B OD S İS T EMİ

B OD ÖL ÇÜM MET ODU

KULLANMA KILAVUZU

VELP MARKA
 BOD SİSTEMİ KULLANMA TALİMATI
1. Önsöz
Biyolojik olarak parçalanabilen organik maddeler içeren ve içinde mikroorganizma
bulunan veya mikroorganizmalar ile istenerek aşılanan bir su numunesi, biyolojik
parçalanma süreci içinde oksijen tüketir ve eşdeğer hacımda karbondioksit üretir.

Eğer bu süreç kapalı bir sistem içinde gerçekleşir ve ortaya çıkan karbondioksit
potasyum hidroksit veya sodyum kalsiyum hidrat gibi kuvvetli bir alkalide
absorblanırsa iç basınçtaki tedrici azalma ölçülebilir.

Velp Scientifica uluslararası emniyet kurallarına göre cıva içermeyen yeni bir
elektronik cihaz olan BOD sensörünü üretmiştir. Bu cihaz 6 veya 10 BOD şişelik
karıştırma ekipmanı ile birlikte kullanılabilir.

BOD sensörü her bir şişeye doğrudan vidalanır. Sensör yerleştirilen basınç transduceri
24 saat aralıklarla BOD değerini ölçerek hafızaya kaydeder ve herhangi bir andaki
BOD değeri göstergeden okunabilir. Ayrıca standart 5 günlük veya 21 günlük BOD
değeri göstergeden okunabilir.

BOD sensörü 2 küçük Lityum pilden güç alır, harici elektrik ve hidrolik bağlantısı
gerektirmez.

Numunenin kontrol edilebilen bir sıcaklıktaki inkübasyonu soğutmalı inkübatör ile

yapılabilir.

2. Cihazın açıklaması
2.1 BOD sistemi
Karıştırmalı 6'lı veya 10'lu sistemli BOD cihazı küçük bir hacımda 6 veya 10 BOD
şişesinin yerleştirilmesi imkanını sağlar. Cihazın iki yanındaki tutma oyukları BOD şişeleri
numune ile dolu iken aletin kolayca soğutmalı inkübatöre konmasını veya alınmasını
sağlar. Karıştırma motoru ölçüm sonuçlarına bozucu etki yapabilecek ısı oluşturma
veya durma gibi tehlikelerden uzak olarak devamlı bir şekilde çalışır. Karıştırma
işleminde hareket bir kasnak vasıtası ile bir makaraya uygun şekilde yerleştirilmiş
rulmanlara iletilerek sağlanır.

2.2 BOD Sensörü

Ergonomik tasarımlı BOD sensörü içinde numune bulunan BOD şişesine doğrudan
vidalanabilir.

Mikroprosesör ile kontrol edilen iç basınç transduceri basıncı doğrudan BOD değerin
çevirir ve her 24 saatte bir 5 gün süresince hafızada saklar. Bu özellik hafta sonları
veya tatil günlerinde de standart 5 günlük BOD ölçümlerinin yapılabilmesi imkanını
sağlar.

Ayrıca herhangi bir andaki BOD'nin veya 5 günlük periyottan sonraki (21gün) BOD
değerlerinin de ölçülmesi mümkündür. BOD sensörü 2 küçük Lityum pilden güç alır,
harici elektrik ve hidrolik bağlantısı gerektirmez.

İki tuşlu başlık değişik fonksiyonların uygulanmasını, 3 basamaklı gösterge kolay bir
okuma sağlar.
Kolay bir kullanıma sahip olan cihaz yüksek bir performans ile güvenilir sonuçların elde
edilmesini sağlar.

3. Alınan aletin kontrolü

Aleti aldığınızda içindekileri kontrol edin. Alet aşağıdaki parçalardan ibarettir.

• 6 veya 10 yuvalı karıştırma ekipmanı

• Elektrik kablosu
• 6 veya 10 BOD şişesi
• 6 veya 10 Karıştırma çubuğu
• 6 veya 10 BOD sensörü
• 6 veya 10 Karbondioksit absorpsiyon için alkali konan alt kapak
• Kullanma talimatı

Montaj ve yerleştirme
Karıştırma ekipmanının voltajının istenilen voltajda olup olmadığını kontrol ediniz.

Alkali için kullanılan alt kapağı şişenin içine yerleştirin. Alt kapağın yumuşak
malzemeden yapılmış olması aynı zamanda sızdırmazlık contası görevini de görmesini
sağlar.

Her şişeye BOD sensörünü vidalayın

Karıştırma grubunu soğutuculu inkübatöre yerleştirin ve elektrik kablosunu prize takın.

5. İşletme kontrolleri
5.1 BOD Sistemi (Karıştırma birimi)
Her karıştırma biriminin çalıştığını doğrulamak için aletin elektrik bağlantısını yaptıktan
sonra her oyuktaki şişenin içine karıştırma çubuklarını yerleştirin ve düzgün bir şekilde
döndüğünü gözünüz ile kontrol edin.

5.2 BOD Sensörü

Her BOD sensörü iki adet Lityum pil ile teslim edilir.

Elektrik devrelerinin arasına iletkenliği önlemek için bir izolasyon şeridi yerleştirilmiştir.
BOD sensörü çalışmadan önce bu şerit uzaklaştırılmalıdır.

Aletin arka kısmındaki bu şeriti aleti içini açmadan çekerek uzaklaştırınız.

