Kubiak Boguslaw Na Lamach Prasy Czesc II

.
-j
książka zgodna P O D R Ę C Z N IK DO N A U K I JĘZYK A P O L S K IE G O
z wymogami
certyfikacji Ćwiczenia rozwijające sprawność czytania
języka polskiego ----------------------------------------------« .
•«
zaawansowany
poziom
• Na łam ach p r a s y | \ f
J#cz. ^
język polski
■ dla
cudzoziemców
Na łamach prasy cz. II
P O D R Ę C Z N IK DO N A U K I JĘZYKA PO LSK IE G O
Rozumienie tekstu czytanego dla cudzoziemców
JĘZYK P O L S K I DLA C U D Z O Z IE M C Ó W
S E R IA P O D R E D A K C J Ą
W Ł A D Y S Ł A W A M IO D U N K I
KATEDRA JĘZYKA POLSKIEGO JAKO OBCEGO

UNIW ERSYTETU JAG!ELi.CSS* EGO
PO DR ĘCZN IK DO NAUKI JĘZYKA POLSKIEGO
Rozumienie tekstu czytanego dla cudzoziemców
Bogusław Kubiak
zaawansowany
Na łam ach prasy
C2 cz.
Kraków
© C o p y r ig h t b y B o g u s ta w K u b ia k a n d T o w a rz y s tw o A u to ró w
i W y d a w c ó w P ra c N a u k o w y c h U N IV E R S IT A S , K ra k ó w 2 0 1 2
IS B N 9 7 8 8 3 - 2 4 2 - 1 7 0 4 - 5
T A iW P N U N IV E R S IT A S
O p ra c o w a n ie re d a k c y jn e
H.A. Gruszka
R ysunki
Sepielak
P ro je k t o k ła d k i i s tro n ty tu ło w y c h
Sepielak
P ro je k t s e rii
Ewa Gray
w w w .u n iv e rs ita s .c o m .p l
Spis treści
W stęp.......................................................................................................................................................................7
I. Beztroskie życie sz la ch cica ........................................................................................................................... 9

II. Lecznicza m oc z w ierz ą t.......................................................................................................................... 23
III. W stadzie byki są krowami ....................................................................................................................35
IV. Zawód b iz n esm en ....................................................................................................................................47
V. Augustowskie... d n i ....................................................................................................................................59
VI. Sztuka d a w a n ia .........................................................................................................................................71
MI. Nie lekceważ Morfeusza .......................................................................................................................... 83
VIII. Cały czas żyję z głową w ch m urach ..........................................................................................................97
IX. Pracownik naprawdę w irtu a ln y ......................................................................................................... 111
X. N ieśmiertelne m a rz en ie........................................................................................................................ 127
XI. Palmy sięgają do nieba ....................................................................................................................... 139
XII. Z ak ork ow ani........................................................................................................................................ 153
XIII. Kaplica Zakochanych .......................................................................................................................... 167
Teksty............................................................................................................................................................... 181
K lu cz............................................................................................................................................................... 209
Źródła .............................................................................................................................................................235
Wstęp
Druga część podręcznika Na łam a ch p r a s y w konstrukcji i założeniach dydaktycznych stanowi

kontynuację części pierwszej. Przeznaczona jest również dla studentów zaawansowanych (poziom
C2), którzy znajdą w niej dalszy materiał przydatny w przygotowaniu do zdania egzaminu certyfi
katowego. Podział pozycji na dwa tomy ma na celu jej łatwiejszą adaptację do potrzeb kursowych
i uczynienie jej bardziej przyjazną dla odbiorców, zarówno uczących się, jak i nauczycieli. Dobór
tematów kolejnych trzynastu rozdziałów został także oparty na zaleceniach zawartych w „Standar
dach wymagań egzaminacyjnych Państwowej Komisji Poświadczania Znajomości Języka Polskiego
jako Obcego”1 dla poziomu C l.
Przyjęta tu podstawowa koncepcja pracy z tekstem pisanym polega na jego podziale na trzy
etapy, w których odpowiednio znajdują się następujące typy zadań:
1) przed czytaniem:
definicje,
synonimy,
antonimy,
uzupełnianie zdań czasownikami/rzeczownikami,
łączenie czasowników z dopełnieniami,
łączenie elementów w logiczne wyrażenia,
frazeologizmy,
określanie rzeczowników przymiotnikami,
przewidywanie treści tekstu na podstawie tytułu, akapitu, wybranych słów,
asocj ogramy;
2) w trakcie czytania:
szybkie odpowiedzi na pytania,
dokładne odpowiedzi na pytania,
jednostki wyboru ABC,
oznaczanie treści zdań jako prawda/fałsz,
porządkowanie zdań w tekst,
porządkowanie akapitów w tekst,
dobieranie tytułu do akapitów,
uzupełnianie tekstu słowami z ramki,
uzupełnianie tekstu usuniętymi zdaniami,
wyjaśnianie cyfr/nazw własnych;
3) po czytaniu:
porównywanie wysuniętych przypuszczeń odnośnie do tekstu z jego treścią,
oznaczanie poprawności poszczególnych linii tekstu,
1 Por.: Państwowe Egzaminy Certyfikatowe z Języka Polskiego jako Obcego. Standardy wymagań egzami
nacyjnych, Państwowa Komisja Poświadczania Znajomości Języka Po.skiego jako Obcego, Ministerstwo
Edukacji Narodowej i Sportu, Warszawa 2003, s. 54.
7
uzupełnianie brakujących części wyrazu w tekście,
rozwijanie sprawności mówienia np. scenki, dialogi sytuacyjne, monologi, wywiady, dyskusje
panelowe),
rozwijanie sprawności pisania (np. redagowanie listów, zaproszeń, próśb, ogłoszeń, odezw, po
rad, instrukcji, regulaminów, notek i artykułów prasowych z wykorzystaniem analizy wykresów,
diagramów i tabel, pisanie opowiadań, tekstów argumentacyjnych, reklamowych),
dopasowywanie leksyki potocznej do słownictwa oficjalnego,
rozwiązywanie krzyżówek.
Szczegółowy opis rozwiązań metodycznych przyjętych w podręczniku zamieszczony został we

Wstępie do jego pierwszej części.
Strategie egzaminacyjne, które dołączone są do I części podręcznika, prezentują typy zadań sto
sowanych na egzaminach certyfikatowych z języka polskiego jako obcego w części „Rozumienie
tekstów pisanych” oraz podają bardzo szczegółowe wskazówki ich rozwiązywania.
Proponowany materiał wykorzystywany był na zajęciach ze studentami zagranicznymi odbywa
jącymi część studiów na Politechnice Opolskiej w ramach programu Socrates-Erasmus. Za aktywną
współpracę i wyrażone oceny przy testowaniu próbnej wersji poszczególnych rozdziałów wyrażam
im podziękowanie. Panu Damianowi Wielosze serdecznie dziękuję za sprawne opracowanie kom
puterowe krzyżówek.
Podziękowania składam także wszystkim, którzy przyczynili się do powstania podręcznika,
a w szczególności Recenzentowi, Panu Profesorowi Władysławowi Miodunce, którego sugestie po
zwoliły znacznie ulepszyć jego ostateczny kształt.
Mam nadzieję, że Na łamachp r a s y część II stanowić będzie wartościową pomoc dla wszystkich
uczących się języka polskiego na najwyższym poziomie zaawansowania i przygotowujących się do
uzyskania potwierdzenia jego znajomości w postaci dyplomu certyfikatowego.
8 WSTĘP
Szlachcic na zagrodzie równy wojewodzie.
(przysłowie polsk ie)
I. BEZTROSKIE ŻYCIE
SZLACHCICA
I. Wyszukaj odpowiednie objaśnienia podanych słów.
a) kres 1) z powodu, z okazji czegoś

b) hańbić 2) koniec jakiegoś okresu, trwania czegoś
c) ród 3) urzędowy dokument stwierdzający śmierć
d) z racji 4) wielka ilość, liczba kogoś lub czegoś
e) mrowie 5) postępować w sposób wywołujący ogólne potępienie i pogardę
f) ganek 6) spokrewnić się z kimś (znakomitym) przez małżeństwo, spowinowacić się
g) akt zgonu 7) przybudówka przed wejściem do domu nakryta daszkiem, wspartym
na słupach
h) skoligacić się 8) zespół ludzi spokrewnionych ze sobą, pochodzących od jednego przodka
II. Połącz każdy czasownik z odpowiednim wyrażeniem przyimkowym.
stawiać się o chłopach

karać pod szlachtę
wyrażać się ponad resztą społeczeństwa
dotrzeć o tytuł
podszywać się do swych przodków
starać się za zabicie
Połącz w najbardziej logiczne wyrażenia.
wyznanie rodowy
dług mieszkalna
tytuł mojżeszowe
posiadacz karciany
architektura fizyczna
praca ziemski
IV. Połącz każdy przyimek z odpowiednim rzeczownikiem.
bez dzisiaj
przy przywilej
dzięki wjeździe
przez wyroku
do wieki
11
V. Do każdego rzeczownika dopasuj dwa synonimy.
1) gorzałka sława nakrycie

2) przywilej prymityw wódka
3) podatek stanowisko akcyza
4) dobra zastawa uprawnienie
5) cham ryczałt zaszczyt
6) urząd posiadłość grubianin
7) splendor prawo funkcja
8) serwis czysta własność
VI. W każdej grupie wykreśl wyraz, który nie jest bliskoznaczny do pozostałych.
1) wspaniałomyślny, pomyślny, wielkoduszny, hojny

2) sprawiedliwy, sprawny, bezstronny, obiektywny
3) prawomocny, zobowiązany, obowiązujący, wiążący
4) grzecznościowy, kurtuazyjny, uprzejmościowy, wychowany
5) bezinteresowny, altruistyczny, idealny, ideowy
6) niehonorowy, niegodny, nieetyczny, niestały
VII. Uzupełnij podane zdania odpowiednim rzeczownikiem we właściwej formie.
cło, nietykalność, honor, hrabia, staranie
1) Rząd dołoży wszelkich........................... by pomóc powodzianom.

2) W zamku wysłuchaliśmy opowieści o jego pierwszym właścicielu, prawdziwym...................
3) Bez.......................... można przewieźć dwie butelki alkoholu.
4) Immunitet zapewnia posłom..........................na okres ich kadencji.
5) Twoje postępowanie to ujma n a .............. ........... oficera!
VIII. Uzupełnij podane zdania odpowiednim czasownikiem w czasie teraźniejszym.
zakazywać, konfiskować, gwarantować, pędzić, piastować, obrabiać, eksponować, postrzegać
1) O n ..........................swoje polskie pochodzenie w każdej książce.

2) Ogrodnik właśnie..........................zagonki pod warzywa.
3) Statut..........................członkom naszej partii pracy w innych organizacjach.
4) Oni żyją z tego, ż e ..........................bimber i szmuglują tytoń.
5) Jego ojciec..........................zaszczytną godność senatora.
6) My wszyscy..........................go jako człowieka bardzo zrównoważonego.
7) Policja często przeprowadza kontrole i ..........................nielegalne oprogramowanie.
8) Same nazwiska aktorów..........................wspaniałą sztukę.
12 BEZTROSKIE ŻYCIE SZLACHCICA

IX. Połącz podane wyrażenia z ich definicjami i uzupełnij nimi zdania.
A) sam w sobie 1) pochodzenie arystokratyczne

B i błękitna krew 2) okres największej pomyślności, największego dobrobytu
C) złote lata 3) rozpatrywany pojedynczo, w oderwaniu od otoczenia, tła, okoliczności
1) W tamtych czasach nie mogli się pobrać, gdyż ona była chłopką, a on m iał.................................
2) Ta wypowiedź..........................................................jest niepokojąca, a w powiązaniu z jego całym

zachowaniem wręcz karygodna.
3) Obroty naszej firmy znacznie spadły,.......................................................mamy już dawno za sobą.
X. Przeczytaj tekst szybko i znajdź w nim odpowiedzi na następujące pytania.
1) Co było wartością nadrzędną dla szlachty?

2) Czym cieszyła się szlachta w całej Europie?
3) Jaki szczególny przywilej miała szlachta polska?
4) Co odczuwali poddani w związku z nadawaniem szlachcie przywilejów?
5) Co wyjaśnia poczucie wyższości „dobrze urodzonych”?
6) Do kiedy polscy mieszczanie nie mogli kupować ziemi?
7) Ilu świadków wystarczyło przedstawić do poświadczenia szlacheckiego pochodzenia w Polsce?
8) Jaki procent ludności w Polsce stanowiła szlachta?
9) Co zakończyło uprzywilejowaną pozycję szlachty polskiej?
1) Przez wieki szlachta wierzyła, że jest obdarzona przez Boga specjalnymi przymiotami, niedo
stępnymi dla zwykłych śmiertelników. Urodzenie zawsze było dla szlachty wartością nadrzędną,
z której wynikały wszystkie przywileje tego stanu. Minęły już czasy, gdy potomkowie wielkich
rodzin szlacheckich stawiali się ponad resztą społeczeństwa tylko dlatego, że w ich żyłach płynęła
„błękitna krew”. Echa tych teorii odnajdujemy jednak i dzisiaj - kogoś wspaniałomyślnego, bezin
teresownego i sprawiedliwego określamy jako... szlachetnego właśnie. Podobnie drogie kamienie,
wyjątkowe gatunki drewna czy wina - też nazywamy szlachetnymi. Krótko mówiąc, szlachetny
znaczy lepszy, a więc zasługuje na specjalne traktowanie.
(2) W całej Europie szlachta cieszyła się licznymi przywilejami - prawem noszenia szabli bądź szpa
dy (w zależności od kraju), wydzielonymi ławami w kościele, zwolnieniem z głównych podatków,
wyłącznym prawem do piastowania wysokich urzędów świeckich i duchownych oraz posiadania
dóbr ziemskich.
(3) W Polsce szlachta miała też zagwarantowaną nietykalność osobistą i majątkową - nawet król nie
mógł uwięzić szlachcica i skonfiskować jego ziemi bez prawomocnego wyroku sądowego. Szlachcic
nie płacił ceł, kupował sól po niższej cenie i mógł pędzić gorzałkę, co - jak wiadomo - zawsze było
dobrym interesem.
(4) Dzięki nadawanym szlachcie przywilejom politycznym i ekonomicznym dawano odczuć pod
danym, że należą do gorszego gatunku. Przelanie szlacheckiej krwi przez plebejusza zawsze karano
śmiercią, ale za zabicie chłopa polski szlachcic płacił karę - w X\1I wieku sto grzywien (w tym
samym czasie mieszczanin, który ośmielił się nosić kosztowne futra i jedwabne pasy wyróżniające
„dobrze urodzonych”, płacił za swoją śmiałość tysiąc grzywien).
BEZTROSKIE ŻYCIE SZLACHCICA 13

(5) Skąd się wzięło to poczucie wyższości? Wyjaśnia je średniowieczny system lenny. Władca po
trzebował doradców oraz broniących jego pozycji ryc; «ego zatrudniał odpowiednich ludzi,
płacąc im najbardziej wówczas pożądaną walutą - zie- i. Obdarowany zajęty sieczeniem królew
skich nieprzyjaciół, nie mógł sam obrabiać dóbr, wizz otrzymywał je wraz z chłopami. Z czasem
znaczenie rycerstwa zmalało (m.in. na skutek stosowania artylerii) i stan wojowników przekształcił
się w stan posiadaczy ziemskich, czyli szlachtę.
(6) W spadku po rycerzach pozostało nie tylko wyłączne prawo do posiadania ziemi (polscy
mieszczanie nie mogli jej kupować aż do 1791 roku), ale też herby i obyczaje. Zdarzało się, że
w XVII i XVIII wieku zubożały szlachcic sam uprawiał ostatni skrawek ziemi, ale nadal o chło
pach, nawet dużo bogatszych od siebie, wyrażał się per „cham” i nie dopuszczał do skoligacenia
się z nimi. Szczęśliwie dla szlachcica, praca na roli była jedynym fizycznym zajęciem, które go nie
kompromitowało - wszystkie inne hańbiły go na równi z niehonorowym postępowaniem. Sam
honor oczywiście uważano za wrodzoną cechę stanu szlacheckiego. Nakazywał on zarówno walkę
w obronie ojczyzny, jak i organizowanie przyjęcia na odpowiednim poziomie oraz... spłatę długów
karcianych.
(7) Profity płynące z przynależności do stanu szlacheckiego skłaniały oszustów do podszywania się
pod szlachtę. W Polsce do poświadczenia szlacheckiego pochodzenia wystarczyło przedstawić sześ
ciu, niekiedy czterech świadków. Szlachta w Polsce nigdy nie zaakceptowała dziedzicznych tytułów
rodowych, ustalających hierarchię prestiżu i używanych powszechnie np. wśród szlachty francu
skiej, gdzie hrabia był ważniejszy od barona, a markiz od hrabiego. Tytuły te uważano za sprzeczne
z zasadą równości i ustawami zakazywano podejmowania starań o nie.
(8) Niechęć do tytułów rodowych nie była jednoznaczna z niechęcią do tytulatury w ogóle. Etykie
ta szlachecka wymagała używania tytułów związanych z pełnionym urzędem, a ponieważ szlachty
było w Polsce mrowie (10% ludności), urzędów, zwłaszcza ważnych, siłą rzeczy nie wystarczało
dla wszystkich chętnych, stąd eksponowano każdą, choćby najskromniejszą funkcję, a splendor
z racji jej piastowania spadał nie tylko na samego urzędnika, ale i jego żonę, dzieci a nawet wnuki.
(9) Złote lata szlachty europejskiej zamyka rewolucja francuska. „Ludzie rodzą się i pozostają wolni
i równi z punktu widzenia prawa. Różnice społeczne mogą się opierać tylko na użyteczności wobec
społeczeństwa”. Tymi słowami podpisano w 1789 r. akt zgonu szlachty francuskiej. W Rosji kres
uprzywilejowanej pozycji szlachty położyła rewolucja 1917 r., w Niemczech - konstytucja Repub
liki Weimarskiej z 1919 r., w Polsce - konstytucja marcowa z 1921 r. Nawet w takich krajach, jak
Hiszpania, gdzie do dzisiaj używa się tytułów szlacheckich, nie mają one już żadnego znaczenia
politycznego i postrzegane są jedynie jako tytuły grzecznościowe. Szlachectwo odgrywa już tylko
rolę towarzyską i samo w sobie niewiele znaczy.
Iwona Szymańska,
Focus nr 5/2005
XI. Przeczytaj jeszcze raz tekst powoli i odpowiedz szczegółowo na następujące pyta
nia.
1) Co oznacza dzisiaj przymiotnik „szlachetny” w odniesieniu do ludzi i rzeczy i skąd pochodzi to

znaczenie?
2) Jakie przywileje posiadała szlachta w całej Europie?
3) Co oznaczała nietykalność osobista i majątkowa?

4) Jak karano plebejusza za zabicie szlachcica, a jak szlachcica za zabicie chłopa?
5) Na czym polegał średniowieczny system lenny?
6) Co odziedziczyła szlachta po rycerzach?
7) Dlaczego szlachta w Polsce nigdy nie zaakceptowała dziedzicznych tytułów rodowych?
8) Dlaczego podkreślano każdą, nawet skromną funkcję szlachcica?
9 Jakie znaczenie ma dzisiaj szlachectwo i tytuły szlacheckie?
XII. Znajdź w każdym akapicie tekstu wyrazy, których znaczenie objaśniono poniżej.
1)
a) cechy charakteru, właściwości czegoś, zwłaszcza pozytywne
b) obchodzenie się z kimś, czymś w jakiś sposób
a) rodzaj białej broni o wygiętej jednosiecznej klindze

b) odnoszący się, należący do kleru
3)
a) pozbawić kogoś wolności
b) pożytek, korzyść
4)
a) człowiek nienależący do stanu szlacheckiego
b) mieszkaniec miasta; mężczyzna należący do stanu mieszczańskiego
5)
a) zasady organizacji czegoś
b) warstwa społeczna w średniowieczu; ogół rycerzy
6)
a) zbiedniały, nieposiadający już majątku
b) sposób czyjegoś zachowywania się; sprawowanie się, czyny
7)
a) dokument poświadczający, stwierdzający coś; świadectwo, zaświadczenie
b) przez wszystkich, przez ogół, ogólnie, pospolicie
8)
a) ustalony i obowiązujący sposób zachowania się w pewnych środowiskach (na dworach
monarchów, w kołach dyplomatycznych itp.); formy towarzyskie
b) świetność, wspaniałość
9)
a) brać coś za podstawę w czymś, znajdować w czymś swoje uzasadnienie
b) miejsce w społeczeństwie, grupie itp.

XIII. Zaznacz w łaściw ą odpowiedź zgodnie z informacjami zawartymi w tekście.
1. Potomkowie rodów szlacheckich stawiali się ponad resztą społeczeństwa ze względu na

A) specjalne przymioty.
B) duży majątek.
C) lepsze pochodzenie.
2. Przywileje szlacheckie w Europie

A) były odmienne w różnych krajach.
B) zapewniały zwolnienie ze wszystkich podatków.
C) ograniczały się do urzędów i dóbr ziemskich.
3. Polski szlachcic
A) znacznie taniej wytwarzał wyborną wódkę.
B) zwolniony był z uiszczania opłat granicznych.
C) konfiskował ziemie bez prawomocnego wyroku sądowego.
4. W XVII wieku drogie szaty wyróżniały polskich

A) mieszczan.
B) chłopów.
C) szlachciców.
5. Rycerstwo przekształciło się w szlachtę, kiedy

A) zmienił się sposób prowadzenia wojny.
B) władcy zaczęli płacić im ziemią.
C) nie mogło obrabiać swoich dóbr ziemskich.
6. Honor szlachecki wymagał

A) podejm owania pracy na roli.
B) spłacania długów karcianych.
C) spoufalania się z chłopami.
XIV. Oznacz podane zdania jako prawdziwe (P) lub fałszywe (F) zgodnie z treścią arty
kułu.
1) Znakomite wina do dzisiaj określa się jako szlachetne. P F

2) Szlachta europejska cieszyła się prawem wyłącznych podatków głównych. P F
3) Dzięki przywilejom ekonomicznym szlachcic polski mógł się łatwo bogacić. P F
4) W XVII wieku za zabicie chłopa w Polsce szlachcic płacił mniejszą karę
pieniężną niż mieszczanin za noszenie stroju szlacheckiego. P F
5) Rycerze, którzy walczyli z wrogami króla, sami uprawiali ofiarowaną im ziemię. P F
6) Szlachta określała chłopów chamami wbrew' obowiązującym ustawom. P F

Czy słyszałeś, że...?
S arm atyzm gloryfikował swojskość, a zw łaszcza szlachecką pro

wincję. W łaśnie wieś, w której po trudach w alki o O jczyznę odpo
czyw ał szlachcic, stanowiła je g o naturalne środowisko, w ysław ia
ne p rze z n a d e r licznych poetów od O drodzenia do O świecenia.
S arm atyzm to także styl życia, a więc m oda, obyczajowość, sztu
ka użytkowa, kultura dnia codziennego. S zlachecki strój, żupany,
kontusze, słynne pasy słuckie, broń, rzędy końskie, w yposażenie
w nętrz m ieszkalnych (kobierce, gobeliny) zrobiły furorę nie tylko na
ziem iach Rzeczypospolitej.
Łukasz Kądziela, Sarmatyzm, Wiedza i Życie n r 5/1996
XV. W niektórych liniach poniższego tekstu występuje jedno zbędne, niepoprawnie

jży te słowo. Przeczytaj tekst uważnie i określ, które linie je zawierają, a które są po-
orawne. W yraz zbędny zapisz w kolumnie po prawej stronie tekstu, a wers poprawny
oznacz literą P, tak jak podano w przykładach.
Dworek szlachecki
Szlachta polska wykształciła własny typ architektury mieszkalnej - symetryczne, 1- P
ako parterowe dworki z wyraźnie zaakcentowanym gankiem pośrodku i alkierzami 2 -ja k o
na narożach. Ściany obrastały zazwyczaj na powoje, wokół rosły lipy, jesiony, 3- ...
topole, kasztany. Nieopodal jej płynął strumyk lub rzeka, wokół rozciągały się pola. 4- ...
Wewnątrz znajdowały się trofea z polowań oraz cenne pamiątki narodowe - 5- ...
portrety przodków i sławnych Polaków, których zegary wygrywające Mazurka 6- ...
Dąbrowskiego, rodowe serwisy. Majątek często znajdował się na pagórku - by mieć 7- ...
na widoku za całą okolicę, a przy wjeździe do dworku gości witała otwarta brama. 8- ...
Iwona Szymańska,
Focus nr 5/2005
Czy wiesz, że...?

S arm atom przypisyw ano także wiele cech charakteru godnych n a
śladowania, takich ja k : w rodzona dum a, honor, waleczność, m ę
stwo, wierność i patriotyzm . M im o ich skłonności do awantur, kłótni,
procesów sądowych to ludzie zdolni do najw iększego pośw ięcenia,
gdy staw ką je s t wolność ojczyzny. Potrafią w tedy zm obilizow ać siły
oraz zdobyć się na zgodne działanie.
www.sarm atyzm .republika.pl
X V I. Poszczególne akapity poniższego artykułu występują w niewłaściwej kolejności.

Przeczytaj je uważnie i uporządkuj, tak aby tekst stanowił logiczną całość. Przykłado
wo podano pierwszy akapit (E).
1 2 3 4 5 6 7
E

Szlachcic Kowalski
(A) W Państwowym Archiwum m.st. Warszawy można uzyskać dostęp do aktów stanu cywilnego
z terenu Warszawy i gmin podwarszawskich z lat 1808-1901, a dla wyznania mojżeszowego
do 1925 r. W archiwum znajdują się również akta sądowe, akta szkół średnich, podstawowych
oraz wyższych, a także księgi gubernialne. Część najstarszych dokumentów udostępniana jest
tylko na mikrofilmach.
(B) Choć poszukiwania wtedy są trudniejsze, efekt może zaskoczyć. Ten, kto ma na nazwisko
Kowalski, może bowiem dotrzeć do swych przodków z... tytułami szlacheckimi. Dni otwarte
w Archiwum Państwowym, 10-11 października 2003 roku w godz. 11-18, ul. Krzywe Koło 7.
(C) W dodatku szukanie swoich przodków to pasjonujące zajęcie. Czasem, mając tylko jeden
dokument, można dotrzeć do historii całego rodu - mówi Danuta Bondaryk z Archiwum
Państwowego m.st. Warszawy, gdzie trwają dni otwarte. Potwierdza to Alicja Łazarska, prezes
Warszawskiego Towarzystwa Genealogicznego. - Na początku miałam tylko paszport swojego
dziadka z 1918 roku i dużo starych zdjęć. Potem dotarłam do wielu dokumentów i stworzyłam
drzewo rodziny. Dzięki temu spotkałam przypadkowo wielu ciekawych ludzi, którzy pomogli
mi w poszukiwaniach - podkreśla Łazarska.
(D) Często właśnie te najstarsze są najbardziej pasjonujące. Przez lata genealogia w Polsce, z powo
dów ideologicznych, była traktowana przez władze po macoszemu. - Przyznanie się do szla
chectwa było niestosowne - mówi Jan Wincenty Mioduszewski, który podczas dni otwartych
zaprezentował drzewo swojego rodu. Jego przodkowie ufundowali w 1493 r. pierwszy kościół
w Jabłonce pod Łomżą.
(E) Poszukiwania przodk ów prz ez Kowalskiego czy Nowaka n ie muszą b yć skazane na porażkę.
Coraz w ięcej osób d ecyd u je się na od tw orz en ie drzew a gen ealogicznego. Niektórzy są zaskocze
n i odkryciam i.
(F) Właśnie w tamtejszej parafii odnalazł wiele dokumentów pozwalających prześledzić korzenie
swojej rodziny. Zdaniem przedstawicieli Towarzystwa Genealogicznego, poszukiwania przod
ków stają się w Polsce coraz bardziej popularne. WTG liczy ponad 100 członków. - W tym
roku wstąpiło do nas 30 osób. Był to skutek wystawy drzew genealogicznych. Mam nadzieję,
że po dzisiejszych dniach otwartych zgłoszą się kolejni chętni - mówi Alicja Łazarska. Według
niej, nie powinien nikogo zniechęcać fakt, że np. nosi popularne nazwisko.
(G) Jej zdaniem, genealogia nie jest drogim zajęciem, choć czasem pasja ta wymaga wyrzeczeń. Po
pewnym czasie szybko wciąga i staje się niemal nałogiem. Szukanie to nie tylko spędzanie cza
su w archiwach i urzędach, ale przede wszystkim częste wyjazdy. Współcześnie w poszukiwa
niach pomaga również Internet, gdzie za pomocą specjalnych wyszukiwarek można odnaleźć
rodzinę. Nie bez znaczenia jest też znajomość języka rosyjskiego oraz łaciny. Właśnie w tych
językach spisanych jest większość dawnych dokumentów spoczywających w archiwach.
Daniel Zysk,
Życie Warszawy, 11.10.2003
, , BEZTROSKIE ŻYCIE SZLACHCICA

XVII. Połącz słowa języka potocznego (1 -6 ) z ich odpowiednikami w języku oficjalnym
(A-F).
1) chryja A) bić się

2) chlańsko B) mała prowincjonalna miejscowość, wieś
3) wygwizdów C) chłopak/mężczyzna pochodzący ze wsi
4) wsiun D) kłótnia, awantura
5) łoś E) człowiek łatwowierny, naiwny, niedoświadczony
6) prać się F) picie alkoholu
XVIII. Czy warto było być szlachcicem? Czy życie szlachcica było rzeczywiście beztro
skie? Przygotuj argumenty za i przeciw do dyskusji panelowej na ten temat.
XIX. Narysuj drzewo genealogiczne swojej rodziny i opisz jej członków. Jak daleko
potrafisz prześledzić swoje korzenie?
Czy wiesz, ze...?
S zlachecki św iat rozpadł się ja k m ydlana bańka w 1939 roku. Ko

m uniści m am ili ludzi, że szlachta to krwiopijcy, w yzyskiw acze, któ
rzy gnębili lud. W wolnej Polsce ju ż nie trzeba ukryw ać rodzinnej
tajemnicy. Szlachcic zn ó w je s t modny, szlacheckie pochodzenie
dzisiaj byw a w ręcz splendorem .
Justyna Dybalska, Szlachcic znów jest modny, www.gazeta.pl, 21.07.2007
XX. Napisz odezwę, która wzywa do przywrócenia stanu szlacheckiego. Odnieś swoje
uzasadnienie do tradycji historycznych oraz potrzeb teraźniejszych.
A jak jest w Twoim kraju?
C zy przyw ileje i tytuły rodowe są uznaw an e w Twoim kraju?

Krzyżówka ze szlachcicem
VII
VI
III IV IX
VIII
Poziomo:
1) w ustroju feudalnym: ziemia nadawana przez seniora wasalowi
2) niewielki dom mieszkalny wiejski (rzadziej miejski), najczęściej z gankiem
3) kobieta należąca do stanu szlacheckiego
4) w dawnej Polsce: wierzchni strój męski, długi, zapinany z przodu, z rozciętymi rękawami, tworzącymi
wyloty, często na plecach spięte; narodowy strój szlachty polskiej
5) jednostronna barwna tkanina dekoracyjna, z prawej strony puszysta, z lewej gładka, służąca do przykry
cia podłogi lub ścian; dywan
6) wulgarny, prostacki, nieokrzesany; niewybredny
7) staropolski strojny ubiór męski, sfałdowany, z tyłu zapinany na haftki, guzy lub szamerowany, ze stoją
cym kołnierzykiem i wąskimi rękawami; noszony przez szlachtę do połowy XIX w.
Pionowo:
1) uczta pijacka, libacja
2) dawniej w Polsce duży majątek ziemski, posiadłość ziemska
3) mający dużo szyku; elegancki, gustowny, wytworny
4) rodzaj białej broni o wygiętej jednosiecznej klindze; broń sportowa używana w szermierce
5) zastępca komornika w dawnej Polsce, zarządzający dworem księcia oraz gospodarką w dobrach panują
cego
6) pochodzenie jakichś zjawisk lub osób
7) w dawnej Polsce zbrojne wystąpienie szlachty przeciw królowi; bunt

Hasło krzyżówki znajdziesz po odczytaniu liter w przyciemnionych polach we wskazanej kolejności.
I II III IV V VI VII VIII IX

............. _____
Humor po polsku
Hrabia zwraca się do swojego służącego:

- Jaki to dziś jest dzień?
- Dziś mamy piątek, proszę pana.
- Co to znaczy „m am y”?! - p ien i się hrabia. - Od kiedy to Jan jest m oim kolegą?
Jaśnie p a n i urządziła wspaniałe przyjęcie dla samych wyśm ienitych gości. Wśród nich znajduje się sędzi
wy generał w galow ym mundurze, ozdobionym trzema rzędami medali.
W pew nej chw ili do pokoju wsuwa głow ę lokaj i pyta:
- Jaśnie pa n i była uprzejma zadzwonić?
- Nie, Janie, to tylko pan generał kichnął.
-J a śn ie pa n ie - zwraca się lokaj do swego pana -p o z w o lę sobie zakomunikować, że do naszego dom u

dostał się jak iś bandyta. Jest właśnie w salonie.
- Dobrze, Janie. Przynieś mi dwururkę i w yjm ij z garderoby ten m ój jasn y strój myśliwski...
Lekarz do hrabiego:
- Ma pan za mało czerwonych ciałek
Uf krwi.
-A niebieskich?
Dzieci podchodzą do hrabiego spacerującego

p o parku i, wskazując na zamek, pytają:
- Czy pan mieszka w tym zamku?
-Tak.
-A czy tam mieszka jak ieś straszydło?
- Nie, jestem jeszcze kawalerem.

Pies poczciwszy od człowieka -
nim ukąsi,pierwej szczeka.
A leksander Fredro (1793-1876),
kom ediopisarz, p o eta
II. LECZNICZA
MOC ZWIERZĄT
a) siano 1) mający niegładką, chropowatą powierzchnię

b) parskać 2) nieelastyczny, bez prężności, bez jędrności
c) sierść 3) u niektórych zwierząt: długie włosy na głowie i szyi (od czoła do karku)
d) grzywa 4) skoszone i wysuszone rośliny łąkowe i pastwiskowe, którymi karmi
się zwierzęta
e) zwichnięcie 5) uwłosienie ciała zwierząt
t) tarmosić 6) nieprawidłowe przemieszczenie się względem siebie kości tworzących
stawy
g) szorstki 7) szarpać, ciągnąć na przemian w różne strony; targać
h) zwiotczały 8) o zwierzętach (zwykle o koniach), niekiedy o ludziach: gwałtownie
wydmuchiwać powietrze lub wypluć wodę, wydając charakterystyczne
dźwięki
II. Połącz w najbardziej logiczne wyrażenia.
więź kostna
bodźce uczuciowa
tkanka chorobowy
jazda konna
stan zewnętrzne
III. Połącz każdy czasownik z właściwym dopełnieniem.
przełamać poczucie radości

opiekować się stępem
dawać działalność
prowadzić stresów
pozbyć się niepełnosprawnymi
poruszać się lęk
25
IV. Do każdego rzeczownika dopasuj dwa synonimy.
1) nadzór poświęcenie mieszaniec

2) opór burek wyginięcie
3) niechęć kontrola sprzeciwienie się
4) kundel niepełnosprawność figle
5) delikatność furia zaangażowanie
6) zanik przeciwdziałanie odraza
7) agresja awersja dozór
8) igraszki subtelność osłabienie
9) upośledzenie utrata zabawa
10) oddanie szał łagodność
V. W każdej grupie wykreśl wyraz, który nie jest bliskoznaczny do pozostałych.
1) szkodliwy, niezdrowy, trujący, szkalujący

2) żmudny, mozolny, namolny, trudny
3) pełnosprawny, pełnoprawny, dysponowany, wydolny
4) skupiony, koncertowy, skoncentrowany, zamyślony
5) posuwisty, płynny, płowy, spokojny
6) zrównoważony, równoważny, opanowany, spokojny
7) mierny, miarowy, rytmiczny, jednostajny
8) emocjonalny, uczynny, uczuciowy, wrażliwy
VI. Uzupełnij podane zdania odpowiednim rzeczownikiem we właściwej formie.
kask, terapeuta, siodło, szczeniak, smycz
1) Z tego..........................wyrośnie wspaniały pies myśliwski.

2) Jeździec pewnie trzymał się w .............................
3) Nigdy nie spuszczam mojego psa z e ........................... bo się boję, że ucieknie.
4) Bez..........................nie wolno jeździć motorem.
5) Zajęcia rehabilitacyjne z dziećmi prowadzą tylko wykwalifikowani.............................
VII. Uzupełnij podane zdania odpowiednim czasownikiem w czasie przeszłym.
połaskotać, strzec, przełamać, rozluźnić, zachwalać, osw oić się, nagrzewać, inspirować
1) Psy pasterskie..........................trzodę przed wilkami.

2) Handlarka głośno..........................jakość sprzedawanych towarów.
3) Stanął w rozkroku,..........................mięśnie i brawurowo wykonał przewrót w tył.
4) Ucałował synka w czoło i czule..........................w brodę.
5) Widok malowniczych gó r..........................mnie do malowania.
6) Praktykanci szybko..........................z warunkami pracy w naszym dziale.
26 LECZNICZA MOC ZWIERZĄT

X taki upał słońce..........................ziemię bardzo silnie.
S Szybko............................. początkową niechęć do nowej metody i wkrótce chętnie ją stosowa
liśmy.
vll. Połącz podane wyrażenia z ich definicjami i uzupełnij nimi zdania.
A) anielsko cierpliwy 1) łatwo się denerwować, szybko tracić panowanie nad sobą
B) mieć skołatane nerwy 2) wyzdrowieć, odzyskać dawną formę, dobre samopoczucie
0 stanąć na nogach 3) wyjątkowo cierpliwy
1) Po ostatniej grypie mój sąsiad jeszcze n ie ........................................................

1 Musisz być do n iej....................................................... bo ona ciągle grymasi.
3) wszystko mnie ostatnio wyprowadza z równowagi.
IX, Przeczytaj uważnie artykuł i wybierz do każdego akapitu odpowiedni tytuł. Przykła-
aowo podany został tytuł pierwszego akapitu. Uwaga! Dwa tytuły zostaną niewykorzy
stane.
A Terapeuta spokojny i niewielki

B Zabawy i fale akustyczne
C Terapeuta spokojny i cierpliwy
D Szybka jazda dla zdrowia
E Kojący dotyk psiej sierści
F Mruczenie jak lekarstwo
G) Gdy zaw odzi lecz en ie trad ycyjn e
H) Ćwiczenia na końskim grzbiecie
I Terapeuta od dziecka
Przywracają chęć życia
1 2 3 4 5 6 7 8
G
(1) Kto spojrzy w oczy swojemu psu, zobaczy w nich oddanie. Ten, kto jeździ na koniu, czuje
iego siłę i ciepło. Kto popływa z delfinem, odbierze promieniującą od niego energię. Kontakt ze
zwierzętami działa na człowieka jak psychoterapia, pomoże pozbyć się stresów, nabrać sił do walki
z chorobą. Pragniemy, by były obok, mieszkały w naszym domu, towarzyszyły nam podczas spa
cerów i odpoczynku. W bliskości zwierząt czujemy się bezpieczni, spokojni i zrelaksowani. Budzą
w nas ciepłe, przyjazne uczucia. Pomagają nam również w obowiązkach: pracują na naszych po
lach, strzegą naszych domostw, są przewodnikami i opiekunami ludzi niepełnosprawnych, a także
ratownikami. Teraz zwierzęta stały się również naszymi lekarzami. Kiedy tradycyjna medycyna nie
przynosi już oczekiwanych rezultatów, gdy choroba sprawia, że każdy dzień jest wypełniony bólem
- to właśnie obecność zwierząt przynosi nadzieję, a w ślad za nią stopniową poprawę stanu zdrowia.
LECZNICZA MOC ZWIERZĄT 27

(2) Dogoterapia to metoda rehabilitacji dzieci i dorosłych, cierpiących m.in. na schorzenia narzą
dów ruchu, nerwice, depresje, autyzm i różne rodzaje upośledzenia umysłowego. Składają się na
nią różne ćwiczenia i zabawy ze specjalnie przeszkolonymi psami-terapeutami. Dotykanie zwie
rzęcia, głaskanie, przemawianie do niego pomaga przełamać lęk przed kontaktem ze światem ze
wnętrznym, zapomnieć o bólu. Ćwiczenia ruchowe: rzucanie piłeczki, przechodzenie pod psem,
prowadzenie na smyczy zmuszają zwiotczałe i przykurczone mięśnie do pracy. Chorzy ćwiczą in
tensywnie, niemal nieświadomie, zaangażowani w igraszki z wesołym czworonogiem. Psy-terapeuci
są zawsze chętne do zabawy, akceptujące, przyjazne i cierpliwe. Przy nich znika gdzieś niechęć do
wysiłku. Leczenie staje się rozrywką. Psy wraz ze swymi opiekunami-woluntariuszami (wykwalifi
kowanymi trenerami-terapeutami) odwiedzają chorych i potrzebujących w szpitalach, ośrodkach
rehabilitacyjnych, przedszkolach specjalnych, domach opieki, a nawet prywatnych mieszkaniach.
Na przykład trenerzy z Fundacji „Przyjaciel” obsługują codziennie kilka tego typu placówek, które
mają pod stałą opieką.
(3) Pies, który bierze udział w zajęciach z chorymi, musi być pozbawiony agresji, chętny do zabawy,
odporny na stres, zrównoważony, cierpliwy. Od szczenięcia jest uczony posłuszeństwa, delikatności.
Najbardziej odpowiednie są: golden retrivery, nowofunlandy, bernardyny, syberian husky, owczarki
collie oraz niemieckie, labradory, kundelki!
(4) Niezwykle inteligentne, łagodne, lubią zabawy i nas, ludzi. Ten wspaniały ssak ma zdolność
inspirowania tych, którzy nawiążą z nim kontakt, dając im poczucie radości, wolności i nadziei.
Wspólne pływanie z delfinami pomaga ludziom, którzy mają kłopoty z koncentracją, nerwice,
stany lękowe, depresje. Daje dobre rezultaty w leczeniu zaniku mięśni i urazów kręgosłupa, auty
zmu. Jednak nawet ci, którzy nie cierpią na poważne problemy ze zdrowiem, szukają w przygodzie
z delfinami utraconej radości życia, dawki dobrej energii, siły do dalszych zmagań z przeciwnościa
mi losu albo po prostu wspaniałego relaksu. I znajdują je.
(5) Podczas leczenia niezwykle istotny jest bezpośredni kontakt z delfinem. Wspólne wodne igraszki,
dotykanie. Delfin reaguje na świat w sposób zbliżony do reakcji małego dziecka, dzięki temu osiąga
się świetne wyniki w leczeniu maluchów między czwartym a szóstym rokiem życia. Na poprawę
stanu zdrowia pacjentów wpływają nie tylko wspólne zabawy, ale również emitowane przez delfi
na sygnały ultradźwiękowe, które ten morski ssak potrafi skupić na ciele człowieka. W wyniku ich
oddziaływania zmienione chorobowo komórki nerwowe zaczynają znowu pracować prawidłowo.
(6) Celem hipoterapii jest przywracanie zdrowia i sprawności fizycznej za pomocą więzi emocjonal
nej z koniem oraz jazdy konnej. Ten rodzaj terapii jest skuteczny w leczeniu skutków urazów psy
chicznych, nerwic, autyzmu, a także schorzeń utrudniających pacjentom poruszanie się (niedowład,
stwardnienie rozsiane itp.). Już przez sam kontakt z tym dużym, ciepłym zwierzęciem w człowieku
wyzwalają się nowe emocje. Szorstkość końskiej sierści głaskanej pod włos, łaskotanie grzywy, odgłos
kroków, przyjazne parskanie, mile kojarzony zapach, więź uczuciowa między pacjentem i czworo
nożnym terapeutą - wszystko to ma leczniczą moc. Jest niczym pobudka dla uśpionych zmysłów lu
dzi w depresji i dzieci autystycznych zamkniętych w klatkach swych umysłów. W trakcie hipoterapii
zaczynają znowu odbierać bodźce ze świata zewnętrznego, otwierają się na otoczenie.
(7) Łagodny i miarowy chód (stęp) konia rozluźnia i wzmacnia mięśnie. Poprzez odpowiednio do
braną przez specjalistę (fizjoterapeutę) gimnastykę leczniczą, wykonywaną na grzbiecie zwierzęcia,
pacjenci ze schorzeniami narządów ruchu stopniowo poprawiają swoją sprawność fizyczną. Wielu
osobom koń pomaga stanąć na własnych nogach. Dzięki ruchom, jakie wykonuje ludzkie ciało
podczas jazdy konnej, poprawia się też krążenie, oddychanie i reguluje przemiana materii. Koń-
terapeuta powinien być spokojny, posłuszny i niewielki wzrostem, bo wówczas łatwiej asekurować
pacjenta. Musi się też poruszać posuwistym stępem, gdyż właśnie taki chód skutecznie pobudza

— ęsnie do pracy. Dobrze w roli terapeuty sprawdzają się hucuły i konie rasy fiording. Zajęcia pro-
■ adzone są pod nadzorem psychologów, psychiatrów, hipoterapeutów i rehabilitantów w wyspe-
cpalizowanych ośrodkach. Część z tych placówek prowadzi działalność całoroczną, część sezonową
np. I -tygodniowe turnusy).
№ Kon- mają ciało cieplejsze niż ludzie. Dzięki temu doskonale nagrzewają chore miejsca. Instynk-
wwnie układają się na tych obszarach ciała człowieka, w których są zmiany chorobowe. Mruczenie
kora wywołuje drgania, których częstotliwość działa wzmacniająco na tkankę kostną, co jest istotne
m : —padku chorych na osteoporozę. Ten miarowy odgłos ma też kojący wpływ na naszą psychikę:
r&iuKuje stres, koi skołatane nerwy i relaksuje. Koty stanowią też barierę dla szkodliwego promie
niowania pochodzącego z cieków wodnych. Idealnie wynajdują miejsca, będące jego źródłem. Jeśli
koc uwielbia spać w naszym łóżku, to znak, że należy przestawić je w inne miejsce - najlepiej tam,
r chętnie sypia pies, który nigdy nie zaśnie w pobliżu cieku.
Claudia nr 12/2003
t Zaznacz właściwą odpowiedź zgodnie z informacjami zawartymi w tekście.
A Zwierzęta najlepiej odzwierciedlają duszę człowieka.

3 Zwierzęta dają człowiekowi przyjaźń i niosą mu pomoc.
C Człowiek wykorzystuje zwierzęta, gdy odczuwa ból.
‘y
A W czasie dogoterapii chory nie zdaje sobie sprawy, że ćwiczy z psami.
B Pies terapeuta wymaga dużej cierpliwości i pełnej akceptacji od pacjenta.
C Zabawy z psami powodują, iż pacjent zapomina o swojej chorobie.
A Pies terapeuta wymaga długiego szkolenia.

5 Każdy pies jednakowo nadaje się do dogoterapii.
C Do dogoterapii wybiera się psy delikatne i powolne.
A Delfiny pobudzają w człowieku chęć do życia.

3 Kontakt z delfinem usuwa nagłe dolegliwości.
C Delfiny stanowią nadzieję dla wszystkich chorych.
5.
A) Delfiny skupiają na sobie uzdrawiające ultradźwięki.
B i Kontakt z delfinami leczy najlepiej dzieci w wieku przedszkolnym.
C) Dzieci i delfiny mają bardzo wiele wspólnych cech.
6.
A) Hipoterapia odblokowuje impulsy zewnętrzne, które nie dochodzą do chorych.
B) Hipoterapia nie nadaje się dla osób mających problemy z poruszaniem się.
C) Kontakt z dużym i ciepłym koniem szybko wpływa na pacjenta uspokajająco.
7.
A) W czasie hipoterapii koń wykonuje odpowiednią gimnastykę.
B) Łagodny i miarowy chód konia rozluźnia jego mięśnie.
C) Hipoterapia jest skuteczna dla wielu pacjentów.

8.
A) Łóżko należy postawić w miejscu, które lubi kot.
B) M ruczenie kota usuwa skutki emisji z cieków wodnych.
C) Osoby mające słabe kości potrzebują mruczącego kota.
XI. Oznacz podane zdania jako prawdziwe (P) lub fałszywe (F) zgodnie z treścią arty
kułu.
1) W przeszłości zwierzęta nie były wykorzystywane jako terapeuci. P F

2) W czasie ćwiczeń z psami chory pozostaje w spoczynku. P F
3) Do dogoterapii najbardziej odpowiednie są psy rasowe. P F
4) Zabawy z delfinami stanowią również wspaniały wypoczynek. P F
5) Najlepsze rezultaty w terapii z delfinem daje długie przebywanie w jego pobliżu. P F
6) W czasie hipoterapii pacjent wymaga ubezpieczenia. P F
7) Sens hipoterapii polega na czerpaniu przyjemności ze sportowej jazdy konnej. P F
8) Po odpowiednim treningu kot sam wyszukuje chore miejsca na ciele człowieka. P F
W ję z y k u polskim je s t wiele pow iedzeń i przysłów ze słowem pies,

np.:
Kto chce psa uderzyć, ten zaw sze kij znajdzie.

P sy szczekają, karaw ana je d zie dalej.
Psu na budę się nie zda.
P sy na kim ś wieszać.
N a psa urok.
XII. Uzupełnij tekst słowami z ramki. Przykład poprawnego uzupełnienia pokazuje

pierwsza luka. Uwaga! Trzy słowa pozostaną niewykorzystane.
zdaniem, kiedy, sierść, wszystkim, dlaczego, ułożone, wysiłku, ińjr,

głaskają, dzieciom, żmudne, nagle, je, nadają, samą, jego, akceptacji
Pies jak lek

Ciepły i włochaty. Czuć, jak Hj.e. . . jego serce. Cierpliwy. Daje się tarmosić z a ................ . głaskać,
bawi się godzinami. Pies terapeuta...................swą obecnością leczy dzieci. Uspokaja.....................
i relaksuje, ale też pobudza d o ................ . do walki z chorobą. Dogoterapia,.................lekarzy, po
maga niepełnosprawnym....................... otworzyć się na świat zewnętrzny. A przede.................. daje
im poczucie bezwzględnej miłości i ................. Dzięki włochatemu terapeucie..................ćwiczenia,
nudna rehabilitacja zamieniają się .................w fascynującą zabawę. Nawet nie wiadomo,................
mijają cztery godziny. Na psich terapeutów najlepiej................. się duże i łagodne psy. Muszą być
one dobrze..................... i anielsko cierpliwe.
Newsweek, 2.07.2006

XIII. Z każdego akapitu poniższego artykułu usunięte zostały dwa zdania (A -K ). W pisz
je w odpowiednie luki, tak aby tekst tworzył logiczną całość. Pierwsza luka została
uzupełniona jako przykład (1 - E). Uwaga! Jedno zdanie pozostanie niewykorzystane.
A) które do znudzenia powtarzane są w sali gimnastycznej
B) gdy terapeuci wyczuwają ich opór i niechęć
C) Czasami zdarza się,
D) Są spięte, skupione
E) Wykorzystywanie zwierząt w celach leczniczych znane jest zresztą od tysięcy lat
F) z którym nie zawsze potrafi sobie poradzić
G) Na czym polega terapeutyczny wpływ konia na chorego
H) które przychodzi na zajęcia w ośrodku
I która może łagodzić różne schorzenia
JS potem sam usiadł w siodle i teraz już samodzielnie jeździ.
K bo oddzielałoby je ono od konia
Hipoterapia - co to takiego?
H ipoterapia to jedna z metod rehabilitacji, a współterapeutą jest tu koń. (2 - E). Hipokrates

: Kos, autor wielu pism medycznych, w IV wieku p.n.e. zachwalał jazdę konną jako wartościową
tormę gimnastyki ciała i ducha, (2 - ...). Podobnie pozytywne opinie zyskiwało terapeutyczne jeź
dziectwo w dziełach Paracelsusa, jednego z prekursorów nowoczesnej medycyny.
Na pierwszych zajęciach dziecko często nie ma kontaktu z koniem. Bywa tak, (3 - ...). Zdarza się,
iż -imi rodzice podkreślają, że ich dziecko boi się zwierząt albo nigdy nie miało z nimi kontaktu.
Wejście w nowy, nieznany świat jest dla niego ogromnym przeżyciem, (4 - ...).
Gdy dziecko już oswoi się ze zwierzęciem, przychodzi na kolejne zajęcia, które rozpoczynają się
od przywitania się zarówno z koniem, jak i opiekunami. Dla dzieci biorących udział w hipoterapii
pierwsze minuty zajęć są zawsze najtrudniejsze. (5 - ...). Dopiero kiedy koń zaczyna się ruszać,
rozluźniają się i zaczynają wykonywać ćwiczenia. Choć podobne do tych, (6 - ...), mają zupełnie
inny wymiar - maluch staje się dzielnym ułanem lub Indianinem.
” - ...)? Otóż jego rytmiczne kołysanie i ciepło powodują rozluźnienie mięśni. Ponadto gdy idzie
-:cpem, porusza się w takim rytmie jak człowiek podczas spaceru czy wolnego truchtu. Koń wy-
korzystywany do terapii powinien być łagodny, niezbyt stary (najlepiej między 6. a 15. rokiem
życia). Najlepsze jest zdrowe, pełnosprawne zwierzę o dobrym charakterze. Dziecko podczas zajęć
nie jeździ w siodle, (8 - ...). Najlepsze jest zwierzę, które ma mniej więcej 1,40 m wzrostu i nie
jest klaczą. Najlepiej, by podczas zajęć dziecko miało na głowie kask. Jeżeli nie da go sobie założyć,
:e:apeuta musi być szczególnie czujny.
\'- m o pamiętać, że hipoterapią nie da się leczyć wszystkich schorzeń. Dziecko, (9 - ...), powin
no mieć skierowanie od lekarza, dobrze jeśli rodzice przyniosą również dokumentację choroby.
że zwichnięcie stawu biodrowego, uraz kręgosłupa lub postępujący zanik mięśni nie po
p a la ją dziecku na uczestniczenie w terapii. Inne przeciwwskazania to uczulenie na sierść konia,
-.ino, a także ciężkie upośledzenia umysłowe.
Marta Kawczyńska,
Zdrowie, 23.01.2003

XIV. Opowiedz o swoich przeżyciach z hipoterapii. Dlaczego musiałeś skorzystać
z leczniczego oddziaływania koni? Jak ono przebiegało? Jakie były zwierzęta, z który
mi odbywałeś ćwiczenia?
XV. Napisz list z radami do kolegi, który waha się, czy kupić psa czy kota. Przedstaw
zalety każdego z tych zwierząt i postaraj się podpowiedzieć mu najlepszy wybór.
Czy wiesz, że...?
Zm ieniają się tradycyjne psie role. W spółczesne bernardyny nie

ratują ju ż zaginionych w górach - zrobiły się za ciężkie. O d setek
lat ow czarki pilnow ały stad, psy m yśliwskie pom agały w polowaniu,
a stróżujące strzegły obejścia. A le w raz ze zm ian ą stylu życia ludzi,
za c zę ły się zm ieniać także psy. Ludzie, którym czw oronogi p o m a
gają w pracy, ostrzegają, że zm iana ról odgrywanych p rze z psy łą
czy się nieuchronnie z „zepsuciem ” ras użytkowych. Jeśli hodujem y
je do innych celów, ju ż po kilkunastu latach m oże się okazać, że
rasa tylko w niewielkim stopniu przypom ina swoich przodków. A by
się o tym przekonać, w ystarczy obejrzeć stare zdjęcia.
Urszula Charytonik, M ój Pies n r 7/2007
XVI. Czy psy powinny być wykorzystywane tylko zgodnie z cechami przypisywanymi
danej rasie? Napisz tekst argumentacyjny, w którym przedstawisz racje za i przeciw
zmianom tradycyjnych psich ról.
P olacy lubią zw ierzęta dom owe, a ż 68% ankietow anych posiada

w dom u ja k ie ś zw ierzę. N ajb ardziej popularne są psy, które m a
pon ad 55% . N iecałe 19% posiada koty, 17% inne zw ierzę. Skoro
P olacy częściej posiadają psy niż koty, nietrudno domyślić się, że
także w sferze swoich sym patii są oni bardziej „psiarzam i” niż „ko
ciarzam i”. W odw iecznym konflikcie „pies czy kot” bezapelacyjnie
zw yciężyły szczekające czworonogi, które preferuje pon ad 74% b a
danych. Blisko 23 % respondentów woli „chodzące sw oim i drogam i”
koty.
Instytut Badania O pinii RMF FM, listopad 2006
Jakie zw ierzęta dom owe są najbardziej popularne w Twoim kraju?

Krzyżówka z psem
Poziomo:
1) o psie: stać na tylnych łapach, prosząc
o coś
hi 2) pies z rasy odznaczającej się niskim
wzrostem, wydłużonym tułowiem,
krótkimi i krzywymi nogami, obwi
słymi uszami
V III 3) samica psa
4) wyszkolony pies, który prowadzi nie
\I widomego
5) mieszkanie dla psa
6) skórzana lub druciana plecionka za
V II IX
kładana psom na pysk, uniemożli
IV
wiająca im kąsanie; namordnik
Pionowo:
1>o samicy psa: ciężarna
2) zwykle o psie: wydawać głos podobny do przeciągłego brzmienia głoski r, wyrażający złość, wściekłość,
agresję
3 >o psie: piszczeć żałośnie, popiskiwać
4 1o psie: przynosić na rozkaz
5 1szukać zwierzyny idąc jej tropem; śledzić
6 1 rzemień, sznur do prowadzenia psa
I II III IV V VI VII VIII IX X

......... ....

Humor po polsku
Przychodzi kura do kury:

- Dzień dobry, jes t mąż?
-A jest, jak zwykle grzebie przy aucie...
Po przebadaniu pacjenta lekarz oznajmia:

- Jest pan zdrów jak koń.
- Słucham?
- No... jest pan zdrów jak ryba!
- Kurczę, nie wiedziałem, że trajiłem do weterynarza...
- Panie doktorze, dlaczego m ój pies, kiedy usłyszy dzwonek, to zaraz siada w kącie?
- To normalne. Przecież to bokser.
Przychodzi fa cet do lekarza:

- Panie doktorze, ugryzł m nie pies.
- A był wściekły?
- No, zadowolony to on nie
Pies do psa:
- Prowadzę pieskie życie.
- To jeszcze nic. Ja zszedłem

A niechaj narodowie wżdy postronni znają,
iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają.
M ikołaj R ej (1505-1569),
pisa rz zw an y ojcem literatu ry polsk iej
III. W STADZIE BYKI
SĄ KROWAMI
a) faworyzować 1) natura kobieca, ogół cech kobiecych

b) żarna 2) zespół cech odróżniających organizmy osobników męskich od
żeńskich
c) kobiecość 3) prymitywne urządzenie do mielenia ziarna, składające się z dwu
płaskich kolistych kamieni, które stykają się płaszczyznami
d) wilczyca 4) niewielki kartonik z wydrukowanym imieniem i nazwiskiem,
często też z tytułem naukowym (lub służbowym), adresem
i telefonem danej osoby
e) wizytówka 5) odtwarzać według wzoru, kształtować na wzór czegoś; kopiować
: szanowny 6) wzbudzający szacunek, godny szacunku, poważania, czci
gj płeć 7) samica wilka
h odwzorowywać 8) obdarzać względami, wyróżniać
II. Połącz w poprawne wyrażenia przyimkowe.
ze pewnego stopnia
przez jednym przypadku
do rodzaje
w ministrami
z świadomością
III. Do każdego rzeczownika dopasuj dwa synonimy.
1) nakaz kolekcja roztropność

2) ostrożność klasyfikacja rocznik
3) bunt mieszkaniec odzież
4) kronika wezwanie odmowa
5) obywatel podejście przezorność
6) zbiór polecenie garderoba
7) sformułowanie sprzeciw stanowisko
8) hierarchia diariusz ranking
9) postawa stwierdzenie osoba fizyczna
10) ubranie zestaw zwrot
37
IV. W każdej grupie wykreśl wyraz, który nie jest bliskoznaczny do pozostałych.
1) poprawny, prawny, prawidłowy, trafny

2) określony, sprecyzowany, odmienny, konkretny
3) regularnie, miarowo, miernie, rytmicznie
4) gładko, opornie, łatwo, lekko
5) kobiecy, damski, żeński, banalny
6) naturalnie, swawolnie, swobodnie, normalnie
7) niewielki, skromny, sporny, nieznaczny
8) czarujący, czarodziejski, magiczny, czarnoksięski
9) tradycyjny, obyczajny, zwyczajowy, konwencjonalny
10)dumnie, odnośnie, wyniośle, chełpliwie
V. Dobierz pary wyrazów o znaczeniu przeciwnym.
własny, męski, grzeczny, błędny, charakterystyczny, zwycięski, pojedynczy, nietypowy, cudzy, poko
nany, możliwy, żeński, mnogi, niewychowany, nierealny, poprawny
urzędnik, różdżka, kozioł, zaklęcie, sarna
1) Znachorka wypowiedziała słowa tajemniczego.................................i przystąpiła do pracy.

