Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

1
 â êíèãàòà
3 Îáðúùåíèå íà Âåëèêèÿ Ìàéñòîð íà Îáåäèíåíàòà Âåëèêà Ëîæà
íà Áúëãàðèÿ, ÍÓ Áðàò Ãðèãîðèé Âàçîâ
4 Ðåäàêöèîííî
5 Ðåãóëÿðíîñò: Êîíôåðåíöèÿ íà Âåëèêèòå Ìàéñòîðè íà
Åâðîïåéñêèòå Ðåãóëÿðíè Âåëèêè Ëîæè
Sic et Non:
8 Sic et Non è äèàëåêòè÷åñêàòà ôèëîñîôèÿ.
14 Ôèëîñîôñêàòà àíòðîïîëîãèÿ íà Ìàñîíñòâîòî è íåãîâàòà ðîëÿ â
÷îâåøêàòà èñòîðèÿ ïðåç ïîãëåäà íà äèàëåêòè÷åñêàòà ôèëîñîôèÿ.
Áðàò Íèêîëàé Íèêîëîâ, Ìàéñòîð â Ëîæà “Çîðàòà íà Òðàêèÿ” è
“Çèäàðñêè ïðåãëåä”
Äåâåòèÿò ÷àñ:
28 Ñèìâîëèêàòà íà äåâåòèÿ ÷àñ èëè çà ñúïðè÷àñòèåòî êúì äðóãèòå.
Áðàò Â.Á.
29 Çà ìèñëèòå íè â äåâåòèÿ ÷àñ. Áðàò Ï.À.
30 Ïðèçíàíèÿ: Îò ñåìåéíî ïîñåùåíèå äî ïðèçíàíèå îò Ðåãóëÿðíà
Âåëèêà Ëîæà ñ 273-ãîäèøíà èñòîðèÿ. ÂÓ Áðàò Ëþáîìèð
Ïàðìàêîâ, Çàìåñòíèê Âåëèê Ìàéñòîð
34 Ìåæäóíàðîäíà êîíôåðåíöèÿ ïî èñòîðèÿ íà Ñâîáîäíîòî
Çèäàðñòâî: Èòàëèàíñêîòî Ìàñîíñòâî è ôàøèçìà: â òúðñåíå íà
ïîëèòè÷åñêà âðúçêà - îò ïðèÿòåëñòâî äî çàùèòà (1922-1923). Ó
Áðàò Äæóçåïå Âàòðè, Ñòàð Ìàéñòîð íà Ëîæà “Angelo Brofferio” â
ñúñòàâà íà Âåëèêèÿ Îðèåíò íà Èòàëèÿ
42 Þáèëåéíî: 150 ãîäèíè îò ðîæäåíèåòî íà Àêàäåìèê Àëåêñàíäúð
Òåîäîðîâ-Áàëàí. Ïðèíîñúò íà Àêàäåìèê Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-
Áàëàí çà ðàçâèòèåòî íà Ìàñîíñòâîòî â Áúëãàðèÿ. Áðàò Ãåîðãè
Áàëàíñêè, Ëîæà “Ñãîâîð 92”
49 Èíèöèàòèâà: Áÿëàòà ìàñà. Çà ðàâåíñòâîòî ïðåä Ñëîâîòî è
Íà êîðèöàòà: Áàðåëåô íà êàòåäðàëà â Çàëöáóðã
íåðàâåíñòâîòî ïðåä Õëÿáà èëè çà ïðàêòèêàòà íà åäíà Ëîæà,
ðåøèëà äà íàìåðè â ìàëêîòî - Ìúäðîñò è â ñêðîìíîñòòà -
Êðàñîòà. Ó Áðàò È.
ãëàâåí ðåäàêòîð íà êíèãàòà:
Ãîäèøíèíè:
50 Âåëèêàòà Ëîæà íà Òóðöèÿ íàâúðøè 100 ãîäèíè. Âïå÷àòëåíèÿ îò
ÌÓ Áðàò Èëèÿ Êîæóõàðîâ ïîñåùåíèåòî íà äåëåãàöèÿòà íà ÎÂËÁ â Èñòàíáóë. ÂÓ Áðàò
âúðõó òàçè êíèãà ðàáîòèõà: ×àâäàð Ñåëâåëèåâ, Âåëèê Ñåêðåòàð
52 5 Âåëèêè Ëîæè, 50 ãîäèíè ñúâìåñòíà ðàáîòà íà Ãðàäåæà. Ùðèõè
êúì Âåëèêèòå ñúáèðàåìè íà Âåëèêàòà íåìñêà ñóìà. Êîíâåíò íà
ïðåâîä îò àíãëèéñêè åçèê, êîðåêòóðà
Îáåäèíåíè Âåëèêè Ëîæè íà Ãåðìàíèÿ
äèçàéí è ïðåäïå÷àòíà ïîäãîòîâêà
Öâåòàíà Êîæóõàðîâà Ìàñîíñêà ñâàòáà:
ôîòîãðàôèÿ è èëþñòðàöèÿ 54 Ðåìèíèñöåíöèè îò åäíà Ìàñîíñêà ñâàòáà â Èñòàíáóë. ÂÓ Áðàò
äèçàéí Ïåòúð Áàëàáàíîâ, Ñòàð Çàìåñòíèê Âåëèê Ìàéñòîð
Áðàò Àëåêñíàäúð Íèøêîâ 55 Ôðàãìåíòè îò òåêñòà íà öåðåìîíèàëà “Ìàñîíñêà ñâàòáà”
äèãèòàëíà îáðàáîòêà 57 Áëàãîòâîðèòåëíîñò: Çà íàãðàäà íà äîáðîòî ñëóæè ñàìîòî ìó
Èíà Ìàíåâà èçâúðøâàíå. Ëîæà “Ñîôèÿ” àñèñòèðà íà ìëàäèòå áúëãàðñêè
ïðåâîä îò íåìñêè åçèê ìàãüîñíèöè â ìàòåìàòèêàòà
Ó Áðàò Ïàâåë Ãëàâóñàíîâ 58 Ãîñòîïðèåìñòâî: ×åòâúðòàòà ñðåùà íà Ìàñîíñêèòå Ëîæè îò
ïðåâîä îò àíãëèéñêè åçèê äóíàâñêèòå ñòðàíè ñå ñúñòîÿ â Ðóñå
Ó Áðàò Ðàäîñëàâ Éîíêîâ
61 Êàëåíäàð: Êàêâî? Êúäå? Êîãà? Ïðåäñòîÿùè ñúáèòèÿ â
àâòîðè: ìåæäóíàðîäåí è âúòðåøåí ïëàí
62 Áèáëèîòåêà: Ìàñîíñòâî ìåæäó êíèæíèòå êîðèöè. Ïðåãëåä íà
ÍÓ Áðàò Ãðèãîðèé Âàçîâ íàé-íîâèòå êíèãè è ïå÷àòíè èçäàíèÿ
ÂÓ Áðàò Ëþáîìèð Ïàðìàêîâ
ÂÓ Áðàò ×àâäàð Ñåëâåëèåâ 66 Àôèø: “Ðåêâèåì” îò Âîëôãàíã Àìàäåóñ Ìîöàðò ïî ñëó÷àé
ÂÓ Áðàò Ïåòúð Áàëàáàíîâ ïúðâàòà ãîäèíà íà Ëîæà “Îêîòî íà Õîð” - Îðèåíò Ñîôèÿ
ÌÓ Áðàò Èëèÿ Êîæóõàðîâ
Èçäàíèåòî å ñàìî çà Ñâîáîäíè Çèäàðè. Ïðèâëè÷à ñå âíèìàíèåòî íà
Ó Áðàò Äæóçåïå Âàòðè
Áðàòÿòà âúðõó òîâà îáñòîÿòåëñòâî è èì ñå ïðèïîìíÿ, ÷å ñà äàâàëè
Áðàò Íèêîëàé Íèêîëîâ òúðæåñòâåíî îáåùàíèå äà ïàçÿò Çèäàðñêèòå òàéíè.
Áðàò Ãåîðãè Áàëàíñêè

Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

2
 Îáè÷íè Áðàòÿ,
Íåìàëêî õîðà, êîèòî ñà æèâåëè ìíîãî ïðåäè íàñ - åãèïòÿíè, åëèíè, ðèìëÿíè èëè àðàáè - ìíîãî ïúòè ñà
îòêðèâàëè è ïðåîòêðèâàëè ìèñúëòà, êîÿòî êàçâà, ÷å äíèòå ñå âëà÷àò, à ãîäèíèòå ëåòÿò. Ïîíÿêîãà òå
äîïúëíèòåëíî óäèâëÿâàëè ñâåòà ñ äîáàâêàòà, ÷å - ìåæäó äíèòå è ãîäèíèòå - ìåñåöèòå ñå òúðêàëÿò.
Íèå, äíåøíèòå õîðà, ñå ÷óâñòâàìå çàñëóæåíî ãîðäè ñ òîâà, ÷å ìîæåì äà ïîä÷èíÿâàìå íà âîëÿòà ñè ìíîãî
íåùà. Ìîæåì äà ïðîìåíÿìå àòîìè èëè öåëè äúðæàâè, äà ñìåíÿìå ïîëà ñè èëè ãåíåòè÷íèÿ ñè êîä, äà
îñâîáîæäàâàìå îò ðîáñòâî èëè äà ïîðîáâàìå, äà ëåêóâàìå èëè äà ðàçáîëÿâàìå... Ìîæåì äà ñúçäàâàìå æèâîò â
ëàáîðàòîðíà åïðóâåòêà. È äà ãî óíèùîæàâàìå - êàêòî ãî ïðàâèì îùå îò ïîáåëåëèòå äúëáèíè íà èñòîðèÿòà.
Èçîáùî, ìîæåì ìíîãî.
Çà ñúæàëåíèå, íå ìîæåì äà ñìåíèì âðåìåòî, â êîåòî æèâååì. À òî - âñå òàêà, êàêòî òâúðäè ñòàðàòà
ìúäðîñò - ñå âëà÷è ñ äíèòå ñè, òúðêàëÿ ñå ñ ìåñåöèòå ñè è ëåòè ñ ãîäèíèòå ñè.
Êîãàòî ñìå áèëè äåöà, íà ïåò èëè äåñåò ãîäèíè, åäíà ãîäèíà å áèëà ðàâíà íà åäíà ïåòà èëè åäíà äåñåòà îò
æèâîòà íè. Êîãàòî äîñòèãíåì ïåòäåñåòòå, åäíà ãîäèíà âå÷å ùå å åäíà ïåòäåñåòà ÷àñò îò âñå ñúùèÿ íàø
æèâîò. À åäíà ïåòäåñåòà å íåùî ìíîãî ïî-ìàëêî îò åäíà äåñåòà. Òóê âåäíàãà áèõìå ìîãëè äà ñúîáðàçèì - äîðè
è èçâúí øåãàòà ñ äðîáèòå - ÷å êîëêîòî ïî-âúçðàñòíè ñòàâàìå, òîëêîâà ïîâå÷å òðÿáâà äà áúðçàìå... À êîëêî
âúçõèòèòåëíî áè áèëî, àêî áúðçàìå â ñòðåìåæà ñè äà ñòàíåì ïî-äîáðè - ïðîñòî, çà äà ìîæåì äà ñòîðèì
ïîâå÷å äîáðî â îñòàâàùîòî íè âðåìå. Çàùîòî ìíîãî ñêîðî åäíà ãîäèíà ùå å ðàâíà íà åäíà øåéñåòà ÷àñò
îò çåìíèÿ íè ïúò, ïîñëå - íà åäíà ñåäåìäåñåòà...
Óñïååì ëè â òîâà, òîãàâà äíèòå íè ñïîêîéíî ùå ìîãàò äà ñå âëà÷àò, ìåñåöèòå - äà ñå òúðêàëÿò, à ãîäèíèòå -
äà ëåòÿò... Íèå ùå áúäåì ñïîõîäåíè îò óìèðîòâîðåíèå - ùå ñìå ñòîðèëè åäíî îò íåùàòà, â êîèòî ñìå ñå
âðè÷àëè, êîãàòî ñìå áèëè ïîëóãîëè, ïîëóáîñè è ñ ïðåâúðçàíè î÷è: äà ñå òðóäèì íàä ñîáñòâåíîòî ñè
ïîäîáðåíèå, îñëàíÿéêè ñå íà èäåÿòà, ÷å íÿêîé äåí òîâà ùå äîíåñå äîáðî è íà ìíîãî äðóãè õîðà.
Íèìà ïîäîáíà ìèñúë íå å íåùî, êîåòî áè áèëî ÷óäåñíî âñåêè äåí äà âçèæäàìå â ãðàäåæà ñè!

Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

3
ÎÒ ÅÊÈÏÀ ÍÀ ÑÏÈÑÀÍÈÅÒÎ

Ñ
ïîêîéíî áè ìîãëî äà ñå òâúðäè, ÷å
ïîÿâàòà íà îáó÷èòåëíàòà ñèñòåìà,
íàðè÷àíà “ñåäåìòå ñâîáîäíè
èçêóñòâà”, íå å áèëà ñëó÷àéíà. Ïî
âðåìåòî íà êëàñè÷åñêàòà àíòè÷íîñò
òÿ å áèëà ïðåäíàçíà÷åíà çà ïîëó÷àâàíå
íà îíîâà çíàíèå, êîåòî áèëî
íåîáõîäèìîòî çà òîãàâàøíèÿ ñâîáîäåí ÷îâåê. (Çà
íåñâîáîäíèòå õîðà - àêî òå èçîáùî áèâàëè îáó÷àâàíè -
ñå ïðèëàãàëè äðóãè ñïîñîáè.)
Ïðè ñåäåìòå ñâîáîäíè èçêóñòâà ïðåäìåòèòå ñå
ðàçäåëÿëè â äâå ãðóïè - íà òðèâèóìà, âêëþ÷âàù:
ãðàìàòèêà, äèàëåêòèêà (ïî-êúñíî çàìåíåíà ñ ëîãèêà) è
ðåòîðèêà, è íà êâàäðèâèóìà, ðàçäåëÿù ñå ìåæäó
“ìàòåìàòè÷åñêèòå” ïðåäìåòè: ãåîìåòðèÿ,
ÐÅÄÀÊÖÈÎÍÍÎ

àðèòìåòèêà, àñòðîíîìèÿ è ìóçèêà.