Elektronik ölçüm aletinin göstergesi pil tüketimini azaltmak için normalde kapalı
durumdadır. Tuşlara dokunulduğunda aktif hale gelir ve 3 saniye sonra herhangi bir
işlem yapılmaz ise otomatik olarak kapanır.

Tuş aktivitesinin ölçüm ve hafıza modunda değişik görevleri vardır.

5.2.1 Programlama ve başlama
Bir ölçüm süreci dışında
(Çalışma başlamadan önce)

A tuşu gösterge kapalıyken Kullanılan son skala görülür

A tuşu gösterge açıkken Skala değiştirilir

B tuşu gösterge kapalıyken Kullanılan son skala görülür

B tuşu gösterge açıkken Ölçüm sürecini başlatır

Bir ölçüm süreci sırasında

(Çalışma başladıktan sonra)

A tuşu Kullanımdaki skala görülür

B tuşu Ölçülen değer görülür

(Eğer RESET işlemi yapılmamış ise 5 günlük bekleme süresinden sonra ölçülen değer
görülür)

B tuşu basılı tutularak Hafıza moduna girilir.

(Eğer RESET işlemi yapılmamış ise 5 günlük bekleme süresinden sonrada hafıza
moduna girilebilir.)

Hafıza Modu
(Ölçüm süresi sırasında ve RESET işlemi yapılmamış ise süreç sırasında da aktif haldedir.
Hafıza moduna girildikten sonra)

A tuşu Hafızadaki değer görülür

B tuşu Hafızadaki sıra numarası görülür

RESET İşlemi
A ve B tuşlarına aynı anda basılır

• Ölçüm sürecini durdurur

• Hafızadaki değerleri siler
• Son kullanılan skala görülür
Yeni bir ölçüme başlamadan önce hafızadaki değerleri silmek için RESET işleminin
yapılması gerekir.

5.2.2 Skala seçimi

Elektronik BOD cihazında maksimum değeri 90,0 ; 250 ; 600 ; 999 ppm BOD gibi dört
farklı skala seçilebilir.

RESET işlemi yapıldıktan sonra :

Skalayı görmek için A veya B tuşuna basın

Skalayı değiştirmek için Gösterge açıkken A tuşuna basın

5.2.3 Ölçüm süreci

Daha önceki çalışma değerleri RESET işlemi yapılarak hafızadan silinir. Ölçüm sürecinin
başlamasından sonra her 24 saate bir ulaşılan BOD değeri hafızaya otomatikman
alınır. Ölçüm süreci skala seçildikten sonra gösterge açıkken B tuşuna basılarak
başlatılır.

Ölçümün başlaması RESET yapıldıktan sonra gösterge açıkken B tuşuna basın

Ölçüm başladığında ardışık olarak üçüncü ve ilk noktanın yanması ile doğru bir ayar
için göstergede geçici bir "000" ölçümü görülür.

Ölçüm sırasında herhangi bir zamanda seçilen skalanın görülmesi mümkündür

Seçilen skalanın görülmesi için A tuşuna basın

Ölçüm sırasında herhangi bir zamanda ulaşılan BOD değerinin görülmesi mümkündür

Mevcut ölçümün görülmesi için B tuşuna basın

Eğer RESET işlemi yapılmamış ise 5 günlük standart süreden sonra bile (örneğin 21
günlük toplam BOD) ölçüm yapılması mümkündür.

5.2.4 Hafızaya alınan değerlerin görülmesi

Elektronik BOD cihazı başlangıçtan itibaren 24 saatlik aralıklarla 5 günlük değeri
hafızaya alacak şekilde programlanmıştır. Başlangıç değeri "000" a ayarlanmıştır.

Hafızadaki değerler yeni bir RESET işlemi yapılana kadar hafızada saklanır. Hafızadaki
değerler herhangi bir zamanda görülebilir

Hafıza moduna girmek için B tuşu birkaç saniye basılı tutulur. Göstergede "1" rakamı
görülür. Bu ilk hafızaya alınan değeri (ilk gün) ifade eder. B tuşuna ard arda
basıldığında o ana kadar hafızaya alınmış değerleri gösterir (1, 2, 3, 4, 5 gün) . Daha
sonra A tuşuna basıldığında hafızadaki sıra numarasına karşı gelen BOD değeri
göstergede görülür. Eğer hafızada herhangi bir değer yok ise B tuşuna basıldıktan
sonra göstergede üç nokta görülür.

Hafıza moduna girmek için B tuşunu basılı tutun

Hafızaya ard arda alınan sıra numaralarını görmek için B tuşuna basın

Hafızadaki sıra numarasına karşı gelen ölçümü görmek için A tuşuna basın

5.2.5 Alarmlar
Eğer ölçülen BOD değeri seçilen skalanın maksimum değerinden fazla ise göstergede
yanıp sönen üç nokta görülür. Sürecin başlaması sırasında göstergede yanıp sönen
"bat" yazısı görünüyorsa pillerin değiştirilmesi gerekir. Bu durumda pillerin gücü ölçüm
sürecinin tamamlanmasını garanti etmez.
5.2.6 Kullanım şeması

