ANAL T K K MYA DERS NOTLARI

Yrd.Do.Dr. Hseyin EL KKAN

7. BLM : T TR METR K YNTEMLER

T TR METR K YNTEMLER
Tan mlar
Titrimetrik yntemler, deri imi bilinen bir zeltinin analit ile reaksiyona giren yntemler, miktar n n lmne dayanan nicel analiz i lemleridir. Analit ile tamamen reaksiyona giren ve deri imi bilinen bir zeltinin hacmi, bret gibi bir lm aletiyle yap l yorsa volumetrik titrimetri ad n al r. Standart zelti (veya standart titrant), titrimetrik analizlerde kullan lan deri imi bilinen zeltidir. Bir titrasyon, standart zeltinin bir bretten veya s v ak tmaya yarayan ba ka bir aletten, analit zeltisine, ikisi aras ndaki reaksiyonun tamamland anla l ncaya kadar yava yava ilave edilmesiyle yap l r. Bazen, standart titrant n a r s n ilve etmek ve sonra bu a r miktar ikinci bir standart titrant kullanarak geri titrasyon tayin etmek gerekir. Analit ile ilk titrasyonla reaktifin reaksiyonun yava oldu u durumlarda tercih edilen geri titrasyon i lemi bazen de uygun indikatr olmad durumlarda faydal d r.

Tan mlar
E de erlik Noktas Dnm Noktas Eklenen titrant n miktar , kimyasal olarak numunedek i analit miktar na e de er oldu u anda, titrasyonun e de erlik noktas na ula lm olur. Eklenen titrant n miktar , kimyasal olarak numunedek i analit miktar na e de er oldu u anda, titrasyonun e de erlik noktas na ula lm olur. Bir titrasyonun e de erlik noktas , deneysel olarak tayin edilemeyen teorik bir noktad r. Bu noktan n yerini, e de erlik art ile ilgili bir fiziksel de i imi gzleyerek bulabiliriz. Bu de i ime titrasyonun dnm noktas denir. E de erlik noktas ile dnm noktas aras ndaki hacim veya ktle fark na titrasyon hatas ad verilir. E de erlik noktas nda (veya yak n nda), gzlenebilir bir fiziksel de i im (dnm noktas ) meydana getirmek iin, analit zeltisine genellikle bir indikatr eklenir. Primer standart volumetrik ve titrimetrik yntemlerde referans madde olarak standart, kullan lan ve safl ok yksek olan bir maddedi r. Standart zeltiler primer zeltiler, standart maddeler kullan larak haz rlanan, deri imi tam ve has sas olarak bilinen ve uzun sre kararl olarak saklanabilen zeltilerdir. Primer standart olmayan bir maddeden, standart zelti haz rlanmak isteniyorsa, bu zelti haz rland ktan sonra primer standart bir maddeye gre mutlaka ayarlanmal d r. Bu ekilde haz rlanan zelti, ikincil standart zelti ad n al r. Ayarlama i lemi de yine basit bir titrasyon i lemidir ve zelti deri iminin hassas (az drt anlaml de ere sahip) biimde bulunmas n sa lar.

VOLUMET R K HESAPLAMALAR
Titrimetride kullan lan standart zeltiler iin, genelde, ya molarite (C veya M) ya da normalite (N) kullan r z. Molarite, bir litre zeltideki reaktifin mol say s n verirken, normalite ayn hacim zeltideki reaktifin e de er say s n verir.

T TR METR K YNTEMLERDE T TRASYON E R LER

Titrasyon E rilerinin Tipleri Titrimetrik yntemlerde iki trl titrasyon e risi (bu nedenle de iki trl dnm noktas ) ile kar la l r. Birincisinde, e de erlik noktas n n civar nda ok dar blgede (0,1'den 0,5 mL'ye kadar) bir sigmoidal e ri gzlenir. Reaktifin pfonksiyonunun reaktif hacmine gre grafi e geirildi inde bu sigmoidal e ri daha da belirginle ir ve bir S e risine dner.

Do rusal - k s ml e riler ad n alan ikinci tip e riler iin d ey eksende, reaktifin deri imiyle do ru orant l olan cihazdan okunan lm de erleri yer al r. Dnm nok tas , e de erlik noktas ndan uzakta olan bu do rular n kesi meleriyle elde edilen noktad r.

