Mvufx[tubexh

x[tJuj ctg x[ul& Cth;le 10 hkdeje huÕJugtºttytu!

yuf JF; yuJtu n;tu fu hòytu vzu lu jtuftu cnth:e Duh ’tuz;t vntuka;t nJu sbtltu yuJtu
Au fu Awèe b¤u fu, jtuftu ;h; Dhbtk:e cnth Ctdu Au. yÃËl ft atuEm ft btbjt ni. S
nt, VhJtle ctc; btKmle ylu yult fwxwkcle vmk’dele s aes fnuJtg ylu ytsftj ;tu nJtE
gtºttytule VuNl Au. yu vK VtuhuElbtk! Cjulu yu rJ’uNle mhn’tu MJ’uNlt vtztuNe
fne Nftg yuJt bjurNgt- rmkdtvtuh suJt yurNgl rJM;thtubtk s ÃËhe :E s;e ntug! ytJt
JF;u òu yub fnuJtbtk ytJu fu hFzJtltu ytlk’ juJt huÕJugtºttytu fhJe òuEyu, ylu yug
Cth;btk... ;tu DKt ftuLJuÂLxgt cåatkjtud ‘NexT, zxeo, ntW Vle, mtu ztWl
btfuox...¥ suJe EBvtuxuoz lVh; VukfJt jtdu!
Cth;eg huÕJu ytsftj yfMbt;tult «;tvu ÏËc c’ltb :E Au. x[ulLþk ltb jtu yuxju yuf
FFz"s raºt ytkF mtbu ltaJt jtdu. ssorh; vtxtytu, dk’t zçctytu, DtukDtx ylu «’q»tK:e
ChÃËh MxuNltu, rcMbth yuLSl, f:¤ujtu JneJx, "¬tBˬe ylu Ntuhcftuh:e Chuje
fkxt¤tslf mVh ylu cuMJt’ Ctusl suJe yluf Dxltytultu yuf s vgtog ntug ;tu yu
EÂLzgl huÕJu Au, yuÔþk jtdu. huÕJu BþmtVhe ftuE ft¤u yLg rJfÕvtult yCtJu
htubtkaf nNu, vK ytsu ºttm’tgf Au - yuÔþk DKt btlu Au. vK huÕJu gtºttle yuf
ytdJe rjßs; ntug Au. mVrhkd (vezt) lu c’ju mVh (mnujdtn)ltu sjmtu fuxjef JF; btºt
ylu btºt Awf Awf dtzebtk ytJ;tu ntug Au, ylu ytvKu xtcrhgtkJ hbtzJtle Jt; l:e fh;tk!
nt, CxwrhgtkJle btVf s òu ‘Awf Awf dtze¥lu sht rJMbg:e òuNtu, ;tu W•tuS; :E
sNtu!
ytvlt rnL’wM;tlbtk s ytJe nuh;ykdus hujmVhtu Au sultu ytlk’ l WXtJu, yu SJ;tu
BËytu! 17 yur«j, 1953 btk htus BþkcE:e :tKule mVh:e :gujt Cth;eg huÕJult
«thkCle ’tuZ N;tç’e 2003btk Au. ;ule WsJKeltu yule gtºtt:e Jæþ ©u»X ;heftu fgtu
ntuE Nfu? cæþk ò;u VhJtltu ÕntJtu ;tu l:e bégtu, vK ’tuM;tult yLþCJ ylu MxtLzzo
x[tJuj buduÍeLmlt Jtkalltu jtC sYh bégtu Au. sult yt"thu Cth;le ’muf yuJe x[ultu
ylu ;ult jtufuNLm vmk’ fhe Nftg, sult JKol btºt:e btukbtk vtKe.. WÃm, vdbtk jtune
Aqxu! yt yuJt M:¤tu Au, sgtk vdvt¤t sJtltu JiCJ vK ‘jtEVxtEb yuraJbuLx¥ suJtu
jtdu, ylu ðgtle huÕJu BþmtVhe yuf FhuFhtu ‘LË;l¥ yLþCJ fhtJe ’u!
sub fu, ytvKe sqle ylu òKe;e ftukfK huÕJu. yule Juc mtEx vh:e btrn;e b¤u Au fu,
òu ;bu yubtk ‘fwjto- rºtJuL÷b¥le BþmtVhe ‘luºttJ;e yufM«um¥ îtht fhtu, ;tu yu 32
fjtf suxje BþmtVhe :tg. ‘su bò gtºttbtk Au, yu bkrÍj vh l:e¥ Jt¤tu ctu" yt mVhbtk
rJLztu mex vh cuXt vAe ÃþhuÃþhtu d¤u W;he òg fub? btdobtk ;bu 2,000 Ãþj...
