You are on page 1of 225
2 pe MOP eae oe & " LOI NOI DAU Nau Tibw vain dip y thuat @AQAYS He 12 mot tae pha ngoai néu cao long yéu nuée, chm thi gide con lA mot tac pham chuyén mén nhiim ph bién y hac, voi tinh than gitp dai cata nga. Tae phim ké chuygn hai ngwdi, ban MOng The Trién # £8, Bo Ti Phuoe & 44 4 dat U, Yen den Trung Quoe trong thoi nha Tan. Quan Lieu 'Khiét Dan} xam huge nha TSn, vua Tn edt dat U, Yen cho quan Liéu dé cau hoa. Nhitng gual yéu nutie khang chi sing dutéi éch eda ngoai bang roi qué huong did dn. Mong Thé Trién lam tia phu, Bao Ti Phuce lam nau ong. Hai nguai chang may bj v9 con dm dau, chét chée nén mudn tim thay hae thude. Mae Tiew vn dap ¥ twcit Ké lai eude hank trink eva hai ngxdi ban di tim Ky Nhan Su 4A69, mot thay thude rit gidi va cung ta ngutai dat U, Yen i d ain. Truyén gm e6 3644 edu (06 ban khong 6 2 edu eudi cling), ngoai phan md au, e6 thé chia lam 4 phan: Phan this nhat: Neu va Tiéu gap nhau, than thd v8 ndi thoi loan ly, dit nude bi chia est, dao due bi suy Mi, Fi ra nhau di tim Nhan Su 6 Dan Ky 4k dé hoe thuse, Phin thi hai: Next va Tiéu gap Chu Dao Dan its] va Duiing Nhap Mén 4, von la ban ci va 1a hoe tro cua Nhin Su. Bon ngutsi gap nhau, vui suéng vi thay tit 04 dou git duide khi tiét, Khong theo giae. Nhan do, bén ngudi ngam vinh voi nhau vé thoi thé, vé dao duc, Riéng Nhap Mon thi ban dén tréch nhiém va dao diic cua ngudi thay thude, Sau dé, Nhap ‘Mon dan Ngu, Tieu dén Dan Ky tim Nhan Su, Cage hanh, trinh di Dan Ky tuding trung cho con ducang.y hoe. Nui riimg hiém tra tren diving di 1A nguyén nhan cha nhiing tat bénh ma ngudi thuting méc pha. Doan nay, tée gid xen vao phan tich nguyén nhén cdc bénh tt va néi x6 phuomg phép chita, Nhuing trong cuge hanh trinh dé, tée gid nhiéu Lin goi len binh anh qué hhutong dang bi gige xam chiém. Phin thi ba: Neu, Titu va Nip Mon dé Dan Ky ohung, khong gap duge Nhan Su. Vua Tay Liu mudi méi Nan Su lam ngy y. Nhan Su khong chju lam 161 ké tha da x0ng hai ‘it cho ma va lénh vé d Thien Thai. Dao Dan @ lei Dan Ky da ké lai chuyén va nhée lai nhing lai n6i eda Nhan Sx cho Nhap Mon, Neu va Tiéu nghe. Neu, Tiéu khong duce gap Nhan Su mhung Nhan Su da dé lai hai ban day phép thudc. Ngu, Tiéu han hai ban 66 ri tr ve. Phan tht tu: Ngu va Tiéu tit bigt Dao Din va Nhap Mon 176i ted Vé va bi nghé cau ¢4, dén ebi d6 lam thude. Doe dung vé, lac vio mat-hang trong riing, ntia dém bing thay mot tosn quan din ném ng vita thay thude, thay phap, thiy chia. dem ra cho phap quan xét xi. Theo sau ho 1a doan oan hon ia, tre mang don 4di mang. Bon t6i nhén bi xit phat ehé gdm. ‘Neu, Tiéu hodng so thiép di, khi tinh day thay dang nim trong mot cai miéu. Hai ngudi coi chuyen af ky ban dém la mot bai hoc ran minh, Sau dé, Nau thi chuyén chia bénh cho tré em, con Tiéu chuyén chita bénh cho dan ba. Ban New Tiéu véin dp y thudt Wa tae phdin ebju aah buong nhiéu dén sach Y hoc nhgp mon’ eda Ly Dign soan, ban thio dude trude tac khi Ong dang hue diing tubi, cbt dé day hoc thuée, mudin cho ngudi hoe dé nho nén dng dat ra van van, lai con theo ldi tiéu thuyét 48 ngudi doe ngam nga cho bét chan, 46 Ia phong each dae bigt soan sach can ngutai mién Nam thi bay gia, ¥ hor uhgy mon RABAT Ia sch y hoe ting hop nhieu b mon cia Dong y, duge Ly Dién $4¢ soan vao doi Minh (1575), 1a séch g6i daw ‘iutng cho exc mha y. Ban géc New Tiéw vair ddp y thudr eda ong 4a bi that lac 06 18 do bao nam Gidp Thin (1904), vé sau duge nhigu ngwai chép qua, chép lai nén cé nhigu ehé khde nhau, khé ding van agén hhoge thiéa sot, Trude day, ca Phan Van Ham soan tap New Tiéu vain dap y thug can cit theo ede ban eta. 1. Ban ong Huy@n Ham Séc (lang Hoi An, tng Béo Huu, tinh Bén Tre} vai edi tén Did que am thi van ca- Neu Tiew vin ap y that, tp nay o6 nhieu Yan lon. 2. Bin ong Nguyén Dinh Chiém (con cy Bd Chiéu) hau eid, khong bidt ai chép. 3, Ban dog Nguyén Van Tri lang Tan Ly Tay, tinh My ‘Tho), dng la hye tro ewa ey Phan Khénh Van ehép vio nam Tan Hai (910) 4. Bin éng Huyén Ham Due (lang Tan Thanh, tng Bao Loo, tinh Bén Tre}, ban nay diy di, chit rs rang, sbi8i, vé sau cu Phan Van Ham ding lam ban gée dé chi thich cho sch cia ew, ‘Trong qua chu thich bin New itu vain dap y thug Tan may, ching tdi c6 tham Khdo dén cae tai ligu duige cho 1a ea nhat con sét lai bign nay dé lam khdo dj nhui sau: 1. Nu Tin vain dip y tude din ca (RB AAO: ban chép tay chit Nom eda Nam Trung ev si Khanh Van vao nam Tan Hgi (1911) tkhéng e6 cha Quée ngo, tng cing gm 9.642 cau theo thé tho Iuc bat, 6 xen ke voi mét si bai chit Han) Chuing toi ly idu 1a ban Khdnh Van (vigt t&t: AV). 2. Neue Tibu vain dap y thud i446 AR: ban in n&m 1952, _gim chil Quie ngi khong e6 chit Nom, thinh thosing e vai bai a phi chit Han trich til sch thude Trung Quée do Phan Van Ham higu dinh va chi thich, Nhudng Tong tang binh va bs cha (gim 3.644 c4u digh Nom bing Que ngit, tay nhién trong lie in dn bi sot mat cap hai cau 894, ngoai ra cdn chép lon béin cha dau cau trén hyp véi bin chit sau ctia edu duéi thanh mot cp cau 738), Chiing ti kg higu la bin Phan Vin Him (viét tit: PVE). 