MUM GRAFİKLERİ EĞİTİM

KAYNAK : www.candlesticker.com
HAZIRLAYAN : @Hassonya - Hasan ALIŞ

NOT: Tamamen Eğitim Amaçlıdır. Hiçbir şekilde al-sat tavsiyesi vermemektedir.

 AL SAT

Neden Mum Çubukları?

Başlıca teknik analiz yöntemlerinden biri olan Mum Çubuğu grafikleri ve analizi hisse senedi ve emtia
piyasalarında zamanlama ve analiz için etkin ve güçlü bir araçtır. Mum çubukları o andaki piyasa
psikolojisinin ne olduğunu görsel olarak anlatırlar. Mum çubuklarının bir teknik analiz yöntemi olarak
kullanımı ve yorumu bazı varsayımlara dayanır. Bu varsayımlar şunlardır:

1. Piyasada ne olduğu (örneğin fiyat hareketleri) neden olduğundan (örneğin haberler, firma karları)
daha önemlidir.

2. Bir senetle ilgili tüm bilgiler senedin şu anki fiyatına yansımıştır.

3. Alıcı ve satıcılar piyasaları korku, hırs ve ümit gibi psikolojik nitelikteki duygularla yönlendirirler.

4. Borsadaki geçerli fiyat her zaman bir senedin gerçek değerini yansıtmaz.
Borsa oyuncuları (piyasalarda işlem yapanlar) karar süreçlerinde mum çubuğu analizinin yanı sıra
temel analizi veya diğer teknik analiz yöntemlerini de kullanabilirler. Ancak mum çubuklarında saklı
olan mesaj piyasanın ne düşündüğüne ışık tuttuğu için daha önemlidir ve hiç bir zaman ihmal
edilmemelidir. Mum çubukları piyasadaki yön değişimlerini erkenden belirleme gibi eşsiz bir fırsat
sunduklarından, sistemimizin de stoploss ve teyit seviyelerini çok geç olmadan saptayabilmesini
olanaklı kılarlar.

www.candlesticker.com her bir mum çubuğu ve formasyon hakkında gerekli her tür açıklayıcı
bilgiyi veren kamuya açık ve tamamen ücretsiz bir sitedir. Ayrıca bu web sitesi her bir formasyonun
bulls.com© ailesinin web siteleri tarafından taranan dünya borsalarındaki performansını da kolay
anlaşılabilecek bir şekilde rapor eder. Bulls.com© ailesinin diğer siteleri de bu siteyle aynı veri
tabanını ve algoritmayı paylaşır. Sonuçlar da benzer biçimde gösterilir ancak bunları sadece o
sitelerin üyeleri görebilir. Bunlar son derece önemli tablolardır çünkü incelenen her hisse senedinde
veya endekste en iyi performansı hangi formasyonların sağladığını ve hangi formasyonların en
yüksek karları sağladığını gösterirler.
Mum Çubuğu Nedir?
Mum çubuğu grafikleri Japonlar tarafından geliştirilmiş önemli bir teknik analiz yöntemidir. Mum çubukları,
bu web sitesinde gün olarak belirlenmiş olan belirli bir zaman aralığının açılış, en yüksek, en düşük ve kapanış
fiyatlarını gösterirler. Bir mum çubuğu, açılış ve kapanış fiyatları arasındaki farkı temsil eden ve gövde denen
bir kutucuktan ve bu gövdenin üstünde ve altında yer alan gölge olarak isimlendirilen ince dikey çizgilerden
oluşur. Kapanış fiyatının açılış fiyatının üstünde olduğu bir yükseliş günü beyaz (boş) bir gövdeyle gösterilirken,
kapanış fiyatının açılış fiyatının altında olduğu bir düşüş günü ise siyah bir gövdeyle gösterilir. Açılış ve kapanış
fiyatlarının aynı olması halinde, gövde kısa bir yatay çizgiye dönüşür ve böyle bir mum çubuğuna Doji denir.
Doji çoğunlukla piyasadaki kararsızlığın bir göstergesidir. Gerçi tek bir mum çubuğu da piyasadaki arz ve talep
dengesinin nasıl değiştiği hakkında yararlı bilgiler verir ancak bu amaç için birbirini izleyen birkaç mum
çubuğundan oluşan formasyonların kullanılması daha doğrudur. Mum çubuklarının orta vadeli ve özellikle de
kısa vadeli hisse senedi fiyatı tahminleri için diğer teknik analiz yöntemlerine olan üstünlüğü iyi bilinen ve
ampirik olarak da kanıtlanmış bir husustur. Mum çubukları ile tahmin seksenden fazla farklı formasyonun
belirlenmesini ve bu iş için kullanılan veri setinin eksik gözlem içermeyen sürekli bir seri olmasını gerektirir.
Her ne kadar formasyonlar bir grafik üstünde kabaca gözle belirlenebilirse de; günümüzde bilgisayarlar bu işi
çok daha etkin ve doğru biçimde yapabilmektedir. Bu web sitesinde ve bulls.com© ailesinin diğer sitelerinde
al-sat sinyalleri çok komplike ve gelişmiş bir algoritma kullanan bilgisayar tabanlı bir formasyon belirleme
sistemi çerçevesinde oluşturulmaktadır. Bu sistem önce yanlış veya eksik verilerin yol açabileceği hataları
önlemek için çok efektif bir veri filtrelemesi yapmaktadır. Ardından mum çubukları ve formasyonlar sistem
tarafından otomatik olarak belirlenmekte ve sistem ayrıca belirlenen her formasyon için teyit ve stoploss
seviyelerini saptamaktadır. Bu işlemler için sadece fiyat verisi kullanılmakta, işlem hacmi verisi dikkate
alınmamaktadır.