2) Czarodziejka machnęła.................................i królewicz zmienił się w żabę.
3) Przez niekompetentnych.................................moja sprawa ciągnęła się miesiącami.
4) W lesie natrafiliśmy na dwie pasące się ....................................
5) Dwa potężne.................................walczyły ze sobą na rykowisku.
ukształtować się, przełknąć, mleć, zakłócać, ocalić, wzywać, współdziałać, przysporzyć
1) W akcji sprawnie.................................ze sobą wszystkie służby ratunkowe.

2) Młody artysta z wielkim trudem ................................................... pierwszą swoją porażkę.
3) Intensywne opady śniegu....................................funkcjonowanie komunikacji miejskiej.
4) Nowy sukces.................................mu tylu wrogów, ilu przyjaciół.
5) Jego poglądy polityczne.................................na długo przed wstąpieniem do partii.
6) Policja..................................demonstrantów przez megafony do natychmiastowego rozejścia się.
7) Jesienią suszono kukurydzę i .................................ją na mąkę.
8) Strażak.................................z pożaru małe dziecko.
38 W STADZIE BYKI SĄ KROWAMI

. I. Połącz podane wyrażenia z ich definicjami i uzupełnij nimi zdania.
A czcza zabawa 1) dosyć już czegoś/kogoś

3 rzecz się wikła 2) beztreściwa, nic nie znacząca, bezcelowa gra, rozrywka
I po ojcowsku 3) sprawa staje się trudna, skomplikowana
I precz z czymś/kimś 4) opiekuńczo, serdecznie, tak jak postępuje ojciec
1) Profesor traktuje wszystkich studentów.....................................................

I Szkoda czasu na te krzyżówki, to tylko.......................................................
5 Jego wyjaśnienia nic nie pomagają, wręcz przeciwnie,...........................................................jeszcze
bardziej.
- Dzisiaj nie jestem w stanie już przeczytać ani jednego zdania,...........................tymi książkami!
IX. „W stadzie byki są krowam i” to tytuł wywiadu, jaki przeprowadziła redaktor Lidia
Ostałowska. Kto mógł być jej rozmówcą i jaki mógł być temat rozmowy? W ybierz jedną
z podanych możliwości i ułóż przykładowe pytania, jakie redaktor mogła zadać w cza
sie wywiadu na ten temat.
A hodowca - bydło
5 przedszkolak - zabawa
C myśliwy - żubry
D językoznawca - język polski
E nauczyciel - błędy
F treser - zwierzęta cyrkowe
X. Dobierz pytania, które zadała redaktor, do odpowiedzi, których udzielił jej rozm ów
ca, łącząc w tabeli oznaczenia literowe i liczbowe, tak jak pokazano w przykładzie.
Uwaga! Dwa fragmenty oznaczone literami zostaną niewykorzystane.
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
G
A - Bo łatwiej od polskiego przyjmuje żeńskie końcówki. U nas wolałbym: pani prezydent.

B - To zakłóca komunikację.
C - Socjolożkę i psycholożkę akceptują słowniki poprawnej polszczyzny. Filozofkę uważa się tam
za formę błędną. Może dlatego, że słowniki układają właśnie filolodzy. Żeńska końcówka we
własnym zawodzie jest dla nich trudna do przełknięcia. Z polityczką zalecałbym ostrożność, bo
to także zdrobnienie od słowa „polityka”. Choć muzyczka, czyli kobieta muzyk, brzmi w po
rządku.
D - Język wiąże się z hierarchią, odwzorowuje zachowania społeczne, ale w niewielkim stopniu je
kreuje. Dlatego nie łączyłbym z nim postaw pro- czy antyfeministycznych.
E - Język polski może nie jest bogaty. A w zestawieniu dwóch języ ków ze sobą lepszy okazuje się
ten, z którego ten drugi zapożycza. Nie to jest niedobre, że Polacy zapożyczają słowa z innych
języków, ale to, że z polskiego inne języki niczego nie biorą. I tc wiaśnie świadczy o jego słabości.
W STADZIE BYKI SĄ KROWAMI 39

F - Z pewnością nie. Ministra, premiera, dyrektora też są wykluczone, bo w polszczyźnie nie ma
prawie takiej derywacji. Właśnie w wypadku funkcji, godności, stanowisk ujawnia się hierar
chia. Najczęściej bywa wtedy tak, że nazwa męska odnosi się do mężczyzny i zarazem obejmuje
wszystkich na tym stanowisku, w tym zawodzie. Istnieje też forma żeńska. Lekarz - mężczy
zna, lekarz - przedstawiciel lub przedstawicielka grupy zawodowej, lekarka - kobieta. Dyrektor
- mężczyzna, dyrektor - mężczyzna lub kobieta. A dyrektorka ma inne znaczenie. To kobieta
kierująca niewielkim przedsiębiorstwem. Profesorka jest nauczycielką w szkole średniej, a kobie
tę z tytułem akademickim nazwiemy profesorem. Nie da się tego rozwiązać ustawą ani nakazem.
G - Niestety do pew nego stopnia tak. W polszczyźnie rodzaj gramatyczny to sprawa skompliko
wana. Staramy się używać go naturalnie. Sądzimy też, że jeśli coś ma żeńską płeć, pow inno być
nazwane żeńskim rzeczownikiem, a jeśli męską - to męskim. Itak najczęściej bywa. Mamy więc
wilka i wilczycę, kurę i koguta, jelenia i łanię, sarnę i kozła. Zawszejed n a z tych nazw oznacza
nie tylko określoną płeć, ale także wszystkie zwierzęta. A w ięc gdy pasą się krowy, mówimy:
stado krów, choć wśród nich są również byki. Gramatycznie byki stają się wówczas krowami.
Mamy stado jeleni, wśród których będą łanie. I stado saren, wśród których będą także kozły.
Kaczki, to i kaczory. Ale indyczki, to indyki. W jednym przypadku dom inuje żeńska płeć - bo
żeński rzeczownik oznacza cały zbiór - a w innym męska.
H - Ale doktorką być nie chciała! Niektórym się wydaje, że w polszczyźnie rzeczowniki daje się
przez rodzaje odmieniać. Tymczasem u nas rzeczowniki po prostu mają rodzaje. Poznajemy je
dzięki przymiotnikom, zaimkom i czasownikom w określonych formach. Mężczyzna i bielizna
z pozoru tak samo wyglądają. Ale on był, a ona była. On jest ładny, a ona ładna.
I - Zależy, gdzie one są. Jeżeli pojawiają się w dokumentach, w tekstach wymienianych między
urzędnikami, to mogę je zaakceptować. Także w tekstach naukowych. Gdy są to teksty dydak
tyczne lub informujące, także je toleruję. Najgorzej jest wówczas, kiedy ludzie popisują się nimi,
gdy używają tych słów, bo chcą się wydać mądrzejsi.
J - Wcale nie. W Stanach parę prezydencką anonsują: pan i pani George Bush. A u nas: Jolanta
i Aleksander Kwaśniewscy. W polszczyźnie jest bardziej kobieco.
K - Co w tym złego? Przecież jest pani w zbiorze obywateli i klientów.
L - Ukształtował się system, który ocala żeńskość kobiet dyrektorów, ministrów, prezesów. Pan
prezes się odmienia, pani prezes nie. Widziałem się z prezes naszej firmy. Prezes mi kazała. Usły
szałem od prezes. To są formy poprawne, choć nie najgrzeczniejsze. Ładniej by było: nasza pani
prezes.
Ł - Trochę inaczej. Czasem nazwy dają się tworzyć regularnie: łowca - łowczyni, zwycięzca - zwy
ciężczyni. A kiedy indziej rzecz się wikła. Sprawiają to relacje społeczne. Kiedyś pewne zawody
zdominowali mężczyźni. Na przykład pilot to zwykle mężczyzna. Stąd łatwo było o czapkę
pilotkę. W języku zostało dla niej puste miejsce. Dziś „pilotka” można również powiedzieć
o kobiecie. Pilotka w pilotce brzmi poprawnie. Gorzej z marynarką. Bo to rodzaj ubrania, a nie
kobieta marynarz.
Wysokie Obcasy, 10.12.2005

Mężczyźni przyszli, a kobiety przyszły. Tak samo psy świnie i koty. Czy rodzaj gramatyczny
A-,Taża hierarchię?
1 A u ludzi?
1 Niemiecki dość gładko poradził sobie z kanclerką.
3 Może polszczyzna ma kłopot z emancypacją?
-r Kobiety łączą. Dostałam kiedyś wizytówkę: „Dr taka a taka, prezeska stowarzyszenia”.
5 ?:ezes nie zachowa kobiecości?
c -Nasza pani prezes” - to brzmi po ojcowsku. No, a co z ministrami? Nie może być „minis-
terka”?
~| Pilot, urządzenie elektroniczne, nikogo nie dziwi, a kobieta marynarka - tak. Seksistowski
mamy ten język.
* WT takim razie wypada mówić: socjolożka, psycholożka, polityczka?
: 1Fiszą do mnie „Drogi kliencie”, „Szanowny obywatelu”!
1 1 Niechby pisali „kliencie/tko”.
X 3 rzeczytaj uporządkowany wywiad jeszcze raz. Jak określiłbyś teraz jego temat?
* -dzielał wywiadu? Która z podanych w ćwiczeniu IX wersji jest poprawna?
X Zaznacz właściwą odpowiedź zgodnie z treścią wywiadu.
K języku polskim rodzaj gramatyczny jest sprawą

A naturalną.
5 złożoną.
C zbiorową.
I. Trudności w tworzeniu nazw żeńskich wynikają z tego, że pewne zawody

A zazwyczaj wykonywali tylko mężczyźni,
r nigdy nie są wykonywane przez kobiety.
C stanowią od dawna zbiór pusty.
5 ezyk niemiecki zaakceptował formę żeńską od wyrazu kanclerz, ponieważ

A nie ma trudności z emancypacją.
B różni się od języka polskiego.
C odwzorowuje hierarchię społeczną.
4. Rodzaj rzeczownika w języku polskim najłatwiej poznać po

A formach innych wyrazów w zdaniu.
B końcówkach jego odmiany.
C zakończeniu w mianowniku.
5 Żeńskość rzeczownika prezes można wskazać przez

A brak jego odmiany.
B odmianę męską.
C) wykorzystanie ustawy.

6. W porównaniu z USA w Polsce parę prezydencką zapowiada się
A) bardziej oficjalnie.
B) mniej kobieco.
C) inaczej.
7. Filolodzy nie akceptują formy żeńskiej wyrazu

A) muzyk.
B) filozof.
C) socjolog.
8. Forma klienci!tki narusza zasady

A) zbioru.
B) społeczne.
C) porozumiewania się.
XIII. Oznacz podane zdania jako prawdziwe (P) lub fałszywe (F) zgodnie z treścią arty
kułu.
1) W języku polskim kaczka może oznaczać także kaczora. P F

2) Nie zawsze łatwo jest tworzyć w języku polskim formy żeńskie. P F
3) Język jest zdominowany przez relacje pro- i antyfeministyczne. P F
4) Zwroty pa n i dyrektor i pa n i dyrektorka znaczą dokładnie to samo. P F
5) Wyrazy pilotka i marynarka oznaczają zarówno zawód, jak i rzecz. P F
6) W przypadku zawodów nazwa męska ma szerszy zakres znaczenia niż żeńska. P F
Polki są inne niż kobiety z krajów zachodnich z pow odu historycz

nej, kulturow ej i politycznej sytuacji, ja k a istniała w Polsce. Polska
kobieta za w s ze była staw iana na piedestale. Ceniono ją ja k o go
spodynię, m atkę i żonę. Z aw s ze była podstaw ą dla sw ojej rodziny,
opiekując się nie tylko dziećm i i m ężem , ale rów nież bardzo często
pracując jed n o cześn ie p o za dom em .
www.polskiemalzenstwo.org
XIV. W ybierz słowa, które poprawnie uzupełniają luki w tekście. Przykład poprawnego
uzupełnienia pokazuje luka 0.

Precz z męską końcówką
czycielka, dziennikarka, lekarka i urzędniczka niech zrezygnują z męskich (0 - D ), bo na-

el, dziennikarz, lekarz i urzędnik wcale nie brzmią dumniej. Odrzućmy dominację męskiego
.) gramatycznego!
Do buntu wzywa Feminoteka - feministyczny serwis informacyjny i księgarnia. Fundacja wal-
: dyskryminacją ze względu (2 - ...) w literaturze, kulturze, sztuce i życiu publicznym. Teraz
- do konkursu TRUDNE WYRAZY. Przyślijcie propozycje nazwy jakiegoś zawodu w for-
;:enskiej i męskiej. Najciekawsze pomysły (4 - ...) na stronę internetową Feminoteki, zostaną
rcowane (5 - ...) koszulkach i pocztówkach. Po co? By zwrócić uwagę, że stereotypy związane
żyją w języku. A to, jakim językiem się posługujemy, wpływa na nasze (6 - ...) świata.
Faworyzowanie w języku płci męskiej denerwuje feministki. Dlatego czasem używają sformu-
7 - ...) rodzaju: „Gdyby człowiek mogła dłużej pospać, toby była w lepszym nastroju”,
eksperymenty (8 - ...) nie są tylko czczą zabawą. Janet Winterson, znana brytyjska pisarka,
ch „O sztuce” pisze tak: „Poeta nie zadowoli się zapisem, poeta musi przekształcać. I to właś-
ięzyk, owa czarodziejska (9 - ...), zaklęcie, czyni to przekształcenie możliwym”. A potem płynie:
i ma słuch, który współdziała ze świadomością”. Autorka za każdym razem, gdy (10 - ...) do
. pisarzy, malarzy, to w liczbie mnogiej używa raz formy żeńskiej, a raz męskiej.
A) formułek B) sformułowań C) formalności D) fo r m

A) gatunku B) rodzaju C) rodu D) wariantu
A) dla płci B) od płci C) na płeć D) pod płeć
A) doprasza B) uprasza C) wyprasza D) zaprasza
A) potrafią B) znajdą C) trafią D) odnajdą
A) w B) na C) pod D) za
A) pojmowanie B) wyjmowanie C) pojmanie D) podejmowanie
A) w B) na C) pod D) od
A) języku B) języka C) językowe D) języków
A) róża B) rózeczka C)rózga D) różdżka
A) wynosi się B) odnosi się C) donosi się D) podnosi się
Czy wiesz, że...?
C oraz rzad ziej m ężczyźn i całują kobiety w rękę. Zw yczaj ten po

prostu w ychodzi z m ody i całow anie bąd ź niecałow anie nie je s t
w żad en sposób niestosowne. A le je ż e li m ężczyzn a wyczuje, że
kobieta nie chce być pocałow ana w rękę, nie pow inien tego robić.
www .facet.interia.pl

XV. W niektórych liniach poniższego tekstu występuje jedno zbędne, niepoprawnie
użyte słowo. Przeczytaj tekst uważnie i określ, które linie je zawierają, a które są po
prawne. W yraz zbędny zapisz w kolumnie po prawej stronie tekstu, a wers poprawny
Średniowieczni skrybowie mieli nie lada problem z zapisaniem polskich głosek 1- P

zmiękczonych i sycząco-świszczących. Trzeba by było jakoś' dostosować do nich 2 - by
łaciński, składający się z dwudziestu czterech znaków alfabet. Na charakterystyczne 3- ..
dla języka polskiego „ogonki” i kreseczki (na przykład ę, ą, ź, ś) - które dziś 4-. .
przysparzają do problemów użytkownikom Internetu - trzeba było jeszcze poczekać. 5-. .
Od słów - do zdań. Tradycyjnie za nawet pierwsze zapisane zdanie uznaje się 6-. .
sformułowanie z tzw. Księgi henrykowskiej, trzynastowiecznej kroniki w Henrykowie 7- ..
pod Wrocławiem: „Day ut ia pobrusa a ti poziwai”, co sobie wyjaśnia się jako: 8- . .
pozwól, niech ja pokręcę, czyli pomielę, a ty odpoczywaj. Miał tak powiedzieć do 9- . .
żony mielącej na żarnach której chłop o imieniu Boguchwał. Niektórzy współcześni 10 - . .
językoznawcy odczytują jednak to zdanie nieco inaczej. Według nich ostatni wyraz 11-..
miałby znaczyć: podziwiaj, popatrz, jak ja to robię. A zatem Boguchwał chciał więc 12 - . .
zastąpić za żonę w mieleniu na żarnach, ale nie po to, by jego towarzyszka 13 - . .
odpoczęła, ale by... przyjrzała się, jak on to robi. 14 - ..
Paweł Felis,
Przez epoki nr 2/2001
XVI. Przygotuj argumenty za i przeciw do dyskusji panelowej na tem at „Czy język pol
ski jest trudny?”
XVII. Napisz ulotkę reklam ową dla szkoły języka polskiego dla cudzoziemców. Podaj
w niej powody, dla których warto uczyć się polskiego, i spróbuj udowodnić, że nauka
tego języka może być przyjemna.
Czy wiesz, że...?
8 m arca je s t obchodzony ja k o M iędzynarodow y D zień Kobiet. P ro

pozycję ustanow ienia takiego dnia zgłosiła Cl ara Z e t kin 2 1 sierpnia
1910 r. na II M iędzynarodow ej Socjalistycznej Konferencji Kobiet
w K openhadze. C elem było z je d n e j strony zw rócenie uw agi spo
łeczeństw a na interesy kobiet, z drugiej natom iast protest p rze
-
ciwko ich wyzyskowi. G łów ne żądan ia w ów czas stanowiły: praw o

w yborcze i praw o głosu dla kobiet, w prow adzenie dostatecznej
ochrony dla m atek i dzieci, w prow adzenie ośm iogodzinnego dnia
pracy, postulat jed n ako w eg o w ynagradzania za taką sam ą pracę
oraz ustanow ienie płacy m inimalnej.
Piotr Marczewski, 8 marca: Międzynarodowy Dzień Kobiet, 06.02.2006, www.psz.pl

XVIII. Zredaguj tekst argumentacyjny za utrzymaniem Międzynarodowego Dnia Kobiet.
Podaj przykłady, w jaki sposób można współcześnie obchodzić to święto, i wyjaśnij,
jakie jest obecnie jego znaczenie.
W Polsce kobiety są zdecydow anie m niej aktyw ne na rynku pracy

niż m ężczyźni. N iższy je s t dla nich współczynnik aktyw ności za w o
dow ej (średnio o 15% ). Aktyw ność zaw odo w a kobiet m aleje zn ac z
nie w porów naniu z aktyw nością m ężczyzn, gdy kobieta wchodzi
w wiek reprodukcyjny (2 0 -3 9 lat). W wieku 4 0 - 5 0 lat współczynnik
aktyw ności kobiet i m ężczyzn je s t bardziej stabilny, je d n a k że dla
kobiet po 5 0 roku życia ponow nie odnotowuje się je g o obniżenie.
W ów czas kobiety m ogą przechodzić na w cześniejsze emerytury.
M ałgorzata Skrzek-Lubasińska, 06.04.2006, www.fem ina.org.pl
Jaka je s t aktyw ność zaw odow a kobiet w Twoim kraju?
Krzyżówka z feministką
6
Poziomo:
3 1 VIII 1) kobieta, której mąż umarł
7
2) kobieta rozwiedziona
3) kobieta niezamężna; dziewczyna
4 X 4) kobieta prowadząca wycieczki, opie
2 I 11
kująca się turystami, zwłaszcza zagra
nicznymi
2 XI 5) dotyczący kobiety, będący cechą właś
ciwą kobiecie; kobiecy
6) taki, który nabrał cech przypisywa
VII
nych kobietom, zachowujący się jak
5 kobieta; rozpieszczony, wydelikacony
Pionowo:
XII
1) powszechnie przyjęte formy towarzy
IV skie, zwyczaje
2) panowanie, przewaga
3) przestarzałe dziewczyna
III 5
4) dorastająca dziewczynka
5) dorosła panna; duża, wybujała dziew
czyna (często z odcieniem niechęci,
IX VI
pogardliwie)
6 mąż ulegający we wszystkim żonie
7) wyjście za mąż

I II III IV V VI VII VIII IX XI XII

x
Humor po polsku
Mąż odwozi do szpitala rodzącą żonę - nauczycielkę polskiego. Ta nazajutrz dzwoni do męża:
- Kochany, jestem taka szczęśliwa! Wyobraź sobie: rodzaj męski, liczba m noga!
- Jasiu, pow iedz jak ieś zdanie w trybie oznajmującym.

- Koń ciągnie furę.
- A teraz w trybie rozkazującym.
- Wio!
—Jak a j e s t róż n ica m ięd z y z d a n iem p o d rz ęd n y m a z d a n iem n a d rz ęd n ym ?

- Z d a n ie n a d rz ęd n e to takie, które m ó w i m am a, a z d a n ie p o d r z ęd n e to takie, które m ó w i
ta ta ! —o d p o w ia d a Jaś.
Tani nauczycielka pyta dzieci:

- Jakie zwierzę jest najśmieszniejsze?
A Jasiu na to:
- Kura.
- D laczego?
- Bo cały czas robi sobie ja ja !

Zwodnicze to jest zdanie i pozorem łudzi,
że bogactwo jest szczękiem narodów i ludzi.
K ajetan K oźm ian
(1771-1856), p o eta
IV. ZAWÓD
BIZNESMEN
lYyszukaj odpowiednie objaśnienia podanych słów,
spółka 1) ubranie męskie, składające się ze spodni, marynarki, czasem też

kamizelki
Trzebić się 2) marynarka od damskiego kostiumu
: żakiet 3) jedna ze stron zawierających umowę handlową
! opłacać się 4) umowny związek co najmniej dwóch osób (lub przedsiębiorstw),
które łączą swoje kapitały w celu prowadzenia wspólnej działalności
handlowej lub przemysłowej i osiągania zysków
cnaryzma 5) wycięcie u sukni, swetra itp. odsłaniające szyję, czasem ramiona
i plecy; ciało odsłonięte przez to wycięcie
1 dekolt 6) szczególne właściwości przypisywane jednostce, budzące
i utrzymujące jej autorytet u innych
: £imitur 7) przynosić zysk, korzyści, być wartym czegoś
l kontrahent 8) osiągnąć sukces, pokonując liczne trudności
3 ołącz w najbardziej logiczne wyrażenia.

|»dnie z zakresu ekonomii
J^pomość bez rękawów
ckienka na cienkiej podeszwie
obuwie do celu
Jpenie powyżej 100 osób
sn id n ien ie z luźniejszym splotem
■riedza na stresy
Do każdego rzeczownika dopasuj dwa synonimy.
1 branża powinności zadania

I egzystencja bogactwo klęska
3 obowiązki oszukaństwo zamożność
4 zasobność profit znaczenie
? zysk groźba skłonności
6 predyspozycje usposobienie wynik
nieuczciwość knot kanciarstwo
8 porażka dochód dziedzina
: partactwo następstwo klasa
lU1ryzyko życie przegrana
I ranga dział fuszerka
" I konsekwencja istnienie zagrożenie
49
1) prędko, prądem, błyskawicznie, piorunem

2) niezbędny, nieodzowny, niezdatny, niezastąpiony
3) okrzepły, okrzyczany, ugruntowany, umocniony
4) płynnie, wprawnie, zwinnie, płytko
5) niewspółmierny, nieproporcjonalny, niezauważalny, nieporównywalny
6) nieodłączny, nierozdzielny, integralny, integracyjny
7) nietypowy, stereotypowy, szablonowy, standardowy
8) trzeźwy, poważny, rozsądny, rozważny
9) wieczny, nieprzemijający, wymijający, nieśmiertelny
zmienny, niepewny, sportowy, dozwolony, luźny, staranny, samodzielny, ustabilizowany, nieustan

nie, niedokładny, wizytowy, gwarantowany, intensywny, słaby, zakazany, cienki, sporadycznie, za
leżny, opasły, obcisły
wyzwanie, konsekwencja, widmo, sukces, samodzielność
1) Nasza firma stanęła przed................................... bankructwa.

2) Możemy już pochwalić się pierwszymi.................................naszej organizacji.
3) Nie wiem, czy jestem w stanie sprostać nowym....................................
4) Nowy pracownik wykazywał się dużą...............i inicjatywą.
5) Teraz nikt nie potrafi przewidzieć.................................tak radykalnych decyzji.
wykorzystać, opierać się, przełożyć się, radzić sobie, dysponować, komponować się, rozważyć, dążyć
1) Moje zaangażowanie.................................w końcu na sukces firmy.

2) Nasza obrona popełniła błąd, który natychmiast.................................napastnik przeciwnika.
3) Przed podjęciem decyzji komisja.................................wszystkie argumenty.
4) Mój syn zupełnie n ie .................................finansowo.
5) M arcin.................................do objęcia kierowniczego stanowiska za wszelką cenę.
6) Nowy budynek harmonijnie....................................... z całą zabudową miasta.
7) Wówczas nasza firma n ie .................................żadnymi informacjami na ten temat.
8) Długo.................................pokusie, ale w końcu kupiłem ten zestaw.
50 ZAWÓD BIZNESMEN
VIII. Połącz podane wyrażenia z ich definicjami i uzupełnij nimi zdania.
A) bez liku 1) być przestarzałym, niepotrzebnym, zbędnym
E postawić na szali 2) wyjść cało z opresji, uratować się, uniknąć niebezpieczeństwa
C spaść na cztery łapy 3) łatwość pokonywania przeszkód, radzenia sobie w życiu,
osiągania sukcesów
D) iść do lamusa 4) dużo, wiele, mnogość
E) siła przebicia 5) ryzykować coś
1) Zwolnili go z pracy, a on natychmiast założył własną firmę, bo zawsze potrafi..........................
2 Firmy z kapitałem zagranicznym mają większą......................................................................

3) Od tego zależała moja przyszłość, więc nie wahałem się ............................................................ cały
mój dorobek.
-ł) Jutro nasze stare meble............................................................... . bo aż wstyd na nie patrzeć.
5) Grzybów było............................... i po godzinie mieliśmy pełne kosze.
IX. Artykuł, który przeczytasz, zatytułowany jest „Zawód biznesm en”. Jakie są twoje
wyobrażenia odnośnie do tej profesji? Jaki jest typowy polski człowiek interesu? Jakie
różnice znaczeniowe kryją się w słowach: biznesm en - prywaciarz - przedsiębiorca
- burżuj? Które z nich używane są w znaczeniu pozytywnym, a które w negatywnym?
X. Tylko pierwszy akapit artykułu (A) znajduje się na właściwym miejscu. Uporządkuj
pozostałe akapity (B -H ), tak by tekst stanowił spójną całość.
A Większości z nas kojarzy się ze światem wielkich pieniędzy, dobrze skrojonym garniturem, dro
gim samochodem, nieustannie dzwoniącą komórką i nieodłączną teczką. Zawsze zajęty, pędzą
cy na biznesowy lunch czy kolację. Stereotypowy biznesmen. Niejest to zawód łatwy i na pew no
nie dla każdego. Jeżeli nie boimy się ryzyka, mamy dobry pomysł na własną firm ę, kapitał
wyjściowy i chcielibyśmy być szefami samych siebie, a w przyszłości - może zespołu ludzi, warto
rozważyć taką możliwość. Efekty nie przyjdą szybko. Dziś nie grozi nam błyskawiczne zrobienie
kariery i osiągnięcie ogromnych zysków. Alejak mówią znawcy, nie na tym polega bycie biznes
menem i prowadzenie własnej firmy.
B Ktoś, kto chciałby prowadzić własną firmę, powinien więc umieć sobie radzić ze stresem. Nie
ustanne życie w paraliżującym lęku o każdy następny dzień, widmo bankructwa, to błędne po
dejście do sprawy. Nie chodzi też o założenie, by w jak najkrótszym czasie zarobić jak najwięcej
pieniędzy. Aby znaleźć się w gronie biznesmenów, nie trzeba koniecznie kończyć zarządzania
lab marketingu. Oczywiście, dobrze jest dysponować wiedzą z zakresu ekonomii, ale fakt, że nie
kończymy studiów w tym kierunku, nie zamyka nam drogi. Zawsze można i warto zdobywać
dodatkowe kwalifikacje. Według wielu biznesmenów, dużo ważniejsze są względy charaktero
logiczne i psychiczne. Najważniejsze jest dążenie do wytyczonego celu, konsekwencja i umie
jętność ponoszenia ryzyka. Zawsze musimy brać pod uwagę, że może się nie udać, być na to
przygotowanym i umieć wyciągnąć wnioski z poniesionej porażki.
ZAWÓD BIZNESMEN 51
C Biznesmen powinien być trochę jak kot - czujny, przewidując}-, nieobawiający się wyruszyć na
łowy i powiększyć terytorium zysków. Warto również opanować umiejętność spadania na cztery
łapy i nie dopuszczać do sytuacji, w której porażka zniechęca przed kolejnym dużym polowa
niem.
D Nie oznacza to, że muszą się one zawsze pojawić. Jeżeli postawimy na szali ryzyko, będziemy
dużo i systematycznie pracować, trzymać się przyjętych przez siebie zasad i w końcu się uda,
korzyść z bycia biznesmenem jest nieporównywalna do bycia pracownikiem w jakiejś firmie,
państwowej czy prywatnej. Tutaj pracujemy u siebie, na siebie, z czasem tworząc miejsca pracy
dla innych. Jeżeli po jakimś czasie firma zacznie dobrze funkcjonować, satysfakcja gwarantowa
na. Jak najlepiej przygotować się do tych wyzwań?
E Na początku najlepiej zdać sobie sprawę, jak wygląda codzienność polskiego biznesmena i jakie
predyspozycje niezbędne są do odnalezienia się w tej profesji. - Na p ew n o jest to ciekawy zawód.
Tutaj dzień do dnia niepodobny. Daje szanse sprawdzenia się i wyżycia - mówi Jerzy Wojciech
Tyburski, wiceprezes firmy Proimpex Sp. z o.o. - Jest to też zaw ód opatrzony wielom a stresami
i nieoczekiwanymi sytuacjami. Trudno tu m ów ić o ustabilizowanej pracy, przychodzeniu na kon
kretną godzinę i wychodzeniu p o ośmiu. Bycie biznesmenem wymaga podjęcia ryzyka. Nikt nie
zagwarantuje nam, że firma będzie zawsze działała tak, jak to sobie założyliśmy. - Trzeba m ieć
odporność wewnętrzną na stresy, których jest bez liku, szczególnie w polskiej rzeczywistości. Cywiliza
cje zachodnie są trochę bardziej okrzepłe w strukturach biznesowych i tam biznes toczy się płynniej.
U nas je s t to jeszcze opatrzone dużą dozą nieuczciwości, partactwa, a naw et korupcji - opowiada
Wojciech Tyburski.
F Ludzie, którym udaje się zająć wysoką pozycję w hierarchii świata biznesu, nie zawsze potrafią
pogodzić życie zawodowe z jakimkolwiek innym aspektem egzystencji. Szybkie tempo życia,
nieustanne obowiązki, stres. Bezustanne bycie w pracy. Jednak nie tylko to jest ceną sukcesu.
Często praca przekłada się na zasobność portfela i możliwości, jakie pojawiają się przed biznes
menem. Biznesowe spotkania, wyjazdy. Nagle ginie gdzieś czas na życie rodzinne czy tworzenie
więzi z innymi ludźmi. Kiedy przychodzi refleksja, że gdzieś po drodze zgubiliśmy coś ważnego,
często jest już za późno. Okazuje się, że zostaliśmy sam na sam z firmą i gronem ludzi, którym
opłaca się przebywać w naszym towarzystwie.
G - Ludzie, którzy się tego nie boją, potrafią ocen ić i skalkulować ryzyko i dostrzec sw oje błędy, mają
szanse. Najgorszą rzeczą jest, jeż eli są to osoby, które charakteryzuje zła w biznesie cecha bycia tym,
kto wszystko w ie najlepiej. Tacy nie słuchają tego, co m ówią inni - pracownicy, kontrahenci. Czasa
mi, gd y są to ludzie o dużej charyzmie czy sile przebicia, nawet się udaje, ale w większości przypad
ków, jeż eli nie słucha się i nie analizuje, nie popraw ia błędów, to jest to szybka droga w kierunku
dużych kłopotów - uważa Wojciech Tyburski.
H Nie ma pewności, że jeśli skończymy uczelnię ekonomiczną, na pewno zostaniemy biznesme
nami czy menedżerami. Przygotowanie biznesowe w zakresie marketingu czy zarządzania jest
potrzebne, kiedy wiążemy swoją karierę z pracą w dużych organizacjach, spółkach kapitało
wych, o zatrudnieniu powyżej 100-150 osób, działających w trudnych branżach, zajmujących
się kilkoma sektorami rynku. W przypadku małej firmy, np. rodzinnej, przede wszystkim trzeba
wiedzieć, co chce się osiągnąć i cały czas podążać w tym kierunku. Ważne jest również podejście
do pracowników, zachęcanie ich, żeby szli w tę samą stronę. Oczywiście, wykształcenie w kie
runku biznesowym bardzo się przydaje, ale nie jest najważniejszym elementem. Ważna jest także
umiejętność trzeźwego sp@jrzenia na życie, także osobiste.
Anna Marszałek,
Perspektywy nr 1/2006
52 ZAW ÓD BIZNESMEN
XI. Przeczytaj uporządkowany artykuł jeszcze raz. Czy Twoje oczekiwania odnośnie do
zawodu biznesmena potwierdziły się? Czy Twój wizerunek polskiego biznesmena po
ekturze artykułu uległ zmianie?
XII. Zaznacz w łaściw ą odpowiedź zgodnie z informacjami zawartymi w tekście.
1. Biznesmen jest przez większość ludzi kojarzony z

A) ciężką pracą.
B) ciągłym pośpiechem.
C) dużym ryzykiem.
Z. Jerzy Wojciech Tyburski twierdzi, że polski świat biznesu

A) różni się od zachodniego świata biznesu.
B) związany jest z wieloma niebezpieczeństwami.
C) nie posiada stosownych gwarancji finansowych.
3. Dla biznesmena
A) wiedza ekonomiczna nie ma znaczenia.
B) ważne jest radzenie sobie z niepowodzeniami.
C) pieniądze nie odgrywają większej roli.
-. Biznesmen powinien
A) brać pod uwagę zdanie innych.
B) orientować się we wszystkim najlepiej.
C) ciągle oceniać swoich współpracowników.
5. Poważne problemy w biznesie

A) prawie zawsze występują.
B) pojawiają się sporadycznie.
C) mogą wcale nie wystąpić.
6. Kariera w wielkich przedsiębiorstwach wymaga

A) wytyczenia jasnego celu zawodowego.
B) umiejętności współpracy z setkami osób.
C) wiedzy z zakresu zarządzania i marketingu.
7. Biznesmeni nie zawsze cieszą się udanym życiem prywatnym, ponieważ

A) mają zdecydowanie za dużo pieniędzy.
B) obracają się w zbyt wąskim gronie ludzi.
C) brak im czasu na nawiązywanie relacji osobowych.
8. Biznesmen, podobnie jak kot, powinien

A) posiadać cztery łapy.
B) wychodzić cało z opresji.
C) przewidywać duże zyski.
ZAWÓD BIZNESMEN 53
kułu.
1) Wizerunek typowego biznesmena łączymy z jego kosztownymi atrybutami. P F

2) Zachodni biznesmeni przeżywają mniej stresów. P F
3) Odpowiednie kwalifikacje są ważniejsze niż usposobienie biznesmena. P F
4) Dobrym biznesmenem może być ktoś', kto nie boi się przegrywać. P F
5) Biznesmen musi stawiać na szali ogólnie przyjęte zasady. P F
6) Biznesmen powinien unikać alkoholu także w życiu osobistym. P F
7) Ceną sukcesu w biznesie nie jest tylko stres i ryzyko. P F
8) Warto, aby biznesmen posiadał kota. P F
Czy wiesz, ze...?
W ję z y k u polskim je s t wiele pow iedzeń ze słowem pieniądze, np.

P ieniądze idą ja k woda.
Z a psie pieniądze.
M óc sobie w ytapetow ać pieniędzm i ściany.
Spać na pieniądzach.
G dy pieniędzy wiele, wokół przyjaciele.
P ieniądze leżą na ulicy.
XIV. Uzupełnij w każdej luce brakującą część wyrazu. Zawiera ona tyle samo liter, ile już
podano, lub o jedną literę więcej. Przykładowo uzupełnione zostały dwie luki.
Biznesmen ma dzięki logice polskiej transformacji złą konotację. Nie jest bohaterem
pozyt . Vi’V’VV'.y ale raczej negatywnym - tym, kto szybko zrobił „biznes”, czyli po pro ,st.u. . . . .
zarobił pieniądze dzięki układom, relacjom, szyb............. wykorzystania szans itd. Najbog..............
ludzi w Polsce często nazywa się biznesmenami, a nie przedsię............. , aby zasygnalizować właśnie
tę odm ie...............- przedsiębiorcą jest ktoś, kto walczy, prze................ się, podejmuje ryzyko. Bi
znesmen wchodzi w u k .............., załatwia biznes. Dobry przedsiębiorca to przede wszystkim osoba
z wyobr............ . stawiająca sobie wyzwania przekra............ aktualne możliwości firmy. To ktoś, kto
ma drive, p ę ..............do przodu, buduje firmę, rozumiejąc, że sens firmy to tworzenie r y ............... .
a nie zysku. Przedsiębiorca musi łą c ...............dwa elementy - wyobraźnię i odw .................z goto
wością do starannego analitycznego rozważenia ceny ryz.............. Prawdziwi przedsiębiorcy to ana
lityczni marzyciele - mają analityczne um ieję.............. i fantazję marzycieli. Pierwsze zdo................
się na studiach typu Executive MBA lub w prak.............., te drugie trzeba mieć wrodzone.
Anna Marszałek,
III 54 ZAWÓD BIZNESMEN

Zm ienia się nastaw ienie P olaków do przedsiębiorczości, bog ace

nia się i zam ożności. Jeszcze dziesięć lat tem u w społeczeństw ie
pokutowało przekonanie, że każdy bogaty to złodziej, który dorobił
się na przekrętach (pierw szy milion trzeba ukraść). O becnie p rzed
siębiorczy P olak nie je s t ju ż określany p rze z sąsiadów złodziejem
i aferzystą. N iem al 4 0 proc. P olaków nie zg ad za się ze stw ierdze
niem, że dorobienie się m ajątku m usi być efektem kradzieży czy
oszustw. P raw ie tyle sam o osób zg ad za się ze stw ierdzeniem , że
„uczciwością i p racą ludzie się b o g a cą”.
TNS OBOP, lu ty 2008
XV. Uporządkuj podane fragm enty w logiczny tekst. Pierwszy fragm ent został oznaczo
ny literą E.
Wygląd jest twoją wizytówką
A_ Możemy sobie pozwolić na mniej oficjalny strój. Wieczór zobowiązuje do bardziej wytwor
nego wyglądu. Ważne są kolorystyka ubrań i ich tonacja. Biznesmen musi wyrzucić
5_ ale nie warto przez niepoważny wizerunek zamykać sobie furtki do współpracy. Dobór ubio
ru na spotkanie z partnerem w interesach zależy przede wszystkim
C_ - pełniejsze buty wyglądają wytworniej. Kreacje ludzi biznesu są coraz ciekawsze, ale brakuje
w tej dziedzinie porad specjalistów. Szkoda, że promowaniem trendów biznesowej mody
nikt się nie zajmuje.
D_ latem pozwala sobie na koszulkę typu polo i spodnie z luźniejszym splotem. Na mniej ofi
cjalną rozmowę włożyć można garnitury
C_ Jak się ubrać na biznesowe spotkanie? Czy wypada założyć różowy krawat albo przyjść na nie
w dżinsach? Wbrew pozorom moda biznesowa nie jest wcale sztywna,
F_ lub kostiumy sportowe. Panie powinny dobrać długość spódniczki odpowiednio do wieku.
Młode panie mogą pozwolić sobie na noszenie spódniczek o długości do 4 palców nad kola
nem.
lub obcisłym golfem. Panowie mogą do marynarki z cieńszego materiału dobrać spodnie
w innym kolorze. Jeśli spotkanie odbywa się wieczorem
H_ ze swojej szafy kreacje błyszczące i w intensywnych barwach. Poza tym dozwolony jest pra
wie każdy stonowany kolor. Zakazana jest tylko czerń. Odeszła do lamusa. Zimą wybiera
ciemne, poważne tonacje,
I_ która nadaje świeży wygląd, oraz ciemnego garnituru z jedwabnym krawatem. Z takimi ze
stawami idealnie komponuje się obuwie na cienkiej podeszwie. Kobiety powinny oprzeć się
pokusie założenia pantofli z odkrytą piętą lub palcami
i spodziewamy się poważnej dyskusji, panie powinny zaprezentować się w wizytowej sukien
ce z rękawkiem. Uwaga: dekolt nie powinien być zbyt głęboki, sukienka
ZAWÓD BIZNESMEN 55
K_ U starszych pań powinny być nieco dłuższe. Mężczyznom specjaliści polecają sportowe gar
nitury typu tenis, z luźnym splotem. Mogą też być kraciaste marynarki w połączeniu z ko
szulkami polo
L_ powinna sięgać do połowy kolana. Do sukienki bez rękawów koniecznie zakładamy żakiet.
Od eleganckiego biznesmena w podobnych okolicznościach wymaga się nieśmiertelnej białej
koszuli,
Ł_ od jego charakteru i czasu. Tu obowiązują ogólne zasady: jeśli spotykamy się przed połu
dniem, z reguły rozmowa ma mniej oficjalną rangę.
Magda Laskowska,
Gazeta Wyborcza, Mój Biznes, 22.02.2005
XVI. Połącz słowa języka potocznego (1 -5 ) z ich odpowiednikami w języku oficjalnym

(A -E ).
1) dyro A) człowiek ważny, zajmujący wysokie stanowisko

2) dołek B) duży, elegancki samochód
3) szycha C) dyrektor
4) kapusta D) dolar
5) gablota E) pieniądze
XVII. Przygotuj z kolegą/koleżanką wywiad „Dzień zży cia biznesm ena”, w którym czło
wiek interesu opowiada o swoim rozkładzie dnia.
XVIII. Zredaguj kilka porad do rubryki „Wybieram zaw ód” przeznaczonych dla młodych
ludzi, którzy, m arzą o karierze biznesmena. Wyjaśnij, na czym polega jego praca, jak
najlepiej przygotować się do wykonywania tego zawodu i jakie są w nim wymagane
predyspozycje psychiczne.
Czy wiesz, że...?
Luksus dla w iększości P olaków (5 2% ) kojarzy się z bogactw em . 15%

naszych rodaków u w a ża, że je s t on jed n o zn aczn y z kom fortem
i przyjem nością, a 8% z dojrzałością i klasą. Skojarzenia z arysto
kracją i elitą podaje 5% badanych, z dobram i m aterialnym i także
5% , a z niem aterialnym i zaledw ie 3% . P raw ie 10% respondentów
nie potrafi określić, czym je s t dla nich luksus.
Czym dla Polaków jest luksus?, Research International Pentor, marzec 2006
Z czym kojarzony je s t luksus w Twoim kraju?
56 ZAWÓD BIZNESMEN
Krzyżówka z biznesmenem
w
Poziomo:
1) ten, kto współpracuje z kimś, czymś
2) człowiek, którego celem w życiu jest
Ul zrobienie kariery i którego w dążeniu
do tego nie powstrzymują skrupuły
moralne
VI 3) instytucja, za której pośrednictwem
dokonuje się kupna i sprzedaży papie
rów wartościowych, walut, kruszców
i niektórych towarów
VII IX V III
4) używany podczas wizyt towarzyskich;
przeznaczony na wizyty
5) przynoszący dochód; zyskowny, in
XI tratny
6) przymusowe, bezzwrotne świadczenie
XII
pieniężne nakładane przez państwo na
obywateli w celu pokrycia jego wydat
ków
rkmowo:
1 bankructwo, upadek, krach
Z deżkie, kłopotliwe, trudne położenie; tarapaty
3 ! niewielki kartonik z wydrukowanym imieniem i nazwiskiem, często też z tytułem naukowym (lub służ
bowym), adresem i telefonem danej osoby
4> człowiek zbierający z trudem i powoli drobne kwoty pieniężne
5 zaopatrzony w coś należycie, zamożny, bogaty
6) część gospodarki narodowej traktowana odrębnie ze względu na określony typ własności jednostek go
spodarczych
r.zsło krzyżówki znajdziesz po odczytaniu liter w przyciemnionych polach we wskazanej kolejności.
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
ZAWÓD BIZNESMEN 57
Humor po polsku
- Panie kierowniku, chciałbym z panem poga dać w trzy oczy...

- Jak to w trzy oczy? Chyba w cztery oczy?
- Nie, tylko w trzy, bo na to, co zaproponuję, jed n o oko trzeba będzie przymknąć.
N ielubiany sz ef zostawia kartkę na biurku:

- Jestem na cmentarzu.
Po pow rocie zastaje dopisek:
- Niech ci ziemia lekką będzie.
W każdą niedzielę bogaty biznesmen, wychodząc z kościoła, dawał żebrakowi 10 zł i tak to trwało kilka
miesięcy. W październiku dał mu 5 zł.
Z dziwiony żebrak pyta:
- Dlaczego tylko 5 zł, zawsze było 10 zł?
- No wiesz, posłałem syna na studia.
- To dlaczego na m ój koszt?
Biznesmen tłumaczy sw ojej żonie najnowszy interes:

- Podpisujemy um owę na trzy lata. On daje pieniądze, ja doświadczenie.
- No, a co będzie za trzy lata?
- On będzie miał doświadczenie, a ja pieniądze...
Do właściciela firm y przychodzi pew ien jegom ość i m ówi:

- Wczoraj umarł pański wspólnik, praw da?
- Prawda.
- Gdyby pan się zgodził, jestem gotów zająć jeg o miejsce.
58 ZAWÓD BIZNESMEN
Urlop może zmienić tuszę, nie duszę.
A ntoni C wojdziński (1896-1972),
I
V. AUGUSTOWSKIE... DNI
iVyszukaj odpowiednie objaśnienia podanych słów.
i schadzka 1) rów, kanał lub wykop odprowadzający zanieczyszczone wody miejskie

lub przemysłowe
b*l ściek 2) zakład metalurgiczny, w którym się wytapia metale z rud, uzyskuje
stopy oraz przetapia je plastycznie, nadając im odpowiedni kształt
; kuracjusz 3) umówione, potajemne spotkanie najczęściej pary kochanków;
randka
' spływ 4) obszar, z którego wszystkie wody powierzchniowe spływają do rzeki
głównej i jej dopływów
r) dorzecze 5) osoba przebywająca na kuracji w uzdrowisku; chory poddający się
jakiejś kuracji
f wiosło 6) wycieczka wioślarzy, kajakarzy lub żeglarzy określonym szlakiem wodnym
£ huta 7) urządzenie umożliwiające przepływanie statków między zbiornikami
o różnych poziomach wody
k śluza 8) przyrząd składający się z uchwytu (drąga) i pióra, czyli płaskiej łopatki
do nadawania ruchu i kierunku łodzi
. Połącz każdy czasownik z odpowiednim wyrażeniem przyimkowym.
chwycić w cierpliwość
popływać za wiosła
zapomnieć o pokonanie trasy
rokusić się po jeziorach
uzbroić się na przyjmowanie turystów
r.astawić się o wspaniałej wodzie mineralnej
III. Określ każdy rzeczownik odpowiednim przymiotnikiem.
sprzęt wodne
sporty rzeczna
przeprawa węglowa
kotłownia sosnowo-świerkowe
książęta pływający
bory rzemieślnicze
cechy litewscy
1) uzdrowisko smakołyk renoma

2) ulga kurort napomknienie
3) wzmianka wytchnienie natręt
4) intruz odprężenie popularność
5) pensjonat włóczęga podróż
6) sława nadmienienie wczasowisko
7) wędrówka nieproszony gość dom wczasowy
8) specjał hotelik przysmak
1) szczytny, chlubny, szczytowy, chwalebny

2) malowniczy, fantastyczny, urzekający, wymalowany
3) smukły, szczupły, wysmukły, smętny
4) nastrojony, przytulny, nastrojowy, zaciszny
5) uzdrawiający, lekarski, leczniczy, kurujący
6) wytyczony, oznaczony, dotyczący, wyodrębniony
7) zamiejscowy, miejski, komunalny, municypalny
8) miejscowy, lokalny, lokalowy, tutejszy
VI. Dobierz pary wyrazów o znaczeniu przeciwnym.
hałaśliwy, surowy, bliski, głęboki, olbrzymi, łagodny, skuteczny, smutny, czynny, malutki, cichy,
wesoły, płytki, daremny, uszkodzony, daleki
czystość, herb, węzeł, zapach, ujęcie
1) Pomieszczenia starego domu nasączone były dziwnymi................................

2) Woda w tym jeziorze ma najwyższą klasę................................
3) Legendarna syrenka znalazła się w ............................ Warszawy.
4) Woda z tych ............................ jest bardzo zdrowa, możesz ją śmiało pić bez gotowania.
5) Na obrzeżach miasta ma powstać kilka bezkolizyjnych............................ komunikacyjnych.
VIII. Uzupełnij podane zdania odpowiednim czasownikiem w czasie teraźniejszym lub

w formie bezokolicznika.
pokonywać, wspierać, polecać, przecinać, traktować, zajrzeć, zatruwać, nadać
62 AUGUSTOWSKIE... DNI
1) Akcję odtworzenia rzadkich gatunków zwierząt w tym regionie.......................... wiele organizacji
przyrodniczych.
2) Dziennie nasza drużyna............................ prawie 20 kilometrów zaplanowanej trasy.
3) Wybudowana w sąsiedztwie fabryka............................ atmosferę w całej okolicy.
4) Ta miejscowość górska od lat zabiega, aby j e j ............................ status uzdrowiska.
5) Jestem tak zapracowany, że nie miałem czasu nawet............................ do mojej babci.
6) Ona zawsze............................ mi lekturę swoich ulubionych czasopism.
7) Tutaj nikt n ie ............................ turystów jak intruzów.
8) Jak dojdziesz do miejsca, gdzie ścieżka...................................szosę, skręć w prawo.
A) pełną piersią 1) bardzo smaczne, pyszne, potocznie także bardzo ładne,

dobre, udane
B) palce lizać 2) wart/warte zwrócenia uwagi, nie byle kto/co, godny/godne
podziwu
C) nie lada ktoś/coś 3) bardzo intensywnie, bez ograniczeń i trosk
ł) Jego zwycięstwo t o ............................ sukces i powód do wielkiej dumy.

2) Wreszcie czuję, że żyję..................................................
3) Podają tutaj gulasz tak wspaniale przyprawiony, ż e ...........................................
X. Przeczytaj artykuł szybko i określ jednym wyrazem, do czego odnoszą się podane
iczby i nazwy własne. Przykładowo określono dwie liczby i jedną nazwę własną.
30 000 .......... „Augustowskie noce” ....................................

8093 . y. . . Augustowianka................................................
N ecko..............
Studzienniczne
M arych a.........
W ig r y ..............
kam eduli.........
B y stry ..............
leżeli chcesz popływać po czystych i cichych jeziorach, pochodzić po jeszcze niezdeptanych la-
i - musisz przyjechać w Augustowskie. Dlaczego? Bo tu jest pięknie, w porównaniu z Mazurami
sto i turystów nie traktuje się jak intruzów.
W Augustowie w chwili obecnej mieszka 30 000 osób. Miasto zajmuje powierzchnię 8093
barów, z czego wody stanowią 26, a lasy 35 procent. Jest najstarszym miastem Suwalszczyzny,
mało najprawdopodobniej jeszcze w czasach zasiedlenia olbrzymich puszcz przez Jaćwingów.
wsza wzmianka o osadzie nad Nettą pochodzi z 1496 roku i dotyczy komory pobierającej cło
y przeprawie rzecznej.
AUGUSTOWSKIE... DNI 63
W latach 60. sławę przyniosły miastu piosenki „Augustowskie noce” i „Siedem dziewcząt
z Albatrosa”. Dziś gości przyciąga tu możliwość doskonałego aktywnego wypoczynku i kontaktu
z nieskażoną przyrodą. A w dodatku jest tu kilka ciekawych miejsc do obejrzenia. Pierwsze wra
żenie uderza... w nozdrza. Zapach smukłych sosen i czystego powietrza sprawia, że chce się oddy
chać dosłownie pełną piersią. Nie ma tu przemysłu, wobec czego wiele gospodarstw nastawionych
jest na przyjmowanie turystów. Rośnie liczba przytulnych pensjonatów - z miejscem na ognisko
i sprzętem pływającym - w których dzieci (i psy) są mile widziane. Aby było ciekawiej, rozwój tu
rystyki wspiera w Augustowie... rząd włoski, marszałek sejmiku suwalskiego we Włoszech bowiem
zdobył pieniądze na ten szczytny cel. I nie będą to zmarnowane pieniądze. Augustów z trzech stron
otacza wspaniała puszcza, a dookoła nie brak małych i dużych jezior. Jest gdzie i w co inwestować.
W Augustowie ścieków nie odprowadza się do jeziora, dymiące kotłownie węglowe nie zatru
wają powietrza, nic zatem dziwnego, że w 1993 r. miastu nadano status uzdrowiska. Jakie przypad
łości leczy się tutaj najskuteczniej? Jeżeli masz kłopoty z drogami oddechowymi - tutaj na pew
no poczujesz znaczną ulgę. Przyjmowani są tu także kuracjusze ze schorzeniami reumatycznymi
i układu krążenia - dla nich w pobliżu miasta wydobywa się uzdrawiające borowiny. Nie można
zapomnieć o wspaniałej wodzie mineralnej, wydobywanej z jednego z najgłębszych ujęć w kraju,
sięgającego 482 m. „Augustowianka”, bo o niej mowa, zawiera aż siedem składników o wartościach
leczniczych. Woda jest bardzo smaczna i świetnie gasi pragnienie.
Augustów to centrum sportów wodnych. I nie ma w tym nic dziwnego - miasto z każdej strony
otoczone jest licznymi i bardzo malowniczymi jeziorami: Sajno, Necko, Białe, Studziennicze - to te
największe. A wszystkie mają I i II klasę czystości, dlatego bez obawy o stan skóry i zdrowia można
w wodzie spędzać całe dnie. Nad jeziorem Necko na turystów czeka nie lada atrakcja - zamonto
wano tu jedyny w Polsce wyciąg dla narciarzy wodnych (760 m długości).
Puszcza Augustowska wyrosła na terenie o najbardziej surowym, oprócz górskiego, klimacie
Polski. Aż trudno uwierzyć, że średnia roczna temperatura wynosi tu tylko 6°C. Onegdaj polowali
tu książęta litewscy i królowie polscy, dziś na łowy może wyjść każdy. Z lornetką. W sosnowych
i sosnowo-świerkowych borach, prócz zwierząt, które przy odrobinie szczęścia można spotkać także
w innych regionach kraju, tylko tu żyją ptaki, których rodowód sięga 1000 lat p.n.e. Chcecie zoba
czyć kwiczoła, krzyżodzioba czy orła grubodziobego? Uzbrójcie się w dobrej klasy lornetkę i dużo,
dużo cierpliwości.
Jako że puszczę przecinają cztery rzeki: Czarna Hańcza, Rospuda, Blizna i Marycha, i jest tu
kilka przepięknych jezior, w tym największe w regionie Wigry, wytyczono przez puszczę wiele ozna
kowanych szlaków kajakowych i pieszych, które można także pokonać na rowerze. Jeżeli podczas
wędrówki traficie nad jezioro Wigry, zajrzyjcie koniecznie do zbudowanego w 1667 r. klasztoru
Kamedułów. Bracia ci, sprowadzeni do Polski przez Jana Kazimierza, wsławili się założeniem pierw
szych na tych terenach hut żelaza, kuźni i smolarni.
Kanał Augustowski to nie jedyny ciekawy szlak wodny, który warto poznać. Augustów, oto
czony ze wszystkich stron wodami, otwiera przed kajakarzami wiele możliwości. Do ciekawych
tras należą: spływ Czarną Hańczą, kanałem Bystrym do Sajna lub Biebrzą do Narwi. Kajakarzom
o zaawansowanych umiejętnościach można polecić spływ Blizną. Każdy, kto pokusił się o pokona
nie tej trasy, mówi, że wszelkie trudy rekompensowane są zapierającymi dech w piersiach widokami
ostępów puszczańskich. Chwyćmy za wiosła! Warto, bo mieszkający tu ludzie mają „pyszny” spo
sób zarabiania - na trasach szlaków sprzedają jagodzianki, słodkie buły lub inne specjały tutejszej
kuchni. Palce lizać!
Dobre Rady nr 9/2002
X . = *zeczytaj artykuł jeszcze raz powoli i wyjaśnij dokładnie, co oznaczają podane
• r » czeniu X liczby i nazwy własne. Na przykład:
j i 300 - liczba mieszkańców Augustowa w chwili obecnej

; - powierzchnia Augustowa w hektarach
_r_stowskie noce” - piosenka, która przyniosła miastu sławę w latach 60.
I Zaznacz w łaściw ą odpowiedź zgodnie z informacjami zawartymi w tekście.
JL porównaniu z Mazurami w Augustowskiem jest

A ) więcej lasów.
5) więcej jezior.
C mniej turystów.
I I 1Około jednej czwartej powierzchni Augustowa zajmują tereny

A ) zielone.
5» mieszkalne.
0 wodne.
i . ^ Augustowskie gości przyciąga możliwość

A ) poznania znanych piosenek z lat 60.
B i aktywnego wypoczynku w nieskażonym środowisku.
1 noclegów w renomowanych hotelach.
4_ Osoby ze schorzeniami reumatycznymi i układu krążenia przyjeżdżają w Augustowskie z po

wodu
A ) leczniczego mułu.
5 ' leczniczej wody.
I leczniczych borówek.
5l -—gustów stanowi ośrodek sportów wodnych, ponieważ tutaj

A znajdują się wyciągi dla narciarzy wodnych.
5 1 można bezpiecznie zażywać kąpieli w jeziorach.
C> na turystów czekają liczne atrakcje.
:l W Puszczy Augustowskiej spotkać można ptaki, które

A żyją ponad 1000 lat.
3 ^ mają starą genealogię.
C wymagają dużo cierpliwości.
7. Nad największym jeziorem w Augustowskiem znajduje się

A zabytkowy budynek zakonu.
B nieczynna huta żelaza.
C przystań rowerów wodnych.
B Wspaniałe ostępy puszczańskie można podziwiać podczas

A poszukiwań jagodzianek.
3 1spływu Blizną.
C i marszu ciekawymi trasami.
kułu.
1) Augustów jest miastem starszym niż Suwałki. P F

2) W pensjonatach augustowskich wypoczywać można z całą rodziną. P P
3) Turystyka w Augustowie powstała dzięki pomocy rządu włoskiego. P I
4) Augustów otrzymał status uzdrowiska dzięki leczniczym właściwościom
otaczających go jezior. P I
5) W ody jezior augustowskich m ają najwyższą klasę czystości. P I
6) Aby zobaczyć rzadkie ptaki w Puszczy Augustowskiej, oprócz dobrego
sprzętu potrzeba jeszcze dużo wytrwałości. P 1
7) Przez Puszczę Augustowską można wędrować wytyczonymi trasami. P 1
8) W Augustowskiem nie m usim y m artwić się o prowiant na szlakach
turystycznych. P
W Polsce toczą się gw ałtow ne spory wokół piękn ej doliny rze

Rospudy koło Augustowa, p rze z którą m a przebieg ać obwodni
w ram ach drogi szybkiego ruchu Via Baltica. S am a trasa, ja k i pi
ce p rzy je j budow ie doprow adziłyby do zniszczenia przyrody, w t)
gniazd ptaków i stanow isk roślin chronionych. 5 9% P olaków of.
w iada się za budow ą obw odnicy w wersji alternatyw nej, przy któ
nie ucierpiałoby środowisko naturalne. W ariant podstawowy, kti
w w iększym stopniu zag rażałb y gatunkom chronionym na tych
renach, m a poparcie 3 5% społeczeństw a. Zaled w ie 2% je s t zc
nia, że obwodnica A ugustow a wcale nie pow inna powstać. Budo
wstrzym ano w oczekiw aniu na wyrok Trybunału Spraw iedliw oi
do którego spraw ę przeciw Polsce skierowała Kom isja Europejs
Polacy o budowie drogi przez dolinę Rospudy, CBOS, Warszawa, sierpień 2

C zy problem y ekologiczne wywołują podobne spory w Twoim kra
XIV. W ybierz słowa, które poprawnie uzupełniają luki w tekście. Przykład poprawn
Legendy wiążą powstanie Augustowa z pierwszą (0 - B) Barbary Radziwiłłówny i króla

munta Augusta, który dla jej (1 - ...) założył tu miasto. Stąd miałoby pochodzić także wyróżn
nazwą - Augustów oraz herbem z inicjałami królewskimi S i A (Sigismus Augustus) uwieńczoi
mitrą Wielkiego Księcia Litwy i uzupełnionymi literkami PR (Poloniae Rex). W samej (2
romanse królewskie raczej nie miały wpływu na 3 - ...) miasta. Powstało ono w miejscu kar
ą- ... w 1526 roku przez Jana Radziwiłła. Miasto miało obsługiwać drogę (5 - ...) z głębi Litwy
i 3 : rusi do Prus i Wielkopolski. Powstał tu także węzeł dróg - (6 - ...) na Warszawę i Mazowsze
;Craków. W 1557 roku Augustów otrzymał miejskie prawa magdeburskie. Po kilku latach ist-
uż (7 - ...) rzemieślnicze i pojawiły się pierwsze zakłady - dwa młyny wodne i tartak. Później
* ich 8 - ...) powstały w puszczy smolarnie, dziegciarnie i potażnie - produkujące wyroby suchej
acji drewna. Niestety rozwój miasta został zahamowany przez wojny, w wyniku których jego
spadła do rzędu małej osady rolniczej.
Ł A) schedą B) schadzką C)sceną D) sesją

L Al opamiętania B) pamięci C) pamiątki D) upamiętnienia
Z. A) stronie B) prawdzie C) mierze D) rzeczy
5- A odbudowę B) nadbudowę C)budowę D) dobudowę
-b.A 1 wystawionej B) obstawionej C) wystawnej D) dostawnej
Al handlarską B) handlową C) handlującą D) handlowania
?l A traktujący B) potraktowany C) traktaty D) trakty
~ A charaktery B) cechy C) właściwości D) rysy
*L A) sąsiadach B) sąsiedzku C) sąsiedztwie D) sąsiadkach
XV Uzupełnij w każdej luce brakującą część wyrazu. Zawiera ona tyle samo liter, ile już
rccano, lub o jedną literę więcej. Przykładowo uzupełnione zostały dwie luki.
Kanał Augustowski, nazywany Pomnikiem Polskiej Inżynierii, powstawał w latach 1823-1839.

