You are on page 1of 165

या मित्ाांनो! घेऊन जा! लुटा! लुटा! लुटून न्या!

शेतजमीन मोजणी व NA
हे पस्ु तक फ़ुकट नाही
यामागे अनेकाांचे कष्ट व पैसे आहेत.
पण तरीही आम्ही ते वाचकाांना ववनामल्ू य घेऊ देतो.
कारण ई पस्ु तक एकदा बनलां की एकजण वाचो वा एक लाख.
आमचां काहीच कमी होत नाही.
उलट आनांद वाढतो.
मजा येत.े
पण
तम्ु ही ते फ़ुकट का घ्याव?ां
तम्ु हालाही काही देता येईल.
असे काही द्या ज्याने ई सावहत्यच्या लेखकानां ा, टीमला आवण तम्ु हालाही आनदां वमळे ल
आवण तमु चां काहीच कमी होणार नाही.
तम्ु ही आशिर्वाद आशि िुभेच्छव द्यव
लेखकवांनव फ़ोन करून दवद द्या
आपल्यव शित्वच ां े िेल पत्ते आम्हाला द्या
वमत्ानां ा हे पस्ु तक िेल आशि Whatsapp करा
ु पेज, इन्स्टवग्रवि, टेशलग्रवि यवांर्र ्र्तः जव र् इतरवनां व आिांशत्त करव.
ई सवशहत्यचे फ़े सबक
सोशल वमवियावर ई सावहत्यचा प्रचार करा.
सर्वात बहुिोल अिव तिु च्यव सचू नव द्या
दाद म्हणजे स्ततु ीच असावी असे नाही. प्ाांजळ मत, सूचना, टीका, ववरोधी मत याांचे स्वागत आहे. प्ामावणक
मत ज्याने लेखकाला व ईसाहित्य टीमला प्गती करण्यासाठी वदशा ठरवण्यास मदत िोईल. मराठीत अवधक
कसदार लेखन व्हावे व त्यातून वाचक अवधकावधक प्गल्भ व्हावा. अखेर सांपूणण समाज एका नव्या प्बद्ध ु
उांचीवर जात रहावा.
शेतजमीन मोजणी व NA

लेखक

सतीश मुकुुंद जोशी

पुनःप्रकाशन : ई साहित्य प्रहतष्ठान


िेतजिीन िोजिी र् NA
लेखक... सतीश मक
ु ांु द जोिी
७, अमृतवसद्धी अपाटटमटें , वसांहगि रस्ता, वहगां णे खदु ,ट पणु े ४१००५१
satishsampada@gmail.com
Ph. 9921227763
Rayatmitra.blogspot.com
यव प्ु तकातील लेखनवचे सर्ा हक्क लेखकवकडे सरु शित असनू
प्ु तकवचे शकांर्व त्यवतील अांिवचे पनु िाद्रु ि र् नवट्य, शचत्पट शकांर्व
इतर रुपवांतर करण्यवसवठी लेखकवची लेखी परर्वनगी घेिे आर्श्यक
आहे. तसे न के ल्यवस कवयदेिीर कवरर्वई होऊ िकते.
This declaration is as per the Copyright Act 1957 read with Sections 43 and 66 of
the IT Act 2000. Copyright protection in India is available for any literary, dramatic,
musical, sound recording and artistic work. The Copyright Act 1957 provides for
registration of such works. Although an author’s copyright in a work is recognised
even without registration. Infringement of copyright entitles the owner to
remedies of injunction, damages and accounts.

ई सावहत्य प्रवतष्ठान
www.esahity.in
www.esahity.com
esahity@gmail.com
eSahity Pratishthan
eleventh floor
eternity
eastern express highway
Thane. 400604
प्रकाशन : २ फ़े ब्रुवारी २०२१
©esahity Pratishthan® 2021
• शर्नविूल्य शर्तरिवसवठी उपलब्ध.
• आपले र्वचनू झवल्यवर्र आपि हे फ़ॉरर्डा करू िकतव.
श्री. सतीश मुकुुंद जोशी

र्य - ६६ र्र्षे पूिा


शििि - शडप्लोिव इन िेकॅशनकल इशां जशनयररांग
शडप्लोिव इन हवऊशसांग लॉां
शडप्लोिव इन ररयल इ्टेट िैनेजिेंट
अनभु र् – मी सन १९९० पवसून जिीन र् िवलित्तवशर्र्षयक प्रश्वांची सोडर्िक
ू करिवरव
आघवडीचव सल्लवगवर आहे. अनेक व्यक्ती, प्रिवसनवतील अशधकवरी, किाचवरी, कवयाकते,
सां्थव, सांघटनव, र्कील, बवांधकवि उद्योजक यवांनव िी प्रशििि शदले आहे.
पत्तव - ७, अिृतशसद्धी अपवटािेंट, शहगां िे खदु ा, शसांहगड र्तव, दत्त िांशदरवजर्ळ
पुिे - ४११०५१
िो.न. - ९९२१२२७७६३
ईिेल - satishsampada@gmail.com
िहवरवष्ट्रवत ३६ शजल्हे, १८२ उपशर्भवग आशि ३५८ तवलुके आहेत. अनेक छोटी-िोठी
िहरे आहेत. ह्यव शर््तीिा िहवरवष्ट्रवत िी अर्गत के लेले जिीन र् िवलित्तवशर्र्षयक ज्ञवन
र् िवशहती जव्तीत जव्त िरवठी बवांधर्वनव देण्यवसवठी िी ब्लॉग
https://rayatmitra.blogspot.com/ तयवर करून प्रदशिात, प्रकवशित करीत आहे.
िवझे िरवठी बवांधर् जिीन,िवलित्तव शर्र्षयक आशि दैनांशदन आयुष्ट्यवतील शर्शर्ध प्रश्
सोडशर्ण्यवसवठी ्र्त: सिि व्हवर्ेत हे िवझे ्र्प्न आशि िहत्र्वकवांिव आहे. ह्यवआधी
िी MAZA 7-12 ह्यव नवर्वने एक जिीन र् िवलित्तवशर्र्षयक प्रश्वची िवशहती देिवरी
शव्हशडओ शिल्ि यटु ् यबु च्यव िवध्यिवतनू प्रदशिात के ली आहे.
www.propertylawlearning.com हे सांकेत्थळ प्रदशिात के लेले आहे.
स्मृतिशेष श्री.रा.ति.भुस्कुटे (तनिृत्त िहसीलदार) ह्ाांच्या प्रेरणेने हा ब्लॉग मी सिव
जनिेला अर्वण करीि आहे.
हे र्ुस्िक के िळ कायद्यातिषयीचे ि मातहिीचे
सिवसामान्य ज्ञान िाचकास व्हािे या हेिूने
प्रतसद्ध के ले असून, या र्ुस्िकाि कायद्या-
तिषयीची ि अन्य तिषयाांची जेव्हढी मातहिी
व्हाियास र्ातहजे ि जी आम्हाला समजली
आहे, िी सिव अांिभवूि के ली आहे. अनािधानाने
याि रातहलेल्या कोणत्याही त्रटु ीसाठी प्रकाशक
तकांिा लेखक, सक ां लक जबाबदार असणार
नाहीि; मात्र या मातहिीचा स्ििःच्या
कामासाठी प्रत्यक्ष उर्योग करण्यासाठी
तनष्णाि िज्ञाचे, ितकलाचे मागवदशवन घ्यािे.
AZwH«$‘{UH$m
1. B{Vhmg 5
2. Jmd ZH$mem 11
3. JQ> ~wH$ 13 d 14
4. Jmd Z‘wZm EH$ 16
5. H$‘r OmñV nÌH$ 20
6. Jmd Z‘wZm EH$ - A 22
7. Jmd Z‘wZm EH$ - ~ 23
8. Jmd Z‘wZm EH$ - H$ 24
9. emgZ {ZU©¶ 26
10. Jmd Z‘wZm EH$ - S> 32
11. Jmd Z‘wZm EH$ - B 33
12. Jmd Z‘wZm XmoZ 34
13. Jmd Z‘wZm VrZ 35
14. Jmd Z‘wZm ghm - \o$a\$ma nÌH$ 39
15. Jmd Z‘wZm ghm - A 46
16. Jmd Z‘wZm ghm - ~ 47 d 48
17. Jmd Z‘wZm ghm - H$ 48
18. Jmd Z‘wZm ghm - S> 49
19. gmV ~mam 50 Vo 60
20. Hw$imMo Zmd gmV - A 61
21. gmV - ~ 64
22. AmR> - A 65
23. _hÎdmMo ^y{_A{^coI - COiUr 66 d 67
O_rZ _moOUr d eoVO{_Z {~ZeoVr H$aUo
1. {df¶ àdoe 68
2. O_rZ _moOUr 68 Vo 89
3. añË`mgmR>r O_rZ {_i{dUo 89 d 90
4. eoVO{_ZrMm {~ZeoVr Cn`moJ-dmna 91
5. \$m_©hmD$g - eoVKa 92
6. AH¥${fH$ Cn`moJmgmR>r nadmZJr 93
7. eoVKa ~m§YÊ`mgmR>r AOm©Mm Z_wZm 94 Vo 96
8. eoVO{_ZrÀ`m EH$m à`moOZmVyZ Xþgè`m à`moOZmV ê$nm§Va H$aÊ`mMr H$m`©nÕVr 98
9. {Zdmgr H$maUmgmR>r eoVO{_ZrMm dmna H$aÊ`mMr nadmZJr 98
10. eoVO_rZ {Zdmgr à`moOZmH$aVm ({~ZeoVr) H$aÊ`mMr nadmZJrMm AO© 99
11. O{_ZrMm EH$m à`moOZmVyZ Xþgè`m à`moOZmV dmna H$aÊ`mMr nadmZJr _mJUmam AO© 103
12. {X. 5 _o 2007 _hmamï´> emgZmMm {ZU©` 123
13. Iè`mIwè`m Am¡Úmo{JH$ à`moOZmgmR>r eoVO{_ZrMr IaoXr d AH¥${fH$ ({~ZeoVr) nadmZJr 125
14 Iè`mIwè`m Am¡Úmo{JH$ à`moOZmgmR>r eoVO{_ZrMr IaoXr d
AH¥${fH$ ({~ZeoVr) nadmZJr - AOm©Mm Z_wZm 127
15 Zoh_r cmJUmè`m AOmªMo Z_wZo 139 Vo 152
B{Vhmg

n¥Ïdrda _mUgmMr {Z{_©Vr H$mhr bmI dfm©ndy u Pmbr. bmImo df} _mUyg {eH$ma H$ê$Z, \$i, H§$X_wio ImD$Z OJV
hmoVm. _mUyg Q>moù`m§_Ü`o amhV hmoVm. Q>moù`m§Mr O{_Zrda, Z¡g{J©H$ gmYZ g§nÎmrda g§`wŠV _mbH$s Agm`Mr. _mZdr
g_mOmV Hw$Qw>~§ g§ñWoMm OÝ_ Pmbm ZìhVm. ór nwéf g§~Y§ g¡b hmoV.o Q>mù
o `m§_Ü`o _¥J`m joÌ, {eH$marMo joÌ, Cn{O{dHo$Mo
joÌ `mdê$Z bT>mB©, g§Kf© hmoV. nU ì`pŠVJV _mbH$s hŠH$mMr g§H$ënZm _mZdr g_mOmV éObr ZìhVr, _mÝ` ZìhVr.

{ó`m§Zr eoVrMm emoY bmdbm. EH$ ~r noabo H$s AZoH$ nQ> ~r YmÝ` {_iVo Ago bjmV Amë`mda _mZdmbm ^yH$
^mJdÊ`mMm Zdm n`m©` CnbãY Pmbm. H$mhr _{hÝ`mV {_iUmao YmÝ` CËnmXZ ^yH$ ^mJ{dÊ`mgmR>r gdm©V _hÎdmMo gmYZ
åhUyZ H$m`_Mo ê$T> Pmbo. AmOhr hoM _hÎdmMo ImÚ Amho.

eoVrÀ`m emoYm_wio _mUyg pñWa amhÿ bmJbm. Cn{OdrHo$gmR>r ^Q>H$Uo, {eH$ma H$aUo H$_r Pmbo. pñWa amhÿZ eoVr
H$aVmZm Hw$Qw>~§ g§ñWm ApñVËdmV `oD$ bmJbr. Or _mUgo eoVr H$ê$Z ñdV:gmR>r Am{U g_mOmgmR>r eoVrVyZ YmÝ` CËnm{XV
H$arV hmoVr Ë`m§Zm _¥Ë`yZ§Va eoVrMo joÌ Amnë`m dmagm§H$S>o hñVm§VarV ìhmdo Ago dmQy> bmJbo. `m BÀN>o_YyZ ImgJr,
ì`pŠVJV _mbH$s hŠH$mMr g§H$ënZm _mZdr g_mOmV OÝ_mbm Ambr, ê$Obr, H$m`_ Pmbr. Hw$Qw>§~ g§ñWm Am{U
_mb_ÎmoMr d§ena§naoZo _mbH$s `m XmoÝhr Jmoï>r EH$_oH$m§er ~m§Yë`m Joë`m.

`m XmoÝhr g§ñWm§Mo {Z`§ÌU, {Z`_Z d g§ajU H$aÊ`mgmR>r amÁ`g§ñWm OÝ_mbm Ambr, éObr, H$m`_ Pmbr.

Hw$Qw>§~ g§ñWm, amÁ`g§ñWm Am{U _mb_Îmmg§~§Y `mda AmO _mZdr g_mO C^m Amho.

Joë`m XmoZ eVH$mV OJm_Ü`o ~hþVHo $ {R>H$mUr ga§Om_emhr, amOoemhr ì`dñWm§Mm A§V hmoD$Z bmoH$emhr ñdê$nmÀ`m
emgZg§ñWm ApñVËdmV Amë`m AmhoV. VargwÕm gÜ`mÀ`m emgZmbm _mb_ÎmoÀ`m hŠH$m§Mo {Z`§ÌU, {Z`_Z d g§ajU
{d{dY H$m`Úm§_m\©$V, Ý`m`mb` d gaH$mar ZmoH$aemhr `§ÌUo_m\©$V H$amdo bmJVo.

AmOÀ`m g_mOmV ì`pŠVJV _mbH$s hŠH$mÀ`m _mb_Îmobm \$ma _hÎd Amho. Á`mÀ`mH$S>o ñdV:À`m _mbH$sMr
O_rZ dm _mb_Îmm Zmhr, Ë`mbm g_mOmV nV, à{Vð>m Zmhr.

AmO bmoH$g§»`m doJmZo dmT>V Amho. nU O{_ZrMo joÌ\$i nydu hmoVo VoM Amho. XaS>moB© O{_ZrMr CnbãYVm H$_r
hmoVo Amho. àË`oH$ _mUgmbm Cn{O{dHo$gmR>r bmJUmao ~hþVoH$ nXmW©, dñVy O{_ZrVyZ CËnÞ hmoVmV. "O_rZ' hoM
Cn{O{dHo$Mo gdm©V _hÎdmMo gmYZ Amho.

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 3
O{_ZrMo JwUY_©
n¥ÏdrÀ`m 1/3 n¥ð>^mJ O_rZ d 2/3 n¥ð>^mJ nmUr Amho. AmO `m O{_Zrda 7 AãO g§»`onojm OmñV _mUgo
amhVmV. gd© _mZdm§Mr Cn{OdrH$m O{_ZrnmgyZ {_iUmè`m CËnÞmdaM Adb§~yZ Amho.
1. O_rZ H$Yrhr Zï> Z hmoUmao CËnmXZmMo gdm©V _hÎdmMo gmYZ Amho.
2. EH$ O_rZ Xwgè`m O{_ZrgmaIr H$Yrhr ZgVo.
3. O_rZ d _mb_ÎmoMm hŠH$ Ë`m XoemVrb H$m`ÚmÛmao àmá hmoVmo.
4. O_rZ BH$Sy>Z {VH$S>o hbdVm `oV Zmhr.
5. O{_ZrMm Vm~m AË`§V _hÎdmMm AgVmo.
XmoZ XoemVrb gr_m qH$dm hÔ O{_ZrdaM {ZpíMV Ho$br OmVo. gmJar hÔ gwÕm O{_Zrer g§~§{YV AgVo. XmoZ
ì`ŠVr-g§ñWm `m§Mr _mbH$s hÔrÛmao {ZpíMV H$aVm `oVo.
^maVmVrc O{_ZrMr AmoiI nwT>rbà_mUo hmoVo - Vr O_rZ H$moUË`m XoemV, amÁ`mV, {OëømV, VmbwŠ`mV, JmdmV,
JmdmVrb {d^mJmV Amho. Ë`m O{_ZrMm ^y_mnZ H«$_m§H$, {hñgm H«$_m§H$ `m Ûmao hmoVo. O{_ZrMr _mbH$s, gr_m qH$dm
hÔr_wio d gr_m MVw:gr_m§à_mUo {ZpíMV hmoVmV. g§~{§ YV emgZmMr `§ÌUm O{_Zrg§~Y§ rMo A{^boI aoH$m°S>© {Z_m©U H$aVo,
OVZ H$aVo, O{_ZrMm _mbH$s hŠH$ {ZpíMV H$aVo.
emgH$s` `§ÌUoÀ`m gH$mamË_H$ hñVjonm{edm` _mb_ÎmoMo OVZ d hŠH$ g§a{jV H$aVm `oV Zmhr. XoemMo emgZ-
gaH$ma XoemVrb gd© O{_ZrMo àYmZ-à_wI _mbH$ Amho. _mUgmVrb g§Kfm©Mm "O_rZ' hmM à_wI {df` Amho.

A§Va d joÌ\$i
10 {_{b_rQ>a = 1 g|._r. 12 B§M = 1 \y$Q>
100 g|._r. = 1 _rQ>a 3 \y$Q> = 1 `mS>©
1000 _rQ>a = 1 {H$bmo_rQ>a 2.54 g|._r. = 1 B§M
3.28 \y$Q> = 1 _rQ>a 39.37 B§M = 1 _rQ>a
1.79 `mS>© = 1 _rQ>a 1 _¡b = 1.60 {H$._r.
1 {H$bmo_rQ>a = 0.62 _¡b 1 `mS>© = 0.91 _rQ>a

4 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
joÌ\$i
144 Mm¡ag B§M = 1 Mm¡ag \y$Q>
10.76 Mm¡ag \y$Q> = 1 Mm¡ag _rQ>a
100 Mm¡._r. = 1 Ama
100 Ama = 1 hoŠQ>a
43560 Mm¡.\y$. = 1 EH$a
107639 Mm¡.\y$. = 1 hoŠQ>a
100 hoŠQ>a = 1 Mm¡ag {H$._r.
1 Mm¡ag {H$._r. = 0.3861 Mm¡. _¡b
0.3861 Mm¡._¡b = 247.1 EH$a
_hÎdmMo
1089 Mm¡.\y$. = 1 Jw§R>m 1076 Mm¡.\y$. = 1 Ama

nydu _hmamï´>mV O_rZ Mm¡ag \y$Q>, JwR§ >m, EH$a `mà_mUo _moObr OmV Ago. 1089 Mm¡ag \y$Q>mMm 1 JwR§ >m, 40 JwR§ >o = 1
EH$a, 43560 Mm¡ag \y$Q>mMm 1 EH$a `mà_mUo ^y_r A{^boImV Zm|X Ho$br OmB©.
gÜ`m _oQ´>rH$ Xe_mZ nÕVrMm Cn`moJ H$ê$Z ^y_r A{^boI b°ÝS> aoH$m°S>© R>odbo OmVmV.
100 Mm¡._r. = 1 Ama, 100 Ama = 1 hoŠQ>a `mà_mUo gÜ`m O_rZ _moOyZ A{^boImV Zm|Xdbr OmVo.

Ý`m`XmZmMo H$m_H$mO H$moR>o MmbVo?


1. gdm}ƒ Ý`m`mb`, {X„r
2. Cƒ Ý`m`mb`, (_w§~B©, ZmJnya, Am¡a§Jm~mX)
3. {Oëhm {XdmUr Ý`m`mb`
4. VmbwH$m {XdmUr Ý`m`mb`

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 5
_hgwb ImË`mMo AY©Ý`m{`H$ H$m_H$mO Imbrb {R>H$mUr MmbVo
_hmamï´> emgZ
g{Md _hgwb emIm, _§Ìmb`, _§w~B©
(_hgwb _§Ìmb`mVrb A{YH$mar d H$_©Mmar)

{d^mJr` Am`wŠV _hgwb Ý`m`m{YH$aU - E_.Ama.Q>r.


(CnAm`wŠV - ghAm`wŠV)
{Oëhm{YH$mar {Oëhm{YH$mar
{Zdmgr {Oëhm{YH$mar - Cn{Oëhm{YH$mar Cn{Oëhm{YH$mar - Hw$i H$m`Xm emIm
Cn{d^mJr` A{YH$mar Cn{d^mJr` A{YH$mar
Vh{gbXma Vh{gbXma
Zm`~ Vh{gbXma - Aìdb H$maHy$Z
_§S>b A{YH$mar (gH©$b)
VbmR>r

H«$. eha-ZmJar {d^mJmV H«$. VwH$S>o~§Xr - VwH$S>o OmoS> EH${ÌH$aU àH$aUmVrb Xmdo

1. O_m~§Xr Am`wŠV Am{U 1. g§MmbH$ ^y{_ A{^boI (_hmamï´> amÁ`)


(Cnm`wŠV O_m~§Xr) ghmæ`H$ g§MmbH$ ^y{_ A{^boI

2. Cng§MmbH$ ^y{_ A{^boI 2. à^mar Cng§MmbH$ ^y{_ A{^boI nwUo àXoe

3. {Oëhm AYrjH$ ^y{_ A{^boI 3. {Oëhm AYrjH$ ^y{_ A{^boI, nwUo

4. CnAYrjH$ ^y{_ A{^boI 4. CnAYrjH$ ^y{_ A{^boI VmbwH$m


VmbwH$m qH$dmZJa ^y_mnZ A{YH$mar
Amnë¶m {OëømV VwH$S>~o X§ r - VwH$S>Oo moS> EH${ÌH$aU ¶moOZoVrc
Xmdo H$moU˶m ݶm¶mc¶mV Mmc{dco OmVmV ¶mMr ‘m{hVr {‘idm.

6 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
O_rZ d _mb_Îmm `m {df`mVrb _hÎdmMo H$m`Xo
1. qhXy dmagm H$m`Xm 2. {d{dY Y_u`m§Mo dmagm hŠH$
3. ^maVr` H$amamMm H$m`Xm 4. J«mhH$ g§ajU H$m`Xm
5. _mb_Îmm hñVm§VaU H$m`Xm 6. AmoZaern âb°Q> A°ŠQ>
7. _hmamï´> O_rZ _hgyb A{Y{Z`_ 1966 8. ghH$mar g§ñWm A{Y{Z`_ d {Z`_
9. àmXo{eH$ ZJaaMZm A{Y{Z`_ 10. ^mS>o {Z`§ÌU H$m`Xm
11. ^y_r g§nmXZ A{Y{Z`_ 2013 12. ^y_r gwYmaUm H$m`Xm
13. Hy$i d{hdmQ> d eoVO_rZ H$m`Xm 14. Zm|XUr A{Y{Z`_
15. eoVO_rZ (O_rZ H$_mb _`m©Xm A{Y{Z`_) 16. ^maVr` nwamdm H$m`Xm
17. VwH$S>o~§Xr VwH$S>o OmoS> A{Y{Z`_ 1947 AÝ` _hÎdmMo H$m`Xo

^maVmV B§J«Om§Mo amÁ` {Z_m©U hmoÊ`mAmYr ^maVm_Yrb {d{dY ^mJmV AZoH$ amOdQ>r hmoË`m. àË`oH$ amOdQ>rMr
I{OZm ^aÊ`mMr _w»` VrZ gmYZo hmoVr.
1. O_rZ d _mb_Îmo{df`rH$a, 2. OH$mV, 3. bT>mB©V Ho$bobr byQ> d AÝ` H$a
àË`oH$ gÎmmYmar amOdQ>rMo O_rZ {df`H$ H$a R>a{dÊ`mMr nÕVr d H$a dgyb H$aÊ`mMr nÕV doJdoJir hmoVr.
g§nyU© ^maVmda B§J«Om§Mo amÁ` {Z_m©U Pmbo. B§½b§S>_Ü`o Ë`mdoir ApñVËdmV Agbobr O_rZ _hgwb nÕVrV
WmoS>m\$ma ~Xb H$ê$Z ^maVmV bmJy Ho$br. ^maVmÀ`m Á`m àXoemV O_rZXmar nÕV am~dUo eŠ` hmoV.o VoWo O_rZXmar nÕV
am~dbr. _hmamï´> amÁ`mÀ`m H$mhr ^mJmV a`Vdmar nÕV A§_bmV AmUbr.
`mgmR>r B§J«Om§Zr ^maVmV d _hmamï´>mV ~hþVoH$ O{_ZrMr O_m~§Xr Ho$br. O_m~§Xr åhUOo O_rZ _moOUo, O{_ZrMo
ZH$meo V`ma H$aUo, O{_Zr~m~VMo A{^boI-aoH$m°S>© V`ma H$aUo. O{_ZrÀ`m hÔrda {ZemÊ`m ~g{dUo. O{_ZrMm _JXya,
gwnrH$Vm, gw{dYm d dmna bjmV KoD$Z O{_ZrMm H$a/Ymam {ZpíMV H$aUo. O{_ZrMm H$a Á`mÀ`mH$Sy>Z dgyb H$am`Mm
Ë`m ^yYmaH$mMo Zmd {ZpíMV H$aUo. `m gd© à{H«$`og "O_m~§Xr' åhUVmV. Xa 30 dfmªZr O_m~§Xr H$amdr, Agm {Z`_
B§J«Om§Zr KmbyZ {Xbm.

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 7
_hmamï´>mÀ`m H$mhr ^mJmgmR>r _w§~B© O_rZ _hgyb g§{hVm 1879 hm H$m`Xm 1965 n`ªV ApñVËdmV hmoVm. g§`wŠV
_hmamï´> {Z_m©U Pmë`mZ§Va _hmamï´> O_rZ _hgyb A{Y{Z`_ 1966 hm H$m`Xm gÜ`m _hmamï´>mgmR>r g§_V Ho$bm Amho.
`m O_m~§XrÀ`m doir O{_ZrMo _yi H$mJX àË`oH$ JmdmgmR>r V`ma H$aÊ`mV Ambo. `m H$mJXmÀ`m àVr _moOUr
ImË`mH$Sy>Z {Oëhm{YH$mar `m§Zm XoÊ`mV Amë`m. {Oëhm{YH$mar `m§Zr ho H$mJX àË`oH$ JmdmÀ`m H$m_Jma VbmR>r `m§MoH$S>o
nmR>dbo. _moOUr ImË`mMm {Oëhm nmVirdarb A{YH$mar "{Oëhm {ZarjH$ ^y_r A{^boI' Amho. `m§MoH$S>o O_m~§Xr
Ho$boë`m O{_ZrMo _yi H$mJX R>do Ê`mV Ambo AmhoV. ^y_r A{^boI Á`m _yi H$mJXm§Mm AmYma KoD$Z V`ma H$aÊ`mV Ambo
AmhoV. Vo _yi A{^boI (b°ÝS> aoH$m°S>©) åhUOo - 1. eoVdma nÌH$ (gyS>nÌH$), 2. Jmd ZH$mem, 3. JQ> ~wH$
darb H$m`Úm§VJ©V eoVO{_ZrÀ`m hŠH$m§~m~V {d{dY Zm|Xr 21 doJdoJù`m Jmd Z_wÝ`mV (pìhboO \$m°_©) _Ü`o
VbmR>r `m§MoH$S>o R>odboë`m AgVmV. H$moUË`mhr O{_ZrMm _mbH$s hŠH$m§Mm B{Vhmg VnmgyZ nhm`Mm Agob VgoM
O{_Zr~m~VMr AÝ` _hÎdmMr _m{hVr VnmgyZ nhm`Mr Agob Va Jmd H$m_Jma VbmR>r d Vh{gbXma `m§MoH$S>o emgZmZo
R>odbobo A{^boI Jmd Z_wZo VnmgmdoV.
VgoM O{_ZrÀ`m _mbH$s hŠH$m§Mm B{Vhmg VnmgyZ nmhÊ`mgmR>r AmOÀ`m {XZm§H$mnmgyZ gmV~mam d \o$a\$ma CVmao
nhmV gwwédmV H$amdr. hr VnmgUr H$arV _mJrb H$mimV Omdo. `m VnmgUrMr AIoa H$S>B© nÌH$/eoVdma nÌH$/
gyS>nÌH$mn`ªV _mbH$s hŠH$mMm emoY KoD$ZM g§nVo.
n{hbr O_m~§Xr H$aVmZm O{_ZrÀ`m YmaH$mMo, _mbH$mMo, d{hdmQ>XmamMo Zmd, _hmamï´>mÀ`m H$mhr ^mJmV H$S>B©
nÌH$mV Va H$mhr ^mJmV gyS> nÌH$mV {bhrbo Jobo. H$S>B© nÌH$, gyS> nÌH$ nmgyZ Jmd Z_wZm 7 _Yo YmaH$mMo Zmd
g_m{dï> H$aÊ`m_Yo H$mhr H$mbmdYr bmJbm.
Jmd H$m_Jma VbmR>r `m§MoH$S>o _hgyb ImË`mZo Oo Jmd Z_wZm ê$nm_Ü`o A{^boI R>odbobo AgVmV Ë`mMr _m{hVr
KoÊ`mAmYr ^y_r A{^boI V`ma H$aÊ`mgmR>r Oo _yi A{^boI V`ma H$aÊ`mV Ambo Ë`mMr _m{hVr KoD$.

Jmd ZH$mem
O_m~§XrMo doir V`ma Ho$boë`m _yi XñVEodOmn¡H$s EH$ _hËdmMm XñVEodO Jmd ZH$mem Amho. _moOUr ImVo
{Oëhm{YH$mè`m§_m\©$V VbmR>çmH$S>o hm ZH$mem nmR>dVo. Jmd ZH$mem_Ü`o JmdMr gd© O_rZ _moObobr, {~Z_moObobr O_rZ
XmIdbobr AgVo. JmdmÀ`m MVw:gr_odarb Jmdo `m ZH$memV Xe©dbobr AgVmV. JmdmVyZ ~mhoa OmUmao añVo, ZÚm `oWo
{XgyZ `oVmV. gd© _moObobo ^y_mnZ H«$_m§H$ (gìh} Z§~a) `mV XmI{dbobo AgVmV. VgoM JmdR>mU, ZXr, Zmbo, añVo,
Jm`amZ dJ¡ao {~Z_moOboë`m O{_Zrhr `m Jmd ZH$memV Xe©{dboë`m AgVmV. Jmd ZH$mem hm _moOUr ImË`mZo V`ma
Ho$bobm XñVEodO Amho. Voìhm hm Jmd ZH$mem Zo_bobr \$s ^ê$Z {Oëhm {ZarjH$/VmbwH$m CnA{YjH$ ^y_r A{^boI
`m§À`mH$Sy>Z àmá H$aVm `oVmo. `m ZH$memdê$Z Jmdm§Mr hÔ {ZpíMV H$aVm `oVo. Jmd ZH$memMr H$ënZm `mdr åhUyZ EH$m
bhmZ JmdmMm H$mën{ZH$ ZH$mem eoOmar {Xbm Amho.
8 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
_m¡Oo : H$ZoS>r
Vm. : H$UH$dbr
{O. : qgYwXwJ©

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 9
eoOmar _m¡Oo H$ZoS>r Vm. H$UH$dbr {O. qgYwXwJ© `m JmdmMm H$mën{ZH$ ZH$mem XmIdbm Amho. Jmd ZH$memH$S>o
nmhÿZ àË`oH$ O{_ZrMo {ZpíMV ñWmZ g_OVo. eoOmarb ZH$memV COì`m ~mOyg gìh} Z§~a 15 d S>mì`m ~mOyg gìh} Z§~a
28 `m O{_ZrMo ñdV§Ì ZH$meo Jmd ZH$memÀ`m ~mhoa XmIdbo AmhoV. Ë`mMà_mUo Jmd ZH$memV g_m{dï> Agboë`m
àË`oH$ O{_ZrMm ñdV§Ì ZH$mem "JQ>~wH$' `m doJù`m nwñVH$mV ñHo$b, n[a_mU, _moO_mn bmdyZ AmIbm OmVmo. JQ>
~wH$mVrb ZH$mem CnAYrjH$ ^y{_ A{^boI VmbwH$m `m§MoH$S>o \$s ^ê$Z àmá hmoVmo.

Jmd ZH$mem H$gm dmMmdm, nhmdm.


EH$m J«m_n§Mm`VrÀ`m hÔrV EH$ qH$dm AZoH$ Jmdo Agy eH$VmV. åhUyZ J«m_n§Mm`VrZo Amnë`m AIË`marVrb gd©
Jmdm§Mo ZH$meo {_idyZ Amnë`m H$m`m©b`mV OnyZ R>do mdoV. Ë`m_wio àË`oH$ ^yYmaH$mÀ`m O{_ZrMo {ZpíMV ñWmZ g_OVo.
Jmd ZH$memMm Cn`moJ H$ê$Z AZoH$ ì`dhm`© `moOZm am~{dVm `oVmV. JmdR>mU dmT>rMr `moOZm am~{dÊ`mgmR>r qH$dm
JmdmÀ`m, eoVH$è`m§À`m {dH$mgmgmR>r EImXr `moOZm am~dm`Mr Agob Ë`mdoir gwÕm JmdZH$memMm Cn`moJ hmoVmo.

eoOmar H$ZoS>r `m JmdmMm H$mën{ZH$ ZH$mem XmIdbm Amho. Ë`m_Yo Imbr EH$ ~mU XmIdbm Amho. ~mUmMo Q>mHo $
Á`m {Xeog AgVo, Vr CÎma {Xem Amho Ago g_Om`Mo AgVo. H$ZoS>r JmdmÀ`m CÎmaobm _m¡Oo gXmnya `m JmdmMr erd hÔ
Amho. Va X{jUobm _m¡Oo H$mQ>Jo mdMr erd hÔ Amho. Va npíM_og dS>JmdMr erd hÔ Amho. Va nydg} Ym_Ur JmdmMr erd
hÔ Amho. H$ZoS>r Jmdm_YyZ Ym_Ur JmdmH$Sy>Z `oUmam Z§Va dS>JmdH$S>o OmUmam añVm {XgVmo. Va Ym_Ur JmdmH$Sy>Z `oUmar,
H$ZoS>r Jmdm_YyZ dS>JmdH$S>o OmUmar ZXr {XgVo. VgoM JmdR>mU, dZImVo, XodamB©, _gUdmQ> (ñ_emZ) Aer O_rZ
{XgVo. ZH$mem ~Z{dÊ`mgmR>r V`ma H$aÊ`mgmR>r 1'' = 4000'' Ago ñHo$b _moO_mn, nar_mU dmnabo Amho.'' hr IwU
B§MmgmR>r dmnacr OmVo. åhUOo ZH$memdarc 1'' = åhUOo à˶jmV 4000'' cm§~r AgVo.

bmoH$g§»`m dmT>rMm doJ bjmV KoVm àË`oH$ JmdmV O{_Zrer g§~{§ YV AZoH$ àíZ J§^ra ñdê$n YmaU H$arV AmhoV.
`m àíZm§À`m gmoS>dUyH$sgmR>r JmdZH$mem dmMyZ, g_OmdyZ KoD$Z à`ËZ H$aVm `oB©b.

JmdmVrb dmT>Ë`m bmoH$g§»`obm gm_mdyZ KoÊ`mgmR>r JmdmVrb ImgJr Am{U gaH$mar O{_Zrda "dmT>rd JmdR>mU'
H$moR>o Agmdo ho R>a{dVm `oB©b. nmUr nwadR>m H$aUmar nmÊ`mMr Q>mH$s, ZXr dê$Z CngmObqgMZ `moOZoMr nmB©n bmB©Z d
AÝ` _hÎdmMr gm_wJ«r H$moR>o ~gdmdr, ho R>a{dVm `oB©b. emim, {H«$S>m§JU, XdmImZm, ñ_emZ^y_r Aem gmd©O{ZH$
gw{dÚm§gmR>r O_rZ Z¸$s H$aVm `oB©b.

Ë`mMà_mUo JmdmVrb ~bwVoXma, H$mamJra, N>moQ>o ì`mdgm{`H$, CÚmoOH$, XþH$mZXma `m§À`m ì`dgm`mgmR>r bmJUmao
^yIS§ > H$moR>o AgmdoV. ho R>a{dVm `oBb
© . eoVVir, JmdVir, N>mQo >o ~§Ymao, nmdgmMo nmUr gmR>{dÊ`mÀ`m `moOZm AmIUrgmR>r
JmdZH$mem Cn`moJr nS>ob.

10 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
_m¡Oo : H$ZoS>r
Vm. : H$UH$dbr
{O. : qgYwXwJ©
g.Z§. 15 Mr ZŠH$b
CÎma H$m_mnwaVr {Xbr.

bmJy añVm

bmJy Z§. 14

bmJy Z§. 17
bmJy Z§. 16

Iar ZŠH$b

ghr
{eŠH$m
CnA{YjH$
^y{_ A{^boI
_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 11
JQ>~wH$
JQ>~wH$ `m nwñVH$mV Jmd ZH$memV g_mdoe Agboë`m àË`oH$ O{_ZrMm ñdV§Ì ZH$mem ñHo$b, _moO_mn, nar_mU
`m§Mm Cn`moJ H$ê$Z àË`oH$ nmZmda ñdV§Ì AmIyZ XmIdbm OmVmo. Jmd ZH$memVrb gd© ZH$meo EH$mM "JQ>~Hw $' nwñVH$mV
AgVmV.
eoOmar gìh} Z§~a 15 Mm JQ>~wH$mVrb ñdV§Ì ZH$mem XmIdbm Amho. ZH$memda CÎma {Xem XmI{dUmam ~mU
Amho. åhUOo ~mUmMo Q>moH$ CÎma {Xeog Amho. gìh} Z§~a 15 À`m CÎma {Xeobm bJV añVm Amho. X{jUog gìh} Z§~a
16 Amho. nyd}g Ym_Ur JmdmMr erd hÔ Amho. Va n{ü_og gìh} Z§~a 14 d gìh} Z§~a 17 hr O_rZ Amho.
JQ>~wH$mVrb ZH$memda EH$m B§Mmg EH$ gmIir Ago nar_mU _moO_mn XmIdbo Amho. nydu 1 gmIir 33 \y$Q>
bm§~ hmoVr AmVm EH$ gmIir 10 _rQ>a bm§~ AgVo. O_rZ _moOVmZm gmIirMm Cn`moJ hmoVmo. ZH$memMo {ÌH$moU
Mm¡H$moZ Ago ^mJ nmSy>Z ^y{_Vr_Yrb gwÌm§Mm Cn`moJ H$ê$Z JQ>~wH$m_Yo XmIdboë`m O{_ZrMo A§XmOo joÌ\$i
g_OyZ KoVm `oB©b.
^yYmaH$m§_Ü`o {hñgo nmS>VmZm O{_ZrMo dmQ>n {d^mOZ H$aVmZm JQ>~wH$mVrb ZH$memMm Cn`moJ hmoVmo. eoOmar
^yYmaH$mer hÔrdê$Z dmX Agob Va _moOUrImVo `m ZH$memMm Cn`moJ H$aVo. _w»` añË`mH$S>o OmÊ`mgmR>r Xwgè`mÀ`m
_mbH$sMm O{_ZrÀ`m hÔrdê$Z añVm _mJVmZm JmdZH$mem, JQ>~wH$mVrb ZH$mem `m§Mm Cn`moJ H$aVm `oVmo. Ooìhm
JmdmV VwH$S>o~§Xr VwH$S>o OmoS> EH${ÌH$aU `moOZm am~dbr OmVo. Voìhm _yi JQ>~wH$mVrb ZH$memV \$ŠV H$mhr
O{_Zr~m~V ~Xb hmoD$ eHo$b AÝ`Wm Zmhr. Á`m O{_Zr~m~V EH${ÌH$aU `moOZoÀ`m A§_b~OmdUrMo doir EImXr
O_rZ OmoS>br OmVo qH$dm EImXr O_rZ {d^m{OV hmoVo. Voìhm H$mhr O{_ZrÀ`m _yi joÌ\$imV ~Xb hmoVmo.
CÎma
bmJy añVm _m¡Oo : H$ZoS>r
Vm. : H$UH$dbr
{O. : qgYwXwJ©
g.Z§. 15 Mr ZŠH$b
H$m_mnwaVr {Xbr.

bmJy Z§. 14

ghr
bmJy Z§. 17 {eŠH$m
CnA{YjH$
bmJy Z§. 16
^y{_ A{^boI
Iar ZŠH$b

12 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
_m¡Oo : H$ZoS>r
Vm. : H$UH$dbr
{O. : qgYwXwJ©

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 13
Jmd Z_wZm EH$
O{_ZtMr Zm|X dhr
(AmH$ma~§X - O_m~§Xr {_ñb - eoVdma nÌH$)
Jmd - H$ZoS>r Vm. H$UH$dbr {O. qgYwXwJ©
hoŠQ>ar à_mU Xa é. - n¡.
H$moaS>dmhÿ - ho... Ama... A) O_m~§Xr gwê$ Ho$ë`mMo df© 1932-33
~mJm`V - ho Ama... ~) O_m~§XrMr _wXV g§në`mMo df© 1962-63 \o$a O_m~§Xr bmJy hmoB©n`ªV
^maV - ho Ama... H$) gd}jU JQ> - 1
daH$g - ho Ama... S>) hßË`mMm {XZm§H$ - 15 \o$~«ydmar
^y_mnZ YmaUm àH$ma EHy$U dOm bmJdS> {Zìdi H¥${fH$ gmd©O{ZH$ \o$a~Xbm§Mo \o$a~Xbm§Zm eoam
H«$_m§H$ qH$dm ^moJdQ>mXma joÌ ho {~ZAmH$mar qH$dm bmJdS> AmH$maUr _mJm©{YH$ma Vnerb _§Owar XoUmao
dJ© Ama AZwnbãY àH$ma `mo½` joÌ é. n¡go Am{U AmXoe
joÌ ho Ama ho Ama gw{dYmH$ma
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
ho. Ama ho. Ama ho. Ama é. n¡go
1 YmaUmàH$ma - 1 2-60 nmo.I. 0-03 2-57 5-14 añVm ZOrH$
2 YmaUmàH$ma - 2 1-80 nmo.I. 0-07 1-73 3-46 añVm ZOrH$
3 YmaUmàH$ma - 1 1-30 nmo.I. 0-25 1-05 2-10 añVm ZOrH$
4 YmaUmàH$ma - 1 1-45 nmo.I. 0-05 1-40 2-80 --
5 YmaUmàH$ma - 1 1-55 0-00 1-55 3-10 --
6 YmaUmàH$ma - 1 3-10 nmo.I. 0-05 3-05 6-10 --
7 YmaUmàH$ma - 1 2-75 nmo.I. 0-05 2-70 5-50 --
8 YmaUmàH$ma - 1 2-05 nmo.I. 0-10 1-95 4-10 añVm ZOrH$
9 YmaUmàH$ma - 1 1-18 nmo.I. 0-08 1-10 3-80 añVm ZOrH$
10 YmaUmàH$ma - 2 1-50 nmo.I. 0-15 1-35 2-70 añVm ZOrH$
11 YmaUmàH$ma - 2 1-60 nmo.I. 0-10 1-50 3-00 añVm ZOrH$
12 YmaUmàH$ma - 1 2-50 nmo.I. 0-40 2-10 4-20 JmdR>mU bJV
13 YmaUmàH$ma - 1 2-60 nmo.I. 0-18 2-42 4-96 --
14 YmaUmàH$ma - 1 2-80 nmo.I. 0-02 2-78 5-56 --
15 YmaUmàH$ma - 1 3-15 nmo.I. 0-05 3-10 6-20 --
16 YmaUmàH$ma - 1 1-95 nmo.I. 0-00 1-95 3-90 --
17 YmaUmàH$ma - 1 1-65 nmo.I. 0-03 1-62 3-24 --
18 YmaUmàH$ma - 1 1-68 nmo.I. 0-08 1-60 3-20 --
19 gaH$mar 2-30 nmo.I. 2-20 0-10 0-20 gmd©O{ZH$
20 gaH$mar 2-40 nmo.I. 0-10 2-30 4-60 dZImVo
21 gaH$mar 60-40 nmo.I. 5-40 55=00 110=00 dZImVo
22 YmaUmàH$ma - 2 2-15 nmo.I. 0-05 2-10 4-20 --
23 YmaUmàH$ma - 1 1-20 nmo.I. 0-05 1-15 2-30 --
24 YmaUmàH$ma - 1 1-30 0-00 1-30 2-60 --
25 YmaUmàH$ma - 1 1-80 nmo.I. 0-04 1-76 2-80 --
26 YmaUmàH$ma - 1 3-10 nmo.I. 0-10 3-00 6-00 --
27 YmaUmàH$ma - 1 1-60 nmo.I. 0-01 1-59 3-18 --
28 YmaUmàH$ma - 1 2-10 nmo.I. 0-10 2-00 4-00 --
29 YmaUmàH$ma - 1 2-30 nmo.I. 2-30 4-60 --
30 YmaUmàH$ma - 1 1-45 nmo.I. 0-05 2-40 4-80 --
31 YmaUmàH$ma - 1 1-45 nmo.I. 0-05 2-40 4-80 --
32 YmaUmàH$ma - 1 1-45 nmo.I. 0-05 2-40 4-80 --
H$ZoS>r JmdmMm ZH$mem g_moa R>odyZ Jmd Z_wZm EH$ _Yrb aH$mZo, àË`oH$ ñV§^ H$m°b_ _Yo {Xbobr _m{hVr VnmgyZ nhmVm `oB©b. Jmd ZH$mem_Yo
O{_ZrMo ñWmZ g_Oob. JQ> ~wH$mVrb ZH$memV g^modVmbMo gìh} Z§~a g_OVrb. Jmd Z_wZm EH$ _Yrb 10 H$m°b__Yo YmaUmàH$maU, joÌ, nmoQ>Iam~m,
AmH$ma, gw{dYm BË`mXr _m{hVr {_iob.

14 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
Jmd Z_wZm EH$

AmH$ma~§X - O_m~§Xr {_ñb - eoVdma nÌH$


Jmd ZH$mem d JQ> ~wH$mVrb àË`oH$ O{_ZrMm ñdV§Ì ZH$mem V`ma H$aVmZm àË`oH$ O_rZ {df`r Or _m{hVr
{_imbr Ë`mMm Cn`moJ H$ê$Z Jmd Z_wZm EH$ V`ma H$aÊ`mV Ambm. Jmd Z_wZm EH$Mo {ZarjU H$ê$Z Amnë`m O_rZ
{df`H$ _m{hVr_Yo A{YH$ ^a nS>Vo. Jmd Z_wZm EH$Mo XmoZ R>iH$ ^mJ AmhoV. EH$ ^mJmV JmdmVrb O{_ZrMm Jmofdmam
g_OVmo. Jmd Z_wZm EH$Mm Jmofdmam H$gm AgVmo ho AmnU nwT>o nmhUma AmhmoV. Jmd Z_wZm EH$Mm Xwgam ^mJ eoVdma
nÌH$mVrb Xhm aH$mÝ`mV - ñV§^m§_Yo àË`oH$ O{_ZrMr _m{hVr A{YH$ AMyH$nUo g_OVo. åhUyZ _m¡Oo H$ZoS>r Vm.
H$UH$dbr {O. qgYwXwJ© Mm Jmd ZH$mem Am{U Jmd Z_wZm EH$ eoVdma nÌH$ `m§Mo VwbZmË_H$ {ZarjU H$am.

eoVdma nÌH$mÀ`m gwadmVrbmM O_m~§XrMo df© {Xbobo Amho. H$ZoS>r JmdmgmR>r O_m~§XrMo df© gZ 1932-33 {Xbo
Amho. O_m~§XrMr _wXV Vrg dfmªZr åhUOo gZ 1962-63 _Yo g§nVo Ago XmIdbo Amho. àË`jmV _hmamï´>mV n{hë`m
O_m~§XrZ§Va O_m~§Xr Pmbobr Zmhr. \o$aO_m~§Xr hmoBb
© n`ªV JmdZ_wZm EH$ _Yo XmIdbobr AmH$maUr åhUOo eoVgmam, H$a
~XbUma Zmhr. JmdÀ`m àË`oH$ O{_ZrÀ`m àVrà_mUo _JXyamà_mUo nrH$nÕVr d CËnÞmà_mUo n{hë`m O_m~§XrMo doir H$a
AmH$maUr {Z{üV H$aÊ`mV Ambr hmoVr.

Jmd Z_wZm EH$ _Yo Xhm ñV§^ AmhoV. (1) ^y_mnZ H«$_m§H$ gìh} Z§~a (2) YmaUm àH$ma (3) O{_ZrMo EHy$U joÌ
(4) nmoQ>Iam~ qH$dm {~Z AmH$mar joÌ (5) bmJdS> `mo½` joÌ (6) H¥${fH$ AmH$maUr, gmam-H$a (7) gmd©O{ZH$
_mJm©{YH$ma (8) \o$a~Xbm§Mo Vnerb (9) \o$a ~Xbm§Zm _§Owar XoUmao AmXoe (10) eoam

_yi ^y_mnZ H«$_m§H$ gìh} Z§~aMm {hñgm nS>bm Va Vmo ñV§^ 1 Z§Va Zdm ñV§^ V`ma H$ê$Z Ë`mV {bhrbm OmVmo.
O{_ZrÀ`m YmaUm àH$mamV qH$dm ^moJdQ>mXma dJ© `m_Yo ~Xb Pmbm Va `m ~Xbmbm _§Oay r XoUmam AmXoe àmá Pmë`mZ§Va
YmaUm àH$ma qH$dm ^moJdQ>mXma dJ© `m ñV§^m_Yo ~Xb hmoB©b. ^moJdQ>mXma dJ©-YmaUm àH$ma åhUOo H$m` ho AmnU nwT>o
nhmUma AmhmoV. ñV§^ EH$ Vo ñV§^ ghm _Yrb _m{hVr Amnë`mbm n[aM`mÀ`m Agboë`m gmV~mam CVmè`mdarb ñV§^m§_Yo
`mo½` {R>H$mUr {b{hbobr AmT>iVo. gmd©O{ZH$ _mJm©{YH$ma d gw{dYmH$ma ñV§^ gmV d AmR> _Yo {b{hbr OmVo. Va
\o$a~Xbm§Zm _§Owar XoUmao AmXoe Am{U eoam ho ñV§^ ZD$ d ñV§^ Xhm _Yo {bhrbo OmVmV.

n{hbr O_m~§Xr H$aVmZm O{_ZrÀ`m H$ã~oXmamMo, YmaH$mMo, d{hdmQ>XmamMo, _mbH$mMo Zmd H$mhr {R>H$mUr gyS>
nÌH$mV, Va H$mhr {R>H$mUr H$S>B© nÌH$mV H$mbm§VamZo gmV~mam CVmè`mda {b{hbo Jobo. H$S>B© nÌH$, gyS>nÌH$ Vo
gmV~mam CVmam Agm O_rZ YmaH$mMo Zmd {bhrÊ`mMr nÕV H«$_mZo {dH${gV hmoV Jobr.

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 15
Jmd Z_wZm EH$Mm Jmofdmam
Jmd................................... Vm. ............................ {O. ...........................

joÌ AmH$maUr joÌ AmH$maUr


hoŠQ>a Ama én`o n¡go hoŠQ>a Ama én`o n¡go
(A) bmJdS>rH$arVm O_rZ O_rZ
(EH$) AmH$mar (EH$) bmJdS> A`mo½`
(A) ^moJdQ>çmMr ({~ZXw_mbm) (A) nmoQ> Iam~m
(EH$) ^moJdQ>mXma dJ© EH$ (~) ZÚm d Zmbo
(XmoZ)^moJdQ>mXma dJ© XmoZ EHy$U ~ (EH$)
(~) {~Z^moJdQ>çmMr
(H$) {deof H$amamÝd`o _hgyb _m\$ (XmoZ) gmd© O {ZH$ qH$dm {deo f
qH$dm AmH$mar O_rZ dmnamgmR>r Zo_yZ {Xbobr.
(S>) Xw_mbm (A) dZ
(~) Hw$aU
EHy$U (A) (EH$) (H$) {Zew:ëH$Jm`amZ
(XmoZ) {~Z AmH$mar (S>) JmdR>mU
(A) {~Z^moJdQ>çmMr (B©) Vbmd
(~) {deof dmnamgmR>r Zo_Zy {Xbobr (\$) _gUdmQ>
EHy$U A (XmoZ) (J) aoëdo
(h) añVo, nmÊ`mMo nmQ> BË`mXr
(VrZ) ^y_mnZ H«$_m§H$mn¡H$s AH¥${fH$ H$arVm Zo _ y Z {Xbo b r
dmnamgmR>r (dmnam_Ü`o~Xb nmoQ>Iam~m
Ho$ë`mZ§Va) nQ²Q>çmZo {Xbobr (Am`) aoëdo d _mJ©
qH$dm àXmZ Ho$bobr O_rZ (O) Zi_mJ©, H$mbdm, Ma BË`mXr
Xw_mbm O_rZ gh (Ho$) H$Q>H$ (H°$ÝQ>moÝ_|Q>)
(A) VrZ EHy$U (b) emim
(_) Y_©emim
JmdmMr EHy$U ~oarO {XZm§H$
(~) bmJdS>rgmR>r AZw n bãY

Vnmgbobo
{XZm§H$ {XZm§H$

ghr ghr ghr


VbmR>r O_m~§Xr {b{nH$ VhgrbXma
H$UH$dbr H$UH$dbr

16 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
Jmd Z_wZm EH$Mm Jmofdmam n[aM`

H$moUË`mhr JmdmÀ`m hÔrV AZoH$ àH$maMr O_rZ AgVo. `m AmYr XmIdboë`m Jmd Z_wZm EH$À`m
Jmofdmè`mMo {ZarjU H$am. AmH$mar, {~Z ^moJdQ>çmÀ`m `m gaH$marO{_ZrMo JmdmVrb EHy$U joÌ d
AmH$maUr, gaH$mar H$a. ^moJdQ>mXma dJ© EH$ åhUOo Á`m O{_ZrÀ`m hñVm§VaUmg emgZmMr nyd© nadmZJr
KoÊ`mMr JaO ZgVo, Aem JmdmÀ`m hÔrVrb gd© O{_ZtMo EHy$U joÌ dAmH$maUr gaH$mar H$a.
^moJdQ>mXma dJ© XmoZ åhUOo Á`m O{_ZrÀ`m hñVm§VaUmg emgZmÀ`m nyd© nadmZJr JaO AgVo. {deof
dmnamgmR>r Zo_yZ {Xboë`m, Xw_mbm. Aem JmdmÀ`m hÔrVrb gd© O{_ZrMo EHy$U joÌ d H$a. Ë`mMà_mUo
dZ, Hw$aU, {Zew:ëH$Jm`amZ, Vbmd, JmdR>mU, _gUdQ> `m O{_ZrMo EHy$U joÌ d H$a. JmdmV `oUmao d
JmdmVyZ OmUmao aoëdo _mJ©, nmÊ`mMo nmQ>, añVo, H$mbdo, Ma, emim, Y_©emim Aem gd© O{_ZrMo EHy$U
joÌ d H$a JmdmÀ`m hÔrVrb bmJdS>rgmR>r A`mo½`, nmoQ>Iam~ Aem O{_ZtMo EHy$U joÌ d H$a. `m AmYr
AmnUmg XmIdbobm H$ZoS>r JmdmMm Jmd ZH$mem Am{U Ë`m g§~§YrV Jmd Z_wZm EH$ `m XmoÝhrMo ZrQ>
{ZarjU H$am. Amnë`mbm AmT>iob, g_Oob H$s H$ZoS>r JmdmÀ`m hÔrVrb àË`oH$ ^y_mnZ H«$_m§H$m à_mUo
àË`oH$ O{_ZrMr ñdV§Ì _m{hVr {Xbr Amho. Ë`m_Yrb YmaUm àH$ma EH$, YmaUm àH$ma XmoZ, dZImVo,
bmJdS>r `mo½` O_rZ, nmoQ>Iam~, eoVrg A`mo½` O_rZ, JmdR>mU, XodamB©, _gUdQ>m Aem O{_ZrMo EHy$U
joÌ d gaH$mar H$a, H$ZoS>r JmdmÀ`m Jmd Z_yZm EH$Mm Jmofdmam {b{hVmZm g§H$brV H$ê$Z {b{hVm `oB©b.

Jmd Z_wZm EH$Mm Jmofdmam `mMo {ZarjU H$aVmZm Amnë`m bjmV `oB©b H$s JmdmÀ`m hÔrV AZoH$
àH$maMr O_rZ AgVo. gd© O_rZ ImgJr _mbH$sMr AgVoM Ago Zmhr. emgZmÀ`m _mbH$s h¸$mÀ`m
O{_ZrMo AZoH$ àH$ma AmhoV d Ë`m§Mm {d{dY H$maUmgmR>r dmna Ho$bm OmVmo.

JmdmVrb ImOJr _mbH$sÀ`m d gaH$mar _mbH$sÀ`m h¸$m§_Ü`o, dmna - Cn`moJm_Ü`o Ogm ~Xb
hmoVmo Vgm Ë`mMr Zm|X Jmd Z_wZm EH$ _Ü`o Am{U joÌ\$im_Ü`o Pmboë`m EHy$U ~XbmMr Zm|X Jmd Z_wZm
EH$Mm Jmofdmam `m_Ü`o {bhrbr OmVo.

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 17
18 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo

^y_mnZ H«$_m§H$

1
{hñgm H«$_m§H$

2
H$moUË`m nmoQ> AJa \$miUr

3
H«$_m§H$mn¡H$s Pmbm

gÜ`m Mmby Agë`mà_mUo


H$_rOmñV nÌH$ - Jmd
O{_ZrMm àH$ma

4
EHy$U joÌ

5
Iam~ dJ© 1 d 2

6
{Zìdi bmJdS>rImbrb

7
O_rZ hoŠQ>a
AmH$ma
8
^y_mnZ H«$_m§H$
1

{hñgm H«$_m§H$
2

H$moUË`m nmoQ> AJa \$miUr


3

H«$_m§H$mn¡H$s Pmbm

Z_wZm (~)
VmbwH$m
O{_ZrMm àH$ma
4

EHy$U joÌ
5

Iam~ dJ© 1 d 2
6

{Zìdi bmJdS>rImbrb
7

XwéñVr H$aÊ`mV Amë`mZ§Va

O_rZ hoŠQ>a
Xa
8

H$ƒm AmH$ma
9 10 11 12 13 14

nŠH$m AmH$ma
{Oëhm
{ÛVr` O_m nŠŠ`m
jUmà_mUo Vnerb
~§Xr nwZar AmH$mamMm

H$ƒm AmH$ma
nŠH$m AmH$ma
O{_ZrMm AmH$ma
nmÊ`mMm AmH$ma

eoam
15
H$_r OmñV nÌH$mMm n[aM`

Jmdr R>odÊ`mV Amboë`m Jmd Z_wZm EH$_Ü`o dma§dma ~Xb hmoV AgVmV. H¥$fr O{_ZrMm eoV
O{_ZrMm dmna AH¥$frH$ à`moOZmgmR>r, H$m_mgmR>r hmoD$ bmJVmo. eoVO_rZ {d{dY àH$ënm§gmR>r g§nmXZ
Ho$br OmVo. ^y_mnZ H«$_m§H$mMo Cn{d^mJ, {hñgo nmoQ> {hñgo V`ma hmoVmV. ^moJdQ>mXma dJ© ~XbVmo. Agm
Jmdr Pmbobm H$moUVmhr ~Xb g§~§{YV VbmR>r, _§S>bm{YH$mar AÝ` H$_©Mmè`m§Zr {Oëhm {ZarjH$ ^y_r
A{^boI `m§Zm H$i{dUo Ano{jV AgVo. Jmdr Pmboë`m O{_ZrÀ`m \o$a~Xbm§~m~V Ë`m§Zr ñdV:H$S>rb
A{^boI Xwê$ñV H$ê$Z EH$ Jmofdmam Am{U aoIm{MÌ ZH$mem OmoSy>Z H$_r OmñV nÌH$ ZmdmMo ^y_mnZ
XwéñVr{ddaU nÌ {bhm`Mo AgVo. H$_r OmñV nÌH$ _moOUr ImË`mH$Sy>Z {Oëhm{YH$mè`m§_m\©$V VbmR>r
`m§MoH$S>o Jmdr nmR>dmdo. Vo H$_r OmñV nÌH$ àmá Pmë`mZ§Va Jmd Z_wZm EH$ _§S>i {ZarjH$m§Zr XwéñV
H$am`Mm AgVmo. `m \o$a~Xbm§Mr Zm|X Jmd Z_wZm EH$À`m ñV§^ ZD$ d Xhm _Ü`o R>odm`Mr AgVo. åhUOoM
Jmd Z_wZm EH$ _Yrb H$moUVmhr ~Xb H$_r OmñV nÌH$ Jmdr àmá Pmë`mZ§Va H$aVm `oVmo. H$maU _moOUr
ImË`mH$S>rb A{^boI Am{U Jmdr R>odbobo A{^boI {_iVo OwiVo R>odUo AË`mdí`H$ AgVo. ho \o$a~Xb
gmYmaUV: nwT>rb H$maUmZo hmoD$ eH$VmV.
(EH$) A{^boImV Pmboë`m {b{nH$s` MwH$m§Mr XwéñVr H$b_ ‘.O.‘. A 1966 Mo H$c‘ 155
(XmoZ) {~Z AmH$mar {~Z^moJdQ>çmÀ`m O{_ZrMo àXmZ.
(VrZ) AmH$mar qH$dm {~ZAmH$mar {~Z^moJdQ>çmÀ`m O{_ZrMo A{^hñVm§H$Z,
(Mma) AH¥${fH$ nadmZJr XoUo
(nmM) AÝ` AZ{YH¥$V dmna {Z`_mZwHy$b H$aUo,
(ghm) _iB© O_rZ V`ma Pmbr Va
(gmV) nmÊ`mZr O_rZ dmhÿZ, YwnyZ Jobobr O_rZ.
(AmR>) YmaUm àH$mamV ~Xb hmoUo
(ZD$) àH$ënm§gmR>r O_rZ g§nmXZ hmoUo. Jmd Z_wZm EH$ d Jmd Z_wZm EH$Mm Jmofdmam `mVrb ~Xb
H$_r OmñV nÌH$m_m\©$V Ho$bm OmVmo.
_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 19
Jmd Z_wZm EH$ - A
dZO{_ZrMr Zm|Xdhr
Jmd : h_Xm~mO VmbwH$m : gmVmam {Oëhm : gmVmam

^y_mnZ H«$. dZmImbrb joÌ dZ O_m~§Xr eoam


Agë`mg dZ H«$. J«m_ dZ qH$dm g§a{jV dZ amIrd dZ A{YH$mè`mZo
Agë`mg _hgyb A{Y{Z`_mÝd`o
{d^mJmÀ`m A{^{b{IV Ho$bobo
à^mam Imbrb A{YH$ma
dZ (dZ
A{Y{Z`_m Ýd`o
Agbo Var)

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7)

ho. Ama ho. Ama ho. Ama

90 11 = 80 ....

ghr
Vnmgbo dZ O_m~§Xr A{YH$mar ghr
{b{nH$ h_Xm~mO Vh{gbXma gmVmam VbmR>r h_Xm~mX

Á`m Jmdm_Ü`o nmMnojm A{YH$ ^y_mnZ H«$_m§H$ dZ åhUyZ A{Ygy{MV H$aÊ`mV Ambo AmhoV AemM JmdmV hm Z_wZm
R>do bm Amho. Á`m _Ü`o \$ŠV nmM qH$dm Ë`mnojm H$_r ^y_mnZ H«$_m§H$ AmhoV Aem JmdmV Amdí`H$ Vmo gd© Vnerb Jmd
Z_wZm EH$ _Ü`o {Xbm OmVmo d gmd©O{ZH$ _mJm©{YH$ma d gw{dYmH$ma `m§Mr Zm|X ñV§^ AmR>_Ü`o Ho$br OmVo. g§a{jV d amIrd
dZm§Mo hŠH$ H|$ÐemgZmH$S>o AmhoV. Va J«m_dZ qH$dm _hgyb {d^mJmÀ`m à^mamImbrb dZm§Mr Zm|X Jmd Z_wZm EH$ A
_Yo Ho$bobr AgVo. ImgJr dZ{dYo`H$ 1975 AÝd`o amÁ`emgZmZo g§nm{XV Ho$bobr O_rZ Jmd Z_wZm EH$ A _Yo Ho$br
OmVo H$m ho g_Obo Zmhr. nU emgZmÀ¶m n[anÌH$mà‘mUo ImgJr dZ{dYo¶H$ 1975 AÝd¶o emgZmZo g§nm{XV H$aʶmMo
R>a{dco Amho Aem O{‘ZrMr Zm|X Jmd Z‘wZm 1-H$ ‘ܶo Ho$cr OmUma Amho.
20 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
Jmd Z_wZm EH$ - ~
{~Z^moJdQ>çmÀ`m (gaH$mar) O{_ZrMr Zm|Xdhr
Jmd VmbwH$m {Oëhm

^y_mnZ H«$_m§H$ AmH$maUr {~ZAmH$mar gmd©O{ZH$ eoam


joÌ AmH$maUr joÌ _mJm©{YH$ma Am{U gw{dYm{YH$ma

(1) (2-A) (2-~) (3) (4) (5)

ho. - Ama é. - n¡. ho. - Ama

{XZm§H$ : ghr ghr ghr

VbmR>r O_m~§Xr {b{nH$ Vh{gbXma

gd© gmYmaU Jmdr Agbobr AmH$mar Am{U {~ZAmH$mar nS>O{_Zr {~Z^moJdQ>çmÀ`m AgVmV. Aer O_rZ
emgZmbm {dëhodmQ>rgmR>r CnbãY AgVo. åhUOo ^y_rhrZ AÝ` Xw~©b KQ>H$, gm_m{OH$ g§ñWm `m§Zm Aer O_rZ emgZ
XoD$ eH$Vo. Á`m JmdmV Aem O{_ZrMo Xhm qH$dm Xhmnojm A{YH$ ^y_mnZ H«$_m§H$ AmhoV Aem Jmdm§_Ü`oM hr Zm|Xdhr
R>odbr OmVo. ^y_rhrZ dm Aën^yYmaH$ Hw$Qw>§~mZm H$gÊ`mgmR>r qH$dm JmdmVrb J¥hhrZm§Zm Ka ~m§YUrgmR>r Aer O_rZ
{_imdr åhUyZ Ë`m§Zm hr O_rZ _§Oya H$aÊ`mMr ’$º$ {e\$mag J«m_n§Mm`V H$ê$ eH$Vo.
_hmamï´>mVrb AZoH$ Jmdm§_Ü`o gaH$mar {~Z ^mJdQ>çmÀ`m O{_Zrda KamgmR>r qH$dm eoVrgmR>r Xþ~©b KQ>H$m§Zr
A{VH«$_U Ho$br AmhoV. Aer A{VH«$_Uo {Z`_mZwH$y b H$aÊ`mgmR>r _hmamï´> emgZmZo AZoH$ AÜ`mXoe g§_V Ho$bo AmhoV.
nU ¶m AܶmXoem§Mr AÚmn A§‘c~OmdUr Pmcocr Zmhr.
Xþ~©b KQ>H$m§Mr A{VH«$_Uo {Z`_mZwHy$b H$aÊ`mgmR>r J«m_n§Mm`V {e\$mag H$ê$ eHo$b. VgoM JmdZH$mem d
JmdZ_wZm EH$-~ Mm {ZarjU H$ê$Z Jmd {hVmÀ`m AZoH$ `moOZmgmR>r Jmd Z_wZm EH$-~ _Yrb O_rZ Cn`moJmV AmUVm
`oB©b.
_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 21
Jmd Z_wZm EH$ - H$ (OwZm)
^moJdQ>Xma dJ© XmoZ åhUyZ _§Oya Ho$boë`m O{_Zr Am{U J«m_n§Mm`VrH$S>o {ZhrV Ho$boë`m O{_Zr `m§Mr Zm|Xdhr
(Jmd h_Xm~mX, VmbwH$m gmVmam, {Oëhm gmVmam)
^y_mnZ joÌ Am ^moJdQ>mXmamMo Zmd gaH$mar J«m_n§Mm`VrH$S>o eoam d
H«$. H$m O_rZ/ gaH$mar _mb_Îmm eVvMm ^§J
a _mb_Îmm {ZhrV H$aÊ`mÀ`m Pmbm
Ur {OÀ`mH$S>o g§~§YmVrb Agë`mg
{ZhrV àXmZmÀ`m/ Ë`m g§~§Yr
Ho$bobr Amho nQ²Q>çmÀ`m g§{já Ho$bobr
Ë`m J«m_n§Mm`VrMo AQ>r/eVu H$m`©dmhr
Zmd
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7)
ho.-Am. é. n¡. ZdrZ Am{U
A{d^mÁ` eVuda
52 A 1-65 5-31 X§S>M§X _wbmUr .. '' ..
75 A 1-14 1-50 gImam_ nw§S>brH$ gmiw§Io .. '' ..
120 1-59 4-56 _méVr am_m Jm`H$dmS> .. '' ..
140 1-16 1-31 VmË`m ~mny Jm`H$dmS> .. '' ..
141 1-14 1-19 gXm{ed ~mny Jm`H$dmS> .. '' ..
142 1-21 1-75 gmYy ~mny Jm`H$dmS> .. '' ..
143 1-28 2-25 XJSy> XeaW H$mH$S>o .. '' ..
163 1- 33 3-12 gmVmam {S>pñQ´>ŠQ> ~±H$ .. '' ..
164 1-03 1-37 grVmam_ VwH$mam_ T>mUo dJ¡ao .. '' ..
Am{U AemM àH$mao eodQ>À`m .. '' ..
^y_mnZ H«$_m§H$mn`ªV
EHy$U 11. 53 76 44

{XZm§H$ ... ghr... O_m~§Xr {b{nH$ {XZm§H$


VbmR>r h_Xm~mX gmVmam Vh{gbXma gmVmam

Q>rn : ZdrZ YmaUmàH$maU AZÝ` g§H«$må` qH$dm A{d^mÁ` qH$dm XmoÝhrhr àH$maMm Agob. g§~§{YV eVu ñV§^ 6 _Ü`o Xe©dmì`m
Am{U eVuMm ^§J BË`mXrgmR>r gwê$ Ho$boë`m H$m`©dmhr g§~§YrÀ`m {Q>nm ñV§^ 7 _Ü`o Úmì`mV.

22 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
^moJdQ>mXma dJ© 2, YmaUm nÕVr dJ© 2, YmaUmàH$ma dJ© 2 åhUyZ _hmamï´> emgZmZo Kmo{fV d
g_m{dï> Ho$boë`m O{_ZrMr hr Zm|Xdhr Amho. VgoM XoI^mbrgmR>r J«m_n§Mm`VH$S>o {ZhrV Ho$boë`m
O{_ZrMr hr Zm|Xdhr Amho. `m dhrV nwT>rb àH$maÀ`m O{_ZtMr Zm|X Ho$br OmVo. (1) {gbtJ
H$m`ÚmZwgma àW_ emgZmH$S>o dJ© H$ê$Z Z§Va ^y_rhrZ d AÝ` KQ>H$m§Zm dmQ>n Ho$bobr O_rZ (2) BZm_
dm dVZ Imbgm Pmë`mZ§Va _yi dhrdmQ>Xmam§Zm dm Ë`m§À`m dmagm§Zm ZdrZ qH$dm OwZr eVuda {Xbobr
O_rZ (3) Hw$i H$m`ÚmVrb VaVwXr Zwgma Hw$imZo _mbH$mH$Sy>Z Hw$iH$m`Xm H$b_ 32 J AÝd`o {dH$V
KoVbobr O_rZ (4) H$m`_ H$gÊ`mgmR>r ^y_rhrZ d AÝ` KQ>H$m§Zm emgZmZo eVu AQ>tda {Xbobr
O_rZ (5) nwZd©gZ H$m`Úmà_mUo YaU dm àH$ën J«ñVm§H$S>o hñVm§VarV Ho$bobr ImgJr d gaH$mar
O_rZ. Aem O{_ZrÀ`m IaoXrMr nadmZJr {_imë`mZ§Va gaH$maH$S>o ZOamUm a¸$_ ^amdr bmJVo.

Oa AmnU EImÚm JmdmV eoVO_rZ IaoXr H$aV Agmb Va Ë`m JmdMm Jmd Z_wZm EH$ - H$ nhm.
Á`m O{_ZrMm g_mdoe Jmd Z_wZm EH$ - H$ _Yo H$aÊ`mV Ambm Amho. Aer O_rZ {Oëhm{YH$mar
qH$dm AÝ` gj_ _hgybr A{YH$mè`mÀ`m nyd© nadmZJr {edm` H$moUË`mhr àH$mao hñVm§VarV H$aVm `oV
Zmhr.emgZmÀ`m nyd© nadmZJr{edm` AmnU hñVm§VaU dm ì`dhma Ho$bm Va Am{W©H$ hmZr _ZñVmn
gmogmdm bmJob. J«m_n§Mm`VrH$S>o {ZhrV Ho$boë`m O{_ZrMo hñVm§VaU \$ŠV amÁ` emgZmÀ`m
AmXo e mZo hmo V o .