8. Now Tigu vin dp y tude didn kite ca RRL A RM we bban chép tay chit Nom cia Nguyén Think Duc vao nam Tan Mio (1951) chi 6 ph’in dau gom 1.034 cau tho Nom luc bat, thinh theang xen ké vai bai the chit Han. ‘Ching ti ky higu la bin Nguyén Thinh Dat (viet tt; NT) 4. My iu » thud win dip, Ty Va ha thing tin Long An, 1982 (viet tat: 14), ‘Trong béin Lap nay, chuing toi chi trong dang dén hai tap: Neu Figw vain dip y that dién ca (1911), New Tiéw vain dp y thugs (1992) la chfah dé thamn Khao, trich dan trong qué trinh phién am va cha thieh sich nay. Nau Tid vain dp y thudt duge nhin duéi gée 46 van hoe th nhiéu nbung du6i géc d6 y hoc thi it hon. Hy vong tap séch nay s® dem dén cho ede dong nghiep Dang y 6 tai lieu dé hoe them chit Nom trong nganh Ding y; dong tho! thita ké due kign thie Déng y cia ngudi thay thaée Viet Nam. Trong qué trinh chai théch chée chin khéng tranh khéi thiéu sot, kinh ‘mong cde be caa minh chi giao cho. Qua in in nay, t61 xin chan thanh cém on thay giée Neuyén Van Sam 6 thanh phd Ho Ché Minh da cung eap ban chit Nom viét tay ciia Nam Trung ext si Khanh Van; ede thay ido Nguyén Phé, Truong Dinh Tin 6 Hué da eung cdp cho nhidu tai liga qui bau c6 lién quan dén Nguyén Dinh Chieu. Nho vay ma ching t6i 6 duuge quyén sich nay. Hué, ngay ren thing giéng mam Ques Oty (26031 Leong y L Quy Newu LOI GIGI THIEU' New Tidu van dip y thugt 06 may nhan vat thi déu mang hing tén tueng trung. Tit Phuge 1a con bude, The Trin 18 vs ring, Dao Dan la dn dung, Nap Mén la vao nha. Nhan vat thi nam khdng xuat hign la Nhan Su: bae thay moi ngwai. Hai ‘ong ban cia éng nay, mot Ong 1a Thanh Phong: gis trong; mot ‘ong la Minh Nguyét: trang sing. Tat of Aéu la ké st ving U, Yon, dat dai cia nude Tan (thé ky IX 6 Trung Quéc) bi nha vua edt dang cho giae Liéu xtm luce. Ho khéng chia ating duidi chinh quyfén ké tha, nén dé fn lénhy Bao Tit Phuge va Mong Thé Trién “sree Aim dep sti” ke di lam ngw, ngui di lam tia. Phuge (Ngu) trén ba muci tudi, sinh nhimg mudi con; ching déu mac bénh tiéu ahi, ahung chi gap "thude nhang” nén chét din hét tam. Phuigc |an dan vit con, Trién (Tiéu) “Tut gion bun chuc. akan dagen nan fan”, bn ngudi vg truée mie bémh phu khos da Tan luot bd di, nay gud, ‘thi nam cing vay ma khéng gdp thay thude gidi nén tién mat tat mang, C6 "ke st du phuong” muich bio, ho di vao ¥ lam tim hoc bac “hién nhan” la Ky Nhan Su. Biét thay minh di vang chuta tro ve Dan Ky, Dan dua hai ngwti v8 néi minh 6, va bay Vé cho ho nhting od s0 dau tién cia nghé thude. Dan tat gidi thigu che hai ngui Duong Nhép Min, mét ke tat hoe eao hon “Teich vie NyueTiew ¥ dhaat vn say. Ty Van Réa thong tin Long Ar. 4m. 9 min’, Khéng agi, Nhap Mon cing la ban hoe ngay sua, Cube 8p mat rat cm Ang: “Migng cudh ma nude mat trio ~ Ming thicong, giao edch, biét baw nivew tink’. Hai nigudi duge Nhap Mon hudng din di vao moi bi quyét nghé y: dao dic cua nguii thiiy thuée, chuyén mén chung, chuyén hoa ph nu va tré em, Bing ¢6 tin vua Liu cho st dn mii Nhan Su v8 lam ngu y, Nhan Su da "xung bénh” khong ra. Ba ngwai voi va sang tham, Dén noi, Dao Dan cho biét Nan Su dé xéng mat cho mia va dang d lai Thién Thai, chd hai éng ban Thanh Phong, Minh Nguyet, chi cha Dgo Dan vé thay mat tit ta v6i sit gid Nhap Men trach sao khong can thi Dao Ddn thuat lai loi ‘phan gidi rat hay" cia thay ma can két 1a mét Iai dan da: (Cha khioh mang tat dui ned - Troi cén hati chinh got doi mdi thay Sau tr04 shite qu tam may - Sone trong bidn Kang. nit thay séng ra Khuyén nett Bug chi soi nena”. Dao Dn tr6 loi chd Nhan Sut thi Ngu, Tiéu ti gia Nhap Mon ra v8. Bj Ige trong ring, hai gui ma thay mot vi quan xit dn mét s6 ngudi lam thude bait luong. Tinh ra lai gap mot ng lao cho biét éng cing nlm mo ‘thay eu té 1a Y tam Trang nguyén bio chi dung gitip cho hai nguii. Neu, Tiéu méi hay vi quan xit dn kia la trang nguyen gh thude doi xua. Trén duidng lai thay m@t thy thude cao bi guan phi két t6i, "Hoi di! Mée vigc fam thiiy ~ U mink hai chit ko lay liy roi", Napa, Tibu nghi vay, vé nha bb nghé ca, chuyén nghé thuée, ngudi nhi khoa, ké phy khoa, ra siic hge héi va “Hat tis dng chit bis ¥ - Quam yéu dan chuéng sch whi sip do © Trude nay d2 cp dén sich nay, nguoi néi ve y ludt qua phiin hoe that Déng y ma chi quan tam dén dao diic eda nghé thuée, ngwai néi vé van hoe hu nhu bé qua phiin y hoe, eoi nhu khéng may én quan. Twa trang e6 1é khong don gid. 10 Met ndi dung chin céa tac phim 1a y hoe. Ngu, Tieu khé vi ‘ng vd, nd con’ ma phat nguyén tim thay hge thude. Nghe thude vi nhu riing ¥ "Whiéw non, nhigw made, nfiw riegg - Nhiéw do, nhieu di, nhidu chityg ding hang”. Con dang y boc that gian nan. Gia nila tée pham danh cho phiin y. Co ¥ kién cho rang: "Tam nghin b9 sach thude bao gm trén mui van cudn, nhigu st dou e6 vet tich” trong sch nay" C6 nhiing nguyén Iy ed ban cha Dong y, trei dat véi con gui théng nhit, con ngudi Ta mét trdi dt nho: "Dey nang. Mucin thas php linh = Coi chiang trot dit trong hink neat ta”. Troi 4iit do dm dwéng, nga hank thi con ngubi cing vay. Am duong 06 quan hé bign chiing véi nhau, ngi hank tyong khée lat tuiong sinh: "AL ma ra Fe nit han - Viee trong aol edt dit lan ude hay", Thang mba, thoi tiét, kh hau bién d6i cing phan nh vio trong eo thé con neu. Chfnh khi, t& ki mau thuan nhau, chinh khi thang thi khée manb, ta kh lin dt thi dm dau. Mgi vat déu bién chuyén theo ahing nguyen téc phé bign: "Var 19 thai plein", “act eng lai thong". Mai hig tugng lai lién quan véi nhau ching chit. Nhén thite cla con nguili do 46 cang phéi linh hogt, chin doan, chia tri déu phai theo le thang bign: "Cho hay chi dieu hvia cong - Trong ding c6 tink, het cing tai thane" ‘Trén 9 6 nhing nguyén ly dy, ngubi viét moi di su vao chuyén mén y thudt: kinh lac, ngit tang, ue phi, mach hoe, bain thao, cham eau, pu khoa, nhi Khoa, ché duge, dung dude .. ‘Tae