TÜRKİYE

BİLİMSEL VE TEKNOLOJİK ARAŞTIRMA KURUMU

BİLİM İNSANI DESTEK PROGRAMLARI BAŞKANLIĞI

KIŞ OKULU KİMYA SEÇME SINAVI

2017

15 Ocak 2017 Pazar, 10.00 - 14.00

ADAYIN ADI SOYADI :

T.C. KİMLİK NO :

OKULU / SINIFI :

SINAVLA İLGİLİ UYARILAR:

• Bu sınav 8 adet sorudan oluşmaktadır, süre 240 dakikadır.

• Sorular zorluk sırasında DEĞİLDİR. Dolayısıyla yanıtlamaya geçmeden önce bütün soruları gözden geçirmeniz önerilir.

• Sınavda hesap makinesi kullanmak serbesttir, bunun dışında herhangi bir yardımcı materyal ya da karalama kağıdı kullanılması yasaktır. Soru
kitapçığındaki boşlukları karalama için kullanabilirsiniz.

• Sınav süresince görevlilerle konuşulması ve soru sorulması, öğrencilerin birbirlerinden kalem, silgi vb. şeyler istemeleri yasaktır.

• Bu sınavda sorulan soruların üçüncü kişiler tarafından kullanılması sonucunda doğacak olan hukuki sorunlardan TÜBİTAK ve Olimpiyat Komitesi sorumlu
tutulamaz. Olimpiyat Komitesi, bu tip durumlarda sorular ile ilgili görüş bildirmek zorunda değildir.

• Sınav sırasında kopya çeken, çekmeye teşebbüs eden ve kopya verenlerin kimlikleri sınav tutanağına yazılacak ve bu kişilerin sınavları geçersiz
sayılacaktır. Görevliler kopya çekmeye veya vermeye kalkışanları uyarmak zorunda değildir, sorumluluk size aittir.

• Sınav başladıktan sonraki ilk yarım saat içinde sınav salonundan ayrılmak yasaktır.

• Sınav süresince sınava giriş belgenizi ve resimli bir kimlik belgesini masanızın üzerinde bulundurunuz.

• Sınav salonundan ayrılmadan önce cevap kağıdınızı ve soru kitapçığını görevlilere teslim etmeyi unutmayınız.

B a ş a r ı l a r D i l e r i z

Kimya Alanı Kış Okulu Seçme Sınavı 15 Ocak 2017

 Sabitler

R=8.314 J/K.mol=0.082 L.atm/K.mol=0.083 L.bar/K.mol 1 Faraday=96500 Coulomb

NA=6.02x1023/mol 1 bar=1x105 pa 1 atm=1.01325 bar

1 eV= 1.60 x10-19 J h=6.626 x 10-34 J.s c=2,998 x108 m/s

me=9.12x10-31kg 1nm=1x10-9 m 1 pm=1x10-12m

Lütfen her soruyu o soruya ait cevap kağıdına çözünüz.

Gerekirse arka yüzleri de kullanabilirsiniz.
Bu sınavda toplam 8 soru vardır. Kapak sayfaları dahil tamamı 7 sayfadır.

IA
1 VIIIA

18

1 2
H IIA IIIA IVA VA VIA VIIA He
1,0 2 13 14 15 16 17 4,0

3 4 5 6 7 8 9 10
Li Be B C N O F Ne
6,9 9,0 10,8 12,0 14,0 16,0 19,0 20,2

11 12 13 14 15 16 17 18
Na Mg IIIB IVB VB VIB VIIB ← VIII → IB IIB Al Si P S Cl Ar
23,0 24,3 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 27,0 28,1 31,0 32,1 35,5 39,9

19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36
K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
39,1 40,1 45,0 47,9 50,9 52,0 54,9 55,8 58,9 58,7 63,5 65,4 69,7 72,6 74,9 79,0 79,9 83,8

37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54
Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
85,5 87w 88,9 91,2 92,9 95,9 98,6 101,1 102,9 106,4 107,9 112,4 114,8 118,7 121,8 127,6 126,9 131,3

55 56 57 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86
Cs Ba La Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
132,9 137,3 138,9 178,5 180,9 183,8 186,2 190,2 192,2 195,1 197,0 200,6 204,4 207,2 208,2 (210) (210) (222)

87 88 89 104 105
Fr Ra Ac Rf Ha
(223) 226,0 (227) (261) (262)

58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71
Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
140,1 140,9 144,2 (145) 150,4 152,0 157,2 158,9 162,5 164,9 167,3 168,9 173,0 175,0

90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103

Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
232,0 231,0 238,0 237,0 (244) (243) (247) (247) (251) (254) (257) (256) (254) (257)