_hmamï´>mV BZm_-dVZ `m YmaUmàH$mamV {d{dY BZm_o d dVZo AmhoV. `m_Yrb "_hma dVZ' `m
àH$mamVrb O{_ZrMo hñVm§VaU H$aVmZm - IaoXr KoVmZm {deof H$miOr ¿`mdr bmJVo.

bmoH$amÁ` OmZodmar 2013 à_mUo


Á`m O{_Zr Hy$i H$m`ÚmVrb VaVwXrZwgma Hw$i h¸$ _mÝ` hmoD$Z Hw$im§Zr IaoXr Ho$boë`m AmhoV,
Aem O{_ZrÀ`m IaoXrÀ`m {XZm§H$mnmgyZ 10 df} nyU© Pmboë`m O{_ZrMr IaoXr-{dH«$s H$aVmZm {Oëhm{YH$mar
`m§À`m nyd© nadmZJrMr AmVm Amdí`H$Vm amhUma Zmhr. `m {dH«$s ì`dhmamnmoQ>r emgZmg O_m H$amd`mMr
Amdí`H$ Vr ZOamÊ`mMr a¸$_ (eoVgmè`mÀ`m 40 nQ>) IaoXrXmamZo IaoXrÀ`m nydu emgZ O_m H$aUo
Amdí`H$ amhrb. nU Aer O_rZ IaoXr H$aÊ`mnydu IaoXrMr g§nyU© à{H«$`m g_OmdyZ ¿`mdr. ‘hmamï´>
emgZmÀ¶m ZdrZ YmoaUmà‘mUo Jmd Z‘wZm EH$-H$ gwYm[aV Ho$cm Amho. Zdm gwYm[aV JmdZ‘wZm EH$-H$
H$gm Agoc ˶mMm Z‘wZm ¶mZ§Va XmIdcm Amho.
_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 23
‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc {Z¶‘nwpñVH$m,
I§S>-4 ‘Yrc Jmd Z‘wZm Z§. 1 (H$) ‘ܶo
gwYmaUm H$aUo~m~V

‘hmamï´> emgZ
‘hgyc d dZ {d^mJ
emgZ {ZU©¶ H«$‘m§H$ : cmoAmà-2009/à.H«$.238/c-6
‘§Ìmc¶, ‘w§~B© - 400 032
{XZm§H$ : 17 ‘mM© 2012
emgZ {ZU©¶
‘m. CncmoH$ Am¶wº$, ‘hmamï´> cmoH$ Am¶wº$ Am{U CncmoH$ Am¶wº$ A{Y{Z¶‘, 1971 Mo H$c‘ 12(1) Imcr
ñd{YH$mao Mm¡H$er A§VJ©V‘hgyc A{^coImVrc ÌwQ>r Xÿa H$aʶmH$[aVm ˶mMr AMyH$Vm d nm{dͶ amIʶmH$[aVm d
¶mg§X^m©V ‘moR>çm à‘mUmV hmoV Agcoë¶m Anrc, nwZ{d©cmoH$Z AO© d VH«$matMo à‘mU H$‘r H$aʶmH$[aVm gZ 2009
‘ܶo emgZmH$S>o {e’$maer Ho$ë¶m hmo˶m. gXa {e’$maetÀ¶m AZwf§JmZo emgZmg Ahdmc XoʶmH$[aVm {d^mJr¶ Am¶wº$,
H$moH$U ¶m§À¶m AܶjVoImcr g{‘Vr J{R>V H$aʶmV Amcr hmoVr. gXa g{‘VrMo emgZmg Ahdmc gmXa Ho$cm Amho.
gXa Ahdmcm‘ܶo ˶m§Zr {Z~ª{YV gÎmm àH$maÀ¶m O{‘ZtÀ¶m ‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc {Z¶‘nwpñVH$m I§S> 4 ‘Yrc gܶmMm
Jmd Z‘wZm Z§. 1 (H$) ‘ܶo AgUmè¶m ÌwQ>t‘wio Aem {Z~ª{YV gÎmm àH$maÀ¶m O{‘ZtMo AZ{YH¥$V hñVm§VaU eV©^J§ hmoD$Z
˶m‘wio dmX/VH«$mar {Z‘m©U hmoVmV. VgoM Aem ì¶dhmam§‘ܶo eV©^J§ hmoD$Z ˶m§Mo AWdm Aݶ à¶moOZmW© hñVm§VaUm‘wio
emgZmg àmá hmoUmè¶m ‘hgyc CËnÞmMo ‘moR>çm à‘mUmV ZwH$gmZ hmoV Agë¶mMo emgZmÀ¶m {ZXe©Zmg AmUyZ {Xco Amho.
2. {Z~mª{YV gÎmm àH$maÀ¶m O{‘ZrÀ¶m AZ{YH¥$V hñVm§VaUmg Amim KmcʶmÀ¶m AZwfJ§ mZo gXa g{‘VrZo gwM{dë¶mZwgma
‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc {Z¶‘nwpñVH$m I§S> 4 ‘ܶo Z‘yX Jmd Z‘wZm Z§. 1 (H$) Mo gwYm[aV àmê$n d {Z~ª{YV gÎmm
àH$maÀ¶m O{‘ZrMr dJ©dmar {d{hV Ho$cr AgyZ Vr gXaÀ¶m emgZ {ZU©¶mgmo~V OmoS>ʶmV Amcr Amho.
3. gXa g{‘VrZo gwM{dcoë¶m Cnm¶moOZm§Mm {dMma H$ê$Z Jmd Z‘wZm Z§. 1 (H$) AÚ¶mdV Ho$ë¶mZ§Va g§~§{YV
‘hgyc A{YH$mè¶m§Zm Zm|Xr KoVmZm H$amd¶mMr H$m¶©dmhr d ¿¶md¶mÀ¶m XjVm ¶m~m~V emgZ nwT>rcà‘mUo AmXoe
XoV Amho :
(A) gXa Jmd Z‘wZm Z§. 1 (H$) ‘Yrc gd© àH$maÀ¶m {Z~ª{YV gÎmm àH$mamÀ¶m O{‘ZrÀ¶m 7/12 À¶m BVa
h¸$ gXar "gj‘ àm{YH$mè¶m§À¶m nyd© nadmZJr{edm¶ hñVm§VaUmg ~§Xr' Agm {e¸$m ‘maʶmV ¶mdm

24 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
OoUHo $ê$Z Jmd Z‘wZm Z§. 1 (H$) ‘ܶo Z‘yX O{‘ZtÀ¶m AZ{YH¥$V hñVm§VaUmg Amim e³¶ hmoBc © . VWm{n
gmo~V OmoS>cëo ¶m nàÌm‘Yrc A.H«$. 10, 13 Am{U 12 ‘Yrc ‘hmamï´> eoVO‘rZ (O‘rZ YmaUoMr H$‘mc
‘¶m©Xm) A{Y{Z¶‘, 1961 AÝd¶o Mm¡H$ergmR>r àc§{~V Agcoë¶m O{‘ZrÀ¶m àH$mam~m~V ˶m O{‘ZrÀ¶m
hñVm§VaUm~m~V ~§Xr Amho AWdm H$go ¶m~m~V àW‘ ImÌr H$amdr. ‘hmamï´> nwZd©gZ A{Y{Z¶‘, 1999
A§VJ©V àXmZ Ho$coë¶m O{‘ZrÀ¶m BVa h¸$ gXar gXa O‘rZ àXmZ Ho$ë¶mÀ¶m {XZm§H$ Z‘yX H$ê$Z ""O‘rZ
àXmZ Ho$ë¶mÀ¶m {XZm§H$mnmgyZ 10 dfmªn¶ªV hñVm§VaUmg ~§Xr' Agm {e¸$m ‘maʶmV ¶mdm. VgoM ¶m~m~V
emgZmZo nwZd©gZ A{Y{Z¶‘m§VJ©V ^moJdQ>Xma dJ© 2 åhUyZ dmQ>n Pmcoë¶m O{‘ZrMo ^moJdQ>Xma dJ© 1 ‘ܶo
ê$nm§VaU H$aʶm~m~V H«$‘m§H$ AmanrE-2004/à.H«$. 91/a-1, {XZm§H$ 11.6.2004 amoOr {ZJ©{‘V
Ho$cocm emgZ {ZU©¶ VgoM H«$‘m§H$ AmanrE-2004/à.H«$.91/a-1, {XZm§H$ 24.12.2004 amoOrÀ¶m
n[anÌH$m‘ܶo {Xcoë¶m gyMZm§Zwgma H$m¶©dmhr H$aʶmV ¶mdr. ‘hmamï´> ImOJr dZo (g§nmXZ) A{Y{Z¶‘,
1975 AÝd¶o Mm¡H$ergmR>r àc§{~V Agcoë¶m O‘rZr~m~V Zm|Xr KoVmZm emgZ n[anÌH$ H«$‘m§H$ Eg-30/
2004/à.H«$.200/c-6, {XZm§H$ 14 Owc¡ 2005 AÝd¶o {Xcoë¶m gyMZm§Zgw ma H$m¶©dmhr H$aʶmV ¶mdr.
(~) darcà‘mUo Jmd Z‘wZm Z§.1 (H$) AÚ¶mdV H$ê$Z ˶mMr 1 àV Xþ涑 {Z~§YH$ ¶m§Zm CncãY H$ê$Z XoʶmV
¶mdr. VgoM hr ‘m{hVr ˶m§À¶mH$S>rc Amkmdcr‘ܶo ¶mo½¶ Vr gwYmaUm H$ê$Z database ‘ܶo Q>mH$ʶmV
¶mdr. O{‘ZrÀ¶m Zm|XUr ì¶dhmamÀ¶m doir g§~{§ YV ì¶dhma hm {Z~ª{YV gÎmm{YZ O{‘Zrer {ZJS>rV Amho
ho AmnmoAmn gy{MV H$aʶmMr gw{dYm Amkmdcr‘ܶo Agmdr OoUoH$ê$Z XñVZm|XUrÀ¶m doiogM Aem
AZ{YH¥$V hñVm§VaUmg Amim KmcUo e³¶ hmoB©c.
(H$) Jmd Z‘wZm Z§. 1 (H$) ‘ܶo Agcoë¶m {d{dY H$m¶ÚmImcr {Z~ª{YV gÎmm àH$maÀ¶m O{‘ZrMr ‘m{hVr
ì¶mnH$ à{gÕrÛmao OZVocm CncãY H$ê$Z XoʶmgmR>r {Oëhm/VmcwH$m VgoM emgZmÀ¶m g§Ho$VñWimda
Q>mH$ʶmV ¶mdr. VgoM Aem àH$maÀ¶m O{‘ZtÀ¶m IaoXr {dH«$sÀ¶m ì¶dhmam§Mr ‘m{hVr gd© OZVoÀ¶m
‘m{hVrgmR>r g§~§{YV {OëømÀ¶m/Vmcw³¶mÀ¶m VgoM Xþ涑 {Z~§YH$mÀ¶m do~gmB©Q>da Q>mH$ʶmV ¶mdr.
(S>) ‘hgyc d dZ {d^mJmZo 7/12 CVmam d BVa A{^coIm‘ܶo hmoUmao AZ{YH¥$V ’o$a~Xc amoIʶmgmR>rÀ¶m
Cnm¶¶moOZm H$aUo ¶mgmR>r H«$‘m§H$ cmoAmà-2007/à.H«$.221/c-6, {XZm§H$ 30 Owc¡ 2008 amoOr
emgZ {ZU©¶ {ZJ©{‘V Ho$cm AgyZ ˶m‘ܶo {Xcoë¶m VnmgUrgyMr‘ܶo hñVm§VarV hmoV Agcocr eoVO‘rZ
hr {Z~ª{YV gÎmm àH$maMr Amho. AWdm Zmhr d gXaMr O‘rZ {Z~ª{YV gÎmm àH$maMr Agë¶mg gXaÀ¶m
hñVm§VaUmg gj‘ àm{YH$mè¶mMr nadmZJr Amho qH$dm Zmhr ¶mg§X^m©Vrc VnmgUr Ho$ë¶mZ§VaM Zm|X ‘§Oay
H$aʶmMm {ZU©¶ Koʶm~m~VÀ¶m gyMZm§Mm A§V^m©d Ho$cocm Amho. ’o$a’$ma Zm|Xr H$aUmè¶m d à‘m{UV
H$aUmè¶m A{YH$mè¶m§Zr gXa VnmgUrgyMr‘ܶo {Xcoë¶m aH$mݶm‘ܶo g§nyU© ‘m{hVr ^ê$Z Zm|X ‘§Oya
H$aʶmnydu ¶mo½¶ Vr XjVm KoVë¶mg Aem àH$maÀ¶m hñVm§VaUmg Amim ~gy eHo$c. ˶m‘wio ¶m emgZ
{ZU©¶mMr A§‘c~OmdUr H$mQ>oH$moanUo H$aʶmV ¶mdr.
_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 25
(B) {Z~ª{YV gÎmm àH$maÀ¶m O{‘Zr~m~VÀ¶m ì¶dhmam‘wio {d{dY AQ>r/eVuMm ^§J Pmcm Amho H$m¶ ¶mMr
VnmgUr H$aʶmgmR>r VgoM Aem O{‘ZrMr ‘m{hVr g§H${cV H$aʶmgmR>r {deof A{^¶mZ am~dyZ d à˶j
ñWi nmhUr H$ê$Z Vnercdma gd}jUm‘YyZ Á¶m O{‘Zr~m~V {d{hV à¶moOZmì¶{V[aº$ Aݶ à¶moOZmW©
dmna Pmcm Amho VgoM Ad¡Y hñVm§VaU Pmco Amho AWdm AQ>r d eVuMm ^§J Pmcm Amho Aem gd©
àH$aUr H$mc~Õ H$m¶©H«$‘ AmIyZ àM{cV H$m¶Xoera VaVwXrZwgma ¶mo½¶ Vr H$m¶©dmhr H$aʶmgmR>r gj‘
àm{YH$mè¶mH$S>o AWdm Amdí¶H$Vm ^mgë¶mg emgZmH$S>o àñVmd gmXa H$aʶmV ¶mdm. Aem eV©^§J
AmT>iyZ Amcoë¶m àH$aUm§Mr gmo~VÀ¶m ànÌmVrc eoamH$moï>H$s Zm|X R>odʶmV ¶mdr.
(’$) gwYm[aV Jmd Z‘wZm Z§. 1 (H$) ApñVËdmV Amë¶mZ§Va ¶mnyduÀ¶m Jmd Z‘wZm Z§.1 (H$) ‘Yrc gd© Zm|Xr
ZdrZ Z‘wݶm‘ܶo KoʶmMr O~m~Xmar g§~§{YV VcmR>r/‘§S>i A{YH$mar/{ZarjH$ ¶m§Mr amhrc. ¶m~m~V
R>adyZ {Xcoë¶m H$m¶©nÕVrMm ^§J hmoV Amho AWdm Xþ^m©ì¶ hoVZy o Zm|Xr Z KoVë¶mMo AmT>iZy Amë¶mg g§~{§ YV
Vh{gcXma/Cn{d^mJr¶ A{YH$mar ¶m§Zr O~m~Xma AgUmè¶m VcmR>r/‘§S>i A{YH$mar ¶m§À¶m{déÕ {Z¶‘mZwgma
H$S>H$ H$madmB© H$amdr.
ànÌ
gwYm[aV Jmd Z‘wZm Z§~a 1 (H$)
Jmd - gOm - VmcwH$m - {Oëhm -
A. ^y‘mnZ ^moJdQ>- joÌ AmH$maUr O‘rZ O‘rZ O‘rZ Á¶m {d{hV O‘rZ emgZmg gj‘ VnmgUr eoam
H«$. H«$‘m§H$ XmamMo Zmd H$moU˶m àXmZmMo H$maUmñVd Ho$coë¶m hñVm§V ^amdr àm{YH$mè¶mMo A{YH$mar
eVuda AmXoe {Z{hV Ho$cr àm{YH$aUmMo aUmg cmJUmar {dH«$s d
àXmZ H«$‘m§H$ Amho ˶m Zmd, CXm. nadmZJr AZ{O©V nadmZJr/ VnmgUrMm
H$aʶmV d Cn¶moJmMo ZJanm{cH$m Xoʶmg a¸$‘/ eV©^J§ {XZm§H$
Amcr {XZm§H$ à¶moOZ J«m‘n§Mm¶V, gj‘ ZOamUm/ àH$aUr
Amho B. àm{YH$mar H$ãOo AmXoe nmarV
h¸$mMr Pmco
a¸$‘oMm Agë¶mg
Vnerc ˶mMm H«$.
d {XZm§H$
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

VcmR>r gOm - O‘m~§Xr {cnrH$ - Vh{gcXma -


gXarV gwYm[aV Zm|Xdhr 1 (H$) ‘ܶoM doJdoJio ^mJ H$ê$Z ¶m ^mJm§‘ܶo {Z~ª{YV gÎmmàH$mamÀ¶m O{‘ZrMr Imcrc
{Xcoë¶m dJ©dmarà‘mUo Zm|X KoʶmV ¶mdr :-

26 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
A.H«$. O{‘ZrMo àH$ma 1(H$) ‘Yrc Zm|X
KoʶmgmR>r àñVm{dV
gXa/^mJ H«$‘m§H$
1. ‘w§~B© Hw$id{hdmQ> d eoV O‘rZ A{Y{Z¶‘ 1948 Mo H$c‘ 32 J AÝd¶o
{dH«$s Pmcoë¶m O{‘Zr 1 H$(1)
2. doJdoJù¶m BZm‘ d dVZ O{‘Zr (XodñWmZ O{‘Zr dJiyZ) 1 H$ (2)
3. ‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc A{Y{Z¶‘, 1966 A§VJ©V {d{dY ¶moOZ|VJ©V àXmZ/
A{VH«$‘U {Z¶‘mZwHy$c Ho$coë¶m O{‘Zr (^y‘rhrZ, eoO‘Oya, ñdmV§Í¶ g¡{ZH$ B.) 1 H$ (3)
4. ‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc A{Y{Z¶‘ - 1966, A§VJ©V {d{dY ¶moOZ|VJ©V àXmZ/
A{VH«$‘U {Z¶‘mZwHy$c Ho$coë¶m O{‘Zr (J¥h {Z‘m©U g§ñWm, Am¡Úmo{JH$ AmñWmnZm
e¡j{UH$ g§ñWm, {deof dgmhV àH$ën B.) 1 H$ (4)
5. ‘hmamï´> eoVO‘rZ H$‘mc YmaUm A{Y{Z¶‘, 1961 A§VJ©V dmQ>n Ho$coë¶m O{‘Zr 1 H$ (5)
6. ‘hmZJanm{cH$m, ZJanm{cH$m d {d{dY àm{YH$aU ¶m§À¶m {dH$mg AmamIS>çmV
g‘m{dï> Agcoë¶m O{‘Zr AWdm J«m‘n§Mm¶VrH$S>o JwaMaU AWdm BVa à¶moOZmgmR>r
dJ© Ho$coë¶m O{‘Zr 1 H$ (6)
7. XodñWmZ BZm‘ O{‘Zr 1 H$ (7)
8. Am{Xdmgr ImVoXmam§À¶m O{‘Zr, ‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc A{Y{Z¶‘, 1966 À¶m
H$c‘ 36 A à‘mUo 1 H$ (8)
9. ‘hmamï´> nwZd©gZ A{Y{Z¶‘, 1999 À¶m H$c‘ 16 AÝd¶o àXmZ Ho$coë¶m O{‘Zr 1 H$ (9)
10. ^mS>onQ²>Q>çmZo {Xcoë¶m emgH$s¶ O{‘Zr 1 H$ (10)
11. ^yXmZ d J«m‘XmZ A§VJ©V {Xcoë¶m O‘rZr 1 H$ (11)
12. ‘hmamï´> ImOJr dZo (g§nmXZ) A{Y{Z¶‘, 1975 VgoM ‘hmamï´> eoVO‘rZ (O‘rZ
YmaUoMr H$‘mc ‘¶m©Xm) A{Y{Z¶‘, 1961 AÝd¶o Mm¡H$ergmR>r àc§{~V Agcoë¶m
O{‘Zr 1 H$ (12)
13. ^y‘rYmar h¸$mÝd¶o àmá Pmcoë¶m O‘rZt 1 H$ (13)
14. ‘hmamï´> eoVO‘rZ (O‘rZ YmaUoMr H$‘mc ‘¶m©Xm) A{Y{Z¶‘, 1961 A§VJ©V
H$‘mc ‘¶m©Xonojm A{YH$ YmaU H$aʶmg gyQ> {Xcoë¶m O{‘Zr 1 H$ (14)

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 27
(J) VcmR>r H$m¶m©c¶mÀ¶m Xáa VnmgUrÀ¶mdoir g§~§{YV VnmgUr A{YH$mè¶mZo ZdrZ Jmd Z‘wZm Z§. 1 (H$)
‘Yrc H$mhr gìh} Z§~a/JQ> Z§~aMr à˶j ñWi nmhUr H$ê$Z ˶m~m~VMm eoam Jmd Z‘wZm Z§. 1 (H$)
‘Yrc ñV§^ H«$‘m§H$ 14 ‘ܶo Zm|X{dUo ~§YZH$maH$ Amho.
(h) gXa Jmd Z‘wZm Z§. 1 (H$) ApñVËdmV Amë¶mZ§Va gwYm[aV Zm|Xdhr 1 H$ ‘ܶoM doJdoJio nmoQ>^mJ H$ê$Z
¶m ^mJm‘ܶo {Z~ª{YV gÎmm{YZ O{‘ZrMo gmo~V {Xcoë¶m ànÌm‘Yrc dJ©dmarà‘mUo Zm|X KoʶmV ¶mdr.
à˶oH$ ^mJmH$[aVm doJdoJir Zm|Xdhr H$aʶmMr Amdí¶H$Vm Zmhr. CXm. EImÚm Jmdm‘ܶo BZm‘ O‘rZr
ZgVrc Va ˶mgmR>r EH$ nmZ gmoSy>Z ˶mda "{Za§H$' Ago Z‘yX H$amdo.
(¶) darcà‘mUo gwYm[aV Jmd Z‘wZm Z§. 1 H$ ‘ܶo Zm|Xr KoVë¶mZ§Va "A' ‘§S>imVrc Zm|Xdhr‘Yrc Zm|Xr "~'
‘§S>imVrc VcmR>r d ‘§S>i A{YH$mar ¶m§Zr Vnmgmì¶mV. VgoM "~' ‘§S>imVrc Zm|Xr "H$' ‘§S>imVrc VcmR>r
d ‘§S>i A{YH$mar ¶m§Zr Vnmgmì¶mV Am{U g§~{§ YV Vh{gcXma ¶m§MHo $Sy>Z ˶m à‘m{UV H$ê$Z ¿¶mì¶mV.
4. gXa ànÌm‘ܶo Z‘yX Jmd Z‘wZm Z§. 1 (H$) ‘ܶo Z‘yX Ho$ë¶mZwgma {Z~ª{YV gÎmm àH$mamÀ¶m O{‘ZrÀ¶m
dJ©dmarZwgma JmdXáar Zm|X KoUo gXa emgZ {ZU©¶mÀ¶m {XZm§H$mnmgyZ ~§YZH$maH$ AgyZ ¶mnyduMm Jmd Z‘wZm Z§.
1 (H$) doimodoir hmoUmè¶m Xáa VnmgUrÀ¶m doir gmXa H$aUo Amdí¶H$ amhrc OoUoH$ê$Z Owݶm Jmd Z‘wZm Z§.
1 (H$) gd© Zm|Xr ZdrZ Z‘wݶm‘ܶo KoVë¶m AmhoV qH$dm ZmhrV ho VnmgUo gmono OmB©c.
5. {Oëhm{YH$mar ¶m§Zr ¶mMo g{Z¶§ÌU n[aUm‘H$maH$nUo d AMyH$nUo hmoV Agë¶mMr ImÌr H$amdr.
6. gd© {Oëhm{YH$mar H$m¶m©c¶m§Zr ˶m§À¶m A{Yn˶mImcrc joÌr¶ H$m¶m©c¶m§Zm gwYm[aV Jmd Z‘wZm Z§. 1 (H$) À¶m
Zm|Xdøm nwadmì¶mV.
7. hm emgZ {ZU©¶ emgZmÀ¶m www.maharashtra.gov.in ¶m g§Ho$VñWimda gm§Ho$Vm§H$ H«$‘m§H$
20120317062458358001 AÝd¶o à{gÕ H$aʶmV Amcm Amho.
8. gXa emgZ {ZU©¶ {dÎm {d^mJmÀ¶m gh‘VrZo KoʶmV Amcm Amho.
‘hmamï´>mMo amÁ¶nmc ¶m§Mo AmXoemZwgma d ZmdmZo,
gmo~V : ànÌ (Eg. Eg. nmQ>rc)
emgZmMo Cn g{Md
à{V,
1. {d^mJr¶ Am¶wº$ (gd©),
2. O‘m~§Xr Am¶wº$ d g§MmcH$, ^y‘r A{^coI, ‘hmamï´> amÁ¶, nwUo
3. Zm|XUr ‘hm{ZarjH$ d ‘wÐm§H$ {Z¶§ÌH$, ‘hmamï´> amÁ¶, nwUo
4. gd© {Oëhm{YH$mar
5. gd© ‘§Ìmc¶rZ {d^mJ
6. ‘hgyc d dZ {d^mJmVrc gd© H$m¶m©gZo
7. {ZdS> ZñVr (H$m¶m©cgZ c-6)

28 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
Zdm gwYm[aV Jmd Z‘wZm 1 H$ ‘Yrc AZw. H«$. 1 ‘ܶo ‘w§~B© Hw$id{hdmQ> d eoVO‘rZ A{Y{Z¶‘ 1948 Mo H$c‘
AÝd¶o {dH«$s Pmcoë¶m O{‘ZtMr Zm|X AgVo. Aem O{‘ZrÀ¶m IaoXrÀ¶m {XZm§H$mnmgyZ 10 df} nyU© Pmcoë¶m O{‘ZrMr
IaoXr {dH«$s H$aVmZm nydu Aem ì¶dhmamgmR>r {Oëhm{YH$mar/gj‘ A{YH$mar ¶m§Mr nyd©nadmZJr AmVm Amdí¶H$Vm
amhUma Zmhr. ‘mÌ eoVgmè¶mÀ¶m 40 nQ> a¸$‘ IaoXrXmamZo IaoXrÀ¶m nydu emgZ O‘m H$aUo Amdí¶H$ Amho. nU Hw$imZo
O‘rZ IaoXrMm H$mcmdYr 10 dfm©nojm H$‘r Agoc Va ‘mÌ IaoXr {dH«$s ì¶dhma H$aVmZm {Oëhm{YH$mar ¶m§À¶m
nyd©nadmZJrMr Amdí¶H$Vm Amho.
AZw. H«$. 12 ‘Yrc ‘hmamï´> ImOJr dZo (g§nmXZ) A{Y{Z¶‘ 1975 AÝd¶o ~mYrV O{‘ZrMr IaoXr-{dH«$s H$ê$ Z¶o.
AZw. H«$. 10 - ^mS>no Q²>Q>çmZo {Xcocr emgH$s¶ O‘rZ hñVm§V[aV H$aʶmAmYr/IaoXr-{dH«$s H$aʶmAmYr {Oëhm{YH$mar
¶m§Moer {dMma {d{Z‘¶ H$ê$Z ‘m{hVr ¿¶mdr.
åhUOoM gwYm[aV Jmd Z‘wZm 1 (H$) qH$dm gܶmMm Jmd Z‘wZm 1 (H$) ‘Yrc ¶mXr‘ܶo g‘m{dï> Ho$coë¶m à˶oH$
àH$maÀ¶m O{‘ZrÀ¶m hñVm§VaUmg/IaoXr {dH«$sg emgZmMr/gj‘ A{YH$mè¶mMr nyd© nadmZJr A˶§V Amdí¶H$ Amho.
nyd© nadmZJr Z KoVm, Oo hñVm§VaU/IaoXr {dH«$s ì¶dhma Ho$co OmVrc ˶m§Zm Am{W©H$ Pi, ‘mZ{gH$ H$ï> gmogmdo cmJVrc
ho cjmV ¿¶mdo.

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 29
Jmd Z_wZm EH$ - S>
Hy$i d{hdmQ> H$m`Xm Am{U _hmamï´> eoVO_rZ
(O_rZYmaUoMr H$_mb _`m©Xm) A{Y{Z`_, 1961
`m§À`m Cn~§YmZwgma A{V[aŠV åhUyZ Kmo{fV Ho$boë`m O{_Zr Xe©{dUmar Zm|Xdhr
(Jmd h_Xm~mX, VmbwH$m gmVmam, {Oëhm gmVmam)
AZw ^y_mnZ {hñgm joÌ AmH$maUr O{_ZrMo dJuH$aU eoam
H«$_m§H$ H«$. H«$. Obqg{MV joÌ A - Obqg{MV
joÌ
(1) (2) (3) (4) (5) (6A) (6~) (7)
ho. Ama é. n¡go ho. Ama ho. Ama
1 26 2 0-46 4-25 -- 0-46 Cn {Oëhm{YH$mè`m§Mm
2 48 3 1-01 15-40 0-02 0-81 AmXoe H«$.... {XZm§H$ ....
AÝd`o A{V[aŠV Omhra
H$aÊ`mV Ambm.
ghr ghr ghr
VbmR>r, h_Xm~mX O_m~§Xr {b{nH$, gmVmam Vh{gbXma, gmVmam
(Q>rn : hm Z_wZm gmonm d ñd`§ñnï> Amho. Voìhm Iwbmgm Zmhr.)
Hy$i d{hdmQ> Hy$i H$m`Xm 1948 Am{U _hmamï´> eoVO_rZ (O_rZ YmaUoMr H$_mb _`m©Xm) A{Y{Z`_ 1964 à_mUo
A{V[aŠV daH$S> - (Surplus) åhUyZ Omhra Ho$boë`m O{_ZrMr Zm|X dhr Amho. Ooìhm `m O{_ZtMo ^y_rhrZm§Zm qH$dm AÝ`
KQ>H$m§Zm dmQ>n Pmbo Agob Va Ë`mMr Zm|X Jmd Z_wZm 1 H$ _Ü`o Ho$brOmVo. VgoM Hy$i H$m`Úmà_mUo gaH$ma O_m
Pmboë`m O{_ZrMr Jmd Z_wZm EH$ - S> _Yo hmoVo.
_mbH$ qH$dm Hy$i `m H$moUË`mhr ZmË`mZo EH$m ì`ŠVrg nwT>rb _`m©Xonojm OmñV eoV O_rZ YmaU H$aVm `oV Zmhr.
~ma_mhr nmUr nwadR>m Agbobr O_rZ 18 EH$a - 7 hoŠQ>a 28 Ama.
dfm©VyZ \$ŠV EH$m {nH$mgmR>r ImÌrMm nmUr nwadR>m Agbobr O_rZ.
Z¡g{J©H$ gmYZmnmgyZ nmUr EH$m {nH$mgmR>r, nmQ>mMo nmUr {_iUmar nU ImÌrMm nmUr nwadR>m Zgbobr O_rZ,
36 EH$a - 14 hoŠQ>a 56 Ama.
^mV CËnmXH$ {Oëøm_Ü`o ^mVmÀ`m bmJdS>rImbr Agbobr O_rZ 36 EH$a - 14 hoŠQ>a 56 Ama.
H$moaS>dmhÿ O_rZ 54 EH$a - 21 hoŠQ>a 58 Ama. nmM _mUgm§Mo EH$ Hw$Qw>~§ Yê$Z Hw$Qw>~§ mV nmM nojm `m OmñV ì`ŠVr
AgVrb Va Ë`m àË`oH$ ì`ŠVr_mJo EH$ n§M_m§e EdT>o OmñV joÌ YmaU H$aVm `oVo.
`m joÌmnojm OmñV O_rZ Á`m Hw$Qw>§~mH$S>o AgVo Aer daH$S> surplus O_rZ gaH$ma Oá H$aVo. Aer Oá Ho$bobr
O_rZ emgZ ^y_rhrZ qH$dm AÝ` KQ>H$m§Zm dmQ>n H$aVo. gܶm Jmd Z‘wZm EH$-S> ‘ܶo emgZmZo AZoH$ H$maUmZo {d{dY
H$m¶ÚmZwgma Oá Ho$coë¶m O{‘ZrMr Zm|X AMyH$, doioda {c{hcr OmV ZmhrV.

30 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
Jmd Z_wZm EH$ - B
A{VH«$_U Zm|Xdhr (Jmd : h_Xm~mO, VmbyH$m - gmVmam, {Oëhm - gmVmam)
A. ^y_mnZ H«$. A{VH«$_U A{VH«${_V A{VH«$_UmMm A{VH«$_U I§S> qH$dm ñV§^ 4 _Ü`o A{VH«$_Um eoam
_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 31
H«$. Am{U H$aUmamMo joÌ d Ë`mMm {XZm§H$ Am{U ZOaog AmH$maUr Z_yX Ho$bobo ~m~VÀ`m
{hñgm H«$. Zmd H$ƒm A{VH«${_V Amë`mMm H$moUË`m A{VH«$_U nydu {ZU©`mMm
AmamIS>m O{_ZrMm {XZm§H$ dfm©nmgyZ H$moUË`mhr doir {XZm§H$ d
Cn`moJ dgyb Xya Ho$bo hmoVo d Ë`mMm
H$amd`mMr H$m` Agb`mg, Vnerb
H$moUË`m dfu
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10)
1 41/2 lr.b._. ho.Am. 1960 10-9-1972 1960 Zmhr VhgrbXm ^moJm{YH$ma _yë` Am{U X§S>mXmIIb
nmQ>rb 0 05 añË`mMr O_rZ am§Mm AmXoe é. 10Am{U AmH$maUrMo é. 5 {X dgyb
d{hVrImbr H«$.{X.AÝVamo H$ê$Z Vr MbmZ H«$. {X. dgyb H$ê$Z Vr
AmUbr A{VH«$_U MbmZ H«$. {X. AÝd`oH$mofmJmamV O_m
Xya Ho$bo Ho$br. nhm Zm|X H«$. Jmd Z_wZm 4
2 75/4 lr.A.~m. 002 1970 bJVÀ`m 17.9.1972 1970 Zmhr A{VH«${_V ^moJm{YH$ma _yë` Am{U X§S>mXmIb
Mm¡Yar gaH$mar O{_ZrMm O_rZ é. 500 Am{U AmH$maUrMo é. 15 Am{U
{Zdmgr B_maVrV {Oëhm{YH$ma AH¥${fH$ AmH$maUrMo é 15 {X... Zo
A§V^m©d Ho$bm. Ë`mÀ`m H$... H$mofmJmamV O_m Ho$bo. nhm. Zm|X H«$....
{X... Zo Jmd Z_wZm 4
YmaH$mg
_§Oya Ho$br
3 3 lr.a.gm. 015 1972 bJVMr 20.12.1972 1972 ho A{VH«$_U ^moJm{YH$ma _yë` Am{U X§S>mXmIb
Vm§~o gaH$mar O{_Z df© Xya Ho$bo. é. 500 Am{U AmH$maUrMo é. 15 Am{U
d{hVrImbr 1968 VhgrbXmam§ AH¥${fH$ AmH$maUrMo é. 15 {X... dgyb
AmUbr _Ü`o À`m AmXoe Ho$bo d MbmZ Ho$bo. nhm. Zm|X H«$.... Jmd
H«$.... Z_wZm 4
ghr VbmR>r .... h_Xm~mO .... ghr .... O_m~§Xr {b{nH$, gmVmam. ghr .... VhgrbXma, gmVmam
(Q>rn : darb Zm|Xr Z_wÝ`mXmIb {Xboë`m AmhoV.)
gd© gaH$mar O{_Ztdarb gd© A{VH«$_Um§Mr `m Zm|XdhrV Zm|X VbmR>r `mZo R>odbr nm{hOo. H«$_m§H$ Z {Xboë`m gaH$mar O{_Zrdarb A{VH«$_Um§Mr Zm|X {bhrbr nm{hOo. Ooìhm EImÚm gaH$mar
O{_Zrda A{VH«$_U Pmë`mMo VbmR>r `m§Zm AmT>iyZ `oB©b Voìhm Ë`mZo Jmd Z_wZm EH$ B _Yo A{VH«$_UmMr g_J« Zm|X H$ê$Z Vmo Ahdmb g§~§{YV Vh{gbXma `m§MoH$S>o nwT>rb H$m`©dmhrgmR>r
nmR>dUo Ano{jV AgVo.
Jmd Z_wZm XmoZ
AH¥${fH$ _hgybmMr Zm|Xdhr
Jmd : h_Xm~mO VmbwH$m : gmVmam {Oëhm : gmVmam
_hmamï´> O_rZ _hgyb A{Y{Z`_, 1966, À`m H$b_ 110/111 AÝd`o Á`m dJm©V Jmd XmIbm Ho$bm Agob Vmo dJ©
A.H«$. O{_ZrMo ^yjÌo AH¥${fH$ ^moJdQ>m dm{f©H$ _wXV àm{YH$ma VmbwH$m Z_wZm n{hë`m eoam
dU©Z nadmZJrMo hŠH$mMr _hgyb nmgyZ n`ªV H«$_m§H$ ^moJdQ>mXmamMo
^yàXmZmMo ñdê$n qH$_V XmoZ_Yrb Zmd
Am{U AQ>r Agë`mg Zm|X H«$.
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7A) (7~) (8) (9) (10) (11)
é. n¡. é. n¡.
^mJ (A) JmdR>mUmVrb -
(EH$) {Zdmg{df`H$ à`moOZm§H$[aVm dmna Ho$boë`m O{_Zr.
(XmoZ) Am¡Úmo{JH$ à`moOZmH$[aVm dmna Ho$boë`m O{_Zr.
(VrZ) dm{UpÁ`H$ à`moOZm§H$[aVm dmna Ho$boë`m O{_Zr.
(Mma) _hgyb_m\$ àXmZm§ì`{V[aŠV, H$_r Ho$boë`m qH$dm dmT>boë`m XamZo BVa H$moUË`mhr à`moOZmH$[aVm.
(nmM) _hgyb_m\$ àXmZo.
EHy$U ^mJ (A)
^mJ (~) JmdR>mUm ~mhoarb
1 240 ho.Am. {ZdmgñWmZo é. n¡. é. n¡. 18.27 C.{d.A.H«$.Eb.EZ.S>r. 1 JoZy ~mim OmYd
001.5 VrZ dfm©_Ü`o 012 31.7.77 4/1929, {XZm§H$ 7.1.29
(EH$) {Zdmg{df`H$ à`moOZm§H$[aVm dmna Ho$boë`m O{_Zr
(XmoZ) Am¡Úmo{JH$ à`moOZmH$[aVm dmna Ho$boë`m O{_Zr.
(VrZ) dm{UpÁ`H$ à`moOZm§H$[aVm dmna Ho$boë`m O{_Zr.
(Mma) _hgyb_m\$ àXmZm§ì`{V[aŠV, H$_r Ho$boë`m qH$dm dmT>boë`m XamZo H$moUË`mhr à`moOZmH$[aVm.
(nmM) _hgyb_m\$ àXmZo.
EHy$U ^mJ (~) dm{f©H$ Jmofdmam
df© -
^mJ joÌ _hgyb
(A) - -
(~) 0 01.5 0.12
EHy$U 0.01.5 0.12
{XZm§H$ ..... .... VhgrbXma
ghr VbmR>r, h_Xm~mX Vnmgbo, {b{nH$ ... gmVmam gmVmam
_m. {Oëhm{YH$mar `m§Zr qH$dm gj_ A{YH$mè`m§Zr _hmamï´> O_rZ _hgyb A{Y{Z`_ 1966 Mo H$b_ 44 AÝd`o eoVO{_ZrMm
H$m`_ {~JaeoVr dmnamgmR>r nadmZJr {Xbr Amho. Aem AmXoemMr Zm|X Jmd Z_wZm XmoZ _Yo Ho$br OmVo. H$mhr {OëømV eoVO{‘ZrMr
H$m¶‘ AH¥${fH$ nadmZJr XoʶmMo A{YH$ma Cn{d^mJr¶ A{YH$mar/ Vh{gcXma ¶m§Zm XoʶmV Amco AmhoV. ¶m Jmd Z‘wZm XmoZ ‘Yo
Á¶m O{‘ZrgmR>r A{YH¥$V H$m¶‘ AH¥${fH$ nadmZJr {Xcr Amho. ˶mMr ¶mXr g‘OVo.
32 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
Jmd Z_wZm VrZ Xw_mbm O{_ZrMr Zm|Xdhr.
nydu _§w~B© amÁ`mV d _hmamï´>mV AZoH$ àH$maMr BZm_ dVZo hmoVr. _hmamï´> amÁ` ApñVdmV `oÊ`mAmYr Am{U Z§Va
gd© BZm_m§Zm {Zamg Imbgm H$aÊ`mMm H$m`Xm Ho$ë`m_wio n{ü_ _hmamï´>mVrb Xw_mbm O{_ZtMo \$ŠV VrZ dJ© ApñVËdmV
AmhoV. Xw_mbm O_rZ åhUOo O_rZ _hgyb g§nyU© _m\$ qH$dm A§eV: _m\$ Agbobr O_rZ Agm hmoVmo.
Xw_mbm O_rZ eVuAQ>tda {Xbobr AgVo. (amOH$s` ga§Om_ dJ© EH$, XodñWmZ BZm_ dJ© VrZ, amÁ`mVrb gd© {d^mJmV
g§H$sU© åhUOo BZm_ dJ© gmV Amho.) XodñWmZ BZm_mÀ`m gZXo_Yo eVu AQ>r {Xboë`m AgVmV. CXmhaUmW© XodmMr _yVu
Agon`ªV d {VMr nyOm {Z`{_VnUo Mmby Agon`ªV. Ym{_©H$, Y_m©Xm` qH$dme¡j{UH$ à`moOZmW© _mb_ÎmoMm dmna Ho$bm
OmV Ago n`ªV, Aer AQ> g§H$sU© qH$dm BZm_ dJ© gmVgmR>r Agy eH$Vo. n{ü_ _hmamï´>mVrb amOH$s` ga§Om_ dJ© EH$
gÜ`mMo ga§Om_Xma `m§À`m h`mVrn`ªV Mmby amhVrb. Á`m eVu AQ>tda BZm_o YmaU Ho$bobr AgVmV. Ë`m eVuMm ^§J
Ho$ë`mg hr BZm_o ì`nJV hmoVmV. åhUOo g§nyU© O_rZ _hgyb ^amdm bmJVmo. XodñWmZ BZm_ hñVm§VaUr` Zmhr. g§H$sU©
BZm_ dJ© gmVÀ`m ~m~VrV "ì`nJV'Mm AW© O_rZ emgZmH$S>o naV Ho$br OmUo. eV© ^§J Pmë`m~amo~a VbmR>r `m§Zr ËdarV
Vh{gbXmam§Zm Ahdmb Úmd`mMm AgVmo.

nyduÀ`m _§w~B© àm§VmVrb Xw_mbm qH$dm BZm_ O{_ZrMo dJuH$aU Imbrbà_mUo hmoVo.

BZm_ dJ© 1 : A) Q´>rQ>r ga§Om_


~) {~Ja Q´>rQ>r ga§Om_
H$) BVa amOH$s` Q>oÝ`wAaÝg

BZm_ dJ© 2 : ng©Zb (ì`pŠVJV)

BZm_ dJ© 3 : XodñWmZ

BZm_ dJ© 4 : {~Ja godm {Oëhm dVZo, ^S>moM, H¡$am,


n§M_hmb Am{U gwaV {OëømVrb J«m_ A{YH$mar. } gÜ`m JwOamV amÁ`mV
BZm_ dJ© 5 : BVa {OëømVrb {~Ja godm dVZo

BZm_ dJ© 6 : Jmd H$m_Jma d H${Zð> godH$


A) gaH$ma Cn`moJr
~) g_mO Cn`moJr

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 33
BZm_ dJ© 7 : ñWm{ZH$ ñdamÁ` g§ñWm, ZJanm{bH$m
dJ¡a|À`m \§$S>mVyZ ~m§YH$m_ H$aÊ`mgmR>r {Xboë`m _hgyb _m\$ O{_Zr
A) emim qH$dm _hm{dÚmb`o
~) hm°pñnQ>b
H$) XdmImZo
S>) \$m`Xm hmoUma Zmhr `m AnojoZo Ho$bobr

gmd©O{ZH$ H$m_o - Á`m_Ü`o Ym{_©H$ Am{U XmZY_© H$aUmè`m g§ñWmhr g_m{dï> AmhoV.

Xw _ mbm O{_ZrMr Zm| X dhr


_hmamï´> O_rZ _hgyb g§{hVm, 1966 Mo H$b_ 75 Zwgma BZm_ åhUOo Xw_mbm O{_ZrMr Zm|Xdhr R>odÊ`mMr
O~m~Xmar {Oëhm{YH$mè`m§Mr Amho. Xw_mbm O{_ZrÀ`m g§X^m©V H$moUVrhr gZX hQ>{dÊ`mV Ambr, Va {Oëhm{YH$mè`m§Zr
Ë`m~m~VrV ñdV:Mr ImÌr H$ê$Z ¿`m`Mr Amho. Á`m ì`ŠVrbm gXa gZX {_iÊ`mMm hŠH$ Amho, {Vbm `mo½` Vr \$s
{Xë`mZ§Va gZX hQ>{dë`mMr Zm|X Xw_mbm Zm|XdhrV H$ê$Z CVmam XoÊ`mV `oVmo. hm CVmam gZXoEdT>mM _hÎdmMm Amho.

(_hmamï´ > O_rZ _hgy b (Xw _ mbm O{_ZrMr Zm| X dhr) {Z`_ 1967)
{Oëhm{YH$mè`m§Zr R>do boë`m Xw_mbm O{_ZrÀ`m Zm|Xdhr à_mUo àË`oH$ Vhgrb H$m`m©b`mV VmbwH$m Z_wZm Z§~a VrZ
R>do Ê`mV `oVmo. `m a{OñQ>a_Ü`o VmbwŠ`mVrb àË`oH$ Jmdr EHy$U BZm_ O{_ZrMo joÌ, `m O{_ZrgmR>r gaH$mabm Úmd`mMr
aŠH$_, BZm_XmamH$S>o R>do m`Mr aŠH$_ åhUOo ZwH$gmZ XmI{dbobo AgVo, VgoM `m_Ü`o Oa ~Xb H$aÊ`mV Ambm Va Vmohr
XmI{dÊ`mV `oVmo, VgoM àË`oH$ Jmdr Agbobr BZm_ åhUOo Xw_mbm O{_ZrMr Zm|Xdhr Jmd Z_wZm VrZ_Ü`o R>odbobr
AgVo.

{Oëhm{YH$mè`m§Zr R>odm`Mo Xw_mbm O{_ZrMo Zm|XUr nwñVH$, Vh{gbXma H$m`m©b`mV R>odÊ`mV `oUmao VmbwH$m Z_wZm
Z§~a VrZ Am{U Jmdr VcmR>r ¶m§MoH$S>o R>odÊ`mV `oUmao Jmd Z_wZm Z§~a VrZMo Z_wZo _m{hVrgmR>r {Xbo AmhoV.

Vh{gbXma, H$MoarV Xþ_mbm O{_ZrMr Zm|Xdhr AgVo. `m dhrg "dVZ a{OñQ>a' Ago åhUVmV. OwZr eV© qH$dm
ZdrZ eV© Agm eoam Agbobr O_rZ ^moJdQ>mXma dJ© 2 Mr O_rZ g_Obr OmVo. gÜ`m XodñWmZ BZm_ dJ© 3 d BZm_
dJ© 7 _Ü`o g_m{dï> Agboë`m O{_ZrgmR>r hr Zm|X dhr Amho.

34 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
VmbwH$m Z_wZm VrZ
Xw_mbm O{_ZrMr Zm|Xdhr
VmbwH$m {Oëhm
AZw. Jmd bmJdS>r gaH$mabm Xo` Xw_mbmXmam Pmbobm àm{YH$ma eoam
H«$. bm`H$ joÌ aŠH$_ H$S>rb {e„H$ ~Xbm§Mm
aŠH$_ qH$dm ZwH$gmZ Vnerb
1 2 3 4 5 6 7 8
ho.Ama é.n¡go é.n¡go

Jmd Z_w Z m VrZ


Xw_mbm O{_ZrMr Zm|Xdhr
dJ© VmbwH$m {Oëhm
dJ© àH$ma Am{U àË`oH$ Xw_mbm O{_ZtÀ`m gZX ^y_mnZ H«$. {Zìdi Am
{H$Vr H$mi dJm©Vrb Zm|XdhrVrb H«$. Am{U {hñgm bmJdS> H$m
Mmby Mmby H«$_m§H$ H«$. YmaUm àH$ma H«$. Agë`mg `mo½` joÌ a
amhmd`mMr Am{U {ZU©` Agë`mg
1 2 3 4 5 6 7 8

AH¥${fH$ AmH$maUr emgZmbm `oUo Agbobr aŠH$_ EHy$U Xw_mbXmamH$S>rb eoam


dmnam OwZr gbm_r O_m~§Xr {e„H$ qH$dm
Imbrb joÌ Xa AmH$maUr ZwH$gmZ
9 10 11 12 13 14 15 16

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 35
Z_wZm
({Z`_ 2 nhm)
Xw_mbm O{_ZrMo Zm|XUr nwñVH$
AZw. JmdmMo {dÚ_mZ AÝ` (1) AÝ` (2) gZXrMm ghr H$aUmè`m
H«$_m§H$ Zmd g§H«$m{_VrMo Zmd g§H«$_UmMm dJ© H«$_m§H$ {XZm§H$, A{YH$mè`mMo d
_{hZm d Ë`mÀ`m H$m`m©b`mMo
dJ© Zmd
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7)

Vnerb YmaUoMm H$mbmdYr Xw_mbm Jmdm§Mm qH$dm


YmaH$mMo Á`m VmbwŠ`mV (3) Zm|XUr åhUOo, H$m`_ ñdê$nmV qH$dm g§nyU© Jmd Oa JmdmMm
Zmd _wimV Zm|X{dbr nwñVH$mbm EH$mnojm A{YH$ {nT>çm§gmR>r \$ŠV EImXm
Jobobr Amho OmoS>boë`m d§ena§naoZo qH$dm \$ŠV ^mJ Agob Va
Ë`m VmbwŠ`mMo gZXrÀ`m h`mVrnwaVm Mmby amhUma Amho ^y_mnZ H«$_m§H$
Zmd H«$_m§H$ Z_wÝ`mMm Vo qH$dm H$moUË`m H$mbmdYrH$[aVm
(8) (9) (10) (11) (12) (13)

O{_ZrMm Vnerb emgZmbm Xo` Agbobm O_rZ _hgyb


joÌ\$i ^y_mnZ _yë` (4) nyduÀ`m gZXoAÝd`o Xo` Agbobm EHy$U Xw_mbm O_rZ
{ZYm©aU OwS>r qH$dm A{V[aŠV CŠV Ymam, H$moUVmhr _hgyb
gbm_rMr aŠH$_ Agë`mg,
Xa aŠH$_
(14) (15) (16) (17) (18) (19) (20)

36 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
Jmofdmam
dJ© Xw_mbm àH$ma {Zìdi bmJdS> AH¥${fH$ dmnam- emgZmbm `oUo Xw_mbXmam eoam
`mo½` joÌ Imbrb joÌ Agbobr aŠH$_ H$S>rb {e„H$

1 amOH$s` ga§Om_

2 XodñWmZ

EHy$U

ghr
VbmR>r

Vnmgbo {XZm§H$
ghr ghr ghr
O_m~§Xr {b{nH$ à_wI {b{nH$ Vh{gbXma

BZm_dJ© EH$, XmoZ, Mma, nmM, ghm Zï> Pmbr AmhoV.

Jmd Z_wZm Mma åhUOo g§H$sU© O_rZ _hgwbmMr Vnerbdma Zm|Xdhr. Va Jmd Z_wZm nmM åhUOo joÌ
Am{U _hgyb `m§Mm gd© gmYmaU Jmofdmam. hŠH$ Zm|XrÀ`m Ñï>rZo `m XmoZ døm _hÎdmÀ`m ZmhrV.

Jmd Z_wZm ghm


\o$a\$ma nÌH$
nU Jmd Z_wZm ghm \o$a\$ma hm hŠH$ Zm|XrÀ`m Ñï>rZo AË`§V _hÎdmMm Amho. H$maU H$moUVmhr hŠH$ àmá Pmbm H$s
Vmo AmYr \o$a\$ma Jmd Z_wZm ghm _Yo Zm|Xdbm OmVmo. Ë`mZ§Va hŠH$mMr Zm|X A{YH$ma A{^boImV åhUOo gmV~mam
CVmè`mda Zm|Xdbr OmVo. \o$a\$ma CVmè`m_Yo Zm|X Z H$aVm WoQ> gmV~mam CVmè`mda XmIb hmoUmar Zm|X nmoH$irñV
~oH$m`Xoera AgVo. Vh{gbXma nmoH$irñV Zm|X aÔ H$ê$ eH$VmV.
\o$a\$ma nÌH$ - Jmd Z_wZm ghm Am{U gmV~mam CVmam `m§Mo ZmVo g_OmdyZ ¿`mdo. O{_Zr~m~V nydu Pmboë`m àË`oH$
h¸$~Xbm~m~V \o$a\$ma CVmam hm _hÎdmMm nwamdm Amho. \o$a\$mam_Yrb Zm|XrMm _OHy$a dmMyZ h¸$~XbmMo H$maU g_OVo.
\o$a\$mamMr gË`Vm VnmgUo Amdí`H$ AgVo.
_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 37
\o$a\$ma nÌH$

Jmd Z_wZm gmV hŠH$ nÌH$mV ^moJdQ>mXma gXamV qH$dm BVa hŠH$ `m gXamV Á`m Zm|Xr AgVmV Ë`mÀ`m Imbr Vr
Zm|X H$moUË`m \o$a\$ma H«$_m§H$mZo Ho$bobr Amho ho Xe©{dUmam \o$a\$ma Zm|X H«$_m§H$ H§$gmV qH$dm JmobmV XmI{dbobm AgVmo.
\o$a\$ma nÌH$mV Á`m \o$a\$mam§Zr hŠH$~Xb Pmbobm AgVmo, Vmo hm \o$a\$ma Zm|X H«$_m§H$ AgVmo. Jmdr \o$a\$manÌH$mV
H$moUVmhr hŠH$~Xb Ho$ìhm, H$moUË`m nÕVrZo Zm|Xbm OmVmo, `m Zm|Xdboë`m \o$a\$ma Zm|XrMm {ZU©` H$aÊ`mMr H$m`©nÕVr
H$m` Amho, `mMm {dMma AmnU `m àH$aUmV H$aUma AmhmoV.
Jmd Z_wZm ghm_Ü`o O{_Zrdarb hŠH$m§Mr Zm|X hmoVo, Voìhm Ë`mg hŠH$ Zm|X nÌH$hr åhUVmV, "S>' nÌH$ åhUyZhr
Vo AmoiIbo OmVo. Jmd Z_wZm ghm ho EH$ a{OñQ>a Amho. Ë`m_Ü`o O{_Zrdarb hŠH$m§_Ü`o Pmbobo \o$a\$ma AZwH$« _mZo Zm|Xbo
OmVmV. `m nÌH$mg \o$a\$ma nÌH$ åhUyZhr g§~moYbo OmVo. OgOgm hŠH$ ~Xb hmoB©b Ver Ë`mMr Zm|X VbmR>çmZo `mV
H$am`Mr Amho. hr Zm|X Ë`mZo VmaIoà_mUo H$am`Mr Amho. Voìhm hŠH$ nÌH$mbm hŠH$~Xb Zm|XUrMr (S>m`ar) _mZÊ`mV
`oVo. hŠH$ nÌH$ ZXrà_mUo AI§S> Mmby amhVo. Jmd Z_wZm ghm Imbrbà_mUo Amho.
Jmd Z_w Z m ghm
\o$a\$mam§Mr Zm|Xdhr (\o$a\$ma nÌH$)
_hmamï´> O_rZ _hgyb A{YH$ma A{^boI Am{U Zm|Xdøm (V`ma H$aUo d gwa{jV R>do Uo), {Z`_ 1971 `mVrb {Z`_ 10
Zmd : VmbwH$m : {Oëhm :

Zm|XrMm g§nmXZ Ho$boë`m A{YH$mamMo ñdê$n n[aUm_ Pmbobo ^y_mnZ d MmMUr A{YH$mè`mMr
AZw.H«$. Cn{d^mJ H«$_m§H$ AÚmjao qH$dm eoam
(1) (2) (3) (4)

_§Oay /Zm_§Oay
← VbmR>r → gH©$b/_§S>bm{YH$mar

\o$a\$mam_Yrb n{hë`m VrZ ñV§^m§_Yo VbmR>r Zm|X {bhrVmV qH$dm YaVmV. _§S>bm{YH$mar H$mJXnÌo VnmgyZ Zm|X _§Oay
qH$dm Zm_§Oya Ho$ë`mMm eoam ñV§^ Mma_Yo {bhrVmV. gH©$b / _§S>bm{YH$mar `m§Zr _§Oya qH$dm Zm_§Oya Ho$bobr Zm|X
Amnë`mbm A_mÝ` Agob, Va \o$a\$mamg§~§YrMr H$mJXnÌo {_idmdrV. Ë`mZ§Va Cn{d^mJr` A{YH$mar `m§Mo g_moa Xmdm
XmIb H$amdm.

38 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
\o$a\$ma åhUOo H$m`?
O{_Zrda hŠH$ AgVmV. ho hŠH$ doJdoJù`m ñdê$nmMo AgVmV. EH$m ì`ŠVrMo VgoM AZoH$ ì`ŠVtMohr hŠH$
AgVmV. hŠH$ H$m`_Mo ZgVmV. Vo Vgo Agy eH$V ZmhrV. O{_Zrdarb hŠH$mV {d{dY H$maUm§_wio ~Xb hmoVmo.
O{_Zrdarb ~XbË`m hŠH$m§Mr Zm|X VbmR>çmZo ¿`m`Mr AgVo. hŠH$~Ôb VbmR>çmZo \o$a\$ma nÌH$mV Zm|Xdbm H$s, Ë`m
Zm|Xrbm \o$a\$ma åhUVmV.
à_wI C{Ôï>
\o$a\$ma nÌH$ hm A{V_hÎdmMm Z_wZm Amho. Ë`mMr Imbrb à_wI C{Ôï>o AmhoV.
EH$ : O{_Zr_Ü`o Á`m§Mo Á`m§Mo åhUyZ H$mhr hŠH$ AmhoV Ë`m§À`m hŠH$m§Zm g§ajU àmá H$ê$Z {Xbo OmVo.
XmoZ : _hgyb d {XdmUr H$moQ>m©Vrb O{_Zr~m~VÀ`m Xmì`m§Mr g§»`m H$_r hmoVo. XmIb Xmdo H$_r IMm©V Mmb{dVm
`oVmV, VgoM Xmì`m_Yrb H$m_H$mO `m Z_wÝ`m_wio gwa{iV d gwb^nUo nma nmS>Vm `oVo.
VrZ : gaH$maÀ`m Ñï>rZo O{_Zrdarb gmam/AmH$ma qH$dm nÅ>r H$moUmH$Sy>Z ¿`md`mMr ho {ZpíMV hmoVo. Ymam dgwbrg
O~m~Xma Agboë`m ^moJdQ>mXmamMo Zmd `m_wio ZŠH$s H$aVm `oVo.
hŠH$~XbmMr XmoZ H$m`}
\o$a\$ma nÌH$mMr XmoZ à_wI H$m`} AmhoV.
EH$ : Jmdr Agboë`m gd© O{_Ztdarb gd© bmoH$m§Mo doJdoJio hŠH$ Zm|X H$aUo.
XmoZ : EH$Xm gwadmVrbm Zm|Xboë`m hŠH$m§_Ü`o Ogm ~Xb hmoB©b Vgm Vmo Zm|XdyZ hŠH$ Zm|X AÚ`mdV R>odUo.
hŠH$~XbmMr à_wI H$maUo
O{_ZrVrb ^moJdQ>çm_Ü`o BVa hŠH$m§V gmaIo ~Xb hmoV AgVmV. ho hŠH$~Xb {d{dY H$maUm§Zr hmoVmV, nU
Ë`m~m~VMr à_wI H$maUo Imbrb AmhoV -
1) ^moJdQ>mXma, qH$dm Hy$i _`V Pmë`mda Ë`mÀ`m dmagm§Mr hmoUmar Zm|X.
2) EH$Ì ^mD$ qH$dm {hñgoXma {d^ŠV amhÿ bmJbo H$s, H$amdr bmJUmar O_rZ{d^mJUr,
3) O_rZ{dH«$s, H$ãOm, JhmU, ~jrg, ^mS>onÅ>m dJ¡ao. Zm|Xdboë`m XñVmZo Pmbobm h¸$~Xb.
4) Hy$iH$m`Xm, VwH$S>o~§Xr-VwH$S>oOmoS> H$m`Xm, H$_mb O_rZ YmaUmH$m`Xm, Am{XdmgtZm O_rZ nwÝhm naV XoUmao
H$m`Xo, ^yg§nmXZ H$m`Xo dJ¡a|_wio hmoUmao O_rZ hñVm§VaU.

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 39
5) Vh{gbXma, Cn{d^mJr` A{YH$mar, {Oëhm{YH$mar, Am`wŠV, {XdmUr H$moQ>© `m§À`mH$S>rb O_rZ àH$aUmV qH$dm
Xmì`m§_YyZ Pmboë`m {ZU©`mà_mUo H$amd`mÀ`m Zm|Xr.

’o$a’$mam~m~V COiUr

\o$a\$ma H$moUË`m H$maUmZo {b{hbm OmVmo? Vo _hÎdmMo AgVo.


1. EImÚm qH$dm AZoH$ ì`ŠVtÀ`m AOm©dê$Z \o$a\$ma {b{hbm OmVmo. AO©Xma ì`ŠVrMm AO© VnmgyZ AÝ` {hVg§~Y§ m§Mo
Om~O~m~ KoD$Z Ë`mZ§Va nwamdo VnmgyZ \o$a\$ma {b{hbm OmVmo.
2. a{OñQ>S>© S>rS>-Zm|XUrH¥$V XñV VbmR>r `m§Mgo _moa XmIb H$aÊ`mV Ambm Va Ë`m XñVmà_mUo \o$a\$ma {b{hbm OmVmo.
3. _hgybr qH$dm {XdmUr Ý`m`mb`mÀ`m AmXoe/{ZH$mbmà_mUo \o$a\$ma {b{hbm OmVmo.
4. gaH$mar hþHw$_mà_mUo \o$a\$ma {b{hbm OmVmo.
åhUyZ \o$a\$mamMr gË`Vm VnmgÊ`mgmR>r Á`m H$mJXnÌm§Mo AmYmao \o$a\$ma V`ma H$aÊ`mV Ambm Amho Vr
H$mJXnÌo VnmgmdrV.
1. AOm©dê$Z \o$a\$ma {b{hbm Agob Va, AO©, Om~O~m~, amoOZm_m, gH©$bMm {ZH$mb `m§À`m àVr _mJyZ Ë`m
Vnmgmì`mV.
2. Zm|XUrH¥$V XñVmMm H«$_m§H$, {XZm§H$ d Xwæ`_ {Z~§YH$mÀ`m H$MoarMm nÎmm {_idmdm. Ë`m AmYmao Xwæ`_ {Z~§YH$
H$MoarV Zm|XUrH¥$V XñVmMr àV {_idmdr. H$maU \o$a\$ma Zm|XUrH¥$V XñVm_wio hmoD$ eH$Vmo. VgoM gyMr II Mr àV
{_idmdr.
3. Ý`m`mb`rZ {ZH$mbmMm H«$_m§H$, {XZm§H$ d Ý`m`mb`mMr _m{hVr {_idmdr. Ë`m AmYmao _hgycr Ý`m`mb`rZ
{ZH$mbmMr àV {_idmdr.
4. gaH$mar hþHw$_mMr Iar ZŠH$b {_idmdr.
`m H$mJXnÌm§Mo {ZarjU H$ê$Z ~oH$m`Xoera \o$a\$mamZo XmIb Pmboë`m Zm|Xr {déÕ Xmdm H$aVm `oVmo. Xmdm qOH$bm
Va OwZm \o$a\$ma aÔ hmoVmo. Zì`m AmXoemZo Zdr Zm|X XmIb hmoVo.
Ooìhm gmV~mam CVmè`mda O_rZ H$aUmè`mMo Zmd `m aH$mÝ`m_Ü`o H$m°b__Ü`o 7 A gXamV EH$m qH$dm AZoH$
ì`ŠVtMr Zmdo XmIb Pmë`mMo AmT>iVo Va Á`m hþHw$_mZo hr Zmdo 7 A gXar XmIb Pmbm Agob Va Ë`m hþHw$_mMr àV
d AÝ` H$mJXnÌo `m§À`m àVr g§~§{YV VhgrbXma `m§MoH$S>o AO© H$ê$Z {_idmì`mV.
40 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
’o$a’$mamVrc Zm|Xr VcmR>çmcm Ho$ìhm H$aVm ¶oVmV?
1. Hw$R>ë¶mhr 춺$sZo EImÚm O{‘Zr‘ܶo H$moU˶mhr àH$maMm h¸$ g§nm{XV Ho$cm Agoc, Va ˶m 춺$sZo VcmR>çmcm
h¸$~XcmMr coIr dXu/‘m{hVr Úmd¶mMr Amho. hr dXu h¸$ g§nmXZmÀ¶m VrZ ‘{hݶmV Úmd¶mMr Amho. R>adyZ
{Xcoë¶m ‘wXVrV dXu {Xcr Zmhr Va h¸$ g§nmXZ H$aUmamg 5 én¶o X§S> hmoD$ eH$Vmo.
Ago h¸$ Oa Zm|X{dcoë¶m XñVEodOmZo (CXm. IaoXrIV, ~jrgnÌ B.) {Z‘m©U Pmcm Agoc qH$dm {Oëhm{YH$mè¶m§À¶m
nadmZJrZo g§nm{XV Ho$cm Agë¶mg AemàH$mao VrZ ‘{hݶmV VcmR>çmH$S>o ‘m{hVr {Xcr Zmhr Var MmcVo. Agm
h¸$ dmagmZogwÕm ¶oD$ eH$Vmo.
dmagmZohr XmoZ àH$mao O{‘ZrV h¸$ àmá hmoVmo. BÀN>mnÌmÛmao (drcnÌ) qH$dm _¥Ë`wnÌmZo {‘iUmam dmagmh¸$ Am{U
d{S>cmonm{O©V O{‘ZrV {‘iUmam dmagmh¸$, Aem h¸$m§~m~V VcmR>çmH$S>o ‘m{hVr {Xë¶mZ§Va VcmR>çmZo ˶m~m~V
’o$a’$ma a{OñQ>a‘ܶo arVga Zm|X H$amd¶mg hdr Am{U Aer ‘m{hVr {‘imë¶mMr arVga nmoMhr Úm¶cm hdr. H$Yr
Hw$Qw>§~m~mhoarc 춺$sÀ¶m Zmdo BÀN>mnÌmÛmao ñdH$ï>m{O©V O{‘ZrMo hñVm§VaU Ho$co OmVo.
Aem Pmcoë¶m ’o$a’$mamÀ¶m Zm|Xrg g§~{§ YV 춺$scm haH$V KoVm ¶oV.o Aem haH$VrMohr EH$ a{OñQ>a AgVo. Aem
haH$VtMr ‘hgyc A{YH$mè¶m§H$Sy>Z arVga Mm¡H$er Ho$cr OmVo d ‘JM ’o$a’$mamMr Zm|X n¸$s Ho$cr OmVo d {Vcm
AZwH«$‘m§H$ {Xco OmVmV.
2. O‘rZ {dH«$s, ^mS>no Å>m, H$ãOm, JhmU dJ¡a‘o Yrc O{‘ZrMr qH$‘V e§^a én¶o qH$dm ˶mnojm OmñV Agoc Va Ago
O‘rZ hñVm§VaU ^maVr¶ Zm|XUr A{Y{Z¶‘mà‘mUo (a{OñQ>a) Zm|Xdmdo cmJVo. Vmcw³¶mMo {R>H$mUr Agcoë¶m
CnZm|XUr (g~-a{OñQ´>ma) A{YH$mè¶m§H$S>o ho ì¶dhma Zm|Xdm¶Mo AmhoV. O‘rZ ì¶dhma Zm|X{dë¶mZ§Va CnZm|XUr
A{YH$mè¶m§Zr (Cn{Z~§YH$m§Zr) Z‘wZm 16 ‘ܶo {dH«$sMm qH$dm Aݶ hñVm§VaUmMm Vnerc Vh{gcmXmam§‘m’©$V
VcmR>çmcm H$idm¶Mm Amho. Z‘wZm 16 {‘imë¶mda ˶m‘ܶo Xe©{dcoë¶m/Zm|Xcoë¶m ì¶dhmam~m~V VcmR>çm§Zr
’o$a’$ma H$amd¶mMm AgVmo. én¶o e§^a qH$dm ˶mnojm OmñV qH$‘VrMm O{‘ZrMm ì¶dhma Zm|Xcm Zmhr Va Vmo Ad¡Y
R>aVmo. Agm ì¶dhma h¸$ nÌH$mV Zm|XVm ¶oVmo, nU Vmo ‘§Oya hmoV Zmhr.
3. Vh{gcXma, Cn{d^mJr¶ A{YH$mar, {Oëhm{YH$mar, {XdmUr H$moQ>© ¶m§À¶mnwT>o Mmccoë¶m O‘rZ àH$aUm§‘ܶo/
Xmì¶m§‘ܶo {Xcoë¶m {ZU©¶mMr ‘m{hVr g§~{§ YV A{YH$mè¶m§Zr/H$moQ>mZª r VcmR>çmcm H$idm¶Mr AgVo. Aer ‘m{hVr/
hþHy$‘ hmVr Amë¶mda VcmR>r ’o$a’$ma Zm|X{dVmV. H$moQ>m©Mo hþHy$‘ Vh{gcXmam§‘m’©$V VcmR>çmH$S>o nmR>dm¶Mo AmhoV.
dXu qH$dm Z‘wZm 16 qH$dm hþHy$‘ ¶m VrZ àH$maoM VcmR>çmcm h¸$-~XcmMr Zm|X KoVm ¶oVo. VcmR>çmcm ñdV:
hmoD$Z H$moUVmhr ’o$a’$ma H$aVm ¶oV Zmhr.
’o$a’$ma H$gm H$am¶Mm?
dXu, Z‘wZm 16 qH$dm hþHy$‘ {‘imë¶mda VcmR>çm§Zr Jmd Z‘wZm 6 (’o$a’$manÌH$) ‘ܶo ’o$a’$ma Zm|Xdm¶Mm Amho. hr
Zm|X ‘moO³¶m eãXmV H$am¶Mr AgVo. ImS>mImoS> H$am¶Mr ZgVo. ì¶dhma Ho$ìhm Pmcm? ì¶dhmamMo ñdê$n H$m¶ Amho?
Vmo H$moUmH$moUmV Pmcm? O{‘ZrMr qH$‘V {H$Vr {Xcr Jocr? H$moU˶m O{‘Zr~m~V ì¶dhma Pmcm? hr gd© ‘m{hVr
_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 41
WmoS>³¶m eãXmV Z‘yX H$am¶Mr AgVo. à˶oH$ ’o$a’$ma Ogm ¶oBc
© , Vgm Zm|Xdm¶Mm AgVmo. AZwH$« ‘m§H$ XoD$Z Vmo Zm|Xdm¶Mm
Amho. ’o$a’$ma Zm|Xdë¶mda ˶m~Ôc R>adyZ {Xcoë¶m Z‘wݶmV ZmoQ>rg gmV ~mam CVmè¶mdarc H$ãOoXma gXamVrc d BVa h¸$
gXamV Zm|X Agcoë¶m gd© {hVg§~§{Y¶m§g VcmR>çm§Zr ~Omd¶mMr AgVo. VgoM hr ZmoQ>rg VcmR>r H$m¶m©c¶mV d g§~{§ YV
JmdmVrc à‘wI {R>H$mUr à{gÕ H$am¶Mr AgVo. {deofV: J«m‘n§Mm¶V H$m¶m©c¶, MmdS>r, emim hr Vr à‘wI {R>H$mUo AgVrc.
ZmoQ>rerMr ‘wXV 15 {Xdg AgVo. ¶m ‘wXVrV åhUOo 15 {XdgmV, ’o$a’$ma ‘mݶ Zgoc Va {hVg§~{§ Y¶m§Zm haH$V KoVm
¶oVo. Amncr haH$V coIr Úmdr. VcmR>çm§Zr haH$V coIr Zm|Xdmdr. haH$VrMr H$maUo WmoS>³¶mV Z‘yX H$aVrc.
’o$a’$mamg H$moUrhr haH$Vr KoVcr Zmhr Va Vh{gcXma, Aìdc H$maHy$Z, qH$dm ‘§S>c {ZarjH$ (gH©$c) Ooìhm Jmdr
¶oVrc, Voìhm ˶m§Zr ho ’o$a’$ma VnmgyZ ˶mÀ¶m H$m¶XoeranUm~m~V d AMyH$Vo~m~V ImÌr H$am¶Mr AgVo. ˶mZ§VaM ¶m
’o$a’$mamV {ZU©¶ ¿¶m¶Mm AgVmo - åhUOo ’o$a’$ma ‘§Oya H$am¶Mm AgVmo qH$dm Zm‘§Oya H$am¶Mm AgVmo.
haH$V Amcr Va -
ZmoQ>rg ‘wXVrV åhUOo ZmoQ>rg ~OmdUrZ§VaÀ¶m 15 {Xdgm§V haH$V Amcr, haH$V Agë¶mMo coIr qH$dm Vm|S>r
H$i{dʶmV Amco Va VcmR>çmZo Vr haH$V Jmd Z‘wZm 6 A (haH$V Zm|Xdhr) ‘ܶo Zm|Xdm¶Mr Amho. haH$V Zm|XdhrVrc
¶m Zm|XrMr Z¸$c V¶ma H$ê$Z VcmR>çmZo Vh{gcXmamH$S>o nmR>dm¶Mr AgVo. Vh{gcXmam§Zr ñdV: qH$dm Xþgè¶m gj‘
A{YH$mè¶m§Zr ¶m àH$aUr Mm¡H$er H$ê$Z {ZU©¶ ¿¶m¶Mm Amho. Mm¡H$ergmR>r Jmdr H$Yr ¶oUma, ho ¶m A{YH$mè¶m§Zr
VcmR>çmcm AmJmD$ H$idm¶Mo Amho. VcmR>çm§Zr gd© g§~§{YVm§Zm Mm¡H$erMo doir hOa amhʶm~Ôc H$idm¶Mo AgVo.
R>acoë¶m {Xder gd© g§~{§ YVm§Mr H$mJXnÌo nmhÿZ, ˶m§Mo åhUUo EoH$y Z ¿¶m¶Mo AgVo. O{‘Zr{df¶H$ H$m¶Úm§À¶m {d{dY
VaVwXr {dMmamV KoD$Z, gd© XñVEodO VnmgyZ {ZU©¶ H$am¶Mm AgVmo, g§{já Mm¡H$er nÕVrMm Adc§~ ˶m§Zr H$am¶Mm
Amho. {Xcocm {ZU©¶/V§Q>m a{OñQ>a‘ܶo Zm|Xdm¶Mm Amho. Vmo Omhra H$am¶Mm AgVmo. EdT>oM Zìho Va g§~§{YVm§Zm coIr
H$idm¶Mm AgVmo. {ZU©¶ {Xë¶mda Jmd Z‘wZm ghm d Z‘wZm gmV-~mam A§‘c Úm¶Mm AgVmo.
’o$a’$ma ‘mݶ Zgoc Va Anrc H$aUo
H$moU˶mhr ’o$a’$mam‘Yrc qH$dm haH$Vr‘ܶo {Xcocm {ZU©¶ ‘mݶ Zgoc Va {ZU©¶ H$icm ˶m VmaIonmgyZ 60 {XdgmV
Anrc AO© H$am¶Mm AgVmo. ho Anrc Cn{d^mJr¶ A{YH$mar ¶m§À¶mH$S>o H$am¶Mo Amho. Á¶m ’o$a’$ma {ZU©¶m{déÕ XmX
‘mJm¶Mr Amho ˶m ’o$a’$amMr qH$dm haH$Vr‘Yrc {ZU©¶mMr ghr{e³³¶m§Mr Z¸$c Anrc AOm©gmo~V nmR>dmdr cmJVo.
’o$a’$ma {damoYr ’$º$ VH«$ma-AO© Zìho Va Anrc AO© (Xmdm) XmIc H$amdm cmJVmo, ho cjmV KoVco nm{hOo.
’o$a’$mam‘ܶo hmoUmam {ZU©¶ hm ݶm¶mc¶rZ {ZU©¶ Amho. Mm¡H$er H$ê$Z gd© {hVg§~§{Y¶m§g ˶m§Mo åhUUo ‘m§S>ʶmMr
g§Yr XoD$Z H$mJXnÌ VnmgyZ, H$m¶ÚmÀ¶m VaVwXtMm {dMma H$ê$Z A{YH$mè¶m§Zr {ZU©¶ H$amdm, Aer Anojm Amho.
nU à˶jmV ‘hgyc Im˶mMo H$‘©Mmar ¶m~m~V nwaogo Jm§^r¶© XmIdrV ZmhrV. gm‘mݶ eoVH$è¶m§Zm ’o$a’$mam{déÕ
Anrc AO© XmIc H$am¶Mm AgVmo . ho AÚmn ‘m{hVr Zmhr. A¶mo ½ ¶ ’o $ a’$mam{déÕ Anrc AO© (Xmdm) H$aVmZm

42 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
g§~§{YV ’o$a’$mamg§~§Yr AO©, Om~O~m~, amoOZm‘m, àmo{gqS>J d {ZH$mc ¶m§À¶m à{V ‘o. Vh{gcXma ¶m§À¶mH$S>o AO© H$ê$Z
{‘i{dUo Amdí¶H$ AgVo.
’o$a’$mamV XmIdm¶À¶m VmaIm
H$moU˶mhr ’o$a’$mamMr {ZXm}{fVm VnmgyZ nmhʶmgmR>r ˶mV XmIdm¶À¶m VmaIm Cn¶wº$ R>aVmV. ’o$a’$mamV AmR> ~m~r Z‘yX Ho$ë¶m
nm{hOoV. ¶m{df¶rMr ‘m{hVr Imcrcà‘mUo :
1. ’o$a’$ma Ho$ë¶mMr VmarI
2. dXu, Z‘wZm 16 qH$dm hþHy$‘ {‘imë¶mMr VmarI
3. ì¶dhmamMr qH$dm hþ H y $ ‘mMr VmarI
4. ImVo H«$‘m§H$
5. JmdmVrc à‘wI {R>H$mUr ZmoQ>rg à{gÕ Ho$ë¶mMr VmarI
6. g§ ~ § { YVmg Zmo Q > r g {Xë¶mMr VmarI
7. Zm|X à‘m{UV H$amd¶mÀ¶m {XZm§H$mMr gyMZm {Xcr Vmo {XZm§H$
8. Zm|X à‘m{UV Ho$ë¶mMm {XZm§H$
’o$a’$mamMr gmV ~mam‘ܶo H$amd¶mMr Zm|X ’o$a’$ma Ho$ë¶m~amo~a, àW‘ {c{hë¶m~amo~a ˶mMr Zm|X g§~§{YV O{‘ZrÀ¶m
gmV ~mam‘ܶo nopÝgcrZo Ho$cocr gmV ~mamVrc Zm|X emB©Zo H$am¶Mr AgVo. ¶mMm AW© ’o$a’$ma Zm|X Ho$ë¶mda Vr ‘§Oya
hmo B © n ¶ª V À¶m H$mcmdYrV gmV ~mam‘Yrc Zm| X no p ÝgcrMr amhVo .
’o $ a’$ma Zm‘§ O y a Pmë¶mg no p ÝgcrMr Zm| X a~amZo Imo S y > Z Z Q> m H$Vm ˶m Zm| X rda emB© Z o EH$ AmS> d r ao f VcmR> ç mZo
‘mam¶Mr AgVo. åhUOoM Z§Va Ho$ìhmhr Zm‘§Oya Ho$cocr Zm|X H$m¶ hmoVr ho dmMVm Amco nm{hOo. ’o$a’$ma hm ‘hÎdmMm
XñVEodO Amho. Á¶m eoVH$è¶m§À¶m ‘mcH$s h¸$mda, Hw$ih¸$mda ’o$a’$mamZo Aݶm¶ Pmcm Agoc, ˶m§Zr Cn{d^mJr¶
A{YH$mar ¶m§À¶mH$S>o darc gd© gyMZm cjmV KoD$Z Anrc AO©/Xmdm H$amdm.

