คณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร
ตุลาคม 2554 ก่อนน้ําท่วมกรุงเทพฯ
ผมได้ รั บ การติ ด ต่ อ จากสถาบั น Deltares
แห่งประเทศเนเธอร์แลนด์ ซึ่งรู้จักมาก่อนจากการ
แลกเปลี่ยนความรู้ทางวิชาการ สถาบัน Deltares
ทราบว่ า ประเทศไทยประสบปั ญ หาน้ํ า ท่ ว มอย่ า ง
รุนแรง และทางรัฐบาลเนเธอร์แลนด์พร้อมให้ความ
ช่วยเหลือโดยจะส่งผู้เชี่ยวชาญทางด้านน้ําท่วม เพื่อ
มาช่ ว ยเหลื อ ประเทศไทย และขอให้ ผ มช่ ว ย
ประสานงานให้ข้อมูลทางด้านเทคนิค และอํานวย
ความสะดวกต่างๆ เวลานั้นเป็นช่วงส่งคะแนนสอบ
ปลายภาคประจําปี พ.ศ. 2554 และปิดเทอม ผมจึง
ได้ปรึกษากับหัวหน้าภาควิชาฯ และตัดสินใจตกลง
เข้าร่วม และในวันรุ่งขึ้น (18 ตุลาคม 2554) ได้ไป
พบผู้เชี่ยวชาญน้ําท่วมที่สนามบินดอนเมือง
ขณะนั้ น สนามบิ น ดอนเมื อ งได้ ถู ก ปรั บ ให้
เป็นศูนย์ปฏิบัติการช่วยเหลือผู้ประสบอุทกภัย หรือ
เรี ย กสั้ น ๆ ว่ า ศปภ. ซึ่ ง มี พ ลตํ า รวจเอกประชา
พรหมนอก รัฐมนตรีว่าการกระทรวงยุติธรรม
เป็นหัวหน้าหลัก และมีหน่วยงานจากกระทรวงต่างๆ
รวมทั้งกองทัพไทย ศปภ. ยังเป็นศูนย์รับของบริจาค
และศูนย์อพยพของประชาชนที่ได้ความเดือดร้อน
จากภัยน้ําท่วม ผมได้เข้าพบ Mr. Adri Verwey ที่
ห้อ งทํ า งานกระทรวงวิ ท ยาศาสตร์ แ ละเทคโนโลยี
เทคโนโลยีผลิตภัณฑและนวัตกรรมดานวิศวกรรม ฉบับการจัดการ/การแกปญหาภัยธรรมชาติ ป 2555
63
ผศ.ดร.บารเมศ วรรธนะภูติ
ภาควิชาวิศวกรรมโยธา
คณะวิศวกรรมศาสตร์ ม.เกษตรศาสตร์
ดร.ณัฐ มาแจ้ง
ภาควิชาวิศวกรรมทรัพยากรน้ํา
คณะวิศวกรรมศาสตร์ ม.เกษตรศาสตร์
ภ า ย ใ น ห้ อ ง ป ร ะ ก อ บ ด้ วย ค ณ ะ ทํ า ง า น ข อ ง
ท่านปลอดประสพ สุรัสวดี รัฐมนตรีว่าการกระทรวง
วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี รวมทั้งคณะทํางานจาก
สถาบั น สารสนเทศทรั พ ยากรน้ํ า และการเกษตร
(HAII) และ สํานักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและ
ภูมิสารสนเทศ (GISTDA)
Mr. Adri Verwey เป็นผู้เชี่ยวชาญด้านน้ํา
ท่ ว มระดั บ โลก ซึ่ ง เป็ น ผู้ ริ เ ริ่ ม พั ฒ นาโปรแกรม
วิเคราะห์การไหลของน้ํา (เช่น โปรแกรม MIKE 11
และ SOBEK) เคยมีประสบการณ์ทํางานที่ประเทศ
ไทยและมีความคุ้นเคยกับนักวิชาการและวิศวกรไทย
หลายคน Mr. Adri เริ่มซักถามข้อมูลเกี่ยวกับน้ําท่วม
และข้ อ มู ล โครงสร้ า งพื้ น ฐานของเมื อ งกรุ ง เทพฯ
“ปริ ม าณน้ํ า ที่ ไ หลจากภาคเหนื อ มี ม ากเท่ า ไร?”
ผมจํ า ได้ว่ า ตอนนั้น จั ง หวัด สิ ง ห์ บุ รี ชั ย นาท ลพบุ รี
และ อยุธยา น้ําได้ท่วมล้นตลิ่ง และไหลมาถึงจังหวัด
นนทบุรี (นิคมอุตสาหกรรม HiTech) และปทุมธานี
(นิคมอุตสาหกรรมนวนคร) ปริมาณน้ําเหนือ
กรุงเทพฯ วิเคราะห์จากข้อมูลจากภาพถ่ายดาวเทียม
(13 ต.ค. 54) มีค่าประมาณ 15,260 ล้าน ลบ.ม.
(ดังรูปที่ 1 และ รูปที่ 2)
64 
  คณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร

รูปที่ 1 ลําดับเหตุการณ์มหาอุทกภัยในพื้นที่ลุ่มแม่น้ําเจ้าพระยา ปี พ.ศ. 2554

ที่มา : ADB (2012)

เทคโนโลยีผลิตภัณฑและนวัตกรรมดานวิศวกรรม ฉบับการจัดการ/การแกปญหาภัยธรรมชาติ ป 2555

  คณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร 65

รูปที่ 2 พื้นที่น้ําท่วมจากการวิเคราะห์ภาพถ่ายดาวเทียม ระหว่าง กันยายน – ธันวาคม พ.ศ. 2554 (Radarsat)

ที่มา: GISTDA
Mr. Adri บอกว่า ถ้าข้อมูลเป็นไปตาม 300 ล้ า น ลบ.ม./วั น และคลองระบายน้ํ า ทั้ ง ฝั่ ง
ตัวเลขดังกล่าว แสดงว่าปริมาณน้ําจะเกินศักยภาพ ตะวันออก (คลองชัยนาท-ป่าสัก, คลองระพีพัฒน์)
ความสามารถของระบบระบายของลุ่ ม แม่ น้ํ า และฝั่งตะวันตก (คลองมะขามเฒ่า-อู่ทอง, แม่น้ํา
เจ้าพระยาตอนล่าง ซึ่งศักยภาพในการระบายน้ํา สุพรรณบุรี) สามารถระบายได้ประมาณ 200 ล้าน
ของแม่ น้ํ า เจ้ า พระยาตอนล่ า งมี ค่ า ประมาณ ลบ.ม./วัน ดังนั้นจึงคาดว่าน้ําจะล้นตลิ่งและน้ําทุ่งจะ
เทคโนโลยีผลิตภัณฑและนวัตกรรมดานวิศวกรรม ฉบับการจัดการ/การแกปญหาภัยธรรมชาติ ป 2555
66 
  คณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร

ไหลลงมายังกรุงเทพฯ และยากที่จะป้องกันได้ นอก
เสี ย จากกรุ ง เทพฯ มี คั น กั้ น น้ํ า รอบเมื อ ง หรื อ ที่
เรียกว่า King Dyke รวมทั้งจําเป็นต้องวิเคราะห์การ
ไหลของน้ําอย่างเร่งด่วน เพื่อพยากรณ์ทิศทาง ความ
สู งของระดับน้ําและอั ตราการไหล และแจ้งให้ผู้ ที่
เกี่ยวข้องได้ทราบ Mr. Adri ย้ํากับผมว่า น้ําท่วม
ครั้งนี้เป็นสิ่งที่หลีกเลี่ยงได้ยาก แต่สามารถบรรเทา
ได้ถ้าสามารถพยากรณ์และแจ้งเตือนแก่ประชาชน
ล่วงหน้า โดยการใช้โมเดลพยากรณ์น้ําท่วม
โดย GISTDA และทีมงานท่าน ดร.อานนท์ สนิทวงศ์
ณ อยุ ธ ยา และได้ ค อมพิ ว เตอร์ อ ย่ า งดี จํ า นวน 5
เครื่ อ ง จากศู น ย์ เ ทคโนโลยี อิ เ ล็ ค โทรนิ ค และ
คอมพิวเตอร์แห่งชาติ (NECTEC) เพื่อจัดทําโมเดล
พยากรณ์น้ํา
ทีมงานมีกันทั้งหมด 4 คน คือ Mr. Adri
Verwey, Mr. Chris Cottonman (วิศวกรอาสา
สมัครและเป็นผู้ประสานงานต่างประเทศ) ดร.ณัฐ
และ ผม (ดังรูปที่ 3)

รวบรวมข้อมูล สร้างทีมงาน สร้างโมเดล

น้ําท่วม
ในการจําลองเหตุการณ์น้ําท่วมจําเป็นต้อง
ใช้ข้อมูลระดับความสูงของพื้นที่ ขนาดความกว้าง
ความลึกของแม่น้ํา ลําคลอง ระบบสาธารณูปโภค
ต่างๆ เช่น ความสูงของถนน ทางรถไฟ ตําแหน่ง (ก)
และประสิทธิภาพของสถานีสูบน้ํา ข้อมูลระดับน้ํา
ในแม่น้ํา ระดับน้ําในทุ่ง ระดับน้ําทะเล และที่สําคัญ
คือ แนวคันกั้นน้ําของเมืองหลวง รวมทั้งความสูงของ
แนวกระสอบทรายกั้ น น้ํ าชั่ ว คราว ผมได้ รี บติ ด ต่ อ
อ.ดร.ณั ฐ มาแจ้ ง ซึ่ ง เป็ น รุ่ น พี่ ส มั ย ที่ เ รี ย นที่
มหาวิ ท ยาลั ย และเป็ น อาจารย์ ป ระจํ า ภาควิ ช า
วิศวกรรมทรัพยากรน้ํา ม.เกษตรศาสตร์ เพื่อขอให้ (ข)
มาร่ ว มที ม และได้ ติ ด ต่ อ บุ ค คลต่ า งๆ ซึ่ ง ส่ ว นใหญ่
เป็ น ศิ ษ ย์ เ ก่ า และรุ่ น พี่ ข องคณะวิ ศ วกรรมศาสตร์
ที่ทํางานในหน่วยงานต่า งๆ เช่ น กรมชลประทาน
กรุ ง เทพมหานคร กรมทางหลวง กรมทางหลวง
ชนบท กรมเจ้าท่า เพื่อขอข้อมูลดังกล่าว
ท่านรัฐมนตรีปลอดประสพ สุรัสวดี ได้ให้
ความอนุเคราะห์แ ละสนับ สนุ นการทํ างานร่วมกับ
GISTDA และ HAII เราได้รับข้อมูล DEM (Digital (ค)
Elevation Model) จากทีมงาน HAII ของท่าน ดร. รูปที่ 3 (ก) ทีมงานจัดทําโมเดลน้ําท่วม (ซ้ายไปขวา:
รอยล จิตรดอน และนํามาปรับปรุงโดยใส่ความสูง Mr.Adri Verwey, Mr.Chris Cottonman, บารเมศ
วรรธนะภูติ และ ผู้เชี่ยวชาญจาก UN) (ข) ดร.ณัฐ มาแจ้ง
ของถนน ทางรถไฟ คั น กั้ น น้ํ า คลองประปา และ เข้ามาร่วมทีม (ค) Mr.Adri Verwey นําเสนอผลการ
แนวกระสอบทราย รวมทั้ ง ขนาดแม่ น้ํ า ลํ า คลอง วิเคราะห์การไหลของน้ําและแนวทางป้องกันน้ําท่วมแก่
ประตูน้ํา และสถานีสูบน้ําในพื้นที่กรุงเทพฯ ข้อมูล ท่านนายกรัฐมนตรียิ่งลักษณ์ ชินวัตร นายทหารระดับสูง
ลํา ดั บ เหตุ ก ารณ์ น้ํ าท่ ว มได้ จ ากภาพถ่ า ยดาวเที ย ม และทีมผู้เชี่ยวชาญน้ําของประเทศไทย
ที่มา: หนังสือพิมพ์ประชาชาติธุรกิจ
เทคโนโลยีผลิตภัณฑและนวัตกรรมดานวิศวกรรม ฉบับการจัดการ/การแกปญหาภัยธรรมชาติ ป 2555
 
พวกเรามี เ วลาไม่ ม ากนั ก และต้ อ งการผล
วิเคราะห์เบื้องต้นภายใน 2 - 3 วัน เนื่องจากเวลาที่
จํ า กั ด จึ ง ได้ ตั ด สิ น ใจจํ า ลองพื้ น ที่ ก รุ ง เทพฯ ฝั่ ง
ตะวันออกของแม่น้ําเจ้าพระยาเพื่อทําโมเดลการไหล
ของน้ํา (1D/2D SOBEK MODEL)
ศปภ. เป็ น ศู น ย์ ร วมของหน่ ว ยงานต่ า งๆ
ได้แก่ กรมชลประทาน กรุงเทพมหานคร กรมทาง
หลวง ซึ่งเจ้าหน้าที่ได้ให้ความอนุเคราะห์ข้อมูลต่างๆ
(ที่สามารถหาได้ขณะนั้น) เป็นอย่างดี และทํางาน
ร่วมกันตลอดเวลา นอกจากนี้พวกเรายังได้รับความ
ช่วยเหลือจากนักวิชาการ เช่น ศ.ดร.สุภัทท์ วงศ์วิเศษ
สมใจ ดร.สุ ทั ศ น์ วี ส กุ ล ท่ า นวี ร ะ วงศ์ แ สงนาค
(ที่ ป รึ ก ษาอธิ บ ดี ก รมชลประทาน) และวิ ศ วกรจาก
บริ ษั ท ที่ ป รึ ก ษาด้ า นแหล่ ง น้ํ า ของประเทศ เพื่ อ ให้
ข้อมูลเชิงลึกและข้อเสนอแนะในการทําโมเดล 1 มิติ
และ 2 มิติ ในการจําลองน้ําในแม่น้ําและน้ําในทุ่ง
สํารวจภาคสนาม บันทึกข้อมูล
การจัดทําโมเดลต้องดําเนินการควบคู่กับการ
สํารวจภาคสนาม เพื่อตรวจสอบความถูกต้องแม่นยํา
(ก)
(ค)
รูปที่ 4 ภาพถ่ายทางอากาศ สํารวจสภาพน้ําท่วม
(ก) จ.สิงห์บุรี (ข) จ.ชัยนาท (ค) จ.ปทุมธานี (ง) Siphon คลองประปา และคลองรังสิต
เทคโนโลยีผลิตภัณฑและนวัตกรรมดานวิศวกรรม ฉบับการจัดการ/การแกปญหาภัยธรรมชาติ ป 2555
คณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร 67
ของข้อมูล และรวมรวมข้อมูลที่ไม่สามารถหาได้จาก
สํานักงาน เราได้รับความร่วมมือจากกองทัพไทย โดย
มีนายทหารชั้นผู้ใหญ่ช่วยนําไปดูสภาพคันกั้นน้ํารอบ
เมืองกรุงเทพฯ และได้มีโอกาสขึ้นเฮลิคอปเตอร์ ลง
เรือ และ รถทหาร GM เพื่อสํารวจสภาพน้ําท่วม
เหนือกรุงเทพฯ สํารวจสภาพคลอง แม่น้ําเจ้าพระยา
และประตู น้ํ า สถานี สู บ น้ํ า ร่ ว มกั บ ท่ า นประภั ส ร์
จงสงวน ผู้ ช่ ว ยรั ฐ มนตรี ว่ า การกระทรวงคมนาคม
และท่ า น ดร.อภิ ช าติ อนุ กู ล อํ า ไพ นายกสมาคม
ทรั พ ยากรน้ํ า แห่ ง ประเทศไทย และที่ ป รึ ก ษา
รัฐมนตรีว่าการกระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
เพื่อนํามาปรับปรุงโมเดลพยากรณ์น้ํา (ดังรูปที่ 4 ถึง
6) ตลอดการลงสํ า รวจพื้ น ที่ ไ ด้ ทํ า ความรู้ จั ก กั บ
ชาวบ้านในพื้นที่ (เช่น บริเวณคลองรังสิต ดอนเมือง
ชาวบ้านริมคลองแสนแสบ) เพื่อขอความร่วมมือใน
การให้ข้อมูลความสูงของระดับน้ําในพื้นที่ โดยผ่าน
ทางโทรศัพท์ เพื่อประกอบกับข้อมูลที่แสดงใน Web
ของกรมชลประทาน และกรุ ง เทพมหานคร ซึ่ ง
รายงานจากสถานี วั ด ระดั บ น้ํ า และนํ า ข้ อ มู ล มา
ปรับปรุงโมเดลเพื่อให้ผลการพยากรณ์ถูกต้องมากขึ้น
(ข)
(ง)
68 
  คณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร

   
(ก) (ก)

   
(ข) (ข)
รูปที่ 6 (ก) สภาพคลองบ้านใหม่ ซึ่งผักตบชวา
กีดขวางทางน้ํา (ข) ขยะและปฏิกูลติดหน้าตะแกรง
สถานีสูบน้ําพระโขนง ทําให้ประสิทธิภาพการระบาย
น้ําของสถานีลดลงเนื่องจากต้องปิดเครื่องสูบน้ําเพื่อ
ทําความสะอาด 2 – 4 ชั่วโมง/วัน 
ในแต่ ล ะวั น ผม และ ดร.ณั ฐ ต้ อ ง
รายงานสภาพน้ําในแม่น้ําเจ้าพระยา ที่นครสวรรค์
  (C.2) สิงห์บุรี (C.3) อยุธยา (C.29) และ คลอง
(ค) รังสิต และระดับน้ําทะเล และโทรศัพท์สอบถาม
ข้อมูลระดับน้ําจากชาวบ้านในพื้นที่แก่ Mr. Adri
เพื่อปรับปรุงโมเดล (ดังรูปที่ 7) และในที่สุดวันที่
22 ตุลาคม 2554 ผลการวิเคราะห์โมเดลน้ําท่วม
เบื้องต้นเสร็จสิ้น ถ้าคันกั้นน้ํา (King Dyke) สูง
เพียงพอจะสามารถป้องกันน้ําท่วมกรุงเทพฯ  ได้
แต่ ถ้ า มี ก ารพิ บั ติ หรื อ ไม่ ไ ด้ เ สริ ม ความสู ง ของ
King Dyke น้ําทุ่งจะไหลเข้าท่วมพื้นที่กรุงเทพฯ
(ง) ชั้ น ใน ท่ ว มขั ง และไม่ ส ามารถระบายออกได้
รูปที่ 5 รูปถ่ายระหว่างการสํารวจแนวคันกั้นน้ํา ภายใน 1 ถึง 2 สั ปดาห์ เพราะระบบระบายน้ํา
(ก) การเสริมกระสอบทรายริมตลิ่งแม่น้ําเจ้าพระยา ของเมื อ งกรุ ง เทพฯ นั้ น ออกแบบสํ า หรั บ การ
(ข) คันกั้นน้ําริมตลิ่งแม่น้ําเจ้าพระยา ต.บ้านใหม่ จ.ปทุมธานี ระบายน้ําฝนที่ตกในพื้นที่กรุงเทพฯ เป็นสําคัญ
(ค) ตรวจแนวคันกั้นน้ํา บริเวณคลองรังสิตตัดกับคลองประปา (Polder system) ไม่ได้ออกแบบสําหรับการ
(ง) เสริมกระสอบทราบเข้าไปในตัวบ้าน บริเวณคลองหกวา ระบายน้ํ า ทุ่ ง ซึ่ ง ไหลหลากจากตอนเหนื อ ของ
เพื่อป้องกันน้ําท่วมเข้าพื้นที่ชุมชน
  กรุงเทพฯ ลงสู่อ่าวไทย (ดังรูปที่ 8)
เทคโนโลยีผลิตภัณฑและนวัตกรรมดานวิศวกรรม ฉบับการจัดการ/การแกปญหาภัยธรรมชาติ ป 2555
  คณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร 69

35
 

30
16 Sep. 13 Oct.
28 Oct. Nakorn Sawan (26.3 m)

25

Water Level, MSL (m)

Nakorn Sawan (C2) 20

5 Sep. 23 Oct.
15 15 Nov.
Sing Buri (C3) Singburi (11.7 m)

10

Ayutthaya (C29) 24 Sep. 25 Oct.

5 Ayutthaya (3.04 m)

0
01-Aug-11 01-Sep-11 01-Oct-11 01-Nov-11 01-Dec-11
  Date  
(ก) (ข)
รูปที่ 7 (ก) สถานีตรวจวัดระดับน้ําที่นครสวรรค์ สิงห์บุรี และอยุธยา (ข) ความสูงระดับน้ํา ณ เวลาต่างๆ

(ก) วันที่ 20 ตุลาคม 2554 (ข) วันที่ 28 ตุลาคม 2554

(ค) วันที่ 1 พฤศจิกายน 2554 (ง) วันที่ 5 พฤศจิกายน 2554

(จ) วันที่ 10 พฤศจิกายน 2554 (ฉ) วันที่ 26 พฤศจิกายน 2554

รูปที่ 8 ผลการพยากรณ์น้ําท่วมพื้นที่กรุงเทพฯฝั่งตะวันออก ระหว่างตุลาคม ถึง พฤศจิกายน 2554
โดย 1D/2D SOBEK MODEL [กรณี มีช่องเปิด ที่ King Dyke 2 ตําแหน่ง คือ บริเวณคลองรังสิต
(ระหว่างถนนพหลโยธิน ถึงประตูน้ําจุฬาลงกรณ์) และคลองหกวาสายล่าง (ด้านทิศตะวันออกของดอนเมือง)]

เทคโนโลยีผลิตภัณฑและนวัตกรรมดานวิศวกรรม ฉบับการจัดการ/การแกปญหาภัยธรรมชาติ ป 2555