A +B
RESET
SON SKALA
GÖRÜLÜR

GÖSTERGE GÖSTERGE
KAPALI AÇIK

B A A B

SON SKALA SON SKALA SKALA YENİ SÜREÇ

GÖRÜLÜR GÖRÜLÜR DEĞİŞTİRME BAŞLAR

GÖSTERGE GÖSTERGE
KAPALI AÇIK

B A B BASILI
-
ÖLÇÜM SON SKALA SIRA NO
GÖRÜLÜR GÖRÜLÜR GÖRÜLÜR -

GÖSTERGE GÖSTERGE
AÇIK KAPALI

B A

SIRA NO HAFIZADAKİ
GÖRÜLÜR DEĞER GÖR.
6. Ölçüm sürecinin başlaması
a) Seçilen skalaya göre (bak kısım 13.4) bir mezur vasıtası ile ölçerek alınan numune
hacimlerini şişelere koyun.
b) Her şişeye bir adet karıştırıcı çubuğu yerleştirin.
c) Alkali tutucusunu karbondioksit absorblayıcı kimyasal (pul potasyum hidroksit) ile
tepesine kadar doldurun fakat deliklerinden taşırmayın.
Eğer absorblayıcı veya alkali şişenin içine düşerse yeni bir numune doldurmadan
önce şişeyi iyice yıkayın.

d) Şişeleri karıştırma ekipmanına yerleştirin

e) Karıştırma ekipmanını inkübatöre yerleştirin. Elektrik bağlantısını yapın ve
inkübatörün ön panelindeki anahtarı açarak ekipmanın elektrik ile bağlantısını
sağlayın
f) Numunelerin ve ekipmanın sıcaklık dengesine ulaşması normal olarak 30 - 40
dakika alır. BOD sensörlerini sıkıca şişelere vidalayın. Daha önce hafızaya alınmış
değer varsa bunları silmek için her sensorü RESET edin. Uygun skalayı seçin ve
ölçüm sürecini başlatın.

7. Çalışmanın sona erdirilmesi

• Eğer ekipman uzun süre kullanılmayacak ise BOD sensorünü şişe üzerinde vidalı
olarak bırakın bu şekilde sızdırmazlık contası olarak da görev yapan alkali tutucu
zarar görmez.
• Şişe yıkama yöntemi için daha sonraki "Bakım" kısmında anlatılan açıklamalara
bakın.

8. Bakım
8.1
Her BOD ölçüm sürecinden sonra şişeler, karıştırma çubuğu ve alkali tutucu küçük bir
fırça kullanılarak sıcak su ile yıkanmalıdır. Deterjan kullanılmamalıdır, çünkü küçük
miktarlardaki kalıntısı bile BOD ölçümlerinde hatalı sonuçların elde edilmesine yol
açar. Kromun mikroorganizmalar üzerindeki toksik etkisinden dolayı yıkmalarda kromik
asit de kullanılmamalıdır.

8.2
Elektrik sigortaları BOD aletinin arka kısmına yerleştirilmiştir. Güç soketinde iki adet
sigorta vardır (bir tanesi yedek). Sigortaları değiştirmek için aletin elektrik bağlantısını
kesin bir tornavida vasıtası ile sigorta yuvasını açın yedek sigortayı takın.

8.3
BOD sensorü alet reset edilirken ve minimumdan düşük pil gücü gösteriyorsa lityum
pillerin değiştirilmesi gerekir. BOD sensorünün arka kısmındaki yarık bir bozuk para
vasıtası ile açılır, eski piller alınır ve yeni piller kutuplarına dikkat edilerek yerine takılır. İki
pilin aynı anda değiştirilmesi tavsiye edilir.

Dikkat : Pillerin değiştirilmesi işlemi hafızadaki değerlerin silinmesine yol açar.

9. Yedek parçalar
KOD Açıklama

10.133 BOD Sensorü

ACTBT001 Lityum pil tip CR2430

10.133.08 BOD sensorü elektronik kardı

11.1056 Karıştırma çubuğu 6x35 mm
ACCT001 Kayış

ELFU001 Sigorta 5x20 250 mA

ELTR020 Transformer

MECN003 Alkali tutucu

MOTO004 Rulmanlı motor

VTBO001 Koyu renkli şişe, 500 ml

10. Teknik özellikler

BOD Sensorü
Boyutlar (LxWxH) 70x70x50 mm

Ağırlık 80 g

Ölçüm Elektronik basınç probu

BOD değerleri Herhangi bir anda doğrudan göstergeden okunur

Hafızaya alınmış değerler 24 saatlik 5 BOD değeri

Gösterge 3 haneli LED, 7 mm yüksekliğinde

Hassasiyet  1 hane ( 3,55 hPa)  %1

İşletme aralığı 500  1100 mbar (hPa)

Skalalar 4 (90, 250, 600, 999 ppm BOD)

Güç temini 2 ısıtmalı pil (250 mAh) Tip CR2430

Gösterge açıkken elektrik sarfı 15 mA max.

Gösterge kapalı iken elektrik 7,5 A

sarfı

Ortalama pil süresi 3 yıl

Koruma derecesi IP 44 IEC 529

İzin verilen oda sıcaklığı Depolama - 25 : + 650C, İşletme +5 : + 400C

BOD Sistemi 6 veya 10

BOD Sistem 6 BOD sistem 10

Karıştırma yeri 6 10

Boyutlar (LxWxH) mm 360x95x150 450x95x165

Ağırlık Kg 2,3 3

Güç temini 230 V/50 Hz veya 60 Hz veya 115 V/60 Hz

Elektrik gücü 2W

Karıştırma hızı 60 rpm

Emniyet sınıfı 1 IEC 1010

Koruma derecesi IP 43 IEC 529

Çalışma sıcaklığı Depolama -25 ile 650C, İşletme 5 ile 400C

11. Elektrik şaması 230 V/50 Hz

Orijinal kullanma talimatına bak.

