باید پوه شو چې كوم الزمه رشایط د گټوورو الزمو اجرااتو لپاره رس ته‬
‫ورسوه‪ .‬او څه ډول په یوه خرب او اعالن كې دندى ته انعكا س وركړو‪.‬‬
‫‪‬موږ كوالي شو د كار كونكو كاري كړىن ددندو د الیحه پر بنسټ وارزو‪ .‬چې آیا هغوى‬
‫گټورى او ناگټورى كړىن لرى او كنه‪.‬‬
‫‪‬د دندو د الیحى په درلودلو رسه كوالى شو یو ثابته او ټینگ صورت د معاشوتو منځته‬
‫راوړو‪.‬‬
‫‪‬كوالى شو د فعالیتونو او اجرااتو لپاره د دندو الیحه خپل بنسټ وگرځو‪.‬‬
‫‪‬دندو الیحه د پوره دندو د تحلیل او تجزیه پر بنسټ منځته راځي‪.‬كه هركله وغواړو یوه دنده‬
‫تحلیل او تجزیه كړو باید دا الندى پوښتنې د مخىك لیك په توگه په پام كې ونیسو‪.‬‬
‫‪‬دادارې د مراتبو په لړۍ دندو موقعیت څه ده؟‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 54‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪‬دغه دندې كوم فعالیتونه له ځانه رسه لرى ؟ ( لر لید او مدیریت )‬

‫‪‬ددى پست ونډې او مكلفیتونه څه دي؟ د لته كوالى ىش د پست د حساب وركوىن ټوله ونډه‬
‫روښانه او ترشیح كړى‪.‬‬
‫‪‬ددى دندې هدف او السته راوړنې چې یو غړي ته سپارل كیږي كومې دي ؟‬
‫‪‬په دنده كې د مكلفیتونو د رس ته رسونې لپاره له كومو توكو‪ ،‬اسبابو او موادو نه كار واخلو ؟‬
‫‪‬په دنده كې د مكلفیتونو د ښې رس ته رسونې لپاره له كومو كړنالرو او پړاونو نه كار‬
‫واخلو؟‬
‫‪‬د وړاندى شوي موق مهمه ونډې مكلفیتونه او كلیدي پایلې كومې دي ؟ دغه پوښتنه تاسو رسه مر سته كوي‬
‫تر څو هغه باارزښته فعالیتونه چې له یوه پست نه هیله كوى بیل كړى‪.‬‬
‫‪‬كوم ډول كړنالرى‪ ،‬مهارتونه‪ ،‬پوهي او تجارب د كلیدى پایلو د السته راوړنو لپاره مهمه او باارزښته دى ؟ له دى‬
‫پوښتنى رسه تاسو د یو ټاكيل كس په غوره توب ټینگار كوى چې د كار د رس ته رسولو لپاره رضورى ده‪ .‬نورې‬
‫كومې خواوې مهمې دي تر څو پورى ورگډى يش‪ ،‬د بیلگى په ډول چاته‪ .‬د دندو په الیحه کې د یوي دندې په‬
‫اړه الندې معلومات وړاندې کیږي‪:‬‬
‫‪1‬ـ د دندې عنوان )‪ :(Job Title‬د دندې عنوان باید د تشکیالتو له مخې سم وي‪ ،‬دنده باید په سمه توګه‬
‫ترشیح کړي لکه مسؤل‪ ،‬ټرینینګ افیرس او داسې نور‪.‬‬
‫‪2‬ـ نیټه) ‪ :(Date‬دغه ددې څرګندونه کوي چې د دندې الیحه څه وخت لیکل شوی ده او څه وخت د اجرا‬
‫کیدلو وړ دي‪.‬‬
‫‪3‬ـ مقدمه) ‪) :(Introduction‬پدې کې باید د پروژې د تشکیالتو‪ ،‬ډیپارټمنټونو‪ ،‬پالنونو او فعالیتونو په برخه کې‬
‫باید مفصل توضیحات وړاندې کړای يش‪ ،‬او همدارنګه په څنګ کې یو لړ ضمني معلومات هم درج کیږي تر څو‬
‫دنده په سمه توګه درک يش‪.‬‬
‫‪ 4‬ـ په تشکیل کې باید واضح يش چې دنده په کوم شخص پورې اړه لري او کوم یویې د مدیریت دنده په غاړه‬
‫لري‪ .‬دغه معلومات باید د یوه چارټ په واسطه وړاندې يش‪.‬‬
‫‪5‬ـ د رول خالصه یا لنډیز)‪ :(Rule Summer‬د دندې رول باید په یوه جمله کې خالصه کړای يش چې څه‬
‫لپاره دغه دنده رامنځته شوې ده‪ ،‬د مثال په ډول د اداري پرسونل د زده کړو چارو اداره کول‪.‬‬
‫‪6‬ـ دندې او مسؤلیت‪ :‬د هغو دندو لیست چې مستخدام یې ترالسه کوي‪ ،‬باید مشخص‪ ،‬معین فعالیت وي‪.‬‬
‫مثال په توګه هر کارکوونکی د خپل فعالیت ورځنی راپور اړونده مدیر ته تسلیم کړي‪.‬‬
‫‪7‬ـ د شخص مشخص کول‪ :‬د مهارتونو پوهې دغه برخه د دندي لپاره مطلوب شخص ته نښه او ترشیح کوي‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 55‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫چې کارکوونکی باید کوم اوصاف او قابلیتونه ولري تر څو ورسپارل شوې دندې په سم ډول تررسه کړي‪ .‬د مثال‬
‫په ډول یوه دفرت کارکوونکی باید په دری او پښتو ژبه خربې وکړای يش‪ ،‬او همدارنګه په خارجي مؤسیساتو کې‬
‫انګلیيس ژبه ډیر اهمیت لري‪.‬‬
‫‪8‬د کار رشایط‪ :‬د کار فزیکي او محیطي رشایط باید مشخص يش‪ ،‬مث ْال دندې له مخې چاپیریال باید‬
‫مساعد وي‪.‬‬
‫‪9‬ـ معاش او رشایط‪ :‬معاش‪ ،‬درجه‪ ،‬رخصتي‪ ،‬حقوق‪ ،‬له کور څخه تر دفرت پورې د کارمند تګ راتګ ‪ ،‬د قرارداد‬
‫وخت او د کاري ساعتونو تعین کیدل د هغو رشایطو له لړ څخه ګڼل کیږي چې کارکوونکې ته په پوره توګه‬
‫معلوم وي‪.‬‬
‫دندوالیحه الندې درې برخې لري‪.‬‬
‫‪‬د بست پیژندنه چئ په عنوان کې راځي‪.‬‬
‫‪‬لنډه مقدمه ‪.‬‬
‫‪ ‬مسؤلیتونه‬
‫د اهل کار کسانو ځانګړتیاوې‬
‫د تحلیل او تجزیه په برخه کې په وړاندې شویو معلوماتو برسیره نن ورځ د مدیریت پوهانو نور معیارونه او موازین‬
‫هم په مدیریتي امورو کې شامل کړیدي‪ .‬له دغه لړ څخه دوه یې هغه عنارص دي چې په واسطه یې د دندې او‬
‫داوطلب ځانګړنې ال په ښه ډول څرګندیدالی يش‪ .‬په دې صورت د داوطلب مشخصات په یوه معیاري فورم کې‬
‫درج کیږي او د دواطلب له لوري اخیستل شویو منراتو رسه پرتله کیږي او په دې ډول د منتخب پالوې له لورې‬
‫ارزیايب کیږي‪ .‬د مثال په ډول د برشي منابعو یو مدیریت یو یا څو د طب ډاکټران استخداموي‪ .‬هغه معین فورم‬
‫چې د ارزښت او مشخصاتو له مخې پکې د دواطلبانو لیاقت ارزول کیږي په الندې ډول دي‪.‬‬

‫‪‬د تحصیل درجه‪.‬‬

‫‪‬کاري تجربه‪.‬‬
‫‪‬لیاقت‪.‬‬
‫‪‬په سمه توګه د دندې تررسه کول‪.‬‬
‫‪‬له دندې رسه عالقمندي‪.‬‬
‫‪‬امانت داري او قضاوت‪.‬‬
‫‪‬دا بتکار قوه‪.‬‬
‫‪‬جسامين او رواين حالت‪.‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 56‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪‬د مسؤلیتونو د اجرا کولو او د غوره انساين اړیکو د تأمنولو وړتیا‪.‬‬

‫ورته فورمه د غوره شوي پالوې له لورې ارزول کیږي او تر السه شویو منرو د اوسط زیاتوايل په حساب د‬
‫داوطلبانو د غوراوي یا انتصاب عمل صورت نیيس‪.‬‬
‫د ورته فورمه‪ ،‬دندې او نوماند د مخشصاتو له تحلیل او تجزیې رسه د واجد رشایط اشخاصو د غوراوي پروسه‬
‫صورت نیيس‪ .‬په دې برخه کې کوالی شو عميل فورم په الندې ډول مطالعه کړو‪.‬‬

‫د اهل کار پيژند پاڼه‬

‫په پاڼه کې درج شویو منراتو ارزونه او پرتله په دې ډول تررسه کیږي چې که چیرته د معیاري او‬
‫اخیستل شویو منربو ترمنځ توپیر زیات وي او د یاد شوي بست لپاره کاندید مطلوب نه وي‪ ،‬نو‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 57‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫که یی معیار ي منري پوره وي نو استخدامیږي کنه نو داستخدام څخه یې ډډه کیږي‪ .‬د کارکوونکو د غوراوي‬
‫لپاره ورته فورمې زیات ډولونه لري‪ ،‬خو هره دنده د خپل ماهیت له مخې خپل اړوند شاخصونه په فورم کې درج‬
‫کوي او دخپلو لومړیتوبونو د درجې له مخې د کارکوونکو فورمي ارزوي‪ .‬یادونه کیږي چې یو معیاري فورم او‬
‫ځانګړنې د داوطلبانو د ټولو مشغولیتونو لپاره نه کارول کیږي‪ ،‬ځکه د هغو نسبي مشخصاتو اهمیت چې د طب‬
‫دیوه ډاکرت د غوراوي یا انتصاب لپاره کارول کیږي‪ ،‬داقتصاد پوهنځي د یوه استاد لپاره کار نيش ورکوالی‪ .‬نو‬
‫ویل کیږي چې د شغل مطابق د نوماندانو د مشخصاتو د ارزونې او تحلیل لپاره له ځانګړیو فورمونو څخه‬
‫استفاده کیږي ‪.‬‬