Ł s c z y dorz . e.c? e. . Wisły z Niemnem. Zaprojektowanie kanału powie X zP ll9 . inż. gen. Ignacemu
ftądzvriskiemu, jednemu z najzdolniejszych dow ó...........powstania listopadowego. Do budowy
s r r a .........7 tysięcy robotników dziennie. Pomimo ręcz.......... prowadzenia prac, śluzy powstawały
■*- rekordowym te m ........... Kanał ma długość 102 km. Dzięki 18 śluzom kom o............pokonuje
różnicę poziomów sięgającą 55 m! Po stronie polskiej u trz y ............jest w pełnej sprawności -
cr-Ti.........jest 14 śluz, z których 9 zachowało s t .......... techniczny bliski pierwo............Niestety, 22
km. znajdujące się na te r ..........Białorusi, nie są „przepływalne”. Od 1968 r. kanał jest chroniony
jako zaby.........obiekt budownictwa wodnego. W sezonie le t.......... organizowane są tu codziennie
£nrsv statków wyciec...........Główną atrakcją każdego r e ........... , zwłaszcza dla najmłodszych pasa-
któw, jest zawsze śluzo......... , szczególnie tam, gdzie śluzy obsługiwane są ręcznie.

A -E ).
1) laba A) swoboda, brak ograniczeń

I wypruty B) udać się gdzieś, pojechać gdzieś
3 luz-blues C) czas wolny od pracy, nauki, zajęć, wypoczynek
4 ) icek D) zmęczony, wyczerpany zwłaszcza ciężką pracą
5) kopsnąć się E) pociąg InterCity
XVII. Trzech Twoich kolegów: zapalony kajakarz, miłośnik przyrody oraz osoba m a
jąca kłopoty z drogami oddechowymi, chcieliby razem spędzić wakacje. Podpowiedz
im, że najlepszym rozwiązaniem byłby wspólny pobyt w Augustowskiem. Wyjaśnij, że
każdy z nich znalazłby tam coś dla siebie. Podaj też możliwości wspólnego spędzania
czasu.
XVIII. Zredaguj krótką broszurę reklam ową dla agencji turystycznej, która chce przy
ciągnąć turystów w rejony Augustowa. Przedstaw w niej uroki okolicy i podaj argu
menty, dlaczego wypoczynek tutaj może być ciekawszy w porównaniu z innymi regio
nami odwiedzanymi masowo przez wczasowiczów.
Czy wiesz, że...?
Legenda to opowieść posługująca się elem entam i niezw ykłości oraz

cudowności, zw iązan e j z życiem świętych i m ęczenników. Często
inform uje o pow staniu jakiegoś m iasta lub państw a, zaw iera też wy
darzenia historyczne. P ierw sze legendy były p rzekazyw an e z ust
do ust i każd y dodaw ał coś od siebie, co powodow ało, że w obiegu
były różne ich wersje.
Przeczytaj więcej: M ichał Głowiński i in., Słownik term inów literackich,
Wrocław 2008
XIX. Powstanie Augustowa wiązane jest z pierwszą schadzką Barbary Radziwiłłówny

i króla Zygm unta Augusta, który właśnie dla jej upamiętnienia miał założyć tu miasto.
W yszukaj ciekawe legendy wyjaśniające powstanie innych polskich miast i opisz je d
ną z nich.
Krzyżówka z turystą
VIII
IX
2 VII
3 II
VI
IV
I krótki wyjazd, wypad, piesza wędrówka w celu wypoczynku lub zwiedzenia czegoś
I podróżując jako turysta, zapoznawać się z czymś
| :-łris żywności, zwłaszcza na czas podróży, wyprawy itp.
A przerwa w pracy dla nabrania sił, przywrócenia sił po pracy, wysiłku, odpoczynek
I miejscowość lecznicza; uzdrowisko
t udawać łodzi ruch lub kierunek za pomocą wioseł
R doowo:
[ ^rządzenie do przewożenia pasażerów (narciarzy, turystów) na wyższy poziom

I droga naturalna lub trakt wyznaczony przez tych, którzy nim szli lub jechali
3 «-.-szkolony człowiek oprowadzający turystów
% rrzechadzanie się dla przyjemności, zdrowia
- rtektowny pod względem malarskim, piękny, barwny
i rrzenośne pomieszczenie, zwykle z nieprzemakalnego materiału rozpinanego na drążkach i przytwier
dzanego do ziemi
7) miejsce obozowania, obóz
Hisło krzyżówki znajdziesz po odczytaniu liter w przyciemnionych polach we wskazanej kolejności.

:
Humor po polsku
Nad jeziorem ktoś pyta wędkarza:

- Biorą?
- Tak. Wczoraj rower, dzisiaj buty.
Na plaży nad jeziorem rozlega się donośny okrzyk:

- Na pom oc! Ratunku! Tonę!
Jeden z panów ch ce ju ż skakać do wody, gd y nagle topielica woła:
- Nie pa n ! Tamten brunet z praw ej strony!
Na plaży mama biegnie za kilkuletnim chłopcem.

- Spóźnimy się na obiad, jeż eli natychmiast nie przypomnisz sobie, gdzie zakopałeś tatę!
Pani wraz ze swoją suczką pojechała na wczasy. Już pierwszego dnia na spacerze za suczką zaczęła się
uganiać cała sfora psów.
- Wracamy do ośrodka - decyduje pa n i - w końcu to ja jestem na wakacjach.
Nad jeziorem dziewczyna pokazuje wolny pokój letnikowi. Ten kręci nosem:
- 1 to ma być pokój o wysokim standardzie? Ciekaw jestem , jak wygląda m niej komfortowy!
- Tak samo, tylko w nim obsługuje m oja babcia.
Drobne prezenty podtrzymują przyjaźń.
VI. SZTUKA DAWANIA
/szukaj odpowiednie objaśnienia podanych słów.
arczyńca 1) pozbywanie się wszystkiego albo części czegoś drogą sprzedaży

po niższych cenach
rzekupstwo 2) drobne wyroby mające charakter ozdobny i użytkowy (broszki,
rękawiczki)
;\vanż 3) odwzajemnienie się, odpłacenie się komuś za coś czymś podobnym
alanteria 4) przekupywanie kogoś, dawanie łapówki; łapownictwo, korupcja
yprzedaż 5) zbyt bezpośredni i nietaktowny
bcesowy 6) sklep z używaną odzieżą
rydziergać 7) ten, kto daje coś komuś lub na coś
impeks 8) zrobić coś na drutach, wyhaftować, wyszyć coś
ołącz w najbardziej logiczne wyrażenia.
;ta do szczodrości
im bez prezentów
lia ze snobistycznego lumpeksu
terek z reprodukcjami malarstwa
*ąg w kwestii prezentów
Połącz każdy czasownik z właściwym wyrażeniem przyimkowym.
tłać w eleganckiej kopercie

ieszczać po zakupy
likać na emocje
uszać na prezent
rawić z sondażu
oznaczać w zakłopotanie
Do każdego rzeczownika dopasuj dwa synonimy.
prezent bajer magnat

*ust rozpoznanie zauroczenie
akazja upodobanie blamaż
sondaż wonności hojność
szczodrość sposobność dyskredytacja
73
6) euforia krezus wspaniałomyślność
7) kompromitacja dar pachnidła
8) perfumy smak drobiazg
9) gadżet pretekst ankieta
10) bogacz fascynacja upominek
1) zapalony, zagorzały, ogorzały, żarliwy

2) bezinteresowny, pomysłowy, altruistyczny, idealistyczny
3) ostry, szpiczasty, szpetny, kłujący
4) drogi, kosztowny, cenny, ceniony
5) bałwochwalczy, oryginalny, niebanalny, niekonwencjonalny
6) zabawny, śmiały, śmieszny, komiczny
7) idealny, rewelacyjny, doskonały, rewolucyjny
8) bliski, powinowaty, krewny, winny
9) pionierski, praktyczny, funkcjonalny, użyteczny
10)snobistyczny, sprawny, szpanerski, pozerski
starannie, rozbieżny, wyjątkowy, powierzchownie, skłonny, szczodry, limitowany, normalny, jedno

myślny, niechętny, skąpy, nieograniczony
marka, obyczaj, sympatia, rozwiązanie, zakłopotanie
1) Nie tylko ją lubiłem, zawsze była moją cichą.............................

2) Słuchałem jej zwierzeń z dużym .............................
3) Teraz wszędzie obserwujemy rozluźnienie.............................
4) Najlepiej sprzedają się towary znanych...............................z limitowanych serii.
5) Czytelnicy mieli wielki kłopot z ...............................naszej ostatniej krzyżówki.
VIII. Uzupełnij podane zdania odpowiednim czasownikiem w czasie przeszłym.
wykaligrafować, przemyśleć, pom nożyć się, w ym ien ić się, ofiarować, kompletować,

liczyć się, obdarować
1) Na święta rodzina i przyjaciele hojnie.............................. mnie upominkami.

2) Długo.............................. nasz zespół muzyczny, ale wreszcie mamy pełen skład.
3) N ie...............................wartość prezentu, lecz sam fakt, że pamiętałeś o moich urodzinach.
4) Na rocznicę ślubu m ąż..................................mi piękny złoty pierścionek.
5) Sekretarka pięknie..............imiona i nazwiska na dyplomach laureatów.
74 SZTUKA DAWANIA
- W ciągu ostatniego roku jego dochody...............................kilkakrotnie.
Następnego dnia moja córka...............................całą sprawę od nowa i zmieniła swoją decyzję.
» Po zakończonym meczu piłkarze.............................. koszulkami.
i. Połącz podane wyrażenia z ich definicjami i uzupełnij nimi zdania.
- poddać się urokowi 1) być szczęśliwym, radosnym, bardzo się cieszyć

z jakiegoś powodu
B wprawiać kogoś w zakłopotanie 2) być zarówno dla biednych, jak i bogatych
I być w siódmym niebie 3) ulec czyjemuś czarowi, wdziękowi, powabowi
D być na każdą kieszeń 4) powodować, że ktoś odczuwa zażenowanie,
zmieszanie, traci pewność siebie
1) Kiedy dowiedziałem się, że zostałem ojcem ,............................................................ . bo spełniło się

moje największe marzenie.
2 Nasze produkty....................................................... . kupują u nas bardzo różni klienci.
3) Całkowicie........................................................tej kobiety i nie był w stanie niczego jej odmówić.
4 s Unikam jej, jak mogę, ponieważ jej obecność zawsze..........................................................................
X. Przeczytaj uważnie artykuł i wybierz do każdego akapitu odpowiedni tytuł. Przykła

dowo podany został tytuł pierwszego akapitu. Uwaga! Dwa tytuły pozostaną niewyko
rzystane.
A) Jak dawać? F) Udany rewanż

B) Kiedy dawać? G) Jak unikać nietaktu?
C) Najpiękniejsze skromne H) Są o d zawsze
D) Z okazji świąt I) Czego nie dawać?
E) Co dawać?
1 2 3 4 5 6 7
H
(1) Prezenty bywają tak różne, jak różne są okazje i obyczaje. Nie ma jednak społeczności, która
nie znałaby pojęcia „dar”. Starożytni ofiarowywali sobie piękne niewolnice i zdolnych kucharzy.
Dzisiaj bogacze obdarowują się ekskluzywnymi samochodami, zegarkami znanych marek z limito
wanych serii lub brylantami. Statystyczni państwo Kowalscy - perfumami, skórzaną galanterią czy
artykułami gospodarstwa domowego. Bez względu jednak na status majątkowy darczyńcy, prezent
powinien być wyrazem sympatii, gościnności i dobrych życzeń. Prezenty mówią wiele o darczyńcy,
jego intencjach, guście, a nawet poczuciu humoru.
(2) Boże Narodzenie to najpiękniejsze święta w roku. Jak przed wiekami, oprócz wymiaru re
ligijnego, niosą poczucie wspólnoty, solidarności i życzliwości. I oczywiście większość z nas nie
wyobraża sobie tych świąt bez prezentów. Według badań Pentora 81 procent Polaków deklaruje, że
w ich domach panuje zwyczaj obdarowywania się podarkami. Ten pociąg do szczodrości znakomi-
SZTUKA DAWANIA 75
cie ułatwiają nam handlowcy. Niesieni falą euforii wyruszamy na zakupy, tracąc poczucie rzeczywi
stości stanu majątkowego naszego konta. Nim poddamy się urokowi świątecznych dekoracji, warto
przemyśleć, co komu podarujemy oraz ile z domowego budżetu możemy na to przeznaczyć.
(3) Prezent nie musi być idealny, liczy się przede wszystkim pamięć - mówimy z przekonaniem. To
prawda, ale dobrze byłoby znać upodobania obdarowanego, jego preferencje i oczekiwania. Prezent
nie powinien być zbyt tani, ani zbyt drogi. Dobrze, jeżeli jest oryginalny. Jeśli więc odważymy się
podarować skarpetki (tylko najbliższym), to nie z hipermarketu, ale zabawne - z palcami w pieski,
mikołaje albo przeciwnie - wytworne. Sweterek? Owszem, ale nie z wyprzedaży - raczej ze snobi
stycznego lumpeksu albo wydziergany osobiście. Zawsze dobrym podarunkiem są książki - piękne
albumy z reprodukcjami malarstwa czy fotografiami, artystyczne akty, encyklopedie sztuki staro
żytnej, teatru, filmu. Jeśli jesteśmy pewni, że ktoś kompletuje filmy lub jest fanem określonego ga
tunku muzyki, sprawimy mu przyjemność takim właśnie podarunkiem. Zapalony filatelista będzie
w siódmym niebie, gdy zdobędziemy dla niego wyjątkowy znaczek.
(4) Nie wypada dawać w prezencie butów - bo wróżą odejście, zegarka - bo odmierza upływający
czas do śmierci, ostrych przedmiotów - bo tną przyjaźń, chusteczek do nosa - bo znajomość skoń
czy się wielkim płaczem, pereł - bo symbolizują łzy i zapowiadają tragedię, pustych portfeli - zapo
wiadają biedę i nieszczęście. Rozwiązaniem jest włożenie do środka najmniejszej choćby monety na
szczęście, na pomnożenie fortuny. Pod karą kompromitacji nie dajemy też wyrobów z logo firmy,
w której pracujemy.
(5) Upominki zawsze działają na emocje. Aby podtrzymywać dobre stosunki, te oficjalne i całkiem
prywatne, musimy nauczyć się dawać. W interesach nigdy nie są bezinteresowne, ale i tu liczy się
przede wszystkim gest i oryginalność, a nie wartość materialna. Obowiązkowo muszą być starannie
opakowane. Do prezentu należy dołączyć kilka słów. W żadnym razie nie można demonstrować
szczodrości wobec swojej sekretarki, w mniejszym stopniu w stosunku do kolegów, absolutnie wo
bec przełożonych.
(6) Jeśli nie mamy pomysłu na prezent, zawsze w dobrym guście będzie bukiet kwiatów dla kobiety
i dobry alkohol dla mężczyzny. Nie przynośmy jednak Francuzom szampana czy perfum, Szkotom
whisky, a Czechom - kryształów. Prezenty sugerują, co myślimy o obdarowanym. Wręczając książ
kę, podkreślamy jego erudycję, wyroby artystyczne - dobry gust, elektroniczne gadżety - otwartość
na współczesne trendy.
(7) Jeśli zam ierzam y p od a ro w a ć p rez en t cudzoziem com , należy p oz n a ć zwyczaje p a n u ją ce w kraju
naszej wyprawy. Nie przynośmy podarków zbyt drogich. Wprawimy gospodarzy naszą hojnością
w zakłopotanie, będą czuli się zobowiązani do rewanżu podarkiem o tej samej wartości. Mi
etykiet, ambasador Edward Pietkiewicz, podkreślał, że „ofiarowując skromne upominki, zysk-
m y w ielkich przyjaciół. D rogie traktowane są na o g ó ł jako próba przekupstwa”. Warto sob ie wziac
do serca tę radę, często bowiem zapom inam y o podarunku najprostszym , k tóry n ic nie kosztuje.
Przysłowie powiada, że najpiękniejszym ze wszystkich prez en tów jest przyjazne słowo.
Iwona Derda,
Focus nr 12/2005
XI. Zaznacz właściwą odpowiedź zgodnie z informacjami zawartymi w tekście.

1. Prezenty
A) mówią bardzo wiele o obdarowanych.
B) istnieją tylko w niektórych społecznościach.
C) wiążą się z różnymi okazjami i tradycjami.
76 SZTUKA DAWANIA
1 Po prezenty świąteczne udajemy się często
A) pociągiem handlowym.
B) pełni entuzjazmu.
C) bez pieniędzy.
3. Dobry prezent powinien być

A) wyjątkowy.
Bi zaskakujący.
C) odważny.
4 Aby uniknąć gafy, nie należy

A) dawać klejnotów wykonanych z pereł.
B) dołączać pieniędzy do prezentów.
C) wręczać prezentów bez butów.
5 Prezent z logo własnej firmy

A) jest karalny
B) zapowiada nieszczęście.
C ) przynosi wstyd.
6l Wartość materialna upominków

A) nigdy nie jest najważniejsza.
B) liczy się tylko w sytuacjach oficjalnych.
G ma wielkie znaczenie w interesach.
Niewłaściwy prezent stanowi

A) książka podarowana osobie wykształconej.
B) album malarstwa dla znawcy sztuki.
C) wyrób z kraju obdarowanego cudzoziemca.
8 Drogi prezent powoduje, że

A) zyskujemy wielkich przyjaciół.
B) wywołujemy zażenowanie.
C) zapominamy o życzliwych słowach.
XII. Oznacz podane zdania jako prawdziwe (P) lub fałszywe (F) zgodnie z treścią arty
kułu.
1 Przeciętny Polak często dostaje w prezencie drobne przedmioty użytkowe. P F

2 Wszyscy Polacy obdarowują się prezentami pod choinkę. P F
3) Skarpetki możemy podarować najbliższym tylko jako prezent mikołajkowy. P F
4) Lepiej samemu przygotować prezent niż zdobyć go na wyprzedaży. P F
5) Nigdy nie wolno dawać w prezencie portfeli. P F
6) Prezenty wręczamy koniecznie w ozdobnym papierze lub torbie. P F
~i Jeżeli nie wiemy, jaki prezent kupić, najlepiej nic nie dawać. P F
8) Cudzoziemcowi w Polsce wręczamy prezenty, jeżeli zna nasze obyczaje. P F
SZTUKA DAWANIA 77
Czy wiesz, że...?
P o n ad połow a badanych P olaków otrzym ała kiedyś prezent, który im

się nie podobał! Co w ięcej - pon ad 3 6 % odpow iedziało, że zdarzyło
im się to kilka razy! Jak zatem pow inniśm y się zachow ać, dostając
taki prezent? Zdecydow anie p rze w aża przekonanie, iż powinno się
m im o wszystko udaw ać, że je s te ś m y zadow oleni (82 % ankietow a
nych). N iecałe 13% twierdzi, ż e najlepiej je s t szczerze pow iedzieć,
iż upom inek nie przypadł nam do gustu. N ieudany p reze n t w ypada
je d n a k zatrzym ać - tak uw aża praw ie 74% badanych. Tylko je d n a
osoba uznała, że powinno się go zwrócić, siedm iu ankietow anych
stwierdziło, że najprościej go wyrzucić. Blisko 21%) respondentów
podeszło do problem u bardziej pragm atycznie i odpowiedzieli, że
nietrafiony p reze n t najlepiej... podarow ać kom uś innemu.
Instytut Badania O pinii RMF FM, grudzień 2005
XIII. W niektórych liniach poniższego tekstu występuje jedno zbędne, niepoprawnie

użyte słowo. Przeczytaj tekst uważnie i określ, które linie je zawierają, a które są po
prawne. W yraz zbędny zapisz w kolumnie po prawej stronie tekstu, a wers poprawny
Ślubna lista
Aby ułatwić weselnym gościom wybór prezentu, narzeczeni coraz częściej 1- P

przedstawiają im listę oraz adres ze sklepu, w którym można wybrać podarki. Ten 2 - ze
obyczaj przybył do nas z Zachodu i choć wydaje się nieco obcesowy, trzeba przyznać, 3 - .. .
że znakomicie ułatwia zadanie. Warszawska Galeria Lawenda już od ponad lat 4 - . ..
proponuje prezenty na każdą kieszeń - od 45 do 2000 złotych. Narzeczeni mogą się 5- . . .
ułożyć swoją listę w zależności od upodobań i potrzeb - a więc wybrać swoje piękne 6- . . .
szlafroki z kompletem ręczników, mydelniczki, obrusy, porcelanę (można kupić 7 - . ..
pojedyncze filiżanki), pościel, kołdry, poduszki, narzuty i pledy. Do podarku warto 8 - . ..
aż dołączyć bilecik z imionami oblubieńców wykaligrafowanymi na ekskluzywnym, 9 - ...
ręcznie czerpanym papierze. Z dodatkiem których płatków nagietka (dla niej) lub 10 - . . .
naturalnej mielonej kawy (dla niego) - to już oferta innej firmy. Można też po prostu 11-...
dać pieniądze. To prezent niewymagający nam wysiłku, a często najbardziej 12 - . . .
oczekiwany. Musimy tylko pamiętać, aby zawartość treści umieścić w eleganckiej 13-...
kopercie i skreślić parę serdecznych słów na pięknym papierze. 14 - . . .
Iwona Derda,
Focus nr 12/2005
78 SZTUKA DAWANIA
XIV. Uporządkuj podane fragm enty w logiczny tekst. Pierwszy fragm ent został ozna
czony literą J.
Polacy i prezenty
_A_ Mikołaja wymienia się prezentami aż 87% badanych. Nieco rzadziej wręczamy sobie prezen
ty z okazji imienin. Deklaruje to trzy
_5_ by wymienić się upominkami z bliskimi. Mają jednak bardzo różne marzenia odnośnie do
tego,
_ I_ kiedy zrywa się kolorowy papier z upominku, który właśnie nam wręczono. A jednak radość
uszczęśliwiania podarunkami innych może być dla wielu z nas równie, a nawet bardziej,
przyjemna. Opinie w tej
_D_ i ich dostawanie. Ankietowani okazali się bardziej jednomyślni w kwestii tego, jakie prezenty
wolą dostawać - zdecydowanie te praktyczne.
_E_ co chcieliby dostać pod choinkę. Jakie są zatem zwyczaje Polaków w kwestii dawania prezen
tów? Czy wolą podarunki praktyczne, czy nie? Te zaplanowane,
że zarówno dostawanie, jak i dawanie prezentów może sprawić nam wiele radości. Wydawa
łoby się, że nie ma nic przyjemniejszego od momentu,
_ l-_ sobie prezenty i wykorzystują jak najwięcej okazji do tego, aby wymieniać się podarunkami
ze swoimi bliskimi. Ponad 92% ankietowanych odpowiedziało,
_H_ więcej, bo 37% respondentów nie potrafiło zadecydować, co tak naprawdę jest przyjemniej
sze i uznali, że tak samo lubią dawanie upominków, jak
_I_ czy może spontaniczne? Ile są skłonni wydać, aby uszczęśliwić świątecznym prezentem swo
ich najbliższych? Jak wynika z najnowszego sondażu Instytutu Badania Opinii RMF FM,
Polacy chętnie dają
f _] P olacy lubią dosta w ać i d a w a ć sob ie prezenty. M ożna n a w et p ow iedz ieć, że wykorzystują jak
n a jw ięcej okazji do tego,
_K_ czwarte ankietowanych. Zdecydowanie najmniej popularne są tak zwane prezenty „od Za
jączka”, czyli te wręczane w okresie Wielkanocy. Zaledwie 40% ankietowanych ma w zwy
czaju dawanie w tym okresie prezentów. Okazuje się,
_L_ kwestii są podzielone: 30% ankietowanych woli otrzymywać prezenty od innych, ale - uwa
ga! - dokładnie tyle samo badanych odpowiedziało, że woli je dawać! Nieco
_L_ że mają w zwyczaju dawać sobie prezenty z okazji urodzin, niemal tyle samo badanych zade
klarowało, że daje sobie prezenty z okazji świąt Bożego Narodzenia. Na
Instytut Badania Opinii RMF FM

www.rmf.pl/instytut
ist w Twoim kraju?
okazji i ja k ie prezenty są najczęściej w ręczane w Twoim
____________________________________________________J
SZTUKA DAWANIA 79
XV. Połącz słowa języka potocznego (1 -5 ) z ich odpowiednikami w języku oficjalnym
(A -E ).
1) cacko A) coś tandetnego, bezwartościowegi

2) szarpnąć się B) świetny, wspaniały, doskonały
3) chłam C) coś ślicznego, eleganckiego
4) gitowy D) wydać wszystkie pieniądze
5) spłukać się E) zdobyć się na duży wydatek
XVI. Przygotuj się do dyskusji rodzinnej, która ma dotyczyć prezentów pod choinkę.
Rodzina składająca się z rodziców, syna i córki ma ustalić, jakie podarunki kupić za
proszonym na święta gościom: babci i dziadkowi, którzy m ieszkają na wsi i od dawna
są na emeryturze, dalekiemu kuzynowi, na stałe zam ieszkałemu we Francji, oraz cioci
i wujkowi, którzy przyjeżdżają z dwójką małych dzieci. Zastanów się, jakie upominki
sprawiłyby im największą radość, a jakie byłyby najmniej stosowne.
XVII. Napisz list do swojego kolegi, od którego dostałeś zaproszenie na ślub. Przed
staw mu kilka propozycji prezentów ślubnych, jakie mógłbyś mu podarować. Opisz ich
zalety i poproś, aby państwo młodzi dokonali sami wyboru.
Czy słyszałeś, że... ?
P racodaw cy z okazji św iąt szykują przyjęcia, a w budżecie firmy

za w s ze znajdą zaskórniaki na prem ie i gratisy. W szystko po to, by
zintegrow ać zespó ł i zm otyw ow ać pracow ników do lep szej pracy.
A le ci nie w ierzą w Św iętego M ikołaja - przychodzą na przyjęcie,
bo wypada, a prezen ty p rzy jm u ją ja k coś, co raz w roku im się nale
ży. C hociaż prezen ty i przyjęcia do p racy nie m otywują, to ich brak
m oże pracow ników skutecznie zniechęcać. Pracow nicy oczekują,
że z okazji św iąt spotka ich w pracy miła niespodzianka, a gdy je j
nie dostają - są rozczarow ani i zaw iedzeni. Jak pokazała sonda
przeprow adzona p rze z w ynagrodzenia.pl, P olacy z okazji św iąt n aj
bardziej liczą na choćby niew ielką prem ię finansową od swojego
pracodawcy.
www.gazeta.pl, M agdalena Kula, 79.7 2.2005
XVIII. N a p is z w im ie n iu p ra c o w n ik ó w d u że j firm y list d o d y re k c ji z p ro ś b ą , ab y

c o ro c z n e p re z e n ty ś w ią te c z n e z a m ie n ić na b o n y d o z re a liz o w a n ia w e w s k a z a
n ych s k le p a c h . U za s a d n ij, że ta k a fo rm a g ra ty fik a c ji je s t d la w s z y s tk ic h n a j
le p s zy m ro zw ią za n ie m .
80 SZTUKA DAWANIA
Krzyżówka z prezentem
1 2
1 6
IV
Poziomo:
1) wydobywać coś z opakowania,
4 otworzyć coś zapakowanego
2
2) przemawiający do przekonania,
V II VI
oczywisty, wyraźny, wyrazisty,
pełen wyrazu
3) naczynie, najczęściej gliniane,
3 5
do hodowania roślin ozdob
nych
4) przezroczysta folia, otrzymy
3 I V
wana z regenerowanej celulozy,
4 II używana głównie na opakowa
nia do kwiatów
5) doprowadzić do tego, że ktoś się
5 zmiesza, straci pewność siebie
6) drobne przedmioty o charakte
rze dekoracyjnym
6 III
Pionowo:
11 rzeczy, przedmioty drogie, zwłaszcza ze złota, platyny, drogich kamieni itp.
2 szczodrze udzielający czegoś; nieskąpy
5 ozdobna roślina cebulkowa z rodziny amarylkowatych, o liściach rurkowatych i żółtych kwiatach; jeden
z gatunków narcyza
4) pasek materiału zawiązanego zwykle w dwie pętle; wstążka
5) pęk kwiatów, roślin ozdobnych itp.; wiązanka
6) pozytywne uczucie związane z pamięcią o wyświadczonej przez kogoś przysłudze, o doznanym dobro
dziejstwie itp.
I II III ,v V, VII
v
SZTUKA DAWANIA 81
Humor po polsku
Kowalski spotyka na ulicy kolegę w strażackim mundurze:

- Skąd masz ten mundur?
- To prezent od żony. Gdy wczoraj wróciłem wcześniej z pracy, ju ż leżał na krześle obok łóżka!
Pani przedszkolanka pyta Jasia:

- Który z prezentów otrzymanych od rodziców podoba ci się najbardziej?
- Trąbka! Tatuś codziennie daje mi 10 zł, żebym na niej nie grał.
- Kochanie, wiem, że zbliżają się tw oje urodziny. Możesz m i podsunąć pom ysł co do prezentu?
- Chcę rozwodu!
Chwila ciszy.
-A le ja nie zamierzam aż tyle wydać...
- Jeśli będziesz się dobrze sp ra w ow a ć- m ówi ojciec do 17-letniej córki - to na urodziny kupię ci srebrną
bransoletę!
- Kiedy widzisz, ja wczoraj za złe sprawowanie dostałam złotą...
82 SZTUKA DAWANIA
W nocy najłatwiej z diabłem o styczność.
H enryk S ienk iew icz (1846-1916), pisa rz
VII. NIE LEKCEWAŻ
MORFEUSZA
. Wyszukaj odpowiednie objaśnienia podanych słów.
ai senny 1) dziedzina życia psychicznego, która nie jest poddana kontroli

świadomości
rodświadomość 2) niemożność spania
( j drzemka 3) widzenie senne
£ utrwalać 4) przyswajać sobie jakieś wiadomości z dużym wysiłkiem, często
bezmyślnie; uczyć się czegoś na pamięć
c bezsenność 5) pobudzić do gniewu, przyprawić o zdenerwowanie
wkuwać 6) chcący spać, wyrażający potrzebę snu; usposabiający do spania
i rozdrażnić 7) krótki, lekki, czujny sen
i marzenie 8) czynić trwałym lub trwalszym, nadawać czemuś trwałość
Połącz każdy czasownik z odpowiednim wyrażeniem przyimkowym.
»siadać w stan podświadomości

•*vbudzać się pod poduszkę
wylecieć na bezsenność
zuronić z letargu
»«Lraczać przed chorobami
cierpieć z pamięci
Połącz w najbardziej logiczne wyrażenia.
rkńe problemu
iincuch wiedzy
:: związywanie neuronów
proces serca
_tnvalenie wzrostu
fV. Do każdego rzeczownika dopasuj dwa synonimy.
letarg łakomstwo okamgnienie

2 obżarstwo omasta impuls
3 regeneracja śmierć pozorna warstwa
4 bodziec odtworzenie chwila
5 moment żarłoczność miazga
85
6) tkanka śpiączka okrasa
7) tłuszcz miąższ zachęta
8) pokład odnowa złoże
N1 \^ s>\'o\\%YaTCvrcuv>j <\o ^cra.os>\a\vjc,\\.
1) kuszący, nęcący, nękający, wabiący

2) uczynny, bezczynny, bierny, apatyczny
3) przygnębiający, gnębiący, przygniatający, ponury
4) pozorny, złudny, iluzyjny, pokorny
5) odkryty, odkrywczy, nowatorski, innowacyjny
6) przełomowy, doniosły, renomowany, rewolucyjny
7) domyślny, świadomy, celowy, rozmyślny
8) nieprawdopodobny, nierealny, wykluczony, zamknięty
9) sparaliżowany, rażący, porażony, unieruchomiony
10) cenny, nieoceniony, bezcenny, nieopłacalny
zróżnicowany, luźny, nabyty, skoncentrowany, zawodny, ścisły, pewny, jednorodny, rozkojarzor

zwolniony, wrodzony, przyśpieszony
zakamarek, przemyślenie, zaburzenie, fabuła, zapas
tefórns............................błędnika n a p ew n o n ie m a szans na k arierępilota.

2) Z nowu schow ał się w jakim ś'.......................... i na p ew n o g o n/e zna/cfz/eniy.
3) Nie mogę sob ie p rz yp om n ieć ani tytułu film u, ani j e g o ................................
4) Powinno wystarczyć............................ węgla, które zrobiliśmy na zimę.
5) Ostatnie wydarzenia skłoniły go do bardzo osobistych................................
VIII. Uzupełnij podane zdania odpowiednim czasownikiem w czasie teraźniejszym lub

w form ie bezokolicznika.
wyspać się, sypiać, odespać, przesypiać, zaspać, budzić się, wybudzać, śnić
1) Idę jeszcze się położyć, muszę...............................wczorajszą noc spędzoną w dyskotece.

2) Rano cała rodzina............................ zawsze punkt szósta.
3) Po operacji anestezjolog powoli..............................................................pacjenta z narkozy.
86 NIE LEKCEWAŻ MORFEUSZA

4 Mój mąż ma ostatnio koszmarne sny i ............................ bardzo niespokojnie.
5 Bałem s ię ............................ i dlatego nastawiłem dwa budziki.
: Moja siostra od dzieciństwa............................ o dalekich podróżach.
~ Chciałbym wreszcie porządnie............................ w moim własnym łóżku.
5 Kiedy dziadek ogląda film w fotelu, zwykle w większości g o ............................
X Połącz podane wyrażenia z ich definicjami i uzupełnij nimi zdania.
1 dojść do głosu 1) zdrzemnąć się, przespać się krótko

B zarwać noc 2) pokarm, pożywienie, przekąska
I na dłuższą metę 3) mieć możliwość zadecydowania, wpłynięcia na coś
D ucinać sobie drzemkę 4) nie spać w nocy, mimo że było to konieczne
E) coś na ząb 5) na długi czas, na długo, w odległej perspektywie
I I Przez tę nową grę komputerową mój syn wczoraj znowu...................................................................

11 Dziadek ma zwyczaj................................................................... po obiedzie.
3 Nie zniosę takiego klim atu............................................................................. Chyba będę musiał się
przeprowadzić.
- Bardzo zgłodniałem, daj m i.............................................................
5» W ubiegłym roku w wyniku wyborów........................................................ nowe partie polityczne.
*. W mitologii Morfeusz to jeden z trzech synów Hypnosa, zsyłający marzenia senne

o udzkich kształtach; jego bracia, Ikelos i Fantasos, zsyłali sny o zwierzętach i przed-
- otach. Jakie znaczenie przenośne ma ten wyraz i jak należy rozumieć tytuł artykułu
Sie lekceważ Morfeusza”? Spróbuj też wyjaśnić wyrażenia „w objęciach Morfeusza,
-= łonie Morfeusza”.
* Wyjaśnij znaczenie podanych wyrażeń.
krzepiący sen lekki sen

kolorowy sen złowieszczy sen
Uogi sen spać snem sprawiedliwego
ciężki sen spać snem wiecznym/wieczystym
XII. Tylko pierwszy akapit artykułu (A) znajduje się na właściwym miejscu. Uporządkuj
pozostałe akapity (B -K ), tak by tekst stanowił spójną całość.
NIE LEKCEWAŻ MORFEUSZA 87

A Czy to nie jest przygnębiające, że aż jedną trzecią swojego życia przesypiamy? Sen to jednak tyl
ko pozorna strata czasu. Często masz tak napięty plan dnia, że doba wydaje się za krótka, aby ze
wszystkim zdążyć. Szkoda ci życia na spanie. Gdybyś tylko mógł wykorzystać ten czas na pracę,
naukę, zabawę, a zaległości odespać na emeryturze... Kusząca myśl.
B W fazie snu wolnofalowego zwalniają wszystkie procesy organizmu. Oddychamy płytko i po
woli, serce bije wolniej, spada ciśnienie krwi i temperatura ciała, mięśnie odprężają się. Do krwi
uwalniany jest hormon wzrostu, dzięki któremu organizm regeneruje się. Jeśli ktoś spróbuje nas
teraz na chwilę obudzić, rano nie będziemy tego pamiętać.
C Sen nie tylko pomaga w uporządkowaniu zdobytej wiedzy, ale może być też źródłem inspiracji
Znane dzieła artystów czy przełomowe teorie wielkich myślicieli nierzadko rodziły się podcza;
nocnych wizji. Sny miały ogromny wpływ m.in. na twórczość Mickiewicza, a Einstein systema
tycznie stosował stan półsnu do przemyśleń, analiz i rozwiązywania problemów. Natomiast nie
miecki chemik, EA. Kekule von Stradonitz, odkrył wzór strukturalny benzenu, gdy przyśniłc
mu się sześć małp trzymających się za ogony.
D Kto wie, może i w naszych snach pojawiają się odkrywcze pomysły, tyle że ich po prostu ni(
pamiętamy. Bo choć wszyscy, bez wyjątku, miewamy sny, to często zaraz po przebudzeniu za
pominamy ich treść. Dzieje się tak w zależności od tego, w której fazie snu się zbudzimy. Poz;
tym podświadomość zapisuje fabułę snu w innym rejonie pamięci (tzw. pamięci krótkotrwałej
niż ten, z którego korzysta świadomość. Kiedy się budzimy, przeprogramowujemy się na inm
obszar i sen ulatuje. Istnieje jednak szereg naukowo opracowanych technik zapamiętywani;
snów i sterowania nimi, co pozwala na wykorzystywanie ich do własnych potrzeb. Metod]
te, oparte głównie na autosugestii, wymagają konsekwentnego treningu, ale stosować je możi
z powodzeniem każdy z nas.
E Nawet jeśli zapamiętasz materiał, to na bardzo krótko. Ucząc się w ten sposób przed maturą
może i opanujesz go i z powodzeniem odtworzysz następnego dnia. Jednak na dłuższą meti
wszystko najprawdopodobniej wyleci ci z pamięci i będziesz musiał wkuwać od początku. Z
zdumieniem stwierdzisz, że wiele z tych wiadomości jest dla ciebie zupełnie nowych, jakby two
ja pamięć w ogóle ich wcześniej nie zarejestrowała.
F Niestety, spać musisz i to w miarę regularnie. Ma to szczególne znaczenie właśnie teraz, kied
jeszcze się rozwijasz. Dlaczego? Najwięcej hormonów regulujących procesy wzrostu i odnow
organizmu wydzielanych jest podczas snu. Jego brak nie tylko powoduje zmęczenie, osłabieni
pamięci, zaburzenia koncentracji i sprawia, że mózg pracuje na zwolnionych obrotach. Wywc
łuje też zmiany nastroju - rozdrażnienie, apatię, może prowadzić do depresji.
G Zamykamy oczy. Po pewnym czasie aktywność mózgu zaczyna spadać, umysł się uspokaja. 0<
pływamy, choć nie jest to jeszcze właściwy sen. Czasem doznajemy uczucia, jakbyśmy spad;
i nagle budzimy się, ale tylko na moment. Za chwilę w naszym umyśle zaczynają pojawiać s
nielogiczne, oderwane od siebie obrazy i skojarzenia, tracimy kontakt z rzeczywistością. Fa
mózgowe zwalniają coraz bardziej, mięśnie rozluźniają się i następuje stopniowe wyłączeń
świadomości. Dopiero teraz śpimy głęboko. Od tego momentu nasz sen przechodzi dwie p
wtarzające się cyklicznie fazy.
H W kolejnej fazie tzw. snu paradoksalnego raza REM) oddech i bicie serca przyśpieszają, a gał
oczne zaczynają się gwałtownie poruszać we wszystkie strony (stąd skrót Rapid Eye Movemer
88 NIE lekcew aż m o r fe u s z a
3. Uczenie się na pamięć przez całą noc nie przynosi rezultatów, ponieważ
A) rano już nic nie pamiętamy.
B) przyswojona wiedza jest nietrwała.
C) pamięć nie działa w nocy.
4. A) Sen stanowi źródło natchnienia po uporządkowaniu wiedzy.

B) Sen pojawia się w dziełach wszystkich wielkich artystów.
C) Sen pobudza artystów i naukowców do twórczej pracy.
5. Sen można określić jako stan, w którym

A) poznajemy nieuświadomione dotąd głosy.
B) swobodnie kojarzymy i lepiej przypominamy sobie.
C) świadomie przypominamy sobie informacje.
6. Starsi ludzie zwykle śpią

A) krócej niż dzieci.
B) dłużej niż dorośli.
C) tyle ile dzieci.
7. Przed snem głębokim

A) zaczyna pracować podświadomość.
B) zaczynają oddziaływać fale mózgowe.
C) zaczynamy kojarzyć nielogiczne obrazy.
8. Sny najlepiej pamiętamy, kiedy się budzimy

A) bardzo wcześnie rano.
B) w drugiej fazie cyklicznej.
C) regularnie co 90 minut.
9. Nasz organizm odnawia się w czasie snu, kiedy

A) mamy sparaliżowane mięśnie.
B) gwałtownie pracują gałki oczne.
C) zwalniają się jego wszystkie funkcje.
kułu.
1) Nasze usposobienie zależne jest od regularnego wysypiania się. P F

2) Zapisanych w zeszycie mądrości nie można opanować nocą. P F
3) Sny pomagają w zdobywaniu wiedzy. P F
4) Ilość snu, której potrzebuje człowiek, wiąże się z wiekiem
i z indywidualnymi predyspozycjami. P F
5) Potrzeba tylko paru godzin snu na dobę zwykle wskazuje na chorobę. P F
6) W fazie snu paradoksalnego poruszamy się gwałtownie we wszystkie strony. P F
7) W czasie marzeń sennych mózg zwykle nie odbiera bodźców z zewnątrz. P F
8) Treść snu zapisywana jest w pamięci długotrwałej. P F

* . Uporządkuj podane zdania w logiczny tekst. Pierwsze zdanie zostało oznaczone
nsra B.
Snem otulone
co kilka godzin normalnej aktywności. U każdego gatunku zimowy stan odrętwienia prze
biega nieco inaczej. Także my, ludzie, czujemy się zimą nieco bardziej senni niż zwykle.
Niektóre zwierzęta czekają na wiosnę w zakamarkach, a do zimy podchodzą na chłodno
- ledwo ją zauważają. Nazywamy to
_ Pełni on też inną funkcję - ma zregenerować układ nerwowy. Zimowy letarg „oszczędza
paliwo”, ponieważ
I_ Dlatego podczas jesiennego obżarstwa obowiązuje zasada „im więcej, tym lepiej”. Zwierzęta
gromadzą się w gniazdach,
_E_ przestawia organizm na minimalny pobór energii. Zwierzęta mięsożerne nawet zimą zdobę
dą coś na ząb.
_r_ Natomiast zbyt ciepła kryjówka nie pozwoli się porządnie wychłodzić. A o to przecież cho
dzi - obniżenie temperatury ciała o 10°C spowalnia metabolizm o połowę. Wybudzenie się
z letargu pochłania tyle energii,
_I-_ Natomiast roślinożercy polegają głównie na ograniczonych zapasach tłuszczu, zgromadzo
nych latem i jesienią. Nie ma gwarancji, że okażą się one wystarczające.
_H_ zwierzę zmarnuje zapasy energii na „podgrzewanie organizmu”. Gdy wyziębi się do około
3°C, wybudzi się z letargu, by nie zamarznąć.
_I_ snem zimowym, lecz nie o sen tu chodzi. Zapis fal mózgowych zwierząt w czasie letargu jest
inny niż podczas zwykłego snu.
aby przetrwać zimę - to pozwala im oszczędzać cenne ciepło. Wybór miejsca na zimowanie
jest bardzo ważny. Jeśli będzie za chłodno,
Katarzyna Filipek,
Focus nr 2/2005
W ję zy k u polskim je s t wiele przysłów zw iązanych z e snem , np.:
Nie każdy śpi, kto chrapie.

Kto śpi, je ś ć nie prosi.
Licho nie śpi.
Kto śpi, nie grzeszy.
Sen m ara, Bóg wiara.
Sen je s t najlepszym doradcą.

XVI. Z poniższego artykułu usunięto 10 zdań (A -K ). W pisz je w odpowiednie luki, tak
aby tekst tw orzył logiczną całość. Pierwsza luka została uzupełniona jako przykład
(1 - D). Uwaga! Jedno zdanie pozostanie niewykorzystane.
A) to rano będziemy je lepiej pamiętać

B) Jeśli śpimy zbyt krótko
C) że w czasie choroby śpisz więcej niż zwykle
D) spada temperatura ciała
E) Taki łańcuch neuronów rozciąga się w całym mózgu
F) dzięki czemu organizm może zająć się odbudową zniszczonych tkanek
G) szybciej wędrują do tkanek i oczyszczają je ze wszystkich bakterii i wirusów
H) który jest łatwo usuwany
I) a przykre spychając do głębszych pokładów świadomości
J) kto wymyślił spanie z podręcznikiem pod poduszką
K) Twój organizm wie
Co dobrego robi sen?
S e n jest potrzebny do regeneracji nie tylko fizycznej, ale i psychicznej. Gdy śpisz, (1 - D), a to
oznacza oszczędność energii. Obniża się też tempo przemiany materii, (2 - ...). Podczas snu twój
mózg porządkuje zdobyte informacje, wyrzucając te, które są zbędne, (3 - ...). Często w czasie tych
porządków rozwiązują się twoje problemy. Dzięki temu relaksujesz się psychicznie.
Zauważyłeś, (4 - ...)? Senność i gorączka to pierwsze objawy infekcji. (5 - ...), że sen pomaga ją
zwalczać. Uczeni odkryli, że gdy ty udajesz się w objęcia Morfeusza, komórki krwi, odpowiedzial
ne za walkę z infekcją i ochronę przed chorobami, (6 - ...). Dlatego, jeśli jesteś niedospany, twoja
odporność spada.
Ten, (7 - ...), nie był daleki od prawdy. Wprawdzie wiedza podręcznikowa nie przeniknie do
naszego umysłu spod poduszki, ale jeśli przed snem przypomnimy sobie informacje przyswojone
w ciągu dnia, (8 - ...).
Podczas uczenia się neurony tworzą między sobą połączenia. (9 - ...) i staje się czymś w rodzaju
magazynu informacji. Doświadczenia całego dnia są porządkowane i odpowiednio szufladkowane,
czyli dopasowywane do już istniejących połączeń. Dodatkowo neurony są automatycznie pobudzane
do aktywności. Stąd też, często budzimy się z poczuciem rozwiązania jakiegoś dręczącego nas przed
snem problemu. (10 - ...), w mózgu panuje chaos, jesteśmy rozkojarzeni i zdekoncentrowani.
Samo Zdrowie nr 9/2003
XVII. Połącz słowa języka potocznego (1 -6) z ich odpowiednikami w języku oficjalnym
(A -F).
1) lulu A) spać
2) ciąć komara B) spanie, sen
3) iść w kimono C) zmyślać

- • rozkminiać się D) iść spać
5 zalewać E) przespać się, przenocować
przekimać (się) F) zastanawiać się
XVIII.Twój syn, który jest w klasie maturalnej, często zarywa noce. Dużo czasu spędza
z kolegami i zwykle wraca późno do domu. Uczy się dużo, ale przeważnie nocami, są
cząc, że jest to najlepszy sposób przyswajania wiadomości. Przekonaj go, aby zm ienił
; * o je postępowanie. Podaj mu argumenty świadczące o tym, jak ważny jest w jego
* eku regularny sen i jaki jest jego związek z optymalnym uczeniem się.
^ Czy wiesz, że...?

Co robią w nocy Polacy? Polow a sm acznie śpi, a reszta przew raca
^ się z boku na bok. O kazuje się, że bezsenność to ju ż praw ie nasza
** narodow a choroba. Dotyka głównie kobiety, a z wiekiem narasta.
W Polsce na bezsenność cierpi a ż 5 0 % osób po 3 0 roku życia - wy
nika z badania przeprow adzonego na zlecenie Lam a G old (produ
cent pościeli) p rze z Instytut B adaw czy S M G /K R C . Jak śpią Polacy?
P raw ie za w s ze w piżam ie. Do spania b ez odzienia przyznaje się co
dziesiąty m ężczyzn a i tylko 1% kobiet. P raw ie 3/4 z nas śpi z part
nerem pod je d n ą kołdrą. R zad ko zd arzają nam się fantazje. Polskie
sny dotyczą najczęściej tem atów dość bliskich i codziennych. 4 0%
badanych śni o rodzinie i osobach bliskich.
Nocne życie Polaków, M arta Płoskońska, 24.04.2008, www.tvn24.pl
XIX. Zredaguj zestaw rad dla osób cierpiących na bezsenność. Zwróć uwagę na przy
gotowanie się do snu w ciągu dnia oraz tuż przed pójściem do łóżka, wybór odpowied-
-iego miejsca do spania, właściwej pozycji itp.
XX. Opisz jeden z swoich snów i podaj jego m ożliwą interpretację.
Czy wiesz, że...?

W yniki badań pokazały, że P olacy i m ieszkańcy krajów Beneluksu
śpią najdłużej na świecie - 1 godzin i 31 minut. N ajkrócej śpią M a -
lezyjczycy - tylko 6 godzin i 4 9 minut. Sypialnia je s t więc bardzo
w ażną częścią polskiego domu. M im o to oddzielne p o m ieszcze
nie na sen pozostaje u nas zdecydow anie rzadkością. Sypialnia to
w Polsce pokój wielofunkcyjny - tak śpi 80% Polaków. Zw ykle śpi
m y na rozkładanych sofach lub leżan kach . rzadziej na m ateracach.
W Polsce nie m a zw yczaju sjesty - drzem ki poobiedniej.
Polacy w sypialni, 03.02.2005, www.gazeta.pl

A ja k jest w Twoim kraju?
Jakie są zw yczaje zw iązan e ze spaniem w Twoim kraju?
Krzyżówka ze snem
1 5
1 3 VI
2 Poziomo:
2
1) stan głębokiego snu z utratą
przytomności, występujący na
V
skutek zatrucia, a także w prze
3 III 6
biegu niektórych chorób zakaź
nych
IV II 2) sygnał na bębnie lub trąbce wzy
4
wający do wieczornego apelu
3) wymarzyć we śnie; uroić coś so
4 bie śniąc
5
4) ten, kto lubi długo spać, odczu
wa stale potrzebę snu
5) watowane, puchowe lub weł
6 niane przykrycie będące częścią
pościeli
6) wywołujący sen; usypiający
7 I
7) nierozbudzony całkowicie ze
snu; świadczący o czyimś roze
spaniu się
Pionowo:
1) mebel do spania składający się z pudła drewnianego z siatką lub sprężynami i materaca
2) ciepły, nieprzemakalny wór do spania używany w turystyce, podczas ekspedycji naukowych itp.
3) część bielizny pościelowej; duży prostokątny płat tkaniny lnianej lub bawełnianej
4) być w półśnie; lekko, czujnie spać
5) oparcie pod głowę
6) wypoczęty po przespaniu pewnego czasu
I II in IV V VI

Humor po polsku
&zmawiają dw aj wędkarze:
- Miałem wczoraj wspaniały sen! W cudowną, gwieździstą noc płynąłem łódką z przepiękną blondyn
ką...
—I jak się ten sen skończył?
- Świetnie! Złowiłem 3-kilogramowego szczupaka!
- Czy słyszałaś, jak w nocy strasznie waliły pioruny? - pyta mąź żonę.
- Nie, a dlaczego m nie nie obudziłeś? Przecież wiesz, że nie m ogę spać w czasie burzy.
- Panie doktorze, m ój mąż m ów i przez sen.

- Niestety nic na to nie m ogę poradzić.
- Kiedy m i nie chodzi o to, żeby pan go z tego wyleczył, tylko niech on m ówi wyraźniej, bo nic nie
-.zumiem.
-P a n ie doktorze, czy wyleczy m nie pan z bezsenności?

- Tak, ale najpierw trzeba ustalić i zlikwidować przyczynę.
- Lepiej nie. Zona jest bardzo przywiązana do naszego dziecka.
-N ie rozumiem, dlaczego mam panu zapisać środki

nasenne, skoro p ół nocy przesiaduje pan w barze...
- T o nie dla mnie, to dla m ojej żony!

Zima jak troska,długo trwa ,
a lato jak szczęście, mija chwilą.
M aria R odziew iczów na (1863-1944),
pow ieściopisark a
VIII. CAŁY CZAS ŻYJĘ
Z GŁOWĄ W CHMURACH
Wyszukaj odpowiednie objaśnienia podanych słów.
samopoczucie 1) zjawisko świetlne towarzyszące wyładowaniu elektrycznemu

pomiędzy chmurą a ziemią albo pomiędzy dwiema chmurami
b chmura 2) widzialne skupienie bardzo małych kropelek wody kryształków
lodu, zawieszone w atmosferze
c mróz 3) obszar niskiego ciśnienia atmosferycznego, w którym ciśnienie
maleje ku środkowi obszaru
d) pogoda 4) mający duże natężenie
e niż 5) gwałtowne wyładowanie elektryczności pomiędzy dwiema
chmurami albo pomiędzy chmurą a ziemią, któremu towarzyszy
huk i błyskawica
: | piorun 6) dotkliwe zimno, gdy temperatura spada poniżej 0°C
£ błyskawica 7) stan psychiczny i fizyczny odczuwany bezpośrednio przez daną
osobę
h siarczysty 8) całokształt zjawisk fizycznych występujących w atmosferze w danej
chwili lub w pewnym okresie
I. Połącz w najbardziej logiczne wyrażenia.
pożytek z frontami atmosferycznymi

list dla zdrowia
zatoka niżowa na samopoczucie
wpływ o upałach
marzenie z ofertą matrymonialną
III. Do każdego rzeczownika dopasuj dwa synonimy.
1) kłębowisko przedstawiciel obniżka

2) samotnik obietnica pustelnik
3) upał mrowie sezon
4) ospałość senność skwar
5) prognoza zapewnienie zmniejszenie
6) zobowiązanie znużenie rokowania
7) rzecznik kaprysy spiekota
8) fanaberie gąszcz fochy
9) pora odludek okres
10)spadek przewidywanie pełnomocnik
99
1) wstydliwy, nieśmiały, nietrwały, zahukany

2) uciążliwy, dokuczliwy, kłopotliwy, kłamliwy
3) skutecznie, racjonalnie, owocnie, produktywnie
4) niespodziewanie, wyrywkowo, losowo, przypadkowo
5) skrótowy, hasłowy, węzłowaty, wiodący
6) branżowy, bramkowy, sektorowy, specjalistyczny
7) lodowaty, wychłodzony, mroźny, przenikliwy
8) obojętny, nieistotny, niemały, bagatelny
9) odmienny, wymienny, różny, odrębny
10) żmudny, mozolny, znojny, znośny
zagraniczny, niewystarczający, poboczny, mały, przystępny, wrażliwy, poranny, chłodny, krajowy,

główny, dostateczny, gigantyczny, trudny, ciepły, odporny, wieczorny
cień, skok, klimat, trąd, ciśnienie
1) Zarażonych....................... izolowano w leprozoriach.

2) Nad Europą przeważa układ wysokiego...........................
3) Nasze oczy nie lubią dużych....................... między jasnością i ciemnością.
4) Upał dochodził do 30 stopni w ...........................
5) W ....................... morskim lato jest chłodne, a zima stosunkowo ciepła.
zafascynować się, potęgować, rozglądać się, zagadywać,

odpalić, uzależnić się, delektować się, bagatelizować
\ y h v ^ Ty* \ ...................... t w
2) już na pierwszym spotkaniu wszyscy.................................)ego osobowość«^.

3) Zawsze widziałeś tylko swoje problemy, a moje kłopoty wyraźnie....................................
4) Po wielu latach palenia mój ojciec.................................całkowicie od tytoniu.
5) Nieprzyjemne uczucie siarczystego mrozu................................................ jeszcze rwący wiatr.
6) Samochód był już sprawny i kierowca szybko.................................silnik.
7) Jesteśmy tutaj dopiero pierwszy dzień i jeszcze n ie .................................po okolicy.
8) Ludzie często rozpoznawali aktora na ulicy i ...................................o jego plany zawodowe.
100 CAŁY CZAS ŻYJĘ Z GŁOWĄ W CHMURACH

✓III. Połącz podane wyrażenia z ich definicjami i uzupełnij nimi zdania.
A mieć głowę w chmurach 1) korzystać z tego, co życie daje teraz, dziś; nie myśleć
o przyszłości
5 zjeść z kimś beczkę soli 2) dużą nagrodę dla tego, kto podoła jakiemuś trudnemu
lub niewykonalnemu zadaniu
C konia z rzędem temu, kto 3) znać się dawno, długo; dużo wspólnie przeżyć; być
w zażyłych stosunkach
D) żyć chwilą 4) być marzycielem; fantazjować
1) mi powie, skąd oni wzięli pieniądze na ten interes.

