Professional Documents
Culture Documents
आिे.
ई सावित्य प्रवतष्ठान
ई सावित्य प्रवतष्ठान
आपले नम्र
टीम ई सावित्य
gào_ ^oQ
aoIm d Aa{d§X H$Sy>Z
àW_ Amd¥Îmr
AjaOwiUr :
XÎmmÌo` E§Q>aàm`Pog,
e{Zdma noR>, nwUo 411030.
* * *
* * *
* * *
* * *
* * *
* * *
* * *
A_o[aHo$V J«mhH$ godm Oer CÀM XOm©Mr AgVo, Ë`mMà_mUo gd© àH$maMr
gwajm ì`dñWm \$maM H$S>H$ AgVo. H$moUË`mhr gwna _mH}$Q>_Ü`o _m§Sy>Z R>odcoë`m
H$moUË`mhr dñVy Vwåhr hmVmiy eH$Vm. _wÔm_ Ë`mgmR>r H$moUrhr {dH«o$Vm Vo
XmI{dÊ`mgmR>r ZgVmo. na§Vw H$moUr EImXm J«mhH$ EImXr dñVy c§nmg H$aÊ`mMm
à`ËZ H$ê$ cmJcm Va Vmo _mÌ gwajm ì`dñWoÀ`m ZOaoVyZ gwQ>y eH$Uma Zmhr.
Vw_À`m cjmVhr `oUma Zmhr Aem {R>H$mUr cncoco H°$_oao, Xþ{~©Ur, Q>rìhr.
cmdcoco AgVmV. Vw_À`m ZH$iV Vw_À`m hmcMmctda nyU© cj AgVo.
Ë`mcm MwH$dyZ EImÚmZo dñVy c§nmg H$aÊ`mÀ`m BamÚmZo dñVy KoVcrM Va
àË`oH$ dñVyda H$moS> AgVmo. Vmo H$moS> qH$dm grc \$ŠV {~co KoÊ`mÀ`m H$mD§$Q>adarc
`§ÌM H$mTy> eH$Vo. Vo Z H$aVm Vr dñVy Vwåhr MwHy$Z Oar ~mhoa H$mTy> cmJcmV
Var XmamdaMm ^m|Jm jUmYm©V dmOy cmJVmo. aoëdo \$mQ>H$mVyZ qH$dm EImÚm
å`w{P`_À`m XmamVyZ AmV OmVmZm dm ~mhoa nS>VmZm {VH$sQ> VnmgZrg ZgVmo;
nU Vwåhr {VH$sQ> AJa {dH$V KoVcoco Q>moH$Z EH$m {d{eîQ> \$Q>rVyZ AmV
gaH$dë`mIoarO Xma CKS>V Zmhr d Vwåhr ~mhoa OmD$ eH$V Zmhr. aoëdo
\$cmQ>mda OmVmZm Q>moH$Z Q>mHy$Z Xma CKSy>ZM Vwåhmcm AmV \$cmQ>mda OmVm `oVo.
Ë`m_wio {dZm{VH$sQ> àdmg H$aUmam EH$hr àdmgr Agy eH$V Zmhr.
cmg doJmg `oWrc OwJmamÀ`m _m`mOmcm_Ü`o AgmM EH$ AZw^d Amcm.
OwJma Ioim`cm `oUmao cmoH$ Va c~mS>r H$ê$M eH$V ZmhrV. H$maU OwJmamÀ`m
àË`oH$ Q>o~cmda OwJma IoiUmao {S>cg© - OwJma _mcH$mMo ZmoH$a - Zo_coco
AgVmV. Vo gwÕm OwJmamÀ`m _mcH$mer AJa OwJma Ioim`cm `oUmè`m J«mhH$m§er
àVmaUm H$ê$ eH$V ZmhrV. {VWo EH$m hm°Q>oc_Ü`o hOmamo Q>o~co AgVmV. AemM
EH$m Q>o~cmdarc {S>caZo H$mhrVar ~X_mer Ho$cr. {VWo Agcoë`m gwajm
`§ÌUoVyZ Ë`m§À`m gwajm H|$ÐmÀ`m Vo cJoM cjmV Amco. H$mhr {_{ZQ>m§VM Ë`m
Q>o~cm^modVr gwajm nWH$mÀ`m A{YH$mè`m§Mo H$S>o nS>co. Ë`m§Zr Ioi Wm§~{dcm.