gid khong quén dieu ca ban: dgo dite clia nghe thuse. Neay bude daw di vao rimg Y, "Ai Nhan Khu’ cing da 06 ¥ nghia. D6 1 bude khé khan dau tién: thude long ¢6 thé con ngwdi, tu dudng ¢é chién thing "luc tac” tite “sau tén gic” sin “Tua sich ¥en nm fh eta Hai Thuong Ln Ong " sing 16i nguoi vao coi duc sai lim. Gian nan nhét. vin la ‘traéng Am Chat", Am Chat la diéu lanh chi 06 tri dt, quy thin biét. Noi vay nhung ngbia né rat ring, bao trim hau toan bp dao dite nghe y. Trude hét dé la "vige lam thay". Lam thay cho nén khong thé "lay lat" duge. Phai hoc. Hoe thay, hoe ban, héi oi ké dui: “Doe thu ching kha leah chen, ma phi "9 minh suy ra", ky cho "tét lé", ky cho “thay dao’, Nghia la hiéu sau, nim viing nguyén téc, nhung phai biét le “thitong bién ma linh heat, Mun véy, “tri, "nanh” phai hop what Cae phim chat tri tué dy cing duge phat huy bing cde phém chat dao duc. Lam thude dau phai dan thulin la mat ky thuat, Né lien quan déa van m@nh con ngudi. Cho nén, nguti tim thude phai biét gitt “thién chan” cw minh trude de ¢6 dude “thin sing, tinh rong’, Cé vay méi sang sudt don bénh va tri bémh, mei xiing dang voi tech whiem ion lao, nang ne, im nim van ménh “gia tre 6 trong tay’. Lam thude lai ching khae “dang binh”. Binh phai “ky lust”, taéng phai eri dang. ‘Chit y" Ja “chit y’, 'y lay vay", nén phai “gam qua xét lat", thude khong tring 1& phai khd edng tw van dé tim cho ra phuong. Tim ra phuong thi “dimg nhit nhét’, Béi “thénh y" a day: “Mai to, long abo. tri tron, néi ving”, nghia la tink thn trich nbiém, dite 46 nghé nghiép phai rat eao. Lam thuée cn 1a “Tie theo t0at dat or ling hide sink”, Arm dutong gieo hoa, ngia han phéi hgp, van vat sinh sink, hoa héa khang cing, 46 1a diie nhan lén eiia dat tri. “Thay thuée hge thong” la thé hign dite nban fy thank mot tinh thucng sdu rng, cam dong. ‘Thuong ngudi benh vi ho cing la "ngo bao’, du dé la “dia an may", “Thay ngwdi dau’ da tu nhién thay “giéng minh dow’. Va suét dot chang ham danh, cau loi, ganh tai voi ai, ma chi ot mye "ra din lam anh”, khong can ai biét ti vi da cb Am chat. Am chat s@ dn dén “Am eéng" 2 Lam thude tra thank mot vige nhan nghia, Lam thude la cita nguili, gitp dai. No khong chi la nghé nghigp, né con 1a mt dao, “dao y", "nho y": “Tucmg la dao thud thm w- Hay din yy cting trong nho mor nglé”. Nghia la Nho tham vao y, y 1& theo Who, ma Nho la dao lam ngusi, chit yéu theo quan diém nhan dan. Cho nén hoi vé Am chat, ‘Tiéu khong néi di hoe lam thaée ma lai n6i di “Hoc lim newbs, di caw dao". Hang bao nbiéu Tan sich lap di, nhéin lai “dao dui’, “nghe dgo", “thay dao", “bio go”, "long dao", "dao vi", “dao ta’. Cung nhit khi lug vé Am chat, sch khong gidi han trong nghe y ma ban chung vé vide lam lank & doi © Di sau thém mot ting nia thi lai thay “doi” dy "nguoi” dy khong phai 1a dvi, 1A ngudi trite tong, chung chung. Dé la cage doi, con ngubi cu thé, trite mat, cage doi d mainh dat bi ia khoi TS quée dang quan quai dudi git gige va can neu dang phai sing cuge didi dy. Séch bao 46 la dat U, Yen thai Nga Dai. Cé U, Yén nao dau! D6 la dat Gia Dinh Ding Nai, ma hang wée 1874 da khang dinh la dat eda gige Phap, nén con dan Lye Tinh khéng con mong gi vaa quan nehi dén viee ianh trd lai cho non song nla, Sach cang dung lén Neu, Tie hung 06 Ngu, Tau nao dau, d6 la hai nguti yeu nude tiéu bidu cho t&t ca nhing ngudi yéu nude. Ho dau xot truée ednh dat nude bj chia cét, cude adi dudi trdi gic phi nghia, bat han. Ho di tim mit con duting, di tim mot dao séing pha hop véi tinh hin, Ay la di d@n ndi dung thit hai ca séeh: néi dung yeu mide, . iden noi dung yeu nude ht hoe y déu cdn don thuiin La hoe y! Vao nghe y, thé gidi e6 lai the Hippoerdt. Cang da quy. Phuong Dong c6 tu tuding Am chat md réng cho e& moi nguis Cang hay. O nue Viet ta, Hai Thugng Lan Ong cdng quan nigm nghé y bao ham ci dao trong tréi dat, y hoe cing dung én nén tang dao ly lam ngudi’. Lai cang réng rai hon. Nhiing ft hop voi tu tung yeu nude, ching ngoai xém cy thé & this diém nay, nghe y vuot xa Khun khé minh, mang mot ¥ nghia cao rong hon, khéng cén gidi han trong luong tém, tréch nhiém, trong dao toi noi chung, ké e& dao nguti, ma da thém nhuin tinh thin dan ‘de, tinh chat nhan dain, ca tinh thiin chién dau. Nau va Tidu khong chi la ngudi di hoe thuée, Trude 46, ho hoc Nho, nhiing gap buéi “Ago cimg” ho eang bao nhigu ké hao kigt khae Linh duc tim trong, tam sting déi titu, ngu. Tuéng vay la yén, chi biét "thd trén nu6i dudi’. edn cuge dai "nén hit nge trai". Nhung du 6 yén! Dai ect lam Khé hg. Tit dau? Sach viet: ké vo dau, ngudi con chét. Nhung dimmg lam. Vg con dy du diing theo nghia tuyng trung. Phu na va té em la thanh phn yéu dusi, dau khé nhSt trong nhan dan. Ho tiéu biéu cho nhén dan. Ho din dau, 1a “dan dau", Dan dau dau phai chi dén ‘benb tat. Dan dau cdn 1a ndi khd mudn van dui ach gide va Vigt gian. Ma nao phai chi 06 dan dau, cay 06, chim mudng, dat trai déu dau, Tat ed déu kéu van, déu thuc giye, cho nén Neu, Tiéu phai ra di “tim thay”. Tim thay ad chaa “beh tinh" 4y cho dan. Vay dau phai chi fim y? Moi hinh tuong tit 46 déu dn hién hai nghis. Thay la thay thuée nhuing cing Ia thay chi duang edu nude. Chita bénh cho dan nhung cing la citu dan ra khdi éch gige. Ky han Su khong chi la y si ma la nhan su, bge thay moi nguéi, Bac thay Ay duge qidi thigu khong phai vii tu ech mot thiy thule Ky miém cu Nguyen Dinh Chidu... Tap ehi Dang y 36 38 thing 7 nam 1963. 