‫ګامرل(‪(Recruitment‬‬

‫د یارلسم قانون‪ :‬د ښو او کارپوه خلکو د موندنې لپاره هڅه وکړئ! تثودور روزولت وایې‪ ( :‬توټولو ښه اجرایه‬
‫مدیرهغه دی‪ ،‬چې وکوالی يش ازمویل شوي وګړي و ټاکي او هغه کارچې ورته سپارل کیږي‪ ،‬په سمه توګه‬
‫تررسه کړي او د دې توانایي ولري‪ ،‬چې د کار تررسه کولو پرمهال دهغوی ترمنځ یوه ډیره ښه اړیکه شتون لري )‬
‫د استخدام( ‪:(Staffing‬د تشو بستونو (ځایونو) ډکول د کسانو راجلبول‪ ،‬نیول‪ ،‬تبدیلول او رتبې ورکولو‬
‫پروسې ته استخداموال یا ګامرل وایي‪ .‬یا په بل عبارت د یو سازمان په تشکیل کې د خايل بستونو ډکول او ډک‬
‫ساتل د لیاقت او وړتیاوو څخه عبارت د استخدام څخه دي‪ .‬د خايل ځایونو د ډکولو له پرويس څخه عبارت دي‪.‬‬
‫استخدام په یوه سازمان کې د تعین شویو اصولو له مخې په کارونو باندې د خلکو دګامرلو له پروسې څخه‬
‫عبارت دي ترڅو د سازماين اهدافو د تعقیب لپاره د اهل کار افرادو استعدادونه مثمره نتیجه ورکړي‪ .‬استخدام‬
‫هغه کار دي چې د هغې له مخې تجربه لرونکي او په کار پوه خلک په یو سازمان‪ ،‬اداره او یا ټولنه کې مقرریږي‬
‫او په هغی تش ځایونه ډکیږي‪ .‬د کار غوره د یوی مؤسسې جوړښت کې د یوي دندې تر رسه کول او په نظر کې‬
‫نیول د غوره کار ټاکنه کې د کار کوونکي د ځواک ټاکنه رضوري ده‪ .‬باید نوي ټاکل شوي او پخواين کارکوونکي‬
‫دواړه ترغیب او تشویق يش‪ ،‬تر څو د کار د تررسه کولو رسه یې عالقه او شوق زیات يش‪ .‬که چیرې په مختلفو‬
‫سکتورونو کې مونږ ته د برشي ځواک رضورت وي او هغه مونږ د واسطې په اساس استخدام کړو نو پروژه به په‬
‫راتکونکي کې زیات مشکل رسه به مخامخ يش‪ .‬لومړی باید دا تشخیص يش چې ددې قابل دی او اړونده‬
‫وظیفه تررسه کولی شې‪ ،‬کله چې وظیفه تشخیص کړای يش بیا ورته د کارګرو استخدام د تخصص په اساس‬
‫دی‪.‬‬ ‫رضوري‬
‫په عمومي ډول اوسنی دور د پالنګذاري دور دی‪ ،‬نو تصدیګانې جوړول‪ ،‬کاروبارته پراختیا ورکول او د منافعو د‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 58‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫زیاتوايل په خاطر مونږ پالنګذاري کوو‪ .‬د پالنګذارۍ څخه تر هغه وخته پورې اعظمي استفاده نشو کوالی چې‬
‫تر څو مونږ د برشي قوې په پرمختیا باندې خصويص توجه ونه کړو ‪ ،‬ځکه چې برشي قوه د کار قوې او وسایلو‬
‫کاروبار ادارې ته پراختیاد هغې نظم په نقص او مفادو زیاتوايل کې مهم رول لري‪ .‬دکاروباري ادارو د کامیابۍ‬
‫لپاره ښکاري چې برشي قوې استخدام په سمه او درسته توګه تررسه يش‪ .‬د کارګرې قوې استخدامول یوه پراخه‬
‫اصطالح ده‪ .‬دې کې د برشي منابعو استخدام‪ ،‬د مزد جوړښت‪ ،‬د کارګرانو تربیه ‪ ،‬ترقي‪ ،‬تبادل او تفاوت او نور‬
‫موضوع شامل دي‪.‬‬

‫د ګامرنې عمومي اصول )‪(General Principles of Staffing‬‬

‫د ملکي خدمتونو نو سیستم په درو اصول باندي والړ دی‪ ،‬چې په الندې ډول په نظر کې نیسو‪.‬‬
‫‪1‬ـ سیايل‪ :‬چې په حکومتي چارو کې ټول اوسیدونکې د وړتیا پر اساس یو له بل رسه سیايل وکړي او کارته‬
‫جذب يش‪ ،‬ترڅو له دې الرې د ادارې چارې د وړ او باظرفیت وګړو په وسیله تررسه يش‪.‬‬
‫‪2‬ـ د مساوي فرصتونو رامنځته کول‪ :‬چې په هغه کې ټولو اوسیدونکو ته مساوي فرصتونه برابر يش‪ ،‬تر څو د‬
‫ازاد رقابت له الرې حکومت ته رايش‪.‬‬
‫‪3‬ـ بې لوریتوب ‪ :‬معنا دا چې د ملکي خدمتونو ټول مامورین وکوالی يش‪ ،‬چې پرته له اړیکو په ورته مالتړ او‬
‫ظرفیت رسه په حکومت کې خدمت وکړي‪ .‬ددې لپاره چې کارونه د ملکي خدماتو په څانګه کې په ښه ډول‬
‫عميل کړو د استخدام یو سیستم د ملکی خدمتونود څانګې خپلواک کمیسون په وسیله د رقابتي ازمویني له‬
‫الرې رامنځته شوی او په فعالیت بوخت دی‪ ،‬که څه هم ګ شمیر هیوادونه د بیالبیلو الرو څخه دغه هدف ته‬
‫ځان رسوي‪ ،‬خو دغه ټول هیوادونه عینې هدف او ددې سیستم د رامنځته کیدو له الرې تعقیبوي‪ ،‬استعدادونو‬
‫او ظرفیتونه پیژندل کیږي او په مناسبه دنده باندې ګامري‪.‬‬

‫د استخدام پړاونه )‪(Steps of Staffing‬‬

‫‪ .‬ددې لپاره چې په آسانه ډول د کمیت او کیفیت له مخې مدیریت اهداف مشخص يش‪ ،‬نو الزمه ده چې د‬
‫خايل پستونو لپاره اهل کار اشخاصو لټون ويش‪ .‬همدرانګه لکه سازمان د هدف ترالسه کولو لپاره لومړنیو‬
‫وسایلو‪ ،‬تجهیزاتو او مطلوبې ټکنالوژۍ ته ته اړتیا لیدل کیږي او هر رشکت کوشش کوي ترڅو غوره وسایلو څخه‬
‫استفاده په صورت کې د رشکت اهداف تعین کړي‪ ،‬اهل کار او واجد رشایطو انساين قوه هم د رشکت اهدافو‬
‫لپاره اړینه کڼل کیږي ‪ ،‬نو د رشکت استخدام مدیریت کوشش کوي الیقه بااستعداده او وړ اشخاص په دندو‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 59‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫وګامري‪.‬‬
‫د استخدام مدیریت الندې موارد په نظر کې نیيس‪:‬‬

‫‪‬د کارکوونکو د فعالیتونو ارزونه او د اړتیاوو تشخیص‪.‬‬

‫‪‬انتخاب (غوراوي)‬
‫‪‬تقرر‪.‬‬
‫‪‬پوه‬

‫استخدام رشايط )‪(Conditions of Staffing‬‬

‫استخدام په هر هیواد کې د اقتصادي وضعیت‪ ،‬سیايس‪ ،‬اجتامعي کلتوري او نور عواملو له مخې متفاوت دي‬
‫خو البته بعضی د استخدام رشایط په اکرث هیوادونو کې یو شانته دې‪ .‬دلته د افغانستان اسالمي جمهوري‬
‫دولت د ملکي خدماتود قانون د دوهم څپرکې له مخي د الندې رشایطو لرونکي دي‪.‬‬

‫‪ ‬کارکوونکی باید د افعانستان تابعیت ولري‪.‬‬

‫‪‬عمر یې د ‪48‬او ‪61‬کلونو ترمنځ وي‪.‬‬
‫‪‬د باصالحیته سټو له لوري د روغتیا تصدیق ولري‪.‬‬
‫‪‬له داخيل یا باندنیو رسمي تعلیمي مؤسساتو څخه د دولسم ټولګي د فراعت سند ولري‪.‬‬
‫‪‬د باصالحیته محاکمو له لوري تر جنایي حکم الندي نه وي راغيل‪.‬‬

‫کوم څه چې د استخدام پړاو کې خورا اهمیت لري‪ .‬له سرتتیژیک استخدام څخه عبارت دي ځکه‬
‫استخدام ته د برشي منابعو د سرتاتیژیکي پالنګذارۍ په سرتګه کتل کیږي‪ ،‬ځکه استخدام هغه میکانیزم دی‬
‫چې په اساس یې پالنونه تطبیق کیږي او چوکاټ کې یې سازماين اهداف تحقق مومي‪.‬‬