12. Bağlantı şaması

Orijinal kullanma talimatına bak.

13. Analitik yöntemler

13.1 Giriş
Biyolojik oksijen ihtiyacı su numunesindeki biyolojik olarak parçalanabilen organik
madde miktarı ile ilişkilidir.

Organik maddenin oksitlenerek parçalanması sırasında aerobik mikroorganizmalar

suda çözünmüş halde bulunan oksijeni tüketerek bu işlevi yerine getirirler.

Biyokimyasal oksijen ihtiyacı belirli bir süre içinde ve sıcaklıkta birim hacım su için
harcanan oksijenin ağırlığı olarak ifade edilir. Örneğin ; 200C' de 5 günlük mg/l O2
veya ppm O2)

Biyolojik oksijen ihtiyacı kısaltılmış BOD (Türkçe'de BOI, Fransızca'da DBO, Almanca'da
BSB) olarak gösterilir.

Biyolojik oksidasyonun 200C 'de tamamlanması için 21 ile 28 gün arasında bir süre
gerekir. (BODson, BOD21, BOD28)

Pratik ihtiyaçlar göz önüne alındığında bu süre çok uzundur. Geleneksel olarak ölçüm
200C'deki 5 günlük inkübasyon süresinin sonunda yapılır. Bu sürede tüketilen oksijen
21-28 günlük toplam tüketimin yaklaşık % 70' ine karşılık gelir.
Oksijen ihtiyacını belirleyen kimyasal yöntemlerle (COD=KOI=Kimyasal oksijen ihtiyacı)
karşılaştırıldığında COD = BOD21 eşitliği sadece glikoz gibi biyolojik olarak tamamen
parçalanabilen organik maddeler için geçerlidir. Bunun yanı sıra sudaki sentetik veya
doğal maddelerin birçoğu parçalanmaz (linyin) veya biyolojik şartlara bağlı olarak
çok yavaş bir şekilde parçalanırken (selüloz), COD deneyindeki sıcak kromik asitli
yöntem ile organik maddeler çok hızlı bir şekilde parçalanır. Bunun sonucu olarak su
numunelerinde COD değerleri BOD değerlerinden daha büyüktür. Fakat özellikleri iyi
bilinen bir atıksu için BOD ile COD arasında bir ilişki tanımlanabilir.

Biyolojik oksidasyon süreci canlı organizmalar tarafından gerçekleştirilir. Oksijen

ihtiyacı sıcaklıkla ilişkilidir ve bakteriyel floranın ortama alışma hızına bağlı olarak 0-
500C arasında ölçülür. Standart ve resmi yöntemler, doğal çevredeki ortalama
şartların referans kabul edilmesi bakımından inkübasyonun 200C 'de yapılmasını
gerektirir. Bununla beraber özel uygulamalarda (sıcak veya soğuk alanlar ya da
mevsimler) inkübasyonun 200C 'den farklı sıcaklıklarda yapılmasına gerek duyulabilir.

BOD ölçümleri çoğunlukla biyolojik atıksu arıtma tesislerine gelen organik madde
miktarının ve bu tesislerin verimliliğinin belirlenmesinde kullanılır. Bununla beraber
yüzey sularındaki (nehirler, göller, denizler) çalışmalarda da kullanılır.

13.2 BOD ölçümleri için yöntem

Oksijenin sudaki çözünürlüğü sınırlıdır. Deniz seviyesinde (760 mm Hg), 200C 'de
%20,95 oksijen içeriğine sahip hava ile dengedeki destile sudaki maksimum oksijen
konsantrasyonu 8,84 ppm'dir. Oksijenin çözünürlüğü sıcaklık, tuzluluk ve yükseklik
arttıkça (basınç düştükçe) azalır.

Bir suda BOD ölçümleri başlangıçtaki ve inkübasyon süresi sonundaki çözünmüş

oksijen içeriği ölçülerek de (titrasyon veya spesifik elektrot) yapılabilir. Bu yöntemde
inkübasyon süresi sonunda ölçülebilecek miktarda çözünmüş oksijen kalması
zorunludur. Sıfır oksijen değerinin bulunması halinde sonuçlar anlamızdır. Sadece
yöntemde çözünmüş oksijen değeri 8 mg/l den az veya ölçülebilecek bir değer
mevcut ise başlangıç değeri olarak % 100 doygunluk konsantrasyonunda çalışmaya
başlanabilir.

Sıvı atıklardaki BOD değeri 100.000 - 150.000 ppm aralığında olabilir. Bu durumda
yüzlerce veya binlerce ppm BOD değerinin ölçülmesi gerekir.

Kullanılan oksijenin ölçülmesi esasına dayanan yöntemlerde su numunesinde

inkübasyon süresi sonunda sıfır oksijen kalması ihtimalinden kurtulmak için bir seri
seyrelmenin yapılması gereklidir. İnkübasyonun karıştırma olmayan şişelerde yapılması
ve numunelerde kalan oksijenin titrasyon yolu ile belirlenmesi artık tercih edilen bir
yöntem değildir.