Sigmoidal e rilerin olu umu, kt rme Titrimetrisi

Yandaki stunda, 50,00 mL 0,1000 M gm nitrat zeltisinin 0,1000 M potasyum tiyosiyanat (titrant) ile titrasyonunda, gm iyonu deri imi verilmi tir. ktrme reaksiyonu a a daki gibidir:

Yandaki ekil, Ag+ (analit) ve SCN (titrant) n p fonksiyonuna kar l k, titrant hacminin grafi e geirimesiyle elde edilmi titrasyon e risidir.

NTRALLE ME T TRASYONLARI
Asit-Baz Titrasyonlar in zeltiler ve ndikatrler
Titrasyon zeltileri (Titrantlar) : Ntralla me reaksiyonlar nda kullan lan standart zeltiler, kuvvetli asitler veya kuvvetli bazlard r. nk, bunlar n zeltileri zay f asit ve zay f baz zeltilerine gre analit ile tam olarak reaksiyona girer ve bu yzden, dnm noktalar daha keskindir. Asitlerin standart zeltileri, deri ik hidroklorik asit, perklorik asit veya slfrik asitin seyretilmesi ile haz rlan r. Nitrik asit, ykseltgeme zelli inden dolay , istenmeyen yan reaksiyonlara sebep oldu undan pek kullan lmaz. Bazlar n standart zeltileri ise genellikle kat sodyum ve potasyum hidroksitten haz rlan r. Kuvvetli asitlerden hem de kuvvetli bazlardan haz rlanan titrasyon zeltileri, primer standart de ildir. Bunun iin primer standart bir maddeye gre ayarlanmalar gerekir. Kuvvetli baz zeltilerinin ayarlanmas nda s ka kullan lan primer standartlar okzalik asit, potasyum hidrojen ftalat ve benzoik asit bile ikleridir. Kuvvetli asit zeltilerinin ayarlanmas nda en ok sodyum karbonat kullan l r. Bunun d nda, ayarl bir asit veya baz zeltisi titre edilerek de haz rlanan titrant zeltisi ayarlanabilir.

Asit-Baz ndikatrleri : Sentetik ve do al maddelerin biro u, bulunduklar zeltilerin pH's na ba l olarak farkl renkler gsterirler. Bir asit/baz indikatr, iyonla mam trnn rengi konjge asitinin veya konjge baz n n renginden farkl olan zay f bir organik asit veya zay f bir organik bazd r. Bir asit tipi indikatr olan HIn'nin davran a a daki denge ile gsterilebilir :

Baz tipi bir indikatr olan in maddesinin dengesi ise yledir :

Bir asit tipi indikatrn iyonla mas ile ilgili denge sabiti ifadesi a a daki gibi yaz labilir :

Bu e itlik hidronyum iyonu deri imi iin dzenlenir :

Grld gibi indikatrn asit formunun konjge baz formuna oran , hidronyum iyonu deri imi taraf ndan belirlenir. Bu da, zeltinin rengini kontrol eder. [HIn] / [In-] oran 10 dan byk veya 0,1 den kk oldu u zaman, insan gz In ve HIn kar m n ieren bir zeltideki renk farklar na ok duyarl de ildir. Bu nedenle, bir indikatrn asit rengi veya baz renginin gzlenebilmesi iin a a daki oranlar geerlidir:

veya
ndikatrn pH aral n bulmak iin, yukar daki her iki e itli in eksi logaritmas al narak a a daki e itlikler elde edilir:

Fenolftalein iin renk de i imine yol aan yap sal de i im

Do ru ndikatr Tercihi
14 12 10 8 pH 6 4 2 0 0 50 100 V titrant, mL NaOH 150
Fenolftalein indikatr iin dnm noktas

pH: 8,2 - 9,8

Metil k rm z s indikatr iin dnm noktas

pH: 4,2- 6,2

Yanl ndikatr Tercihi (Sistematik Hata)

14 12
pH: 10,0 12,0
Alizarin sar s indikatr iin dnm noktas

10 8 pH 6 4
Krezol k rm z s indikatr iin dnm noktas

2 0 0 50 100 V titrant, mL NaOH

pH: 1,0- 2,0

150