70 
  คณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร
King Dyke
ยุทธศาสตร์ในการป้องกันท่วมประเทศขึ้นกับ
สภาพพื้ น ที่ แ ละปั จ จั ย ต่ า งๆ เช่ น ความมั่ ง คงของ
ประเทศ พื้นที่เศรษฐกิจ และชุมชน เป็นต้น บางพื้นที่
ต้ อ งปล่ อ ยให้ น้ํ า ไหลผ่ า นเพื่ อ การระบายลงสู่ ท ะเล
และในบางพื้ น ที่ จํ า เป็ น ต้ อ งป้ อ งกั น เพื่ อ ลด
ผลกระทบและความเสียหายส่วนรวมของทั้งประเทศ
พื้นที่กรุ งเทพฯ ชั้นในจําเป็นต้ องป้องกันและรักษา
ไม่ ใ ห้ น้ํ า ท่ ว ม เนื่ อ งจากจะส่ ง ผลกระทบต่ อ ระบบ
สาธารณู ป โภค เช่ น ระบบน้ํ า ประปา ระบบไฟฟ้ า
ระบบคมนาคมขนส่ ง ธนาคารและการคลั ง ของ
ประเทศ และการบริหารจัดการและการบรรเทาภัย
ของรัฐบาล ตลอดจนความมั่งคงของประเทศ
ระดับความสูงพื้นที่กรุงเทพฯ ส่วนใหญ่ มีค่า
0 – 0.5 ม. (รทก.) โดยเฉพาะทางฝั่งตะวันออกของ
เมืองซึ่งเป็นพื้นที่ต่ํา และเป็นทางระบายน้ําหลากตาม
ธรรมชาติ ไ หลลงสู่ อ่ า วไทย และในอดี ต ได้ ถู ก
รูปที่ 9 ระดับความสูงของพื้นที่กรุงเทพฯและปริมลฑล และแนวคันกั้นน้ํา King Dyke
เทคโนโลยีผลิตภัณฑและนวัตกรรมดานวิศวกรรม ฉบับการจัดการ/การแกปญหาภัยธรรมชาติ ป 2555
กําหนดให้เป็นทางผ่านและพื้นที่ท่วมขังของน้ํา หรือ
เรียกว่า Flood Way หรือ Flood Retarding Area
(ดังรูปที่ 9) ภายหลังจากเหตุการณ์น้ําท่วมใหญ่
กรุงเทพฯ ในปี พ.ศ. 2526 กรุงเทพมหานครร่วมกับ
กรมชลประทาน และการรถไฟแห่งประเทศไทยได้
ดํ า เนิ น การก่ อ สร้ า งคั น กั้ น น้ํ า รอบเมื อ ง หรื อ King
Dyke เพื่อป้องกันน้ําทุ่งซึ่งไหลมาทางเหนือและด้าน
ตะวันออกของกรุงเทพฯ เดิมที King Dyke เป็นคัน
ดินเหนียวบดอัด สร้างตามแนวถนนพหลโยธิน สาย
ไหม หทัยราษฎร์ ร่มเกล้า และกิ่งแก้ว มีความยาว
ทั้งสิ้นประมาณ 72 กม. ภายหลังได้ถูกปรับปรุงโดย
กรุงเทพมหานครเป็นถนน 2 ถึง 4 เลน ความสูงของ
King Dyke ประมาณ 1.0 – 2.9 ม. (รทก.) อีกทั้ง
ตลอดแนวฝั่งแม่น้ําเจ้าพระยามีกําแพงกั้นน้ําคอนกรีต
เพื่อป้องกันน้ําล้นตลิ่ง ความยาวของ King Dyke
และกําแพงกั้นน้ําของกรุงเทพฯ ฝั่งตะวันออก มีความ
ยาวทั้งสิ้น ประมาณ 163 กม.
King’s dyke
  คณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร 71

รูปที่ 10 แนวกระสอบทรายชั่วคราว และแนว King Dyke

ในช่ วงเหตุ ก ารณ์ น้ําท่ วม ปี 2554

กระสอบทรายและคันดินชั่วคราวได้ถูกสร้าง
ขึ้ น ทางตอนเหนื อ และตะวั น ออกของ
กรุ ง เทพฯ เพื่ อ ป้ อ งกั น น้ํ า ท่ ว มสนามบิ น
สุวรรณภูมิ นิคมอุ ตสาหกรรมบางชัน และ
นิคมอุตสาหกรรมลาดกระบัง และเป็นแนว
ผั น น้ํ า ทุ่ ง ให้ ไ หลไปทาง ทิ ศ ตะวั น ออกลงสู่
แม่น้ําบางปะกงและออกสู่อ่าวไทยตามลําดับ
King Dyke และกําแพงกั้นน้ําริมตลิ่งถูกปรับ
สูงขึ้นจากเดิม 1 – 2.5 ม. โดยใช้กระสอบ
ทราย เพื่อป้องกันน้ําไหลเข้าตัวเมือง (ดังรูป
ที่ 10 และ 11)
พวกเราไปสํ า รวจแนวคั น กั้ น น้ํ า
กําแพงกั้นน้ํา และพบว่าบางพื้นที่คันกั้นน้ํา
ต่ํ า เกิ น ไป (โดยเที ย บกั บ ผลการพยากรณ์
ระดับความสูงของน้ําโดยโมเดล) และ
ประชาชนในหลายพื้ น ที่ ต้ อ งการความ
ช่วยเหลือจากรัฐบาลในการจัดหากระสอบ  
ท ร า ย ม า เ ส ริ ม แ ล ะ จั ด ย า ม เ ฝ้ า ร ะ วั ง รูปที่ 11 ระดับความสูงของ King Dyke และกําแพง
นอกจากนี้พบการกัดเซาะของดินใต้กําแพง กันน้ําท่วมรอบกรุงเทพมหานครฝั่งตะวันออก
เทคโนโลยีผลิตภัณฑและนวัตกรรมดานวิศวกรรม ฉบับการจัดการ/การแกปญหาภัยธรรมชาติ ป 2555
72 
  คณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร
และคันกั้นน้ํา หรือเรียกว่า Piping ซึ่งเป็นอันตราย
ต่อโครงสร้างและอาจนําไปสู่การพิ บัติได้ (ดังรูปที่
12) อีกปัจจัยที่เป็นกังวลขณะนั้นคือระดับน้ําทะเล
กําลังขึ้นสูงและจะมีค่าสูงสุดที่ช่วงวันที่ 26 ถึง 30
ตุ ล าคม 2554 และอาจส่ ง ผลให้ น้ํ า ในแม่ น้ํ า
เจ้าพระยาล้นตลิ่งได้
รูปที่ 12 Piping เกิดขึ้นบริเวณฐานกําแพงกั้นน้ํา
ในวันที่ 23 ตุลาคม 2554 จึงได้นําเรื่องนี้
เสนอต่อพลเอกวรพงษ์ สง่าเนตร เสนาธิการทหาร
เพื่อขอความช่วยเหลือจากกองทัพไทยระดมพลเข้า
มาดูแลช่วยเหลือประชาชนตามแนวคันกั้นน้ํา และ
จัดเวรยามตรวจสอบความมั่นคงของคันกั้นน้ํา และ
รายงานสถานการณ์น้ําท่วมตามจุ ดต่างๆ พลเอก
วรพงษ์ สง่าเนตร ได้นําเรื่องปรึกษากับพลตํารวจเอก
ประชา พรหมนอก ผมจําได้ว่าหลังจากที่พลตํารวจ
เอกประชา พรหมนอก ได้ รั บ ทราบข้ อ มู ล และ
แผนการ ท่านได้เดินออกจากห้องประชุมและเพียง
ไม่ กี่ น าที พลตํ า รวจเอกประชาได้ เ ชิ ญ ท่ า น
นายกรั ฐ มนตรี ยิ่ ง ลั ก ษณ์ ชิ น วั ต ร พร้ อ มด้ ว ย
คณะทํางาน เพื่อเข้ารับฟังข้อมูล การนําเสนอโมเดล
การไหลของน้ําท่วม และความสําคัญของแนว King
Dyke จาก Mr. Adri [ดังรูปที่ 3 (ข)] หลังจากการ
หารือสิ้นสุดทุกคนเห็นควรให้กองทัพไทยจัดกําลังพล
เข้าช่วยเหลือประชาชนทันที และเฝ้าระวังคันกั้นน้ํา
โดยเฉพาะจุ ดที่ สํ า คัญ และเป็ น อั น ตราย และท่า น
นายกรัฐมนตรี ยิ่งลักษณ์ ชินวัตร ยังได้แสดงความ
เทคโนโลยีผลิตภัณฑและนวัตกรรมดานวิศวกรรม ฉบับการจัดการ/การแกปญหาภัยธรรมชาติ ป 2555
ขอบคุ ณ ทหารที่ ไ ด้ ใ ห้ ก ารเสี ย สละ ช่ ว ยเหลื อ
ประชาชน และสนับสนุนรัฐบาลในครั้งนี้
พบรูรั่วของคันกั้นน้ํา
ในวันที่ 24 – 25 ตุลาคม 2554 มีรายงาน
ข่ า วน้ํ า เริ่ ม ไหลเข้ า ท่ ว มหมู่ บ้ า นเมื อ งเอก และ
มหาวิทยาลัยรังสิต รวมทั้งเหตุการณ์น้ําไหลเข้ามา
ท่วมถนนพหลโยธินโดยเฉพาะบริเวณอนุสรณ์สถาน
ระดับน้ําเพิ่ม สูงขึ้นประมาณ 1 เมตรอย่างรวดเร็ว
จากผลการจําลองโมเดลน้ําท่วมนั้น ถ้าระดับน้ําล้น
King Dyke ความสูงของน้ําและความเร็วในการไหล
จะไม่รวดเร็วเช่นนี้ Mr. Adri สันนิษฐานว่า นี่เป็น
สัญญาณเตือนเหตุถึงคันกั้นน้ําพัง หรืออาจมีช่องโหว่
ของแนวคันกั้นน้ํา King Dyke
วั น ที่ 26 ตุ ล าคม 2554 ท่ า นประภั ส ร์
จงสงวน ผู้ ช่วยรั ฐ มนตรีว่าการกระทรวงคมนาคม
และท่าน ดร.อภิชาติ อนุกูลอําไพ จึงได้นําทีมพวก
เราลงเรือยางออกสํารวจถึงสาเหตุของการที่น้ําท่วม
ฉับพลัน พบว่ามีช่องโหว่ 2 ตําแหน่งซึ่ งไม่ได้เสริม
กระสอบทรายสู งเพี ย งพอ คือ บริ เ วณคลองรังสิ ต
(ระหว่ า งถนนพหลโยธิ น ถึ ง ประตู น้ํ า จุ ฬ าลงกรณ์ )
และ คลองหกวาสายล่ าง (ด้ า นทิ ศ ตะวั น ออกของ
ดอนเมือง) ยาวประมาณ 1.2 กม. และ 2 กม.
ตามลําดับ (ดังรูปที่ 13 และ 14) เป็นเหตุให้น้ํา
เข้าท่วมกรุงเทพฯ ตอนเหนืออย่างฉับพลัน ถ้าไม่รีบ
ปิดกั้นอาจส่งผลให้น้ําท่วมล้นคันกั้นน้ําคลองประปา
และชาวกรุงเทพฯ จะไม่มีน้ําสะอาดใช้ โดยน้ําอาจ
ไหลท่วมพื้นที่กรุงเทพฯ ชั้นในอย่างรวดเร็วและผู้คน
ไม่ ส ามารถอพยพได้ ทั น คณะทํ า งานได้ นํ า เรื่ อ ง
ดังกล่าวรายงานต่อพลอากาศเอกสุกําพล สุวรรณทัต
ซึ่งขณะนั้นดํารงตําแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวง
คมนาคม พร้อมทั้งเสนอแนวและวิธีการวางกระสอบ
ทราย (ซึ่งอาจต้องเป็นกระสอบทรายขนาดใหญ่ หรือ
ขนาดเล็ ก จํ า นวนหลายใบหุ้ ม ด้ ว ยตาข่ า ย) เพื่ อ
ป้องกันไม่ให้ถูกกระแสน้ําพัดไป และเสนอขั้นตอน
การวางกระสอบทราย เพื่อลดแรงปะทะของน้ํา
  คณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร 73