* * *
* * *
* * *
A_o[aHo$Vrc Joë`m nmM doiÀ`m \o$è`m§_Ü`o Iyn qhS>cmo, Iyn nm{hco. nyd©
{H$Zmè`mda ~m°ñQ>Z, Ý`y`m°H©$, dm°qe½Q>Z, ~mpëQ>_moa, {\$cmS>opë\$`m, ìhmB©Q> _mD§$Q>Z,
\$m°c H$cg©_Ü`o Ý`y h§°nem`a, cm°ñQ> [aìha VgoM Zm`Jam BË`mXr nm{hco. _Ü`
CÎmaog {_{ZAmnmocrg, \$mJm} ~{KVco. npíM_og OmVmZm {eH$mJmo d npíM_oH$S>rc
g°H«$_m§Q>mo, g°Z\«$mpÝgñH$mo, cm°g E§O{cg, gmZ {S>AmJmo, cmg doJmg, [aZmo, gm°ëQ>
coH$ {gQ>r, cmoJZ ho gd© S>moio ^ê$Z nm{hco. ho gd© nmhV AgVmZm _mohmV nS>V
hmoVmo Vo A_o[aHo$À`m n`©Q>Z {d^mJmÀ`m ì`dñWmnZmÀ`m. Ë`m§Zr Ho$cocr dmVmdaU
{Z{_©Vr nmhÿZ WŠH$ hmoV hmoVmo. n`©Q>H$m§gmR>r {Z_m©U Ho$coë`m gmo`tMm AZw^d
KoD$Z _Z Jw§J hmoD$Z OmV hmoVo. H$a_UwH$sMr AmH$f©Uo nmhÿZ AdmH²$ ìhm`cm
hmoV hmoVo. AË`§V `moOZmnyd©H$ Ho$coë`m AmIUr_wio n`©Q>H$m§Zm Ë`m§Zr Kmc{dcocm
doi d IM© Ho$cocm n¡gm dgyc Pmë`mgmaIo dmQ>Vo.
A_o[aHo$Vrc àË`oH$ àm§VmÀ`m hdm_mZmà_mUo d ^m¡Jmo{cH$ n[apñWVrà_mUo
Ë`m Ë`m àm§VmMo EH$ Img d¡{eîQ>ç n`©Q>ZmgmR>r AmH$f©U R>ê$Z Joco Amho. Ë`m
Z¡g{J©H$ XoUJrMm gaH$maZo d ñWm{ZH$ cmoH$m§Zr nwaonya \$m`Xm H$ê$Z KoVcm Amho.
AgUmè`m n[apñWVrMo n`©Q>Z AmH$f©UmV ê$nm§Va H$ê$Z d Ë`mMr ^anya Om{hamV
H$ê$Z Vo Ag§»` n`©Q>H$m§Zm AmH${f©V H$ê$Z KoVmV.
