KMYASAL DENGE

GENEL KMYASI DERS

UYGULAMA RAPORU


gretim Grevlisi
Dr. Sibel KAHRAMAN


Hazrlayanlar:
Devrim KSE (B1105.040476)
Sevil HRMEYDAN (B1005.040018)

NDEKLER
Sayfa No
ZET....3
GR$....3
1.1 Denge Sabiti...........4
2 DENEY: Denge Sabitini Renk Degiyim Teknigi ile Bulma.5
2.1. Metod..5
2.2. Materyal..5
2.3. Deneyin Yapilisi.6
2.4. Hesaplama......6
2.5. Tartisma ve Sonu..7
3 SORULAR.......8
4 HESAPLAMALAR........8

5 KAYNAKLAR....9

TABLO LSTES
Sayfa No
Tablo . Ykseklik Degerleri ...6
RESM LSTES
Sayfa No
Resim Seyrelttigimiz rnegimiz...6

Kasm 20 STANBUL
STANBUL AYDIN NVERSTES

ZET

Kimyasal denge nedir?
Btn kimyasal reaksiyonlarda kimyanin ilgisini eken iki soru vardir:
1. Reaksiyon nasil bir hizda ilerler?
2. Reaksiyon belli bir ynde ne miktarda ilerler?
Kimyasal denge cevabini aradigimiz bu sorulardan ikincisine yanit sunmaktadir.

Denge, kapali bir sistemin makroskopik zelliklerindeki sabitlik olarak tanimlandirilmistir.
Denge hali, yani reaksiyona giren ve ikan maddelerin bagil konsantrasyonlari,
denklestirilmis denklemden anlasilamaz.Kimyasal reaksiyonlarda, mikroskopik olaylar denge
halinde de devam eder. Fakat bu makroskopik degismelere neden olmayacak bir denklik
seklinde olur.

Tm denge olaylarinda denge halinin olusmasina etki eden bir takim Iaktrler vardir.
Bu aidan bakildiginda kimyasal reaksiyonlar iin bir model sistem tekliI edilmektedir.
Bu modele reaksiyonlar, daha kararli (yani daha dsk enerjili) molekller ynnde
ilerlerler. Fakat durum her zaman bu sekilde olmayabilir. O halde denge haline etki
eden bir Iaktrn daha bulunmasi gerektigi kainilmazdir. Bu, nitel olarak, sicakligin
dogurdugu dzensizlik olarak tariI edilebilir.

GR$

Kimyasal denge kimyanin ana konularindan biridir. Kandaki asit-baz dengesi, oksijeninin
hemoglobinle tasinmasiyla ilgili mekanizma, nemli hormonlarin sentezi ve kimyasal madde
reten endstriyel proseslerin hepsi kimyasal dengenin temel konulariyla dogrudan iliskilidir

Kimyasal denge, iki ynl bir reaksiyonda; rnlerin meydana gelis hizinin, rnlerden tekrar
reaksiyona girenlerin meydana gelis hizina esit oldugu haldir. Byle denklemlerde
reaksiyonun her iki taraIa olabilecegini gstermek iin iIt olarak ok kullanilir. Genel
olarak syle gstermek mmkndr:

+ +

Burada A ve B reaksiyona giren baslangi maddeleri, C ve D ise meydana gelen rnlerdir.
Reaksiyon denklemindeki oklar reaksiyonun iIt ynl oldugunu belirtir. Reaksiyona giren
maddelerin ve rnlerin konsantrasyonlari reaksiyonun ilerlemesiyle srekli olarak degisir. Le
Chatelier prensibine gre bir sistem zerine sicaklik, basin ve konsantrasyon degisimi gibi
bir dis etki uygulandiginda, sistem bu etkiyi minimum yapacak yne dogru kendiliginden
kayar. iIt ynl bir reaksiyon sisteminde sicakligi, bilesenlerin konsantrasyonlarini, gazlarla
ilgili bir etkilesmede ise basinlari degistirmek suretiyle bagil konsantrasyonlari degistirmek
mmkndr.
Yukaridaki reaksiyonda C bileseninin konsantrasyonu artirildiginda ters yndeki hiz
byyecektir. nk dengenin sola dogru kaymasi, daha Iazla A ve B ile daha az D retilerek
C konsantrasyonunun azalmasina yol aacak, bylece yeni bir denge konumuna erisilecektir.

ZayiI bir asit olan asetik asitin sulu zelti dengesi gz nne alinacak olursa:

H
2
H
3
O
2
H

C
2
H
3
O
2
-

Oklarin bagil byklkleri dengeye erisildiginde zeltide az sayida hidrojen ve asetat
iyonlarinin bulundugunu gsterir. Sistemle hidroksit iyonlari ilave edildiginde bu iyonlar
hidrojen iyonu ile kolaylikla birleserek su olusturacaklardir. Bu dis etkiyi gidermek ve
hidrojen iyonu sayisim korumak iin sistem saga dogru kendiliginden kayacaktir. Bu ise
asetat ve hidrojen iyonlari olusturmak zere daha Iazla sayida asetik asit moleklnn
ayrismasi demektir.