Kimya Alanı Kış Okulu Seçme Sınavı 15 Ocak 2017

1. Analitik Kimya-1 (15 puan) (Y.E.T.)
Çinko hidroksit (Zn(OH)2) katısı, suda düşük bir çözünürlüğe sahip olmasına rağmen, bazik sulu bir
çözeltide Zn(OH)42- komleksini oluşturarak çözünebilir. Çinko hidroksitin değişik koşullardaki
çözünürlüğünü incelemek için üç farklı deney gerçekleştiriliyor. Bu deneylerde, 170.0 mg Zn(OH)2
katısı

a. 200.0 mL saf su
b. pH değeri 12.50 olan 200.0 mL’lik bir tampon çözeltisi
c. 200.0 mL, 0.100 M NaOH çözeltisi ile karıştırılıyor ve karışımların dengeye gelmesi bekleniyor.
Her bir karışımda çözünmeden kalan Zn(OH)2 katısının kütlesini hesaplayın. Bu soruda a, b ve c
şıklarının her biri 5’er puandır.

Zn(OH)2 için Kçç = 3.0×10-16 ; Ksu = 1.0×10-14

Zn(OH)42- için kompleks oluşum sabiti:

Zn2+ + 4OH- Zn(OH)42- β = 3.2×1015

ax2+bx+c=0 biçimindeki bir denklemin çözümü aşağıdaki gibidir:

2. Analitik Kimya-2 (10 puan) (Y.E.T)

Gülme gazı olarak da bilinen diazot monoksit (nitröz oksit, N2O) anestetik özelliğe sahip bir gazdır. Tıp
alanındaki kullanımı dolayısıyla nitröz oksitin diğer azot oksitleri içermemesi büyük önem taşımaktadır.
Bir N2O örneğinin içinde bulunan NO (azot monoksit) miktarı aşağıdaki yönteme göre tayin edilmiştir:

Toplam mol sayısı 7.83 mmol olan bir N2O ve NO gaz karışımı 100.0 mL asidik bir KMnO4 çözeltisinin
içerisinden geçirilmiştir. Bu işlemde NO gazı nitrata (NO3-) yükseltgenirken N2O tepkimeye
girmemektedir. Tepkime sonucu ortamda kalan aşırı KMnO4 39.00 mL, 0.1125 M Fe2+ çözeltisi ile titre
edilmiştir. Başlangıçta kullanılan KMnO4 çözeltisinin derişimini belirlemek amacıyla yapılan başka bir
titrasyonda ise 60.0 mL KMnO4 çözeltisi için 0.1125 M Fe2+ çözeltisinden 29.10 mL kullanılmıştır.

a. NO ile MnO4- arasındaki denkleştirilmiş net iyonik tepkime denklemini yazın. Denklemde gerekli
gördüğünüz yerlere H3O+ ve H2O ekleyebilirsiniz. 2 puan
b. Fe2+ ile MnO4- arasındaki denkleştirilmiş net iyonik tepkime denklemini yazın. Denklemde
gerekli gördüğünüz yerlere H3O+ ve H2O ekleyebilirsiniz. 2 puan
c. Başlagıçta kullanılan NO ve N2O gaz karışımındaki NO gazının mol yüzdesini hesaplayın. 6 puan

Kimya Alanı Kış Okulu Seçme Sınavı 15 Ocak 2017

3. Organik Kimya-1 (13 puan) (A.D.)

a) Organik bileşik olarak sadece benzen, propen ve metil iyodürü ve istediğiniz inorganik reaktifi
kullanarak A molekülünü nasıl sentezlersiniz? (6p)

b) A’nın aşağıdaki tepkimelerinden oluşacak B, C, D, E ve F bileşiklerinin açık yapısını cevap

kağıdında ilgili kutucuklara yazınız (* = 18O izotopu. Üründe bu atomun (18O) yerinin * ile işaretlenmesi
gerekir). (B, C, D, E ve F’nin her biri 0.8p)

O
CH 3 3 HI
B + C + D

O
O
A

HO*- H2O*

p-TosOH
E C13 H24O4
O
F

c) G molekülünün redüktif ozonoliz tepkimesinden iki farklı aldehit oluşmaktadır. Bu molekülün DBr
(döteryum bromür) ile katılma tepkimesinden oluşan ana ürün aşağıda verilmiştir. G molekülünün açık
yapısını bulunuz (3p).

CH2D
DBr
C8H14 Br
G CH 3

Kimya Alanı Kış Okulu Seçme Sınavı 15 Ocak 2017

4. Organik Kimya-2 (12 puan) (A.D.)

a) Aşağıdaki tepkimede harflerle gösterilen reaktif(leri) yada ürünleri cevap kağıdındaki her bir
kutucuğa yerleştiriniz. İPUCU: H aromatik yapıda bir moleküldür. (Ara ürünleri yazmanız ve
mekanizma vermeniz gerekmiyor). (Her bir doğru cevap 0.5p, toplam 10p).