‫د استخدام پروسه )‪(Process of Staffing‬‬

‫د برشي منابعو په استخدام کې د ټولو مشکالتو څخه د بچ کیدو او د کارګرانو مسایل په ښه طریقې د حل لپاره‬
‫ددې عواملو څخه استفاده کیږي‪.‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 60‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪‬مامورینو استخدام یا د برشي قوه استخدام‪.‬‬

‫‪‬د برشي قوې انتخاب‪.‬‬
‫‪‬د کارګرانو د مزدورۍ جوړښت‪.‬‬
‫‪‬د کارګرانو روزنه‪.‬‬
‫‪‬د مامورینو د ترقۍ مراحل‬
‫د کارکوونکو د پیدا کولو روشونه‬
‫‪‬مستقیم روش‪.‬‬
‫‪‬غیر مستقیم روش‪.‬‬
‫‪‬وسطي روش‪.‬‬

‫مستقیم روش‪ :‬په دې روش کې له کومې واسطې پرته د کاري قوې برشي منابعو رسه اړیکې نیول کیږي‪.‬‬
‫غیرمستقم روش‪ :‬دغه روش د کارکوونکو د پیدا کولو تر ټولو مهم روش ګڼل کیږي‪ .‬په دې صورت کې د‬
‫کارکوونکو پیدا کولو اعالنات د ورځپاڼو‪ ،‬جرایدو او مجالتو له الر نرش او خپریږي‪.‬‬
‫وسطي روش‪ :‬دغه روش نسبتاْ زیات لګښت ته اړتیا لري چې د کارموندنې د دولتي او خصويص اژانسونو له‬
‫الرې تر رسه کیږي‪ .‬په دې لړ کې یو شمیر نور روشونه هم شته چې د کارګرانو له اتحادیو رسه اړیکې او‬
‫سفارښتنې یې د مثال په ډول وړاندې کوالی شو‪.‬‬
‫د برشي قوې یا د کارمندانو د پیدا کولو منابع‬
‫په عمومي توګه د کارکوونکو د پیدا کولو لپاره دوه منابع دي یوئې داخيل منابع او بل یې خارجې منابع دي‪،‬‬
‫داخيل منابع د ادارې په داخل کې او خارجي منابع د ادارې څخه خارج وي‪.‬‬
‫داخيل منابع‬
‫ددې پرنسیپ په ذریعه یوه اداره د خپلو مامورینو څخه اهل و ګړي ګامرې او د ادارې مامورینو لپاره د ترقی او‬
‫پرمختګ زمینه برابریږي یا اداره د خپل اړتیا وړ برشي منابع د خپلو موجوده کارګرو څخه چې په اداره کې کار‬
‫کي پوره کوي چې دا کیدای يش د یو پوست ته د ترفیع یا انتقال په شکل یا هم د اضافه کارۍ په ډول وي‪.‬‬
‫د داخيل منابعو څخه د کارګر موندنې ګټې‬
‫‪‬د کاري محیط څخه خربتیا‪ :‬د یوي تصدې کارکوونکي باید د اداري محیط او ماخول په اړه پوره خربتیا او‬
‫معلومات ولري‪ ،‬که یونوی کارګر استخدام يش نو د کار او ماخول په اړه معلومات یو څه وخت نیيس او که په‬
‫اداري داخل کې وي نو بیا وخت د ضایع مخنیوی کیږي او اداري ماخول رسه مخکی له مخکی بلد وي‪.‬‬
‫‪‬د زیار او زحمت جذبه‪ :‬د تصدې یا ادارې په کارکوونکو کې د زحمت او زیار جذبه زیاتیږي‪ ،‬ځکه هغه ته‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 61‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫معلوم وي که زما د مولدیت معیار لوړ يش‪ ،‬نو کیدای يش چې پهلوړ پوست باندي وګامرل شم‪.‬‬
‫‪‬روزل شوي کارګر‪ :‬کله چې کارګر د داخيل منابع څخه خايل پوست ته انتخابیږي نو مخکې روزل شوی وي‬
‫نو د هغي مهارت استعداد او تجربه په اړه مکمل معلومات لري او هغوي په خپله خپل مسؤلیتونه ښه درک‬
‫کوالی يش‪.‬‬
‫‪‬د لګښتونو څخه مخنیوی‪ :‬کله چې یوه اداره پوستونه اعالنوي نو اداره مجبوره دي چې په اخبارونو یا انټرنیټ‬
‫له الرې اعالن کړي چې یو څه اندازه لګښتونه ایجادوي چې په دغه د اضايف لګښتونو مخنیوی کیږي‪.‬‬
‫د داخيل منابعو څخه د کارګر موندنې نواقص‬
‫‪‬د تنګ نظرۍ نقطه‪ :‬د داخيل وسایلو څخه استخدام شوې مامورینو ډیر وخت پورې دټیته درجه خدمات‬
‫رسته رسويل وي‪ .‬هغوی د نتګ نظر خاوندان وي‪ .‬د لوړ پوست په استخدام رسه هغوی په پراخه نظر خپل‬
‫دندې رسته نه يش رسولی‪.‬‬
‫‪‬د اهل کار وګړو په استخدام کې ستونزې‪ :‬د داخيل وسیلې څخه د کارکوونکو د استخدام په وجه د انتخاب‬
‫دایرې کار محدودیږي او بعضې وختونه د ادارې لپاره د اهل کار وګړو په استخدام کې ستونزې رامنځته کیږي‪.‬‬
‫‪‬د دندو چانس کمیدل‪ :‬ددې پرنسیپ په وجه د برشي قوې د ځوان نسل لپاره د وظایفو چانس کمیږي‪.‬‬
‫‪‬د خوښ ناخوښ ستونزه‪ :‬کله چې استخدام د داخيل ذرایعو څخه صورت ونیيس‪ ،‬کله نا کله د خوښوايل او‬
‫ناخوښوايل موضوع هم پیدا کیږي او اهل کار وګړي نظر اندازه‬
‫کیږي‪.‬‬
‫د کارګرموندنې خارجي منابع‬
‫‪4‬ـ د خارجي وسایلو څخه د برشي قوې استخدام‬
‫‪‬اشتهارت او اعالنات‪ :‬د دکار موندنې لپاره ښه رسچینه دی کله چې په یوه اداره کې یو پوست خايل او هغه‬
‫اعالنیږي‪ ،‬باید پوه‪ ،‬تجربه او اهل کارګرو دپلټنې لپاره په محيل‬
‫ورځپاڼو‪ ،‬تجاريت او محيل مجلو کې اشتهارات ورکول کیږي او په اشتهار کې د یو پوست تفصیل مث ْال دې‬
‫پوست عمده برخه‪ :‬زده کړه‪ ،‬تجربه‪ ،‬معاش او فرایض ورکول کیږي‪.‬په اشتهار کې د درخواست‬
‫‪(Application‬د رالیږلو پته‪ ،‬د کار طریقه‪ ،‬د ادارې نوم یاپست پته په درځواست ‪) (Application‬درلیږلو‬
‫لپاره اخرنی نیټه هم لیکل کیږي او دغه طریقه یوي ادارې ته ښه او بامسؤلیته اشخاصو ګامرل دي‪.‬‬
‫‪‬د روزګار دفرت‪ :‬د دندې د موندلو د سهولت لپاره دولت په هیواد کې د روزګار دفرت جوړوي‪ ،‬که کوم پوستونه‬
‫په اداره کې خايل کیږي نو دمربوطه ادارې دپوستونو تفصیل‪ ،‬د روزګار او دندو دفرتته لیږي‪ .‬د روزګار دفرت‬
‫پوستونه په اعالناتو تخته( نوټس بورډ )باندې لګوي کوم اشخاص چې اهل کار وي د روزګار دفرت ته هغې خلکو‬
‫دوسیه اړونده ادارو ته لیږي‪ .‬په دې طریقه ادارو ته د اشتهار مصارف نه رامنځته کیږي‪.‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 62‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪‬د دمامورینو داستخدام اداره‪ :‬په اکرثه هیوادونو کې دايس دغه دفرت هم موجود وي چې د‬
‫هیواد د يب روزګارې کارګر قوې ته د روزګار دپیداکولو لپاره هلې ځلې کوي‪.‬‬
‫‪‬تعلیمې ادارې‪ :‬په پرمختللو هیواونو کې مختلفي ادارې د تعلیمي ادارو رئیسانو رسه په اړیکه کې وي کله چې‬
‫په یوي ادارې کې پوست خايل اعالنیږي‪ ،‬نو تعلیمي ادارې رئیسانو ته د هغه پوست تفصیالت لیږل کیږي‪.‬‬
‫رئیس د پوست اهل محصلین مربوطه ادارو ته معريف کوي‪.‬په دې طریقه اداري د مصارفو څخه ساتل کیږي‪.‬‬
‫بلکې ادارې ته یو ښه کدر هم تر السه کیږي‪.‬‬
‫‪‬دغیرې تقاضا شوې عریضې‪ :‬ځینو ادارو ته د دندې غوښتونکي خلک عریضې لیږد وي ‪.‬که په کومه اداره‬
‫کې پوست خايل کیږي نو لومړی هغه راغيل درخواستونو څخه د ښه تجريب‪ ،‬کدر او وړ خلک استخدامیږي‪.‬‬
‫‪2‬ـ د خارجي منابعو څخه د کارموندنې طریقي‬
‫‪‬د استخدام مساوي موقع‪ :‬د خاجي منابعو څخه استخدام کولو دایره ډیره پراخه وي نو په‬
‫دې وجه د هیواد ټولو افرادو ته د کار مساوي موقع ورکول کیږي‪.‬‬
‫‪‬مسلکي او مناسب کدرونه‪ :‬ددې پرنسیپ په وجه د خارجي منابعو په استخدام کولو کې د ډیرو افرادو د‬
‫انتخاب په ذریعه واقع کیږي‪ .‬نو په دې اساس د ادارې لپاره وړ‪ ،‬باتجربه‪ ،‬او په کار پوه شخص استخدامول اسانه‬
‫وي‪.‬‬
‫‪‬مناسب معاش‪ :‬د خارجي منابعو څخه استخدام کولو بله ګټه داده چې کارګرو ترمنځ سیايل رامنځته کیږی‬
‫او په نتیجه کې ددې کار څخه اداره پوره کټه اخیستلی يش او تجربه کاره او قابله اشخاص په مناسب معاش‬
‫استخداموي‪.‬‬
‫‪‬د کارکولو جذبه‪ :‬د خارجي منابعو څخه استخدام کولو کې داسې اشخاص په کارګامرل‬
‫کیږي چې په هغه کې د کار کولو جذبه او ولوله زیاته وي او ډیر زحمت کشه وي‪.‬‬
‫ـ د خارجې منابعو څخه د کارګرموندنې نواقص‬
‫‪‬کیداې يش چې تجربه لرونکي اشخاص پیدا نه يش‪.‬‬
‫‪‬دا چې د خارجې منابعو څخه استخدام کولو کې بې تجربې او غیرې مسلکي اشخاص په کارګامرل کیږي نو‬
‫هغو په آسانې رسه نيش کوالی کار رسه مقابله وکړي‪.‬‬
‫‪‬هغه کارګرچې د خارجې منابعو څخه استخدام کیږي د هغوي معاش نسبت ټیټ وي نو هغوي په پوره مینه او‬
‫جذبه رسه کار نه کوي‪.‬‬
‫انتخاب او تقرر ‪(Selection‬‬
‫انتخاب پروسه د استخدام په چارو کې ترټولو اوږده پروسه دی‪ .‬سم او دقیق انتخاب د سم استخدام څرګندونه‬
‫کوي او هدف ته د رسیدلو الر برابروي او د ورته انتخاب په صورت کې سامله اداره رامنځته کیږي‪ .‬نو په دې‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 63‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫اساس دپرسونيل چارو مدیریت مجبور دي ترڅو په خپل سازمان کې تر ټولو غوره اشخاص جذب کړي‪.‬‬
‫انتخاب د وړاندوینی معنا لري‪ ،‬یعنی هڅه کیږي داسې نوماند استخدام يش چې په راتلونکي کې بریالی او‬
‫کټور وي‪ .‬داستخدام پریکړه هغه وخت سمه بلل کیږي که استخدام شوی شخص بریايل وګڼل يش او په‬
‫حقیقت په دنده کې بریايل راوځي‪ .‬د انتخاب لپاره لومړين رشایط د فني معیارونو له تعین‪ ،‬کاري وړتیا‪ ،‬لیاقت‬
‫او دايس نورو څخه عبارت دي‪ .‬د ورته ځانګړتیاولرونکي شخص کوالی يش په موفقانه انداز د خپلو دندو تر‬
‫عهده ووزي‪ .‬معمو ْال په یوه اداره کې د دندې مشخصات دیوه نوماند له ټولوصفاتونو رسه ارزول کیږي‪.‬د‬
‫یوې ادارې په داخل کې د تعلیمي او تربیتې پروګرامونو دایریدل او د هغوی د مصارفو په غاړه اخیستل هم په‬
‫مستقیمه توګه په انتخاب پورې اړه لري‪ .‬کله چې یوه اداره واجد رشایطو او اهل کارکوونکي پیدا کړي ‪،‬‬
‫نورضورت محسوسوي تر څو بې کیفیته ګامرل شویو افرادو د موفقیت لپاره روزنیز او تربیتي پروګرامونه دایر يش‬
‫نو په دې ډول رسه هغو ته دندو تررسه کولو ظرفیت ورکول کیږي‪ ،‬یادونې وړ ده هر څومره چې د دادرې تر‬
‫اړتیاوو د داوطلبانو اندازه زیاته وي‪ ،‬په دې صورت کې غوره کارکوونکي په اداره کې جذب کیدالی يش ‪،‬‬
‫برعکس په هر اندازه چې د داوطلبانو شمیر کم وي او د اړتیا کچه زیاته وي‪ ،‬د غوره اشخاصو ګامرل ناشوين‬
‫کیږي‪ .‬د دې لپاره چې د انتخاب پروسه د یوي منظم او سیستامتیک روش له مخې په مخه والړه يش په‬
‫کار دی چې د دواطلبانو په اړه سم او دقیق معلومات راغونډ يش‪ .‬د انتخاب په پروسه کې الندې رشایط موجود‬
‫دي‪.‬‬