PbCI
2
(k)
Pb
2
2CI

Yukaridaki dengede kati kursun klorrn ayrisma hizi kursun ve klorr iyonlarinin kursun
klorr olusturma hizlari ile aynidir. NaCl gibi bir klorr iyonu kaynagi sisteme ilave
edildiginde, sistem bu etkiyi gidermek iin sola dogru kayacak yani kursun ve klorr iyonlari
reaksiyona girerek yeni bir denge olusuncaya kadar kmeye devam edecektir. Bu durum
dengenin sol taraIa kayarak ters yndeki hizin artmasina sebep olur. Ortamdaki bir iyonu
ihtiva eden bir bilesigin sisteme eklenmesi sonucu dogan bu trden etkiye Ortak yon
Etkisi adi verilir.

DENGE SABT

Dengeye ulasmis bir kimyasal reaksiyonda, ortamdaki rn ve reaktant miktarlari esit mi
olacaktir?
Bir kimyasal reaksiyonun dengeye ulasmasi halinde, dengedeki karisimda bulunan rn ve
reaktantlarinin miktarlari ayni olmak zorunda degildir. nk kimyasal denge yalnizca, ileri
reaksiyonla rnlerin olusumunun ve geri reaksiyonla reaktantlarin olusumunun ayni hizda
olmasi anlamina gelir. Ktle etkisi yasasina gre, denge reaksiyonunda belirli bir sicaklikta
ileri reaksiyonun hizi A ve B reaktantlarinin derisimleri arpimi ile orantili olup, k
i
ileri
reaksiyonun o sicakliktaki hiz sabiti olmak zere,

Hz
i
k
i
A]a B]b

seklinde iIade edilebilir.
Ayni sekilde geri reaksiyonun hizi (Hiz
g
) da, geri reaksiyonun reaktantlari olan C ve D`nin
derisimleri arpimi ile orantili olup, k
g
geri reaksiyonun hiz sabiti olmak zere,

Hz
g
k
g
C]c D]d

esitligi ile iIade edilir.



k
i
a A + b B c C + d D

k
g

Su halde denge durumu iin

k
i
A]a B]b k
g
C]c D]d

esitligi geerlidir. Esitligin iki yanindaki ki ve kg belirli sicaklikta sabit degerlerdir. O halde
bu esitligin degiskenleri yalnizca reaktantlarin ve rnlerin derisimleri olmaktadir. Derisim
arpimlari bu esitligi saglayacak degere ulastiginda denge kurulmaktadir. Simdi esitligi iki hiz
sabitinin oranini elde edecek sekilde dzenleyelim:
Belirli bir sicakliktaki ve kg birer sabit oldugundan , k
i
k
g
orani da bir sabittir. K ile
simgelenen bu yeni sabit `denge sabiti`` adini alir ve K
d
seklinde (molar) derisimler
cinsinden iIade edildigi belirtilmek zere,

K
d
=
|C] |]d
|A] |B]


esitligi ile verilir.


2 DENEY: Denge Sabitini Renk Degiyim Teknigi ile Bulma

2 Metod

Denge sabitini bulmaya alistigimiz, Fe
3+
+ SCN
-

FeSCN
+2
rnek denge tepkimesinin
denge sabitinin hesaplanmasi ile ilgili bizim alistigimiz yntemin Iarkliligini anlayabilmek
iin daha nce kullanilan yntemden biraz bahsetmemiz gerekiyor: Bu ynteme gre ayni
derisimde hazirlanan NaSCN zeltilerinin zerine her seIerinde seyreltilerek elde edilmis
Fe(NO
3
)
3
zeltilerinin eklenmesiyle Iarkli renk tonlarinda zeltiler elde edilir. Tplerdeki,
rengi aik zeltilerin ierisine standart tpteki zelti rengi ile ayni oluncaya kadar standart
zeltiden eklenir. Fakat bu yntemin en zayiI noktasi iste tam da burada ortaya ikmaktadir,
nk bu tplerdeki zelti tonlarinin esitlenmesi gz ile ayirt edilmek zorundadir. Bu da hata
payinin ykselmesi demektir. Daha sonra standart tpteki zelti yksekliginin standart
olmayan tpteki ykseklige orani yardimi ile denge anindaki Fe
3
iyonu, SCN
-
iyonu ve
FeSCN
2
iyonu derisimleri hesaplanmaktadir.
Tm bu deneysel sonulara ragmen biz projemizi gz ile yapilan lmlerde ortaya
ikabilecek olasi hatalari engellemek iin oran hesaplamasinda isigin Iarkli derisimlerdeki
zeltilerde Iarkli ailarla kirilacagi ilkesi zerine kurduk.