1)Br 2 /hv OsO4 H2SO4

B C D E
2) t-BuOK NaHSO3 2p C10 H16O

Pt/H2

1.Ek. PhCO3H 1) 2 Ek. Br2

C10 H12 F G H
2) 4. Ek. CH3ONa
A NaHCO3

Na/NH3
H 3C O HO O
Br

I J K 1) Mg/Eter
L
2) C N

3) H3O+
S+ + Baz 1) N
(iki basamak
2) Ö )

M
H O

1) KOH
T + U
2) H3O+
Ph3P=CH2

CH2Br2 KCN/ EtOH-H2O

R P
t-BuOK
S

b) Benzende bütün karbon ve hidrojenler özdeştir. Diğer bir ifadeyle benzende tek tip C atomu ve tek tip
H atomu mevcuttur. m-Dibrombenzende ise aşağıda gösterildiği gibi dört farklı türde C atomu (a, b, c ve
d) ve üç farklı türde H atomu (a, c ve d) vardır. Bu bilgilerin ışığı altında, C5H5Br3 kapalı formülüne
sahip, yapısında iki tür C, iki tür H ve tek tür Br atomu içeren izomerin açık yapısını çiziniz. 2p

a
Br Br
b b
c c
d

Kimya Alanı Kış Okulu Seçme Sınavı 15 Ocak 2017

5. İnorganik Kimya-1 (15 puan) (Ö.M.)

A) Aşağıda verilen molekül veya iyonların var olan tüm simetri işlemlerini yazınız ve gösteriniz. (9p)

i) POCl3 ii) SF4Cl- iii) BrF3

B) Aşağıda verilen moleküllerin yer aldıkları simetri nokta gruplarını bulunuz (Çalışmanızı gösteriniz).
(6 puan)

i) N2F2 ii) B(OH)3 iii) Al2Cl6

6. İnorganik Kimya-2 (10p) (Ö.M.)

- -
A) Hipoflorit iyonu (OF ) çok zor olsa da gözlenebilen bir moleküler iyondur. OF iyonu için uygun bir
molekül orbital diyagramı çizip, çizdiğiniz diyagramdan yararlanarak aşağıdaki soruları yanıtlayınız.
(8p)

i) Bağ derecesi
ii) Bağ yapmayan molekül orbital sayısı
iii) Manyetik özelliği
iv) H+ eklenmesi hangi atom üzerinden gerçekleşir

B) Aşağıdaki verilen her bir soruda gözlenen olayın açıklamasını yapınız. (2 p)

i) NF3 molekülünün kaynama noktası -129 oC iken benzer yapıdaki NH3 molekülünün kaynama noktası -
33 oC dir. Aradaki büyük farkı nasıl açıklarsınız?

ii) Na2CO3’ün termal bozunma sıcaklığının MgCO3’ten yüksek olmasını açıklayınız.

Kimya Alanı Kış Okulu Seçme Sınavı 15 Ocak 2017

7. Fiziko Kimya-1 (15 puan) (U.B)

(a) Gaz fazındaki bir molekül için sabit basınç altındaki molar ısı kapasitesi

ile ifade edilmiştir. Burada a = 25.50 J K-1 mol-1, b = 13.61 x 10-3 J K-2 mol-1 ve
c = 3.45 x 10-4 J K mol-1. Buna göre 1 bar sabit basınçta 2 mol gazın sıcaklığı 200 K den 400 K
e çıkarılırsa ΔH ve ΔS ne olur? (7.5p)

(b) Bir kimyasal reaksiyon için ∆rG◦(300 K) = -255.25 kJ/mol ve ∆rH◦ = -280.48 kJ/mol. ∆rH◦ nin
300–400 K sıcaklık aralığında sabit kaldığını kabul ederek ∆rG◦(400 K) yi hesaplayınız. (7.5p)

8. Fiziko Kimya-2 (10 puan) (U.B)

Yukarıda verilen iki yönlü tepkime için başlangıçta ortamda sadece A molekülleri bulunduğunu ve
derişiminin 1 olduğunu göz önüne alarak ( ve ;

(a) A ve B derişimlerinin zamanla değişimleri için birer ifade türetiniz. (4p)

(b) Reaksiyon başladıktan 10 saniye sonrası için her bir molekülün derişimlerini hesaplayınız. (2p)
(c) A molekülünün tamamen tükenmesi için ne kadar süre geçmesi gerektiğini hesaplayınız. (2p)
(d) Hangi zaman dilimi ya da aralığı için A derişimi B derişiminden büyük olur? (2p)

Kimya Alanı Kış Okulu Seçme Sınavı 15 Ocak 2017