‫‪‬په کار دي چې د داوطلبانو له ټولو غوښتنلیکونو څخه په سمه تو ګه شننه ويش‪.‬‬

‫‪‬د کارغوښتلو فورمه باید دايس طرحه شوې وي تر څو د داوطلبانو ټول اړین معلومات به پکې درج يش نو په‬
‫دې توګه د داوطلب په اړه اړین معلومات د غوره کوونکو ترالسه رسیږي‪.‬‬
‫‪‬د هغو اسنادو برريس او دقیقه شننه په کار ده چې د کارکوونکو د کاري وړاندیتوب په‬
‫باره کې معلومات وړاندې کوي‪.‬‬
‫‪‬هغه چمتوشوي معلومات چې د مصاحبې په ترڅ کې ترالسه کیږي‪ ،‬هم د اشخاصو د انتخاب په برخه کې‬
‫مرسته کوي‪.‬‬
‫‪‬د روغتیایي فورمو چمتو کول چې د داوطلب روحي او جسمي وضع پکې څرکنده شوې وي هم زیاته اړینه‬
‫دي‪.‬‬
‫‪‬داوطلبانو له لوري د پخوانۍ کاري او خدمتي سابقې د فورم ډکول‪ ،‬د مسؤلیت او عدم مسؤلیت او حقوقي‬
‫امتیازاتو په اړه معلومات وړاندې کول ګټور کار ګڼل کیږي‪.‬‬
‫هر سازمان د انتخاب لپاره ځانګړي معیارونه لري چې په واسطه یې کارکوونکي ګامرل کیږي‪ ،‬خو پورتني‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 64‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫معلومات د اشخاصو په انتخاب کې مهم رول لري‪.‬‬

‫د افرادو د انتخاب لپاره یو لړ نورمونه هم په نظر کې نیول کیږي چې په الندې ډول ورڅخه یادونه‬
‫کیږي‪.‬‬

‫‪‬د لیاقت ازموینه )‪(Intelligence Test‬‬

‫‪(‬د استعداد ازموینه ‪Aptitude Test‬‬
‫‪‬د قوې د مالومولو )‪(Proficiency Test‬‬
‫‪ ) ‬د عالقمندۍ ازموینه)‬
‫‪‬د شخصیت ازموینه )‪(Personality Test‬‬

‫د فعالیت دازموینې د درک لپاره زیاتو مطالعاتو ته اړتیا نشته‪ ،‬د هغو له تفصیل څخه رصف نظر کیږي‪.‬‬

‫د کاندیدانو‪ C V‬لنډه پیژندنه‬

‫په ډیرو ادارو كې وروسته له دې چې د تش بست اعالن خپور ىش وروستى گام كار كوونكو ته د پیژندلو لپاره د‬
‫لنډى پیژندىن موند ل دى‬
‫‪1‬دكار كونكو د لنډوسوانحو له توپیر او ارزیابۍڅخه یى پیل كړئ او هغه كسان چې درشایطو وړ د دندوله لست‬
‫نه بهر كړۍ ددندو جوړوين لنډیز ته ډیره پاملرنه وكړۍ وگورۍ چې په مجموعي توگه څه ډول ده ؟ پدى ډول د‬
‫كاندیدانو دكمپیوټر له مهارت نه هم معلومات السته راوړۍ ورستۍ پړاو د پیژندين ارزوىن او دقیقه توپیر كونه‬
‫ده‪ .‬همدا ډول د هغو دفارغیدو‪ ،‬دیپلوم اسناد او مدارك له سوانحو رسه رس ور كوين كې پام وكړۍ چې د اسناد‬
‫و كاپي و ررسه ضمیمه وى‪ .‬د الیقو مستعدو كاند یدانو د ارزوىن لپاره څلور مهم ټكې‬

‫‪‬زده كړى او تحصیالت‪ :‬آیا د غړي د زده كړو سا بقه له نوى دندى رسه برابره ده او یوالۍ وررسه لرى؟‬

‫‪‬ټاكيل كاري تجربه‪ :‬آیا تیره شوى كارى تجربه د غړى له اوسني تش پوست رسه یوالۍ لرى ؟‬
‫‪‬په هره دنده كې دموق پرمختگ‪ :‬آیا كاندید شوى كس بیال بیل موقفونو درلودل ( ددندو زیاتوايل ته یې پام‬
‫وكړۍ) څه ډول دندې یې رسته رسويل دى؟ آیا دغه ونډى او مكلفیتونه ساخت شوى دى ؟‬
‫‪‬ثبات او ټینگښت ‪ :‬كاندید شوى كس یو څه موده په یوه دنده كې تیره كاړى ده ؟ ( كله نا كله دادندى‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 65‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫دټینگښت اوله هغى څخه د خوښیى څر گندونه ده په دنده كې هر كله بدلون ددې خبارى استازیتوب كوي‬
‫چې نوموړۍ غړى ژر ژر له دندى خاوا بادى کیږي ‪1‬البته دغه ټكۍ باید د نوموړى غړ ى په شخيص ژوند او‬
‫چاپیریايل بدلون کې وازمویل ىش (د هیواد په بهر کې میشته كیدل او پنا غوښتنه‬

