Isıl İşlem Vize Ödevi Soru ve Cevapları

Ders: Isıl İşlem

Öğretim Görevlisi: Pr. Dr. Mustafa TAŞKIN
Soru 1) Isıl işleme başlamadan önce cevap verilmesi gereken sorular nelerdir yazınız?
Cevap 1)
 Isıl işlem probleminde esas itibariyle şu soruların cevapları aranır.
1. Hangi sıcaklığa çıkılacaktır, neden?
2. Ulaşılan sıcaklıkta ne kadar tutulacaktır, neden?
3. Isıl işlemin amacı nedir?
4. Soğutma ortamı ne olacaktır?
5. Hangi yapıya ulaşılacaktır?
6. Malzemede piksel, varsa kimyasal değişiklikler ne olacaktır?
7. Isıl işlemin uygulanmasındaki problem nedir?
8. Hangi malzemelere uygulanır? (Malzeme seçimi nasıl olacaktır)
 Bu sorulara cevap veremiyor ise ısıl işlem bilinçsiz ve hedefi olmadan yapılıyor
demektir.

Soru 2) Isıl işlem nedir tanımlayınız, ısıl işlem hangi malzemelere yapılır yazınız?
Cevap 2)
 Isıl işlem malzemelerin istenilen özelliklere ulaşması amacıyla yapılan;
 Belirlenmiş sıcaklıklara kadar ısıtma,
 Bu sıcaklıklarda belirlenen sürelerde bekletme,
 Ve belirli bir ortam ve hızlarda soğutulması işlemlerinin bütünüdür.
Genel kanı, ısıl işlemin sadece metallerden çelik ve alaşımlarına uygulandığı olsa da bu
tamamıyla yanlıştır.
Bunun anlamı; ısıl işlemin tüm malzemelere uygulanabileceği ve ısıl yöntemlerinin
geliştirilebileceğidir.
Halilcan Yıldırım
18-159-003

Soru 3) Isıl işlemin yapılış nedenleri nelerdir yazınız?

Cevap 3)
Isıl işlemin yapılış nedenleri:
1. Sıcak ve soğuk biçimlendirme gerginliğini gidermek
2. Talaş çıkarma işçiliğini kolaylaştırmak
 3. İnce veya kaba dokulu malzeme elde etmek
4. Sertlik ve çekme dayanımını yükseltmek
5. Kimyasal bileşimi etkilemek veya değiştirmek
6. Zamanla sertleşme sağlanması
7. Elektrik ve manyetik özelliklerini değiştirmek
8. Darbelere karsı dayanımını arttırmak
9. Yapıda bulunan gazları uzaklaştırmak
10. Kesici takımları sertleştirmek
11. Isı ve korozyon dayanımını yükseltmek
12. Kesme işlemlerini kolaylaştırmak
13. Segregasyon kaynaklı yapı bozukluklarını gidermek
14. Malzemenin yorulma ömrünü artırmak
15. Ayrışma sertleşmesi sağlamak

Halilcan Yıldırım
18-159-003

Soru 4) 350°C ve 675°C’de deformasyona tabi tutulmuş 0,2 C’lu çelik malzeme için
yapılan bu işlemleri tanımlayınız (sıcak-soğuk şekillendirme açısından) ve işlemden
kaynaklı gerilmeleri gidermek için yapılması gereken ısıl işlemi yazınız?

Cevap 4)
Çeliğin yeniden kristallendirme sıcaklığı; 426 ° C’dir.
426 ° C’nin altındaki tüm rekristalizasyon işlemleri, soğuk şekillendirme; (350 °C’deki
deformasyon bir soğuk şekillendirme işlemidir.)
426 ° C’nin üstündeki tüm rekristalizasyon işlemleri ise sıcak şekillendirme olarak
adlandırılır. (650°C’deki deformasyon bir sıcak şekillendirme işlemidir.)
Sıcak şekillendirmede iç gerginlik az miktarda artım gözlenirken, soğuk şekillendirmede
fazlalaşan şekil değişimi derecesiyle iç gerginlik gittikçe artış gösterir. Bunun kaynağı
pekleşmedir.
Isıl işlemler sırasında meydana gelen, düzensiz soğuma sonucunda oluşan iç gerilmelerin
giderilmesi gerekir. “Temperleme” işlemi de denilen gerginlik giderme tavı, menevişleme ve
ıslah olarak iki şekilde yapılmaktadır.
Menevişleme, su verilip sertleştirilmiş yapıların ötektoid sıcaklığı (723 derece) altındaki
sıcaklıklarda belli bir süre ısıtma ve kendi kendine soğutma işlemidir.
Islah etme daha çok yapı çeliklerine uygulanan önce bir sertleştirme, arkasından da yüksek
sıcaklıkta menevişleme (450-650 C°) işlemlerinin bütünüdür. İşlemin amacı yüksek
sünekliktir.

Halilcan Yıldırım
18-159-003

Soru 5) Segregasyon nedir tanımlayınız ve önleme çarelerini yazınız?