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 43
Jmd Z_wZm 6 - A
{ddmXJ«ñV àH$aUm§Mr Zm|Xdhr

AZw.H«$. \o$a\$ma Zm|X ^y_mnZ haH$V {_imë`mMm {ddmX H$aUmè`m {ddmX H$aUmè`m
dhrVrb AZwH«$_m§H$ H«$_m§H$ Am{U {XZm§H$-{ddmXmMm njH$mam§À`m A{YH$mè`mMm
qH$dm A{YH$ma Cn{d^mJ Zmdmgh Vnerb njH$mamÀ`m Zmdmgh
A{^boImMr H$ƒr àV H«$_m§H$ {ZU©` {ddmXmMm Vnerb
1 2 3 4 5 6

{ddmXmñnX àH$aUm§À`m Zm|Xdhr_Ü`o VbmR>çmZo haH$V Zm|Xë`mZ§Va Ë`m Zm|XrMr ZŠH$b V`ma H$ê$Z VbmR>çmZo
Vh{gbXmamH$S>o nmR>dm`Mr Amho. Vh{gbXmam§Zr ñdV: `m àH$aUr Mm¡H$er H$am`Mr Amho qH$dm AÝ` gj_ A{YH$mè`m§H$S>o
ho àH$aU Mm¡H$er H$ê$Z {ZU©` XoÊ`mgmR>r gwnVy © H$am`Mo Amho. àH$aUmV Jmdr Mm¡H$erbm Ho$ìhm `oUma ho Vh{gbXmam§Zr/
A{YH$mè`m§Zr VbmR>çmbm AmJmD$ H$idm`Mo Amho. gd© g§~§{YVm§Zm Zo_ë`m VmaIog hOa amhÊ`m~Ôb VbmR>çmZo
H$idm`Mo Amho.

R>aboë`m {Xder gd© g§~§{YVm§Mr H$mJXnÌo nmhÿZ, Ë`m§Mo åhUUo EoHy$Z KoD$Z g§~§{YV O_rZ{df`H$ {d{dY
H$m`Úm§À`m VaVwXr {dMmamV {dMmamV KoD$Z, H$mJXnÌo VnmgyZ Vh{gbXmam§Zr/gj_ A{YH$mè`m§Zr {ZU©` H$am`Mm
Amho. hm {ZU©` Jmdr R>odboë`m {ddmXmñnX àH$aUm§À`m Zm|Xdhr_Ü`o åhUOo Jmd Z_wZm ghm A _Ü`o {bhm`Mm Amho.
`m_Ü`o g§{já Mm¡H$er nÕVrMm Adb§~Z H$am`Mm Amho. {ZU©` OmJrM Omhra H$am`Mm Amho. {edm` g§~§{YVm§Zm hm
{ZU©` boIrhr H$idm`Mm Amho. Ë`mZ§Va Jmd Z_wZm ghm Am{U Jmd Z_wZm gmV ~mam_Ü`o `m {ZU©`mbm A§_b Úm`Mm
Amho. \o$a\$ma Zm|Xr_Ü`o {ZU©` H$aÊ`mg {db§~ bmJVmo. Vr XrK©H$mi àb§{~V amhVmV, Voìhm emgZmZo Ago AmXoe {Xbo
AmhoV H$s, Ý`m`mb`rZ àH$aUo dJiVm ~mH$s \o$a\$mam§Mr àH$aUo VrZ _{hÝ`m§À`m AmV d {ddm{XV \o$a\$mamMr àH$aUo
ghm _{hÝ`m§À`m AmV {ZH$mbmV H$mT>Ê`mV `oVrb, Aer XjVm ¿`mdr Am{U hr H$mb_`m©Xm H$mQ>oH$moanUo nmimdr.
_hmamï´> emgZ, _hgyb d dZ {d^mJ, emgZ n[anÌH$ H«$. Ama.S>r.Eg. 1089/80 à.H«$. 85/b-6 {XZm§H$ 12
E{àb 1989.)

44 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
Jmd Z_wZm ghm - ~
{db§~ ewëH$ (_hmamï´> O_rZ _hgyb A{Y{Z`_, 1966 À`m H$b_ 152 Imbrb X§S>)
àH$aUm§Mr Zm|Xdhr
Jmd : VmbwH$m : {Oëhm :
Jmd Z_wZm _Yrb A{YH$ma g§nmXZ ~gdmd`mÀ`m X§S>mg§~Y§ r nmdVr H«$_m§H$ d {XZm§H$
Zm|X H$aUmè`m§Mo qH$dm XñVEodO Vh{gbXmam§Mm AmXoe
YmaU H$aUmè`mMo Zmd
(1) (2) (3) (4)

A{YH$ma YmaU H$aUmè`m ì`ŠVrZo 3 _{hÝ`mV VbmR>r `m§Zm _m{hVr {Xbr Zmhr VaVbmR>r 5 é. X§S> H$ê$ eH$Vmo.
nU hŠH$ Zm|XrgmR>r Jmd Z_wZm ghm-~ _hÎdmMm Zmhr.
Jmd Z_wZm ghm - H$
dmagm àH$aUm§Mr Zm|Xdhr
Jmd : VmbwH$m : {Oëhm :
A. _¥V ^moJdQ>m _¥Ë`yMm Jmd H$m`Xoera ñV§^(5) _Yrb ^moJdQ>mXma åhUyZ {ZU©` g_m{dï>
H«$. XmamMo qH$dm {XZm§H$ Z_wZm dmagm§Mr Zmdo dmagm§nH¡ $s àË`j Am{U/qH$dm BVa Agbobr Jmd
BVa A{YH$ma qH$dm AmR> A H$ãOm Agboë`m A{YH$mam§À`m ñV§^m- Z_wZm ghm
YmaH$mMo Zmd AX_mgo _Yrb OwZo dmagm§Mr Zmdo _Ü`o H$moUmMr Zm|X _Yrb Zm|X
{XZm§H$ ImVo H«$. H$amdr `mg§~Y§ rMm
Vh{gbXmam§Mm AmXoe
1 2 3 4 5 6 7 8

_¥V ì`ŠVrÀ`m dmagm§Mr Zm|X Mm¡H$er H$ê$Z àW_ Jmd Z_wZm ghm H$ _Yo {b{hbr OmVo. `mg dmag R>amd åhUVmV.
dmag R>amdmg `m Zm|Xdhr_Yo H«$_m§H$ {Xbm OmVmo. `m dmag R>amd H«$_m§H$mMm C„oI H$ê$Z Jmd Z_wZm ghm \o$a\$mam_Yo Zm|X
XmIb hmoVo. Ë`mZ§Va dmagm§Mr Zmdo gmV~mam CVmè`mda XmIb hmoVmV.
_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 45
Jmd Z_wZm ghm - H$
dmagm àH$aUm§Mr Zm|Xdhr
46 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo Jmd : h_Xm~mO, VmbwH$m : gmVmam, {Oëhm : gmVmam
A. _¥V ^moJdQ>XmamMo _¥Ë`yMm Jmd Z_wZm H$m`Xoera dmagm§Mr Zmdo ñV§^ (5) _Yrb ^moJdQ>mXma åhUyZ {ZU©`
H«$. qH$dm BVa A{YH$ma {XZm§H$ qH$dm AmR>-A dmagmn¡H$s àË`j Am{U qH$dm BVa g_m{dï>
YmaH$m§Mo Zmd AX_mgo _Yrb OwZo H$ãOm Agboë`m A{YH$mamÀ`m ñV§^m_Ü`o Agbobr
{XZm§H$ ImVo H«$. dmagm§Mr Zmdo H$moUmMr Zm|X H$amdr Jmd Z_wZm
`mg§~§YrMm ghm _Yrb
VhgrbXmamMm AmXoe Zm|X
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8)
1. lr.AÊUm JmoqdX 7.4.1969 18 _wbJo d` gmho~amd AÊUm H«$. 167
T>mUo (1) gmho~amd 34 T>mUo (EH${ÌV
(2) bú_U 25 Hw$Qw>§~mMm H$Vm©)
(3) e§H$a 17
(4) {XZH$a 10
_wbr d`
(1) em§Vm~mB© lra§J `mXd 30
(2) H$mer~mB© {H$gZ H$X_ 23
(3) H$mer~mB© {^Hy$ H$X_ 21
(4) `emoXm 12
d`
(1) ÛmaH$m ({dYdm) 55

_hmamï´>mV _¥V ì`ŠVrÀ`m Wmoaë`m _wbmMo Zmd gmV~mam CVmè`mda EH$Ì Hw$Qw>§~ à_wI/EH$Ì Hw$Qw>§~ _°ZoOa/EHw$à åhUyZ XmIb Ho$bo OmVo. _moR>çm ^mdmMo/
Wmoaë`m _wbmMo Zmd gmV~mam CVmè`mda XmIb H$aVmZm Jmd Z_wZm ghm - H$ _Yo dmag R>amdmV _¥V ì`ŠVrÀ`m gd© dmagm§Mr Zmdo XmIb Ho$br OmVmV, {bhrbr
OmVmV. VgoM Jmd Z_wZm ghm \o$a\$mam_Yo Zm|X H$aVmZm EHw$à/EHw$_° gh-AÝ` dmagm§Mr Zmdo XmIb hmoVmV, {bhrbr OmVmV. nU gmV~mam CVmè`mda EHw$à/EHw$_°
åhUyZ Wmoaë`m _wbmMo/_moR>çm ^mdmMo Zmd XmIbo hmoVo. H$mbm§VamZo EHw$_°/EHw$à _`V Pmbm Va \$ŠV EHw$à dmagm§Mr Zmdo nwÝhm dmagR>amd JmdZ_wZm ghm-H$ _Ü`o
{bhrbr OmD$Z \o$a\$ma Jmd Z_wZm ghm _Yo Z§Va gmV~mam CVmè`mda XmIb hmoVmV. nU EHw$_°/EHw$àÀ`m AÝ` ^mD$ ~hrU `m§Mr Zmdo A{YH$ma A{^boImV XmIb
H$aÊ`mMo H$m_ dfm©Zwdf} amhÿZ OmVo. _hmamï´>mVrb eoV O{_ZrÀ`m Iè`m dmagm§Zm hŠH$ {_idÊ`mgmR>r Am{W©H$ IM© d _ZñVmn gmogmdm bmJVmo.
Jmd Z_wZm ghm - S>
ZdrZ Cn {d^mJ (nmoQ> {hñgo) Zm|Xdhr
Jmd : h_Xm~mO, VmbwH$m : gmVmam, {Oëhm : gmVmam
Jmd Z_wZm ghm _Yrb ^y_mnZ H«$_m§H$ qH$dm ZH$mem_Ü`o Amdí`H$ Agboë`m _moOUr H$aUmamMo Zmd Am{U {XZm§H$
\o$a\$ma Zm|X H«$_m§H$ Cn {d^mJ H«$_m§H$ ~XbmMo ñdê$n Am{U {XZm§H$
(1) (2) (3) (4)
161 23 1 2 3 {hí`mMr _moOUr VmarI 25.12.1971 amoOr.
23 nr.EM. Xoenm§S>,o nr.EM.Eg. _oPaa `m§Zr Ho$br.
{h.H«$. 1 am_m JmoqdX H$mio
{h.H«$. 2 bú_U JmoqdX H$mio
{h.H«$. 3 em§Vm~mB© JmoqdX H$mio
168 18/2 A 18/2 {hí`mMr _moOUr VmarI 20.11.1972 amoOr
~ 18/2 E_.Or. Mm¡Yar `m§Zr Ho$br.
{h.H«$. 18/2-A {gVmam_ amOmam_ qeXo
{h.H«$. 18/2-~ VwH$mam_ amOmam_ qeXo ghr : E_.Or. Mm¡Yar, 20.11.1972
191 101 1 101 2 AÚmn _moOUr H$ê$Z nmoQ> {hñgo Pmbo ZmhrV.
{h.H«$.1. XJSy> Ym|Sy> ndma
{h.H«$.2. ~miHy$ Ym|Sy> ndma

(gyMZm : darb Zm|Xr Z_wÝ`mXmIb AmhoV.)


_hmamï´> O_rZ _hgyb A{Y{Z`_ 1966 Mo H$b_ 85 AÝd`o nañna g§_VrZo _o. Vh{gbXma `m§MoH$S>o AO© H$ê$Z
eoVO{_ZrMo gag Zrag dmQ>n H$aVm `oVo. O{_ZrMo dmag dm {hñgoXmam§Zm O{_ZrMo dmQ>n {d^mOZ H$aÊ`mgmR>r _moOUr
ImVo, _moOUr ImË`mMm ^yH$a_mnH$ Am{UAÝ` H$_©Mmè`m§Mr _XV KoVbr OmVo. g§~§{YV O{_ZrMm JQ>~wH$mVrb ZH$mem,
gmV~mam CVmè`mda XmIdbobo nmoQ>Iam~ joÌ `mMm {dMma H$ê$Z _moOUrImVo dmQ>n VŠVm V`ma H$aVo. CnAYrjH$
VmbwH$m ^y{_ A{^boI `m§À`m _m\©$V O{_ZrMm dmQ>n VŠVm V`ma hmoVmo. Vh{gbXma _.O._.A.1966 Mo H$b_ 85
AÝd`o dmQ>n {d^mJUrMm {ZU©` Omhra H$aVmV. VbmR>r `m {ZU©`mà_mUo JmdZ_wZm ghm S> _Yo ZdrZ Cn {d^mJ (nmoQ>
{hñgo) Zm|Xdhr `m {ZU©`mà_mUo Zm|Xr H$aVmV. `m Zm|XrMm narUm_ Jmd Z_wZm ghm \o$a\$ma nÌH$mV {Xbm OmVmo. eoVO{_ZrMo
dmQ>n {d^mOZ VwH$S>o~§Xr VwH$S>o OmoS> A{Y{Z`_ 1947 _Yrb _mJ©Xe©Zmà_mUo Ho$bo OmVo. àË`oH$ VmbwŠ`mgmR>r dmQ>n
{d^mOZmgmR>r {Z{üV Ho$bobo à_m{UV joÌ doJdoJio Amho.
JQ>~wH$mVrb ZH$mem_Yo darb dmQ>n {d^mOZ H$go {Xgob Ë`mMo CXmhaU Imbr {Xbo Amho.
23/1 23/2 23/3 18/2 A 18/2 ~

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 47
{eŠH$m
Jmd : VmbwH$m : {O.
Jm.Z§. H«$. 7, 7 A d 12 {eŠH$m
Jmd Vm. {O.
^y_mnZ H«$_m§H$ {h.H«$. YmaUm Jm.Z§.H«$.7 ImVo H«$_m§H$
gd} Z§. JQ> H«$. àH$ma
_mbH$mMo Zmd Hw$imMo Zmd
^y_mnZ H«$_m§H$mMo
ñWm{ZH$ Jmd
bmJdS>r `mo½` joÌ EH$a Jw§R>o
hoŠQ>a Ama BVa A{YH$ma
{Oam`V ...
~mJmB©V ...
^mV eoVr ...
EHy$U ...
nmo.I. ...
dJ© (A) ...
dJ© (~) ...
EHy$U ...
é. n¡go
AmH$ma ...
OwS>r AWdm ...
{deof AmH$ma ...
nmÊ`m~m~V ...
EHy$U ...
Jm.Z§.H«$. 7 A Jm.Z§.H«$. 12
df© O_rZ arV h§Jm_ nrH$mImbrb joÌ n{S>V d nrH$mg eoam
H$gUmamMo {_l nrH$m§Mo EHy$U {_l nrH$mVrb A{_l nrH$m§Mo joÌ {Zén`moJr
Zmd joÌ àË`oH$ {nH$mMo joÌ Aem O{_ZrMm
Vnerb
nmUr nwadR>çmMo gmYZ
{_l {nH$m§Mo gm§H$o Vm§H$

AOb qg{MV

AOb qg{MV

AOb qg{MV
{nH$mMo Zmd

{nH$mMo Zmd
Ob qgMZ

Ob qgMZ
ObqgMZ

àH$ma

joÌ

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17

_yi àVrMm Añgb CVmam {Xbm VmarI JmdH$m_Jma VbmR>r ghr


48 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
"gmV ~mam'Mm CVmam d Ë`mMo _hÎd

"gmV ~mam'Mm CVmam AmnUm gdmªZmM _mhrV Amho,nU Vmo H$gm nmhmdm, Ë`mV H$m` H$m` AgVo d Ë`mbm {H$Vr
_hÎd Úmdo `m~ÔbMr _m{hVr _mÌ Amnë`mbm ZgVo. `m nwpñVHo$V `m{df`mMr _m{hVr H$ê$Z {Xbr Amho. gwéw dmVrbm hm
CVmam H$gm V`ma Pmbm, ho AmnU nmhÿ.

B{Vhmg
^maVmda B§J«Om§Mo amÁ` AgVmZm B§½b§S>_Ü`o ApñVËdmV Agbobr _hgyb nÕVr B§J«Om§Zr WmoS>m\$ma ~Xb H$ê$Z
^maVmV gwê$ Ho$br. _hmamï´>mV O_rZXmar nÕV am~dUo gd©Xya eŠ` hmoUma Zmhr, ho bjmV KoD$Z eŠ` VoWo a`Vdmar
nÕVrM Mmby R>odbr. Ë`mgmR>r B§J«Om§Zr ^maVmVrb d _hmamï´>mVrb ~hþVoH$ O{_ZtMm O_m~§Xr Ho$br. O_rZ _moOUo,
O{_ZrMo ZH$meo V`ma H$aUo, O{_ZrÀ`m hÔ {ZemÊ`m ~gdUo, O{_ZrÀ`m _JXwamà_mUo O{_ZrMr gwnrH$Vm bjmV KoD$Z
O{_ZrMm H$a/Ymam {Z{üV H$aUo `mg O_m~§Xr åhUVmV. Xa 30 dfmªZr O_m~§Xr H$aÊ`mMr H$m`Xoera VaVyX Ho$br.

O_m~§XrÀ`m doir O{_ZrMo _yi H$mJX àË`oH$ JmdmgmR>r V`ma H$aÊ`mV `oVmV. `m H$mJXmÀ`m àVr _moOUr
ImË`mH$Sy>Z {Oëhm{YH$mè`m§_m\©$V àË`oH$ VbmR>çmH$S>o nmR>dë`m OmVmV. _moOUr ImË`mMm {Oëhm nmVirdarb A{YH$mar
"{Oëhm {ZarjH$ ^y_r A{^boI' Amho Ë`m§MoH$S>o O_m~§Xr Ho$boë`m O{_ZrMo _yi H$mJX AgVmV. gmV ~mam CVmam Á`m
_yi H$mJXm§Mm AmYma KoD$Z V`ma Ho$bm OmVmo, Vo _yi H$mJX åhUOo -

1. eoVdma nÌH$ (gyS>nÌH$, H$S>B© nÌH$) 2. JmdZH$mem 3. JQ> ~yH$. `m H$mJXnÌm§dê$Z gmV ~mamMm CVmam
V`ma Pmbobm Amho.

1897 _Ü`o VoìhmÀ`m {~«{Q>e gaH$maZo XwîH$mi Am`moJ (\°${_Z H${_eZ) Zo_bm hmoVm. Ë`m H$mir eoVO{_Zr `m
AmH$mamZo _moR>çm hmoË`m. Ë`m_wio Aem _moR>çm eoVO{_ZrMo VwH$S>o nSy> Z`oV, Aer Anojm hmoVr. na§Vw qhXy, _wpñb_ d gd©
Y_mªÀ`m ì`pŠVJV H$m`Úm§à_mUo dmagmhŠH$ {Z_m©U hmoD$Z _moR>çm eoVO{_ZrMo VwH$S>o nSy> bmJbo. eoVO{_ZrMr dmQ>Ur
(nm{Q>©eZ), àË`oH$ ì`ŠVrMr AmUodmar, `m~m~V V§Q>o dmTy> bmJbo Am{U O{_ZrÀ`m hŠH$m§_Yrb \o$a\$mamMr àH$aUo dmTy>
bmJbr. `m~m~V 1903 _Ü`o n{hbm H$m`Xm Ho$bm Jobm. Ë`m_Ü`o ~Xb Ho$bo Jobo, ZdrZ H$m`Xo Ho$bo. eodQ>r _hmamï´>
emgZmZo gÜ`mMm _hmamï´> O_rZ _hgyb H$m`Xm 1966 g§_V Ho$bm. Ë`m AmYrÀ`m _w~§ B© O_rZ _hgyb g§{hVm 1879 hm
H$m`Xm 1965 n`ªV _w§~B© amÁ`mV ApñVËdmV hmoVm.

`mM H$m`ÚmA§VJ©V gÜ`m eoVO{_ZrÀ`m hŠH$m§~m~V {d{dY Zm|Xr R>do ë`m OmVmV. `mgmR>r doJdoJir Zm|XUr nwñVHo$

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 49
(a{OñQ>a) R>odbobr AmhoV. Ë`mV àm_w»`mZo eoVO{_ZrMo hŠH$ d {nH$m§Mo a{OñQ>a, Hw$im§~m~VMo a{OñQ>a d _mbH$s
hŠH$m§~m~VMo a{OñQ>a BË`mXtMm g_mdoe hmoVmo. `mM ~amo~arZo 21 doJdoJù`m àH$maMo JmdMo Z_wZo (pìhboO \$m°_)© R>do bobo
AgVmV. `mn¡H$sM JmdMm Z_wZm 7, 7 A, Am{U 12 Mm {_iyZ gmV ~mamMm CVmam ~ZVmo.

7/12 Mm CVmam åhUOo H$m`?


gmV ~mamÀ`m CVmè`mMm B{Vhmg nm{hë`mZ§Va AmVm àË`j `m CVmè`mV Zo_Ho$ H$m` H$m` {b{hbobo AgVo, `mMr
_mhrVr KoD$.
gmV ~mamMm CVmam åhUOo O{_ZrMm Amagm Ago åhUVmV. H$maU gmV ~mamMm CVmam dmMyZ àË`j O{_Zrda
Z OmVm, O{_Zr~m~VMm gd© Vnerb AmnUmg H$iy eH$Vmo. gmV ~mamÀ`m CVmè`mdê$Z AmnUmg O{_ZrMm ^y_mnZ
H«$_m§H$, JmdmMo Zmd, O{_ZrMo joÌ\$i, Ë`m O{_ZrMm ^yVH$mi d dV©_mZH$mimVrb _mbH$s `m{df`Mr _m{hVr {_iy
eH$Vo. àË`oH$ JmdMm VbmR>r JmdmVrb gd© O{_ZtÀ`m g§X^m©V doJdoJù`m Zm|XUr døm R>odV AgVmo. `m Zm|XUr
døm§Zm (a{OñQ>a) doJdoJio AZwH«$_m§H$ {Xbobo AmhoV. `mbmM "Jmd Z_wZm'Ago åhUVmV.
Agm JmdMm Z_wZm Z§~a 7 Am{U JmdMm Z_wZm Z§~a 12 ho EH$Ì H$ê$Z Ë`mVrb _m{hVr gmV ~mamÀ`m ê$nmV {Xbr
OmVo. g~~ gmV ~mamMm CVmam åhUOo Jmd Z_wZm Z§~a 7 d 12 `m_Yrb CVmam (EŠñQ´>Š° Q>) AgVmo. åhUyZ Ë`mbm 7/12
Mm CVmam åhUVmV. `mM~amo~arZo gmV ~mam CVmè`mV JmdMm Z_wZm Z§~a 7 A _Yrb _m{hVrhr g_m{dï> AgVo.
H$moUË`mhr O{_ZrÀ`m _mbH$s hŠH$m§Mm B{Vhmg VnmgyZ nmhm`Mm Agob Va AmOÀ`m {XZm§H$mnmgyZ gmV ~mamMm
CVmam d \o$a\$ma CVmè`mnmgyZ gwédmV H$amdr. hr VnmgUr H$arV _mJo Omdo. `m VnmgUrMr AIoa eoVdma nÌH$ åhUOo
gyS>nÌH$ dm H$S>>B© nÌH$mn`ªV _mbH$s hŠH$mMm emoY KoD$ZM g§nVo. hm _hgwbr XñVodOmMm emoY KoUo hmo`.

7/12 åhUOo hŠH$ Zm|X d nrH$ nmhUr nÌH$


O_rZ Am{U _hgwbmÀ`m ì`dñWmnZmgmR>r àË`oH$ VbmR>çmbm Oo doJdoJio "JmdZ_wZ'o R>do mdo bmJVmV, Ë`mn¡H$sM
7/12 CVmam ho XmoZ Jmd Z_wZo AmhoV. 7 d 12 ho XmoZ _w»` ^mJ (Z_wZo) EH$mM H$mJXmda AgVmV åhUyZ Ë`mbm "gmV
~mam' åhUVmV. Jmd Z_wZm gmV (7) ho "hŠH$ (A{YH$ma) nÌH$' Amho, Va Jmd Z_wZm ~mam (12) ho "nrH$
nmhUr nÌH$' Amho. `mM CVmè`m_Ü`o "7 A' Z_wÝ`mMm gwÕm g_mdoe AgVmo. hm Z_wZm Hw$id{hdmQ>rMr _m{hVr XoVmo.
àË`oH$ O_rZ_mbH$mg qH$dm ^yYmaH$mg ñdV:H$S>o Agbobr O_rZ {H$Vr Am{U H$moUVr ho XmI{dUmam gmV ~mam
hm EH$ H$mJX Amho. O{_ZrMr _mbH$s, H$ãOm d{hdmQ>, dm AÝ` A{YH$ma hm CVmam XmI{dVmo. `m CVmè`mà_mUo
O{_Zrdarb ^moJdQ>çmg nmobrg d _hgyb ImË`mH$Sy>Z g§ajU {_iVo. Zoh_r Cn`moJr nS>Umam hm CVmam Agë`mZo àË`oH$
O_rZ_mbH$mgmR>r AË`§V _hÎdmMm AgVmo.
AmVm gmV ~mam CVmè`mVrb XmoÝhr ^mJm§Mr (Z_wÝ`m§Mr) g{dñVa _m{hVr AmnU KoD$ -
50 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
1) Jmd Z_wZm gmV (hŠH$ A{YH$ma nÌH$)
`m ^mJm_Ü`o (Z_wÝ`m_Ü`o) JmdmMo d VmbwŠ`mMo Zmd nÌH$mÀ`m da {Xbobo AgVo.
A) CVmè`mÀ`m S>mì`m ~mOyg O{_ZrMr ^y_mnZ/gìh}/JQ> Z§~a d {hñgmZ§~a XmI{dbobm AgVmo. gaH$maZo
àË`oH$ JmdmVrb O{_ZtZm AWdm O{_ZrÀ`m JQ>mbm EH$ Z§~a {Xbobm Amho, Ë`mbmM ^y_mnZ H«$_m§H$ qH$dm gìh} Z§~a
qH$dm JQ> Z§~a åhUVmV. VgoM Ë`m ^y_mnZ H«$_m§H$mVrb gXarb O{_ZrMm {hñgm {H$Vdm Amho, ho {hñgm Z§~a_Ü`o
XmI{dbobo AgVo. Ë`mM OdiM O_rZ Á`m Á`m àH$mam§Zr YmaU Ho$bobr AgVo, Vmo YmaUmàH$ma qH$dm ^y YmaU nÕVr
XmI{dbobr AgVo. gXaMr O_rZ g§~§{YV ì`ŠVrH$S>o H$er Ambr, Ë`mbmM YmaUmàH$ma qH$dm ^y YmaU nÕVr Ago
åhUVmV.
H$) Imbgm - qH$dm `mbmM "^moJdQ>mXma dJ© 1' Agohr åhUVmV. `mMm AW© hr O_rZ nydm©nma d§ena§naoZo MmbV
Ambobr, "_mbH$s' hŠH$ Agbobr ñdV:Mr O_rZ Amho.
I) ^moJdQ>mXma dJ© 2 - gaH$maZo ^y{_hrZm§Zm qH$dm Aën ^y YmaH$m§Zm H$gÊ`mgmR>r {Xboë`m O{_Zr `m àH$mamV
_moS>VmV. {Oëhm{YH$mè`m§Zr nadmZJr {Xbr VaM Aem O{_ZtMo hñVm§VaU, {dH«$s, ^mS>no Å>m, JhmU, XmZ `m nÕVrZo H$aVm
`oVo. `mAmYr AmnU {eH$boë`m Jmd Z_wZm EH$-H$ _Ü`o dJ©-2 _Ü`o gm_m{dï> Ho$boë`m O{_ZrMr `mXr {_iVo.
J) gaH$maZo ^mS>no Q²Q>çmZo dm {d{eï> eVu AQ>uda {d{eï> H$m_m§gmR>r, {d{eï> _wXVrgmR>r {Xbobr ^y YmaU nÕVr 3
_Ü`o _moS>V.o Á`m eVu AQ>tda O_rZ {Xbr Agob Ë`m eVu AQ>tMm ^§J Pmë`mg emgZ Aem O{_Zr H$mTy>Z KoV.o `m "BZm_
qH$dm dVZ' dJm©Vë`m O{_Zr AgVmV. Ë`mbm "Xw_mbm' Agohr åhUVmV. Xw_mbm qH$dm BZm_ O{_ZtMo n{ü_ _hmamï´>mV
VrZ dJ© (dJ© 1 - ga§Om_ BZm_, dJ© 3 XodñWmZ BZm_ Am{U dJ© 7 - g§H$sU©) AmhoV. {dX^© d _amR>dmS>çmV Xw_mbm
O{_ZtMm dJ© 7 (g§H$sU©) hm EH$M dJ© ApñVËdmV Amho. g§H$sU© åhUOo _hgyb _m\$sÀ`m O{_Zr. Aem O{_Zr
emim _hm{dÚmb`o, hm°pñnQ>b qH$dm H$mhr Ym{_©H$ dm XmZY_© H$aUmè`m g§ñWm§Zm {Xboë`m AgVmV. _mÌ {Xboë`m
H$maUmH$aVm O{_ZrMm dmna Pmbm Zmhr Va Vr O_rZ gaH$ma naV KoV.o XodñWmZ BZm_ dJ© 3 À`m O{_Zr d{hdmQ>Xmamì`{V[aŠV
BVa H$moUmÀ`m Zmdo hmoV ZmhrV. WmoS>Š`mV ""`m O{_Zr hñVm§VaUr` ZmhrV.''
""^y_mnZ H«$_m§H$mMo ñWm{ZH$ Zmd'' `m aH$mÝ`mV eoVH$è`mZo Amnë`m O{_Zrbm Zmd {Xbobo Agë`mg (CXm.
Am§ã`mMo dmda/ImMa) Ë`mMm C„oI AgVmo. O{_ZrMm ^y_mnZ H«$_m§H$ bjmV am{hbm Zmhr Va O_rZ _mbH$mZo {Xbobo
ñWm{ZH$ Zmd VbmR>r d eoVH$ar XmoKm§À`m Ñï>rZo gmo`rMo R>aVo.
Ë`mImbrb H$b_mV O{_ZrMo "bmJdS>rMo `mo½` joÌ' EH$a/hoŠQ>a d Jw§R>o/Ama_Ü`o XmI{dbobo AgVo. `mV
{Oam`V, ~mJm`V d ^mVeoVrMo joÌ {H$Vr `mMr EHy$U Zm|X AgVo. Ë`mImbr "nmoQ>Iam~m' (bmJdS>rg nyU©V: A`mo½`
Aer O_rZ) joÌ XmI{dbobo AgVo. `mVhr XmoZ àH$ma AmhoV."dJ© A' _Ü`o eoVmVrb ~m§Y, Zmbo, I§XH$, ImUr
BË`mXtMr Zm|X `oVo, Va "dJ© ~' _Ü`o añVo, H$mbdo, Vbmd BË`mXr H$mhr {d{eï> H$m_m§gmR>r amIyZ R>odboë`m O{_ZrMr
Zm|X AgVo.

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 51
"AmH$ma' `m gXamV O{_Zrda bmdÊ`mV `oUmam H$a "én`o n¡go' _Ü`o {Xbobm AgVmo. `mV XodñWmZÀ`m O{_Zr
Agë`mg ""OwS>r AWdm {deof AmH$ma'' `mnwT>o aŠH$_ Zm|XdVmV. ZXrMo, YaUmMo qH$dm H$mbì`mMo nmUr eoVH$è`mÀ`m
O{_ZtZm {_iV Agë`mg "nmÊ`m~m~V'Mm AmH$ma KoVbm OmVmo.
~) "Jmd Z_wZm gmV'À`m _Ü`^mJr O{_ZrÀ`m ^moJdQ>mXmamMo qH$dm _mbH$mMo AWdm H$ãOoXmamMo Zmd
{b{hbobo AgVo.
AmnU Á`m ì`ŠVrer ì`dhma H$arV AmhmoV, Aem ì`ŠVrMo Zmd "H$ãOoXma' gXar emB©_Ü`o {b{hbo Agbo
nm{hOo. Oa `m gXamV O_rZ {dH$V XoUmè`m ì`ŠVrÀ`m Zmdmg H§$g Ho$bm Agob Va Aer ì`ŠVr OmJoMm
_mbH$ Zmhr. Ago g_Omdo. O_rZ {dH$ë`mda AmYrÀ`m _mbH$mÀ`m Zmdmbm H§$g Ho$bm OmVmo d ZdrZ _mbH$mMo Zmd
Ë`mImbr {b{hbo OmVo. Ago Zmd Oa nopÝgbZo {b{hbo Agob, Va Zm|X H$ƒr Amho, Ago g_Omdo. hr Zm|X VnmgyZ
nmhUo Amdí`H$ AgVo. emB©Zo Pmboë`m Zm|Xrbm nŠH$s Zm|X Ago åhUVmV.
H$ãOoXma gXar Or Zmdo {b{hbobr AgVmV, Ë`m§À`m ~mOybm dVw©imV qH$dm H§$gmV H$mhr H«$_m§H$ {b{hbobo
AgVmV. ho H«$_m§H$ \o$a\$maMo AgVmV. g~~ dVw©imV {b{hboë`m H«$_m§H$mMo \o$a\$maMo CVmao VnmgyZ nmhUo
Amdí`H$ Amho. \o$a\$maÀ`m CVmè`mbm "hŠH$mMo nÌH$' åhUVmV. JmdMm Z_wZm Z§~a 6 åhUOoM \o$a\$maMm CVmam.
EImÚm O{_ZrÀ`m ~m~VrV Vr O_rZ gÜ`mÀ`m _mbH$m§H$S>o H$er Ambr, `m~m~VMr Zm|X \o$a\$ma CVmè`mV gmnS>Vo.
\o$a\$maÀ`m CVmè`mV Zm|XrMm H«$_m§H$ {b{hbobm AgVmo. hmM Zm|XrMm H«$_m§H$ 7/12 À`m CVmè`mda dVw©imV qH$dm
H§$gmV {b{hbobm AgVmo. g~~ 7/12 darb dV©wimVrb Z§~amdê$Z Aem arVrZo \o$a\$ma CVmam H$mT>Vm `oVmo.
Jmd Z_wZm 7 _Ü`o Ho$boë`m Zm|Xr ~amo~a AmhoV, Ago J¥hrV Yam`Mo AgVo. Omon`ªV `m CVmè`mV
Ho$bobr Zm|X MwH$sMr Amho, ho {gÕ hmoV Zmhr, VgoM MwH$sÀ`m Zm|Xr EodOr Xwgar Zm|X _§Oya hmoV Zmhr; Vmon`ªV
Amho hrM Zm|X Iar _mZm`Mr AgVo. H$mhr doim O{_ZrMm ^moJdQ>mXma hm O{_ZrMm Iam _mbH$ ZgVmo. Vgo
AgVmZmhr XrK©H$mbrZ ^moJdQ>çm_wio Ë`mbm O{_ZrMm _mbH$s hŠH$ àmá Pmbobm AgVmo.
Jmd Z_wZm gmV_Ü`o Zm|X H$aVmZm VbmR>çm§Zr {b{hÊ`mV H$mhr MyH$ Ho$br Agob Va Vr XwéñV H$aÊ`mgmR>r O_rZ
_hgyb g§{hVm H$b_ 155 Zwgma Vh{gbXma `m§À`mH$S>o Xmdm XmIb H$amdm. Vh{gbXma gd© {hVg§~{§ Y`m§Zm ZmoQ>rg H$mTy>Z
~mobmdVmV. gdmªMo Om~O~m~ Zm|XdyZ, gdmªZm åhUUo _m§S>Ê`mMr g§Yr XoD$Z MwH$sÀ`m {bImUmVrb MyH$ XwéñV H$aÊ`mMm
hþHy$_ XoVmV.
H$) Jmd Z_wZm 7 À`m COì`m ~mOybm daVr ^y YmaH$mÀ`m O{_ZrMm ImVoH«$_m§H$ d Ë`mImbr O{_Zrda
H$moUmMr Hy$i d{hdmQ> Agob Va Ë`m Hw$imMo Zmd Zm|Xdbobo AgVo. VgoM I§S> n¡emÀ`m ñdê$nmV Agob Va I§S>mMr
aŠH$_ XmI{dbobr AgVo.
"BVa A{YH$ma' qH$dm "BVa hŠH$' `m gXam_Ü`o O{_ZrMm H$ãOm Zgboë`m, na§Vw _mb_Îmo_Ü`o A{YH$ma d
~moOm YmaU H$aUmè`m§À`m ZmdmMr Zm|X Ho$bobr AgVo. g~~ "BVa hŠH$' `m gXamV H$mhr ~moOo dm hŠH$ Agë`mg Vo

52 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
H$_r Pmbo qH$dm Zmhr? O{_Zrda KoVbobo H$O© {\$Q>bobo Amho H$s Zmhr ho nmhmdo. ghH$mar gmogm`Q>r, ^y{dH$mg ~±H$,
gaH$ma VJmB© dJ¡ao Zm|Xr `mV AgVmV. BVa hŠH$mV {b{hbobm eoam ZrQ> g_OyZ KoUo JaOoMo AgVo.
H$mhr doim AmnU g§nyU© O_rZ {dH$V Z KoVm, Ë`mVrb H$mhr ^mJM {dH$V KoVmo. Aem H$mhr ^mJmbm "VwH$S>m'
Ago åhUVmV. O{_ZrMm Agm VwH$S>m AmnU {dH$V KoV Agbmo, Va Ë`m O{_Zrg VwH$S>o~§Xr H$m`Xm bmJy hmoVmo H$m Vo
nmhmdo. O{_Zrg Oa VwH$S>~o X§ r H$m`Xm bmJy hmoV Agob, Va Z_yX Ho$boë`m "BVa hŠH$' `m gXamV "VwH$S>m' dm "VwH$S>~o X§ r'
Agm eoam AgVmo. O{_Zrg VwH$S>o~§Xr H$m`Xm bmJy Agob, Va Aer eoVO_rZ VwH$S>o nmSy>Z {dH$Vm `oV Zmhr,
{dH$V KoVm `oV Zmhr. à_m{UV joÌmnojm H$_r joÌmMr eoVO_rZ hñVm§VarV, {d^m{OV, IaoXr H$aVm `oV Zmhr.
"BVa hŠH$' gXam_Ü`o "nyZd©gZmgmR>r g§nm{XV' Agm eoam {b{hbobm Agy eH$Vmo. `mMm AW© gaH$maZo EImXo YaU,
añVm dJ¡ago maIm àH$ën am~{dÊ`mMo R>adbo Agob, Va Aem àH$ënmgmR>r ~arM _moR>r O_rZ gaH$ma g§nm{XV H$aVo. Aem
g§nmXZ Ho$boë`m O{_ZrVrb eoVH$è`mMo nyZd©gZ H$aÊ`mgmR>r gaH$ma BVa O{_Zr g§nm{XV H$ê$ eH$Vo. åhUyZ EImÚm
O{_ZrÀ`m gmV ~mamÀ`m CVmè`mda "BVa hŠH$' `m gXamV "nyZd©gZmgmR>r g§nm{XV' Agm eoam {b{hbobm Agob,
Va Aer O_rZ `mH$m_r gaH$maMm A§{V_ {ZU©` Pmë`m{edm` {dH$Vm `oV Zmhr.
"Hw$iH$m`Xm, H$b_ (Hw$.H$m.H$.) 43 À`m ~§YZmg nmÌ amhÿZ' Agm eoam {b{hbm Agë`mg Aer
O_rZ g§~§{YV {Oëhm{YH$mè`m§À`m nadmZJr{edm` {dH$Vm `oUma Zmhr. Zdm gwYm[aV Hw$iH$m`Xm 1 E{àb
1957 amoOr A§_bmV Ambm. `m {Xdgmbm "H¥$fH$ {XZ' Agohr g§~mo{Ybo OmVo. "H$gob Ë`mMr O_rZ' `m VÎdmda 1 E{àb
1957 amoOr Or Hw$io O_rZ H$gV hmoVr, Vr Hw$io Hw$iH$m`Xm 32 J à_mUo H$mhr H$m`Xoera à{H«$`m H$ê$Z Ë`m O{_ZrMr
_mbH$ Pmbr. "Hw$i' åhUOo Xwgè`mÀ`m _mbH$sMr O_rZ H$mhr I§S> XoD$Z H$m`XoeraarË`m H$gUmam Bg_. Hw$iH$m`Úm_Ü`o
Hw$i `m eãXmMr ì`m»`m {Xbobr Amho. I§S> XoD$Z _mbH$mMr O_rZ H$gUmam hm _mbH$mÀ`m Hw$Qw>§~mVrb Zgbm nm{hOo.
VgoM Vmo _mbH$mÀ`m Hw$Qw>§~mVrb BVa Hw$Um ì`ŠVrÀ`m àË`j XoIaoIrImbr _Owar KoD$Z O_rZ H$gV Zgbm nm{hOo.
VgoM Hw$i åhUdyZ KoUmam hm _mbH$mZo amoI aH$_oV dm _mbmÀ`m ê$nmV (nU {nH$mÀ`m {hí`mV Zìho) doVZmda R>odbobm
ZmoH$a Zgbm nm{hOo. VgoM Aer ì`ŠVr Vm~oJhmU KoUmar AgVm H$m_m Z`o. darb AQ>t_Ü`o ~gUmè`m ì`ŠVr H¥$fH$ {XZr
`m ZmË`mZo H$gV AgVrb Va Ë`m§Zm "J¥{hV IaoXrXma' åhUyZ _mÝ`Vm XoÊ`mV Ambr.
gaH$maZo Aem O{_ZtÀ`m qH$_Vr R>a{dë`m. Aer qH$_V ^aë`mda Aem Hw$im§Zm "IaoXrMo à_mUnÌ' XoÊ`mV
Ambo. gmV ~mamÀ`m CVmè`mVrb "BVa hŠH$' `m gXam_Ü`o "43 À`m ~§YZmg nmÌ' Agm eoam {b{hbm OmVmo. O_rZ ZdrZ
eVuda åhUOo "A{d^mÁ`' Am{U "hñVm§Vamg à{V~§Y' `m XmoZ AQ>tda {Xbobr AgVo. Aer O_rZ {Oëhm{YH$mè`m§À`m
nyd©nadmZJr{edm` {dH$Vm `oV Zmhr. {Oëhm{YH$mè`m§H$S>o, arVga AO© Ho$ë`mg, _w§~B© Hw$id{hdmQ> Am{U eoVO_rZ
H$m`Xm 1948 A§VJ©V {Oëhm{YH$mar Aer O_rZ gaH$mabm `mo½` Vmo ZOamUm ^aë`mZ§Va {dH$Ê`mMr nadmZJr XoD$
eH$VmV.
gmV ~mamÀ`m CVmè`mdarb BVa hŠH$ H$mhr doim "Hw$.H$m.H$. 84 H$ gmR>r nmÌ' Agm eoam {b{hbobm AgVmo.
Hw$iH$m`ÚmZwgma eoVrdmnamgmR>r Agbobr O_rZ {dH$V ¿`md`mMr Agë`mg {dH$V KoUmar ì`ŠVr hr

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 53
eoVH$ar AgbrM nm{hOo. Ver Vr Zgë`mg Aem ì`ŠVrbm {Oëhm{YH$mè`m§H$S>o arVga AO© H$ê$Z nyd©nadmZJr ¿`mdr
bmJVo. Aer nadmZJr XoVmZm O_rZ {dH$Umam eoVH$ar ^y{_hrZ hmoV Zmhr Zm, `mMr ehm{Zem Ho$br OmVo d Z§VaM Aer
nadmZJr {Xbr OmD$ eH$Vo.
eo V rdmnamgmR>r Agbo b r O_rZ {~Jaeo V H$ar ì`ŠVrZo {Oëhm{YH$mè`m§ À `m ny d © nadmZJr{edm`
{dH$V KoVë`mg Aem O{_ZtÀ`m gmV~mam CVmè`mÀ`m BVa hŠH$ gXam_Ü`o "Hw$.H$m.H$. 84 H$ gmR>r
nmÌ' Agm eoam {b{hbm OmVmo. Hw$.H$m.H$. 84 H$ AÝd`o Agm ì`dhma Pmbobr O_rZ gaH$ma Oá H$ê$ eH$Vo.
g§§~§{YV ì`ŠVr{déÕ Hw$iH$m`ÚmVrb VaVwXrZwgma nwT>rb H$madmB© H$aÊ`mMo A{YH$ma emgZmg AgVmV. åhUyZ darb
eoam gmV~mamÀ`m CVmè`mda {b{hbm OmVmo. Aem eoè`m_wio Aem O{_ZrÀ`m nwT>rb V~{XbrÀ`m hñVm§VaU, IaoXr,
{dH«$s ì`dhmam§da {Z`§ÌU `oVo. H$maU Aer O_rZ gaH$maO_m hmoÊ`mg nmÌ AgVo. EImXr eoVO_rZ gVV 12 df}
nS>rH$ Agë`mg gXa O{_Zrg Hw$iH$m`ÚmÀ`m H$mhr VaVwXr bmJy hmoV ZmhrV, `m H$maUmñVd Agm eoam H$mTy>Zhr
Q>mH$Ê`mV `oVmo. {dX^© d _amR>dmS>çm~m~V doJio Hw$iH$m`Xo AmhoV. Ë`mVrb VaVwXtà_mUo {ZU©` KoVbm OmVmo.
Am{XdmgtÀ`m _mbH$s hŠH$mMr O_rZ Agob Va BVa hŠH$ gXamV "_.O._.g§{hVm H$_b 36, 36A, d 36 ~
Mo AYrZ' Agm eoam AgVmo. Aer O_rZ {Oëhm{YH$mar `m§À`m nyd©nadmZJr {edm` hñVm§V[aV H$aVm `oV Zmhr.

2) JmdZ_wZm ~mam (nrH$ nmhUr nÌH$)


`m ^mJmVrb àË`oH$ aH$mÝ`mMr _m{hVr AmnU Ë`mVrb Z§~amà_mUo KoD$.
H«$.1 - "df©' `m gXamV "H¥$fr df©' {b{hÊ`mV `oVo. 1 E{àb Vo 31 _mM© ho "eoVH$ar df©' _mZbo OmVo. `mdê$Z
H$moUË`m H¥${fdfu O{_ZrMr H$m` pñWVr hmoVr, `mMm emoY KoVm `oVmo.
H«$. 2 - "O{_Z H$gUmamMo Zmd' ho gXa Jmd Z_wZm "7A' Mm ^mJ Amho. O{_ZrMm _mbH$, ^moJdQ>mXma, dm
Hw$i `m§Mo ì`{V[aŠV AÝ` Bg_mMr bmJdS> nrH$ nmhUrV VbmR>çmbm AmT>iZy Ambr Va Aem Bg_mMr Zm|X VbmR>r àW_
nopÝgbrZo "7 A' gXamV H$aVmV d `m bmJdS>rMm Ahdmb Vh{gbXmam§Zm nmR>dVmV. hr bmJdS> nyU© Mm¡H$erA§Vr
H$m`Xoera Agë`mg Vh{gbXmam§À`m hþHw$_mZo hr Zm|X H$m`_ hmoD$ eH$Vo.
`mVrb 7A ho H$b_ "O_rZ H$gUmamMo Zmd' åhUyZ AmoiIbo OmVo. O_rZ_mbH$mì`{V[aŠV AÝ` ì`ŠVr
H$m`Xoera[aË`m eoVO_rZ ñdV: H$gV Agob Va Ë`m ì`pŠVMo Zmd 7A H$b_mImbr XmIb hmoVo. 7A H$b_mImbr
O_rZ ñdV: H$gUmè`mMo Zmd XmIb Pmbo H$s Vr ì`ŠVr Hw$iH$m`ÚmVrb {d{dY VaVwXtZm nmÌ hmoV AgVo.
`m{edm` "A{YH$ YmÝ` {nH$dm' `m `moOZoImbr EH$gmbr H$amamZo dZ d _hgyb ImË`mÀ`m O{_ZtMo ^y{_hrZ d
Aën^yYmaH$ eoVH$è`m§Zm dmQ>n H$aÊ`mV Amboë`m eoVH$è`m§Mr Zmdo gmV ~mam CVmè`mdarb 7A gXamImbrM Zm|X{dÊ`mV
Ambr AmhoV. EH$gmbr nÇ>Xo mam§Zm O_rZ H$m`_Mr XoÊ`mMm AÜ`mXoe 1969 gmbr _hmamï´> emgZmZo nmg Ho$bm Amho. Var
gwÕm _hmamï´>mVrb gd© {OëømV `m AÜ`mXoemMr A§_b~OmdUr AÚmn Pmbobr Zmhr. åhUyZ `m EH$gmbr nÅ>Xo mam§Mr Zmdo

54 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
gmV ~mam CVmè`mda 7A gXamImbr AÚmn H$m`_ Amho. Va AZoH$ EH$gmbr nÅ>Xo mam§À`m O{_ZrMo ~oH$m`Xoera hñVm§VaU
_moR>çm à_mUmV dZ d _hgyb ImË`mZo Ho$bo Amho. am`JS> {OëømVrb Xir O_rZ H$gUmè`m§Mr Zmdo dfmªZwdf} 7 A
gXamImbr Zm|X{dÊ`mV Ambr AmhoV. Xir O_rZ H$m`_ñdê$nr XoÊ`mMm _hmamï´> emgZmMm AÜ`mXoe _hgyb ImË`mZo
AÚmn A§_bmV AmUbobm Zmhr. _hmamï´>mVrb XodñWmZm§H$S>o A§XmOo gmS>oghm bmI EH$a O_rZ Amho. `mn¡H$s AZoH$
O{_ZtÀ`m ^y_r A{^boImV gmV ~mam CVmè`mdarb 7 A gXamImbr Hw$id{hdmQ>r Zm|X{dÊ`mV Amë`m AmhoV. _hmamï´>
emgZmZo ehar ^mJmV AZoH$ J¥h{Z_m©U g§ñWm§Zm J¥h~m§YUrgmR>r gaH$mar O_rZ XrK© _wXVrÀ`m H$amamZo H$mhr eVu AQ>tda
{Xbr Amho. `m gd© J¥h{Z_m©U g§ñWmMr nÅ>Xo ma åhUyZ Zm|X 7 A `m H$b_mImbr H$aÊ`mV `oV.o J«m_rU ^mJmV _mJmgdJu`m§À`m
eoVr ghH$mar g§ñWm§Zm gaH$mar nS>rH$ O{_ZrMo dmQ>n eoVrgmR>r H$aÊ`mV Ambo Amho. `m eoVr ghH$mar g§ñWm§Mr Zmdo 7
A gXar Zm|X{dÊ`mV Amë`mMo AmT>iVo.
H«$. 3 - "arV' `m gXamV O_rZ d{hdmQ>rMr arV AmH$S>çmV {b{hbr AgVo. "arV 1' åhUOo O_rZ_mbH$ ñdV:
H$ï>mZo O_rZ H$gVmo. "arV 2' åhUOo O_rZ_mbH$ _Owam§H$S>o O_rZ H$adyZ KoVmo d "arV 3' åhUOo O_rZ_mbH$
Hw$imH$Sy>Z O_rZ H$gyZ KoVmo d amoIrÀ`m ê$nmZo I§S> KoV AgVmo.

Jm.Z§.H«$. 7 A Jm.Z§.H«$. 12

df© O_rZ arV h§Jm_ nrH$mImbrb joÌ n{S>V d nrH$mg eoam


H$gUmamMo {_l nrH$m§Mo EHy$U {_l nrH$mVrb A{_l nrH$m§Mo joÌ {Zén`moJr
Zmd joÌ àË`oH$ {nH$mMo joÌ Aem O{_ZrMm
7A Vnerb

nmUr nwadR>çmMo gmYZ


{_l {nH$m§Mo gm§Ho$Vm§H$

AOb qg{MV

AOb qg{MV

AOb qg{MV
{nH$mMo Zmd

{nH$mMo Zmd
Ob qgMZ

Ob qgMZ
ObqgMZ

àH$ma

joÌ

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17

H«$. 4 - CVmè`mdarb "h§Jm_' `m gXamV O{_Zrdarb {nHo$ H$moUË`m h§Jm_mV H$mT>br AmhoV Vo Xe©{dbo OmVo.
{nH$m§Mo XmoZ h§Jm_ AgVmV. EH$ aã~r d Xwgam Iarn. H$mhr {R>H$mUr CÝhmir h§Jm_ AgVmo.

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 55
H«$. 5, 6, 7 - {_l {nH$m§Mo EHy$U joÌ
H«$. 5 - {_l {nH$m§Mm gm§Ho$Vm§H$ - H¥${f g§MmbZmb`mZo àË`oH$ joÌmV H$mT>Ê`mV `oUmè`m {_l {nH$m§Zm {d{eï>
H«$_m§H$ {Xbm Amho. `mbmM gm§Ho$Vm§H$ åhUVmV.
H«$. 6 - Obqg{MV - åhUOoM nmdgmì`{V[aŠV nmÊ`mImbr `oUmar O_rZ (~mJm`V)
H«$. 7 - AObqg{MV - åhUOoM Ho$di nmdgmÀ`m nmÊ`mda Adb§~yZ AgUmar O_rZ ({Oam`V)
H«$. 8, 9, 10 - {_l {nH$m§Vrb àË`oH$ {nH$mMo joÌ
H«$. 8 - {nH$mMo Zmd H«$. 9 Obqg{MV H«$. 10 AObqg{MV
Hw$R>bo nrH$ Obqg{MV (~mJm`V) d Hw$R>bo AObqg{MV d Ë`mMo joÌ H$m` Amho ho H$iÊ`mgmR>r H«$. 8, 9 d
10 `m Mm¡H$Q>r Ho$ë`m AmhoV. VgoM {_l {nHo$ KoVbr Agë`mg Ë`m~m~V {b{hbobo AgVo.
H«$. 11, 12 d 13 A{_l ({Z^}i) {nH$m§Mo joÌ
A{_l åhUOoM O{_ZrÀ`m EImÚm VwH$S>çmda EH$M nrH$ KoVbo OmVo. Ë`mV {_l {nHo$ ZgVmV. {_l {nH$m§à_mUoM
A{_l {nH$m§nwT>ohr Vo Obqg{MV AWdm AObqg{MV Amho Vo d Ë`mMo joÌ {bhmdo bmJVo.
H«$. 14 d 15 nS>rH$ d {nH$mg {Zén`moJr O{_ZrMm Vnerb
`mV H«$. 14 À`m Mm¡H$Q>rV nS>rH$ O{_ZrMm àH$ma d H«$. 15 _Ü`o Ë`mMo joÌ `mMr _m{hVr AgVo. nS>rH$ O{_ZrMo
doJdoJio AmR> àH$ma XmoZ ^mJmV {d^mJbo Jobo AmhoV.
1) bmJdS>rg A`mo½` nS>rH$ O_rZ : `mImbr -
A) JmdmVrb gaH$mar dZmImbr d ImOJr dZmImbrb joÌ,
~) S>m|Jami d IS>H$mi ^y^mJ, dmid§Q>, ZÚm B.,
H$) AH¥${fH$ O_rZ åhUOoM B_maVr, añVo, aoëdo, X\$Z^y_r, g¡{ZH$ N>mdÊ`m§Mr OmJm, nmUrnwadR>çmMr
gmYZo B.
2) bmJdS>rg `mo½` nS>rH$ O_rZ : `mImbr -
A) H$mhr {d{eï> H$mbmdYrgmR>r (nmM df} Am{U A{YH$)nS>rH$ R>odbobr O_rZ
~) JdVmi O{_Zr Am{U Jwao MmaÊ`mgmR>r dmnaÊ`mV `oUmè`m O{_Zr

56 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
H$) `m ì`pŠV[aŠV Cn`wŠV PmS>o Agboë`m dZñnVr
S>) EH$ Vo nmM dfmªn`ªVÀ`m H$mbmdYrV nS>rV R>odboë`m O{_Zr
B) Mmby nS>rH$ O{_Zr (dfm©V \$ŠV EH$m h§Jm_mV nS>rV R>odboë`m O{_Zr)
H«$. 16 nmUr nwadR>çmMo gmYZ - åhUOoM nmdgmì`{V[aŠV dmnaë`m OmUmè`m nmÊ`mMr gmYZo CXm. {dhra, ZXr
Zmbo, H$mbdo, Hy$n Z{bH$m (~moAa dob), ~§Ymao B.
H«$. 17 eoam - _iB©Mr O_rZ qH$dm nmÊ`mZo dmhÿZ Jobobr O_rZ, VgoM EImÚm {R>H$mUr gm§{d{YH$ _`m©XoMo
(H$m`ÚmMo) C„§KZ Pmbobo AmT>ië`mg Ë`mda H$madmB© H$aÊ`mgmR>r Aem àH$maMr Zm|X "eoam' `m Mm¡H$Q>rV H$am`Mr
AgVo.
hr Pmbr Jmd Z_wZm H«$. 12 Mr g{dñVa _m{hVr. AmVm AmnU nrH$ nmhUrg§X^m©Vrb _hÎdmÀ`m Jmoï>rMr _m{hVr KoD$ `m.

nrH$ nmhUr H$er H$am`Mr AgVo?


1) {nHo$ eoVmV C^r AgVmZm nrH$ nmhUr H$am`Mr AgVo.
2) {Za{Zamù`m h§Jm_mV, {Za{Zamù`m {nH$m§gmR>r {Oëhm{YH$mè`m§Zm gyMZoZwgma nrH$ nmhUr H$am`Mr AgVo.
3) nrH$ nmhUrgmR>r Á`m VmaIog ^oQ> Úm`Mr Ë`mAmYr Ë`m Jmdr {H$_mZ gmV {Xdg AmYr Xd§S>r XoD$Z qH$dm gdmªZm
H$iob Aem nÕVrZo g_Odm`Mo AgVo. VgoM VbmR>çmZo J«m_n§Mm`VrV gan§Mm§Zmhr H$idm`Mo AgVo.
4) àË`j nrH$ nmhUrÀ`m doiog, J«m_ñW, gan§M d J«m_n§Mm`V gXñ`m§Zr VoWo hOa amhUo Ano{jV Amho.
5) VbmR>çmZo àË`oH$ ^y_mnZ H«$_m§H$ d ^y_mnZ H«$_m§H$Mo {d^mJ `m_Yrb nrH$ bmJdS>rMo {ZarjU d Zm|X
gdmªg_moa H$am`Mr AgVo.
6) Vr O_rZ Á`mMr Agob AWdm Omo H$gV AgoV Aem ì`ŠVrg Ho$bobr Zm|X nmhÊ`mg nadmZJr AgVo.
gmV ~mamÀ`m CVmè`mMo _hÎd {H$Vr d H$moR>o?
gmV ~mamMm CVmam hm Oar O{_ZrÀ`m hŠH$m§À`m Zm|Xr~m~V Agbm Var Ë`mbm {H$Vr _hÎd Amho, hohr nm{hbo
nm{hOo. gmV ~mamÀ`m CVmè`mbm H$mhrOU AdmñVd _hÎd XoVmV.
gmV ~mamMm CVmam _mbH$s hŠH$ àñWm{nV H$aUmam XñV Amho, `m J¡ag_OwVr_wio AZoH$ {dÎmr` g§ñWm, ~±H$m H$O©
XoVmZm gmV ~mamÀ`m CVmè`mdaM OmñV {^ñV Q>mH$VmZm {XgVmV; VgoM _hmZJanm{bH$mhr ZH$meo g§_V H$aVmZm

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 57
_mbH$shŠH$m§Mo XñVEodO åhUyZ gmV ~mamÀ`m CVmè`mMr boIr _mJUr H$aVmZm {XgVmV. gmV ~mamMm CVmam ho _mbH$s
hŠH$ àñWm{nV H$aUmam XñV (Q>m`Q>b S>rS>) Zmhr ho àW_ Ü`mZmV ¿`md`mg hdo. IaoXr IV, ~jrg nÌ, d BVa AZoH$
XñV ho _mbH$s hŠH$ em~rV H$aUmao XñV AgVmV. gmV ~mamMm CVmam ho _hgwbm~m~V Zm|XUr (aoìhoÝ`y aoH$m°S>©) H$aUmam
H$mJX AgyZ. Ë`mMm _mbH$shŠH$m§er g§~Y§ Amho. nU gmV ~mamÀ`m CVmè`mVrb Am{U \o$a\$maÀ`m CVmè`mVrb gd© Zm|Xr
`m Ë`m_Ü`o Z_yX Ho$boë`m dñVwpñWVr~m~V nwamdm åhUyZ åhUVm `oVrb, na§Vw Ë`mbm {ZUm©`H$ nwamdm (H$ÝŠë`w{Pìh
EpìhS>Ýg) åhUVm `oUma Zmhr.
gmV ~mamgmaIo gd© JmdMo Z_wZo ho gmd©O{ZH$ XñVEodO (npãbH$ S>m°Š`w_|Q>g²) AmhoV, `mMr Zm|X KoVbr nm{hOo.
hr gd© gmd©O{ZH$ XñVEodOo Agë`m_wio JmdÀ`m VbmR>r H$m`m©b`m_Ü`o OmD$Z Am_ OZVo_Yrb Hw$Umhr ì`ŠVrbm Ë`mMr
VnmgUr H$aÊ`mMm A{YH$ma Amho. VgoM Ë`mVrb H$mhr XñVEodOm§À`m {eŠŠ`mÀ`m ZH$bm Zm__mÌ \$s ^aë`mZ§Va
{_iÊ`mMm A{YH$ma àË`oH$mg Amho. Zoh_r bmJUmam gmV ~mamMm CVmam XmoZ én`o BVH$s \$s ^aë`mda JmdÀ`m
VbmR>çmH$Sy>Z {_iÊ`mMm A{YH$ma àË`oH$mbm Amho. goVy `moOZoV g§JUH$m_m\©$V {_iUmam gmV~mam A{YH$ \$s ^ê$Z
{_iVmo.
amÁ`emgZmÀ`m {d{hV {Z`_m§À`m AYrZ amhÿZ `mo½` \$s {Xë`mda gd© ZH$meo Am{U O{_Zrg§~§YrMo
A{^boI, CVmao Aem {Z~ªYmÀ`m AYrZ amhÿZ dmOdr doimV gd© bmoH$m§À`m VnmgUrgmR>r Iwbo AgVmV.
`mo½` Vr \$s ^aë`mda Ë`m§À`m à_m{UV àVr {_iVmV. _hmamï´> O_rZ _hgyb g§{hVm 1966 À`m H$b_ 327
à_mUo Aem àVr {_i{dUo, hm Amnbm hŠH$ Amho.
O{_ZrMr H$mJXnÌo Am{U ZH$meo ^maVr` gmjrnwamdm H$m`ÚmMo H$b_ 74 à_mUo gmd©O{ZH$ H$mJXnÌo (npãbH$
S>m°Š`w_|Q>g) AmhoV. `m gmd©O{ZH$ H$mJXnÌm§_Yrb _OHy$a {gÕ H$aÊ`mgmR>r Ë`mÀ`m à_m{UV àVr `m H$m`ÚmMo H$b_
77 à_mUo gmXa H$aVm `oVmV.
^y_r A{^boI Á`mÀ`m Vmã`mV Agob Ë`mÀ`mH$S>o {ZarjU H$aÊ`mgmR>r qH$dm à_m{UV àVr {_idÊ`mgmR>r AO©
H$amdm. AOm©g `mo½` Ë`m aH$_oMm H$moQ>© \$s ñQ>å° n bmdmdm. AO© ZmH$mabm, àV XoÊ`mMo A_mÝ` Ho$bo Va ~m{YV AO©Xmambm
O_rZ _hgyb g§{hVm 1966 À`m VaVwXtà_mUo g§~§{YV A{YH$mè`mÀ`m d[að>mH$S>o `m AmXoem{déÕ XmX _mJVm `oVo.
_m{hVrMm A{YH$ma A{Y{Z`_ 2005 AÝd`o A{^boI {_idÊ`mgmR>r AO© H$aVm `oBb
© . A{^boI Z {_imë`mg
d[að>m§H$S>o XmX _mJVm `oVo.

58 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
Hw$imMo Zmd

Jmd Z_wZm gmV hŠH$ nÌH$mV COì`m ~mOybm O{_ZrV Oa H$moUr Hy$i Agob Va Ë`mMo Zmd Am{U Ë`m§Zr
O_rZ_mbH$mbm (^moJdQ>mXmambm) Úmd`mMr I§S>mMr aŠH$_ XmIdm`Mr Amho. _hmamï´> O_rZ _hgyb (A{YH$ma A{^boI
Am{U Zm|X døm AÚ`mdV R>odUo) {Z`_ 1971 Mo {Z`_ 32 Zwgma àË`oH$ Jmdr VbmR>çmZo Hw$id{hdmQ>rMr Zm|Xdhr
R>odm`Mr Amho. `m Zm|XdhrV Jmdr Agboë`m gd© Hw$im§Mr Zm|X VbmR>çmZo H$am`Mr Amho. Ë`mZo Ho$boë`m `m Zm|Xr _§S>i
{ZarjH$ Ooìhm Jmdr {nH$m§Mr VnmgUr H$arb Voìhm Vnmgm`Mr Amho. _§S>i {ZarjH$mì`{V[aŠV AÝ` Cƒ XOm©À`m
A{YH$mè`m§Zr JmdÀ`m {nH$m§Mr VnmgUr Ho$br Va Ë`m§Zrhr Ë`mdoir Hy$i Zm|XdhrVrb Zm|Xr Vnmgm`À`mAmhoV. Hw$id{hdmQ>rMr
hr Zm|Xdhr {Z`_ 32 _Ü`o Zo_Zy {Xboë`m Z_wZm 15 _Ü`o R>do m`Mr Amho. _hmamï´> O_rZ _hgyb {Z`_nwpñVH$m I§S> 4 _Yrb
àH$aU XmoZ_Ü`o Zo_yZ {Xbobm Jmd Z_wZm gmV A _Ü`o `m Z_wÝ`mMo ê$nm§Va Ho$bobo Amho. hm Z_wZm àË`oH$ dfu Zì`mZo
{bhmd`mMm Amho.
Jmd Z_wZm 7 A _Yrb ñV§^ ñd`§ñnï> AmhoV. H$moUVo Hy$i, H$moUË`m O_rZ_mbH$mÀ`m, H$moUË`m {d{eï> O{_ZrMo
Hy$i Amho, Ë`m O{_ZrMr AmH$maUr I§S> Am{U Hy$i Zm|XrÀ`m \o$a\$mamMm AZwH«$_m§H$hr `m Z_wÝ`mV XmIdm`Mm Amho.
Hw$im§Zm ñdV:Mr Hy$id{hdmQ> {gÕ H$aÊ`mgmR>r `m Zm|XdhrVrb Ë`mMr Zm|X {ZpíMVM Cn`wŠV Amho.
O_rZ àË`j bmJdS> H$aUmam åhUyZ Z_wX H$aÊ`mV `oUmao Zmd ho _mJrb dfu Z_wX Ho$boë`m ZmdmhÿZ doJio Agob
Aem gd© ~m~VrV nrH$ nmhUrÀ`m doir ImÌr H$am`Mr Amho. Ooìhm O_rZ bmJdS> H$aUmar ì`ŠVr {OMo Zmd O{_ZrÀ`m
hŠH$ nÌH$mV H$ãOoXma gXar qH$dm BVa hŠH$m§V Zmhr Am{U Vr ì`ŠVr Oa O{_Zrda Hy$id{hdmQ>rMm hŠH$ gm§JV Agob,
Va Aem ì`ŠVrMo Zmd àW_ Jmd Z_wZm gmV A _Ü`o Z_wX H$am`Mo Amho. (nhm _hmamï´> O_rZ _hgyb {Z`_ nwpñVH$m I§S>
EH$, n¥ð> 340, n[aÀN>oX 32)
Hy$i d{hdmQ>rÀ`m hŠH$m§IoarO H$ê$Z BVa H$maU gm§JUmè`m ì`ŠVrÀ`m ~m~VrV VbmR>r Aem ì`ŠVrMr Zm|X Jmd
Z_wZm gmV ~ _Ü`o H$aob. Jmd Z_wZm gmV A d gmV ~ _Yrb Zm|XrMm CVmam VbmR>çmZo Vh{gbXmam§H$S>o nmR>dmd`mMm
Amho. darb XmoÝhr~m~V gj_ A{YH$mar àW_V: CnamoŠV ì`ŠVrÀ`m Zm|XrMr Mm¡H$er H$aob. Ë`m~m~VMm Amnbm {ZU©`
XoB©b. àË`oH$ Zm|Xrg~§Yr Amdí`H$ Vo AmXoe XoB©b. Jmd Z_wZm gmV A d gmV ~ _Yrb Zm|Xr~m~V A§Vr_ {ZU©`
Pmë`mZ§Va VbmR>r nrH$ nmhUr_Ü`o Jmd Z_wZm gmV ~mam_Ü`o bmJdS>XmamMo Zmd Zm|Xdob Am{U {ZU©`mMm H«$_m§H$ Am{U
{XZm§H$hr Z_wX H$am`Mm Amho.(_hmamï´> emgZ d _hgyb d dZ {d^mJ, n[anÌH$ H«$_m§H$ Am`.Q>r.Eg. 4378/5966-
b-6 {XZm§H$ 21 _mM© 1979)
1 E{àb, 1957 amoOr gwYm[aV Hy$i H$m`Úmà_mUo Hw$io hr O{_ZrMr J¥{hV IaoXrXma Pmbr. Ë`mZ§Va Hw$i Zm|Xr_Ü`o

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 59
Jmdr Iyn \o$a\$ma Pmbo. Hw$imH$Sy>Z O{_Zr H$mTy>Z KoVë`mZo, Hy$iH$m`Xm H$b_ 70-~ à_mUo Zm|Xbobo Hw$i ho Hw$i Zmhr
Ago R>adyZ KoVë`mZo, Hy$i Zm|X MwH$sMr R>abr. Aem AZoH${dY H$maUm§_wio JmdÀ`m Hw$i Zm|Xr IynM H$_r Pmë`m, Va
~hþVm§e J¥{hV Hw$i IaoXrXmam§À`m O{_ZrMr qH$_V H$m`ÚmÀ`m VaVwXrZwgma R>a{dÊ`mV Amë`mZo Vr Hw$io O{_ZrMr _mbH$
Pmbr. Ë`m_wio Jmd Z_wZm 7 A _Yrb Hy$i Zm|Xr H$_r Pmë`m AmhoV. nU AÚmnhr Jmdr Hw$io AmhoV. `m_Ü`o {deofV:
XodñWmZ O{_ZrMr Hw$io AmhoV. AZoH$ H$maUm§_wio {dH«$s hmoD$ Z eH$ë`mZo qH$dm {dH«$s nwT>o T>H$bë`mZo Hw$io ApñVËdmV
AmhoV. 1-4-57 Z§Va {Z_m©U Pmbobr d \o$a\$ma H$ê$Z Zm|X{dbobr Hw$iohr AmhoV. Hy$iH$m`Xm H$b_ 70 ~ à_mUo
Mmbboë`m Xmì`mVrb {ZU©`mZwgma Vh{gbXmam§Zr R>a{dbobr Hw$io AmhoV Voìhm AOyZhr Hy$i åhUyZ Jmdr O_rZ H$gV
Agboë`m Hw$im§À`m hŠH$ ajUmgmR>r Zm|XdhrVrb Hw$iZm|X Cn`moJr nS>Umar Amho. VgoM Hw$i H$m`ÚmÀ`m A§_b~OmdUrgmR>r
hr Hw$i Zm|X AÚ`mdV R>odUo Oê$arMo Amho. Voìhm VbmR>r `mZo Jmd Z_wZm gmV A Xa dfu CKSy>Z AÚ`mdV R>odm`bm
nm{hOo. nrH$ nmhUr Zm|Xr VnmgUrMo doir Jmd Z_wZm gmV A R>do ë`mMr ImÌr H$ê$Z Ë`mVrb Zm|Xr _§S>i {ZarjH$ d AÝ`
Cƒ A{YH$mè`m§Zr VnmgUo Oê$arMo Amho. Jmd Z_wZm gmV A Imbr {Xbm Amho.
h¡Ðm~mX Hw$id{hdmQ> Am{U eoVO_rZ A{Y{Z`_ 1950 Am{U {Z`_ `m à_mUo _amR>dmS>çmVrc {OëømV Am{U
_hmamï´> Hw$id{hdmQ> d eoVO_rZ ({dX^© àXoe) A{Y{Z`_ Am{U _w§~B© Hw$id{hdmQ> d eoVO_rZ ({dX^© àXoe) {Z`_
1959 à_mUo {dX^m©Vrc {OëømV Hw$iH$m`ÚmMr A§_c~OmdUr Ho$cr OmVo.
Jmd Z_wZm gmV A
Hy$id{hdmQ> Zm|Xdhr
(_hmamï´> O_rZ _hgyb A{YH$ma A{^boI Am{U
Zm|XdhrMm (V`ma H$aUo d gwpñWVrV R>odUo), {Z`_, 1971
`mVrb {Z`_ 32), df© 1972

A. _mJrb dfm©À`m Hw$imMo O_rZ ^y_mnZ joÌ AmH$maUr I§S> \o$a\$mamÀ`m eoam
H«$. Zm|X dhrMm Zmd (_amR>r _mbH$mMo H«$_m§H$ Am{U Zm|X dhrVrb
AZwH«$_m§H$ dUm©ZHw $« _o) Zmd {hñgm H«$_m§H$ Zm|XrMm AZwH«$_m§H$
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
ho.Ama é. n¡go

60 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
A{YH$ma A{^boImV Zm|Xboë`m ì`ŠVtì`{V[aŠV
O_rZ H$ãOmV Agboë`m ì`ŠVr

Jmdr nrH$ nmhUr H$aVmZm O{_ZrV nrH$ H$moUr KoVbo Amho, àË`jmV O_rZ H$ãOm H$moUmMm Amho, ho VbmR>çmZo
nmhm`Mo Amho, VgoM nrH$ KoUmè`m, O_rZ H$ãOmV Agboë`m ì`ŠVrMo Zmd ^y_r A{^boImV Amho H$s Zmhr ho XoIrb
AWm©VM nmhm`Mo Amho. Voìhm nrH$ {ZarjUmÀ`m doir ^y_mnZ H«$_m§H$ qH$dm ^y_mnZ H«$_m§H$mMm Cn{d^mJ, H$ãOmV
Agbobr ì`ŠVr Am{U A{YH$ma A{^boImV Zmdo Zm|Xbobr ì`ŠVr EH$M Zmhr, doJir Amho Ago Ooìhm VbmR>çmbm
AmT>iZy `oBb
© Voìhm Ë`mZo _hmamï´> O_rZ _hgyb (A{YH$ma A{^boI Am{U Zm|X døm AÚ`mdV R>do Uo) {Z`_ 1971 Mo
{Z`_ 31 Zwgma Z_wZm 14 qH$dm Z_wZm 15 _Ü`o R>odboë`m Zm|Xdhr_Ü`o Zm|X ¿`md`mMr Amho. _hmamï´> O_rZ _hgyb
{Z`_nwpñVH$m I§S> 4 Mo àH$aU XmoZ_Ü`o Zo_yZ {Xbobm Jmd Z_wZm gmV A Am{U gmV ~ _Ü`o `m Z_wÝ`m§Mo ê$nm§Va Ho$bobo
Amho. Z_wZm 14 hm Jmd Z_wZm gmV ~ Amho Am{U Z_wZm 15 hm Jmd Z_wZm gmV A Amho.