Diğer bir yöntemde ise inkübe edilen numuneye sürekli olarak çözünmüş oksijen verilir.
Diğer bir anlamda elektroliz ile üretilen oksijen konsantrasyonu sabit tutulur ve oksijen
üretimi için kullanılan elektrik miktarı tüketilen oksijene çevrilir.

Biyolojik araştırmalarda geniş çapta kullanılan Warburg Respirometresi ile aynı

prensibe göre çalışan monometrik oksijen tüketiminin ölçülmesi daha basit bir
yöntemdir.

800-900 ppm'den az BOD içeren numunelerde seyreltme yapılması gerekmez. Daha

yüksek BOD içeren numunelerde yapılması gereken seyreltme titrasyon yönteminde
istenilenden çok daha azdır ve bütün bu çalışma şartları kontrol edilen doğal çevreye
veya mevcut arıtma tesislerine daha benzer ortamlarda çalışma uygunluğunu sağlar.

Numunenin devamlı olarak karıştırılması başlangıçtaki oksijen konsantrasyonlarında

farklılıkların oluşmamasını sağlar. Numuneye oksijen temini karıştırma yolu ile kolayca
ve sürekli olarak sağlandığından numune ortamı ortalama konsantrasyonda olur ve
uç değerlerden (%100 doygunluk veya oksijensiz ortam) uzak durumdadır.

13.3 Gerekli kimyasallar

A) Karbondioksit absorbsiyonu için :
• Potasyum hidroksit (KOH) ticari saflıkta (çok saf olması gerekmez) veya,
• Sodalı kireç (Sodyum kalsiyum hidrat), nemli ortamda çözünmeyen, 1,0-1,7 mm
granül
B) Numune inkübasyondan önce nötralize edilecek ise :
• Sülfürik asit (H2SO4) çözeltisi, 1 N
• Sodyum hidroksit (NaOH) çözeltisi, 1 N
C) Eğer numuneye besin maddeleri ilave edilecek ise :
• Yüksek kalitede damıtık su, organik madde ve bakır içermeyen
• Demir üç klorür, FeCl3. 6 H2O
• Kalsiyum klorür, susuz, CaCl2
• Magnezyum sülfat, MgSO4. 7H2O
• Potasyum di-hidrojen fosfat, KH2PO4
• Potasyum mono-hidrojen fosfat, K2HPO4
• Sodyum mono-hidrojen fosfat, Na2HPO4
• Amonyum klorür, NH4Cl
D) Numune klor içeriyorsa:
• Sodyum sülfit, Na2SO3
E) Numunedeki nitrifikasyon inhibe edilecek ise :
• Ally thiourea (Thiosinamine), C4H8N2S veya,
• 2-klor-6(triklometil) piridin C6H3Cl4N

13.4 Manometre skalasının seçimi

Cihaz sırası ile 90-250-600-1000 ppm BOD değerlerini ölçer. Eğer önceden numunenin
olası BOD değeri hakkında bir bilginiz varsa, kullanılacak skalanın seçimi kolaydır.

BOD değeri 900-950 ppm' den büyük ise ölçüme başlaman önce uygun seyreltmeni
yapılması gereklidir. Fazla numune hacmi kullanmamak ve hassas seyreltme
yapabilmek için, özellikle bulanık ve viskoz sıvılarda seyrelmeleri ardışık yapın.

Örneğin; 50 ml numune mezür ile alınarak, yine bir mezür içinde iyi kalitede damıtık su
ile 500 ml'ye seyreltilerek 1:10 seyreltme elde edilir, besin maddeleri ilave edilir (bak
kısım 13.13). Ardışık seyreltmeler yine aynı yöntem ile yapılır. Numune alınmadan önce
veya seyreltme yapılmadan önce çözelti temiz bir cam veya plastik baget ile
karıştırılarak homojenize edilir. Son netice seyreltme oranı ile çarpılarak sonuç bulunur.

Eğer çözeltinin BOD değeri hakkında bir bilgi mevcut değil ise 3 şişe hazırlanır ve
1:1(seyreltmesiz), 1:10, 1:100 gibi ard arda seyrelmeler yapılır. Skala bilinen benzer
sınıftaki (hayvansal atıklar, endüstriyel atıklar v.s. Bak bölüm 13.6) gözlemlere
dayanılarak en son seyreltmedeki BOD miktarına göre seçilir.

Skala Numune hacmı

A : 0 - 1000 mg O2/l 100 ml
B : 0 - 600 mg O2/l 150 ml
C : 0 - 250 mg O2/l 250 ml
D:0- 90 mg O2/l 400 ml

Skala belirlenen inkübasyon süresi sonunda doğrudan tüketilen oksijen miktarını mg/l
O2 olarak verir. Seyreltme imkanının bulunması (1:100, 1:1000) geniş bir aralıkta ölçüm
yapılabilmesini sağlar ve yüksek seyrelmelerde distile sudan gelebilecek hataların
önlenmesi için distile suyun da oksijen tüketiminin ölçülmesi tavsiye edilir. Seyreltme
faktörü ile çarpılmadan önce distile suyun yaptığı harcama seyreltilmiş numunenin
yaptığı harcamadan çıkartılarak gerekli düzeltme yapılmalıdır.

13.5 Deneysel eğrilerin örnekleri

Analiz edilen numunedeki maddelerin aerobik olarak parçalandığından emin olmak
günlük BOD değerleri kaydedilir ve eğriye geçirilir.

