Mvufx[tubexh

yburhft suJe yuzJtLMz y½þm•ttlu LGþfjeyh Jtuh NY fhJt btxu a¢ÔGËnlt

mt; ftuXt suJe «r¢gt fhJe vzu!

ybuheft y½þGþÎD Lþ cxl fuJe he;u ’ctJu ?

11 mÃxuBch 2001le Dxlt vAe jtuftubtk m;; aato;t «§tu Au& ‘nJu yburhft Gþæ"
fhNu? òu fhNu ;tu y½þGþæ" fhNu? y½þGþæ" fhNu ;tu rJµltu rJltN mso;t ºteò
rJµGþæ" btxuLþk cxl yburhfe ht»x[vr; fgthu ’ctJNu?¥¥

òu yt juF ;bu Jtkae hÌtt ntu, ;tu ytÔþk y½þGþæ" ln´ :Gþk ntug! vK fblmecu Gþæ"
Wvh jFltht 90% vºtfthtu vK nfef;tulu c’ju suBmctuLzle rVÕbtultu Jæþ yÇgtm fh;t
ntug, ;uJe he;u btlu Au fu yuf Mþntle mJthu fu mtksu sgtuso çþN swrlgh
btuduBctu MxtEjbtk vtu;tle ytuJj yturVmlt xucj vh jçËfÍçËf :;e jtExtu vh lsh
btkzNu. vAe ’uNe rVÕbtult rJjlle btVf jtj hkdlt ftuE ‘cev cev¥ yJts mt:u a¤f;t cxl
vh ytkd¤e BËfNu.... ylu jtd;t J¤d;t XuftKu y½þctuBc Í´ftE sNu. y:Jt ;tu ht»xTvr;
ftuE j~fhe ybj’thlu btudj ct’Ntnle sub ;t¤e vtzelu ctujtJNu, y½þctuBc Í´fJtLþk
Vhbtl fhNu. vAe "...zt...b... C...zt...b! ntW rmBvj?
ltux yux ytuj! LGþfjeyh Jtuhlt m;; ͤqkc;t F;htlu òu;tk òu y½þNMºttule
VukftVukfe ytxje mh¤ htFJtbtk ytJu, ;tu ;tu yðgth Mþ"ebtk yburhftle ytcYlt ònuh
"òdhtlu je"u W~fuhtgujtu ftuE btBËje fbtLztu vK n;tNtlu je"u y½þGþæ" fhe Nfu.
yburhft vtmu nòhtu y½þNMºttu Au. vAe ceò lkchu hrNgt ylu ;ubtk:e Aqxt vzujt
Gþ¢ul, fÍtfeM;tl Jduhu ’uNtu ytJu Au. ct’btk £tLm, ael, sbole Eðgtr’. Cth; vtrfM;tl
‘y½þm•tt¥ Au Fht, vK nsw ‘y½þNMºttu¥le ctc;btk yulu mrxorVfux Vtze ytvÔþk
D½þ JnuÕþk dKtg. vnuje Jt; ;tu yu , fu cklu vtztuNeytuyu mV¤ y½þvheûtKtu s
fgto Au. y½þctuBc cltÔgtLþk m•ttJth ònuh fGþO l:e. yu cltJe je"t vAe yulu "the
søgtu VxfthJt btxu Vqj«qV rbmtEj meMxb rJfmtJe, xtduox vh rbmtEÕm dtuXJelu
y½þctuBc yu rbmtEÕm Wvh ;ilt; fgto l:e! btxu dÕV Jtuhfu fthdej Jtuhbtk DKe
ftdthtu¤ A;tkg y½þctuBclt Wvgtudltu rJath Mþæ"tk :gtu lntu;tu. y½þNMºt
rJfmtJÔþk ytsu «btKbtk mh¤ Au, vK yulu EÂåA; mbgu EÂåA; søgtyu ’tde Nftg,
yu btxule szcumjtf mvtuxo meMxb dtuXJJe DKe Bþ~fuj Au. sd;Chbtk
y½þNMºttultu mcbhel:e VtExh Ãjul Mþ"e v:thtu fhelu cuXuje yburhft suJe lkch Jl
bntm•ttlu ytJe ydðgle ctc;u dtVuj hnuÔþk vtjJu ln´! MJtCtrJf he;u s y½þGþæ"Lþk
cxl ’tcJt btxu rnhtuNebt- ltdtmtfe vAe vthtJth Ftmztk FtE åËfujt yburhftyu DKe
mtgLxerVf meMxb rzÍtEl fhJe vzu! nsw nbKtk s yburhftyu ytftNbtk
(yk;heûtgtlbtk) ‘y½þNMºttu dtuXJJtle rJµÔgtve gtuslt ‘yul.yub.ze.¥ (LGþfjeyh
rbmtEj rzVuLm) ònuh fhuje. yuxju yuKu ytJt y½þGþæ" btxu mJtor"f atufmtE htFe
‘me-:{e¥ meMxb rJfmtJe Au.