I On nigdy nie myśli, co będzie ju tro ,........................................... i nic go nie obchodzi przyszłość.
3) Ona cały czas................................................................... a na te problemy trzeba w końcu spojrzeć
trzeźwo.
- i mam do niego pełne zaufanie.
X. Redaktor Tomasz Brunner rozm awiał z Jarosławem Kretem, podróżnikiem, dzienni

karzem, fotoreporterem , a ostatnio panem od chm ur i błyskawic, który z prognozy po
gody zrobił prawdziwy spektakl. Dobierz pytania, które zadał redaktor, do odpowiedzi,
których udzielił Jarosław Kret, łącząc w tabeli oznaczenia literowe i liczbowe, tak jak
^okazano w przykładzie. Uwaga! Dwa fragm enty oznaczone literą pozostaną niewyko-
rzystane.
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
- Tak. Jest rzecznikiem prasowym Polskich Portów Lotniczych. Ułożyła sobie życie prywatne
- ma dom, dziecko. Jest szczęśliwa. Do dziś jesteśmy w wielkiej przyjaźni.
- Zarabiam na nie w kraju, robię za granicą reportaże. Przez półtora roku siedziałem w Izra
elu, przygotowując ze znajomą album „Moja Ziemia Święta”. Robiłem zdjęcia, ona napisała
tekst. Mam w Izraelu przyjaciół, w Tel-Awiwie mieszkałem u koleżanki, która była szefową
Reutersa.
- Od dzieciństwa moim marzeniem było zobaczenie... Krety. Chciałem sprawdzić, czy to na
prawdę moja wyspa (śmiech). Trzy dni pracowałem przy zbiorze winogron, ale szybko mi się to
znudziło i zacząłem się rozglądać. Poznałem niezwykłych ludzi, zobaczyłem, jak żyją, i doszed
łem do wniosku, że jeżdżenie po świecie i przyglądanie się temu, co robią inni, jest świetnym
pomysłem na życie. W 1987 roku pojechałem do Egiptu na roczne stypendium. I to dopiero
było zderzenie z odmiennym światem. Byłem prawie wszędzie. Poznałem smak wolności czło
wieka, który nie ma żadnych zobowiązań poza zawodowym i. W iedziałem już, że nie będę jeź
dził, żeby zaliczać zabytki, ale będę stawiał sobie cele i realizował je.
CAŁY CZAS ŻYJĘ Z GŁOWĄ W CHMURACH 101

D - Miałem, ale pytałem. Nasi meteorolodzy są przyzwyczajeni do języka branżowego. Nie mogą
zrozumieć, że ludzie nie wiedzą, co niesie wyż, a co niż. ,.Xie bierz ludzi za idiotów” - mówili
do mnie niektórzy. Chodzi o to, żeby mówić jak najprościej i jak najprzystępniej. Nawet gdy
wytłumaczę w sposób akademicki, co to jest wyż, a co to niż, to i tak po jakimś czasie widz nie
będzie o tym pamiętać, bo dla niego najważniejsze jest, czy będzie słońce, czy deszcz, zimno czy
ciepło. Dlatego w mojej prezentacji prognozy pogody uciekam od meteorologicznych pojęć.
Najważniejsze, by rozumieli mnie widzowie, a nie tylko meteorolodzy.
E - Jestem sobą. I mówię o pogodzie tak, by wszyscy mnie rozumieli. Dlatego np. nie mówię,
że idzie zatoka niżowa z frontami atmosferycznymi, ale że znad Atlantyku sunie gigantyczne
kłębowisko chmur, które znajdą się nad Polską i że będzie padał deszcz i będą waliły pioruny.
A jeśli mówię o chmurach czy chłodnym powietrzu polarnym, to je pokazuję. Wyobraźnia wi
dza zaczyna pracować i nie czeka tylko na to, żeby usłyszeć, czy będzie zimno, czy ciepło.
F - Zawsze chciałem mieć ciepłe i bezpieczne miejsce, do którego mógłbym wracać, żeby odpo
cząć.
G - Dziś mam lat 40 i wiem, że ślub jest bardzo ważną rzeczą, że jeśli człowiek chce się zgrać
z drugim człowiekiem, muszą ze sobą beczkę soli zjeść. A my nie zdążyliśmy. Ona chciała mieć
dom, rodzinę, dzieci, a ja wciąż miałem głowę w chmurach.
H - Jako chłopak siedemnaście razy przeczytałem „Przygody Tomka na Czarnym Lądzie”. Po
tem zupełnie przypadkowo zacząłem studiować egiptołogię. Najpierw dostałem się na filologię
klasyczną, żeby poznawać grekę i łacinę. Ale było to żmudne zajęcie, a ja jestem człowiekiem
niecierpliwym. I zrezygnowałem.
I - Tak, bo gdy ona dostała propozycję pracy, też się radziła. Powiedziała, żebym się nie zasta
nawiał. Ze w klimacie, w którym wszyscy uzależniamy swoje życie od pogody, jest to jedna
z najbardziej oglądanych pozycji w programie telewizyjnym.
J - Dziennikarzem-reporterem, który opisuje świat. Ale tak naprawdę jestem wszystkim po tro
chu i nie lubię siebie określać. Nie jem np. mięsa, bo nie lubię. Nigdy mi nie smakowało. Mdli
mnie na widok wędlin. Ale nie chcę mówić o sobie, że jestem wegetarianinem, bo wiąże się
z tym pewna filozofia, która jest mi obojętna.
K - Spotykam się z ogromną sympatią. Dostaję wiele listów...
L - Prognoza pogody jest ważnym i wyczekiwanym elementem programu informacyjnego. Gdy
w TYP część informacyjną, czyli na przykład główne „Wiadomości”, ogląda średnio pięć milio
nów widzów, to emitowaną po nich prognozę pogody ogląda średnio pięć i pół miliona. Gdy
zaproponowano mi tę pracę, priorytetem był dla mnie profesjonalizm - to, że w tworzeniu
tak skrótowego przekazu informacyjnego mogę skorzystać z mojego dziennikarskiego doświad
czenia.
Ł - Dziennikarze wciąż o to pytają. A ja żyję chwilą, dniem dzisiejszym. Tamten związek to już
historia.
M - Czeka, czeka. Nie jest tak źle - proszę choćby spojrzeć na moją suczkę Krecię. Nie jestem
samotnikiem, ale nic więcej już ze mnie nie wyciśniesz...
N - Choćby film o ojcu Beyzymie, polskim misjonarzu tatarskiego pochodzenia, który na począt
ku XX w. stworzył na Madagaskarze najnowocześniejszy na owe czasy ośrodek leczenia chorych
na trąd. Albo reportaż o maharadży, który przyjaźnił się z Paderewskim, a w czasie II wojny
światowej przyjął tysiąc polskich dzieci. Wybudował dla nich specjalne osiedle, szkołę i opieko
wał się do końca wojny.

0 - Miałem 28 łat, z Edytą wzięliśmy ślub bez przygotowania. Była wtedy prezenterką w WOT.
Byliśmy razem na Madagaskarze, na Mauritiusie zrobiliśmy pierwszy film, prowadziliśmy w te
lewizji program o podróżach...
? - No pewnie. Gdy jeżdżę po Polsce, robię programy na żywo - wtedy zwykle te panie sprzed
telewizora zagadują mnie, zapraszają na kawę. Na ogół nie mam czasu i grzecznie odmawiam.
Rozmawiał Tomasz Brunner,
Przyjaciółka, 20.09.2005
0. - Jeździsz po świecie, robisz reportaże dla telewizji, zdjęcia do „National Geographic”, w czasie
wakacji prowadziłeś „Lato z Jedynką”, a od jakiegoś czasu zapowiadasz pogodę. Kim ty właści
wie jesteś?
1. - Kiedy zdałeś sobie sprawę, że chcesz jeździć po świecie?
2. - A pamiętasz swój pierwszy zagraniczny wyjazd?
3. - Na przykład?
4 . - I nagle okazało się, że poznawanie świata jest ważniejsze niż dom, rodzina, miłość?
5. - Ale z żoną się rozwiodłeś?
6. - Ale był?
7. - I co się stało?
8. - Marzenia pani Edyty spełniły się?
9. - Kiedy zaproponowano ci prowadzenie prognozy pogody, zadzwoniłeś po radę właśnie do
niej?
10. - Ale jesteś przed kamerą inny niż reszta prezenterów pogody?
1 1 . - Ludzie akceptują ten twój pokaz?
12. - Z ofertami matrymonialnymi też?
13. - Podróże kształcą, ale też sporo kosztują?
14. - A jak to jest, kiedy wracasz z podróży do domu, w którym nikt na ciebie nie czeka?
X. Zaznacz w łaściw ą odpowiedź zgodnie z informacjami zawartymi w tekście.

L Jarek
A) przedstawia się jako wegetarianin.
B) nazywa się obojętnym filozofem.
C) zajmuje się wieloma rzeczami.
1 larek zrezygnował ze studiowania filologii klasycznej, ponieważ

A) zaczął studiować egiptologię.
B) chciał poznać grekę i łacinę.
C) brakowało mu cierpliwości.
larek postanowił, że nie będzie jeździł po świecie tylko w celach turystycznych

A) na Krecie.
B) w Egipcie.
C) w Indiach.
Jarek i Edyta rozwiedli się, bo
A) mieli różne poglądy na życie.
B) brakowało im pieniędzy.
C) dzieliły ich sprawy zawodowe.

5. Jarek prowadzi prognozę pogody w taki sposób, aby
A) widzowie pojmowali to, co mówi.
B) przyciągnąć jak najwięcej widzów.
C) odróżniać się od innych prezenterów.
XI. Oznacz podane zdania jako prawdziwe (P) lub fałszywe (F) zgodnie z treścią arty
kułu.
1) Jarek zdecydował się studiować egiptologię, kiedy siedemnaście razy

przeczytał „Przygody Tomka na Czarnym Lądzie”. P F
2) Podczas stypendium w Egipcie Jarek bardzo dużo podróżował. P F
3) Edyta zwróciła się do Jarka o radę w sprawie pracy. P F
4) Wielbicielki Jarka zagadują go przed telewizorem. P F
5) Jarek wyjeżdża za granicę nie tylko po przygody i wrażenia. P F
6) Jarek nie chce zdradzić szczegółów swojego życia prywatnego. P F
XII. Uzupełnij w każdej luce brakującą część wyrazu. Zawiera ona tyle samo liter, ile już
Upały - jak je przetrwać - prosta recepta,

czyli kto nie chciałby mieszkać
na Karaibach?
J a k przetrwać upały? Chyba każdy zad .aI e. . . sobie to pytanie. Bo niby jak tu wytrzymywać
temperatury pow J ® . 30 stopni utrzymujące się już od tak długiego c z ......... . że nikt poza pre-
z e n ...........pogody nie potrafi stwierdzić, jak długo to trwa. W środkach przekazu utrzymuje się
jedna tendencja, dość b an ......... : pić dużo wody, unikać słońca itp.
Jednak jest do zapropo...........lepszy sposób i według tych, którzy spróbowali - zdecydowa
nie milszy. Otóż, cieszmy się tymi upałami. Konia z rz ę.......... temu, kto w tym roku nie marzył
o upałach. Przypomnijmy sobie siarc........ mrozy w połowie lutego, gdy co drugi samochód nie
o d p ......... . gdy wiatr potęgował odczuwalną temperaturę na minus o drugie tyle co było. Przypo
mnijmy sobie o b lo...........chodniki i uczucie, jakie towarzyszyło każdemu z nas przy porannym
wstawaniu, a za oknem groźny św ......... lodowatego wiatru.
Jest recepta! Cieszmy się tym, co jest, po pracy poje......... nad wodę, to dla szczęśliwców. A dla
pechowców - delek......... się nowo zakupioną lodowatą wodą mineralną, spocznijmy na ławeczce
w cieniu, ba, połóżmy się na niej, zjedzmy zimnego a rb .......... , pozwólmy sobie na dużego loda,
chodźmy p o w ............Tak niewiele, a jednak pomaga. Zwykłe powie.............do znajomego „ale
przyjemne gorąco, czuję się jakbym mieszkał na Karaibach” pomaga i pozwala na inne spojrzenie.
A przecież na Karaibach jest fajnie!
Michał Zielonka,
www.wiadomosci24.pl, 28.07.2006

XIII. Z poniższego tekstu usunięto 6 zdań (A -G ). W pisz je w odpowiednie luki, tak aby
Tworzyły one logiczną całość. Pierwsza luka została uzupełniona jako przykład (1 - D).
Uwaga! Jedno zdanie pozostanie niewykorzystane.
A Największym problemem jest uciążliwy ból głowy.

3 Z czasem może jednak stawać się coraz bardziej dokuczliwy, pojawiać się częściej i trwać przez
dłuższy czas.
Q Meteoropatia również często mylona jest np. z migreną,
Di D olegliw ości te okazują się prob lem em wstydliwym .
3) W dłuższej perspektywie mogą one spowodować więcej problemów niż pożytku dla naszego
zdrowia i dobrego samopoczucia.
F) Objawy te sprawiają osobom wrażliwym na zmiany dużo trudności w życiu codziennym.
G) Na podstawie przeprowadzonych badań możemy stwierdzić,
Chmury nad głowami
Zjawisko negatywnego wpływu pogody na nasze codzienne funkcjonowanie określamy mianem

meteoropatii. (1- D). Bywają kojarzone ze źle rozumianą nadwrażliwością łub fanaberią, a nawet
r.ipochondrią. (2 - ...) co dodatkowo dowodzi niskiej świadomości problemu. Nie tylko niewystar
czająca wiedza na temat objawów, ale przede wszystkim niska świadomość skali zjawiska sprawia, że
problem meteoropatii jest w naszym kraju bagatelizowany i traktowany mało poważnie, zarówno
przez samych pacjentów, jak i lekarzy oraz farmaceutów. (3 - ...) że meteoropatia staje się powoli,
ile skutecznie problemem społecznym. Zmienna pogoda dotyka wszystkich bez względu na wiek.
Wpływ na nasze samopoczucie może mieć każdy czynnik atmosferyczny: nagła zmiana ciśnienia,
niskie ciśnienie, pora jesienno-zimowa, deszcz, silny wiatr, brak słońca przez dłuższy czas, skoki
remperatur. U meteoropaty każda zmiana warunków biometeorologicznych powoduje spadek sił
witalnych. (4 - ...) Osoby wrażliwe na zmiany pogodowe uskarżają się również na dolegliwości
ńzyczne takie jak: ospałość, uczucie zmęczenia, trudności z koncentracją, bezsenność. Towarzyszą
im również trudności natury psychicznej: pogorszony nastrój, drażliwość, brak energii, uczucie roz
bicia, apatia. (5 - ...) Powodują spadek aktywności czynności życiowych, a tym samym wyłączają
ich z życia publicznego. Niestety wszelkiego rodzaju używki - kawa, napoje energetyzujące czy też
jedzenie słodyczy nie likwidują problemu, jedynie doraźnie go łagodzą. (6 - ...) Jednak cierpiący
na dolegliwości meteoropatyczne nie mają wyboru - lepszego sposobu na radzenie sobie z dolegli
wością dotychczas nie znamy.
www.zdrowie.com.pl

XIV. Połącz słowa języka potocznego (1 -5) z ich odpowiednikami w języku oficjalnym
(A -E ).
1) żarowa A) przejmujący mróz

2) kosta B) brzydka pogoda skłaniająca do picia alkoholu
3) barowy dzień C) silne słońce
4) parowa D) zimno
5) berger E) gorąco, upał
XV. Przygotuj z kolegą/koleżanką dialog, w którym omawiacie najbardziej optymalny

sposób przetrwania rekordowych upałów przewidywanych w przyszłym tygodniu.
Czy wiesz, że...?
W Polsce panuje klim at um iarkow any o charakterze przejściowym

p om ięd zy klim atem m orskim a lądowym . Średnie roczne tem p era
tury pow ietrza w ynoszą 7 - 8 ,5°C, średnia roczna sum a opadów ok.
6 0 0 mm. Jest to efekt ścierania się m as wilgotnego pow ietrza zn ad
Atlantyku z suchym pow ietrzem z głębi kontynentu euroazjatyckie
go. W Polsce północnej i zachodniej p rzew aża klim at um iarkow any
m orski z łagodnym i, wilgotnym i zim am i i chłodnym i latam i z e sporą
ilością opadów, natom iast we wschodniej części kraju za zn a c za się
kontynentalizm klimatu, z ostrym i zim am i oraz gorętszym i i bardziej
suchym i latam i. D o Polski docierają wszystkie typy m as pow ietrza
właściwych dla półkuli północnej. D latego też klim at je s t tutaj nie
jednolity, co wywołuje spore trudności w prognozow aniu pogody.
W łaściwa dla klim atu Polski je s t też duża zm ienność pogody w ko
lejnych latach. N iekiedy upalne i suche lato występuje rok po roku,
a w następnych je s t chłodne i wilgotne.
www.poland.gov.pl
Jaki klim at panuje w Twoim kraju?
XVI. Napisz prognozę pogody na kilka nadchodzących dni dla regionu Polski, w któ'
rym mieszkasz. Podaj w niej temperatury maksymalne i minimalne w dzień i w nocy
zachm urzenie, ciśnienie, siłę i kierunek wiatru itp. Zaznacz, jak przewidywana pogodć
będzie wpływała na nasze samopoczucie oraz jakie będą warunki drogowe.
, 0« CAŁY CZAS ŻYJĘ Z GŁOWĄ W CHMURACH

Czy słyszałeś, ze...?
Zanim pojaw iły się naukow o opracow ane prognozy m eteorologicz

ne, ludzie, których życie za le ża ło od pogody (np. pasterze, ryba
cy), polegali na ustnej tradycji, a b y przew idyw ać aurę na kolejne
dni. W ykazyw ali się p rzy tym bardzo dużym zm ysłem obserw acji
i um iejętnością kojarzenia zachodzących w przyrodzie zjawisk. Ich
spostrzeżenia i w ierzenia były p rzekazyw an e z pokolenia na poko
lenie w postaci przysłów, pow iedzeń i rym ow anek, z których wiele
używ anych je s t je s z c z e dzisiaj, np.:
B ędzie pogoda, ja k nie poleje z nieba woda.

Byk w oborze, deszcz na dworze.
Patrz, skąd w iatr wieje, tedy cię deszcz nie zleje.
\ Lipcow e upały — w rze s ie ń doskonały.
Ś w ięta Barbara po lodzie, Boże N arodzenie po wodzie.
C zerw ony w ieczór i szary ranek, będzie dzień ładny b ez niespo
dzianek.
II. Napisz opowiadanie, w którym wykorzystasz kilka ludowych przepowiedni pogo-

Wyjaśnij, czy się sprawdziły oraz dlaczego ciągle się nimi posługujemy.
CAŁY CZAS ŻYJĘ Z GŁOWĄ W CHMURACH

107
Krzyżówka z aurą
VI XI
V III
Poziomo:
1) człowiek dotknięty klęską po
wodzi
2) zjawisko atmosferyczne po
wstałe wskutek zagęszczenia
się skroplonej pary wodnej,
III
znajdującej się na znacznej
wysokości nad ziemią; chmur
ka
IV
3) kryształki lodu osadzające się
na wychłodzonych przedmio
tach, powstałe ze skroplonej
pary wodnej w temperaturze
powietrza poniżej zera stopni
4) woda w postaci deszczu,
śniegu, gradu, itp., spadająca
z chmur na ziemię
V II X II IX 5) silny, nawalny deszcz
6) długotrwały brak deszczu
i utrzymujące się dłuższy czas
upały; susza
Pionowo: 7) roślina cebulkowa z rodziny
1) stopień pokrycia nieba przez chmury amarylkowatych, o białych
2) kropelki wody gromadzące się na powierzchni roślin, gruntu kwiatach, kwitnąca wczesną
itp. wskutek zetknięcia się pary wodnej atmosfery z otoczeniem wiosną
o niższej temperaturze
3) gwałtowna, o niszczącym działaniu burza gradowa
4) linie na mapie geograficznej łączące punkty o jednakowym ciś
nieniu atmosferycznym
5) charakterystyczny dla pustyni
6) położony w okolicach bieguna północnego

1

Y— Humor po polsku
Mała Zosia m ówi do mamy:

- Pójdę do kiosku kupić zeszyt...
- M owy nie m a! - zakazuje matka. - Leje deszcz, pogoda taka, że psa szkoda wypędzić z domu. Tatuś
:< :dzie kupić ci zeszyt.
'okółka do jaskółki:
- Będzie deszcz.
-S k ą d wiesz.?
- Ludzie się na nas patrzą.
-Ja k a dziś pogoda? - mąż pyta żonę.

- Skąd m ogę wiedzieć?! Jest straszna mgła i niczego nie w idać!
- Jaka straszna dzisiaj pogoda, p a n i sąsiadko!

- O tak, i jak ie błoto. Aż p ięciu chłopców musiałam wykąpać, zanim trajiłam na m ojego syna.
Sekretarka m ówi do zapracowanego biznesmena:

- Panie prezesie, zima przyszła!
- Nie mam teraz czasu, pow iedz jej, żeby przyszła ju tro ! A najlepiej niech wcześniej zadzwoni, to umó-
u-iszją na konkretną godzinę.
109
Leniwi zawsze wiedzą, która godzina.
J ó z e f Ign acy Kraszewski (1812-1887),
pisarz, pu blicysta, historyk
IX. PRACOWNIK
NAPRAWDĘ WIRTUALNY
Wyszukaj odpowiednie objaśnienia podanych słów.
i 1 prowizorka 1) biuro personalne prowadzące ewidencję pracowników

b pracodawca 2) człowiek niechętnie pracujący, unikający wszelkiego wysiłku,
próżniak, nierób
c leń 3) prowadzenie ksiąg, w które wpisuje się wpływy, wydatki, transakcje
i inne zmiany stanu majątkowego przedsiębiorstwa lub instytucji
^ zlecony 4) w bankowym obrocie bezgotówkowym: operacja polegająca na
przeniesieniu pewnej sumy pieniężnej z jednego konta na drugie
c dorabiać 5) stan tymczasowości
i kadry 6) zarabiać dodatkowo
; przelew 7) człowiek lub instytucja zatrudniająca kogoś na pewnych,
określonych w umowie warunkach
h księgowość 8) powierzony do wykonania
sprawa giełdowe
dokument firmowy
sesje zwrotny
serwis miłosny
zawód sporna
punkt randkowy
odpowiadać od sieci
rozliczać się na zaczepki
odciąć się w ikonkę
mobilizować do działania
klikać z obowiązków
1) fajka dążenia dysputa

2) obowiązek dymek uposażenie
3) wskaźnik powinność zadanie
4) prezes wyznacznik kamrat
5) pensja prezydent papieros
6) kumpel pobory kwestionariusz
7) dziwak kompan ekscentryk
8) dyskusja dziwoląg przewodniczący
9) ankieta debata wykładnik
10) ambicje formularz aspiracje
1) poważny, bagatelny, doniosły, znaczący

2) niezwiązany, nawiązany, odrębny, oddzielny
3) głośno, hałaśliwie, donośnie, znośnie
4) sporny, kontrowersyjny, dyskusyjny, niedorzeczny
5) jasno, jawnie, wyraziście, przejrzyście
6) usprawiedliwiony, uzasadniony, ujawniony, wytłumaczony
7) dokładnie, skrupulatnie, sumiennie, przykładnie
8) odpowiedzialny, roztropny, rozdarty, rozsądny
9) marynowany, marny, lipny, denny
10) krytyczny, polemiczny, ganiący, goniący
chwilowy, niezrozumiały, własny, bezpieczny, spokojny, zabiegany, pobudzony, pocieszony, wiecz

ny, specyficzny, cudzy, normalny, przejrzysty, wolny, załamany, zagrożony
trybunał, burmistrz, pseudonim , forum , sesja
1) Na ten temat możesz znaleźć setki wpisów n a .................................internetowych.

2) Rozstrzyganie sporów granicznych należy do kompetencji..............................Międzynarodowego
w Hadze.
3) Śledziłem wczorajszą..............................na giełdzie, ponieważ spodziewany był spadek większości
akcji.
4) Wszystkie swoje utwory drukował pod.................................artystycznym.
5) Na spotkanie przybyli.................................największych miast regionu.
114 PRACOWNIK NAPRAWDĘ WIRTUALNY

nakazywać, obijać się, docenić, naciskać, pogrąż',c się, lekceważyć, gonić, rozliczać się
1) Był bardzo dobrym pracownikiem i nigdy n ie .................................swoich obowiązków.

2) Polskie przepisy.................................ściganie handlujących walutą.
3) Nikt n ie .................................na budowie, wszyscy rzetelnie pracowali.
4 ) Szef w końcu.................................jego pracę i awansował go na wyższe stanowisko.
5) Dziewczyna była wyjątkowo ładna, rozsądna, n ie .................................za błyskotkami.
6) Moi kontrahenci zawsze.................................zgodnie z ustalonymi terminami płatności.
7) Rodzice ta k .................................w pracy, że nie zauważyli naszego wyjścia.
8 ) On ciągle.............................. na radnych, aby znaleźli pieniądze na budowę stadionu w mieście.
A) tworzyć pozory 1) starać się, aby coś wyglądało inaczej niż jest w istocie
B) tracić głowę 2) znaleźć się w trudnej sytuacji, bez wyjścia, w pułapce,
zasadzce
C) dać z siebie wszystko 3) szybkie spojrzenie
D) wpadać w matnię 4) zdobywać się na największy wysiłek, przykładać się do
czegoś, poświęcać się czemuś
E) rzut oka 5) pod wpływem emocji nie móc się zdobyć na spokojne,
sensowne rozumowanie, przestać się orientować, działać
pośpiesznie i pochopnie
1) Mimo śmiertelnej choroby.................................................................. osoby najzdrowszej w świecie,

bo boi się, że straci przyjaciół.
2) Wystarczył................................................................... . by się zorientować, że mieszkanie dawno nie
było używane.
3) Na miejscu wypadku nie należy........................................................................
4) Kiedy dobiegli do końca drogi,........................................................ gdyż ze wszystkich stron otaczał
ich nieprzyjaciel.
5) Nasz zespół....................................................................... . ale niestety było to za mało na miejsce na
podium.
X. Uzupełnij asocjogram swoimi skojarzeniam i ze słowem PRACA.
PRACOWNIK NAPRAWDĘ WIRTUALNY 115

XI. Przeczytaj artykuł „Pracownik naprawdę wirtualny” szybko i znajdź w nim odpowie
dzi na następujące pytania.
1) Gdzie pracuje Woj tek Tamowicz?

2) Ile średnio dorabia co miesiąc do pensji Piotr Batolski?
3) Ile godzin rocznie spędzają w pracy Polacy według oficjalnych statystyk?
4) Jak określa się na Zachodzie zjawisko włóczenia się godzinami po stronach internetowych
niezwiązanych bezpośrednio z obowiązkami zawodowymi?
5) Jaki procent ankietowanych przez Justynę Adamczyk wykorzystuje w pracy Internet do
prywatnych celów bez ograniczeń?
Polacy siedzą w pracy dłużej niż inni... Tylko czy pracują? Nie, dobrze się bawią lub dorabiają
do pensji.
Wojtek Tamowicz, dziennikarz jednego z wortali internetowych, nie pamięta, kiedy swój dzień
pracy zaczynał inaczej. Po zalogowaniu się na komputerze automatycznie włącza mu się komuni
kator internetowy, a on zaczyna odpowiadać na zaczepki kolegów. Komunikator można ustawić
tak, by uruchamiał się dopiero na żądanie, ale po co to robić? Kumple - pracownicy poważnych
koncernów - pomyśleliby wtedy, że zachowuje się jak dziwak. - Jeśli ktoś mówi Ci „cześć”, trzeba
się przywitać - tłumaczy. Po „cześć” pada pytanie: „co słychać?”, a po „co słychać?” rozpoczyna się
już długa dyskusja - o meczach albo filmach, które poprzedniego dnia wszyscy oglądali w telewizji,
a teraz na spokojnie mogą się podzielić swoimi komentarzami.
Refleksja przychodzi około godziny 11. Wówczas wypada się zabrać do pracy. Wypada, ale nie
trzeba. - Do południa stawiam pasjansa, potem gram w strip-pokera, a jak mi się znudzi, ściągam
nowe gierki z portalu dla znudzonych pracą Zagraj.pl. Raz w pracy obejrzałem cały film na DVD
„Potwory i spółka”. Jak to zrobiłem? Słuchawki na uszy, a dla stworzenia pozorów, co jakiś czas
przerwy na fajkę. Odchodząc od komputera wystarczy powiedzieć: „Jak od tych liter bolą oczy”
- opowiada Wojtek, który nie widzi nic złego w tym, że praca stała się dla niego dobrą zabawą.
Inaczej Piotr Batolski, który przy firmowym biurku nie chce marnować czasu. Do firmy zaczął
nawet przychodzić wcześniej niż dotąd. - Warszawska sesja giełdowa zaczyna się już nie o 10, ale
0 9.30 - tłumaczy 27-letni Piotrek, chociaż jego praca z giełdą nie ma nic wspólnego. Piotrek jest
pracownikiem działu handlowego firmy organizującej konferencje. Do jego oficjalnych obowiąz
ków należy zdobywanie klientów. Ale w godzinach pracy zajmuje go przede wszystkim dokładne
śledzenie wskaźników giełdowych i zlecanie przez strony biur maklerskich kupna i sprzedaży akcji.
W ten sposób co miesiąc do pensji dorabia średnio dwa tysiące złotych. Jak w takim razie rozlicza
się z obowiązków wobec szefa?
- Proste. Przyzwyczailiśmy prezesa z kolegami z działu, że załatwienie jednego-dwóch klientów
to maksimum tego, co możemy osiągnąć w ciągu tygodnia. On w to uwierzył, bo wie, że rynek
jest trudny. Sam dużo pracuje poza biurem, więc nie wie, czym się zajmujemy - opowiada Piotrek.
Dziś w ten sposób „pracują” przede wszystkim urzędnicy, sekretarki, informatycy, bankowcy
1 inni, których zajęcie sprowadza się do korzystania z komputera. To ci mają szansę zostać cyberle-
niami i tych dotyczy nowy problem.
Według Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) Polacy spędzają w pracy wię
cej godzin niż Amerykanie, Brytyjczycy i Niemcy. Pracujemy rocznie 1956 godzin, podczas gdy Ja
pończycy zaledwie 1801 godzin, a Francuzi jedynie 1431. Wyprzedzają nas tylko Czesi i mieszkańcy
Korei Południowej. To oficjalne statystyki. Ale do pracoholizmu nam daleko. Pracę wykorzystujemy
bowiem do załatwiania na komputerze prywatnych spraw. Na Zachodzie zjawisko włóczenia się

godzinami po stronach internetowych niezwiązanych bezpośrednio z obowiązkami zawodowymi
zostało ochrzczone mianem cyberslackingu (od angielskiego sla ck er- leń). Problem nasilił się w Pol-
sce kilka lat temu, gdy popularne stało się używanie komunikatorów internetowych. Wciąż jednak
zjawisko przez wielu pracodawców nie jest traktowane poważnie. - U nas będzie o tym głośno, gdy
niektóre firmy wskutek lekceważenia obowiązków przez pracowników znikną z rynku - mówi Justy-
na Adamczyk, na co dzień zajmująca się na Politechnice Gdańskiej e-marketingiem i zagrożeniami,
ikie niesie Internet dla firm, autorka badań na temat cyberslackingu w Polsce.
Tymczasem Amerykanie już podliczyli: ich firmy na każdym pracowniku tracą sześć tysięcy
polarów rocznie. Amerykanin obija się średnio dwie godziny dziennie, nie włączając w to regulami
nowych przerw, na przykład na lunch - tyle wynika z ankiety serwisu Salary.com przeprowadzonej
wśród 10 tysięcy osób. Właśnie dlatego na Zachodzie pracodawcy bez oporów zwalniają pracowni
ków za wykorzystywanie sieci do celów niezwiązanych z pracą, a sprawy sporne oddają do sądów.
Zhoć, jak się okazuje, sądy nie zgadzają się z pracodawcami. W czerwcu tego roku szkocki trybunał
r.akazał jednej z firm cali centre znalezienie nowej pracy jej byłym pracownikom, mimo że ci w cią-
sześciu dni wymienili między sobą tysiąc prywatnych e-maili! Zdaniem sądu prawo używania
-zrzynki pocztowej w firmie nie było jasno zdefiniowane. Mimo to według badań kalifornijskiej
spółki Proofpoint, która tworzy oprogramowanie zwiększające bezpieczeństwo w Internecie, tylko
w ciągu ostatniego roku w przeszło co czwartej amerykańskiej firmie zwolniono osoby, które łamały
-.rmowe zasady e-korespondencji, czyli na przykład wysyłały prywatne listy do znajomych.
W Polsce firmy nie chwalą się procesami. Wiadomo jednak, że doszło już przynajmniej do
kilku. Głośna była ubiegłoroczna sprawa między burmistrzem Mińska Mazowieckiego a urzędnicz
ka, która umieściła swoją wizytówkę na jednym z serwisów randkowych, i przypadek pracownika
Ministerstwa Infrastruktury o pseudonimie „Lala Laleczna”, który w godzinach pracy zostawił na
rerach internetowych tysiące wpisów także o tematyce seksualnej (tu do procesu nie doszło, pra
cownik nie został zwolniony, tylko odcięty od sieci).
Z ankiet Justyny Adamczyk „Internet w pracy” przeprowadzonej wśród 300 polskich pracow
ników i pracodawców wynika, że prawie połowa ankietowanych wykorzystuje w pracy Internet do
prywatnych celów bez ograniczeń. Tylko trzy procent nigdy nie załatwiało własnych spraw przez
sieć w pracy. Szokuje to, że co czwarty Polak nie boi się robić w pracy zakupów w sieci, a co ósmy
- przeglądać serwisów pośrednictwa pracy. Z kolei z badań TNS OBOP wynika, że ponad połowa
psób korzystających z czatów i komunikatorów robi to w godzinach pracy - między 9 a 18.
Pomysłów na obijanie się w pracy jest jednak dużo więcej. - Jeśli ktoś chce i umie się ukrywać,
może siedzieć w necie cały dzień. Samo oglądanie spamu z filmikami i dowcipami od znajomych
zajmuje mi kilkanaście minut dziennie. A serwisy randkowe, czaty, grupy dyskusyjne, załatwianie
przelewów bankowych za domowe rachunki, polowanie na ciekawe towary na aukcjach... - mówi
Piotrek Batolski. Dla znudzonych firmą powstają setki serwisów oferujących zabawy pozwalające
„efektywnie marnować czas”.
Taki styl pracy to wina kultur organizacyjnych panujących w firmach - komentuje psycholog
Tatiana Ostaszewska-Mosak. - W wielu biurach rzetelna praca po prostu nie jest doceniana. Panuje
też moda na zostawanie po godzinach. Siedząc dłużej w pracy, czujemy się usprawiedliwieni i mało
skrępowani załatwianiem tu prywatnych spraw. Uznajemy, że pracodawca jest nam coś winien. Czy
obijanie się w pracy ma jakiś sens, w sytuacji gdy większość firm i tak rozlicza swoich pracowników
z zadań, a nie z przesiedzianych godzin w biurze? Zdaniem pracowników tak, bo szefowie często
nie są w stanie dokładnie określić, ile dane zadanie może zająć nam czasu.
KrzysztofSzczepaniak,
Przekrój, 20.10.2005

XII. Przeczytaj jeszcze raz tekst powoli i odpowiedz szczegółowo na następujące py
tania.
1) Co robi Wojtek Tamowicz w pracy do godz. 11.00, a co między 11.00 i 12.00?

2) W jaki sposób Piotr Batolski dorabia do pensji?
3) Dlaczego trudno nazwać Polaków pracoholikami, skoro spędzają w pracy więcej godzin niż
Amerykanie, Brytyjczycy i Niemcy?
4) Jakie pomysły na obijanie się w pracy podaje Piotrek Batolski?
5) Jak wyjaśnia psycholog przyczyny „efektywnego marnowania czasu” w pracy?
XIII. Zaznacz w łaściw ą odpowiedź zgodnie z informacjami zawartymi w tekście.
1. Wojtek Tamowicz rozpoczyna swój dzień pracy od

A) powitania kolegów w innych firmach.
B) uruchomienia komunikatora internetowego.
C) włączenia swojego komputera.
2. Około godz. 11.00 Wojtek Tamowicz

A) rozpoczyna pracę.
B) pozoruje pracę.
C) kończy pracę.
3. Piotr Batolski przychodzi do swojej firmy wcześniej niż dotąd, aby

A) zarobić więcej pieniędzy.
B) zdobyć więcej klientów.
C) zorganizować więcej konferencji.
4. Szef Piotra Batolskiego nie

A) wykonuje pracy w biurze.
B) kontroluje swoich pracowników.
C) wierzy swoim pracownikom.
5. Według OECD
A) Japończycy pracują dłużej niż Polacy.
B) Polacy pracują dłużej niż Czesi.
C) Czesi pracują dłużej niż Amerykanie.
6. W Polsce zjawisko cyberslackingu jest wciąż

A) nieznane.
B) lekceważone.
C) głośne.
7. Amerykanie
A) przerywają pracę średnio na dwie godziny dziennie.
B) próżnują w pracy średnio dwie godziny dziennie.
C) potrzebują na lunch w pracy średnio dwie godziny dziennie.

8. W Polsce jeden z głośniejszych procesów związanych z obijaniem się w pracy dotyczył
A) burmistrza, który umówił się na randkę ze swoja urzędniczką.
B) pracownika Ministerstwa Infrastruktur}', który został zwolniony z pracy.
C) urzędnika, który w czasie pracy był aktywny na forach internetowych.
9. Ankieta Justyny Adamczyk „Internet w pracy” wykazała, że

A) zdecydowana większość osób wykorzystuje w pracy Internet do celów prywatnych.
B) kilka procent osób nigdy nie korzystało w pracy z Internetu do celów prywatnych.
C) ponad połowa osób korzysta z czatów i komunikatorów w godzinach pracy.
1 j. Bumelowanie w pracy jest

A) stosunkowo łatwe.
B) wyjątkowo trudne.
C) pozbawione sensu.
kułu.
11Wojtek Tamowicz nie traktuje swojej pracy poważnie. P F

1 i Piotr Batolski nie ma nic wspólnego z giełdą. P F
3 Cyberlenie są przede wszystkim przedstawicielami wolnych zawodów. P F
-) Cyberslacking może spowodować, że firma zostanie zamknięta. P F
5 Na Zachodzie nie ma problemów ze zwalnianiem z firmy osób za
wykorzystywanie sieci do celów niezwiązanych z pracą, P F
o Większość Polaków korzysta z czatów i komunikatorów internetowych
nocą i wcześnie rano. P F
~ Cyberlenie mają coraz nowe oferty w sieci. P F
8) Za obijanie się w pracy w dużej mierze winę ponoszą przełożeni. P F
O becnie pracuje zarobkow o nieco p on ad połow a P olaków (5 4,1% ),

w tym 4 7 ,7 % to osoby zatrudnione w pełnym w ym iarze czasu, 3 ,8%
- w niepełnym , natom iast 2 ,6% aktywnych zaw odow o pracuje do
rywczo. W iększość zatrudnionych (6 2 ,8 % ) deklaruje zadow olenie
ze sw ojej pracy zaw odow ej, je d n a dziesiąta (1 0 ,8 % ) w yraża nie
zadow olenie, natom iast w ięcej niż co czw arty pracujący (2 6,4 % )
je s t średnio zadowolony, co św iadczy o am biw alencji odczuć w tym
w zględzie.
Życie zawodow e Polaków, CBOS, Warszawa, lu ty 2008

XV. Uzupełnij w każdej luce brakującą część wyrazu. Zawiera ona tyle samo liter, ile już
Klawiszologia lenia
Z/daniem polskich cyberslackerów w pracy można obi.......... się bezstresowo. Wystarczy z o r i e . . ' . . .
się, czy w pokoju nie siedzą donosiciele. Reszty można się szybko nauczyć. - Podstawa to korzy
stanie z klaw ............alt i tab. Pozwalają one przeskoczyć z jednej aplikacji do drugiej, na przykład
ze strony W WW do Worda, w którym mamy otwarty jakiś f ir ............ dokument. Ważne, by nie
otwierać jednoc............ zbyt wielu aplikacji, bo szybkie u der..............w klawisze alt i tab pozwala
przesk............tylko między dwoma ostatnio otwieranymi programami. B ęd ............. problem, jeśli
ostatnio otwierane aplikacje to dokumenty pryw ............- przestrzega Piotrek.
Zaawansowani cyberslackerzy korzy............z tak zwanych pan buttons. To nakł............. na In
ternet Explorern pozwalające jednym klikn ........... w specjalną ikonkę zneutralizować wszy.............
okna przeglądarki - tak by nie było ich widać nawet na p a ...........zadań. Często używane są też pro
gramy czysz..........całą historię naszych wędrówek po s i............ Frajdę sprawiają programy im it..........
dźwięk stukania w klawiaturę. Przydatne, g ...........pracujemy w księgowości, a chcemy uchr............
się przed głupią ciszą, jaka tworzy się przy surfowaniu po Internecie, do czego potrzebna jest jedy
nie myszka.
KrzysztofSzczepaniak,
Przekrój, 20.10.2005
Czy wiesz, że...?

P olacy są szczególnie krytyczni w obec przychodzenia do pracy po
spożyciu alkoholu. Zachow anie takie akceptuje jedynie dwóch na
stu badanych. Zdecydow anie negatyw nie oceniane je s t również
„załatw ianie’’ lekarskiego zw olnienia z pracy pom im o dobrego sta
nu zdrow ia - zgodę na takie postępow anie w yraża tylko 6% an
kietowanych. Co dziew iąty respondent (11% ) nie m a nic przeciw ko
spóźnianiu się do pracy, a m niej w ięcej co szósty ( 1 5 % -1 7 % ) uzna
je za dopuszczalne załatw ianie pryw atnych spraw lub „dorabianie”
w godzinach pracy oraz korzystanie z e służbow ego telefonu, faksu,
papieru bądź innych m ateriałów w celach prywatnych.
Etyka zaw odowa - opinie społeczne i faktyczne zachow ania pracowników, CBOS,
Warszawa, marzec 2007
XVI. Z poniższego artykułu usunięto sześć fragm entów (A -G ). Proszę wstawić je

w miejsce luk (1 -5 ), tak aby tekst stanowił logiczną całość. Przykładowo uzupełniono
lukę 0. Uwaga! Jeden fragm ent pozostanie niewykorzystany.

Straciłam głowę dla pracy
N i e wiadomo, kiedy kobiety wpadają w matnię. Interesująca praca, dobre perspektywy mobilizu-
ją do działania: dać z siebie wszystko, sprawdzić się w nowej roli. Gdy przełożeni powierzają nowe,
odpowiedzialne zadania do wykonania „na wczoraj", bez wahania dzwonią do męża: „Kochanie,
wróc| dzisiaj później, odbierz dziecko z przedszkola”.
10-D)
W kalendarzu nie ma już miejsca na dopisanie nowych spraw. To znak, że na przyszły rok trzeba
kupić większy kalendarz. O urlopie nie ma mowy. Kadry naciskają, ale natłok spraw nie pozostawia
nadziei. Może za miesiąc, dwa? Sąsiadka ma marną pensję. Koleżanka straciła pracę. To kolejne
dowody, że trzeba się starać.
Moja firma jest specyficzna - wymaga od ludzi więcej niż inne. Swoje zapracowanie traktują jako
misję, natomiast koleżanki, które o siedemnastej wychodzą z biura i mają resztę dnia dla siebie,
:o - ich zdaniem - osoby, którym nie udało się znaleźć ciekawej pracy lub które zrezygnowały
z własnych ambicji.
( 2 - ...)
Tak, pracoholizm to choroba, której objawy widać w pogarszających się relacjach z otoczeniem.
Osoby bliskie stają się denerwujące i niewyrozumiałe. Rodzice nie kryją pretensji z powodu rzad
kich telefonów i wizyt. Partner coraz częściej pozwala sobie na wygłaszanie uwag krytycznych,
dotyczących późnych powrotów.
Niezrozumiana, narażona na trudności ze strony innych pracoholiczka czuje się samotna. Nikt nie
może jej pomóc. Kto mógłby wykonać za nią tysiące zadań? Coraz częściej czuje się jak złapana
w pułapkę. Jest w sytuacji bez wyjścia. Pociesza się, że ten tydzień, miesiąc jest wyjątkowo trudny,
.de potem? Ale potem jest tak samo. Czuje się nieszczęśliwa. Czasem dostrzega to, że nie ma czasu
na odpoczynek.
Te pytania przypominają marzenia o tym, jak miało wyglądać własne życie. Rzut oka na życie
innych ludzi uświadamia pracoholiczce, że można robić jeszcze coś innego poza pracą. Przychodzi
moment załamania, zwątpienia. Zdarza się, że to najbliżsi zmuszają zapracowaną kobietę do prze
myśleń.
Katarzyna Korpolewska,
Claudia, 13.10.2004
A Często znajduje sobie własny azyl - Internet, piwo przed telewizorem, wypady z kolegami na
mecz lub romans. Zabiegana kobieta czuje się skrzywdzona. Skoro tak ciężko pracuje, on powi
nien przejąć część obowiązków domowych. Z jego punktu widzenia sytuacja wygląda inaczej:
ona zajęła się swoimi sprawami. Jej życie to praca. Nie ma dla niego czasu, więc on sam musi
wypełnić spędzane bez niej godziny.

B Nie chcą, aby ich życie przypominało pogoń i wieczną prowizorkę. Mają prawo oczekiwać, że
mama, żona znajdzie trochę czasu dla rodziny Nie chcą czekać na spokojniejszy okres w firmie.
Stracili cierpliwość i nadzieję.
C Pracoholizm jest swoistego rodzaju ucieczką od rzeczywistości. Zawody miłosne, problemy do
mowe stają się mniej dręczące, gdy można całkowicie pogrążyć się w pracy. Tak jak w przypadku
innych nałogów punktem zwrotnym może stać się poważny kryzys: niebezpieczeństwo rozpadu
związku, choroba, utrata pracy. Wtedy dopiero pojawia się refleksja: „Za czym tak gonię? Czy to
wszystko ma sens?”.
D Tempo rośnie. Pojawia się satysfakcja. Przepracowana sobota i niedziela okazały się inwestycją
w sukces. Udało się! Zadanie zostało ukończone na czas. Ale w poniedziałek czekają nowe wy
zwania.
E Ale one w coraz większym stopniu wypełniają nam życie. Co zrobić, by się w tym wszystkim
nie zatracić? Trzeba umieć powiedzieć: „Dość” - gdy obowiązków służbowych jest więcej, niż
można udźwignąć. Brać pełnymi garściami energię i wsparcie, które daje kochająca rodzina.
I uważać, by w codziennym kołowrocie nie stracić tego, co w życiu najważniejsze.
F Na poziomie odczuć psychicznych uzależnienie od pracy podobne jest do innych uzależnień.
Najbardziej charakterystyczną cechą jest zaprzeczanie. „Nie jestem pracoholiczką. Po prostu
taką mam pracę”. A choroba rozwija się.
G Pracoholiczki starają się bardzo. Ich celem staje się zarabianie pieniędzy, zdobycie i utrzymanie,
odpowiedniej pozycji zawodowej, realizacja strategii firmy. Praca jest wartością samą w sobie,
wypełnia całe dnie, zasłania inne problemy, zwalnia z przejmowania się sprawami toczącymi się
poza miejscem pracy.
XVII. Połącz słowa języka potocznego (1-10) z ich odpowiednikami w języku oficjalnym
(A -J).
1) wypompowany A) zmęczyć się

2) zielony B) zmęczony, wyczerpany zwłaszcza ciężką pracą
3) zmachać się C) zasiłek dla bezrobotnych
4) kuroniówka D) ciężka, wyczerpująca praca
5) orka E) pracować ciężko, intensywnie
6) fizol F) nic nie robić, leniuchować
7) cienki bolek G) niedoświadczony, niezorientowany
8) tyrać H) leniuch, próżniak, obibok
9) leser I) człowiek słaby w jakiejś dziedzinie
10) bomblować J) pracownik fizyczny
XVIII. Przygotuj z kolegą/koleżanką rozmowę kwalifikacyjną, w której uczestniczą pra

codawca i kandydat do pracy w dużej firmie. Pracodawca pragnie poznać kwalifikacje,
umiejętności i predyspozycje kandydata. Ubiegający się o pracę chce się natomiast
dowiedzieć szczegółów dotyczących jego obowiązków, wynagrodzenia, szans rozwo
ju i awansu itp.

x_X. Zredaguj odpowiedź do „Rubryki Porad Prawnych” w czasopiśmie dla pracodaw-
:c«v na pytanie dotyczące najskuteczniejszych sposobów zapobiegania i kontroli wy-
orzystyw an ia Internetu w godzinach pracy do celów prywatnych.
Kaflarze, kołodzieje, rym arze czy bedn arze m ają zn ó w pełne ręce
roboty. W raz ze wzrostem zam ożności rośnie zapotrzebow anie na
uprząż, siodła, wyroby kowalskie czy ręcznie w ytw arzane produkty
z gliny „R zeczpospolita” opisuje przykłady reaktyw ow ania zarzu co
nej działalności rzem ieślniczej dzięki napływ ow i zam ów ień z kraju
i zagranicy. N iektórzy podjęli n aw et wysiłek odtw orzenia daw nych
technologii m anufakturow ych z dobrym skutkiem i sukcesem na
rynku. R zem ieślnicy podkreślają jed nak, ż e popyt je s t na wyroby
dobrej jakości, za te m zrobione solidnie i z dobrego surowca.
www.gazeta.pl, 22.01.2007
XX. Wyszukaj informacje na tem at zanikających w Polsce zawodów, opisz jeden z nich
przedstaw argumenty za jego reaktywacją.
Czy wiesz, że...?
N ajw iększe zadow olenie z pracy daje Polakom odpowiednio wyso

kie w ynagrodzenie (8 5% badanych). N a drugim m iejscu uplasow ała
się dobra atm osfera w p r a c y - 62% . Trzecie co do liczebności w ska
zanie to pew ność zatrudnienia - 33% . Jeśli chodzi o m otywujące
dodatki do pracy, odpow iedzi respondentów są następujące: opła
cana p rze z firmę opieka m edyczna (55% ), finansowanie studiów,
kursów dodatkowych (34% ), udział w kursach językow ych (22% ),
udział w szkoleniach w ewnątrzfirm ow ych (23% ). C enim y też rzeczy
m aterialne: sam ochód służbow y (40% ), służbow y telefon kom órko
wy (21%o), a także w yjazdy turystyczne (38% ).
Polacy i praca, 26-28.10.2007, www.pbsdga.pl
Co najbardziej cenią w sw ojej p racy Twoi rodacy?

Krzyżówka z pracownikiem
1 1 3 6
VIII
) VI XI 5
1 3 XII
IX
4 II 4
5 V
IV
6 VII
7 XII II!
Poziomo:
1) obowiązkowy próbny okres pracy w celu uzyskania doświadczenia w jakiejś dziedzinie; praktyka
2) pozostający pod czyjąś władzą, podległy komuś; podkomendny
3) suma przeznaczona na koszty utrzymania pracownika w podróży służbowej
4) zasiłek wypłacany pracownikowi za okres choroby
5) pisemne lub ustne porozumienie się stron mające na celu ustalenie czegoś, zwłaszcza wzajemnych praw
i obowiązków
6) posada o obowiązkach i płacy stanowiących połowę pełnego etatu
7) wynagrodzenie za jeden dzień pracy
Pionowo:
1) udzielić komuś urlopu
2) godzina poza obowiązującym wymiarem czasu pracy; godzina dodatkowa, nadliczbowa
3) powierzenie komuś albo objęcie przez kogoś wyższego stanowiska, podniesienie do wyższej godności
4) czynności i zadania związane z piastowaniem jakiegoś stanowiska, urzędu itp.
5) wyjazd w sprawach służbowych
6) wykonać wyznaczoną pracę w zamian za jakieś świadczenia, korzyści, ulgi itp.; odrobić
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII XIII

Humor po polsku
•yka się dw óch znajomych:

dzie pracujesz? - pyta się jed en z nich.
igdzie.
co robisz?
ic.
o to masz fa jn e zajęcie.
ik, fa jn e to ono jest, tylko że konkurencja ogromna...
aj robotnicy na budowie rzucają monetę,

ik wypadnie reszka, gram y w karty - m ów i jeden.
[k wypadnie orzeł; idziemy na p iw o - dodaje drugi,
jak stanie na sztorc?
rudno, p ech to pech, w tedy zabieramy się do roboty.
pracy przyjm ują nowego pracownika:

ik długo był pan w poprzednim zakładzie?
rzy lata.
opuścił go pan wskutek wypowiedzenia?
Jie, dzięki am nestii!
zes zwolnił pracownika i na pożegnanie m ówi:

tfuszę panu wyznać, że był pan dla m nie
•syn: leniwy, bezczelny i niewdzięczny.
lu was pracuje?
Zmajstrem siedmiu.
4 bez majstra?
Bez majstra to nikt nie pracuje.

Czas wszystko odkryje,
czas złym jest powiernikiem.
Ju liu sz Słowacki (1809-1849),
p oeta , dram atopisarz
X. NIEŚMIERTELNE
MARZENIE
a) przekleństwo 1) sędziwy, czcigodny starzec; najstarszy żyjący przedstawiciel

jakiegoś środowiska
b) dobrodziejstwo 2) dobro wyświadczane komuś; dobry uczynek, przysługa, pomoc
c) dusza 3) według średniowiecznych poglądów alchemików tajemnicza
substancja pozwalająca zamieniać metale nieszlachetne w złoto
d) skokowy 4) ciało zmarłego człowieka
e) kamień filozoficzny 5) zrozumieć coś po dłuższej obserwacji, po namyśle, pojąć,
rozwiązać jakiś trudny problem
f) rozgryźć 6) w religii i filozofii niematerialny pierwiastek w człowieku,
ożywiający ciało i opuszczający je w chwili śmierci
g) zwłoki 7) niemający charakteru ciągłego; nagły, gwałtowny
h) patriarcha 8) przyczyna czyjegoś nieszczęścia
pogodzić się nad bożą iskrą

świadczyć w prawdziwość
powątpiewać z myślą
zapanować do okazji
pasować na czasie
zyskiwać o niedoskonałości
I. Połącz każdy czasownik z właściwym dopełnieniem.
pobić nieśmiertelnością
ulegać eliksir życia
obdarzyć starzeniu i zniszczeniu
wyprodukować wszelkie rekordy
doczekać kłopotów
przysparzać szczęśliwej chwili
129
1) złudzenie myśliciel ruina

2) zniszczenie wada kwatera
3) przeznaczenie katusze złuda
4) heros śmiałek bohater
5) mędrzec urojenie los
6) cierpienie mordęga mogiła
7) diabeł szatan niedoskonałość
8) ułomność kosmos dewastacja
9) wszechświat dola czart
10) grób uniwersum uczony
1) łaskawy, wielkoduszny, pomyślny, wspaniałomyślny

2) bezprawny, okrutny, bestialski, bezlitosny
3) nieubłaganie, rygorystycznie, bezwzględnie, oględnie
4) nieskończony, nieustanny, nietrwały, nieprzerwany
5) średnio, przeciętnie, standardowo, przewrotnie
6) zaledwie, raptownie, raptem, jedynie
7) niedoskonały, wadliwy, ułomny, niezłomny
8) nieuchronnie, definitywnie, diametralnie, nieodwołalnie
chwalebny, dokuczliwy, bezpieczny, perfekcyjny, uprzemysłowiony, wieczny, bezbolesny, ryzykow

ny, naganny, nierozwinięty, przemijający, niedoskonały
żywotność, analogia, eliksir, przekleństwo, iskra
1) Cesarzowa i damy dworu używały tajemniczego..........................młodości.

2) Mieliśmy tylko..........................nadziei, że nie wszystko jeszcze stracone.
3) Przedstawienie raz jeszcze potwierdziło..........................tego arcydzieła.
4) Mój sukces okazał się dla mnie tak błogosławieństwem, jak i .............................
5) Taki wniosek wysnułem przez..........................do własnych doświadczeń.
VIII. Uzupełnij podane zdania odpowiednim czasownikiem w czasie teraźniejszym.
powątpiewać, umykać, obdarza:. d or,u a ć. olednąć, brzydnąć, igrać, dorów nyw ać
130 NIEŚMIERTELNE MARZENIE

1) Ludzie, którzy prowadzą zdrowy tryb życia,..........................sędziwych lat.
2) Ona jest zawsze sceptyczna i ..........................we wszystkie moje pomysły.
3) Przy twoich wyczynach sukcesy innych zawodników wyraźnie.............................
4) Ludzkość od dawna niebezpiecznie..........................z klimatem.
5) Nie wszyscy..........................mnie takim zaufaniem jak ty.
6) W jej towarzystwie czas tak szybko........................... że nawet nie wiem, kiedy muszę wracać.
7) Twoje umiejętności kulinarne..........................umiejętnościom mojej mamy.
8) Te dziwaczne budowle powodują, że nasze miasto coraz bardziej.............................
A) moc nieczysta 1) w niego

B) po wsze czasy 2) na zawsze
C) weń 3) diabeł, szatan, zły duch
1) W lepiła..........................oczy i słuchała go z zapartym tchem.