Aşağıdaki kriterler hatırlatılmaktadır:

1) Günlük tüketilen oksijen değeri bir önceki güne göre azalır.

2) Toplam tüketilen oksijen değeri sabit bir noktaya ulaşılana kadar artar.

Aşağıdaki eğriler tipik durumlara örnektir:

A) Uygun bakteri florasının ve yeterli besin maddelerin bulunduğu ortamda karbonlu

maddelerin parçalanması için elde edilen tipik eğri.
B) İnkübasyon başladığı sırada ortama alışmış az sayıda bakterinin bulunması veya
bakteri gelişmesini engelleyen maddelerin mevcudiyetinde ortaya çıkan tipik eğri.
C) Eğer oksijen tüketimi tipik olarak altıncı veya yedinci günden sonra artıyorsa
nitrifiye edici bakterilerin geliştiği ve bunların azot bileşiklerini oksitlediği
(amonyağın nitrite ve nitrata) anlaşılır. Bu etkiden nitrifikasyonu engelleyici
maddeler kullanılarak sakınılır (bak kısım 13.11).
D) Bu durum aletteki contanın sızdırmasından kaynaklanır.

13.6 200C' deki BOD5 değerleri için örnekler

Aşağıdaki değerler skala ve yapılacak seyrelme değerinin seçimi için faydalı bir
rehber olabilir.

Eğer üretilen organik madde değeri biliniyorsa bir tahmin yapmak mümkün olabilir.
Örneğin; kişi başına günde 65 g BOD üretiliyorsa ve buna karşılık gelen su tüketimi
günde kişi başına 150 litre ise bu atık suyun BOD değeri yaklaşık 450 mg/l civarında
olur, eğer kişi başına tüketilen su miktarı 400 litre ise ham suyun BOD miktarı 160 mg/l
civarına düşecektir.

Arıtılmamış atıksu BOD mg/l

Kağıt fabrikaları 200 - 4 000

Deri fabrikaları 500 - 1 500

İçki fabrikaları 12 000 - 35 000

Yağ fabrikaları 15 000 -70 000

Süt fabrikaları 200 - 6 000

Mezbaha 1 000 - 2 500

Tekstil boyama ve baskı 1 000 - 12 000

Hayvan ahırı (domuz) 7 000 - 9 000

13.7 Numunede ön işlemler

Birçok durumda BOD ölçümünden önce atık suyun uygun ön işlemlerden geçmesi
gerekir.

A) Eğer pH değeri 6,5 - 7,5 aralığında değil ise.

B) Eğer numune klor, klordiosit, ozon gibi bir madde ile dezenfekte edilmiş ise.
C) Eğer bakteriler için toksik maddeler var ise.
D) Eğer numune nitrifiye edici bakteriler yönünden zengin ise.
E) Eğer bakteriyel flora zayıf ise
F) Eğer besleyici (azot, fosfor, mikroelement) içeriği çok düşük ise.
Bu sorunların birçoğu endüstriyel atık sularda ortaya çıkar.

13.8 Numunenin nötralizasyonu

Numunenin pH'ını 1 N sülfürik asit veya sodyum hidroksit çözeltisi kullanarak 6,5 - 7,5
aralığına getirin. İlave edilen asit veya bazın hacmı numune hacmının %0,5' inden
fazla olmamalıdır. Eğer gerekiyorsa daha konsantre çözeltiler kullanın.

13.9 Dezenfeksiyon maddelerinin giderilmesi

Oksitleyici maddeler küçük hacımdaki 0.025 N sodyum sülfit (damıtık suda 1,58 g/litre)
çözeltisi ilavesi ile giderilir. Dezenfekte edilmiş numuneler dezenfeksiyon maddesi
giderildikten sonra bakteriyel olarak aşılanmalıdır.

13.10 Toksik maddelerin giderilmesi

Bazı endüstriyel atıksular (metal kaplama gibi) toksik maddeleri içerirler. Eğer bu
atıksuların pH' ı 8,5' a getirilirse metaller oksitleri veya hidroksitleri halinde çökerler ve
süzülerek uzaklaştırılabilirler. Daha sonra pH 6,5-7,5 aralığına getirilir ve bakteriyel
aşılama yapılır. Bazı durumlarda toksidite numunenin seyreltilmesi ile basit olarak
giderilebilir. Toksidite içeren numunelerin sorunları özel araştırmalar gerektirir.
13.11 Nitrifikasyonun engellenmesi
Bazen nitrifikasyonun etkisinin BOD ölçümlerinden hariç tutulması istenir (Örneğin;
biyolojik olarak arıtılmış atık sularda, biyolojik olarak arıtılmış atık sularla aşılanmış
numunelerde, nehir sularında).

Nitrifikasyon 200C' de 5 günden sonra başlar ve bundan dolayı 5 günlük BOD

tayinlerinde etkisi çok azdır. Eğer analiz edilecek numunede çok sayıda nitrifiye edici
bakteri varsa bunların aktiviteleri kimyasal madde ilavesi ile engellenir.

Su analizleri için İtalyan resmi yöntemlerine göre (CNR-IRSA Method E-008, 1981) bu
engelleme her bir BOD şişesine % 0,05 allylthiourea çözeltisinden (50 mg 100 ml
damıtık suda) aşağıdaki miktarlarda ilave edilerek yapılabilir.