Äîðè è ïðåç ñðåäíîâåêîâèåòî ïðîäúëæàâàëî äà ñå
ñ÷èòà, ÷å ñåäåìòå ñâîáîäíè èçêóñòâà äàâàò îíîâà
õàðìîíè÷íî è ïàíîðàìíî çíàíèå, êîåòî ôîðìèðà
åðóäèòè è ñ òîâà ãè ïðàâè ñâîáîäíè õîðà. (Ïî
ñòå÷åíèå íà îáñòîÿòåëñòâàòà - íàé-âå÷å ìúæå.)
Ñ ãîäèíèòå òîâà ðàçáèðàíå ïîñòåïåííî áèëî
èçîñòàâåíî. À íà ãðàìàòèêàòà ñå ïàäíàëà òúæíàòà
ó÷àñò äà áúäå åäíà îò èçîñòàâåíèòå ñ óäîâîëñòâèå
äèñöèïëèíè - íåùî, îñîáåíî çàáåëåæèìî äíåñ ïî öåëèÿ
ñâÿò.
×åñòî â èçäàòåëñêàòà äåéíîñò, ñâúðçàíà ñ âñÿêà
ñïåöèàëèçèðàíà ëèòåðàòóðà, â òîâà ÷èñëî è ñ
ìàñîíñêàòà, ñå ïîÿâÿâà íåîáõîäèìîñò îò ôîðìèðàíå
íà íÿêàêúâ êðúã îñîáåíè ãðàìàòè÷åñêè ïðàâèëà.
Ðàçáèðàåìî, òå âíàñÿò íþàíñè íà ðàçëè÷èå ñïðÿìî
àêàäåìè÷íèòå èçèñêâàíèÿ êúì åäíî èëè äðóãî êíèæîâíî
ñëîâî.
 ñëó÷àÿ ñ áúëãàðñêèÿ åçèê òðóäíî ìîãàò äà áúäàò
íàïðàâåíè íÿêàêâè íåïîñðåäñòâåíè çàåìêè îò
áèòóâàëèÿ ïðåäè äåñåòèëåòèÿ â äúðæàâàòà íè
ìàñîíñêè åçèê, çàùîòî è ñàìèÿò ëèòåðàòóðåí
áúëãàðñêè åçèê ìåæäóâðåìåííî å èçâúðâÿë ñâîÿ äàëå÷ íå
ìàëúê ïúò íà åñòåñòâåíî ðàçâèòèå. Â íå ïî-ìàëêà
ñòåïåí íåâúçìîæíî ñå îêàçâà è äèðåêòíîòî ïðåíàñÿíå
íà íîðìè îò ÷óæäîåçèêîâàòà ìàñîíñêà ïðàêòèêà.
Áè áèëî äîáðå, àêî ãîðíèòå êîíñòàòàöèè ñå
èçòúëêóâàò îò Ìàñîíñêîòî Áðàòñòâî â íàøèÿ
Îðèåíò êàòî ìîòèâ çà ñïîäåëÿíå íà èäåè ïî ïîñîêà íà
ïîñòåïåííîòî ñúçäàâàíå íà äåéñòâåíè îáùè íîðìè çà
áúëãàðñêàòà ñâîáîäíî-çèäàðñêà ëåêñèêà; íîðìè, êîèòî
- îò åäíà ñòðàíà - äà áúäàò åêñòðàêò îò
ñïåöèàëíàòà ìàñîíñêà ôèëîñîôèÿ, ëîãèêà, íî è
åìîöèîíàëíîñò, à îò äðóãà - äîïúëíèòåëåí
äèñöèïëèíèðàù åëåìåíò çà ìèñúëòà è ïåðîòî íà âñåêè
ïèøåù áðàò.

ÊÎÐÅÊÖÈß
 ïðåäõîäíàòà êíèãà I íà “Çèäàðñêè ïðåãëåä” èìåòî íà
Äæîðäæ Ãåðøóèí â çàãëàâèåòî íà ñ.56 å èçïèñàíî
ïîãðåøíî. Åêèïúò ìîëè çà èçâèíåíèå.

Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

4
 ÐÅÃÓËßÐÍÎÑÒ

ÊÎÍÔÅÐÅÍÖÈß
ÍÀ ÂÅËÈÊÈÒÅ “Ïîâå÷å îò âñÿêîãà çà íàñ,
Ðåãóëÿðíèòå Âåëèêè Ëîæè íà Åâðîïà, å

ÌÀÉÑÒÎÐÈ ÍÀ âàæíî äà ñòîèì åäèííè, îáâúðçàíè îò

Ïðàâèëàòà, êîèòî íè îáåäèíÿâàò, çà
äà ìîæåì äà ðàçïðîñòðàíÿâàìå
ÅÂÐÎÏÅÉÑÊÈÒÅ âåëèêèòå öåííîñòè íà Áðàòñòâîòî,
Ñîëèäàðíîñòòà è Òîëåðàíòíîñòòà.”

ÐÅÃÓËßÐÍÈ ÍÓ Áðàò Ôðàíñîà Ñòèôàíè

Âåëèê Ìàéñòîð íà Íàöèîíàëíàòà

ÂÅËÈÊÈ ËÎÆÈ Âåëèêà Ëîæà íà Ôðàíöèÿ

4 - 5 ñåïòåìâðè 2009 ã., Ïàðèæ

Íà 4 è 5 ñåïòåìâðè 2009 ã. äåëåãàöèÿ íà

Îáåäèíåíàòà Âåëèêà Ëîæà íà Áúëãàðèÿ â ñúñòàâ:
ÍÓ Áðàò Ãðèãîðèé Âàçîâ - Âåëèê Ìàéñòîð íà ÎÂËÁ
è ÍÓ Áðàò Áîðèñëàâ Ñàðàíäåâ - Ñòàð Âåëèê
Ìàéñòîð íà ÎÂËÁ, âçå ó÷àñòèå â ðàáîòàòà íà
Êîíôåðåíöèÿòà íà Âåëèêèòå Ìàéñòîðè íà
Åâðîïåéñêèòå Âåëèêè Ëîæè, êîÿòî ñå ïðîâåäå â
Ïàðèæ â Õðàìà íà Íàöèîíàëíàòà Âåëèêà Ëîæà íà
Ôðàíöèÿ.
Íà ñëåäâàùèòå ñòðàíèöè å ïîìåñòåí ìàòåðèàë
çà ïðîâåäåíàòà ñðåùà, èçãîòâåí âúç îñíîâà íà
îôèöèàëíîòî êîìþíèêå íà Íàöèîíàëíàòà Âåëèêà
Ëîæà íà Ôðàíöèÿ è Äîêëàäà íà äåëåãàöèÿòà íà
Îáåäèíåíàòà Âåëèêà Ëîæà íà Áúëãàðèÿ.

“Çèäàðñêè ïðåãëåä”

Ï
úðâàòà Êîíôåðåíöèÿ íà Âåëèêèòå
Ìàéñòîðè íà Åâðîïåéñêèòå Âåëèêè
Ëîæè ñå ñúñòîÿ â Ëîíäîí ïðåç íîåìâðè
2007 ã. Â ðàìêèòå íà òàçè âòîðà
Êîíôåðåíöèÿ, ïîä äîìàêèíñòâîòî íà
Íàöèîíàëíàòà Âåëèêà Ëîæà íà
Ôðàíöèÿ, ó÷àñòâàõà 38 Âåëèêè Ëîæè îò
ïúðâîíà÷àëíî çàÿâåíè 40 ó÷àñòèÿ.
Ïîêàíåíè áÿõà âñè÷êè Ðåãóëÿðíè Âåëèêè
Ëîæè íà Åâðîïà, áåç çíà÷åíèå äàëè
ìåæäó âñè÷êè òÿõ èìà èëè íÿìà
ðàçìåíåíè âçàèìíè ïðèçíàíèÿ - êàêúâòî
áå ñëó÷àÿò ñ íÿêîè íîâîó÷ðåäåíè Âåëèêè
Ëîæè. Ïîíàñòîÿùåì Åâðîïåéñêîòî
ïðîñòðàíñòâî íà ðåãóëÿðíîòî
Ìàñîíñòâî ñå ïðåäñòàâëÿâà îò 45
ñóâåðåííè è íåçàâèñèìè Âåëèêè Ëîæè ñ

Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

5
ÐÅÃÓËßÐÍÎÑÒ
îáùî îêîëî 500 000 Áðàòÿ.
Âå÷åðòà íà 4 ñåïòåìâðè (ïåòúê) âñè÷êè ó÷àñòíèöè
èìàõà âúçìîæíîñòòà äà ñå ñðåùíàò â òîïëà è
çàäóøåâíà àòìîñôåðà. Çà íÿêîè òîâà áåøå ïúðâà
ñðåùà.
Êîíôåðåíöèÿòà áå îôèöèàëíî îòêðèòà â 9 ÷àñà íà 5
ñåïòåìâðè (ñúáîòà) â ñïåöèàëíî àðàíæèðàíèÿ Õðàì íà
Íàöèîíàëíàòà Âåëèêà Ëîæà íà Ôðàíöèÿ, êîéòî çà
öåëòà áåøå îáîðóäâàí ñúñ ñúâðåìåííà àïàðàòóðà çà
ñèìóëòàíåí ïðåâîä. Ñëåä âòúïèòåëíèòå ñëîâà íà
Âåëèêèÿ Ìàéñòîð íà Íàöèîíàëíàòà Âåëèêà Ëîæà íà
Ôðàíöèÿ - ÍÓ Áðàò Ôðàíñîà Ñòèôàíè, äóìàòà áåøå
äàäåíà íà ãîñòóâàùèòå Âåëèêè Ìàéñòîðè, êîèòî ñå
ïðåäñòàâèõà.
Âîäåùèÿò êîíôåðåíöèÿòà Çàìåñòíèê Âåëèê Ìàéñòîð
íà Íàöèîíàëíàòà Âåëèêà Ëîæà íà Ôðàíöèÿ - ÂÓ Áðàò
Æàí-Êëîä Òàðäèâà, ïðèïîìíè íà äåëåãàòèòå öåëèòå è
èñòîðèÿòà íà íàñòîÿùàòà Åâðîïåéñêà êîíôåðåíöèÿ.
Âîäåùà òåìà â óòðèííàòà ñåñèÿ íà 5 ñåïòåìâðè áå
ðîëÿòà íà Ðåãóëÿðíîòî Ñâîáîäíî Çèäàðñòâî è
îñíîâíèòå âúïðîñè, êîèòî ñòîÿò ïðåä íåãî, â
êîíòåêñòà íà Åâðîïåéñêàòà ðàìêà.
Äíåâíèÿò ðåä íå âêëþ÷âàøå îôèöèàëíè èçÿâëåíèÿ, à
ñàìî ñâîáîäíè è íåôîðìàëíè ðàçãîâîðè, ìåæäó êîèòî
áå è èçêàçâàíåòî íà Âåëèêèÿ Ìàéñòîð íà
Íàöèîíàëíàòà Âåëèêà Ëîæà íà Ôðàíöèÿ:
“Åâîëþöèÿòà íà Åâðîïåéñêàòà ðàìêà, êîÿòî â íàøè
äíè å åäíà íåîñïîðèìà ðåàëíîñò, ïîÿâàòà è
íàëàãàíåòî íà ôåíîìåíà ‘åâðîïåéñêî
ãðàæäàíñòâî’, âúçðàæäàíåòî íà Ìàñîíñòâîòî â
èçòî÷íîåâðîïåéñêèòå äúðæàâè - âñè÷êî òîâà
èçèñêâà îò íàñ äà îáúðíåì âíèìàíèå íà åäíà
õàðìîíèçèðàíà ïðåäñòàâà çà Åâðîïåéñêîòî
6
Ñâîáîäíî Çèäàðñòâî, êàòî òîâà å è ïîâîä
Ðåãóëÿðíèòå Âåëèêè Ëîæè íà Åâðîïà ïåðèîäè÷íî äà
ñå êîíñóëòèðàò ïîìåæäó ñè. Ïîâå÷å îò âñÿêîãà çà
íàñ (...) å âàæíî äà ñòîèì åäèííè, îáâúðçàíè îò
Ïðàâèëàòà, êîèòî íè îáåäèíÿâàò, çà äà ìîæåì äà
ðàçïðîñòðàíÿâàìå âåëèêèòå öåííîñòè íà
Áðàòñòâîòî, Ñîëèäàðíîñòòà è Òîëåðàíòíîñòòà.
Òðÿáâà ÿñíî è íà âèñîê ãëàñ äà ïðåïîòâúðäèì
ïðèçâàíèåòî íà íàøèòå Ðåãóëÿðíè Âåëèêè Ëîæè äà
ñëóæàò êàòî ïîñâåòèòåëñêè Îðäåí è äà
ïðåîñìèñëèì è ïîïóëÿðèçèðàìå íàøèòå öåííîñòè.
Ïîñòèãíåì ëè öåëèòå íà òîâà ïðèçâàíèå, ùå ñòàíå
î÷åâèäíî, ÷å íèòî íàøèòå îáùåñòâåíè âðúçêè,
íèòî çàùèòàòà íà Ïðàâàòà íà ÷îâåêà, íèòî
êîèòî è äà ñà ïîëèòè÷åñêè èëè ñîöèàëíè ãðèæè, íå
óïðàâëÿâàò íàøèòå Âåëèêè Ëîæè, à ïî-ñêîðî íèå
ñìå ðúêîâîäåíè îò âèñøèòå ïðèíöèïè íà
äóõîâíîñòòà, ñàìîñúçíàíèåòî, Ìàñîíñêàòà åòèêà
è Áðàòñòâîòî. Òåçè òåìè ñà ôóíäàìåíòúò íà
óíèâåðñàëíîñòòà íà Ìàñîíñòâîòî.”
Âåëèêèÿò Ìàéñòîð íà Âåëèêàòà Ëîæà íà Ïîðòóãàëèÿ -
ÍÓ Áðàò Ìàðèî Ãóéà, ïîâäèãíà âúïðîñà çà íàëè÷èåòî,
ìàêàð è åïèçîäè÷íî, íà îáòåãíàòè âçàèìîîòíîøåíèÿ
ìåæäó Âåëèêèòå Ëîæè è äðóãè Ìàñîíñêè îðãàíèçàöèèè,
ñúùåñòâóâàùè íà åäíà è ñúùà òåðèòîðèÿ, îñîáåíî
êîãàòî âñÿêà îò òÿõ ïðåòåíäèðà äà áúäå ïî-ñòàðà è
ñ ïî-ãîëÿì àâòîðèòåò. Òåìàòà, êîÿòî íå å íà äíåâåí
ðåä â Îðèåíò Ïîðòóãàëèÿ, äîâåäå äî ìíîãîáðîéíè
ðåàêöèè, îñîáåíî îò ñòðàíà íà Âåëèêèòå Ìàéñòîðè
íà Èñïàíèÿ è Èòàëèÿ.
 õîäà íà äèñêóñèÿòà, Âåëèêèòå Ìàéñòîðè ïîñòèãíàõà
ñïîðàçóìåíèå çà òîâà, ÷å âñÿêà Ðåãóëÿðíà Âåëèêà Ëîæà
å â ïðàâîòî ñè äà ïðåäñòàâëÿâà Ñâîáîäíîòî
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