4 thuong tinh ma véi chan dung mot bée hién nhan, 4G tai kinh lun, nhung vi logn ly ma phai an lanh, chi "thuong dan mac” nén “vé dang Y lim*, Dao Dan 1a nui dén duimg cho New, ‘Tibu di vao ring ¥; déng thoi 1a ké “bidt truce mé I6i cho ké Digt sau, a ngubi vin © mat 6 "do «ua bén ei chi 46n ning, ai 1a “ban ¥ lam” dn “mudn hoi” dén “tran €5, binb php", dén ‘non nue, ¢6 eay”, dén "vua toi, gia tre" trong hie "Trot done sii sut gi6 muda téy”. Nghia a, 1bi ngam eta Dao Dan nghe qua Ja chayen thay thude chda bénh, ngdm ky lai la Wi kéw got chign dau, dan Tay eu née, cviu dan va la mot Am higu tap hop nhimg ai cing chi hudng. Ngudi ta déu biét, 6 Ba Tri, cu DO la mot sue hit rat mah. Neu di hoe, ké xin thuse t6i Int da danh, Ban than tit cae noi dén trao déi vige dui, edu tho, cau phat; ngudi ciia nghia quan bi mat ti ban bac thdi thé, eo rautu; ké ca nhiing newoi long da son tuoi nhung khong khdi ban khoan trade ednh tinh dat nude eang dén tim mot Ii khuyén... Ngwai ta con ké rng, bay gid eu thudng hay ngdi de Gi nhieu noi, benh nao khé khing ai chita duge thi ey I8i dén, xem mach ké dén, Don thude cua cu tinh céng phat thudng, manh liét, cdc thay khde xem déu Ide dau lé ludi. Ben lanh, 6 kbi cu khong lay céng. han dé, cu kin dio tuyen truyén vige yeu nude va chéng Phap. “Da ..wa ben ec ta day" Wa tinh than ctia thdi gian hoat dng d6. Cau thé man méc Idi song nude trong ca dao dy khong chi la 1di hd hen voi dng nehiép gh? y ma con la edu thé nguyén son sét voi dat nude, non song, edu tam st vo han thiét tha cba eu, Trong Nhap Mén ang ¢6 hai con ngui nhu vay, hai ngudi nhutng mot tém hn. Lai ban ve y lai la lo! ban ve thai ede. Ay, y hoe va yéu nude géin b6 véi nhau é chiéu sau that sy chit khong phai hoi hgt va mién euiing. Gin b6 khong phai 6 dang si dung mot hé hinh tuong dn dy, cing khéng phai 6 15 dang chita bénh la mot cing tac c6 ich cho dai, ngay nay ta néi | cOng tae each mang, nhu bat kj cOng te o6 ich nao, ma Giing la "y dan” cding nhu "y quée", y khong chi e6 nghia chia bénh cho co thé ma con cé nghia la thay di hién tinh eua dai séng cho dn cho nue, vé vat chit va vé tinh thiin, néi tréng ra la dudi Phap, gianh lai dc lap, tyr do cho dan tye. © Yeu nue la ndi dung tinh thin chi dao ca tae phém. MG du cudn sch la mot aim dig bi thugng: “Nuc loan ‘nq fa”. Mot phiin éit nude bj e&t cho gig. Nan dan khon xiét lim than, Buidn dau dau tién la ve “Yong neu wii daw wi”. New, Tiew gap hau, sau cau han hayén 1 chung nhau nbing 18i hoai 6, Ho I6i ra toan sit séch awe tu thoi Tam hoang Ngt dé, Ay ma nghe ho ban luan, khen ché, ho thong x6t thé than thi ching Khae chi ehuyén thyc trude mat, Nguai ta khong quén eu Db dang day hoc va trong sich 06 day Béc sit, Cho nén chuyén Ha, Thudng, Chu, That hing, Nga bé, Chu tit bach gia, cu nam nhut Wong ban tay, C6 dieu dé cép dén nhting cai da vai chon bay tang dat cat, da héa thach nhut vay ma long, xao xuyén dat dao nhy day to mdi Ia. That ra, eu e6 mai Tong lam chi voi canh cung Khuyét eita He, Thuong nay gai da “bb lap’, hoge na xva cdc triéu Van Va nay hia da “trd day"! Cu chi thing cho canh vua sang t6i hién da chang con déu vat gi @ cai trigu dinh duong thai, Cu cing chang vi bon Nim ba B'y hung ma ghét cai “nhan nghia mon’, céi “Ioi danh bay” cha ching. Cu ghét edi giong digu nghia nhan tren mép, thu chat la ddn hen truée gide cua vua ti Tu Duc, Cy doe théu cai tim den vi lgi ma Jai bip bom bang danh kia nghia no eda giac Phap; cu khinh bi dau dc vi edi Igi tue tn va edi dank do thé 6 cua 1a Vigt gian. Nhuing cu lai x6t dau trude cdinh khdng sao ngan ndi Id "moi ry bay" cup nude, khong sao dep ndi In "toi con loan’ gian ta cang nhu Kinh Lan, Sit Ma khen ehé nghiém ngat ma chang ngan dep néi tén bat ludng nao... Va cu tong et cude doi trade miit bay gid la: "May dong bien nehiét chia nguin née - Tram chang ring hoang bit edi cay - Hon chinh ngan tad v8 cum nati ~ The ta bn hig ding viing may" ‘D6 khong nhat thiét la cénh adi trong vang gide chiém, Do chinh 1a enge dai den tai dui thai Tu Dute. Con xa gan trong Luc Van Tién, &6n Duong Tit Ha Méu cu da xap v6 dau manh ‘Chinh ra dir qué cop ang", ma thi hth thi long da qué “ho mang thuéng ludng”. Sang sich nay, cu chang dp mé gi, dp thang eanh: "Mudn dain ey réo md dtu ~ Ney an kaF gicn thang adu dién dé..”. Tioh cdnh dy ma vit di edi triéu dink thoi nét, thay vao dé bg may cia byn a6 ade vo bién cudp nude voi nhiing tén can ba cua xa hoi chus tif got li gidn dip doi lot thay tu ra, nhu Toai $1, loai Phuong, Toai Loe, thi do ta tinh inh eude doi con dan Lue Finh hoi dy, Hoi edn e! 18 hoi chink? Cam gi la dao ly? Dau buidn lon thit hai Abi voi ho 1A ndi dau qué hudng dat nude bi edt rai khdi T6 quée. Cac tap doan phong kién 4éi phen tung chia edt dat nude ta. Nhung nhung loi lén én chang n6, niu cau thd cba Bai Dusing Lich "Num Bac thas déu dat nitde ta = C6 sao chia edt yach sim ha?” rat hiém. Prong qua khit dé ¢huting chang ai dau su va dau nhiéu nhu cu Dd. Van thd yeu ute 3 06 nbing Tai xét xa vi ch “da chia khan x6", "bB cot qua phan’, Nhung khong sao tap trung bang 6 day. Dau cd ed ey, non nutée. Bén ngoai lan bén trong. Gitta Wea xudn md ca chking waan”, Bai "BO coF avea da chia da Aiic". Trong chiéu sau cia tm tu ngudi viet, "bd cdi sua” ham "7 gu biét bao! No a md hoi, xuong mau ela bao ddi ong cha. No Ta su tich anh hung va truyén thong vé vang cita dn toe. No cin yang Ii thé hao hig, lai hich thong thiét. N6 cin ghi cuyét tam sat da gilt tir tée