‘me-:{e¥ yuxju ‘fkx[tuj, ftuBGþrlfuNl, fbtLz!¥ ftuR cu’hfthe, btlJeg ÇËj, »tzgkºt
fu mirlftult c¤Jtlu je"u vK yòK;tk y½þctuBc Vtxu yu ;tu rcjfwj l vtumtg! lJò;
rN~þlu bt;t mtaJu ;ub ;ulu mtaJJtu vzu. ftale chKe suxjtu yu ltswf ntuJt A;tk vzu
ylu ftale chKele sub fztftu ctujtJe ’u, yuJe halt ;tu Ïþ’ y½þctuBcle btrjfe "htJ;tk
’uNlu s ChFe òg! btxu yt’No ÂM:r; yu Au fu yt y½þctuBclt ;t¤tle atJe ’uNlt mti:e
Jæþ sJtc’th, mJtor"f m•ttJtl ylu «òltu bn•tb rJµtm «tÃ; fhe åËfujt btLg ytduJtl vtmu
s hnu. luahje, jtufNtne Zcu åËkxtgujt mJtuoåa Jzt ht»x[vr; (fu Jzt«"tl) vtmu s
y½þNMºt AtuzJtle VtRlj ytu:turhxe gtlu ‘LGþfjeyh Juvl ‘fkx[tuj¥ ntug. yublt
yt’uN gtlu ‘fbtLz¥ rJlt yuxbctuBc rhjeÍ s l :tg. ytJtu cun’ bnðJÃËKo nwfb
sgthu :tg, ðgthu yu ;tfe’u jtd;t- J¤d;t M:tl- gkºttu- Ôgrf;ytu Mþ"e gtuøg he;u
vntukae Nfu yu btxu åþM;’whM; ‘ftuBGþrlfuNl¥le yjtg’e ÔgJM:t òuRyu!
c"e Ïgt;ltb y½þm•ttytu yt btxu ytdJe ‘me-:{e¥ meMxb rJfmtJu Au. sub fu,
y½þctuBc vh ytr"vðg "htJ;tk Mvu~gj ftuBÃGþxhlu atÕþ fhJtle atJe £tLmlt ’huf Jzt
he;mh ftuR btj"the hcthe bt’r¤Gþk vnuhu ;ub d¤tbtk jxftJelu htFu Au! ylu ntuÆtu
Atuz;e JF;u vtu;u s vtu;tlt yLþdtbelu yt btukDuhe ‘bt¤t¥ vnuhtJu Au. 1961btk
btBþje duhmbs vAe fGþctlt BþÆu yburhft mt:u jdCd y½þGþØ jzJt ;igth :R åËfujt
hrNgtyu vtu;tle ‘me-:{e¥ meMxb øþÃ; htFe Au, vK yburhfl «BþF mt:u ztghufx
‘ntuxjtRl¥ M:tve Au. su:e bntmknthf y½þnwbjt rJNu yublu ytdtn fhe Nftg. vK
yðgthu ytvKe lsh ‘F´a vfz BþÍu òuh yt;t ni¥le yJM:tbtk æËKe hnujtk yburhftlt
y½þNMºttu vh ntuJe òuRyu.