~m°ñQ>ZMo OwZo B§p½ce dmVmdaU d e¡j{UH$ H|$Ð, Ý`y h±nem`aMo \$m°c
H$cg© Am{U g¥îQ>rgm¢X`©, {\$cmS>opë\$`m d dm°qe½Q>Z A_o[aHo$Mr _mOr d AmOr
amOYmZrMr ehao, ~mpëQ>_moaMm gw§Xa g_wÐ{H$Zmam d OJmVrc CÎm_ _Ëñ`mc`,
Ý`y `m°H©$Mm PJ_JmQ> Am{U Q>mocoO§J JJZ^oXr B_maVrMr am§J, g_wÐmV C^m
Ho$cocm ñdmV§Í`XodrMm ^ì`{Xì` nwVim, Zm`JamMm OJà{gÕ Y~Y~m, ho gd©
nyd© {H$Zmè`mda nmhVm `oVo. A_o[aHo$À`m hdm_mZmg AZwgê$Z cm°g E§O{cgcm
{S>ñZoc±S>Mr ñdßZZJar C^r Ho$cr Amho. {MÌnQ> {Z{_©VrgmR>r {VWo `w{Zìhg©c
Am{U n°ao_mD§$Q>gmaIo ñQw>{S>AmoO² C^o Ho$co AmhoV. gmZ {S>AmJmo `oWo _mem§Mo d
_cm {Xgcocr A_o[aH$m / 53
àmUrOJVmMo gH©$erMo Ioi _m§S>co AmhoV. g°Z\«$mpÝgñH$mocm g_wÐmdarc ^ì`
nyc, Mm`Zm Q>mD$Z, C§MgIc ^mJmV dmhVyH$ H$aUmar Q´>m_, g_wÐH$mR>mdarc
{\$ea_Ýg dm°\©$ ho A{Ve` àojUr` Amho. `m ^mJmV hmoUmè`m A_mn ÐmjmnmgyZ
dmB©Z V`ma H$aÊ`mÀ`m dm`ZarO²Mo Omio gd©Ì ngaco Amho. ZodmS>m àm§V \$maM
éj d dmcwH$m_` Amho. Ë`m ^mJmV BVa Z¡g{J©H$ CËnÝZ Zmhr. åhUyZ Ë`m ^mJmV
_mZd{Z{_©V _mohOmc {Z_m©U H$aÊ`mV Amco Amho. Ë`m àm§VmV OwJmamcm H$m`Xoera
nadmZJr XoÊ`mV Amcr Amho. Ë`mVyZM cmg doJmg d [aZmo `oWo gdmªV _moR>r d
gw§Xa OwJmam§Mr hm°Q>oëg {Z_m©U Pmcr AmhoV. Ë`m`moJo ZodmS>m hm A_o[aHo$Vrc
AË`§V gYZ àm§V åhUyZ JUcm OmD$ cmJcm. `wQ>m hm OJmVrc gdmªV OmñV
~\©$ nS>Umam àXoe AmoiIcm OmVmo. åhUyZM {VWo AgUmè`m S>m|Jamda ~\$m©Vrc
Ioi IoiÊ`mÀ`m gd© gmo`r {Z_m©U Ho$ë`m Joë`m. ~\$m©À`m _mog_mV gd© A_o[aHo$_YyZ
ñH$sBªJgmR>r {VWo cmoH$ O_VmV. Aem S>m|Jamdê$Z Imcr KgaV `oÊ`mgmR>r Iyn
àmdrÊ` {_idmdo cmJVo. nU Ë`mVrc _Om H$mhr doJirM AgVo. Aem V`ma
Ho$coë`m S>mJ| a_mÏ`m§Zm ñZmo nmH©$ Ago åhUVmV. Zd{eŠ`m§Zm ~\$m©dê$Z KgaÊ`mgmR>r
ßcmpñQ>H$À`m chmZ chmZ ~moQ>rgma»`m nÅ>çm Ho$coë`m AgVmV. Ë`mdê$Z
KgaÊ`mcm ñcoqOJ Ago åhUVmV. S>m|Ja_mÏ`mnmgyZ Vimn`ªV S>m|Ja ~\$m©_Ü`o
~wS>cocm AgVmo. ~\©$ IynM ^wg^werV AgVmo. chmZm§nmgyZ åhmVmè`m§n`ªV
gd©OU Ë`m ~\$m©V _Z_wamX IoiV AgVmV. Ë`m ñZmo nmH©$n`ªV OmÊ`mMo añVo
CÎm_ V`ma Ho$coco AgVmV. AJXr 6000 \y$Q> C§Mrda gwÕm JmS>rZo Amam_mV
OmVm `oVo. S>m|Ja_mÏ`mda OmÊ`mgmR>r _moR>_moR>çm {câQ> AgVmV. Ë`m {câQ>_YyZ
EH$m doir gm_mZmgH$Q> gmYmaU 250 _mUgo S>m|Ja_mÏ`mda Zocr OmVmV. Aem
`m ~\$m©Vrc IoimMm AmZ§X gd©OU _ZgmoŠV cwQ>V AgVmV. `wQ>m Am{U
A°[aPmoZm_Ü`o H$mocmoamoS>mo ZXrMo Iyn Imoc åhUOo 5000 \y$Q> ImocrMo Imoao
{Z_m©U Pmco Amho. ZXrÀ`m àdmhmZo S>m|Ja H$nmè`m ImoXÿZ AZoH$ Z¡g{J©H$[aVrZo
AmH$ma {Z_m©U Pmco AmhoV. ho J«m§S> Ho${Z`Z nmhÊ`mMr \$ma N>mZ ì`dñWm V`ma
Ho$cr Amho. àË`j Ë`m KirÀ`m H$mR>mda OmB©ñVmoda AmnU {ZgJm©Mm M_ËH$ma
nmhUma AmhmoV `mMr nwgQ>er gwÕm H$ënZm `oV Zmhr. Ë`mM~amo~a Ë`m {R>H$mUr
nmohmoMÊ`mgmR>r Ho$cocr ì`dñWm, gmo`, añVo nmhÿZ AmíM`©M{H$V ìhm`cm hmoVo.