‫)‪(interview‬مصاحبه‬
‫وروستی پړاو یا بریا ته رسیدونکی پړاو دی چې ځانګړې اصول لري ‪،‬دهغوی مراعات کول زموږ دبریا سرت راز‬
‫کېدای يش‬

‫عمومي سواالت دمصاحبې په جریان کې‬

‫ځان رامعريف کړۍ؟‬

‫څومره تعلیم موکړي؟‬

‫مخکي موچیرته کار کول؟ا‬

‫هلته مو څومره معاش اخیستل؟‬

‫دلته څومره معاش غواړۍ؟‬

‫پخوانی رییس مو څنګه شخص وو؟‬

‫څه علت وو چې دلته راغلې؟‬

‫که له ستونزي رسه مخ شوي نو څه به کوې؟‬

‫‪.2‬د مشخصاتو له مخې د کارکوونکي د غوراوي معیار‪:‬‬

‫وړتیا او تجربه‪.‬‬

‫تشویق او انګیزه‪.‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 66‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫زکاوت‪.‬‬
‫رښتینويل‪.‬‬
‫‪-‬مناسب اجراأت‪.‬‬

‫‪.‬د غوراوي د معیار اساس‪:‬‬

‫‪-‬تجربه‪.‬‬

‫مخته نۍ کړنې‪.‬‬

‫فزیکي مهارتونه‪.‬‬

‫‪-‬تعلیامت‪.‬‬
‫‪-‬عالقمندي‪.‬‬
‫‪-‬د معاش تقاضا‪.‬‬

‫د تحصیيل اسنادو تصدیق‪.‬‬

‫شخصیت‪.‬‬
‫‪-‬امتحان ته حارضېدل‪.‬‬

‫پخوانۍ دندې او د هغوی وخت‪.‬‬

‫طبې ازموینه‪.‬‬

‫د پولیسو سوابق «جنا ي‪.‬‬

‫د نوي کارکوونکي د معريف کیدلو پالن‬

‫په بستونو کې د کارکوونکو معريف کېدلد نویو کارکوونکو د معريف کیدلو په برخه کې د برشي منابعو د مدیر‬
‫نقش او د دندو په الیحه کې د نظر وړ کړنو درج کول خورا اړین دي‪ ،‬تر څو د نویو کارکوونکو لپاره یو شفاف‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 67‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫پالن چمتو اوتیار يش‪ .‬د دندې ملړنۍ ورځې خورا مهمې دي‪ ،‬ځکه په دې وخت کې نوي کارکوونکي له‬
‫مدیریتڅخه یو ځانګړی برداشت اخيل‪ .‬د کار له فضا‪ ،‬مسلک‪ ،‬د رهربۍ د روش او کارکوونکو ترمنځ له اړیکو او‬
‫داسې نوور څخه د برداشت څرنګوالی په دغو ورځو کې اخستل کیږي‪ .‬په دغو ورځو کې په کارکوونکي کې یوه‬
‫نوې مفکوره ایجادیږي‪ .‬په دې صورت کې د برشي منابعو مدیریت ځانګړی رول لري‪ .‬ځکه دغه نوي کارکونکي‬
‫د مدیریت د سرتاتیژی د طرحې او اجرا دنده په غاړه لري‪ .‬دغه برخه د کارکوونکو له مسایلو رسه په تړاو د‬
‫تحلیل او تجزیې په واسطه پېژندل کیږي چې اړوندموضوعات یې د مدیریت د ښه موقعت او سرتاتیژی په برخه‬
‫کې اسايس رول لري‪.‬په کار ده چې د نوې دندې د پیل لپاره ټولې اړتیاوې پوره يش‪ ،‬ځکه په دغه ملړنۍ او‬
‫ازمایښتي مرحله کې یوه کارکوونکي ته په موثره او دوام داره توګه د کار کولو یقین او ډاډ ورکول خورا اړین دي‪.‬‬
‫نو په دې اساس دغه آزمایښتي دوره د برشي منابعو د مدیریت خورا مهمه برخه ګڼل کیږي چې په الندې ټکیو‬
‫باندې یې زیات مترکز کیږي‪:‬‬

‫کارکونکی دې له دندې رسه په پوره توګه اشنا کړي‪ ،‬د نوي کاري چاپېریال‪ ،‬مکلفیتونو اومسؤولیتونو په اړه دې‬
‫بشپړمعلومات ورکړل يش او د ډیپارټمنټ له ټولو کارکوونکو او د دفرت یامدیریت له ټولو نویو همکارانو رسه دې‬
‫معرفې يش‬

‫‪ -‬په دې صورت کې کارکوونکي ته د مدیریت له لوري د منانځنې فضا د اماده کولو تلقین ورکول کیږي او‬
‫احساس تر السه کوي چې ګواکي دی هم د دې مدیریت فعال غړی دی او په دېتوګه خپلې نوې دندې ته‬
‫هڅول کیږي‪ .‬په دې صورت کې په کار ده چې په ټولو کارکوونکو‪ ،‬خاصتا ً نویو کارکوونکو کې د مالکیتاحساس‬
‫او د مدیریت او آمر په وړاندې د احرتام او اطاعت روحیه وپنځول يش‪.‬‬

‫د برشي منابعو مدیریت ته په کار ده چې د کارکوونکو په منځ کې هدفمندي او کاري مسؤولیت ته احرام تقویه‬
‫کړي او د راتلونکو کارونو په جریان کې د سوء تفاهم او شخړې دمنځته رتلو احتامل له منځه یويس‪.‬که چیرته‬
‫تاسو زده کوونکي له فراغت څخه وروسته د برشي منابعو په مدیریت کې د یوېآزمایښتي دورې مسؤول شی‪،‬‬
‫الندې موارد د الرښود په توګه ستاسو مرسته کوالی يش تر څو هغه ټول مهم اړخونه په یاد ولرئ چې باید په یوه‬
‫آزمایښتي دوره کې مدنظر ونیول يش‪.‬د کارکوونکو لپاره د الرښوونې کتاب کوالی يش کارکوونکو ته د کلتور‪،‬‬
‫کارځای‪ ،‬حقوقو‪ ،‬حارضۍ‪ ،‬د حقوقو د پرداخت د میتودونو‪ ،‬د کار له مصؤنیت او ډیسپلین رسه په تړاو‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 68‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫داړوندموضوعاتو او داسې نورو په برخه کې معلومات برابر کړي‪.‬هغه موارد چې په اړه یې کارکوونکي پخپله‬
‫پرېکړه کوالی يش‪ ،‬په الندې ډول دي‪:‬‬

‫مزد‪ ،‬معاش‪ ،‬حقوق او امتیازات‪.‬‬

‫د کار ډسیپلین او د هغه د تطبیق څرنګوالی‪.‬‬

‫د الکټرونیکي ارتباطاتو او داسې نورو تامین‪.‬‬

‫عمومي معريف‪:‬ـ آیا د نوي کارک وونکي د معرفې کیدلو او د نوې د ندې د اغاز د ورځې لپاره مو کوم صمیامنه‬
‫استقبال یا کوچنۍ ډالۍ په نظر کې نیولې ده؟هغه به په کوم ځای کې او چاته مراجعه کوي‪ .‬په دې برخه کې‬
‫په کارده تر څو د نوي کارکوونکي د معرفې کیدلو لپاره یو کوچنی محفل په نظر کې و نیول يش او اړوند‬
‫اشخاصو ته هم په دې محفل کې ګډون ورکړل يش تر څو په دې محفل کې نوي کارکوونکي نورو هغو ته‬
‫وروپېژندل يش‪ .‬د دې تر څنګ الندې موارد هم په نظر کې نیول کیږي‪:‬‬

‫‪1‬د ډیپارټمنټ آمر او نور آمرین هم باید د معريف کیدلو په دغه غونډه کې ګډون وکړي‬

‫‪2‬د نوي کارکوونکي نژدې همکارا ن هم باید را وبلل يش‪.‬‬

‫‪ 3-‬که چیرته په محفل کې شتون ولري‪ ،‬غوره ده چې نوی کارکوونکی له ځانګړیو اشخاصو رسهپه جال جال توګه‬
‫معريف يش‪.‬دفرت ‪ /‬ډیپارټمنت ‪ /‬اداره هغه ځای چې کارکوونکي پکې د دندو د الیحې مطابق د ورځنیو چارو د‬
‫رسته رسولو لپاره کار کوي‪ ،‬دفرت‪ /‬ډيپارټمنټ‪ /‬یا اداره بلل کیږي‪ .‬تاسو د برشي منابعو د یوه مسؤول په توګه نوي‬
‫کارکوونکي ته الندې معلومات ورکړئ‬

‫‪-1‬له اداري امورو رسه په تړاو د مدیریت په اړه عمومي معلومات‪.‬‬

‫‪-2‬د ډیپارټمنټونو د تشکیل جوړښت او د هغوی اړیکې‪.‬‬

‫‪-3‬د مدیریت له تاریخچې او سابقې رسه په تړاو عمومي معلومات او د هغو دندو په باره‬

‫کې معلومات‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 69‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪-4‬دمدير اخالق او د ماموریت د مکلفیتونو رشحه‪.‬‬

‫‪-5‬د کارکوونکو د حقوقو او امتیازاتو په اړه معلومات ورکول‪.‬‬

‫‪-6‬د مدیریت په لست کې د نوي کارکوونکي شاملېدل او له ځان رسه د هغه د دندې په اړه د معلوماتو درج‬
‫کول‪.‬‬
‫‪-7‬د روغتیا او نورو په برخه کې د مساوي فرصتونو په اړه معلومات ورکول‬