รูปที่ 13 ตําแหน่งที่ไม่ได้เสริมกระสอบทรายเพียงพอ และน้ําทุ่งไหลเข้ามาในพื้นที่กรุงเทพฯ ตอนเหนือ คือ

(1) บริเวณคลองรังสิต (ระหว่างถนนพหลโยธิน ถึงประตูน้ําจุฬาลงกรณ์) และ
(2) คลองหกวาสายล่าง (ด้านทิศตะวันออกของดอนเมือง)

 
(ก) (ข)
รูปที่ 14 (ก) บริเวณคลองรังสิต (ระหว่างถนนพหลโยธิน ถึงประตูน้ําจุฬาลงกรณ์) และ
(ข) คลองหกวาสายล่าง (ด้านทิศตะวันออกของดอนเมือง)

น้ําท่วมดอนเมือง อพยพหนี 1 เมตร รอบสนามบินดอนเมืองเพื่อป้องกันน้ําท่วม

ภายหลังที่ได้แจ้งให้รัฐบาลทราบ กองทัพ
ไทยได้เตรียมทหารและรถยนต์สูง เพื่อรอคําสั่งจาก
นายกรัฐมนตรีให้ดําเนินการปิดกั้นบริเวณรูรั่วทั้ง 2
ซึ่ ง ช่ ว งเวลานั้ น ศปภ. วุ่ น วายมาก มี ป ระชาชน
ประสบภัยน้ําท่วมอพยพมาที่ดอนเมือง และมีการทํา
คันกั้นน้ํา (Asphalt Concrete) สูงประมาณ
Mr. Adri บอกว่าถ้าไม่รีบปิดรูรั่ว อีก 2 – 3 วันน้ํา
จะเข้าท่วมดอนเมืองและวิภาวดี อีกทั้งบอกให้ทุกคน
ในทีมเก็บข้าวของ (ตอนนั้นพวกเราทุกคนเข้าพักที่
โรงแรม Amari ดอนเมือง) เพื่อเตรียมย้ายไปพักที่
โรงแรมอื่นในเมือง

เทคโนโลยีผลิตภัณฑและนวัตกรรมดานวิศวกรรม ฉบับการจัดการ/การแกปญหาภัยธรรมชาติ ป 2555

