MHXANIKH Δυναμική Σελίδα 1 από 4

3. Κεντρομόλος δύναμη .
Σε προηγούμενο κεφάλαιο αυτού του βιβλίου ήδη έγινε η ανάλυση των βασικών εν-
νοιών της κυκλικής κίνησης και εκεί αναφέρθη-
κε ότι η ομαλή κυκλική κίνηση είναι μία επιτα- υ
χυνόμενη κίνηση, λόγω αλλαγής της διεύθυνσης m
της ταχύτητας του κινητού.
Η επιτάχυνση 𝛼𝜅 που εμφανίζεται στην κίνηση R
αυτή και λέγεται κεντρομόλος επιτάχυνση έχει Fk
διεύθυνση, τη διεύθυνση της ακτίνας, φορά προς Κ
το κέντρο του κύκλου και έχει μέτρο που δίνεται
2
από το τύπο 𝛼𝜅 = 𝜐 �𝑅 , όπου 𝜐 το μέτρο της

γραμμικής ταχύτητας του κινητού.

Σε συμφωνία λοιπόν με τον δεύτερο νόμο του Σx13 Κεντρομόλος Δύναμη .
Newton, εφ' όσον η κυκλική κίνηση είναι μία
επιταχυνόμενη κίνηση, κάθε κινητό που κάνει μία τέτοιου είδους κίνηση θα δέχεται μία
συνισταμένη δύναμη ΣF που θα που θα έχει φορά και διεύθυνση τη φορά και διεύθυνση
της 𝛼𝜅 και μέτρο που δίνεται από το τύπο 𝛴𝐹 = 𝑚𝑎𝑘 .
Αυτή η συνισταμένη δύναμη ονομάζεται κεντρομόλος δύναμη και συμβολίζεται με Fκ .
Σε κάθε κινητό που κάνει ομαλή κυκλική κίνηση ακτίνας R, η συνισταμένη των δυνάμεων
Fκ που ασκούνται πάνω σ' αυτό, ονομάζεται κεντρομόλος δύναμη και έχει σημείο εφαρ-
μογής το κινητό, διεύθυνση την ακτίνα του κύκλου, φορά προς το κέντρο του και μέτρο
που δίνεται από το τύπο (Σx 13) :
FΚ = maκ = mυ = mω 2 R = 4 π 2 f 2 mR = 4 π mR 2 όπου m η μάζα του κινητού, Τ η
2 2

R T
περίοδός του και ν η συχνότητά του.

Παρατήρηση : wσυνφ
1) Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η κεντρομόλος δύ-
wημφ
ναμη είναι η συνισταμένη των δυνάμεων που α-
σκούνται στο κινητό και όχι επί πλέον δύναμη , αυ- w
τών που πραγματικά ασκούνται σ' αυτό. Σx14 Μεταβαλλόμενη κυκλική
Δηλ. για να λύσουμε ένα πρόβλημα που περιέχει κίνηση.
σώμα που κάνει ομαλή κυκλική κίνηση σχεδιάζουμε
τις πραγματικές δυνάμεις που ασκούνται πάνω σε αυτό, (όπως το βάρος του σώματος,
Δρ. Αντωνάρας Δ. Γεώργιος Φυσικός -Ραδιοηλεκτρολόγος
MHXANIKH Δυναμική Σελίδα 2 από 4

τη τάση του νήματος, αντίδραση κλπ) , στη συνέχεια η κεντρομόλος δύναμη υπολογίζε-
ται σαν συνισταμένη όλων των πραγματικών δυνάμεων που ασκούνται στο κινητό.
2) Στην περίπτωση που το κινητό κάνει μεταβαλλόμενη κυκλική κίνηση, δηλ. το μέτρο
της ταχύτητάς του δεν είναι σταθερό (Σx14), τότε η κεντρομόλος δύναμη δεν είναι συ-
νισταμένη όλων των δυνάμεων που ασκούνται σ' αυτό, αλλά είναι συνισταμένη μόνο
των δυνάμεων που ασκούνται κατά μήκος της ακτίνας δηλ. Fk = A − Wσυνφ .