A{YH$ma A{^boImZwgma O_rZ H$ãOmV Agë`mMo _mZÊ`mV `oUmè`m ì`ŠVrì`{V[aŠV O_rZ H$ãOmV Agboë`m
BVa ì`ŠVtMr Zm|X VbmR>çmZo Jmd Z_wZm gmV ~ _Ü`o KoVë`mZ§Va `m Zm|XrMm CVmam Amdí`H$ H$m`©dmhrgmR>r Ë`m§Zr
Vh{gbXma `m§À`mH$S>o nmR>dm`Mm Amho. (_mÌ Aer ì`ŠVr Hy$i d{hdmQ>rMm hŠH$ gm§JV Agob Va Ë`m ì`ŠVrMo Zmd
Jmd Z_wZm gmV A _Ü`o `m AmYr Z_yX Ho$ë`mà_mUo Zm|Xdm`Mo Amho.) Jmd Z_wZm gmV-~ Mm CVmam {_imë`mZ§Va Zm|XdhrV
C„o{Iboë`m ì`ŠVrg§~§Yr Amdí`H$ Mm¡H$er H$aÊ`mgmR>r Vh{gbXmam§Zr Jmdr ^oQ> Úm`Mr Amho. Jmdr ^oQ> XoÊ`mÀ`m
VmaIoMr nydg© M
y Zm VbmR>r Am{U J«m_n§Mm`VrMm gan§M H$moUVmhr Agë`mg Ë`mg {ZXmZ gmV {Xdg AmJmD$ Vh{gbXmam§Zr
Úmd`mMr Amho. Vh{gbXmamÀ`m ^oQ>rer g§~§Yr AgUmè`m gd© ì`ŠVtZm AmJmD$ H$i{dÊ`mMr ì`dñWm VbmR>r `mZo
H$am`Mr Amho. VgoM Zo_boë`m VmaIobm d doib o m gdmªZr MmdS>rda hOa amhÊ`mg Vmo \$_m©db
o . Zo_boë`m {Xder d doir
Vh{gbXma g§~§{YV ì`ŠVrMo åhUUo EoHy$Z KoB©b. Amdí`H$ dmQ>ob Aer A{YH$ Mm¡H$er H$aob Am{U ñdV:Mm {ZU©`
XoB©b.

Vh{gbXma `m§Zr `m~m~V {Xboë`m {ZU©`m{déÕ ~mYrV ì`ŠVrbm arVga Anrb AO© {ZU©`mÀ`m VmaIonmgyZ 60
{XdgmV _m. Cn{d^mJr` A{YH$mar `m§À`mH$S>o H$aVm `oVmo. Jmd Z_wZm gmV ~ nwT>o {Xbm Amho.

Jmd Z_wZm gmV A d Jmd Z_wZm gmV ~ _Ü`o Zm|Xboë`m àH$aUm§_Ü`o {ZU©` XoÊ`mMo Vh{gbXma `m§Mo A{YH$ma
emgZmZo AmVm Zm`~ Vh{gbXma `m§Zm àXmZ Ho$bobo AmhoV. (_hmamï´> emgZ _hgyb d dZ{d^mJ n[anÌH$ H«$_m§H$
Ama.S>r.Eg. 4383/) 152527/(3616)/b-6 {XZm§H$ 19 _o 1988)

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 61
Jmd Z_wZm gmV - ~
A{YH$ma A{^boImZwgma O_rZ H$ãOmV Agë`mMo _mZÊ`mV `oUmè`m ì`ŠVrì`{V[aŠV O_rZ H$ãOmV Agboë`m BVa
ì`ŠVtMr Zm|Xdhr.
(_hmamï´> O_rZ _hgyb A{YH$ma A{^boI Am{U Zm|Xdøm (V`ma H$aUo d gwpñWVrV R>do Uo), {Z`_, 1971 `mVrb {Z`_ 31)

Jmd : VmbwH$m :

A.H«$. ^y_mnZ H«$_m§H$ ^y_mnZ ImVo H«$. df© A{YH$ma A{^boIm Á`m {XZm§H$m nmgyZ eoam
H«$_m§H$mMm _Ü`o Zmd Zm|Xboë`m O_rZ ñV§^ (6)
Cn{d^mJ ì`ŠVt ì`{V[aŠV O_rZ _Yrb ì`ŠVrÀ`m
H$ãOmV Agboë`m BVa H$ãOmV Agob Vmo
ì`ŠVtMr Zmdo {XZm§H$
1 2 3 4 5 6 7 8

7/12 CVmè`mdarb 7 A `m H$m°b__Yo Á`m ì`ŠVrMo Zmd Zm|Xdbobo AgVo Aer ì`ŠVr Hw$iH$m`ÚmVrb H$b_
70 ~ AÝd`o Xmdm H$ê$Z Hw$imMm hŠH$ _m. VhgrbXma `m§À`m hHw$_mZo {_idy eH$Vo. nU Jmd Z_wZm 7 ~ _Yo Vh{gbXma
`m§À`m hþH$w _mZo d{hdmQ>rMr hŠH$ Zm|X Pmbr Amho Aer 7 ~ AÝd`o Zm|X H$aÊ`mV Amboë`m ì`ŠVrbm Hw$imMm hŠH$ _mÝ`
H$aÊ`mgmR>r AZoH$ dñVw{Zð> nwamdo VnmgyZ Ë`mZ§Va H$Xm{MV g§~{§ YV Vh{gbXma Hw$ihŠH$ _mÝ` H$ê$ eHo$b. Jmd Z_wZm
7 ~ _Ü`o Zm|X Ho$bobr ì`º$s Hy$i R>a{dUo AË`§V AdKS> AgVo. Jmd Z_wZm 7 ~ _Ü`o Zm|X Pmboë`m ì`º$sMm Vm~m
H$moUË`m H$maUmZo V`ma Pmbm ho Vnmgmdo bmJVo. Ë`mgmR>r {d{dY nwamì`m§Mm {dMma H$amdm bmJVmo.
Á`m ^yYmaH$m§Mm eoVO{_Zrdarb Vm~m ~oH$m`Xoera Agob Ë`mMr Zm|X H$moUË`m H$maUmZo {Z_m©U Pmbr Amho. Ë`mMm
Vm~m H$mTy>Z Q>mH$Ê`mgmR>r `mo½` Ë`m _hgwbr, {XdmUr dm \$m¡OXmar Ý`m`mb`mV Xmdm H$amdm. JwUdÎmm d nwamì`m§Mm {dMma
H$ê$Z Ý`m`mb` {ZU©` XoVo. Xmdm doioV _wXVrV XmIb H$amdm. H$mhr JmdmV EH$ÌrH$aU ¶moOZm am~dVmZm AZoH$ VwQ>r
am{hë¶m AmhoV. Aem àH$aUmV 7/12 EH$mMo Zmdo Va d{hdmQ>, Vm~m Aݶ 춺$sMm AgVmo. Aem àH$aUmV EH${ÌH$aU
H$m¶ÚmÝd¶o Xmdm XmIc H$amdm. EH${ÌH$aU ¶moOZoVrc VwQ>r‘wio {Z‘m©U Pmcocr Vmã¶mMr Zm|X Jmd Z‘wZm 7-A qH$dm
7-~ ‘ܶo KoVm H$m‘m Z¶o.

62 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
Jmd Z_wZm AmR> - A
YmaU O{_ZrMr Zm|Xdhr
ImVo H«$. (Amgm_rdma IVmdUr - O_m~§Xr nÌH$) Zmd
Jmd Z_wZm ^y_mnZ H«$_m§H$ joÌ dgwbrgmR>r ñWm{ZH$ CnH$a EHy$U
ghm_Yrb d Cn{d^mJ AmH$maUr qH$dm Xw_mbm O{_Zr {O.n. J«m.n§.
Zm|X H«$_m§H$ OwS>r darb ZwH$gmZ
1 2 3 4 5 6A 6~ 7
é.n¡.

Á`m à_mUo \$b§XmOmZo {H«$Ho$Q>_Yo n{hbr Ymd KoVbr H$s Ë`mZo ImVo CKS>bo Ago g_Obo OmVo Ë`mà_mUo Jmdr
H$moUË`mhr ì`ŠVrMm eoV O{_Zrda _mbH$s hŠH$ qH$dm Hw$ihŠH$ {Z_m©U Pmbm H$s Ë`m ì`ŠVrMo Zmdo ImVo CVmam Jmd
Z_wZm AmR> A V`ma Ho$bm OmVmo.
gmV ~mam CVmè`mÀ`m COì`m ^mJmV darb ~mOyg ImVo H«$_m§H$ {Xbobm AgVmo. Vmo Ë`m ^yYmaH$mMm ImVo CVmam
hmo`. Jmd Z_wZm 8 A hm AMyH$nUo g§H${bV H$amdm bmJVmo. _hmamï´> O_rZ g§{hVm 1966 Mo H$b_ 168 (1) à_mUo
àË`oH$ Bg_ Ë`mÀ`mH$S>rb O{_ZrgmR>r {H$Vr O_rZ _hgyb d Ë`mdarb CnH$a XoÊ`mg O~m~Xma Amho `mMm {heo~ `m
Z_wÝ`mV XmI{dbm OmVmo. Jmdr àË`oH$ Bg_mZo {H$Vr O_rZ YmaU Ho$br Amho Vo `m Z_wÝ`mV XmI{dbo OmVo. åhUyZM `m
Z_wÝ`mbm O_rZYmaH$mMo ImVo nÌH$ (Jmd Z_wZm AmR> A) åhUVmV.
O_rZ _hgyb XoÊ`mg àW_V: O~m~Xmè`m AgUmè`m ì`ŠVtMr Zmdo Jmd Z_wZm gmVdê$Z àW_ {Z{üV Ho$br
OmVmV. hr gd© Zmdo _amR>r dUm©ZHw $« _o bmdyZ KoD$Z `m Zmdm§Zm H«$_mZwgma AZwH$« _m§H$ {Xbo OmVmV. Ë`mZwgma ImVoZ~§ a {Xbo
OmVmV. YmaU O{_ZrÀ`m Zm|XdhrV Ë`mà_mUo Zm|X Ho$br OmVo.
Jmd Z_wZm AmR> A _Ü`o H$ãOoXmam§Zr YmaU Ho$boë`m Imbgm Am{U BZm_ O{_Zr ñdV§ÌnUo XmIdm`À`m AgVmV.
Á`m O{_ZrMm dmna {~JaeoVrgmR>r hmoV Agob Voìhm Aer O_rZhr ImË`mV doJir XmIdbobr AgVo. _mbH$ Am{U Hw$i
åhUyZ YmaU Ho$bobr Imbgm, BZm_, AH¥${fH$ O{_Zr g§~§{YV ImVoXmamÀ`m ImË`mV doJdoJù`m XmI{dÊ`mV `oVmV.
JmdmV ^yYmaH$mZo YmaU Ho$boë`m gd© àH$maÀ`m EHy$U O{_ZrMo joÌ `m nÌH$mdê$Z g_OVo.
Jmdr YmaU Ho$boë`m O{_ZrnmoQ>r ^amd`mMr O_rZ _hgwbmMr AmH$maUr, AH¥${fH$ O{_ZrMr AmH$maUr J«m_n§Mm`V
H$a, {Oëhm n[afX H$a Aer dgwbmMr EHy$U aŠH$_ ImVonÌH$mV Z_yX Ho$bobr AgVo. O_rZ YmaH$mH$Sy>Z O{_ZrnmoQ>r
dgyb H$amd`mÀ`m aH$_oMo ho _mJUrnÌH$ Amho.
O_rZ hñVm§VaUm_wio YmaU joÌmV Am{U AmH$maUrV Pmbobo ~Xb \o$a\$ma H«$_m§H$ XmIdyZ VbmR>çm§Zr doimodoir
Zm|Xdm`Mo AgVo. AemàH$mao ImVo AÚ`mdV R>do m`Mo AgVo. VbmR>çmH$Sy>Z ñdV:Mo ImVo doimodi o r VnmgÊ`mgmR>r O_rZ
YmaH$mbm ImVonÌH$mMm (Jmd Z_wZm AmR> A) Cn`moJ hmoVmo, Va O_rZYmaH$mH$Sy>Z {d{dY H$adgwbrgmR>r VbmR>çmbm
_mJUrnÌH$ åhUyZ `m nÌH$mMm Cn`moJ hmoVmo.

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 63
BVa _hÎdmMo ^y{_ A{^boI

Jmd Z_wZm EH$ - A dZ O{_ZrMr Zm|Xdhr 5 nojm OmñV Z§~a.

Jmg Z_wZm EH$ - ~ {~Z ^moJdQ>çmÀ`m gaH$mar O{_ZrMr Zm|Xdhr. 10 qH$dm 10 nojm OmñV Z§~a.

Jmd Z_wZm EH$ - H$ ^moJdQ>mXma dJ© XmoZ åhUyZ _§Oay Ho$boë`m Am{U J«m_n§Mm`VrH$S>o {ZhrV Ho$boë`m O{_Zr
`m§Mr Zm|Xdhr.

Jmd Z_wZm EH$ - S> Hw$i d{hdmQ> H$m`Xm Am{U _hmamï´> eoVO_rZ (O_rZ YmaUoMr H$_mb _`m©Xm) A{Y{Z`_
AÝd`o Oá Ho$bobr 1961 `m§Mm Cn~§YmZwgma A{V[aŠV åhUyZ Kmo{fV Ho$boë`m O{_Zr
eoVO_rZ XmI{dUmar Zm|Xdhr.

Jmd Z_wZm EH$ - B A{VH«$_U Zm|Xdhr Jmd Z_wZm XmoZ AH¥${fH$ _hgwbmMr Zm|Xdhr.
Jmd Z_wZm VrZ Xw_mbm O{_ZtMr Zm|Xdhr. gÜ`m XodñWmZ

(Jmd Z_wZm Mma - g§H$sU© O_rZ _hgwbmMr Vnerbdma Zm|Xdhr. Jmd Z_wZm nmM joÌ d _hgyb `m§Mm gd©gmYmaU
Jmofdmam.) Jmd Z_wZm ghm \o$a\$mamMr Zm|Xdhr. Jmd Z_wZm ghm A - {ddmXJ«ñV àH$aUm§Mr Zm|Xdhr (Jmd Z_wZm ghm ~
{db§~ ewëH$ Zm|Xdhr) Jmd Z_wZm ghm - H$ dmag àH$aUm§Mr Zm|Xdhr. Jmd Z_wZm ghm - S> ZdrZ Cn{d^mJ ({hñgo)
Zm|Xdhr. Jmd Z_wZm gmV A{YH$ma A{^boI nÌH$. Jmd Z_wZm gmV - A Hw$i d{hdmQ> Zm|Xdhr. Jmd Z_wZm gmV - ~
A{YH$ma A{^boImZwgma O_rZ H$ãOmV Agë`mMo _mZÊ`mV `oUmè`m ì`ŠVr ì`{V[aŠV O_rZ H$ãOmV Agboë`m BVa
ì`ŠVtMr Zm|Xdhr. Jmd Z_wZm ~mam {nH$m§Mr Zm|Xdhr. Jmd Z_wZm AmR> - A YmaU O{_ZtMr Zm|Xdhr.

AmnU ho bjmV ¿`mdo H$s Jmd Z_wZm gmV hm ñd`§{gÕ CVmam Zmhr. Jmd ZH$mem, JQ> ~wH$mVrb ZH$mem {Q>nU,
gyS>nÌH$, H$S>B© nÌH$, Jmd Z_wZm EH$, EH$-A, EH$-~, EH$-H$, EH$-S>, EH$-B, Jmd Z_wZm XmoZ, Jmd Z_wZm VrZ,
Jmd Z_wZm ghm-A, ghm-H$, ghm-S>, Jmd Z_wZm gmV-A, Jmd Z_wZm gmV-~ Aem A{^boImVrb Zm|Xr gmV-~mam
CVmè`mda XmIb hmoVmV. gdm©V eodQ>r Jmd Z_wZm AmR>-A V`ma hmoVmo.

64 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
7/12 gh ‘hÎdmMo A{^coI ¶m§Mr COiUr
Jmd JQ> ~wH$ Jmd
ZH$mem ↓ Z_wZm EH$
↓ JmdMm Z_wZm gmV ↓
(A{YH$ma nÌH$)

Jmd ...... VmbwH$m ...... {Oëhm ......


Jmd Z_wZm EH$ - A ^y_mnZ H«$_m§H$ {h.H«$. YmaUm Jm.Z§.H«$.7 ImVo H«$_m§H$ I§S> Jmd Z_wZm 3 Xw_mbm
dZO{_ZrMr Zm|X dhr. gd} Z§. JQ> H«$. àH$ma O{_ZrMr (XodñWmZ)
→ ←
_mbH$mMo Zmd Hw$imMo Zmd
^y_mnZ H«$_m§H$mMo
Jmd Z_wZm EH$ - ~ ñWm{ZH$ Jmd Jmd Z_wZm ghm
{~Z ^moJdQ>çmMr gaH$mar ← \o$a\$ma
bmJdS>r `mo½` joÌ E. Jw. ho. Ama
O_rZ →
{Oam`V...
~mJm`V... Jmd Z_wZm ghm - A
Jmd Z_wZm EH$ - H$ ^mVeoVr... {dgdmXJ«ñV àH$aUmMr
dJ© 2 d J«m_n§Mm`VrH$S>o EHy$U ← Zm|Xdhr
{Z{hV Ho$bobr. → nmo.I. BVa A{YH$ma
dJ© (A)
dJ© (~)
Jmd Z_wZm EH$ - S> EHy$U Jmd Z_wZm ghm H$
A{V[aŠV åhUyZ Kmo{fV dmagm hŠH$mMr Zm|Xdhr
én`o n¡go
Ho$bobr d Hw$i H$m`ÚmZo ←
AmH$ma
Oá Ho$bobr. →
OwS>r AWdm
{deof AmH$ma
Jmd Z_wZm ghm S>
nmÊ`m~m~V
Jmd Z_wZm EH$ - B ← O{_Z {d^mJUr
A{VH«$_UmMr Zm|Xdhr. EHy$U
→ JmdMm Z_wZm gmV
(_hmamï´> O_rZ _hgyb A{YH$ma A{^boI Am{U Zm|Xdøm (V`ma H$aUo d gwpñWVrV R>odUo) {Z`_ 1971 `mVrb {Z`_ 29) Jmd Z_wZm gmV A
nrH$mImbrb joÌ bmJdS>r Hw$i d{hdmQ> Zm|Xdhr
{_l nrH$m§Mo KQ>H$ {nHo$ d {Z^}i {nH$mImbrb gmR> r ←
CnbãY
7 A O_rZ H$aUmè`mMo Zmd

EHy$U joÌ àË`oH$Imbrb joÌ joÌ Zgbobr


{_lUmMm g§Ho$V H«$.

O_rZ
O` qgMZmMo gmYZ

Jmd Z_wZm XmoZ Jmd Z_wZm gmV ~


AOb qg{MV

AOb qg{MV

AOb qg{MV

A{YH$ma ZgVmZm O_rZ


{nH$mMo Zmd

{nH$mMo Zmd

AH¥ $ {fH$ _hgw b mMr


Ob qgMZ

Ob qgMZ
ObqgMZ

Zm|Xdhr. → H$ãOmV R>odboë`m


ñdê$n
h§Jm_

← ì`ŠVtMr Zm|Xdhr
joÌ

eoam
arV
df©

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
7/12 CVmè¶mH$S>o -
ho . Amaho . Ama ho . Amaho . Ama ho . Ama ho . Ama ho . Ama
XmIdcoë¶m A{^coImVrc
‘m{hVr 7/12 CVmè¶mda Añgb dahþHw$_ Z¸$b {Xbr. VmarI : È
Z‘yX Ho$cr OmVo.
Jmd Z_wZm AmR> A YmaU O{_ZtMr Zm|Xdhr

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 65
{df` àdoe

Amnë¶mcm eoVO‘rZ {~ZeoVr H$aUo {eH$m¶Mo Amho. ¶m AmYr AmnU gmV~mam gh {d{dY ^y‘r A{^coI ‘mhrV
H$ê$Z KoVco AmhoV. ¶m ‘m{hVrMm Cn¶moJ Amnë¶mcm eoVO‘rZrMm {~ZeoVr dmna H$aʶmgmR>r hmoBc
© . ˶mMà‘mUo O‘rZ
‘moOUr H$aUo, eoOmarc ^yYmaH$m {déÕ hÔrdê$Z dmX Agoc Va ˶mMo {ZamH$aU H$aUo, VgoM Amnë¶mcm ‘w»¶
añ˶mn¶ªV OmʶmMm ‘mJ© {‘i{dUo. åhUOo Amncr O‘rZ ‘w»¶ añ˶mnmgyZ Xÿa Agoc Am{U ˶m‘ܶo AoH$m qH$dm AZoH$
BVa eoV‘mcH$m§Mr O‘rZ Agoc, ˶m O‘rZ ‘mcH$m§À¶m hÚrdê$Z Omʶm¶oʶmMm h¸,$ añ˶mMm h¸$ hdm Agoc Va
H$amd¶mMr H¥$Vr H$moUVr? ho hr Amnë¶mcm AmYr {eH$m¶Mo Amho.
O‘rZ ‘moOUr
^yYmaH$mcm O‘rZ ‘moOUr H$aʶmMm àg§J nwT>rc H$maUm§gmR>r ¶oVmo.
(1) ñdV…À¶m eoVO{‘ZrMr hÔ {Z{üV H$aUo.
(2) eoOmaÀ¶m ^yYmaH$m§er hÔrdê$Z dmX Agoc Va ˶mMo {ZamH$aU H$aUo.
(3) eoVO{‘ZrMm {~ZeoVr H$maUmgmR>r dmna H$aʶmMr nadmZJr KoUo.
(4) {Zdmgr H$maUmgmR>r {~ZeoVr dmnamMr nadmZJr KoVmZm O{‘ZrÀ¶m AmaoIZmV (Layout) AZoH$ ^yIS§ > (Plot) {Z‘m©U
hmoUma AgVrc Va AmaoIZm‘wio (Layout) {Z‘m©U hmoUmao ^yI§S> (Plot) AmaoIZmVrc Layout añVo ‘moOyZ, ‘moH$ir
OmJm ‘moOZy ˶m§À¶m hÔr {Z{üV H$aUmar, XmIdUmar gr‘m{MÝho, {Zemʶm hÔrda ~gdUo, ¶m gd© H$m‘mgmR>r O‘rZ
‘moOUr H$amdr cmJVo.
(5) VgoM emgZmÀ¶m dVrZo ‘mc‘Îmm, O‘rZ g§nm{XV H$aʶmAmYr emgZ O‘rZ ‘moOVo.
(6) ^yYmaH$m§‘ܶo eoVO{‘ZrMo {d^mOZ H$ê$Z dmQ>n H$aʶmgmR>r, à˶oH$mMo joÌ’$i, hÔr, MVw…gr‘m {ZpíMV H$aʶmgmR>r
O{‘ZrMr ‘moOUr H$amdr cmJVo.
(7) ^yYmaH$ - ‘mc‘ÎmoMo ‘mcH$ Amnë¶m O{‘ZrMo - ‘mc‘ÎmoMo dmQ>n H$aʶmMm Xmdm {XdmUr ݶm¶mc¶mV XmIc H$aVmV.
{XdmUr ݶm¶mc¶ O‘rZ-‘mc‘ÎmoÀ¶m dmQ>nmMm {ZU©¶ H$aVo. ˶mZ§Va {ZU©¶mMr nyVV© m H$aʶmgmR>r eoVO‘rZ ‘mc‘Îmm
ݶm¶mc¶mÀ¶m {ZU©¶mà‘mUo ‘moOZy , {d^m{OV H$ê$Z à˶oH$ {hñgoXmamÀ¶m Vm~o, d{hdmQ>rV {Xcr OmVo. ˶mg H$moQ>d© mQ>n "H$moQ>©
H${‘eZ ‘moOUr' åhUVmV.

66 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
nydu O‘rZ EH$a - Jw§R>m ¶m n[a‘mUmV ‘moOcr OmV Ago. gܶm eoVO‘rZ ho³Q>a-Ama ‘ܶo ‘moOcr OmVo.
OwZo ‘mn 33 ’y$Q> × 33 ’y$Q> = 1 Jw§R>m = 1089 Mm¡. ’y$Q>
40 Jw§R>o = 1 EH$a. 1 EH$a = 43560 Mm¡.’y$Q>
Zdo ‘mn = 10 ‘rQ>a × 10 ‘rQ>a = 100 Mm¡. ‘r. = 1 Ama
100 Ama = 1 ho³Q>a. 10,000 Mm¡ag ‘rQ>a = 1 ho³Q>a
1 Jw§R>m = 1089 Mm¡. ’y$Q.> 1 Ama = 1076 Mm¡.’y$Q>
^y‘mnZ H«$‘m§H$ qH$dm nmoQ>{hñgm YmaH$mcm qH$dm O{‘ZrV Á¶m§Mm {hVg§~§Y Agoc Aem H$moU˶mhr 춺$scm ˶m
^y‘mnZ H«$‘m§H$mMo qH$dm nmoQ> {híí¶mMo gr‘m§H$Z H$ê$Z KoVm ¶oVo. ˶mgmR>r n{hcm AO© ‘m. VmcwH$m {ZarjH$, ^y‘r
A{^coI ¶m§Mo H$S>o AO© H$amdm cmJVmo. ^y‘r A{^coImV Zm|Xdcoë¶m ‘moO‘mnmÀ¶m AmYmao gr‘m{MÝho ^yYmaH$mH$Sy>Z
~gdyZ KoVcr OmVmV. ~g{dʶmgmR>r dmnacoë¶m gm‘wJr« Mm, ‘OwarMm IM© O‘rZ ‘moOUrMr ‘mJUr H$aUmè¶m ^yYmaH$m§Zr
H$am¶Mm AgVmo. gr‘m {MÝho ^yYmaH$m§Zr ~gdm¶Mr AgVmV.
gmYr ‘moOUr
A.H«$. {Oam¶V ~mJm¶V
(A) O{‘ZrMr (eoVr, {~ZeoVr B˶mXr) ‘moOUr
ZJa ^y‘mnZ joÌmì¶{V[aº$
(1) EH$m YmaH$mMo n{hco 1 ho³Q>a ‘¶m©Xon¶ªV é. 500/- é. 1000/-
(2) nwT>rc à˶oH$ ho³Q>a AWdm ˶mÀ¶m ^mJmg é. 250/- é. 500/-
(3) OmXm ‘moOUr H$ê$Z ‘m{JVcocr O‘rZ cJV
Zgë¶mg darc 1 d 2 ‘ܶo Z‘yX Ho$ë¶mà‘mUo ’$s
AmH$macr OmB©c. VgoM ~mJm¶V d {Oam¶V joÌ {Z{üV
H$aVmZm 7 /12 darc nrH$nmhUr AWdm ~mJm¶V Zm|X
{dMmamV KoVcr OmB©c.
(~) ZJa ^y‘mnZ hÔrVrc joÌmMr ‘moOUr.
(1) ‘hmZJanm{cH$m d ZJanm{cH$m joÌmVrc é.1000/- -
à˶oH$ {‘iH$Vrg
(2) n«Ë¶oH$ cJV OmXm {‘iH$Vrg é.500/- -
(3) darc ~ (1) ‘Yrc joÌmì¶{V[aº$ BVa é.500/- -
joÌmMo à˶oH$ {‘iH$Vrg
_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 67
(4) à˶oH$ cJV OmXm {‘iH$Vrg é.250/-
VmVS>r
A.H«$. {Oam¶V ~mJm¶V
(A) O{‘ZrMr (eoVr, {~ZeoVr B˶mXr) ‘moOUr ZJa
^y‘mnZ joÌmì¶{V{aº$
(1) EH$m YmaH$mMo n{hco 1 ho³Q>a ‘¶m©{XV é.1000/- 2000/-
(2) nwT>rc à˶oH$ ho³Q>a AWdm ˶mÀ¶m ^mJmg é.500/- 1000/-
(3) OmXm ‘moOUr H$ê$Z ‘m{JVcocr O‘rZ cJV
Zgë¶mg darc 1 d 2 ‘ܶo Z‘yX Ho$ë¶mà‘mUo ’$s
AmH$macr OmB©c. VgoM ~mJm¶V d {Oam¶V joÌ
{ZpíMV H$aVmZm 7/12 darc nrH$ nmhUr AWdm
~mJm¶V Zm|X {dMmamV KoVcr OmB©c.
(~) ZJa ^y‘mnZ hÔrVrc joÌmMr ‘moOUr
(1) ‘hmZJanm{cH$m d ZJanm{cH$m joÌmVrc é.2000/- -
n«Ë¶oH$ {‘iH$Vrg
(2) à˶oH$ cJV OmXm {‘iH$Vrg é.1000/- -
(3) darc ~ (1) ‘Yrc joÌmì¶{V{a³V BVa é.1000/- -
joÌmer à˶oH$ {‘iH$Vrg
(4) à˶oH$ cJV OmXm {‘iH$Vrg é.500/- -
A{VVmVS>r ‘moOUr
A.H«$. {Oam¶V ~mJm¶V
(A) (1) EH$m YmaH$mMo 1 ho³Q>a ‘¶m©Xon¶ªV é.1500/- é.3000/-
(2) nwT>rc cJV n«Ë¶oH$ ho³Q>a AWdm ˶mÀ¶m ^mJmg é.750/- é. 1500/-
(3) OmXm ‘moOUr H$ê$Z ‘m{JVcocr O‘rZ hr cJV
Zgë¶mg darc 1 d 2 ‘ܶo Z‘yX Ho$ë¶mà‘mUo
‘moOUr ’$s AmH$macr OmB©c. VgoM ~mJm¶V d
{Oam¶V joÌ {Z{üV H$aVmZm 7/12 darc nrH$
nhmUr AWdm ~mJm¶V Zm|X {dMmamV KoVcr OmB©c.
68 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
(~) ZJa ^y‘mnZ hÔrVrc joÌmMr ‘moOUr
(1) ‘hmZJanm{cH$m d ZJanm{cH$m joÌmVrc à˶oH$
{‘iH$Vrg. é.3000/- 0
(2) nwT>rc cJV à˶oH$ OmXm {‘iH$Vrg é.1500/- 0
(3) darc 4-1 ì¶{V[aº$ joÌmVrc à˶oH$ {‘iH$Vrg é.1500/- 0
(4) nwT>rc cJV à˶oH$ OmXm {‘iH$Vrg é.750/- 0
(5) AO©Xma ¶m§Zr ‘moOUr AOm©gmo~V OmoS>cëo ¶m A{YH$ma A{^coImà‘mUo (7/12 à‘mUo) ^y{‘ A{^coI (’$miUr
A{^coI) Pmcoco Zgë¶mg g§~§{YV gd} Z§~a AJa {híí¶m§Vrc gd© Cn{d^mJm§Mr ‘moOUr H$ê$Z A{^coI
XþéñVr, ’$miUr H$aUo H$[aVm ‘moOUrgmR>r AO©Xma ¶m§À¶mH$Sy>Z ˶m§À¶m O{‘ZrMo ‘moOUrH$m‘r darc n[aÀN>Xo m‘ܶo
Z‘yX Ho$coà‘mUo ‘moOUr ’$s AmH$maʶmV ¶mdr. {edm¶ ‘moOUr H$amd¶mÀ¶m BVa YmaH$m§À¶m gd© Cn{d^mJm§H$[aVm
à˶oH$ Cn{d^mJmgmR>r (à˶oH$ ho³Q>a n¶ªV ‘¶m©{XV joÌmV) 500/- én¶o ¶m à‘mUo ‘moOUr ’$s AmH$maUr H$ê$Z
EH${ÌV ‘moOUr ’$s AO©Xma ¶m§MoH$Sy>Z KoʶmV ¶mdr.
(6) darc ‘moOUr ’$sMo Xa ho gd© àH$maÀ¶m ‘moOUrgmR>r (hÔH$m¶‘, {~ZeoVr, àVdmar AJa A{^coI XþéñVr
B˶mXr ‘moOUr) cmJy hmoVrc.
(7) nwZ^}Q> ’$s Oa AO©Xmam§À¶m {dZ§Vrdê$Z ‘moOUr H$m‘ à˶jmV Z H$aVm Vo nwT>o T>H$coco Joco Am{U nwÝhm ^oQ>
XoD$Z nyU© H$amd¶mMo Agoc Va à˶oH$ ^oQ>rgmR>r AO©Xma ¶m§g ‘moOUr AOmªdi o r ^acoë¶m ‘moOUr ’$s Mo {Oam¶V
joÌmg 50%, ~mJm¶V joÌmg 75% a¸$‘ Aer nwZ©^oQ> ’$s AmH$maʶmV ¶mdr. VgoM ZJa ^y‘mnZ hÔrVrc
‘.Z.nm. d Z.nm. joÌmg 75% ˶m ì¶{V[a³V joÌmg 50% Aer nwZ^}Q> ’$s AmH$maʶmV ¶mdr.
(8) AO©Xma ¶m§Zr AO© H$aVodoir AmYr ‘moOUr ’$s ^acr Agoc qH$dm VmVS>rMr ‘moOUr ’$s ^acr Agoc d AmVm
AO©XmamZo VmVS>rMr ‘moOUr ’$s ^acr Agoc d AmVm AO©Xmamg VmVS>r/A{VVmVS>r ‘moOUr H$ê$Z nm{hOo
Agë¶mg nydu ^acocr ‘moOUr ’$s d AmÎmmMr {d{hV Ho$coocr ’$s ¶m§Vrc ’$aH$mMr a¸$‘ ^aUm H$ê$Z ¿¶mdr.
(9) Cƒ VnmgUr ({Z‘VmZm ‘moOUr)
9.1 ‘moOUr H$m‘mMr VmcwH$m {ZarjH$, ^y{‘ A{^coIm, ZJa ^y‘mnZ A{YH$mar ¶m§Zr A{YZñW ^yH$a‘mnH$/
n[aajU ^y‘mnH$ ¶m§Zr Ho$coë¶m ‘moOUr H$m‘mMr Cƒ VnmgUr ({Z‘VmZm ‘moOUr) Mo Xa ‘moOUr àH$aUr
à˶j ^acoë¶m ‘moOUr ’$sÀ¶m {VßnQ> XamZo R>a{dʶmV ¶oV AmhoV.
9.2 VmcwH$m {ZarjH$, ^y{‘ A{^coIm, ZJa ^y‘mnZ A{YH$mar ¶m§Zr Ho$coë¶m {Z‘VmZm ‘moOUr H$m‘mMr AYrjH$
^y{‘ A{^coI g§dJm©Vrc A{YH$mè¶m§H$Sy>Z Cƒ nmVirda ({Z‘VmZm ‘moOUr) VnmgUrH$m‘r ‘moOUr ’$sMo Xa,
‘yi ‘moOUr àH$aUr à˶j ^acoë¶m ‘moOUr ’$sÀ¶m nmM nQ> XamZo R>a{dʶmV ¶oV AmhoV.

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 69
10 ‘moOUr AmcoImMr àV -
10.1^yH$a‘mnH$/n[aajH$ ^y‘mnH$ ¶m§MHo $Sy>Z Ho$ë¶m OmUmè¶m ‘moOUr AmcoImMr ""H$'' àV ‘w»¶mc¶ ghmæ¶H$/
{eañVoXma ¶m§À¶m ghrZo XoʶmV ¶mdr. ˶mV àm‘w»¶mZo ‘mo. a.Z§. Z‘yX H$amdm. ‘mÌ AO©Xmamg {Xë¶m OmUmè¶m
CÎmamMo nÌmda VmcwH$m {ZarjH$, ^y{‘ A{^coI/ZJa^y‘mnH$ A{YH$mar ¶m§Zr ñdmjar H$amdr.
10.2 darc n[aÀN>oX 9.1 d 9.2 à‘mUo Ho$ë¶m OmUmè¶m {Z‘VmZm ‘moOUr àH$aUr, nyduÀ¶m ‘moOUrV ~Xc
Agmo AJa Zgmo, g§~§{YV A{YH$mè¶m§À¶m ñdmjar{Zer {Z‘VmZm ‘moOUr a{OñQ>a Z§~a Z‘yX H$ê$Z
AO©Xmamg ""H$'' àV XoʶmV ¶mdr.
11 H$moQ>© dmQ>n H$moQ>© H${‘eZ ‘moOUr~m~V - H$moQ>d© mQ>n/H$moQ>© H${‘eZ ‘moOUr àH$aUr, ‘moOUr àmYmݶH«$‘mZo
H$amdr cmJV Agë¶mZo Aem àH$aUr darcà‘mUo {d{hV Ho$coë¶m VmVS>rMo ‘moOUr ’$s XamZo ‘moOUr ’$s
dgyc H$amdr.
12 ^yg§nmXZ ‘moOUr ’$s - ^yg§nmXZ ‘moOUrH$m‘r g§~§{YV g§nmXZ g§ñWoH$Sy>Z VmVS>rMo XamZo ‘moOUr ’$s
dgyc H$aʶmV ¶mdr d ‘moOUr àH$aU ^yg§nmXZ A{YH$mè¶m§H$S>o nmR>{dUonydu ‘moOUr ’$s McZ àmá
H$ê$Z ¿¶mdo.
13 gXa AmXoemMr A§‘c~OmdUr {XZm§H$ 9.11.2001 nmgyZ H$aUoMr Amho. ¶m VmaIonydu àmá Pmcoë¶m
AOm©g (‘moOUr ’$s gh) darc Xa cmJy hmoUma ZmhrV. na§Vw {XZm§H$ 1.11.2001 amoOr qH$dm ˶mZ§Va àmá
hmoUmè¶m ‘moOUr àH$aUmg/AO©H$m‘r darc Xa cmJy hmoVrc.
ñdmjar (S>m°. gwYraHw$‘ma Jmo¶c)
O‘m~§Xr Am¶wº$ Am{U g§MmcH$ ^y{‘ A{^coI,
‘hmamï´> amÁ¶.
Vm.H$. Amåhmcm CncãY Pmcocr ‘m{hVr {Xcr Amho. ¶m XamV ~Xc hmoD$ eH$Vmo. ‘moOUr AmYr ‘moOUrMo
dV©‘mZH$mimVrc Xa ‘m{hVr H$ê$Z ¿¶mdm.

70 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
‘moOUr AOm©Mm Z‘wZm
à{V,
‘m. VmcwH$m {ZarjH$, ^y{‘ A{^coI
VmcwH$m {Oëhm
{df¶ …
AO©XmamMo Zmd…
amhUma…
‘moOUrMm àH$ma… gmYr ‘moOUr/VmVS>rMr ‘moOUr/A{V VmVS>rMr ‘moOUr.
Imcr Z‘yX Ho$cocr O‘rZ ‘r/ Amåhr YmaU H$arV AgyZ gXa O{‘ZrMr ‘cm/Amåhmg Imcr Z‘yX Ho$coë¶m
H$maUmñVd ‘moOUrMr Amdí¶H$Vm Amho.

(1) JmdmMo Zmd VmcwH$m {Oëhm


(2) gìh} Z§./JQ> Z§./Z.^y.H«$ … {hñgm H«$.
(3) ‘moOUrMo H$maU - hÔ H$m¶‘/{~ZeoVr/nmoQ> {d^mOZ
(4) cJV ^yYmaH$m§Mr nyU© Zmdo d nÎmo
(1)
(2)
(3)
(4)
AOm©gmo~V OmoS>cëo ¶m H$mJXnÌm§Mm Vnerc - (A) g§~{§ YV O{‘ZrMo 7/12 CVmao (3 ‘{hZoMo AmVrc), (~) {d{hV
‘moOUrMo ’$s ^acoco McZ, (H$) ‘moOUr H$amd¶mÀ¶m O{‘ZrMm A§Xm{OV ZH$mem, (S) Á¶m ~mOyMr VH«$ma Agoc ˶m
H$ãOoXmam§Mo Zmd d nÎmo, (B) ZdrZ nmoQ> {hñgm ‘moOUr H$am¶Mr Agoc Va g§~{§ YV gìho© Z§~aMo Cn{d^mJmMo 7/12 CVmao
d CnYmaH$m§Mo Zmd d nÎmo, (’$) Jmdr O‘rZ EH$ÌrH$aU ¶moOZm cmJy Agë¶mg ‘§Oya ¶moOZoMr H$maUmnwaVr Z¸$c.
{R>H$mU … Amncm {dídmgy
VmarI … AO©XmamMr ghr

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 71
hÔ H$m¶‘ ‘moOUr
‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc A{Y{Z¶‘ 1966 Mo H$c‘ 136 ‘Yo O‘rZYmaH$mg ˶mÀ¶m O{‘ZrÀ¶m hÔr H$m¶‘ H$ê$Z
KoU~o m~VMr VaVyX H$aʶmV Amcocr Amho. ‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc A{Y{Z¶‘ 1966 À¶m H$c‘ 132 Vo H$c‘ 146 ‘Yo
"hÔr d hÔrÀ¶m {Zemʶm'' ¶m {df¶m§da H$m¶Xoera VaVwXr AmhoV, ˶m dmMm
O‘rZYmaH$mg ˶mÀ¶m O{‘ZrÀ¶m hÔr H$m¶‘ H$ê$Z hì¶m Agë¶mg ˶mZo VmcwH$m {ZarjH$, ^y{‘ A{^coI
¶m§À¶mH$S>o ‘moOUr AO© H$amdm.
(1) Amnë¶m AOm©g ¶mo½¶ ˶m aH$‘oMo H$moQ>© ’$s {VH$sQ> cmdmdo.
(2) Á¶m O{‘ZrMr hÔ H$m¶‘ H$am¶Mr Amho ˶m O{‘ZrMm gìh} Z§~aMm/JQ> Z§~aMm Mmcy gmV ~mam CVmam 3
‘{hݶmMo AmVrc OmoS>mdm.
(3) cJVÀ¶m H$ãOoXmam§Mr g§nyU© Zmdo d nÎmo ÚmdoV.
(4) ‘moOUr H$amd¶mÀ¶m O{‘ZrMm A§Xm{OV ZH$mem H$mT>mdm. hm A§Xm{OV ZH$mem H$mT>ʶmgmR>r JQ>ZH$mem qH$dm
J«m‘ZH$mem ¶m§Mr ‘XV ¿¶mdr. O{‘ZrÀ¶m H$moU˶m ~mOyMr-{XeoMr VH«$ma Amho, åhUOoM hÔ H$m¶‘ H$ê$Z
nm{hOo, ˶mMm Vnerc AOm©V Úmdm.
(5) g§~§{YV O{‘ZrÀ¶m gmV~mamda g‘mB©H$mV Á¶m§Mr Zmdo XmIc H$aʶmV AgVrc ˶m gd© ghYmaH$m§À¶m gøm
AJa g§‘VrnÌ ¿¶mdo. ˶mda ˶m§Mo g§nyU© nÎmo AgmdoV.
(6) Á¶m gìh} Z§~a/ JQ>Z~§ a‘ܶo VcmR>çmZo ZdrZ 7/12 Mr nmZo CKScr AmhoV na§Vw ˶mà‘mUo ‘moOUr hmoD$Z ^y{‘
A{^coI XþéñV Pmcoco ZmhrV, Aem àH$aUmV ‘moOUr H$aVm ¶oV Zmhr. Aem àH$aUr nmoQ>{hñgm ‘moOUr H$ê$Z
KoʶmgmR>r AO© Úmdm.
(7) ‘hmamï´> emgZmZo {d{hV Ho$coë¶m XamZwgma gmYr/VmVS>rMr/A{V VmVS>rMr ‘moOUr’$s ^amdr d McZ AOm©gh
gmXa H$amdo .
‘moOUr AOm©Mr nS>VmiUr Ho$ë¶mZ§Va d ¶mo½¶ Vr H$mJXnÌo AOm©gmo~V OmoScr AmhoV ¶mMr ImÌr Ho$ë¶mZ§Va g§~{§ YV
{c{nH$/H$maHy$Z Amnco àH$aU ‘moOUr a{OñQ>a Z§~a Xoʶmg nmÌ Agë¶mMr {Q>nUr ‘w»¶mc¶ ghmæ¶H$ ¶m§À¶m ‘m’©$V
VmcwH$m {ZarjH$, ^y{‘ A{^coI ¶m§À¶mH$S>o gmXa H$aVmo. VmcwH$m {ZarjH$, ^y{‘ A{^coI AOm©Mr VnmgUr H$ê$Z Amnë¶m
àH$aUmg ‘moOUr a{OñQ´>ma Z§~a Úmdm Agm hþH$y ‘ H$aVmo. ‘moOUr a{OñQ>a‘Yrc gd© aH$mݶmV ¶mo½¶ ˶m Zm|Xr Ho$ë¶m OmVmV.
O‘rZ ‘moOUrMo H$m‘ ^yH$a‘mnH$ hm H$‘©Mmar H$aVmo. ^yH$a‘mnH$ dm (^y‘mnZ) Imcrc nÓVrZo ‘moOUr H$aVmo H$m?
¶mMo {ZarjU H$amdo.
Á¶m O{‘ZrÀ¶m hÔr, gr‘m d IwUm AO©Xmamg H$m¶‘ H$ê$Z nm{hOo AmhoV. ˶m gìh} Z§~a/JQ> Z§~aMo {Q>nU, ’$miUr,
JwUmH$ma ~wH$, EH$ÌrH$aU ¶moOZoMm V³Vm, J«m‘ZH$mem B˶mXr CVmao VmcwH$m {ZarjH$, ^y{‘ A{^coI ¶m§À¶m ñdmjarZo

72 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
^yH$a‘mnH$ ¶m§Zm XoʶmV ¶oVmV. ‘moOUr àH$aU àmá Pmë¶mZ§Va ^yH$a‘mnH$mZo AO©Xma d cJV H$ãOoXma ¶m§Zm ‘moOUrÀ¶m
Zo‘coë¶m VmaIo~m~V 15 {Xdg AJmoXa ZmoQ>rgrZo H$idm¶Mo AgVo. OoUoH$ê$Z ‘moOUrÀ¶m doir AO©Xma d Aݶ
H$ãOoXma, gd© g§~§{YVm§Zm hOa amhmVm ¶oB©c. ^yH$a‘mnH$ nmoñQ>mMm XmIcm KoD$Z Zmo{Q>gm H$mT>Vmo. ˶m‘wio nwamdm XmIc
àH$aUmV nmoñQ>mMm XmIcm Cn¶moJr nS>Vmo.
^yH$a‘mnH$ ‘moOUrg Amcm H$s ˶mMoOdi g§~§{YV gìh} Z§~a/JQ> Z§~aÀ¶m gr‘m, hÔr IwUm XmI{dʶmgmRr Oê$a
Vo ^y{‘A{^coIm§Mo CVmao AmhoV Zm? ¶mMr ImÌr H$ê$Z ¿¶mdr - ‘moOUr H$aVmZm d{hdmQ>rÀ¶m IwUm§~amo~aM nwT>rc
‘moOUrg Cn¶moJr nS>mdo åhUyZ Q>c
o r’$moZ d {dOoMo Im§~, ‘moR>r PmS>,o n¸$r ~m§YH$m‘o d Kao ¶m H$m¶‘ñdê$nr IwUm§Mm Cn¶moJ
^yH$a‘mnH$ ‘moOUr H$aVmZm H$aVmo H$m? ho nhmdo. ‘moOUr ZH$memda {Q>nU/’$miUr ~g{dVmZm OmJoda AmT>icoë¶m
H$m¶‘ IwUm {dMmamV ¿¶m¶À¶m AgVmV. B§J«Om§À¶m H$mimV ho gd© ZH$meo àW‘ V¶ma H$aʶmV Amco hmoVo. Voìhm
O{‘ZrÀ¶m hÔr, gr‘m aofm R>a{dVmZm XJS>, {Mao, EoaU, ~wéO ¶m {MÝhm§Mm Cn¶moJ Ho$cm hmoVm. B§J«Om§Zr ZH$meo V¶ma
H$aVmZm AZoH$ IwUm Owݶm ZH$memV XmI{dë¶m AmhoV. ^yH$a‘mnH$ ‘moOUrÀ¶m doir CncãY Agcoë¶m {MÝhm§Mm emoY
KoVmo Am{U Zmhrem Pmcoë¶m ZmhrV Aem Owݶm IwUm, Zì¶mZo gr‘m dm hÔ {ZpíMV H$aUmè¶m Zì¶m IwUm ¶m gmè¶m§Mm
{dMma H$ê$Z Owݶm d Zì¶m IwUm ‘moOUr ZH$memda Q´>go tJ H$aVmZm "gwna B§nmoO' H$aVmo. ¶m n«{H«$¶og "‘mOr ~g{dUo' Ago
åhUVmV. ^yH$a‘mnH$mZo ‘moOUr ZH$memda {Q>nU/’$miUr ~g{dVmZm OmJoda AmT>icoë¶m Owݶm H$m¶‘ IwUm, OwZo ~m§Y
{dMmamV KoD$Z ‘mOr ~g{dUoMr AgVo. ‘mOr ~g{dë¶mZ§Va gìh} aoH$m°S>©à‘mUo ¶oUmè¶m IwUm Á¶m~m~V AO©Xma ¶mMr
VH«$ma Amho VodT>çm OmJonwa˶m, AO©Xma d cJVÀ¶m H$ãOoXma ¶m§Zm OmJoda XmIdm¶À¶m AgVmV. ^yH$a‘mnH$mZo ‘mOr
~g{dʶmH$aVm Amdí¶H$ VodT>çmM gìh} Z§~a/JQ> Z§~aMr ‘moOUr H$am¶Mr AgVo. ^y{‘ A{^coImà‘mUo hÔrÀ¶m IwUm
g§~§{YV AO©Xma d cJVÀ¶m H$ãOoXma ¶m§Zm ^yH$a‘mnH$mZo XmI{dë¶m nm{hOoV. AO©XmamZo d cJVÀ¶m H$ãOoXmam§Zr hÔr,
gr‘m, IwUm nm{hë¶m~m~V ˶m§Mm ñnï> coIr O~m~ d ^ynM § Zm‘m ^yH$a‘mnH$ gøm H$ê$Z KoD$Z Zm|XdyZ KoVmo. "g‘moa' Agm
eoam {chÿZ O~m~/d n§MZmå¶mda nXZm‘mgh {XZm§H$ KmcyZ ^yH$a‘mnH$ ñdmjar H$aVmo. AO©Xma d cJVMo H$ãOoXma gr‘m,
hÔrÀ¶m IwUm nmhÿZ gwÕm O~m~ Xoʶmg V¶ma ZgVrc Va CnpñWV gd© n§Mm§À¶m g‘j ^yH$a‘mnH$ n§MZm‘m Zm|XdVmo.
‘moOUr Ho$ë¶mZ§Va AmcoI a§J{dVmZm ^yH$a‘mnH$mZo Imcrc ~m~r nyU© H$aUo Amdí¶H$ AgVo.
(1) ‘m. O‘m~§Xr Am¶wº$, nwUo ¶m§Mo n[anÌH$ H«$‘m§H$ Ec/Ama/227/225/ c 3/77 {X. 31/8/1977 ‘ܶo
gyMZm Ho$ë¶mà‘mUo AO©XmamÀ¶m gìh} Z§~a/JQ Z§~a ‘Yrc O‘rZ ‘moOVmZm Aݶ gìh} Z§~a/JQ> Z§~a ‘Yrc
O‘rZ ‘moOcr Agcr Var AO©XmamÀ¶m hÔr nwa˶m hÔr emB©Zo a§Jdm¶À¶m AmIm¶À¶m AgVmV d BVa hÔr
noÝgrcZo XmIdm¶À¶m AmhoV. VgoM AO©XmamÀ¶m AOm©er g§~{§ YV gr‘m, hÔr, joÌ ¶m g§~{§ YV Iwcmgm H$aUmar
Q>rn Úm¶Mr AgVo.
(2) AmcoImda JmdmMo Zmd, VmcwH$m, {Oëhm, ‘moOUr a{OñQ>a Z§~a, ‘moOUrMm àH$ma d {Xem Z‘yX H$am¶À¶m

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 73
AmhoV. CÎma {Xem Xe©{dUmam H$mQ>m AmcoImda H$mT>mdm.
(3) ‘moOUrMo H$maU AmcoImda Z‘yX Ho$co nm{hOo. VgoM ‘moOUrÀ¶m doir CnpñWV AO©Xma d cJV H$ãOoXmam§Mr
Zmdo AmcoImV Zm|XdmdrV.
(4) ^yH$a‘mnH$mZo Iwcmgm {Q>nm§‘ܶo gìh} Z§~a/JQ> Z§~aMr ^y{‘ A{^coImà‘mUoMr hÔ H$mù¶m ^ard emB©Zo Va
AO©Xma/cJVMo H$ãOoXma ¶m§Zr XmI{dcocr d{hdmQ>rMr hÔ H$mù¶m VwQ>H$ aofoZo XmIdm¶Mr AgVo.
(5) nmoQ>{hí¶m§Mr ’$miUrà‘mUo hÔ Vm§~S>çm ^ard aofZo o Va AO©Xma d cJVMo H$ãOoXma ¶m§Zr XmI{dcocr hÔ Vm§~S>çm
VwQ>H$ aofoZo AmcoI a§J{dVmZm XmIdm¶Mr AgVo. ‘moOUr erQ>da d{hdmQ>rMr Q>rn XoVmZm........
¶mà‘mUo AO©Xma/cJVMo H$ãOoXma ¶m§Zr ‘moOUrÀ¶m doir XmI{dcocr d{hdmQ> Amho Ago Z‘yX H$am¶Mo AgVo.
(6) AO©XmamZo cJVÀ¶m ImVoXmamÀ¶m hÔrV d{hdmQ> Ho$cr Agoc Va qH$dm H$ãOoXmamZo AO©XmamÀ¶m O{‘ZrV d{hdmQ
Ho$cr Agoc Va Aem A{VH«$‘U Ho$coë¶m d{hdmQ>r~Ôc ‘moOUr AmcoImV doJdoJio a§J dmnê$Z A{VH«$‘UmÀ¶m/
d{hdmQ>rÀ¶m joÌmgh Iwcmgm {Q>noV Vnercmgh ^yH$a‘mnH$mZo Z‘yX Ho$cm nm{hOo.
(7) Ooìhm XmoZ eoOmaÀ¶m ^yYmaH$m§‘ܶo hÔrdê$Z dmX gwê$ hmoVmo, Voìhm H$moU˶m ^yYmaH$mZo H$moUmÀ¶m O{‘Zrda {H$Vr
joÌ’$imÀ¶m joÌmda A{VH«$‘U Ho$co Amho, Agm àíZ V¶ma hmoVmo. Voìhm H$moU˶mhr EH$m ^yYmaH$mZo hÔ H$m¶‘
‘moOUrgmR>r VmcwH$m ^y{‘A{^coI ¶m§MoH$S>o AO© H$amdm.
g§~§{YV ^yH$a‘mnH$ {Z¶‘mà‘mUo ‘moOUr H$aoc
AO©XmamZo cJVÀ¶m ImVoXmamÀ¶m hÔrV d{hdmQ> Ho$cr Agoc Va qH$dm cJVÀ¶m H$ãOoXmamZo AO©XmamÀ¶m
O{‘ZrV d{hdmQ> Ho$cr Agoc Va Aem A{VH«$‘U Ho$coë¶m d{hdmQ>r~Ôc ‘moOUr AmcoImV doJdoJio a§J
dmnê$Z A{VH«$‘UmÀ¶m dm d{hdmQ>rÀ¶m joÌmgh Iwcmgm {Q>noV Vnercmgh ^yH$a‘mnH$mZo Z‘yX Ho$cm nm{hOo.
^yH$a‘mnH$mZo V¶ma Ho$coë¶m ZH$memV A{VH«$‘UmMo joÌ XmIdco Agoc Va ~m{YV ^yYmaH$mZo ‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc
A{Y{Z¶‘ 1966 Mo H$c‘ 138 AÝd¶o ‘m. {Oëhm{YH$mar/‘m. Cn{d^mJr¶ A{YH$mar ¶m§Mo g‘moa A{VH«$‘H$m{dê$Õ
Xmdm XmIc H$amdm. ‘m. Cn{d^mJr¶ A{YH$mè¶m§g Aer H$moUVrhr O‘rZ ~oH$m¶Xoeraar˶m H$ãOmV AgUmè¶m
H$moU˶mhr O‘rZYmaH$mg g§{jáar˶m Mm¡H$er H$ê$Z H$moU˶mhr doir H$mTy>Z Q>mH$Vm ¶oBc
© .
‘m. Cn{d^mJr¶ A{YH$mar ¶m§Zr {Xcoë¶m AmXoem~m~V Anrc H$aVm ¶oBc © qH$dm AmXoemMr ’o$aVnmgUr ‘mJVm ¶oBc © .
A{VH«$‘H$mg H$mTy>Z Q>mH$ʶmV Amë¶mÀ¶m VmaIonmgyZ qH$dm hÔ R>a{dʶmV Amë¶mÀ¶m VmaIonmgyZ EH$ dfm©À¶m
‘wXVrV ˶m O{‘Zrda h¸$ àñWm{nV H$aʶmgmR>r ~m{YV 춺$scm {XdmUr Xmdm H$aVm ¶oB©c.
(8) ‘moOUrÀ¶m doir OmJoda AmT>icocr PmS>,o Q>{o c’$moZ d {dOoMo Im§~, {d{ha, n¸$r Kao d ~m§YH$m‘o, VmaoMo Hw$§ nU,
{Mao, XJS>, EoaU, ~wéO B˶m{X Vnerc ‘moOUr AmcoImV d Iwcmgm {Q>noV gm§Ho${VH$ IwUm§Zr XmI{dë¶m
nm{hOo.

74 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
(9) ^yH$a‘mnH$mZo H$m¶‘ hÔrÀ¶m IwUm "H«$' ¶m gm§Ho${VH$ IwUm§Zr H$mù¶m emB©Zo XmIdmì¶m Va ZdrZ hÔrÀ¶m IwUm
"J«' ¶m à‘mUo Vm§~S>çm emB©Zo ‘moOUr AmcoImV d {Q>noV XmIdë¶m nm{hOoV.
(10)^yH$a‘mnH$mZo ‘moOUr AmcoImda COì¶m ~mOyÀ¶m ImcÀ¶m H$monè¶mV ‘moOUrMo n[a‘mU Z‘yX Ho$coco AgmdoV.
(11)hÔ H$m¶‘ ‘moOUr àH$aUmV hÔr XmI{dʶmÀ¶m H$m‘r Amdí¶H$ Agcoco ‘yi A{^coI CncãY Pmco Zgë¶mg
qH$dm CncãY H$mJXnÌo OrU© d ’$mQ>H$o Agë¶m‘wio hÔr XmI{dʶmÀ¶m H$m‘mV ^yH$a‘mnH$mg AS>MUr ¶oVmV.
Aemdoir ‘m. O‘m~§Xr Am¶wº$ Am{U g§MmcH$ ^y{‘ A{^coI ¶m§À¶mH$S>rc n[anÌH$mV Ho$coë¶m ‘mJ©Xe©Zmà‘mUo
d gyMZm§à‘mUo hÔ H$m¶‘ ‘moOUr àH$aUmV ^yH$a‘mnH$mZo H$m¶©dmhr H$am¶Mr AgVo. ¶m n[anÌH$mVrc ‘mJ©Xe©Z
d gyMZm§{df¶r ‘r OmUH$ma Zmhr.
^yH$a‘mnH$mZo ‘moOUr àH$aU H$m¶m©c¶mV O‘m Ho$ë¶mZ§Va VmcwH$m {ZarjH$, ^y{‘ A{^coI ¶m§À¶m ghrZo gXa àH$aU
N>mZZrgmR>r, VnmgUrgmR>r N>mZZr {c{nH$mH$S>o {Xco OmVo. emgZmZo ¶m g§X^m©V Ho$coë¶m ‘mJ©Xe©Zmà‘mUo N>mZZr {c{nH$
VnmgUr-N>mZZr H$aVmo.
^yH$a‘mnH$mZo ‘moOUr H$aVmZm AJa ‘mOr ~g{dVmZm ~è¶mM MwH$m Ho$ë¶m AgVrc Va Vo àH$aU VmcwH$m {ZarjH$,
^y{‘ A{^coI ¶m§À¶m ñdmjarZo ^yH$a‘mnH$mH$S>o ’o$a ‘moOUrgmR>r naV Ho$co OmVo. ˶mZ§Va ¶mo½¶ ˶m H$m¶©nÕVrMm Adc§~
H$ê$Z ^yH$a‘mnH$ nwÝhm ‘moOUr H$aVmo.
^yH$a‘mnH$mZo H$m¶‘ hÔ ‘moOUrÀ¶m H$m‘mV Ho$coë¶m gd© ~m~tMr ehm{Zem VnmgUr ‘w»¶mc¶ ghmæ¶H$, ghmæ¶H$
VmcwH$m {ZarjH$ ^y{‘ A{^coI, VmcwH$m {ZarjH$, ^y{‘ A{^coI H$aVmV. ˶mZ§Va VmcwH$m {ZarjH$ ^y{‘ A{^coI
¶m§À¶m ñdmjarZo AO©Xmamg {ZH$mcmMr g‘O {Xcr OmVo. ˶mM~amo~a ‘w»¶mc¶, ghmæ¶H$mÀ¶m ñdmjarZo AO©Xmamg
‘moOUr ZH$memMr EH$ "H$' àV {Xcr OmVo.
^yH$a‘mnH$mZo XmI{dcoë¶m hÔr, IwUm AO©Xma qH$dm cJVMo H$ãOoXma ¶m§Zm ‘mݶ Zgë¶mg ˶mda VmcwH$m {ZarjH$
^y{‘ A{^coI ¶m§MoH$S>o Anrc H$aVm ¶oVo. ‘mÌ Ë¶mdoir nyduÀ¶m VrZ nQ> ’$s AO©Xmamg ^amdr cmJVo. VmcwH$m {ZarjH$
^y{‘ A{^coI ¶m§Zr XmI{dcoë¶m IwUm AO©Xma qH$dm cJVÀ¶m H$ãOoXmamg ‘mݶ ZgVrc Va ˶m§Zm A{YjH$ ^y{‘
A{^coI ¶m§MoH$S>o Anrc H$aVm ¶oVo. ‘mÌ ¶m ‘moOUrg nmM nQ> XamZo ’$s ^amdr cmJVo.
¶m Anrcmg {Z‘VmZm ‘moOUr Ago åhUVmV. {Z‘VmZm hm eãX H$moRy>Z Amcm? ˶mMm {ZpíMV AW© H$m¶? ho ‘cm
‘m{hV Zmhr. B§J«Or‘ܶo Superior Test qH$dm ‘amR>r‘ܶo ""A{YH$ Cƒ XOm©Mr narjm'' Agm AW© gm§JVm ¶oB©c.
hÔ H$m¶‘ n«H$aUmVrc "{Z‘VmZm' hr n«{H«$¶m hr Anrc ¶m gXamV ‘moS>Umar Amho. åhUOoM hÔ H$m¶‘ àH$aUmV
AO©XmamZo {H$§dm ZOrH$À¶m H$ãOoXmamZo {Z‘VmZm ‘m{JVë¶mg Vo H${Zð> A{YH$mè¶mÀ¶m {ZU©¶mda d[að> A{YH$mè¶mH$S>o
Anrc Agë¶mMo ‘mZco OmVo. ˶m‘wio ^yH$a‘mnH$mZo hÔ H$m¶‘ n«H$aUmVrc ‘moOUr H$aVmZm Ho$coco H$m‘ A˶§V
VnercmV d H$mQ>oH$moanUo Vnmgco Joco nm{hOo.