Çèäàðñòâî íà ñâîÿòà ñîáñòâåíà òåðèòîðèÿ è èìà
ïðàâîìîùèÿòà äà ðàçãëåæäà è ðåøàâà ëîêàëíè
ïðîáëåìè, áåç äà òîëåðèðà êàêâàòî è äà å âúíøíà
íàìåñà.
Ïî ñúùèÿ âúïðîñ, ÍÓ Áðàò Ôðàíñîà Ñòèôàíè ïîëó÷è
ïîäêðåïàòà íà ôîðóìà, êàòî ïðèïîìíè óíèòàðíàòà
ãëåäíà òî÷êà íà Áðàòñòâîòî:
“Âåëèêèòå Ëîæè, êàêâàòî å è Íàöèîíàëíàòà Âåëèêà
Ëîæà íà Ôðàíöèÿ, ïðåäñòàâëÿâàò ‘Åäèííî è
íåäåëèìî öÿëî’. Òîâà å àáñîëþòåí êðàéúãúëåí êàìúê.
Âñè÷êî, êîåòî ðàáîòè âúòðå âúâ Âåëèêèòå Ëîæè â
ïîëçà íà Áðàòÿòà, å èäåàëíî; àêî íåùî îáà÷å çàñÿãà
öÿëàòà ñèñòåìà - òî ñå îêàçâà íåïðèåìëèâî. Å, âñå
ïàê ñúùåñòâóâàò íÿêîè ñèñòåìíè ïðàâèëà!
Ïðèñòðîå÷íèòå ñòðóêòóðè èìàò ñïåöèôè÷åí
ñòàòóñ è ìîãàò äà èçèñêâàò èçâåñòåí âèä
íåçàâèñèìîñò, íî ïðèëàãàíåòî íà òàçè
íåçàâèñèìîñò êàòî öÿëî òðÿáâà äà îñòàíå â
ðàìêèòå íà ïîä÷èíåíèåòî.”
Âåëèêèÿò Ìàéñòîð íà Ðåãóëÿðíàòà Âåëèêà Ëîæà íà
Ñúðáèÿ - ÍÓ Áðàò Ïåòúð Êîñòè÷, ïîâäèãíà âúïðîñà çà
âçàèìîîòíîøåíèÿòà ñ öúðêâèòå. Òîâà îò ñâîÿ ñòðàíà
ïðåäèçâèêà èíòåðåñíà äèñêóñèÿ, â êîÿòî ñå âêëþ÷èõà
îñíîâíî Âåëèêèòå Ëîæè íà Ïîëøà è Ãúðöèÿ.
“Êàêâî äà î÷àêâàìå îò Öúðêâàòà?” -
ïîïèòà ÍÓ Áðàò Ôðàíñîà Ñòèôàíè, -
“Íèå íå î÷àêâàìå áëàãîñëîâèÿ, à óâàæåíèå.
Ñâîáîäíîòî Çèäàðñòâî å ïðîÿâëåíèå íà
Ìúäðîñòòà, òî íå å ðåëèãèÿ è íå ðàçäàâà
ïðè÷àñòèÿ.”
Âòîðàòà ïîëîâèíà îò äåíÿ áå ïîñâåòåíà íà
áúäåùåòî íà ïîäîáíè êîíôåðåíöèè è òÿõíàòà
îðãàíèçàöèÿ. Áå îáñúäåíî îáùî ïðåäëîæåíèå íà
Îáåäèíåíèòå Âåëèêè Ëîæè íà Ãåðìàíèÿ, Âåëèêàòà Ëîæà
íà Àâñòðèÿ, Âåëèêàòà Ëîæà íà Ëþêñåìáóðã è Âåëèêèÿ
Èçòîê íà Õîëàíäèÿ, êàñàåùî ïðèíöèïèòå è óñëîâèÿòà,
íà êîèòî òðÿáâà äà îòãîâàðÿ îðãàíèçàöèÿòà íà
ïîäîáíè êîíôåðåíöèè çàíàïðåä.
 ñâîåòî âñòúïèòåëíî ñëîâî, Ïðîãðàìíèÿò Âåëèê
Ìàéñòîð íà Îáåäèíåíàòà Âåëèêà Ëîæà íà Àíãëèÿ - ÍÓ
Áðàò Ïèòúð Ëàóíäñ, ïîòâúðäè îòíîâî ïîçèöèÿòà íà
Îáåäèíåíàòà Âåëèêà Ëîæà íà Àíãëèÿ ïî âúïðîñèòå çà
ðåãóëÿðíîñòòà, ñóâåðåíèòåòà, òåðèòîðèàëíèòå
þðèñäèêöèè è ïðèçíàíèÿòà.
Òîé èçÿñíè ïîçèöèÿòà ñè îòíîñíî öåëåñúîáðàçíîñòòà
íà ïîäîáíè êîíôåðåíöèè, è ïîä÷åðòà, ÷å òå íå ìîãàò
äà âçèìàò ðåøåíèÿ, êîèòî äà áúäàò óíèâåðñàëíî
âàëèäíè çà âñè÷êè - íåùî, êîåòî áè áèëî íàìåñà â
ñóâåðåíèòåòà íà ñúîòâåòíàòà Âåëèêà Ëîæà. Òîé
ïðèïîìíè íà òåçè, êîèòî áèõà ñå èçêóøèëè îò èäåÿòà
çà óñòàíîâÿâàíå íà àìåðèêàíñêè òèï êîìèñèÿ ïî
ïðèçíàíèÿòà, ÷å òàêîâà òÿëî íå ìîæå äà íàëàãà íèùî,
à ñàìî äà ïîòâúðæäàâà íàëè÷èåòî è ñïàçâàíåòî íà
óñëîâèÿòà çà ðåãóëÿðíîñò.
Îêàçâàíåòî íà ïîäêðåïà íà íîâèòå Âåëèêè Ëîæè áå
îò÷åòåíî êàòî ïîõâàëíà èíèöèàòèâà. Ðàçãëåäàíà áå
èäåÿòà çà ó÷ðåäÿâàíå íà ïîñòîÿíåí ñúâåò îò îïèòíè
ìúæå, íàòîâàðåíè ñúñ çàäà÷àòà äà ïîìàãàò â
èçãëàæäàíåòî íà ïîòåíöèàëíè âúòðåøíè ðàçíîãëàñèÿ,
òàì êúäåòî òå ñúùåñòâóâàò.
Ïî âðåìå íà òàçè Åâðîïåéñêà ñðåùà äåëåãàöèÿòà íà
Îáåäèíåíàòà Âåëèêà Ëîæà íà Áúëãàðèÿ ïðîâåäå
áðàòñêè ñðåùè ñ äåëåãàöèèòå íà Îáåäèíåíàòà
Âåëèêà Ëîæà íà Àíãëèÿ, Îáåäèíåíèòå Âåëèêè Ëîæè íà
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009
ÐÅÃÓËßÐÍÎÑÒ
Ãåðìàíèÿ, Âåëèêèòå Ëîæè íà ×åõèÿ, Äàíèÿ, Ãúðöèÿ,
Òóðöèÿ, Êèïúð è Àíäîðà, ïî âðåìå íà êîèòî áåøå
èçðàçåíî çàäîâîëñòâî îò îòëè÷íèòå Áðàòñêè
îòíîøåíèÿ è áå ïðåïîòâúðäåíî æåëàíèåòî çà
òÿõíîòî ïðîäúëæàâàíå.
 êðàÿ íà êîíôåðåíöèÿòà äåëåãàòèòå ñå íàñî÷èõà êúì
óòâúðæäàâàíåòî íà ñïèñúê îò åäèíàéñåò ïðåäëîæåíè
ïðèíöèïà çà ðàáîòà íà áúäåùèòå êîíôåðåíöèè, êàòî
íà âñåêè äåëåãàò áå äàäåíà âúçìîæíîñò äà èçðàçè è
ïîòâúðäè ñâîÿòà ïîçèöèÿ. Òîâà ÿñíî äåìîíñòðèðà
èñòèíñêîòî æåëàíèå íà âñè÷êè äà ñå ñòðåìÿò êúì
ó÷àñòèå â òàêèâà ñðåùè è äà ñå ïîçâîëÿâà íà
ó÷àñòíèöèòå äà ïðîäúëæàò äà ñïîäåëÿò ãëåäíèòå ñè
òî÷êè.
ÑËÅÄ ÐÅÄÀÊÖÈß, ÑËÅÄÍÈÒÅ ÏÐÅÄËÎÆÅÍÈß ÁßÕÀ
ÃËÀÑÓÂÀÍÈ È ÏÐÈÅÒÈ ÅÄÈÍÎÄÓØÍÎ*:
1. Êîíôåðåíöèÿòà íà Åâðîïåéñêèòå Âåëèêè
Ìàéñòîðè ùå ñå ïðîâåæäà íà èíòåðâàëè îò 18
äî 24 ìåñåöà.
2. Íà Êîíôåðåíöèÿòà ñå äîïóñêàò äî ó÷àñòèå
âñè÷êè Ðåãóëÿðíè Âåëèêè Ëîæè, ðàáîòåùè
ñúãëàñíî Îñíîâíèòå ïðèíöèïè îò 1929 ã.
* Ðåøåíèåòî áå âçåòî ñ ãëàñîâåòå íà âñè÷êè
Âåëèêè Ëîæè, ñ èçêëþ÷åíèå íà äâå, êîèòî
íàñòîÿâàõà â êà÷åñòâîòî íà êðèòåðèé çà
ïðàâî íà ó÷àñòèå â Êîíôåðåíöèÿòà äà áúäå
ïðèåòî íàëè÷èåòî íà ïðèçíàíèå îò ïîíå ïåò
Åâðîïåéñêè Âåëèêè Ëîæè.
3. Êîíôåðåíöèÿòà èìà çà öåë äà ñå îáìåíÿò ìíåíèÿ,
èíôîðìàöèÿ è îïèò, áåç äà ñå âçåìàò ôîðìàëíè
ðåøåíèÿ.
4. Åäíîâðåìåííîòî ó÷àñòèå íà Îáåäèíåíàòà
Âåëèêà Ëîæà íà Àíãëèÿ è Íàöèîíàëíàòà Âåëèêà
Ëîæà íà Ôðàíöèÿ â Êîíôåðåíöèÿòà ñå ïðèåìà
êàòî ôàêò îò ñúùåñòâåíî çíà÷åíèå.
5. Êîíôåðåíöèÿòà íå ìîæå äà ñå ïðîâåæäà êàòî
÷àñò îò äðóãî ðåãóëÿðíî Ìàñîíñêî ñúáèðàíå èëè
ñúáèòèå.
6. Âåëèêàòà Ëîæà-äîìàêèí å îòãîâîðíà çà äíåâíèÿ
ðåä è îðãàíèçèðàíåòî íà äåáàòèòå.
7. Êîíôåðåíöèÿòà å ìåðîïðèÿòèå, ïðîâåæäàùî ñå
îòäåëíî îò Ñðåùàòà íà Åâðîïåéñêèòå Âåëèêè
Ñåêðåòàðè.
8. Êîíôåðåíöèÿòà íå å ôîðóì, âçåìàù ðåøåíèÿ ïî
âúïðîñèòå çà ðåãóëÿðíîñòòà è ïðèçíàíèÿòà.
9. Êîíôåðåíöèÿòà íÿìà äà èìà ïîñòîÿíåí
Ñåêðåòàð è âñÿêî íåéíî èçäàíèå ùå ñå
îðãàíèçèðà îò Âåëèêàòà Ëîæà-äîìàêèí.
10. Ðàçõîäèòå ïî Êîíôåðåíöèÿòà ñå ïîäåëÿò ìåæäó
ó÷àñòíèöèòå ñ èçêëþ÷åíèå íà ðàçõîäèòå çà
òðàíñïîðò äî è îò ìÿñòîòî íà Êîíôåðåíöèÿòà,
êîèòî îñòàâàò çà ñîáñòâåíà ñìåòêà.
11. Â ðåãèñòðàöèîííàòà òàêñà çà Êîíôåðåíöèÿòà
íÿìà äà ñå âêëþ÷âàò áàíêåòè è òóðèñòè÷åñêè
àòðàêöèè, à åäèíñòâåíî ñåìïëè âå÷åðè è îáÿäè.
Ðåãóëÿðíàòà Âåëèêà Ëîæà íà Áåëãèÿ áå åäèíîäóøíî
èçáðàíà çà äîìàêèí íà ñëåäâàùàòà Êîíôåðåíöèÿ,
êîÿòî ùå ñå ïðîâåäå ïðåç 2011 ã.
7
SIC ET NON