yburhfl ck"thK Bþsc j~fhe ’¤tult mJtuoåa mhmultvr; ht»x[ «BþF Au. ytvKu ðgtkg
yub s Au, vK xufKjtfze rJlt zdÕþkg l btkze Nf;tk "tur;gt’tm Cth;eg ytduJtltu btxu
yt ntuÆtu NtuCtlt dtkrXgt mbtl Au. ;tu, yburhftbtk y½þGþØltu ytFhe yt’uN
ht»x[vr;yu ytvJtltu ntug. btxu m•ttJth he;u GþØLþk ftWLxztWl NY :tg fu ;h; s
ÔntRx ntWmbtk:e «urmzuLxlu Mvu~gj yublt btxult ‘¢tWl nujtu¥ nurjftuÃxhbtk
cumtze ’uJtg. vAe lSflt yuLz[wÍ yuhcuÍ vhlt vuLxtdtul suJt mkhûtKb:f fh;tkg Jæþ
yCu’ yuJt nJtR rfÕjt mbtl rJbtl ‘yuhVtumo Jl¥btk «BþF ytYZ :tg ylu ðgtk:e
y½þGþØLþk mkatjl fhu! btxu M;tu 11be mÃxuBchu JÕzo x[uz muLxh ylu
vuLxtdtul vAe ÔntRx ntWm ylu yuhVtumo Jl s ºttmJt’eytult blCtJl jûgtkftu
n;tk. :uLf dtuz, yult vh nwbjtltu Ãjtl ymV¤ hÌttu!
Bˤ ;tu ‘ÔntRx ntWm¥ yburhftlt ’huf ’w~blLþk «tRb xtduox ntuRlu ‘yuhVtumo -
Jl¥btk:e s y½þGþæ"Lþk mkatjl fhJtltu Ãjtl vuLxtdtulu Dze ftZgtu Au. ‘yuhVtumo
Jl¥ 40 fhtuz ztujh fh;t vK Jæþ Fauo ;igth :ðþk Gþ.yum. «urmzuLx btxuLþk
Mvu~gj ctuRkd sBctu sux Ãjul Au. ytJt yuf mhFt cu - Ãjul dbu ðgthu Wztl
btxu ;igth htFJtbtk ytJu Au. Ãjulle htuSk’e ò¤JKe s «r;r’l 3 jtF Yrvgt btkde ju
Au. ;ubtk 1200 rfjtuJtux Jes¤e Wðvtr’; :tg ylu nJtbtk s #"K Cht;tk ltulMxtuv 1
r’Jm:e vK Jæþ W¨gl atÕþ hnu ;uJe MþrJ"t Au. VtRJ Mxth ntuxjle sub mukfztu
xurjVtuLm, rble r:guxh, xe.Je. aulÕm, jfÍrhgm fbhtytu, rble ntuÂMvxj, r’Jmtultu
Ftuhtf Chtg ;uJt £es Rðgtr’ yuNtu ythtb Au. vK y½þGþæ"lt BþÏgb:f ;hefu ;ulu
vmk’ fhJtlt fthKtu xuflefj Au.
yu fthKtu vnujt yuf bnðJle Jt;. ÇËju åËfu vK yburhftlt y½þctuBc sbel vh vxftg fu
ftuR yò½gtlt nt:btk ytJe òg, ;tu sj’e Vwxu ;ub l:e. yu vtA¤Lþk fthK ‘vrbormJ
yufNl rjLf¥ (ve.yu.yuj.) ltble r’Jtm¤ele vuxe mtRÍle xåþfze MJea Au. ’huf ytKrJf
nr:gthbtk yburhftyu cumtzuje yt MJealu «urmzuLxltu rm¢ux ftuzbtk yvtgujtu
VwxJtltu ‘fbtLz¥ sgtk Mþ"e ‘ftuBGþrlfux¥ l :tg, ðgtk Mþ"e ctuBc ylu ckctbtk fNtu
Vuh ln´. £tLmu yuJe meMxb rJfmtJe Au fu «BþF vtu;tle atJe Jzu muLx[j
ftuBÃGþxh rzSxje ‘yljtuf¥ fhu, yu s mbgu su b:f, rJbtl fu sntsbtk y½þNMºt
ntug ;ult RLatso yr"fthe ylu ltgc yr"ftheyu s mbgu vtu;vtu;tle ‘fe¥ Jzu cu yjd - yjd
ftuBÃGþxmo ‘yljtuf¥ fhJt vzu. yu cu ftuBÃGþxh vtAt yufceò:e yuxjt ’qh ;tu ntug
s, fu "thtu ;tu vK yuf btKm (btltu fu ’w~bl ºttmJt’e) yu cuW ‘atJe¥ øþvatJelu
LGþfjeyh Jtuh Mxtxo l fhe Nfu. yu btxu yuf mbgu, cu yjd - yjd jtufuNl vh, cu
Ôgrf;yu s yuf mt:u ftb fhÔþk vzu!