‫دنورو رسه د برخورد کولو مهارت ‪Inter personal skill‬‬

‫‪ ‬په یوه اداره کی د اداری د کارکوونکو سلوک ‪،‬کړه وړه ‪ ،‬خربی ‪ ،‬رویه ‪ ،‬ناسته والړه دیوبل په مقابل کی او‬
‫دنوروخلکو رسه دبرخورد کولو دمهارت څخه عبارت دی ‪ .‬په اداره کی دبرخورد کولو طرز او دمقابل طرف‬
‫رسه د روابطو د قایمولو څرنګوالی ډیراهمیت لری ځکه چې په درست شکل رسه د اداری اړیکو ټینګول‬
‫مثبتی نتیجی منځ ته راوړی په داسی حال کی چې د هغی برخالف نتیجه به یی هم معکوسه وی ‪.‬‬

‫د روابطو دبرقرارولو دپاره په الندی توګه څلور عمده طریقی موجودی دی ‪.‬‬

‫‪ ‬پالر دپالر رسه ‪.‬‬

‫‪ ‬ماشوم دپالررسه‪.‬‬
‫‪ ‬پالر دماشوم رسه‪.‬‬
‫‪ ‬ماشوم د ماشوم رسه‪.‬‬

‫هرشخص څه په شخصی یا په رسمی ژوند کی دیوه دپورتنیو روابطو تر تاثیر الندی واقع کیږی چې په الندی‬
‫ډول هریو په مفصله توګه توضیح کوو‪.‬‬

‫دا ډول روابط تل د اداری هم قطارانو په ملړنیو تعارفی برخوردونو کی برقرار کیږی په‬ ‫پالر د پالر رسه ‪:‬ــ‬
‫دی ډول روابطو کی ټولی خربی‪ ،‬حرکات او سکنات په ډیره مؤدبانه او رسمی توګه تبادله کیږی ‪ ،‬هریو دطرفینو‬
‫کوشش کویچې یوبل ته متقابل اهمیت او احرتام قایل شی ‪ .‬دمثال په توګه که د دوو ټولنو دشوراګانو د مرشانو‬
‫مالقات اویا دمختلفو موسساتو په منځ کی رسمی مجلسونه په نظر کی ونیسو‪،‬دبرخورد شکل به یی لکه پالر‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 70‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫دپالر رسه وی ‪.‬دا ډول برخورد په لومړیو برخوردونو کی یا په رسمی اړیکو خصوصآ د نورو موسساتو د ریسانو‬
‫اودټولنی منایندګانو رسه دمخامخ کیدو په وخت کی د ډیرو ښو طریقو ځنی حسابیږی مګرباید متوجه واوسو‬
‫چې ددی ډول برخورد استعامل تل او په هره موقع کی نا مطلوب نتایج منځ ته راوړی‪ ،‬او دطرفینو په مینځ کی‬
‫دخستګی او دفاصلی د پیدا کیدو سبب ګرځی‪.‬‬

‫پالررسه‪ -:‬دا ډول برخورد د مأدون او مافوق ترمینځ صورت نیسی ‪ .‬په دی ډول روابطو کی‬ ‫ماشوم د‬
‫ماتحت سړی همیشه دماشوم رول ځانته اختیاروی او مقابل طرف ته د پالر رول ورکوی تل هڅه کوی چې په هر‬
‫برخورد کی ځان وړوکی او خپل آمرلوړ او غټ وښیی‪ .‬د مثال په توګه که د یو مستخدم داستخدام د مکتوب‬
‫دامضأ کولوصحنه چی په خپله دهغی په وسیله راوړل شوی او آمریی امضأ کوی په نظر کی ونیسو اړیکی به یی‬
‫لکه ماشوم دپالر رسه وی‪ ،‬پاتی دی نه وی چې بعضی خلک رسه له دی چې په جګو اداری او علمی موقفونو‬
‫کی قرارلری مګربنأ پهبعضی عواملو او یا عاداتو دبل طرف په مقابل کی دماشوم رول اختیاروی او کوښښ کوی‬
‫چې مقابل طرف ته دپالررول ورکړی چې په دی صورت کی ممکن نوموړی دبرخورد طریقه دهغی اداری قوت‬
‫او علمی شخصیت کم وښایی دیادولو وړ ده هغه کسان چې د اداری موق په لحاظ مأدون حسابیږی د ښه‬
‫نظم او ضبط ‪ ،‬دمراتبو دسلسلی او اداری پرنسیبونو درعایت په منظور په اصل کی دا ډول اړیکی باید په نظر‬
‫کی واقع شی چې موضوع د چاپلوسی او متلق مرحلی ته‬ ‫کی ونیسی مګرنه دا چې دومره دماشوم په موق‬
‫ورسیږی یعنی دهغو حرکاتواو سکناتو څخه چې دمقابل طرف د قهر او غضب کیدو سبب ګرځی باید مخنیوی‬
‫وشی ‪.‬‬

‫ج ‪ :‬پالر دماشوم رسه ‪-:‬‬

‫اکرثآ آمرین غواړی چې مأدونانو رسه نوموړی روابط ټینګ کړی یعنی ځانته د پالر رول ورکوی او دخپلو مأدونانو‬
‫څخه د ماشوم د رول د ادا کولو تقاضا لری دا ډول طرزبرخورد په خپل ځای کی معقول دی مګرپه دی رشط‬
‫چې ساختګی صحنی او خود منایی پری عالوه نه شی یعنی آمر واقعآ د پالررول ولوبوی او د مأدونانو هوسایی او‬
‫دمشکالتو په حلولو کی دهمدردی او همکاری اظهاروکړی نه داچې د خپل احرتام او لوی ښودنی په خاطر‬
‫دپالر رول ادا کړی اونور دماشوما نو په څیر استعامل کړی ‪.‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 71‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫د‪ :‬ماشوم دماشوم رسه ‪ -:‬دا ډول طرز برخورد اکرثآ د همزولو‪ ،‬هم صنفیانو‪ ،‬همکارانو ‪،‬هم مسلکو‪ ،‬هم دورو‬
‫‪ ،‬هم رواجو ‪ ،‬هم قومو‪ ،‬هم موسسوو او ددی په شان نوروخلکوترمینځ صورت نیسی ‪ ،‬چې په نوموړی طرزبرخورد‬
‫کی جانبین هڅه کوی چې پرته د هیڅ ډول قید او بند او رسمیاتو په نظر کی نیولو څخه په خوښی او آزادانه‬
‫توګه یو دبل رسه برخورد وکړی‪ ،‬دا ډول برخورد ډیر صمیمی وی او هیڅ ساختګی صحنی په هغی کی ځای‬
‫نلری ‪ ،‬تل خیاالتاو نظریات واضح پرته دهرډول ویری داحساس څخه په ډیرصمیمیت تبادله کیږی‪.‬‬

‫نوموړی طرز برخورد د کار او اشخاصو داصالح د پاره ډیر ګټوردی ځکه چې په دی ډول طرزبرخورد کی تل‬
‫انتقادات او نظریات په آزاده توګه تبادله کیږی او مقابل طرف چې انتقاد پری شوی د ناراحتی احساس نه کوی‬
‫ځکه پوهیږی چې انتقاد دهغه د تخریب د پاره نه بلکه د هغه د تعمیر دپاره دی ‪.‬‬

‫که چیرې د روابطو دتینګولو سلسله د پالر د پالر څخه رشوع او باالخره د ماشوم د ماشوم رسه رسته ورسیږی‬
‫ډیره به ګتوره وی مګر په عملی کولو کی یی باید ډیرمحتاط واوسو ځکه کله داسی واقع کیږی چې مناسبات د‬
‫پالر دپالر نه رشوع شی او یو دطرفینونه ډیر زر د ماشوم رابطه ځانته غوره کوی چې په دی صورت کی یود‬
‫طرفینو نه د ماشوم موق او بل طرف د پالر په موق کی باقی پاتی کیږی که دپالر موق کی سړی ځان د‬
‫کی سړی دیوی خوانه نشی کوالی چې بیرته دپالر موق‬ ‫ته ښکته نه کړی دماشوم په موق‬ ‫ماشوم موق‬
‫ځانته اختیار کړی او دبلی خوا څرنګه چې دروابطو موازنه خرابه شوی نه شی کولی چې وررسه سازش او یا‬
‫ګذاره وکړی چې په داسی حالت کی خود په خود د مناسباتو سلسله شکیدلی‪ ،‬ګډه وډه او دطرفینو د خفګان‬
‫سبب به ګرځی برعکس که چیرې د روابطو سلسله دماشوم نه ماشوم رسه رشوع شی ډیر مشکالت به مینځ ته‬
‫راشی حتی کله ناکله به ممکنه نه وی چې دماشوم نه ماشوم څخه دپالرنه پالر رسه مناسباتوته ورسیږو ‪.‬‬