SIC ET
NON Ë
àêîíè÷íèÿò ëàòèíñêè èçðàç “Sic et non”
ìîæå äà ñå ïðåâåäå áóêâàëíî êàòî “Òàêà
è íå òàêà”. Ìîæå äà ñå ïðåâåäå è ïî-
ñâîáîäíî - êàòî “Äà è íå”. Èëè êàòî “Çà è
ïðîòèâ”.
Îòäåëíî, íàçàä âúâ âðåìåòî, äóìàòà

È ÄÈÀËÅÊÒÈ- “Sic” (çàäúëæèòåëíî â ñêîáè) ñå èçïîëçâàëà, êîãàòî áèëî

íåîáõîäèìî äà ñå çàñâèäåòåëñòâà, ÷å íÿêàêúâ òåêñò å
ïðåäàäåí áóêâàëíî - â òîâà ÷èñëî è ñ åâåíòóàëíèòå

×ÅÑÊÀÒÀ
íåãîâè ãðåøêè èëè ñèëíî îòëè÷àâàùè ãî îò
áèòóâàùàòà ñëîâåñíîñò ñòèëîâè îñîáåíîñòè.
Ðåäîâåòå íàäîëó èìàò ñâîÿ ñìèñúë â æåëàíèåòî, äà ñå

ÔÈËÎÑÎÔÈß
âèäè ïîëçàòà îò ïðåâðúùàíåòî íà òåõíèêàòà “Sic et
non” - ïîä ðúêà ñ àíòè÷íàòà äèàëåêòèêà - â åäíà îò
íàé-âàæíèòå ðóáðèêè çà ñïèñàíèå “Çèäàðñêè ïðåãëåä”.
È íåùî ïîâå÷å - â äóõ, êîéòî äîðè è áåç ñïåöèàëíî
îáîçíà÷åíèå äà ïðîçèðà îò âñÿêà íåãîâà ñòðàíèöà.
“Çèäàðñêè ïðåãëåä” Ïðåç 1122 ãîäèíà èìåíèòèÿò ñðåäíîâåêîâåí ó÷åí (è â
÷àñòíîñò, áîãîñëîâ), Ïèåð Àáåëàð, ïðåâúðíàë ñå â
ïðåäòå÷à íà ñðåäíîâåêîâíîòî óíèâåðñèòåòñêî

Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

8

îáðàçîâàíèå è êàòî òàêà - â åäèí îò
èäåéíèòå îñíîâàòåëè íà Ïàðèæñêèÿ
óíèâåðñèòåò, ðåøèë äà îçàãëàâè ñ
ôðàçàòà “Sic et non” åäèí îò ñâîèòå
ïîðåäíè òðàêòàòè. Ñêîðî òîçè íåãîâ
òåêñò ïðèâëÿêúë íîâè ñèìïàòèçàíòè êúì
îíåçè, êîèòî è áåçäðóãî âå÷å áèëè íåãîâè
ïîñëåäîâàòåëè è äàëå÷ íå ðÿäêî ñå ñòè÷àëè
îòäàëå÷, çà äà ïðèñúñòâàò íà áåñåäèòå
ìó. Íî çàåäíî ñ òîâà ñèëíî ñìóòèë ìíîçèíà,
êîèòî îò ïîçèöèÿòà íà âëàñòòà, ñ êîÿòî
ïðåäöèòå èì ñàìè ñå äåêîðèðàëè, íàëîæèëè
íà Àáåëàð òåæêîòî íàêàçàíèå: “ìúë÷àíèå
äî êðàÿ íà æèâîòà ìó”. À â äîáàâêà -
ðàçïîðåäèëè è èçãàðÿíå íà êíèãèòå ìó.
Ïî âðåìåòî íà Àáåëàð âñå îùå áèë â
ðàçãàðà ñè åäèí îò ìíîãîòî äåáàòè,
çàñÿãàùè âÿðàòà è çíàíèåòî. Â íàé-
ëàêîíè÷åí âèä òîé áèâàë äåôèíèðàí òàêà:
“Òðÿáâà äà âÿðâàì, çà äà ìîãà äà çíàì, èëè
òðÿáâà äà çíàì, çà äà ìîãà äà âÿðâàì?”
Àíñåëì Êåíòúðáúðèéñêè:
“...íèòî ïúê òúðñÿ äà ðàçáåðà, çà äà
âÿðâàì, íî âÿðâàì, çà äà ðàçáåðà.
Âïðî÷åì, è çàòîâà âÿðâàì, çàùîòî, àêî
íå âÿðâàì, íå ùå ðàçáåðà”1.
Ïèåð Àáåëàð:
“...òðÿáâà óñèëèÿòà äà ñå ïîñâåòÿò íà
äîêàçàòåëñòâåíîòî ðàçñúæäåíèå, ò.å.
íà ëîãèêàòà, êîÿòî (...) èìà îãðîìíî
çíà÷åíèå çà çàäúëáî÷åíîòî ðàçðåøàâàíå
íà âñÿêàêúâ âèä âúïðîñè, ñúäúðæàùè ñå â
Ñâåòîòî ïèñàíèå”2.
È îùå - ïî àäðåñ íà îíåçè áîãîñëîâñêè
òðàêòàòè, ÷èèòî àâòîðè âå÷å áèëè
íàðè÷àíè “Îòöè íà öúðêâàòà”:
“Òîçè âèä ñú÷èíåíèÿ òðÿáâà äà ñå ÷åòàò
íå ñúñ çàäúëæåíèåòî äà ñå âÿðâà â òÿõ,
íî çàïàçâàéêè ñâîáîäàòà íà ñúæäåíèå”3.
Ïðèæèâå è ïîñìúðòíî ïî àäðåñ íà Àáåëàð
ñà áèëè èçêàçâàíè íàé-ïðîòèâîðå÷èâè
îöåíêè - îò “îïàñåí åðåòèê” äî
“ïðèòåæàòåë íà Ìàéñòîðñêèÿ êëþ÷ êúì
Ìúäðîñòòà”, îò “ñóåòåí ñîôèñò, ñëàá
ìèñëèòåë, ïîñðåäñòâåí ïîåò,
íåóáåäèòåëåí îðàòîð, ïîâúðõíîñòåí ó÷åí è
òåîëîã” äî “åäèí îò áàùèòå íà
ñõîëàñòè÷åñêàòà äèàëåêòèêà”.
Êàêâî ñå å ðàçáèðàëî ïîä èçðàçà
“Ìàéñòîðñêè êëþ÷ êúì Ìúäðîñòòà”? Êàêúâ
ñìèñúë ñå å âëàãàë âúâ ôðàçàòà
“ñõîëàñòè÷åñêà äèàëåêòèêà”?
Êîëêîòî è äà ñìå ñêëîííè äà ìèñëèì ñ
êëèøåòà, êîëêîòî è ïðåäñòàâèòå íè çà
ñðåäíîâåêîâèåòî äà èçïëóâàò â
ñúçíàíèåòî íè íàé-íàïðåä ñ ïðèêà÷åíèÿ èì
îò Ôðàí÷åñêî Ïåòðàðêà åòèêåò: “Òúìíà
åïîõà”, òðÿáâà äà ñå ïîìíè, ÷å ïî ñúùîòî
âðåìå ñà æèâåëè õîðà, âñåêè îò êîèòî
ñïîêîéíî å ìîãúë äà áúäå íàðè÷àí “Õîìî
âèàòîð” (“×îâåê ïúòíèê”) - ïðè òîâà,
ðàçáèðàí íå â íÿêàêúâ áóêâàëåí ñìèñúë, íå
êàòî ÷îâåêà îò èçïúëíåíèÿ ñúñ ñìúðòíè
îïàñíîñòè ñðåäíîâåêîâåí ïúò, êúäåòî
æèâååëè êàòî îòõâúðëåíè îò îáùåñòâîòî
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009
SIC ET NON
åäèíñòâåíî:
“ïðîñÿöèòå, àðòèñòèòå, ðàçáîéíèöèòå,
ïðîêàæåíèòå è, ðàçáèðà ñå, ñâåòöèòå,
êîèòî ñà ‘íå îò ìèðà ñåãî’”4,
à êàòî ÷îâåêà íà èíòåëåêòóàëíèÿ ïúò.
Òîçè ïúò å áèë íåèìîâåðíî òåæúê. Äîðè è
òîãàâà, êîãàòî äðóìèùàòà âñå ïîâå÷å è
ïîâå÷å çàïî÷íàëè äà ñå èçïúëâàò ñ
òúðãîâöè, ïîêëîííèöè, êðúñòîíîñöè èëè
ñòðîèòåëè, òîé - èíòåëåêòóàëíèÿò “ïúò” -
ñè îñòàâàë òâúðäå îïàñíî ìÿñòî çà
íåãîâèòå “ïúòíèöè”.
Ïèåð Àáåëàð áèë òúêìî òàêúâ ïúòíèê.
 ïðåäãîâîðà êúì “Sic et non” òîé
ðåêàïèòóëèðà:
“Ðàçáèðà ñå, êàòî ïúðâè êëþ÷ íà
ìúäðîñòòà ñå îïðåäåëÿ ïîñòîÿííîòî è
÷åñòî çàäàâàíå íà âúïðîñè. Êúì
ïîëçâàíåòî èìåííî íà òîçè êëþ÷
âñåèçâåñòíèÿò Àðèñòîòåë, íàé-
ïðîíèöàòåëíèÿò îò âñè÷êè ôèëîñîôè,
ñúâåòâà äà ñå çàëàâÿò âñåîòäàéíî â
èçñëåäâàíèÿòà ñòàðàòåëíèòå ó÷åíèöè
(...), êàòî êàçâà:
‘Íî íå å áåçïîëåçíî äà ñå ñúìíÿâàìå (...).’
Çàùîòî, âîäåíè îò ñúìíåíèåòî,
ïðèñòúïâàìå êúì èçñëåäâàíåòî, à ÷ðåç
èçñëåäâàíåòî äîñòèãàìå èñòèíàòà”5.
Ìîæå äà ñå ðàçñúæäàâà äúëãî è ïðîñòðàííî
âúðõó âúïðîñà: çàùî ñðåùó èäåèòå íà
Àáåëàð å áèëà íàäèãíàòà è îðãàíèçèðàíà
âñè÷êàòà âúçìîæíà íåäîáðîæåëàòåëíîñò
íà åïîõàòà?
Òóê â îòãîâîðà ìîæå äà ñå ïîñî÷è èçâå÷íèÿò
ñòðàõ îò âñÿêà ñðåùà ñ èñòèíàòà -
ñòðàõúò, ïðåâúðíàò â ðåôëåêñ îò
ïîñòîÿííîòî ìó ïîëçâàíå. Ðåäîì äî íåãî
(èëè îòãîðå ìó - íî ñàìî êàòî ñìîêèíîâî
ïîêðèâàëî) ìîæå äà ñå ïîñòàâÿò è
ëèöåìåðíèòå óâåðåíèÿ çà íÿêàêâà
çàãðèæåíîñò êúì îáùåñòâåíîòî
ñïîêîéñòâèå è äóøåâíî çäðàâå. Ìîãàò äà
ñå èçìèñëÿò è äðóãè îòãîâîðè.
Òàêà èëè èíà÷å, äîáðå å äà ñå çíàå, ÷å
ñðåäíèÿò ÷îâåê íå îáè÷à èñòèíàòà. Òîé
äîðè íå îáè÷à äà ìó ñå íàïîìíÿ, ÷å íå îáè÷à
èñòèíàòà.
Ïðåç âåêîâåòå âñå òîé ïîñòîÿííî (è
óñïåøíî) å áèâàë âúçïèòàâàí äà êðèå
èñòèíàòà. À àêî å âúçìîæíî - è ñàì äà ñå
êðèå îò íåÿ. Ïðè òîâà - êîëêî óäîáíî - ñ
àðãóìåíò â ðúêà: “íàñèëà òðóäíî ñå îáè÷à”!
Çàùî èñòèíàòà äà ïðàâè èçêëþ÷åíèå?
Âñúùíîñò, òåõíèêàòà “Sic et non” å åäèí Òðÿáâà äà
ìåòîä - ìåòîä çà äîìîãâàíå äî çíàíèåòî
âÿðâàì, çà äà
÷ðåç äåáàò; ïðè òîâà, äåáàò îêîëî âñÿêî
òâúðäåíèå, îñíîâàíèÿòà íà êîåòî ìîãà äà çíàì, èëè
îòñúñòâàò, íå óäîâëåòâîðÿâàò èëè òðÿáâà äà çíàì,
ïðîñòî ïðîâîêèðàò âúïðîñè. Ïðè íåãî çà äà ìîãà äà
íèêîé íÿìà ïðàâî ïðåäâàðèòåëíî äà ìèñëè âÿðâàì?
åäíà ïîçèöèÿ êàòî ïî-ïðàâèëíà îò äðóãà.
Àáåëàð ïîñòúïâà ïî ïîäîáåí íà÷èí - íå ñå
çàíèìàâà ñúñ çàêëþ÷åíèÿòà, à ïðîñòî
ïîñòèëà ïúòÿ êúì òÿõ, ñëåä êîåòî ïðèêàíâà
9
SIC ET NON
è äðóãèòå äà ñå îñìåëÿò äà òðúãíàò ïî
íåãî, äîðè è êîãàòî ñúñ ñòúïêèòå ñè ìîãàò
äà çàñåãíàò íàé-÷óâñòâèòåëíèòå òåìè íà
äåíÿ. Îò ñàìî ñåáå ñè ñå ðàçáèðà, ÷å “Sic et
non” å åäíà èäåÿ, åäèí ñúâåò è ïðåäïèñàíèå
çà ñïðàâÿíå ñ òðóäíîñòèòå íà âñÿêî
Ðàçáèðà ñå, îáùåñòâî îò âñÿêà åïîõà.
êàòî ïúðâè êëþ÷ Äíåñ ìíîçèíñòâîòî îò èñòîðèöèòå è
íà ìúäðîñòòà ïîëèòèöèòå ïî ñâåòà ñå ñîëèäàðèçèðàò
ñå îïðåäåëÿ îêîëî òåçàòà, ÷å ëèáåðàëèçìúò êàòî
ïîñòîÿííîòî è ôèëîñîôñêî óìîíàñòðîåíèå å çàÿâèë çà ñåáå
ñè ïðåç XVII âåê ñ òðóäîâåòå íà Äæîí Ëîê
÷åñòî çàäàâàíå
(1632 -1704). Òîâà å ñòàíàëî ñ äâåòå íåãîâè
íà âúïðîñè. È íå îñíîâíè èäåè: ïúðâàòà - çà ñâîáîäàòà íà
å áåçïîëåçíî äà
ìèñúëòà, âêëþ÷âàùà è ñâîáîäàòà íà
ñå ñúìíÿâàìå.
ñúâåñòòà, è âòîðàòà - çà ñâîáîäàòà äà ñå
Çàùîòî, âîäåíè
ïðèòåæàâà èìóùåñòâî. Ñðàâíèòåëíî
îò ñúìíåíèåòî, ñêîðî îáà÷å áèëî îòêðèòî, ÷å êúì òÿõ
ïðèñòúïâàìå òðÿáâà äà ñå ïðèáàâè è èäåÿòà çà íÿêàêúâ
êúì âèä ñïåöèàëíî îáó÷åíèå - çà îíîâà îáó÷åíèå
èçñëåäâàíåòî, à íà õîðàòà, êîåòî äà èì ïîçâîëÿâà äà ñå
ñïðàâÿò ñàìè ñ îñíîâíèòå æèòåéñêè
÷ðåç
òðóäíîñòè. Áåç íàäçèðàâàíå, áåç
èçñëåäâàíåòî îïåêóíñòâî, áåç ñëåäåíå.
äîñòèãàìå
Àáåëàð ñå îïèòâàë äà ïðàâè èìåííî òîâà,
èñòèíàòà. ïðè âñå è èçæèâÿë íàé-àêòèâíèòå ñè ãîäèíè
åäâà â ïúðâàòà ïîëîâèíà íà òàêà äàëå÷íèÿ
ÕII âåê. Áèë ñè å èçáðàë äà áúäå ôèëîñîô-
ó÷èòåë, áåç äà ïðåñòàâà äà å Õîìî âèàòîð.
È ïðè òîâà - íå ïðîñòî ðåäåéêè äóìè çà
Ïúòÿ, à ñìåëî êðà÷åéêè ïî íåãî è ñ òîâà -
ïîêàçâàéêè, ÷å ôèëîñîôúò, íåçàâèñèìî äàëè
å çàïèñàë èëè íå ôèëîñîôèÿòà ñè, ìîæå ñàì
äà å ñàìàòà íåÿ. À ñ òîâà, äà ó÷è íàé-äîáðå
è äðóãèòå - äà êðà÷àò ñ íåãî.
Âñåêè ìîæå äà ñúòâîðè íåùî íîâî - ïîíÿêîãà
äîðè è ñàìî èãðàåéêè ñè, äîêàòî ñêó÷àå.
Àêî îáà÷å ÷îâåê èçîáðåòè èíñòðóìåíò,
òîçè èíñòðóìåíò ìîæå äà ïðîèçâåäå
õèëÿäè íîâè íåùà, ñðåä êîèòî äîðè è ìíîãî
äðóãè èíñòðóìåíòè. À íà÷èíúò íà ìèñëåíå,
íà÷èíúò íà ïèòàíå, íà÷èíúò íà
äåôèíèðàíå, íà÷èíúò çà òúðñåíå íà
34-ìåòðîâà áðîíçîâà ñòàòóÿ íà Áóäà â
Ìàíàñòèðà Ïî Ëèí - Õîíã Êîíã
10
îòãîâîðè, íà÷èíúò íà äîêàçâàíå - òîâà ñà
âñå èíñòðóìåíòè.
“Âîäåíè îò ñúìíåíèåòî, ïðèñòúïâàìå êúì
èçñëåäâàíåòî, à ÷ðåç èçñëåäâàíåòî
äîñòèãàìå èñòèíàòà.”
È òî÷íî òóê ñå ïîÿâÿâà ïðîáëåì: àêî âúâ âñå
ñúùîòî òúðñåíå (è åâåíòóàëíî íàìèðàíå)
íà èñòèíàòà ñå ïîÿâè êîíôëèêò ñ íå÷èå
àâòîðèòåòíî ìíåíèå? Àêî íÿêîé
ìåðîäàâåí åðóäèò ñå îêàæå çàñåãíàò?
Àáåëàð èìà ðåøåíèå. È íåãî, êîìàé, ãî çíàÿò
âñè÷êè. Èëè ïîíå ìíîçèíà. Îùå ñâåòè
Àâãóñòèí å îñòàâèë ïðèìåðè çà òîâà, êàê
ïî÷òåíèÿò ÷îâåê ñëåäâà ïóáëè÷íî äà
ïðèçíàâà ãðåøêèòå ñè, ùîì ãè îòêðèå. Îùå
ïîâå÷å, ÷å â ãðåøêà ñà èçïàäàëè äîðè è
ñàìèòå Õðèñòîâè ó÷åíèöè.
Äóìè íà àïîñòîë Ïàâåë:
“À êîãàòî äîéäå Ïåòúð â Àíòèîõèÿ, àç ìó
ñå ëè÷íî îïðÿõ, çàùîòî ñå áå èçëîæèë íà
îñúæäàíå. Ïîíåæå, ïðåäè äà ïðèñòèãíàò
íÿêîè îò Èàêîâà, òîé ÿäåøå çàåäíî ñ
åçè÷íèöèòå; à êîãàòî òå äîéäîõà, ïî÷íà
äà ñå ñïîòàÿâà è äà ñòðàíè, êàòî ñå
áîåøå îò îáðÿçàíèòå. Çàåäíî ñ íåãî
ëèöåìåðåõà è äðóãèòå èóäåè, òúé ÷å äîðè
è Âàðíàâà ñå óâëå÷å îò ëèöåìåðèåòî èì.
Íî, êîãàòî âèäÿõ, ÷å òå íå ïîñòúïâàò
ïðàâî ïî åâàíãåëñêàòà èñòèíà, êàçàõ íà
Ïåòðà ïðåä âñè÷êè: àêî òè, áèäåéêè
èóäåèí, æèâååø ïî åçè÷åñêè, à íå ïî
èóäåéñêè, çàùî êàðàø åçè÷íèöèòå äà
æèâåÿò ïî èóäåéñêè?”6
(Sic!)
Òîâà îáà÷å ñà íåñúñòîÿòåëíè ïðèìåðè, òå
ñà ïñåâäîàðãóìåíòè. Àâãóñòèí íèêîãà íå å
ïîêàçâàë, ÷å â ñîáñòâåíèòå ñè î÷è å íÿêàêúâ
àâòîðèòåò. À â ãîäèíèòå, îïèñàíè â
“Äåÿíèÿ íà àïîñòîëèòå”, ñàìèòå òå,
àïîñòîëèòå, âñå îùå íå ñà ñå áèëè
ïðåâúðíàëè â àâòîðèòåòè. Òóé å ñòàíàëî
ïî-êúñíî, çà äà ìîæå - ïîêðàé âñè÷êî äðóãî -
íÿêîè îò æèâèòå äà ñå íàìåòíàò ñ òÿõ è
îò òîâà äà ñòàíàò îùå ïî-ãîëåìè
“Àâòîðèòåòè”.
Íåêà òóê ñå îïèòàìå äà ñè ïðåäñòàâèì,
êîëêî óþòíî ñå å ÷óâñòâàë Éîñèô
Âèñàðèîíîâè÷, íàìåòíàò ñ Ìàðêñ, Åíãåëñ, à
è ñ Ëåíèí? Èëè Ìóñîëèíè, íàìåòíàò ñ
öÿëàòà ðèìñêà èñòîðèÿ è ïîðúñåí ñúñ
ñâåòîâíàòà âîåííà ñëàâà íà ðèìñêèòå
ëåãèîíè? Èëè Õèòëåð, ïîä íàìåòàëîòî íà
âñè÷êè àðèéñêè ëåãåíäè è çàêðèëÿí îò
“áëàãîòâîðíàòà ñèëà” íà
äàëåêîèçòî÷íàòà ñâàñòèêà?
Àáåëàð íå å ïîæåëàë äà îãúâà ìîðàëà ñè. Èëè
ïðîñòî íå å ñúîáðàçèë, ÷å æèâèòå
“àâòîðèòåòè” ñà ìíîãîêðàòíî ïî-îïàñíè
îò ìúðòâèòå. È îùå - ÷å òå íèêîãà íå
ïîçâîëÿâàò êàêâèòî è äà áèëî èãðè íà
âúïðîñè è îòãîâîðè ñ öåë òúðñåíå íà
íÿêàêâà èñòèíà. Ïðè òîâà, îñîáåíî àêî
îòãîâîðèòå íå ñà èì ïðåäâàðèòåëíî
èçâåñòíè.
Çà æèâèòå “àâòîðèòåòè” Sic âúðâè áåç Non.
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009
 SIC ET NON