2) Aby pokonać takiego rywala, musielibyśmy chyba wezwać . .
3) Marmurowy pomnik upamiętniał jego osobę..........................
X. Jak można interpretować tytuł artykułu „Nieśmiertelne marzenie”? Czy chodzi o ma
rzenie, które trwa wiecznie, jest przekazywane z pokolenia na pokolenie? Czy cho
dzi o marzenie o nieśmiertelności? Czy też możliwa jest jeszcze inna interpretacja?
O czym będzie artykuł, który przeczytasz?
XI. Przeczytaj szybko pierwszy akapit i porównaj swoje przypuszczenia odnośnie do

tematu artykułu wysunięte na podstawie tytułu z jego faktyczną treścią.
XII. Tylko pierwszy akapit artykułu (A) znajduje się na właściwym miejscu. Uporządkuj
pozostałe akapity (B -H ), tak by tekst stanowił spójną całość.
A Biblijni patriarchowie byli długowieczni. Adam miał żyć 930 lat, Noe 950, a wszelkie rekordy
pobiłby Matuzalem, dożywając 969 lat. Czy kiedykolwiek zdołamy im dorównać ? Nauka nie
pozostawia złudzeń. Gdyby ciało ludzkie nie ulegało starzeniu i zniszczeniu, należałoby zane
gow ać wszelkie prawa fizyki i chemii. Świadomość, ż ejest to niemożliwe, nie przeszkadza nam
jednak od dawna snuć marzeń o nieśmiertelności.
B Współczesna nauka nie tyle wydłuża życie, ile likwiduje przyczyny które je skracały. Nowe od
krycia rodzą nowe nadzieje, jak na przykład hibernacja, czyli zamrożenie ciała w ciekłym azocie.
Nie ma żadnej pewności, że powrót do życia kiedykolwiek nastąpi. A gdyby nawet tak się stało,
to czy człowiek przebudzony w innej epoce potrafiłby się w niej odnaleźć?
NIEŚMIERTELNE MARZENIE 131

C Nieuchronnie nasuwało się więc pytanie, czy tymi dobrodziejstwami nie mogliby się podzielić
z ludźmi? Wyobraźnia podpowiadała, że tak. Nawet mędrcy, którzy powątpiewali w prawdzi
wość mitów, wierzyli w istnienie Wysp Szczęśliwych, których mieszkańcy dożywają tysięcy lat
bez chorób i cierpienia. Im jednak lepiej poznawano świat, tym mniej pozostawało w nim miej
sca na złudzenia.
D Wymarzona nieśmiertelność nie musi być wcale dobrodziejstwem. Obdarzeni nią wybrańcy
szybko przekonaliby się, że może stać się wręcz przekleństwem. Ich życie byłoby przecież śmier
telnie nudne i smutne, co kilkadziesiąt lat traciliby wszystkich bliskich, wciąż na nowo musie
liby zakładać rodziny, oswajać się z osiągnięciami kolejnych rewolucji technicznych, zdobywać
wymagającą coraz to innych kwalifikacji pracę, a na upragnioną emeryturę czekać milion albo
i więcej lat. Czy więc naprawdę warto?
E Ludzie próbowali więc rozgryźć tajemnicę nieśmiertelności także na własną rękę, nie korzystając
z pomocy sił nieczystych. Działania szły w dwóch kierunkach - szukania gotowych przedmio
tów, które same z siebie mają moc przedłużania życia, lub ich stworzenia. Trud samodzielnego
wyprodukowania eliksiru życia podejmowali alchemicy. Według nich w niedoskonałej materii
została uwięziona boska iskra. Gdyby udało się nad nią zapanować, człowiek posiadłby środek
przezwyciężający wszelkie ułomności - również chorobę i śmierć. Kluczem do odkrycia naj
większej tajemnicy był kamień filozoficzny. Próbowano go wytworzyć, mieszając w różnych
proporcjach rtęć i siarkę oraz przeróżne dodatki, od ołowiu po krew. Efekty były najczęściej
odwrotne do zamierzonych, gdyż większość używanych substancji miała właściwości toksyczne
i zamiast wydłużać, skracała życie.
F Najnowszy pomysł na nieśmiertelność to przeniesienie zawartości mózgu do rzeczywistości wir
tualnej, w której nie podlegałaby procesom zniszczenia. Ponieważ o tym, kim jesteśmy i co
czujemy, nie decydują nogi czy żołądek, lecz świadomość, to ją należałoby uwieczniać po wsze
czasy. Przepis ten wydaje się całkowicie absurdalny, jednak jego entuzjaści odwołują się do ana
logii między mechanizmem działania mózgu i komputera. Ich zdaniem w przyszłości będzie
można kopiować mózg tak jak dziś twarde dyski.
G Już w epoce kamiennej ludzie nie mogli pogodzić się z myślą, że śmierć jest kresem ich egzy
stencji. Gdyby było inaczej, nie umieszczaliby w grobach przedmiotów, które miały pomagać
zmarłym w pośmiertnej wędrówce. Nie układaliby zwłok w kierunku wschodzącego słońca,
które gasnąc wieczorem, o świcie odradzało się do nowego życia. Wierzyli, że taki sam cykl jest
przeznaczeniem człowieka. Wpisana weń konieczność umierania świadczyła jednak o ludzkiej
niedoskonałości. Prawdziwa i bezbolesna nieśmiertelność była zastrzeżona dla istot wyższych
- bogów, duchów, herosów.
H Inaczej życie wieczne traktują wielkie religie, według których wszystko, co materialne musi
przeminąć, a trwała i wieczna jest jedynie dusza. Skoro Bóg obiecał wieczne życie dopiero po
śmierci, zwracanie się do niego z prośbami o nieśmiertelność na tym świecie byłoby czynem
nagannym. Ale pozostawał jeszcze diabeł. Igranie z mocą nieczystą przynosiło doraźne korzyści,
było jednak bardzo ryzykowne, a ceną za uratowanie ciała mogła być utrata duszy.
Kazimierz Pytko,
Focus nr 4/2005
NIEŚMIERTELNE MARZENIE
XIII. Przeczytaj uporządkowany artykuł jeszcze raz i zaznacz właściwą odpowiedź
zgodnie z zawartymi w nim informacjami,
1. Marzenia o nieśmiertelności snujemy wbrew

A) zasadom nauki.
B) przykładom z Biblii.
C) naszym złudzeniom.
2. W epoce kamiennej umieszczano w grobach przedmioty dla

A) istot wyższych.
B) osób zmarłych.
C) gasnącego słońca.
3. Ludzie wierzyli w istnienie Wysp Szczęśliwych, ponieważ

A) dożywali późnej starości.
B) pozbawieni byli złudzeń.
C) pragnęli dorównać bogom.
4. W wielkich religiach
A) należy prosić Boga o nieśmiertelność.
B) tylko dusza ma zapewnioną nieśmiertelność.
C) o nieśmiertelności decyduje diabeł.
5. Kamień filozoficzny bardzo często

A) wydłużał ludzkie życie.
B) skracał ludzkie życie.
C) pokonywał ludzkie ułomności.
6. Hibernacja stanowi
A) powrót do życia w nowej epoce.
B) likwidację przyczyn śmierci.
C) nową nadzieję na przedłużenie życia.
7. Przeniesienie mózgu do rzeczywistości wirtualnej sprawiłoby, że można by

A) powielać go jak twardy dysk.
B) uwieczniać jego znaczenie.
C) uruchomić go analogowo.
8. Nieśmiertelność może okazać się przekleństwem, ponieważ ludzie nie

A) mieliby zapewnionych emerytur.
B) poznawaliby nowych technologii.
C) cieszyliby się wiecznym życiem.

kułu.
1) Biblijni patriarchowie byli nieśmiertelni. P F

2) W epoce kamiennej wierzono, iż człowiek nie musi umierać. P F
3) Z czasem ludzie przestawali wierzyć w istnienie Wysp Szczęśliwych. P F
4) Układ z szatanem przynosił tylko tymczasowe zyski. P F
5) Eliksir życia nigdy nie został odkryty. P F
6) Współczesna nauka eliminuje przyczyny śmierci. P F
7) Wykorzystując podobieństwa w funkcjonowaniu mózgu i komputera,
próbuje się zapewnić człowiekowi nieśmiertelność. P F
8) Osiągnięcie nieśmiertelności może się zwrócić przeciw człowiekowi. P F
XV. Uzupełnij w każdej luce brakującą część wyrazu. Zawiera ona tyle samo liter, ile już
Zagadki czasu
Podstawowy parametr wszechświata czy tylko tło, na którym wszy. słb? . . się rozgrywa? Czy można
go prześ P&H0. .? Można „mieć czas na wszystko” albo „zupełnie nie mieć czasu” - z a ..............
posiadać go, przechowywać i zużywać niczym zapas wody. Można powiedzieć coś „w złą god.......... ”
albo doczekać „szczęśliwej chwili” - jakby czas był władcą, rozdającym jednym nagany, a innym po
chwały. Można także czynić coś „we właś...........czasie”, jakby tuż za rogiem pan czas - obw............
sprzedawca, oferował niezliczoną liczbę ubrań, które będą mniej lub bardziej paso...........do okazji.
Czas jest okrutny, bo sprawia, że człowiek się sta r.............. brzydnie i umiera, a zarazem łaskawy,
bo prze.............„leczy rany”. Czas „płynie” nieubłaganie, choć brzegów jego rzeki n i ...............nie
widział. Czas „umyka”, choć nie wiadomo przed k ........... i dlaczego. A mimo to niektórzy potrafią
„zys............na czasie”.
Wszystkie te codzienne paradoksy b le ............. w obliczu kłopotów, jakich czas przys...............
filozofom i uczonym. Czy jest niesko...........? A jeśli skończony, to kiedy się zaczyna i gdzie jest jego
k r ...........? Jak powstał? Czy wszędzie i dla wszystkich płynie jednakowo? Jest liniowy, czy powtarza
się cyklicznie? Jak go właściwie m ie............? Czy to czas jest czwartym wymiarem?
Piotr Gociek,
Focus nr 1/2006
XVI. Z poniższego artykułu usunięto 8 zdań (A -l). W pisz je w odpowiednie luki, tak aby
tekst tw orzył logiczną całość. Pierwsza luka została uzupełniona jako przykład (1 - E).
A) którzy wtedy mieli 65 lat, mają szanse dożyć 83. urodzin

B) nadal co roku wydłuża się o trzy miesiące
C) którzy średnio dożywali 45 lat

D) że przeciętna długość ich życia zwiększy się do 8” lat
E) że n ie m a g ó rn ej gra n icy wieku człowieka
F które w najbliższych latach przyjdzie na świat w USA i Europie
G) którzy mieli znaleźć czarodziejskie ziele zapewniające nieśmiertelność
H) przeciętna długość życia zwiększała się w tym czasie coraz szybciej
I ale część populacji dożywała 35-40 lat
Wiecznie młodzi do 2150
Dlaczego człowiek podobnie jak żółw nie mógłby żyć 180 lat? - pyta prowokacyjnie prof. Tom
Kirkwood z University of Newcastle, autor wydanej niedawno w Polsce książki „Czas naszego ży-
cia”. Jeden z najbardziej znanych badaczy starzenia się uważa, (1 - E), bo nasz organizm zachowuje
zdolność powrotu do zdrowia i naprawy uszkodzeń nawet w podeszłym wieku.
a’ połowie XIX wieku ludzie żyli średnio zaledwie czterdzieści lat, najbardziej „długowieczni” byli
•v-edy Szwedzi, (2 - ...). Od tego czasu średnia długość życia wzrosła aż o 40,3 roku i (3 - ...).
’ krajach uprzemysłowionych wynosi już 80 lat. Japonki żyją średnio nawet 85 lat i nic nie wska
zuje na to, że ludzie osiągnęli kres długowieczności. Co drugie dziecko, (4 - ...), powinno dożyć stu
^at, a część z nich, jak prognozują demografowie, dożyje nawet 2150 r.
T epoce kamiennej, 30 tys. lat temu, nastąpił skokowy wzrost żywotności naszych przodków. Prze
J
zorna długość życia prawdopodobnie nie przekraczała jeszcze 18-20 lat, (5 - ...). Oprócz dzieci
. ich rodziców pojawiło się wtedy trzecie pokolenie ludzkiej społeczności - dziadków i babć - co
zDiega się z początkiem rozwoju cywilizacyjnego.
Od tego czasu przeciętna długość życia Homo sapiens stale się wydłuża. W starożytności, w czasach
ezusa Chrystusa, wynosiła 22 lata, w średniowieczu wzrosła do 33 lat. Druga połowa XX wieku
zo demograficzna eksplozja stulatków, (6 - ...). W 1997 r. ośrodek badania długości życia CMI
•v Londynie prognozował, że w najbardziej rozwiniętych krajach mężczyźni, (7 - ...). Teraz się
z-rzewiduje, (8 - ...), a za 10 lat po raz pierwszy przekroczy 90 lat.
Zbigniew Wojtasiński,
L Wprost, 26.12.2005

Polscy stulatkowie nigdy nie byli otyli. Z aw s ze je d li dużo w arzyw
i owoców, a niew iele m ięsa i tłuszczów zw ierzęcych. N ie stronili
od alkoholu, niektórzy całe życie popalali papierosy. Z a w s ze ciężko
pracowali. N ie poddaw ali się je d n a k i potrafili stawić czoło p rze
ciwnościom losu - taki obraz życia najstarszych seniorów wyłania
się ze w stępnej analizy wyników program u „Środowiskowe i g en e
tyczne czynniki w arunkujące długow ieczność polskich stulatków ”.
W Polsce żyje niecałe dwa tysiące stulatków. Najstarszy, który
zgodził się na udział w program ie, m a 111 lat. N ajw ięcej m ieszka
ich w daw nych w ojew ództw ach krakowskim , w arszawskim , radom
skim, białostockim i katowickim.
Polscy matuzalemowie, Wprost nr 34/1999

XVII. Przygotuj z kolegą/koleżanką dyskusję, w której toczycie spór o nieśmiertelność
człowieka. Jeden z jej uczestników podaje argumenty świadczące o jej korzyściach
dla człowieka, drugi przekonuje o problemach związanych z naszą nieśmiertelnością.
Spróbujcie znaleźć najbardziej korzystne rozwiązanie tego sporu.
XVIII. Zredaguj zestaw podstawowych rad dotyczących stylu życia człowieka, który za
pewniłby mu doczekanie późnej starości przy zachowaniu zdrowia i pełnej aktywności
życiowej.
Czy wiesz, że...?
Z a kres m łodości i p oczątek wieku dojrzałego P olacy uw ażają wiek

3 5 lat i trzech miesięcy. Próg starości wynosi według nich 61 lat
i osiem miesięcy. Z a najbardziej życzliw e wobec seniorów u zn aw a
ne są trzy kręgi społeczne - rodzina (dobrze czuje się w niej 79%
starszych osób), sąsiedzi (68% ) i wspólnota parafialna (64% ). N a
uśm iech i ciepłe słowo w sklepie i byłym m iejscu pracy m oże ju ż
liczyć niecała połow a badanych. N atom iast w pozostałych środo
wiskach p rze w aża obojętność i niechęć. Z najm niej sym patycznym
podejściem starsi P olacy spotykają się w środkach kom unikacji
publicznej, na ulicy oraz w urzędach i placów kach służby zdrowia.
Jedynie co czw arty b ad an y uw aża, że m oże liczyć na przychylność
m łodego pokolenia. Tyle sam o je s t zdania, że w je g o środowisku
ludzie starzy spotykają się z brakiem zainteresow ania, obojętnością
i niechęcią.
Czy zm ienia się stosunek Polaków do starości?, CBOS, Warszawa, lu ty 2007
Jaki je s t stosunek do osób starszych w Twoim kraju?

Poziomo:
1) poważny wiekiem, podeszły w latach, stary
2) ceremonia grzebania, składania do grobu zmarłych
3) przeżyć, przetrwać do pewnego czasu, żyć aż do jakiejś chwili
4) liczba zgonów w ciągu roku w stosunku do ogółu ludności żyjącej na danym obszarze
5) srebrzyste, białoszare zabarwienie włosów wskutek braku barwnika, objaw starzenia się
6) mający duży zasób sił biologicznych, pełen energii, werwy; aktywny, czynny, rzutki
Pionowo:
1) taki, przed którym nie można się uchronić, od którego nie ma ucieczki; nieunikniony, niechybny
2) długo żyjący, długo trwający
3) zaopatrzenie pieniężne przysługujące dożywotnio pracownikowi po przepracowaniu określonej liczby
lat i po osiągnięciu określonego wieku
4) kij drewniany lub pręt metalowy, na końcu zagięty albo zakończony rączką służący do podpierania się
5) zostać przy życiu dłużej od kogoś
6) kobieta w podeszłym wieku
1 i

Humor po polsku
- Przepraszam babciu - zadyszany przechodzień zatrzymuje starszą panią - w jak i sposób m ogę jak
najszybciej dostać się do szpitala...
- Powiedz pan do m nie jeszcze raz „babciu”...
Kowalski z żoną radzą babci, żeby trzymała język za zębami.

- N ajpierw mi j e wstawcie! - obruszyła się babcia.
Sędziwa pani, która ju ż wkrótce będzie obchodzić swe setne urodziny, rozmawia z lekarzem:
- Drogi doktorze, przywykłam ju ż do tego, że pan się mną opiekuje. M artwi m nie tylko to, kto będzie
m nie leczył, gd y pan odejdzie ju ż z tego świata...
Na cmentarzu rozmawia dw óch mężczyzn w podeszłym wieku:

- Ile masz lat? - pyta jeden.
- Osiemdziesiąt, a ty?
- Dziewięćdziesiąt.
-Eee... To tobie nie opłaca się do dom u wracać.
- Tato, jaka jest różnica między czarodziejką a czarownicą?

- M niej w ięcej 20 lat.

Gdy w Palmową Niedzielę słońce świeci,
będą pełne stodoły,beczki i sieci
XI. PALMY SIĘGAJĄ
DO NIEBA
I. W yszukaj odpowiednie objaśnienia podanych słów.
a) popiół 1) gałązka wierzby pokryta kwiatostanem w kształcie wiotkiego kłosa

b) pióropusz 2) pęk, kita czegoś, np. liści, zwykle noszony jako ozdoba przy hełmie,
kapeluszu itp.
c) upleść 3) drzewo lub krzew o podłużnych wąskich liściach i kwiatach
zebranych w bazie
d) wierzba 4) połączyć ze sobą długie, cienkie elementy przekładając, przeciągając
na przemian jeden przez drugi, trzeci itd.
e) smagać 5) nadawać czemuś charakter sakralny przez modlitwę i pokropienie
wodą święconą
f) kotka 6) przedmiot wykonany ręcznie
g) rękodzieło 7) uderzać biczem, rzemieniem itp.
h) święcić 8) szary proszek pozostający po spaleniu czegoś
koryto na emeryturze
droga z bibułki
mechanik na najpiękniejszą palmę
ozdoby do pojenia bydła
zasługi do kościoła
konkurs w propagowaniu sztuki
III. Połącz każdy czasownik z właściwym wyrażeniem przyimkowym.
wzbijać się w dzieło sztuki

przekształcać na widok
zatknąć do lotu
wstawić ze zmartwychwstaniem
kojarzyć się do wody
wiwatować za świętym obrazem
141
1) wstążka rzemień przybysz

2) słup wierzch składka
3) igrzyska tasiemka zamiejscowy
4) sitowie pal kolumna
5) pasza puchary oczeret
6) kwesta obrok praktykujący
7) awers karma zbiórka
8) bat zawody aksamitka
9) wierny front szuwary
10) przyjezdny bicz wierzący
1) swawolny, samotny, figlarny, psotny

2) żwawy, wartki, żmudny, prędki
3) niepodległy, niezależny, niezawisły, niezdatny
4) zmyślony, wymyślny, osobliwy, wyszukany
5) ozdobny, koronacyjny, dekoracyjny, zdobniczy
6) zaszyty, wyszyty, schowany, ukryty
7) wysmukły, szczupły, wysoki, smagły
8) dumny, wyniosły, chromy, chełpliwy
9) ludowy, ludzki, plebejski, wsiowy
10) symboliczny, przenośny, przesadny, umowny
bibuła, trzcina, orzeł, rewers, rekwizyt
1) Szminka pozostaje nieodłącznym............................ większości kobiet.

2) N a ............................ karty umieszczony był tekst reklamowy.
3) Dekoracje uzupełniały kwiaty wykonane z kolorowej................................
4) Sztandar zdobił stylizowany wizerunek............................ na białym tle.
5) Dzikie kaczki uwiły gniazda w ............................... nad brzegiem jeziora.
wiwatować, w yw odzić się. spł) u ać, sterczeć, siać, ściąć, uświetnić, oplatać
1) Arkady............................ dzika latorośl.

2) Zanurzył się po szyję, tak że znad w ody............................ mu tylko głowa.
3) Po ogłoszeniu wyników wszyscy.................................na cześć zwycięzcy.
4) Uroczystość............................ występy najlepszych zespołów ludowych z naszego regionu.
142 PALMY SIĘGAJĄ DO NIEBA

5) Wykąpaliśmy się w potoku, który............................ ze stoku góry.
6) Wielu kurierów wojennych............................ z Podhala.
7) Kiedy mój ojciec orał ziemię, ja szedłem za pługiem i ............................ ziarno.
8) Nie tylko powyrywaliśmy chwasty, ale także............................ spróchniałe drzewo w ogrodzie.
VIII. Przeczytaj podane zdania i wyjaśnij znaczenie podkreślonych w nich wyrażeń.
1) O północy nasze miasto ciągle jeszcze tętni życiem, na pewno nie będziesz się tutaj nudzić.
2) Jej kolorowa kreacja przyciągała oczy wszystkich uczestników balu.
3) Niewiele wiadomo o pochodzeniu tego święta, jego początki giną w mrokach czasu.
IX. Przeczytaj artykuł szybko i określ jednym wyrazem, do czego odnoszą się podane
liczby. Przykładowo określono dwie liczby.
500 k m .............. 6i
I X .“# . ............ 150
1 1 .................. 2
1 0 ....................... 19
3 2 ........................ 13
1929 ................... 10
Mała, cicha wieś Łyse zaszyta w Puszczy Zielonej w Niedzielę Palmową tętni życiem. W bar
wnych ludowych strojach zjeżdżają się Kurpie z całej okolicy. Zjawiają się setki turystów ciekawych
regionalnego obyczaju. Na polanie koło Gminnego Ośrodka Kultury wyrasta kolorowe miasteczko
dużych namiotów i przyczep samochodowych. Przed główną mszą o godzinie 12.00, spod drew
nianego kościółka rusza uroczysta procesja. Kobiety i mężczyźni niosą w niej ponad sto palm.
A palmy są to niezwykłe - sięgają wysoko, do nieba. Przyciągają oczy żywą zielenią, kolorowymi
kwiatami, długimi wstążkami i ozdobami z bibułki.
Tego samego dnia 500 kilometrów na południe, na Podbeskidziu - w Nowym Sączu, Rabce,
Lipnicy Murowanej, Tokarni czy Podegrodziu - wierni niosą w procesjach także niezwykle wyso
kie i kolorowe palmy. By je zrobić jak należy, jeden z mistrzów w tej sztuce, Franciszek Szkaradek
: Nowego Sącza, zbiera trzcinę już w sierpniu i we wrześniu. Palma ma znaczenie symboliczne.
W Arabii, Afryce i Polinezji to drzewo życia. Starożytni Grecy uważali ją za słońce i światło, a dla
Rzymian była godłem igrzysk. Różdżki palmowe w pierwszy dzień żydowskiego Święta Szałasów
symbolizują radość i wesołość. Dla chrześcijan są alegorią radości i triumfu, symbolizują gałązki,
którymi witano Chrystusa wjeżdżającego do Jerozolimy. Od IX wieku przyjął się zwyczaj święcenia
palm w kościele.
Palmy najczęściej kupujemy gotowe, ale w kilku regionach Polski nadal robi się je samemu.
Choć przecież i te zwykłe, kupowane na targu, są rękodziełem. Tradycyjne - to bukiet z bazi ozdo
biony świeżą zielenią. Tylko na Podkarpaciu i Kurpiach przetrwał obyczaj robienia innych, niezwy
kle oryginalnych palm - bardzo wysokich „słupów”. Tam też najbarwniejsze są procesje.
Kurpie wierzą, że dzięki długim i smukłym palmom ich dziec: będą rosły wysokie i proste, więc
robią je nawet 11-metrowe. Ale rekordy wysokości padają na Podkarpaciu. Rok temu władze No
PALMY SIĘGAJĄ DO NIEBA 143

wego Sącza zamówiły u kobiet ze wsi Podegrodzie palmę dla uświetnienia procesji. Przygotowały
wysoką na 10 pięter, czyli 32-metrową. - W Nowym Sączu konkursy na najpiękniejszą palmę
organizowane są od kilkudziesięciu lat. W kronice znalazłem zdjęcie z 1929 roku, ale nie wiem, czy
był to pierwszy konkurs - mówi ksiądz prałat Stanisław Lisowski z parafii św. Małgorzaty.
Palmy 16-, 18-metrowe od lat robią w Nowym Sączu bracia Franciszek i Jan Szkaradkowie. 61-
-letni Franciszek terminował u mamy, która robiła dla niego małe palmy. Teraz pomaga mu siostra,
Maria Borzęcka, która co roku wyczarowuje z bibułki 150 kwiatków, pierze, prasuje wstążki, zdobi
całą palmę. Oboje pracują 2 dni od rana do wieczora. Wcześniej zacząć nie mogą, bo palma musi
mieć świeżą wiosenną zieleń. - Robię je na chwałę Bogu i dla uciechy ludzi - mówi mistrz Franci
szek Szkaradek, mechanik kolejowy na emeryturze. Do robienia palm namówił młodszego brata,
hydraulika z pobliskiego Rdziostowa. W Nowym Sączu albo Franciszek, albo Jan Szkaradkowie
co roku zdobywają nagrodę. Franciszek dumny jest też z bratanka, 19-letniego Piotra, który na
procesji w swojej parafii niósł własną 13-metrową palmę.
Według tradycji palma poświęcona w kościele ma specjalną moc. Wiele osób po mszy połyka
kotki z bazi - wierzą, że trzy chronią od chorób gardła na cały rok, jedna pomaga na ból głowy. Na
wschodzie i południu Polski po nabożeństwie ludzie dotykają się palmami - przekazują sobie ich
życiodajną moc. I na Kurpiach, i na Podbeskidziu charakterystyczne style bogatego zdobienia palm
przekazuje się z pokolenia na pokolenie. We wsi Baba, 10 kilometrów od Łysych, robi je Stanisława
Niedźwiedzka, jej córka Zofia, a i wnuczka próbuje swych sił. W podbeskidzkiej wsi Lipnica Mu
rowana w rodzinie Kulasów palmy zaczął robić dziadek Franciszek, nauczył syna Ryszarda, a dziś
i jego wnuk Irek robi piękne „słupy”. To dzięki nim, ludziom pielęgnującym tradycyjny obyczaj,
zwykłe gałązki przekształcają się w dzieła sztuki.
Palmy buduje się na długiej żerdzi. Jest nią młoda sosna lub jałowiec. Należy drzewko ściąć
wcześniej, bo świeże i mokre byłoby za ciężkie do niesienia w czasie procesji. Ostatnie gałęzie się zo
stawia, one tworzą czub. Na Podkarpaciu czub musi być okazały, jak pióropusz. Tworzą go wymyśl
ne kwiaty i sitowie, często bywa w kształcie krzyża. Spływają z niego kolorowe wstążki. Głównym
motywem ozdobnym jest trzcina. Zbiera się ją już we wrześniu, bo nie może być przekwitnięta. Do
wysokich żerdzi przyczepia się bazie i jedlinę. Kurpie oplatają pień jedną leśną rośliną, cisem, tują
lub borówką, ale tradycja nie pozwala mieszać ich ze sobą. Nie umieszczają też na czubie wielkich
pióropuszy.
Do tej pory na Podkarpaciu palma ma dla rolników magiczne znaczenie. Stanisław Paprota
z Lipnicy Murowanej - tak jak większość jego sąsiadów - po procesji kawałki poświęconej pal
my dodaje do paszy zwierzętom. Jeszcze długo po Wielkanocy przyjezdnych zadziwia widok pól,
z których sterczą małe krzyżyki. Zrobione są z wiklinowych witek palmy
- W Niedzielę Wielkanocną lub lany poniedziałek gospodarz, głowa rodziny, wbija je w pole.
By dobrze urosło żyto, dodaje do krzyżyka tatarak z palmy, gdy ma siać pszenicę - bazie. A w lany
poniedziałek rolnicy Podbeskidzia święcą palmą zaorane pole, by zapewnić sobie dobre żniwa - wy
jaśnia etnograf, dr Barbara Ogrodowska z Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie.
Palmy zatknięte za świętym obrazem mają strzec dom od złego, a umieszczone na dachu - od
ganiać pioruny Nie wolno ich wyrzucić - można tylko spalić. Popiołem z nich posypuje się głowy
w Środę Popielcową. Tego samego dnia zrywa się gałązki wierzby na nową palmę. Wstawione do
wody wypuszczą listki i pokryją się baziami przed Wielkanocą.
Krystyna Baranowska,
Przegląd Reader’s Digest nr 4/1997

X. Przeczytaj artykuł jeszcze raz powoli i wyjaśnij dokładnie, co oznaczają podane
w ćwiczeniu IX liczby. Na przykład:
500 km - odległość wsi Łyse od Nowego Sącza, Rabki, Lipnicy Murowanej, Tokarni czy Podegrodzia
LX wiek - początek zwyczaju święcenia palm w kościele
XI. Podkreśl w artykule zdania, w których można znaleźć odpowiedzi na następujące

pytania.
1) Dlaczego palmy niesione w uroczystej procesji we wsi Łyse są tak niezwykłe?

2) Co symbolizują palmy w różnych kulturach i religiach?
3) Dlaczego Kurpie robią długie i proste palmy?
4) Dlaczego wiele osób połyka po mszy kotki z bazi?
5) Czym różni się czub palmy wykonanej na Podkarpaciu i na Kurpiach?
6) Co należy zrobić z wykorzystanymi palmami?
XII. Przeczytaj dokładnie podkreślone zdania jeszcze raz i sformułuj na ich podstawie
odpowiedzi na pytania postawione w ćw. XI, możliwie własnymi słowami.
XIII. Zaznacz właściwą odpowiedź zgodnie treścią artykułu.
1. Wieś Łyse
A) ożywia się przed Wielkanocą.
B) posiada ponad 100 palm.
C) przyciąga osoby spragnione spokoju.
2. Przygotowania do procesji palmowej rozpoczynają się

A) w Niedzielę Palmową.
B) zimą.
C) latem.
3. Polacy najczęściej
A) robią palmy sami ręcznie.
B) kupują palmy wytwarzane fabrycznie.
C) kupują palmy robione ręcznie.
4. W Nowym Sączu wybiera się palmy

A) najdłuższe.
B) najładniejsze.
C) najoryginalniejsze.
5. Dla rodziny Szkaradków robienie palm stanowi

A) tradycję rodzinną.
B) sposób zarabiania na życie.
C) rodzaj wypoczynku.

6. Ludzie dotykają się nawzajem palm am i, gdyż wierzą, iż w ten sposób
A) zapewnią sobie specjalną siłę.
B) pozbędą się najgorszych grzechów.
C) zatrzymają swoją młodość.
7. Drzewo na palm y ścina się wcześniej, aby było

A) świeże.
B) lekkie.
C) młode.
8. Urodzaj żyta zapewniają wbite w pole krzyżyki palmowe, które przyozdobione są

A) baziami.
B) tatarakiem .
C) jedliną.
kułu.
1) Turyści ciekawi regionalnego obyczaju łatwo trafiają do wsi Łyse. P F

2) Na Podkarpaciu i Kurpiach robi się obecnie inne palmy niż w przeszłości. P F
3) Najdłuższe palmy robi się na Podkarpaciu. P F
4) Franciszek Szkaradek nauczył się robić palmy od swojej siostry. P F
5) Palmy nabierają specjalnej mocy, jeżeli ludzie się nimi nawzajem dotykają. P F
6) Pień palmy kurpiowskiej nie może być oplatany różnymi roślinami leśnymi. P F
7) Gospodarze na Podkarpaciu karmią swoje zwierzęta resztkami
poświęconej palmy. P F
8) W Środę Popielcową wypuszczają listki nowe palmy. P F
XV. Uzupełnij tekst słowami z ramki. Przykład poprawnego uzupełnienia pokazuje

pierwsza luka. Uwaga! Dwa słowa pozostaną niewykorzystane.
kwestą, obrzędy, chowały, oblewania, należała, gonili, uplecionymi, brak,

przebraniach, zwyczajem, po, połączone, swawolna, darmo, wylewali, dla, świątecznego
W całej Polsce Poniedziałek Wielkanocny jest przede wszystkim dniem wesołości i swawoli.
Najważniejszym i najbardziej znanym ^ y ^ J . eVł. jest oblewanie się wodą, czyli śmigus-dyngus. Na
zwa ta oznaczała kiedyś dwa zupełnie różne..................... . których początki giną w mrokach czasu.
Śmigusem zwano zwyczaj......................wodą, głównie dziewcząt na wydaniu i młodych kobiet,
a także smaganie się zielonymi gałęziami i witkami wierzbowymi lu b ........................z nich bata
mi (był to tzw. śmigus zielony). Natomiast dyngusem zwano pochody młodzieży męskiej, często
w .......................i z różnymi rekwizytami (np. z traczykiem, z barankiem, z kurkiem dyngusowym),
połączone zawsze z wesołą świąteczną.......................- wypraszaniem darów, przede wszystkim jaj
wielkanocnych i ..................... jadła.
Z czasem obrzędy te zostały.................. pod wspólną nazwą śmigusa-dyngusa (zwanego także śmi-
gurtem lub śmigustem) i zdominowane przez polewanie się wodą. Jest to ....................i niepozbawio-

na zalotów zabawa młodzieży, od wieków praktykowana we wszystkich stanach. Nie n a ...................
więc Poniedziałek Wielkanocny nazywany jest również lanym poniedziałkiem.
W tej zabawie inicjatywa należy zwyczajowo do chłopców, którzy na ładne, żwawe i łubiane dziew
częta ................... całe konwie i wiadra wody, a nawet pławili je w stawach, sadzawkach i korytach do
gojenia bydła. Dziewczyny.....................się i uciekał}' z piskiem przed śmigurciarzami, ale w gruncie
rzeczy były zadowolone. Im więcej wody wylano na pannę, tym większy był.................... niej honor.
Znaczyło to bowiem, że dziewczyna ma powodzenie i tzw. wzięcie. Prawdziwym zmartwieniem
był natomiast......................śmigurciarzy, suche ubranie i włosy. Nie było więc końca szamotaniu,
śmiechom, gonitwom i piskom. Nieprzerwanie, całymi strumieniami, lała się woda.
www.wspolnota-polska.org.pl
Czy wiesz, że...?

W kwestii lanego poniedziałku P olacy staw iają na tradycję, nie
dając się zastraszyć incydentom zd arzającym się p rzy tej okazji.
Blisko trzy czw arte badanych uznało, ż e utrzym aliby ten zw yczaj
w ram ach dbałości o pielęgnow anie tradycji. N iecałe 19% respon
dentów było przeciw nego zdania. K obiety częściej niż m ężczyźn i
w yrażały opinie, ż e tradycja śm igusa-dyngusa pow inna być zabro
niona. Niew ątpliw ie wynika to z faktu, że właśnie panie najczęściej
p a d ają ofiaram i nieprzyjem nych wybryków w tym dniu. N iech ęć wo
bec lanego poniedziałku rośnie także w raz z wiekiem , co nie dziwi,
biorąc pod uw agę fakt, ż e najstarsi najrzadziej aktyw nie uczestni
czą w mokrych zabaw ach dyngusowych. S ą one popularniejsze
na wsiach niż w m iastach, co sprawia, że właśnie m ieszkańcy wsi
rzadziej niż inni badani odpowiadali, że lany poniedziałek powinien
być zlikwidowany.
Instytut Badania O pinii RMF FM, marzec 2008

C zy w Twoim kraju są tradycje, które w spółcześnie nie w szyscy
akceptują?
■
--------l--------------------I-------------I_________________________
XVI. Z poniższego tekstu usunięto 6 zdań (A -G ). W pisz je w odpowiednie luki, tak aby
tworzyły one logiczną całość. Pierwsza luka została uzupełniona jako przykład (1 - F).
A) co było już przejrzystą aluzją do powstań narodowych.

B) na której wykorzystano motyw automobilu - technicznej nowinki tamtych lat.
C) Z 1914 roku pochodzi wreszcie pocztówka z przedstawieniem siedzącego na wielkanocnym
jajku Krakusa
D) Wytwórcy z różnych krajów nadawali kartom charakterystyczne cechy.
E) Na prawej stronie pozostawiono miejsce na życzenia.
F) jak że są in n e o d tych współczesnych.
G) Popularnymi motywami są na przełomie wieków:

Wielkanoc pradziadków
w rodzinnych archiwach, w starych albumach odnaleźć można wysyłane przed laty z okazji
Świąt Wielkanocnych karty pocztowe. Przyjrzyjmy się im, (1 - F) Pocztówki przełomu XIX i XX
wieku, wydawane i przesyłane z okazji Wielkanocy, mają na ziemiach polskich już od początku
napisy „Wesołego Alleluja” lub „Alleluja”. Napis taki widzimy np. na pocztówce z 1901 roku, gdzie
razem z wielkanocnym barankiem, umieszczonym w rozecie o kształcie jaja i sygnaturą rysownika
zajmuje lewą część karty. (2 - ...) Życzenia wypisane równym pismem świadczą o tym, że nadawca
uczył się kaligrafii... Taki typ pocztówki wywodzi się wprost z angielskich biletów okazjonalnych.
Inne, nieco późniejsze karty mają już cały awers zajęty przez kompozycję malarską lub rysunkową.
Życzenia umieszczano, podobnie jak dzisiaj, na rewersie wraz ze znaczkiem pocztowym i adresem.
(3 - ...) dzwony, baranki wielkanocne, jaja, kurczaki, zajączki, wiosenne konwalie czy wierzbowe
bazie. Często występują też dzieci lub aniołki, a czasem suto zastawiony stół świąteczny. W stylu
pocztówek widoczne są mieszczańskie upodobania i wpływy z Zachodu, np. na karcie z 1905 roku
wydanej w Poznaniu. Ciekawa jest pocztówka z 1913 roku, (4 - ...) Najciekawszy jednak w pol
skich pocztówkach wielkanocnych jest ich narodowy charakter. Należy zaznaczyć, że każda kartka
wielkanocna w tym okresie (przed 1918 rokiem) kojarzyła się Polakom ze zmartwychwstaniem
nie tylko Chrystusa, ale i niepodległej Ojczyzny. W początkach XX wieku zaczęto umieszczać
na kartach elementy ludowe, np. górali w 1907 roku. Później na głowach aniołków pokazały się
czapeczki krakuski i maciejówki, (5 - ...) Częsty motyw stanowiła symbolika zgody narodowej, co
widzimy na pocztówce z 1911 roku, gdzie szlachcic i włościanin modlą się wspólnie w drodze do
kościoła. Na karcie z 1909 roku Krakowiacy, górale i szlachta zgodnie otaczają wielkanocne jajo.
(6 - ...) wiwatującego na widok wzbijającego się do lotu białego orła. Niektóre z tych pocztówek
to reprodukcje dzieł polskich znanych artystów, a szczególną zasługę w takim propagowaniu sztuki
i patriotyzmu miało krakowskie Wydawnictwo Salonu Malarzy Polskich. Tęsknoty do narodowych
symboli, entuzjazm wobec odzyskania niepodległości znalazły wreszcie wspaniały wyraz w po
cztówkach z okresu Drugiej Rzeczypospolitej. Przykładem jest kartka z 1919 roku z barankiem
i pięknym jagiellońskim orłem, dzieło profesora ASP w Krakowie, Tadeusza Rybkowskiego.
Teresa i Andrzej Leu/ińscy,
Wiedza i Życie nr 4/2001
XVII. Przygotuj argumenty za i przeciw do dyskusji panelowej na tem at „Czy warto

pielęgnować tradycje świąteczne?”
XVIII. Napisz list do kolegi/koleżanki ze swojego kraju opisujący zwyczaje robienia

palm wielkanocnych w różnych regionach Polski.
XIX. Przeanalizuj wyniki badań dotyczące najpopularniejszych tradycji wielkanocnych

wśród Polaków, następnie na ich podstawie zredaguj notatkę prasową na ten temat.

Najpopularniejsze tradycje wielkanocne
święcenie pokarmów
w W ielką Sobotę L ] 91%
uroczyste śniadanie
------ 8 5 ,3%
wielkanocne
przestrzeganie postu
71,6 %
w W ielki Piątek
oblewanie się w odą 52 .3%

w lany poniedziałek
Źródło: Instytut Badania O pinii R M F FM, próba ogólnopolska

316 osób w wieku 1 8-50 lat, m arzec 2008.
P onad 71% badanych P olaków planuje spędzić W ielkanoc w domu,

z najbliższym i, praw ie 60% w ybierze się w odw iedziny do rodziny.
Zaledw ie kilka procent osób m a za m ia r spotkać się z przyjaciółm i
lub w yjechać na wczasy. O kazuje się zatem , że - m im o wszelkich
różnic - ostatecznie święta w ielkanocne i bożonarodzeniow e połą
czy to, co dla wszystkich najw ażniejsze: odpoczynek i spędzenie
ich w gronie najbliższych osób.
Instytut Badania O pinii RMF FM, marzec 2008
XX. Opisz sposób spędzenia świąt wielkanocnych, który łączy tradycje i nowoczes
ność. Udowodnij, że wyjazdy wypoczynkowe wcale nie oznaczają rezygnacji z pielęg
nowania tradycyjnych zwyczajów świątecznych.

VIII
Poziomo:
1) gałązka z kotkami wierzby; kotka
2) zwyczaj ludowy polegający na oblewaniu się wodą w Poniedziałek Wielkanocny
3) obrzędowy pochód religijny ze śpiewami
4) według niektórych wierzeń religijnych: po śmierci powrócić do życia
5) według nauki chrześcijańskiej: wieczna szczęśliwość duszy po śmierci
6) uroczyste nabożeństwo z procesją w Kościele katolickim, rozpoczynające Wielkanoc
Pionowo:
1) zespół uświęconych tradycją czynności i praktyk towarzyszących jakiejś uroczystości o charakterze rodzin
nym, społecznym, religijnym itp.; obrządek, ceremonia, obyczaj
2) związany z okresem postu; taki, w którym obowiązuje post
3) barszcz na zakwasie z chleba, z mąki żytniej lub owsianej
4) jajko wielkanocne barwione lub malowane i zdobione
5) wyznanie grzechów przed kapłanem dla otrzymania ich odpuszczenia
6) nadać czemuś charakter sakralny przez pokropienie wodą święconą i wymówienie pewnej formuły
I II III IV VI VII VIII IX

v

Humor po polsku
W Wielkanoc chłop wchodzi do obory i m ów i do krowy:

- Mućka, pow iedz co!
- Nic z tego! Ja m ów ię tylko w Wigilię.
Dziennikarz pyta przechodnia:

- Co pan dostał na święta od zajączka?
- Urodziło mi się dziecko.
- To musi być pan szczęśliwy.
- Niezupełnie...
- A dlaczego?
- Bo żona złożyła się na prezent z sąsiadem.
Skazany opuszcza salę rozpraw.

- Ile ci dali? - pyta go kolega.
- Trzy niedziele.
- To mało.
- Ale palm owe.
Kowalska puka do drzwi sąsiadki i pyta:

- Mogłabyś pożyczyć m i soli?
-N ie.
- A cukru?
-N ie.
- A może trochę mąki?
-N ie.
-A czy w ogóle jest coś, co mogłabyś m i pożyczyć?
- Tak. M ogę ci pożyczyć wesołych świąt.
Rozmawiają dw ie przyjaciółki:
- Wiesz, p o tym moim starym to od razu widać, że święta niedługo.
- Tak? A co, sprząta, gotuje, zakupy robi?
- Nie. Palma mu odbija.

Chcesz być czymś w życiu,to się ucz.
Abyś nie zginął w tłumie.
Nauka to potęgi klucz.
W tym moc, co więcej umie.
Ign acy Baliński (1862-1951),
p o eta i pu b licysta
I
XII. ZAKORKOWANI
a) ogólniak 1) pot. przyłączyć się do grupy

b) korepetycje 2) średnia szkoła ogólnokształcąca
c) doszlusować 3) proces kształcenia, upowszechnienie wiedzy i kultury
w społeczeństwie
d) douczać 4) uzupełniać czyjeś wiadomości, pomagać komuś w nauce
e) prymus 5) ten, kto zdaje lub świeżo zdał egzamin dojrzałości
f) maturzysta 6) prywatne lekcje jako pomoc w nauce, polegające na odrabianiu
z uczniem lekcji zadanych w szkole
g) oświata 7) zajęcia w szkole nieobowiązkowe lub wybierane
h) fakultet 8) uczeń odznaczający się najlepszymi postępami w nauce
problem do lepszego życia

nakłady o niskich dochodach
szkoła ze znalezieniem korepetytora
rodzice o wysokim poziomie nauczania
przepustka na edukację
I. Połącz każdy czasownik z właściwym dopełnieniem.
uczyc korepetycji
udzielać maturzystów
świadczyć środkami
nadrabiać usługi edukacyjne
dysponować różnice programowe
1) popyt hierarchia dofinansowanie

2) reforma przebudowa możliwości
3) subwencja zdolności klasyfikacja
4) potencjał elita nierób
5) czołówka klasówka test
6) ranking niepowodzenie dotacja
7) leń ciołek awangarda
8) tępak próżniak modernizacja
9) porażka fiasko zapotrzebowanie
10) sprawdzian wzięcie bęcwał
1) bezpłatny, ratalny, darmowy, gratisowy

2) niezadowolony, oczarowany, rozczarowany, zawiedziony
3) kosztowny, bezcenny, wartościowy, wyceniony
4) pozorny, zapobiegliwy, przezorny, dalekowzroczny
5) renomowany, markowy, znamienity, zmieniony
6) szacunkowy, orientacyjny, przybliżony, szanowany
7) konkurencyjny, rywalizujący, współzawodniczący, współgrający
8) przeładowany, odciążony, przeciążony, zawalony
odpłatny, wybitny, zamożny, niewiadomy, humanitarny, sporadyczny, nierzetelny, rozstrzygnięty,

częsty, mierny, nieludzki, sumienny, ubogi, darmowy
wzorzec, schyłek, gim nazjum , wymaganie, przepustka
1) Akcja jego powieści toczy się na prowincji u ..........................lata.

2) Zdobycie wyższego wykształcenia uważane jest z a ..........................do lepszego życia.
3) Nie mogła sprostać wysokim..........................stawianym w nowej szkole.
4) Brak jest postaci, które mogłyby się stać dla młodzieży..........................osobowymi.
5) W naszym mieście są dwa bardzo dobre....................... . do których naprawdę trudno się dostać.
procentować, nadrobić, podsyłać, angażować się, egzekwować, łożyć, radzić sobie, zaliczyć
1) Jestem dumny, ponieważ najtrudniejszy egzamin..........................na piątkę.

2) Po powrocie ze szpitala nasz syn szybko..........................powstałe w szkole zaległości.
3) Michał miał zawsze problemy w szkole, n ie ..........................zwłaszcza z matematyką.
4) Nauka w najlepszych szkołach.......................... kiedy dostałem się na studia.
5) Nie wszyscy moi koledzy chętnie............................ w pracę samorządu szkolnego.
6) Gdyby nie pomoc wuja, który całe la ta................ na jego edukację, nie byłby dziś adwokatem.
156 ZAKORKOWANI
7) Nasz wychowawca zawsze . na lekcjach żelazną dyscyplinę.
8) W tej szkole nauczyciele . sobie nawzajem uczniów na prywatne lekcje.
A) stawić czoła/czoło 1) za jedną osobę, na jedną osobę

B) od łebka 2) przeciwstawić się, oprzeć się, podjąć walkę
C) być na czyimś garnuszku 3) coś niedługo nastąpi, zbliża się
D) szara strefa 4) zależeć od kogoś finansowo, być na czyimś utrzymaniu
E) coś (jest) za pasem 5) dochody, od których część ludności świadomie
i bezprawnie nie płaci podatków
1) Przez całe studia..................................................... rodziców, nawet w czasie wakacji nie pracował.

2) Jeżeli to ma być udana impreza, jedzenie musi kosztować przynajmniej sto złotych.....................
3) Niższe podatki powodują zmniejszenie......................................................i bezrobocia.

4) Święta ju ż ................................................. . a my nie kupiliśmy jeszcze prezentów.
5) Teraz był już gotów....................................................problemom rodzinnym.
X. Z każdego akapitu poniższego artykułu usunięte zostało jedno zdanie. W staw braku
jące zdania (A -M ) w miejsce luk 1-12, tak żeby tekst stanowił logiczną całość. Pierw
sza luka została wypełniona jako przykład (1 - H). Uwaga! Dwa zdania pozostaną nie
wykorzystane.
A) Cena waha się od 18 do 50 zł za godzinę w domu korepetytora i zależy od miejscowości oraz

od kwalifikacji nauczyciela.
B) Po kilku porażkach nie podejmują już nawet próby samodzielnego wysiłku intelektualnego.
C) Krzysztof Koseła, socjolog, uważa, że korepetycje są porażką państwa odpowiedzialnego za
oświatę.
D) I uzależnia.
E) Nie ma również większego znaczenia, czy szkoła ma opinię dobrej, renomowanej, czy jest to
przeciętny ogólniak.
F) Szybko zrezygnowała z pracy w szkole i utrzymuje się tylko z udzielania prywatnych lekcji.
G) Udział wzięły 372 szkoły, zaledwie 1 proc. wszystkich placówek oświatowych.
H) I studenci, którzy dotychczas z korepetycji raczej się utrzymywali.
I) Celem nadrzędnym pozostaje wciąż pamięciowe opanowanie materiału przewidzianego w pro
gramie nauczania.
J) Zestawienie szokujące i być może ukazujące sedno problemu.
K) Te z młodszych klas spędzają tam 2-3 godziny dziennie.
L) Jest korepetytorem od ośmiu lat, zaczął uczyć jeszcze na studiach.
Ł) Nie mieliśmy wyboru, pieniądze przeznaczone na wakacje wydaliśmy na jej korepetycje.
M) Dyrektorka gimnazjum Przymierza Rodzin w Warszawie prywatnie jest matką maturzystki
z dobrego warszawskiego liceum.
ZAKORKOWANI 157
Dodatkowe płatne lekcje, tak zwane korki, biorą już nie tylko maturzyści i gimnazjaliści, coraz
częściej także uczniowie szkół podstawowych. (1 - H) Zjawisko korepetycji polskie społeczeństwo
ocenia negatywnie. Nawet sami korepetytorzy. Ludzie po prostu widzą, że bezpłatne nauczanie sta
je się mitem, bo szara strefa puchnie i wynaturza cały system edukacyjny. Ocenia się, że korepetycje
bierze połowa polskich uczniów szkół średnich i gimnazjów.
- Popyt na pryw atne lekcje z przedm iotów ścisłych o d kilku lat jest bardzo duży - mówi Piotr, na
uczyciel fizyki w jednej ze śląskich szkół średnich. (2 - ...) Nie narzekał nigdy na brak chętnych,
jego specjalnością jest matematyka po angielsku. Mniej zamożnym oferuje łączne komplety - mak
symalnie czterech uczniów na tym samym poziomie. Wychodzi taniej, 15 zł od łebka, a on ma
trochę więcej niż za indywidualną godzinę. - Do czasu reform y uczyłem głów nie maturzystów. Potem
doszlusowali młodsi, przygotow ujący się do egzaminu kończącego gim nazjum - mówi Piotr. - Mam
zdecydowanie w ięcej uczniów niż p rz ed 5 laty - twierdzi Grażyna, emerytowana nauczycielka języka
polskiego z Bydgoszczy. - Trudno m i ocenić, czy oznacza to większe zapotrzebowanie na dodatkowe
lekcje, czy też m oi uczniowie robią m i reklamę. - Ku m ojem u przerażeniu zaczęli zgłaszać się studenci,
którzy raczej sami pow in n i daw ać lekcje - m ówi Jolanta, em erytowany pracownik Politechniki War
szawskiej. - Najczęściej nie chodzi im o douczanie, tylko o napisanie za nich pracy semestralnej. Jeden
student SGH argumentował, że nie ma czasu sam pisać, bo musi pracować.
Korepetycje są tak samo popularne w dużych miastach, jak i w małych ośrodkach. I nigdzie nie
ma problemu ze znalezieniem korepetytora. W Internecie jest kilkanaście korepetycyjnych serwi
sów, setki stron, tysiące ogłoszeń z całego kraju. Na prowincji częściej tylko niż w dużych miastach
zdarza się, że nauczyciel sam, po godzinach, podejmuje się odpłatnego podciągnięcia własnego ucz
nia. Lub poleca kolegę. (3 - ...) W szkołach o wyższym poziomie nauczania, do których chodzą lep
si uczniowie, korków może być nawet więcej, bo dzieciaki, mimo że zdolne, nie są w stanie sprostać
stawianym im wymaganiom. - Córka zażądała korepetycji z francuskiego, twierdząc, że d w ie trzecie
klasy ma dodatkowe lekcje z języka - mówi mama uczennicy warszawskiego liceum z poszerzonym
programem francuskiego.
Nie wiadomo natomiast, jak wygląda sytuacja w szkołach prywatnych i społecznych. - Ciężko
chyba naszym uczniom znaleźć czas na korepetycje, mamy bardzo dużo zajęć dodatkowych - przypusz
cza Jan Wróbel, dyrektor I Liceum Ogólnokształcącego STO w Warszawie przy ul. Bednarskiej,
jednej z najlepszych szkół średnich w kraju. - Nie wykluczam jednak, że m ogą być tacy uczniowie,
zwłaszcza ci, którzy chcą zdaw ać na kierunki artystyczne, architekturę. M amy sporo zajęć plastycznych,
ale im może to nie wystarczać. W Gimnazjum STO na warszawskim Ursynowie są tzw. douczki.
Dwie, trzy godziny tygodniowo z każdego przedmiotu. Można zaliczyć zaległą klasówkę, poprawić
sprawdzian. Jak mówią nauczyciele, korepetycje zdarzają się sporadycznie, natomiast sporym zain
teresowaniem cieszą się kursy przygotowawcze organizowane przez szkoły licealne. (4 - ...) W klasie
jej córki 90 proc. uczniów ma korepetycje z języka polskiego.
- Nie ma szkoły bez korepetycji - twierdzi Krzysztof Mirowski, dyrektor jednego z najlepszych
w Polsce liceów - przy Wydziale Pedagogicznym Uniwersytetu Warszawskiego. Najbardziej popu
larne są korki z polskiego. Za dodatkowe lekcje z tego przedmiotu trzeba zapłacić najwięcej. (5 - ...)
Najdrożsi i najlepsi nie ogłaszają się w gazetach ani w Internecie, bo chętnych mają aż za wielu.
Drugim najczęściej douczanym przedmiotem jest matematyka. Popularne są też dodatkowe lekcje
z fizyki i chemii.
Ponad połowa uczniów biorących korepetycje ma dwie godziny zajęć tygodniowo. Zatem średni
koszt dodatkowych lekcji z jednego przedmiotu to 280 zł miesięcznie. Rocznie, odliczając wakacje,
to około 2,8 tys. zł, niemal dokładnie tyle, ile budżet państwa przyznaje subwencji na całorocz-
158 ZAKORKOWANI
ną naukę jednego ucznia. (6 - ...) Może po prostu nic co się uczyć i tanio, i dobrze. Pieniądze
z budżetu powinny być tylko dofinansowaniem •• . Szkoły pozostają przecież na garnuszku
gminy. Szacunkowe, z konieczności, wyliczenia dotyczące szarej strefy edukacji ukazują ogromny
rynek, przez który rocznie przepływają miliard /złotych. Jeżeli przyjmiemy, że trzecia część uczniów
z ponad 6,5 min wszystkich korzysta z dodatkowych płatnych lekcji, to rocznie wydają na korepe
tytorów i kursy przygotowawcze prawie 6 mld zł. W większości oczywiście nieopodatkowanych. Ta
suma to piąta część budżetowych nakładów na oświatę w 2006 r.
- Polskie szkoły nie pom agają, tylko wymagają - twierdzi prof. Putkiewicz. - Nie radzą sobie
ani z uczniami słabymi, ani z wybitnymi. Ankietowani przez Instytut korepetytorzy często mówili
o tym, że zgłaszają się do nich uczniowie w stanie bezradności intelektualnej. Zdolni, inteligentni,
z twórczym potencjałem, których jednak postawiono przed zadaniami przekraczającymi ich moż
liwości. (7 - ...) - Program je st przeładowany. Zamiast rozbudzać zainteresowania, wciąż wtłaczamy
uczniom do głów mnóstwo niepotrzebnych inform acji - twierdzi dyrektor LO i gimnazjum im. Rey-
tana w Warszawie. - Już na wcześniejszym etapie pow inno się w ybierać p rofil nauczania, zmniejszyć
obciążenie uczniów, zwłaszcza naukę pam ięciow ą. - N ieoficjalny program, czyli to, co można wyczytać
z podręczników szkolnych, to moim zdaniem dwa, trzy razy więcej, niż szkoła jest w stanie zrealizować
- dodaje Jan Wróbel.
W szkołach publicznych, szczególnie w podstawówce, bardzo rzadko są organizowane dodat
kowe zajęcia dla słabszych uczniów. Czas po lekcjach dzieci tracą w świetlicy. (8 - ...) Dyrektorzy
szkół tłumaczą się brakiem funduszy. Szkoły bogatsze, które pieniądze mają np. z wynajmu sal lek
cyjnych, nie mogą dysponować zarobionymi przez siebie środkami. - Dyrektorzy szkół są urzędni
kami podległym i urzędowi miasta. Nie wolno im sam odzielnie decydować, na co przeznaczyć pieniądze
z budżetu szkoły - mówi dyrektor jednego z warszawskich liceów.
A nauczyciele nie chcą bez dodatkowego wynagrodzenia pracować po lekcjach. - Zawsze stawa-
łam p o stronie nauczycieli - mówi Elżbieta Putkiewicz. - Teraz, gd y przyglądam się z bliska ich pracy,
soraz m niej jestem solidarna z m oim i kolegami. (9 - ...) Państwo, które realizuje powszechny obo
wiązek kształcenia, wyznacza wzorce edukacyjne, organizuje oświatę i ma zapewnić równy dostęp
do niej wszystkim obywatelom.
Dotychczas jedynym widocznym antykorepetycyjnym przedsięwzięciem Ministerstwa Edukacji
był konkurs „Szkoła bez korepetycji”, rozstrzygnięty w czerwcu 2005 r. (10 - ...) Jedną z trzech
nagród zdobyła szkoła z powiatowego miasteczka, w której, po zorganizowaniu dodatkowych zajęć
dla najsłabszych i najzdolniejszych, procent uczniów biorących korepetycje spadł z 44 do 27.
Polskie szkoły nie uczą młodych ludzi, jak efektywnie zdobywać wiedzę, tylko realizują podstawy
programowe. (11 - ...) - Dobry korepetytor pow inien skłonić ucznia do samodzielnego rozwiązywa
nia problem ów - mówi Jolanta, emerytowany pracownik Politechniki Warszawskiej i korepetytor
z wieloletnim doświadczeniem. - Potem, p o nadrobieniu zaległości i opanowaniu techniki uczenia się,
młody człowiek musi radzić sobie sam.
Największą wadą korepetycji jest to, że obracają się one przeciw uczniom. Są jak lekarstwo,
które co prawda przynosi poprawę, ale osłabia siły obronne organizmu. (12 - ...)
Agnieszka Sowa,
Polityka nr 10/2006
ZAKORKOWANI 159
X I. P rze c z y ta j u z u p e łn io n y a rty k u ł je s z c z e ra z i zaznacz właściwą odpowiedź
zgodnie z zawartymi w nim informacjami.
1. Korepetycje w Polsce są postrzegane negatywnie, ponieważ
A) naruszają założenia darmowej edukacji.
B) wypaczają zasady sprawiedliwości.
C) obejmują zbyt dużą liczbę uczniów.
2. Nowym zjawiskiem są korepetycje dla studentów,
A) którzy stanowią 50% osób biorących prywatne lekcje.
B) za których korepetytorzy często piszą prace końcowe.
C) którym udało się dostać na najbardziej popularne kierunki.
3. W dużych miastach
A) łatwiej znaleźć korepetytora z różnych przedmiotów.
B) korepetycje biorą nawet uczniowie najlepszych szkół.
C) nauczyciele rzadziej dają korepetycje własnym uczniom.
4. W szkołach niepaństwowych
A) duża liczba zajęć dodatkowych zastępuje korepetycje.
B) brak dokładnych danych o rozmiarach korepetycji.
C) dodatkowe lekcje prywatne są w ogóle zbędne.
5. W rankingu douczanych przedmiotów na pierwszym miejscu znajduje się
A) matematyka.
B) język ojczysty.
C) język angielski.
6. W Polsce przeciętny roczny wydatek na korepetycje z jednego przedmiotu dla jednego ucznia
A) równa się sumie dotacji państwa na jego całoroczną naukę.
B) przekracza kwotę 2,8 tys. zł bez okresu wakacyjnego.
C) stanowi prawie piątą część budżetowych nakładów na oświatę.
7. Na korepetycje zgłaszają się uczniowie, którzy
A) mają kłopoty z materiałem szkolnym.
B) chcą opanować dodatkową wiedzę.
C) potrzebują pomocy w nauce.
8. Konkurs „Szkoła bez korepetycji”
A) był bardzo popularny wśród placówek oświatowych.
B) zmniejszył korepetycje o 1 proc. we wszystkich szkołach.
C) pokazał, jak można znacznie ograniczyć korepetycje.
XII. Oznacz podane zdania jako prawdziwe (P) lub fałszywe (F) zgodnie z treścią arty-
kułu.
1) Piotr zaczął udzielać prywatnych lekcji zaraz po ukończeniu studiów. P F
2) Uczniowie z renomowanych szkół o wysokim poziomie nauczania
również biorą korepetycje. P F
3) Uczniowie z Gimnazjum STO bardzo rzadko biorą korepetycje. P F
4) Cena prywatnej lekcji w domu korepetytora w n osi 50 złotych. P F
5) Na korepetycje zgłaszają się nawet najlepsi uczniowie. P F
6) Biurokracja oświatowa nie pozwala racjonalnie gospodarować finansami szkoły. P F
160 ZAKORKOWANI
Czy słyszałeś, że... ?
Polski system szkolnictwa cieszy się obecnie dobrą opinią - zn a c z
nie częściej oceniany je s t pozytyw nie (51% ) niż negatyw nie (36% ).
Jedynie m ieszkańcy środowisk wielkomiejskich zn acznie częściej
w ystaw iają szkolnictwu oceny negatyw ne (50 % ) niż pozytyw ne
(39% ). M im o odnotow anej w ostatnich dziew ięciu latach popraw y
opinii o szkołach oraz stosunkowo pozytyw nej oceny podstaw o
wych dziedzin ich funkcjonowania, nadal pon ad połow a Polaków
(57% ) postuluje w prow adzenie zm ian w szkolnictwie. A nkietow ani
są je d n a k dość ostrożni w swoich propozycjach - co czw arty (26% )
widzi potrzebę zasadniczych zm ian, a nieco w iększa grupa (31% )
w skazuje na konieczność przeprow adzenia niew ielkiej reorganiza
cji. N atom iast co piąty badany (20% ) je s t przeciw ny jakim kolw iek
zm ianom . N iem al je d n a czw arta respondentów nie m a w yrobione
go poglądu w tej sprawie.
Społeczny wizerunek polskiej szkoły, CBOS, Warszawa, czerwiec 2007
XIII. Uzupełnij w każdej luce brakującą część wyrazu. Zawiera ona tyle samo liter, ile już
r Model azjatycki kontra fiński
B y ć może nie dojdziemy do sytuacji najbardziej rozwiniętych krajów azjatyckich, gdzie tzw. szkoły
korepe..............mają już wielką tradycję. Dzieci w Japonii, Singapurze czy Hongkongu rano mają
normalne zaj............szkolne, a po południu idą do drugiej szkoły. W Japonii dopiero od zesz.............
roku mają wolne soboty. W tym kraju istnieje pojęcie matki edukacyjnej - ma wyższe wykształce
nie wyłącznie po to, by w razie c z ...............była w stanie pomóc dziecku w lekcjach; jej głównym
zadaniem jest przewożenie p o c i................ z jednych zajęć na drugie. W Polsce taki model życia
rodzinnego jest już mocno zauwa.............. Im bardziej jednak rodzice angażują się w tę edukacyjną
logistykę, tym bardziej szkoły c z ................się zwolnione od odpowiedzialności. Nieludzki model
azjatycki ma swoje przeciw...............- fiński system edukacji. W Finlandii uczniowie mają mniej
obowią..............godzin lekcyjnych niż w Polsce. Mimo to Finlandia, w ed ................OECD, od lat
jest w światowej edukacyjnej czołówce, a Polska daleko w tyle. Ale w Finlandii jest dużo fakulte
tów - bezpłatnych zajęć rozwij................i kompensujących. W Korei Południowej, która walczy
z Finlandią o pierwsze miejsce, j e ..............chodzi o poziom wykszt............... (w rankingu OECD),
gdzie w 1997 r. lekcje prywatne pobierało 81 proc. uczniów szkół podstawowych i 60 proc. szkół
średnich, władze też zarzą...............w szkołach bezpłatne zajęcia kompensacyjne. W USA rodzice
o n is.............. dochodach, których dzieci nie osiągają przez trzy lata zadowalających post................
w nauce, mają prawo do przeniesienia dziecka do lepszej szkół}- lub do korepetycji opłacanych
z funduszy federalnych.
Agnieszka Sowa,
Polityka nr 10/2006
ZAKORKOWANI 161
XIV. W ybierz słowa, które poprawnie uzupełniają luki w tekście. Przykład poprawnego
Korepetycje: kiedy, ile, z czego?