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 75
^yH$a‘mnH$mZo Ho$o coë¶m gd© MwH$m H$mQ>Ho $moanUo Xwê$ñV H$aʶmMr d[að> A{YH$mè¶m§Mr O~m~Xmar Amho. åhUyZ ^yH$a‘mnH$mZo
Ho$cocr hÔ H$m¶‘ ‘moOUr AO©Xma qH$dm cJVÀ¶m H$ãOoXmam§Zm A‘mݶ Agë¶mg "{Z‘VmZm' ‘moOUrMo doir AO©Xmam§Zr
A{YH$ OmJ¥V amhÿZ "{Z‘VmZm' ‘moOUrMo doir CnpñWV amhmdo.
eoV O{‘ZrMr ‘moOUr 1…1000 ¶m n[a‘mUmV Ho$cr OmVo. ‘moR>çm joÌmÀ¶m eoVmMr ‘moOUr AYrjH$, ^y{‘ A{^coI
¶m§Mr ‘§Owar KoD$Z 1…2000 ¶m n[a‘mUmV ‘moOVm ¶oVo. {~ZeoVr O‘rZ ‘moOUr 1…500 ¶m n[a‘mUmV Ho$cr OmVo. Va
JmdR>mU/ZJa ^y‘mnZ g{dñVa ‘moOUr hr 1…500 ¶m n[a‘mUmV Ho$cr OmVo.
^yg§nmXZ g§¶wº$ ‘moOUr H$m‘
gmd©O{ZH$ H$m‘mH$[aVm, àH$ënmH$[aVm emgZmH$Sy>Z ^yYmaH$m§Mr ImgJr O‘rZ, gaH$mar O‘rZ gwÕm g§nm{XV Ho$cr
OmVo. ho ^ygn§ mXZ g§¶ºw $ ‘moOUr ^y{‘ A{^coI Im˶mMm ^yH$a‘mnH$, ^ygn§ mXZ ‘§S>imMm à{V{ZYr, ^ygn§ mXZ H$m¶m©c¶mVrc
O~m~Xma H$‘©Mmar, O‘rZ ‘mcH$ qH$dm ˶mMm à{V{ZYr ¶m§À¶m CnpñWVrV Ho$co OmVo, åhUyZ ¶m ‘moOUrg "^yg§nmXZ
g§¶wº$ ‘moOUr H$m‘' åhUVmV.
Á¶m ^yYmaH$mMr O‘rZ H$m¶ÚmZo g§nmXZ hmoUma Agoc ˶mZo ^ygn§ mXZ g§¶ºw $ ‘moOUrMo doir ñdV… CnpñWV amhmdo. VaM
˶mcm ^yYmaH$mZo Ho$coë¶m ¶m ‘moOUrVrc ÌwQ>r g‘OVrc d ˶mcm XmofmñnX ‘moOUrg, g§nmXZmg n[aUm‘H$maH$ar˶m
{damoY H$aVm ¶oB©c. O‘rZ ‘moOUrMr nÕV nyduà‘mUoM Amho. O‘rZ ‘moOUr ¶mo½¶ nÕVrZo Ho$cr H$m? ho nmhmdo.
H$moQ>© dmQ>n ‘moOUr
‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc A{Y{Z¶‘ 1966 Mo H$c‘ 85 ‘Yo O‘rZ dmQ>n {df¶r ‘mJ©Xe©Z Ho$co Amho. øm H$c‘mVrc
VaVwXrZwgma {XdmUr H$moQ>mÀ© ¶m Xmì¶mVrc O{‘ZrÀ¶m dmQ>nmMo A{YH$ma {Oëøm{YH$mè¶m§Zm XoʶmV Amco AmhoV. gXaMo
A{YH$ma {Oëhm{YH$mar ¶m§Zr VhgrcXma ¶m§Zm n«XmZ Ho$co AmhoV. Á¶m O‘rZ dmQ>n àH$aUm§‘ܶo ImVoXmam§À¶m gh{hñgoXmam§‘ܶo
‘mcH$s h¸$m§g~§ Y§ r dm dmQ>nm~Ôc dmX ZgVmo, Aem àH$aUmVM Vh{gcXmam§Zm O‘rZ dmQ>n ImVoXmam§À¶m AOm©dê$Z H$aVm
¶oV.o ‘w~§ B©Mm YmaU O{‘ZrMo VwH$S>o nmS>ʶm§g à{V~§Y H$aʶm~m~V d ˶m§Mo EH$ÌrH$aU H$aʶm~m~V A{Y{Z¶‘ 1947 ‘Yrc
H$c‘ 5 d 8 ¶m H$c‘m§Zm ~mYm ¶oBc © , Aem nÕVrZo O{‘ZrMo dmQ>n H$aVm ¶oV Zmhr. O‘rZ EH$ÌrH$aU H$m¶ÚmImcr Z‘yX
Ho$coë¶m à‘mU^yV joÌmnojm H$‘r joÌmMm VwH$S>m O{‘ZrÀ¶m dmQ>nmV nmS>Vm ¶oV Zmhr. g‘doV ‘hmamï´> emgZmH$S>rc ‘hgyc
d dZ{d^mJmH$S>rc n[anÌH$ H«$‘m§H$ gr gr S>r 2966/29097/Ec-1 {XZm§H$ 5/1/1976 À¶m nwadUrVrc n[a{eï> "A'
‘ܶo {XdmUr ݶm¶mc¶mÀ¶m hwH$w ‘mZwgma eoV O{‘ZrMo dmQ>n H$go H$amdo ¶m~m~V ^y{‘A{^coI Im˶mgmR>r {Xcoë¶m
gyMZm§n«‘mUo ^y{‘ A{^coI ImVo O‘rZ dmQ>n H$aVo. gagZrag nÕVrZo ho O‘rZ dmQ>n Ho$co OmVo.
VhgrcXma H$MoarVrc gj‘ H$‘©Mmar d ^y{‘ A{^coI Im˶mVrc H$‘©Mmar g§¶wº$ar˶m {XdmUr ݶm¶mc¶mÀ¶m
AmXoemÀ¶m AmYmao eoVO{‘ZrMo gagZrag dmQ>n H$aVmV. {XdmUr ݶm¶mc¶mH$Sy>Z Vh{gcXmam§Zm ݶm¶mc¶rZ AmXoe
nmR>dcm OmVmo. VhgrcXma ¶m§Mo H$m¶m©c¶m‘m’©$V H$moQ>©dmQ>n àH$aU ‘moOUrgmR>r VmcwH$m {ZarjH$, ^y{‘ A{^coI

76 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
¶m§MoH$S>o nmR>{dco OmVo. {XdmUr ݶm¶mc¶mMm AmXoe gwñnï> Zgoc Va e§H$mñnX ‘wÚm§~m~V VhgrcXma, {Oëhm{YH$mar,
^y{‘ A{^coI {XdmUr ݶm¶mc¶mH$S>o nwÝhm g§nH©$ gmYyZ O‘rZ dmQ>nm~m~V A{YH$ ñnï>Vm H$ê$Z KoVmV. ݶm¶mc¶rZ
àH$aUmV dmXr d à{VdmXtH$Sy>Z A{VVmVS>rÀ¶m ‘moOUr ’$s Mr AmH$maUr ^y{‘ A{^coI ImVo H$aVo.
H$moQ>© dmQ>n ‘moOUr àH$aUr O‘rZ ‘moOUrMr H$m¶©dmhr H$aUmè¶m gaH$mar H$‘©Mmè¶mg {Z‘VmZXma Ago åhUVmV. {XdmUr
ݶm¶mc¶mZo R>a{dcoë¶m ‘wXVrV O‘rZ ‘moOUr d dmQ>nmMo H$m‘ nyU© H$am¶Mo AgVo. ‘moOUrMr VmarI gd© njH$mam§Zm ‘moOUr d
dmQ>n H$m¶©dmhrÀ¶m 30 {Xdg AmYr H$i{dʶmV Amcr nm{hOo. O‘rZ dmQ>nm~m~V njH$mam§Mr AmnAmngmV g‘OyV/g§‘Vr
Agoc Va O{‘ZrMm {d{eï>> joÌmnojm H$‘r joÌmMm VwH$S>m nS>Umam Zmhr Aem nÕVrZo O‘rZ dmQ>n Ho$co OmVo. ˶mgmR>r njH$mam§Mo
coIr åhUUo Z‘yX H$ê$Z H$moQ>m©À¶m àH$aUmg OmoS>co OmVo. gd© njH$mam§Zm ZmoQ>rg ~OmdyZgwÕm Oa H$mhr njH$ma O‘rZ
dmQ>nmMo doir J¡ahOa AgVrc Va ˶m njH$mam§À¶m J¡ahOoarV {XdmUr ݶm¶mc¶mÀ¶m hþH$w ‘Zmå¶mà‘mUo Aݶ 춳VtÀ¶m-n§MmÀ¶m
‘XVrZo d n§Mm§À¶m gmjrZo O{‘ZrMo gag Zrag-g‘Vmoc dmQ>n Ho$co OmVo.
O‘rZ dmQ>nmMr à{H«$¶m nyU© H$ê$Z gXa àH$aU {Z‘VmZXma Amnë¶m H$m¶m©c¶mV O‘m H$aVmo. Amnë¶m AhdmcmV
O‘rZ dmQ>nmMo doir hOa Agcoë¶m dmXr/à{VdmXtMr Zmdo, CnpñWV n§Mm§Mr, à{V{ZYtMr Zmdo Z‘yX H$aVmo.
^y‘r A{^coI ImVo {Z‘VmZXmamH$S>o ’$m°‘© Z§~a Ama Ec Ama 12 XoV.o ¶m ’$m°‘‘© Yo {XdmUr ݶm¶mc¶mÀ¶m hþH$w ‘mà‘mUo
O{‘ZrMo dmQ>n H$am¶Mo Amho ˶m gd© O{‘ZtMm gìh} Z§~a/JQ> Z§~a, EHy$U joÌ, AmH$ma, ^yYmaH$m§Mr Zmdo B˶m{X Vnerc
{Z‘VmZXmamZo ^am¶Mm AgVmo. O{‘ZrVrc PmS>m§~Ôc ñdV§Ì Q>mMU H$am¶Mo AgVo.
{XdmUr ݶm¶mc¶mÀ¶m hþHy$‘mVrc EImXm njH$ma ‘¶V Pmcm Agoc Va ‘¶V njH$mamMo H$m¶Xoera dmag A{YH$ma
A{^coImda XmIc hmoʶmgmR>r KS>coë¶m KQ>ZoMm d¥Îmm§V {chÿZ àH$aU nwÝhm VhgrcXma dm {Oëhm{YH$mar ¶m§Mo ‘m’©$V
{XdmUr ݶm¶mc¶mcm nmR>{dco OmVo.
{Z‘VmZXma gd© njH$mam§Zm ~amo~a KoD$Z Á¶m O{‘ZrMo dmQ>n H$amd¶mMo Amho ˶mMr nmhUr H$aVmo. {dhra, PmS>o
OZmdam§Mo JmoR>o, Omʶm¶oʶmMo h¸$ B˶m{X Vnerc Q>mMʶmV Z‘yX H$aVmo. O‘rZ dmQ>n H$aVmZm PmS>o, {d{hatMo h¸$,
Omʶm¶oʶmMo h¸$ ¶m gdmªMm {dMma {Z‘VmZXmamcm ݶm¶ ~wÕr R>oD$Z H$am¶Mm AgVmo. EImÚm O{‘ZrV AZoH$ PmS>o
AgVrc Va ˶m PmS>m§Zm H«$‘m§H$ XoD$Z Vo Q>mMUmV njH$mam§À¶m Zmdm§gh Z‘yX Ho$co OmVmV.
VhgrcXma ¶m§MoH$Sy>Z dmQ>n àH$aUr A§{V‘ {ZU©¶ hmoD$Z O{‘ZrMo Vm~o {Xë¶mZ§Va àH$aU VmcwH$m {ZarjU ^y{‘
A{^coI ¶m§Mo H$m¶m©c¶mV nmR>dco OmVo. ˶mZ§Va VmcwH$m {ZarjH$ ^y{‘ A{^coI ¶m§Mo H$m¶m©c¶mV nmR>dco OmVo.
˶mZ§Va VmcwH$m {ZarjH$, ^y{‘ A{^coI ¶m§Zr ݶm¶mc¶mÀ¶m AmXoemà‘mUo {hñgm ’$m°‘© Z§~a 11 d 12 (’$miUr ~mam)
V¶ma H$am¶Mm AgVmo. VgoM A{^coI Xþê$ñVrgmR>r ’$miUr ~mam, ZH$memgh JQ>~wH$ VhgrcXma ¶m§Mo ‘m’©$V VcmR>r
¶m§À¶mH$S>o Jmd d{hdmQ>rg nmR>dm¶mMm AgVmo.
VmcwH$m {ZarjH$ ^y{‘ ho Imcrc H$mJXnÌm§À¶m àVr ñdV…À¶m H$m¶m©c¶mV R>odVmV d dmQ>nmMo ‘yi àH$aU {XdmUr

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 77
ݶm¶mc¶mH$S>o nmR>dVmV.
(1) n§MZm‘m (2) njH$mam§Mo O~m~
(3) {Oëhm{YH$mar/VhgrcXma ¶m§Mo dmQ>nmMo A§{V‘ AmXoe (4) dmQ>n Vº$m
(5) {hñgm ’$m°‘© Z§~a 4 (JwUmH$a ~wH$) (6) Vm~o nmd˶m
(7) ݶm¶mc¶mÀ¶m dmQ>nmg§~Y§ rMm AmXoe d hþH$w ‘Zm‘m (8) PmS>m§Mm ZH$mem
(9) PmS>m§À¶m dmQ>nm§Mm Vº$m
VhgrcXma d ^y{‘ A{^coI H$MoarVmc H$‘©Mmè¶m§Zr ݶm¶mc¶mZo KmcyZ {Xcoë¶m H$mcmdYrVM ‘moOUr H$m‘-O‘rZ
dmQ>n nyU© Ho$co nm{hOo. dmQ>n O{‘Zrda ݶm¶mc¶mZo Á¶m njH$mam§Mm {hñgm-h¸$ ‘mݶ Ho$cm Amho ˶m§À¶mH$Sy>Z O‘rZ
dmQ>n d ‘moOUrMm IM© gd© njH$mamH$Sy>Z emgZ dgyb H$aVo.
H$moQ© H${‘eZ ‘moOUr àH$aUo
H$mhr doim O{‘ZrÀ¶m cJVMo H$ãOoXma qH$dm gh{hñgoXma AO©XmamÀ¶m O‘rZ ‘moOUr AOm©da gøm H$aʶmg ZH$ma
XoVmV. ghH$m¶© XoV ZmhrV. ˶m‘wio O{‘ZrÀ¶m hÔr~m~V dmX V¶ma hmoVmo. EImXm njH$ma dmXJ«ñV O{‘ZrMr hÔ R>adyZ
{‘i{dʶmgmR>r {XdmUr ݶm¶mc¶mV Xmdm XmIc H$aVmo. Aem Xmì¶mVrc 춺$s¨Zm ݶm¶mc¶rZ ^mfoV dmXr/à{VdmXr
åhUVmV. AO©XmamZo {XdmUr ݶm¶mc¶mV Xmdm XmIc H$aVmZm Á¶m O{‘ZrÀ¶m hÔr~m~V dmX Amho ˶m O{‘ZrMo 7/12
CVmao d Aݶ nwamì¶mMo H$mJXnÌ OmoS>y Z Xmdm XmIc Ho$cocm AgVmo. {XdmUr ݶm¶mc¶ dmXr d à{VdmXr ¶m§Mr ~mOy EoH$y Z
KoD$Z {Z…njnmVrnUo {ZU©¶ ìhmdm åhUyZ O‘rZ dmQ>n/ O‘rZ ‘moOUr/hÔ H$m¶‘ H$aUo, B˶mXr àH$aUmV ^y‘r A{^coI
Im˶mVrc {Zo‘VmZXma qH$dm VmcwH$m {ZarjH$ ^y{‘ A{^coI ¶m§Zm "H${‘eZa' åhUyZ Zo‘VmV. H$maU ^y{‘ A{^coI
Im˶mVrc H$‘©Mmar d A{YH$mè¶m§Zm ^y‘mnZmMo Vm§{ÌH$ kmZ AgVo, Aem H$m‘mV Vo {ZîUmV VÁk ¶m Zm˶mZo H$m‘ H$ê$
eH$VmV.
H$moQ>© H${‘eZ ‘moOUr àH$aU {XdmUr ݶm¶mc¶mH$Sy>Z ^y{‘ A{^coI H$m¶m©c¶mH$S>o nmR>dʶmV Amco. ^y{‘ A{^coI
H$m¶m©c¶mH$Sy>Z àH$aUmMr àW‘ N>mZZr VnmgUr Ho$cr OmVo. ¶m N>mZZr‘ܶo dmXr/à{VdmXtMr Zmdo d nÎmo, Xmì¶mVrc
O{‘ZrMo 7/12 CVmao, hñV ñHo$M, B˶mXr ~m~r Agë¶mMr ImÌr Ho$cr OmVo. ‘moOUr ’$s dmXrZo ^am¶Mr AgVo. ‘moOUr
’$s Mo McZ n«H$aUmcm OmoS>mdo cmJVo. dmXJ«ñV O{‘ZrÀ¶m ~m§YmÀ¶m hÔr~m~V ‘m. {XdmUr ݶm¶mc¶mV dmXrZo Ho$coë¶m
AOm©À¶m g§X^m©V ݶm¶mc¶mZo H$moU˶m ñdénmMo AmXoe {Xcoco AmhoV ˶mMm A˶§V ~maH$mB©Zo ^y{‘ A{^coI H$m¶m©c¶mVrc
H$‘©Mmar d A{YH$mè¶m§Zr Aܶ¶Z Ho$co nm{hOo.
H$moQ>© H${‘eZ ‘moOUr àH$aUmV àmW{‘H$ nS>VmiUr H$ê$Z VmcwH$m {ZarjH$, ^y{‘ A{^coI H$moQ>© H${‘eZ ‘moOUr
a{OñQ>a Z§~a XoVmV d ˶mZ§Va dmXJ«ñV O{‘ZtMr ^y‘mnZ A{^coIm§Mo CVmao {Z‘VmZXma qH$dm à{V{cnr {c{nH$ ¶m§Zm
H$mT>ʶmMo AmXoe XoVmV. dmXmVrc O{‘ZtMo {Q>nU, ’$miUr, O‘rZ EH$ÌrH$aU ¶moOZm, J«m‘ZH$mem, JwUmH$ma ~wHo$,
78 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
AmH$ma~§X B˶m{X CVmè¶m§Mm Cn¶moJ Ho$cm OmVmo. VmcwH$m {ZarjH$ ^y{‘ A{^coI {Z‘VmZXmam§H$S>o dmXmVrc àH$aU
‘moOUrgmR>r XoVmV.
dmXmVrc O{‘ZrMr ‘moOUr H$aʶmMr ZmoQ>rg Xmì¶mVrc gd© g§~§{YVm§Zm {Z‘VmZXmamZo 15 {Xdg AJmoXa a{OñQ>a
nmoñQ>mZo nmR>dm¶Mr AgVo Am{U nwamì¶mXmIc nmoñQ>mÀ¶m gd© nmd˶m OVZ H$ê$Z R>odm¶À¶m AgVmV.
H$moQ>© H${‘eZ H$m‘mMr ‘moOUr hr hÔ H$m¶‘ ‘moOUrÀ¶m nÕVrà‘mUoM {Z‘VmZXmamZo H$am¶Mr AgVo. ¶mo½¶ nÕVrZo
‘moOUr nyU© Ho$ë¶mZ§Va Xmì¶mVrc gd© g§~{§ YVm§Mo O~m~ {Z‘VmZXmamZo Zm|Xdm¶Mo AgVmV. VgoM ‘moOUrÀ¶m doir CnpñWV
Agcoë¶m n§Mm§Mm n§MZm‘m Zm|Xdmdm cmJVmo. ^y{‘ A{^coI Im˶mZo KmcyZ {Xcoë¶m nÕVrMm Cn¶moJ {Z‘VmZXma d ^y{‘
A{^coI Im˶mVrc gdmªZr H$mQ>Ho $moanUo H$aUo Amdí¶H$ Amho. ݶm¶mc¶mVrc gmjrgmR>r {Z‘VmZXmamZo ݶm¶mc¶m‘ܶo
hOa amhÿZ ݶm¶XmZmg ‘XV H$am¶Mr AgVo.
dmXJ«ñV O{‘Zr~m~V {XdmUr ݶm¶mc¶mMm {ZU©¶ Pmë¶mZ§Va g§~§{YVm§Zm dmXmVrc O{‘ZrMm Vm~m XoʶmMr à{H«$¶m
gwc^ ìhmdr åhUyZ {Z‘VmZXma ¶m§Zm OmJoda ݶm¶mc¶mH$Sy>Z ~ocr’$m‘m’©$V ~mocmdco OmVo. {Z‘VmZXmamÀ¶m ‘XVrZo
dmXmVrc O{‘ZrMm Vm~m ‘m. ݶm¶mc¶mÀ¶m AmXoemZwgma gd© g§~§{YVm§Zm {Xcm OmVmo. VgoM ݶm¶mc¶mÀ¶m {ZU©¶mZ§Va
‘moOUr ZH$memÀ¶m ZH$cm ݶm¶mc¶mÀ¶m nadmZJrZo AO©Xmam§Zm d g§~§{YVm§Zm {Xë¶m OmVmV. H$moQ>© H${‘eZ ‘moOUr
àH$aUmV A{VVmVS>rÀ¶m ‘moOUr ’$s À¶m XamZo ‘moOUr ’$s AmH$macr OmVo.
{~ZeoVr ‘moOUr
eoVO‘rZ EZ. E. {~JaeoVr - AH¥${fH$ à¶moOZmgmR>r H$aUmgmR>r énm§V[aV H$am¶Mr Agoc Va {Oëhm{YH$mar ¶m§MHo $S>o
AO© H$am¶Mm AgVmo. ˶mgmR>r g§~{§ YV O{‘ZrMr ‘moOUr H$ê$U KoUo A{Zdm¶©/A˶§V Amdí¶H$ AgVo. ¶m ‘moOUrgmR>r
VmcwH$m {ZarjH$, ^y{‘ A{^coI ¶m§À¶mH$S>o AO© H$amdm. AOm©gmo~V Imcrc H$mJXnÌo OmoS>mdrV -
(1) AOm©g ¶mo½¶ ˶m aH$‘oMo H$moQ>© ’$s {VH$sQ> cmdmdo.
(2) g§~§{YV O{‘ZrMm VrZ ‘{hZo ‘wXVrÀ¶m AmVrc 7/12 CVmam/‘mc‘ÎmmnÌH$
(3) cJVÀ¶m ImVoXmam§Mr Zmdo d nÎmo
VgoM VmcwH$m {ZarjH$ ^y{‘ A{^coI ¶m§À¶m gyMZoà‘mUo Aݶ H$mJXnÌo OmoS>mdrV.
Amdí¶H$ ˶m H$mJXnÌm§Mr nyV©Vm hmoD$Z {~ZeoVr ‘moOUr àH$aU VmcwH$m {ZarjH$ ^y{‘ A{^coI H$m¶m©c¶mV àmá
Pmë¶m§ZVa {Z¶{‘V hÔ H$m¶‘ ‘moOUràH$aUm~m~V H$amd¶mÀ¶m H$m¶©nÕVrZwgma ‘moOUr Ho$cr OmVo. ‘mÌ {~ZeoVr ‘moOUr
àH$aUm‘ܶo ‘moOUrMo H$m‘ 1…500 ¶m n[a‘mUmV Ho$co OmVo.
‘moOUr ZH$memV AH¥${fH$ dmnamImcrc joÌ {d{eï> a§JmÀ¶m nopÝgcZo XmIdco OmVo.
{Z‘VmZXmamZo AO©XmamÀ¶m AOm©à‘mUo {~ZeoVr joÌmMr ‘moOUr nyU© Ho$cr H$s ˶m àH$aUmMr gj‘ ‘hgwcr A{YH$mar
N>mZZr H$aVmV.
_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 79
N>mZZrZ§Va OodT>çm joÌmg AH¥${fH$ nadmZJr {Xcr OmVo ˶mMm ñdV§Ì gìh} Z§~a, JQ> Z§~a nmS>cm OmVmo. gìh} Z§~a/
JQ> Z§~aÀ¶m ‘yi ^mJmg "A' Ago g§~mo{Yco OmVo. d Á¶m joÌmg AH¥${fH$-{~ZeoVr nadmZJr {Xcr OmVo ˶mg "~' Ago
Z‘yX Ho$co OmVo. OéarZwgma Ago H«$‘m§H$ dmT>{dco OmVmV, Ooìhm g§nyU© O{‘Zrg g§nyU© gìh} Z§~a/JQ> Z§~acm AH¥${fH$
{~ZeoVr nadmZJr {Xcr OmVo, Am{U ˶m‘ܶo ^yIS§ >/ßcm°Q> nmS>co OmVmV. Aemdoir Á¶m à‘mUo ’$miUr ‘moOUrV {hñgm
H«$‘m§H$ {Xco OmVmV ˶mZwgma gìh} Z§~a, JQ> Z§~aMo H«$‘m§H$ XoʶmV ¶oVmV.
Ago ‘moOUr àH$aU nS>VmiUr H$ê$Z VmcwH$m {ZarjH$ ^y{‘ A{^coI ¶m§À¶m ñdmjarZo {ZH$mcr H$mT>co OmVo. ˶mZ§Va
gXaMo ‘moOUr àH$aU H$‘r OmñV nÌH$ V¶ma H$aʶmgmR>r Xþê$ñVr a{OñQ>a‘ܶo Zm|Xdco OmVo. ˶mg Xþê$ñVr a{OñQ>a
H«$‘m§H$ {Xcm OmVmo. ˶mZ§Va ho {~ZeoVr àH$aU H$‘r OmñV nÌH$ V`ma H$aUogmR>r ^yH$a‘mnH$ qH$dm g§~§{YV {c{nH$
H$maHw$ZmH$S>o {Xcr OmVo. H$‘r OmñV nÌH$ V`ma H$aVmZm AmH$ma~§XmVrc cmJUrcm¶H$ joÌ H$‘r hmoVo d Iamã¶mImcrc
joÌ dmT>Vo. AWm©V ˶mZwgma JmdmÀ¶m EHy$U O{‘ZrMr VoarO Xþê$ñV Ho$cr OmVo. VgoM H$‘r OmñV nÌH$mÀ¶m gmo~VÀ¶m
‘moOUr ZH$memà‘mUo H$m¶m©c¶mH$S>rc J«m‘ ZH$mem§À¶m àVr‘Yo {~ZeoVr joÌmZwgma Vm§~S>çm emB©Zo Xþê$ñV Ho$cr OmVo.
H$‘r OmñV nÌH$ ZH$mem Q´>go tJgh VhgrcXma ¶m§Mo ‘m’©$V Jmd d{hdmQ>rgmR>r VcmR>r ¶m§MHo $S>o nmR>{dco OmVo. VcmR>çm§Zr
˶m§À¶mH$S>rc J«m‘ZH$memV Q´>ogtJ ZH$memà‘mUo Vm§~S>çm emB©Zo Xþê$ñVr H$amdr d Vgm eoam J«m‘ ZH$memda R>odmdm.
H$‘r OmñV nÌH$ Jm§dr àmá Pmë¶mZ§Va VcmR>çmZo ’o$a’$ma Zm|Xdhrg ’o$a’$mamMr Zm|X ¿¶mdr d Vr gj‘ A{YH$mè¶m§H$Sy>Z
‘§Oay H$ê$Z ¿¶mdr. ˶mà‘mUo A{YH$ma A{^coI XþéñV H$am¶Mo AgVmV. {~ZeoVr àH$aUmVrc H$‘r OmñV nÌH$, Q´>go tJ
d AmH$ma~§Xmgh gwa{jV {R>H$mUr OVZ H$ê$Z R>odUo Ano{jV Amho. H$‘r OmñV nÌH$ ‘§Oya Pmë¶mZ§Va Vmo VmcwH$m
{ZarjH$ ^y{‘ A{^coI ¶m§À¶m H$m¶m©c¶mVrc AmH$ma~§Xmg H«$‘mZwgma OmoSy>Z R>odco OmVo d Vgm eoam AmH$ma~§XmVrc
g§~§{YV gìh} Z§~a, JQ> ~§Xa g‘moa eoao aH$mݶmV Vm§~S>çm emB©Zo R>odcm OmVmo.
{deof gyMZm
(1) ^yH$a‘mnH$ hÔ H$m¶‘ H$aʶmMr ‘moOUr H$aʶmg ¶oVrc Voìhm "‘mOr ~g{dUo' gmR>r OwZr gr‘m {MÝho XmI{dUmao
{Q>nU, OwZo ZH$meo ˶m§Zr ~amo~a AmUco AmhoV H$m? ¶mMr {dMmaUm H$am.
(2) O‘rZ ‘moOUrMr n[a_mUo ˶m§MoH$Sy>Z g‘OmdyZ ¿¶m.
(3) ‘moOUrgmR>r ñdV… CnpñWV ahm.
(4) n§MZm‘m ZrQ> dmMyZ g‘OmdyZ KoD$Z Z§Va ˶mda ghr H$am.
(5) Amnë¶m O{‘Zrda A{VH«$‘U H$moUr Ho$co Agoc Va A{VH«$‘Um{déÕ Xmdm XmIc H$am.
(6) ‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc A{Y{Z¶‘ 1966 ‘Yrc H$c‘ 138 AÝd¶o Cn{d^mJr¶ A{YH$mar ¶m§Mo g‘moa
A{VH«$‘Um{dê$Ó Xmdm XmIc H$am.

80 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
nmoQ>{hñgm ‘moOUr
‘hmamï´> emgZmÀ¶m ^y{‘ A{^coI {d^mJmH$Sy>Z {d{dY àH$maÀ¶m H$maUm§gmR>r O{‘ZrMr ‘moOUr Ho$cr OmVo. CXm. gìh}
Z§~a/JQ> Z§~amÀ¶m O{‘ZrÀ¶m hÔr IwUm {ZpíMV H$aUo H$m‘r, ^yg§nmXZmMo H$m‘r, {~ZeoVr H$m‘r, H$moQ>m©Mo hþHw$‘mÝd¶o
OmJodarc n[apñWVr Xe©{dUo H$m‘r, VgoM O{‘ZrMo nmoQ> {hñgo H$aUoH$m‘r ‘moOUr H$aʶmV ¶oV.o ¶mn¡H$s nmoQ>{hñgm ‘moOUr
¶mcmM ’$miUr ‘moOUr/JQ> {d^mOZ ‘moOUr/ ImVo ’$moS> ‘moOUr Aem {d{dY ZmdmZo g§~moYUoV ¶oVo. ¶m nmoQ> {hñgm
‘moOUr~m~V {dñV¥V ‘m{hVr VgoM ‘moOUrMr H$m¶©nÕVr ˶mMà‘mUo ‘moOUr ~m~V OZVogmR>r hr ‘m{hVr XoV AmhmoV.
ñdmV§Í¶nyd© H$mimV {~«{Q>e amOdQ>r‘ܶo eoVO{‘ZrMm AmH$ma, joÌ, dmna, àVdmar VgoM O{‘ZrMo {ZpíMV ñWmZ
Xe©{dUo H$m‘r ^y‘mnZ H$aʶmV Amco, O{‘ZrMo ZH$meo V¶ma H$aʶmV Amco. VgoM O{‘ZrMm eoVgmam {Z{üV H$aʶmV
Amcm. hm eoVgmam dm H$a Á¶m ^yYmaH$mZo ^acm nm{hOo ˶m YmaH$mMo Zmd {ZpíMV H$aʶmV Amco. ¶mcmM O‘m~§Xr Ago
åhUUoV ¶oV.o ˶mdoir O{‘ZrMo ^y‘mnZ H$aVmZm gìh} Z§~a hm ‘w»¶ KQ>H$ ‘mZyZ ^y‘mnZ (O‘rZ ‘moOUr) H$aʶmV Amcr.
^y‘mnZ H$aʶmV Amcoë¶m à˶oH$ eoV O{‘Zrg gìh} Z§~a XoʶmV Amcm d H$mcm§VamZo gìh} Z§~a hm O{‘ZrMr AmoiI
gm§JUmam - nQ>{dUmam KQ>H$ R>acm. gìh} Z§~a à‘mUo O{‘ZrMr ‘mcH$s d YmaUm{YH$a {ZpíMV H$aUoV Amco. ˶m§Mr Zm|X
^y{‘A{^coImV KoUoV Amcr. ho gìh} Z§~a EH$ qH$dm EH$mnojm OmñV YmaH$m§Mo ‘mcH$sMo hmoVo. H$mcm§VamZo O{‘ZrMo
YmaH$m§H$Sy>Z O{‘Zr dmagm§H$S>o hñVm§VarV Pmë¶m. H$mhr YmaH$m§Zr O{‘ZrMm ^mJ - {hñgm Aݶ 춺$s¨Zm hñVm§VarV Ho$cm
AWdm O{‘ZrÀ¶m {hí¶mMm-^mJmMm H¥$frVa H$m‘mgmR>r dmna gwê$ Pmcm. ¶mMmM n[aUm‘ gìh} Z§~aMo EH$mnojm OmñV
ghYmaH$-dmQ>oH$ar V¶ma Pmco. ¶m YmaH$m§Zr O{‘ZrMm dmna H$aVmZm doJdoJù¶m d{hdmQ>r gwê$ Ho$ë¶m. ˶m‘wio gìh}
Z§~aMo 1 nojm OmñV ^mJmV {hí¶mV O{‘ZrMo {d^mOZ Pmco. na§Vw ¶m doJdoJù¶m ^mJm§Mr {híí¶m§Mr ^y{‘ A{^coImÀ¶m
ZH$memV Zm|X Pmcr ZìhVr. {~«{Q>e H$mimV V¶ma Pmcocm O{‘ZrMm ZH$mem hm nyU© gìh} Z§~aMr hÔ Xe©{dV hmoVm.
O{‘ZrÀ¶m A{^coIm§Mo AÚ¶mdVrH$aU-AmYw{ZH$sH$aU H$aʶmMo H$m‘ nyU© H$aʶmgmR>r ˶mdoiÀ¶m emgZmZo gìh}
Z§~a‘ܶo {d^mOZm‘wio Pmcoë¶m {híí¶m§Mo-^mJm§Mo ^y‘mnZ gwê$ Ho$co. ho H$m‘ gmYmaUV: gZ 1910 gmcr {~«Q>re
H$mimVM gwê$ Pmco. ¶m H$mimVM nmoQ>{hñgm ‘moOUrg gwédmV Pmcr. nmoQ>{hñgm ‘moOUrgmR>r emgZmMo AmXoemZwgma
JmdmoJmdr OmD$Z eoVO{‘ZrMo OoWo OoWo nmoQ>{hñgo nS>cc o o AmT>ico, ˶m§Mr ‘moOUr H$ê$Z ZdrZ nmoQ>{hñgm ZH$meo Á¶mcm
’$miUr ZH$meo Agohr åhUVmV, Vo V¶ma Ho$co ho ’$miUr ZH$meo g§~§{YV YmaH$m§Zm XoʶmV Amco Am{U nmoQ>{hñgm
ZH$memMr ‘moOUr ’$s gd© g§~§{YVm§H$Sy>Z gZX ’$s Mo ñdénmV dgyc H$aʶmV Amcr. ¶m nmoQ>{hñgm ‘moOUr‘ܶo -
nmoQ>{híí¶m§Mr ‘moOUr H$aVmZm Á¶m gìh} Z§~a‘ܶo OmJoda doJdoJio {hñgo nS>co hmoVo. ˶m§Mo A{^coI (Land Record)
V¶ma Pmco. ¶mMm Cn¶moJ nmoQ> {hñgm YmaH$m§Zm ˶m§À¶m O{‘ZrMo ñdV§Ì ZH$meo {‘iUoH$m‘r Pmcr. ¶m ‘moOUr‘ܶo gh
YmaH$m§‘ܶo ^{dî¶mV hÔr d joÌm~m~V dmX CËnÞ hmoD$ Z¶oV Agm emgZmMm CÔoe hmoVm. nmoQ>{hñgo V¶ma H$aVmZm à˶oH$
nmoQ>{hñgm H$‘rV H$‘r {H$Vr joÌmMm Agmdm ¶m~m~V emgZmZo {Z¶‘ V¶ma Ho$co hmoVo. nmoQ> {híí¶m§À¶m {H$‘mZ joÌmMr

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 81
‘¶m©Xm åhUOo "à‘m{UV joÌmMr ‘¶m©Xm' à˶oH$ {d^mJ, {Oëhm, VmcwH$m ¶mgmR>r doJdoJir V¶ma H$aʶmV Amcr,
R>a{dʶmV Amcr.
gZ 1947 gmcr ‘w§~B©Mm YmaU O{‘ZrMo VwH$S>o nS>ʶmg à{V~§Y H$aUo~m~V d ˶mMo EH${ÌH$aU H$aʶm~m~V
A{Y{Z¶‘ H$m¶Xm-ApñVËdmV Amcm. ˶m A{Y{Z¶‘mVrc VaVwXrg AYrZ amhÿZ ‘hmamï´>mVrc à˶oH$ JmdmVrc eoVO{‘ZrMo
nmoQ> {híí¶mMo {H$‘mZ joÌ {H$Vr Agmdo ho R>a{dʶmV Amco. ¶mcmM à‘mU^yVjoÌ Agohr åhUVmV. Amnë¶m Vmcw³¶mgmR>r
à‘mU^yV joÌmMm Vnerc CnAYrjH$ ^y{‘ A{^coI H$m¶m©c¶mV CncãY Amho. ~mJmB©V, {OamB©V, daH$g, Var,
^mVeoVr VgoM CndJ© CÎm‘, ‘ܶ‘, hcH$s ¶m O{‘ZrÀ¶m àH$mam§à‘mUo Vmcw³¶mgmR>r "à‘mU^yV joÌ' {Z{üV H$aʶmV
Amco Amho. à‘mU^yV joÌmnojm H$‘r joÌmÀ¶m eoV O{‘ZrMo "VwH$S>m' nS>oc Aem nÕVrZo hñVm§VaU, dmQ>n, {d^mOZ
H$aVm ¶oV Zmhr. ‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc A{Y{Z¶‘ 1966 ¶mVrc H$c‘ 82, 85, 86, 87 ¶mVrc VaVwXrZwgma nmoQ>{hñgm
‘moOUrMr H$m¶©dmhr 1947 Z§Va H$aʶmV ¶oD$ cmJcr. A{YH$ ‘m{hVrgmR>r ¶m H$c‘ 82, 85, 86, 87 ‘Yrc VaVwXr
g‘OmdyZ ¿¶m. AmVm nmoQ>{hñgm ‘moOUr g§~{§ YV YmaH$m§Mo AOm©Zgw ma H$aʶmV ¶oD$ cmJcr Amho. nmoQ>{hñgm ‘moOUr {d{dY
H$maUm§gmR>r H$aʶmV ¶oVo.
g‘Om O{‘ZrÀ¶m gìh}Z§~a/JQ>Z§~aMo 7/12 gXar EH$M YmaH$ Amho. ˶m EH$m YmaH$mZo ˶mÀ¶m eoVO{‘ZrMm/
O{‘ZrMm {hñgm IaoXrZo/{dH«$sZo, ~jrgnÌmZo, dmQ>nmZo qH$dm Aݶ àH$mao BVa YmaH$m§À¶m Zmdo hñVm§VarV Ho$ë¶mZ§Va Aݶ
YmaH$m§Mr Zmdo YmaH$ gXar-A{YH$ma A{^coImV åhUOo 7/12 CVmè¶mg XmIc H$aʶmV ¶oVmV. åhUOo eoVO{‘ZrV
EH$mnojm OmñV YmaH$ {Z‘m©U hmoVmV, V¶ma hmoVmV, Zm|Xdco OmVmV. ˶mMà‘mUo O{‘ZrÀ¶m YmaH$m§Mr Zmdo dmag h¸$mZo
Zm|X hmoD$Z 7/12 CVmè¶mda ‘mcH$gXar/YmaH$gXar XmIc hmoVmV. ho YmaH$ eoVO{‘ZrV AmnAmnë¶m doJdoJù¶m
d{hdmQ>r gwê$ H$aVmV. na§Vw ^y{‘ A{^coImV g§nU y © A{d^º$ {hñgo nmS>cco o ZmhrV Agm g§nU y © gìh} Z§~a/JQ> Z§~a ¶mMm
ZH$mem AgVmo. ¶m ZH$memMo AÚ¶mdVrH$aU H$aUo Amdí¶H$ AgVo. 7/12 CVmè¶mda gd© {hñgoXmamMm {hñgm/dmQ>m
Xe©{dUo/XmIdUo Amdí¶H$ AgVo. 7/12 CVmè¶mda gd© {hñgoXmam§Mr Zmdo XmIc Pmë¶mZ§Va O{‘ZrÀ¶m ZH$memda gwÕm
à˶oH$ {hñgoXmamMm {hñgm/dmQ>m Xe©{dUo Amdí¶H$ Amho. ˶mgmR>r YmaH$m§Zr XoIrc ˶m§Mr ñdV§Ì d{hdmQ> XmIdUmam/
Xe©{dUmam ZH$mem V¶ma H$ê$Z KoUo JaOoMo AgVo. AݶWm ^{dî¶mV YmaH$m§‘ܶo nmoQ> {d^mJmÀ¶m hÔrdê$Z dmX {Z‘m©U
hmoVmV. ˶mMà‘mUo ‘hgyc {d^mJmH$Sy>Z, O{‘ZrMo {d^mOZ hmoD$Z gìh} Z§~a/JQ> Z§~a ‘Yrc ghYmaH$m§Mo ñdV§Ì 7/12
CVmao V¶ma H$aʶmV ¶oVmV. na§Vw ¶m ñdV§Ì 7/12 CVmè¶m§‘wio {d^m{OV Pmcoë¶m {híí¶m§Mr Zm|X ^y{‘ A{^coImH$S>rc
g§~{§ YV gìh} Z§~a/JQ> Z§~aMo ZH$memV ZgVo. åhUyZ ho H$m‘ H$ê$Z KoʶmgmR>r gd© YmaH$m§Zr EH$Ì ¶oD$Z nmoQ>{hñgm ‘moOUr
H$ê$Z KoUo Am{U ñdV:À¶m {hí¶m§Mo/dmQ>çmMo ñdV§Ì ZH$meohr H$ê$Z KoUo Amdí¶H$ R>aVo. {d{dY n[apñWVrV O{‘ZrMr
nmoQ>{hñgm ‘moOUr Amdí¶H$ AgVo.
nmoQ>{hñgm ‘moOUrH$m‘r gìh}Z§~a/JQ>Z§~a ‘Yrc ghYmaH$m§n¡H$s H$moU˶mhr EH$m YmaH$mg AO© H$aVm ¶oVmo. ¶mgmR>r

82 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
Vw‘Mr O‘rZ Á¶m Vmcw³¶m‘ܶo Amho. VoWrc CnAYrjH$ ^y{‘ A{^coI ¶m§Mo H$m¶m©c¶mV OmD$Z VoWo CncãY Agcoë¶m
{d{hV Z‘wݶmV AO© H$aUo Amdí¶H$ AgVo. ¶mH$m‘r AOm©gmo~V nwT>rc H$mJXnÌo OmS>Uo.
(1) nmoQ>{hñgm H$amd¶mMo gìh} Z§~a/JQ> Z§~a ¶mMm 3 ‘{hݶmMo AmVrc 7/12 CVmam.
(2) gìh}Z§~a/JQ>Z§~a ¶mVrc gd© ghYmaH$m§Mr Zmdo d nÎmo.
(3) Oa O{‘ZrÀ¶m {d^mOZm~m~V {XdmUr H$moQ>m©Mo qH$dm VhgrcXmam§Mo AmXoe Agcog ˶mÀ¶m g˶àVr
(4) gd© gìh}Z§~a/JQ>Z§~aMo Á¶màH$mao nmoQ>{hñgo OmJoda AmhoV qH$dm Á¶màH$mao nmoQ>{hñgo H$amd¶mMo AgVrc Vo
Xe©{dUmam H$ƒm ZH$mem hmVmZo V¶ma H$amdm d Vmo AOm©gmo~V gmXa H$amdm.
darc H$mJXnÌo CnAYrjH$ ^y{‘ A{^coI ¶m§Mo H$m¶m©c¶mV {Xë¶mZ§Va O{‘ZrMr ‘moOUr ’$s {ZpíMV H$aʶmV ¶oVo.
‘moOUr ’$s {ZpíMV H$aVmZm O{‘ZrMo joÌ VgoM H$amd¶mMo EHy$U {hñgo ¶mMm {dMma H$aʶmV ¶oVmo. åhUOoM VwH$S>o ~§Xr-
VwH$S>o OmoS> A{Y{Z¶‘ 1947 À¶m AYrZ amhÿZ Amnë¶m Vmcw³¶mgmR>r {ZpíMV H$aʶmV Amcoë¶m "à‘m{UV joÌmnojm'
H$‘r joÌmMo {hñgo V¶ma H$aVm ¶oV ZmhrV. ‘moOUr ’$s McZmZo ~±Ho$V ^ê$Z Vo McZ H$m¶m©c¶mV {Xë¶mZ§Va ‘moOUrMr
H$m¶©dmhr gwê$ hmoVo. ¶mà‘mUo ‘moOUr AO© àmá Pmë¶mZ§Va Vmo H«$‘mZwgma ^yH$a‘mnH$/^y‘mnH$ ¶m§MoH$S>o ‘moOUrgmR>r
XoʶmV ¶oVmo. ¶mZ§Va ^yH$a‘mnH$/^y‘mnH$ ‘moOUrMm {XZm§H$ d doi H$i{dUmar ZmoQ>rg gd©ghYmaH$/cJVMo H$ãOoXma
¶m§Zm XoVmV. ‘moOUrMo {Xder gd© ghYmaH$m§Zr ‘moOUr H$amd¶mMo O{‘ZrV hOa amhÿZ AmnAmnë¶m {híí¶mÀ¶m d{hdmQ>rÀ¶m
IwUm Xe©{dUo JaOoMo AgVo. ¶m d{hdmQ>rÀ¶m IwUm§à‘mUo à˶oH$ nmoQ>{híí¶mMr ‘moOUr H$aʶmV ¶oVo. ¶mdoir ‘moOUr
Pmë¶mZ§Va à˶oH$ nmoQ>{hñgm YmaH$m§Mo d{hdmQ>rV Agcoë¶m joÌm§Mr Zm|X ^y‘mnH$mH$S>o Agcoë¶m {hñgm ’$m°‘© Z§~a 4
¶m‘ܶo KoʶmV ¶oVo d ¶mgd© à{H«$¶oMr g‘O gd© ghYmaH$m§Zm XoD$Z ˶m§Mrhr ñdmjar {hñgm ’$m°‘© Z§~a 4 ‘ܶo KoʶmV
¶oVo. ^y‘mnH$ ¶mZ§Va nmoQ>{hñgo YmaH$m§Zr OmJoda Xe©{dcoë¶m d{hdmQ>rà‘mUo nmoQ>{hñgm ZH$mem V¶ma H$aVmV. VgoM
nmoQ>{híí¶mMo joÌ H$m¶‘ H$aVmV. ho H$m‘ nyU© Pmë¶mZ§Va ¶m H$m‘mMr Zm|X H$m¶m©c¶mV Agcoë¶m {hñgm ’$m°‘© "Z§~a 11'
¶mg "AmH$mamMo nÌH$' Agohr åhUVmV, ¶m‘ܶo Ho$cr OmVo. ¶m {hñgm ’$m°‘© Z§~a 11 dê$Z {hñgm ’$m°‘© Z§~a 12 Mo nÌH$
V¶ma H$aʶmV ¶oVo. ¶m‘ܶo à˶oH$ nmoQ>{hñgm YmaH$m§Mr Zmdo, joÌ, AmH$ma/gmam/H$a Z‘yX H$ê$Z Vo nÌH$ Vh{gcXma
¶m§Zm nmR>{dco OmVo. Vh{gcXmam§H$Sy>Z Vo nÌH$ g§~§{YV JmdmMo VcmR>r ¶m§MoH$S>o XoʶmV ¶oVo. {hñgm ’$m°‘© Z§~a 12 ¶m
nÌH$mà‘mUo gìh}Z~§ a/JQ>Z~§ a ¶m§Mo 7/12 Mo CVmao doJio H$aʶmV ¶oVmV. (VcmR>r ¶m§Zr ¶m {hñgm ’$m‘© Z§~a 12 à‘mUo
7/12 CVmao doJio V¶ma H$amdoV. ˶mMà‘mUo Jmd Z‘wZm 6 ’o$a’$ma, Jmd Z‘wZm 6-S> ZdrZ Cn{d^mJ (nmoQ>{hñgo Zm|Xdhr)
‘ܶo hr Zm|X XmIc H$amdr. à˶jmV Jmd Z‘wZm 6-S> {hñgm ’$m°‘© Z§~a - 12 à‘mUo doido a {c{hcr OmVmo Ago AmT>iV
Zmhr. åhUyZ Jmd Z‘wZm 6-S> ‘ܶo darc Zm|X XmIc H$aʶmMm AmJ«h VcmR>r ¶m§MoH$S>o Yamdm. VgoM gìh}Z§~a/JQ>Z§~a
¶m§À¶m EHy$U AmH$mamV åhUOo H$a/gmam ¶m‘ܶo gwÕm nmoQ> {hñgm ‘moOUrZwgma {d^mJUr Ho$cr OmVo. åhUOoM O{‘ZrMr
{d^mJUr Pmcr H$s ‘yi gìh} Z§~a g§~{§ YV O{‘ZrÀ¶m EHy$U H$am‘ܶo/AmH$mamV/ gmè¶m‘ܶo/{d^mJUr Ho$cr OmVo. hr

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 83
à{H«$¶m nyU© Pmë¶mZ§Va nmoQ>{hñgm ‘moOUrMr à{H«$¶m nyU© Pmcr Ago g‘OʶmV ¶oVo. na§Vw Á¶m gìh}Z§~a/JQ> Z§~aMo 7/
12 Mo CVmao nmoQ>{hñgm ‘moOUrÀ¶m AJmoXaM doJio Pmco AgVrc. ˶m‘ܶo XoIrc {hñgm ’$m°‘© Z§~a 12 Mo nÌH$mà‘mUo
Amdí¶H$ Vo ~Xc H$aʶmV ¶oVmV. nmoQ>{hñgm ‘moOUrMo doir OmJoda à‘mU^yV joÌmnojm H$‘r joÌm§Mo {hñgo AmT>ico Va
nmoQ>{hñgm ‘moOUr A§{V‘ - nyU© H$aVm ¶oV Zmhr. (åhUOoM 7/12 CVmè¶mdarc joÌ, nmoQ>{hñgm XmI{dʶmÀ¶m ZH$memdarc
joÌ, {hñgm ’$m°‘ Z§~a 12 ‘Yrc Zm|Xr d Jmd Z‘wZm 6-S> ‘Yrc Zm|X nañna EH$‘oH$m§er {‘i˶mOwi˶m g‘n©H$
Agmì¶mV ¶mMr H$miOr ^yYmaH$m§Zr d ‘moOUr H$aUmè¶m H$‘©Mmè¶m§Zr ¿¶mdr.)
‘mPo ‘V - dmT>Vr cmoH$g§»¶m, eoVO{‘ZrMo {d{dY H$maUm§Zr hmoUmao hñVm§VaU, {d^mOZ ¶m H$maUm§Zr eoVO{‘ZrMo
VwH$S>o nS>ʶmg Amcocm doJ cjmV KoD$Z ‘hmamï´> emgZmZo "à‘m{UV joÌm‘ܶo' ‘hÎdmMo ~Xc H$aʶmMr JaO Amho.
nmoQ>{hñgm ‘moOUr~m~V - Aݶ ‘hÎdmMo n¡cy
g‘O d J¡ag‘Om§Mo {ZamH$aU
(1) AZoH$ doim eoVO{‘ZrV ghYmaH$ AmnAmngmV O{‘ZrMo {d^mOZ dmQ>n H$ê$Z KoD$Z ñdV:Mo doJio 7/12
CVmao H$ê$Z KoVmV. dmñV{dH$ H$moU˶mhr g§nyU© gìh} Z§~a/JQ> Z§~a ¶m§Mo 7/12 CVmao doJio H$amd¶mMo
Agë¶mg Vo nmoQ>{hñgm ‘moOUr Z§VaM H$aUo ¶mo½¶ AgVo. nU ¶m à{H«$¶oMo AkmZ, CX²^dUmar n[apñWVr,
ñdV:Mm {hñgm nXamV nmSy>Z KoʶmMr VmVS>r ¶m‘wio ’$º$ 7/12 CVmao doJio Ho$co OmVmV. 7/12 CVmè¶mda Oo
joÌ Z‘yX AgVo, ˶mà‘mUo OmJoda-O{‘Zrda joÌ AgVoM Ago Zmhr. ˶mMà‘mUo doJdoJù¶m CVmè¶mà‘mUo
OmJoda O{‘Zrda d{hdmQ>r ZgVmV. AZoH$doim EH$m gìh}Z~§ a/JQ>Z~§ a ‘Yrc H$mhr joÌ IaoXr H$aUoV ¶oD$Z 7/
12 gXar Zmd XmIc H$aʶmV ¶oD$Z IaoXr joÌmMm doJim 7/12 CVmam V¶ma H$aʶmV ¶oVmo. na§Vw IaoXr à‘mUo
OmJoda joÌ Amho H$m¶ ¶mMr ImÌr Ho$cocr ZgVo. Aem n[apñWVrV g§~{§ YV ^yYmaH$ ^y‘r A{^coI {d^mJmH$S>o
‘moOUrH$m‘r AO© H$ê$Z ˶m§Mo 7/12 à‘mUo OmJoda hÔ H$m¶‘ H$aUoMr ‘mJUr H$aVmV, qH$dm IaoXr à‘mUo
OmJoda joÌ H$mTy>Z XoUo AWdm hÔ H$m¶‘ H$ê$Z XoUMo r ‘mJUr H$aVmV. Ago ‘moOUr AO© gܶmÀ¶m {Z¶‘mà‘mUo
ñdrH$maUo e³¶ hmoV Zmhr. 7/12 CVmao doJio H$aVmZm qH$dm doJio H$aʶmAmYr O{‘ZrMr ‘moOUr H$ê$Z ZH$meo
V¶ma Pmco Zgë¶mZo ^y{‘ A{^coI {d^mJmH$S>o g§nyU© O{‘ZrMm/JQ>mMm gìh}Z§~a/JQ>Z§~a à‘mUo ZH$mem
AgVmo. Á¶m‘ܶo nmoQ>{hñgo XmI{dcoco ZgVmV. IaoXrjoÌmMm/hñVm§VarV joÌmMm AWdm doJim/doJio Pmcoë¶m
7/12 à‘mUo ZH$mem ApñVËdmV Zgë¶mZo ^y{‘ A{^coI {d^mJmcm eoVO{‘ZrMr hÔ H$m¶‘ H$ê$Z XoUo e³¶
ZgVo. åhUyZ nwT>rc à‘mUo H$m¶©nÕVr Adc§~ʶmV Amcr Va g‘moa Amcocm àíZ gwQ>ʶmg H$mhr àH$aUmV ‘XV
hmoBc
© .
Á¶m g§nyU© O{‘ZrMo/JQ>mMo hñVm§VaU à{H«$¶oZwgma gìh}Z§~a/JQ>Z§~a à‘mUo 7/12 CVmao doJio H$aʶmV Amco
AmhoV. ˶mVrc gd© YmaH$m§Zr EH$Ì ¶oD$Z gd© g§‘VrZo VgoM à˶oH$ 7/12 CVmè¶mà‘mUo ‘moOUrMo ’$s dm n¡go

84 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
^y{‘ A{^coI {d^mJmH$S>o ^ê$Z nmoQ>{hñgm ‘moOUrgmR>r AO© H$amdm. AO© Ho$ë¶mZ§Va ^y‘mnH$ gd© doJù¶m
Ho$coë¶m 7/12 CVmè¶mdarc ghYmaH$m§Zm ZmoQ>rg XoD$Z OmJoda ‘moOUrgmR>r ~mocmdVrc d ñdV… ¶oVrc. VgoM
gd© YmaH$m§Mo g§‘VrZo ‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc A{Y{Z¶‘ 1966 ‘Yrc ‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc (‘hgwcr ^y‘mnZ
d ^y‘mnZ H«$‘m§H$m§Mo Cn{d^mJ) {Z¶‘ 1969 ‘Yrc {Z¶‘ 16(1) AÝd¶o 7/12 darc joÌmà‘mUo OmJoda hÔr
{ZpíMV H$ê$ eH$Vrc. ¶m {ZpíMV Ho$coë¶m hÔrg gd© YmaH$m§Mr g§‘Vr Agë¶mg ˶mà‘mUo nmoQ>{hñgm ‘moOUr
ZH$mem V¶ma H$aʶmV ¶oVmV. AemàH$mao doJù¶m Pmcoë¶m 7/12 CVmè¶mà‘mUo ZH$mem V¶ma hmoD$Z YmaH$m§Zm
^{dî¶mV ¶m ZH$memà‘mUo ˶m§À¶m O{‘ZrMr hÔ H$m¶‘ H$aVm ¶oV.o na§Vw ¶m ‘moOUrMo doir nmoQ>{hí¶mMo hÔr~m~V
VgoM joÌm~m~V gd© YmaH$m§Mr g§‘Vr Zgoc AWdm ˶m§MVo dmX {Z‘m©U Pmë¶mg ‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc (‘hgycr
^y‘mnZ d ^y‘mnZ H«$‘m§H$mMo Cn{d^mJ) {Z¶‘ 1969 ‘Yrc {Z¶‘ 16 (2) Zwgma ¶mH$m‘r OmJodarc d{hdmQ>rà‘mUo
VgoM YmaH$m§Mo ‘mJUrà‘mUo nmoQ>{hñgo Xe©{dUmar ‘moOUr H$aʶmV ¶oVo. na§Vw nmoQ>{hñgm ‘moOUrMr H$m¶©dmhr
A§{V‘ nyU© H$aʶmV ¶oV Zmhr. ^yYmaH$m§Mo dmX {XdmUr ݶm¶mc¶mV AWdm Aݶ àH$mao {‘Q>ë¶mZ§Va, ‘moOUrà‘mUo
à˶oH$ nmoQ>{hí¶mMm ZH$mem H$m¶‘ H$aʶmV ¶oD$Z VgoM ˶mMr Zm|X {hñgm ’$m°‘© Z§~a 11 d 12 ‘ܶo KoD$Z
{hñgm Z§~a 12 Vh{gcXma ¶m§MoH$S>o nmR>{dʶmV ¶oVmo. VcmR>r ¶m§Mr JmdmMo XáamV {hñgm Z§~a 12 Mm A§‘c
7/12 CVmao d Jmd Z‘wZm 6 ’o$a’$ma, d Jmd Z‘wZm 6-S> ‘ܶo KoVë¶mZ§Va nmoQ>{hñgm ‘moOUrMr à{H«$¶m nyU©
H$aʶmV ¶oVo.
AZoH$ doim EH$m O{‘ZrMo gìh}Z§~a/JQ>Z§~aMo 4 Vo 5 {hñgo doJdoJio 7/12 CVmao V¶ma Pmcoco AgVmV qH$dm
O{‘ZrMm gìh}Z§~a/JQ>Z§~aMm 7/12 EH$M AgVmo Am{U ˶m 7/12 CVmè¶mda AZoH$ YmaH$m§Mr Zmdo XmIc Pmcocr
AgVmV. ¶mn¡H$s EH$ qH$dm H$mhr YmaH$ ˶m§Mm {hñgm doJim H$ê$Z ‘mJVmV. Aݶ YmaH$ ˶m§Zm g§‘Vr XoV ZmhrV. Á¶m
ghYmaH$m§Zm Amncm {hñgm doJim H$ê$Z hdm AgVmo. Vmo YmaH$/Vo YmaH$ ˶m§À¶m {hí¶mnwaVr ‘moOUrMr ’$s ^aʶmg V¶ma
AgVmV. na§Vw ñdV:À¶m {hí¶mnwaVr ’$s ^ê$Z ‘moOUr Ho$cr OmV Zmhr. Aemdoir Á¶m YmaH$mcm/YmaH$m§Zm ñdV:Mm {hñgm
doJim H$ê$Z ‘moOyZ hdm AgVmo. ˶m§Zr gd© {hí¶m§Mo/g§nyU© O{‘ZrMr ‘moOUr ’$s ^acr VaM ˶m§Mm ‘moOUr AO©
ñdrH$maʶmV ¶oVmo. VgoM O{‘Zrda OmD$Z ‘moOUr Ho$cr OmVo. ¶m ‘moOUrÀ¶m doir à˶oH$ ghYmaH$mÀ¶m doJdoJù¶m
d{hdmQ>rÀ¶m IwUm Xe©{dUmao ~m§Y dm IwUm AgUo Amdí¶H$ AgVo. ¶m ‘moOUrÀ¶m doir H$mhr ghYmaH$m§Zr nmoQ>{hñgm
hÔr~m~V qH$dm d{hdmQ>r~m~V haH$V KoVë¶mg ‘moOUr nyU© H$aVm ¶oV Zmhr. H$moUmMrhr haH$V Zgoc VaM d{hdmQ>r à‘mUo
‘moOUr Ho$cr OmVo Am{U ‘moOUr nyU© H$ê$Z à˶oH$ {hí¶mMm nmoQ>{hñgm ZH$mem V¶ma H$ê$Z {hñgm ’$m°‘© Z§~a 11 d 12
‘ܶo Zm|X H$aʶmV ¶oVo. VgoM ho ’$m°‘© Vh{gcXma ¶m§Mo ‘m’©$V Jmdr VcmR>r ¶m§Mo nmR>dco OmVmV. ¶m {hñgm ’$m°‘© Z§~a
12 do AmYmao VcmR>r ¶m§Zr 7/12, Jmd Z‘wZm 6-’o$a’$ma Jmd Z‘wZm 6-S> ‘ܶo nmoQ>{hñgm ‘moOUrMr Zm|X XmIc H$aVmV.
Aem VèhoZo nmoQ>{hñgm ‘moOUrMr H$m¶©dmhr nyU© Ho$cr OmVo.

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 85
gZ 1947 gmcMm ‘w§~B©Mm YmaU O{‘ZrMo VwH$S>o nmS>ʶmg à{V~§Y H$aUo~m~V d EH${ÌH$aU H$aʶm~m~V d ˶mMo
EH${ÌH$aU H$aʶm~m~VÀ¶m A{Y{Z¶‘mZwgma ‘hmamï´>mVrc à˶oH$ JmdmgmR>r nmoQ>{hí¶mMo à‘mU^yV joÌ R>a{dʶmV Amco.
˶m‘wio EH$mM O{‘ZrV-JQ>mV ñdV:Mm {hñgm doJim H$ê$Z ‘mJUmè¶m ghYmaH$m§Mm {hñgm à‘mU^yV joÌmnojm H$‘r hmoV
Agoc Va nmoQ>{hñgm ‘moOUrMr H$m¶©dmhr ^y{‘ A{^coI {d^mJmg H$aVm ¶oV Zmhr.
Á¶m ehamV/JmdmV ZJanm{cH$m/‘hmZJanm{cH$m AmhoV ˶m§À¶m joÌmVrc eoVO{‘ZrMo nmoQ>{hñgo H$am¶Mo AgVrc Va
ZJanm{cH$m/‘hmZJanm{cH$m/ZJa aMZm A{YH$mar ¶m§Zr Zm haH$V à‘mU nÌ {Xë¶m{edm¶ Zì¶mZo {Z‘m©U hmoUmè¶m
nmoQ>{d^mJm§Mr/{híí¶m§Mr ‘moOUr H$aʶmV ¶oD$ Z¶o Ago ‘hmamï´> emgZmMo n[anÌH$ Amho. n[anÌH$-‘hgyc d dZ{d^mJ
n[anÌH$ H«$. EZ. Ao. Ao. 1080/23990/c-2 {X. 22/5/81 åhUOoM eham§À¶m hÔrVrc eoVO{‘ZrÀ¶m nmoQ>{hí¶mMr
‘moOUr H$aVmZm, AO©, ZJanm{cH$m/‘hmZJanm{cH$m ¶m§Mo Zm haH$V à‘mUnÌ KoD$Z ‘moOUr ’$sgh Cn{ZarjH$ ^y{‘
A{^coI ¶m§MoH$S>o AO© Ho$cm nm{hOo.
nmoQ>{hñgm ‘moOUr A§Vr à˶oH$ {hí¶mÀ¶m YmaH$mMm ñdV§Ì ZH$mem V¶ma hmoVmo. à˶oH$ {hí¶mcm ‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc
A{Y{Z¶‘ 1966 À¶m H$c‘ 2 CnH$c‘ 37 Zwgma ñdV§Ì gìh}Z§~a/JQ>Z§~a XoʶmV ¶mdoV Aer VaVyX H$m¶ÚmV Amho.
‘hmamï´>mV AZoH$ eoVO{‘ZtMr nmoQ>{hñgm ‘moOUr Pmcocr Zmhr. ˶m‘wio ˶m§Mo AÚ¶mdV nmoQ>{hñgm XmI{dUmao ZH$meo
V¶ma Pmcocr ZmhrV. ˶m‘wio J«m‘rU ^mJmV hÔr d joÌm~m~V dmX {ddmX dmT>co AmhoV. åhUyZ ^yYmaH$m§Zr ˶m§À¶m
O{‘ZrMo nmoQ>{hñgo H$ê$Z KoʶmgmR>r VmVS>rZo ^y{‘ A{^coI {d^mJmH$S>o gd© H$mJXnÌm§Mr nyVV© m H$ê$Z AO© ÚmdoV. {Z‘m©U
Pmcoë¶m dmXm§Mo {ZamH$aU H$ê$Z ¿¶mdo.
AmVm H$mhr gyMZm ‘hmamï´> emgZ d ^y{‘ A{^coI {d^mJmgmR>r H$arV Amho.
(1) à˶oH$ Vmcw³¶mgmR>r "à‘mU^yV joÌ' Zì¶mZo R>a{dʶmV ¶mdo. gܶmÀ¶m à‘mU^yV joÌmnojm H$‘r O{‘ZrÀ¶m
hñVm§VaUmg, IaoXr {dH«$s Zm|XUrH¥$V H$aʶmg ~§Xr Kmcmdr.
(2) ‘hmamï´> emgZmZo ‘hmamï´>mVrc g§nUy © O{‘ZrMr ‘moOUr H$aʶmMm H$m¶©H$« ‘ hmVr KoVcm Amho. hr ‘moOUr H$aVmZm
‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc A{Y{Z¶‘ 1969 Mr H$c‘o 90 Vo 107 d 108 Vo 120 AÝd¶o O‘m~§Xr nyU© H$amdr. VgoM
‘hmamï´>mVrc AZoH$ àíZm§Mo {ZamH$aU H$amdo. h¸$m§Mr nwZñWm©nZm Settlement of Rights Mr à{H«$¶m nyU© H$amdr.
(3) gd© O{‘ZtMo ZH$meo d Aݶ ^y{‘ A{^coI AmYw{ZH$ gmYZo dmnê$Z gdmªZm g‘OVrc Aem nÕVrZo V¶ma
H$amdoV. AZoH$ àH$maMo ^y{‘ A{^coIm§‘Yrc p³cï>Vm g§nwï>mV AmUmdr. dmMZr¶Vm, gmononUm AmUmdm.
(4) hÔr d {Zemʶm, hÔr XmI{dUmar gr‘m {MÝho nwÝhm {Z‘m©U H$amdrV.
(5) hr gd© H$m‘o ¶o˶m Xhm dfm©V nyU© H$amdrV.
(6) Oa EImXm ZmJ[aH$ EImÚm O{‘ZrMm {hñgm {dH$V KoV Agoc Va ˶mZo AmYr O‘rZ ‘moOZy , hÔr cm§~r é§Xrgh
{ZpíMV H$ê$Z, hÔr XmI{dUmar gr‘m {MÝho hÔrda amodyZ {hí¶mMm ZH$mem V¶ma H$adyZ KoD$Z Vmo hñVm§VaU

86 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
XñVmg OmoSy>Z, ˶mZ§Va XñV Zm|XUrH¥$V H$aʶmgmR>rMo H$m¶Xo d {Z¶‘ V¶ma H$amdoV. åhUOoM H$moU˶mhr
H$maUmZo O{‘ZrMo {hñgo nS>Uma AgVrc. Va AmYr ¶mo½¶ àH$mao nmoQ>{hñgm ZH$mem V¶ma Ho$ë¶mZ§Va, ‘moOUr
Z§Va hñVm§VaUmMr à{H«$¶m gº$sMr H$aUmao H$m¶Xo d {Z¶‘ Ëd[aV g§‘V H$amdoV.
(7) ^y{‘ A{^coIm§H$S>rc ZH$meo Am{U ZJa aMZm {d^mJmH$S>rc ZH$meo EH$mM ñHo$cZo, EH$M n[a‘mU dmnê$Z
Zì¶mZo V¶ma H$aʶmV ¶mdoV.
^yYmaH$m§gmR>r gyMZm
(1) AmnAmnco nmoQ>{hñgo AO© H$ê$Z ‘moOyZ ¿¶mdoV. ‘moOUrMo doir nañnam§er d emgH$s¶ H$‘©Mmè¶m§er Mm§Jcr
dV©UyH$ R>odmdr. OoUo H$ê$Z hÔr d joÌmMo dmX H$m¶‘Mo g§nVrc.
(2) Oa AmnU EImÚm O{‘ZrMm {hñgm {dH$V KoUma Agmc Va O‘rZ {dH$V KoʶmAmYr g§~{§ YV O{‘ZrMm {hñgm
‘moOyZ ¿¶m. cm§~r d é§Xr AMyH$ XmI{dUmam ZH$mem V¶ma H$am. Vmo Zm|XUrH¥$V XñVmg OmoS>m. ˶mZ§Va O‘rZ
hñVm§VaUmMm XñV gmR>oIV, IaoXrIV, Hw$c‘wI˶ma nÌ, {dH$gZ H$ama, ~jrgnÌ B˶mXr Zm|XUrH¥$V H$am.
(3) O‘rZ ‘moOUrMo doir hÔrda hÔ {ZpíMV H$aUmar {MÝho, XJS>, Im§~, cmH$S>r nmMa, cmoI§S>r H$m§~ B˶mXr ˶m
O{‘Zrhr {hVg§~§Y AgUmè¶m gdmªÀ¶m g‘j ¶mo½¶ A§Vamda amodmdrV. ¶m H$m‘r ˶m§Mr g§‘Vr {‘idmdr.
ZH$mem‘ܶo hr gr‘m{MÝho XmIdmdrV åhUOo ^{dî¶H$mimVrc g§^mì¶ dmXm§Mo {ZamH$aU hmoB©c.
(4) O{_ZrMm {hñgm {dH$V KoVmZm Amnë`m IaoXr ì`dhmamg AÝ` {hñgoXmam§Mr/_mcH$m§Mr g§_Vr {_i{dcrV Va
^{dî`mV Ìmg hmoUma Zmhr.
A{YjH$ ^y{‘ A{^coI
{Oëhm gmocmnya,
¶m§À¶m gm¡OݶmZo
(2) añ˶mgmR>r O‘rZ {‘i{dUo.
Á¶m eoVO{‘ZrgmR>r Amnë¶mcm {~ZeoVr nadmZJr {‘idm¶Mr Amho ˶m O{‘ZrV OmʶmgmR>r añVm Agmdm cmJVmo.
Amncr O‘rZ ‘w»¶ añ˶mnmgyZ Xÿa Agoc Am{U añVm Vo Amncr O‘rZ ¶m Xaå¶mZ BVa AZoH$ O‘rZ ‘mcH$m§Mr eoVO‘rZ
Agoc Va ¶m O‘rZ‘mcH$m§À¶m gr‘odê$Z Amnë¶mcm añ˶mgmR>r cmJUmè¶m O{‘ZrMm ¶o-Om H$aʶmgmR>r h¸$ {‘idVm
¶oVmo. ‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc A{Y{Z¶‘ 1966 À¶m H$c‘ 143 ‘Yrc VaVwXtMm ¶mgmR>r Cn¶moJ hmoVmo.
H$c‘ 143 hÔrdê$Z añ˶mMm A{YH$ma
(1) EImÚm ^y-‘mnZ H«$‘m§H$mV O‘rZ YmaU H$aUmè¶m 춺$s BVa ^y-‘mnZ H«$‘m§H$mÀ¶m hÔrdê$Z añ˶m~m~VÀ¶m
h¸$mMr ‘mJUr H$arV AgVrc, Va àW‘ VhgrcXma ¶m§Zm ˶m§À¶m Xmì¶m‘Yo Mm¡H$er H$aVm ¶oVo Am{U ˶m {df¶rMm {ZU©¶
XoVm ¶oVmo.
Aem ‘mJUrMm {ZU©¶ H$aVmZm ^yYmaH$mg ñdV…À¶m O{_Zrg OmʶmgmR>r ¶mo½¶ ‘mJm©Mr {H$Vr Oê$ar Amho ¶mH$S>o
_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 87
VhgrcXmam§Zr cj Úmdo. JaOoà‘mUo añ˶mMr é§Xr R>admdr.
VhgrcXmam§Zr {Xcocm AmXoe A‘mݶ Agoc qH$dm ˶m AmXoemg gwYmaUm Ho$cr OmʶmgmR>r VhgrcXmam§À¶m AmXoem
{dê$Õ Vmo AmXoe Á¶m VmaIog {Xcm ˶m {ZU©¶mÀ¶m VmaIonmgyZ EH$ dfm©À¶m ‘wXVrV {XdmUr Xmdm XmIc H$aVm ¶oVmo.
VhgrcXmam§À¶m AmXoemMr ’o$aVnmgUr H$aVm ¶oVo nU ¶m g§~§YmV {XdmUr ݶm¶mc¶mZo {Xcoë¶m AmXoem{déÕ Anrc
qH$dm ’o$aVnmgUrMm Xmdm H$aVm ¶oV Zmhr.
Amnë¶m O{‘Zrn¶ªV OmʶmgmR>r Á¶m§À¶m O{‘ZrÀ¶m hÔrdê$Z Amnë¶mcm añVm hdm Agoc, Va àW‘ JmdZH$mem
{‘idm. VgoM Amncr O‘rZ d ‘w»¶ añVm ¶m§Mo Xaå¶mZ Agcoë¶m O{‘ZtMo JQ>~Hw $mVrc ZH$meo {‘idm. JmdZH$mem d
JQ>~wH$mVrc à˶oH$ O{‘ZrMo ZH$meo g‘moa R>oD$Z ‘w»¶ añVm Vo Amncr O‘rZ ¶m§Zm OmoS>Umè¶m añË`m§§Mo aoIm{MÌ V¶ma
H$am. H$moUmÀ¶m O{‘ZrÀ¶m hÔrdê$Z añVm {‘idm¶Mm Amho Vmo ‘mJ© aoIm{MÌmV é§Xrgh ñnîQ> {Xgoc Agm XmIdm.
g§~{§ YV gd© ^yYmaH$m§Mr ^oQ> ¿¶m. ˶m§Zm H$c‘ 143 g‘OmdyZ gm§Jm. añ¶m§gmR>r Oê$a ˶m é§XrMr O‘rZ hÔrdê$Z XoUo
H$m¶ÚmZo A{Zdm¶© Amho ho g‘OmdyZ gm§Jm. g§~{§ YV ^yYmaH$m§Zr añ˶mgmR>r O‘rZ Xoʶmg g§‘Vr {Xcr Va ˶m O{‘ZtÀ¶m
MVw…gr‘m§Mo AMyH$ dU©Z XñVm‘ܶo cm§~r é§Xrgh Xe©dyZ gXa O‘rZ Zm|XUrH¥$V XñVmZo IaoXr H$am, qH$dm gXa
O{‘Zr~m~V Zm|XUrH¥$V XñVmZo XrK©‘wXVrMm ^mS>o H$ama H$amdm, qH$dm qZaVanUo añVm dmnaʶmMm H$ama dH$scmÀ`m
‘XVrZo Zm|XUrH¥$V H$am.
g§~§{YV eoVO‘rZ ‘mcH$mZo añ˶mgmR>r O‘rZ Xoʶmg ZH$ma {Xcm Va g§~§{YV VhgrcXma ¶m§Mo g‘moa ‘hmamï´> O‘rZ
‘hgyc A{Y{Z¶‘ 1966 À¶m H$c‘ 143 AÝd¶o JmdZH$memMm AmYma KoD$Z AmnU Oo aoIm{MÌ V¶ma Ho$co ˶mMm
Cn¶moJ H$éZ Xmdm XmIc H$amdm. H$mhr àH$aUmV ‘m‘coXma H$moQ>© A°³Q> 1906 H$c‘ 5 à‘mUo Xmdm XmIc H$aVm ¶oVmo.
VhgrcXmam§Mm {ZU©¶ Amnë¶mcm qH$dm BVa eoVH$è¶m§Zm A‘mݶ Agoc Va Cn{d^mJr¶ A{YH$mar qH$dm {XdmUr
ݶm¶mc¶mg‘moa Anrc/’o$aVnmgUr AO© Xmdm XmIc H$amdm. Aem àH$aUmV {XdmUr ݶm¶mc¶mMm {ZU©¶ A§{V‘ Amho.
Cn{d^mJr¶ A{YH$mè¶m§À¶m {ZU©¶m{déÕ {XdmUr ݶm¶mc¶mV Anrc Xmdm XmIc H$aVm ¶oVmo. åhUyZ VhgrcXmam§À¶m
{ZU©¶m{dê$Õ WoQ> {XdmUr ݶm¶mc¶mV Xmdm XmIc H$aUo ‘m¶m‘Vo A{YH$ ¶mo½¶ Amho.
O{‘ZrMm {~ZeoVr dmna H$aʶmgmR>rMm AO© H$aʶmAmYr Amdí¶H$ Agoc ˶m àH$aUmV añ˶m§Mm h¸$ àmá
Ho$ë¶mZ§Va eoVO{‘ZrMm {~ZeoVr dmna H$aʶmMr nadmZJr {‘i{dUo e³¶ AgVo.

88 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
CXmhaU
12 1 13

11 2 3 8

6
4 5
7
añVm

AmnU Ago ‘mZy H$r, ‘mJrc nmZmdarc H$mën{ZH$ ZH$mem ‘Yrc gìh} Z§. 1 ¶m eoVO{_ZrgmR>r AmnUmg {~ZeoVr
nadmZJr hdr Amho. åhUyZ AmnUmg ‘w»¶ añ˶mn¶ªV añVm hdm Amho. gìh} Z§. 2,3,4,5,6,7,8 ¶m§À¶m O{‘ZrÀ¶m
gr‘odê$Z {R>nHo$ XmI{dcoë¶m eoVO{‘ZrÀ¶m ~m§Ymdê$Z hÔrdê$Z AmnUmg añVm {‘iy eHo$c. ˶mgmR>r AmnUmg
H$moU˶m gìh} Z§~a O{‘ZrÀ¶m gr‘odê$Z añVm hdm Amho ˶mMm AmamIS>m V¶ma H$am. gr‘odê$Z OmUmam añVm cmc emB©Zo
qH$dm Aݶ IwUm dmnê$Z XmIdm åhUOo {ZU©¶ KoUo gmono OmB©c. añ˶mMr ¶mo½¶ Vr é§Xr H$m Amdí¶H$ Amho ˶mMr ¶mo½¶
H$maUo Xmì¶mV/AOm©V Z‘yX H$am.

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 89
O_rZ _moOUr~m~V ^y{_ A{^coI {d^mJmMr Zdr
H$m`©nÕVr

_wKcH$mc VgoM noedoH$mcrZ H$mcmdYrV O_rZ _moOUrMo AÚ`mdV Ago A{^coI Ho$co Joco ZìhVo. Va O_rZ
_moOUrÀ`m doJdoJù`m nÕVr ApñVËdmV hmoË`m. g§nyU© ^maVmV O_rZ _moOUrMr EH$M nÕV ZìhVr. {~«Q>re gaH$maZo
amÁ` H$ma^mamÀ`m gmoB©gmR>r d _hgyc dgwcrMr EH$ {eñV~Õ `§ÌUm {Z_m©U H$aVmZm VËH$mcrZ qhXÿñVmZMr e§Hy$
gmIirÀ`m gmhmæ`mZo _moOUr Ho$cr d àW_M gd© {OëømMo, VmcwŠ`mMo d Jmdm§Mo A{^coI V`ma Ho$co. Ë`mdoir
àm_w»`mZo e§Hy$ gmIir ho _moOUrgmR>r gm{hË` dmnê$Z Ë`m AmYmao àË`oH$ gìh} Z§~aMo {Q>nU V`ma Ho$co Joco. Ë`m doir
O{_ZrMo n[a_mU JwR§ >m d EH$a Ago Ho$co. gXaMr _moOUr H$aVmZm gmYmaUnUo 25 EH$a joÌmMm EH$ gìh} Z§~a V`ma Ho$cm
d H$mhr {R>H$mUr Ë`mnojmhr OmñV joÌmMo gìh} Z§~aMo joÌ Ho$co Joco Amho.
H$mcm§VamZo Ë`m gìh} Z§~a_Ü`o ^mD$ dmQ>n, IaoXr{dH«$s, H$moQ>© AmXoe dJ¡ao H$maUm_wio d `m gma»`m VËg_ ~m~r_wio
Ë`m_Ü`o {hñgo nS>co Joco. Ë`mdoir amÁ`m_Ü`o O{_ZrMo A{^coI g§YmaU H$aUo d Vo AÚmdV R>odUo `mgmR>r _hgyc
{d^mJmMr {Z{_©Vr Ho$cr Jocr. H$mcm§VamZo _hgyc {d^mJ, ^y{_ A{^coI {d^mJ Am{U Zm|XUr {d^mJ Ago VrZ {d^mJ
Ho$co Joco. ^y{_ A{^coI {d^mJmH$Sy>Z àË`j OmJodarc d{hdmQ>rZwgma nS>coco `m {hñ`m§Mo \$miUr ZH$meo V`ma Ho$co
Joco. gÜ`m ^y{_ A{^coI {d^mJ O_m~§Xr Am`wº$ Am{U g§MmcH$ ^y{_ A{^coI (_.amÁ`) nwUo `m§À`m {Z`§ÌUmImcr
H$m`©aV Amho. lr. M§ÐH$m§V Xidr ho O_m~§Xr Am`wº$ åhUyZ H$m`©aV AgVmZm Ë`m§À`m _mJ©Xe©ZmImcr _moOUr àH$aUm§Mo
{Z`§ÌU H$aUmar g§JUH$ Amkmdcr (B© _moOUr) {XZm§H$ 01/01/2012 nmgyZ {d^mJm_Ü`o cmJy H$aÊ`mV Amcr. _moOUr
àH$aU H$m`m©c`mV XmIc Pmë`mnmgyZ Vo {ZH$mcr hmoB©n`ªVÀ`m {d{dY Q>ß`m§Mo {Z`§ÌU `m AmkmdcrVyZ Ho$co OmVo.
àH$aUmVrc àË`oH$ Q>ß`mdaMr H$m`©dmhr ImVoXmam§Zm Ka~gë`m nmhÊ`mMr gmo` `m AmkmdcrVyZ Ho$cocr Amho. EH§$XarV
OZVoàVr AgUmao CÎmaXm`r àemgZmMo CÎm_ CXmhaU åhUyZ `m AmkmdcrMm C„oI H$amdm cmJoc. nU Á`m§Zm g§JUH$mMm
dmna H$aVm `oV Zmhr. Á`m§Zm ZoQ>H$ZoŠeZ CncãY Zmhr Ë`m§Zm hr nÕV Cn`moJmMr Amho H$m? Agm àý Amho. Ë`m§Zm
gÜ`mMr nÕV Cn`moJr R>aoc åhUOo H$m`m©c`mV ñdV: OmD$Z _moOUrMr à{H«$`m {Z`_mZwgma gwê$ H$amdr cmJoc.