Òå äîïóñêàò åäèíñòâåíî òàêèâà äèàëîçè

(òåàòðàëíè), â êîèòî ðåïëèêèòå íà
ðàçíèòå ïåðñîíàæè ñà âñúùíîñò
ïðåäâàðèòåëíî ðàçõâúðëÿíè ôðàãìåíòè îò
òåõíè (íà “àâòîðèòåòèòå”) ìîíîëîçè.
Àáåëàð å äîïóñíàë è äðóãà ãðåøêà - òîçè
ïúò ÷èñòî ëîãè÷åñêà. Âúâ âåêîâíèòå ïðåíèÿ
îòíîñíî èçâåæäàíåòî íà âîäåùàòà ñèëà
èçìåæäó “âÿðàòà” è “çíàíèåòî”, òîé å çàåë
ïðèíöèïíî íåïðàâèëíà ïîçèöèÿ, ïëåäèðàéêè
â ïîëçà íà òåçàòà:
“Òðÿáâà äà âÿðâàì, çà äà ìîãà äà çíàì.”
Ïðè åäíî ñïàçâàíå íà íåãîâèòå ñîáñòâåíè
ñúâåòè çà èçïèòàíèå íà âñÿêàêúâ ðîä
ïîäîáíè òâúðäåíèÿ, ñðàâíèòåëíî ëåñíî áè
ñå ñòèãíàëî äî îòêðèòèåòî, ÷å âÿðàòà íå
ìîæå äà áúäå îáîñíîâàâàíà ñúñ çíàíèå.
Âïðî÷åì, àêî òîâà èçîáùî ìîæåøå äà ñå
ñëó÷è, òî òîãàâà âñÿêà âÿðà âåäíàãà áè
ïðåñòàíàëà äà å âÿðà, çàùîòî
ìåæäóâðåìåííî ùå ñå å ïðåâúðíàëà â
çíàíèå. À çà îíåçè, êîèòî ìíîãî èñêàò
æèâîòúò èì äà áúäå èçïúëíåí ñ âÿðà,
ïîäîáíî îòíîøåíèå áè äîâåëî äî òîâà, ÷å
äåëúò íà âÿðàòà èì âñúùíîñò äà íàìàëåå.
Îáðàòíî, íå ïî-ìàëêî ëåñíî áè ìîãëî äà ñå
îòêðèå, ÷å íà ïðàêòèêà âñÿêî íàøå çíàíèå
å ôàêòè÷åñêè ïîëîæåíî âúðõó åäíà èëè äðóãà
âÿðà. Äà ðå÷åì:
• ÷å ñâåòúò îêîëî íàñ å êðàåí èëè å
áåçêðàåí,
• ÷å íåùàòà ñà ïîçíàâàåìè èëè ñà
íåïîçíàâàåìè
• ÷å Âñåìèðúò èìà èëè íÿìà íà÷àëî...
È òàêà íàòàòúê.
Íàïðèìåð, êîãàòî Åâêëèä å íàïèñàë ñâîåòî
ïúðâî èçðå÷åíèå â çíàìåíèòèòå ñè
“Íà÷àëà”:
“Òî÷êà å òîâà, êîåòî íÿìà ÷àñòè”7,
òîé âåðîÿòíî íå å ìîãúë äà ñè äîêàæå - è Ñòðàíèöà îò ðúêîïèñà íà Sic et Non
êàòî òàêà, äà ïîñòèãíå çíàíèå çà òîâà - ÷å
ïîäîáíî “íåùî” èçîáùî áè ìîãëî äà Ïèðîí, è àêî áèõìå ìîãëè äà ãî ïîìîëèì äà Òåõíèêàòà “Sic et
ñúùåñòâóâà. îáñúäè â ñòèë “Sic et non” - è â äóõà íà non” å åäèí
Áåçñïîðíî, àêî èìàõìå âúçìîæíîñò äà ãî íåãîâèÿ ñêåïòèöèçúì - ïðîáëåìà íà Åâêëèä,
ìåòîä - ìåòîä
÷óåì, òîé áè ìîãúë è äà ïðèçíàå, ÷å, êîë÷åì òî ñúñ ñèãóðíîñò áèõìå ÷óëè ïðèñúäàòà, ÷å
ãåîìåòðèÿòà ìó, êàêòî è êîÿòî è äà áèëî çà äîìîãâàíå äî
ñå å îïèòâàë äà ñè ïðåäñòàâè íåùî
äðóãà “íàóêà”), íå å íèêàêâà íàóêà8. çíàíèåòî ÷ðåç
ïîäîáíî, âåäíàãà ñè å ïîìèñëÿë çà íÿêàêâà
íåãîâà ãîðíà èëè äîëíà ÷àñò, çà ëÿâà èëè Âåðîÿòíî ùå áúäåì ñòúïèñàíè, âåðîÿòíî
äåáàò; ïðè
äÿñíà ÷àñò, çà ïðåäíà èëè çàäíà, çà âúíøíà ùå âúçðàçèì ñ ïîäîáàâàù ïàòîñ, ÷å òóê òîâà, äåáàò
èëè âúòðåøíà ÷àñò. Íåùî ïîâå÷å, êîëêîòî è íÿêîé ñå îïèòâà äà íè çàáëóæäàâà.  îêîëî âñÿêî
äà å ñìàëÿâàë âúïðîñíàòà “òî÷êà”, ñúùîòî âðåìå, ïðàêòè÷åñêè ùå ñìå ñå òâúðäåíèå,
êîëêîòî è íåâèäèìà äà å ñòàâàëà òÿ çà äîêîñíàëè äî ïîñëàíèå, íîñåùî íè ñåðèîçíà îñíîâàíèÿòà íà
î÷èòå ìó, òî çà ðàçóìà ìó âñå îñòàâàëà ñúñ ïîëçà - ïîëçàòà îò êîíñòàòàöèÿòà, ÷å â êîåòî
ñâîèòå ìèñëèìè “÷àñòè”. Åðãî, âñå íå òîçè àðåàë íà ÷îâåøêîòî çíàíèå (èëè íà îòñúñòâàò, íå
óñïÿâàëà äà ñòàíå “òî÷êà”. îíîâà, êîåòî õîðàòà ñè ìèñëÿò, ÷å å çíàíèå) óäîâëåòâîðÿâàò
Êàêâî å ìîæåë â òàêúâ ñëó÷àé äà ñòîðè èìà íÿêàêúâ ïðîáëåì. Ìåæäó äðóãîòî, àêî íå
èëè ïðîñòî
ìèñëèòåëÿò (è íå ïðîñòî “ìèñëèòåëÿò”, à å èìàëî íèùî îáåçïîêîèòåëíî, òî çàùî â
äíåøíî âðåìå, â ó÷åáíèöèòå ïî ãåîìåòðèÿ,
ïðîâîêèðàò
ñòðîãèÿò ìèñëèòåë) Åâêëèä? Íèùî äðóãî,
îñâåí äà ïðèåìå âÿðâàíåòî, ÷å òî÷êèòå - ñå òâúðäè, ÷å çà íÿêîè îñíîâíè ïîíÿòèÿ íà âúïðîñè.
òàêèâà êàêâèòî ãè å îïèñàë - ìîãàò äà òàçè äèñöèïëèíà, ñðåä êîèòî å è âñå
ñúùåñòâóâàò. Ñëåä êîåòî - äà èçãðàäè ñúùàòà “òî÷êà”, äåôèíèöèè íå ñå
âúðõó òîâà âÿðâàíå öÿëàòà ïîñòðîéêà íà ïðåäëàãàò?
ñâîÿòà ãåîìåòðèÿ. Òóê íÿêîé çàùèòíèê íà Åâêëèä áè ìîãúë äà
Àêî ñåãà â äîáàâêà áèõìå ìîãëè îòíÿêúäå äà ïëåäèðà, ïîñî÷âàéêè: ÷å òîé íå ñè å
ïðèçîâåì çà ó÷àñòèå íåãîâèÿ ñúâðåìåííèê, ïîñòàâÿë çà çàäà÷à äà ñå äîìîãâà äî åäíè

Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

11
SIC ET NON
Áèëî ñ÷èòàíî, ÷å èëè äðóãè ôèëîñîôñêè âèñèíè, ÷å å ãëåäàë íà
äèàëåêòèêàòà å ðàáîòàòà ñè ïî ìíîãî ïî-ïðàãìàòè÷åí
“bene disputandi íà÷èí... Òàêà èëè èíà÷å îáà÷å, Áàùàòà íà
scientia” (“íàóêà ãåîìåòðèÿòà, ïðè âñè÷êèÿ ìó îðåîë íà
äîêàçàí ïðåç âåêîâåòå àâòîðèòåò, áè
çà äîáðîòî
ñëåäâàëî äà áúäå ñ÷èòàí çà îòãîâîðåí ïî
âîäåíå íà îòíîøåíèå íà âñè÷êè íåãîâè äóìè. È
ñïîð”). ïåäàíòè÷íî äà áúäå òúðñåíî îáÿñíåíèå çà
Äàëè ìîæå îíîâà, êîåòî å èìàë ïðåäâèä, êîãàòî ãè å
ïèñàë.
ëåñíî äà ñå
ïðåáèâàâà Âïðî÷åì, åäèí êîëåãà íà Åâêëèä, êîéòî å
æèâÿë îêîëî 20 âåêà ïî-êúñíî - ïðè òîâà áèë
ìåæäó “Sic” è
ïî÷èòàí è êàòî ôèëîñîô - Ãîòôðèä Âèëõåëì
“Non”? Äàëè Ëàéáíèö, å çàïî÷íàë ñâîåòî èçâåñòíî
ìîæå áèòèåòî
ñú÷èíåíèå “Ìîíàäîëîãèÿ” ñúñ ñëåäíàòà
ìåæäó òåçè äâà
ìèñúë:
ïîëþñà äà ñå
“Ìîíàäèòå, çà êîèòî ìîåòî ñú÷èíåíèå ùå
ïðåâúðíå â
ðàçêàçâà, íå ñà íèùî äðóãî îñâåí ïðîñòè
áèòèå çà öÿë
ñóáñòàíöèè, êîèòî ñå ñúäúðæàò â
æèâîò? ñúñòàâíîòî. Ïðîñòî å òîâà, êîåòî íÿìà
÷àñòè”9,
Àêî ñåãà ìîæåõìå äà ïðèçîâåì è Ëàéáíèö, çà
äà ãî ïîïèòàìå, äàëè òîé äåéñòâèòåëíî å
“çíàåë” êàêâî ïðåäñòàâëÿâàò íåãîâèòå
“ìîíàäè” (ðåñïåêòèâíî, ñïîìåíàòîòî
“ïðîñòî”), èëè ñàìî å âÿðâàë, ÷å òå
ñúùåñòâóâàò è èìàò îïèñàíèòå êà÷åñòâà,
òî âåðîÿòíî áèõìå ñòàíàëè ñâèäåòåëè íà
êóðèîçíè çàòðóäíåíèÿ îò íåãîâà ñòðàíà.
Ìåæäó äðóãîòî, õîðàòà, äîðè è âåëèêèòå,
ëåñíî èçêàçâàò âñÿêàêâè òâúðäåíèÿ, êîãàòî
ñà óáåäåíè, ÷å àâòîðèòåòúò èì å èçâúí,
êàêâîòî è äà áèëî, ñúìíåíèå. Íî... â ñëó÷àÿ ñ
Ëàéáíèö ñå å íàìåðèë åäèí Âîëòåð, êîéòî,
êàòî íå å ïîïàäíàë â îáàÿíèåòî è
ãðàâèòàöèÿòà íà ïðåñòèæà ìó, áóêâàëíî ãî
å îñìÿë â ïîâåñòòà ñè “Êàíäèä”. È àêî
ïîäîáíà ïîñòúïêà áè ìîãëà äà ñå ïðèåìå
êàòî ïðîÿâà (è) íà ëîøî âúçïèòàíèå,
ñú÷åòàíî ñ ëèïñà íà êîìïåòåíòíîñò (âñå
ïàê, Âîëòåð å áèë ïî-ñêîðî áåëåòðèñò è
ñàìî äîíÿêúäå ôèëîñîô), òî êàêâî äà ñå
êàæå çà ìíåíèåòî íà Áúðòðàíä Ðúñåë,
êîéòî - èìàéêè êâàëèôèêàöèèòå íà Ëàéáíèö,
ïëþñ ðåïóòàöèÿòà ñè íà åäèí îò íàé-
ãîëåìèòå ëîãèöè íà ÕÕ âåê - êàçâà ñëåäíîòî:
“Ëàéáíèö å åäèí îò íàé-èçâèñåíèòå
èíòåëåêòè íà âñè÷êè âðåìåíà (...), íî å
èçöÿëî ëèøåí îò [íÿêîè] íàé-âèñøè
ôèëîñîôñêè äîáðîäåòåëè. (...) Îíîâà,
êîåòî ïóáëèêóâàë, áèëî ïðåäíàçíà÷åíî äà
ïå÷åëè îäîáðåíèåòî íà ïðèíöîâå è
ïðèíöåñè. Â ðåçóëòàò, ñúùåñòâóâàò äâå
ôèëîñîôñêè ñèñòåìè, êîèòî ìîãàò äà ñå
ðàçãëåæäàò êàòî ïðåäñòàâèòåëíè çà
Ëàéáíèö: åäíàòà, êîÿòî òîé îòêðèòî
ïðîïîâÿäâàë, å îïòèìèñòè÷íà,
îðòîäîêñàëíà è ïîâúðõíîñòíà; à
äðóãàòà, êîÿòî å èçâëå÷åíà ïîñòåïåííî
îò ðúêîïèñèòå ìó, áëàãîäàðåíèå íà
óñèëèÿòà íà èçäàòåëèòå îò åäèí
ñðàâíèòåëíî ïî-êúñåí ïåðèîä, å äúëáîêà,
ïîñëåäîâàòåëíà. (...) Ïîïóëÿðíàòà
ôèëîñîôèÿ íà Ëàéáíèö îòêðèâàìå â
‘Ìîíàäîëîãèÿ’ è ‘Ïðèíöèïè íà
Ïðèðîäàòà è íà Áîæèÿòà ìèëîñò’.”10
12
Äàëè ìîæå ëåñíî äà ñå ïðåáèâàâà ìåæäó
“Sic” è “Non”? Äàëè ìîæå áèòèåòî ìåæäó
òåçè äâà ïîëþñà äà ñå ïðåâúðíå â áèòèå çà
öÿë æèâîò?
Êîè, èëè êîëöèíà, áèõà ìîãëè äà èçäúðæàò?
Îíåçè, êîèòî ñà ïîåëè ïî ïúòÿ êúì
ñúâúðøåíñòâîòî, äàëè áèõà ñå îêàçàëè
ñðåä ïîäîáíè èíòåëåêòóàëíè ìàçîõèñòè?
Âåðîÿòíî ÷îâåê òðÿáâà äà áúäå “ôèëîñîô-
äèàëåêòèê”, çà äà ïîíàñÿ íåèçâåñòíî êîëêî
äúëãî ïîñòîÿííèòå ñåèçìè÷íè ëþëååíèÿ ïîä
ìèñëèòå ñè.
Âñúùíîñò, îêîëî ïðåäñòàâèòå çà
äèàëåêòèêàòà ìîãàò äà âúçíèêíàò
íåìàëêî, “äèàëåêòè÷íè” ïî ñâîÿòà ñúùèíà,
íåäîðàçóìåíèÿ.
Ïî âðåìåòî, êîãàòî å æèâÿë Àáåëàð, âñå
îùå å áèëà âàëèäíà àíòè÷íàòà ïðåäñòàâà
çà äèàëåêòèêà. Äîðè è íåãîâîòî
ñõîëàñòè÷íî âèæäàíå ïî âúïðîñà ñå å
ñâåæäàëî äî ëàêîíè÷íîòî îïðåäåëåíèå íà
Àâãóñòèí Áëàæåíè, âëîæåíî â åäèí îò
íåãîëåìèòå íåãîâè òðàêòàòè,
ïðåäíàçíà÷åí (êîëêî ïîêàçàòåëíî!) çà ñèíà
ìó, êîéòî ïî íÿêîå âðåìå ñå çàíèìàâàë ñ
èçñëåäâàíå íà òðóäíîñòèòå, ïðîâîêèðàíè
îò “äâóñìèñëèöèòå â åçèêà” è
ñâîéñòâåíàòà “íåÿñíîòà íà äóìèòå”. (Sic!)
È òàêà, áèëî ñ÷èòàíî, ÷å äèàëåêòèêàòà å:
“bene disputandi scientia” (“íàóêà çà
äîáðîòî âîäåíå íà ñïîð”) 11.
Àâãóñòèí íå å ìîãúë äà çíàå, ÷å ùå äîéäå
âðåìå, êîãàòî íÿêîè ìèñëèòåëè ùå ñå
âïå÷àòëÿò òîëêîâà ìíîãî îò
åñòåñòâåíîòî íàëè÷èå íà ïðîòèâîðå÷èÿ â
åäèí äèñïóò, ÷å ùå âúçäèãíàò òîâà
ïîëîæåíèå íà ÷îâåøêèòå ìèñëîâíè äåëà äî
ðàíã íà ôóíäàìåíòàëíî ïðèñúù êðèòåðèé
çà èñòèííîñò, äî àëôàòà è îìåãàòà çà
ñàìîòî ñúùåñòâóâàíå íà ñâåòà. (Ñïðàâêà
- Ãåîðã Âèëõåëì Ôðèäðèõ Õåãåë.)
Îò äðóãà ñòðàíà (è âñå â ñòèë “Sic et Non”),
äðóãè ìèñëèòåëè ùå çàáåëåæàò â ïîäîáíà
èíòåðïðåòàöèÿ íà “äèàëåêòèêàòà” ñàìî
ãðîçåí çàãîâîð ñðåùó ðàçóìà â íåãîâèòå
áëàãîðîäíè îïèòè çà ïîçíàíèå íà ñâåòà è
çà äîñòèãàíå äî èñòèíàòà. (Ñïðàâêà, ñúð
Êàðë Ïîïúð.)
È òàêà, êàêâî äà ìèñëèì? Êàêâî äà ïðàâèì?
Îòêúäå äà ÷åðïèì ñèëè, çà äà
ïðîäúëæàâàìå èíòåëåêòóàëíèòå ñè
ëóòàíèÿ? È îòíîâî: êîëêî äúëãî ùå ìîæåì
äà èçäúðæèì?
Äà ñè çàòâîðèì ëè î÷èòå è äà îáëå÷åì ñ
äîâåðèåòî ñè íÿêîé Àâòîðèòåò? È êàê äà
ãî èçáåðåì èçìåæäó ìíîãîòî?
Èëè äà ñå âñëóøàìå â çàðúêàòà íà îíçè,
êîéòî - ïðè âñå è îñúäåí íà ìúë÷àíèå äî
êðàÿ íà çåìíèòå ñè äíè - íè êàçâà:
“Ðàçáèðà ñå, êàòî ïúðâè êëþ÷ íà
ìúäðîñòòà ñå îïðåäåëÿ ïîñòîÿííîòî è
÷åñòî çàäàâàíå íà âúïðîñè. (...) Çàùîòî ,
âîäåíè îò ñúìíåíèåòî, ïðèñòúïâàìå êúì
èçñëåäâàíåòî, à ÷ðåç èçñëåäâàíåòî
äîñòèãàìå èñòèíàòà.”
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009
 ÏÎÃËÅÄ