Korepetycje są prawdziwą zarazą polskiego systemu edukacji. Niezależnie od tego, czy jest to
małe miasto, czy wielki uniwersytecki ośrodek, korki biorą wszyscy. A przynajmniej taka (0 - D)
powszechna opinia, co powoduje, że ten korepetycyjny młyn sam niesłychanie się napędza.
Socjologowie tłumaczą to zmianami ostatnich lat. Nam, rodzicom, (1 - ...) się czas pracy, mamy
go coraz mniej dla swoich dzieci. Jednocześnie wykształcenie niemal wszystkim z nas wydaje się
koniecznym warunkiem do (2 - ...) sukcesu, a przynajmniej - tak powszechnie uważamy - gwa
rantuje wyższą płacę i lepsze życie. Łożenie na edukację dziecka coraz częściej traktujemy jako
inwestycję, która ma się (3 - ...) w przyszłości. I podstawowy rodzicielski obowiązek. Świadomość
wyścigu na rynku edukacji, a potem pracy, mają już gimnazjaliści.
Coraz częściej (4 - ...) się więc, że zdolne i sumienne dziecko przychodzi z żądaniem: muszę
mieć korki, bo cała klasa ma. I to nie z (5 - ...), z którego kuleję, ale tego, na którym zamierzam
budować edukacyjną przyszłość. Bo też specyfiką naszej korepetycyjnej zarazy jest to, że z poduczek
nie skorzystają lenie i tępaki, ale prymusi. I nie dzieci z biednych rodzin, gdzie rzeczywiście (6 - ...)
do zaniedbań edukacyjnych, lecz z tych zamożniejszych.
Co więc robić? Najlepiej byłoby tu namówić rodziców na wspólny antykorepetycyjny front
i egzekwować od szkół, żeby (7 - ...) uczyły. Jednak zrozumiałe, że gdy matura za pasem, trudno
o rewolucyjny nastrój. Jest raczej lęk, obawa przed zaniedbaniem.
Nie wolno dać się (8 - ...) lękiem, ulec histeriom sączonym i przez dzieci, i przez innych rodzi
ców. Zerują na tym nieuczciwi nauczyciele, którzy - zdarza się - świadczą sobie wzajemne przysłu
gi, podsyłając (9 - ...) klientów. W mniejszych miastach nie bawią się nawet w takie subtelności:
sami prowokują prośbę o dodatkowe prywatne lekcje. Zdolne, średnio pracowite dziecko powinno
samo dać sobie (10 - ...) z programem szkolnym. Korepetycje może uzasadnić choroba, dłuższa
nieobecność w szkole, zmiana szkoły, gdy trzeba nadrobić różnice programowe. Dawane u (11 - ...)
szkolnej kariery mogą przynieść skutek fatalny, całkowicie odmienny od zamierzonego. Oduczają
samodzielności w myśleniu, stawiania czoła problemom. Powodują, że młody człowiek zaczyna
(12 - ...) ustawicznej asekuracji. Są jak lekarstwo, które doraźnie łagodzi objawy choroby (czyli
braki w wiedzy, ale też lęki przed egzaminami), ale jej nie zwalcza. I na dodatek uzależnia.
Ewa Wilk,
Polityka nr 36/2006
0. A) rządzi B) włada C) kieruje D) p a n u je

1. A) nadużył B) dłużył C) podłużył D) wydłużył
2. A) odniesienia B) wyniesienia C) podniesienia D) doniesienia
3. A) zwrócić B) obrócić C) powrócić D) nawrócić
4. A) wydarza B) zdarza C) nadarza D) obdarza
5. A) obiektu B) testu C) przedmiotu D) tematu
6. A) dochodzi B) dobiega C) dociera D) dostaje
7. A) pożądanie B) pożądliwie C) porządnie D) porządkowo
162 ZAKORKOWANI
8. A) spętać B) rozpętać O spędzić D) rozpędzić
9. A) potęgowych B) potencjałowych C penitencjarnych D) potencjalnych
10. A)rady B) radę C) poradę D) porady
11. A) schyłku B) schyłki C) nachyleniu D) schyleniu
12. A) odczekiwać B) oczekiwać C) wyczekiwać D) doczekiwać
Czy wiesz, że...?
P rzekonanie o tym, że warto się uczyć, je s t obecnie w Polsce p ra

wie pow szechne - podziela je 93% ankietow anych, przy czym
70% - w sposób zdecydowany. W edług respondentów najw ażniej
sze motywy, dlaczego ludzie d ą żą do zdobycia wykształcenia, to:
wysokie zarobki (63% ), interesujący za w ó d (40% ), łatw iejsze ży
cie (35% ), niezależność i sam odzielność (33% ), rozw ój intelektu
alny i sam odoskonalenie (23% ), m ożliw ość uniknięcia bezrobocia
(20%>). P raw ie równie liczne grupy (po 19% ) w skazyw ały za ś na
szanse pracy za granicą i/lub uznanie oraz szacunek ze strony in
nych ludzi. Nieliczni ankietow ani (3% ) uw ażają, że ludzie kształcą
się, by m ieć m ożliw ość udziału we władzy.
Czy w arto się uczyć?, CBOS, Warszawa, m aj 2007
D laczego ludzie zdobyw ają w ykształcenie w Twoim kraju?
XV. Połącz słowa języka potocznego (1-10) z ich odpowiednikami w języku oficjalnym
(A -J).
1) gol A) szkoła
2) polaj B) nieprzygotowany do lekcji
3) obryć się C) lekcja angielskiego
4) angol D) ocena niedostateczna
5) zimny E) język polski
6) buda F) nauczyć się czegoś bardzo dobrze, szczególnie na pamięć
7) zrzynać G) ostry, wymagający nauczyciel
8) koło H) ocena dostateczna z dwoma minusami
9) trzy na szelkach I) kolokwium
10) żyleta J) ściągać
XVI. Przygotuj z kolegą/koleżanką dialog, w którym syn prosi ojca o korepetycje

z przedmiotów maturalnych na kilka miesięcy przed egzaminem dojrzałości i podaje
argumenty, dlaczego powinien je brać. Ojciec przekonuje go, że poradzi sobie bez lek
cji płatnych, i tłumaczy, że m ogą się one w rezultacie obrócić przeciw niemu.
ZAKORKOWANI 163
XVII. Napisz w imieniu Rady Rodziców list do dyrektora gimnazjum z propozycjami
działań, jakie należy podjąć w celu ograniczenia plagi korepetycji, które z kilku przed
miotów dotyczą prawie 100% uczniów.
Krzyżówka z uczniem
IV 6 Poziomo:
1) księga do odnotowywania obecno
ści uczniów, ocen, treści lekcji itp.
2) zadając pytania, sprawdzić czyjeś
wiadomości z jakiejś dziedziny;
przeegzaminować
VIII 3) zeszyt ucznia do zapisywania ocen,
uwag i korespondencji między szko
łą a domem
HI 4) kartka zawierająca rozwiązanie za
dania, dane potrzebne do odpowie
IX VII
dzi itp. sporządzana przez uczniów
i używana ukradkiem podczas egza
minów
5) nauczyciel opiekujący się jedną kla
są w szkole
6) czworokątna, usztywniona torba
6 VI
przystosowana do noszenia na ple
cach
Pionowo:
1) uczeń, który pełni dyżur
2) pracownik fizyczny obsługujący Szkołę
3) okres wolny od pracy albo nauki
4) wystawianie ocen uczniom na koniec semestru lub roku
5) wolny czas między lekcjami
6) krótka klasówka, pisana na kartkach
,6 4 ZAKORKOWANI
Humor po polsku
- Czy zdajesz sobie sprawę z tego, ile nas kosztuje twoja nauka?
- Tak, tato. Dlatego staram się uczyć jak najkrócej i jak najmniej.
Kolega pyta kolegę:

- Ijak było p o zakończeniu roku?
- Eee, dwa razy dostałem lanie od ojca.
- Dlaczego aż dw a?
- Pierwszy raz jak zobaczył świadectwo, a drugi jak się połapał, że to jego.
Jasio pokazuje ojcu świadectwo szkolne. O jciec ogląda j e i mówi:

- Za takie świadectwo to należy się tylko lanie.
Jasio na to:
- Zgadzam się tato, wiem, gdzie mieszka nauczycielka.
- Czy nauczyciel nie zorientował się jeszcze, że pom agam ci w odrabianiu lekcji? - pyta ojciec syna.
- Nie, ale mówi, że jestem coraz głupszy.
Mama pyta Jasia:

-Ja siu , jak i przedm iot w szkole najbardziej lubisz?
-D zw onek , mamo.
ZAKORKOWANI
Koniom i zakochanym inaczej pachnie siano.
Stanisław Jerz y L ec (1909-1966),
p o eta i satyryk
XIII. KAPLICA ZAKOCHANYCH
I. W yszukaj odpowiednie objaśnienia podanych słów.
a) świątynia 1) ukochana kobieta, dziewczyna

b) wierny 2) budynek, gdzie zbierają się wierni na obrzędy, nabożeństwa
c) poślubić 3) akt religijny dający łaskę uświęcającą za pośrednictwem znaków
ustanowionych przez Chrystusa, np. chrzest i komunia
d) zaloty 4) roślina warzywna i pastewna o jadalnym, kulistym lub spłaszczonym
korzeniu
e) rzepa 5) umizgi do osoby płci odmiennej, zabiegi, starania o czyjeś względy
lub czyjąś rękę
f) wybranka 6) ożenić się z kimś lub wyjść za mąż za kogoś
g) przysięga 7) uroczyste przyrzeczenie, wypowiadane zwykle w słowach ustalonych
zwyczajowo lub prawnie, będące bezwzględnym zapewnieniem
wykonania czegoś lub stwierdzeniem prawdziwości czegoś
h) sakrament 8) dochowujący wiary, służący z oddaniem; będący wyrazem oddania
kopiec na życie
wpływ o pradziejach Beskidu Żywieckiego
krok od wypadku
strój z ziemi
legenda przed świętą figurą
modlitwa na plażę
zmagać się ze wspólnego życia

rozgrzeszyć o przyzwolenie
przystosować się z surową ziemią
zaopatrzyć się na kawałki
porozcinać do nowych problemów
zakląć we właściwe ubranie
poprosić w skałę
169
1) osadnictwo forteca pacierz

2) kopiec zacisze osobliwość
3) modlitwa krajobraz usypisko
4) udziwnienie kolonizacja kura
5) zakątek pęknięcie pejzaż
6) warownia zasiedlanie szpara
7) zemsta kwoka odwet
8) szczelina kurhan twierdza
9) panorama litania ustronie
10) kokoszka kuriozum rewanż
1) roztropnie, rozbieżnie, rozsądnie, rozważnie

2) zacięty, zawzięty, nieustępliwy, wycięty
3) nadwrażliwy, nadprzyrodzony, nadnaturalny, nadzmysłowy
4) okrutny, bezduszny, zwyrodniały, bezradny
5) zakochany, zadurzony, zadufany, zabujany
6) niewłaściwy, niestosowny, nieodpowiedni, niepodobny
7) naiwny, łatwowierny, bezpardonowy, bezkrytyczny
8) bujny, obfity, dorodny, wyrodny
9) samotny, osobliwy, odosobniony, pustelniczy
10)nieskalany, nieskazitelny, niezbrukany, niepokorny
nielojalny, nieufny, nizinny, dojrzały, naiwny, roztropny, wierny, infantylny, nierozważny, wyżynny
zamczysko, piętno, dorzecze, szata, obczyzna
1) Większość obszaru Górnego Śląska leży w ..................... Odry.

2) Po tylu latach spędzonych n a ..................... powrót do Polski był dla mnie wielkim przeżyciem.
3) Droga prowadziła do starego, opuszczonego......................... . gdzie według legendy o północy
pojawiał się duch młodej księżniczki.
4) Królowa ubrana była w długie aksamitne..................... , podbite gronostajami.
5) Dla wszystkich był naznaczony....................... hańby.
170 KAPLICA ZAKOCHANYCH

zakląć, rozgniewać, odważyć się, dopaść, erygować, usypać, władać, zelżeć
1) Okrutna wiedźma..................... pięknego księcia we wstrętną ropuchę.

2) Upał trochę..................... . mimo to wszyscy ociekali potem.
3) Gdy wychodziłem z biura, przy drzwiach.....................mnie sekretarka z ważnym dokumentem
do podpisu.
4) Potężny cesarz..................... niepodzielnie połową kontynentu.
5) Rzadko się z nim kłócę, ale tym razem naprawdę..................... mnie swoim uporem.
6) Okoliczni chłopi..................... na polu bitwy pamiątkowy kopiec.
7) Był bardzo nieśmiałym chłopcem, ale w końcu..................... zaprosić ją do kina.
8) Z zebranych funduszy Rada M iasta..................... nowoczesny szpital.
A) owoc miłości 1) korzyć się przed kimś

B) paść na kolana przed kimś 2) nie reagować na prośby, być niewrażliwym na
czyjeś nieszczęścia, pozostawać obojętnym
C) rzucać na kogoś czar 3) poprosić kobietę, aby została żoną (proszącego)
D) być/pozostawać głuchy(m) na coś 4) dziecko zrodzone ze związku dwu kochających
się osób
E) poprosić o rękę 5) zmyślone, nieprawdziwe
F) wyssane z palca 6) oczarować, podobać się komuś nadzwyczajnie
1) .............................................i od wczoraj jesteśmy narzeczonymi.

2) Dworzanin......... ...................................przed królem i prosił go o łaskę.
3) Na pierwszej randce moja żo n a...................................................... i już dwadzieścia lat jesteśmy
małżeństwem.
4) Płakaliśmy i krzyczeliśmy, ale o n .......................................... na wszystko i zabrał nam szczeniaki.
5) Jestem.............................................moich rodziców.
6) Ta jego choroba je st............................................... naprawdę jest zdrowy jak ryba.
X. Z każdego akapitu poniższego artykułu usunięte zostały dwa zdania. W staw braku
jące zdania (A -L ) w miejsce luk 1-10, tak żeby tekst stanowił logiczną całość. Pierwsza
luka została wypełniona jako przykład (1 - F). Uwaga! Dwa zdania pozostaną niewyko
rzystane.
A) zaś trzy lata później w Żabnicy erygowano parafię

B) że „ślub” przed drzwiami żabnickiej kapliczki miał czarodziejską moc
C) na której odpoczywali książęcy rycerze
D) do których trudno było dojechać
E) że kapliczka w Żabnicy była w latach osiemdziesiątych ulubionym miejscem zakochanych
studenckich par
KAPLICA ZAKOCHANYCH 171

F) usypał z przywiezionej z Węgier ziemi olbrzymi kopiec
G) nie jest z palca wyssana
H) ponieważ do parafialnego kościoła w Milówce było daleko
I) nie na darmo uznawany jest za przykład beskidzkiego budownictwa ludowego, nieskalanego
piętnem „artystycznych udziwnień”
J) mijamy wiele przydrożnych kapliczek
K) dołączyli do niego pozostali
L) schroniłam się wraz z moim chłopakiem, podobnie jak ja studentem Uniwersytetu Śląskiego,
pod dachem przydrożnej kaplicy
(1) Jedna z najpiękniejszych legend mówiąca o pradziejach Beskidu Żywieckiego opowiada, iż

początek bujnego osadnictwa w dorzeczu Górnej Soły to owoc miłości węgierskiego królewicza
i ubogiej dziewczyny, niegodzącej się na opuszczenie ojcowizny i wyjazd do dalekiego kraju. Kró
lewicz pomny przysięgi złożonej ojcu, iż nie ożeni się na obczyźnie, (1 - F), na którym poślubił
wybrankę. Miejsce to po dziś dzień nazywamy Węgierską Górką, a okoliczne wioski są pamiątką
tamtych wydarzeń. Ujsoły, to miejsce nad rzeką „u Soły”, gdzie królewicz spotykał się ze swoją
wybranką. Rycerką nazwano polanę, (2 - ...), a w Milówce zamieszkał książę z żoną.
(2) Idąc przez Żabnicę, wzdłuż wijącej się nad potokiem drogi, (3- ...). Szczególny czar rzucają
na wędrowców najstarsze, kamienne, przypominające czasy zrębników, zmagających się z suro
wą beskidzką ziemią, dla których modlitwa przed świętą figurą była jedynym częstym kontaktem
z panem Bogiem, (4 - ...).
(3) Dopiero z początkiem XX wieku z inicjatywy ks. Jana Figuły, wikariusza w Milówce, w Żabnicy
powstał drewniany kościółek. Zbudowany został przez miejscowych cieśli pod kierunkiem majstra
Jana Kurowskiego z Kamesznicy, z drewna ofiarowanego przez górali oraz ówczesnego właściciela
dóbr żywieckich Stefana Habsburga. W 1914 roku świątynia została poświęcona, w następnym
roku dobudowano wieżę, (5 - ...). Mimo kilkukrotnych przeróbek kościół p.w. Matki Boskiej
Częstochowskiej nadal cieszy oko piękną bryłą i (6- ...).
(4) O niecodziennym wpływie żabnickiej kapliczki na życie wielu śląskich studentów opowiada
Anna Steczek z Katowic. - „Podczas jednej z górskich wędrówek, uciekając przed gwałtowną burzą
i deszczem, (7 - ...). Burza trwała i trwała, a my zmarznięci, ociekający deszczem, siedząc na ka
miennych schodach, układaliśmy plany naszego wspólnego życia. Kilka miesięcy później wzięliśmy
ślub. Gdy opowiedzieliśmy naszym przyjaciołom o »konsekwencjach« pobytu przed zamkniętymi
drzwiami górskiej świątyni, zdziwieni usłyszeliśmy, (8 - ...)”. Wracając z Romanki czy Hali Bo-
racznej, młodzi ludzie przed drzwiami samotnej świątyni składali sobie przysięgę wierności. Jak to
wśród studentów często bywa, na prawdziwy ślub nie czuli się wystarczająco dojrzali, nie starczało
pieniędzy, czasami nie było przyzwolenia rodziców. Przysięga przed Panem Bogiem w obliczu gór
była dla wielu z nich namiastką sakramentu, rozgrzeszającego ze wspólnego studenckiego życia.
(5) „Wydaje się - dodaje pani Anna - (9 - ...), bowiem jak się okazuje, małżeństwa zapoczątko
wane przysięgą w Żabnicy są wyjątkowo trwałe. Widać, iż legenda, że okoliczne miejscowości są
owocem miłości, (10 - ....), bowiem ten beskidzki zakątek wyjątkowo sprzyja zakochanym”.
Bogdan Szpila,
W górach nr 3/2005

XI. Przeczytaj uzupełniony artykuł jeszcze raz i znajdź w każdym akapicie dwa wyrazy,
których znaczenie objaśniono poniżej.
1)
a) ziemia, majątek dziedziczony po ojcu; majątek należący od wielu lat do jednej rodziny
b) pamiętający o czymś, niezapominający o czymś, mający' coś na uwadze, na względzie
2)
a) woda o wartkim nurcie i wąskim, kamienistym lub żwirowym dnie, wypływająca ze źródeł
i dająca zwykle początek rzekom
b) przywodzący na pamięć, budzący wspomnienia o kimś, o czymś; zwracający uwagę na kogoś,
coś zapomnianego
3)
a) nie prędzej, nie wcześniej, po jakimś czasie
b) rzemieślnik zajmujący się obróbką drewna, budujący drewniane domy, wyrabiający z drewna
części budowli lub proste meble
4)
a) rzadko spotykany, niezwykły, nieprzeciętny, niepospolity
b) występować w dostatecznej ilości, liczbie; nie brakować
5)
a) istniejący przez dłuższy czas lub nieulegający szybkim zmianom
b) tworzyć dobre warunki do czegoś, służyć komuś
XII. Zaznacz w łaściw ą odpowiedź zgodnie z treścią artykułu.

1. Według legendy wybranka węgierskiego królewicza
A) pozostała w swoim kraju.
B) przybyła z dalekiego kraju.
C) zamieszkała w jego kraju.
2. Najstarsze kapliczki w Żabnicy

A) posiadają magiczną moc.
B) są szczególnie urokliwe.
C) mają kształt spiralny.
3. Drewniany kościółek w Żabnicy

A) zaczęto budować na prośbę Stefana Habsburga.
B) zaprojektowany został przez wybitnych artystów.
C) rekonstruowany był parę razy po wzniesieniu.
4. Pod dachem przydrożnej kapliczki w Żabnicy Anna Steczek i jej chłopak

A) wyznali sobie miłość.
B) planowali przyszłość.
C) wzięli ślub kościelny.

5. W latach osiemdziesiątych kapliczka w Żabnicy stanowiła dla studentów ulubione
miejsce
A) tajnych schadzek.
B) ślubów czystości.
C) wyznań wierności.
6. Pary małżeńskie, które składały sobie przysięgę w Żabnicy,
A) są bardzo udane.
B) m ają dużo dzieci.
C) pom agają zakochanym.
kułu.
1) Legenda o pradziejach Beskidu Żywieckiego mówi, iż królewicz węgierski

zapomniał o przysiędze złożonej własnemu ojcu. P F
2) Pracujący przy wyrębie lasów na ziemi beskidzkiej rzadko chodzili do kościoła. P F
3) Kościół p.w. MB Częstochowskiej w Żabnicy stracił swój harmonijny
kształt na skutek parokrotnych przeróbek. P F
4) Anna Steczek, uciekając przed burzą w górach, poznała swojego przyszłego męża. P F
5) Wyznania wierności w żabnickiej kapliczce studenci traktowali jako
odpuszczenie popełnionych grzechów. P F
6) W legendzie o pradziejach Beskidu Żywieckiego można znaleźć ziarno prawdy. P F
XIV. Uzupełnij tekst słowami z ramki. Przykład poprawnego uzupełnienia pokazuje

pierwsza luka. Uwaga! Dwa słowa pozostaną niewykorzystane.
pogoda, warunków, chodź, pogląd, diametralnie, ulega, skończyć, inaczej, do, zdobyte,
tolerują, na, opad, względem, uda, niestosownie, inny, znają, stwarza, pow odow ane
Czy góry są niebezpieczne?
G ło śn y szum prasowy pojawiający się przy okazji tragicznych wypadków górskich powoduje, że
w opinii publicznej utarł się dość powszechny . . P°.&h4. . . . o niebezpieczeństwie gór, ale nie jest
on całkiem prawdziwy. Góry są takie, jakie są. Piękne, stanowiące atrakcyjny p o d .........................
estetycznym teren, dający możliwości przeżycia czegoś w rodzaju przygody niedostępnej na ogół
w terenie nizinnym.
To człowiek wchodzący w góry.......................dla siebie niebezpieczeństwo. Góry są tylko surowym
egzaminatorem dla człowieka i jego właściwego przygotowania. Błąd popełniony w górach może
s ię ........................dla człowieka tragicznie. Nie są temu winne góry. Winnym zawsze jest człowiek.
Wszystkie wypadki..................... są niewłaściwym zachowaniem się człowieka w terenie, często bar-

dzo różniącym się pod wieloma względami od tego. w _corvm porusza się na co dzień. Doświad
czenia ........................ w swoim „normalnym" środowisku r ko w niewielkim stopniu przydają się
w górach. W górach jest....................... i to nie gory przysrosowują się do człowieka, ale on sam, chcąc
zachować zdrowy rozsądek, musi przystosować >;e co s:awianych przed nim nowych problemów.
Najczęstszym powodem wypadków jest zwykle słaba znajomość....................... klimatycznych cha
rakteryzujących teren górski. Zachowań, jakie można zaakceptować w dolinach, góry n ie ............
.............Przekroczenie granic „zdrowego rozsądku” w ocenie własnych możliwości i naiwna wiara,
że jakoś s ię ............................ Klimat górski ma to do siebie, że pogoda potrafi zmieniać się bardzo
szybko. Niejednokrotnie piękna, ciepła i słoneczna..........................potrafi się w ciągu kilkunastu
m inut...................... zmienić. Mgła powoduje znaczne utrudnienia przy orientacji w terenie i łatwo
zgubić szlak. Z chmurami nadchodzi także niska temperatura, deszcz, a czasem nawet w środku lata
........................ śniegu. W dolinach nie ma z tym problemu. Zaskoczony warunkami pogodowymi
nierozważny turysta szybko........................wychłodzeniu, a jego sprawność fizyczna błyskawicznie
maleje, a to już tylko krok....................... wypadku. Strój, w jakim spotyka się czasem ludzi.............
......... górskich szlakach, nadaje się może dobrze na plażę, a nie na wyjście w góry. Podobnie dziw
nie i .........................wyglądałaby sytuacja, gdyby na plaży pojawił się ktoś w stroju odpowiednim
do chodzenia po górach. Wniosek - w góry........................odpowiednio zaopatrzony we właściwe
ubranie, przygotowany na najgorsze z możliwych warunki pogodowe.
Marian Bała,
W górach nr 3/2005
Czy wiesz, że...?

9 1 ,3 % pow ierzchni Polski zajm ują obszary poniżej 3 0 0 m n.p.m . N a j
w yższym punktem są Rysy, szczyt w Tatrach W ysokich - 2 4 9 9 m,
najniższym - p u n k t na zachó d od wsi R aczki Elbląskie - 1,8 m
p.p.m . P rze z Polskę przebieg ają trzy głów ne pasm a górskie - K ar
paty, S udety i G óry Świętokrzyskie.
www.poland.gov.pl
XV. Tylko pierwszy akapit poniższego tekstu (A) znajduje się na właściwym miejscu.
Uporządkuj pozostałe akapity (B -H ), tak by stanowiły spójną całość. Uwaga! Jeden
akapit pozostanie niewykorzystany.
O miłości Liczyrzepy do Emilki
A Przed wieloma wiekami, gdy nie było jeszcze wielu obecnie istniejących sudeckich miejscowości,
w pobliżu dzisiejszego Karłowa w Górach Stołowych stało kamienne zamczysko. Panią owego
miejsca była młoda i piękna panna o imieniu Emilka, która bardzo roztropnie władała swoimi
włościami.
3 Widząc, że dotychczasowe poczynania nie przyniosły rezultatów, władca gór postanowił nieco
inaczej użyć swojej nadprzyrodzonej mocy. Zemsta była okrutna. Pani zamczyska wyrwał on

serce, aby nigdy już kochać nie mogła, a ciała, jej i poddanych, zamienił w skały. Następnie
dopadł swojego rywala - Murzynka, któremu potężnymi ciosami ogromnego miecza poroz
cinał ciało na kawałki i powrzucał je do głębokich szczelin, których w Górach Stołowych nie
brakuje.
C Zakończenie legendy głosi, iż zaklęta w skałę panna trzyma w rękach szatę ślubną, na której co
sto lat tka jeden ścieg. Kiedy po wielu wiekach suknia będzie gotowa, zaklęcie straci swą moc.
Wtedy też odbędzie się huczne wesele pięknej Emilki z jej ukochanym Murzynkiem.
D Pewnego razu Duch Gór postanowił odwiedzić tamte okolice swojego królestwa. Bardzo się
zdziwił na widok zamczyska i rozgniewał przy tym, ponieważ nikt nie prosił go o pozwolenie na
budowę warowni. Wiedziony więc bardziej złością niż ciekawością, dobiegł do kamiennych mu
rów, wspiął się na nie i jako niewidzialny dla innych przyglądał się życiu mieszkańców zamku.
W pewnym momencie zauważył panią tego miejsca, Emilkę. W tej chwili serce starzejącego się
już Liczyrzepy załomotało gwałtownie. Zapałał on miłością do tej śmiertelniczki i bez chwili
zastanowienia przeskoczył mury, padł przed piękną panną na kolana i poprosił o jej rękę.
E Obecnie wszystkich tych ludzi i zwierzęta możemy oglądać w czasie wędrówki po Szczelińcu
Wielkim. Pomiędzy skałami znajdują się m.in. wiewiórka, kokoszka, słoń oraz wielbłąd, na
którego grzbiecie przybył z dalekiej Afryki Murzynek. Podziwiając panoramę Sudetów Wschod
nich z jednego z tarasów widokowych, możemy również posłuchać wciśniętego pomiędzy skały
serca Emilki.
F Myślał całą noc. Nad ranem, przed wschodem słońca, wyrwał z góry wielki głaz, zamierzył się
i już chciał rzucić nim w gród, gdy poczuł, że traci siłę w rękach. Głaz obsunął się na niego,
a on sam runął w 30-metrową przepaść. Jak wielki musiał być to głaz, widać dokładnie jeszcze
dzisiaj. Przypatrzcie się mu z zamkowych tarasów. Dziś nosi nazwę Skały Olbrzyma. Nie rosną
tu żadne krzewy, bo według legendy czubek skały to łysina wielkoluda, który po śmierci stopił
się z kamieniem w jedno.
G Rozpoczęła się zacięta walka, ale na nic zdały się wysiłki rycerzy Liczyrzepy. Emilka wraz ze swo
im narzeczonym - Murzynkiem i jego załogą dzielnie broniła zamku. Warowni nie zniszczyła
również trzydniowa burza, którą wywołał sam Duch Gór. Panna nadal pozostawała głucha na
jego zaloty.
H I tu stała się rzecz straszna! Emilka, zwykła śmiertelniczka, odważyła się odmówić Liczyrzepie.
Rozgniewało to Ducha Gór. Postanowił on zniszczyć zamek i ukarać jego mieszkańców. Wrócił
więc pod Śnieżkę, do swojej siedziby, uprawiane rzepy zaklął w szeregi rycerzy i czym prędzej
udał się z powrotem pod dzisiejszy Karłów.
Łukasz Kozłowski,
Sudety, 26.08.2004

(A -E ).
1) zabujany A) całować się
2) w dechę B) zakochany
3) chajtać się C) młoda, atrakcyjna dziewczy
4) lala D) żenić się
5) ślinić się E) świetnie, doskonale

XVII. Przygotuj z kolegą/koleżanką dialog, w którym doświadczony turysta górski
udziela rad osobie wybierającej się pierwszy raz na wycieczkę w góry.
XVIII. Zredaguj mail do kolegi, w którym zachęcisz go do odwiedzenia wraz z jego

dziewczyną żabnickiej kapliczki podczas planowanej wędrówki po Beskidzie
Żywieckim.
W ypoczynek w kraju w ybrałoby 4 6 % badanych P olaków , pod czas

gdy 52%> bardziej skłaniałoby się ku podróżom zagranicznym . R ó ż
nica ja k w idać niewielka, co znaczy, że porzekadło „cudze chw ali
cie, sw ego nie zn a c ie ”je d n a k nie do wszystkich się odnosi. Z d e cy
dow anie najchętniej spędzalibyśm y w akacje n ad m orzem (54%>),
a następnie w górach, które wybrało 2 7% respondentów, 16% a n
kietow anych w ybrałoby relaks n ad rzeką lub jezio rem . Z d ecyd o w a
nie najm niejszy odsetek stanow ili respondenci-dom atorzy, a zatem
ci, którzy w akacje najchętniej spędzaliby w dom ow ych pieleszach
( 2 %).
Instytut Badania O pinii RMF FM, m aj 2005
G dzie najczęściej w ypoczyw ają Twoi rodacy?

Poziomo:
1) młodszy pasterz owiec w Tatrach i Karpatach
2) mieszkanka gór, kobieta pochodząca z gór
3) laska ze stalową głowicą z łopatką i kolcem, używana przez alpinistów do wyrąbywania stopni w lodzie
4) starszy pasterz owiec, zwierzchnik juhasów pasących owce na halach
5) wspinanie się na szczyty górskie przy użyciu odpowiedniego wyposażenia
6) stalowe kolce przymocowane do butów, używane przy wspinaczce wysokogórskiej w celu zabezpieczenia
przed ślizganiem się na stromych zboczach pokrytych śniegiem i lodem
Pionowo:
1) pochyła powierzchnia wzniesienia lub wklęsłości ziemi; zbocze
2) wydrążenie w skale, powstałe najczęściej wskutek działania wody; jaskinia, pieczara
3) przywódca, herszt dawnych zbójników tatrzańskich
4) łąka górska położona powyżej granicy lasu
5) punkt najwyższy, wierzchołek, czubek czegoś; najwyżej wzniesiona część góry
6) człowiek uprawiający taternictwo
7) miejsce między stromymi ścianami górskimi, głęboka rozpadlina, urwisko
Hasło krzyżówki znajdziesz po odczytaniu liter w przyciemnionych polach we wskazanej kolejnos'ci.

..........

Humor po polsku
D wóch juhasów znalazło jeża i zaczęli się kłócić, jak to zwierzę się nazywa.
- To j e iglok!
- Ni! To j e spilok!
Kłótnię usłyszał stary baca. Gdy dowiedział się, co jest j e j powodem , popatrzył na jeża i m ówi:
- To nie iglok ani spilok. To j e kolcok!
W Morskim Oku, w przerębli kąpie się baca.

- Baco, nie zimno wam ? - pytają się turyści.
-N i.
- Ciepło?
-N i.
-A jak wam jest?
- jędrzej.
Idzie turysta drogą, spotyka bacę i pyta się:

- Baco, m ogę przejść przez waszą łąkę, bo chcę zdążyć na p ocią g o 10.40.
-A idźcie, a jak spotkacie m ojego byka, to i na ten o 9.15 zdążycie.
Baca rozmawia z turystą:

- Zabiłem wczoraj 10 ćm ów - m ów i baca.
- Ciem - poprawia turysta.
-A kapciem.
-B a co , a um iecie pow iedz ieć „chrząszcz brzmi w trzcinie”?

-A co mom nie um ieć!
- No to mówcie.
- Robok burcy w trowie.
KAPLICA ZAKOCHANYCH
TEKSTY
I. Beztroskie życie szlachcica
Przez wieki szlachta wierzyła, że jest obdarzona przez Boga specjalnymi przymiotami, niedostęp
nymi dla zwykłych śmiertelników. Urodzenie zawsze było dla szlachty wartością nadrzędną, z któ
rej wynikały wszystkie przywileje tego stanu. Minęły już czasy, gdy potomkowie wielkich rodzin
szlacheckich stawiali się ponad resztą społeczeństwa tylko dlatego, że w ich żyłach płynęła „błękitna
krew”. Echa tych teorii odnajdujemy jednak i dzisiaj - kogoś wspaniałomyślnego, bezinteresowne
go i sprawiedliwego określamy jako... szlachetnego właśnie. Podobnie drogie kamienie, wyjątkowe
gatunki drewna czy wina - też nazywamy szlachetnymi. Krótko mówiąc, szlachetny znaczy lepszy,
a więc zasługuje na specjalne traktowanie.
W całej Europie szlachta cieszyła się licznymi przywilejami - prawem noszenia szabli bądź szpa
dy (w zależności od kraju), wydzielonymi ławami w kościele, zwolnieniem z głównych podatków,
wyłącznym prawem do piastowania wysokich urzędów świeckich i duchownych oraz posiadania
dóbr ziemskich.
W Polsce szlachta miała też zagwarantowaną nietykalność osobistą i majątkową - nawet król nie
mógł uwięzić szlachcica i skonfiskować jego ziemi bez prawomocnego wyroku sądowego. Szlachcic
nie płacił ceł, kupował sól po niższej cenie i mógł pędzić gorzałkę, co - jak wiadomo - zawsze było
dobrym interesem.
Dzięki nadawanym szlachcie przywilejom politycznym i ekonomicznym dawano odczuć pod
danym, że należą do gorszego gatunku. Przelanie szlacheckiej krwi przez plebejusza zawsze karano
śmiercią, ale za zabicie chłopa polski szlachcic płacił karę - w XVII wieku sto grzywien (w tym
samym czasie mieszczanin, który ośmielił się nosić kosztowne futra i jedwabne pasy wyróżniające
-.dobrze urodzonych”, płacił za swoją śmiałość tysiąc grzywien).
Skąd się wzięło to poczucie wyższości? Wyjaśnia je średniowieczny system lenny. Władca po-
rrzebował doradców oraz broniących jego pozycji rycerzy, dlatego zatrudniał odpowiednich ludzi,
I
płacąc im najbardziej wówczas pożądaną walutą - ziemią. Obdarowany, zajęty sieczeniem królew-
;.-dch nieprzyjaciół, nie mógł sam obrabiać dóbr, toteż otrzymywał je wraz z chłopami. Z czasem
znaczenie rycerstwa zmalało (m.in. na skutek stosowania artylerii) i stan wojowników przekształcił
się w stan posiadaczy ziemskich, czyli szlachtę.
W spadku po rycerzach pozostało nie tylko wyłączne prawo do posiadania ziemi (polscy miesz
czanie nie mogli jej kupować aż do 1791 roku), ale też herby i obyczaje. Zdarzało się, że w XVII
. XVIII wieku zubożały szlachcic sam uprawiał ostatni skrawek ziemi, ale nadal o chłopach, nawet
dużo bogatszych od siebie, wyrażał się per „cham” i nie dopuszczał do skoligacenia się z nimi.
Szczęśliwie dla szlachcica, praca na roli była jedynym fizycznym zajęciem, które go nie kompromi-
:owało - wszystkie inne hańbiły go na równi z niehonorowym postępowaniem. Sam honor oczy
wiście uważano za wrodzoną cechę stanu szlacheckiego. Nakazywał on zarówno walkę w obronie
ojczyzny, jak i organizowanie przyjęcia na odpowiednim poziomie oraz... spłatę długów karcianych.
Profity płynące z przynależności do stanu szlacheckiego skłaniał)" oszustów do podszywania się
pod szlachtę. W Polsce do poświadczenia szlacheckiego pochodzenia wystarczyło przedstawić sześ
ciu, niekiedy czterech świadków. Szlachta w Polsce nigdy nie zaakceptowała dziedzicznych tytułów
rodowych, ustalających hierarchię prestiżu i używanych powszechnie np. wśród szlachty francu
skiej, gdzie hrabia był ważniejszy od barona, a markiz od hrabiego. Tytuły te uważano za sprzeczne
2 zasadą równości i ustawami zakazywano podejmowania starań o nie.
TEKSTY 183
Niechęć do tytułów rodowych nie była jednoznaczna z niechęcią do tytulatury w ogóle. Etykieta
szlachecka wymagała używania tytułów związanych z pełnionym urzędem, a ponieważ szlachty
było w Polsce mrowie (10% ludności), urzędów, zwłaszcza ważnych, siłą rzeczy nie wystarczało dla
wszystkich chętnych, stąd eksponowano każdą, choćby najskromniejszą funkcję, a splendor z racji
jej piastowania spadał nie tylko na samego urzędnika, ale i jego żonę, dzieci a nawet wnuki.
Złote lata szlachty europejskiej zamyka rewolucja francuska. „Ludzie rodzą się i pozostają wolni
i równi z punktu widzenia prawa. Różnice społeczne mogą się opierać tylko na użyteczności wobec
społeczeństwa”. Tymi słowami podpisano w 1789 r. akt zgonu szlachty francuskiej. W Rosji kres
uprzywilejowanej pozycji szlachty położyła rewolucja 1917 r., w Niemczech - konstytucja Repub
liki Weimarskiej z 1919 r., w Polsce - konstytucja marcowa z 1921 r. Nawet w takich krajach, jak
Hiszpania, gdzie do dzisiaj używa się tytułów szlacheckich, nie mają one już żadnego znaczenia
politycznego i postrzegane są jedynie jako tytuły grzecznościowe. Szlachectwo odgrywa już tylko
rolę towarzyską i samo w sobie niewiele znaczy.
Iwona Szymańska,
Focus nr 5/2005
184 TEKSTY
II. Lecznicza moc zwierząt
Gdy zawodzi leczenie tradycyjne

Kto spojrzy w oczy swojemu psu, zobaczy w nich oddanie. Ten, kto jeździ na koniu, czuje jego siłę
iciepło. Kto popływa z delfinem, odbierze promieniującą od niego energię. Kontakt ze zwierzętami
działa na człowieka jak psychoterapia, pomoże pozbyć się stresów, nabrać sił do walki z chorobą.
Pragniemy, by były obok, mieszkały w naszym domu, towarzyszyły nam podczas spacerów i odpo
czynku. W bliskości zwierząt czujemy się bezpieczni, spokojni i zrelaksowani. Budzą w nas ciepłe,
przyjazne uczucia. Pomagają nam również w obowiązkach: pracują na naszych polach, strzegą na
szych domostw, są przewodnikami i opiekunami ludzi niepełnosprawnych, a także ratownikami.
Teraz zwierzęta stały się również naszymi lekarzami. Kiedy tradycyjna medycyna nie przynosi już
oczekiwanych rezultatów, gdy choroba sprawia, że każdy dzień jest wypełniony bólem - to właśnie
obecność zwierząt przynosi nadzieję, a w ślad za nią stopniową poprawę stanu zdrowia.
Kojący dotyk psiej sierści

Dogoterapia to metoda rehabilitacji dzieci i dorosłych, cierpiących m.in. na schorzenia narzą
dów ruchu, nerwice, depresje, autyzm i różne rodzaje upośledzenia umysłowego. Składają się na
nią różne ćwiczenia i zabawy ze specjalnie przeszkolonymi psami-terapeutami. Dotykanie zwie
rzęcia, głaskanie, przemawianie do niego pomaga przełamać lęk przed kontaktem ze światem ze-
.'. nętrznym, zapomnieć o bólu. Ćwiczenia ruchowe: rzucanie piłeczki, przechodzenie pod psem,
prowadzenie na smyczy zmuszają zwiotczałe i przykurczone mięśnie do pracy. Chorzy ćwiczą in
i
tensywnie, niemal nieświadomie, zaangażowani w igraszki z wesołym czworonogiem. Psy-terapeuci
są zawsze chętne do zabawy, akceptujące, przyjazne i cierpliwe. Przy nich znika gdzieś niechęć do
wysiłku. Leczenie staje się rozrywką. Psy wraz ze swymi opiekunami-woluntariuszami (wykwalifi
kowanymi trenerami-terapeutami) odwiedzają chorych i potrzebujących w szpitalach, ośrodkach
rehabilitacyjnych, przedszkolach specjalnych, domach opieki, a nawet prywatnych mieszkaniach.
Xa przykład trenerzy z Fundacji „Przyjaciel” obsługują codziennie kilka tego typu placówek, które
mają pod stałą opieką.
Terapeuta spokojny i cierpliwy

Pies, który bierze udział w zajęciach z chorymi, musi być pozbawiony agresji, chętny do zabawy,
odporny na stres, zrównoważony, cierpliwy. Od szczenięcia jest uczony posłuszeństwa, delikatności.
Najbardziej odpowiednie są: golden retrivery, nowofunlandy, bernardyny, syberian husky, owczarki
collie oraz niemieckie, labradory, kundelki!
Przywracają chęć życia

Niezwykle inteligentne, łagodne, lubią zabawy i nas, ludzi. Ten wspaniały ssak ma zdolność
inspirowania tych, którzy nawiążą z nim kontakt, dając im poczucie radości, wolności i nadziei.
Wspólne pływanie z delfinami pomaga ludziom, którzy mają kłopoty z koncentracją, nerwice,
stany łękowe, depresje. Daje dobre rezultaty w leczeniu zaniku mięśni i urazów kręgosłupa, auty
zmu. Jednak nawet ci, którzy nie cierpią na poważne problemy ze zdrowiem, szukają w przygodzie
z delfinami utraconej radości życia, dawki dobrej energii, siły do dalszych zmagań z przeciwnościa
mi losu albo po prostu wspaniałego relaksu. I znajdują je.
TEKSTY 185
Zabawy i fale akustyczne
Podczas leczenia niezwykle istotny jest bezpośredni kontakt z delfinem. Wspólne wodne igraszki,
dotykanie. Delfin reaguje na świat w sposób zbliżony do reakcji małego dziecka, dzięki temu osiąga
się świetne wyniki w leczeniu maluchów między czwartym a szóstym rokiem życia. Na poprawę
stanu zdrowia pacjentów wpływają nie tylko wspólne zabawy, ale również emitowane przez delfina
sygnały ultradźwiękowe, które ten morski ssak potrafi skupić na ciele człowieka. W wyniku ich od
działywania, zmienione chorobowo komórki nerwowe zaczynają znowu pracować prawidłowo.
Ćwiczenia na końskim grzbiecie

Celem hipoterapii jest przywracanie zdrowia i sprawności fizycznej za pomocą więzi emocjo
nalnej z koniem oraz jazdy konnej. Ten rodzaj terapii jest skuteczny w leczeniu skutków urazów
psychicznych, nerwic, autyzmu, a także schorzeń utrudniających pacjentom poruszanie się (nie
dowład, stwardnienie rozsiane itp.). Już przez sam kontakt z tym dużym, ciepłym zwierzęciem
w człowieku wyzwalają się nowe emocje. Szorstkość końskiej sierści głaskanej pod włos, łaskota
nie grzywy, odgłos kroków, przyjazne parskanie, mile kojarzony zapach, więź uczuciowa między
pacjentem i czworonożnym terapeutą - wszystko to ma leczniczą moc. Jest niczym pobudka dla
uśpionych zmysłów ludzi w depresji i dzieci autystycznych zamkniętych w klatkach swych umy
słów. W trakcie hipoterapii zaczynają znowu odbierać bodźce ze świata zewnętrznego, otwierają się
na otoczenie.
Terapeuta spokojny i niewielki

Łagodny i miarowy chód (stęp) konia rozluźnia i wzmacnia mięśnie. Poprzez odpowiednio
dobraną przez specjalistę (fizjoterapeutę) gimnastykę leczniczą, wykonywaną na grzbiecie zwie
rzęcia, pacjenci ze schorzeniami narządów ruchu stopniowo poprawiają swoją sprawność fizyczną.
Wielu osobom koń pomaga stanąć na własnych nogach. Dzięki ruchom, jakie wykonuje ludzkie
ciało podczas jazdy konnej, poprawia się też krążenie, oddychanie i reguluje przemiana materii.
Koń-terapeuta powinien być spokojny, posłuszny i niewielki wzrostem, bo wówczas łatwiej ase
kurować pacjenta. Musi się też poruszać posuwistym stępem, gdyż właśnie taki chód skuteczni«
pobudza mięśnie do pracy. Dobrze w roli terapeuty sprawdzają się hucuły i konie rasy fiording
Zajęcia prowadzone są pod nadzorem psychologów, psychiatrów, hipoterapeutów i rehabilitantów
w wyspecjalizowanych ośrodkach. Część z tych placówek prowadzi działalność całoroczną, częś<
sezonową (np. 2 -tygodniowe turnusy).
Mruczenie jak lekarstwo

Koty mają ciało cieplejsze niż ludzie. Dzięki temu doskonale nagrzewają chore miejsca. Instynk
townie układają się na tych obszarach ciała człowieka, w których są zmiany chorobowe. Mruczenii
kota wywołuje drgania, których częstotliwość działa wzmacniająco na tkankę kostną, co jest istotni
w przypadku chorych na osteoporozę. Ten miarowy odgłos ma też kojący wpływ na naszą psychikę
redukuje stres, koi skołatane nerwy i relaksuje. Koty stanowią też barierę dla szkodliwego promie
niowania pochodzącego z cieków' wodnych. Idealnie wynajdują miejsca, będące jego źródłem. Jeśl
kot uwielbia spać w naszym łóżku, to znak, że należy przestawić je w inne miejsce - najlepiej tam
gdzie chętnie sypia pies, który nigdy nie zasr.ie w pobliżu cieku.
Claudia nr 12/200
186 TEKSTY
III. W stadzie byki są krowami
- Mężczyźni przyszli, a kobiety przyszły. Tak samo psy, świnie i koty. Czy rodzaj gramatyczny
wyraża hierarchię?
- Niestety do pewnego stopnia tak. W polszczyźnie rodzaj gramatyczny to sprawa skompliko
wana. Staramy się używać go naturalnie. Sądzimy też, że jeśli coś ma żeńską płeć, powinno być na
zwane żeńskim rzeczownikiem, a jeśli męską - to męskim. I tak najczęściej bywa. Mamy więc wilka
i wilczycę, kurę i koguta, jelenia i łanię, sarnę i kozła. Zawsze jedna z tych nazw oznacza nie tylko
określoną płeć, ale także wszystkie zwierzęta. A więc gdy pasą się krowy, mówimy: stado krów, choć
wśród nich są również byki. Gramatycznie byki stają się wówczas krowami. Mamy stado jeleni,
wśród których będą łanie. I stado saren, wśród których będą także kozły. Kaczki, to i kaczory. Ale
indyczki, to indyki. W jednym przypadku dominuje żeńska płeć - bo żeński rzeczownik oznacza
cały zbiór - a w innym męska.
- A u ludzi?
- Trochę inaczej. Czasem nazwy dają się tworzyć regularnie: łowca - łowczyni, zwycięzca - zwy
ciężczyni. A kiedy indziej rzecz się wikła. Sprawiają to relacje społeczne. Kiedyś pewne zawody
zdominowali mężczyźni. Na przykład pilot to zwykle mężczyzna. Stąd łatwo było o czapkę pilotkę.
W języku zostało dla niej puste miejsce. Dziś „pilotka” można również powiedzieć o kobiecie. Pilot
ka w pilotce brzmi poprawnie. Gorzej z marynarką. Bo to rodzaj ubrania, a nie kobieta marynarz.
- Niemiecki dość gładko poradził sobie z kanclerką.
- Bo łatwiej od polskiego przyjmuje żeńskie końcówki. U nas wolałbym: pani prezydent.
- Może polszczyzna ma kłopot z emancypacją?
- Język wiąże się z hierarchią, odwzorowuje zachowania społeczne, ale w niewielkim stopniu je
.-ireuje. Dlatego nie łączyłbym z nim postaw pro- czy antyfeministycznych.
- Kobiety łączą. Dostałam kiedyś wizytówkę: „Dr taka a taka, prezeska stowarzyszenia”.
- Ale doktorką być nie chciała! Niektórym się wydaje, że w polszczyźnie rzeczowniki daje się
zrzez rodzaje odmieniać. Tymczasem u nas rzeczowniki po prostu mają rodzaje. Poznajemy je
dzięki przymiotnikom, zaimkom i czasownikom w określonych formach. Mężczyzna i bielizna
z pozoru tak samo wyglądają. Ale on był, a ona była. On jest ładny, a ona ładna.
- Prezes nie zachowa kobiecości?
- Ukształtował się system, który ocala żeńskość kobiet dyrektorów, ministrów, prezesów. Pan
prezes się odmienia, pani prezes nie. Widziałem się z prezes naszej firmy. Prezes mi kazała. Usły-
>załem od prezes. To są formy poprawne, choć nie najgrzeczniejsze. Ładniej by było: nasza pani
prezes.
- „Nasza pani prezes” - to brzmi po ojcowsku. No, a co z ministrami? Nie może być „minister-
ka”?
- Z pewnością nie. Ministra, premiera, dyrektora też są wykluczone, bo w polszczyźnie nie ma
prawie takiej derywacji. Właśnie w wypadku funkcji, godności, stanowisk ujawnia się hierarchia.
Najczęściej bywa wtedy tak, że nazwa męska odnosi się do mężczyzny i zarazem obejmuje wszyst
kich na tym stanowisku, w tym zawodzie. Istnieje też forma żeńska. Lekarz -mężczyzna, lekarz
- przedstawiciel lub przedstawicielka grupy zawodowej, lekarka - kobieta. Dyrektor - mężczyzna,
dyrektor - mężczyzna lub kobieta. A dyrektorka ma inne znaczenie. To kobieta kierująca niewiel
TEKSTY 187
kim przedsiębiorstwem. Profesorka jest nauczycielką w szkole średniej, a kobietę z tytułem akade
mickim nazwiemy profesorem. Nie da się tego rozwiązać ustawą ani nakazem.
- Pilot, urządzenie elektroniczne, nikogo nie dziwi, a kobieta marynarka - tak. Seksistowski
mamy ten język.
- Wcale nie. W Stanach parę prezydencką anonsują: pan i pani George Bush. A u nas: Jolanta
i Aleksander Kwaśniewscy. W polszczyźnie jest bardziej kobieco.
- W takim razie wypada mówić: socjolożka, psycholożka, polityczka?
- Socjolożkę i psycholożkę akceptują słowniki poprawnej polszczyzny. Filozofkę uważa się tam
za formę błędną. Może dlatego, że słowniki układają właśnie filolodzy. Żeńska końcówka we włas
nym zawodzie jest dla nich trudna do przełknięcia. Z polityczką zalecałbym ostrożność, bo to także
zdrobnienie od słowa „polityka”. Choć muzyczka, czyli kobieta muzyk, brzmi w porządku.
- Piszą do mnie „Drogi kliencie”, „Szanowny obywatelu”!
- Co w tym złego? Przecież jest pani w zbiorze obywateli i klientów.
- Niechby pisali „kliencie/tko”.
- To zakłóca komunikację.
z prof. Jerzym Bralczykiem rozmawiała Lidia Ostałowska,