74 
  คณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร
พวกเราจึงตัดสินใจย้ายมาอยู่ที่สุขุมวิท 11
(ประมาณวันที่ 25 ตุลาคม) ซึ่งสามารถเดินทางไป
ศปภ. ที่ดอนเมือง ได้โดยใช้เส้นทาง Toll Way และ
ทางด่วน และสามารถเดินทางออกจากกรุงเทพฯ ได้
ทันทีในกรณีฉุกเฉิน พวกเราเร่งมือช่วย Mr. Adri
ปรับโมเดลน้ําท่วมเพื่อพยากรณ์การไหลของน้ําใน
กรณีที่เกิดช่องโหว่ 2 จุดที่คลองรังสิต และคลองหก
วาสายล่าง เพราะไม่แน่ใจว่าน้ําจะไหลท่วมมาถึงตัว
เมื อ งชั้ น ในหรื อ ไม่ ในแต่ ล ะการคํ า นวณต้ อ งใช้
เวลานานกว่า 8 – 10 ชั่วโมง และเพื่อประหยัดเวลา
จึงต้องวิ เคราะห์หลายๆ กรณี และมี พารามิเตอร์
ต่างๆ ไปพร้อมๆ กัน โดยใช้คอมพิวเตอร์ที่มีอยู่ทั้ง 5
เครื่อง ประสิทธิภาพของสถานีสูบน้ําและอุโมงค์ผัน
น้ํากรุงเทพมหานคร เป็นข้อมูลที่มีความจําเป็นมาก
ในการใช้ ค าดการปริ ม าณพื้ น ที่ น้ํ า ท่ ว มกรุ ง เทพฯ
ความสูงของระดับน้ํา และระยะเวลาท่วมขัง
ยังไม่มีสัญญาณสั่งการให้ดําเนินการปิดกั้นรู
รั่วของ King Dyke และ ในวันที่ 27 ตุลาคม 2554
(ก)
รูปที่ 15 ภาพสํารวจน้ําท่วมวันที่ 27 ตุลาคม 2554 (ก) สนามบินดอนเมืองจมน้ํา (ข) เครื่องยนต์ Jet จมน้ํา
ที่ลานสนามบินดอนเมืองโดยมีท่านทูตเนเธอร์แลนด์ประจําประเทศไทย Mr. Joan A. Boer และท่านประภัสร์
จงสงวน และ Mr. Adri Verwey ร่วมสํารวจสภาพน้ําท่วม
Big Bag
ในวั น ที่ 30 ตุ ล าคม 2554 กองทั พ ไทย
ร่ ว ม กั บ ก า ร ร ถ ไ ฟ แ ห่ ง ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย แ ล ะ
กรุ ง เทพมหานคร นํ า กํ า ลั ง พลกว่ า 100 นาย ขึ้ น
รถไฟที่ ห ลั ก สี่ เ พื่ อ ก่ อ สร้ า งคั น ชะลอน้ํ า โดยใช้ ถุ ง
กระสอบยักษ์ (ซึ่งนิยมใช้ขนส่งสินค้าในโรงงานและ
เทคโนโลยีผลิตภัณฑและนวัตกรรมดานวิศวกรรม ฉบับการจัดการ/การแกปญหาภัยธรรมชาติ ป 2555
ทีมงานได้ไปสํารวจจุดรั่วอีกครั้ง และพบว่ามีระดับ
น้ําสูงเกิน 1 เมตร เกินกว่าที่รถบรรทุกทั่วไปจะเข้า
ไปทํางานได้ อีกทั้งกระแสน้ําเชี่ยวมาก ยากต่อการ
เข้ า ถึ ง โดยเรื อ และรถทหาร GM การนํ า กระสอบ
ทรายไปปิดกั้นจะลําบากมาก จึงต้องหาวิธีและแนว
การวางกระสอบทรายใหม่ (ดังรูปที่ 15) ประชาชน
บริเวณดังกล่าวเดือนร้อนมากเพราะน้ําได้ทะลัก
เข้าท่วมอย่างรวดเร็วและไม่มีการเตือนล่วงหน้า
พวกเราเริ่ ม ท้ อ แท้ แ ละผิ ด หวั ง ที่ คํ า สั่ ง ให้ ก าร
ดําเนินการป้องกันล่าช้ามาก พลเอกวรพงษ์ สง่า
เนตร และนายทหารชั้นผู้ใหญ่ ให้กําลังใจกับพวกเรา
ว่าทหารยังพร้อมที่จะเข้าดําเนินการทันทีที่ได้รับ
คําสั่งและไม่ยอมถอยจนกว่าจะสามารถป้องกันน้ํา
ท่ ว มกรุ ง เทพฯ ชั้ น ในได้ อย่ า งไรก็ ดี วั น ที่ 29
ตุลาคม 2554 น้ําได้เข้าท่วมสนามบินดอนเมืองสูง
เกิน 1 เมตร และ ศปภ. จําเป็นต้องอพยพและย้าย
มาที่ อาคาร Energy Complex กระทรวงพลังงาน
(ข)
นิคมอุตสาหกรรม) หรือ ที่รู้จักในนาม Big Bag
ขบวนรถไฟนี้เป็นขบวนพิเศษเนื่องจากปรับปรุงให้
สามารถวิ่งลุยน้ําท่วมบนรางได้สูงถึง 30 ซม. และมี
รถเครนพ่วงมากับขบวนรถไฟ เพื่อใช้ในการก่อสร้าง
คันกั้นน้ํา
 
รถไฟออกเดินทางจากหลักสี่ตอนประมาณ
บ่ า ย 2 โมงโดยมี จุ ด หมายที่ บ ริ เ วณมหาวิ ท ยาลั ย
รังสิต เนื่องจากน้ําที่ท่วมสูง ดังนั้นจึงทําให้มีผู้คนมา
อาศัยอยู่บนรางรถไฟเป็นสาเหตุให้ขบวนรถเคลื่อน
ตัวได้ช้าและต้องหยุดเพื่อขอทาง รถไฟไปถึงหลักหก
เวลาประมาณเที่ยงคืน และไม่สามารถดําเนินการ
วาง Big Bag ได้ เนื่องจากน้ํามีความสูงมากและเป็น
อั น ตรายต่ อ รถเครนที่ พ่ ว งมาด้ ว ย ดั ง นั้ น จึ ง
จําเป็นต้องถอยกลับเพื่อเปลี่ยนรถเครนที่สามารถ
ทํางานได้
ในที่สุดได้มีการวาง Big Bag ตามแนวที่ได้
วางแผนไว้ (ดังรูปที่ 16) แต่เนื่องจากยังขาดการ
รูปที่ 16 การเสริมกระสอบทราย Big Bag
ระบบแม่ น้ํ า ลํ า คลองในกรุ ง เทพฯ ซึ่ ง ใน
อดีตเคยใช้เพื่อการสัญจรเป็นสําคัญ และเคยได้ชื่อว่า
Venice of the East แต่ปัจจุบันได้เปลี่ยนแปลง
เป็ น ระบบระบายน้ํ า ของเมื อ งในลั ก ษณะ Polder
System และมีประตูน้ําและสถานีสูบน้ํา เพื่อ
ควบคุ มการระบายออกสู่ แม่น้ําเจ้าพระยา พื้นที่
คลองถูกรุกล้ําและขาดการบํารุงรักษา ทําให้หน้าตัด
คลองแคบลง ตื้นเขิน เป็นอุปสรรคในการระบายน้ํา
ท่วมขณะนั้น ประสิทธิภาพของคลองและสถานีสูบ
น้ํา เป็ น ปัจ จั ยสํ าคั ญ ในการระบายน้ํ าท่ ว มขณะนั้ น
ในพื้ นที่ กรุ งเทพมหานครมีส ถานีสู บน้ํ า ขนาดใหญ่
จํานวน 6 แห่ง มีความสามารถในการระบายรวมทั้ง
สิ้นประมาณ 300 ลบ.ม./วินาที ได้แก่ สถานีสูบน้ํา
บางเขน สถานี สู บ น้ํ า เปรมประชา สถานี สู บ น้ํ า
บางซื่ อ สถานี สูบน้ํ า สามเสน สถานี สูบน้ํ าเทเวศน์
เทคโนโลยีผลิตภัณฑและนวัตกรรมดานวิศวกรรม ฉบับการจัดการ/การแกปญหาภัยธรรมชาติ ป 2555
คณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร 75
ช่วยเหลือจากภาครัฐในการชี้แจงให้ประชาชนเข้าใจ
ถึงสาเหตุจําเป็นที่ต้องมีการปิดกั้นรูรั่วดังกล่าว ทําให้
ประสบกับปัญหาชุ มชนในฝั่ งที่ถูกน้ําท่วมขังมีการ
ประท้วงให้นํา Big Bag ออก Mr. Adri แสดงความ
คิดเห็นว่า เป็นสิ่งที่ยากที่คนที่เดือดร้อนขณะนั้นจะ
เข้าใจความจําเป็นของ Big Bag และจําเป็นต้อง
ให้การช่วยเหลืออย่างที่สุด แต่คาดว่า Big Bag มี
ส่ ว นช่ ว ยป้ อ งกั น ไม่ ใ ห้ เ กิ ด ความเสี ย หายต่ อ พื้ น ที่
กรุงเทพชั้นใน Big Bag ทําหน้าที่เพียงชะลอน้ําให้
ล้ น มาในปริ ม าณที่ ร ะบบระบายน้ํ า คลอง และ
สถานีสูบน้ํา สามารถรับมือได้ และความสูงของน้ํา
ท่ ว มไม่ ม ากนั ก และไม่ มี วั ต ถุ ป ระสงค์ ใ นการกั้ น
ไม่ให้น้ําไหลลงสู่ทะเลแต่อย่างใด
สถานี สู บ น้ํ า ช่ อ งลม และสถานี สู บ น้ํ า พระโขนง
(ดั ง รู ป ที่ 17) สถานี สู บ น้ํ า ส่ ว นใหญ่ รวมทั้ ง ระบบ
ระบายน้ําโดยอุโมงค์ตั้งอยู่ในพื้นที่ใจกลางเมืองและ
ริมแม่น้ําเจ้าพระยา ทําให้การระบายน้ําท่วมซึ่งไหล
จากตอนเหนื อ ของกรุ ง เทพฯ ไม่ ส ามารถใช้
ดําเนินการได้อย่างมีประสิทธิภาพ เนื่องจากสภาพ
ของพื้นที่กรุงเทพฯ ราบเรียบซึ่งเป็นอุปสรรคต่อการ
ระบายน้ํา
ในที่ สุ ด น้ํ า ได้ ไ หลเข้ า มาท่ ว มถึ ง บริ เ วณ
จตุจักรและคลองบางซื่อ และประสิทธิภาพของการ
ระบายน้ําและคันกั้นน้ําช่วยไม่ให้น้ําไหลเข้าท่วมถึง
พื้ น ที่ ก รุ ง เทพฯ ชั้ น ใน และในที่ สุ ด วั น ที่ 17
พฤศจิกายน 2554 ระดับน้ําบริเวณ 5 แยกลาดพร้าว
เริ่มลดลง
76 
  คณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร

 
รูปที่ 17 สถานีสูบน้ํา คลอง และอุโมงค์ผันน้ํา บริเวณพื้นที่กรุงเทพมหานคร
ที่มา : สํานักงานกรุงเทพมหานคร

น้ําเริ่มลด ไปดูงานที่ประเทศเนเธอร์แลนด์ ระดั บ น้ํ า ทะเล จุ ด ต่ํ า สุ ด ของประเทศอยู่ ท าง

ภายหลั ง ภารกิ จ ป้ อ งกั น และแก้ ปั ญ หาน้ํ า
ท่ ว มในพื้ น ที่ ก รุ ง เทพมหานครแล้ ว เสร็ จ สถาบั น
Deltares แห่งประเทศเนเธอร์แลนด์ได้เชิญทีมงาน
เยี่ยมชมสถาบันและโครงการก่อสร้างและป้องกันน้ํา
ท่วมของประเทศเนเธอร์แลนด์ในระหว่างวันที่ 27
พฤศจิกายน 2554 ถึงวันที่ 2 ธันวาคม 2554 คณะ
เดิ น ทางนํ า โดยท่ า นประภั ส ร์ จงสงวน ผู้ ช่ ว ย
รัฐมนตรีว่าการกระทรวงคมนาคม และ คุณกฤษณะ
ละไล ผู้สื่อข่าวสถานีโทรทัศน์และวิทยุ
ประเทศเนเธอร์แลนด์ตั้งอยู่ในพื้นที่ราบลุ่ม
แม่น้ํา และพื้นที่สามเหลี่ยมปากแม่น้ํา 3 สายสําคัญ
ของยุโรป คือ Meuse, Rhine และ Scheldt
ชื่ อ ประเทศเนเธอร์ แ ลนด์ มาจากภาษาดั ช ช์
“Neder” หมายถึง ต่ํา และ Netherlands จึง
หมายถึ ง ประเทศซึ่ ง มี พื้ น ที่ ต่ํ า (ดั ง รู ป ที่ 18)
สองในสามของพื้นที่ประเทศเนเธอร์แลนด์อยู่ต่ํากว่า
ตะวันออกเฉียงเหนือของเมือง Rotterdam ซึ่งมีค่า
อยู่ที่ระดับ 6.7 ม. ต่ํากว่าระดับน้ําทะเล นอกจากนี้
ฝั่งตะวันตกของประเทศติ ดกับทะเลเหนือ (North
Sea) และประสบปัญหาคลื่นทะเลชายฝั่งยกตัวสูง
โดยเฉพาะในเวลาที่เกิดพายุในทะเล (Storm Surge)
น้ํ า ทะเลหนุ น เข้ า มายั ง แม่ น้ํ า ในพื้ น ทวี ป และเกิ ด
น้ํ า ท่ ว มอย่ า งรุ น แรงของประเทศได้ ชาวดั ช ช์ ไ ด้
อยู่ ร่ ว มกั บ ธรรมชาติ และน้ํ า โดยก่ อ สร้ า งระบบ
คันกั้นน้ํารอบเมืองเพื่อป้องกันน้ําท่วมจากน้ําทะเล
หนุนมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน
ในปี ค.ศ. 1953 เกิ ด เหตุ ก ารณ์ อุ ท กภั ย
ร้ายแรงในประวัติศาสตร์ของประเทศเนเธอร์แลนด์
มีผู้เสียชีวิตประมาณ 2,500 คน พื้นที่ทางเศรษฐกิจ
และพื้ น ที่ เ กษตรกรรมของประเทศเสี ย หายมาก
ดั ง นั้ น รั ฐ บาลเนเธอร์ แ ลนด์ ไ ด้ ตั ด สิ น ใจพั ฒ นา
โครงการวิศวกรรมขนาดใหญ่ หรือ Delta Works
เพื่อป้องกันน้ําท่วมในอนาคต

เทคโนโลยีผลิตภัณฑและนวัตกรรมดานวิศวกรรม ฉบับการจัดการ/การแกปญหาภัยธรรมชาติ ป 2555

  คณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร 77

 
Delta Works ประกอบด้วยการสร้างเขื่อน
คันกั้นน้ํา และประตูน้ํา จํานวนทั้งสิ้น 16 โครงการ
ใช้ เ วลาดํ า เนิ น การกว่ า 50 ปี และออกแบบให้
สามารถป้องกันการเกิดอุทกภัยที่มีโอกาสเพียง 1
ครั้ง ใน 10,000 ปี เรามีโอกาสได้ไปชมโครงการบาง
โครงการของ Delta Works ได้แก่ ประตูกั้นน้ํา
Maslantkering Storm Serge Barrier และ
Zeeland Storm Barrier (ดังรูปที่ 19 และ 20)
นอกจากปัญหาน้ําท่วมจากการหนุนตัวของ
น้ําทะเลแล้ว ประเทศเนเธอร์แลนด์ก็ยังประสบกับ
ปัญหาน้ําท่วมจากแม่น้ํา Rhine รัฐบาลเนเธอร์แลนด์
จึงได้มีการพัฒนาโครงการ Room for the River ซึ่ง  
เป็ นการพั ฒนาระบบผังเมื องบริ เวณพื้นที่ ลุ่มแม่ น้ํา รูปที่ 18 แผนที่ประเทศเนเธอร์แลนด์
และคลอง เพื่อบรรเทาปัญหาอุทกภัย ได้แก่ การรื้อ ที่มา: http://www.nationsonline.org/oneworld/
คั น กั้ น น้ํ า เดิ ม ซึ่ ง อยู่ ติ ด ริ ม ฝั่ ง แม่ น้ํ า ลํ า คลอง และ map/netherlands_map.htm
ก่อสร้างคันกั้นน้ําใหม่ให้ห่างจากตลิ่ง เพื่อเพิ่มพื้นที่
รับน้ําในช่วงฤดูน้ําหลาก การปรับระดับพื้นที่รับน้ําให้
ต่ําลงทําให้เพิ่มปริมาณกักเก็บน้ําและการระบายน้ํา
การก่อสร้างทางระบายน้ํา (Flood Way หรือ Flood
Bypass) โดยคํานึงถึงปัจจัยทางสังคมและสิ่งแวดล้อม
เป็นสําคั ญ มี การบํ ารุงรั ก ษาแม่ น้ํา ลํ า คลอง อย่า ง
ต่อเนื่อง และเพิ่มประสิทธิภาพการระบายของแม่น้ํา
ลํ า คลอง โดยการขุ ด ลอกและป้ อ งกั น ไม่ ใ ห้ มี สิ่ ง กี ด
ขวางทางน้ํา
 