* * *
* * *
EImÚmMo Am`wî` Vwåhmcm gVV {dMma H$am`cm ^mJ nmS>Vo. AgoM ho EH$
Am`wî` Amho.
B. g. 1867 À`m gw_mamg Om°Z amoEpãc¨J (John Roebling) `m A_o[aHo$Vrc
H$ënH$ B§{O{ZAacm EH$ A\$cmVyZ H$ënZm S>moŠ`mV Amcr. Ý`y `m°H©$_Yrc
_°ZhQ>Z d ~«wH$crZ `m XmoZ {d^mJm§Zm OmoS>Umam EH$ ZoÌXrnH$ ^ì` Agm nyc
~m§YÊ`mMr H$ënZm Ë`mÀ`m S>moŠ`mV Amcr. nwcmÀ`m ~m§YH$m_mV àdrU Agcoë`m
BVa OJ^amVrc ì`mdgm{`H$ ~§Yy§Zm hr H$ënZm AeŠ`H$moQ>rMr dmQ>cr. Ë`m
gdmªZr amoEpãc¨J `mcm Vmo doS>nQ>nUmMm {dMma S>moŠ`mVyZ H$mTy>Z Q>mH$m`cm
gm§{JVco. ho hmoUo eŠ` Zmhr ho Ë`mcm gm§JÊ`mMm gd©Vmonar à`ËZ Ho$cm. Agm
nyc ~m§YUo ì`dhmar Zgë`mMo Vo amoEpãc¨Jcm gm§JV hmoVo. nydu H$Yrhr H$moR>ohr
Agm nyc C^macm Jococm Zmhr Ago gd©OU à{VnmXZ H$arV hmoVo.
Vmo nyc ~m§YÊ`mMr S>moŠ`mV {eacocr H$ënZm amoEpãc¨J H$mTy>Z Q>mHy$ eH$V
ZìhVm. Ë`mÀ`m S>moŠ`mV gVV Ë`mÀ`m~Ôc {dMmaMH«$ gwê$ Agm`Mo. Ë`mcm
_ZmnmgyZ ImÌr dmQ>V hmoVr H$s, AmnU Amnë`m H$ënZoVrc nyc ZŠH$s ~m§Yy
eHy$. Ë`mcm Ë`mÀ`m H$ënZoVrc nwcmMo ñdßZ H$moUmcm Var ~mocyZ Ë`mda MMm©
H$aUo Oê$arMo dmQ>V hmoVo. Ë`mMm _wcJm dm°qe½Q>Z hm gwÕm EH$ VéU hþema d
Zmdmê$nmcm `oD$ KmVcocm B§{O{ZAa hmoVm. Ë`mÀ`mer AZoH$ doim MMm© H$ê$Z
Ë`mMo _V Amnë`mgmaIo H$aÊ`mV amoEpãc¨J `eñdr Pmcm hmoVm. Vmo nyc
d{S>cm§À`m H$ënZogmaIm ~m§YVm `oB©c `mÀ`mer _wcJm AIoa gh_V Pmcm.