‫نا سم او ناقص پالن طرحه کول په حقیقت کې د وخت ضایع کیدلو په معنا دی‪.‬‬ ‫د وخت پالن کول ‪:‬ـ‬
‫یوه پالنشوې طرحه باید څرګنده‪ ،‬روښانه او دقیقه بڼه ولري او د اصيل موخې تر څنګ د غیر مرقبه پېښو د واقع‬
‫کیدلو ځواب هم وویل يش‪ .‬د یوه کار د تر رسه کولو لپاره د ځانګړي شوي وخت‪40%‬برخه د اصيل کار لپاره او‬
‫پاتې نور یې د مرقبه یا محتمل الوقوع کارونو لپاره په پام کې نیول کیږي‪ .‬د مثال په توګه یوه جلسه په مخ کې‬
‫لرئ چې ماسپښین په دوو بجو به پیل کیږي‪ ،‬د ځینې د الیلو له مخې ‪30‬دقیقې نا وخته پیل شوه‪ ،‬په الر کې د‬
‫ترافیکي ازدحام له امله هم یو څه ځنډرامنځته کیږي نو په دې توګه د کاري وخت تر څنک د غیر مرقبه پېښو‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 72‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫لپاره هم یو وخت په نظر کې نیول کیږي‪.‬خوباید وویل يش چې ورته حالت هم د وخت د ضایع کیدلو په معنا‬
‫ده‪ ،‬نو په کار ده چې دقیق پالن طرحه يش او په هره اندازه چې پالن دقیق وي‪ ،‬په هامغه انداز غوره پایلې‬
‫لري‪.‬د خپل ځان لپاره اضايف وخت په نظر کې ونیسئ او هیڅکله هم ټوله ورځ مه پالن کوئ‪ .‬خپل‪40%‬وخت د‬
‫غیر مرقبه کارونو د تر رسه کولو لپاره ځانګړی کړی‪ .‬لکه مخکې چې یادونه وشوه دخپل وخت یوه برخه د نورو‬
‫مطالعاتو او مفکورو د ایجاد او تحلیل لپاره مرصف کړئ‪.‬خپلې پرېکړې د کارونو د اهمیت له مخې و نیسئ او د‬
‫ورځې په پای کې د هغو کارونو پایله رسه پرتله کړئ چې د ورځې په اوږدو کې مو تر رسه کړي دي‪ .‬ځکه دغه‬
‫کار له یوه لوري حقایق او هغه څه پرتله کوالی يش چې پالن کړي مو دي اوله بله پلوه د تر رسه شوي کار او‬
‫پالن شوي وخت تنظیم او ترتیب تاسو ته ښه احساس درکوي‪ .‬ذد خپل ځان او نورو لپاره څه ډول رضب االجل‬
‫تعینوالی شو‪.‬‬

‫د رضب االجل تعینول ‪:‬ـ د یوه معین کار د تر رسه کولو لپاره د وخت له نهایي حد څخه عبارت دی‪ .‬هغه‬

‫څه چې د یوه رضب االجل د تعین په صورت کې مهم ګڼل کیږي‪ ،‬د کار لپاره له چمتووايل او د هغه وخت له‬
‫تقریبي تخمین څخه عبارت دی چې د کار د تر رسه کولو لپاره اړین وي‪.‬تر ډېره ځایه د یوه کار د تر رسه کولو‬
‫لپاره د وخت دقیق اټکل ناشونی دی‪ ،‬خاصتا هغه وخت چې تجربه هم کمه وي‪.‬که چیرته تاسو کومه پروژه‬
‫ولرئ چې بېالبېلې دندې او برخې ولري‪ ،‬نو د بشپړتیا او تطبیق لپاره یې په لومړي رس کې د وخت تعینولو ته‬
‫اړتیا ده‪ .‬په دویم قدم کې پروژه په لویو او کوچنیوبرخو باندې ویشل کیږي او د هرې برخې د تررسه کولو لپاره‬
‫ځانګړی وخت تخمینېږي‪.‬یاد و لرئ هغه عوامل چې کوالی يش تاسو له اصيل مسیر څخه منحرف کوالی يش‪،‬‬
‫باید په پام کې و نیول يش‪.‬‬

‫څلورم مبحث‬

‫دبحران مدیریت‪:‬‬

‫ته وایي؟!‪ :‬بحران هغه حالت او دوران ته وایي چې چاري(امور)او مسایل په کې ډیر مشکل او‬ ‫بحران څه‬
‫درد ناک وي او یا هم هغه حالت ته ویي چې که په مناسب او الزم وخت کې یي په وړاندې قدم پورته نه يش نو‬
‫حاالت او اوضاع به د ډیر کړکیچ‪،‬فاجعې او تراژیدی په لورې الړ يش‪.‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 73‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫بحران هم ځیني دا ډول ډولونه لري لکه‪:‬‬

‫‪ ‬سیايس بحران‬

‫‪ ‬مايل او اقتصادي بحران‬

‫‪ ‬انرژیکي او نور‬

‫د وخت له نظره هم بحران په دوه ډوله دی‬

‫ناڅاپي بحران‪:‬ـ د د ناڅاپي بحران ځانګیړنې‪:‬‬

‫‪-1‬په رسعت رسه رامنځته کیږي‬

‫‪ -2‬د وړاندویني لږ قابلیت لري‪.‬‬

‫‪-3‬د یوې ځانګړې پیښې څخه په ناڅاپي ډول رامنځته کیږي‪.‬‬

‫‪-4‬د محیط له کم شمیر اړخونو څخه رامنځته کیږي‬

‫‪-5‬په یوه ټاکل شوي وخت کې رامنځه کیږي‪.‬‬

‫‪ -6‬ښکاره او واضح وي‪.‬‬

‫تدریجي بحران‪:‬ـ‬

‫د تدریجي بحران ځانګړنې‪:‬‬

‫‪-1‬په تدریجي او تجمعي ډول رامنځته ګیږي‬

‫‪-2‬د وړاندوینې ډیر قابلیت لري‬

‫‪-3‬واضح او ښکاره نه وۍ‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 74‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪-4‬د وخت په تیریدو رسه یې د رامنځ ته کیدو احتامل ډیریږي‪.‬‬

‫‪-5‬د محیط له څو اړخونو څخه رامنځته کیږي‬

‫لــه بحران څـــخه وړاندې د افغانـــــستان حاالت‪:‬‬

‫‪ o‬په ‪1350‬ه ش یا ‪1970‬م کلونو کې افغانستان یو مخ پر ودې هیواد ؤ(د نړۍ د ‪ 127‬پرمختایي هیوادونو په لست‬
‫کې ‪ 108‬هیواد و)‬

‫‪ o‬د هیواد د نفوسو د یوه تن کلنی عاید ‪ 130‬امریکایي ډالره وه‪.‬‬

‫‪٪75 o‬څخه زیات وګړي په کلیو او ‪ ٪25‬وګړي په ښارونو کې اوسیدل‬

‫‪٪80 o‬خلک په کرهڼه او مالداری بوخت وو‪.‬‬

‫‪ o‬د خلکو حد اوسط منځني عمر ‪ 44‬کلنی وه‪.‬‬

‫‪ o‬صحي خدمات په کمه اندازه و‪،‬د سواد کچې‪٪28‬او د ښځو د سواد کچې ډیره ټیټه وه‪.‬‬

‫‪ o‬د هیواد په سطحه یوازې د کابل پوهنتون او د ننګرهار د طب پوهنځی موجود وو‪.‬‬

‫‪ o‬ثقیله صنعت وجود نه در لود او خفیفه صنعت هم په ټیټه سطه وجود درلود در لود‪.‬‬

‫‪ o‬له کانونو څخه یوازې د ډبرو سکاره اوطبیعي ګاز استخراجیدل او د طبیعي غازو ډیره برخه شوروي ته په ډیره‬
‫ارزانه بیه صادریده‪.‬‬

‫‪ o‬د برق او ترانسپورت ستونزې ډیرې وې‪.‬‬

‫‪ o‬انکشايف پروژې او پالنونه د بهرنیو په مايل مرستو متویل کیدې‪.‬‬

‫‪ o‬د هیواد ورادات تر صادراتو ډیر وو‪.‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 75‬‬

 ‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫دبحران عوامل‬

‫خارجي عوامل‬ ‫د اخلي عوامل‬

‫اقتصادي عوامل‬ ‫فرهنګي عوامل‬

‫خارجي مداخلې‬

‫د بحران داخيل عوامل‪:‬اقتصادي عوامل‬

‫‪ ‬د خلکو عمومي فقر او غربت‪ (.‬په عمومي ډول د ژوند سطح ټیټه وه‬

‫‪ ‬د یوه سړي پر رس د کالنی خالص عاید ډیر ټیټوالی (‪ 130‬ډالره)‬

‫‪ ‬بې کاري‪.‬‬

‫‪ ‬د خلکو د خرید قوت کموالی یعنې د ورځنیو خوراکي توکو رانیول ورته ډیر ګران وو‬

‫‪ ‬په ټیټه سطحه د زراعت او صنعت شتوالی‪.‬‬

‫‪ ‬د لویو انکشايف پروژو محدودیت‬

‫‪ ‬دپیسو په بیو کې دثبات نشتون‬

‫‪ ‬اقتصادي نوسانات‬

‫‪ ‬کاري مدیریت نشتون‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 76‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪ ‬متخصیصو افرادو نشتون‬

‫سیايس او کلتوري عوامل‪:‬ــ‬

‫‪ ‬کمزوری معارف او د لوړ زده کړو یا پوهنتونونو محدودیت‬

‫‪ ‬د خلکو په منځ کې د کايف سیايس شعور نشتوالی‬

‫‪ ‬د ځینو حلقو او ګوندونو غولوونکي شعارونه‬

‫‪ ‬په اردو کې د ګوندونو نفوذ او د اردو حزيب کیدل‬

‫‪ ‬د حاکم دولت سیايس بې کفایتي او ضعیفه دیپلومايس‬

‫‪ ‬د پردیو او بهرنیو استخباراتو فعالیتونه او توطیې‬

‫‪ ‬ترور او وژنې‬

‫دبحران مدیریت لپاره بعضې طریقې‬

‫دلته په هغومسایلو بحث کوو چي راپیښ شوي بحران څنګه او له کومو الرو څخه کنټرول دامسایل به په ورځني‬
‫ژوند او دفرتی ژوند کې دیر کمک دررسه وکړي‬