at, adn mau tée, mau rang. Ay ma nay né cin dau! Cling ning dm sung chiéu, mia kho mua Am, mai ra bd kinh, vat lia vuin dita, éy ma da thank ‘dat khae’, dit cia ké khéc. Chi edn mot néi nhé mong khéc Khoai, chi mong mot “ngon gid déng" “mot tran mua nun’, ‘huing Jai 1a cha mong trong ednh "may giang, ngay xé", “tin nnhan ting hing’ bat tam, Noi dau dat nutée edt chia nghe cé giong mau xudng nhu ed thé minh bi chia cat, Oi dau tht ba la sng thé nao trong tinh edinh nhu vy? ‘Dai hinh te rau” ma. “theo bay tink chién” chang? Khéng duge. ‘Naot so ciim thi Ride nhau” bai con bist “Noi 1é nehia, git caw cucng shaving’, Co dieu tinh hinh da dén mue ehinh Kht hao mon qué @6i, “quang nhac” déu "khi hon", nén imi i dn nbc to, nat Ha Aoi hong sting, mii Le quan td. ‘Mot 18 1a cm griom chéng lai, thi cling da 06 nhiing 18 vita néi chuyén lam thude vita nh la béng gi6 v8 vie kheéi Dinh: "Tran dsm qué com non muede - Binh phiip nam mii sin co cay - HOt han ¥ lam ai mudin hdk~ BB xua hen eft c6 ta dix". Nata, thai thé khéng con thud loi, Vay thi Te thet hai la tai gidi dn dau cing danh fn nhdn lam nguti dan binh thuong véi bigt bbao dau thuong, tai nhue trong lang: "Du sinh ¥ Phui di gid E Ahi cay rubug cui: bo ma thai", An nhan nbutng tim con duting thich hgp 1a 1am thade véi quan nigm eoi chita bénh cho dan ang la yeu nuéc. MGt su Tua chon tdi uu nhung van la bat dic ar. Ay ma nao e6 yén. Cé hie quan gige eting ép buse phye va ching, Do dé, chi edn cach tit chai khong hep tae, Nhén Su 34 chon cach xéng méit cho mi Dutt khoat tit choi khong dé gigs 18 gi dung. Rach phing mOt ranh gidi gitta eai ti va cat séng, cdi bait nhéin va cai dao ngbia, gitta quan musi mat lam ehé dé vv6i ngudi yéu nude st son mot lange "Pha che are met ma ma - Ching thes mgd thay ke thc quan than - Tha cho src mat v0 sian Chang tha ngdi ned sink dan nghiéng nghéo..”. Kh tit lm ligt hung bén trong van ham chia mot ni xot dau vo han: Nhung muén dng hét minh cho nude non, thi ehi con a chi én trac theo dong nude mét: “Noi ra thi nude mdt orao - Ten eng un the hit hao gid roi" 06 dieu, tham tm, edi hy vong 6 ‘mot théng loi trong tudng lai la dink ninh, bat diet: “Sur 10 thie gue! tan my - Séag trong bigie king mat thay sing ra”. Cam gxiom ehwa tidn, y din y quée khong yan. Nhung hy vone dy, cai chs cia con nguili you nude, pham chat etia con ngudi yeu nude, hoan canh ngat ngheo Tam sao eubp di duoc © Voi hai noi dung y hge va yeu nude duge thé hién khang Kit trong tinh than tim duding nhu vay, Neu Tiéu én dap y saudi la mit Lae phdm age Ado. Goi ds la mot new ngon thi thé ‘qua, cho la mot dao ngon thi thém duge chat thanh kinh vi ‘dim long v6 han trong thanh eda tac gia, nhuing cing chia ‘bao tram duge mot phan thue sy 1a dién ca y thudt va mot phin cing chink ding 1A mot truting ca tri tink. Cé ngwoi nghi rang, day 14 mt té phim chua thoat khéi uy dao nguyén hap, van va y edn bat phan. Diéu dé khéng phai khong can tt. Chua hiéy vi le gt trong phiin y hoe mit s6 doan lai ding chat Han ma khéng din ra ting Vigt. Phai chang, nhing doan ay trich stich ¢@ nhén va do kinb trong ngudi xa nén tée fia khong viét lai? Béi khi dig ca vé y Ubut, Ong 4a to ra tai nang that su. Cai tritu tugng, cai rée roi da duge bién thanh 19 cai cu thé, ¢6 hinh tugng, d8 hiéu va tuoi vui. Gigi thieu ewe ‘nue vé y thudt 18 ra kho khan, Iai hoa thanh mét bite tranh sinh ong, hdp dan: dau tien phai vuot “ai han Khu’, qua “trudng ‘Am Chit" 46 dén "Ritng Y". Nghi tai "am Bao Duong” roi mai Tan qua "bén Ngi Hanh”. Lai dén "ii Dja Chi" vai "non Lue Khi", “di Thién Can” vai “non Nga Van" roi méi dén “ring Ban ‘Thao’ v.v... Ngb Vén e6 chit vin, khaeh vin. Chit van dude goi 1a “anh em’, “trai gai: "Dain rang: maui chi Thien Can - Anh em, tht top vi rang ching sai ~ Anh em mét gait mot trai - Am diaong chia kha. Jan dai nd phueong..”. Khach vin de ghép thank 01 nhu vq chiong: “Auk Gidp chi KY cdi nhaw » Hoa va van thd, née sau chung Kim... Binh Tan hia dnity née dity ~ Anh Mid chi Quy hoa vay hike quarng.." ¥.. Din ca la mot nghé thuat quen thude ngay xua. Hinh thie tho ea, e6 viin diéu, hinh twang 48 dude khsi thde t0i da nhieu linh vue. Dién ca nhut vay khong tach rai tw duy hinh ‘tugng, cu thé héa cia thé giéi quan duy vat thé so thei nguyén thuy 6 phumg Bong ma dau vét trong tae pham nay con rat dam. Neuyén Dinh Chiéu viet NeicTitt vein ddp v thuat bie 48 én tu. So vei truée, ngbi but gia dan hon, nbung nét manh bao hay com nhut xa. Ngon nai dia phitong van dude ding thosi ‘ai, ty nhién voi tat ca y vi etia n6, Lai thd nbung duing tén su vat cling duge dita vao chang chilt de dat, Cach dich nghia tir Han theo kiéu “nghe sch" ciia thay 6 rt phd bien. C6 khi vi ep Vin ma dang ngay mot tw Han ké ra khong dang ding. Net ngang tang von da thay tt ede téc phim truée, 6 day cling Khong d6i. Dén véi né'nhu di vao nha dan ving dat nay: nha thi o6 thé la “nha da", "nha dap’, mai dita, phén dua, givong: chong eve each, trong long trutde sau, nhin mét cai la thay het nnhut long nguiéi, hung lai day dp tinh nghia, eang di vao séu cdng thay # vi. 20 © Luc Van Tién khong ai dém ché phiin trit tinh, Tho vain yéu nude ghi sdu vao long nguoi bang am diéu tri tinh, nh “Dé taus nim dé tad thank ivam’. © tée phir evdi ddi nay, t&t ca ‘ci trix tinh trude kia nhut dic fai ma hoa ngét thom, khong phai thom nude hoa ma tham gé trim. Ai khéng biét doan "Neece loan ngudt Hta?”, NO JA mot tiéng kéu thitdng eta ng dan khi qué