yburhft ve.yu.yuj.lu ‘yufrxJ¥ fhJt btxult øþÃ; rzSxj ftuz yuf vt;¤e rmÕJh cudbtk
htFu Au, sulu ‘Vqxctuj¥ fnuJtg Au. yt ‘Vqxctuj"the¥ yuJtu mkhûtKFt;tltu btKm
ftuR vK mbgu vzAtgtle sub «BþFle ytmvtm hnu Au. rlheûtK ylu lmec m;us
ntug ;tu ;ule Íjf ntj htus xe.Je. vh xvfe vz;t c~þlt Veamobtk yjv - Íjv òuR Nftu! ytJe
s yuf ceS cud mkfx mbgbtk ftb ytJu btxu øþÃ; M:¤u mk;tze ’uJtg Au. yburhfl
ck"thKu sd;lt ftuR vK ’uN (;tS y½þm•tt clJt :ldle hnujt Cth;le Ftm ltuk" juJe!) fh;tk
yuzJtLMz Ãjtrlkd fhelu ck"thKeg he;u s l fhu lthtgKlu «BþFlu fkR :tg, ;tu ;ublt
«urmzuLx vAe JtRm «urmzuLx, vAe mu¢uxhe ytuV rzVuLm Jduhu 17
ntuÆu’thtultu ¢b l¬e fgtuo Au.
yt c"t yuf mt:u f’e yuf A; leau mt:u b¤;t fu mVh fh;t l:e. yuflu f~þk :tg ;tu ;h; s
y½þGþæ" fhJtltu ‘fkx[tuj¥ yult vAelt ck"thKeg ytu:turhxe Bþsclt yLþdtbe vtmu
ytvbu¤u atÕgtu òg Au!
cuf xw ‘yuhVtumo Jl¥. yt nJtR sntslu y½þGþæ"ltu mkatjf y¨tu cltJJtLþk yuf fthK
yu fu f’ta ftuR jt’ul c{tLz mhrVhtyu mtbtu y½þctukc Í´fgt ntug ylu JturNkøxl
ze.me. ;:t vuLxtdtul ;ctn :R òg, ;tu vK y½þGþæ"ltu yburhfl btuhatu g:tJ; hnu! J¤e
ytJtu çjtMx :tg ;ult JuÔÍlu je"u yburhfl sbel vh ytJujt j~fhe b:ftu ;tu fNtu mk’uNtu
’wrlgtbtk Vujtgujt vtu;tlt y½þNMºttu Mþ"e x[tLmbex fhe Nfu ln´. yuhVtumo Jl ;tu
sbel:e 40,000 :e 50,000 Vqx Wvh sR Nfu Au. yu Mþhûtt fJa:e hrût; dZ Au. 50 :e
60 suxjt Jtghjum yuLxult ylu skde Rjufx[turlf fucj luxJfo "htJ;t yt Ãjulbtk:e
‘rbjMxth¥ ltblt j~fhe yburhfl muxujtRxmltu mkvfo mt"Jtu ytmtl Au. muxujtRxlt
‘fwrhyh¥ îtht nwbjtle mtkfur;f ‘xvtj¥ rJrJ" M:¤tuyu yLzhd{tWLz dtuXJujt fu Ãjul/
rbmtRj vh mßs fhujt y½þctuBclu rlNtl vh jdtJe ’u Au! Mþvh ntR £efJLmelt
hurzgtu JuÔÍbtk yvtgujtu yt ‘bthfKtu bumus¥ DtukDtxlu je"u ’w~bl btxu ‘x[um¥
fhelu WfujJtu ymkCJ Au. ;tu ‘yuhVtumo Jl¥lt Auzu dtuXJtguj 5,000 Vwx suxje
jkctRlt ‘ftuvh Jtgh¥le ftuRj (øËka¤wk)le b’’:e Juhe jtu £efJLmelt hurzgtu JuÔÍ
’wrlgtChlt mBþ÷tubtk rcÕjevdu ytkxtVuht fh;e yburhftle y½þctukc:e mss
mcbhellu ’rhgtlt ;r¤gu ‘bik ;uht ÏËl ve òWkdt¥le ntfj vntukatzu Au.