3.1 Μερικές περιπτώσεις κυκλικής κίνησης .

Θα κάνουμε τώρα ορισμένες εφαρμογές της κεντρομόλου δύναμης για περιπτώσεις κυ-
κλικής κίνησης που θεωρούνται πολύ σημαντικές από άποψη εφαρμογών.

1) Στροφή ενός σώματος σε επίπεδο με συντελεστή τριβής ολίσθησης μ.

Θεωρούμε ένα κινητό μάζας m που κινείται σε κυκλική στροφή ακτίνας R, και εμφανί-
ζει συντελεστή τριβής 𝜇 με τον δρόμο (Σx 15).
Σχεδιάζουμε τις δυνάμεις που ασκούνται σε αυτό. Στο σώμα ασκούνται η δύναμη του
βάρους 𝑊 που είναι κατακόρυφη με φορά προς τα κάτω , η αντίδραση 𝛮 του δρόμου
που είναι μία δύναμη κάθετη στον δρόμο
με φορά προς τα πάνω και η τριβή 𝛵, που
επειδή το κινητό έχει τάση να φύγει από N
την τροχιά , αυτή έχει φορά προς το κέ- R
ντρο της κυκλικής κίνησης Κ (με αυτό τον
τρόπο εξασφαλίζεται η αναγκαία κεντρο- W
μόλος) .
Από την ανάλυση των δυνάμεων αυτών,
και επειδή το κινητό ισορροπεί στον άξο- Σx 15 Στροφή κινητού σε οριζόντιο
να 𝑦 έχουμε ότι 𝛮 = 𝑊 (1). Η μόνη λοι- δρόμο με συντελεστή τριβής ολίσθησης
πόν δύναμη που ασκείται στον άξονα x μ.
είναι η τριβή που έχει διεύθυνση και φορά
προς το κέντρο του κύκλου, άρα παίζει το ρόλο της κεντρομόλου.
Ισχύει λοιπόν ότι :
T = maκ → µΝ = mυ mg = mυ
2 2
(1)
R
→ µ R → υ = µgR
.
Επειδή η τριβή ολίσθησης είναι η μέγιστη τιμή της τριβής, βγαίνει το συμπέρασμα ότι η
ταχύτητα που υπολογίσαμε είναι η μέγιστη ταχύτητα που επιτρέπεται για να κάνει το
κινητό την στροφή με ασφάλεια .
Δηλ. όταν η ταχύτητα του κινητού που κάνει τη στροφή είναι μικρότερη αυτής που υ-
πολογίζεται από τον προηγούμενο τύπο , εμφανίζεται στο σώμα η δύναμη στατικής τρι-

Δρ. Αντωνάρας Δ. Γεώργιος Φυσικός -Ραδιοηλεκτρολόγος

MHXANIKH Δυναμική Σελίδα 3 από 4

βής που είναι μικρότερη από την τριβή ολίσθησης και παίζει το ρόλο της κεντρομόλου
δύναμης.
Ο τύπος που ήδη αποδείξαμε λέει ότι η μέγιστη επιτρεπτή ταχύτητα για να κάνει ένα
κινητό με ασφάλεια μία στροφή ακτίνας R αυξάνει με την ακτίνα R και την τιμή του
συντελεστή τριβής 𝜇. Όταν λοιπόν σε ένα δρόμο επικρατούν συνθήκες ελάττωσης του
συντελεστή τριβής μεταξύ κινητού και δρόμου (πχ. βροχή, πάγος κλπ ) τότε η μέγιστη
ταχύτητα του κινητού για να κάνει με ασφάλεια τη στροφή γίνεται μικρότερη (Δεν τρέ-
χουμε στους βρεγμένους δρόμους).

2) Στροφή σε λείο δρόμο με γωνία κλίσης φ .