Numunenin hacmı Engelleyici çözeltinin hacmi

100 ml 0,3 ml

150 ml 0,5 ml

250 ml 0,8 ml

400 ml 1,3 ml

APHA-AWWA-WPCF Standart Methods'a (USA) göre aynı netice % 0,35’lik

2 kloro- 6 (triklorometil) pridin çözeltisinin (350 mg 100 ml damıtık suda) aynı
miktarlarda numuneye ilave edilmesi ile elde edilebilir. Eğer nitrifikasyon inhibitörü
(engelleyici) kullanılmış ise bu kaydedilmeli ve sonuçlarda belirtilmelidir.

13.12 Bakteriyel aşılama

Eğer endüstriyel atık sular analiz edilecek ise veya kısım 13.5 de anlatıldığı şekilde B
tipinde bir BOD eğrisi elde ediliyorsa numuneler analize alınmadan önce bakterilerle
aşılanmalıdır.

Genellikle belediye atık sularının 2-3 saat çökeltildikten sonra üstte kalan sıvısı aşı
olarak kullanılır. Bu çözeltinin ml'sinde 103-106 bakteri bulunur. Numunelerdeki
farklılıklar aşılama hacminin numune hacminin %3-30'u arasında değiştirilmesini
gerektirir. Genellikle % 10'luk bir hacim kullanılır. Çökeltilmiş belediye atık sularının BOD
değeri 50-300 ppm arasındadır ve 24 saatlik süre içinde de oldukça değişir.

Yüksek kalitede distile su ile seyrelme yapıldıktan ve aşı aynı oranda seyreltildikten
(örneğin:100 ml/litre) sonra aşının BOD değeri, aşılanmış suyun BOD değeri ile aynı
zamanda ölçülür.

Aşının BOD değeri aşılanmış numunenin BOD değerinden çıkarılır. Oksijen

harcamasının başlaması aşı kalitesi ile ilişkilidir. Bazen örneğin 100, 200, 300 ml/l
numune gibi daha yüksek aşı hacimleri kullanılır. İnkübasyon sonunda en yüksek aşı
BOD değeri numunenin BOD değerinden çıkarılacak değer olarak dikkate alınır.

13.13 Besin maddesi temini

Eğer Endüstri atık suları analiz edilecek ise bu numunelerde besin maddesi olarak
adlandırılan azot, fosfor ve mikro besleyiciler bakteriyel floranın uygun şekilde
gelişmesi için çok yetersiz miktarda bulunur veya bulunmaz. Bu durumda aşağıdaki
çözeltilerin besin maddesi olarak ilavesi gerekir.

Çözelti A - 0,25 g Demir üç klorür (Fe Cl3 . 6H2O) 1 litre damıtık suda çözülür.

Çözelti B - 27,5 g Suzuz Kalsiyum klorür (Ca Cl2) 1 litre damıtık suda çözülür.

Çözelti C - 22,5 g Mağnezyum sülfat (Mg SO4 . 7H2O) 1 litre damıtık suda çözülür.

Çözelti D - (Tampon) 8,5 g Potasyum dihidrojen fosfat (KH2PO4), 33,4 g Disodyum

monohidrojen fosfat (Na2HPO4 . 7H2O), 21,7 g Dipotasyum monohidrojen fosfat
(K2HPO4), 1,7 g Amonyum klorür (NH4 Cl) 1 litre destile suda çözülür. Çözeltinin son pH
= 7,2 olmalıdır. Besin maddesi içermeyen BOD'si 800-900 ppm'den düşük olan
numunelerin her bir litresine A-B-C-D çözeltilerinden 1'er ml ilave edilir.

Numunelerde seyrelme yapılacak ise seyreltme suyuna besin maddelerinin ilave

edilerek hazırlanması en iyi yöntemdir. Her bir litre damıtık suya A-B-C-D
çözeltilerinden 1'er ml ilave edilir. Bu seyreltme suyunun 200C'deki BOD5 değeri 0,2
ppm den fazla olmamalıdır.

13.14 BOD Standartları

Yöntemin hassasiyeti bilinen miktarlardaki 1050C'de kurutulmuş saf glikoz ve glutamik
asit çözeltileri kullanılarak belirlenebilir. Çözeltiler yüksek kalite saf su kullanılarak
hazırlanır. Daha önce anlatılan besin maddeleri içeren A ve D çözeltilerinden litreye 1
ml olacak şekilde ilave edilir ve bakteri aşılaması yapılır.

150 mg/l glikoz ve 150 mg/l glutamik asit içeren çözeltinin 200C'deki BOD5 değeri
22018 mg/l O2 olmalıdır.

13.15 Sonuçların hesaplanması

Eğer seyrelme ve aşılama yapılmamış ise sonuç doğrudan göstergeden okunur.
Seyrelme ve aşılama yapılmış numunelerin analizlerinde sonuç aşağıdaki gibi
hesaplanır.