hutdng bi edt dang cho gige. Ngudi ta qué quen voi hing "Tri dong sti sue gid mea tdy..", "Hoa ci neti ngii ngding sid dome... 6 la tam su ctia ngubi dan Lye Tinh nhitng nam 70 va sau. Cang hay thdy ngoi ca doan “Pha dui” va "Sing chi", bai dé la Khé tit, tinh cam, tam tu true tigp ctia ngudi tri thite mi Toa va yéu nuée Nguyén Dinh Chiéu; dong thai a6 eng la bin bi hung ca ctia khi phach Viet Nam trong mét hoan cinh ma va khi dau tranh dé chién thang quin thi hau nhu chi con co ld gan, Noi thang, dap manh, sit bd, sat géc, tan ctng, dén gi, Ngdi biit dau thi nh da lén khée, cam thi nhu lua dao chém phap, Khinh thi nhu trét tro, trat trélu lan mat la dé hen. Bao qué, thé qua chang? Céi ngang tang é day gua la duge dat. It ai dé ¥ nhiing doan mhet “New Tiéu hadi ed gdm hoae "Chinh ki”. Day méi that la edt each eda eu Do. Nb déy len tit Toi ng Quan. No bge To han 4 lei ong Neu ang Tie trong Ding Tit Ha Man, No vien man é day. Sach vb xuta ea. Chin tri, ton gido, dao duc, triét hoc, nhung chinh la dao iy é aici, dao Iy am nguti, va Lam ngubi trong hoan enh bay gi. Su Vige hang may muoi thé ky, rit lai mdi trig Agi, méi eau d chinh cai Ibi eda 16: trong do, roi hinh tugng héa n6 ra thanh sa vat cu thé, gan gai, Cai tai khai quat héa va cu thé héa ay dé may ai bt kip, Nhuing cai chinh la tém long, béi dang sau chit nghia Ia thiti su truée mat va se lao ding cita Idi the lai la tam tu, thai 46 tac gid. Dao ly khéng edn kho khan ma tré 21 chi doe dao, cang la ché tai ba va cao ca ea cu BS, Nee Tidw vain dap y huge 1A te phiim Yon eudi edng cia ey. Tat Luc Van Tien én Nev Tiéw vin dip y thuat 06 8 phat trién kha 70 rét v@ tu tudng va ngh@ thuat. C6 -vust bac, cd cang co ching, do tinb hinh At nude. Nhung eon nguii s6ng git adi eGng nhut sng trong tho chi ngay cang 6 chat. Ciing nhu eit ging gia hay manh tram huopg lau nam. Nha tho va ank Iniang thé ky XV coi “hé phach, phuc linh” nhut chat ket tin cai anh hoa nhat etia mot dai. minh, N6 eting “ding dé ever dan nay Cun sich nay cia cw DO eding vay, Y thudt @y la két tinh nghé thude trong hang trim bé stich cita may muoi thé ky Yeu nue dy 65 chiéu sau e4 nhan mot dai va chiéu sau dan toe hang may nghin nam. Nhung ca hai déu dic Iai thanh mot thang thude hoi sinh, mt dao sdng, mot con duting phit hop cho nhiing con ngudi yéu nude binh thuding trong tinh binh ‘qué hong bi roi vao tay giac: gitt viing khi tiét, khéng phue vu quan tha, Jam mét céng vige ¢6 ¥ nghia vita gitp dan vita gitip nude. Thang thude ¢6 vi eay eta ying, ma eding cb mui thdm cia trim, Cai chit ca cud sch tui gid nay la vay. Gido su Lé Tri Vién TIZu SU NGUYEN DINH CHIEU Da co nhiéu sich hode bai viet vé tiéu sit cua Nguyen Dinh Chidu tuy nhién chwta néi r6 g6e gée chink ctia Nguyen Dinh Chiéu 6 dau. Can cit vao thuc té ching ti dén lang Bo Dien thage huygn Phong Dién, tinh Thita Thién Hué dé tim higu vé gic gée cia Nguyéa Dinh Chiu. Theo gia pha cia ho nay, nhin chung eae ban gia pha déu duce bao quan kha tt, kha nguyén ven va gom nhiéu ban khac nhau. Sau day, xin ké eae ban gia pha da tham khao duge d lang Bé Din theo thu ta thai gian = Ban 1 do Nguyén Dinh sam Gia Long thit 10 (1812) - Ban 2 do Nguy’n Dinh Huy soan, nam Tet Dit thit 6 1859). - Ban 3 khéng ré ai soan, nim Khai Dinh nguyén nién (1916). - Ban 4 khong ¥6 ai soan, nam Khai Dinh thd 7 (1922). = Ban 5 do Nguyén Dink Liéu soan, nam 1956. = Biin 6 do Nguyén Dinh Téu soan, nam 1969. Bén ban du déu viet tay bing chit Hin, hai ban sou ngoai chit Han edn phién dm Quée ngii bén canh. ‘Theo nhing bai tya aia ese bin gia pha thi t6 tién ita Nguyén Dinh Chiéu la ngudi mién Bac (khong thay ghi tinh ni) vao lap nghiép 6 Thita Thign da léu di. Thoi Duong Dike (1672-1873) dui trigu Lé Gia Tang, ho da vao lap nghidp 6 oan, ngay 11 thang giéng 23 lang Bo Dién va noi day tr’ thinh qué husng chinh cia Nguyén Dink Chiéu, Lang BB Dign nim bén ta ngan song Bd, canh quée Ip 61, @ch thanb pho Hué 20km v8 phia Bae. Theo Phi bien tap hu cia Lé Quy Don’ thi lang nay trade day thuge téng Hoa Lang, huyén Quang Dign x Thuan Hea. Ti thei Neuyén Gia Long én nam 1954, Bo Dien eang voi céc lang Pha Ninh, Thuong An, Déng Da, An Si, Dang Lam hyp thanh téng Pho Ninh thude huyén Phong Dign, Thita Thign, Hién nay, lang Bd Dién thude xa Phong An, huyén Phong Dign, tinh Thita Thién-Hué Cn cif theo nhing ban gia pha nay thi 0 tien eda Neguyén Dink Chiéu vao day, khi da dong con chau, nén lai chia ra lam hai chi: chi Nguyn Chanh va chi Neuyén Dinh ma Nguydn Dinh la chi thi. Néu ctt ké vi dau tién dén Bo Dim Ta dai thi nhat, thi ho Nguyén Dinh dén nay od tit ed hon 44 doi. Sau day xin luge ké ting dil mot, nhung ehi ke dong chinis sink rs Nguyén Dinh Chidu va eang chi den din Nguyén Dinh Chigu ma thoi Dov thie nit: Neuyén The Lai + Dov thir i: Nguyén Tén Nghia. Dov thit ba: Newyén Dinh Théo, vy la Phan Thj Khigu Dot shit ne Neayén Dinh Hién, vo ten HO Thi Lee, ngudi Jang Pha Ninh cing tong. ~ Boi thit nam: Nguyén Dinh Thung, vo 1a Nguyén Thi Ki, ngwdi lang Gia Miéu ngogi trang, Ha Trung, Téng Sdn. ‘Thanh Hoa. —— “'Nwb, Khon hoe xa hi, Ha Noi, 1964, er 76 24 - Boi thie saw’ Nguyén Dinh Van, Dinh Van Tinh ebite Doi trudng thuée Long vo v8, tude Than can haw (chia r6 thi nao}. Va thi nhat khuyét danh, sinh 2 trai va 1 gai; vg thu hai ten Trin Thi Phan khong con; vg ba tén Trin Thi Thanh sink 1 trai va 1 gai, Ba ba nay 1A ebj om rut, ngudi king Thuong ‘An cung ting - Boi thie bay: Nguyén Dinh Anh (la con céa Dink Van va ‘Tran Thi Thanh), ve tan Pham Thi Ngoan, ngwoi lang Thuang An cing téng. ai shi tam (cha cha Nguyén Dinh Chiuy: Nguyén Dinh Huy 34/8, nguyen ta quan Van Han Ti (lam Thet lei trong. quan cia td quan Lé Van Duyét), hiéa Duong Mink Pha, sinh ngay 29 thing chap nam Nham ‘Ty (9-02-1793). Vo cd ten Phan Thi Hu ngudi cling lang sinh duge 1 trai, 1 gai. Vo tht tén Truong Thi Thiet RAT nguoi lang Tan ‘Tha, Binh Dung, Gis Dinh, sinh 4 trai, 3 géi. Trude khi vao Nam, dng a 06 mot ba 4 Thita Thién Hus, sau khi vao Nam lam viee lai ¢6 mét ba 6 Gia Dinh cho nén chia lam hai han, ai thie chin Cohan 8 mien Trung, dong chin): Nguyen Dinh Lan, 6 em gai la Nguyén Thi Phu, Dinh Lan 1a con cla Dinh Huy va Phan Thi Hutu. Vg Dinh Lan tén Hoang Thj Can sinh 6 trai 2 gai. Hign nay nhanh nay 6 day, dong ti ban 60 agi. = Bot tht chin (hank @ mign Nam, ding thi); Nguyén Dinh Chiéu, o6 em cling me lé Thi Thuc, Thi Nit, Thi Thanh eon 6 tén la Tin}, Dinh Tytu, Dinh Ty va Dinh Hin, Ong sinh ngiy 13 thang 05 nam Nham Ngo (01-07-1822), 48 ta tai nim Quy Méo (1843), Vo tén Lé Thi Dién nguéi ling Thank Ba, huyén Phude Loc, Gia Dinh. Ong mat ngay 24 thang 5 nam Mau Ty (03-07-1888), ting tai Ba Tri 25 Ban gia pha ho Nguyén Dinh d'lang Bo Dién cdn ghi cée aii con chau caa Nguyén Dinh Chiéu, Nhin chung, chiing eé gi khée so vii nhitng tai Tiga da cong bé triéc day, chi 6 hai nguii eon gai cua dug 1a Thi Xuyén va Thi Khué thi bn nay Khong ghi chit lot "Kim" trong Nguyén Thi Kim Xuyéin va “Xuan” trong Nguyén Thi Xuan Khué nu ta thing thay. Ho Nguyén Dinh é lang BS Dién (Thia Thién-Hué) hién nay ding ching 150 ngubi, Theo cu tée truéng Nguyén Dinh ‘Titu cho biét thi, nhing nam trade 1960, vao ngiy gid ho hang am, con chau Nguyén Dinh Chiéu 6 Nam B6 déu c6 ve du 186 noi nha thé chinh cia minh; tit sau nam nay khéng thay vé nia. Neuyén Dinh Chiéu peseietv la Manh Trach dif, hiéu Trong Phi #2, sau khi mu biét higu Hoi Trai sy. Sink ngiy 01-7-1822, tai lang Tan Thai, huyén Binh Duong, pha ‘Tan Biuh, Goh Gia Dinh (nay la Thank pho Hb Chi Minh) Nam lén 12 tuéi, Neuyén Dinh Chigu duge cha dén ra Hus tro hhoe trong nha mot ngudi ban ng liéu. Khodng sau bay nam sau, éng trd vé Gia Dinh thi huting va 46 ta tai nam 1843. Sau 6, 6ng lai trd ra Hué tip tue hoc tap dé chi khoa thi Ctr nha (thi Dinh nam 1849). Nhung chua kip thi thi duge tin me mat. Trén dudng trd v8 eu tang me, vi khée thuang qua nhiéu va vi thai tigt ning buie, ng bj dau mat nang, khéi bénh thi: "Gi thai cane mit da veg ty st S6 phan cay nghi@t dén voi Nguyén Dinh Chiéu qua dst ngo. Lue nay, Ong méi cha @y 30 tuéi. Khong edn kha nang deo dudi viée thi cit, ong quay sang mé trudng day hoe. Va nghé gido da gin bo vai Nguyén Dinh Chidu cho dén lic mat, Gua Ong lén hang nhiing bac thay duge ca mién Nam ton kinh, mai mdi gin tén Ong voi mét dank higu gidn dj nbung cing than thiét khae thing: ong Bo. 26 Khdng chi c6 thé, Nguyén Dinh Chiéu edn kbé cong hoe thude, hoc theo Idi nhap tam "May murat pho sich déu noi bung thay”. Cang nh day hge, 4 exta chia moi daw kbé tinh thin cho cd mot xa hoi dang bi ating eon dong bao lich sit lie bay gid vo xé, hoc thude doi vei Nguyén Dinh Chiéu la 48 cttu chita cho nhang ai nghéo kid, hogn nan, bi vit ra ngoai Té euge sding vi chink nhiing cude ddo In Ién lao ay. ita dn may cing tra sin, Beh con citu dang rude dane cho khong”. Ti tt ed ning dau khé va hanh phic ma Nguyén Dish Chiéu da ném trai, da chiém nghiém, tit vige day hge, chita benh, nhung chéng tra am thm vdi s@ ménk tan ée, shiny cham chit n edn cia hoe trd va be ban... mot thién hudng nghé thuat cing din dan thic day nov Gng, Ong sang tae hao ining, say mé, voi mdt nang lye sang tgo dbi dao va TuGn bat kip mech cdim hing th’i sv néng bing, cho dén tan Ie nhiim mat xudi tay, ‘Ong sinh ha duge bay ngwiai con, ngudi con gai thi ba 1a Neguyén Thi Khué (ty Nguyét Anb) hay chit, hay thé da Ta chi but ta bao "Ni? Gidi Chung", Va 8 bdo phy ni dau tién cba nude ta, ba géa ching s6m, thi tiét th ching but higu 1a Suong Nguyét Anh, Ngwdi con trai thd hai la Nguyén Dinh Chiém (eu Trong Vinh} cing gisi tho van, nhang tubing bat boi 6 tigng nhu Né Ma do Khimg vung, Phair rang la, Nam Tong tink rung (wang Ting Nhac Phi, Phone be dink), des Ta cba Ong ca Nhung tae pham ita Nguyén Dinh Chiéu gm 6: Lue Var Tién, Duong Tit Hat Mine, va Ngw Tid van dip y shudt, Ngoas ra, ‘ong con soan Tit dhs Nai kinh wia hun ca (theo I®i Truong Vinh 27 Tam thd tue nan, Hué Hien mach phi, La San mach phi hoo Ji Ong Nguyén Van Tri; ede bai van té nhut Van sé nga si Cin Giacse, Van te Truang Binh, Van t€ neha st tran vang Lae tinh (1874), va ede bai thd hut Misi hai bit ther dig Trung Dink, Mubi hai bai ther dig Phan Tong, Iai ¢6 them Thao thie hich, Thue sii em, Hich kew goi nghia bink dink Tay, Ya nbating lai ka got danh Tay tha thiet. Cuéi cuge dai 6 Ba Tri (B&» Tre), dng vin gilt khi tiét cha ‘mot si phu "ty dja", khang cam chiu khuét phuc ké tha, khong nhan bat ky dae an nao ma ké tha danh cho minh. Tap Naw néu vdn dép y thud a tayéo ngén eudi cing vé ly tudng sng cba nha tho, Ong mat ngay 03-07-1888, sau khi da kip nghe nhiing tin di tir mién Trung di lai: Kinh d@ that tha, Ham Nahi bj litu day sang dio Rauyniéng. Neay dua tang Nguyéa Dinh Chiéu, khan tang trang rap ed mét eanh, dong Ba Tri. Mac di cu Dé Chiéu da vinh vién ra di, dng khéng cn niia, tihuing van hoe néi chung, y hoe noi riéng, tta trung, dng cing da sang tgo duge