Ïîçîâàâàíèÿ:

1. Àíñåëì Êåíòúðáúðèéñêè, “Ïðîñëîãèîí (èëè

Áåñåäà çà ñúùåñòâóâàíåòî íà Áîãà)”, â:
Ðàäè Ðàäåâ (ñúñòàâèòåë), “Àíòîëîãèÿ ïî
ñðåäíîâåêîâíà ôèëîñîôèÿ”, Ñîôèÿ, 1986,
ñ.141.
2. Ïèåð Àáåëàð, “Èíâåêòèâà ñðåùó åäèí
íåâåæà â äèàëåêòèêàòà, êîéòî îáà÷å
ïîðèöàâàøå èçó÷àâàíåòî è è ñìÿòàøå
âñè÷êè íåéíè ïîñòàíîâêè çà ñîôèçìè è
ëúæè”, â: Ðàäè Ðàäåâ (ñúñòàâèòåë),
“Àíòîëîãèÿ ïî ñðåäíîâåêîâíà
ôèëîñîôèÿ”, Ñîôèÿ, 1986, ñ.180.
3. Ïèåð Àáåëàð, “Ïðåäãîâîð êúì òðàêòàòà
‘Äà è íå’”, â: Ðàäè Ðàäåâ (ñúñòàâèòåë),
“Àíòîëîãèÿ ïî ñðåäíîâåêîâíà
ôèëîñîôèÿ”, Ñîôèÿ, 1986, ñ.186.
4. Öî÷î Áîÿäæèåâ, “Õîìî Âèàòîð”, â: Ïèåð
Àáåëàð, “Èçáðàíè ñú÷èíåíèÿ”, Ñîôèÿ, 1986,
ñ.10.
5. Ïèåð Àáåëàð, “Ïðåäãîâîð êúì òðàêòàòà
‘Äà è íå’”, â: Ðàäè Ðàäåâ (ñúñòàâèòåë),
“Àíòîëîãèÿ ïî ñðåäíîâåêîâíà
ôèëîñîôèÿ”, Ñîôèÿ, 1986, ñ.187.
6. Áèáëèÿ, “Ïîñëàíèå íà ñâåòè àïîñòîë
Ïàâëà äî ãàëàòÿíè”, 2:11-14.
7. Åâêëèä, “Íà÷àëà”, Ñîôèÿ, 1972, ñ.11.
8. Ñåêñò Ýìïèðèê, “Ïðîòèâ ó÷åíûõ” è “Òðè
êíèãè Ïèððîíîâûõ ïîëîæåíèé”, â: Ñåêñò
Ýìïèðèê, “Ñî÷èíåíèÿ â äâóõ òîìàõ”,
Ìîñêâà, 1975-6.
9. Ãîòôðèä Ëàéáíèö, “Ìîíàäîëîãèÿ”, â:
Åëåíà Ïàíîâà è äð. (ñúñòàâèòåëè),
“Åâðîïåéñêà ôèëîñîôèÿ / ÕVII - XVIII âåê”
(Àíòîëîãèÿ), Ñîôèÿ, 1994, ñ.259.
10. Áúðòðàíä Ðúñåë, “Èñòîðèÿ íà çàïàäíàòà
ôèëîñîôèÿ”, ò.3, Ñîôèÿ, 1996, ñ.133-135.
11. James D. Williams, “An Introduction to
Classical Rhetoric: Essential Reading”, “Wiley-
Blackwell” (USA), ð.493.

Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

13
SIC ET NON

Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

14
ÏÎÃËÅÄ SIC ET NON

SIC

&
ÔÈËÎÑÎÔÑÊÀÒÀ
ÀÍÒÐÎÏÎËÎÃÈß ÍÀ
ÌÀÑÎÍÑÒÂÎÒÎ È
ÍÅÃÎÂÀÒÀ ÐÎËß Â
×ÎÂÅØÊÀÒÀ
ÈÑÒÎÐÈß ÏÐÅÇ
ÏÎÃËÅÄÀ ÍÀ
ÄÈÀËÅÊÒÈ×ÅÑÊÀÒÀ
ÔÈËÎÑÎÔÈß NON
“Non” å ìàëêà, íî ìíîãî ñèëíà
Ãðàäåæ íà Áðàò äóìà.
Íèêîëàé Íèêîëîâ, ×åñòî ïúòè õîðàòà ÿ
Ìàéñòîð â Ëîæà óïîòðåáÿâàò òâúðäå
“Çîðàòà íà Òðàêèÿ”, ëåêîìèñëåíî, áåç äà çàáåëÿçâàò
Îðèåíò Ïëîâäèâ íåïîìåðíèòå ïðåòåíöèè, ñ êîèòî
òÿ ãè îáâúðçâà.
Íàòàòúê â òîçè òåêñò “Non” -
îñâåí â ðåäêèòå ñëó÷àè íà
ñâîåòî áóêâàëíî çíà÷åíèå - ùå
áúäå ìèñëåíà è êàòî íåùî,
“ïðèáëèçèòåëíî ðàâíî íà Non”, è
êàòî “(ìíîãî) ìàëêî-Non”, è
ïðîñòî êàòî äåìîíñòðàöèÿ íà
äðóãà, ïîíÿêîãà ñàìî äîïúëâàùà ñ
íþàíñà ñè, ãëåäíà òî÷êà. Íî...
èçïèñâàíî, âñå ïàê, êàòî “Non”, ùå
ïîäòèêâà óìà êúì ðàçìèñúë.
Èëè ïîíå áè òðÿáâàëî äà ïðàâè
òîâà.

“Çèäàðñêè ïðåãëåä”

Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

15
SIC ET NON
SIC
Ðîëÿòà íà Ìàñîíñòâîòî â ÷îâåøêàòà èñòîðèÿ
ìîæå äà áúäå îöåíÿâàíà îò ðàçëè÷íè ïîçèöèè.
Ïîäõîäèòå, êîèòî ùå èçïîëçâàìå çà èçÿñíÿâàíå
íà ôèëîñîôèÿòà íà ìàñîíñòâîòî - è îòòóê, íà
ïðèíîñà ìó â ïîëçà íà ðàçâèòèåòî íà
ìîäåðíîòî îáùåñòâî - ñà äâà.
Íà ïúðâî ìÿñòî, òåîðåòè÷åñêè ùå ñå îïèòàìå
äà èçâåäåì ôèëîñîôèÿòà íà ìàñîíñòâîòî îò
ìåòîäîëîãèÿòà íà íàóêàòà ôèëîñîôèÿ.
Ãðàäåæúò íà èäåÿòà çà ìàñîíñòâîòî å
íåìèñëèì áåç âëèÿíèåòî íà ôèëîñîôñêàòà
ìèñúë, íà èñòîðè÷åñêè ôîðìèðàëèòå ñå âúâ
ôèëîñîôèÿòà èäåè çà ÷îâåêà. Íåïîñðåäñòâåí
ïðèìåð çà òîâà å âëèÿíèåòî íà ôèëîñîôñêèòå
èäåè íà Ïðîñâåùåíèåòî, ÷ðåç êîèòî ñå
ïîïóëÿðèçèðàò èäåèòå íà Ñâîáîäíîòî
çèäàðñòâî çà ñâîáîäíî è íåçàâèñèìî
îáùåñòâî.
Íà âòîðî ìÿñòî, èíòåðåñúò íè å íàñî÷åí êúì
îöåííîñòÿâàíå íà ïðàêòè÷åñêàòà (ãðàäèâíà)
äåéíîñò íà Ìàñîíñòâîòî â èñòîðèÿòà, îò
ãëåäíà òî÷êà íà äèàëåêòè÷åñêàòà ôèëîñîôèÿ.
Äèàëåêòè÷åñêèÿò ìåòîä íå å îòðèöàíèå íà
äðóãèòå ìåòîäè, íî íàé-öÿëîñòíî è â ðàçâèòèå
ìîæå äà ïîñëóæè íà ôèëîñîôèÿòà íà
èñòîðèÿòà çà èçÿñíÿâàíå íà ñëîæíèòå è
ïðîòèâîðå÷èâè ïðîöåñè â îáùåñòâîòî, êàêòî
è äà èçÿñíè ðîëÿòà íà ñóáåêòèâíèÿ ôàêòîð (â
ñëó÷àÿ, íà ìàñîíèòå) â ñòàâàùèòå â
÷îâåøêàòà èñòîðèÿ ñúáèòèÿ.
È òàêà, Ìàñîíñòâîòî èçïîâÿäâà ñâîÿ
ôèëîñîôèÿ. Òîâà å ôèëîñîôñêàòà àíòðîïîëîãèÿ,
êîÿòî èìà çà öåë äà èçÿñíè ìàñîíñêàòà
êîíöåïöèÿ çà ÷îâåêà. Èäåèòå íà åäíà ÷àñòíà
àíòðîïîëîãèÿ, ñëåäâàò èäåèòå íà
îáùîôèëîñîôñêàòà êîíöåïöèÿ çà ÷îâåêà, à òÿ
îò ñâîÿ ñòðàíà ñå îñíîâàâà íà ôèëîñîôñêàòà
ñèñòåìà, îò êîÿòî ïðîèçëèçàò òåçè èäåè.
Îòòóê, íå ìîæåì äà èçáåãíåì âúïðîñà çà
ìåòîäîëîãè÷åñêàòà ðîëÿ, êîÿòî èãðàå
ôèëîñîôèÿòà êàòî íàóêà ïî îòíîøåíèå íà
÷àñòíî-íàó÷íîòî ïîçíàíèå.
Ñàìàòà ôèëîñîôèÿ, êîÿòî èìà çà ñâîé ïðåäìåò
èçñëåäâàíåòî íà àáñîëþòíîòî, ñå ðàçâèâà
èñòîðè÷åñêè ïî ïîñîêà íà íåãîâîòî òúðñåíå,
êàòî ñúçäàâà ðàçëè÷íè òåîðèè çà íåãî.
Àáñîëþòíîòî å âñåîáùíîñò, áåçóñëîâíîñò,
ñàìîñòîÿòåëíîñò, íåçàâèñèìîñò,
çàâúðøåíîñò, ñúâúðøåíñòâî, áåçêðàéíîñò. Çà
ðàçëè÷íèòå ôèëîñîôè òî å ïðåäñòàâåíî êàòî:
×èñëî (Ïèòàãîð), Àòîì (Äåìîêðèò), Èäåÿ
(Ïëàòîí), Ôîðìà (Àðèñòîòåë), Áîã
(õðèñòèÿíñêèòå ôèëîñîôè), Òðàíñöåíäåíòíî
(Êàíò), Óíèâåðñóì (Õîñå Îðòåãà-è-Ãàñåò),
Áèòèå (Õàéäåãåð) è äðóãè. Àáñîëþòíîòî å â
îñíîâàòà íà ñúùåñòâóâàíåòî íà íåùàòà. Òî
íå å è íå ìîæå äà áúäå îáåêò íà ñåòèâàòà è
ìîæå äà áúäå ïîñòèãíàòî åäèíñòâåíî îò
16
NON
Òåðìèíîëîãè÷íî óòî÷íåíèå:
“...ìåòîäîëîãèÿòà íà íàóêàòà ôèëîñîôèÿ”.
Åäíî îáîáùåíèå îò ñïðàâî÷íàòà ëèòåðàòóðà ïîêàçâà ñëåäíîòî
ñúäúðæàíèå çà òðèòå ðîäñòâåíè òåðìèíà “ìåòîä”, “ìåòîäèêà”,
“ìåòîäîëîãèÿ”:
ìåòîä - íà÷èí (ñïîñîá) çà ïîñòèãàíå íà íÿêàêâà öåë;
ìåòîäèêà - ñèñòåìà îò ìåòîäè, ïðèëàãàíà ïðè îñúùåñòâÿâàíåòî
íà íÿêàêâà êîìïëåêñíà çàäà÷à;
ìåòîäîëîãèÿ - íàó÷íà îáëàñò, çàíèìàâàùà ñå ñ èçó÷àâàíå íà
ìåòîäèòå.
 àíãëîåçè÷íèÿ ñâÿò:
method - íà÷èí çà ïðàâåíå íà íåùî;
methods - ìíîæåñòâåíî ÷èñëî îò “method”, òðàäèöèîííî
èçïîëçâàíî çà ïðåâîä íà “ìåòîäèêà”;
methodology - 1. ñúâêóïíîñò îò èçïîëçâàíè ìåòîäè çà ïðàâåíå íà
íåùî (ïî ñúùåñòâî, ñèíîíèì íà “ìåòîäèêà”), 2. íàóêà, èçó÷àâàùà
ìåòîäèòå.
Èçâîä.
Òðàäèöèîííîòî ðàçìèâàíå íà ñìèñëîâàòà ãðàíèöà ìåæäó “ìåòîäèêà”
è “ìåòîäîëîãèÿ” â àíãëîåçè÷íèÿ ñâÿò íå ìîæå äà áúäå îñíîâàíèå çà
èäåíòè÷íà ïðàêòèêà è â áúëãàðñêèÿ åçèê, ñëåä êàòî â íåãî ñúùåñòâóâà
äîñòàòú÷íî ÿñíî ðàçëè÷èå ìåæäó ïîíÿòèéíèÿ îáõâàò íà òåçè äâà
òåðìèíà. Ñëåäîâàòåëíî, èçðàçúò “ìåòîäîëîãèÿ íà íàóêàòà
ôèëîñîôèÿ” áè ñëåäâàëî äà ñå ìèñëè êàòî “ìåòîäèêà (èëè ìåòîäè) íà
íàóêàòà ôèëîñîôèÿ”.
Îò äðóãà ñòðàíà, àêî èçðàçúò “ìåòîäîëîãèÿ íà íàóêàòà ôèëîñîôèÿ”
å ìèñëåí êàòî “èçñëåäâàíå îò ñòðàíà íà ôèëîñîôèÿòà íà
èçïîëçâàíèòå è ïðèëàãàíè îò ÷àñòíèòå íàóêè ìåòîäè, ïîñëåäâàíî îò
ïðåïîðúêà êúì òÿõ (÷àñòíèòå íàóêè) çà èçïîëçâàíå íà åäíè è
îòõâúðëÿíå íà äðóãè ìåòîäè” - ïîâîä çà êîåòî äàâà çàÿâåíàòà ïî-
íàòàòúê â òåêñòà òåçà çà “ìåòîäîëîãè÷íàòà ðîëÿ íà ôèëîñîôèÿòà”
- òî ïîäîáíî âèæäàíå ñå ÿâÿâà ðåöèäèâ íà ñòàðàòà ïðåòåíöèÿ íà
ôèëîñîôèÿòà äà èãðàå ðîëÿòà íà “öàðèöà íà íàóêèòå”, ðàçâåí÷àí
îòäàâíà îò ðåäèöà ìèñëèòåëè. Çà ñïðàâêà - “Ìàíèôåñò íà Âèåíñêèÿ
êðúã”, â êîéòî ñå îòêðîÿâà è êîìåíòàð ïî îòíîøåíèå íà âèæäàíåòî
çà “ïðåäìåòà íà ôèëîñîôèÿòà”, ñâúðçàí íè ïîâå÷å, íè ïî-ìàëêî ñ
“èçñëåäâàíåòî íà àáñîëþòíîòî”:
“Íàó÷íîòî ñõâàùàíå çà ñâåòà ñå õàðàêòåðèçèðà íå òîëêîâà ñúñ
ñîáñòâåíè òåçè, êîëêîòî ñ ïðèíöèïíàòà ñè ïîçèöèÿ, ãëåäíèòå ñè
òî÷êè, èçñëåäîâàòåëñêàòà ñè íàñîêà. Êàòî öåë ïðåä íåãî ñòîè
åäèííàòà íàóêà. Ñòðåìåæúò ìó ñå ñúñòîè â òîâà äà ñå ñâúðæàò
è õàðìîíèçèðàò ïîñòèæåíèÿòà íà îòäåëíèòå èçñëåäîâàòåëè â
ðàçëè÷íèòå íàó÷íè îáëàñòè. Îò òàçè öåë ñëåäâà óäàðåíèåòî
âúðõó êîëåêòèâíàòà ðàáîòà; îòòóê è ïîä÷åðòàâàíåòî íà
âúçìîæíîñòòà çà èíòåðñóáåêòèâíî ñõâàùàíå íà íåùàòà; îòòóê
ïðîèçòè÷à òúðñåíåòî íà íåóòðàëíà ñèñòåìà îò ôîðìóëè, íà
ñèìâîëèçúì, î÷èñòåí îò øëàêàòà íà èñòîðè÷åñêèòå åçèöè; îòòóê
è òúðñåíåòî íà öÿëîñòíà ñèñòåìà íà âñè÷êè ïîíÿòèÿ.
Ñòðåìåæúò å êúì àêóðàòíîñò è ÿñíîòà, îòõâúðëÿò ñå
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