Για να επιτύχουμε μεγαλύτερη κεντρομόλο δύναμη κατά τη στροφή ανυψώνουμε το
δρόμο κατά γωνία φ προς το κέντρο της
στροφής (Σx16). Οι δυνάμεις που ασκού-
νται στο αυτοκίνητο είναι το βάρος 𝑊 , Ν
Νσυνφ
και η αντίδραση 𝑁 που είναι κάθετη στο
δρόμο (Σx16). R
Οι άξονες που χρησιμοποιούμε για την
ανάλυση των δυνάμεων είναι ο κατακό- Νημφ
ρυφος άξονας 𝑦 και ο οριζόντιος άξονας
𝑥 που περνά από το κέντρο της στροφής W
Κ.
Αναλύουμε τη δύναμη 𝛮 στους άξονες Σx 16 Στροφή κινητού σε λείο δρόμο που
αυτούς και επειδή το κινητό ισορροπεί σχηματίζει γωνία φ με τον ορίζοντα.
στον άξονα 𝑦 έχουμε, Νσυνφ = W (1). Η
συνισταμένη δύναμη στον άξονα 𝑥 είναι ΣFx = Νηµφ → ΣFx = Wεφφ (2) που παίζει το
ρόλο της κεντρομόλου δύναμης, δηλ. mgεφφ = mυ υ
2 2

R εφφ = gR
→ (3).
Από το τύπο (3) παρατηρούμε ότι όσο μεγαλύτερη είναι η ταχύτητα του κινητού 𝜐, τό-
σο και μεγαλύτερη κλίση πρέπει να έχει ο δρόμος προς το κέντρο της κυκλικής τροχιάς
ώστε το κινητό να εκτελέσει ασφαλή στροφή με την ίδια ταχύτητα. Γι' αυτό και στις
πίστες δοκιμής των αυτοκινήτων οι γωνίες κλίσεως των διαδρομών σε σχέση με τον
ορίζοντα είναι πολύ μεγάλες.

3) Κίνηση μηχανής σε λεία οριζόντια στροφή .

Όταν μία μηχανή ή ένα ποδήλατο επιχειρεί μία στροφή σε λείο οριζόντιο δρόμο τότε
είναι γνωστό ότι ο οδηγός στρίβει το σώμα προς το κέντρο της στροφής (Σx17). Αυτό
οφείλεται στο γεγονός ότι για να στρίψει ένα σώμα πρέπει οι δυνάμεις που ασκούνται
Δρ. Αντωνάρας Δ. Γεώργιος Φυσικός -Ραδιοηλεκτρολόγος
MHXANIKH Δυναμική Σελίδα 4 από 4

σε αυτό να δίνουν συνισταμένη δύναμη, που να μπορεί να παίξει τον ρόλο της κεντρο-
μόλου δύναμης. Αν λοιπόν ο οδηγός κρατούσε το σώμα του κατακόρυφο οι δυνάμεις
που θα δεχότανε, δηλ. το βάρος και η αντί-
δραση θα ήταν κατακόρυφες και αντίθετες, Ν Νσυνφ
άρα ο σώμα δεν θα μπορούσε να κάνει κυ- φ
κλική κίνηση.
Όταν ο οδηγός στρίβει το σώμα οι δυνάμεις
που ασκούνται σε αυτό είναι το κατακόρυ- R
K
φο βάρος W και η πλάγια αντίδραση N .
Αναλύουμε την N σε δύο συνιστώσες την Νημφ
κατακόρυφη συνιστώσα Nσυνφ και την
οριζόντια συνιστώσα Νηµφ (Σx17). Επειδή
το κινητό δεν κινείται στον άξονα y, ισχύει W
(1)
Νσυνφ = W (1) και ΣFx = Nηµφ → Σx 17 Στροφή μηχανής σε λείο οριζόντιο
δρόμο.
Wεφφ = mυ εφφ = υ R (2).
2 2
→
R
Παρατηρούμε ότι όσο μεγαλύτερη ταχύτητα έχει το σώμα στην στροφή, τόσο και πε-
ρισσότερο πρέπει να στρίψει το σώμα σε σχέση με τη κατακόρυφο για να πάρει τη
στροφή με ασφάλεια.

Δρ. Αντωνάρας Δ. Γεώργιος Φυσικός -Ραδιοηλεκτρολόγος