Cevap 5)
Segregasyon: Malzemelerde görülen yerel konsantrasyon farklılıklarına denir. İki türlü
segregasyon vardır.
1.) Kristal segregasyon
2.) Blok segregasyon
 Kristal segregasyon(Mikro Segregasyon)
 Blok segregasyon (Makro Segregasyon)
Segregasyon Hangi Durumlarda Oluşur?
 Betonun yüksekten dökülmesi, en temel sebeplerden biridir. İri çakılların incelere
kıyasla daha hızlı düşmesidir bu olayı meydana getirir.
 Şişleme ya da vibratör uygulamasının çok az ya da aşırı fazla yapılması segregasyona
neden olur.
 Betonun slump değeri yüksek olmamalıdır. Slump değeri yüksek olan akışkan beton
segregasyona neden olur.
 Paspayının az bırakılması ya da hiç bırakılmaması segregasyona neden olur.
 Donatıların çok sık olması durumunda vibrasyon uygun yapılamayacağından
segregasyona sebebiyet verebilir.
 Kalıbın geçirimsiz boşlukta olmaması segregasyona sebep olabilir.
Segregasyonun Sonuçları
 Beton üniform özelliğini kaybeder.
 Segregasyona uğrayan beton zayıflar ve bunun sonucunda mukavemetini kaybeder.
 Honeycombing (iri çakıl yığılması sonucu oluşan delikli bölge) oluşumuna neden olur.
Segregasyon Nasıl Önlenir?
 Agrega gradasyonu (dane büyüklüğüne göre dağılım oranı) doğru seçilmelidir.
 Beton dökümü özenli bir şekilde yapılmalı ve özellikle vibrasyon uygulamasına dikkat
edilmelidir.
 Beton yüksekten dökülmemelidir. Örneğin kolon betonu dökülürken, pompa hortumu
kalıbın içine alınarak daha alçak seviyeden dökülmelidir. Betonun 1.5 m’den fazla
yüksekten dökülmemesi tavsiye edilir.
 Kesitte, özellikle birleşim bölgelerinde donatılar vibrasyon yapılamayacak kadar sık
ise, akışkanlaştırıcı katkılar kullanılmalıdır. Burada akışkanlaştırıcıdan kasıt kesinlikle
su değildir. Aynı zamanda bu akışkanlaştırıcı ekleme işleminde betonun kıvamına
dikkat edilmelidir.
 Kalıp montajı düzgün yapılmalı, tabanda boşluklar bırakılmamalıdır.
 Paspayının gerekli sıklıkta atılmasına özen gösterilmelidir.

Soru 6) Yumuşatma tavlamasını anlatınız?

Cevap 6)
a) Çalışma sıcaklığı:
 α istenmiyor.

α + Fe3C

Ötektoid Bölgesi 723 ° C

Ötektoidaltı çelikler Ötektoidüstü çelikler

 Ötektoidaltı çeliklerde Ac1' in hemen altında (700-710°C ) ötektoidüstü çeliklerde Ac1

sıcaklığında zaman zaman bu sıcaklığın üzerine inip çıkılarak uygulanır.
 Ötektoidüstü çeliklerde 710-720 °C sıcaklığına ısıtılan parçalarda zaman zaman
üzerine çıkarılıp karbür ağı parçalanaır ve östenit olmadan geri soğutulur.
 Böylece tüm perlit küreselleşmiş olur. Buna bağlı olarak parça yumuşar ve süreklilik
kazanır.
b) Çalışma süresi:
Birkaç saat veya daha uzun beklenir.
c) Amaç:
 Ötektoidaltı ve üstü çeliklerde max. yumuşamayı sağlamak ve sertlik mukavemet
değerlerinde üstün özellikler sağlamaktır. Ötektoidaltı çeliklerde sert perlit
tanelerindeki sementit lamellerini parçalamak, ötektoidüstü çeliklerde ise hem perlit
tanelerindeki sementit lamellerini hem de tane sınırlarındaki 2. sementit ağını
parçalamak amacı ile uygulanır ve ötektoid üstü çeliklerde küresel sementite ulaşılır.
d) Soğutma Ortamı ve Hızı:
 500 °C 'ye kadar fırında, daha sonra açık havada soğutulur.
e) Fiziksel ve Kimyasal Değişiklik
 Fiziksel açıdan yumuşama ve sünekliğinin kaybetme, mukavemette azalma, aşınma
dayanımının azalması gözlenmektedir.
 Kimyasal açıdan değişim olmaması için ise uzun süre beklenmemeleridir.
f) Karşılaşılan problemler
  Ötektoidaltı çeliklerde Ac1 sıcaklığı aşılmamalı ve tav sıcaklığı 700 °C’nin altına
düşmemeli ve birkaç saatten fazla beklenmemelidir.
 Ötektoidüstü çeliklerde ise sıcaklık artırıldığında östenit oluşturulmamalıdır.
g) Uygulanabilecek Malzemeler
 Bu ısıl işlem ötektoidaltı ve üstü çeliklere talaş kaldırmayı kolaylaştırmak ötektoidüstü
çeliklerde sert malzemeye süneklilik kazandırmak, takım çeliklerini ıslah etmek için
yapılır.

Halilcan Yıldırım
18-159-003