Mum Çubuklarının Tarihçesi

Batı dünyasının mum çubuğu grafikleriyle tanışması oldukça yeni olmakla beraber, bu grafik tekniği Japonya’da
uzun zamandan beri biliniyordu. Mum çubuğu grafiklerini Batı dünyasına tanıtan kişi Steve Nison’dur. Bir
söylenceye göre; bir Japon tüccarı olan Homma Munehisa 18.yüzyılda pirinç fiyatlarını analiz etmek için mum
çubuğu grafiklerini geliştirmiş ve bu metodu kullanarak muazzam bir servet edinmişti. Homma; mum çubuğu
grafiklerini geliştirirken kendi doğduğu kent olan Sakata’daki yerel tüccarlar tarafından kullanılan ve Sakata’nın
Beş Formasyonu denen formasyon kurallarını esas almıştı. Ancak Nison’a göre mum çubuğu grafiklerinin ilk kez
ortaya çıkışı 1850’den sonradır. Büyük bir olasılıkla; Homma bu grafik tekniğinin ilkel bir biçimini geliştirmişti ve
onun orijinal fikirleri daha sonra ticaret amaçlı olarak kullanıldığı pek çok yıl içinde değişerek rafine edildi ve
bugünkü haline 19.yüzyıl sonlarında geldi. Bulls.com© web siteleri ailesi Japon mumlarının 19.yüzyıl sonundan
beri pek değişmemiş olan literatürüne karmaşık bilgisayar algoritmaları kullanan otomatik formasyon tanıma
sistemiyle önemli bir katkı yapmaktadır. Bu web siteleri ayrıca bir diğer ihmal edilmiş konu olan her bir
formasyon için stoploss ve teyit seviyeleri saptamanın önemini de vurgulamakta ve bu katkı neticesinde
formasyon bazlı sinyallerin başarı düzeyinin ne kadar arttığını da açık biçimde kanıtlamaktadır.
Mum Çubuklarının Çeşitleri
Mum çubukları; gövdenin uzunluğuna, gölgelerin olup olmamasına ve gölgelerin boyuna göre
sınıflandırılır ve farklı isimler alır. Günlük fiyat hareketinin gücünü gösteren gövde uzunluğu kısa,
normal veya uzun olarak üç farklı şekilde tanımlanır. Gövde uzunluğu küçük olan mum çubukları
(topaç) veya gövdesi olmayan mum çubukları (Doji) piyasadaki kararsızlığı gösterir. Günün açılış, en
yüksek, en düşük ve kapanış fiyatlarının hepsi birbirine eşit olduğunda gövdesi ve gölgeleri olmayan
bir Düz Doji oluşur. Düz Doji’ye genellikle veri hataları veya işlem görmeyen günler neden olur. Yukarı
gölgesi, aşağı gölgesi veya her iki gölgesi olmayan uzun beyaz (boş) veya uzun siyah gövdelere
Marubozu denir. Gövde renginin ne olduğu o gün piyasayı alıcıların mı (gövde beyazsa) yoksa satıcıların
mı (gövde siyahsa) kontrol ettiğini gösterir.

Beraberce ele alınan ve yorumlanan birkaç mum çubuğu demek olan formasyonlar; birbirini izleyen iki,
üç, dört veya beş mum çubuğundan oluşur. Bunların içinde en yaygın olanı iki mum çubuklu formasyon-
lardır. Dört veya beş mumlu formasyonlara çok nadir olarak rastlanır. Formasyonların büyük bölümü
simetrik niteliktedir. Boğa formasyonlarının şekil olarak aynı ancak gövde rengi ve göreli konum olarak
farklı ayı formasyonu eşleri vardır. Ancak bu simetri kuralına uymayan birkaç formasyon da söz konusudur.