1,500 ltle - btuxe l’eytu ylu mngtr÷ vJo;bt¤tle 92 xljbtk:e vmth :Ntu! fqWWWj,
rhgje!
òu yt Cvftu fw’h;ltu ntug ;tu yuJtu s XtXbtX yuf ceS x[ulltu vK Au. gm, Gþ yth
htEx. ‘vujum ytul " ÔneÕm¥le Jt; atju Au. suLþk hsJtze ltb xe.Je. vhlt «Jtm ftgo
¢btulu je"u FtMMþk òKeðþk cLGþk Au. ’wrlgtle (rhrvx, ’wrlgtle) 10 ©u»X jfÍhe
x[ulbtkle yuf dKt;e yt x[ulle rxrfxltu CtJ fwcuhvr;ytu ylu WXtWdehtu yu cu s
«fthlt Jdolu vtumtg ;uJtu Au. vK mh’th- EÂL’htyu sublt ;ts ylu hts jE je"t, yu
bnthtòytult mÕËltu suJe ct’Ntne yt x[ulbtk Au. huNbe rcAtlt ylu sheCh;lt vz’t,
atk’elt JtmKtu ylu nehtsrz; ÍwBbhtu, Jtuj xw Jtuj yu:rlf ftvuox yuLz vuEÂLxkd...
htsM:tlle mVh btxu òKe;e yt x[ulLþk ’Nol fgto vAe cnth òuJtLþk bl l :tg! nt, blbtk
mJtj sYh :tg... ~þk ytvKu Cth;le s x[ulbtk Aeyu? xaÔËz!
htòytult sjmtltu sbtltu ykd{uS Ntml JF;u n;tu. ’uNLþk htsfts mkCt¤Jt btxu
rc{rxNhtuyu htòytulu jdCd rhxtgh fhe ltÏgt n;t, vK yubltu ’c’ctu ftgb hnu;tu yu
JF;u 1907le ‘vr;gtjt btultuhuEj¥ hujJu yuLSleyh´dle yògce dKt;e M:trlf Nnuhtulu
òuz;e yt vkòce x[ul ytsle sub cu vtxtlu c’ju btºt yuf s vtxt vh ’tuz;e! yult ’huf ftualu
ºtK viztk hnu;t. cu viztk huÕJujtElle rmkdj ‘vxhe¥ vh ylu yuf ctswlt htuz vh
hnuðþk, ylu huÕJu Ãjm htuzlt mkdb:e sbolebtk clujt yuLSl yt x[uEl Fuka;t. luahje,
1927 btk buELxulLm «tuçjublu je"u yu ck" :E Auf 1962 btk EkøjuLzlt huÕJu
Er;ntmrJNu»t¿t btEf Mxtuyu CkdthJtztbtk:e yult yuLSl ;:t ftuaeÍ Ntu"e ftZgt. ytsu
yu x[ul ÇË;ft¤lu SJk; fh;e r’Õnelt huÕJu BGþrÍgbbtk ’tuzu Au. ’h hrJJthu!
‘vr;gtjt btultuhuEj¥ ;tu mkd{ntjgbtk mSJl :;tu ÇË;ft¤ cle dE, vK jdCd 100 J»to:e
J;obtlbtk rJnth fhtJ;e ‘rljrdrh' btWLxl huÕJu¥le BþmtVhe ytsu vK m;; btKe Nftg
Au. bu•twvtjtgb:e Wxe s;e yt xçËfze x[ullu Jtsce he;u s ‘xtug x[ul' fnuJtg Au.
xwrhMx Mvu~gj suJe yt luhtudus x[ul Mxeb yuLSlltu æþbtztu Wztz;e ’tuzu Au,
vK ;ule dr; fjtflt 33 rf.be.:e J";e l:e, hr¤gtbKe vJo;bt¤tytu Vh;u afhtJtu ju;e ntuElu
yu Ízv:e ’tuze l:e Nf;e. vK yubtk 5 fjtfle BþmtVhe fhlth ’huf Ôgrf; EåAu fu x[ul
nsw "ebu atju ylu yule MJdeog ytlk’ ytv;e mVh jkctg!