(Ölçülen BOD5) - (Aşının BOD'si X Kullanılan aşının % miktarı)

Numunenin BOD5 değeri = ------------------------------------------------------------------------------

Kullanılan numunenin % miktarı

Örnek : Su numunesi besin maddeleri ile zenginleştirilmiş seyreltme suyu ile 1/10
seyreltilir. (50 ml numune bir mezür de 500 ml'ye seyreltilir ve karıştırılır) Bu çözeltiden 50
ml alınır ve atılır. Yerine 50 ml aşı çözeltisi (çökeltilmiş atık su) konur (%10). Hazırlanan
bu seyreltilmiş ve besin maddesi ilave edilmiş numuneden alınan 250 ml inkübasyon
şişesine konur (skala 0 - 250 mg/l O2). Aynı zamanda 250 ml aşı maddesi (çökeltilmiş
atık su) bir başka inkübasyon şişesine konur. 200C'de 5 günlük inkübasyon süresi
sonunda her iki şişedeki oksijen tüketimleri (BOD5) kaydedilir. Numunenin okunan
BOD5 değeri 200mg/l O2, aşının BOD5 değeri 150mg/l O2 ise Numunenin BOD5 değeri
aşağıdaki şekilde hesaplanır.

200 - (150 x 0,10) Numunenin seyrelme oranı 1/10

olduğundan yukarda bulunan değer
-------------------------- = 205 mg/l O2 10 ile çarpılır ve sonuç 2050 mg/l
0,90 olarak bulunur.
Numune Yer

1 2 3 4 5 6 7 9 10

Kod

Sembol

Hacım

Skala

Seyreltme

Skala Skala
C D Saatler A B

0 24 48 72 96 120 144 168 192 216

250 100
0

900

200 800

700

150 600

500

100 400

300

50 200

100

0 0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

BOD Günler BOD

mg/l mg/l

İnkübasyon başladığı tarih :

İnkübasyonun başladığı saat :

Analiz yapan
Numune Hazırlama :

1. Atık numunenin pH değerini kontrol edin. Biyokimyasal oksidasyon için

optimum pH değeri pH 6.5 ve 7.5 arasındadır. Eğer numunenin pH değeri yüksek
veya alçak ise, önceden ayarlanacaktır. Herhangi bir önemli sapma daha düşük bir
BOİ değeri ile sonuçlanacaktır. Eğer pH değeri çok yüksek ise, seyreltilmiş hidroklorik
asit (1mol/l) veya seyreltilmiş sülfürik asit (1mol/l) eklenerek azaltılabilmektedir. Eğer
pH değeri düşük ise, sodyum hidroksit solüsyon (1mol/l) ile ayarlanabilmektedir.

2. Su numunesini iyice karıştırınız ve kısa bir süreliğine yerine oturmasını bekleyiniz.

Numuneni filtrelenmesi veya homojenize edilmesi de ayrıca önerilebilir.

3. Uygun aşırı akış ölçüm şişesini kullanarak numune hacmini hassas bir şekilde
ölçün ve numuneyi numune şişesine dökün (bunun için bir huni kullanmak faydalı
olabilir). Şişedeki numunenin katı süspansiyonları temsil edebilecek düzeyde miktarı
içerdiğinden emin olun. Her bir numunenin iki veya üç kez test edilmesi
önerilmektedir.

4. Ölçüm başlamadan önce, hazırlanmış numune istenen sıcaklığa getirilmelidir

(yani BOİ , 20 °C ). Bu durum numuneyi termostatik olarak kontrollü bir dolaba
koyarak elde edilebilir, diğer yandan numuneyi sürekli endüktif karıştırıcı sistem ile
karıştırmak gerekmektedir.

7. BOİ sensörlerini numune şişelerine yerleştirin ve dikkatli bir şekilde sıkılayın. Bu

son derece önemlidir – sistem tamamen hava geçirmez olmalıdır. Daha sonra
sensoru yerine vidalanmış olan BOİ şişesini şişe rafına yerleştirin. Bu termostatik
kontrollü dolabın kendisinin içinde de yapılabilir.).

Kullanılacak atık su ve kimyasal bilgileri

- Ölçülecek olan numunenin beklenilen sonucuna göre numune alınır. Alınacak

toplam numune miktarları aşağıda belirtilmiştir.

Beklenilen değer Toplam Numune Miktarı

0– 1000 mg O2/l 100 ml

0– 600 mg O2/l 150 ml

0– 250 mg O2/l 250 ml

0– 90 mg O2/l 400 ml

- Numune için gerekli olan ön işlemleri yapın (örneğin pH değerinin, filtrelemenin

vs. ayarlanması yapılmalıdır.)
 - Ölçüm yapılacak şişeye nitrifikasyon inhibatörü numune miktarına göre
ayarlanarak konulur.

Numune Miktarı Nitrifikasyon Solusyonu miktarı

100 ml 0.3 ml

150 ml 0,5 ml

250 ml 0,8 ml

400 ml 1,3ml

- Kullanılan numune miktarının %10 kadarı aşı ( bacterial seed ) eklenir.

- Bir cihazda 1 adet saf su kör olarak çalışılır; Doğru hacim belirlenir ve 1 saat
öncesinden 20 derece inkübatöre konup öyle başlatılır. Körde numune hariç
numuneye konulan inhibatör ve aşı olmalıdır.

Örnek Numune Hazırlık Değerleri.

- Cihazda yapılacak ölçüm değeri için toplam numune miktarı 0-600 mg O2/l
için hesaplama

136 ml atık su + 13,5 ml aşı + 0.5 ml nitrifikasyon inhibtörü = 150 ml

Yukarıda ki hesaplama 6 BOD cihazından 5 tanesine uygulanır.

Körde çalışacak numune için ise ;

136 ml saf su + 13,5 ml aşı + 0.5 ml nitrifikasyon inhibtörü = 150 ml