188 TEKSTY
IV. Zawód biznesmen
W iększości z nas kojarzy się ze światem wielkich pieniędzy, dobrze skrojonym garniturem, dro
gim samochodem, nieustannie dzwoniącą komórką i nieodłączną teczką. Zawsze zajęty, pędzący
na biznesowy lunch czy kolację. Stereotypowy biznesmen. Nie jest to zawód łatwy i na pewno nie
dla każdego. Jeżeli nie boimy się ryzyka, mamy dobry pomysł na własną firmę, kapitał wyjściowy
i chcielibyśmy być szefami samych siebie, a w przyszłości - może zespołu ludzi, warto rozważyć
taką możliwość. Efekty nie przyjdą szybko. Dziś nie grozi nam błyskawiczne zrobienie kariery
i osiągnięcie ogromnych zysków. Ale jak mówią znawcy, nie na tym polega bycie biznesmenem
i prowadzenie własnej firmy.
Na początku najlepiej zdać sobie sprawę, jak wygląda codzienność polskiego biznesmena i jakie
predyspozycje niezbędne są do odnalezienia się w tej profesji. - Na pew n o jest to ciekawy zawód.
Tutaj dzień do dnia niepodobny. Daje szanse sprawdzenia się i wyżycia - mówi Jerzy Wojciech Tybur-
ski, wiceprezes firmy Proimpex Sp. z o.o. - Jest to też zaw ód opatrzony wielom a stresami i nieocze
kiwanymi sytuacjami. Trudno tu m ów ić o ustabilizowanej pracy, przychodzeniu na konkretną godzinę
i wychodzeniu p o ośmiu. Bycie biznesmenem wymaga podjęcia ryzyka. Nikt nie zagwarantuje nam,
że firma będzie zawsze działała tak, jak to sobie założyliśmy. - Trzeba m ieć odporność wewnętrzną na
stresy, których je s t bez liku, szczególnie w polskiej rzeczywistości. Cywilizacje zachodnie są trochę bar
dziej okrzepłe w strukturach biznesowych i tam biznes toczy się płynniej. U nas jest to jeszcze opatrzone
dużą dozą nieuczciwości, partactwa, a naw et korupcji - opowiada Wojciech Tyburski.
Ktoś, kto chciałby prowadzić własną firmę, powinien więc umieć sobie radzić ze stresem. Nie
ustanne życie w paraliżującym lęku o każdy następny dzień, widmo bankructwa, to błędne podejście
do sprawy. Nie chodzi też o założenie, by w jak najkrótszym czasie zarobić jak najwięcej pieniędzy.
Aby znaleźć się w gronie biznesmenów, nie trzeba koniecznie kończyć zarządzania lub marketingu.
Oczywiście, dobrze jest dysponować wiedzą z zakresu ekonomii, ale fakt, że nie kończymy studiów
w tym kierunku, nie zamyka nam drogi. Zawsze można i warto zdobywać dodatkowe kwalifikacje.
Według wielu biznesmenów, dużo ważniejsze są względy charakterologiczne i psychiczne. Najważ
niejsze jest dążenie do wytyczonego celu, konsekwencja i samodzielność ryzyka. Zawsze musimy
brać pod uwagę, że może się nie udać, być na to przygotowanym i umieć wyciągnąć wnioski
z poniesionej porażki.
- Ludzie, którzy się tego nie boją, potrafią ocen ić i skalkulować ryzyko i dostrzec sw oje błędy, mają
szanse. Najgorszą rzeczą jest, jeż eli są to osoby, które cechuje zła w biznesie cecha, czyli bycie tym, kto
wszystko w ie najlepiej. Tacy nie słuchają tego, co m ówią inni - pracow nicy; kontrahenci. Czasami, gdy
są to ludzie o dużej charyzmie czy sile przebicia, naw et się udaje, ale w większości przypadków, jeż eli
nie słucha się i nie analizuje, nie popraw ia błędów, to je s t to szybka droga w kierunku dużych kłopotów
- uważa Wojciech Tyburski.
Nie oznacza to, że muszą się one zawsze pojawić. Jeżeli postawimy na szali ryzyko, będziemy
dużo i systematycznie pracować, trzymać się przyjętych przez siebie zasad i w końcu się uda, korzyść
z bycia biznesmenem jest nieporównywalna do bycia pracownikiem w jakiejś firmie, państwowej
czy prywatnej. Tutaj pracujemy u siebie, na siebie, z czasem tworząc miejsca pracy dla innych.
Jeżeli po jakimś czasie firma zacznie dobrze funkcjonować, satysfakcja gwarantowana. Jak najlepiej
przygotować się do tych wyzwań?
TEKSTY 189
Nie ma pewności, że jeśli skończymy uczelnię ekonomiczną, na pewno zostaniemy biznesme
nami czy menedżerami. Przygotowanie biznesowe w zakresie marketingu czy zarządzania jest po
trzebne, kiedy wiążemy swoją karierę z pracą w dużych organizacjach, spółkach kapitałowych, o za
trudnieniu powyżej 100-150 osób, działających w trudnych branżach, zajmujących się kilkoma
sektorami rynku. W przypadku małej firmy, np. rodzinnej, przede wszystkim trzeba wiedzieć, co
chce się osiągnąć i cały czas podążać w tym kierunku. Ważne jest również podejście do pracowni
ków, zachęcanie ich, żeby szli w tę samą stronę. Oczywiście, wykształcenie w kierunku biznesowym
bardzo się przydaje, ale nie jest najważniejszym elementem. Ważna jest także umiejętność trzeźwe
go spojrzenia na życie, także osobiste.
Ludzie, którym udaje się zająć wysoką pozycję w hierarchii świata biznesu, nie zawsze potrafią
pogodzić życie zawodowe z jakimkolwiek innym aspektem egzystencji. Szybkie tempo życia, nie
ustanne obowiązki, stres. Bezustanne bycie w pracy. Jednak nie tylko to jest ceną sukcesu. Często
praca przekłada się na zasobność portfela i możliwości, jakie pojawiają się przed biznesmenem. Biz
nesowe spotkania, wyjazdy. Nagle ginie gdzieś czas na życie rodzinne czy tworzenie więzi z innymi
ludźmi. Kiedy przychodzi refleksja, że gdzieś po drodze zgubiliśmy coś ważnego, często jest już za
późno. Okazuje się, że zostaliśmy sam na sam z firmą i gronem ludzi, którym opłaca się przebywać
w naszym towarzystwie.
Biznesmen powinien być trochę jak kot - czujny, przewidujący, nieobawiający się wyruszyć na
łowy i powiększyć terytorium zysków. Warto również opanować umiejętność spadania na cztery
łapy i nie dopuszczać do sytuacji, w której porażka zniechęca przed kolejnym dużym polowaniem.
Anna Marszałek,
190 TEKSTY
V. Augustowskie... dni
Jeżeli chcesz popływać po czystych i cichych jeziorach, pochodzić po jeszcze niezdeptanych lasach
- musisz przyjechać w Augustowskie. Dlaczego? Bo tu jest pięknie, w porównaniu z Mazurami
pusto i turystów nie traktuje się jak intruzów.
W Augustowie w chwili obecnej mieszka 30 000 osób. Miasto zajmuje powierzchnię 8093
hektarów, z czego wody stanowią 26, a lasy 35 procent. Jest najstarszym miastem Suwalszczyzny.
Powstało najprawdopodobniej jeszcze w czasach zasiedlenia olbrzymich puszcz przez Jaćwingów.
Pierwsza wzmianka o osadzie nad Nettą pochodzi z 1496 roku i dotyczy komory pobierającej cło
przy przeprawie rzecznej.
W latach 60. sławę przyniosły miastu piosenki „Augustowskie noce” i „Siedem dziewcząt
z Albatrosa”. Dziś gości przyciąga tu możliwość doskonałego aktywnego wypoczynku i kontaktu
z nieskażoną przyrodą. A w dodatku jest tu kilka ciekawych miejsc do obejrzenia. Pierwsze wra
żenie uderza... w nozdrza. Zapach smukłych sosen i czystego powietrza sprawia, że chce się oddy
chać dosłownie pełną piersią. Nie ma tu przemysłu, wobec czego wiele gospodarstw nastawionych
jest na przyjmowanie turystów. Rośnie liczba przytulnych pensjonatów - z miejscem na ognisko
i sprzętem pływającym - w których dzieci (i psy) są mile widziane. Aby było ciekawiej, rozwój tu
rystyki wspiera w Augustowie... rząd włoski, marszałek sejmiku suwalskiego we Włoszech bowiem
zdobył pieniądze na ten szczytny cel. I nie będą to zmarnowane pieniądze. Augustów z trzech stron
otacza wspaniała puszcza, a dookoła nie brak małych i dużych jezior. Jest gdzie i w co inwestować.
W Augustowie ścieków nie odprowadza się do jeziora, dymiące kotłownie węglowe nie zatru
wają powietrza, nic zatem dziwnego, że w 1993 r. miastu nadano status uzdrowiska. Jakie przypad
łości leczy się tutaj najskuteczniej? Jeżeli masz kłopoty z drogami oddechowymi - tutaj na pew
no poczujesz znaczną ulgę. Przyjmowani są tu także kuracjusze ze schorzeniami reumatycznymi
i układu krążenia - dla nich w pobliżu miasta wydobywa się uzdrawiające borowiny. Nie można
zapomnieć o wspaniałej wodzie mineralnej, wydobywanej z jednego z najgłębszych ujęć w kraju,
sięgającego 482 m. „Augustowianka”, bo o niej mowa, zawiera aż siedem składników o wartościach
leczniczych. Woda jest bardzo smaczna i świetnie gasi pragnienie.
Augustów to centrum sportów wodnych. I nie ma w tym nic dziwnego - miasto z każdej strony
otoczone jest licznymi i bardzo malowniczymi jeziorami: Sajno, Necko, Białe, Studziennicze - to te
największe. A wszystkie mają I i II klasę czystości, dlatego bez obawy o stan skóry i zdrowia można
w wodzie spędzać całe dnie. Nad jeziorem Necko na turystów czeka nie lada atrakcja - zamonto
wano tu jedyny w Polsce wyciąg dla narciarzy wodnych (760 m długości).
Puszcza Augustowska wyrosła na terenie o najbardziej surowym, oprócz górskiego, klimacie
Polski. Aż trudno uwierzyć, że średnia roczna temperatura wynosi tu tylko 6 °C. Onegdaj polowali
tu książęta litewscy i królowie polscy, dziś na łowy może wyjść każdy. Z lornetką. W sosnowych
i sosnowo-świerkowych borach, prócz zwierząt, które przy odrobinie szczęścia można spotkać także
w innych regionach kraju, tylko tu żyją ptaki, których rodowód sięga 1 0 0 0 lat p.n.e. Chcecie zoba
czyć kwiczoła, krzyżodzioba czy orła grubodziobego? Uzbrójcie się w dobrej klasy lornetkę i dużo,
dużo cierpliwości.
Jako że puszczę przecinają cztery rzeki: Czarna Hańcza, Rospuda, Blizna i Marycha, i jest tu
kilka przepięknych jezior, w tym największe w regionie Wigry, wytyczono przez puszczę wiele ozna
TEKSTY 191
kowanych szlaków kajakowych i pieszych, które można także pokonać na rowerze. Jeżeli podczas
wędrówki traficie nad jezioro Wigry, zajrzyjcie koniecznie do zbudowanego w 1667 r. klasztoru
kamedułów. Bracia ci, sprowadzeni do Polski przez Jana Kazimierza, wsławili się założeniem pierw
szych na tych terenach hut żelaza, kuźni i smolarni.
Kanał Augustowski to nie jedyny ciekawy szlak wodny, który warto poznać. Augustów, oto
czony ze wszystkich stron wodami, otwiera przed kajakarzami wiele możliwości. Do ciekawych
tras należą: spływ Czarną Hańczą, kanałem Bystrym do Sajna lub Biebrzą do Narwi. Kajakarzom
o zaawansowanych umiejętnościach można polecić spływ Blizną. Każdy, kto pokusił się o pokona
nie tej trasy, mówi, że wszelkie trudy rekompensowane są zapierającymi dech w piersiach widokami
ostępów puszczańskich. Chwyćmy za wiosła! Warto, bo mieszkający tu ludzie mają „pyszny” spo
sób zarabiania - na trasach szlaków sprzedają jagodzianki, słodkie buły lub inne specjały tutejszej
kuchni. Palce lizać!
192 TEKSTY
VI. Sztuka dawania
Są od zawsze
Prezenty bywają tak różne, jak różne są okazje i obyczaje. Nie ma jednak społeczności, która nie
znałaby pojęcia „dar”. Starożytni ofiarowywali sobie piękne niewolnice i zdolnych kucharzy. Dzisiaj
bogacze obdarowują się ekskluzywnymi samochodami, zegarkami znanych marek z limitowanych
serii lub brylantami. Statystyczni państwo Kowalscy - perfumami, skórzaną galanterią czy arty
kułami gospodarstwa domowego. Bez względu jednak na status majątkowy darczyńcy, prezent
powinien być wyrazem sympatii, gościnności i dobrych życzeń. Prezenty mówią wiele o darczyńcy,
jego intencjach, guście, a nawet poczuciu humoru.
Z okazji świąt
Boże Narodzenie to najpiękniejsze święta w roku. Jak przed wiekami, oprócz wymiaru religijne
go, niosą poczucie wspólnoty, solidarności i życzliwości. I oczywiście większość z nas nie wyobraża
sobie tych świąt bez prezentów. Według badań Pentora 81 procent Polaków deklaruje, że w ich
domach panuje zwyczaj obdarowywania się podarkami. Ten pociąg do szczodrości znakomicie uła
twiają nam handlowcy. Niesieni falą euforii wyruszamy na zakupy, tracąc poczucie rzeczywistości
stanu majątkowego naszego konta. Nim poddamy się urokowi świątecznych dekoracji, warto prze
myśleć, co komu podarujemy oraz ile z domowego budżetu możemy na to przeznaczyć.
Co dawać?
Prezent nie musi być idealny, liczy się przede wszystkim pamięć - mówimy z przekonaniem. To
prawda, ale dobrze byłoby znać upodobania obdarowanego, jego preferencje i oczekiwania. Prezent
nie powinien być zbyt tani, ani zbyt drogi. Dobrze, jeżeli jest oryginalny. Jeśli więc odważymy się
podarować skarpetki (tylko najbliższym), to nie z hipermarketu, ale zabawne - z palcami w pieski,
mikołaje albo przeciwnie - wytworne. Sweterek? Owszem, ale nie z wyprzedaży - raczej ze snobi
stycznego lumpeksu albo wydziergany osobiście. Zawsze dobrym podarunkiem są książki - piękne
albumy z reprodukcjami malarstwa czy fotografiami, artystyczne akty, encyklopedie sztuki staro
żytnej, teatru, filmu. Jeśli jesteśmy pewni, że ktoś kompletuje filmy lub jest fanem określonego ga
tunku muzyki, sprawimy mu przyjemność takim właśnie podarunkiem. Zapalony filatelista będzie
w siódmym niebie, gdy zdobędziemy dla niego wyjątkowy znaczek.
Czego nie dawać?

Nie wypada dawać w prezencie butów - bo wróżą odejście, zegarka - bo odmierza upływają
cy czas do śmierci, ostrych przedmiotów - bo tną przyjaźń, chusteczek do nosa - bo znajomość
skończy się wielkim płaczem, pereł - bo symbolizują łzy i zapowiadają tragedię, pustych portfeli
- zapowiadają biedę i nieszczęście. Rozwiązaniem jest włożenie do środka najmniejszej choćby mo
nety na szczęście, na pomnożenie fortuny. Pod karą kompromitacji nie dajemy też wyrobów z logo
firmy, w której pracujemy.
Jak dawać?
Upominki zawsze działają na emocje. Aby podtrzymywać dobre stosunki, te oficjalne i całkiem
prywatne, musimy nauczyć się dawać. W interesach nigdy nie są bezinteresowne, ale i tu liczy się
TEKSTY 193
przede wszystkim gest i oryginalność, a nie wartość materialna. Obowiązkowo muszą być starannie
opakowane. Do prezentu należy dołączyć kilka słów. W żadnym razie nie można demonstrować
szczodrości wobec swojej sekretarki, w mniejszym stopniu w stosunku do kolegów, absolutnie
wobec przełożonych.
Jak unikać nietaktu?

Jeśli nie mamy pomysłu na prezent, zawsze w dobrym guście będzie bukiet kwiatów dla kobiety
i dobry alkohol dla mężczyzny. Nie przynośmy jednak Francuzom szampana czy perfum, Szkotom
whisky, a Czechom - kryształów. Prezenty sugerują, co myślimy o obdarowanym. Wręczając książ
kę, podkreślamy jego erudycję, wyroby artystyczne - dobry gust, elektroniczne gadżety - otwartość
na współczesne trendy.
Najpiękniejsze skromne
Jeśli zamierzamy podarować prezent cudzoziemcom, należy poznać zwyczaje panujące w kraju
naszej wyprawy. Nie przynośmy podarków zbyt drogich. Wprawimy gospodarzy naszą hojnością
w zakłopotanie, będą czuli się zobowiązani do rewanżu podarkiem o tej samej wartości. Mistrz
etykiet, ambasador Edward Pietkiewicz, podkreślał, że „ofiarowując skromne upominki, zyskujemy
wielkich przyjaciół. Drogie traktowane są na ogół jako próba przekupstwa”. Warto sobie wziąć do
serca tę radę, często bowiem zapominamy o podarunku najprostszym, który nic nie kosztuje. Przy
słowie powiada, że najpiękniejszym ze wszystkich prezentów jest przyjazne słowo.
Iwona Derda,
Focus nr 12/2005
194 TEKSTY
VII. Nie lekceważ Morfeusza
C z y to nie jest przygnębiające, że aż jedną trzecią swojego życia przesypiamy? Sen to jednak tyl
ko pozorna strata czasu. Często masz tak napięty plan dnia, że doba wydaje się za krótka, aby ze
wszystkim zdążyć. Szkoda ci życia na spanie. Gdybyś tylko mógł wykorzystać ten czas na pracę,
naukę, zabawę, a zaległości odespać na emeryturze... Kusząca myśl.
Niestety, spać musisz i to w miarę regularnie. Ma to szczególne znaczenie właśnie teraz, kiedy
ieszcze się rozwijasz. Dlaczego? Najwięcej hormonów regulujących procesy wzrostu i odnowy orga
nizmu wydzielanych jest podczas snu. Jego brak nie tylko powoduje zmęczenie, osłabienie pamięci,
zaburzenia koncentracji i sprawia, że mózg pracuje na zwolnionych obrotach. Wywołuje też zmia
ny nastroju - rozdrażnienie, apatię, może prowadzić do depresji.
Ale to nie jedyne powody, dla których nie warto zarywać nocy. Podczas snu nasz umysł nie
pozostaje bezczynny. Przeciwnie - następuje wówczas selekcja i utrwalenie zapamiętanych w ciągu
dnia wiadomości. Dowiedziono, że sześć godzin snu po dniu nauki sprawi, iż następnego dnia
pamięta się więcej, niż gdyby przez te sześć godzin nadal powtarzać materiał. Wprawdzie sztuczki
z wkładaniem zeszytu pod poduszkę, aby wchłonąć zapisane tam mądrości, bywają zawodne, ale
i wkuwanie przez całą noc jest mało efektywne.
Nawet jeśli zapamiętasz materiał, to na bardzo krótko. Ucząc się w ten sposób przed maturą,
może i opanujesz go i z powodzeniem odtworzysz następnego dnia. Jednak na dłuższą metę wszyst
ko najprawdopodobniej wyleci ci z pamięci i będziesz musiał wkuwać od początku. Ze zdumie
niem stwierdzisz, że wiele z tych wiadomości jest dla ciebie zupełnie nowych, jakby twoja pamięć
w ogóle ich wcześniej nie zarejestrowała.
Sen nie tylko pomaga w uporządkowaniu zdobytej wiedzy, ale może być też źródłem inspiracji.
Znane dzieła artystów czy przełomowe teorie wielkich myślicieli nierzadko rodziły się podczas
nocnych wizji. Sny miały ogromny wpływ m.in. na twórczość Mickiewicza, a Einstein systematycz
nie stosował stan półsnu do przemyśleń, analiz i rozwiązywania problemów. Natomiast niemiecki
chemik, EA. Kekule von Stradonitz, odkrył wzór strukturalny benzenu, gdy przyśniło mu się sześć
małp trzymających się za ogony.
We śnie przestają bowiem istnieć wszelkie narzucone świadomie ograniczenia. Jest to stan,
w którym do głosu dochodzi podświadomość. Dzięki temu wkraczamy w stan idealny do krea
tywnego myślenia, ponieważ sprzyja on luźnym skojarzeniom i lepszemu przypominaniu sobie
nabytych informacji, nawet bardzo starych. Zapotrzebowanie na sen wiąże się z naszym wiekiem
i jest dosyć zróżnicowane.
W pierwszych dniach życia noworodek śpi nawet do dwudziestu godzin na dobę, a sześcioletnie
dziecko już o połowę mniej. Optymalna ilość snu dla dorosłego człowieka to 7 - 8 godzin. Wtedy
czujemy się najlepiej. Ludzie starsi potrzebują już zaledwie 5-6 godzin. Są to medycznie uogólnione
wymagania. Tak naprawdę długość snu zależy od indywidualnych potrzeb. Jedni po dobrze prze
spanej nocy muszą jeszcze uciąć sobie drzemkę w ciągu dnia, inni funkcjonują znakomicie nawet
po czterech godzinach snu. Czasami taka wytrzymałość wydaje się nieprawdopodobna, np. Thomas
Edison sypiał tylko dwie godziny w ciągu doby. Jednak tacy rekordziści to zwykle osoby cierpiące na
bezsenność, która jest wymagającą leczenia chorobą. Zastanówmy się teraz, co się dzieje w czasie snu.
TEKSTY 195
Zamykamy oczy. Po pewnym czasie aktywność mózgu zaczyna spadać, umysł się uspokaja. Od
pływamy, choć nie jest to jeszcze właściwy sen. Czasem doznajemy uczucia, jakbyśmy spadali i nagle
budzimy się, ale tylko na moment. Za chwilę w naszym umyśle zaczynają pojawiać się nielogiczne,
oderwane od siebie obrazy i skojarzenia, tracimy kontakt z rzeczywistością. Fale mózgowe zwalnia
ją coraz bardziej, mięśnie rozluźniają się i następuje stopniowe wyłączenie świadomości. Dopiero
teraz śpimy głęboko. Od tego momentu nasz sen przechodzi dwie powtarzające się cyklicznie fazy.
W fazie snu wolnofalowego zwalniają wszystkie procesy organizmu. Oddychamy płytko i po
woli, serce bije wolniej, spada ciśnienie krwi i temperatura ciała, mięśnie odprężają się. Do krwi
uwalniany jest hormon wzrostu, dzięki któremu organizm regeneruje się. Jeśli ktoś spróbuje nas
teraz na chwilę obudzić, rano nie będziemy tego pamiętać.
W kolejnej fazie tzw. snu paradoksalnego (faza REM) oddech i bicie serca przyśpieszają, a gałki
oczne zaczynają się gwałtownie poruszać we wszystkie strony (stąd skrót Rapid Eye Movements
- szybkie ruchy oczu). To właśnie wtedy pojawiają się marzenia senne. Umysł skierowany jest na
odbieranie świata stworzonego przez naszą podświadomość. Bodźce z zewnątrz co prawda docierają
do mózgu, lecz zazwyczaj są ignorowane. Mamy całkowicie sparaliżowane mięśnie, by nasze ciało
nie „odgrywało” ruchów wirtualnego ciała ze snu. Jeśli ktoś nas teraz obudzi, na pewno będziemy
pamiętali, co nam się śniło. Faza REM pojawia się regularnie co 90 minut, a więc możemy mieć
nawet 4-5 różnych snów w ciągu nocy.
Kto wie, może i w naszych snach pojawiają się odkrywcze pomysły, tyle że ich po prostu nie
pamiętamy. Bo choć wszyscy, bez wyjątku, miewamy sny, to często zaraz po przebudzeniu zapo
minamy ich treść. Dzieje się tak w zależności od tego, w której fazie snu się zbudzimy. Poza tym
podświadomość zapisuje fabułę snu w innym rejonie pamięci (tzw. pamięci krótkotrwałej) niż ten,
z którego korzysta świadomość. Kiedy się budzimy, przeprogramowujemy się na inny obszar i sen
ulatuje. Istnieje jednak szereg naukowo opracowanych technik zapamiętywania snów i sterowania
nimi, co pozwala na wykorzystywanie ich do własnych potrzeb. Metody te, oparte głównie na au
tosugestii, wymagają konsekwentnego treningu, ale stosować je może z powodzeniem każdy z nas.
Beata Żmichowska,
196 TEKSTY
VIII. Cały czas żyję z głową w chmurach
-Jeździsz po świecie, robisz reportaże dla telewizji, zdjęcia do „National Geographic”, w czasie
wakacji prowadziłeś „Lato z Jedynką”, a od jakiegoś czasu zapowiadasz pogodę. Kim ty właściwie
jesteś?
- Dziennikarzem-reporterem, który opisuje świat. Ale tak naprawdę jestem wszystkim po tro
chu i nie lubię siebie określać. Nie jem np. mięsa, bo nie lubię. Nigdy mi nie smakowało. Mdli
mnie na widok wędlin. Ale nie chcę mówić o sobie, że jestem wegetarianinem, bo wiąże się z tym
pewna filozofia, która jest mi obojętna.
- Kiedy zdałeś sobie sprawę, że chcesz jeździć po świecie?
- Jako chłopak siedemnaście razy przeczytałem „Przygody Tomka na Czarnym Lądzie”. Potem
zupełnie przypadkowo zacząłem studiować egiptologię. Najpierw dostałem się na filologię klasycz
ną, żeby poznawać grekę i łacinę. Ale było to żmudne zajęcie, a ja jestem człowiekiem niecierpli-
wym. I zrezygnowałem.
- A pamiętasz swój pierwszy zagraniczny wyjazd?
- Od dzieciństwa moim marzeniem było zobaczenie... Krety. Chciałem sprawdzić, czy to na
prawdę moja wyspa (śmiech). Trzy dni pracowałem przy zbiorze winogron, ale szybko mi się to
znudziło i zacząłem się rozglądać. Poznałem niezwykłych ludzi, zobaczyłem, jak żyją, i doszedłem
do wniosku, że jeżdżenie po świecie i przyglądanie się temu, co robią inni, jest świetnym pomysłem
na życie. W 1987 roku pojechałem do Egiptu na roczne stypendium. I to dopiero było zderzenie
z odmiennym światem. Byłem prawie wszędzie. Poznałem smak wolności człowieka, który nie ma
żadnych zobowiązań poza zawodowymi. Wiedziałem już, że nie będę jeździł, żeby zaliczać zabytki,
ale będę stawiał sobie cele i realizował je.
- Na przykład?
- Choćby film o ojcu Beyzymie, polskim misjonarzu tatarskiego pochodzenia, który na począt
ku XX w. stworzył na Madagaskarze najnowocześniejszy na owe czasy ośrodek leczenia chorych na
rrąd. Albo reportaż o maharadży, który przyjaźnił się z Paderewskim, a w czasie II wojny światowej
przyjął tysiąc polskich dzieci. Wybudował dla nich specjalne osiedle, szkołę i opiekował się do
końca wojny.
- I nagle okazało się, że poznawanie świata jest ważniejsze niż dom, rodzina, miłość?
- Zawsze chciałem mieć ciepłe i bezpieczne miejsce, do którego mógłbym wracać, żeby odpocząć.
- Ale z żoną się rozwiodłeś?
- Dziennikarze wciąż o to pytają. A ja żyję chwilą, dniem dzisiejszym. Tamten związek to już
historia.
- Ale był?
- Miałem 28 lat, z Edytą wzięliśmy ślub bez przygotowania. Była wtedy prezenterką w WOT.
Byliśmy razem na Madagaskarze, na Mauritiusie zrobiliśmy pierwszy film, prowadziliśmy w tele
wizji program o podróżach...
- I co się stało?
- Dziś mam lat 40 i wiem, że ślub jest bardzo ważną rzeczą, że jeśli człowiek chce się zgrać
z drugim człowiekiem, muszą ze sobą beczkę soli zjeść. A my nie zdążyliśmy Ona chciała mieć
dom, rodzinę, dzieci, a ja wciąż miałem głowę w chmurach.
TEKSTY 197
- Marzenia pani Edyty spełniły się?
- Tak. Jest rzecznikiem prasowym Polskich Portów Lotniczych. Ułożyła sobie życie prywatne
- ma dom, dziecko. Jest szczęśliwa. Do dziś jesteśmy w wielkiej przyjaźni.
- Kiedy zaproponowano ci prowadzenie prognozy pogody, zadzwoniłeś po radę właśnie do
niej?
- Tak, bo gdy ona dostała propozycję pracy, też się radziła. Powiedziała, żebym się nie zastana
wiał. Że w klimacie, w którym wszyscy uzależniamy swoje życie od pogody, jest to jedna z najbar
dziej oglądanych pozycji w programie telewizyjnym.
- Ale jesteś przed kamerą inny niż reszta prezenterów pogody?
- Jestem sobą. I mówię o pogodzie tak, by wszyscy mnie rozumieli. Dlatego np. nie mówię,
że idzie zatoka niżowa z frontami atmosferycznymi, ale że znad Atlantyku sunie gigantyczne kłę
bowisko chmur, które znajdą się nad Polską i że będzie padał deszcz i będą waliły pioruny. A jeśli
mówię o chmurach czy chłodnym powietrzu polarnym, to je pokazuję. Wyobraźnia widza zaczyna
pracować i nie czeka tylko na to, żeby usłyszeć, czy będzie zimno, czy ciepło.
- Ludzie akceptują ten twój pokaz?
- Spotykam się z ogromną sympatią. Dostaję wiele listów...
- Z ofertami matrymonialnymi też?
- No pewnie. Gdy jeżdżę po Polsce, robię programy na żywo - wtedy zwykłe te panie sprzed
telewizora zagadują mnie, zapraszają na kawę. Na ogół nie mam czasu i grzecznie odmawiam.
- Podróże kształcą, ale też sporo kosztują?
- Zarabiam na nie w kraju, robię za granicą reportaże. Przez półtora roku siedziałem w Izraelu,
przygotowując ze znajomą album „Moja Ziemia Święta”. Robiłem zdjęcia, ona napisała tekst. Mam
w Izraelu przyjaciół, w Tel-Awiwie mieszkałem u koleżanki, która była szefową Reutersa.
- A jak to jest, kiedy wracasz z podróży do domu, w którym nikt na ciebie nie czeka?
- Czeka, czeka. Nie jest tak źle - proszę choćby spojrzeć na moją suczkę Kredę. Nie jestem
samotnikiem, ale nic więcej już ze mnie nie wyciśniesz...
Rozmawiał Tomasz Brunner,

Przyjaciółka, 20.09.2005
198 TEKSTY
IX. Pracownik naprawdę wirtualny
Polacy siedzą w pracy dłużej niż inni... Tylko czy pracują? Nie, dobrze się bawią lub dorabiają do
pensji.
WojtekTamowicz, dziennikarz jednego z wortali internetowych, nie pamięta, kiedy swój dzień
pracy zaczynał inaczej. Po zalogowaniu się na komputerze automatycznie włącza mu się komuni
kator internetowy, a on zaczyna odpowiadać na zaczepki kolegów. Komunikator można ustawić
tak, by uruchamiał się dopiero na żądanie, ale po co to robić? Kumple - pracownicy poważnych
koncernów - pomyśleliby wtedy, że zachowuje się jak dziwak. - Jeśli ktoś mówi Ci „cześć”, trzeba
się przywitać - tłumaczy. Po „cześć” pada pytanie: „co słychać?”, a po „co słychać?” rozpoczyna się
już długa dyskusja - o meczach albo filmach, które poprzedniego dnia wszyscy oglądali w telewizji,
a teraz na spokojnie mogą się podzielić swoimi komentarzami.
Refleksja przychodzi około godziny 11. Wówczas wypada się zabrać do pracy. Wypada, ale nie
trzeba. - Do południa stawiam pasjansa, potem gram w strip-pokera, a jak mi się znudzi, ściągam
nowe gierki z portalu dla znudzonych pracą Zagraj.pl. Raz w pracy obejrzałem cały film na DVD
..Potwory i spółka”. Jak to zrobiłem? Słuchawki na uszy, a dla stworzenia pozorów, co jakiś czas
przerwy na fajkę. Odchodząc od komputera wystarczy powiedzieć: „Jak od tych liter bolą oczy”
- opowiada Wojtek, który nie widzi nic złego w tym, że praca stała się dla niego dobrą zabawą.
Inaczej Piotr Batolski, który przy firmowym biurku nie chce marnować czasu. Do firmy zaczął
nawet przychodzić wcześniej niż dotąd. - Warszawska sesja giełdowa zaczyna się już nie o 1 0 , ale
o 9.30 - tłumaczy 27-letni Piotrek, chociaż jego praca z giełdą nie ma nic wspólnego. Piotrek jest
pracownikiem działu handlowego firmy organizującej konferencje. Do jego oficjalnych obowiąz
ków należy zdobywanie klientów. Ale w godzinach pracy zajmuje go przede wszystkim dokładne
śledzenie wskaźników giełdowych i zlecanie przez strony biur maklerskich kupna i sprzedaży akcji.
W ten sposób co miesiąc do pensji dorabia średnio dwa tysiące złotych. Jak w takim razie rozlicza
się z obowiązków wobec szefa?
- Proste. Przyzwyczailiśmy prezesa z kolegami z działu, że załatwienie jednego-dwóch klientów
to maksimum tego, co możemy osiągnąć w ciągu tygodnia. On w to uwierzył, bo wie, że rynek
iest trudny. Sam dużo pracuje poza biurem, więc nie wie, czym się zajmujemy - opowiada Piotrek.
I Dziś w ten sposób „pracują” przede wszystkim urzędnicy, sekretarki, informatycy, bankowcy
i inni, których zajęcie sprowadza się do korzystania z komputera. To ci mają szansę zostać cyberle-
niami i tych dotyczy nowy problem.
Według Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) Polacy spędzają w pracy
więcej godzin niż Amerykanie, Brytyjczycy i Niemcy, Pracujemy rocznie 1956 godzin, podczas gdy
Japończycy zaledwie 1801 godzin, a Francuzi jedynie 1431. Wyprzedzają nas tylko Czesi i mieszkań
cy Korei Południowej. To oficjalne statystyki. Ale do pracoholizmu nam daleko. Pracę wykorzystu
jemy bowiem do załatwiania na komputerze prywatnych spraw. Na Zachodzie zjawisko włóczenia
się godzinami po stronach internetowych niezwiązanych bezpośrednio z obowiązkami zawodowymi
zostało ochrzczone mianem cyberslackingu (od angielskiego sla ck er- leń). Problem nasilił się w Pol
sce kilka lat temu, gdy popularne stało się używanie komunikatorów internetowych. Wciąż jednak
zjawisko przez wielu pracodawców nie jest traktowane poważnie. - U nas będzie o tym głośno, gdy
niektóre firmy wskutek lekceważenia obowiązków przez pracowników znikną z tynku - mówi Justy
TEKSTY 199
na Adamczyk, na co dzień zajmująca się na Politechnice Gdańskiej e-marketingiem i zagrożeni
jakie niesie Internet dla firm, autorka badań na temat cyberslackingu w Polsce.
Tymczasem Amerykanie już podliczyli: ich firmy na każdym pracowniku tracą sześć ty
dolarów rocznie. Amerykanin obija się średnio dwie godziny dziennie, nie włączając w to reguł
nowych przerw, na przykład na lunch - tyle wynika z ankiety serwisu Salary.com przeprowadź
wśród 10 tysięcy osób. Właśnie dlatego na Zachodzie pracodawcy bez oporów zwalniają pracc
ków za wykorzystywanie sieci do celów niezwiązanych z pracą, a sprawy sporne oddają do są
Choć, jak się okazuje, sądy nie zgadzają się z pracodawcami. W czerwcu tego roku szkocki trył
nakazał jednej z firm cali centre znalezienie nowej pracy jej byłym pracownikom, mimo że ci v
gu sześciu dni wymienili między sobą tysiąc prywatnych e-maili! Zdaniem sądu prawo użyv
skrzynki pocztowej w firmie nie było jasno zdefiniowane. Mimo to według badań kaliforni
spółki Proofpoint, która tworzy oprogramowanie zwiększające bezpieczeństwo w Internecie,
w ciągu ostatniego roku w przeszło co czwartej amerykańskiej firmie zwolniono osoby, które ła
firmowe zasady e-korespondencji, czyli na przykład wysyłały prywatne listy do znajomych.
W Polsce firmy nie chwalą się procesami. Wiadomo jednak, że doszło już przynajmni
kilku. Głośna była ubiegłoroczna sprawa między burmistrzem Mińska Mazowieckiego a urzęc
ką, która umieściła swoją wizytówkę na jednym z serwisów randkowych, i przypadek pracom
Ministerstwa Infrastruktury o pseudonimie „Lala Laleczna”, który w godzinach pracy zosta\
forach internetowych tysiące wpisów także o tematyce seksualnej (tu do procesu nie doszło
cownik nie został zwolniony, tylko odcięty od sieci).
Z ankiet Justyny Adamczyk „Internet w pracy” przeprowadzonej wśród 300 polskich pr
ników i pracodawców wynika, że prawie połowa ankietowanych wykorzystuje w pracy Interr
prywatnych celów bez ograniczeń. Tylko trzy procent nigdy nie załatwiało własnych spraw
sieć w pracy. Szokuje to, że co czwarty Polak nie boi się robić w pracy zakupów w sieci, a co
- przeglądać serwisów pośrednictwa pracy. Z kolei z badań TNS OBOP wynika, że ponad p
osób korzystających z czatów i komunikatorów robi to w godzinach pracy - między 9 a 18.
Pomysłów na obijanie się w pracy jest jednak dużo więcej. - Jeśli ktoś chce i umie się uki
może siedzieć w necie cały dzień. Samo oglądanie spamu z filmikami i dowcipami od znajc
zajmuje mi kilkanaście minut dziennie. A serwisy randkowe, czaty, grupy dyskusyjne, załat
przelewów bankowych za domowe rachunki, polowanie na ciekawe towary na aukcjach... -
Piotrek Batolski. Dla znudzonych firmą powstają setki serwisów oferujących zabawy pozw;
„efektywnie marnować czas”.
Taki styl pracy to wina kultur organizacyjnych panujących w firmach - komentuje psy
Tatiana Ostaszewska-Mosak. - W wielu biurach rzetelna praca po prostu nie jest doceniana,
też moda na zostawanie po godzinach. Siedząc dłużej w pracy, czujemy się usprawiedliwieni
skrępowani załatwianiem tu prywatnych spraw. Uznajemy, że pracodawca jest nam coś winie
obijanie się w pracy ma jakiś sens, w sytuacji gdy większość firm i tak rozlicza swoich pracom
z zadań, a nie z przesiedzianych godzin w biurze? Zdaniem pracowników tak, bo szefowie
nie są w stanie dokładnie określić, ile dane zadanie może zająć nam czasu.
KrzysztofSzcze
Przekrój, 20.1
200 TEKSTY
X. Nieśmiertelne marzenie
B iblijn i patriarchowie byli długowieczni. Adam miał żyć 930 lat, Noe 950, a wszelkie rekordy
pobiłby Matuzalem, dożywając 969 lat. Czy kiedykolwiek zdołamy im dorównać? Nauka nie po
zostawia złudzeń. Gdyby ciało ludzkie nie ulegało starzeniu i zniszczeniu, należałoby zanegować
wszelkie prawa fizyki i chemii. Świadomość, że jest to niemożliwe, nie przeszkadza nam jednak
snuć marzeń o nieśmiertelności.
Już w epoce kamiennej ludzie nie mogli pogodzić się z myślą, że śmierć jest kresem ich egzysten
cji. Gdyby było inaczej, nie umieszczaliby w grobach przedmiotów, które miały pomagać zmarłym
w pośmiertnej wędrówce. Nie układaliby zwłok w kierunku wschodzącego słońca, które gasnąc
wieczorem, o świcie odradzało się do nowego życia. Wierzyli, że taki sam cykl jest przeznaczeniem
człowieka. Wpisana weń konieczność umierania świadczyła jednak o ludzkiej niedoskonałości.
Prawdziwa i bezbolesna nieśmiertelność była zastrzeżona dla istot wyższych - bogów, duchów,
herosów.
Nieuchronnie nasuwało się więc pytanie, czy tymi dobrodziejstwami nie mogliby się podzielić
z ludźmi? Wyobraźnia podpowiadała, że tak. Nawet mędrcy, którzy powątpiewali w prawdziwość
mitów, wierzyli w istnienie Wysp Szczęśliwych, których mieszkańcy dożywają tysięcy lat bez cho
rób i cierpienia. Im jednak lepiej poznawano świat, tym mniej pozostawało w nim miejsca na
złudzenia.
Inaczej życie wieczne traktują wielkie religie, według których wszystko, co materialne musi
przeminąć, a trwała i wieczna jest jedynie dusza. Skoro Bóg obiecał wieczne życie dopiero po śmier
ci, zwracanie się do niego z prośbami o nieśmiertelność na tym świecie byłoby czynem nagannym.
Ale pozostawał jeszcze diabeł. Igranie z mocą nieczystą przynosiło doraźne korzyści, było jednak
bardzo ryzykowne, a ceną za uratowanie ciała mogła być utrata duszy.
Ludzie próbowali więc rozgryźć tajemnicę nieśmiertelności także na własną rękę. Działania szły
w dwóch kierunkach - szukania gotowych przedmiotów, które same z siebie mają moc przedłu
żania życia, lub ich stworzenia. Trud samodzielnego wyprodukowania eliksiru życia podejmowali
alchemicy. Według nich w niedoskonałej materii została uwięziona boska iskra. Gdyby udało się
nad nią zapanować, człowiek posiadłby środek przezwyciężający wszelkie ułomności - również
chorobę i śmierć. Kluczem do odkrycia największej tajemnicy był kamień filozoficzny. Próbowano
50 wytworzyć, mieszając w różnych proporcjach rtęć i siarkę oraz przeróżne dodatki, od ołowiu
po krew. Efekty były najczęściej odwrotne do zamierzonych, gdyż większość używanych substancji
miała właściwości toksyczne i zamiast wydłużać, skracała życie.
Współczesna nauka nie tyle wydłuża życie, ile likwiduje przyczyny, które je skracały. Nowe
odkrycia rodzą nowe nadzieje, jak na przykład hibernacja, czyli zamrożenie ciała w ciekłym azocie.
Nie ma żadnej pewności, że powrót do życia kiedykolwiek nastąpi. A gdyby nawet tak się stało, to
czy człowiek przebudzony w innej epoce potrafiłby się w niej odnaleźć?
Najnowszy pomysł na nieśmiertelność to przeniesienie zawartości mózgu do rzeczywistości
wirtualnej, w której nie podlegałaby procesom zniszczenia. Ponieważ o tym, kim jesteśmy i co
czujemy, nie decydują nogi czy żołądek, lecz świadomość, to ją należałoby uwieczniać po wsze
czasy. Przepis ten wydaje się całkowicie absurdalny, jednak jego entuzjaści odwołują się do analogii
TEKSTY 201
między mechanizmem działania mózgu i komputera. Ich zdaniem w przyszłości będzie można
kopiować mózg tak jak dziś twarde dyski.
Wymarzona nieśmiertelność nie musi być wcale dobrodziejstwem. Obdarzeni nią wybrańcy
szybko przekonaliby się, że może stać się wręcz przekleństwem. Ich życie byłoby przecież śmier
telnie nudne i smutne, co kilkadziesiąt lat traciliby wszystkich bliskich, wciąż na nowo musieliby
zakładać rodziny, oswajać się z osiągnięciami kolejnych rewolucji technicznych, zdobywać wyma
gającą coraz to innych kwalifikacji pracę, a na upragnioną emeryturę czekać milion albo i więcej
lat. Czy więc naprawdę warto?
Kazimierz Pytko,
Focus nr 4/2005
202 TEKSTY
XI. Palmy sięgają do nieba
M a ł a , cicha wieś Łyse zaszyta w Puszcz)' Zielonej w Niedzielę Palmową tętni życiem. W barw
nych ludowych strojach zjeżdżają się Kurpie z całej okolicy. Zjawiają się setki turystów ciekawych
regionalnego obyczaju. Na polanie koło Gminnego Ośrodka Kultury wyrasta kolorowe miasteczko
dużych namiotów i przyczep samochodowych. Przed główną mszą o godzinie 12.00, spod drewnia
nego kościółka rusza uroczysta procesja. Kobiety i mężczyźni niosą w niej ponad sto palm. A palmy
są to niezwykłe - sięgają wysoko, do nieba. Przyciągają oczy żywą zielenią, kolorowymi kwiatami,
długimi wstążkami i ozdobami z bibułki.
Tego samego dnia 500 kilometrów na południe, na Podbeskidziu - w Nowym Sączu, Rabce,
Lipnicy Murowanej, Tokarni czy Podegrodziu - wierni niosą w procesjach także niezwykle wyso
kie i kolorowe palmy. By je zrobić jak należy, jeden z mistrzów w tej sztuce, Franciszek Szkaradek
z Nowego Sącza, zbiera trzcinę już w sierpniu i we wrześniu. Palma ma znaczenie symboliczne.
W Arabii, Afryce i Polinezji to drzewo życia. Starożytni Grecy uważali ją za słońce i światło, a dla
Rzymian była godłem igrzysk. Różdżki palmowe w pierwszy dzień żydowskiego Święta Szałasów
symbolizują radość i wesołość. Dla chrześcijan są alegorią radości i triumfu, symbolizują gałązki,
którymi witano Chrystusa wjeżdżającego do Jerozolimy. Od IX wieku przyjął się zwyczaj święcenia
palm w kościele.
Palmy najczęściej kupujemy gotowe, ale w kilku regionach Polski nadal robi się je samemu.
Choć przecież i te zwykłe, kupowane na targu, są rękodziełem. Tradycyjne - to bukiet z bazi ozdo
biony świeżą zielenią. Tylko na Podkarpaciu i Kurpiach przetrwał obyczaj robienia innych, niezwy
kle oryginalnych palm - bardzo wysokich „słupów”. Tam też najbarwniejsze są procesje.
Kurpie wierzą, że dzięki długim i smukłym palmom ich dzieci będą rosły wysokie i proste, więc
robią je nawet 11-metrowe. Ale rekordy wysokości padają na Podkarpaciu. Rok temu władze No
wego Sącza zamówiły u kobiet ze wsi Podegrodzie palmę dla uświetnienia procesji. Przygotowały
wysoką na 10 pięter, czyli 32-metrową. - W Nowym Sączu konkursy na najpiękniejszą palmę
organizowane są od kilkudziesięciu lat. W kronice znalazłem zdjęcie z 1929 roku, ale nie wiem, czy
był to pierwszy konkurs - mówi ksiądz prałat Stanisław Lisowski z parafii św. Małgorzaty.
Palmy 16-, 18-metrowe od lat robią w Nowym Sączu bracia Franciszek i Jan Szkaradkowie. 61-
-letni Franciszek terminował u mamy, która robiła dla niego małe palmy. Teraz pomaga mu siostra,
Maria Borzęcka, która co roku wyczarowuje z bibułki 150 kwiatków, pierze, prasuje wstążki, zdobi
całą palmę. Oboje pracują 2 dni od rana do wieczora. Wcześniej zacząć nie mogą, bo palma musi
mieć świeżą wiosenną zieleń. - Robię je na chwałę Bogu i dla uciechy ludzi - mówi mistrz Franci
szek Szkaradek, mechanik kolejowy na emeryturze. Do robienia palm namówił młodszego brata,
hydraulika z pobliskiego Rdziostowa. W Nowym Sączu albo Franciszek, albo Jan Szkaradkowie
co roku zdobywają nagrodę. Franciszek dumny jest też z bratanka, 19-letniego Piotra, który na
procesji w swojej parafii niósł własną 13-metrową palmę.
Według tradycji palma poświęcona w kościele ma specjalną moc. Wiele osób po mszy połyka
kotki z bazi - wierzą, że trzy chronią od chorób gardła na cały rok, jedna pomaga na ból głowy. Na
wschodzie i południu Polski po nabożeństwie ludzie dotykają się palmami - przekazują sobie ich
życiodajną moc. I na Kurpiach, i na Podbeskidziu charakterystyczne style bogatego zdobienia palm
przekazuje się z pokolenia na pokolenie. We wsi Baba, 10 kilometrów od Łysych, robi je Stanisława
TEKSTY 203
Niedźwiedzka, jej córka Zofia, a i wnuczka próbuje swych sił. W podbeskidzkiej wsi Lipnica Mu
rowana w rodzinie Kulasów palmy zaczął robić dziadek Franciszek, nauczył syna Ryszarda, a dziś
i jego wnuk Irek robi piękne „słupy”. To dzięki nim, ludziom pielęgnującym tradycyjny obyczaj,
zwykłe gałązki przekształcają się w dzieła sztuki.
Palmy buduje się na długiej żerdzi. Jest nią młoda sosna lub jałowiec. Należy drzewko ściąć
wcześniej, bo świeże i mokre byłoby za ciężkie do niesienia w czasie procesji. Ostatnie gałęzie się zo
stawia, one tworzą czub. Na Podkarpaciu czub musi być okazały, jak pióropusz. Tworzą go wymyśl
ne kwiaty i sitowie, często bywa w kształcie krzyża. Spływają z niego kolorowe wstążki. Głównym
motywem ozdobnym jest trzcina. Zbiera się ją już we wrześniu, bo nie może być przekwitnięta. Do
wysokich żerdzi przyczepia się bazie i jedlinę. Kurpie oplatają pień jedną leśną rośliną, cisem, tują
lub borówką, ale tradycja nie pozwala mieszać ich ze sobą. Nie umieszczają też na czubie wielkich
pióropuszy.
Do tej pory na Podkarpaciu palma ma dla rolników magiczne znaczenie. Stanisław Paprota
z Lipnicy Murowanej - tak jak większość jego sąsiadów - po procesji kawałki poświęconej pal
my dodaje do paszy zwierzętom. Jeszcze długo po Wielkanocy przyjezdnych zadziwia widok pól,
z których sterczą małe krzyżyki. Zrobione są z wiklinowych witek palmy.
- W Niedzielę Wielkanocną lub lany poniedziałek gospodarz, głowa rodziny, wbija je w pole.
By dobrze urosło żyto, dodaje do krzyżyka tatarak z palmy, gdy ma siać pszenicę - bazie. A w lany
poniedziałek rolnicy Podbeskidzia święcą palmą zaorane pole, by zapewnić sobie dobre żniwa - wy
jaśnia etnograf, dr Barbara Ogrodowska z Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie.
Palmy zatknięte za świętym obrazem mają strzec dom od złego, a umieszczone na dachu - od
ganiać pioruny. Nie wolno ich wyrzucić - można tylko spalić. Popiołem z nich posypuje się głowy
w Środę Popielcową. Tego samego dnia zrywa się gałązki wierzby na nową palmę. Wstawione do
wody wypuszczą listki i pokryją się baziami przed Wielkanocą.
Krystyna Baranowska,
Przegląd Readers Digest nr 4/1997
204 TEKSTY
XII. Zakorkowani
D odatkowe płatne lekcje, tak zwane korki, biorą już nie tylko maturzyści i gimnazjaliści, coraz
częściej także uczniowie szkół podstawowych. I studenci, którzy dotychczas z korepetycji raczej się
utrzymywali. Zjawisko korepetycji polskie społeczeństwo ocenia negatywnie. Nawet sami korepe
tytorzy. Ludzie po prostu widzą, że bezpłatne nauczanie staje się mitem, bo szara strefa puchnie
i wynaturza cały system edukacyjny. Ocenia się, że korepetycje bierze połowa polskich uczniów
szkół średnich i gimnazjów.
- Popyt na pryw atne lekcje z przedm iotów ścisłych o d kilku lat jest bardzo duży - mówi Piotr,
nauczyciel fizyki w jednej ze śląskich szkół średnich. Jest korepetytorem od ośmiu lat, zaczął uczyć
jeszcze na studiach. Nie narzekał nigdy na brak chętnych, jego specjalnością jest matematyka po
angielsku. Mniej zamożnym oferuje łączne komplety - maksymalnie czterech uczniów na tym
samym poziomie. Wychodzi taniej, 15 zł od łebka, a on ma trochę więcej niż za indywidualną go
dzinę. - Do czasu reformy uczyłem głów nie maturzystów. Potem doszlusowali młodsi, przygotowujący
się do egzaminu kończącego gim nazjum - mówi Piotr. - M am zdecydowanie w ięcej uczniów niż prz ed
5 laty - twierdzi Grażyna, emerytowana nauczycielka języka polskiego z Bydgoszczy. - Trudno mi
ocenić, czy oznacza to większe zapotrzebowanie na dodatkowe lekcje, czy też m oi uczniowie robią mi
reklamę. - Ku m ojem u przerażeniu zaczęli zgłaszać się studenci, którzy raczej sami pow in n i daw ać
lekcje - m ów i Jolanta, em erytowany pracownik Politechniki Warszawskiej. - Najczęściej nie chodzi im
o douczanie, tylko o napisanie za nich pracy semestralnej. Jeden student SGH argumentował, że nie ma
czasu sam pisać, bo musi pracować.
Korepetycje są tak samo popularne w dużych miastach, jak i w małych ośrodkach. I nigdzie nie
ma problemu ze znalezieniem korepetytora. W Internecie jest kilkanaście korepetycyjnych serwi
sów, setki stron, tysiące ogłoszeń z całego kraju. Na prowincji częściej tylko niż w dużych miastach
zdarza się, że nauczyciel sam, po godzinach, podejmuje się odpłatnego podciągnięcia własnego
ucznia. Lub poleca kolegę. Nie ma również większego znaczenia, czy szkoła ma opinię dobrej,
renomowanej, czy jest to przeciętny ogólniak. W szkołach o wyższym poziomie nauczania, do
których chodzą lepsi uczniowie, korków może być nawet więcej, bo dzieciaki, mim© że zdolne,
nie są w stanie sprostać stawianym im wymaganiom. - Córka zażądała korepetycji z francuskiego,
twierdząc, że dw ie trzecie klasy ma dodatkowe lekcje z języka - mówi mama uczennicy warszawskiego
liceum z poszerzonym programem francuskiego.
Nie wiadomo natomiast, jak wygląda sytuacja w szkołach prywatnych i społecznych. - Ciężko
chyba naszym uczniom znaleźć czas na korepetycje, mamy bardzo dużo zajęć dodatkowych - przypusz
cza Jan Wróbel, dyrektor I Liceum Ogólnokształcącego STO w Warszawie przy ul. Bednarskiej,
jednej z najlepszych szkół średnich w kraju. - Nie wykluczam jednak, że mogą być tacy uczniowie,
zwłaszcza ci, którzy chcą zdaw ać na kierunki artystyczne, architekturę. M amy sporo zajęć plastycznych,
ale im może to nie wystarczać. W Gimnazjum STO na warszawskim Ursynowie są tzw. douczki.
Dwie, trzy godziny tygodniowo z każdego przedmiotu. Można zaliczyć zaległą klasówkę, popra
wić sprawdzian. Jak mówią nauczyciele, korepetycje zdarzają się sporadycznie, natomiast sporym
zainteresowaniem cieszą się kursy przygotowawcze organizowane przez szkoły licealne. Dyrektorka
gimnazjum Przymierza Rodzin w Warszawie prywatnie jest matką maturzystki z dobrego warszaw
skiego liceum. W klasie jej córki 90 proc. uczniów ma korepetycje z języka polskiego.
TEKSTY 205
- Nie ma szkoły bez korepetycji - twierdzi Krzysztof Mirowski, dyrektor jednego z najlepszych
w Polsce liceów - przy Wydziale Pedagogicznym Uniwersytetu Warszawskiego.
Najbardziej popularne są korki z polskiego. Za dodatkowe lekcje z tego przedmiotu trzeba
zapłacić najwięcej. Cena waha się od 18 do 50 zł za godzinę w domu korepetytora i zależy od
miejscowości oraz od kwalifikacji nauczyciela. Najdrożsi i najlepsi nie ogłaszają się w gazetach ani
w Internecie, bo chętnych mają aż za wielu. Drugim najczęściej douczanym przedmiotem jest ma
tematyka. Popularne są też dodatkowe lekcje z fizyki i chemii.
Ponad połowa uczniów biorących korepetycje ma dwie godziny zajęć tygodniowo. Zatem średni
koszt dodatkowych lekcji z jednego przedmiotu to 280 zł miesięcznie. Rocznie, odliczając wakacje,
to około 2,8 tys. zł, niemal dokładnie tyle, ile budżet państwa przyznaje subwencji na całoroczną
naukę jednego ucznia. Zestawienie szokujące i być może ukazujące sedno problemu. Może po
prostu nie da się uczyć i tanio, i dobrze. Pieniądze z budżetu powinny być tylko dofinansowaniem
oświaty. Szkoły pozostają przecież na garnuszku gminy.
Szacunkowe, z konieczności, wyliczenia dotyczące szarej strefy edukacji ukazują ogromny ry
nek, przez który rocznie przepływają miliardy złotych. Jeżeli przyjmiemy, że trzecia część uczniów
z ponad 6,5 min wszystkich korzysta z dodatkowych płatnych lekcji, to rocznie wydają na korepe
tytorów i kursy przygotowawcze prawie 6 mld zł. W większości oczywiście nieopodatkowanych. Ta
suma to piąta część budżetowych nakładów na oświatę w 2006 r.
- Polskie szkoły nie pom agają, tylko wym agają - twierdzi prof. Putkiewicz. - Nie radzą sobie
ani z uczniam i słabymi, ani z wybitnymi. Ankietowani przez Instytut korepetytorzy często mówili
o tym, że zgłaszają się do nich uczniowie w stanie bezradności intelektualnej. Zdolni, inteligentni,
z twórczym potencjałem, których jednak postawiono przed zadaniami przekraczającymi ich możli
wości. Po kilku porażkach nie podejmują już nawet próby samodzielnego wysiłku intelektualnego.
- Program jest przeładowany. Zamiast rozbudzać zainteresowania, wciąż wtłaczamy uczniom do głów
m nóstwo niepotrzebnych inform acji - twierdzi dyrektor LO i gimnazjum im. Reytana w Warszawie.
- Już na wcześniejszym etapie pow inno się w ybierać p rofil nauczania, zm niejszyć obciążenie uczniów,
zwłaszcza naukę pam ięciow ą. - N ieoficjalny program, czyli to, co można wyczytać z podręczników
szkolnych, to moim zdaniem dwa, trzy razy więcej, niż szkoła jest w stanie zrealizować - dodaje Jan
Wróbel.
W szkołach publicznych, szczególnie w podstawówce, bardzo rzadko są organizowane dodat
kowe zajęcia dla słabszych uczniów. Czas po lekcjach dzieci tracą w świetlicy. Te z młodszych klas
spędzają tam 2-3 godziny dziennie. Dyrektorzy szkół tłumaczą się brakiem funduszy. Szkoły bo
gatsze, które pieniądze mają np. z wynajmu sal lekcyjnych, nie mogą dysponować zarobionymi
przez siebie środkami. - Dyrektorzy szkół są urzędnikami podległym i urzędowi miasta. Nie wolno
im sam odzielnie decydować, na co przeznaczyć pieniądze z budżetu szkoły - mówi dyrektor jednego
z warszawskich liceów.
A nauczyciele nie chcą bez dodatkowego wynagrodzenia pracować po lekcjach. - Zawsze stawa
łam p o stronie nauczycieli - mówi Elżbieta Putkiewicz. - Teraz, gd y przyglądam się z bliska ich pracy,
coraz m niej jestem solidarna z m oim i kolegami. Krzysztof Koseła, socjolog, uważa, że korepetycje
są porażką państwa odpowiedzialnego za oświatę. Państwo, które realizuje powszechny obowiązek
kształcenia, wyznacza wzorce edukacyjne, organizuje oświatę i ma zapewnić równy dostęp do niej
wszystkim obywatelom.
Dotychczas jedynym widocznym anrykorepetycyjnym przedsięwzięciem Ministerstwa Edukacji
był konkurs „Szkoła bez korepetycji , rozstrzygnięty w czerwcu 2005 r. Udział wzięły 372 szkoły,
zaledwie 1 proc. wszystkich placówek oświatowych. Jedną z trzech nagród zdobyła szkoła z powia
towego miasteczka, w której, po zorganizowaniu dodatkowych zajęć dla najsłabszych i najzdolniej
szych, procent uczniów biorących korerer. c:e spadł z 44 do 27.
206
Polskie szkoły nie uczą młodych ludzi, jak efektywnie zdobywać wiedzę, tylko realizują pod
stawy programowe. Celem nadrzędnym pozostaje wciąż pamięciowe opanowanie materiału prze
widzianego w programie nauczania. - Dobry korepetytor pow inien skłonić ucznia do samodzielnego
rozwiązywania problem ów - mówi Jolanta, emerytowany pracownik Politechniki Warszawskiej
i korepetytor z wieloletnim doświadczeniem. - Potem, p o nadrobieniu zaległości i opanowaniu tech
niki uczenia się, młody człowiek musi radzić sobie sam.
Największą wadą korepetycji jest to, że obracają się one przeciw uczniom. Są jak lekarstwo,
które co prawda przynosi poprawę, ale osłabia siły obronne organizmu. I uzależnia.
Agnieszka Sowa,
Polityka nr 10/2006
TEKSTY 207
XIII. Kaplica Zakochanych
Jed n a z najpiękniejszych legend mówiąca o pradziejach Beskidu Żywieckiego opowiada, iż począ