_moOUr àH$aUmVrc gÜ`mMr H$m`©nÕVr - (B© _moOUr Amkmdcr nyduMr)


eoVH$ar qH$dm ImVoXma `m§Zm Amnë`m hÔr~m~V e§H$m qH$dm dmX {Z_m©U Pmë`mg e§H$m Xÿa H$aÊ`mgmR>r ^y{_ A{^coI

90 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
{d^mJmÀ`m VmcwH$m ñVamdarc CnAYrjH$ ^y{_ A{^coI qH$dm ZJa ^y_mnZ A{YH$mar H$m`m©c`mV AO© H$ê$Z hÔ
H$m`_ _moOUr H$ê$Z KoD$Z Amncr e§H$m {ZagZ H$ê$Z KoVm `oVo. AO© H$ê$Z OmJoda _moOUr hmodyZ Ë`mMm ZH$mem àmá
hmoB©n`ªV {XZm§H$ 31 {S>g|~a 2011 n`ªV Imcrc à_mUo H$m`©nÕVr hmoVr.
1) AO©Xma eoVH$a VmcwH$m H$m`m©c`mV Amë`mZ§Va Á`m O{_ZrMr _moOUr H$amd`mMr Amho Ë`mMm A{YH$ma
A{^coI (7/12) H$m`m©c`mVrc _w»`mc` gmhmæ`H$ `m§Zm XmIdyZ _moOUr \$s {H$Vr hmoB©c, àH$aUmgmR>r
H$moUVr H$mJXnÌo cmJVrc `mMr _m{hVr KoV Ago.
2) Ë`m à_mUo _moOUr \$s ^aUog AO©XmamZo g§_Vr {Xë`mda _w»`mc` gmhmæ`H$ Ë`m aH$_oMo McZ 3 àVr_Ü`o V`ma
H$ê$Z Vo AO©Xmamg XoV Ago.
3) AO©Xma ñQ>oQ> ~±H$ Am°\$ B§{S>`m (Q´>oPar emIm) qH$dm H$mofmJmam_Ü`o àË`j n¡í`mMm ^aUm H$ê$Z Ë`mVrc EH$
McZ H$m`m©c`mV AmUyZ XoVmo.
4) H$m`m©c`mV _moOUrMm AO©, n¡go ^acoco McZ d A{YH$ma A{^coI (7/12) A{^coImÀ`m àVrgh XmIc
H$aV Ago.
5) AO© àmá Pmë`mZ§Va N>mZZr {cnrH$ gXaMm AO© _moOUr Zm|XdhrV Zm|XdyZ Vmo AO© H$m`m©c`mVrc ^yH$a_mnH$mH$S>o
_moOUrgmR>r XoV Ago.
6) ^yH$a_mnH$ Ë`m AOm©da Ë`mÀ`m gmoB© Zwgma _moOUrÀ`m VmaIm XodyZ ZmoQ>rg nmR>dVmo. ^y_mnH$ _moOUrgmR>r
R>acoë`m {Xder àË`j Jmdr OmdyZ _moOUr H$ê$Z _yi A{^coImYmao hÔrÀ`m IwUm XmIdyZ Ë`m à_mUo
ZH$memÀ`m àVr V`ma H$ê$Z àH$aU H$m`m©c`mV O_m H$aV Ago.
7) H$m`m©c`mV O_m Ho$coë`m Aem àH$aUm§V Amdí`H$ N>mZZr H$ê$Z CnAYrjH$ ^y{_ A{^coI `m§À`m ñdmjarZo
ZH$memMr EH$ àV AO©Xmamg nmR>{dcr OmV Ago.
darc gd© à{H«$`o_Ü`o _moOUr \$s {H$Vr hmoBc
© , _moOUr Ho$ìhm hmoBc
© , _moOUrg H$moU `oBc
© dJ¡ao àý gm_mÝ` ZmJarH$mg
nS>V Ago. `m_Ü`o ImVoXmamMm n¡gm, _mZ{gH$ Ìmg d H$mcmnì`` hmoV Ago. `m gd© ~m~rda Cnm` åhUyZ g§JUH$sH¥$V
Amkmdcr åhUOo ""B©-_moOUr'' V`ma H$ê$Z eoVH$è`m§Mo g_mYmZ d emgH$s` H$m_mV gwQ>gwQ>rVnUm d nmaXe©H$Vm
CncãY H$ê$Z {Xcocr Amho.

B© _moOUr Amkmdcr_wio ImVoXmam§Zm Pmcocm \$m`Xm


1) ImVoXma A{YH$ma A{^coI (7/12) d cJV ImVoXmam§À`m _m{hVrgh H$m`m©c`mV CnpñWV am{hë`mg Ë`mMm
_moOUrMm AO© g§JUH$m_Ü`o Zm|XdyZ KoVcm OmVmo d Ë`mcm é. 3000/- À`m darc a¸$_oMo _moOUr \$s Mo McZ
qH$dm é. 3000/- À`m AmVrc a¸$_oMr nmdVr n¡go ^aë`mg VmËH$mi {Xcr OmVo.

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 91
2) A{YH$ma A{^coI (7/12), _moOUr \$s Mo McZ AWdm nmdVr d _moOUrMm AO© `m VrZ H$mJXnÌm§À`m AmYmao
_moOUrMr H$m`©dmhr nmaXe©H$nUo Ho$cr OmV Amho.
3) H$mofmJmamV _moOUr \$s Mo n¡go ^ê$Z _moOUrMm AO© H$m`m©c`mV O_m Ho$ë`mg VmËH$mi _moOUr AOm©Mr nmohmoM
{Xcr OmVo Á`m_Ü`o _moOUrMm {XZm§H$, _moOUrg `oUmam H$_©Mmar, Ë`mMm _mo~mB©c H«$_m§H$, H$m`m©c` à_wI `m§Mm
_mo~mB©c H«$_m§H$ `mMr _m{hVr AgVo.
4) darc g§nyU© à{H«$`ogmR>r ImVoXmamg hocnmQ>o _mamdo cmJV ZmhrV. `mo½` d AMyH$ _moOUr \$s ImVoXmamH$Sy>Z
KoVcr OmVo.
5) àñVwV àH$aUmMo g§JUH$s` AmkmdcrVyZ {Z`§ÌU hmoV Agë`mZo R>am{dH$ H$mcmdYrV àH$aU {ZH$mcr H$aÊ`mMo
Z H$iV ~§YZ Amë`mZo ImVoXmamg VËna godm {_iV Amho.
6) Ka ~gë`mhr ImVoXmamcm Amnë`m àH$aUmMr gÚpñWVr g_OyZ KoVm `oV Amho.
7) `mo½` _m{hVr Z_yX Ho$ë`mg ImVoXmamg Amnë`m àH$aUm§V hmoUmar g§^mì` _moOUr \$s gwÕm AmkmdcrVyZ
Ka~gë`m g_OVo.
8) EH§$XarV ImVoXmamcm Ë`mÀ`m _moOUr àH$aUm~m~V H$m`m©c`mV Ho$cr OmUmar g§nyU© H$m`©dmhr nmaXe©H$nUo d
doioV Ho$cr OmUma Agë`mMr ImÌr {_iV Amho.

B© _moOUr Amkmdcr_wio {d^mJmcm/H$m`m©c`m§Zm Pmcocm \$m`Xm


1) H$m`m©c`mV àmá hmoUmè`m _moOUr AOm©Mo g§nyU© {Z`§ÌU AmkmdcrVyZM Ho$co OmUma Agë`mZo _mZdr l_mMr
d doioMr ~MV hmoV Amho.
2) _moOUr \$sMr JUZm d McZmMr {Z{_©Vr AmkmdcrVyZM Ho$cr OmV Agë`mZo _mZdr hñVjon/_mZdr MwH$m§Zm
dmd am{hcocm Zmhr.
3) AmkmdcrVyZM _moOUr àH$aUm§Mo a{OñQ>a, _moOUr \$s Mo McZ, _moOUr AOm©Mr nmohmoM, _moOUrMr ZmoQ>rg,
^yH$a_mnH$mMm Xm¡am H$m`©H«$_, _moOUr AOm©Mr {ZH$mcr àV `m gd© {H«$`m d Ahdmc AmkmdcrVyZ V`ma hmoV
Agë`mZo H$m_mV AMyH$Vm `oD$Z doioMr ~MV Pmcocr Amho.
4) AmkmdcrVyZ _m{gH$ àJVrMo Ahdmc AMyH$ d dñVw{Zð> V`ma hmoV AmhoV.
5) àË`oH$ Q>ßß`mdê$Z ({Oëhm {d^mJ amÁ`) _moOUr àH$aUm§Mo {Z`§ÌU AmkmdcrVyZ Ho$co OmV Agë`mZo H$m`m©c`rZ
H$m`©j_Vm dmT>Ê`mg _XV Pmcocr Amho.
darcà_mUo B© _moOUr AmkmdcrVyZM _moOUr àH$aUm§À`m gd© Q>ßß`m§Mo {Z`§ÌU Ho$co OmV Agë`mZo _moOUr àH$aUo
{Z{üV doioV {ZH$mcr H$aÊ`mgmR>r gw`mo½` {Z`moOZ H$aUo gmono Pmcooco Amho.

92 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
B© _moOUr Amkmdcr_wio OZVoer CÎmaXm`r àemgZmMo VÎd Adc§{~Umar eyÝ` àc§{~VVm hm _§Ì `eñdr H$aUmar
Amkmdcr åhUyZ {dH$mg nmdV Amho. _hmamï´> emgZmÀ`m _m{hVr V§ÌkmZ {d^mJmZo B© _moOUr AmkmdcrMm Jm¡ad Ho$cm
Amho.

^{dî`mVrc dmQ>Mmc
amÁ`mVrc ZJa ^y_mnZ A{YH$mar H$m`m©c`m_Ü`o gwÕm {XZm§H$ 01/2013 nmgyZ B© _moOUr Amkmdcr gwê$ hmoV Amho.
Ë`m AmYmao ZmJar {d^mJmVrc ZmJ[aH$m§Zm VËna godm CncãY H$ê$Z XoÊ`mMm _mZg Amho.
_moOUr \$s Mr a¸$_ H$mofmJmamV ^aUm H$aÊ`mgmR>r ImVoXmam§Zm H$mofmJmamV ~amM doi am§JoV C^o ahmdo cmJV Amho.
Ë`m_wio ImVoXmam§Zm H$mcmnì`m~amo~aM _mZ{gH$ Ìmgmg gm_moao Omdo cmJVo hr ImVoXmam§Mr AS>MyU Xÿa H$aÊ`mgmR>r B©
_moOUr Amkmdcr {dÎm {d^mJmÀ`m J«mg (Government Receipt Accounting System) Amkmdcrer g§c¾
H$cr OmUma Amho. Ë`m_wio ImVoXmam§Zm H$mofmJmamEodOr VmcwŠ`mVrc {ZdS>H$ amï´>r`H¥$V ~±H$m§À`m emIm§_Ü`o n¡go ^ê$Z
KoÊ`mMr gmo` CncãY H$ê$Z XoÊ`mV `oUma Amho. VgoM Oo ImVoXma Mm dmna H$aVmV Aem ImVoXmam§Zm Internet
Banking À`m _mÜ`_mVyZ _moOUr \$s Ka~gë`m ^aVm `oUma Amho. J«mg Amkmdcr_m\©$V ^aë`m OmUmè`m _moOUr \$s
Mo Reconciliation nañna Ho$co OmUma Amho.
`m nwT>rc H$mimV ImVoXmam§Zm Internet À`m _mÜ`_mVyZ _moOUrMm AO© KamVyZ ^aÊ`mMr gw{dYm CncãY H$ê$Z
XoÊ`m~m~V dmQ>Mmc gwê$ Amho.

B© _moOUr AmkmdcrÀ`m _mÜ`_mVyZ EH$ nmaXe©H$ cmoH$m{^_wI H$m`m©c`rZ H$m_H$mO H$aÊ`mMm à`ËZ Ho$cm OmV
Amho.
WmoS>Š`mV Ñï>rjonmVrc B© _moOUr Imcrc à_mUo -

_hmamï´> emgZ (_hgyc d dZ {d^mJ)


B© _moOUr
O_rZ YmaH$m§Zm Amnë`m O{_ZrMr _moOUr {d{dY H$maUmgmR>r H$amdr cmJVo. Xadfu A§XmOo 1 cj 40 hOma _moOUr
àH$aUo amÁ`mV àmá hmoVmV. VmcwH$m ñVamdarc ^y{_ A{^coI {d^mJmÀ`m Cn AYrjH$ ^y{_ A{^coI H$m`m©c`mV
_moOUrgmR>r AO© Ho$ë`mZ§Va YmaH$m§Zm _moOUrgmR>r àVrjm H$amdr cmJVo. _moOUr AO© H$m`m©c`mV àmá Pmë`mnmgyZ Vo
AO©Xmamcm _moOUrMr "H$' àV {_ion`ªVÀ`m gd© à{H«$`oMo g§JUH$sH$aU H$aÊ`mH$arVm O_m~§Xr Am`wº$ Am{U g§MmcH$
^y{_ A{^coI (_hmamï´> amÁ`) nwUo `m§Mo _mJ©Xe©ZmImcr amï´>r` gyMZm {dkmZ H|$Ð, nwUo `m§MoH$Sy>Z B© _moOUr Amkmdcr
{dH${gV H$aÊ`mV Amcr Amho.

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 93
d¡{eîQ>ço
— O_rZ _moOUr AO© Am°Z cmB©Z pñdH$macm OmVmo.
— AmkmdcrÛmao _moOUr \$s Mr AmH$maUr Ho$cr OmVo.
— _moOUr \$s Mo McZ AmkmdcrVyZ V`ma hmoVo.
— AmkmdcrÛmao _moOUr a{OñQ>a H«$_m§H$ {Xcm OmVmo.
— _moOUrMr VmarI d ^yH$a_mnH$mMo Zmdmgh AOm©Mr nmohmoM VmËH$mi {Xcr OmVo.
— AO©Xma d cJV H$ãOoXma `m§Zm {Xcr OmUmar ZmoQ>rg AmkmdcrÛmao V`ma hmoVo.
— AmkmdcrÛmao _moOUr àH$aUm§Mo ^yH$a_mnH$m§Zm dmQ>n hmoVo.
— AmkmdcrÛmao ^yH$a_mnH$m§Mm Xm¡am H$m`©H«$_ V`ma Ho$cm OmVmo.
— AO©Xmamg _moOUr àH$aUmÀ`m pñWVrMr _m{hVr Am°Z cmB©Z nmhVm `oVo.
— AmkmdcrÛmao _m{gH$ àJVr Ahdmc (MIS) V`ma hmoVo.
— AmkmdcrÛmao _moOUr àH$aUm§Mm VmcwH$m, {Oëhm d amÁ` ñVamdê$Z AmT>mdm KoVcm OmVmo.

94 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
eoVO{_ZrMm {~ZeoVr Cn`moJ dmna

AmVm eoVO{_ZrMm {~ZeoVr H$maUmgmR>r dmna qH$dm Cn¶moJ H$aʶmgmR>r H$m¶ÚmVrc {d{dY VaVwXtMr ‘m{hVr KoD$.
gd©gmYmaUnUo eoVO{‘ZrMm dmna {Zdmgr, ì¶mnmar, Am¡Úmo{JH$, g§¶ºw $ ({Zdmgr-ì¶mnmar), gmd©O{ZH$ qH$dm gm‘m{OH$
Cn¶moJmgmR>r, Aݶ H$maUm§gmR>r H$aVm ¶oVmo. ‘mÌ ¶m H$maUm§gmR>r Cn¶moJ H$aʶmAmYr {Oëhm{YH$mar qH$dm gj‘
A{YH$mè¶mMr nyd©nadmZJr ¿¶mdr cmJVo.
‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc A{Y{Z¶‘ 1966 ‘Yrc H$c‘ 41 Vo 47 ‘Yo eoVO{‘ZrMm {~ZeoVr dmna H$aUo, {~ZeoVr dmna
H$aʶmgmR>r nadmZJr XoʶmMr à{H«$¶m, AoH$m AH¥${fH$ ({~ZeoVr) dmnamVyZ Xþgè¶m AH¥${fH$ dmnamgmR>r nadmZJr XoUo,
ZJaoVa joÌmVrc {~ZeoVr dmna, ˶mdarc [Z~ªY, O{‘ZrMm IamIwam Am¡Úmo{JH$ dmna, nadmZJr {edm¶ O{‘ZrMm Cn¶moJ
H$aʶm~Ôc emñVr (X§S>), {~ZeoVr dmnam~m~VMo H$a, ¶m~m~V {dñVmamZo {ddoMZ Ho$co Amho.
hr H$c‘o Am{U ˶m§Mo AW© gmo߶m ^mfoV g‘OmdyZ KoD$
‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc g§{hVm 1966 Mo H$c‘ - 41
eoVrÀ¶m à¶moOZmgmR>r O‘rZ YmaU H$aUmè¶m 춺$sg H$moU˶m H$maUmgmR>r Amnë¶m O{‘ZrMm Cn¶moJ H$aVm ¶oBc © .
CnH$c‘ (1) eoVrÀ¶m à¶moOZmgmR>r AmH$maUr Ho$coë¶m qH$dm H$a R>a{dcoë¶m qH$dm YmaU Ho$coë¶m H$moU˶mhr
O{‘ZrÀ¶m YmaH$mg ñdV… qH$dm ˶m§Mo ZmoH$a, Hw$io, A{^H$V} Am{U BVa H$m¶Xoera à{V{ZYr ¶m§À¶mH$Sy>Z eoVmdarc
B‘maV C^maʶmMm {dhra qH$dm Vir ~m§YʶmMm qH$dm O{‘ZrMr A{YH$ Mm§Jcr ‘emJV H$aʶmgmR>r qH$dm eoVr
H$aʶmgmR>r A{YH$ gmo¶rñH$a arVrZo O{‘ZrMm Cn¶moJ H$aʶmgmR>r {VÀ¶mV H$moU˶mhr gwYmaUm H$aʶmMm h¸$ Agoc.
nU H$moU˶mhr {R>H$mUr Agcoë¶m eoV O{‘Zrda eoVmV H$moUVrhr B‘maV C^maʶmnydu qH$dm nydu ~m§Ycoë¶m eoVmVrc
B‘maVrMo ZdrH$aU H$aUo, B‘maVrMr nwZ~mªYUr H$aUo, B‘maVrV ’o$a’$ma ~Ôc H$aUo qH$dm B‘maVrV ^a KmcUo B˶m{X
H$m‘o nma nmS>ʶmnydu Aer H$moUVrhr H$m‘o nma nmS>ʶmgmR>r nadmZJr {‘i{dʶmH$[aVm {dhrV Z‘wݶm‘ܶo {Oëhm{YH$mè¶m§H$S>o
AO© H$amdm cmJoc.
Aer nadmZJr ‘mJUo H$moU˶m joÌmgmR>r ~§YZH$maH$ Amho? Vo nwT>rcà‘mUo-
(A)
(1) ~¥hÝ‘w~§ B© ‘hmZJanm{cHo$À¶m gr‘m§‘Yrc O‘rZ.
(2) nwUo eha ‘hmZJnm{cHo$À¶m gr‘m§‘Yrc O‘rZ
(3) ZmJnya eha ‘hmZJanm{cHo$À¶m gt‘m‘Yrc O‘rZ Am{U ¶m à˶oH$ ‘hmZJa nm{cHo$À¶m gr‘onmgyZ nmM {H$cmo
‘rQ>a n¶ªVÀ¶m n[aKmVrc joÌ
_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 95
(~) ‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc g§{hVm (gwYmaUm) A{Y{Z¶‘ 1986 À¶m àma§^mÀ¶m VmaIonmgyZ ˶mdoir A§‘cmV
Agcoë¶m H$moU˶mhr H$m¶ÚmImcr ñWmnZ H$aʶmV Amcoë¶m BVa H$moU˶mhr ‘hmZJanm{cHo$À¶m gr‘m§‘Yrc O‘rZ
Am{U Aem à˶oH$ ‘hmZJanm{cHo$À¶m gr‘onmgyZ nmM {H$cmo‘rQ>an¶ªVÀ¶m n[aKmVrc joÌ.
(H$) "A' dJ© ZJan[afXm§À¶m gr‘m§‘Yrc O‘rZ d Aem à˶oH$ ZJanm{cHo$À¶m gr‘m§nmgyZ VrZ {H$cmo‘rQ>aÀ¶m
n[aKmVrc joÌ.
(S>) "~' dJ© Am{U "H$' dJ© ZJan[afX§mÀ¶m gr‘m§‘Yrc O‘rZ
(B) àmXo{eH$ ¶moOZm, ZJaaMZm n[a¶moOZm qH$dm O‘rZ {dH$mgmMo àñVmd (A{Ygy{MV joÌmVrc), ZdrZ ZJamMo
{R>H$mU åhUyZ g§~moYʶmV Amcoco joÌ VgoM ‘hmamï´> àmXo{eH$ d ZJaaMZm A{Y{Z¶‘ 1966 ¶m H$m¶ÚmImcr ‘gwÚmÀ¶m
qH$dm A§{V‘ ñdê$nmV V¶ma Ho$cocm AmamIS>m- Agm AmamIS>m ‘§Oya Ho$cocm Agmo qH$dm Zgmo.
Aem darc gd© joÌmV eoVO{‘ZrMm {~ZeoVr dmna H$aʶmgmR>r, {~ZeoVr dmna gwê$ H$aʶmnydu {Oëhm{YH$mar qH$dm
gj‘ A{YH$mè¶mMr nydn© admZJr ¿¶mdr. ‘hmamï´> amÁ¶ emgZmZo ‘hmZJanm{cH$m, ZJanm{cH$m§À¶m hÔrVrc O{‘Zt~m~V
{~ZeoVr nadmZJr KoʶmgmR>r {Oëhm{YH$mar ¶m§Zm AO© XoʶmMr AQ> aÔ Ho$cr Amho. ¶m{df¶r {Oëhm{YH$mar H$m¶m©c¶mVyZ
Iwcmgm ‘mJmdm. hm {ZU©¶ H$m¶‘ amhrc Ago AmO dmQ>V Zmhr.
eoVO{‘ZrMm {~ZeoVr dmna {d{dY H$maUm§gmR>r H$amdm cmJVmo ˶m‘Yrc H$mhr H$maUm§gmR>r dmna H$aʶm{df¶rMr
à{H«$¶m g‘OmdyZ KoD$.
’$m‘© hmD$g - eoVKa
eoVO{‘Zrda eoV‘mcH$mg ñdV…Mo Ka d Aݶ eoVr Cn¶moJr H$m‘mgmR>r B‘maV ~m§Ymdr cmJVo. ˶m{df¶r
Á¶m eoVO{‘ZrMo joÌ 0.4 ho³Q>a nojm H$‘r AgUmam Zmhr (40 Ama) nU 0.6 ho³Q>a (60 Ama) nojm OmñV AgUma
Zmhr Aem eoVO{‘Zrda nwT>rcà‘mUo B‘maV ~m§YVm ¶oB©c.
Aem gd© B‘maVtMo OmoVo joÌ 150 Mm¡ag ‘rQ>a nojm A{YH$ AgUma Zmhr. VgoM B‘maVrÀ¶m Omo˶mÀ¶m nmVirnmgyZ
B‘maVrMr C§Mr 5 ‘rQ>a nojm OmñV AgUma Zmhr. Oa eoVO{‘ZrMo joÌ 0.6 ho³Q>a (60 Ama) nojm OmñV Agoc Va
eoVmVrc B‘maVtMo OmoVo joÌ O{‘ZrÀ¶m joÌ’$imÀ¶m EH$ Mmirgm§e joÌ BVHo$ qH$dm 400 Mm¡ag ‘rQ>a joÌm BVHo$ ¶m n¡H$s
Oo H$‘r Agoc {VVHo$M Agoc.
WmoS>³¶mV Á¶m eoVO{‘Zrda B‘maV ~m§Ym¶Mr Agoc ˶m eoVO{‘ZrMo {H$‘mZ joÌ 0.4 ho³Q>a (40 Ama) Vo 0.6 ho³Q>a
(60 Ama) BVHo$ Agmdo. B‘maVrMo OmoVo joÌ (Plinth Area) OmñVrV OmñV 150 Mm¡.‘rQ>a Agmdo. B‘maVrMr C§Mr
Omo˶mÀ¶m (Plinth) nmVirnmgyZ OmñVrV OmñV 5 ‘rQ>a Agmdr. 0.6 ho³Q>a (60 Ama) nojm OmñV joÌmÀ¶m O{‘Zrda
B‘maVtMo OmoVo joÌ (Plinth Area) EHy$U joÌmÀ¶m EH$Mmirgm§e BVHo$ qH$dm 400 Mm¡ag ‘rQ>a ¶mn¡H$s Oo H$‘r Agoc
{VV³¶mM joÌ’$imÀ¶m OmoVojoÌmÀ¶m B‘maVrMr ~m§YH$m‘ nadmZJr {‘iy eH$Vo.

96 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
eoVKamgmR>r ~m§YH$m‘ nadmZJr XoVmZm ‘hmZJanmcrH$m, ZJanm{cH$m, ZJan{afX, ‘hmamï´> àmXo{eH$ d ZJaaMZm
A{Y{Z¶‘ 1966, amï´>r¶ ‘hm‘mJ©, amÁ¶ ‘hm‘mJ©, {Oëhm ‘mJ©, J«m‘ ‘mJ© amÁ¶ - H|$Ð emgZmMo {Z¶‘, CRZ (Costal
Regulation Zone) (dZImVo, n¶m©daU g§dX o Zerc joÌ) B˶mqXÀ¶m {Z¶‘m§Mm {dMma H$éZ, ¶m {Z¶‘m§À¶m AYrZ amhÿZ
{Oëhm{YH$mar eoVKa ~m§Yʶmg nadmZJr XoVrc.
eoVrnyaH$ CÚmoJm§gmR>r B‘maV ~m§YʶmgmR>r nadmZJr XoVmZm, ¶mM {Z¶‘m§Mm {dMma {Oëhm{YH$mar ¶m§Zm H$amdm
cmJVmo. eoVr~m~VMr à¶moOZo H$moUVr?
(1) Hw$¸w$Q> nmcZ (2) OZmdam§Mr n¡Xmg d Jwao R>odUo (3) IV R>odUo, (4) Xþ½YmoËnmXZ, (5) eoVrMr AdOmao, IVo,
d¡aU R>odUo - gmR>dUo. (6) Jwam§Mm {Zdmam (7) O‘rZ YmaH$m§À¶m Hw$Qw>§~mVrc 춺$s (8) godH$, (9) Hw$io ¶m§Mr
{ZdmgñWmZo Aem gd© H$maUmgmR>r eoVKa ~m§YʶmMr nadmZJr {‘idVm ¶oVo.
J«m‘rU ^mJmV {Zdmgr H$maUmgmR>r O{‘ZrMm dmna H$amd¶mMm Agoc, darc {Z¶‘m§À¶m AYrZ amhÿZ {Oëhm{YH$mar
¶m§MoH$Sy>Z AH¥${fH$ {~ZeoVr nadmZJr ¿¶mdr cmJUma Zmhr. Aem {Zdmgr dmnamImcrc O{‘Zrda AH¥${fH$-{~ZeoVr
AmH$maUr - H$a cmJy AgUma Zmhr. ‘mÌ Aer O‘rZ eoVgmam dgycrg nmÌ amhrc.
H$c‘ 42 - AH¥${fH$ Cn¶moJmgmR>r nadmZJr
(1) {Oëhm{YH$mar ¶m§À¶m nadmZJr {edm¶ eoVrgmR>r Cn¶moJmV ¶oUmè¶m H$moU˶mhr O{‘ZrMr AH¥${fH$-{~ZeoVr
à¶moOZmgmR>r-H$maUmgmR>r dmna H$aʶmV ¶oUma Zmhr.
(2) ZJaoVa - J«m‘rU joÌmVrc H$moU˶mhr eoVO{‘ZrMm dmna d¡¶{º$H$ Iè¶mIwè¶m {Zdmgr dmnamImcr Agcoë¶m
Aem OmJm§‘ܶo Mmirg Mm¡ag ‘rQ>a - BVHo$M joÌ’$i Agcocr OmJm gyú‘, cKw d ‘ܶ‘ CÚmoJm§À¶m dmnamgmR>r
Cn¶moJmV AmUVm ¶oB©c. {dH$mg A{Y{Z¶‘ 2006 À¶m H$c‘ 2 I§S> O à‘mUo, VgoM ‘hmamï´>mV emgZmZo 2012 ‘ܶo
A{Y{Z¶‘ H«$‘m§H$ 19 AÝd¶o H$c‘ 42 ‘Yo gwYmaUm H$éZ darc gdcV {Xcr Amho.
gyú‘ CnH«$‘ Am{U cKy dm{UpÁ¶H$ à¶moOZmH$arVm - Cn¶moJmH$aVm Mmirg Mm¡ag ‘rQ>a BVHo$M joÌ ì¶mnUmè¶m
춺$sZo Á¶m VmaIonmgyZ O{‘ZrÀ¶m dmnamV Agm ~Xc Ho$cocm Agoc, ˶mZo ~Xc Ho$coë¶m VmaIonmgyZ Vrg {XdgmÀ¶m
AmV {dhrV Z‘wݶmV J«m‘A{YH$mar-VcmR>r ¶m§Mo ‘m’©$V VhgrcXmam§Zm gyMZm XoUo ~§YZH$maH$ Amho. VgoM Aem gyMZoMr
EH$ àV {Oëhm{YH$mè¶mcm gwÕm XoUo ~§YZH$maH$ Amho. gyú‘ CnH«$‘ Am{U cKy dm{UpÁ¶H$ dmnamImcrc joÌ {Zdmgr
dmnamgmR>r Cn¶moJmV ¶oUmè¶m joÌmMm ^mJ Agoc, ˶mnojm doJio-OmñVrMo AgUma Zmhr.
eoVKa ~m§YʶmgmR>r H$amd¶mÀ¶m AOm©Mm Z‘wZm
‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc A{Y{Z¶‘ 1966 À¶m H$c‘ 41 nmoQ>H$c‘ (2) Imcrc AOm©Mm Z‘wZm

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 97
à{V -
{Oëhm{YH$mar -
Cn{d^mJr¶ A{YH$mar -
VhgrcXma -

¶m§g
‘hmoX¶
‘r ............................................................................................................
amhUma .......................................................................................................
VmcwH$m ................... {Oëhm ...........................¶mÛmao .........................................
Imcr dU©Z Ho$coë¶m O{‘Zrda eoVmVrc B‘maV, ~m§YʶmgmR>r gܶm ApñVÎdmV Agcoë¶m eoVmVrc B‘maVrMo
ZyVZrH$aU H$aʶmgmR>r nwZ~mªYUr H$aʶmgmR>r/qH$dm ^a KmcʶmgmR>r nadmZJr {‘imdr åhUyZ AO© H$arV Amho.
(2) ‘r ¶m AOm©gmo~V nwT>rc H$mJXnÌo OmoS>V Amho.
(A) AO© H$aʶmÀ¶m doir ApñVÎdmV Agë¶mà‘mUo O{‘ZrÀ¶m g§§~§YmVrc A{YH$ma A{^coImMr à‘m{UV
àV, gmV~mam CVmam.
(~) YmaUm nÌH$mMr (Jmd Z‘wZm AmR>-A) à‘m{UV àV.
(H$) Hy$i/d[að> YmaH$/^moJdQ>mXma ¶m§Mr coIr g§‘Vr
(S>) Á¶m H$[aVm nadmZJr ‘m{JVcocr Amho ˶m {Z¶mo{OV B‘maVtMo qH$dm BVa ~m§YH$m‘mMo Am{U gdm©V OdiMo
añVo qH$dm XiUdiUmMr gmYZo ¶m§Mo ñWmZ Xe©{dUmao àñVwV OmJoMo aoIm{MÌ qH$dm aoIm§H$ZmÀ¶m VrZ àVr
(3) VgoM ‘r nwT>rc ‘m{hVr gmXa H$arV Amho.
(1) AO©XmamMo nyU© Zmd
(2) S>mHo$Mm nyU© nÎmm -
(3) ì¶dgm¶ -

98 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
(4) O{‘ZrMo dU©Z -
Jmd ................ VmcwH$m ................ {Oëhm .............
^y‘mnZ H«$‘m§H$ [hñgm H«$‘m§H$ joÌ’$i AmH$ma
ho Ama é. n¡go

(5) da Z‘yX Ho$coë¶m joÌmn¡H$s Á¶m joÌmda eoVmVrc O{‘ZrMo ~m§YH$m‘ àñVm{dV Ho$co Amho. ˶m joÌmMo
joÌ’$i Mm¡ag ‘rQ>a ‘Yo Z‘yX H$amdo.
(6) AO©Xma Xþ‘mcm O{‘ZrMm d[að>YmaH$ qH$dm ^moJdQ>mXma dJ© - 1 qH$dm dJ© - 2 qH$dm Hy$i qH$dm gaH$mar
nÅ>oXma ¶mn¡H$s H$moU Amho qH$dm H$go ¶m {df¶rMm nwamdm-‘m{hVr OmoS>rV Amho. ’o$a’$ma CVmam.
(7) O{‘ZrMm gܶmMm dmna d {VÀ¶mda H$moUVrhr B‘maV Amho H$m? qH$dm B‘maV Agë¶mg {VMm dmna gܶm
H$moU˶m H$maUmgmR>r Ho$cm OmVmo? Vo Z‘yX H$amdo. VgoM ˶m B‘maVrImcrc O{‘ZrMo joÌ’$i Mm¡ag ‘rQ>a
‘ܶo Z‘yX H$amdo.
(8) gXa O‘rZ Imcrc hÔrV dgcocr qH$dm g‘m{dï> H$aʶmV Amcocr Amho H$m? H$go?
(A) ~¥hÝ‘w~§ B©, nwU,o ZmJnya ¶m§Mm ‘hmZJanm{cH$m joÌmV Am{U ˶m§nH¡ $s H$moU˶mhr ‘hmZJanm{cHo$À¶m
hÔrnmgyZ 8 {H$cmo‘rQ>aÀ¶m n[aKmVrc joÌmV Amho H$m?
(~) H$moU˶mhr, BVa ‘hmZJanm{cHo$À¶m hÔr‘ܶo Am{U ˶m§À¶mn¡H$s H$moU˶mhr. ‘hmZJanm{cHo$À¶m
hÔrnmgyZ 8 {H$cmo‘rQ>aÀ¶m n[aKmVrc joÌmV
(H$) "A' dJ© ZJanm{cH$m§À¶m joÌmV Am{U ˶m§À¶m hÔrnmgyZ 3 {H$cmo‘rQ>aÀ¶m n[aKmVrc joÌmV
(S>) "~' Am{U "H$' dJ© ZJanmcrHo$À¶m hÔrV
(B) àmXo{eH$ ¶moOZm, ZJa {Z¶moOZ qH$dm O‘rZ {dH$mgmMm (A{Ygy{MV joÌmVrc) àñVmd qH$dm ZdrZ
ehamMr OmJm åhUyZ Zm‘{ZX}{eV Ho$coco joÌ ¶m§À¶m H$joV ¶oUmè¶m joÌmV ‘J Aer H$moUVrhr
¶moOZm B˶mXr ‘gwÚmÀ¶m ñdénmV Agmo qH$dm A§{V‘ ñdê$nmV Agmo qH$dm ‘hmamï´> àmXo{eH$ Am{U
ZJa {Z¶moOZ A{Y{Z¶‘ 1966 AÝd¶o V¶ma H$aʶmV, ‘§Oay H$aʶmV qH$dm ‘mݶ H$aʶmV Amcocr
Agmo qH$dm Zgmo.
(’$) N>mdUr joÌmV qH$dm ˶mÀ¶mOdi (H°$ÝQ>moÝ‘|Q> E[a¶m)

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 99
(J) {d‘mZVi qH$dm aoëdo ñWmZH$ qH$dm aoëdo ‘mJ© qH$dm Vwé§J-H$mamJ¥h, ñWm{ZH$ gaH$mar H$m¶m©c¶,
ñ‘emZ^y‘r, X’$Z^y‘r ¶m§Mo nmgyZ AX‘mgo A§Va-g‘wÐ{H$Zmam, YaUmÀ¶m Ocme¶mnmgyZMo A§Va-
AX‘mgo Z‘yX H$amdo.
(9) {dOoÀ¶m Cƒ Xm~mÀ¶m Vmam (hm¶Q>|eZ cmB©Ýg) gXa O{‘ZrÀ¶m déZ OmVmV H$m? OdiyZ OmVmV H$m?
Cƒ Xm~mÀ¶m Vmam§nmgyZ {Z¶mo{OV B‘maV qH$dm BVa B‘maVrnmgyZMo A§Va {H$Vr?
(10)O‘rZ g§nmXZmImcr Amho. g§nmXZmZo ~m{YV Amho H$m¶? ˶mMm Vnerc Úmdm.
(11)gXa O{‘Zrda ghOJ˶m nmoMVm ¶oB©c Agm añVm Amho H$m? añ˶mMo Zmd {chm. Vmo ‘hm‘mJ© Amho H$m?
à‘wI {Oëhm ‘mJ© qH$dm J«m‘rU ‘mJ© Amho H$m? Vo Z‘yX H$am.
(12) O{‘Zrcm cmJyZ añVm Zgoc Va ˶mOmJoda Omʶm¶oʶmgmR>r H$emàH$maMr VaVyX H$aʶmMo ¶mo{Oco Amho.
(13) eoVmVrc B‘maVrgmR>r Aem àH$maMm AO© nydu Ho$cm hmoVm H$m¶? Vmo ZmH$maʶmV Amcm hmoVm H$m¶? Vmo
ZmH$macr ˶mMo H$maU Úmdo.
‘r à{VkmnydH© $ H$WZ H$aVmo, H$s da {Xcocr ‘m{hVr ‘m¶m CÎm‘ ‘m{hVrà‘mUo d {dœmgmà‘mUo Iar Amho.
{R>H$mU -
{XZm§H$ - AO©XmamMr ghr
(‘hgyc A{YH$mè¶mZo ^amd¶mMm)
AO© {‘imë¶mMr VmarI -
A{YH$mè¶mMm {e¸$m - AO© ñdrH$maʶmMr ghr d nXZm‘
Vm.H$. Amåhmcm àmá Pmcocm AOm©Mm Z‘yZm ¶oWo {Xcm Amho. gܶm ¶m AOm©V H$mhr ~Xc Zì¶mZo AmhoV H$m ¶mMr
Mm¡H$er H$am. Zdm {dhrV AO© {‘idm.

100 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
Z‘wZm
({Z¶‘ 7 nhm)
eoVmVrc B‘maVrg§~Y§ rÀ¶m Zm|XdhrMm Z‘wZm
Jmd...........
VmcwH$m..........
{Oëhm...........
^y‘mnZ YmaH$mMo YmaH$mÀ¶m Á¶mO{‘Zrda eoVmVrc B‘maVr
H«$‘m§H$ Zmd EHy$U O‘rZ ~m§YʶmgmR>r nadmZJrH$[aVm AO©
YmaUoMo joÌ Ho$cm ˶m O{‘ZrMo dU©Z
(1) (2) (3) (4)
nadmZJr àm{YH$ma nÌ Jmd Z‘wZm XmoZ-A eoam
{Xcocr joÌ’$i ({Xcoë¶m nadmZJrMm ‘Yrc Zm|XrMm
{XZm§H$ d H«$‘m§H$)
(5) (6) (7) (8)
XþH$mZ, {nR>mMr {JaUr, {‘aMr H$m§S>n ‘erZm ¶mgmaIo ì¶dgm¶ ¶m§Mm gyú‘ CnH«$‘ Am{U cKy {d{UpÁ¶H$ dmnamV
g‘mdoe hmoVmo.

Am‘À¶m gyMZm dmMm


(1) hm AO© eoVKa ~m§YʶmMr nadmZJr {‘i{dʶmgmR>r Cn¶moJmV ¶oB©c. gyú‘ CnH«$‘ (‘m¶H«$mo EÝQ>aàmBO) Am{U
cKw dm{UpÁ¶H$ dmna (ñ‘m°c H$‘{e©Ac ¶wO) ¶m§À¶mgmR>r ~m§YH$m‘ nadmZJr {‘i{dʶmgmR>r Aem àH$maMm
AO© H$amdm cmJoc. ‘mÌ ¶mg§~§YrMr Mm¡H$er g§~§{YV Vh{gcXma d {Oëhm{YH$mar ¶m§MoH$S>o H$amdr.
(2) g§~§{YV O{‘ZrMo AÚ¶mdV gmV~mam CVmao, ’o$a’$ma CVmao {‘idyZ gXa O‘rZ g§^mì¶ dmXmVyZ ‘wº$ Agë¶mMr
ImÌr H$am.
(3) O{‘Zr~m~V 7/12 CVmè¶mdarc darð>YmaH$, Hw$i BVa A{YH$mamV Z‘yX Ho$coë¶m 춺$s ¶m§À¶m YmaUmnÌH$mMr
àV {‘idm. Jmd Z‘yZm Z§ AmR> - A Mr à‘m{UV àV d g§^mì¶ B‘maVrMo aoIm{MÌ qH$dm aoIm§H$Z {ZîUm§V
Am{H©$Q>o³Q>À¶m ‘XVrZo V¶ma H$éZ ¿¶m.
(4) VcmR>r ¶m§MoH$Sy>Z JmdZ‘wZm 1-H$, Jmd Z‘wZm 3 {‘idm. ˶m‘Yrc ‘m{hVr dmMyZ O‘rZ dJ© 2 ‘Yo g‘m{dï>
Amho H$m? Xþ‘mcm Amho H$m? ho g‘Ooc.
_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 101
(5) O{‘Zr~m~VMm PmoZMm XmIcm d ^mJ ZH$mem ZJaaMZm {d^mJmH$Sy>Z {‘idm
(6) Jmd ZH$mem {‘idm. Amncr O‘rZ Vo ‘w»¶ añVm n¶ªV añVm CncãY H$ê$Z KoʶmgmR>r Amåhr ¶m AmYr Ho$coë¶m
‘mJ©Xe©ZmMm Cn¶moJ H$am.
(7) VcmR>r ¶m§MHo $S>o AO© {Xë¶mZ§Va VcmR>r ¶m§Zr à˶j O{‘Zrda ¶oD$Z "ñWinhmUr' Ahdmc V¶ma H$amdm ¶mgmR>r
{dZ§Vr H$am. ‘m.VcmR>r, ‘m. Vh{gcXma d ‘m. {Oëhm{YH$mar ¶m§À¶mH$S>o gmXa Ho$coë¶m AOm©Mr nmohmoM ¿¶m¶cm
{dgê$ ZH$m.
eoVKamMo ~m§YH$m‘ H$aʶmMr nadmZJr gj‘ A{YH$mè¶m§Mr {Xcr {H$ ˶mZ§Va ‘m.VcmR>r ¶m§MoH$S>rc Jmd Z‘wZm 2
‘Yo ¶m~m~VMr Zm|X H$aʶmMm AmJ«h Yam. ¶m AmYr Xe©{dcoë¶m Z‘wZm "~' Mr àV {‘idyZ OnyZ R>odm.
O{‘ZrÀ¶m dmnamMo EH$m à¶moOZmnmgyZ Xþgè¶m à¶moOZmV énm§Va H$aʶmMr H$m¶©nÕVr ‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc
A{Y{Z¶‘ 1966 À¶m H$c‘ 44 ‘Yo {dñVmamZo Z‘yX Ho$cr Amho. hr H$c‘o gmo߶m ^mfoV g‘OmdyZ KoD$.
eoVrgmR>r YmaU Ho$coë¶m O{‘ZrMm darð> YmaH$, ‘mcH$, Hw$io d A{YH$ma Agcoë¶m gd© 춺$s nañnam§Mr ‘mݶVm
KoD$Z H$moU˶mhr eoVO{‘ZrMm dmna eoVr ì¶{º$[aº$ H$maUmgmR>r, à¶moOZmgmR>r {Oëhm{YH$mar ¶m§MoH$S>o AO©
H$aʶmg nmÌ AgVmV.
¶mo½¶ Vr H$mJXnÌo, nwamdo, A{^coI, ¶m§Mogh XmIc Ho$coë¶m AOm©g {Oëhm{YH$mar ¶m§Zr 7 {Xdgm§À¶m AmV nmoM
{Xcr nm{hOo.
AO© ZmH$macm Va AO© ZmH$maʶmMr H$maUo {Oëhm{YH$m¶m§Zr Z‘yX Ho$cr nm{hOoV.
eoVO{‘ZrMm {~ZeoVr dmnamMr nadmZJr ‘mJUmam AO© {Oëhm{YH$mar ¶m§Zr àmá Pmcm H$s ˶m§Zr ˶mMr nmoM {Xcr
nm{hOo. AmnU nmoM KoVcr nm{hOo.
{~ZeoVr dmna H$aʶmMm AO© {Oëhm{YH$mar ¶m§Zr ‘§Oay Ho$cm H$s, AO©Xmamg {Oëhm{YH$mar {dhrV Z‘wݶmV YmaH$mg
˶m~m~VMr gZX XoB©c. ˶m§Zr gZXo‘Yo {~ZeoVr dmnam~m~VÀ¶m eVuAQ>r Z‘yX H$amd¶mÀ¶m AmhoV.
gd©gmYmaUnUo {Zdmgr, ì¶mnmar, Am¡Úmo{JH$, g§¶ºw $ H$maUm§gmR>r, gmd©O{ZH$ {hVmÀ¶m B‘maVrgmR>r {~ZeoVr nadmZJr
‘m{JVcr OmVo.
AmnU {Zdmgr H$maUmgmR>r-à¶moOZmgmR>r eoVO{‘ZrMm dmna H$aʶmMr nadmZJr ^mJUmar à{H«$¶m g‘OmdyZ
KoD$.
{Zdmgr à¶moOZmgmR>r eoVO‘rZ {~ZeoVr H$aʶmMr nadmZJr {Oëhm{YH$mar H$moU˶m àH$aUmV XoUma Zmhr.
(A) Or O‘rZ {dOoÀ¶m Cƒ nmaofU Vmam (hm¶ Q´>mÝg{‘eZ cmBÝg) Imcr Amho qH$dm Aem Vmam§nmgyZ 15 ‘rQ>a
A§VamMo AmV {Z¶mo{OV B‘maV Agoc.
(~) Á¶m O{‘Zrdarc {Z¶mo{OV B‘maV amï´>r¶ ‘hm‘mJ©, amÁ¶‘hm‘mJ©, à‘wI {Oëhm ‘mJ© qH$dm JmdmMm añVm ¶m§Mo

102 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
‘ܶmnmgyZ A¶mo½¶ A§Vamda Amho.
(H$) Á¶m O{‘Zrdarc {Z¶mo{OV B‘maV aoëdo ‘mJm©nmgyZ 30 ‘rQ>a A§Vamda Amho.
(S>) Or O‘rZ g§nmXZmMm {df¶ Amho.
(B) Á¶m O{‘Zr~m~V ݶm¶mc¶mV Xmdm gwê$ Amho.
(’$) Á¶m O{‘Zrdarc {Z¶mo{OV B‘maVr n¶ªV A{YH¥$V añVm CncãY Zmhr.
(J) Á¶m O{‘Zrdarc {Z¶mo{OV B‘maVrÀ¶m a{hdmgr ZmJarH$m§gmR>r {nʶmMo nwaogo nmUr CncãY Zmhr.
(d) Or O‘rZ ZJaaMZm {d^mJmZo Aݶ Aem dmnamgmR>r/Cn¶moJmgmR>r Kmo{fV Ho$cr Amho, H$s ˶m O{‘Zrda {Zdmgr
Cn¶moJmgmR>r B‘maV ~m§YVm ¶oUma Zmhr.
(’$) Á¶m O{‘Zrdarc {Z¶mo{OV B‘maV CRZ (Coastal Regalation Zone) dZImVo, Aem H|$Ð d amÁ¶ emgZmÀ¶m
H$moU˶mhr H$m¶ÚmZo ~m{YV/~m§YH$m‘mg à{V~§{YV hmoD$ eHo$c.
(^) Á¶m O{‘Zrdarc {Z¶mo{OV B‘maV nwamU dmñVw, Eo{Vhm{gH$ÑîQ>çm ‘hÎdmÀ¶m dmñVw ¶m§À¶m {Z¶‘m§Zr ~m{YV hmoD$ eH$Vo.
(‘) Á¶m O{‘Zrdarc {Z¶mo{OV B‘maVrMo ~m§YH$m‘m‘wio n¶m©daU {df¶H$ H$m¶ÚmMo C„§KZ hmoUma Amho.
(V) {df¶m§H$sV O‘rZ ZXrÀ¶m nyaaofÀo ¶m AmV Amho H$m? g§^mì¶ nyam‘wio {Z¶mo{OV B‘maVrg ~mYm nmohmoMUma Amho H$m?
(W) {df¶m§H$sV O‘rZ H$moU˶mhr nmQ>~§Ymao àH$ënmÀ¶m cm^mpÝdV PmoZ‘ܶo ¶oVo.
darc {Z¶‘m§Mm AW© ñnï> Amho. {Zdmgr, ì¶mnmar, Am¡Úmo{JH$, g§¶ºw $, gmd©O{ZH$, gm‘m{OH$ Cn¶moJm§gmR>r/H$maUm§gmR>r
B‘maV ~m§YʶmgmR>r g§~§{YV O{‘Zr~m~V {~ZeoVr à¶moOZmMr nadmZJr {Oëhm{YH$mar ¶m§MoH$Sy>Z ¿¶mdr cmJVo. Aer
nadmZJr XoVmZm {Oëhm{YH$mar ¶m§Zm ZJaaMZm {d^mJmMm A{^àm¶, Ahdmc-{e’$maer, {dMmamV KoD$Z H$mhr àH$aUmV
Aݶ {d^mJm§Mo Ahdmc, A{^àm¶ cjmV KoD$Z eoV O{‘ZrMm {Zdmgr H$maUmgmR>r, à¶moOZmgmR>r nadmZJr ‘§Oya H$aVm
¶oVo. ˶mZ§Va Vo ¶mo½¶ ˶m eVu AQ>r cmXÿZ darð> YmaH$mg gZX XoVmV. åhUyZ Amnë¶mg Or O‘rZ {Zdmgr/ì¶mnmar/
Am¡Úmo{JH$/g§¶ºw $/gmd©O{ZH$/gm‘m{OH$ H$maUmgmR>r {dH${gV H$am¶Mr Agoc ˶m§Zr AZoH$ n¡cM §y m {dMma H$ê$Z H$m¶Xo
{Z¶‘ ¶m§Mr ‘m{hVr KoD$Z O{‘ZrMm {dH$mg H$aʶmMr nadmZJr ‘mJmdr.
¶m {edm¶ {Zdmgr H$maUmgmR>r-à¶moOZmgmR>r eoVO‘rZ {~ZeoVr H$aʶmMr nadmZJr ‘mJVmZm nwT>o Z‘yX Ho$coë¶m ~m~tMm,
‘m{hVrMm {dMma H$amdm. ˶mà‘mUo Amdí¶H$Vr H$mJXnÌo, XmIco, nadmZo O‘m H$amdoV. nwT>rc ‘mJ©Xe©Zmà‘mUo nhmUr Ahdmc
V¶ma H$éZ ˶mZ§Va eoVO‘rZ {Zdmgr à¶moOZmH$aVm ({~ZeoVr) H$aʶmMr nadmZJr ‘mJUmam AO© XmIc H$amdm.
1. JmdmMo Zmd VmcwH$m {Oëhm
2. g. Z§/JQ> Z§. {hñgm Z§. à‘mUo gZ 1948 nmgyZ AmOn¶ªVMo gd© gmV~mam CVmao, ’o$a’$ma CVmao
{‘idm.
3. O{‘ZrMo EHy$U joÌ ho .... Ama

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 103
4. Á¶m O{‘Zr~m~V {~ZeoVr nadmZJr ¿¶m¶Mr Amho ˶m O{‘ZrMo joÌ ho³Q>a .... Ama.....
5. {df¶m§H$sV O{‘ZrMm YmaUmàH$ma- dJ© 1, dJ© 2, nÅ>Xo m¥ a Amho H$m? cjmV R>do m O{‘ZrMm YmaUm àH$ma dJ©-2
Agoc Va {df¶m§H$sV O‘rZ {~ZeoVr H$aʶmMr nadmZJr ‘mJʶmAmYr emgZmH$S>o ¶mo½¶ Vmo AO© H$ê$Z, ZOamUm
a¸$‘ ^aë¶mZ§Va {~ZeoVr nadmZJr {‘iy eH$Vo. VcmR>r ¶m§MHo $S>rc g§~{§ YV JmdmMm Jmd Z‘wZm 1-H$ {‘idm. Jmd
Z‘wZm 1-H$ ‘Yo ˶m JmdmVrc dJ©-2 ‘ܶo g‘m{dï> O‘rZrMr ¶mXr {‘iVo. dJ©-2 YmaUmàH$mamV g‘m{dï> Ho$cocr
O‘rZ {~ZeoVr H$aʶmgmR>r ~mOma^md-emgH$s¶ ‘wë¶m§H$ZmÀ¶m 50% EodT>çm aH$‘oMr ZOamUm a¸$‘ ^amdr
cmJVo. àH$ën Ahdmc V¶ma H$aVmZm hr ZOamUm a¸$‘ EHy$U IMm©V g‘m{dð> Ho$cr Amho H$m? Vnmgm.
6. AO©XmamMo Zmd
7. AO©XmamMm nÎmm
8. H$moU˶m à¶moOZmgmR>r eoVrO‘rZ {Zdmgr H$amd¶mMr Amho? {Zdmgr/ì¶mnmar/g§¶wº$
9. gܶm O{‘ZrMm H$moU˶m H$maUmgmR>r dmna Ho$cm OmVmo. Vo H$maU A{YH¥$V Amho H$m?
10. gܶm {df¶m§H$sV eoVO{‘Zrda A{YH¥$V/AZ{YH¥$V B‘maV Amho H$m?
11. gXa O{‘Zrda {hVg§~Y§ Agcoë¶m gd© ‘mcH$, ˶m§Mo dmag, Hw$io, BVa A{YH$mamVrc 춺$s ¶m gdmªMr O‘rZ
{~ZeoVr H$aʶmgmR>r coIr g§‘Vr KoVcr Amho H$m?
12. gXa O{‘Zrda H$moUm {dÎmg§ñWm/ gmdH$ma ¶m§Mo H$O© Amho H$m?
13. O‘rZ {Zd}Y Agë¶mMm emoY Ahdmc {ZîUmV d{H$cm§H$Sy>Z KoVcm Amho H$m?
14. gXa O‘rZ J«m‘n§Mm¶V, ZJan[afX, ZJanm{cH$m, ‘hmZJanm{cH$m, àm{YH$aU ¶m§À¶m {dH$mg AmamIS>çmV
qH$dm ZJa ~m§YUr ¶moOZoV gm‘m{dð> Amho H$m?
15. H$mhr àH$aUmV {Oëhm Amamo½¶ A{YH$mar ¶m§Mm A{^àm¶ ¿¶mdm cmJVmo.
16. {df¶m§H$sV O{‘Zr~m~V PmoZXmIcm d ^mJ ZH$mem g§~§{YV ghm. g§MmcH$ ZJaaMZm {d^mJmH$Sy>Z {‘idm.
17. Amdí¶H$ àH$aUmV ghm.g§MmcH$ ZJaaMZm ¶m§MoH$Sy>Z Development Opinion {dH$mg A{^àm¶ {‘idm.
{deofV… {df¶m§H$sV O‘rZ EH$m nojm OmñV PmoZ‘Yo g‘m{dï> H$aʶmV Amcr Agoc Va ¶mo½¶ ˶m ^yI§S>mMr
‘moOUr H$éZ ¶mo½¶ ˶m ^yI§S>m~m~VMm {dH$mg A{^àm¶ {‘idm.
18. gXa O‘rZ dZImVo d ImOJr dZ{dYo¶H$ 1975 À¶m H$m¶ÚmZo ~m{YV Amho H$m? ¶m {df¶r dZIm˶mÀ¶m gj‘
A{YH$mè¶mMm A{^àm¶ {‘idm.
19. O‘rZ Vwé§JmOdi Agoc Va Vwé§J A{YH$mè¶mMm XmIcm {‘idm.
20. O{‘ZrOdi Eo{Vhm{gH$ÑîQ>çm ‘hÎdmMr dmñVy Agoc Va {Z¶mo{OV B‘maVrMm AmamIS>m V¶ma H$aVmZm ~§YZ ¶oD$ eH$Vo.
21. g§~{§ YV O{‘ZrV OmʶmgmR>r BVa ^yYmaH$m§À¶m O{‘ZrVyZ añ˶mgmR>r O‘rZ {‘idmdr cmJV Agoc Va e³¶Vmo

104 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
añ˶mgmR>r Amdí¶H$ AgUmar O‘rZ Zm|Xdcoë¶m XñVmZo {dH$V ¿¶mdr qH$dm {Za§VaMm ^mS>no Å>m H$ama Zm|XUrH¥$V
H$amdm.
22. gXa O{‘ZrMm Cn¶moJ {gZo‘mJ¥h, ZmQ>H$J¥h, gpìh©g-ñQ>eo Z, ñ’$moQ>H$ dñVyM
§ m ÁdmcmJ«hr dñVyM
§ mgmR>m H$aʶmgmR>r
Ho$cm OmUma Agoc Va gj‘ {OëhmX§S>m{YH$mar ¶m§MoH$Sy>Z Zm haH$V à‘mUnÌ ¿¶mdo cmJVo.
23. {df¶m§H$sV O{‘ZrVyZ JQm>amMr AJa nmʶmMr nmB©ncmB©Z OmV Agoc Va g§~§{YV Im˶mH$Sy>Z Zm haH$V
à‘mUnÌ ¿¶mdo.
24. ehamÀ¶m hÔrVrc qH$dm eha n[agamOdirc O‘rZ {dH${gV-H$aʶmgmR>r, {~ZeoVr H$aʶmgmR>r ‘m. Aßna
{Oëhm{YH$mar, ZmJar O‘rZ H$‘mc YmaUm H$m¶Xm/gj‘ A{YH$mar ¶m§Mr nyd©nadmZJr Amdí¶H$ Amho H$m?
Vnmgmdo.
25. gXa O‘rZ hdmB©Xc/g§ajU {d^mJ/g‘wÐ{H$Zmam/~§Xa ¶m§À¶m {Z¶‘mZo ~m{YV Amho H$m? Vnmgmdo.
26. eoVH$ar Zgcocr 춺$s eoVO‘rZ {dH$V KoD$ eH$V Zmhr. åhUyZ eoVH$ar Zgcoë¶m 춺$scm eoVO‘rZ
{~ZeoVr H$m‘mgmR>r ñdV…H$S>o hñVm§VarV H$éZ {~ZeoVr nadmZm ¿¶m¶Mm Agoc Va {ZîUmV dH$scmMm g„m
KoD$Z ‘yi O‘rZ ‘mcH$m§er ¶mo½¶ Vo H$ama Ho$ë¶mZ§Va O‘rZ {~ZeoVr H$ê$Z {dH${gV H$aʶmMo H$m‘mg gwédmV
H$am. CXm. (Development Agreement) Am{U (Power of Atterney).
27. Zm|XUrH¥$V g§ñWm qH$dm H§$nZr H$m¶Úm A§VJ©V Zm|XUrH¥$V H§$nZr Agoc Va ‘w§~B© Hw$id{hdmQ> d eoVO‘rZ
A{Y{Z¶‘ 1948 A§VJ©V H$c‘ 63 AÝd¶o {Oëhm{YH$mar ¶m§Mr nyd©nadmZJr KoD$Z {~ZeoVr H$m‘mgmR>r
eoVO‘rZ {dH$V KoVm ¶ooVo? ¶m H$m¶Xoera à{H«$¶oMr g§nyU© ‘m{hVr ¿¶mdr.
28. g§~§{YV JmdmMm {~ZeoVr H$a-gmam {H$Vr Amho. da {ZX}e Ho$cocm gd© H$mJXnÌo, nadmZo, XmIco Amdí¶H$
AmhoV H$m ho AmYr OmUyZ, g‘OyZ ¿¶m. Amdí¶H$ Vr gd© H$mJXnÌo, CVmao, nadmZo, XmIco {‘idm.
(1) ˶mZ§Va g§~{§ YV VcmR>r ¶m§Mm ñWinhmUr XmIdcm {‘idm. (nwT>rc nmZm§da VcmR>r ¶m§À¶m ñWi nhmUr
XmIë¶mMm Z‘yZm {Xcm Amho)
(2) O{‘ZrMr ‘moOUr CnAYrjH$ ^y{‘A{^coI ¶m§M‘m’©$V H$am. ‘moOUrMm ZH$mem (Demarcation Certifi-
cate) {‘idm.
(3) Am{H©$Q>o³Q>Mo ‘XVrZo ZJaaMZm {d^mJmH$Sy>Z, gj‘ {d^mJmH$Sy>Z ßcm°Q>Mm co-AmD$Q>/^yI§S> AmamIS>m/
B‘maVrMm AmamIS>m ‘§Oya H$éZ ¿¶m.
(4) darc gd© H$mJXnÌo, CVmao, nadmZo, XmIdco, ‘§Oya AmamIS>m ¶mgh gd© H$mJXnÌo H«$‘mZo ’$mB©c‘ܶo
cmdmdrV.
(5) H$mJXnÌm§Mr H«$‘dma gyMr V¶ma H$amdr.nwT>o Xe©{dcocm {dhrV Z‘wݶmVrc AO© ¶mo½¶ [aVrZo ^amdm.

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 105
(6) AOm©Mr nmoM ghr {e³³¶m§gh Koʶmg {dgé ZH$m.
AH¥${fH$-{~ZeoVr nadmZJr ‘mJUmam AO© XmIc H$aVmZm {Oëhm{YH$mar AmñWmnZmH$Sy>Z nmohmoM KoUo. H$maU
Amnë¶m AOm©Mr coIr nmohmoM {Xë¶mnmgyZ 90 {XdgmMo AmV {Oëhm{YH$mar ¶m§Zr Amncm AO© ñdrH$macm H$m ZmH$macm
ho coIr H$i{dco nm{hOo. Amncm {~ZeoVr AO© ZmH$maʶmMr H$maUo gm§JUmao nÌ {Oëhm{YH$mar ¶m§Zr 90 {XdgmMo AmV
AmnUmg nmR>{dco Zmhr Va {Oëhm{YH$mar ¶m§Mgo ‘moa Á¶m O{‘ZrÀ¶m {~ZeoVr nadmZJrgmR>r AO© H$aʶmV Amcm Agoc
Vr nadmZJr ¶mo½¶ ˶m eVrªÀ¶m AYrZ amhÿZ {Oëhm{YH$mar ¶m§Zr {Xë¶mMo ‘mZʶmV ¶oVo. åhUOo Amnë¶mcm Vgo doioda
(90 {XdgmV) H$i{dʶmV Amco ZmhrVa {Oëhm{YH$mar ¶m§Zm {~ZeoVr dmnamMr gZX AmnUmg Úmdr cmJVo.
VcmR>r ¶m§Mm ñWinhmUr XmIcm Z‘wZm
‘o. VcmR>r ¶m§MoH$Sy>Z XmIcm XoUoV ¶oVmo H$s ‘m¡Oo g. Z§. VmcwH$m JQ> Z§. {Oëhm ¶oWrc eoVO‘rZ {h. Z§. joÌ Ama -
--- Mr {XZm§H$ amoOr g‘j nhmUr Ho$cr AgVm Imcrcn«‘mUo dñVypñWVr {XgyZ ¶oVo.
(1) gXa O‘rZ ^yg§nmXZm Imcr ¶oV Amho/Zmhr.
(2) gXa O{‘ZrVyZ OmUogmR>r nmohmoM‘mJ©/CncãY Amho/ Zmhr.
(A) gXa nmohmoM ‘mJ© JQ> Z§/ gZ§. ‘YyZ àñVm{dV Amho. ˶mMr ‘mcH$s lr ............ ‘Yo OmJm ¶m§MHo $S>o Amho.
(3) gXa O{‘ZrVyZ Cƒ Xm~mMr {dÚwVdm{hZr OmV Amho./Zmhr.
(5) gXa O{‘Z dVZmMr Amho/Zmhr.
(6) O{‘Zr‘ܶo AH¥${fH$ dmna gwê$ Pmcm Amho/ Zmhr.
(7) dmna gwê$ Pmcm Agë¶mg AH¥${fH$ dmna {X.......... nmgyZ gwê$ Pmcm Amho. ˶m‘ܶo Imcrcà‘mUo
~m§YH$m‘o Ho$cr AmhoV.
{XZm§H$ H$m‘Jma VcmR>r
ghr {e¸$m
{~ZeoVr nadmZJr {‘idVmZm {dhrV Z‘wݶm‘ܶo A°{’$S>ìo hrQ> Úmdo cmJVo. VgoM INDENMINITX BOND emgZmcm
{chÿZ Úmdm cmJVmo. Z§Va emgZmMr gZX àmá hmoV.o gZXoV Z‘yX Ho$coë¶m eVu AQ>tMo nmcZ H$aUo ^yYmaH$m§da ~§YZH$maH$
AgVo.
eoVO{‘ZrMm {~ZeoVr dmna H$aUo, åhUOo eoVO{‘Zrda P‘maV ~m§YUo, B‘maVrgmR>r n«má hmoD$ eH$Umao MQ>B©joÌ
(~m§YH$m‘mMo joÌ) ¶m {df¶rMr ‘m{hVr AmnUmg ZJaaMZm {d^mJmÀ¶m gj‘ A{YH$mè¶mH$SyZ àmá hmoV.o åhUyZ {~ZeoVr
nadmZJrgmR>r AO© H$aʶmAmYr àmá hmoD$ eH$Umao ~m§YH$m‘mMo joÌ’$i {H$Vr ¶m {df¶r AmYr ‘m{hVr ¿¶mdr.
ehamV Development Contorl Rules Mo AdcmoH$Z H$éZ g§^mì¶ ~m§YH$m‘mÀ¶m joÌmMr ‘m{hVr {‘iy eH$Vo.

106 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
eoVO{‘ZrMm EH$m à¶moOZmgyZ Xwgè¶m à¶moOZmV dmna H$aʶmgmR>r nadmZJr ‘mJUmam AO©
‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc A{Y{¶‘, 1966 À¶m H$c‘ 44 nmoQ>H$c‘ (1) Imcrc AOm©Mm Z‘wZm

{Oëhm{YH$mar ..............................
Cn{d^mJr¶ A{YH$mar.......................
VhgrcXma..................................

¶m§g

‘hmoXç,

‘r............................................... amhUma ..................................................

Imcr dU©Z Ho$coë¶m O{‘ZrMr ‘m{hVr O{‘ZrMo dU©Z Jmd ........... VmcwH$m............ {Oëhm...............
(A) eoVrÀ¶m à¶moOZmW©/ AH¥${fH$ à¶moOZmgmR>r/à¶moOZm§gmR>r AmH$maUr H$aʶmV Amcr Amho qH$dm ˶mgmR>r
Vr YmaU Ho$cocr Amho.
(~) ........ AH¥${fH$ à¶moOZmgmR>r AmH$maUr H$aʶmV Amcr Amho qH$dm ˶mgmR>r Vr YmaU Ho$cocr Amho.
(H$) ........ AH¥${fH$ à¶moOZmgmR>r AmH$maUr H$aʶmV Amcr Amho qH$dm ˶mgmR>r Vr YmaU Ho$cr Amho, Vr
O‘rZ ˶mM à¶moOZmW© nU O‘rZ XoʶmÀ¶m doir qH$dm Aem AH¥${fH$ dmnamgmR>r åhUOoM .........gmR>r
nadmZJr XooVodoir cmXcocr eV© {e{Wc H$ê$Z dmnaʶmgmR>r nadmZJr XoʶmH$[aVm AO© H$arV Amho.
Y cmJy Zgcocm ‘OHy$a ImoS>mdm.
+ eVuMm ‘{VVmW© WmoS>³¶mV Z‘yX H$amdm.
(2) ‘r ¶m AOm©g nwT>rc Jmoï>r OmoS>V Amho.
(A) AO© H$aʶmÀ¶m doir ApñVÎdmV Agë¶mà‘mUo O{‘ZrÀ¶m g§~Y§ mVrc A{YH$ma A{^coImMr à‘m{UV àV.
(~) Á¶mH$[aVm nadmZJr ‘m{JVcr Amho ˶m {Z¶mo{OV B‘maVrMo qH$dm ~m§YH$m‘mMo Am{U gdm©V OdiMo añVo
qH$dm XiUdiUmMr gmYZo ¶m§Mo ñWmZ Xe©{dUmao àñVwV OmJoMo aoIm{MÌ qH$dm aoIm§H$Z (¶m§À¶m VrZ àVr)
(H$) Hy$i/d[aîR> YmaH$/^moJdQ>mXma ¶m§Mr coIr g§‘Vr

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 107
(3) ‘mPr ‘m{hVr
(1) AO©XmamMo nyU© Zmd
(2) S>mHo$Mm nyU© nÎmm-
(3) ì¶dgm¶
(4) ¶oWo O‘rZ Agoc Vo Jmd ..........., VmcwH$m ........... d {Oëhm ...........
(5) O{‘ZrMm ^y‘mnZ H«$‘m§H$ ......, {hñgm H«$‘m§H$ ......, joÌ’$i ......d AmH$maUr/^mS>o .......
(6) ......gmR>r dmnaʶmMo ¶moOcoë¶m darc (5) À¶m OmJoMo joÌ’$i.
{Zdmgr
Am¡Úmo{JH$
dm{UpÁ¶H$
BVa H$moUVohr AH¥${fH$ à¶moOZ..............
(7) AO©Xma Xw‘mcm O{‘ZrMm d[að>YmaH$ qH$dm ImVoXma dJ© 1 {H$§dm dJ© 2 qH$dm Hy$i qH$dm gaH$mar nhoXma
Amho qH$dm H$go.
(8) O{‘ZrMm gܶmMm Cn¶moJ d {VÀ¶mda H$moUVrhr B‘maV Amho qH$dm H$m¶ Am{U Vgo Agë¶mg, {VMm dmna
(9) Vr O‘rZ
(A) ZJanm{cH$m joÌmV,
(~) eha gd}jU Ho$coë¶m joÌmV,
(H$) A{Ygy{MV {d^mJr¶ ¶moOZoV qH$dm ‘hmamîQ´> àmXo{eH$ d ZJaaMZm A{Y{Z¶‘ 1966 Imcrc
{dH$mg ¶moOZoV qH$dm ZJaaMZm ¶moOZoV Amho qH$dm A§V^y©V Ho$cocr Amho qH$dm H$go-
(S>) N>mdUr joÌmV qH$dm ˶mÀ¶mOdi Amho qH$dm H$go
(B©) hdmB© dmhVyH$ ~§Xa qH$dm aoëdo ñWmZH$ qH$dm aoëdo‘mJ© qH$dm Vwé§J qH$dm H$mamJ¥h qH$dm ñWm{ZH$,
gmd©O{ZH$ H$m¶m©c¶ qH$dm XhZ^y‘r qH$dm X’$Z^y‘r ¶m§À¶mOdi Amho qH$dm H$go. Vgo Agë¶mg
˶mÀ¶mnmgyZ {VMo AX‘mgo A§Va {H$Vr?
(10){dOoÀ¶m Cƒ nmaofU Vmam (hm¶ Q´>mÝg{‘eZ cmBÝg) ˶m O{‘ZrdéZ OmVmV qH$dm H$m¶ Am{U Vgo
Agë¶mg {Z¶mo{OV B‘maV Am{U BVa ~m§YH$m‘o ¶m§À¶mnmgyZ ˶m§Mo A§Va {H$Vr Amho?
(11) O‘rZ g§nmXZImcr Amho H$m¶, Vgo Agë¶mg Vnerc Z‘yX H$am.
(12) OoWyZ O{‘Zrda ghO[a˶m OmVm-¶oVm ¶oB©c Agm añVm Amho H$m¶? gXa añVm amï´>r¶ ‘hm‘mJ©, à‘wI
{Oëhm ‘mJ©, qH$dm JmdmMm añVm qH$dm Jmd ZH$mem‘Yo XmIdcocm J«m‘añVm, Ogo Agoc Vgo Z‘yX H$am.

108 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
añ˶mÀ¶m ‘ܶmnmgyZ {Z¶mo{OV B‘maV dm ~m§YH$m‘mn¶ªVMo A§Va {H$Vr Amho?
(13) O{‘ZrcJV añVm Zgoc Va O{‘Zrn¶ªV OmUo¶U o go mR>r añ˶mMr VaVyX H$emàH$mao H$aʶmMo R>a{dco Amho.
(14) O{‘ZrÀ¶m dmnamgmR>r ¶mnydu AH¥${fH$-{~ZeoVr AO© Ho$cm hmoVm H$m? Vmo ’o$Q>micm hmoVm H$m? AO©
’o$Q>miʶmMo H$maU H$m¶?
‘r à{Vkmnyd©H$ H$WZ H$aVmo H$s, da {Xcocr ‘m{hVr ‘m¶m ‘m{hVrà‘mUo d [dœmgmà‘mUo Iar, g˶
Amho.
{R>H$mU ................
{XZm§H$................. AO©XmamMr ghr..............
(‘hgyc A{YH$mè¶mZo ^amd¶mMm ‘OHy$a)
AO©{‘imë¶mMr VmarI ..............................
H$m¶m©c¶mMm {e¸$m................. ñdrH$maʶmMr ghr d nXZm‘..........................
AH¥${fH$ nadmZJr H$[aVm Amdí¶H$ Vr H$mJXnÌo
¶mAmYr Oar AZoH$ n«H$maMr H$mJXnÌo Amnë¶mcm gm§{JVcr AmhoV. Var gwÕm nwT>rc ¶mXr nwÝhm XoʶmMm YmoH$m nËH$éZ
XoV Amho.
(1) ‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc A{Y{Z¶‘ 1966 Mo H$c‘ 44 (1) Zwgma {d{hV Z‘wݶmVrc AOm©À¶m VrZ àVr
(2) Jmd Z‘wZm Z§ 7/12 Mo CVmao EH$ ‘yi àV 10 gmjm§{H$V àVrV
(3) gZ 1957-1958 nmgyZMm nrH$ nmhUr Xe©{dUmam 7/12 CVmam 1 ‘yi à{VV, 1 gmjm§{H$V àV
(4) Jmd Z‘wZm Z§. 7/12 ‘ܶo Z‘yX Ho$coco gd© ’o$a’$ma CVmao 1 ‘yi à{VV, 1 gmjm§{H$V àV
(5) Jmd Z‘wZm Z§ 8 A Mm CVmam 1 ‘yi à{VV, 1 gmjm§{H$V àV.
(6) JQ>~wH$ CVmam/‘moOUr ZH$mem 1 ‘yi à{VV, 1 gmjm§{H$V àV.
(7) ‘hmZJanmcrH$m/J«m‘n§Mm¶V ¶m§MoH$S>rc ñWm{ZH$ àm{YH$aUmH$Sy>Z ~m§YH$m‘ ZH$memÀ¶m VrZ àVr gmjm§{H$V
Ho$coë¶m Agmì¶mV
(8) ‘hmZJanm{cH$m/J«m‘n§Mm¶V ¶m§MoH$S>rc ~m§YH$m‘ nadmZJr AmXoemÀ¶m XmoZ gmjm§{H$V n«Vr.
(9) ZmJar O{‘Z H$‘mc YmaUm H$m¶Xm 1976 A§VJ©V nmarV Pmcoco AmXoe VgoM àíZm§{H$V OmJm A{V[aº$ Kmo{fV
Ho$cocr Agë¶mg H$c‘ 20 Imcrc AmXoe d A{V[aº$ joÌ Xe©{dUmam ZH$mem VrZ àVrV.
(10) AH¥${fH$ nadmZJr ‘mJUr Ho$cocr O‘rZ ¶m n¡H$s Agë¶mg VmcwH$m {ZarjH$ ^y‘r A{^coI ¶m§MoH$Sy>Z
nmoQ>{hñgm ‘moOUr H$éZ, nmoQ>{hñgo H$m¶‘ H$éZ ˶mà‘mUo XþéñV 7/12 CVmam VgoM ‘moOUr ZH$mem XmoZ n«VrV
gmXa H$amdm.
_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 109
(11) O‘rZ ‘w§~B© Hw$i d{hdmQ> d eoVO‘rZ A{Y{Z¶‘ 1948 Mo H$c‘ 43 cm nmÌ Agë¶mg g§~§{YV gj‘
A{YH$mar ¶m§Mr Hy$i H$m¶Xm H$c‘ 43 AÝd¶o {dH«$s AWdm {dH$mg nadmZJrMr àV VrZ gmjm§{H$V àVr,
(12) O‘rZ ‘mcH$m{edm¶ Aݶ AO©Xma Agë¶mg g§~{§ YV O‘rZ ‘mcH$mZo Aݶ {hVg§~Y§ r AO©Xmam§H$SyZ$ ‘mcH$mZo
KoVcoë¶m Zm|XUrH¥$V Hw$c‘wI˶ma nÌmÀ¶m gmjm§{H$V XmoZ àVr.
(13) gXa O‘rZ g§nmXZmV Amho AJa H$go VgoM BVa Zm haH$V XmIdë¶m~m~V h‘rnÌ.
(14) O‘rZ ZdrZ eVuMr Agë¶mg gj‘ ‘hgwcr {d^mJ-A{YH$mar ¶m§MHo $S>rc eV© {e{Wc Ho$coë¶m AmXoemÀ¶m
gmjm§{H$V XmoZ àVr.
(15) AH¥${fH$ nadmZJr Ano{jV Ho$coë¶m O{‘Zr‘Yo nmohmoMʶmMm ‘mJ© Xþgè¶mMo O{‘ZrVyZ OmV Agë¶mg g§~{§ YV
O{‘Z ‘mcH$mMo g§‘VrnÌH$ VgoM 7/12 À¶m BVa h¸$mV añ˶m~m~V Zm|X Agcocm 7/12 CVmam XmoZ n«VrV.
(16) Jmd Z‘wZm 7/12 CVmè¶mda BVa A{YH$mamV Hw$imMo Zmd XmIdco Agoc Va Hw$imMo g§‘VrnÌ XmoZ àVrV.
(17) O‘rZ BZm‘dJm©Vrc Agë¶mg gj‘ A{YH$mar ¶mMm Amdí¶H$ nadmZJr AmXoe d gmjm§{H$V XmoZ n«Vr
(18) {df¶m§H$sV O‘rZ ‘§Oya aoIm§H$ZmVrc Agë¶mg ‘§Oya aoIm§H$Z AmXoe AWdm ZH$memÀ¶m XmoZ n«Vr.
(19) {df¶m§{H$V O‘rZ aoëdocmB©Z/{d‘mZVi ¶m§Mo Odi Agë¶mg, VgoM O{‘Zrda {dÚwVYmaH$ dmhH$ VmaoMo Im§~/
Q>o{c’$moZMo Agë¶mg g§~§{YV Im˶mH$S>rc Zm haH$V XmIë¶mÀ¶m XmoZ gmjm§{H$V àVr.
(gmjm§{H$V àVr åhUOo ‘yi AmXoe XmIco, CVmao ZH$meo ¶m§À¶m à‘m{UV Iè¶m ZH$cm)
gd© gmjm§{H$V àVr amOn{ÌV A{YH$mar/gj‘ ZmoQ>ar/Á¶m§Zm amÁ¶emgZmZo coI à‘m§{UV H$aʶm~m~V {d{hV H$aʶmV
Amco Amho Ago A{YH$mar/H$m¶©H$mar A{YH$mar ¶m§Zr à‘m{UV H$am¶À¶m AmhoV.
O‘rZ J«m‘n§Mm¶V hÔrV Agë¶mg gd© H$mJXnÌ VrZ àVrV 1 ‘yi d 2 gmjm§{H$V àVrV gmXa H$amdoV.
cjmV R>odm
{Zdmgr, Am¡Úmo{JH$ d ì¶mnmar Cn¶moJmgmR>r ZJanm{cH$m - ‘hmZJanm{cH$m joÌmV {~ZeoVr nadmZJr KoD$ BpÀN>Umè¶m§Zr
da Z‘yX Ho$coë¶m ¶moOZm§À¶m A§{V‘ ‘§OyarMr ‘m{hVr H$éZ KoUo Amdí¶H$ Amho.
VgoM {~JaeoVr nadmZJr XoʶmAmYr {Oëhm{YH$mar - g§MmcH$. ZJaaMZm ¶m§Mr nyd© g§‘Vr KoVmV qH$dm g§MmcH$
ZJaaMZm ¶m§Mr g§‘Vr Koʶm~m~V AO©Xmamcm gyMZm XoVmV. ‘hmZJanm{cH$m d ZJanm{cH$m joÌmVrc O{‘ZrgmR>r
{~ZeoVr nadmZJrgmR>r {Oëhm{YH$mar ¶m§MoH$S>o nadmZJr ‘mJUo hr AQ> aÔ hmoʶmMr e³¶Vm Amho.