~mncoH$ àW_M EH$Ì H$m_ H$aUma hmoVo. XmoKm§Zr EH$_oH$m§Mm gëcm KoD$Z nyc
~m§YÊ`mMr H$ënZm àË`jmV H$er gmH$maVm `oB©c Am{U nwT>o `oUmè`m AS>MUt_YyZ
H$gm _mJ© H$mT>Vm `oB©c `mMr énaoIm R>a{dcr. IynM Cëh{gV hmoD$Z Am{U
A§VarÀ`m _Zñdr àoaUoZo ^maco OmD$Z Ë`m XmoKm§g_moa Cä`m R>mH$coë`m Ë`m
* * *
* * *
* * *
* * *
lr. Ama. Ho$. Zmam`U `m§Mm hm EH$ coI nU _cm ^mfm§Va H$amdm Ago
_ZmnmgyZ dmQ>co. ^maVr` _ZmMm Aä`mgnyd©H$ Ho$cocm hm {dMma Amnë`m
gdmªZmM {dMma H$am`cm cmdUmam Agm Amho.
* * *
_cm {Xgcocr A_o[aH$m / 119
àH$aU ~m{dgmdo
_mPo A_o[aHo$V ñWcm§Va - EH$ VS>OmoS>
* * *
* * *
AmVmn`ªVMo {cImU _r ~aoM nydu åhUOo gmYmaU Xhm dfmªnydu Ho$co hmoVo.
Ë`mZ§Va ~aoM H$mhr KSy>Z Joco. amoOÀ`m OrdZmV A_o[aHo$V \$magm \$aH$ nS>cocm
Zmhr. A_o[aHo$Vrc {eñVnmcZ, añVo, nmo{cgm§Mm Xamam d _XVrMm hmV, EHy$UM
A_o[aHo$Vrc ì`dñWmnZ, Zo_yZ {Xcoco H$m_ H$aÊ`mMr gMmoQ>r, _m°ëg, _mH}$Q>
`mV H$mhrhr \$aH$ Pmcocm {XgV Zmhr; nU H$mhr ~m~VrV Vmo \$aH$ Z¸$sM
OmUdy cmJcm Amho.
nyduBVH$s ñdÀN>Vm AmVm {XgV Zmhr. gmd©O{ZH$ {R>H$mUr AmVm
H$Mam {Xgy cmJcm Amho. añË`mÀ`m H$S>ocm AmVm H$mJX d ßcmpñQ>H$ {Xgy
cmJco Amho. AWm©V, ho nyduÀ`m VwcZoV. Eadr Zì`mZo nmhUmè`mcm AOyZhr
gd© ñdÀN> d MH$MH$sVM {Xgoc. Ë`m_mZmZo ZdrZ Q>mocoO§J B_maVr Zì`mZo Cä`m
am{hcoë`m _mÂ`m ZOaoV Amë`m ZmhrV. AcrH$S>À`m H$mimV dU©^oX Oam
OmñV à_mUmV {Xgy cmJcm Amho. Ë`mVhr _mJmgdJu` Cno{jV dJm©cm gdcVr
d àmYmÝ` {Xco Joë`m_wio Vmo dJ© WmoS>mgm {ZT>m©dë`mgmaIm dmJy cmJcocm
{XgVmo. Ë`m§Zm Ë`m§À`m H$V©ì`mnojm h¸$mMr OmñV OmUrd Pmcocr {XgVo. gd©
àH$maÀ`m ZmoH$è`m§_Ü`o Ë`m§Zm àmYmÝ` {_imë`mZo Ë`m§Mm ^aUm OmñV Pmcocm
OmUdVmo.
nyduÀ`m EAacmB©Z H$mC§Q>a VgoM {d_mZmV ~gë`mZ§VaÀ`m {_iUmè`m
godo_Ü`o IynM \$aH$ OmUdy cmJcm Amho. gd©M EAacmB©ÝgÀ`m H$_©Mmè`mV
_mX©dVm H$_r AgyZ C_©Q>nUm d ~ondm©B© OmñV {XgyZ `oVo. EAacmB©ÝgÀ`m n¡go
OmñV AmH$maÊ`mÀ`m doJdoJù`m Šc¥ßË`m§_wio àdmgr ~amM ZmamO Pmcocm
Amho. nU Amnë`mH$S>o Ogo ñQ>oQ> Q´>mÝgnmoQ>©cm n`m©` ZgVmo VgoM BWo {d_mZ
àdmgmMo Amhoo. VH«$ma Ho$cr Var Ë`mcm BWo H$mhrM n`m©` Zmhr.
Joë`m n§Yam dfm©V ImÚ nXmWmªÀ`m qH$_VrV _mÌ \$magm \$aH$ Pmcocm
* * *