tek bujnego osadnictwa w dorzeczu Górnej Soły to owoc miłości węgierskiego królewicza i ubogiej
dziewczyny, niegodzącej się na opuszczenie ojcowizny i wyjazd do dalekiego kraju. Królewicz po
mny przysięgi złożonej ojcu, iż nie ożeni się na obczyźnie, usypał z przywiezionej z Węgier ziemi
olbrzymi kopiec, na którym poślubił wybrankę. Miejsce to po dziś dzień nazywamy Węgierską
Górką, a okoliczne wioski są pamiątką tamtych wydarzeń. Ujsoły, to miejsce nad rzeką „u Soły”,
gdzie królewicz spotykał się ze swoją wybranką, Rycerką nazwano polanę, na której odpoczywali
książęcy rycerze, a w Milówce zamieszkał książę z żoną.
Idąc przez Żabnicę, wzdłuż wijącej się nad potokiem drogi, mijamy wiele przydrożnych kapli
czek. Szczególny czar rzucają na wędrowców najstarsze, kamienne, przypominające czasy zrębni-
ków, zmagających się z surową beskidzką ziemią, dla których modlitwa przed świętą figurą była
jedynym częstym kontaktem z panem Bogiem, ponieważ do parafialnego kościoła w Milówce było
daleko.
Dopiero z początkiem XX wieku z inicjatywy ks. Jana Figuły, wikariusza w Milówce, w Żabnicy
powstał drewniany kościółek. Zbudowany został przez miejscowych cieśli pod kierunkiem majstra
Jana Kurowskiego z Kamesznicy, z drewna ofiarowanego przez górali oraz ówczesnego właściciela
dóbr żywieckich Stefana Habsburga. W 1914 roku świątynia została poświęcona, w następnym
roku dobudowano wieżę, zaś trzy lata później w Żabnicy erygowano parafię. Mimo kilkukrotnych
przeróbek kościół p.w. MB Częstochowskiej nadal cieszy oko piękną bryłą i nie na darmo uzna
wany jest za przykład beskidzkiego budownictwa ludowego, nieskalanego piętnem „artystycznych
udziwnień”.
O niecodziennym wpływie żabnickiej kapliczki na życie wielu śląskich studentów opowiada
Anna Steczek z Katowic. - „Podczas jednej z górskich wędrówek, uciekając przed gwałtowną burzą
i deszczem, schroniłam się wraz z moim chłopakiem, podobnie jak ja studentem Uniwersytetu
Śląskiego, pod dachem przydrożnej kaplicy. Burza trwała i trwała, a my zmarznięci, ociekający
deszczem, siedząc na kamiennych schodach, układaliśmy plany naszego wspólnego życia. Kilka
miesięcy później wzięliśmy ślub. Gdy opowiedzieliśmy naszym przyjaciołom o »konsekwencjach«
pobytu przed zamkniętymi drzwiami górskiej świątyni, zdziwieni usłyszeliśmy, że kapliczka w Żab
nicy była w latach osiemdziesiątych ulubionym miejscem zakochanych studenckich par”. Wracając
z Romanki czy Hali Boracznej, młodzi ludzie przed drzwiami samotnej świątyni składali sobie
przysięgę wierności. Jak to wśród studentów często bywa, na prawdziwy ślub nie czuli się wystar
czająco dojrzali, nie starczało pieniędzy, czasami nie było przyzwolenia rodziców. Przysięga przed
Panem Bogiem w obliczu gór była dla wielu z nich namiastką sakramentu, rozgrzeszającego ze
wspólnego studenckiego życia.
Wydaje się - dodaje pani Anna - że »ślub« przed drzwiami żabnickiej kapliczki miał czarodziej
ską moc, bowiem jak się okazuje, małżeństwa zapoczątkowane przysięgą w Żabnicy są wyjątkowo
trwałe. Widać, iż legenda, że okoliczne miejscowości są owocem miłości, nie jest z palca wyssana,
bowiem ten beskidzki zakątek wyjątkowo sprzyja zakochanym”.
Bogdan Szpila,
W górach nr 3/2005
208 TEKSTY
KLUCZ
I. BEZTROSKIE ŻYCIE SZLACHCICA
I.
а) 2, b) 5, c) 8, d) 1, e) 4, f) 7, g) 3, h) 6
II.
stawiać się ponad resztą społeczeństwa, karać za zabicie, wyrażać się o chłopach, dotrzeć do swych przod
ków, podszywać się pod szlachtę, starać się o tytuł
III.
wyznanie mojżeszowe, dług karciany, tytuł rodowy, posiadacz ziemski, architektura mieszkalna, praca fi
zyczna
IV.
bez wyroku, przy wjeździe/wyroku, dzięki przywilejom, przez wieki, do dzisiaj/wyroku
V.
1) gorzałka - wódka, czysta; 2) przywilej - prawo, uprawnienie; 3) podatek - akcyza, ryczałt; 4) dobra - po
siadłość, własność; 5) cham - grubianin, prymityw; 6) urząd - stanowisko, funkcja; 7) splendor - sława,
zaszczyt; 8) serwis - nakrycie, zastawa
VI.
1) pomyślny, 2) sprawny, 3) zobowiązany, 4) wychowany, 5) idealny, 6) niestały
VII.
1) starań, 2) hrabi, 3) cła, 4) nietykalność, 5) honorze
VIII.
1) eksponuje, 2) obrabia, 3) zakazuje, 4) pędzą, 5) piastuje, 6) postrzegamy, 7) konfiskuje, 8) gwarantują
IX.
A - 3, B - 1, C - 2
1) błękitną krew, 2) sama w sobie, 3) złote lata
X.
1) Nadrzędną wartością dla szlachty było urodzenie.
2) Szlachta w całej Europie cieszyła się licznymi przywilejami.
3) Szlachta polska miała zagwarantowaną nietykalność osobistą i majątkową.
4) W związku z nadawaniem szlachcie przywilejów poddani odczuwali, że należą do gorszego gatunku.
5) Poczucie wyższości „dobrze urodzonych” wyjaśnia średniowieczny system lenny.
б) Polscy mieszczanie nie mogli kupować ziemi aż do 1791 roku.
7) W Polsce do poświadczenia szlacheckiego pochodzenia wystarczyło przedstawić sześciu, niekiedy czterech
świadków.
8) Szlachta w Polsce stanowiła 10% ludności.
9) Uprzywilejowaną pozycję szlachty polskiej zakończyła konstytucja marcowa z 1921 roku.
KLUCZ 211
XI.
1) W odniesieniu do ludzi przymiotnik szlachetny oznacza - wspaniałomyślny, bezinteresowny i sprawied
liwy, w odniesieniu do rzeczy - lepszego gatunku, drogi, wyjątkowy. Znaczenie to pochodzi z czasów,
gdy szlachta stawiała się ponad resztą społeczeństwa.
2) Szlachta w całej Europie posiadała prawo noszenia szabli bądź szpady (w zależności od kraju), wydzie
lone ławy w kościele, zwolnienie z głównych podatków, wyłączne prawo do piastowania wysokich urzę
dów świeckich i duchownych oraz posiadania dóbr ziemskich.
3) Nietykalność osobista i majątkowa oznaczała, że nawet król nie mógł uwięzić szlachcica i skonfiskować
jego ziemi bez prawomocnego wyroku sądowego.
4) Plebejusza za zabicie szlachcica karano zawsze śmiercią, a szlachcicowi za zabicie chłopa w XVII wieku
wymierzano karę stu grzywien.
5) Średniowieczny system lenny polegał na nadawaniu rycerzom przez władcę ziemi wraz z chłopami w za
mian za pełnienie dla niego służby.
6) Po rycerzach szlachta odziedziczyła wyłączne prawo do posiadania ziemi, herby i obyczaje.
7) W Polsce szlachta nigdy nie zaakceptowała dziedzicznych tytułów rodowych, ponieważ uważano je za
sprzeczne z zasadą równości.
8) Podkreślano każdą, nawet skromną funkcję szlachcica, ponieważ etykieta szlachecka wymagała używania
tytułów związanych z pełnionym urzędem, a ponieważ szlachty było w Polsce bardzo dużo, nie starczało
ważnych urzędów dla wszystkich chętnych.
9) Szlachectwo odgrywa dzisiaj już tylko rolę towarzyską i samo w sobie niewiele znaczy, a tytuły szlachec
kie nie mają żadnego znaczenia politycznego i postrzegane są jedynie jako tytuły grzecznościowe.
XII.
1) a) przymioty, b) traktowanie; 2) a) szabla, b) duchowny; 3) a) uwięzić, b) interes; 4) a) plebejusz,
b) mieszczanin; 5) a) system, b) rycerstwo; 6) a) zubożały, b) postępowanie; 7) a) poświadczenie, b) po
wszechnie; 8) a) etykieta, b) splendor; 9) a) opierać się na, b) pozycja
XIII.
1) C, 2) A, 3) B, 4) C, 5) A, 6) В
XIV.
1) P, 2) F, 3) P, 4) P, 5) F, 6) F
XV.
1) P, 2) jako, 3) na, 4) jej, 5) P, 6) których, 7) P, 8) za
XVII.
1 2 3 4 5 6 7
E C G A D F В
XVII.
1) D, 2) F, 3) B, 4) C, 5) E, 6) A
212 KLUCZ
p S Z L A C H c 1A N K A
1 Z
J Y p P R
A K L E N N 0 R 0
T 0 D w 0 R E K
Y W K W 0
K 0 N T U S Z 0 E S
A Y Z M N Z
D A 0 1
0 k 0 B 1 E R z E C
B L Z N
0 R D Y N A R N Y C
A J
Ż U p A N
S Z A M B E L A N
I 11 III IV V VI VII VIII IX
II. L E C Z N IC Z A M O C Z W IE R Z Ą T
I.
a) 4, b) 8, c) 5, d) 3, e) 6, f) 7, g) 1, h) 2
II.
więź uczuciowa, bodźce zewnętrzne, tkanka kostna, jazda konna, stan chorobowy
III.
przełamać lęk, opiekować się niepełnosprawnymi, dawać poczucie radości, prowadzić działalność, pozbyć
się stresów, poruszać się stępem
IV.
1) nadzór - dozór, kontrola; 2) opór - przeciwdziałanie, sprzeciwienie się; 3) niechęć - awersja, odra
za; 4) kundel - burek, mieszaniec; 5) delikatność - subtelność, łagodność; 6) zanik - wyginięcie, utrata;
7) agresja - szał, furia; 8) igraszki - figle, zabawa; 9) upośledzenie - osłabienie, niepełnosprawność; 10) od
danie - poświęcenie, zaangażowanie
V.
1) szkalujący, 2) namolny, 3) pełnoprawny, 4) koncertowy, 5) płowy, 6) równoważny, 7) mierny, 8) uczynny
VI.
1) szczeniaka, 2) siodle, 3) smyczy, 4) kasku, 5) terapeuci
VII.
1) strzegły, 2) zachwalała, 3) rozluźnił, 4) połaskotał, 5) inspirował, 6) oswoili się, 7) nagrzewało, 8) prze
łamaliśmy
KLUCZ
VIII.
A) - 3, B) - 1, C) - 2
1) stanął na nogach, 2) anielsko cierpliwy, 3) Mam skołatane nerwy
IX.
1 2 3 4 5 6 7 8
G E c J В H A F
Tytuły niewykorzystane: D, I
X.
1) B, 2) C, 3) A, 4) A, 5) B, 6) A, 7) C, 8) C
1) P, 2) F, 3) F, 4) P, 5) F, 6) P, 7) F, 8) F
XII.
sierść, samą, je, wysiłku, zdaniem, dzieciom, wszystkim, akceptacji, żmudne, nagle, kiedy, nadają, ułożone
słowa niewykorzystane: dlaczego, głaskają, jego
XIII.
1) E, 2) I, 3) B, 4) F, 5) D, 6) A, 7) G, 8) K, 9) H, 10) C; zdanie niewykorzystane: J
T s
R M
0
S Ł U Ż Y c
Z P C
J A M N 1 K c Z
P C z w
0 E S U K A
SjlH
P R z E W 0 D N K R
T N 0 C
0 в u D A M Z
w L E
k A GA N 1E C E C
Ć C
K A N A P 0 w 1 E c
III. W STADZIE BYKI SĄ KROWAMI
I.
a) 8, b) 3, c) 1, d) 7, e) 4, f) 6, g) 2, h) 5
II.
ze świadomością, przez rodzaje, do pewnego stopnia, z ministrami, w jednym przypadku
214 KLUCZ
III.
1) nakaz - wezwanie, polecenie; 2) ostrożność - przezorność, roztropność; 3) bunt - sprzeciw, odmowa; 4)
kronika - diariusz, rocznik; 5) obywatel - mieszkaniec, osoba fizyczna; 6) zbiór - kolekcja, zestaw; 7) sfor
mułowanie - stwierdzenie, zwrot; 8) hierarchia - ranking, klasyfikacja; 9) postawa - stanowisko, podejście;
10) ubranie - odzież, garderoba
IV.
1) prawny, 2) odmienny, 3) miernie, 4) opornie, 5) banalny, 6) swawolnie, 7) sporny, 8) czarujący, 9) oby
czajny, 10) odnośnie
V.
własny - cudzy, męski - żeński, grzeczny - niewychowany, błędny - poprawny, charakterystyczny - niety
powy, zwycięski - pokonany, możliwy - nierealny, mnogi - pojedynczy
VI.
1) zaklęcia, 2) różdżką, 3) urzędników, 4) sarny, 5) kozły
VII.
1) współdziałały, 2) przełknął, 3) zakłócały, 4) przysporzył, 5) ukształtowały się, 6) wzywała, 7) mielono,
8) ocalił
VIII.
A - 2, B -3, C - 4, D - 1
1) po ojcowsku, 2) czcza zabawa, 3) rzecz się wikła, 4) Precz z
X.
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
G Ł A D H L F J C K B
Fragmenty niewykorzystane: E, I
XI.
D
XII.
1) B, 2) A, 3) B, 4) A, 5) A, 6) C, 7) B, 8) C
XIII.
1) P, 2) P, 3) F, 4) F, 5) F, 6) P
XIV.
I) B, 2) C, 3) D, 4) C, 5) B, 6) A, 7) A, 8) C, 9) D, 10) B
XV.
1) P, 2) by, 3) P, 4) P, 5) do, 6) nawet, 7) P, 8) sobie, 9) P, 10) której, 11) P, 12) więc, 13) za, 14) P
215 j
WIDIO|W A
I L O K
M
W K A A
w Z'
p
N N
N I E W E Ś C
Z NI E W I E S C I Ł T
E M A N C Y P A N T K A
IV. ZAWÓD BIZNESMEN
I.
a) 4, b) 8, c) 2, d) 7, e) 6, f) 5, g) 1, h) 3
II.
spodnie z luźniejszym splotem, odporność na stresy, sukienka bez rękawów, obuwie na cienkiej podeszwie,
dążenie do celu, zatrudnienie powyżej 100 osób, wiedza z zakresu ekonomii
III.
1) branża - dziedzina, dział; 2) egzystencja - życie, istnienie; 3) obowiązki - zadania, powinności; 4) za
sobność - zamożność, bogactwo; 5) zysk - dochód, profit; 6) predyspozycje - skłonności, usposobienie; 7)
nieuczciwość - kanciarstwo, oszukaństwo; 8) porażka - klęska, przegrana; 9) partactwo - knot, fuszerka;
10)ryzyko - zagrożenie, groźba; 11) ranga - znaczenie, klasa; 12) konsekwencja - następstwo, wynik
IV.
1) prądem, 2) niezdatny, 3) okrzyczany, 4) płytko, 5) niezauważalny, 6) integracyjny, 7) nietypowy, 8) po
ważny, 9) wymijający
V.
luźny - obcisły, staranny - niedokładny, samodzielny - zależny, ustabilizowany - zmienny, nieustannie
- sporadycznie, wizytowy - sportowy, gwarantowany - niepewny, intensywny - słaby, dozwolony - zaka
zany, cienki - opasły
VI.
1) widmem, 2) sukcesami, 3) wyzwaniom, 4) samodzielnością, 5) konsekwencji
VII.
1) przełożyło się, 2) wykorzystał, 3) rozważyła, 4) radził sobie, 5) dążył, 6) komponował się, 7) dyspono
wała, 8) opierałem się
216 KLUCZ
VIII.
A-4, B-5, C-2, D - l , E - 3
1) spaść na cztery łapy, 2) siłę przebicia, 3) postawić na szali, 4) idą do lamusa, 5) bez liku
IX.
biznesmen - człowiek prowadzący rozległe interesy, człowiek interesu
przedsiębiorca - osoba, która prowadzi przedsiębiorstwo na własny rachunek
prywaciarz - lekceważąco: właściciel prywatnego sklepu, warsztatu, zakładu, itp.
burżuj - pogardliwie: kapitalista, bogacz
X.
A E B G D H F C
XII.
1) B, 2) A, 3) B, 4) A, 5) C, 6) C, 7) C, 8) B
XIII.
1) P, 2) P, 3) F, 4) P, 5) F, 6) F, 7) P, 8) F
XIV.
szybkości, Naibogatszych, przedsięiwnwro, odmit nność, przebija, układ, wyobraźnią, przekraczające, pędzi,
rynku, łączyć odw^gg, ryzyka, um iejętności, zdobywa, praktyce
XV.
E-B-Ł-A-H-D -F-K-G-J-L-I-C
XVI.
1) C, 2) D, 3) A, 4) E, 5) B
W S P Ó Ł Rj Aj Cl O W: Nj ] K
T
R I R O W I o
R
W
A
W I | z [y '1 f O W O
B
D O C H O D O W
P O D TEK
1 N W E S T Y c Y J N Y
I II III IV V VI VII VIII IX X Xf xn
KLUCZ
V. AUGUSTOWSKIE... DNI
I.
a) 3, b) 1, c) 5, d) 6, e) 4, f) 8, g) 2, h) 7
II.
chwycić za wiosła, popływać po jeziorach, zapomnieć o wspaniałej wodzie mineralnej, pokusić się o poko
nanie trasy, uzbroić się w cierpliwość, nastawić się na przyjmowanie turystów
III.
sprzęt pływający, sporty wodne, przeprawa rzeczna, kotłownia węglowa, książęta litewscy, bory sosnowo-
świerkowe, cechy rzemieślnicze
IV.
1) uzdrowisko - kurort, wczasowisko; 2) ulga - wytchnienie, odprężenie; 3) wzmianka - napomknienie,
nadmienienie; 4) intruz - natręt, nieproszony gość; 5) pensjonat - hotelik, dom wczasowy; 6) sława - re
noma, popularność; 7) wędrówka - podróż, włóczęga; 8) specjał - przysmak, smakołyk
V.
1) szczytowy, 2) wymalowany, 3) smętny, 4) nastrojony, 5) lekarski, 6) dotyczący, 7) zamiejscowy, 8) loka
lowy
VI.
hałaśliwy - cichy, surowy - łagodny, bliski - daleki, głęboki - płytki, olbrzymi - malutki, smutny - wesoły,
skuteczny - daremny, czynny - uszkodzony
VII.
1) zapachami, 2) czystości, 3) herbie, 4) ujęć, 5) węzłów
VIII.
1) wspiera, 2) pokonuje, 3) zatruwa, 4) nadać, 5) zajrzeć, 6) poleca, 7) traktuje, 8) przecina
IX.
A - 3 , B - 1, C - 2
1) nie lada, 2) pełną piersią, 3) palce lizać
X.
35 - procent, 1496 - rok, 1993 - rok, 482 - metry, 760 - metrów, 6 - °C, 1667 - rok, „Augustowskie
noce” - piosenka, Augustowianka - woda mineralna, Necko - jezioro, Studzienniczne - jezioro, Marycha
- rzeka, Wigry - jezioro, kameduli - bracia zakonni, Bystry - kanał
XI.
35 - procent lasów w powierzchni Augustowa,
1496 - rok, z którego pochodzi pierwsza wzmianka o osadzie nad Nettą,
1993 - rok, w którym miastu nadano status uzdrowiska,
482 m - głębokość ujęcia, z którego wydobywana jest woda mineralna Augustowianka,
760 m - długość jedynego w Polsce wyciągu dla narciarzy wodnych nad jeziorem Necko,
6°C - średnia roczna temperatura w Puszczy Augustowskiej,
1667 - rok, w którym zbudowany został klasztor kamedułów nad jeziorem Wigry,
Augustowianka - woda mineralna wydobywana z jednego z najgłębszych ujęć w kraju,
Necko - jezioro, nad którym zamontowano jedyny w Polsce wyciąg dla narciarzy wodnych,
Studzienniczne - jedno z największych jezior otaczających Augustów,
218 KLUCZ
Marycha - jedna z czterech rzek przecinających Puszczę Augustowską,
Wigry - największe jezioro w rejonie Puszczy Augustowskiej,
kameduli - bracia zakonni sprowadzeni do Polski przez Jana Kazimierza, którzy wsławili się założeniem
pierwszych na tych terenach hut żelaza, kuźni i smołami,
Bystry - kanał, który łączy Czarną Hańczę i Sajno w ciekawy szlak wodny dla kajakarzy
XII.
1) C, 2) C, 3) B, 4) A, 5) B, 6) B, 7) A, 8) B
XIII.
1) P, 2 ) P, 3 ) F, 4 ) F, 5) F, 6 ) P, 7 ) P, 8) P
X IV .
1) D, 2) D, 3) C, 4) A, 5) B, 6) D, 7) B, 8) C
XV.
dow ódców, zatrudniano, recznem, tempie, komorowym, utrzymywany, czynnych, stan, pierwowzorowi, ter^;
nie, zabytkowy, letnim, w ycieczkowych, rejsu, śluzowanie
XVI.
1) C, 2) D, 3) A, 4) E, 5) B
W c f K
M
z Iw
W I A
R W
W K
U R M
W
W O S Ł o W
K K
u R L 0 P 0 w 1 c z
x
VI. SZTUKA DAWANIA
I.
a) 7, b) 4, c) 3, d) 2, e) 1, f) 5, g) 8, h) 6
II.
święta bez prezentów, album z reprodukcjami malarstwa, opinia w kwestii prezentów, sweterek ze snobi
stycznego lumpeksu, pociąg do szczodrości
KLUCZ 219
III.
działać na emocje, umieszczać w eleganckiej kopercie, wynikać z sondażu, wyruszać po zakupy, wprawić
w zakłopotanie, przeznaczać na prezent
IV.
1) prezent - upominek, dar; 2) gust - smak, upodobanie; 3) okazja - pretekst, sposobność; 4) sondaż
- ankieta, rozpoznanie; 5) szczodrość - hojność, wspaniałomyślność; 6) euforia - fascynacja, zauroczenie;
7) kompromitacja - blamaż, dyskredytacja; 8) perfumy - pachnidła, wonności; 9) gadżet - drobiazg, bajer;
10) bogacz - krezus, magnat
V.
1) ogorzały, 2) pomysłowy, 3) szpetny, 4) ceniony, 5) bałwochwalczy, 6) śmiały, 7) rewolucyjny, 8) winny,
9) pionierski, 10) sprawny
VI.
starannie - powierzchownie, szczodry - skąpy, limitowany - nieograniczony, wyjątkowy - normalny, jed
nomyślny - rozbieżny, skłonny - niechętny
VII.
1) sympatią, 2) zakłopotaniem, 3) obyczajów, 4) marek, 5) rozwiązaniem
VIII.
1) obdarowali, 2) kompletowaliśmy, 3) liczyła się, 4) ofiarował, 5) wykaligrafowała, 6) pomnożyły się,
7) przemyślała, 8) wymienili się
IX.
A - 3, B - 4, C - 1, D - 2,
1) byłem w siódmym niebie, 2) są na każdą kieszeń, 3) poddał się urokowi, 4) wprawia mnie w zakłopo
tanie
X.
1 2 3 4 5 6 7
H D E I A G C
Tytuły niewykorzystane: B, F
XI.
1) C, 2) B, 3) A, 4) A, 5) C, 6) A, 7) C, 8) B
XII.
1) P, 2) F, 3) F, 4) P, 5) F, 6) P, 7) F, 8) F
XIII.
1) P, 2) ze, 3) P, 4) ponad, 5) się, 6) swoje, 7) P, 8) P, 9) aż, 10) których, 11) P, 12) nam, 13) treści, 14) P
XIV.
J-B-E-I-G -Ł-A-K-F-C-L-H -D
XV.
1) C, 2) E, 3) A, 4) B, 5) D
220 KLUCZ
K H
6
0 D P A K 0 W Y W A C W
s J D
z N k Z
T W Y M 0 w N Y 1
0 K Ę
w D 0 N 1 c A B C
N R U Z
0 Z D K N
S C E L 0 F A N 1 0
c N E ś
1 Ż A K Ł 0 P 0 T A ć
1
B 1 B E L 0 T Y
K L E J N 0 T
I II III IV V VI VII
V II. NIE L E K C E W A Ż M O R F E U S Z A
I.
a) 6, b) 1, c) 7, d) 8, e) 2, f) 4, g) 5, h) 3
II.
wkładać pod poduszkę, wybudzać się z letargu, wylecieć z pamięci, chronić przed chorobami, wkraczać
w stan podświadomości, cierpieć na bezsenność
III.
bicie serca, łańcuch neuronów, rozwiązywanie problemu, proces wzrostu, utrwalenie wiedzy
1) letarg - śpiączka, śmierć pozorna; 2) obżarstwo - żarłoczność, łakomstwo; 3) regeneracja - odnowa,

odtworzenie; 4) bodziec - impuls, zachęta; 5) moment - chwila, okamgnienie; 6) tkanka - miąższ, miazga;
7) tłuszcz - okrasa, omasta; 8) pokład - warstwa, złoże
V.
1) nękający, 2) uczynny, 3) gnębiący, 4) pokorny, 5) odkryty, 6) renomowany, 7) domyślny, 8) zamknięty,
9) rażący, 10) nieopłacalny
VI.
zróżnicowany-jednorodny, luźny - ścisły, nabyty - wrodzony, zawodny - pewny, rozkojarzony-skoncen
trowany, zwolniony - przyśpieszony
VII.
1) zaburzeniami, 2) zakamarku, 3) fabuły, 4) zapasów, 5) przemyśleń
VIII.
1) odespać, 2) budzi się, 3) wybudza, 4) sypia, 5) zaspać, 6) śni, 7) się wyspać, 8) przesypia
KLUCZ 221
I
IX.
A-3, B-4, C- 5, D - l , E - 2
1) zarwał noc, 2) ucinać sobie drzemkę, 3) na dłuższą metę, 4) coś na ząb, 5) doszły do głosu
X.
Morfeusz - przenośnie: sen, marzenie senne
w objęciach Morfeusza, na łonie Morfeusza - we śnie, śpiąc, śniąc
XI.
krzepiący sen - dodający sił, regenerujący siły sen
kolorowy sen - barwne, przyjemne marzenie senne
błogi sen - mocny, głęboki, przyjemny sen
ciężki sen - głęboki, mocny sen, taki, z którego trudno kogoś zbudzić, męczący
lekki sen - sen na granicy czuwania, z którego łatwo się wybudzić
złowieszczy sen - nieprzyjemne, przykre, prorocze marzenie senne
spać snem sprawiedliwego - spać mocno i spokojnie
spać snem wiecznym/wieczystym - nie żyć, być martwym
XII.
A F J E C K I G B H D
XIII.
1) A, 2) C, 3) B, 4) C, 5) B, 6) A, 7) A, 8) B, 9) C
XIV.
1) P, 2) F, 3) F, 4) P, 5) P, 6) F, 7) P, 8) F
XV.
B-I-C-E-G-D-J-H-F-A
XVI.
1) D, 2) F, 3) I, 4) C, 5) K, 6) G, 7) J, 8) A, 9) E, 10) B, niewykorzystane zdanie: H
XVII.
1) B, 2) A, 3) D, 4) F, 5) C, 6) E
I Ą C Z K
S T R Y K
W Y N I Ć W
Y S E N N 1 K
S P O C S I II III IV VI
P
K O Ł D A
N
N N N Y
Z E S P N Y
222 KLUCZ
VIII. CAŁY CZAS ŻYJĘ Z GŁOWĄ W CH M U RACH
I.
a) 7, b) 2, c) 6, d) 8, e) 3, f) 5, g) 1, h) 4
II.
pożytek dla zdrowia, list z ofertą matrymonialną/o upałach, zatoka niżowa z frontami atmosferycznymi,
wpływ na samopoczucie, marzenie o upałach
III.
1) kłębowisko - mrowie, gąszcz 2) samotnik - odludek, pustelnik; 3) upał - skwar, spiekota; 4) ospałość
- senność, znużenie; 5) prognoza - przewidywanie, rokowania; 6) zobowiązanie - obietnica, zapewnienie;
7) rzecznik - przedstawiciel, pełnomocnik; 8) fanaberie - kaprysy, fochy; 9) pora - sezon, okres; 10) spadek
- obniżka, zmniejszenie
IV.
1) nietrwały, 2) kłamliwy, 3) racjonalnie, 4) niespodziewanie, 5) wiodący, 6) bramkowy, 7) przenikliwy,
8) niemały, 9) wymienny, 10) znośny
V.
niewystarczający - dostateczny, wrażliwy - odporny, chłodny - ciepły, zagraniczny - krajowy, główny - po
boczny, gigantyczny - mały, przystępny - trudny, poranny - wieczorny
VI.
1) trądem, 2) ciśnienia, 3) skoków, 4) cieniu, 5) klimacie
VII.
1) delektował się, 2) zafascynowali się, 3) bagatelizowałeś, 4) uzależnił się, 5) potęgował, 6) odpalił, 7) roz
glądaliśmy się, 8) zagadywali
VIII.
A- 4, B-3, C - 2 , D - 1
1) Konia z rzędem temu, kto; 2) żyje chwilą; 3) ma głowę w chmurach; 4) Zjadłem z nim beczkę soli;
IX.
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
J H c N F Ł 0 G A I E K P B M
Fragmenty niewykorzystane: D, L
X.
1)C, 2) C, 3) B, 4) A, 5) A
XI.
1) F, 2) P, 3) P, 4) F, 5) P, 6) P
XII.
czasu, prezenterami, banalna, zaproponowania, rzędem, siarczyste, odpalał, oblodzone, świst, pojedźmy, de-
lektujmy, arbuza, powoli, powiedzenie
KLUCZ 223
XIII.
1 - D, 2 - C, 3 - G, 4 - A, 5 - F, 6 - E, zdanie niewykorzystane - B
XIV.
1) C, 2) A, 3) B, 4) E, 5) D
p 0 IW 0 D Z 1 A N 1 N A
Z R
0 B Ł 0 K
s z R 0 N B T
A G A Y
C R R R C
H 0 P A D Y Z
M S D P N
u L E W A 0 U Y
R B S
Z 1 T
E P 0 S U C H A Y
N 1 N
1 P R Z E B 1 Ś N 1 E G
E Y
P R Z E D W 1 0 ś N 1 E
IX. PRACOWNIK NAPRAWDĘ WIRTUALNY
I.
a) 5, b) 7, c) 2, d) 8, e) 6, f) 1, g) 4, h) 3
II.
sprawa sporna, dokument firmowy, sesje giełdowe, serwis randkowy, zawód miłosny, punkt zwrotny
III.
odpowiadać na zaczepki, rozliczać się z obowiązków, odciąć się od sieci, mobilizować do działania, klikać
w ikonkę
IV.
1) fajka - papieros, dymek; 2) obowiązek - powinność, zadanie; 3) wskaźnik - wyznacznik, wykładnik;
4) prezes - przewodniczący, prezydent; 5) pensja - pobory, uposażenie; 6) kumpel - kompan, kamrat;
7) dziwak - ekscentryk, dziwoląg; 8) dyskusja - debata, dysputa; 9) ankieta - formularz, kwestionariusz;
10)ambicje - aspiracje, dążenia
V.
1) bagatelny, 2) nawiązany, 3) znośnie, 4) niedorzeczny, 5) jawnie, 6) ujawniony, 7) przykładnie, 8) rozdar
ty, 9) marynowany, 10) goniący
VI.
własny - cudzy, spokojny - pobudzony, załamany - pocieszony, wieczny - chwilowy, specyficzny - normal
ny, niezrozumiały - przejrzysty, zabiegany - wolny, zagrożony - bezpieczny
224 KLUCZ
VII.
1) forach, 2) Trybunału, 3) sesję, 4) pseudonimem, 5) burmistrzowie
VIII.
1) lekceważył, 2) nakazywały, 3) obijał się, 4) docenił, 5) goniła, 6) rozliczali się, 7) pogrążyli się, 8) naciskał
IX.
A - l , B - 5 , C- 4 , D-2, E - 3
1) tworzy pozory, 2) rzut oka, 3) tracić głowy, 4) wpadli w matnię, 5) dał z siebie wszystko
X.
Przykładowe odpowiedzi: pracownik, pensja, szef, biuro, firma, urlop, stanowisko, awans
XI.
1) Wojtek Tamowicz pracuje w wortalu internetowym.
2) Piotr Batolski co miesiąc do pensji dorabia średnio dwa tysiące złotych.
3) Według Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) Polacy spędzają rocznie 1956 godzin
w pracy.
4) Na Zachodzie zjawisko włóczenia się godzinami po stronach internetowych niezwiązanych bezpośrednio
z obowiązkami zawodowymi określa się mianem cyberslackingu.
5) Prawie 50% ankietowanych przez Justynę Adamczyk wykorzystuje w pracy Internet do prywatnych
celów bez ograniczeń.
XII.
1) Do godz. 11.00 Wojtek Tamowicz rozmawia z kolegami przez komunikator internetowy, a między
11.00 i 12.00 stawia pasjansa, gra w strip-pokera, ściąga nowe gierki z portalu dla znudzonych pracą
Zagraj.pl, ogląda filmy na DVD.
2) Piotr Batolski śledzi wskaźniki giełdowe i zleca przez strony biur maklerskich kupno i sprzedaż akcji.
3) Chociaż Polacy spędzają w pracy więcej godzin niż Amerykanie, Brytyjczycy i Niemcy, trudno nazwać
ich pracoholikami, ponieważ pracę wykorzystują do załatwiania na komputerze prywatnych spraw.
4) Piotrek Batolski jako pomysły na obijanie się w pracy wylicza: oglądanie spamu z filmikami i dowcipami
od znajomych, serwisy randkowe, czaty, grupy dyskusyjne, załatwianie przelewów bankowych za domo
we rachunki, polowanie na ciekawe towary na aukcjach.
5) Psycholog upatruje przyczyny „efektywnego marnowania czasu” w pracy w kulturach organizacyjnych
panujących w firmach, gdzie często rzetelna praca nie jest doceniana. Panuje natomiast moda na zosta
wanie po godzinach, co powoduje, że pracownicy czują się usprawiedliwieni i mało skrępowani załatwia
niem w pracy prywatnych spraw.
XIII.
1) C, 2) B, 3) A, 4) B, 5) C, 6) B, 7) B, 8) C, 9) B, 10) A
XIV.
1) P, 2) F, 3) F, 4) P, 5) F, 6) F, 7) P, 8) P
XV.
klawiszy, firmmuy, iednocześnie, uderzenie, przeskakiwać, Będzie, prywatne, korzystają, nakładki, klikn/f-
ciem, wszystkie, pasku, czyszczące, sieci, imitujące, yiy, uchronić
X V I.
1 - G, 2 - F, 3 - A, 4 - C, 5 - B; fragment niewykorzystany - E
KLUCZ 225
XVII.
1) B, 2) G, 3) A, 4) C, 5) D, 6) J, 7) I, 8) E, 9) H, 10) F
TT S T A
R W Jł
r p
o D W Ł R
p D bTf A
o G l
w C H O R O B o Wl O
A D B w
Ć Z [J M o wA A
J_ W £ Ć
N \ J_
> Ó Ł E T Af A
Z
K
i ó w k A'
p R A C 0 D A W c z Y N 1
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII XIII
X. NIEŚMIERTELNE MARZENIE
I.
a) 8, b) 2, c) 6, d) 7, e) 3, f) 5, g) 4, h) 1
II.
pogodzić się z mysią, świadczyć o niedoskonałości, powątpiewać w prawdziwość, zapanować nad bożą
iskrą, pasować do okazji, zyskiwać na czasie
III.
pobić wszelkie rekordy, ulegać starzeniu i zniszczeniu, obdarzyć nieśmiertelnością, wyprodukować eliksir
życia, doczekać szczęśliwej chwili, przysparzać kłopotów
IV.
1) złudzenie - urojenie, złuda; 2) zniszczenie - ruina, dewastacja; 3) przeznaczenie - los, dola; 4) heros -
śmiałek, bohater; 5) mędrzec - uczony, myśliciel; 6) cierpienie - mordęga, katusze; 7) diabeł - szatan, czart;
8) ułomność - niedoskonałość, wada; 9) wszechświat - kosmos, uniwersum; 10) grób - mogiła, kwatera
V.
1) pomyślny, 2) bezprawny, 3) oględnie, 4) nietrwały, 5) przewrotnie, 6) raptownie, 7) niezłomny, 8) dia
metralnie
VI.
uprzemysłowiony - nierozwinięty, dokuczliwy - bezbolesny, ryzykowny - bezpieczny, naganny - chwaleb
ny, wieczny - przemijający, perfekcyjny - niedoskonały
VII.
1) eliksiru, 2) iskrę, 3) żywotność, 4) przekleństwem, 5) analogię/analogie
226 KLUCZ
VIII.
1) dożywają, 2) powątpiewa, 3) bledną, 4) igra, 5) obdarzają, 6) umyka, 7) dorównują, 8) brzydnie
IX.
A-3, B-2, C - l
1) weń, 2) moc nieczystą/moce nieczyste, 3) po wsze czasy
X.
nieśmiertelne marzenie - marzenie, które trwa wiecznie; marzenie o nieśmiertelności
XII.
A G C H E B F D
XIII.
1) A, 2) B, 3) C, 4) B, 5) B, 6) C, 7) A, 8) C
XIV.
1) F, 2) F, 3) P, 4) P, 5) P, 6) F, 7) P, 8) P
XV.
zatern, godzine, właściwym. obwoźny, pasowały, starzęję, przecież, nikt, kim, zyskać, bledna, przysparza,
nieskończony, kr«, m ierzyć
XVI.
1 - E, 2 - C, 3 - B, 4 - F, 5 - I, 6 - H, 7 - A, 8 - D, zdanie niewykorzystane: G
W 1 E C z N 0 ś ć
KLUCZ 227
XI. PALMY SIĘGAJĄ DO NIEBA
I.
a) 8, b) 2, c) 4, d) 3, e) 7, f) 1, g) 6, h) 5
II.
koryto do pojenia bydła, droga do kościoła, mechanik na emeryturze, ozdoby z bibułki, zasługi w propago
waniu sztuki, konkurs na najpiękniejszą palmę
III.
wzbijać się do lotu, przekształcać w dzieło sztuki, zatknąć za świętym obrazem, wstawić do wody, kojarzyć
się ze zmartwychwstaniem, wiwatować na widok
IV.
1) wstążka - aksamitka, tasiemka; 2) słup - pal, kolumna; 3) igrzyska - zawody, puchary; 4) sitowie
- szuwary, oczeret; 5) pasza - obrok, karma; 6) kwesta - zbiórka, składka; 7) awers - front, wierzch; 8) bat
-rzemień, bicz; 9) wierny - wierzący, praktykujący; 10) przyjezdny - zamiejscowy, przybysz
V.
1) samotny, 2) żmudny, 3) niezdatny, 4) zmyślony, 5) koronacyjny, 6) wyszyty, 7) smagły, 8) chromy,
9) ludzki, 10) przesadny
VI.
1) rekwizytem, 2) rewersie, 3) bibuły, 4) orła, 5) trzcinach
VII.
1) oplatała, 2) sterczała, 3) wiwatowali, 4) uświetniły, 6) spływał, 7) wywodziło się, 8) siałem, 10) ścięli
śmy
VIII.
1) tętnić życiem - być ożywionym czymś, być pełnym odgłosów, dźwięków, ruchu itp.
2) przyciągać oczy - wzbudzać czyjeś zainteresowanie z powodu swojego wyglądu lub zachowania
3) ginąć w mrokach czasu - sięgać bardzo odległej przeszłości i z tego powodu być niejasnym, niemożliwym
do wytłumaczenia, zrozumienia
IX.
11 m, 10 pięter, 32 m, 1929 rok, 61 lat, 150 kwiatków, 2 dni, 19 lat, 13 m, 10 km
X.
l i m - wysokość najwyższych palm, jakie robią Kurpie
10 pięter/32 m - wysokość palmy zrobionej przez kobiety ze wsi Podegrodzie dla uświetnienia procesji
w Nowym Sączu
1929 rok - wtedy wykonano zdjęcie prawdopodobnie na pierwszym konkursie palm
61 lat - wiek Franciszka Szkaradka, mistrza w robieniu palm
150 kwiatków - liczba kwiatków, które robi co roku Maria Borzęcka z bibułki do ozdobienia palm
2 dni - od rana do nocy pracuje Franciszek Szkaradek ze swoją siostrą przy przygotowaniu palm
19 lat - wiek bratanka Franciszka Szkaradka, Piotra
13 m - wysokość palmy zrobionej przez bratanka Franciszka Szkaradka, Piotra
10 km - odległość wsi Baba od wsi Łyse
228 KLUCZ
XI.
1) A palmy są to niezwykłe - sięgają wysoko, do nieba. Przyciągają oczy żywą zielenią, kolorowymi kwia
tami, długimi wstążkami i ozdobami z bibułki.
2) W Arabii, Afryce i Polinezji to drzewo życia. Starożytni Grecy uważali ją za słońce i światło, a dla Rzy
mian była godłem igrzysk. Różdżki palmowe w pierwszy dzień żydowskiego Święta Szałasów symbolizu
ją radość i wesołość. Dla chrześcijan są alegorią radości i triumfu, symbolizują gałązki, którymi witano
Chrystusa wjeżdżającego do Jerozolimy.
3) Kurpie wierzą, że dzięki długim i smukłym palmom ich dzieci będą rosły wysokie i proste, więc robią je
nawet 11-metrowe.
4) Wiele osób po mszy połyka kotki z bazi - wierzą, że trzy chronią od chorób gardła na cały rok, jedna
pomaga na ból głowy.
5) Na Podkarpaciu czub musi być okazały, jak pióropusz. Tworzą go wymyślne kwiaty i sitowie, często
bywa w kształcie krzyża. Spływają z niego kolorowe wstążki. Głównym motywem ozdobnym jest trzci
na. Zbiera się ją już we wrześniu, bo nie może być przekwitnięta. Do wysokich żerdzi przyczepia się
bazie i jedlinę. Kurpie oplatają pień jedną leśną rośliną, cisem, tują lub borówką, ale tradycja nie pozwala
mieszać ich ze sobą. Nie umieszczają też na czubie wielkich pióropuszy.
6) Nie wolno ich wyrzucić - można tylko spalić. Popiołem z nich posypuje się głowy w Środę Popielcową.
XII.
Przykładowe odpowiedzi:
1) Palmy niesione w uroczystej procesji we wsi Łyse są wysokie po samo niebo, zwracają uwagę wyraźną
zielenią, barwnymi kwiatami, długimi wstążkami i bibułkowymi dekoracjami.
2) W Arabii, Afryce i Polinezji palmy oznaczają drzewo życia, w starożytnej Grecji były traktowane jako
słońce i światło, w starożytnym Rzymie stanowiły symbol igrzysk, dla żydów w pierwszy dzień Święta
Szałasów kojarzą się z radością i wesołością. W kulturze chrześcijańskiej oddają radość i triumf, ponie
waż gałązkami palmowymi przyjmowany był Chrystus wkraczający do Jerozolimy.
3) Kurpie robią długie i smukłe palmy, aby zgodnie z wierzeniami ich dzieci były wysokiego wzrostu i pro
stej postury.
4) Wiele osób połyka kotki z bazi, gdyż poświęcone palmy mają posiadać magiczną moc - połknięcie
trzech kotek ma zapobiegać chorobom gardła przez cały rok, a jedna kotka ma chronić od bólu głowy.
5) Na Podkarpaciu czub palmy ma wielki pióropusz z niezwykłych kwiatów i sitowia, często w formie
krzyża ozdobionego barwnymi wstążkami, na Kurpiach pióropusz jest mniejszy i skromniejszy.
6) Wykorzystane palmy należy spalić i ich popiołem posypywać w Środę Popielcową głowy.
XIII.
1) A, 2) C, 3) C, 4) B, 5) A, 6) A, 7) B, 8) B
XIV.
1) F, 2) F, 3) P, 4) F, 5) F, 6) P, 7) P, 8) F
XV.
obrzędy, oblewania, uplecionymi, przebraniach, kwestą, świątecznego, połączone, swawolna, darmo, nale
żała, wylewali, chowały, dla, brak; słowa niewykorzystane: po, gonili
XVI.
1 - F, 2 - E, 3 - G, 4 - B, 5 - A, 6 - C, zdanie niewykorzystane - D
KLUCZ 229
ś w 1 Ę c 0 N K A
XII. ZAKORKOWANI
I.
a) 2, b) 6, c) 1, d) 4, e) 8, f) 5, g) 3, h) 7
II.
problem ze znalezieniem korepetytora, nakłady na edukację, szkoła o wysokim poziomie nauczania, rodzice
o niskich dochodach, przepustka do lepszego życia
III.
uczyć maturzystów, udzielać korepetycji, s'wiadczyć usługi edukacyjne, nadrabiać różnice programowe, dys
ponować środkami
IV.
1) popyt - zapotrzebowanie, wzięcie; 2) reforma - modernizacja, przebudowa; 3) subwencja - dotacja,
dofinansowanie; 4) potencjał - możliwości, zdolności; 5) czołówka - elita, awangarda; 6) ranking - klasyfi
kacja, hierarchia; 7) leń - próżniak, nierób; 8) tępak - bęcwał, ciołek; 9) porażka - fiasko, niepowodzenie;
10) sprawdzian - test, klasówka
V.
1) ratalny, 2) oczarowany, 3) wyceniony, 4) pozorny, 5) zmieniony, 6) szanowany, 7) współgrający, 8) od
ciążony
VI.
odpłatny - darmowy, wybitny - mierny, zamożny - ubogi, rozstrzygnięty - niewiadomy, sporadyczny
- częsty, nieludzki - humanitarny, sumienny - nierzetelny
VII.
1) schyłku, 2) przepustkę, 3) wymaganiom, 4) wzorcami, 5) gimnazja
230 KLUCZ
VIII.
1) zaliczyłem, 2) nadrobił, 3) radził sobie, 4) procentowała, 5) angażowali się, 6) łożył, 7) egzekwował,
8) podsyłali
IX.
A-2, B - l , C - 4 , D-5, E - 3
1) był na garnuszku, 2) od łebka, 3) szarej strefy, 4) (są) za pasem, 5) stawić czoła
X.
1 - H, 2 - L, 3 - E, 4 - M, 5 - A, 6 - J, 7 - B, 8 - K, 9 - C, 10 - G, 11 - I, 12 - D, zdania niewykorzy
stane: F, Ł
XI.
1) A, 2) B, 3) C, 4) B, 5) B, 6) A, 7) C, 8) C
XII.
1) F, 2) P, 3) P, 4) F, 5) P, 6) P
XIII.
zeszłego, czego, pocim y, zauważalny, czuja, przeciwieństwo, obowiązkowych, według, rozwijających, jeśli,
wykształcenia. zarzadziły, niskich, postepów
XIV.
1) D, 2) A, 3) A, 4) B, 5) C, 6) A, 7) C, 8) A, 9) D, 10) B, 11) A, 12) B
D Z 1 E N N 1 K
L
p R ZE P Y T Y w A C K
S A
Y ¥ r"
D FF R T
fl.1
Y D Z E N N 1 C Z E K
Ż R K E 0
U s c 1ĄG A R w
R C W K
N w J A A7
w Y C H 0 w A W C A
Z
T 0 R N 1s T E R
Y
W A G A R 0 W 1 c z
I II III IV VI VII VIII IX X
V
KLUCZ 231
XIII. KAPLICA ZAKOCHANYCH
I.
a) 2, b) 8, c) 6, d) 5, e) 4, f) 1, g) 7, h) 3
II.
kopiec z ziemi, wpływ na życie, krok od wypadku, strój na plażę, legenda o pradziejach Beskidu Żywieckie
go, modlitwa przed świętą figurą
III.
zmagać się z surową ziemią, rozgrzeszyć ze wspólnego życia, przystosować się do nowych problemów, za
opatrzyć się we właściwe ubranie, porozcinać na kawałki, zakląć w skałę, poprosić o przyzwolenie
IV.
1) osadnictwo - kolonizacja, zasiedlanie; 2) kopiec - usypisko, kurhan; 3) modlitwa - litania, pacierz;
4) udziwnienie - osobliwość, kuriozum; 5) zakątek - ustronie, zacisze; 6) warownia - twierdza, forteca;
7) zemsta - odwet, rewanż; 8) szczelina - pęknięcie, szpara; 9) panorama - krajobraz, pejzaż; 10) kokoszka
- kwoka, kura
V.
1) rozbieżnie, 2) wycięty, 3) nadwrażliwy, 4) bezradny, 5) zadufany, 6) niepodobny, 7) bezpardonowy,
8) wyrodny, 9) osobliwy, 10) niepokorny
VI.
wierny - nielojalny, nieufny - naiwny, dojrzały - infantylny, nizinny - wyżynny, nierozważny - roztropny
VII.
1) dorzeczu, 2) obczyźnie, 3) zamczyska, 4) szaty, 5) piętnem
VIII.
1) zaklęła, 2) zelżał, 3) dopadła, 4) władał, 5) rozgniewał, 6) usypali, 7) odważył się, 8) erygowała
IX.
A - 4 , B - l . C - 6 , D - 2 , E- 3 , F - 5
1) Poprosiłem ją o rękę, 2) padł na kolana, 3) rzuciła na mnie czar, 4) był/pozostał głuchy(m), 5) owocem
miłości, 6) wyssana z palca
X.
1 - F, 2 - C, 3 - J, 4 - H, 5 - A, 6 - I, 7 - L, 8 - E, 9 - B, 10 - G, zdania niewykorzystane: D, K
XI.
1 a) ojcowizna, b) pomny; 2 a) potok, b) przypominający; 3 a) dopiero, b) cieśla; 4 a) niecodzienny,
b) starczać; 5 a) trwały, b) sprzyjać
XII.
1) A, 2) В, 3) C, 4) B, 5) C, 6) A
XIII.
1) F, 2) P, 3) F, 4) F, 5) P, 6) P
232 KLUCZ
XIV.
względem, stwarza, skończyć, powodowane, zdobyte, inaczej, warunków, tolerują, uda, pogoda, diametral
nie, opad, ulega, do, na, niestosownie, chodź; słowa niewykorzystane: inny, znają
XV.
A - D - H - G - B - E - C , akapit niewykorzystany - F
XVI.
1)B, 2) E, 3) D, 4) C, 5) A
H P
J U HA S R
L t Z
G 0 R A L K A E
R T P
0 C z E K A N
T H R S
B A s
ć A N Ć
z 1
R
WS P 1N A c z KA
T A z
0 S Y
R A K 1 T
N A R C 1 A R K A
KLUCZ 233
ŹRÓDŁA
Prasa
Claudia
Dobre Rady
Focus
Gazeta Wyborcza
Mój Pies
Newsweek
Perspektywy
Polityka
Przegląd Readers Digest
Przekrój
Przyjaciółka
Przez epoki
Samo Zdrowie
Sudety
W górach
Wiedza i Życie
Wprost
Wysokie Obcasy
Zdrowie
Życie Warszawy
Internet
www. sarmatyzm. republika, pl

www.gazeta.pl
www.polskiemalzenstwo.org
www.facet.interia.pl
www.psz.pl
www.femina.org.pl
www.rmf.pl/instytut
www.gazeta.pl
www.tvn24.pl
www.wiadomosci24.pl
www.zdrowie.com.pl
www.poland.gov.pl
www.pbsdga.pl
www.wspolnota-polska.org.pl
ŹRÓDŁA 237
Słowniki
Bańko Mirosław (red.), Inny słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
Bańko Mirosław (red.), Wielki słownik wyrazów obcych PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2005.
Bańko Mirosław (red.), Wielki słownik wyrazów bliskoznacznych PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2005.
Bralczyk Jerzy (red.), Słownik 100 tysięcy potrzebnych słów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2005.
Broniarek Wojciech, Gdy Ci słowa zabraknie, Haroldson, Brwinów 2005.
Czeszewski Maciej, Słownik polszczyzny potocznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
Dubisz Stanisław (red.), Uniwersalny słownikjęzyka polskiego PWN, t. 1-4, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2006.
Głowiński Michał, Kostkiewiczowa Teresa, Okopień-Sławińska Aleksandra, Sławiński Janusz, Słownik ter
minów literackich, Ossolineum, Wrocław 2008.
Kłosińska Anna, Sobol Elżbieta, Stankiewicz Anna, Wielki słownik frazeologiczny PWN z przysłowiami,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
Markowski Andrzej (red.), Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2004.
Miodek Jan, Słownik ojczyzny polszczyzny, Wydawnictwo Europa, Wrocław 2002.
Miildner-Nieckowski Piotr, Wielki słownik frazeologiczny języka polskiego, Świat Książki, Warszawa 2003.
Nagórko Alicja, Łaziński Marek, Burkhardt Hanna, Dystynktywny słownik synonimów, Universitas, Kraków
2004.
Polański Edward (red.), Wielki słownik ortograficzny PWN z zasadami pisowni i interpunkcji, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 2003.
Poradniki językowe
Gąsiorek Krystyna, Język polski? Nie taki trudny! Czyli jak unikać kłopotów językowych, Wydawnictwo Edu
kacyjne, Kraków 2006.
Malinowski Maciej, (...) boby było lepiej, Wydawnictwo PROMO, Kraków 2002.
Malinowski Maciej, Obcy język polski, Wydawnictwo WESTA-DRUK Mirosław Kulis', Łódź 2003.
Markowski Andrzej, Polszczyzna znana i nieznana, Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, Gdańsk 1999.
Markowski Andrzej, Język polski. Poradnik prof. Markowskiego. Problemy językowe i gramatyczne współczes
nego Polaka, Langenscheidt, Warszawa 2007.
Miodek Jan, Jaka jesteś, polszczyzno?, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2000.
Miodek Jan, ABCpolszczyzny, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2004.
Miodek Jan, Słowo jest w człowieku, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2007.
Podracki Jerzy, Pułapki językowe - w szkole i nie tylko..., Wydawnictwo Juka, Warszawa 2000.
Tytuła Magdalena, Łosiak Marta, Polski bez błędów. Poradnik językowy dla każdego, ParkEdukacja, Warsza-
wa-Bielsko-Biała 2008.
Zgółkowie Halina i Tadeusz, Językowy savoir-vivre. Praktyczny poradnik posługiwania się polszczyzną w sytu
acjach oficjalnych i towarzyskich, Książka i Wiedza, Warszawa 2004.
238 ŹRÓDŁA
Aforyzmy, cytaty, przysłowia
Bałazy Joanna, 1001 aforyzmów polskich, Videograf II, Katowice 1999.

Bralczyk Jerzy, Leksykon zdań polskich, Świat Książki, Warszawa 2004.
Masłowska Danuta, Masłowski Włodzimierz, Księga aforystyki polskiej XXI wieku. Wybór twórczości współ
czesnych polskich aforystów, Videograf II, Katowice 2002.
Masłowska Danuta, Masłowski Włodzimierz, Przysłowia polskie, Videograf II, Katowice 2003.
Masłowska Danuta, Masłowski Włodzimierz, Wielka księga myśli polskiej. Aforyzmy, przysłowia, sentencje,
Klub Dla Ciebie, Warszawa 2005.
Muras Jolanta, Księga przysłów polskich, Klub Dla Ciebie, Warszawa 2004.
Orzechowski Kazimierz, Żądło i miód mądrości. Antologia aforyzmu polskiego, Ossolineum, Wrocław
1990.
ŹRÓDŁA 239
TOWARZYSTWO AUTORÓW I WYDAWCÓW
PRAC NAUKOWYCH
UNIVERSITAS
w w w . u n i v e r s i t a s . c o m . p l
REDAKCJA
ul. Sławkowska 1 7, 31 -01 6 Kraków
tel ./fax 01 2 4 2 3 2 6 0 5 / 01 2 4 2 3 2 6 1 4 / 01 2 4 2 3 2 6 2 8
red@universitas.com.pl
promocja@universitas.com.pl
DYSTRYBUCJA oraz KSIĘGARNIA W YSYŁKOW A

ul. Żmujdzka 6B, 3 1 -4 2 6 Kraków
ksiegarnia@universitas.com.pl
tel. 0 1 2 4 1 3 91 3 6 / 0 1 2 4 1 3 9 2 7 0
fax 01 2 4 1 3 91 2 5
ZAMÓW NASZ BEZPŁATNY KATALOG

tel. 012 423 26 0 5 / 0 1 2 413 92 70
N a ta m a c h p ra s y c z ę ś ć II to p o d rę c z n ik d o nauki ję zyka
p o ls k ie g o d la z a a w a n s o w a n y c h o b c o k ra jo w c ó w i o s ó b
ze ś ro d o w is k p o lo n ijn y c h . S ta n ow i on k o n ty n u a c ję czę ści
p ie rw sze j z a ró w n o w b u d o w ie , ja k i w ro zw ią za n ia ch
m e to d y c z n y c h . D o b ó r n o w y ch te m a tó w je s t ró w n ie ż
p o d p o rz ą d k o w a n y w y m o g o m e g z a m in u c e rty fik a to w e g o
na p o z io m ie 0 2 , a ź ró d ta te k s tó w s ta n o w ią p ra s a i Internet.
Integralną część obydwu tomów podręcznika stanowi
wkładka Strategie egzaminacyjne, dołączona do tomu
pierwszego. Prezentuje ona typy zadań na egzaminach
certyfikatowych z języka polskiego jako obcego
w testowaniu rozumienia tekstu pisanego oraz podaje
szczegółowe wskazówki ich rozwiązywania. Można ją
też wykorzystywać z innymi materiałami dydaktycznymi,
gdyż na rynku brak jest dotychczas podobnej pozycji.
Z in te g ro w a n e u ję cie s p ra w n o ś c i i p o s z c z e g ó ln y c h
e le m e n tó w ję z yk o w y c h w p o d rę c z n ik u p o w o d u je , że m o ż n a
z nim p ra c o w a ć z p o w o d z e n ie m na re g u la rn y ch z a ję c ia c h
k u rso w ych . O p ró c z c u d z o z ie m c ó w z a in te re su je z p e w n o ś c ią
ta kże ro d z im y c h u ż y tk o w n ik ó w ję zyka p o ls k ie g o .
Bogusław Kubiak - starszy w ykładow ca w Studium Języków

O bcych Politechniki Opolskiej, absolwent filologii angielskiej
i germ ańskiej. W 2005 r. ukończył studia doktoranckie
na W ydziale Filologicznym Uniwersytetu W rocławskiego
i na podstaw ie rozprawy Język specjalistyczny i je g o im plikacje
w glottodydaktyce uzyskał tytuł doktora nauk hum anistycznych.
W 2006 r. ukończył studia podyplom ow e w zakresie nauczania
kultury i języka polskiego jako obcego na W ydziale Filologicznym
Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Od 1990 związany
z nauczaniem języka polskiego cudzoziem ców, od 2002 prowadzi
kursy języka polskiego jako obcego dla studentów program u
Socrates-Erasm us na Politechnice Opolskiej. Autor kilkudziesięciu
artykułów na tem at m etodyki nauczania języków obcych,
odbył liczne kursy zagraniczne w zakresie glottodydaktyki, m.in.
w Wielkiej Brytanii, Irlandii, Niemczech, Austrii, Francji i Danii
52,00 zł z VAT
IS BN 9 7 8 8 3 - 2 4 2 - 1 7 0 4 - 5
9 78 8 3 2 4 217045
w w w .u n iversitas.co m .p l

Kubiak Boguslaw Na Lamach Prasy Czesc II

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kubiak Boguslaw Na Lamach Prasy Czesc II

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

.

KATEDRA JĘZYKA POLSKIEGO JAKO OBCEGO

I. Beztroskie życie sz la ch cica ........................................................................................................................... 9

Druga część podręcznika Na łam a ch p r a s y w konstrukcji i założeniach dydaktycznych stanowi

Szczegółowy opis rozwiązań metodycznych przyjętych w podręczniku zamieszczony został we

I. Wyszukaj odpowiednie objaśnienia podanych słów.

a) kres 1) z powodu, z okazji czegoś

II. Połącz każdy czasownik z odpowiednim wyrażeniem przyimkowym.

stawiać się o chłopach

Połącz w najbardziej logiczne wyrażenia.

IV. Połącz każdy przyimek z odpowiednim rzeczownikiem.

1) gorzałka sława nakrycie

1) wspaniałomyślny, pomyślny, wielkoduszny, hojny

VII. Uzupełnij podane zdania odpowiednim rzeczownikiem we właściwej formie.

cło, nietykalność, honor, hrabia, staranie

1) Rząd dołoży wszelkich........................... by pomóc powodzianom.

VIII. Uzupełnij podane zdania odpowiednim czasownikiem w czasie teraźniejszym.

zakazywać, konfiskować, gwarantować, pędzić, piastować, obrabiać, eksponować, postrzegać

1) O n ..........................swoje polskie pochodzenie w każdej książce.

12 BEZTROSKIE ŻYCIE SZLACHCICA

A) sam w sobie 1) pochodzenie arystokratyczne

2) Ta wypowiedź..........................................................jest niepokojąca, a w powiązaniu z jego całym

X. Przeczytaj tekst szybko i znajdź w nim odpowiedzi na następujące pytania.

1) Co było wartością nadrzędną dla szlachty?

BEZTROSKIE ŻYCIE SZLACHCICA 13

1) Co oznacza dzisiaj przymiotnik „szlachetny” w odniesieniu do ludzi i rzeczy i skąd pochodzi to

14 BEZTROSKIE ŻYCIE SZLACHCICA

a) rodzaj białej broni o wygiętej jednosiecznej klindze

BEZTROSKIE ŻYCIE SZLACHCICA 15

1. Potomkowie rodów szlacheckich stawiali się ponad resztą społeczeństwa ze względu na

2. Przywileje szlacheckie w Europie

4. W XVII wieku drogie szaty wyróżniały polskich

5. Rycerstwo przekształciło się w szlachtę, kiedy

6. Honor szlachecki wymagał

1) Znakomite wina do dzisiaj określa się jako szlachetne. P F

16 BEZTROSKIE ŻYCIE SZLACHCICA

S arm atyzm gloryfikował swojskość, a zw łaszcza szlachecką pro­

XV. W niektórych liniach poniższego tekstu występuje jedno zbędne, niepoprawnie

Czy wiesz, że...?

X V I. Poszczególne akapity poniższego artykułu występują w niewłaściwej kolejności.

BEZTROSKIE ŻYCIE SZLACHCICA 17

, , BEZTROSKIE ŻYCIE SZLACHCICA

1) chryja A) bić się

Czy wiesz, ze...?

S zlachecki św iat rozpadł się ja k m ydlana bańka w 1939 roku. Ko­

A jak jest w Twoim kraju?

C zy przyw ileje i tytuły rodowe są uznaw an e w Twoim kraju?

BEZTROSKIE ŻYCIE SZLACHCICA 19

20 BEZTROSKIE ŻYCIE SZLACHCICA

I II III IV V VI VII VIII IX

Hrabia zwraca się do swojego służącego:

-J a śn ie pa n ie - zwraca się lokaj do swego pana -p o z w o lę sobie zakomunikować, że do naszego dom u

Dzieci podchodzą do hrabiego spacerującego

BEZTROSKIE ŻYCIE SZLACHCICA 21

I. Wyszukaj odpowiednie objaśnienia podanych słów.

a) siano 1) mający niegładką, chropowatą powierzchnię

II. Połącz w najbardziej logiczne wyrażenia.

III. Połącz każdy czasownik z właściwym dopełnieniem.

przełamać poczucie radości

1) nadzór poświęcenie mieszaniec

V. W każdej grupie wykreśl wyraz, który nie jest bliskoznaczny do pozostałych.

1) szkodliwy, niezdrowy, trujący, szkalujący

VI. Uzupełnij podane zdania odpowiednim rzeczownikiem we właściwej formie.

kask, terapeuta, siodło, szczeniak, smycz

S arm atyzm gloryfikował swojskość, a zw łaszcza szlachecką pro

S zlachecki św iat rozpadł się ja k m ydlana bańka w 1939 roku. Ko

Polki są inne niż kobiety z krajów zachodnich z pow odu historycz