‫چې عبارت دي له ‪:‬‬

‫‪ ‬داوضاع کنټرول اوپه الس کي نیول‬

‫‪ ‬د ارامتیا ساتنه او منطقیوالی حتا په یوه سخت بحراين حالت کي هم‬
‫‪ ‬ستاسو دشاوخوا مهمواشخاصو رسه دروښانه ‪ ،‬دوامداره‪ ،‬او پیاوړو اړیکوټینګول(هغه مهارت چي کوالی شی‬
‫دماتی یابریالیتوب ټاکونکی وي)‬
‫‪ ‬دستونزو دحل پرالر دټول موجودو موانعو پیژندنه او له منځه وړنه‬
‫‪ ‬دستونزوو رسه ګټوره مقابله دحساب شوي برخور له مخي ‪،‬نه داحساسايت او تصاديف برخورد له مخی ‪،‬هغه‬
‫کارچي اکرثه خلک یی تررسه کوي‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 77‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫‪ ‬دنه لړزیدونکي شهامت ایجاد او پرنفس فوق العاده ډېرباور‬

‫‪ ‬قوي عزم او اسامن څکي حوصلې‬
‫‪ ‬پرپلورونکو مترکز او بشپړه پاملرنه‪ ،‬پرته له دې ارزښته چي رشایط څومره ډاروونکي او خطرناک دي‬
‫دګواښ رس ه مقابله‬
‫یوازیني الرچي کوالی يش ستاسو رسه دواقعي استعداد په پیژندنه اوهغه څه ته درسیدو لپاره چي تاسو یې‬
‫توان لرۍ مرسته کوي په بحراين وخت کي ګټور اقدام دي موخې ته درسیدو لپاره ستاسو دپاره یوازینی ښه‬
‫وسیلهدورځنی ژوند دبحران په وړاندي ګټورغربګون دیستاسو دژوندپه بحرانی لحظاتو کي دکړنو کیيل ستاسو‬
‫په الس کي ده په دې مانا چي دستونزو پرځای پرحل الرو فکر وکړي‬
‫هرڅومره چي ډیرو احتاميل حل الرو ته فکر وکړي نو ډېري حل الري به مو فکرته رايش‬
‫دښه مدیریت مهمه ځانګړتیا په یوه بحران کي دمناسب اقدام دتررسه کولو ځواک دی کولی شو ووایو چي‬
‫مدیریت دمختلفو ستونزو دحل ځواک دی چي په ناڅاپي او غیرمنظم ډول پیداکیږي‬
‫دتشویش ماتونی فرمول‪:‬‬
‫د ذهن ارامتیا او دخپلی ستونزي دحل لپاره دباوراو ډاډ ډیرولو لپاره یو له دیرو ښو طریقو څخه دتشویش‬
‫ماتونی دڅلوروبرخو دفرمول څخه چټکه ګټه اخیستنه ده چې دغه فرمول په دې ډول دی‬
‫‪ )1‬لږځنډ وکړۍ ددې لپاره چې داحتاميل ستونزې یابحران بدي پایيل وپیژين ‪،‬په بشپړ ډول له ځان او‬
‫نورورسه رښتوين اوسۍ له ځانه وپوښتۍ((بدترینه شی چې ممکنه ده پّه دې رشایطوکي رامنځته يش څه‬
‫شی به وي؟))‬
‫‪ )2‬تصمیم ونیسۍ ومنۍ چي بده پایله هرڅه چې وي باید منځته راځي کامال مطمین اوسۍ‬
‫‪ )3‬وټاکئ که بده پایله ممکن رامنځته شۍ تاسو به څه کوۍ؟اوڅه اقدام به تررسه کړۍ؟‬
‫‪ )4‬سمدستي الس په کارشۍ څودممکني بدې پایيل وضعیت ښه کړۍ ‪،‬هرکارچي کوالی يش دزیان حداقل ته‬
‫رسیدو یازیانونو دلږوايل لپاره یې تررسه کړي وټاکي ‪،‬خپل ټول وخت او پاملرنه ممکني ښي پایيل ته‬
‫دالرسيس لپاره واړوۍ‬
‫بحران مدیریت کړۍ‬
‫هرډول چي وي یوګام مخته الړشۍ ««بیورلی اسمیت»»‬
‫سمدستي مسؤلیت په غاړه واخلۍ‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 78‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫کله چې بحران رامنځته کیږي څلوراقدامه باید سمدستي تررسه کړۍ‬

‫‪ ‬غوسه کول پریږدۍ‪،‬درضر او زیانونو کنټرول وکړي ‪،‬هرډول چې کوالی شې درضراو بحران مخنیوی وکړي‬
‫‪ ‬اطالعات ترالسه کړي ‪،‬حقایق پیداکړي‪ ،‬له مهمو افرادو رسه خربي وکړي او پوه شی چي له څه رسه رسوکارلري؟‬
‫‪ ‬ستونزه حل کړی او سخت تدابیر ونیيس‬
‫‪ ‬خپل وروسته اقدام ته فکروکړي ځینی وختونه دیوی پریکړي کول له نه کولونه ښه وي‬
‫مخکي له مخګي فکروکړي (بحران وړاندوینه وکړۍ)‬
‫یوه احتیاطي طرحه جوړه کړۍ‬
‫دتکراري بحرانونو مخنیوی وکړۍ‬
‫((ډېرخلک مايت خوري ‪،‬ځکه ډېر ژر له هڅو څخه الس اخلی ))‬

‫دخطرمدیریت(‪)Risk Management‬‬
‫کله چې یو تص میم نیوونکی دراتلونکی لپاره تصمیم نیيس‪ ،‬نو دراتلونکي په هکله دنامطمئنه او شکمنو توقعاتو‬
‫په هکله دتشویش احساس کوي او دورکړل شویو مالومواتو او ارقامو دپایلو په هکله هم دشک احساس کوي‬
‫ددغه عدم اطمنان او شکمن حالت له امله چې په عام مفهوم رسه «خطر» بلل کیږي‬

‫‪ Risk‬هغه حالت دی چي په هغه کي دزیان امکان موجودد وي ‪.‬‬

‫دحطرونو دمخنیوي یاتحمل لپاره او کم له کمه دخطر دکمښت په خاطر‬ ‫‪:Risk Management‬‬
‫دبیالبیلو اقداماتو تررسه کول عبارت له ‪ Risk Management‬څخه دی‬

‫‪Market Risk‬‬
‫‪financialRisks‬‬
‫‪Credit Risk‬‬

‫‪Risks‬‬ ‫‪Operationa Risk‬‬

‫‪Credit Risk‬‬

‫‪Strategic Risk‬‬
‫‪Non financialRisks‬‬
‫‪Business Risk‬‬

‫‪Reputation Risk‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 79‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫دخطراړونداقدامات‬
‫‪ ‬دخطرمخنیوی‬
‫‪ ‬دخطر څخه تېښته‬
‫‪ ‬دخطر ویشل‬
‫‪ ‬دخطر نسبي کموالی‬
‫پنځم مبحث‪ :‬بدلون مدیریت‬
‫د یوه حالت څخه بل حالت او وضعیت ته کوچېدل د بدلون څخه عبارت دی‪:‬ممکن منفي وي یامثبت‬
‫بدلون اقسام‪:‬بدلون په دوه ډوله دی‬
‫‪ )1‬هغه چې د یوځانګړي پالن له مخې رامنځته يش چې سازمان له مخکې ورته تیاری ولري‪.‬‬
‫‪ )2‬چې په ناپالن شوي ډول رامنځته يش او سازمان ورته له مخکې تیاری ونلري‪.‬‬
‫د بدلون الملونه‪:‬‬
‫دوه الملونه لري‬
‫‪ )1‬دکاروبار په ساحه کې بدلون‬
‫‪ )2‬دټکنالوژي چټک بدلون‬
‫دبدلون دمدیریت کچې‬
‫یاد مدیریت دری کچې لري‬
‫‪ )1‬فردي توګه د بدلون مدیریت‬
‫‪ )2‬سازماين مدیریت‬
‫‪ )3‬تشبثايت مدیریت‬
‫دبدلون اهمیت‬
‫بدلون په یوه کاروبار کي ځکه مهم دی چي ټکنالوژي په چټک ډول د بدلون په حال کې ده ‪،‬همدا‬
‫ډول دپیریدونکو په غوښتنو کې بدلون‪،‬فرصتونه او دفرصتونو په وړاندې تهدیدونه د بدلون مدیریت‬
‫راپیژين‪.‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 80‬‬

‫‪Economics Faculty‬‬ ‫‪Business Management‬‬

‫د بدلون اصول‪ :‬له لوړي کچې د بدلون پیل‪،‬بدلونونوته ځانګړی چوکاټ جوړول‪،‬دبدلون په موخه ډیر‬
‫کارکول‪ ،‬د بدلون لپاره ماموریت او فعالیتونه‪،‬دماموریت پروسې عميل کول‪،‬د بدلون لپاره تیاری‪،‬د‬
‫بدلون په اړه د کارکوونکو رسه ناسته د بدلون اصول دي‪.‬‬
‫د بدلون په وړاندې پراته خنډونه‪:‬‬
‫د بدلون په وړاندې مقاومت‪ ،‬د بدلون نه درک کول‪،‬د بدلون په اړه د رهربي نه موجودیت‪،‬پر بدلون‬
‫دمترکز نه موجودیت‪،‬د بدلون لپاره د اړیکو نه درلودل‪،‬په قوانینو کې دثبات نه موجودیت او دسازمان‬
‫پیچيل جوړښتونه‬
‫د بدلون پروسه‪:‬‬
‫اووه پړاونه لري‪،‬‬
‫دبدلون په اړتیا پوهیدل‬
‫بدلون په وړاندې دستونزو تشخیص‬
‫تصمیم نیونه‬
‫بدلون لپاره ځانګړی ټیم ټاکل‬
‫بدلون لپاره پالن جوړول‬
‫پالن عميل کولو لپاره طرحه جوړول‬
‫د پروسې ارزونه‬

‫‪End of Chapter‬‬

‫?‪Any Question‬‬

‫‪Prepared By: Abdul jabar Wahdat‬‬ ‫‪Page 81‬‬

Economics Faculty Business Management

Prepared By: Abdul jabar Wahdat Page 82