110 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc A{Y{Z¶‘ 1966 À¶m H$c‘ 44 (1) Zwgma AH¥${fH$ nadmZJrgmR>r AO©
‘m. {Oëhm{YH$mar/Aßna {Oëhm{YH$mar (‘w§~B© d H$moH$U {d^mJmVrc O{‘ZrgmR>r Cn`wº$)
‘hmoX¶,
(1) ‘r lr/lr‘Vr ¶m§Mo Hw$. ‘w. lr/lr‘Vr .........
...................................................... amhUma ................................................
.................................................................. ¶mÛmao Imcr dU©Z Ho$coë¶m Á¶m O{‘ZrMr
(A) eoVrÀ¶m à¶moOZmM§ YmaU Ho$cocr AgyZ ................. ¶m AH¥${fH$ à¶moOZmgmR>r dmnamd¶mMr Amho.
(~) ............. AH¥${fH$ à¶moOZmgmR>r AmH$maUr H$aʶmV Amcr Amho qH$dm ˶mgmR>r YmaU Ho$cocr Amho.
˶m à¶moOZmEodOr a{hdmg/dm{UÁ¶/Am¡Úmo{JH$ à¶moOZmgmR>r dmnamd¶mMr Amho.
(H$) ..................... AH¥${fH$ à¶moOZmgmR>r AmH$maUr H$aʶmV Amcr Amho qH$dm Vr YmaU Ho$cocr
Amho. Vr O‘rZ ˶mM à¶moOZmW© AH¥${fH$ nadmZJr XoVo doir cmdcocr ............................ eV©
{eWrc H$ê$Z dmnamd¶mMr Amho Am{U ˶mgmR>r cmJUmè¶m nadmZJr H$[aVm ‘r AO© H$arV Amho.
(2) ‘r AOm©g nwT>rc Jmoï>r OmoS>V Amho.
(A) AO© H$aʶmÀ¶mdoir ApñVËdmV Agë¶mà‘mUo O{‘ZrÀ¶m g§~Y§ mVrc A{YH$ma A{^coImMr ¶mo½¶ nÕVrZo
à‘m{UV Ho$cocr àV. 7/12 CVmam.
(~) Á¶mH$[aVm nadmZJr ‘m{JVcr Amho. ˶m {Z¶mo{OV B‘maVrMo d BVa ~m§YH$m‘mMo Am{U gdm©V OdiMo añVo
qH$dm XiUdiUmMr gmYZo ¶m§Mo ñWmZ Xe©{dUmao àñVwV OmJoMo aoIm{MÌ qH$dm aoIm§H$Z.
(H$) Hw$i/d[að>YmaH$/^moJdQ>Xma ¶m§Mr coIr g§‘Vr.
(S>) Zm|XUrH¥$V Hw$i‘wI˶manÌ/Zm|XUrH¥$V {dH$mg H$ama ¶m§À¶m gj‘ àm{YH$mar ¶m§Zr ¶mo½¶ nÕVrZo gmjm§H$sV
Ho$coë¶m àVr.
(B) {Z¶moOZ àm{YH$mar ¶m§MoH$S>rc ‘§Owar d ‘§Owa ZH$memMr àV (‘yi àV AWdm {Z¶moOZ àm{YH$aUmZo
gmjm§{H$V Ho$cocr àV)
(3) VgoM ‘r nwT>rc ‘m{hVr XoIrc nwadrV Amho.
1. AO©XmamMo nyU© Zmd : .............................................................................
2. S>mHo$Mm nyU© nÎmm : ................................................................................
.................................................................................................
.................................................................................................
3. ì¶dgm¶ : .......................................................................................

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 111
4. OoWo O‘rZ Agoc Vo Jmd, VmcwH$m, {Oëhm .........................................................
5. O{‘ZrMm ^y‘mnZ H«$‘m§H$, {hñgm H«$‘m§H$, joÌ’$i d AmH$maUr ......................................
à¶moOZ ........................................ joÌ (Mm¡ag ‘rQ>a) ....................
6. ................. ¶m à¶moOZmgmR>r dmnaʶmMo ¶moOcoë¶m darc (5) À¶m OmJoMo joÌ’$i ...... Mm¡.‘r.
{Zdmg : ......................
Am¡Úmo{JH$ : ...................
dm{UÁ¶ : .......................
H$moUVrhr BVa AH¥${fH$ à¶moOZ : .........
7. AO©Xma Xþ‘mcm O{‘ZrMm d[að>YmaH$ qH$dm ImVoXma dJ© 1 qH$dm dJ© 2 qH$dm Hw$i qH$dm gaH$mar
nÅ>oXma Amho qH$dm H$go ...............................................
8. AO©Xma hm Hy$c‘wI˶manÌ/Zm|XUr H¥$V {dH$mg H$ama YmaH$ Agë¶mg ˶m~m~VMm Vnerc
H«$. O{‘ZrMm Vnerc Hw$.‘y.nÌ/{dH$mg Hw$.‘y.nÌ/{dH$mg Hw$.‘y. nÌ {d.
Jmd d g.Z§./ joÌ H$ama XoUmè¶mMo Zmd H$ama Á¶m 춺$scm H$amamMm Zm|XUr
VmcwH$m {h.Z§. (Mm¡.‘r.) (O‘rZ ‘mcH$m§Mo {Xco ˶mMo Zmd H«$‘m§H$ d {XZm§H$

9. O{‘ZrMm gܶmMm Cn¶moJ d {VÀ¶mda H$moUVrhr B‘maV Amho qH$dm H$m¶ Am{U Vgo Agë¶mg, {VMm
dmna ......................
10. Vr O‘rZ
(A) ‘hmZJanm{cH$m/ZJanm{cH$m/{gS>H$mo/‘w§~B© ‘hmZJa àXoe {dH$mg àm{YH$aU joÌmV
(Zm§d) ......................................
(~) eha gd}jU Ho$coë¶m joÌmV (Zm§d) .....................
(H$) A{Ygy{MV {d^mJmV ¶moOZoV, qH$dm ‘hmamï´> àmXo{eH$ d ZJa aMZm A{Y{Z¶‘ 1966 Imcrc
{dH$mg ¶moOZoV qH$dm ZJa aMZm ¶moOZoV Amho qH$dm A§V^y©V Ho$cocr Amho qH$dm H$go ........
..........................................................................................

112 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
(S>) N>mdUr joÌmV qH$dm ˶m§À¶m Odi Amho qH$dm H$go ........................................
(B©) hdmB© ~§Xa qH$dm aoëdo ñWmZH$ qH$dm aoëdo ‘mJ© qH$dm VwéJ§ qH$dm H$mamJ¥h qH$dm ñWm{ZH$, gmd©O{ZH$
H$m¶m©c¶ qH$dm ñ‘emZ qH$dm X’$Z^y‘r ¶m§À¶m Odi Amho qH$dm H$go? Vgo Agë¶mg
˶mÀ¶mnmgyZ {VMo AX‘mgo A§Va ..............................................................
11. {dOoÀ¶m Cƒ n[afZ Vmam (hm¶ Q´>mÝg{‘eZ cmB©Ýg) ˶m O{‘Zrdê$Z OmVmV qH$dm H$m¶ Am{U Vgo
Agë¶mg {Z¶mo{OV B‘maV qH$dm BVa ~m§YH$m‘o ¶m§À¶mnmgyZ ˶m§Mo A§Va {H$Vr Amho..................
12. O‘rZ g§nmXZmImcr Amho H$m¶, Vgo Agë¶mg, Vnerc Z‘yX H$amdm. ..............................
13. OoWyZ O{‘Zrda ghOJ˶m ¶o-Om H$aVm ¶oB©c, Agm añVm VoWo Amho H$m¶? añ˶mMo Zmd d Vmo ‘hm‘mJ©,
à‘wI {Oëhm ‘mJ© qH$dm JmdMm añVm Amho qH$dm H$g ho Z‘yX H$am. añ˶mÀ¶m ‘ܶmnmgyZ {Z¶mo{OV B‘maVr
n¶ªVMo qH$dm BVa ~m§YH$m‘mn¶ªVMo A§Va {H$Vr Amho. ..............................................
14. O{‘Zrcm cmJyZ añVm Zgoc Va ˶m OmJoV Omʶm ¶oʶmgmR>r H$em àH$mao VaVyX H$aʶmMo R>a{dco
Amho.............................
15. ¶m O{‘ZrÀ¶m AH¥${fH$ dmnamgmR>r ¶m nydu AgmM AO© Ho$cm hmoVm H$m¶? d Vmo ’o$Q>miʶmV Amcm hmoVm
H$m¶? ’o$Q>micm Agë¶mg H$m? ................................

AO©XmamMr ghr
à{VkmnÌ
‘r à{Vkmnyd©H$ H$WZ H$aVmo H$s da {Xcocr ‘m{hVr ‘m¶m ‘m{hVrà‘mUo d {dídmgmà‘mUo g˶ Amho.
{R>H$mU
{XZm§H$ :
AO©XmamMr ghr
({Q>n: gXaÀ¶m AOm©Vrc gd© aH$mݶm§‘Yrc ‘m{hVr g§nyU©nUo ^acocr Zgë¶mg gXaMm AO© AnyU© g‘OʶmV ¶oD$Z
ZmH$maʶmV ¶oB©c.)

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 113
AH¥${fH$ nadmZJr H$[aVm Amdí¶H$ H$mJXnÌm§Mr gyMr
H$mhr H$mJXnÌo _w§~B© d H$moH$U {d^mJmVrc O_rZ àH$aUmV Cn`moJr AmhoV.
1. ‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc A{Y{Z¶‘ 1966 Mo H$c‘ 44 (1) Zwgma {d{hV Z‘wݶmVrc AO© (XmoZ àVrV)
2. Mmcy VmaIoMo Jm§d Z‘wZm Z§. 7/12 Mo CVmao EH$ ‘yi àV d 10 gmjm§{H$V àVrV.
3. gZ 1954-55 nmgyZMr nrH$ nhmUr Xe©{dUmam 7/12 CVmam 1 ‘yi àVrV, 1 gmjm§H$sV àV
4. Jm§d Z‘wZm Z§. 7/12 ‘ܶo Z‘yX Ho$coco gd© ’o$a’$ma CVmao 1 ‘yi àV d 1 gmjm§H$sV àV
5. Jm§d Z‘wZm Z§. 8 A Mm CVmam 1 ‘yi àV d 1 gmjm§H$sV àV.
6. JQ> ~wH$ CVmam/‘moOUr ZH$mem 1 ‘yi àV d 1 gmjm§H$sV àV.
7. ‘hmZJanm{cH$m/‘§~w B© ‘hmZJa àXoe {dH$mg àm{YH$aU/Z.nm./{gS>H$mo B. {Z¶moOZ àm{YH$mar ¶m§MHo $S>rc
~m§YH$m‘ nadmZJr AmXoemÀ¶m gmjm§H$sV Ho$coë¶m 2 àVr. (_w§~B©-H$moH$U {d^mJmgmR>r)
8. ‘hmZJanm{cH$m/‘w~§ B© ‘hmZJa àXoe {dH$mg àm{YH$aU/Z.nm./{gS>H$mo B. {Z¶moOZ àm{YH$mar ¶m§MHo $S>rc
‘§Oya ~m§YH$m‘ ZH$memÀ¶m ˶m§MoH$S>rc Vm§{ÌH$ àm{YH$aUmZo gmjm§H$sV Ho$coë¶m 2 àVr.
9. {Oëhm{YH$mar ho {Z¶moOZ àm{YH$mar Agcoë¶m joÌm~m~V dmñVw{demaX ¶m§Zr V¶ma Ho$coë¶m ~m§YH$m‘
AmamIS>çmÀ¶m 5 Zrc àVr.
10. ZmJar O‘rZ H$‘mc YmaUm A{Y{Z¶‘, 1976 A§VJ©V nmarV Pmcoco AmXoe VgoM àíZm§H$sV OmJm
A{V[aº$ Kmo{fV Ho$cocr Agë¶mg H$c‘ 20/21 Imcrc AmXoe d A{V[aº$ joÌ Xe©{dUmam ZH$mem
VrZ àVrV.
11. O‘rZ, ‘w~§ B© Hw$i d{hdmQ> d eoVO‘rZ A{Y{Z¶‘ 1948 Mo H$c‘ 43 cm nmÌ Agë¶mg g§~{§ YV gj‘
àm{YH$mar ¶m§Mo Hy$i H$m¶Xm H$c‘ 43 AÝd¶o O‘rd {dH«$s AWdm {dH$mg nadmZJrMr àV, XmoZ
gmjm§H$sV àVr.
12. O‘rZ ‘mcH$m{edm¶ Aݶ AO©Xma Agë¶mg g§~{§ YV O‘rZ ‘mcH$ ¶m§Mo Zm|XUrH¥$V Hw$i‘wI˶manÌmÀ¶m/
Zm|XUrH¥$V {dH$mg H$amamÀ¶m gmjm§H$sV XmoZ àVr.
13. a¸$‘ é. 100/- À¶m ñQ>°ånnonadarc {dhrV Z‘wݶmVrc jVrnyVu ~§YnÌ ({d{hV Z‘wZm da Z‘yX
g§Ho$VñWimda/¶m H$m¶m©c¶mV XoIrc CncãY Amho.) (nwT>rc nmZmda)
14. ¶yEcgr {ZagZ H$m¶Úm§VJ©V emgZ nÌ {XZm§H$ 01/03/2008 Zwgma {d{hV Z‘wݶmVrc ~§YnÌ ({d{hV
Z‘wZm da Z‘yX g§H$o VñWimda/¶m H$m¶m©c¶mV XoIrc CncãY Amho.) gd© {Oëhm{YH$mar hÔrgmR>r ¶m§À¶m
15. O‘rZ ZdrZ eVuMr Agë¶mg Am¶wº$ H$moH$U {d^mJ ¶m§MoH$S>rc eV© {eWrc Ho$coë¶m AmXoemÀ¶m

114 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
gmjm§H$sV XmoZ àVr. (‘w§~B© {d^mJmgmR>r)
16. AH¥${fH$ nadmZJr Ano{jcoë¶m OmJo‘ܶo nmohmoMʶmMm ‘mJ© Xþgè¶mMo O{‘ZrVyZ OmV Agë¶mg g§~{§ YV O‘rZ
‘mcH$ ¶m§Mo g§‘VrnÌ VgoM 7/12 À¶m BVa h¸$mV añ˶m~m~V Zm|X Agcoë¶m 7/12 CVmam XmoZ àVrV.
17. Jmd Z‘wZm Z§. 7/12 cm Hw$im§Mr Zm|X Agë¶mg qH$dm BVa h¸$mV Zmd XmIc Agë¶mg g§~§{YVmMo
g§‘VrnÌ XmoZ àVrV.
18. O‘rZ BZm‘dJ©Mr Agë¶mg gj‘ àm{YH$mar ¶m§Mo nadmZJr AmXoemÀ¶m gmjm§H$sV XmoZ àVr.
19. àíZm§H$sV O‘rZ ‘§Oya aoIm§H$ZmVrc Agë¶mg ‘§Oya aoIm§H$Z AmXoe AWdm ZH$memÀ¶m XmoZ àVr.
darcà‘mUo gd© H$mJXnÌo hr, amOn{ÌV A{YH$mar/ZmoQ>ar qH$dm Á¶m§Zm amÁ¶ emgZmZo {Z¶wº$ Ho$co Amho.
Aem {deof H$m¶©H$mar A{YH$mar ¶m§MoH$Sy>Z gmjm§H$sV H$ê$Z ¿¶mì¶mV.
O‘rZ J«m‘n§Mm¶V hÔrV Agë¶mg gd© H$mJXnÌ VrZ àVrV (1 ‘yi àV d 2 gmjm§H$sV àVr) gmXa
H$amdoV.

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 115
Hw$c‘wI˶manÌYmaH$ AO©Xma Agë¶mg {~ZeoVr nadmZJr àH$aUmÀ¶m AZwf§JmZo gmXa H$amd¶mMo
jVnyVu ~§YnÌ (Indemnity Bond)
‘m. H$m¶©H$mar X§S>m{YH$mar/ ‘m. ZmoQ>ar gmho~ .....................................
...................... {O. ¶m§Mog‘moa jVnyVu ~§YnÌ {chÿZ XoUma ...........................................
.............................. d¶ ................ am. ..........................................................
................................. {chÿZ XoVo/XoVmo H$s, ‘m¡Oo ................. VmcwH$m ............................
...................... {O. ¶oWrc g. Z§. .............. {h. Z§. ............... joÌ ........................
Mm¡. ‘r. hr O‘rZ lr. ....................................................................................... ¶m§Mo
‘mcH$sMr AgyZ ˶m§Mo dVrZo Hw$c‘wI˶manÌYmaH$ åhUyZ ‘r/Amåhr gXaÀ¶m O{‘Zrg AH¥${fH$ nadmZJr {‘iUo~m~V
‘m. {Oëhm{YH$mar ¶m§MoH$S>o AO© (àH$aU) gmXa Ho$coco Amho.
¶m~m~V ‘r/Amåhr Imcrcà‘mUo {chÿZ XoVmo H$s,
1. {~ZeoVr nadmZJr ‘m{JVcoë¶m darc g. Z§. À¶m O{‘ZrMo (1) lr. ........................................
.................................................... (2) ..............................................
.......................... (3) ............................................... (4) ...................
........................................................ (5) ..........................................
.................................. ho ‘mcH$ AgyZ ˶m§Mr Zmdo AmO amoOr 7/12 CVmè¶mV H$ãOoXma gXar
XmIc AmhoV. ˶m§Mo gXaÀ¶m O{‘Zr‘ܶo ‘mcH$s h¸$ {Z{d©dmX Agë¶mMr ‘r ImÌr Ho$cocr AgyZ gXaMr
O‘rZ AmO amoOr ˶m§Mo Vmã¶mV Amho d gXa O‘rZ ‘mcH$m§Zr ‘cm {Xcoco Zm|XUrH¥$V Hy$c‘wI˶manÌ / {dH$mg
H$ama O‘rZ ‘mcH$ ¶m§Zr aÔ Ho$coco ZgyZ Vo AmOhr d¡Y Amho. VgoM H$moU˶mhr ݶm¶mc¶mZo gXa Zm|XUrH¥$V
Hy$c‘wI˶manÌ / {dH$mg H$amamMm dmna H$aUog ‘ZmB© Ho$cocr Zmhr.
2. lr. ...................................... (2) ........................................................
.......... (3) ...................................................... (4) .............................
.................. ¶m§Zr {XZm§H$ ......................................... amoOr ‘cm Zm|XUrH¥$V Hw$c‘wI˶manÌ/
{dH$mg H$ama {chÿZ {Xcm Amho. gXaMo Zm|XUrH¥$V Hw$c‘wI˶manÌ/{dH$mg H$ama {~ZeoVr àH$aUmV XmIc
Ho$cm Amho. gXaMo Zm|XUrH¥$V Hw$c‘wI˶manÌ/{dH$mg H$amamda gøm/ghr hr/øm O‘rZ ‘mcH$m§Zr Ho$coë¶m/
Ho$cocr AmhoV/Amho d gd© O‘rZ ‘mcH$ AmO amoOr h¶mV AmhoV.
3. {~ZeoVr nadmZJrgmR>r ‘r/Amåhr O‘rZ ‘mcH$mMo dVrZo Hw$c‘wI˶maYmaH$ åhUyZ AO© Ho$cocm AgyZ ‘r/
Amåhr AOm©gmo~V OmoS>cc o o H$mJXnÌ (7/12, ’o$a’$ma CVmao, {nH$nmhUrMo CVmao, gj‘ àm{YH$mar ¶m§Mo AmXoe,
nadmZJrÀ¶m àVr) B˶mXr XñVEodO g˶ d Iao AmhoV. gXaMo H$mJXnÌ ImoQ>o/~moJg Agë¶mMo {ZînÞ
Pmë¶mg ‘r/Amåhr/gXa H$m‘r ’$m¡OXmar ñdénmÀ¶m H$m¶©dmhrg nmÌ R>aoZ/amhÿ ¶mMr ‘cm/Amåhmcm OmUrd
Amho. ˶mM~amo~a gXa {~ZeoVr nadmZJr AmXoe AmnmoAmnM aÔ Pmco Ago g‘OʶmV ¶oBc © ¶mMr ‘cm OmUrd
Amho d ˶m~m~V ‘cm H$moU˶mhr àH$mao Amjon KoʶmMm A{YH$ma AgUma Zmhr.
116 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
4. {~ZeoVr nadmZJr ‘m{JVcoë¶m O{‘Zrda AmO amoOr OmʶmgmR>r, gmd©O{ZH$ añVm Amho./......................
....................... ¶mMo ‘mcH$sMo g. Z§. ............................... ‘YyZ añVm KoVcm AgyZ
gXaMo O‘rZ ‘mcH$m§Zr g§‘Vr {Xcr Amho. gXa añVm dmnamMr Zm|X àñVwV O{‘ZrÀ¶m Jm§d Z‘wZm Z§. 7/12 À¶m
BVa h¸$mV KoʶmMr g§nyU© O~m~Xmar Am‘Mr amhrc. gXaMm añVm AmOhr ApñVËdmV AgyZ Iwcm Amho. gXa
añVm dmnam~m~V H$moUVrhr VH«$ma CX²^dë¶mg {Xcocr gXa {~ZeoVr nadmZJr AmnmoAmnM aÔ PmcoMo g‘OUoV
¶oB©c ¶mMr ‘cm OmUrd Amho.
5. {~ZeoVr nadmZJr ‘m{JVcoë¶m O{‘Zr~m~V H$moU˶mhr H$m¶ÚmZwgma, H$moU˶mhr ݶm¶mc¶mV Xmdm àc§{~V Zmhr
AWdm {dH$mg H$m‘mg ‘ZmB© AmXoe {Xcocm Zmhr. na§Vw {~ZeoVr nadmZJr {Xë¶mZ§Va ^{dî¶mV Aer ~m~
{ZXe©Zmg Amë¶mg ˶mMr gd©ñdr O~m~Xmar ‘mPr/Am‘Mr amhrc d {~ZeoVr AmXoe aÔ~mVc R>aʶmg nmÌ
R>aoc ¶mMr ‘cm/Amåhmcm OmUrd Amho.
6. {~ZeoVr nadmZJr ‘m{JVcocr O‘rZ hr H$moU˶mhr àm{YH$aUm‘m’©$V AWdm amÁ¶ AWdm H|$Ð emgZmÀ¶m
H$moU˶mhr {d^mJm‘m’©$V AWdm amÁ¶ emgZmMo {Z¶§ÌUmImcrc H$moU˶mhr ‘hm‘§S>im‘m’©$V g§nmXZ Ho$cocr
Zmhr d AmO amoOr g§nmXZmMr H$moUVrhr H$m¶©dmhr gwê$ Zmhr VgoM 7/12 CVmè¶mV XoIrc O‘rZ ^ygn§ mXZmImcr
Agë¶m~m~VÀ¶m Zm|Xr ZmhrV. na§Vw {~ZeoVr nadmZJr {Xë¶mZ§Va ^{dî¶mV Aer ~m~ {ZXe©Zmg Amë¶mg ˶mMr
gd©ñdr O~m~Xmar Am‘Mr amhrc d O{‘Zr~m~VMo {~ZeoVr nadmZJrMo AmXoe {ZJ©{‘V Ho$ë¶mÀ¶m VmaIonmgyZ
aÔ hmoVrc ¶mMr ‘r Zm|X KoVcocr Amho.
7. {~ZeoVr nadmZJr ‘m{JVcoë¶m O{‘Zr‘YyZ gÚn[apñWVrV ‘hmamï´> amÁ¶ {dÚwV ‘hm‘§S>i AWdm Q>o{c’$moZ
Im˶mMr cmB©Z Jococr Zmhr ˶mMà‘mUo gXa O{‘ZrVyZ Joc B§{S>¶m H§$nZr qH$dm VËg‘ H§$nZrÀ¶m nmB©ncmB©Z
O{‘Zr ImcyZ AWdm n¥ð>^mJmdê$Z Jocoë¶m ZmhrV d H$moUVohr {dÚwV/Q>o{c’$moZMo Im§~ Cº$ joÌm‘ܶo ZmhrV.
VgoM CƒXm~mMr {dÚwV dm{hZr XoIrc Jococr Zmhr. (‘w§~B© d H$moH$U {d^mJmgmR>r) (gd© {d^mJmgmR>r)
8. {~ZeoVr nadmZJr ‘m{JVcoë¶m O{‘Zr~m~V gj‘ àm{YH$mar ZmJar g§Hw$cZ øm§MoH$Sy>Z ZmJar O‘rZ H$‘mc
YmaUm H$m¶ÚmÀ¶m H$c‘ 10(3) d 10(5) Imcr H$madmB© Pmcocr Zmhr. H$c‘ 20 Imcrc AmXoe nmarV
Pmcoco AmhoV/ZmhrV. gXa ¶moOZm AmXoe ‘wXVrV AmhoV/˶mMr ‘wXV g§nwï>mV Amcocr AgyZ gXa ¶moOZm
AmXoemg emgZmH$Sy>Z ‘wXVdmT> H$ê$Z KoVco{edm¶ OmJoda ~m§YH$m‘ H$aUma Zmhr. gXa AmXoem~m~V H$moU˶mhr
‘hgyc AWdm {XdmUr ݶm¶mc¶mV Anrc XmIc Zmhr. (‘w§~B© d H$moH$U {d^mJmgmR>r) (gd© {d^mJmgmR>r)
qH$dm
{~ZeoVr nadmZJr ‘m{JVcocr O‘rZ gj‘ àm{YH$mar R>mUo/CëhmgZJa ZmJar g§Hw$cZ R>mUo ¶m§Mo joÌmÀ¶m
hÔr~mhoa Amho. ˶m‘wio ZmJar O‘rZ H$‘mc YmaUm H$m¶ÚmÀ¶m VaVwXr gXa O{‘Zrg cmJy Zgë¶mZo Aer
nadmZJr KoʶmV Amcocr Zmhr. (‘w§~B© d H$moH$U {d^mJmgmR>r) (gd© {d^mJmgmR>r)
9. {~ZeoVr nadmZJr ‘m{JVcoë¶m O{‘Zrda AmO amoOr Hw$R>ë¶mhr àH$maMo ~m§YH$m‘ ZgyZ OmJm ‘moH$ir Amho.
VgoM {~ZeoVr AmXoe Xoʶmnydu OmJoda AZ{YH¥$V ~m§YH$m‘ Agë¶mMo AWdm Ho$ë¶mMo AmT>iZy Amë¶mg ‘r/
Amåhr ‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc A{Y{Z¶‘ 1966 À¶m VaVwXrZwgma X§S>Zr¶ H$m¶©dmhrg nmÌ amhrZ/amhÿ.

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 117
qH$dm
OmJoda ............... ¶m§MHo $S>rc ‘§Oay AmamIS>çmZwgma ......... joÌmda ............ à¶moOZmgmR>r ~m§YH$m‘
Ho$coco AgyZ Aem ~m§YH$m‘mg§X^m©V {Z¶‘mZwgma hmoUmam X§S> ‘r/Amåhr ^aʶmg V¶ma AmhmoV. àíZm{YZ OmJoda
Agcoco ApñVËdmVrc ~m§YH$m‘ ‘r/Amåhr Xÿa H$ê$Z ‘§Oya AmamIS>çmZwgma ~m§YH$m‘ H$aUma Amho/AmhmoV.
10. {~ZeoVr nadmZJr ‘m{JVcocr O‘rZ emgH$s¶/BZm‘mMr/XodñWmZ BZm‘mMr/ ZdrZ eVuMr/^moJdQ>mXma dJ© -
2 Mr ZgyZ gXahÿ O‘rZ dJ©-1 Mr Amho.
qH$dm
àñVwV O‘rZ emgH$s¶/BZm‘mMr/XodñWmZ BZm‘mMr/ZdrZ eVuMr/^moJdQ>mXma dJ©-2 AgyZ gXa O{‘ZrMm
{~ZeoVr dmna H$aUo H$[aVm gj‘ àm{YH$mar ¶m§MoH$S>rc nadmZJr KoVcr AgyZ Vr XmIc Ho$cr Amho.
qH$dm
àíZm{YZ O‘rZ Hy$i H$m¶Xm H$c‘ 43 cm nmÌ AgyZ Aem O{‘ZrMr eV© {eWrc H$aUog {Oëhm{YH$mar ho
gj‘ Agë¶mZo gXa O{‘ZrMo AmH$mamMo Mmirg nQ> ZOamUm a¸$‘ ^aUog ‘r/Amåhr V¶ma Amho/AmhmoV.
12. {~ZeoVr nadmZJr ‘m{JVcoë¶m O{‘ZrÀ¶m 7/12 CVmè¶m‘ܶo H$moUmMohr h¸$/~moOo ZmhrV.
13. {~ZeoVr nadmZJr ‘m{JVcocr O‘rZ VwéJ§ , aoëdocmB©Z AWdm {d‘mZVi ¶m§Mo Odi Zmhr. Amdí¶H$VoZgw ma gXa
~m~VrV amÁ¶/H|$Ð emgZmÀ¶m g§~§{YV {d^mJmMr nyd© nadmZJr KoʶmMr g§nyU© O~m~Xmar Am‘Mr amhrc.
14. {~ZeoVr nadmZJr ‘m{JVcoë¶m O{‘Zrg ‘hmamï´> dZo g§nmXZ A{Y{Z¶‘ 1975 Mo A{Y{Z¶‘ 22A d 6 Imcrc
VaVwXr cmJy ZmhrV. VWm{n Amdí¶H$VoZwgma dZ {d^mJmMr nyd© nadmZJr KoʶmMr g§nyU© O~m~Xmar Am‘Mr
amhrc. ¶m~m~VrV ‘m. gdm}ƒ ݶm¶mc¶, Cƒ ݶm¶mc¶, emgZ ¶m§Zr dZo d H$m§XidZm g§~Y§ mV doimodi o r {Xcoco
AmXoe ‘m¶mda/Am‘À¶mda ~§YZH$maH$ AgyZ Vo nmiUoMr ‘r/Amåhr h‘r XoVmo. (H$moH$U/‘w~§ B© {d^mJmgmR>)r
15. gXa g.Z§. Mr O‘rZ Imac±S> {d^mJmV g‘m{dï> hmoV Zmhr. VWm{n Vgo ^{dî¶mV AmT>iyZ Amë¶mg gXa
{d^mJmMm Zm haH$V XmIcm KoUo ho ‘mPoda/Am‘Moda ~§YZH$maH$ amhrc. (H$moH$U/‘w§~B© {d^mJmgmR>r)
16. {~ZeoVr nadmZJrgmR>r XmIc Ho$coë¶m ‘§Oya ~m§YH$m‘ AmamIS>çmZwgmaM ~m§YH$m‘ H$aʶmMr g§nyU© O~m~Xmar
Am‘Mr Agoc. {Z¶moOZ àm{YH$aUmÀ¶m nyd© nadmZJr {edm¶ H$moU˶mhr àH$maÀ¶m AZwk¶o MQ>Bj © Ìo {ZX}em§H$mnojm
OmñV dmna Ho$cm OmUma Zmhr. ‘§Oya AmamIS>çmV Xe©{dcoë¶m gmd©O{ZH$ à¶moOZmImcrc O{‘ZrMm dmna
Ho$di ˶mM à¶moOZmgmR>r H$aʶmMr O~m~Xmar Am‘Mr amhrc. ‘mÌ Aem O{‘ZtMm gmd©O{ZH$ à¶moOZm
ì¶{V[aº$ dmna Pmë¶mMo ^{dî¶mV AmT>iyZ Amë¶mg, Ago ~m§YH$m‘/dmna ñdIMm©Zo Xÿa H$aʶmMr O~m~Xmar
Am‘Mr amhrc d gXa {~ZeoVr nadmZJr AmXoe AmnmoAmnM aÔ Pmco Amho Ago g‘OʶmV ¶oB©c ¶mMr ‘cm
H$ënZm Amho VgoM ˶m~m~V ‘cm H$moU˶mhr àH$mao Amjon KoʶmMm/AWdm ݶm¶mc¶mV Xmdm XmIc H$aʶmMm
A{YH$ma AgUma Zmhr.
17. àñVm{dV AH¥${fH$ àH$aUmVrc {Zìdi ~m§YH$m‘mImcrc joÌ ho. 20,000-00 Mm¡. ‘r. nojm OmñV hmoV
Agë¶mg à˶j OmJoda H$moUVohr ~m§YH$m‘/{dH$mg H$m¶© gwê$ H$aʶmnydu H|$Ð emgZmÀ¶m dZ d n¶m©daU
{d^mJmH$S>rc {XZm§H$ 14/09/2006 amoOrÀ¶m A{YgyMZoVrc YmoaUmà‘mUo dm ¶mg§X^m©V doimodoir nmarV

118 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
Ho$coë¶m YmoaUmà‘mUo n¶m©daU AZwko¶Vm à‘mUnÌ Amdí¶H$VoZwgma àmá H$ê$Z KoUo Am‘Moda ~§YZH$maH$
amhrc.
18. {~ZeoVr nadmZJr ‘mJUr Ho$coë¶m OmJo‘Yrc H$moU˶mhr ^mJmMo ¶mnydu aoIm§H$Z H$aʶmV Amcoco Zmhr.
˶mMà‘mUo àñVm{dV ^yI§S>mImcrc OmJm hr H$moU˶mhr nydu ‘§Oya Ho$coë¶m aoIm§H$ZmVrc Iwcr R>odoUoMr/
Ama{jV OmJm Zmhr. {~ZeoVr nadmZJr àmá Ho$co Z§Va àñVm{dV O‘rZ hr nyduÀ¶m aoIm§H$ZmVrc Iwcr OmJm/
Ama{jV OmJm Agë¶mMo {ZXe©Zmg Amë¶mg {Xcocr {~ZeoVr nadmZJr hr AmnmoAmnM aÔ Pmë¶mMo g‘OʶmV
¶oB©c ¶mMr ‘cm OmUrd Amho d ˶mg ‘cm/Amåhmcm H$moU˶mhr àH$maMm Amjon/haH$V KoʶmMm A{YH$ma
amhUma Zmhr.
19. àíZm§H$sV O‘rZ aoIm§H$ZmVrc Zmhr. ˶m‘wio ‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc A{Y{Z¶‘, 1966 Mo H$c‘ 329(2) X§S>
^aʶmMr Amdí¶H$Vm Zmhr. VWm{n ^{dî¶mV gXaMr O‘rZ aoIm§H$ZmVrc AgyZ {Z¶‘mà‘mUo ‘wXVrV ~m§YH$m‘
Ho$coco Zgë¶mg ˶mMr H$c‘ 329(2) AWdm emgZmZo {ZYm©[aV Ho$cocr a¸$‘ ^aʶmg ‘r nmÌ amhrc ¶mMr
‘r/Amåhr h‘r XoV Amho.
qH$dm
àñVwV O‘rZ hr ‘§Oya aoIm§H$ZmVrc ~m§YH$m‘mg nmÌ ^yI§S>mn¡H$s AgyZ gXa aoIm§H$Z ............ ¶m§MoH$S>rc
............... H«$‘m§H$mÝd¶o ‘§Oya H$aUoV Amcoco Amho.
20. {~ZeoVr àH$aUmÀ¶m AZwf§JmZo emgZmg Xo¶ Agcocr a¸$‘ ^aUm H$amd¶mMr dm ^aUm H$ê$Z KoʶmMr {e„H$
am{hcr Agë¶mg d Aer ~m~ ^{dî¶mV {ZXe©Zmg Amë¶mg Aer a¸$‘ ì¶mOmgh emgZO‘m H$aUoMr
O~m~Xmar ‘mPr/Am‘Mr amhrc.
21. gXa AH¥${fH$ nadmZJrÀ¶m AZwfJ§ mZo {df¶m§H$sV O{‘ZrMm {dH$mg H$aVmZm {dH$mg AmamIS>m, àmXo{eH$ AmajU,
{dH$mg {Z¶§ÌU {Z¶‘mdcr VgoM Aݶ g§~{§ YV H$m¶Xoera VaVyXr d ‘m. gdm}ƒ ݶm¶mc¶, ‘m. Cƒ ݶm¶mc¶ d
‘hmamï´> emgZ ¶m§Zr doimodio r {Xcoë¶m AmXoemVrc VaVwXr ¶m§Mo nmcZ H$aUo ‘m¶mda/Am‘À¶mda ~§YZH$maH$
AgyZ ˶mMr ‘r/Amåhr h‘r XoVmo. VgoM H$moU˶mhr H$m¶Xoera VaVwXrMm ^§J H$ê$Z {dH$mg Ho$ë¶mMo {ZXe©Zmg
Amë¶mg gXa {~ZeoVr nadmZJr AmnmoAmnM aÔ hmoBc © d ˶m~m~VrV ‘cm/Amåhmcm H$moUVmhr Amjon KoVm ¶oUma
Zmhr ¶mMr ‘cm/Amåhmcm OmUrd Amho d ˶m~m~V ‘mPr/Am‘Mr H$moUVrhr VH«$ma Zmhr.
gXahÿ jVnyVu ~§YnÌ ‘r/Amåhr enWnyd©H$ {chÿZ XoV AgyZ ˶mVrc gd© ~m~r ‘mPo/Am‘Moda nyU©nUo
~§YZH$maH$ AmhoV. ‘r/Amåhr {Xcocr ‘m{hVr ImoQ>r AmT>iZy Amë¶mg ‘r/Amåhr ’$m¡OXmar Im˶mMo H$m¶©dmhrg
nmÌ amhrZ/amhÿ d {~ZeoVr nadmZJr aÔ hmoB©c ¶mMr ‘cm/Amåhmcm g§nyU© H$ënZm Amho.

(jVnyVu ~§YnÌ {chÿZ XoUmao)

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 119
O‘rZ ‘mcH$ hoM AO©Xma Agë¶mg {~ZeoVr nadmZJr àH$aUmÀ¶m AZwf§JmZo gmXa H$amd¶mMo
jVnyVu ~§YnÌ (Indemnity Bond)
‘m. H$m¶©H$mar X§S>m{YH$mar/ ‘m. ZmoQ>ar gmho~ .....................................
...................... {O. ¶m§Mog‘moa jVnyVu ~§YnÌ {chÿZ XoUma ...........................................
.............................. d¶ ................ am. ..........................................................
................................. {chÿZ XoVo/XoVmo H$s, ‘m¡Oo ................. VmcwH$m ............................
...................... {O. ¶oWrc g. Z§. .............. {h. Z§. ............... joÌ ........................
Mm¡. ‘r. hr O‘rZ lr. ...........................................................................................
‘mPo/Am‘Mo ‘mcH$sMr AgyZ ‘r/Amåhr gXaÀ¶m O{‘Zrg AH¥${fH$ nadmZJr {‘iUo~m~V ‘m. {Oëhm{YH$mar ¶m§MHo $S>o
AO© (àH$aU) gmXa Ho$coco Amho.
¶m~m~V ‘r/Amåhr Imcrcà‘mUo {chÿZ XoVmo H$s, .......................................................................
1. {~ZeoVr nadmZJr ‘m{JVcoë¶m darc g.Z§. À¶m O{‘ZrMo ‘r/Amåhr ‘mcH$ AgyZ gXa O{‘Zr‘ܶo ‘mPo/
Am‘Mo ‘mcH$s h¸$ {Z{d©dmX AmhoV. VgoM gXa O‘rZ AmO amoOr ‘mPo/Am‘Mo à˶j Vmã¶mV d H$ãOd{hdmQ>rV
Amho. gd© O‘rZ ‘mcH$ AmO amoOr h¶mV AmhoV.
2. {~ZeoVr nadmZJrH$[aVm XmIc Ho$coë¶m AOm©darc gøm ‘m¶m/Am‘À¶mM AmhoV.
qH$dm
¶m O{‘ZrVrc gd© gh {hñgoXmam§Zr g§‘VrnÌ {chÿZ {Xco Amho.
3. {~ZeoVr nadmZJrgmR>r ‘r/Amåhr AOm©gmo~V OmoS>coco H$mJXnÌ (7/12, ’o$a’$ma CVmao, {nH$nmhUrMo CVmao,
gj‘ àm{YH$mar ¶m§Mo AmXoe, nadmZJrÀ¶m àVr) B˶mXr XñVEodO g˶ d Iao AmhoV. gXaMo H$mJXnÌ ImoQ>/o
~moJg Agë¶mMo {ZînÞ Pmë¶mg ‘r/Amåhr gXa H$m‘r ’$m¡OXmar ñdénmÀ¶m H$m¶©dmhrg nmÌ R>aoZ/ amhÿ ¶mMr
‘cm/Amåhmcm OmUrd Amho. ˶mM~amo~a gXa {~ZeoVr nadmZJr AmXoe AmnmoAmnM aÔ Pmco Ago g‘OʶmV
¶oBc
© ¶mMr ‘cm OmUrd Amho d ˶m~m~V ‘cm/Amåhmcm H$moU˶mhr àH$mao Amjon KoʶmMm A{YH$ma AgUma
Zmhr.
4. {~ZeoVr nadmZJr ‘m{JVcoë¶m O{‘Zrda AmO amoOr OmʶmgmR>r, gmd©O{ZH$ añVm Amho. / ......................
................................................................ ¶m§Mo ‘mcH$sMo g. Z§. .................
.............. ‘YyZ añVm KoVcm AgyZ gXaMo O‘rZ ‘mcH$m§Zr g§‘Vr {Xcr Amho. gXa añVm dmnamMr Zm|X
àñVwV O{‘ZrÀ¶m Jm§d Z‘wZm Z§. 7/12 À¶m BVa h¸$mV KoʶmMr g§nU y © O~m~Xmar Am‘Mr amhrc. gXaMm añVm
AmOhr ApñVËdmV AgyZ Iwcm Amho. gXa añVm dmnam~m~V H$moUVrhr VH«$ma CX²^dë¶mg {Xcocr gXa {~ZeoVr
nadmZJr AmnmoAmnM aÔ PmcoMo g‘OUoV ¶oB©c ¶mMr ‘cm OmUrd Amho.
5. {~ZeoVr nadmZJr ‘m{JVcoë¶m O{‘Zr~m~V H$moU˶mhr H$m¶ÚmZwgma, H$moU˶mhr ݶm¶mc¶mV Xmdm àc§{~V Zmhr
AWdm {dH$mg H$m‘mg ‘ZmB© AmXoe {Xcocm Zmhr; na§Vw {~ZeoVr nadmZJr {Xë¶mZ§Va ^{dî¶mV Aer ~m~
{ZXe©Zmg Amë¶mg ˶mMr gd©ñdr O~m~Xmar ‘mPr/Am‘Mr amhrc d {~ZeoVr AmXoe aÔ~mVc R>aʶmg nmÌ
120 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
R>aoc ¶mMr ‘cm/Amåhmcm OmUrd Amho.
6. {~ZeoVr nadmZJr ‘m{JVcocr O‘rZ hr H$moU˶mhr àm{YH$aUm‘m’©$V AWdm amÁ¶ AWdm H|$Ð emgZmÀ¶m
H$moU˶mhr {d^mJm‘m’©$V AWdm amÁ¶ emgZmMo {Z¶§ÌUmImcrc H$moU˶mhr ‘hm‘§S>im‘m’©$V g§nmXZ Ho$cocr
Zmhr d AmO amoOr g§nmXZmMr H$moUVrhr H$m¶©dmhr gwê$ Zmhr. VgoM 7/12 CVmè¶mV XoIrc O‘rZ ^ygn§ mXZmImcr
Agë¶m~m~VÀ¶m Zm|Xr ZmhrV. na§Vw {~ZeoVr nadmZJr {Xë¶mZ§Va ^{dî¶mV Aer ~m~ {ZXe©Zmg Amë¶mg ˶mMr
gd©ñdr O~m~Xmar Am‘Mr amhrc d O{‘Zr~m~VMo {~ZeoVr nadmZJrMo AmXoe {ZJ©{‘V Ho$ë¶mÀ¶m VmaIonmgyZ
aÔ hmoVrc ¶mMr ‘r Zm|X KoVcocr Amho.
7. {~ZeoVr nadmZJr ‘m{JVcoë¶m O{‘Zr‘YyZ gÚn[apñWVrV ‘hmamï´> amÁ¶ {dÚwV ‘hm‘§S>i AWdm Q>o{c’$moZ
Im˶mMr cmB©Z Jococr Zmhr ˶mMà‘mUo gXa O{‘ZrVyZ Joc B§{S>¶m H§$nZr qH$dm VËg‘ H§$nZrÀ¶m nmB©ncmB©Z
O{‘Zr ImcyZ AWdm n¥ð>^mJmdê$Z Jocoë¶m ZmhrV d H$moUVohr {dÚwV/Q>o{c’$moZMo Im§~ Cº$ joÌm‘ܶo ZmhrV.
VgoM CƒXm~mMr {dÚwV dm{hZr XoIrc Jococr Zmhr. (H$moH$U/‘w§~B© {d^mJmgmR>r) (gd© {d^mJmgmR>r)
8. {~ZeoVr nadmZJr ‘m{JVcoë¶m O{‘Zr~m~V gj‘ àm{YH$mar ZmJar g§Hw$cZ øm§MoH$Sy>Z ZmJar O‘rZ H$‘mc
YmaUm H$m¶ÚmÀ¶m H$c‘ 10(3) d 10(5) Imcr H$madmB© Pmcocr Zmhr. H$c‘ 20 Imcrc AmXoe nmarV
Pmcoco Zmhr. gXa ¶moOZm AmXoe ‘wXVrV AmhoV/˶mMr ‘wXV Amcocr AgyZ gXa ¶moOZm AmXoemg emgZmH$Sy>Z
‘wXVdmT> H$ê$Z KoVco{edm¶ OmJoda ~m§YH$m‘ H$aUma Zmhr. gXa AmXoem~m~V H$moU˶mhr ‘hgyc AWdm
{XdmUr ݶm¶mc¶mV Anrc XmIc Zmhr.
qH$dm
{~ZeoVr nadmZJr ‘m{JVcocr O‘rZ gj‘ àm{YH$mar ZmJar g§H$w cZ ¶m§Mo joÌmÀ¶m hÔr~mhoa Amho. ˶m‘wio ZmJar
O‘rZ H$‘mc YmaUm H$m¶ÚmÀ¶m VaVwXr gXa O{‘Zrg cmJy Zgë¶mZo Aer nadmZJr KoʶmV Amcocr Zmhr.
9. {~ZeoVr nadmZJr ‘m{JVcoë¶m O{‘Zrda AmO amoOr Hw$R>ë¶mhr àH$maMo ~m§YH$m‘ ZgyZ OmJm ‘moH$ir Amho.
VgoM {~ZeoVr AmXoe Xoʶmnydu OmJoda AZ{YH¥$V ~m§YH$m‘ Agë¶mMo AWdm Ho$ë¶mMo AmT>iZy Amë¶mg ‘r/
Amåhr ‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc A{Y{Z¶‘ 1966 À¶m VaVwXrZwgma X§S>Zr¶ H$m¶©dmhrg nmÌ amhrZ/amhÿ.
qH$dm
OmJoda ........ ¶m§MoH$S>rc ‘§Oya AmamIS>çmZwgma ......... joÌmda .......... à¶moOZmgmR>r ~m§YH$m‘ Ho$coco
AgyZ Aem ~m§YH$m‘mg§X^m©V {Z¶‘mZwgma hmoUmam X§S> ‘r/Amåhr ^aʶmg V¶ma AmhmoV. àíZm{YZ OmJoda
Agcoco ApñVËdmVrc ~m§YH$m‘ ‘r/Amåhr Xÿa H$ê$Z ‘§Oya AmamIS>çmZwgma ~m§YH$m‘ H$aUma Amho/AmhoV.
10. {~ZeoVr nadmZJr ‘m{JVcocr O‘rZ emgH$s¶/BZm‘mMr/XodñWmZ BZm‘mMr/ ZdrZ eVuMr/^moJdQ>mXma dJ©-
2 Mr ZgyZ gXahÿ O‘rZ dJ© - 1 Mr Amho.
qH$dm
àñVwV O‘rZ emgH$s¶/BZm‘mMr/XodñWmZ BZm‘mMr/ZdrZ eVuMr/^moJdQ>mXma dJ©-2 Mr AgyZ gXa O{‘ZrMm
{~ZeoVr dmna H$aUo H$[aVm gj‘ àm{YH$mar ¶m§MoH$S>rc nadmZJr KoVcr AgyZ Vr XmIc Ho$cr Amho.

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 121
qH$dm
àíZm{YZ O‘rZ Hy$i H$m¶Xm H$c‘ 43 H$ cm nmÌ AgyZ Aem O{‘ZrMr eV© {eWrc H$aUog {Oëhm{YH$mar
ho gj‘ Agë¶mZo gXa O{‘ZrMo AmH$mamMo Mmirg nQ> ZOamUm a¸$‘ ^aUog ‘r/Amåhr V¶ma Amho/AmhmoV.
11. {~ZeoVr nadmZJr ‘m{JVcoë¶m O{‘ZrÀ¶m 7/12 CVmè¶m‘ܶo H$moUmMohr h¸$/~moOo ZmhrV.
12. {~ZeoVr nadmZJr ‘m{JVcocr O‘rZ VwéJ§ , aoëdocmB©Z AWdm {d‘mZVi ¶m§Mo Odi Zmhr. Amdí¶H$VoZgw ma gXa
~m~VrV amÁ¶/H|$Ð emgZmÀ¶m g§~§{YV {d^mJmMr nyd© nadmZJr KoʶmMr g§nyU© O~m~Xmar Am‘Mr amhrc.
13. {~ZeoVr nadmZJr ‘m{JVcoë¶m O{‘Zrg gr.Ama.PoS> H$m¶ÚmÀ¶m VaVwXr cmJy ZmhrV ‘mÌ gXa H$m¶ÚmÀ¶m
VaVwXr cmJy Pmë¶mg hmoV Agë¶mg OmJoda H$moUVmhr {dH$mg H$aʶmnydu amÁ¶/H|$Ð emgZmÀ¶m g§~§{YV
{d^mJmMr nyd© nadmZJr KoʶmMr g§nyU© O~m~Xmar Am‘Mr amhrc.
14. {~ZeoVr nadmZJr ‘m{JVcoë¶m O{‘Zrg ‘hmamï´> dZo g§nmXZ A{Y{Z¶‘ 1975 Mo A{Y{Z¶‘ 22A d 6 Imcrc
VaVwXr cmJy ZmhrV. VWm{n Amdí¶H$VoZwgma dZ {d^mJmMr nyd© nadmZJr KoʶmMr g§nyU© O~m~Xmar Am‘Mr
amhrc. ¶m~m~VrV ‘m. gdm}ƒ ݶm¶mc¶, Cƒ ݶm¶mc¶, emgZ ¶m§Zr dZo d H$m§XidZm g§~Y§ mV doimodi o r {Xcoco
AmXoe ‘m¶mda/Am‘À¶mda ~§YZH$maH$ AgyZ Vo nmiUoMr ‘r/Amåhr h‘r XoVmo. H$moH$U/‘w§~B© {d^mJmgmR>r
15. gXa g. Z§. Mr O‘rZ Imac±S> {d^mJmV g‘m{dîQ> hmoV Zmhr. VWm{n Vgo ^{dî¶mV AmT>iyZ Amë¶mg gXa
{d^mJmMm ZmhaH$V XmIcm KoUo ho ‘mPoda/Am‘Moda ~§YZH$maH$ amhrc.
16. {~ZeoVr nadmZJrgmR>r XmIc Ho$coë¶m ‘§Oya ~m§YH$m‘ AmamIS>çmZwgmaM ~m§YH$m‘ H$aʶmMr g§nyU© O~m~Xmar
Am‘Mr Agoc. {Z¶moOZ àm{YH$aUmÀ¶m nyd© nadmZJr {edm¶ H$moU˶mhr àH$maÀ¶m AZwk¶o MQ>Bj © Ìo {ZX}em§H$mnojm
OmñV dmna Ho$cm OmUma Zmhr. ‘§Oya AmamIS>çmV Xe©{dcoë¶m gmd©O{ZH$ à¶moOZmImcrc O{‘ZtMm dmna
Ho$di ˶mM à¶moOZmgmR>r H$aʶmMr O~m~Xmar Am‘Mr amhrc. ‘mÌ Aem O{‘ZtMm gmd©O{ZH$ à¶moOZm
ì¶{V[aº$ dmna Pmë¶mMo ^{dî¶mV AmT>iyZ Amë¶mg, Ago ~m§YH$m‘/dmna ñdIMm©Zo Xÿa H$aʶmMr O~m~Xmar
Am‘Mr amhrc d gXa {~ZeoVr nadmZJr AmXoe AmnmoAmnM aÔ Pmco Ago g‘OʶmV ¶oBc © ¶mMr ‘cm H$ënZm
Amho VgoM ˶m~m~V ‘cm H$moU˶mhr àH$mao Amjon KoʶmMm/AWdm ݶm¶mc¶mV Xmdm XmIc H$aʶmMm
A{YH$ma AgUma Zmhr.
17. àñVm{dV AH¥${fH$ àH$aUmVrc {Zìdi ~m§YH$m‘mImcrc joÌ ho. 20,000-00 Mm¡.‘r. nojm OmñV hmoV Agë¶mg
à˶j OmJoda H$moUVohr ~m§YH$m‘/{dH$mg H$m¶© gwê$ H$aʶmnydu H|$Ð emgZmÀ¶m dZ d n¶m©daU {d^mJmH$S>rc
{XZm§H$ 14/09/2006 amoOrÀ¶m A{YgyMZoVrc YmoaUmà‘mUo ¶m ¶mg§X^m©V doimodi o r nmarV Ho$coë¶m YmoaUmà‘mUoM
n¶m©daU AZwk¶o Vm à‘mUnÌ Amdí¶H$VoZgw ma àmá H$ê$Z KoUo Am‘Moda ~§YZH$maH$ amhrc. (H$moH$U d _w~§ B©gmR>r)
18. {~ZeoVr nadmZJr ‘mJUr Ho$coë¶m OmJo‘Yrc H$moU˶mhr ^mJmMo ¶mnydu aoIm§H$Z H$aʶmV Amcoco Zmhr.
˶mMà‘mUo àñVm{dV ^yI§S>mImcrc OmJm hr H$moU˶mhr nydu ‘§Oya Ho$coë¶m aoIm§H$ZmVrc Iwcr R>odoUoMr/
Ama{jV OmJm Zmhr. {~ZeoVr nadmZJr àmá Ho$co Z§Va àñVm{dV O‘rZ hr nyduÀ¶m aoIm§H$ZmVrc Iwcr OmJm
/Ama{jV OmJm Agë¶mMo {ZXe©Zmg Amë¶mg {Xcocr {~ZeoVr nadmZJr hr AmnmoAmnM aÔ Pmë¶mMo g‘OʶmV
¶oB©c ¶mMr ‘cm OmUrd Amho d ˶mg ‘cm/Amåhm§cm H$moU˶mhr àH$maMm Amjon/haH$V KoʶmMm A{YH$ma

122 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
amhUma Zmhr.
19. àíZm§H$sV O‘rZ aoIm§H$ZmVrc Zmhr. ˶m‘wio ‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc, A{Y{Z¶‘, 1966 Mo H$c‘ 329(2) X§S>
^aʶmMr Amdí¶H$Vm Zmhr. VWmnr ^{dî¶mV gXaMr O‘rZ aoIm§H$ZmVrc AgyZ {Z¶‘mà‘mUo ‘wXVrV ~m§YH$m‘
Ho$coco Zgë¶mg ˶mMr H$c‘ 329(2) AWdm emgZmZo {ZYm©[aV Ho$cocr a¸$‘ ^aʶmg ‘r nmÌ amhrZ ¶mMr
‘r/Amåhr h‘r XoV Amho.
qH$dm
àñVwV O‘rZ hr ‘§Oya aoIm§H$ZmVrc ~m§YH$m‘mg nmÌ ^yI§S>mn¡H$s AgyZ gXa aoIm§H$Z .......................
¶m§MoH$S>rc ........................ H«$‘m§H$mÝd¶o ‘§Oya H$aUoV Amcoco Amho.
20. {~ZeoVr àH$aUmÀ¶m AZwf§JmZo emgZmg Xo¶ Agcocr a¸$‘ ^aUm H$amd¶mMr dm ^aUm H$ê$Z KoʶmMr {e„H$
am{hcr Agë¶mg d Aer ~m~ ^{dî¶mV {ZXe©Zmg Amë¶mg Aer a¸$‘ ì¶mOmgh emgZO‘m H$aUoMr
O~m~Xmar ‘mPr/Am‘Mr amhrc.
21. gXa AH¥${fH$ nadmZJrÀ¶m AZwf§JmZo {df¶m§H$sV O{‘ZrMm {dH$mg H$aVmZm {dH$mg AmamIS>m, àmXo{eH$
AmajU, {dH$mg {Z¶§ÌU {Z¶‘mdcr VgoM Aݶ g§~§{YV H$m¶Xoera VaVwXr d ‘m. gdm}ƒ ݶm¶mc¶, ‘m. Cƒ
ݶm¶mc¶ d ‘hmamï´> emgZ ¶m§Zr doimodi o r {Xcoë¶m AmXoemVrc VaVwXr ¶m§Mo nmcZ H$aUo ‘m¶mda/Am‘À¶mda
~§YZH$maH$ AgyZ ˶mMr ‘r/Amåhr h‘r XoVmo. VgoM H$moU˶mhr H$m¶Xoera VaVwXrMm ^§J H$ê$Z {dH$mg Ho$ë¶mMo
{ZXe©Zmg Amë¶mg gXa {~ZeoVr nadmZJr AmnmoAmnM aÔ hmoB©c d ˶m~m~VrV ‘cm/Amåhmcm H$moUVmhr
Amjon KoVm ¶oUma Zmhr ¶mMr ‘cm/Amåhmcm OmUrd Amho d ˶m~m~V ‘mPr/Am‘Mr H$moUVrhr VH«$ma Zmhr.
gXahÿ jVnyVu ~§YnÌ ‘r/Amåhr enWnyd©H$ {chÿZ XoV AgyZ ˶mVrc gd© ~m~r ‘mPo/Am‘Moda nyU©nUo
~§YZH$maH$ AmhoV. ‘r/Amåhr {Xcocr ‘m{hVr ImoQ>r AmT>iZy Amë¶mg ‘r/Amåhr ’$m¡OXmar Im˶mMo H$m¶©dmhrg
nmÌ amhrZ/amhÿ d {~ZeoVr nadmZJr aÔ hmoB©c ¶mMr ‘cm/Amåhmcm g§nyU© H$ënZm Amho.

(jVnyVu ~§YnÌ {chÿZ XoUmao)

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 123
AH¥${fH$ nadmZJr {‘iUo~m~V {Oëhm{YH$mar ¶m§MoH$Sy>Z VnmgUr
Cnamoº$ g§X^u¶ AOm©Mr N>mZZr Ho$cr AgVm, ˶m‘ܶo Imcrc àH$maÀ¶m ÌwQ>r AmT>iyZ Amcoë¶m AmhoV.
1. ‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc A{Y{Z¶‘ 1966 Mo H$c‘ 44 (1) Zwgma {d{hV Z‘wݶmVrc AOm©Vrc ‘m{hVr n[anyU©
^acocr Zmhr.
2. Mmcy VmaIoMo Jm§d Z‘wZm Z§. 7/12 Mo CVmao EH$ ‘yi àV d 10 gmjm§{H$V àVr gmXa Ho$coë¶m ZmhrV.
3. gZ 1954-55 nmgyZMr nrH$ nhmUr Xe©{dUmam 7/12 CVmam 1 ‘yi àVrV 1 gmjm§H$sV àV gmXa Ho$cocr Zmhr.
4. Jm§d Z‘wZm Z§. 7/12 ‘ܶo Z‘yX Ho$coco gd© ’o$a’$ma CVmao 1 ‘yi àV d 1 gmjm§H$sV àV gmXa Ho$cocr Zmhr.
5. Jm§d Z‘wZm Z§. 8 A Mm CVmam 1 ‘yi àV d 1 gmjm§H$sV àV gmXa Ho$cocr Zmhr.
6. JQ> ~wH$ CVmam/‘moOUr ZH$mem 1 ‘yi àV d 1 gmjm§H$sV àV gmXa Ho$cocr Zmhr.
7. ‘hmZJanm{cH$m/‘w§~B© ‘hmZJa àXoe {dH$mg àm{YH$aU/Z.nm./{gS>H$mo B. {Z¶moOZ àm{YH$mar ¶m§MoH$S>rc
~m§YH$m‘ nadmZJr AmXoemÀ¶m 2 gmjm§H$sV àVr gXa Ho$coë¶m ZmhrV. (H$moH$U/‘w§~B© {d^mJmgmR>r).
8. ‘hmZJanm{cH$m/‘w~§ B© ‘hmZJa àXoe {dH$mg àm{YH$aU/Z.nm./{gS>H$mo B. {Z¶moOZ àm{YH$mar ¶m§MHo $S>rc ‘§Oay
~m§YH$m‘ ZH$memÀ¶m ˶m§MoH$S>rc Vm§{ÌH$ àm{YH$aUmZo gmjm§H$sV Ho$coë¶m 2 àVr gmXa Ho$coë¶m ZmhrV.
(H$moH$U/‘w~§ B© {d^mJmgmR>r). (gd© {d^mJmgmR>r)
9. {Oëhm{YH$mar ho {Z¶moOZ àm{YH$mar Agcoë¶m joÌm~m~V dmñVw{demaX ¶m§Zr V¶ma Ho$coë¶m ~m§YH$m‘ AmamIS>çmÀ¶m
5 {Zc àVr gmXa Ho$coë¶m ZmhrV.
10. ZmJar O‘rZ H$‘mc YmaUm A{Y{Z¶‘, 1976 A§VJ©V nmarV Pmcoco AmXoe VgoM àíZm§H$sV OmJm A{V[aº$
Kmo{fV Ho$cocr Agë¶mg H$c‘ 20/21 Imcrc AmXoe d A{V[aº$ joÌ Xe©{dUmam ZH$mem VrZ àVr gmXa
Ho$coë¶m ZmhrV.
11. O‘rZ, ‘w§~B© Hw$i d{hdmQ> d eoVO‘rZ A{Y{Z¶‘ 1948 Mo H$c‘ 43 cm nmÌ Agë¶mg g§~§{YV gj‘
àm{YH$mar ¶m§Mo Hy$i H$m¶Xm H$c‘ 43 AÝd¶o O‘rZ {dH«$s AWdm {dH$mg nadmZJrMr àV XmoZ gmjm§H$sV àVr
gmXa Ho$coë¶m ZmhrV.
12. O‘rZ ‘mcH$m{edm¶ Aݶ AO©Xma Agë¶mg g§~§{YV O‘rZ ‘mcH$ ¶m§Mo Zm|XUrH¥$V Hy$i‘wI˶manÌmÀ¶m/
Zm|XUrH¥$V {dH$mg H$amamÀ¶m gmjm§H$sV XmoZ àVr gmXa Ho$coë¶m ZmhrV.
13. a¸$‘ é. 100/- À¶m ñQ>°ånnonadarc {dhrV Z‘wݶmVrc jVunyVu ~§YnÌ gmXa Ho$cocr Zmhr.
14. ¶yEcgr {ZagZ H$m¶Úm§VJ©V emgZ nÌ {XZm§H$ 01/03/2008 Zwgma {d{hV Z‘wݶmVrc ~§YnÌ gmXa Ho$cocr Zmhr.
15. O‘rZ ZdrZ eVuMr Agë¶mg Am¶wº$ H$moH$U {d^mJ ¶m§MoH$S>rc eV© {eWrc Ho$coë¶m AmXoemÀ¶m gmjm§H$sV
XmoZ àVr gmXa Ho$coë¶m ZmhrV. (H$moH$U/‘w§~B© {d^mJmgmR>r).
16. AH¥${fH$ nadmZJr Ano{jcoë¶m OmJo‘ܶo nmohmoMʶmMm ‘mJ© Xþgè¶mMo O{‘ZrVyZ OmV Agë¶mg g§~{§ YV O‘rZ
‘mcH$ ¶m§Mo g§‘VrnÌ VgoM 7/12 À¶m BVa h¸$mV añ˶m~m~V Zm|X Agcoë¶m 7/12 CVmam XmoZ àVrV gmXa
Ho$coë¶m ZmhrV.

124 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
17. Jmd Z‘wZm Z§. 7/12 cm Hw$im§Mr Zm|X Agë¶mg qH$dm BVa h¸$mV Zmd XmIc Agë¶mg g§~§YrVmMo g§‘VrnÌ
XmoZ àVrV gmXa Ho$coë¶m ZmhrV.
18. O‘rZ BZm‘dJ©Mr Agë¶mg gj‘ àm{YH$mar ¶m§Mo nadmZJr AmXoemÀ¶m gmjm§H$sV XmoZ àVr gmXa Ho$coë¶m
ZmhrV.
19. àíZm§H$sV O‘rZ ‘§Oay aoIm§H$ZmVrc Agë¶mg ‘§Oay aoIm§H$Z AmXoe AWdm ZH$memÀ¶m XmoZ àVr gmXa Ho$coë¶m
ZmhrV.
20. gmXa Ho$coë¶m H$mJXnÌm§À¶m N>m¶màVr, h¶m, amOnÌrV A{YH$mar/ZmoQ>ar qH$dm Á¶m§Zm amÁ¶ emgZmZo {Z¶wº$ Ho$co
Amho Aem {deof H$m¶©H$mar A{YH$mar ¶m§MoH$Sy>Z gmjm§H$sV H$ê$Z ¿¶mì¶mV.
21. O‘rZ J«m‘n§Mm¶V hÔrV Agë¶mZo gd© H$mJXnÌ VrZ àVrV (1 ‘yi àV d 2 gmjm§H$sV àVr) gmXa Ho$cocr
ZmhrV.

Cnamoº$ ÌwQ>t‘wio Amnë¶m AOm©da nwT>rc H$m¶©dmhr H$aVm ¶oV Zgë¶mZo Amncm gXaMm AO© pñdH¥$V Z H$aVm
‘yi H$mJXnÌm§gh AmnUmg naV H$aʶmV ¶oV AgyZ AmnUmg AH¥${fH$ nadmZJrMr Amdí¶H$Vm Agë¶mg da
Z‘yX Ho$coë¶m g§nyU© H$mJXnÌm§gh n[anyU© AO© Zì¶mZo gmXa H$amdm. VX²Z§Va àH$aUmV JwUdÎmoZwgma ¶mo½¶ Vmo
{ZU©¶ KoʶmV ¶oB©c.

{Oëhm{YH$mar H$[aVm,

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 125
enWnÌ d ~§YnÌ (é. 100/- ñQ>°ånnonada)

(H¥$n¶m cmJy Zgoc Vo ImoS>mdo.)

‘r/Amåhr lr. /O.‘w.


.......... d¶ ........... df}, Y§Xm - ............, am. ............................................................
.............................................................................. g˶ à{Vkoda H$WZ H$aVmo H$s,
............... ‘m¡Oo ............, {g. g. Z§. /g.Z§. ................ {hñgm Z§. joÌ ................... Mm¡.‘r.
hr {‘iH$V ‘m¶m/Am‘À¶m ‘mcH$s h¸$mMr AgyZ gXaMo joÌ nydu cmJy Agcoë¶m ZmJar O‘rZ H$‘mc YmaUm
A{Y{Z¶‘ 1976 Zwgma ZmJar g‘yhmV ¶oV Agë¶mZo ‘r/Amåhr ZmJar O‘rZ (H$‘mc YmaUm d {d{Z¶‘Z) A{Y{Z¶‘m§VJ©V
H$c‘ 6 (1) AÝd¶o {ddaU nÌ gj‘ àm{YH$mar ¶m§MoH$S>og XmIc Ho$coco hmoVo/ZìhVo. (gXa OmJoMo joÌ ZmJar O‘rZ
(H$‘mc YmaUm d {d{Z¶‘Z) A{Y{Z¶‘m§VJ©V H$c‘ 6(1) AÝd¶o {ddaU nÌ gj‘ àm{YH$mar ¶m§MHo $S>go XmIc Ho$coco
hmoVo/ZìhVo. (gXa OmJoMo joÌ ZmJar O‘rZ H$‘mc YmaUm H$m¶ÚmÀ¶m ‘¶m©Xonojm H$‘r Amho.)
ZmJar O‘rZ (H$‘mc YmaUm d {d{Z¶‘Z) A{Y{Z¶‘m§VJ©V XmIc {ddaUnÌmda H$c‘ 8(4) Zwgma {ZU©¶ hmoD$Z
......... Mm¡.‘r. joÌ AZwko¶ d ........... Mm¡.‘r. joÌ A{V[aº$ Kmo{fV Ho$coco Amho/Zmhr. gXa OmJoda H$moUVohr
A{V[aº$ joÌ ZmOH$Mm A{Y{Z¶‘m§VJ©V Kmo{fV Ho$coco Amho. (gXaMm ‘wÔm ¶m {‘iH$Vrer g§~§{YV Zmhr.)
àñVwVMo joÌ AmVm Amåhmg {dH«$s H$amd¶mMo/{dH${gV H$amd¶mMo AgyZ gXaMo joÌ ZmJar O‘rZ (H$‘mc YmaUm d
{d{Z¶‘Z) A{Y{Z¶‘ 1976 A§VJ©V AZwko¶/A{V[aº$ Kmo{fV joÌmn¡H$s Amho/Zmhr. ¶m AZwf§JmZo ‘r Imcrcà‘mUo
dñVwpñWVr enWoda Omhra H$arV Amho.
(1) àñVwV A{V[aº$ Kmo{fV joÌmda Zm.O.H$.Ym. H$c‘ 20/21 AÝd¶o ¶moOZm ‘§Oya Amho/Zmhr.
(2) àñVwV A{V[aº$ joÌm~m~V Zm.O.H$.Ym. A{Y{Z¶‘ 1976 AÝd¶o H$c‘ 10(3) d 10(5) Imcrc H$m¶©dmhr
Pmcr Zmhr.
(3) àñVwV O{‘Zr~m~V H$c‘ 34 AÝd¶o emgZmZo H$moUVohr AmXoe nmarV Ho$co ZmhrV/nmarV Ho$coë¶m AmXoemZwgma
X§S>mMr a¸$‘ ^acr AgyZ ˶mAZwf§JmZo H$moUVmhr JwÝhm àc§{~V Zmhr.
¶m enWnÌ d ~§YnÌmVrc ‘OHy$a hm Iam d ~amo~a AgyZ Vmo ImoQ>m {ZKmë¶mg AWdm ^{dî¶mV H$moUVmhr dmX {Z‘m©U
Pmë¶mg gXa OmJoMo Ho$coco IaoXr{dH«$s ì¶dhma/{dH$gZ nadmZJr aÔ H$aʶmg nmÌ amhVrc. ‘r/Amåhr ^m.X.{d.
g§{hVm 1860 À¶m VaVwXrZwgma hmoUmè¶m {ejog nmÌ amhrZ/amhÿ. gXa JwÝhm hm ’$m¡OXmar ñdénmMm Amho ¶mMr ‘cm/
Amåhmcm OmUrd Amho. VgoM {XdmUr à{H«$¶m g§{hVm 1908 d Aݶ àM{cV H$m¶ÚmVrc VaVwXrZwgma emgZmÀ¶m
hmoUmè¶m ZwH$gmZrMr ^anmB© H$aʶmg ‘r 춺$se: O~m~Xma amhrc, ¶mMr h‘r ¶m enWnÌ d ~§YnÌmÛmao XoV Amho.
............. ho enWnÌ d ~§YnÌ AmO {XZm§H$ ................ amoOr {chÿZ {Xco Ago.