22 Materyal

NaSCN |Sodyum tiyosiyanat| zeltisi

Fe(NO
3
)
3
|demir(3) nitrat| zeltisi

6 Adet Deney Tp

Mezr

Distile Su

Cetvel

23 Deneyin Yaply

6 adet deney tpmz nce numaralandirdik. Numaralandirdigimiz birinci tpmze 5 ml.
0,002M NaSCN ve 5 ml. FeSO
4
koyduk. Daha sonra bir mezre 10 ml. FeSO
4
koyduk ve 25
ml.`ye destile su ile seyrelttik. Bu mezrden 5ml.`yi 2.deney tpmze koyduk. Mezrde
kalan 20 ml. sivinin 10 ml.`sini dktk. Mezrde kalan 10 ml. siviyi 25 ml.`ye destile su ile
seyrelttik. Bu mezrdeki rnekten 5 ml.`yi 3.deney tpne aldik bu sekilde 6.tpe kadar
seyreltme islemine devam ettik. Daha sonra 6 tpede 5 ml. NaSCN zeltisi ekledik ve
asagida resimde grdgmz gibi seyreltik zeltileri elde ettik.


Resim Seyrelttigimiz rnegimiz

Renk metodu ile hesaplama yapacagimiz iin 1. deney tpnden bir miktari renk olarak
ailsin diye dktk 1.deney tp ile 2.deney tpnn rengi ayni olunca yksekliklerini ltk.
Bu sekilde uygulamayi son tpe kadar yaptik ve elde ettigimiz rakamlari Iormlde yerine
koyduk.

24 Hesaplama

ltgmz ykseklik degerleri:
Tp No 1 2 3 4 5 6
Ykseklik
(cm.)
5 2,3 0,5 0,3 0,4 0,5
Tablo Ykseklik Degerleri

h
1
2,3 cm.
h
2
5,1 cm.
c
1
1 olarak kabul ettik. Sivi yksekligi ile sivinin konsantrasyonu arasinda ters oranti vardir,
bu bagintidan yola ikarak;
h1
h2
=
2
1

2,3
5,1
=
c2
1
buna gre c
2
0,45
h
2
0,5 cm.
h
3
5,1 cm.
c
2
0,45 ise c
3
;
,5
5,1
=
c3
,45
c
3
0,044
h
3
0,3 cm.
h
4
5,1 cm.
c
3
0,044 ise c
4
;
,3
5,1
=
c4
,44
c
4
0,00258
h
4
0,4 cm
h
5
5 cm.
c
4
0,00258 ise c
5
;
,4
5
=
c5
,258
c
5
0,0002065
h
5
0,5 cm.
h
6
5,1 cm.
c
5
0,0002065 ise c
6
;
,5
5,1
=
c6
,265
c
6
0,00002024
25 Tartyma ve Sonu
Yaptigimiz deneyde renk yogunlugunu kullanarak konsantrasyon hesapladik. Bu hesaplama
yntemi hata payi mutlaka olacaktik nk deney tpnden disari sivi aktarimi yaparken
kairma olabilmektedir ayrica her ne kadar tpn arkasina beyaz kagit koysak da deney
arkadasimizla ayni sekilde grmeyebiliriz. Deney kesin konsantrasyon sonularini
vermemekle birlikte renk yogunlugunun dsmesi ile birlikte konsantrasyonunda dstgn
gstermesi aisindan basarili olmustur.

3 Sorular
a) Yukarida da belirtigimiz gibi renk yogunlugunun dsmesi ile zelti konsantrasyonu da
dsmektedir.
b) Deneyi yukaridaki blmde anlattik.
4 Hesaplamalar
a) M
1
.V
1
M
2
.V
2
0,002.5M
2
.2,3 M
2
0,0043M (Tp 2`deki SCN
-
konsantrasyonu)
0,0043.2,3M
3
.0,5 M
3
0,01978 M
0,01978.0,5M
4
.0,3 M
4
0,0329 M
0,0329.0,3M
5
.0,4 M
5
0,0247M
0,0247.0,4M
6
.0,5 M
6
0,01978M
b) M
1
.V
1
M
2
.V
2
0,2.5M
2
,2,3 M
2
0,434 M
0,434.2,3M
3
.0,5 M
3
1,9964M
1,9964.0,5M
4
.0,3 M
4
3,327M
3,327.0,3M
5
.0,4 M
5
2,499M
2,499.0,4M
6
.0,5 M
6
1,9996M
c)

tp 2 iin; H =
,45
,434.,43
241.13
tp 3 iin; H =
,
,98.,99
1,116
tp 4 iin; H =
,258
,329.3,327
2,3.10
-2

tp 5 iin; H =
,265
,247.2,499
3,34.10
-3
tp 6 iin; H =
,224
,1978.1,9996
5,12.10
-4

5 Kaynaklar
a. Bir kimyasal tepkimenin denge sabitinin hesaplanmasinin incelenmesi, Proje Danismani :
Aynur ERTRER
b Kimyasal denge ve tersiner tepkimeler, Hazirlayan: Pinar ECE
c Kimyaevi.org
d wikipedia.org
e Genel kimya -2 laboratuvari deneyleri.KaIkas niversitesi Egitim Fakltesi