Bulls.com© ailesi web siteleri formasyon belirleme aşamasında gövde uzunluklarını saptamak ve tasnif
etmek için spesifik ve özgün bir algoritma kullanmaktadır. Keza mum çubuklarının ve formasyonların
belirlenmesi, detayları mum çubuğu sayfalarındaki “Özel Şartlar ve Esneklikler” alt başlığı altında verilen
belirli algoritmik öncüllere dayanmaktadır. Örneğin Doji’ler, Topaç’lar ve Yüksek Dalgalar geniş Doji
ailesinin değişik elemanları olarak yorumlanmaktadır. Algoritma ayrıca her belirlenmiş formasyon için
spesifik bir stoploss seviyesi ve Teyit Seviyesi saptamaktadır. Bu sitelerde sadece dönüş formasyonları
ele alınmakta, devam formasyonları kapsanmamaktadır.

Mum Çubuklarının Kullanımı

Mum çubukları tek tek incelendiğinde, özellikle de bir hisse senedi ile ilgili tüm olası bilgilerin ve temel
analizin ışığında yorumlanıyorlarsa; piyasanın psikolojisi ve fiyat dinamiğinin altında yatan nedenler
hakkında yararlı bilgiler sağlarlar. Bilhassa belirgin destek veya direnç seviyelerinde gözlemlenen mum
çubukları tepeden veya dipten dönüş sinyalleri olarak ciddi bir ilgiyi hak ederler. Ancak; mum çubuğunu
önceleyen trendin yönünün ne olduğuna da her zaman dikkat edilmelidir.

Tecrübeli teknik analizciler ise bir dönüşün ne denli olası olduğunu değerlendirirken, tek tek mum
çubukları yerine iki veya daha çok mum çubuğundan oluşan formasyonlara daha çok güvenmeyi
yeğlerler. Hisse senedi alım satımlarında başarılı olmak ayrıca alım veya satım eylemlerinden önce
formasyonların teyidini beklemeyi de gerektirir. Bu teyit bekleme kuralı piyasadaki dönüşleri yüksek bir
yüzde ile tahmin eden formasyonlar için bile geçerlidir. Teyit gelinceye kadar sabretmek önemlidir
çünkü bazen bir formasyon çok kısa bir trendin veya yatay bir hareketin sonucunda da oluşabilir ve
formasyon hiç teyit edilmeyebilir. Bir teyidin gerçekleşmediği böyle durumlarda, zarara yol açacak bir
işlemden kaçınmak için, eğer bu süre içerisinde stoploss da tetiklenmemişse yeni bir formasyon
gelinceye kadar beklemek en iyi hareket tarzıdır.

Al-sat sinyallerini mum çubuklarından ve formasyonlardan türeten bulls.com© ailesi web siteleri tüm bu
ince noktalar dikkate alınarak tasarlanmıştır. Sistemin algoritması her günün sonunda elde yeterli veri
olduğu takdirde o gün yeni bir formasyonun oluşup oluşmadığını kontrol eder. Ayrıca, eğer gerekli
görürse, teyit ve stoploss seviyelerini günlük temelde saptar veya revize eder. Mum çubukları ile
formasyonların, geçmişteki teyit seviyelerini ve al-sat sinyallerini de içeren bir tarihçesi web sitelerindeki
her bir hisse senedi için ayrı bir tablo halinde sergilenir.
TEMEL MUM ÇUBUKLARI
SHORT WHITE CANDLESTICK