nhting hinh tugng dién hinh it nhidu 6 y nghia méi vé chat: nguéi anh hing, nguéi thay thude yéu nue thdi edn dai, Trong van hoc yeu nude cua cudi thé ky XIX, ew Db Nguyén Dinh Chiéu qua iA mét ngéi sao bie aa 28 BO CANH LICH SUVA NHUNG SY VIEC DANG GHI NH6 TRONG CUOC DOI NGUYEN DINH CHIEU CCanh Thin (1820) Minh Ménh f8n ng6i; Nguyén Binh Muy thea L8 van DuyEt vio Gia Binh vy ve th ha ‘Nhém Ngo (1822) Nguyén Dinh Chigu rad \Nhém Thin {1832} L Van Duyét mat (Ou) Ty (1833) L@ Ven KhOl Khd\ mgt & Gia Binh va chim sau tinh Nam Kj, Nguyen Binh Huy dom Nowyén Binh Chidu cehay 1a Tha Thién. Can T(L849} Minh Ménh mgt. Nguyén Binh Cru vé Gi Binh Tin Siu (1841) Thu Trilén mgd up Mao (1843) Nquyén Bins Chiu 65 tat 8 Gla Bint Binh Ngo (1846) —-Nguyn Binh Chiéu ra Tha Thin, ‘Binh Mui (1847) Chién thy Phép khu Khich bn dm thuyén quén bila ta d Ba Nang. Thu Tr mét. Ty Bic nding. Mau Tan (1848) Me Nguyén Binh Chigu mat kya (1849) NguyEn Binh Chidu 14 v2 Narn. gia dung bi mi Cann Tuat (1850) Nouyén Binh Chidu mS rsbng day Noe é Gis Dr (Binh Vi ‘Tan Hgi (1851) Phan Thanh inva guyén Tr Phuong vao rn Nam Ky, Giép Dan (1854) Nguydn Binh Chidu gy vg. Kean (1855) Nguyén Binh Chiu sinh ean gb ng ‘inh Thin 1856} him huyén Phap bin din t 8 08 Néng. an dai ln trong nice. Mu go (1858) Quin Phap dant 84 Nang 2a ky Mui (1859) ‘Cant Thin (1860), Tan Dau (1861) ‘ham Tust (1862) ‘ui Het 1863} Gidp Ty (1964) Ai si (1865) Binh On (486) ‘inh nao (1867) ‘Mau Thin (1868) (ui Dau (1873) ip Tost (1874) ‘ham Ngo (1882) ‘Qui Mo? 1883), Giip Tran (1884) Log (1885), gu Ty (1888), Nan dich t8 (Gn. Quan Phap chiém ova bé Cin Gid va na (Gia Binh hguyén Binh Che cay gic v8 Thanh Be, guyéin Tri Phuc dip Oai Bn bao vay Gia Binh (Quin Phap danh offi vay Si Binh va chiém Bn Chi Hoa. My Tho, Cin Giuse, Nouyén Dinh Ghigu tha cu v8 BT ang de ct ba tinh mién 86ng eho Php Erm HuyBn Binh Chiu 18 Nguyfn Binh Huan theo Bee binh La danh Phap, chét tn. ‘ai han 8 Neen Kj, Trdng Garg Binh mit, Aubaret dich ‘nuyén Lue Van Tén ating Phd ‘Ton Tha Tutng in bin Lue Vin Ti ch Narn héinghis cla oan Toung, Boan Truc @ Hud Mt tinh min Tay Nam Ki Phan Cong Tong ti trin 8 Bén Te, Luc Van Tién duge dich ra Quic ng. Quan Prép ean lan Hao an tha nha. Nguyén To Phong tw et Tritu Ginh Hu by hop ude eft dn 6 tnt Nam KY cho Pap va thia nhan quyén nh dao cla Phap v8 nga 120. Van than Nghe Tinh al len ching Pnép va tidy inh He (Quan Php én Ha NOI thu ha, Hoang Di tun Tu Bile mat, Higp vic bao ho, Abel des Miche dich Lue in Tién ra tho Pha. am tight 16m ng Ham Nott ri kind Hug, lan Quang Tri ra ehiéu Can ‘yuong. Thue dn Phip lp 8Gng Khanh lam wa, Phong trao Cin Vuong bat Bu, vA lan rong tv Nam ra Bée, Noun inn Chiu ma Hargis Bt 30 CN Tie vin dp y thut NGUYEN VAN VA PHIEN AM. a SUU TINH ‘Tim tai tinh toy RRS DUNG DUQC TAM PHAP- ‘Tam phap’ ding thude AE ‘Ty truyén® Phop truyon day riéng & ngoai kinh didn (gide ngoai bigt trayéa), la thay va td phai Ty tam dé hiev voi nau, Do 1B ly nghia chinh trong sach nha Phat thea ngbia thuéng: phép cat yéu ma ngusi hoe phai “thade ly nam tong’ Loi usa cia nguoi viet sick, Wi du: ehién "Ly Tao” cita Khudt Nauyen ls mat Bai arizaren at ATE ZF 85 AE PR A SAS am SEB STE 18 RS fo SPE Co In y a ia a, Nahip v gid vi mig hit haiéu - phn chi thin’ Ca hoe v6 set bn, he dm beh mang liga, ube bd hae ngs phon, mac 14 A$ seek Dich nghia: Tit xua tOi nay, adel thude rét nhiea, Ngudi lam thude khang khdi phan nan v8 ndi qué ul man mae! Néu hoc khéng c6 noi can cit, thi khi xét bénh sé bd ngd nhu vao ché khong, nh ngon gid mA khang biét dig vao dau nit! z WA IER RZ FA LGREAEA AMARA T IRIS AEH RAAT RA KEST ADAGE Phien am: Cai Bek iit hu ut, dae tage ch bie ha Phas he chad avi song to. the, ui, cm, bd i, fa ah Sait tr sie gus ngs li he, Kl Dit tai? Cy pik que te then ign nh? 32, Ngu Tigu vain dp y thugt Dich nghit Vi Bénh thi bién h6a: thufe thu, hut by", Phusng chia thi nén chinh ', tong °, gée, ngon *, cing, bs ', edi nao true, cai nde sau, phai edn nhac dé chon ding, = Thue: tinh trang bénh ta qua manh, chink khi vai ta khi ehéng hau kich ligt; hoae trong eo thé’ do ea nang ri loan dan dén ht fhuyét uat Ket, thuy dm, dink dim, thue tich, .. déu thuée thuc chang. Cho nén néi "ta Kdhi thinh thi thufe”. Cae henh nbigt sot ego cap tinh. khat nude, phion tio, néi séng, byng diy dau, eu an, to bon. tigu tign sén do, chit huei edng, réu lua vang kho va xp, mach thu co lve... tude thse chting, «Hu: nung trigu daung eda chinh khi khong di se chéng beh etia co thé suy yeu, co nang sinh khi gidm suit, vi dy nbu sae mat trang nnhot, tink thin ra rat, ngubi mét, yew sie, tim di hp, th ngdn, ra m5 hi, mach nha yeu Dang thude e6 tinh 46i khaing voi bénh dé tri benh, nhu dung thuse han dé chia benh nhiét, dang ehude nhigt dé chaa bénh han Phep chit dung mot it thude e6 tinh phi hep vi tinh etia bénh, da thuie wing vao khdi bi non ra, wi dw nh bénb oye mhigt thi phai dung thuie c6 tinh cue han 6 chita do thade v6i ben ching eu nnhau, nen thude uéng vie thuimg bj no ra, trong don thud eye han 46 phai gia vao mot vai vi of tinh nhigt, lam cho thuse voi bénk khéi chéng cu nhao, thi moi khdi nin ra, Bénh ewe han cing nu vay. ‘Trung hop thude 6 tinh nhigt dé cha ngudi rit moi wong; thuée 66 tinh han cho udng khi thuée eda néng, cing la thude ¢ trong phep ing tn “Php phan biét ge ngon. Thong qua bin chiing phan bigt cha thi, hu cui, nang nhe, hoan edp 4 quyét inh phuong whup dig tr) 33.

You might also like