yfMbt;tult J";tk «btKlu je"u ‘MJdo¥ Mþ"e vntukatze ’uJtle Nfg;t hujJu gtºttytubtk
J";e òg Au, vK "h;e vhlt MJdombt rJM;thtule mnujdtn vK hujdtzebtk cumelu fhJtle
yuf ytdJe bò Au. sub fu, nbKtk s suKu N;tç’e WsJe yu ‘ftjft- rmbjt xtug x[ul!¥
r’Õnelt ftjft MxuNl:e rmbjt VxtVx fthbtk vntukae sJtg. btxu 96 rfjtubexhle yt
xåËfze gtºtt jtuzo fÍollt mbgbtk NY :R, ðgth:e "ebe Mvezu atju Au. 6 fjtfle mVhbtk
rNJtrjf rnÕmle 640 bexh:e 2,060 bexh Mþ"ele QkatR yu aze òg. hM;tbtk rnbtjglt
chVtåAtr’; rNFhtult µtm :kCtJe ’u, yuJt bltunh ÷~gtu skdjtu mt:u mk;tfqfze hb;t
òg! 100:e Jæþ xlÕm ylu vÚ:rhgt Ãþj vK ytJu. btdobtk ytJ;tk xåþfzt MxuNLm
rvfah vtuMxftzo suJt jtdu. 1 rf.be. jtkce cthtud xlj htuz:e 900 Vqx leau Au! yu:e
s ;tu x[tJuj meÍlbtk yt x[ulbtk huj btuxh fth òuztg Au, sulu ftale A; Au! yt x[ulle
‘Ízve ytÔ\r•t¥ suJe rNJtrjf rzjfm yufm«um vK ’tuzu Au.
ylu fuxjef x[ul yuJe ntug fu su ¾âthug MxuNlu l vntukau ;tu vimt JMþj :gt jtdu!
’tFjt ;hefu, ‘’tseorjkd rnbtjgl hujJu¥! 1881lt J»tobtk NY :guje yt x[ul rJµle vJo;
vh:e mJo«:b vumuLsh x[ul dKtg Au. rmrjøþze:e ’tseoj´d Cju rzÍj yuLSl atju, yult
yir;ntrmf bnðJlu ægtlbtk jR ‘GþluMftu¥yu 1999btk ;ulu ‘JÕzo nurhxus mtRx¥ (rJµ
JthmtLþk M:¤) ònuh fhe Au! su «fthle x[ul fuJ¤ cu s Au! 82 rf.be.le mVh ftvJt
btxu 70:e 100 J»to sqlt 14 yuLSltu nsw ‘ytul zGþxe¥ Au! ‘ÎËb¥ suÔþk MxuNl
vumuLsh x[ul btxu ’wrlgtbtk mnw:e Jæþ Qkåþ dKtg Au. 2,431 bexh! ðgtk
vntukaJt btxu yt ‘yuÂLxf x[ul¥ ftuR fucj Jtghltu mnthtu ju;e l:e! yubtkg x[ul sgthu
yatlf rhJmo vfzu, ðgthu htujh ftuMxh htRzltu htubtka b¤u! øþYðJtf»toKltu
Wvgtud fhJt yt dtze ‘Íuz rhJrmOd MxuNl¥Lþk rJ¿ttl yvltJu Au, su ’uFtu ;tu òltu!
òuJt suJe c"e x[ul mVhtu luahje, ‘luah¥lt Ftu¤u Fejujt rnj MxuNLm vh ntuJtle
øþsht;le vtztuNbtk ytJujt bntht»x[egl rnj MxuNl ‘bt:uhtl¥btk vK ytJe yuf AujcxtW
Awf Awf dtze Au. ’rhgtle mvtxe:e 800 bexh Wkat, ylu mngtr÷ vJo;bt¤t vh 8
atu.rf.be. suxÕþk dtZ skdj "htJðþk yt rnj MxuNl yò½Gþk l:e. 1904lt J»tobtk yç’wj
nwmul vehCtugu ‘" bt:uhtl Mxeb jtRx x[tbJu¥ fkvle NY fhe, 1907 Mþ"ebtk fuh¤:e
bt:uhtlltu yt x[ul x[uf ;igth fhujtu. yJlJt J¤tkftuJt¤e ;ule gtºttbt ‘Jl rfm xlj¥
(yk"thtbtk MþkJt¤t mn«Jtmelu åþkcl atuzJt btxu?!) ylu ‘JtuxhvtRv¥ suJt Bþftbtu
ytJu Au. AuÕjt cu ’tgft:e rzÍj yuLSl vh atj;e yt ‘bt:uhtl jtRx hujJu¥le cu fjtfle s
mVh ntuR, rfkb;btk g mM;e Au!