WHITE CANDLESTICK

LONG WHITE CANDLESTICK

WHITE MARUBOZU

WHITE OPENING MARUBOZU

WHITE CLOSING MARUBOZU

SHORT BLACK CANDLESTICK

BLACK CANDLESTICK
LONG BLACK CANDLESTICK

BLACK MARUBOZU

BLACK OPENING MARUBOZU

BLACK CLOSING MARUBOZU

DOJI
WHITE SPINNING TOP

BLACK SPINNING TOP

FOUR PRICE DOJI

LONG LEGGED DOJI

UMBRELLA
 INVERTED UMBRELLA

BOĞA FORMASYONLARI

BULLISH HAMMER

Teyit Seviyesi

Stoploss
 BULLISH BELT HOLD

Teyit Seviyesi

Stoploss

BULLISH ENGULFING

Teyit Seviyesi

Stoploss
 BULLISH HARAMI

Teyit Seviyesi

Stoploss

BULLISH HARAMI CROSS

Teyit Seviyesi

Stoploss
 BULLISH INVERTED HAMMER

Teyit Seviyesi

Stoploss

BULLISH PIERCING LINE

Teyit Seviyesi

Stoploss
 BULLISH DOJI STAR

Teyit Seviyesi

Stoploss

BULLISH MEETING LINE

Teyit Seviyesi

Stoploss
 BULLISH HOMING PIGEON

Teyit Seviyesi

Stoploss

BULLISH MATCHING LOW

Teyit Seviyesi

Stoploss
 BULLISH KICKING
Teyit Seviyesi

Stoploss

BULLISH ONE WHITE SOLDIER

Teyit Seviyesi

Stoploss
 BULLISH MORNING STAR

Teyit Seviyesi

Stoploss

BULLISH MORNING DOJI STAR

Teyit Seviyesi

Stoploss
 BULLISH ABANDONED BABY

Teyit Seviyesi

Stoploss

BULLISH TRI STAR

Teyit Seviyesi

Stoploss
 BULLISH DOWNSIDE GAP TWO RABBITS

Teyit Seviyesi

Stoploss

BULLISH UNIQUE THREE RIVER BOTTOM

Teyit Seviyesi

Stoploss
 BULLISH THREE WHITE SOLDIERS
Teyit Seviyesi

Stoploss

BULLISH DESCENT BLOCK

Teyit Seviyesi

Stoploss
 BULLISH DELIBERATION BLOCK

Teyit Seviyesi

Stoploss

BULLISH TWO RABBITS

Teyit Seviyesi

Stoploss
 BULLISH THREE INSIDE UP

Teyit Seviyesi

Stoploss

BULLISH THREE OUTSIDE UP

Teyit Seviyesi

Stoploss
 BULLISH THREE STARS IN THE SOUTH

Teyit Seviyesi

Stoploss

BULLISH STICK SANDWICH

Teyit Seviyesi

Stoploss
 BULLISH SQUEEZE ALERT

Teyit Seviyesi

Stoploss

BULLISH THREE GAP DOWNS

Teyit Seviyesi

Stoploss
 BULLISH CONCEALING BABY SWALLOW

Teyit Seviyesi
Stoploss

BULLISH BREAKAWAY

Teyit Seviyesi

Stoploss
 BULLISH LADDER BOTTOM

Teyit Seviyesi

Stoploss

BULLISH AFTER BOTTOM GAP UP

Teyit Seviyesi

Stoploss
 BULLISH STOP LOSS

Stoploss

AYI FORMASYONLARI
BEARISH HANGING MAN

Stoploss

Teyit Seviyesi
 BEARISH BELT HOLD
Stoploss

Teyit Seviyesi

BEARISH ENGULFING

Stoploss

Teyit Seviyesi
 BEARISH HARAMI

Stoploss

Teyit Seviyesi

BEARISH HARAMI CROSS

Stoploss

Teyit Seviyesi
 BEARISH SHOOTING STAR
Stoploss

Teyit Seviyesi

BEARISH DARK CLOUD COVER

Stoploss

Teyit Seviyesi
 BEARISH DOJI STAR
Stoploss

Teyit Seviyesi

BEARISH MEETING LINE

Stoploss

Teyit Seviyesi
 BEARISH DESCENDING HAWK

Stoploss

Teyit Seviyesi

BEARISH MATCHING HIGH

Stoploss

Teyit Seviyesi
 BEARISH KICKING

Stoploss

Teyit Seviyesi

BEARISH ONE BLACK CROW

Stoploss

Teyit Seviyesi
 BEARISH EVENING STAR
Stoploss

Teyit Seviyesi

BEARISH EVENING DOJI STAR

Stoploss

Teyit Seviyesi
 BEARISH ABANDONED BABY
Stoploss

Teyit Seviyesi

BEARISH TRI STAR

Stoploss

Teyit Seviyesi
 BEARISH UPSIDE GAP TWO CROWS
Stoploss

Teyit Seviyesi

BEARISH UNIQUE THREE MOUNTAIN TOP

Stoploss

Teyit Seviyesi
 BEARISH THREE BLACK CROWS

Stoploss

Teyit Seviyesi

BEARISH ADVANCE BLOCK

Stoploss

Teyit Seviyesi
 BEARISH DELIBERATION BLOCK
Stoploss

Teyit Seviyesi

BEARISH TWO CROWS

Stoploss

Teyit Seviyesi
 BEARISH THREE INSIDE DOWN

Stoploss

Teyit Seviyesi

BEARISH THREE OUTSIDE DOWN

Stoploss

Teyit Seviyesi
 BEARISH SQUEEZE ALERT

Stoploss

Teyit Seviyesi

Stoploss BEARISH THREE GAP UPS

Teyit Seviyesi
 BEARISH BREAKAWAY
Stoploss

Teyit Seviyesi

BEARISH LADDER TOP

Stoploss

Teyit Seviyesi
 BEARISH AFTER TOP GAP DOWN
Stoploss

Teyit Seviyesi

BEARISH STOP LOSS

Stoploss