โครงการ Delta Works แสดงให้เห็นว่าการ รูปที่ 19 คณะเดินทางไปดูงานการป้องกันน้ําท่วม
ป้องกันและแก้ปัญหาน้ําท่วมของประเทศ โดยการ ที่ประเทศเนเธอร์แลนด์ นําโดยท่านประภัสร์ จงสงวน
ก่อสร้างระบบโครงสร้างวิศวกรรมขนาดใหญ่ และ ผู้ช่วยรัฐมนตรีว่าการกระทรวงคมนาคม และ
คุณกฤษณะ ละไล ผู้สื่อข่าวสถานีโทรทัศน์และวิทยุ

 
(ก) (ข)
รูปที่ 20 (ก) โครงสร้างประตูน้ํา Maslantkerng Storm Search Barrier
(ข) ประตูน้ํา Zeeland Storm Barrier
เทคโนโลยีผลิตภัณฑและนวัตกรรมดานวิศวกรรม ฉบับการจัดการ/การแกปญหาภัยธรรมชาติ ป 2555
78 
  คณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร
การปรั บ ระบบผั ง เมื อ งบริ เ วณพื้ น ที่ ลุ่ ม แม่ น้ํ า นั้ น
ทําได้จริง เพียงแต่ต้องอาศัยเวลา งบประมาณ และ
ความร่วมมือของคนในชาติอย่างมากจึงจะสําเร็จ
เรียนรู้จากประสบการณ์น้ําท่วม
จากประสบการณ์ ม หาอุ ท กภั ย ในปี พ.ศ.
2554 ของประเทศไทยนั้น สะท้อนให้เห็นถึงปัญหา
การจัดการน้ําในระดับลุ่มแม่น้ําเจ้าพระยาใหญ่ ระบบ
ชลประทานซึ่ ง เดิ ม ออกแบบเพื่ อ รั บ -ส่ ง น้ํ า สํ า หรั บ
การเกษตร แต่ปัจจุบันต้องมีการปรับปรุงให้สามารถ
ทําหน้าที่ช่วยระบายน้ําและรับมือกับอุทกภัย รวมถึง
การปรับปรุงระบบการป้องกันน้ําท่วมของเมือง เช่น
การจัดการผังเมืองและ King Dyke การเปลี่ยนแปลง
สภาพภูมิอากาศ อาจมีโอกาสทําให้เกิดฝนตกปริมาณ
มากในบริเวณตอนกลางและตอนล่างของลุ่มน้ําและ
เกิดอุทกภัย ซึ่งอาจสร้างความเสียหายที่มากขึ้น
โครงการระบบชลประทานและเขื่อนสําคัญ
ต่ า งๆ ได้ แ ก่ เขื่ อ นภู มิ พ ล และเขื่ อ นสิ ริ กิ ติ์ ได้ ช่ ว ย
พั ฒ น า ก า ร เ ก ษ ต ร ก ร ร ม ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ ผ ลิ ต
กระแสไฟฟ้า และยังบรรเทาการเกิดน้ําท่วมในพื้นที่
ภาคกลางมาโดยตลอด โดยเฉพาะกรุงเทพมหานคร
แต่ปัจจุบันประเทศมีการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ
มากขึ้ น และพั ฒ นาเปลี่ ย นแปลงเป็ น ประเทศ
อุตสาหกรรม การเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ ทําให้
วิถีความเป็นอยู่ของประชาชนเปลี่ยนแปลง เมืองมี
การขยายตัว และหากมีน้ําท่วมจะส่งผลกระทบต่อ
เทคโนโลยีผลิตภัณฑและนวัตกรรมดานวิศวกรรม ฉบับการจัดการ/การแกปญหาภัยธรรมชาติ ป 2555
ชีวิตและทรัพย์สินมากขึ้น ภายหลังจากมหาอุทกภัยปี
พ.ศ. 2554 ปัญหาการบริหารจัดการน้ําจึงกลายเป็น
วาระแห่งชาติ
รั ฐ บาลได้ มี ก ารจั ด ตั้ ง คณะกรรมการต่ า งๆ
เพื่ อ เร่ ง ดํ า เนิ น การแก้ ไ ขปั ญ หาน้ํ า ท่ ว ม และ
ดําเนินการโครงการเยียวยา ฟื้นฟู และป้องกันความ
เสี ย หายจากอุ ท กภั ย อย่ า งบู ร ณาการ พร้ อ มทั้ ง มี
แผนงาน/โครงการบริ ห ารจั ด การน้ํ า การป้ อ งกั น
และแก้ ไ ขปั ญ หาอุ ท กภั ย ด้ ว ยงบเงิ น กู้ ป ระมาณ
350,000 ล้านบาท อย่างไรก็ดีปัญหาเกี่ยวกับการ
ขาดกฎหมายบั ง คั บ ใช้ ใ นการบริ ห ารจั ด การน้ํ า นั้ น
เป็นส่วนหนึ่งที่ทําให้องค์กรของรัฐที่เกี่ยวข้องกับการ
บริ ห ารจั ด การน้ํ า ส่ ว นใหญ่ ยั ง ขาดความเป็ น
เอกภาพและความร่วมมือกัน
ทําอย่างไร ที่พวกเราทุกคน รวมทั้งรัฐบาล
จะแก้ปัญหาอย่างจริงจังเหมือนกับประเทศอื่นๆ และ
มีทัศนคติที่ว่าต้องไม่เกิดน้ําท่วมใหญ่ขึ้นอีก และจาก
ประสบการณ์ดูงานที่ต่างประเทศ ทําให้ทราบว่าการ
บริหารจัดการน้ํา โดยเฉพาะการจัดสรรงบประมาณ
ต้ อ งอยู่ เ หนื อ ความขั ด แย้ ง และผลประโยชน์ จ าก
การเมือง และประชาชนทุกคนควรรับรู้ธรรมชาติ
ของน้ํา เพื่อเตรียมการรับมือ สู้ภัย และปรับตัวให้
อยู่ร่วมกับธรรมชาติให้ได้ในอนาคต
 เทคโนโลยีผลิตภัณฑ และนวัตกรรมดานวิศวกรรม ฉบับการจัดการ/การแกปญหาภัยธรรมชาติ ป 2555 79
 

เทคโนโลยีผลิตภัณฑและนวัตกรรมดานวิศวกรรม ฉบับการจัดการ/การแกปญหาภัยธรรมชาติ ป 2555