‘yt¢bK¥ltu yt yt’uN ytvJt btxu «BþFle mt:u yburhfl j~fhle ºtKu vtkFbtk:e ftuRltu
yuf slhj y:Jt yt btxu sulu Mvu~gj zGþxe mtukvtR ntug ;uJtu xufltu¢ux Wåa yr"fthe
btusq’ hnu Au. ‘yuhVtumo Jl¥lt ftuLVhLm ntujbtk dtuXJtgujt rJrzgtu M¢el vh
«BþFltu luNlj rmfGþrhxe yuzJtRÍh Gþæ"lt ;btb ÔGËntðbf vtmtytule juxuMx Fch
htFu Au. òMËmtult ynuJtjtu bu¤Ju Au. yt btxu rl»Ktk;tule yjtg’e xeb Fzu vdu ntug
Au. vAe mjtn - bµhtlt ’tihlu yk;u «BþF y½þGþæ"Lþk rmølj ytve Nfu. ‘yuhVtumo
Jl¥ltu fbtLzh Rl aeV ylu y½þGþæ" btxu yuvtuRLxuz rmrlgh j~fhe yVmh ‘me :{e
meMxb¥lt bNelbtk (x[tLmbexhbtk) vtu;tle ‘rzSxj fe¥ (vtmJzo) ;:t he;mhle atJe
ÎËbtJe ylu «BþFlt yt’uNlu ‘fLVbo¥ fhu! su:e W;tJ¤u fu ykd; W~fuhtxbtk «BþF vK
RåAu ðgthu blVtJu ;ub y½þctuBc l Í´fe Nfu! «BþF yt «r¢gt NY l fhtJu, ðgtk Mþ"e
RåAu ;tu vK ftuR MvumNxj/ rbmtRj b:f/ mcbhel/ VtRxh Ãjulltu mkatjf/ Jztu/
fuÃxl/ vtgjtux y½þctuBcltu yuxuf l fhe Nfu!
‘ftgh¥ dKtg yu n’u m’tglt Ntkr;r«g yuJt Cth;Lþk ;tu òKu mbßgt, fu
y½þNMºttu ;igth ntug ;tu vK VukfJtLþk vtv l fhu... vK mÆtb fu BþNhoVlt nt:btk
y½þNMºttu ytJu, ;tu ftuR CzCrzgt Wjubt vK y½þGþæ"le ytjcuj vtufthe Nfu.
rVh ;tu yÕjtn ne btrjf ni!
yule Ju, yburhft btxu y½þGþæ"Lþk cxl ’ctJJtle Jt; jFJe suxje mnuje Au, yuxje s
yDhe «ufrxfje yulu ybjbtk BËfJe yxvxe Au, yu ò½Gþk lu!
 VtMx VtuhJzo
vrbormJ yufNl rjLf¥ gtlu ‘ve.yu.yuj.¥ MJea îtht mtkfur;f mk’uNt:e s yuxbctub atso
fhe Nftg Au. yuf ’tgftle bnul; vAe yburhfltu yt MJea cltJJtbtk mV¤ :gt. vK
ðgthLþk fèh ’w~bl hrNgt ;ubtk vtA¤ hne dGþk. yt MJealt yCtJu ftuR bt:tVhuj
hrNgl ÇËj:e y½þctuBc l Í´fe ’u, yu btxu yburhftyu s mtbu atjelu ;ule xufltujtuS
hrNgtlu Cux ytve ’e"e !