vK f´b;btk btukDe yuJe ‘htugj yturhguLx yufm«um¥ltu sjmtu vK yufJth btKJt
suJtu Fhtu! yt x[ul «tael;t ylu ytæþrlf;tlt mkdb suJe Au. yu mtkMf]r;f Jthmt suJt
«tael M:¤tule BþmtVhe yðgtæþrlf jfÍrhgm ftuabtk fhtJu Au! 13 ftuale yt x[ul r’Õne
fuLx:e yXJtrzgu yufJth lef¤u ylu vAe ytÏþk mÃ;tn øþsht; ylu htsM:tlbtk Îþb;e hnu!
ra•ttuz ylu W’gÃþhle mt:u yb’tJt’ ylu vtrj;tKt vK ;ult rjMxbtk mtbuj Au! hsJtze
furcltu "htJ;e yt x[ulbtk yuxuåz ct:, cth Yb, jtgc{uhe ylu huMxtuht vK Au! yuft’
Jth ‘htugj¥ :R sJtlt ynumtm btxu!
ctfe, hsJtztlu c’ju ytbyt’beLþk rnL’wM;tl òuÔþk ntug ;tu 4 r’Jm Vtsj vtzelu yuLxh
Rl " rnbmtdh yufm«um! Cth;le mnw:e jtk...ce x[ul sleo! sBBþ ;tJe:e fLgtfwbthe!
Cth;lt bM;f:e Cth;lt ahK Mþ"e! rnbmtdh yufm«um mnw:e Jæþ htsgtu ‘fJh¥ fhlthe
‘lJGþd yufm«um¥le nthtunth Au! Ãþht 11 htsgtu! ylu 70:e Jæþ MxuNLm vK Fht...
vXtKftux:e Õþr"gtKt, Ctuvtj:e rJsgJtzt... Cth; C{bKltu ytJtu ‘’Noleg¥ yLþCJ ytxje
Ízv:e cesu fgtk b¤u?
òu Jt; Cth;le s ntug, ;tu vAe vuje fjtrmf x[ul ‘d{tLz x[f yufm«um¥lu gt’ fgto rJlt
fub atju? vuZeytule vuZeytu Mþ"e d{ux dKt;e ‘d{tLz x[f yufm«um¥ 1930btk
NY :guje. yu JF;u yu Cth;lt vtxldhlu ’rûtK Cth;lt htsgtu mt:u òuz;e yufbtºt ‘ztghufx
rjLf¥ n;e! sbtlt swle yuhfLzeNLz ftua "htJ;e yt x[ulbtk «r;»X; rmrJj mrJom
yVmhtu BþmtVhe fh;tk. ‘hts"tle¥ yufm«umlt ytdbl vAe ‘MþvhVtMx¥Lþk
rJNu»tK ;tu Mxeb yuLSlle sub s d{tLz x[f vtmu:e AelJtR dGþk! ;tu vAe yubtk
mVh Nt btxu fhJe? yuf s fthK... yu mVh btºt x[ulle l:e. Rr;ntmlt yuf ft¤Fkz gtlu
‘vem ytuV xtRb¥le vK Au!
VjtRkd htKe:e N;tç’e Mþ"ele ylu Vuhe ¾Jel:e yB\;mh yu¾m«um Mþ"ele hujJu
BþmtVheytu ;tu ytb vK ytvKt btxu htuSk’t SJlltu Ctd ntug Au. hujJu mVhbtk yuf
«fthltu ythtb ylu btuf¤tN Au. ’huf MxuNlLþk yuf ytdÔþk arhºt Au. cthe cnth ’uFt;t
’huf ÷~gtu òKu vmth :;e rVÕb Au, ylu zçct yk’h ’uFt;e ’huf Ôgrf; ftuR vtºt!
hu..j..dt..ze.. Awf Awf Awf... ceaJtju MxuNl ctuju Yf Yf Yf!
VtMx VtuhJzo
nwk ;tu cm VhJt ytÔgtu Awk,
nwk fgtk yufu ftb ;btYk fu btYk fhJt ytÔgtu Awk?
yn´ v: vh Ne bæþh nJt
lu ånuht abfu lJt lJt!
- hu anwk l vtAtu Duh sJt!
nwk zd mt; MþFu ChJt, yn´ MJ¡bn´ mhJt ytÔgtu Awk.
nwk ;tu cm VhJt ytÔgtu Awk.
(rlhksl Cd;)