(enWnÌ d ~§YnÌ H$ê$Z XoUmam)

126 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
J«m‘rU ^mJmV {ZdmgH$maUmH$[aVm {~ZeoVr nadmZJrMr Oéar Zmhr.
5 ‘o 2007 amoOr ‘hmamï´> emgZmZo EH$ ‘hÎdmMm {ZU©¶ KoVcm Amho. ¶m {ZU©¶mgmR>r ‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc g§{hVm
1966 (‘hmamï´> H$m¶Xm H«$‘m§H$ 41) Mo H$c‘ 42,44, 67 d 117 ‘ܶo XþéñVr H$aʶmV Amcr Amho.
gZ 2007 À¶m ‘hmamï´> A{Y{Z¶‘Z H«$‘m§H$ 17 cm amÁ¶nmc ¶m§Zr ‘mݶVm {Xë¶mZ§Va 5 ‘o 2007 À¶m ‘hmamï´>
emgZmÀ¶m amOnÌmV à{gÕ H$aʶmV Amcm Amho.
1 Am°JñQ> 2008 nmgyZ hr gwYmaUm A§‘cmV Amcr Amho.
‘hmamï´> emgZ ‘hgyc d dZ{d^mJ 22 ‘o 2007 amoOr emgZ n[anÌH$ H«$‘m§H$ Eg.E.nr/1006 à.H«$. 178/c-5
{XZm§H$ 22 ‘o 2007
¶m n[anÌH$mMm AW© - J«m‘rU ^mJmV ’$º$ 31 Owc¡ 2007 n¶ªVÀ¶m H$mcmdYrMm {~ZeoVr AmH$ma-H$a dgyc H$aVm
¶oUma Amho.
J«m‘rU ^mJmVrc {ZdmgrH$maUmgmR>r dmnacoë¶m O{‘ZrgmR>r AH¥${fH$ AmH$ma 1 Am°JñQ> 2008 nmgyZ ‘hgyc
Im˶mcm ‘mJVm ¶oUma Zmhr.
ZJaoVa joÌmVrc eoVrgmR>r Cn¶moJ H$aʶmV ¶oUmè¶m H$moU˶mhr O{‘ZrMo d¡¶{º$H$ Iè¶mIwè¶m {Zdmgr à¶moOZmV
énm§Va H$aʶmgmR>r {~ZeoVr nadmZJrMr Amdí¶H$Vm AgUma Zmhr.
Imcrc joÌ darc AmXoemVyZ dJicr AmhoV.
(1) ‘hmZJanm{cHo$Mo qH$dm ZJa n[afXoMo n[aga joÌ åhUyZ {ZX}{eV Ho$coco joÌ
(2) amï´>r¶ ‘hm‘mJ©, amÁ¶‘hm‘mJ©, {Oëhm‘mJ© ¶m§À¶m {Z¶§ÌU aofoÀ¶ AmV Agcocr joÌ
(3) ^maV gaH$maH$Sy>Z n¶m©daU g§doXZerc joÌ (BH$mo goÝgrQ>rd PmoZ) åhUyZ A{Ygy{MV Ho$coco joÌ.
eoVO{‘ZrMm {Zdmgr H$maUmgmR>r dmna H$aʶmgmR>r J«m‘rU ^mJmV {~ZeoVr nadmZJrMr JaO Zmhr.
nU- J«m‘rU ^mJmV - O{‘ZrMm dmna d ~m§YH$m‘ {df¶H$ H$m¶ÚmMo Oo {Z¶‘ Ho$coco AmhoV ˶m {Z¶‘m§ n«‘mUo
~m§YH$m‘ H$amdo cmJUma Amho. åhUOo ~m§YH$m‘mg nadmZJr ¿¶mdr cmJUmao Amho.
ho H$m¶Xo AmhoV (1) ‘hmamï´> àmXo{eH$ ZJaaMZm A{Y{Z¶‘ 1966, (2) ‘w~§w B© J«m‘n§Mm¶V A{Y{Z¶‘ 1958 Am{U
Aݶ H$m¶ÚmZwgma Amdí¶H$ AgUmar nadmZJr nydu à‘mUo ¿¶mdr cmJUma Amho.
åhUOoM ZJaoVa joÌmVrc - J«m‘n§Mm¶V joÌmVrc à˶oH$ J«m‘n§Mm¶V H$m¶m©c¶mV ~m§YH$m‘ {df¶H$ {Z¶‘mdcrMr
nwpñVH$m emgZmZo ¶mo½¶ qH$‘Vr‘ܶo CncãY H$éZ XoʶmMr Amdí¶H$Vm Amho. ‘hmamï´> emgZmÀ¶m 5 ‘o 2007 À¶m
{ZU©¶mMm ’$m¶Xm H$moU˶m KQ>H$m§Zm hmoD$ eHo$c.
(1) ‘hmamï´>mÀ¶m J«m‘rU ^mJmVrc Á¶m JmdrAnwao JmdR>mUmMo joÌ Amho, Vr gd© Jmdo åhUOoM ‘hmamï´>mVrc ~hþVoH$
gd© Jmdo.

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 127
(2) JmdR>mU {dñVma Z Pmcoë¶m JmdR>mUm~mhoa ImgJr/gaH$mar O{‘Zrda {ZdmgmgmR>r Ka ~m§YZy amhUmar Ag§»¶
Hw$Qw>§~o
(3) ‘hmZJanmcrH$m, ZJanm{cH$m, Am¡Úmo{JH$ n[agamVrc J«m‘rU ^mJmVrc JmdR>mUm ~mhoa amhUmar ñWm{ZH$
Hw$Qw>§~o, ˶mMà‘mUo Y§Xm, ZmoH$ar amoOJmam§À¶m {Z{‘ÎmmZo ñWm{¶H$ Pmcocr Hw$Qw>§~o.
(4) X{jU H$moH$U, {H$ZmanÅ>r‘Yrc JmdR>mUm ~mhoa AZoH$ ‘¡c ngacoë¶m ^yàXoemVrc Kao ~m§YZy ñWm{¶H$ Pmcoco
‘{ÀN>‘ma, ì¶mdgm{¶H$, ZmoH$aXma, H$mamJra ZmJ[aH$, ‘hmamï´> emgZmÀ¶m AZoH$ {ZU©¶m§à‘mUo hm hr {ZU©¶ ‘hgyc
d AݶImVo ñdV… hmoD$Z A§‘c~OmdUr H$maUma Zmhr åhUyZ ¶mgmR>r g§KQ>r>V Am§XmocZ H$aʶmMr JaO Amho.
‘w§~B© Hw$i d{hdmQ> eoVO‘rZ A{Y{Z¶‘ 1948 gwYm[aV 1956 ‘Yrc H$c‘ 63 Am¡Úmo{JH$
n«¶moOZmgmR>r eoVO‘rZrMr IaoXr Ho$ìhm H$aVm ¶oVo?
Iè¶mIwè¶m Am¡Úmo{JH$ dmnamgmR>r H$moUrhr 춺$s ¶mo½¶ Vr eoVO‘rZ {Oëhm{YH$mar ¶m§À¶m nadmZJr {edm¶ IaoXr H$ê$
eH$Vo. Aem O{‘ZrMo joÌ Xhm ho³Q>anojm OmñV AgUma Zmhr. ‘mÌ Xhm ho³Q>anojm OmñV joÌmMr eoVO‘rZ Iè¶mIwè¶m
Am¡Úmo{JH$ dmnamgmR>r {dH$V ¿¶m¶Mr AgocVa {dH$mgAm¶wº$ qH$dm amÁ¶emgZmZo àm{YH¥$V Ho$cocm A{YH$mar joÌmgmR>r
¶mo½¶ Vo g‘W©Z Agoc Va nadmZJr XoʶmMm {dMma H$ê$ eHo$c (‘w§~B© Hww$id{hdmQ> d eoVO‘rZ A{Y{Z¶‘ 1948)
— IaoXrÀ¶m {XZm§H$mnmgyZ n§YamdfmªÀ¶m H$mcmdYrV ˶m O{‘ZrMm Iè¶mIwè¶m Am¡Úmo{JH$ à¶moOZmgmR>r dmnacr
Omdr.
— H|$Ð emgZmZo n¶m©daU g§dXo Zerc joÌ åhUyZ A{Ygy{MV Ho$coco Agoc Va Aem joÌmVrc O{‘ZrÀ¶m ¶m IaoXrcm
nadmZJr {‘iUma Zmhr.
— Am¡Úmo{JH$ dmnamgmR>r dJ©-2 ‘Yrc eoVO‘rZ {dH$V KoVcr Va {dH«$s {dcoI Ho$coë¶m {XZm§H$mnmgyZ AoH$
‘{hݶmÀ¶m AmV O{‘ZrÀ¶m qH$‘VrÀ¶m XmoZ Q³¶m§BVH$s a¸$‘ {Oëhm{YH$mar ¶m§g Úmdr cmJoc.
— Iè¶mIwè¶m Am¡Úmo{JH$ dmnamgmR>r Vr dmnam‘ܶo ~Xc H$aʶmg gwadmV Ho$cocr Agoc ˶m {XdgmnmgyZ VrZ
{Xdgm§À¶m AmV ¶m VmaIo~Ôc {Oëhm{YH$mar ¶m§Zm gyMZm Úmdr cmJoc.
— n¶©Q>Z ì¶dgm¶ hm CÚmoJ åhUyZ Omhra Ho$cocm Agë¶m‘wio ˶m H$maUmgmR>r O‘rZ IaoXr Ho$cocr Agoc Va Vr
""Iè¶mIwè¶m Am¡Úmo{JH$ dmnamgmR>r'' ¶m ì¶m»¶oImcr ¶oVo Agm {ZU©¶ ghmam B§{S>¶m hm¡gtJ {c. ¶m nwUo {OëhmVrc
‘wier Vmcw³¶mVrc IaoXr Ho$coë¶m eoVO{‘Zr~m~V Cƒ ݶm¶mc¶mZo {Xcm.
— ~m°å~o EZìhm°¶am°Z‘|Q>c A°³eZ J«wn d BVa {dê$Õ ‘hmamï´> amÁ¶ (1999 Am°c ‘hm[anmoQ>©a 624)

IamIwam Am¡Úmo{JH$ dmna åhUOo H$m¶?


(1) H$moU˶mhr 춺$rH$Sy>Z Ho$cr OmUmar ‘mcmMr {Z{‘©Vr, ˶mMo OVZ qH$dm ˶m darc à{H«$¶m ¶mg§~§YrMo H$m¶©,

128 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
(2) H$moUVmhr hñVì¶dgm¶.
(3) Am¡Úmo[JH$ ì¶dgm¶
(4) n¶©Q>ZñWi {H$§dm {JarñWmZ åhUyZ amÁ¶emgZmZo A{Ygy{MV Ho$coë¶m joÌmVrc n¶©Q>ZmMm CnH«$‘, {Z{‘©{Và{H«$¶m
(5) à¶moOZo,
(6) drOàH$ën
(7) g§~{§ YV Am¡Úmo{JH$ g§emoYZ d {dH$mg, JmoXm‘, CnhmaJ¥h, H$m¶m©c¶, B‘maV, ¶m§gma»¶m ghmæ¶^yV Am¡Úmo{JH$
H$maUmgmR>r dmnamgmR>r Agcoë¶m {H$§dm g§~{§ YV CÚmoJmVrc H$m‘Jmam§gmR>r amhʶmÀ¶m OmJoMr VaVyX H$aʶmgmR>r
Agcoë¶m Am¡Úmo{JH$, B‘maVrÀ¶m ~m§YH$m‘mMm g‘mdoe hmoVr.
(8) ghH$mar Am¡Úmo{JH$ dgmhV, g§YmaU CÚmoJ, Hw$Q>ra CÚmoJ, J«m‘moÚmoJ {H$§dm ¶w{ZQ>o qH$dm J«m‘moÚmoJ dgmhVr ¶mgh
Am¡Úmo{JH$ dgmhVrÀ¶m ñWmnZoMm g‘mdoe hmoVmo.
‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc A{Y{Z¶‘ 1966 Mo H$c‘ 44 A - O{‘ZrÀ¶m Iè¶mIwè¶m Am¡Úmo{JH$ dmnamgmR>r {~ZeoVr
nadmZJrMr Amdí¶H$Vm AgUma Zmhr.
H$c‘ 44 A Mr AmoiI gmo߶m ^mfoV H$éZ XoVmo. H$moUVr O‘rZ Iè¶mIwè¶m Am¡Úmo{JH$ dmnamgmR>r nmÌ ZgVo.
H$moUVr O‘rZ Iè¶mIwè¶m Am¡Úmo{JH$ àH$ënmgmR>r dmnaʶmMr nadmZJr {Xcr OmV Zmhr.
(1) Or O‘rZ gmd©O{ZH$ à¶moOZmgmR>r amIyZ R>odcocr Amho.
(2) Omo àñVm{dV IamIwam Am¡Úmo{JH$ dmna {deof dgmhV àH$ënmÀ¶m {damoYr Amho.
(3) Or O‘rZ H|$Ð dm amÁ¶emgZmÀ¶m ^y‘r g§nmXZmMm {df¶ Amho.
(4) Or O‘rZ ‘hmamï´> Am¡Úmo{JH$ {dH$mg A{Y{Z¶‘ 1961 AÝd¶o g§nmXZmgmR>r A{Ygy{MV Ho$cocr Zmhr.
(5) Á¶m O{‘ZrMm H$moU˶mhr añVm ¶moOZoÀ¶m aoIZm‘Yo g‘mdoe Amho.
(6) Or O‘rZ H$moU˶mhr aoëdo ‘mJm©nmgyZ Vrg ‘rQ>a A§VamÀ¶m AmV ¶oVo.
(7) Or O‘rZ Cƒ ìhmoëQ>À¶m (nmaofU Vmam‘mJm©nmgyZ) 15 ‘rQ>a A§VamÀ¶m AmV Amho.
(8) Á¶m O{‘Zrdarc {dH$mg - B‘maV H|$Ð, amÁ¶ emgZ, ñWm{ZH$ àm{YH$aU ¶m§À¶m {Z¶‘mÀ¶m AmXoemÀ¶m, ~m§YUr
{df¶H$ {Z¶‘m§Mm ^§J H$aVmo.
(9) Or O‘rZ gmJar {d{Z‘¶ PmoZÀ¶m {Z¶‘mZo ~mYrV Amho.
(10)Or O‘rZ nmQ>~§Ymao àH$ënmÀ¶m cm^mpÝdV PmoZ‘Yo pñWV Amho.
(11)Á¶m O{‘Zrdarc CÚmoJ n¶m©daU, gmd©O{ZH$ Amamo½¶, em§VVm, gwa{jVVm ¶m {df¶m§À¶m {Z¶‘m§Mo VaVwXrMm ^§J H$aVmo.
(12)Or O‘rZ ^maV gaH$maH$Sy>Z n¶m©daU g§doXZerc joÌ åhUyZ A{Ygy{MV Ho$cr Amho.
Aem darc O{‘Zrda Iè¶mIwè¶m Am¡Úmo{JH$ à¶moOZmgmR>r àH$ën C^m H$aVm ¶oV Zmhr.
_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 129
åhUyZ Iè¶mIwè¶m Am¡Úmo{JH$ à¶moOZmgmR>r eoV O‘rZ emoYVmZm darc {ZH$fm§Mm {dMma H$ê$Z, ‘m{hVr KoD$Z Xhm
ho³Q>a joÌmn¶ªVMr eoVO‘rZ IaoXr H$aVm ¶oB©c.
Aer O‘rZ Iè¶mIwè¶m Am¡Úmo{JH$ àH$ënmgmR>r Cn¶moJmV AmUʶmMr {~ZeoVr nadmZJrMr JaO Zmhr
Á¶m 춺$scm Iè¶mIwè¶m Am¡Úmo{JH$ à¶moOZmgmR>r eoVO‘rZ {dH$mg ¿¶m¶Mr Amho ˶mZo {dH«$s {dcoImV (Sale
Deed) O‘rZ IaoXrMm hoVy ñnï>nUo {c{hcm nm{hOo.
VgoM Á¶m {XdgmnmgyZ g§~{§ YV O{‘ZrÀ¶m dmnamV {hVg§~Y§ r 춺$s ~Xc H$aoc ˶m VmaIonmgyZ Vrg {XdgmÀ¶m AmV
Aem VmaIo~Ôc VcmR>r ¶m§M‘o m’©$V Vh{gcXma ¶m§MHo $S>o gyMZm Am{U {dhrV Z‘wݶmVrc Va BVa ‘m{hVr nmR>dmdr. VgoM
˶mMr EH$ àV {Oëhm{YH$mar ¶m§Zm nmR>dmdr.
Agm Z‘wZm {dhrV H$aUmao {Z¶‘ amOnÌmV A§{V‘[a˶m à{gÕ hmoʶmnydu O{‘ZrÀ¶m dmnam‘Yrc Agm ~Xc gwê$ Pmcm
Agoc ˶m ~m~VrV Am{U gyMZm d ‘m{hVr Ago {Z¶‘ Aem àH$mao à{gÕ Pmë¶mÀ¶m VmaIonmgyZ Vrg {Xdgm§À¶m AmV
nmR>dʶmV ¶oB©c.
darc {Z¶‘m§À¶m H$m¶Úm§Mm ^§J H$aUmè¶m 춺$sg {Oëhm{YH$mar, emñVr X§S> H$ê$ eHo$c.
O{‘ZrÀ¶m Iè¶mIwè¶m Am¡Úmo{JH$ dmnam g§~§YrMr gyMZm O‘rZ ‘mcH$mH$Sy>Z {‘imë¶mZ§Va Am{U ˶m§Mr nS>VmiUr
- VnmgUr Ho$ë¶mZ§Va O‘rZ YmaH$ gd© eVu AQ>r nyU© H$aV Agë¶mMo {Oëhm{YH$mar ¶m§Zm AmT>iZy Amë¶mZ§Va Vm~S>Vmo~
˶m O{‘ZrÀ¶m YmaH$mg {d{hV Z‘wݶmV gZX {Xcr OmVo.
n¶©Q>Zm{df¶r
{XZm§H$ 24 Owc¡ 1991 ‘ܶo H|$ÐemgZmÀ¶m CÚmoJ Im˶mZo ‘mJ©X{e©H$m à{gÕ Ho$cr. n¶©Q>Z hm CÚmoJ g‘Ocm OmD$
cmJVm. ˶mgmR>r {X. 27 OyZ 1997 ‘Yo H|$ÐemgZmZo YmoaUmË‘H$ R>amd g§‘V H$éZ n¶©Q>Z hm CÚmoJ åhUZ Omhra Ho$cm.
‘hmamï´> emgZmZo 30 Am°³Q>m~o a 1993 ‘Yo Agm R>amd ‘§Oay Ho$cm. n¶©Q>Z ì¶dgm¶mMr O~m~Xmar KoUmao XmoZ {d^mJ nmS>c.o
(1) H|$Ð emgZmZo O~m~Xmar KoVcocm {d^mJ.
(2) amÁ¶ emgZmZo O~m~Xmar KoVcocm {d^mJ.
åhUyZ n¶©Q>Z ì¶dgm¶mg ‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc 1966 À¶m H$c‘ 44 A ‘Yrc VaVyXr cmJy hmoVmV. ˶m‘wio ¶m
ì¶dgm¶mgmR>r O‘rZ dmnamÀ¶m {~JaeoVr dmnamgmR>r nyd© nadmZJrMr Oéar Zmhr.

130 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
Iè¶mIwè¶m Am¡Úmo{JH$ n«¶moOZmgmR>r ‘hmamï´> O‘rZ A{Y{Z¶‘ 1966 H$c‘ 44 nmoQ>H$c‘ (2) AÝd¶o VcmR>r ¶m§Mo ‘m’©$V
Vh{gcXma d {Oëhm{YH$mar ¶m§Zm gmXa H$amd¶mÀ¶m gyMZm Am{U BVa ‘m{hVr g§~Y§ rMm Z‘wZm -
à{V
Vh{gcXma
(VcmR>r ¶m§Mo ‘m’©$V)
‘hmoX¶,
‘r
amhUma
¶mÛmao gyMZm XoVmo H$s, ‘r {XZm§H$ .......... amoOr Imcr dU©Z Ho$coë¶m O{‘ZrMm ‘hmamï´> O‘rZ ‘hgyc g§{hVm, 1966
À¶m H$c‘ 44 A-AÝd¶o Iè¶mIwè¶m Am¡Úmo{JH$ à¶moOZmH$[aVm AH¥${fH$ dmna H$aʶmg àma§^ Ho$cm Amho.
(A) OoWo O‘rZ pñWV Vo Jmd, VmcwH$m Am{U {Oëhm (1) Jmd
(2) VmcwH$m
(3) {Oëhm
(~) ^y-‘mnZ H«$‘m§H$, {hñgm H«$‘m§H$, joÌ Am{U (1) ^y-‘mnZ H«$‘m§H$
O{‘ZrMr AmH$maUr/O{‘ZrMo ^mS>o (2) {hñgm H«$‘m§H$
(3) joÌ
(4) Xagmc AmH$maUr dm ^mS>o
(H$) gܶm Á¶mgmR>r O{‘ZrMr AmH$maUr H$aʶmV Amcr Amho.
qH$dm O‘rU YmaU H$aʶmV Amcr Amho Vo à¶moOZ
(åhUOo {Zdmgr dm{UpÁ¶H$, Am¡Úmo{JH$ qH$dm H¥${f{df¶H$)
(S>) ˶mda H$moUVrhr B‘maV ApñVÎdmV Amho H$m¶? n«¶moOZ joÌ.
Am{U Vgo Agoc Va {VMm Cn¶moJ Iè¶mIwè¶m Am¡Úmo{JH$ à¶moOZmH$[aVm (1) Am¡Úmo{JH$
qH$dm BVa H$moU˶mhr AH¥${fH$ à¶moOZmH$[aVm AH¥${fH$ dmna H$aʶmV (2) dm{UpÁ¶H$
¶oV Agcoco darc I§S> (3) {Zdmgr
n«¶moOZ joÌ Mm¡.‘rQ>a‘ܶo (4) BVa H$moUVohr AH¥${fH$ à¶moOZ
(~) ‘Yrc OmJoMo joÌ-EHy$U joÌ
darc ~m~tÀ¶m n¥îQ>çW© JmdmÀ¶m gmV ~mamÀ¶m CVmè¶mÀ¶m à‘m{UV n«Vr. ˶mMà‘mUo O{‘ZrÀ¶m dmnamÀ¶m H$m¶©{Zhm¶/
à¶moOZ {Zhm¶ VnercmZwgma B‘maVrMo Am{U BVa ~m§YH$m‘mMo ñWmZ Am{U ˶m Jmdmcm OmoS>Umao {ZH$Q>V‘ nmoM‘mJ© qH$dm

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 131
VoWo nmohmoMʶmMr gmYZo Xe©{dUmar aoImQ>Zo qH$dm aoIm§H$Zo ¶m§À¶m à‘m{UV n«Vr (3 àVrV) gmo~V OmoS>ë¶m AmhoV.
(2) ‘r nwT>rc ‘m{hVr gmXa H$arV Amho.
(1) {df¶m§H$sV O{‘ZrÀ¶m ‘mcH$mMo/‘mcH$m§Mo YmaH$m§Mr nyU© Zmdo.
(2) {df¶m§H$sV O{‘ZrÀ¶m ‘mcH$m§Mo/YmaH$m§Mo Q>nmcmgmR>r g§nyU© nÎmo/à˶oH$mMm ì¶dgm¶
(3) {df¶m§{H$V O{‘Zrda Aݶ 춺$s¨Mm H$moUVmhr ^ma qH$dm h¸$ qH$dm gw{dYm A{YH$ma Amho qH$dm H$go?
Vgo Agë¶mg, ˶m§Mo Zm haH$V à‘mUnÌ {‘i{dco Amho/Zmhr.
(3) Iè¶mIwè¶m Am¡Úmo{JH$ dmnamMo g§{já dU©Z Am{U àñVyV O{‘Zrda C^mamd¶mÀ¶m {Z¶mo{OV CÚmoJmMr ‘m{hVr
(A) CÚmoJ {d^mJ qH$dm A{YH$mar ¶m§Zr {Xcoë¶m cm¶goÝgMr/nadmݶmMr d¡{eîQ>ço d Vnerc.
(1) cm¶goÝg/nadmZm XoUmè¶m A{YH$mè¶mMo nXZm‘
(2) ˶mÀ¶m H$m¶m©c¶mMm nÎmm.
(~) cm¶goÝgMm H«$‘m§H$ Am{U VmarI Am{U ˶mV Z‘yX Ho$coco à¶moOZ/H$m¶©
(H$) cm¶goÝg d¡Y AgʶmMm H$mcmdYr-
(1) ˶m cm¶goÝg/nadmݶm‘Yo H$moU˶mhr {d{eï> eVu cmXcoë¶m Amho H$m?
(2) Agë¶mg, ˶m§Mm {dñV¥V Vnerc Kmdm.
(S>) Á¶mcm cm¶goÝg/nadmZm XoʶmV Amcm Amho. ˶m CÚmoOH$mMo/CnH«$‘ MmcH$mMo Zmd ˶mMo ‘mcH$mer/
YmaH$mer Agcoco ZmVo.
(B©) ‘mcH$/YmaH$ ghH$mar CÚmoOH$ Amho H$m? Agë¶mg CÚmoJmMm Vnerc
(’$) n¶m©daU {d^mJ/àXÿfU {Z¶§ÌU ‘§S>i ¶m§À¶mH$Sy>Z n¶m©daU {df¶H$ {Zd}{YVm {‘i{dV Amho H$m?
Vnerc Úmdm.
(4) O{‘Zr~m~V
(A) (1) gXaO‘rZ gܶmMr àñVm{dV/A§{V‘/A§{V‘ àmXo{eH$ ¶moOZm/{dH$mg ¶moOZm/ZJa aMZm n[a¶moOZm
Amho Aem joÌmV pñWV Amho? H$moU˶m? ¶m {df¶r
(2) gXa ¶moOZoMm {dñV¥V Vnerc Úmdm.
(~) ZJanm{cH$m joÌmV
(H$) eha ^y-‘mnZ joÌmV
(B>) H$Q>H$-H±$ÝQ>moÝ‘|Q> joÌmÀ¶m AmV qH$dm Odi
(B©) {d‘mZVi qH$dm aoëdo ñQ>oeZ qH$dm aoëdo‘mJ© qH$dm H$mamJ¥h-Vwé§J-X’$Z-XhZ^y‘rOdi Amho H$m?
Ë`m{df`r Vnerc.
(5) BVa ‘m{hVr H$moUVrhr Agë¶mg Úmdr. dmñV{dH$ [aVrZo ‘r Imcrc ~m~tMr ImÌr H$éZ KoVcr Amho.

132 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
(A) {df¶m§H$sV O{‘ZrMm ‘cm n[anyU© h¸$ Amho Am{U VoWo nmohmoMʶmV ¶mo½¶ nmohmoM ‘mJ© Amho.
(~) {df¶m§{H$V O{‘ZrMm H$moUVmhr ^mJ {dH$mg AmamIS>çmnmgyZ gmd©O{ZH$ à¶moOZmgmR>r amIyZ R>do cocm Zmhr.
(H$) Am¡Úmo{JH$ dmnamÀ¶m Cº$ AmamIS>çmÀ¶m gd©H$f ¶moOZog {damoY hmoUma Zmhr.
(S>) Zdm ^y{‘g§nmXZ A{Y{Z¶‘ 2013, ‘hmamï´> Am¡Úmo{JH$ {dH$mg A{Y{Z¶‘ 1961 AÝd¶o gXa O{‘ZrMm
H$moUVmhr ^mJ g§nmXZmH$[aVm A{Ygy{MV H$aʶmV Amcocm Zmhr.
(B©) ¶m O{‘ZrMm H$moUVmhr ^mJ amÁ¶emgZmZo A§{V‘ ñdén {Xë¶mà‘mUo H$moU˶mhr añVm ¶moOZo‘ܶo g‘m{dï>
Agcoë¶m H$moU˶mhr añ˶mÀ¶m AmoirV A§V^©yV hmoUma Zmhr.
(’$) {df¶m§H$sV O{_ZrVrc CÚmoJ aoëdo‘mJm©À¶m 30 ‘rQ>a n[agamVrc ¶oV Zmhr.
(J) Cƒ Xm~ nmaofU dm{hZrÀ¶m 15 ‘rQ>aÀ¶m n[agamV hm CÚmoJ ¶oV Zmhr.
(h) {H$ZmanÅ>r {d{Z‘¶ joÌ, ì¶dñWmnZmÀ¶m g§~§YmVrc H$moUVmhr H$m¶Xm qH$dm {d{Z¶‘ qH$dm AmXoe
AmoirÀ¶m ~m§YUr~m~V {d{Z¶‘, B‘maV {d{Z¶‘ ¶m ~m~VÀ¶m AmXoemVrc H$moU˶mhr VaVwXtMo C„§KZ
hmoUma Zmhr ¶mMr H$miOr KoVcr Amho.
(Q>) OcqgMZ àH$ënm§Mm cm^ {‘imcoë¶m joÌmVrc VaVwXr§Mo C„§KZ hmoUma Zmhr ¶mMr H$miOr KoVcr Amho.
(R>) n¶m©daUmer, gmd©O{ZH$ Amamo½¶mer, em§VVm d gwa{jVVm ¶m ~m~VrV B‘maVrÀ¶m ~m§YH$m‘mMo {Z¶‘ ¶m§Mo
C„§KZ Pmcoco Zmhr ¶mMr ‘r h‘r XoVmo.
(6) {Oëhm{YH$mar Ooìhm d Vgm {ZX}e XoBc © ˶mà‘mUo ‘moO‘mn ewëH$ ^aʶmMr gwÕm ‘r h‘r XoVmo Am{U O{‘ZrÀ¶m
dmnamÀ¶m gwYm[aV Vnercgh H$moUVmhr ~Xc Pmë¶mg aoImQ>ZmÀ¶m/aoIm§H$ZmÀ¶m VrZ àVrV Vmo {Oëhm{YH$mè¶mcm
AmJmD$ H$i{dUo hr ‘mPr/Am‘Mr O~m~Xmar Amho.
(7) darc ‘m{hVr MwH$sMr Agë¶mg, Cnamoº$ AH¥${fH$ dmna AZ{YH¥$V g‘OʶmV ¶oBc © Am{U H$c‘ 44 A À¶m
X§S>Zr¶ VaVwXr cmJy hmoVrc. ¶m H$m¶Xoera n[apñWVrMr ‘cm OmUrd Amho.
(8) ‘r/Amåhr ¶mÛmao {ZdoXZ H$aVmo H$s, Cº$ AH¥${fH$ dmnamg åhUOoM.................... cm àma§^ H$aʶmÀ¶m
VmaIonmgyZ EH$ ‘{hݶmÀ¶m H$mcmdYrÀ¶m AmV åhUOoM ..... ‘{hZm amoOr hr gyMZm XoʶmV ¶oV Amho.
(9) ‘r Jm§^r¶©nyd©H$ à{Vkm H$aVmo H$s da {Xcocr ‘m{hVr ‘m¶m ‘m{hVrà‘mUo d {dœmgmà‘mUo Iar Amho.

(AO©XmamMr ghr)
AO©XmamMo Zmd d nX...........................................................

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 133
àV … {Oëhm{YH$mar ghr
nmoMnmdVr
lr. .................................................... amhUma ............. ¶m§MoH$Sy>Z ....................
Jmd ................... VmcwH$m .................. {Oëhm ...................
¶oWo pñWV Agcoë¶m O{‘ZrMm AH¥${fH$ dmnamgmR>r àma§^ Ho$ë¶mÀ¶m VmaIoÀ¶m gyMZoMm Z‘yZm Am{U ˶mÀ¶mer
g§~§{YV Agcocr BVa ‘m{hVr {‘imcr.
{R>H$mU
{XZm§H$ ‘hgyc A{YH$mè¶mer
ghr-nXZm‘-{e¸$m
‘hÎdmMo
Ooìhm {Oëhm{YH$mar {Zdmgr, Am¡Úmo{JH$, ì¶mnmar qH$dm H$moU˶mhr à¶moOZmgmR>r O‘rZ {~ZeoVr H$aʶmMm hþHw$‘
XoVmV, nadmZJr XoVmV qH$dm O{‘ZrMo à¶moOZ ~XcʶmMr nadmZJr XoVmV. ˶mZ§Va nadmZJrgmR>r AO© H$aUmè¶m 춺$sg
eVu AQ>tgh gZX XoVmV.
¶m gZXoVrc eVu AQ>tMo H$mQ>oH$moa nmcZ ^yYmaH$m§Zm H$amdo cmJVo.
ho nwñVH$ dmMVmZm Amnë¶mcm g‘Oco Agoc H$s eoVO{‘ZrMm {d{dY H$maUm§gmR>r {~ZeoVr dmna H$aʶmMr nadmZJr
‘mJVmZm AZoH$ H$m¶Xo, {Z¶‘, VaVwXtMm {dMma H$éZ nadmZJr {Xcr OmVo.
O{‘ZrMm ^mJ ZH$me d PmoZMm XmIcm ZJaaMZm {d^mJmMo qH$dm g§~§{YV H$MoarVyZ {‘idm.
B‘maVrMm AmamIS>m, AmaoIZ B˶mXr ‘§Oay H$aʶmMo A{YH$ma ZJaaMZm {d^mJmMr qH$dm d ñWm{ZH$ ñdamÁ¶ g§ñWoMo
AmhoV. åhUyZ B‘maVrMo MQ>B© joÌ, C§Mr, MVw…gr‘m ¶m~m~V {Oëhm{YH$mar g§MmcH$ ZJaaMZm ¶m§Mm A{^àm¶, AmXoe,
‘§Oay AmamIS>m, ‘§Oay AmaoIZ (Layout) ¶m§Mm {dMma H$aVmV d Z§Va {~ZeoVr nadmZJr XoVmV. Residential Zone {Zdmgr
{d^mJmVrc O‘rZ {Zdmgr H$maUmH$aVm, ì¶mnmar {d^mJmVrc O‘rZ ì¶mnmar H$maUm H$aVm Cn`moJmV AmUVm ¶ooVo.
ZJaaMZm {d^mJmMm PmoZ XmIcm d ^mJ ZH$mem ¶m g§~§YmV ‘hÎdmMr ‘m{hVr XoVmo.
H$moU˶mhr PmoZ‘Yo Amnë¶mcm hdoVgo, hdo {VVHo$ H$m¶Xoera ~m§YH$m‘ H$aVm ¶oV Zmhr.
åhUyZ ~m§YH$m‘m~m~V {d^mJmÀ¶m gj‘ A{YH$mar ¶m§Mm A{^àm¶ ¿¶mdm, ˶mZ§Va O‘rZ H$moU˶m à¶moOZmgmR>r
Cn¶moJmV AmUVm ¶oB©c ho R>a{dVm ¶oVo. OmoS>md¶mMr H$mJXnÌo ¶m§Mr ¶mXr {_idmdr.
Am‘À¶m nwñVH$mV AOm©Mo {dhrV Z‘wZo {Xco AmhoV. Var gwÕm AmnU {dhrV Z‘wݶmVrc AO© {Oëhm{YH$mar H$Moar,
Vh{gcXma H$MoarVyZ {‘idm. ¶m AOmªMo ZrQ> Aܶ¶Z H$éZ AOm©Vrc {ZH$f g‘OmdyZ KoD$Z n[anyU© AO© XmIc
H$aʶmMm à¶ËZ H$am.

134 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
¶mZ§Va AmnU "PmoZ XmIcm', "^mJ ZH$mem' d "{dH$mg AmamIS>m' ¶m~Ôc WmoS>r ‘m{hVr KoD$ Á¶m‘wio Amncm
O{‘ZrMm dmna H$aʶm~m~VMo AmH$cZ {dH${gV hmoD$ eHo$c.
PmoZMm XmIcm - ^mJ ZH$mem - {dH$mg ¶moOZm A{^àm¶ ¶m§Mm Cn¶moJ H$gm H$amdm?
Amnë¶mcm H$moU˶mhr O{‘Zrda A{YH¥$V H$m¶Xoera ~m§YH$m‘ H$am¶Mo Agoc Va -
(1) Or O‘rZ "JmdR>mU' åhUyZ A{^coImV XmIdcr Amho Aem O{‘Zrda ~m§YH$m‘ H$aʶmAmYr gXa O‘rZ N.A.
H$aʶmMr, {~ZeoVr nadmZJr KoʶmMr JaO ZgVo. nU B‘maVrMo ~m§YH$m‘ H$aʶmgmR>r {Oëhm{YH$mar, ZJa
aMZm {d^mJ, ñWm{ZH$ ñdamÁ¶ g§ñWm qH$dm gj‘ {d^mJmMr, A{YH$mè¶mMr nyd©nadmZJr ¿¶mdr cmJVo.
åhUOoM B‘maVrMm AmamIS>o ‘§Oya H$ê$Z ¿¶mdm cmJVmo. hr nadmZJr ~m§YH$m‘mMo {R>H$mU H$moUVo Amho ˶mda
Adc§~yZ AgVo. AmnU nwT>rc CVmao Cn¶moJmV AmUmdo.
Á¶m O{‘Zrda ~m§YH$m‘ H$am¶Mo Amho. ˶m O{‘Zrg§~§YrMm PmoZ XmIcm d ^mJ ZH$mem g§~§{YV ZJaaMZm
{d^mJmH$Sy>Z {‘idm.
(2) PmoZ XmIcm d ^mJ ZH$memMo AdcmoH$Z H$ê$Z Amnë¶mcm O{‘ZrMm qH$dm O{‘ZrÀ¶m ^mJmMm Cn¶moJ H$moU˶m
àH$maÀ¶m B‘maVrgmR>r H$aVm ¶oBc
© Vo g‘OVo. (A) {Zdmgr, (~) ì¶mnmar, (H$) Am¡Úmo{JH$ qH$dm Aݶ. VgoM
O{‘Zr‘YyZ OmUmao g§^mì¶ añVo, añ˶mgmR>r g§nm{XV Ho$cr OmUmar O‘rZ g‘OVo.
(3) Ooìhm Amnë¶mcm {Zdmgr, ì¶mnmar, Am¡Úmo{JH$ dm Aݶ CÔoemgmR>r ~m§YH$m‘ H$aʶmgmR>r O‘rZ IaoXr H$am¶Mr
Amho. Voìhm AmnU g§~{§ YV JmdmMm "{dH$mg ¶moOZm AmamIS>m' 'Draft Development Plan' Mr àV {‘idm. Agm
AmamIS>m àñVm{dV qH$dm H$m¶‘ Ho$cocm Agoc. nU ˶m 'Development Plan' Mo AdcmoH$Z H$ê$Z Amnë¶mcm
O{‘ZrMr {ZdS> H$aVm ¶oB©c.
(4) H$mhr doim EH$m O{‘ZrMm, gìh} Z§~a/JQ> Z§~a Agcoë¶m O{‘ZrMm Cn¶moJ {d{dY H$maUm§gmR>r H$aVm ¶oBc© Ago
PmoZ XmIcm d ^mJ ZH$mem XmIdVmo. åhUOo EH$M O‘rZ, {Zdmgr, eoVr Zm {dH$mg, dZrH$aU, g§^mì¶ añVm
¶mgmR>r Cn¶moJ AmUmdr Ago {dH$mg AmamIS>çmVrc PmoZ XmIcm d ^mJ ZH$mem Xe©{dVmo. Aem àH$aUmV
Amnë¶mcm {Zdmgr joÌmMr O‘rZ "‘moOUr' H$ê$Z ¿¶mdr cmJoc. VgoM ¶m O{‘ZrgmR>r "{dH$mg ¶moOZm
A{^àm¶' g§~§{YV ZJa aMZm {d^mJmH$Sy>Z AmYr {‘idmdm. åhUOo O‘rZ {dH$V KoVë¶mZ§VaÀ¶m ZwH$gmZrg,
‘ZñVmnmg Amnë¶mcm Vm|S> Úmdo cmJUma Zmhr.
¶mZ§Va ZJa aMZm Am{U ‘yë¶ {ZYm©aU {d^mJmMm PmoZ XmIcm d ^mJ ZH$mem XmIdcm Amho. ˶m‘ܶo ‘m¡Oo ‘hmiwJ§ ,o
Vm. ‘wier, {O. nwUo ¶oWrc g.Z§./JQ> Z§. 5 hr O‘rZ a{hdmg-eoVrZm {dH$mg-30 ‘rQ>a añ˶mZo ~m{YV Agë¶mMo
XmI{dco Amho. ˶mMà‘mUo g.Z§./JQ> Z§. 26 d 58 hr O‘rZ eoVr d Zm{dH$mg + 24 ‘rQ>a añVm ¶mZo ~m{YV Agë¶mMo
{XgVo. åhUOoM {Zdmgr ~m§YH$m‘mgmR>r g.Z§./JQ> Z§. 5 ‘Yrc {ndù¶m a§JmZo XmIdcocm ^yIS§ > Cn¶moJmV AmUVm ¶oBc© .

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 135
VgoM g§^mì¶ àñVm{dV añVo gwÕm g‘OVmV.
¶mZ§Va ‘h§‘XdmS>r (hS>nga) Mm Am{U Sw>Sw>iJmdMm Draft Development Plan XmIdcm Amho. ˶m‘ܶo {d{dY a§J
dmnê$Z d {MÝho dmnê$Z O{‘ZrMm dmna H$moU˶m àH$maÀ¶m H$m‘mgmR>r H$aVm ¶oB©c? H$moUVr O‘rZ H$moU˶m H$m‘mgmR>r
amhÿZ R>do cr Amho? ¶mMr ‘m{hVr {‘iVo. ˶mgmR>r LEGEND ¶m gXamImcrc a§J d a§Jm§Mo g‘moa O{‘ZrMm Cn¶moJ Am{U
AmajUm§Mr ZH$memMo AdcmoH$Z H$ê$Z ‘m{hVr {‘iy eH$Vo.
Amnë¶mcm XmI{dcocm PmoZMm XmIcm d ^mJ ZH$mem àñVm{dV AmamIS>m Amho. ˶mV ~Xc hmoD$ eH$Vmo. VgoM
{dH$mg AmamIS>m gwÕm àñVm{dV Amho. ˶mVhr ~Xc hmoD$ eH$Vmo.
O{‘ZrMm {~ZeoVr dmna H$aʶmgmR>r ¶m nwñVH$mV OmñVrV OmñV ‘m{hVr XoʶmMm à¶ËZ Ho$cm Amho. A{YH$ n[anyU©
‘m{hVr {‘i{dʶmgmR>r g§~§{YV {d^mJmÀ¶m H$‘©Mmè¶m§er d A{YH$mar dJm©er gmohmX©nyU© MMm© Ho$crV Va Amnë¶mcm
~m§YH$m‘{df¶H$ AZoH$ ~m~tMr, {ZH$fm§Mr, {Z¶‘m§Mr ‘m{hVr {‘ioc.
H$m¶Xo, {Z¶‘ d {ZH$f nmiyZ Ho$coco ~m§YH$m‘ XrK©H$mimgmR>r gwIXm¶r AgVo. ¶mda {dídmg R>odm.

136 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 137
138 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 139
140 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 141
142 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
{XZm§H$ :
_m. Vh{gbXmagmho~ / _m. H$m_Jma VbmR>r ^mD$gmho~
gZ
VmbwH$m {Oëhm
`m§g gmXa AO©...
{df` - Imbr Z_wX Ho$bobo ^y{_ A{^boI XoUo~m~V.
_hmoX`,
O{_ZrMo dU©Z :
JmdmMo Zmd : VmbwH$m :
{Oëhm :
A.H«$. g.Z§./JQ> Z§. {h.Z§. A.H«$. g.Z§./JQ> Z§. {h.Z§. A.H«$. g.Z§./JQ> Z§. {h.Z§.
1. 7. 13.
2. 8. 14.
3. 9. 15.
4. 10. 16.
5. 11. 17.
6. 12. 18.
darb ^y_mnZ H«$_m§H$m~m~V _bm gd© gmV~mam CVmao, gmV~mam CVmè`mdarb Z_wX Ho$bobo gd© \o$a\$ma CVmao, 8 A CVmam
gmV~mam CVmè`m§Mm H$mbmdYr `m H$mbmdYrVrb gd© \o$a\$ma
gZ Vo gZ n`ªV
`mgmR>r `mo½` Vr \$s XoÊ`mg _r V`ma Amho.
AO©XmamMr ghr ........................................
AO©XmamMr Zmd ........................................
AO©XmamMm nÎmm ........................................
........................................................
_hÎdmMo
_hmamï´> O_rZ _hgwb A{Y{Z`_ 1966 Mo H$b_ 327 AÝd`o O_rZ _mb_Îmm {df`H$ H$mJXnÌo, ZH$meo, gZX,
Ý`m`mb`rZ H$mJXnÌo, {ZH$mb hr gmd©O{ZH$ H$mJXnÌo AmhoV. O{_ZrMr H$mJXnÌo d ZH$meo ^maVr` gmjrnwamdo H$m`ÚmMo
H$b_ 74 à_mUo gmd©O{ZH$ H$mJXnÌo (npãbH$ S>m°Š`w_|Q>g²) AmhoV.
AOm©g én`o nmM H$moQ>© \$s ñQ>±ån bmdmdm. AOm©Mr nmohmoM ¿`mdr.

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 143
\o$a\$mamg§~§Yr H$mJXnÌo
_mJUr AO©
_m. Vh{gbXmagmho~ / _m. VbmR>r ^mD$gmho~
VmbwH$m {Oëhm
`m§g gmXa AO©...
{df` - Imbr Z_wX Ho$bobo ^y{_ A{^boI XoUo~m~V.
_hmoX`,
O{_ZrMo dU©Z :
JmdmMo Zmd : VmbwH$m :
{Oëhm :
AmnU g§_V Ho$boë`m \o$a\$ma H«$_m§H$ .................... ~m~VMo AO©, Om~ O~m~, amoOZm_m, àmo{gS>tJ,
{ZH$mb / emgZmMm AmXoe / Ý`m`mb`rZ AmXoe / Xwæ`_ {Z~§YH$mMm nÎmm d Zm|XUrH¥$V XñVmMm H«$_m§H$ d {XZm§H$
........... `m§Mr Iar àV _bm CnbãY H$ê$Z Úmdr hr {dZ§Vr. Ë`mgmR>r `mo½` Vr \$s XoÊ`mg _r V`ma Amho.
AO©XmamMr ghr .............................
AO©XmamMr Zmd .............................
AO©XmamMm nÎmm .............................

.............................................
ZH$mo Agob Vo ImoS>mdo.
_hÎdmMo
_hmamï´> O_rZ _hgwb A{Y{Z`_ 1966 Mo H$b_ 327 AÝd`o O_rZ _mb_Îmm {df`H$ H$mJXnÌo, ZH$meo, gZX,
Ý`m`mb`rZ H$mJXnÌo, {ZH$mb hr gmd©O{ZH$ H$mJXnÌo AmhoV. O{_ZrMr H$mJXnÌo d ZH$meo ^maVr` gmjrnwamdo H$m`ÚmMo
H$b_ 74 à_mUo gmd©O{ZH$ H$mJXnÌo (npãbH$ S>m°Š`w_|Q>g²) AmhoV.
AOm©g én`o nmM H$moQ>© \$s ñQ>±ån bmdmdm. AOm©Mr nmohmoM ¿`mdr.
AOm©g \o$a\$ma H«$. ............................. Amnë`m _m{hVrgmR>r gmo~V OmoS>bm Amho.
144 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
dmag Zm| X rMm AO©
Z_wZm
à{V,
Vm. Vh{gbXmagmho~ / _m.ZJa ^y_mnZ A{YH$mar H«$.
VmbwH$m {Oëhm
{df` : _¥V ImVoXma lr.
amhUma
`m§À`m dmagm§Mr Zm|X hŠH$ A{^boImV H$aÊ`m~m~V.
_hmoX`,
Imbr ghr H$aUma AO©Xma
`m§M {dZ§Vr H$s, _m¡Oo VmbwH$m {Oëhm ImVoXma
lr. ho {XZm§H$ amoOr
_¥V Pmbo AmhoV. Vo _¥V Pmë`mbm .................. df} H$mbmdYr Pmbm. Ë`m§Mr Zmdo Imbrbà_mUo O_rZ _mb_Îmm
Amho.

joÌ AmH$a
A.H«$. Jmd g.Z§. qh.Z§. ho. Ama é. n¡go

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 145
_¥V ImVoXmamg Imbrbà_mUo dmagm AmhoV.
A.H«$. dmagm§Mo Zmd d` _¥V ImVoXmamer ZmVo nÎmm
1.
2.
3.
4.
5.

darb gd© dmag/EH$Ì {d^ŠV amhVmV. Voìhm gd© dmagm§Mr Zmdo hŠH$ A{^boImV gmV ~mam CVmè`mda/_mb_Îmm
nÌH$m_Ü`o Zm|XdmdrV, XmIb H$amdrV.
_mPm AO© hr dXu g_OyZ dmag hŠH$ Zm|X VbmR>çmH$Sy>Z H$ê$Z ¿`mdr. gd© {hVg§~{§ YVm§Zm ZmoQ>rg H$mT>Ê`mg `mdr.
ZmoQ>rg _wXVrZ§Va \o$a\$mam§_Ü`o {ZU©` H$aÊ`mV `mdm. hm {ZU©` _bm darb nË`mda H$idmdm hr {dZ§Vr.
gmo~V g§~§{YV gmV ~mam CVmao / _mb_Îmm nÌH$mMo CVmao OmoS>bo AmhoV. VgoM _¥V ImVoXmamMm _¥Ë`yMm XmIbm
(Iar ZŠH$b) OmoS>bm Amho. ñdV§Ì A°{\$S>oìhrQ> gmo~V OmoS>bo Amho.

Amnbm Z_«,

ghr
(AO©XmamMo Zmd)

AO© ^aÊ`mgmR>r gyMZm


1. EH$mnojm OmñV {_iH$Vr EH$mM VmbwH$m/eha H$m`©joÌmV hÔrV AgVrb Va Ë`m gd© AOm©V Z_wX H$amì`mV.
2. EH$mnojm OmñV VmbwH$m/eha H$m`©joÌmV {_iH$Vr AgVrb Ë`mM§ ñdV§Ì AO© XmIb H$amdoV.
3. AO©Xmamgh AÝ` dmagm§Mr Zmdo, nÎmo, d` AMyH$ {bhmdoV.
4. AOm©g 10 é. Mm H$moQ>© \$s ñQ>±n bmdmdm.
5. A°{\$S>ìo hrQ> gmo~V OmoS>mdo.
146 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
eoVO_rZ dmQ>nmMm AO©
Z_wZm
AO©Xma .................................
nÎmm ....................................
.........................................
........................................
{XZm§H$ :
à{V,
_m.Vh{gbXmagmho~
Vm. ............................ {Oëhm ............................
{df` - _m¡Oo ..................... VmbwH$m ..................... {Oëhm .....................
`oWrb O{_ZrÀ`m {d^mJUrgmR>r O_rZ _hgyb g§{hVm 1966 Mo H$b_ 85 à_mUo AO©.
_hmoX`,
AO© X ma lr. ...................................................................... amhUma
.......................................................................................................... `m§Mr
{dZ§Vr H$s,
1. darb O{_Zr{df`H$ _r ghYmaH$ Amho. Ë`m O{_ZrV {hñgoXma åhUyZ _mPm hŠH$, {hVg§~Y§ Amho. Ë`m O{_ZrMr
{d^mJUr H$ê$Z _bm _mÂ`m {híí`mMr O_rZ {d^mJyZ Úmdr. åhUyZ _r _hmamï´> O_rZ _hgyb A{Y{Z`_ 1966
À`m H$b_ 85 Zwgma _mPm hm AO© Amho. H$maU _mPm {hñgm _bm ñdV§ÌnUo H$amd`mMm Amho.
2. {d^mJUr H$amd`mÀ`m O{_ZrMo dU©Z nwT>rb à_mUo Amho.
joÌ AmH$ma
A.H«$. JmdmMo Zmd gZ§. {h.Z§. bmJdS>rbm`H$ nmoQ>Iam~ é. n¡go
ho Ama ho Ama
1
2
3
4
5
6

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 147
3. da Z_wX Ho$boë`m O{_Zr_Ü`o {hñgoXma åhUyZ hŠH$ Agboë`m§Mr Zmdo d Ë`m§À`m~Ôb _m{hVr Imbr {Xë`mà_mUo.
A.H«$. Zmd nÎmm d` AO©Xmamer ZmVo {hñgm
1. {hñgm
2. Ama _Ü`o
3. XmIdbm
4. Amho.
5.
6.

4. da dU©Z {Xbobr O_rZ gd© {hñgoXmam§Zm g_mZnUo Cn^moJVm `mdr, gdmªZm Ë`m§À`m {híí`mà_mUo `m {_iH$VrMm
\$m`Xm {_imdm, åhUyZ O{_ZrMr {d^mJUr H$aÊ`mV `mdr. O_rZ gd© {hñgoXmam§_Ü`o gmaIr {d^mJÊ`mV `mdr.
AO©XmamÀ`m dmQ>çmbm `oUmam O{_ZrMm {hñgm doJim H$ê$Z Ë`m O{_ZrMm H$ãOm Ë`mg gËda XoÊ`mV `mdm.

5. {d^mJUrgmR>r d O_rZ _moOUrgmR>r `oUmam IM© `m {d^mJUrnmgyZ Á`m§Mm Á`m§Mm \$m`Xm hmoBb
© Ë`m {hñgoXmam§nmgyZ
gaH$mar {Z`_mà_mUo dgyb H$aÊ`mV `mdm. hþHy$_ hmoB©b Vmo {d^mJUr IM© XoÊ`mg AO©Xma V`ma Amho.

gmo~V - O{_ZrMo gmV~mam CVmao, 8 A, \o$a\$ma d JQ> ~wH$mVrb ZH$meo OmoS>bo AmhoV. AOm©g `mo½` Vmo H$moQ>© \$s ñQ>°ån
bmdmdm.

Amnbm Z_«

ghr
(AO©XmamMo Zmd ..............)

eoVO{_ZrMo {hñgoXmam§_Ü`o dmQ>n {d^mOZ H$aVmZm eoVO{_ZrMm VwH$S>m nS>Uma Zmhr Aem nÕVrZo dmQ>n - {d^mOZ
Ho$bo OmVo. eoVO{_ZrMm "{H$_mZ VwH$S>m' {H$Vr joÌ\$imMm Amho `mMr _m{hVr CnA{YjH$ VmbwH$m ^y{_ A{^boI
`m§MoH$S>o g_OVo. à_m{UV joÌmnojm H$_r joÌmMr eoVO_rZ "VwH$S>m' nS>Uma Zmhr AemM nÕVrZo dmQ>n {d^mOZ Ho$bo
OmVo.

148 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
_moOUr AOm©Mm Z_wZm
{XZm§H$ :
à{V,
_m. CnA{YjH$
VmbwH$m ^y_r A{^boI
Vm. .....
{Oëhm ......

{df` - O{_ZrMo _moOUr hmoUo~m~V.


AO©Xma - Zmd
nÎmm -

Imbr Z_yX Ho$bobr O_rZ _r / Amåhr YmaU H$arV AgyZ gXa O{_ZrMr _bm / Amåhmg Imbr Z_yX Ho$boë`m
H$maUmñVd _moOUrMr Amdí`H$Vm Amho. O{_ZrMm Vnerb d AOm©gmo~V OmoS>bëo `m H$mJXnÌm§Mr _m{hVr Imbrb à_mUo
-

1. JmdmMo Zmd 2. VmbwH$m 3. {Oëhm


4. gìh} Z§./JQ> Z§./ZJa ^y.H«$./{hñgmZ§.
5. _moOUrMo H$maU -
hÔ H$m`_/{~ZeoVr/nmoQ> {d^mOZ
6. _moOUrMm àH$ma - gmYr/VmVS>rMr/A{VVmVS>rMr
7. bJVÀ`m ^yYmaH$m§Mr Zmdo d nÎmo
1.
2.
3.
4.
8. AOm©gmo~V OmoS>md`mÀ`m H$mJXnÌm§Mm Vnerb -
(1) _mJrb 3 _{hÝ`m§Mo AmVrb 7/12 CVmao,
(2) {d{hV _moOUr \$s Mo MbZ

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 149
(3) _moOUr H$amd`mÀ`m O{_ZrMm A§Xm{OV ZH$mem
(4) JQ> ~wH$mVrb ZH$mem (Amdí`H$ Agob Va)
(5) {Q>nU (Amdí`H$ Agob Va)
(6) bo AmD$Q> (Amdí`H$ Agob Va)
(7) ZdrZ nmoQ> {hñgm _moOUr H$amd`mMr Agë`mg g§~§{YV g.Z§. Mo Cn{d^mJmMo 7/12 CVmao. bJVÀ`m
YmaH$m§Mo Zmd d nÎmo
(8) Jmdr O_rZ EH${ÌH$aU `moOZm bmJy Agë`mg _§Oya `moOZoMr H$maUmnwaVr ZŠH$b.

Amnbo {dídmgy

AO©Xmam§À`m gøm

O_rZ _moOUr Ho$ìhm Ho$br OmVo?


1) hÔ H$m`_ H$ê$Z KoÊ`mgmR>r 2) {~ZeoVr à`moOZmgmR>r 3) ghYmaH$m§_Ü`o/dmagm§_Ü`o O{_ZrMr {d^mJUr
H$ê$Z KoÊ`mgmR>r 4) bo AmD$Q> ZH$memà_mUo àË`oH$ ßbm°Q>Mr hÔ _m{hV H$ê$Z KoÊ`mgmR>r d hÔ R>a{dÊ`mgmR>r.
eoOmaÀ`m ^yYmaH$mer hÔrdê$Z dmX Agob Va hÔ H$m`_ _moOUrMm AO© darb A{YH$mè`m§H$S>o H$amdm. _moOUrImVo
_moOUr Ho$ë`mZ§Va Á`mZo Xwgè`mÀ`m O{_ZrV A{VH«$_U Ho$bo Amho, Ë`mMo A{VH«$_U ZH$memda {d{eï> àH$mao IwUm
H$ê$Z XmI{dVmV.
_moOUr ImË`mH$Sy>Z A{VH«$_U XmI{dbobm ZH$mem àmá H$amdm. Á`mZo A{VH«$_U Ho$bo Amho, Ë`mMm {damoYmV
_hmamï´> O_rZ _hgyb A{Y{Z`_, 1966 À`m H$b_ 138 AÝd`o _m. Cn{d^mJr` A{YH$mar `m§Mo g_moa Xmdm XmIb
H$amdm.
`mo½` àH$mao Mm¡H$er H$ê$Z _m. Cn{d^mJr` A{YH$mar A{VH«$_U H$aUmè`m ì`ŠVrg Ë`mÀ`m Vmã`mVrb A{VH«${_V
joÌmMm Vm~m gmoS>Ê`mMm hþHy$_ XoVmV. Iè`m _mbH$mg O{_ZrMm Vm~m {_iVmo.
_m. CnA{YjH$, VmbwH$m ^y_r A{^boI `m§À`m H$m`m©b`mVrb ^yH$a_mnH$mZo Ho$bobr _moOUr _mÝ` Zgob Va
Ë`mÀ`m d[að> A{YH$mè`mg_moa A{YH$ Cƒ {Z_VmZm _moOUrMr _mJUr H$aVm `oVo.

150 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
PmoZMm XmIbm ^mJ ZH$mem AO©
{XZm§H$ :
à{V,
_mZZr` ghmæ`H$ g§MmbH$,

{df` - O_rZ dmna (PmoZ) XmIbm Am{U ^mJ ZH$mem {_iUo~m~V.


AO©Xma -..........................................................

_hmoX`,
_bm _m¡Oo ....................... VmbwH$m .................................. {Oëhm ......................
`oWrb OwZm/Zdm gìh}/JQ> Z§~a ...................... `mMm O_rZ dmna (PmoZ) XmIbm d ^mJ ZH$mem {_iUo{df`r
{dZ§Vr Amho. Ë`mgmR>r Amdí`H$ Vr \$s XoÊ`mg _r V`ma Amho.

Amnbm {dídmgy

AO©XmamMr ñdmjar

AOm©bm én`o 5/- Mm H$moQ>© \$s ñQ>å± n bmdm. VrZ _{hÝ`mMo AmVrb 7/12 CVmao, nmM O{_Zt~m~V EH$m AOm©da
_mJUr H$aVm `oB©b. ^mJ ZH$mem H$arVm -
1. VrZ _{hÝ`mMo AmVrb 7/12 CVmao
2. OmJoMr JQ>~wH$mVrb ZŠH$b ^y_r A{^boImH$Sy>Z
3. OmJoMm \$miUr ZH$mem VmbwH$m ^y_r A{^boIH$Sy>Z AmYr {_idm.
4. Amdí`H$ Agob Va OmJoMm _moOUr ZH$mem OmoS>m.

_hmZJanm{bHo$À`m hÔrVrb O{_ZrMm PmoZMm XmIbm d ^mJ ZH$mem g§~§{YV nm{bHo$À`m ZJaaMZm (Town
Planning) H$m`m©b`mV {_iob. J«m_rU ^mJmVrb O{_Zr~m~VMo PmoZ XmIbo d ZH$meo Ë`m g§~§{YV H$m`m©b`mV
{_iVmV.

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 151
{d^mJmMo Zmd :- ZJaMZm d {dH$mg {d^mJ
{df¶ :- {dH$mg ¶moOZm A{^àm¶
Amdí¶H$ H$mJXnÌo :- (1) {d{hV Z‘wݶmV AO© (N>mnrc/hñV{c{IV)
(2) 7/12 CVmam, àm°nQ>u H$mS>© CVmam (Z{OH$À¶m VmaIoMm)
(3) {‘iH$VrMm emgH$s¶ ‘moOUr ZH$mem (6 ‘{hݶmMo
AmVrc)
(4) emgH$s¶ ‘moOUr ZH$memÀ¶m 2 ãcw qàQ>g²
A§{V‘ {ZU©¶mgmR>r cmJUmam H$mcmdYr :- 15 H$m¶m©c¶rZ {Xdg
‘m{hVr/XmIco {‘iʶmMo {R>H$mU :-
‘hmamï´> àmXo{eH$ d ZJaaMZm A{Y{Z¶‘ 1966
‘Yrc Á¶m H$c‘m§Mo AmYmao H$m‘ H$aUo Amho Vo H$c‘ 26, 31 d 37 AÝd¶o.
H$c‘ emgZ {ZU©¶ AmXoe n[anÌH$ R>amd B. (‘§Oay {dH$mg ¶moOZm d ‘§Oay {dH$mg {Z¶§ÌU {Z¶‘mdcrZwgma)
emgZ {ZU©¶ AmXoe n[anÌH$ R>amd B. :- ‘w§~B© àm§{VH$ ‘hmZJanm{cH$m A{Y{Z¶‘ 1949, emgZ d
‘hmnm{cHo$À¶m doimodi o r {ZJ©{‘V n[anÌH$mZwgma
(2) ‘m. Cng§MmcH$, ZJaaMZm, qn.qM.‘.Z.nm. ¶m§Mm AmXoe
H«$. Za{d/H$m{d/àem/299/Am-2/2013, {XZm§H$ 10/
05/2013 AÝd¶o-H$m¶m©c¶rZ H$m‘H$mO dmQ>n.
{ZU©¶ KoUmao A{YH$mar :- ñVa nXZm‘ {ZU©¶mgmR>r
cmJUmam
H$mcmdYr
n{hcm ñVa gìh}Aa 6 {Xdg
Xþgam ñVa H${Zð> A{^¶§Vm/ 3 {Xdg
ghm. ZJaaMZmH$ma
{Vgam ñVa CnA{^¶§Vm 3 {Xdg
AmXoe à‘mUnÌ Cng§MmcH$, ZJaaMZm 3 {Xdg
{ZJ©{‘V H$aʶmg
gj‘ A{YH$mar
Amdí¶H$ ’$s d ˶m§Mo n[anÌH$ :- a.é. 250/- à{V, 100 Mm¡.‘r. à‘mUo
(‘m. Am¶wº$ qn.{M.‘.Z.nm. ¶m§Mm AmXoe H«$. Za{d/H$m{d/
AmñWm/636/09 {X. 24/06/009 - XanÌH$)
’$s ^aʶmMr nÕV :- amoI
A§{V‘ {ZU©¶ {d{hV H$mcmdYr‘ܶo Z KoVcm :- g§~§{YV gìh}Aa/H${Zð> A{^¶§Vm/ghm. ZJaaMZmH$ma/
Joë¶mg Á¶m§Zm O~m~Xma Yam¶Mo ˶m§Mo Zmd d CnA{^¶§Vm

152 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
nXZm‘

{XZm§H$ :
à{V,
_m. CnA{YjH$ ^y{_ A{^boI/_m. ZJa ^y_mnZ A{YH$mar
Vm. ............... {Oëhm ...............
..........`m§g gmXa AO©
{df` - Imbr Z_wX Ho$bobo ^y{_ A{^boI XoUo~m~V.
_hmoX`,
O{_ZrMo dU©Z :
JmdmMo Zmd : VmbwH$m {Oëhm

1. g.Z§./JQ> Z§/{h.Z§. 2. g.Z§./JQ> Z§/{h.Z§. 3. g.Z§./JQ> Z§/{h.Z§.

4.g.Z§./JQ> Z§/{h.Z§. 5.g.Z§./JQ> Z§/{h.Z§. 6. g.Z§./JQ> Z§/{h.Z§.


1) {Q>nU ~wH$ o 2) Jmd ZH$mem o 3) JQ> ~wH$mVrc ZH$mem 4) JwUmH$ma ~wH$ 5) nmoQ> {hí`m§Mo åhUOo \$miUr ZH$meo
o 6) O_rZ EH${ÌH$aUmMo ImVo CVmao o 7) H$ãOo nmdVr o 8) amOn{ÌV A{YH$mè`mg_moa Pmbobo O~m~ o
9) {_iH$V n{ÌH$m o 10) ZJa ^y_mnZ _yi A{^boI o 11) nwZ{d©bmoH$Z AmboI o 12) Mm¡H$er Zm|Xdhr o
13) hÔ H$m`_ _moOUr ZH$mem o 14) H$_r OmñV nÌH$ o 15) AmH$ma\$moS> nÌH$ o 16) A{nbmMo {ZU©` o
17) AmH$ma~§X o 18) H$moQ>© dmQ>n A§_b~OmdUr _hgybr {d^mJmH$Sy>Z _§Oay Pmboda d H$moQ>© H${_eZ àH$aUmMm _m.
Ý`m`mb`mH$Sy>Z {ZU©` Pmë`mda Ë`mVrb _moOUr ZH$mem o 19) ^y_mnZ g§`Šw V _moOUr ZH$mem {ZdmS>m (A°dm°S>)© _hgyb
{d^mJmH$Sy>Z _§Oya Pmboda o 20) ñH$s_Mm CVmam 9(3) 9(4) o 21) ZH$mem 9(1) ZH$mem 9(2) o
_bm Oo XñVEodO hdo AmhoV Ë`mnwT>rb Mm¡H$moZmV P Aer IyU Ho$br Amho. Oo XñVEodO ZH$mo AmhoV Ë`mnwT>rb
Mm¡H$moZmV × Aer IyU Ho$br Amho.
AO©XmamMr ghr ....................................
AO©XmamMo Zmd .....................................
AO©XmamMm nÎmm ....................................
_hÎdmMo
_hmamï´> O{_Z _hgyb A{Y{Z`_ 1966 Mo H$b_ 327 AÝd`o O_rZ _mb_Îmm {df`H$ H$mJXnÌo, ZH$meo, gZX,
Ý`m`mb`rZ H$mJXnÌo, {ZH$mb hr gmd©O{ZH$ H$mJXnÌo AmhoV. O{_ZrMr H$mJXnÌo d ZH$meo ^maVr` gmjrnwamdm
H$m`ÚmMo H$b_ 74 à_mUo gmd©O{ZH$ H$mJXnÌo (npãbH$ S>m°Š`w_|Q>g²) AmhoV.
AOm©g én`o nmM H$moQ>© \$s ñQ>°ån bmdmdm. AOm©Mr nmohmoM ¿`mdr.
_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 153
OmoS>nÌ ""A'' ¶oWo 10 é.Mm ݶm¶mc¶
({Z¶‘ 3 nhm) ’$s ‘wÐm§H$ {MH$Q>dmdm

‘m{hVrMm A{YH$ma A{Y{Z¶‘, 2005 AÝd¶o ‘m{hVr {‘i{dʶmgmR>rÀ¶m AOm©Mm Z‘wZm


à{V,
amÁ¶ OZ ‘m{hVr A{YH$mar
(H$m¶m©c¶mMo Zmd d nÎmm)
(1) AO©XmamMo g§nUy © Zmd … ........................................................................................
(2) nÎmm … .......................................................................................................
(3) hì¶m Agcoë¶m ‘m{hVrMm Vnerc … ..........................................................................
(EH$) ‘m{hVrMm {df¶ *
(XmoZ) Á¶m H$mcmdYrÀ¶m g§~§YmV ‘m{hVr hdr Agoc Vmo H$mcmdYr #
(VrZ) hì¶m Agcoë¶m ‘m{hVrMo dU©Z $
(Mma) ‘m{hVr Q>nmcmZo hdr Amho H$s ì¶{º$e… hdr Amho.
(à˶j Q>nmcIM© A{V[aº$ ’$s‘ܶo g‘m{dï> H$aʶmV ¶oB©c.)
(nmM) Q>nmcÛmao hdr Agë¶mg (gd©gmYmaU, Zm|XUrH¥$V qH$dm erK«.)
(4) AO©Xma Xm[aÐçaofI
o mcrc Amho qH$dm H$go (Agë¶mg, ˶m~m~VÀ¶m nwamì¶mMr N>m¶m§{H$V àV OmoS>mdr.)
{R>H$mU … ................
{XZm§H$ … .................
AO©XmamMr ghr

* {df¶mMm ñWyc àdJ© Xe©{dʶmV ¶mdm (emgH$s¶ O‘rZ XoUo/godm ~m~r/ nadmZo B˶mXr.)
# Á¶m H$mcmdYrÀ¶m g§~§YmVrc ‘m{hVr hdr Amho Vmo H$mcmdYr Xe©{dʶmV ¶mdm.
$ ‘m{hVrMm {deof Vnerc Xe©{dUo Amdí¶H$ Amho.

154 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
OmoS>nÌ ""~'' ¶oWo 20 é.Mm ݶm¶mc¶
’$s ‘wÐm§H$ {MH$Q>dmdm
({Z¶‘ 5 1(1) nhm)

‘m{hVrMm A{YH$ma A{Y{Z¶‘, 2005 AÝd¶o ¶mÀ¶m H$c‘ 19(1) Imcrc àW‘ Anrc
àofH$ … .....................................................................................................
(AnrcH$mamMo Zmd d nyU© nÎmm)
à{V … ............................................................................................................
(Anrc àm{YH$mè¶mMo Zmd/nXZm‘/nÎmm)
(1) AnrcH$mamMo g§nyU© Zmd … ..............................................................................
(2) nÎmm … .................................................................................................
(3) amÁ¶ OZ ‘m{hVr A{YH$mè¶mMm Vnerc … .................................................................
(4) Á¶m AmXoem{déÕ Anrc Ho$co Amho Vmo AmXoe {‘imë¶mMm {ZH$mc (AmXoe H$mT>cm Agë¶mg) … ...........
(5) Anrc XmIc H$aʶmMm A§{V‘ {XZm§H$ … .................................................................
(6) AnrcmMr H$maUo … .......................................................................................
(7) ‘m{hVrMm Vnerc … ......................................................................................
(EH$) hì¶m Agcoë¶m ‘m{hVrMo ñdê$n Am{U {df¶ … .....................................................
(XmoZ) ‘m{hVr Á¶m H$m¶m©c¶mer qH$dm {d^mJmer g§~{YV Amho ˶mMo Zmd … ................................

{R>H$mU … ................
{XZm§H$ … .................

AnrcH$mamMr ghr

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 155
OmoS>nÌ ""H$'' ¶oWo 20 é.Mm ݶm¶mc¶
({Z¶‘ 5 (2) nhm) ’$s ‘wÐm§H$ {MH$Q>dmdm

‘m{hVrMm A{YH$ma A{Y{Z¶‘, 2005 AÝd¶o ¶mÀ¶m H$c‘ 19(3) Imcrc {ÛVr¶ Anrc
àofH$ … ........................................................................................................
(AnrcH$mamMo Zmd d nyU© nÎmm)
à{V … ............................................................................................................
(Anrc àm{YH$mè¶mMo Zmd/nXZm‘/nÎmm)
(1) AnrcH$mamMo g§nyU© Zmd … ...................................................................................
(2) nÎmm … .................................................................................................
(3) amÁ¶ OZ ‘m{hVr A{YH$mè¶mMm Vnerc … ..............................................................
(4) n{hë¶m Anrc àm{YH$è¶mMm Vnerc … .................................................................
(5) Á¶m AmXoem{déÕ Anrc Ho$co Amho Vmo AmXoe {‘imë¶mMm {XZm§H$ … ........................................
(6) Anrc XmIc H$aʶmMm A§{V‘ {XZm§H$ … ...............................................................
(7) AnrcmMr H$maUo … ......................................................................................
(8) ‘m{hVrMm Vnerc … ...................................................................................
(EH$) hì¶m Agcoë¶m ‘m{hVrMo ñdê$n Am{U {df¶ … ..................................................
(XmoZ) ‘m{hVr Á¶m H$m¶m©c¶mer qH$dm {d^mJmer g§~{YV Amho ˶mMo Zmd … .....................................
{R>H$mU … ...................
{XZm§H$ … ....................
AnrcH$mamMr ghr

156 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
nhm d EoH$m

^y{_ A{^boIm§Mo g§Ho$VñWi


www.maza7-12.com

nhm

H$moUVrhr O_rZ d _mc_Îmm IaoXr H$aÊ`mAmYr


www.propertylawlearning.com

_hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo & 157
nwaoem ewÕ {nÊ`mÀ`m nmÊ`mgh {Zdmam Am{U {Zdm©hmgmR>r {H$_mZ O_rZ
YmaU H$aÊ`mMm h¸$ àË`oH$ ^maVr` ZmJ[aH$mcm {_imcm nm{hOo. hm h¸$
KQ>ZoV g_m{dï> Pmcm nm{hOo. hm h¸$ ñdmV§Í`, g_Vm Am{U cmoH$emhrMm
hm ^m¡{VH$ nm`m Amho.
hoM Iao gwamÁ` Amho.

158 & _hÎdmMo ^y{_ A{^boI, eoVO{_ZrMr _moOUr, eoVO{_ZrMr AH¥${fH$ nadmZJr {_i{dUo d {d{dY AOmªMo Z_wZo
चार पुस्तकुं वाचली म्हणजे कोणी शहाणा होतो का?
हो.
होतो.
कोित्यवही प्रवण्यवलव, सजीर्वलव, अनभु र्वने िहविपि येत.ां बर्‍याच
प्रवण्यवांनव कवही प्रिविवत त्यवांचे जन्सिदवते थोडांफ़वर शििि देतवत. पि िवनर्
हव असव प्रविी आहे ज्यवलव स्वतःचे अनभु व व आईविील यासां ोबत पर्ु ी
जगलेल्यव आशि आतव शजर्ांत नसलेल्यव िविसवांचे अनभु र्ही शिकतव येतवत.
ते प्ु तकवद्वां वरे . िविसवलव आपल्यव सभोर्तवली नसलेल्यव, दरू देिवतल्यव
िविसवांचे अनभु र् सिजनू घेऊन शिकतव येतां. तेही प्ु तकवांद्ववरे . प्रत्यि
अनभु र्वहां ून चवगां लव शििक नवहीच. पि इतरवनां व आलेले अनभु र्, त्यवनां ी
खवल्लेल्यव ठे चव यवही िविसवलव शिकर्तवत आशि िहविे करून सोडतवत.
म्हणून वाचा
िाचि रहा.
www.esahity.com
www.esahity.in

ववनामल्ू य वाचक नोंद करण्यासाठी वलहा


esahity@gmail.com

You might also like