ïîíÿòèéíîòî ìèñëåíå, êúì êîåòî ñà íàñî÷åíè
ôèëîñîôñêèòå óñèëèÿ îò âåêîâå. Òóê òðÿáâà äà
ñå òúðñè ìÿñòîòî íà ôèëîñîôèÿòà â
ñèñòåìàòà íà íàóêèòå, íåéíàòà
ìåòîäîëîãè÷åñêà ðîëÿ, êîÿòî òÿ âèíàãè å
èçïúëíÿâàëà, íåçàâèñèìî îò ïîëîæèòåëíîòî èëè
îòðèöàòåëíî îòíîøåíèå êúì åäíà èëè äðóãà
ôèëîñîôñêà òåîðèÿ. Ïîíÿòèéíèÿò àïàðàò, ñ
êîéòî ñè ñëóæàò ñïåöèàëíèòå íàóêè, çà äà
ðåøàò ñâîèòå ñïåöèàëíè ïðîáëåìè, ñå
îñíîâàâà íà îáùî-ôèëîñîôñêàòà êàòåãîðèàëíà
ñèñòåìà è å íåéíà êîíêðåòèçàöèÿ. Òÿ âêëþ÷âà
îáùè ïîíÿòèÿ, ÷èåòî ñúäúðæàíèå ñå
îáîñíîâàâà íå îò äðóãà íàóêà, à îò
ôèëîñîôèÿòà.
Ðàçâèòèåòî íà ôèëîñîôèÿòà êàòî íàóêà âîäè
äî îáîñîáÿâàíåòî íà ôèëîñîôñêîòî ïîçíàíèå â
ñúîòâåòíè äÿëîâå: îíòîëîãèÿ (ó÷åíèå çà
ñúùåñòâóâàíåòî íà íåùàòà), ãíîñåîëîãèÿ
(ó÷åíèå çà âúçìîæíîñòèòå íà ÷îâåêà äà ïîçíàâà
ñúñ ñâîèòå ñåòèâà è ðàçóì), åïèñòåìîëîãèÿ
(ó÷åíèå çà òèïîâåòå íàó÷íî çíàíèå â
îòäåëíèòå êóëòóðè è åïîõè), àêñèîëîãèÿ (ó÷åíèå
çà öåííîñòèòå) è ôèëîñîôñêà àíòðîïîëîãèÿ
(íåèí ïðåäìåò å ñúùíîñòòà è ñâîåîáðàçèåòî
íà ÷îâåêà).
Çàåäíî ñ äèôåðåíöèàöèÿòà íà ôèëîñîôñêîòî
çíàíèå ñå èçâúðøâà äèôåðåíöèàöèÿ íà íàóêèòå
îò ôèëîñîôèÿòà. Íà òàçè îñíîâà âúçíèêâàò
íîâè äÿëîâå íà ôèëîñîôèÿòà êàòî ôèëîñîôèÿ íà
èñòîðèÿòà, ôèëîñîôèÿ íà ïðàâîòî, ôèëîñîôèÿ
íà ðåëèãèÿòà, ôèëîñîôèÿ íà åçèêà è äðóãè. Äíåñ
òåíäåíöèÿòà êúì ïîñòîÿííà äèôåðåíöèàöèÿ íà
ñîöèàëíîòî ïîçíàíèå îðãàíè÷íî ñå ñú÷åòàâà ñ
íàðàñòâàíå ðîëÿòà íà èíòåãðàòèâíèòå âðúçêè
ìåæäó îòäåëíèòå íåãîâè êëîíîâå. Òóê îòíîâî
òðÿáâà äà ñå ïîä÷åðòàå ìåòîäîëîãè÷åñêàòà
ðîëÿ íà ôèëîñîôèÿòà è ïî-ñïåöèàëíî - íà
ôèëîñîôèÿòà íà èñòîðèÿòà - çà ðàçâèòèå íà
ñîöèàëíèòå íàóêè.
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009
SIC ET NON
ñóìðà÷íèòå äàëå÷èíè è íåîáÿòíè äúëáèíè. (...) ×îâåêúò å ìÿðà íà
âñè÷êè íåùà. Òóê ëè÷è ðîäñòâîòî ñúñ ñîôèñòèòå, íå ñ
ïëàòîíèöèòå; ñ åïèêóðåéöèòå, íå ñ ïèòàãîðåéöèòå; ñ âñè÷êè,
êîèòî çàñòúïâàò ãëåäíàòà òî÷êà íà çåìíîòî áèòèå è îòñàìíèÿ
ñâÿò. (...) Èçÿñíÿâàíåòî íà òðàäèöèîííèòå ôèëîñîôñêè ïðîáëåìè
âîäè îò÷àñòè äî ðàçîáëè÷àâàíåòî èì êàòî ïñåâäîïðîáëåìè,
îò÷àñòè äî ïðåâðúùàíåòî èì â åìïèðè÷íè ïðîáëåìè è ñ òîâà äî
èçïðàâÿíåòî èì ïðåä ñúäà íà îïèòíàòà íàóêà. Â òîâà èçÿñíÿâàíå
íà ïðîáëåìè è èçêàçâàíèÿ ñå ñúñòîè çàäà÷àòà íà ôèëîñîôñêàòà
ðàáîòà, à íå â èçäèãàíåòî íà ñîáñòâåíè ‘ôèëîñîôñêè’ èçêàçâàíèÿ.
Ìåòîäúò íà òîâà èçÿñíÿâàíå å òîçè íà ëîãè÷åñêèÿ àíàëèç; çà íåãî
Ðúñåë êàçà: Òîé ‘ïîëåêà-ëåêà ñå ïðîìúêíà âúâ ôèëîñîôèÿòà ÷ðåç
êðèòè÷åñêîòî èçñëåäâàíå íà ìàòåìàòèêàòà. ... Òîé å àíàëîãè÷åí
(...) íà íàïðåäúêà, êîéòî å ïîñòèãíàëà ôèçèêàòà áëàãîäàðåíèå íà
Ãàëèëåé: çàìÿíà íà îáøèðíèòå, íåïðîâåðåíè îáîáùåíèÿ, îïðàâäàíè
ñàìî îò ñâîÿòà ïðèâëåêàòåëíîñò çà âúîáðàæåíèåòî, ñ
ìåòîäè÷íî ïîñòèãíàòè, ïîäðîáíè, ïðîâåðåíè ðåçóëòàòè.’
Òî÷íî â òîçè ìåòîä íà ëîãè÷åñêèÿ àíàëèç ñå ñúñòîè
ñúùåñòâåíîòî îòëè÷èå íà íîâèÿ åìïèðèçúì îò ïðåäèøíèÿ (...)
Êîãàòî íÿêîé òâúðäè: ‘Íÿìà Áîã’, ‘Íà÷àëîòî íà ñâåòà å
íåñúçíàòåëíîòî’, ‘Ñúùåñòâóâàò åíòåëåõèè êàòî ðúêîâîäåí
ïðèíöèï íà æèâèòå ñúùåñòâà’, íèå íå ìó êàçâàìå: ‘Òîâà, êîåòî
êàçâàø, íå å âÿðíî’; íèå ãî ïèòàìå: ‘Êàêúâ ñìèñúë âëàãàø â
èçêàçâàíèÿòà ñè?’ È òîãàâà ñòàâà ÿñíî, ÷å èìà ðÿçêà ãðàíèöà
ìåæäó äâà âèäà èçêàçâàíèÿ. Êúì ïúðâèÿ âèä ïðèíàäëåæàò èçêàçâàíèÿ,
êàêâèòî ñå ïðàâÿò â åìïèðè÷íàòà íàóêà; òåõíèÿò ñìèñúë ìîæå äà
ñå óñòàíîâè ÷ðåç ëîãè÷åñêè àíàëèç, ïî-òî÷íî - ÷ðåç ñâåæäàíå äî
íàé-ïðîñòè èçêàçâàíèÿ çà åìïèðè÷íî äàäåíîòî. Äðóãèòå
èçêàçâàíèÿ, êúì êîèòî ïðèíàäëåæàò è ãîðåñïîìåíàòèòå, ñå
îêàçâàò íàïúëíî ëèøåíè îò çíà÷åíèå, êîãàòî ãè âçåìåì òàêà,
êàêòî ãè èçïîëçâà ìåòàôèçèêúò. (...) Ìåòàôèçèêúò è òåîëîãúò
èìàò ïîãðåøíîòî ðàçáèðàíå çà ñàìèòå ñåáå ñè, ÷å ñ èçðå÷åíèÿòà
ñè èçêàçâàò íåùî, ÷å ïðåäñòàâÿò íÿêàêúâ ôàêò. Íî àíàëèçúò
ïîêàçâà, ÷å òåçè èçðå÷åíèÿ íå êàçâàò íèùî, à ñà ñàìî èçðàç íà
íÿêàêâî æèçíåíî ÷óâñòâî. Äà ñå äàäå èçðàç íà òîâà ÷óâñòâî ìîæå
íåñúìíåíî äà áúäå çíà÷èìà çàäà÷à â æèâîòà. Íî
ñúîòâåòñòâàùîòî èçðàçíî ñðåäñòâî çà òîâà å èçêóñòâîòî,
íàïðèìåð ëèðèêàòà èëè ìóçèêàòà. Àêî âìåñòî òîâà áúäå èçáðàíî
åçèêîâîòî îäåÿíèå íà åäíà òåîðèÿ, â òîâà ñå êðèå îïàñíîñò:
ñúçäàâà ñå ïðèâèäíîñò íà òåîðåòè÷íî ñúäúðæàíèå òàì, êúäåòî
òàêîâà íå ñúùåñòâóâà. Àêî åäèí ìåòàôèçèê èëè òåîëîã èñêà äà
çàïàçè îáè÷àéíàòà åçèêîâà ôîðìà, òîé òðÿáâà ñàì äà å íàÿñíî è
äà äàäå íåäâóñìèñëåíî äà ñå ðàçáåðå, ÷å öåëòà ìó å åêñïðåñèâíà,
à íå èíôîðìàòèâíà, ÷å íå äàâà òåîðèÿ, íå ñúîáùàâà íÿêàêâî
çíàíèå, à ïðåäëàãà ïîåçèÿ èëè ìèò. Êîãàòî åäèí ìèñòèê òâúðäè, ÷å
èìà ïðåæèâÿâàíèÿ, êîèòî ïîïàäàò íàä èëè âúí îò âñÿêàêâè ïîíÿòèÿ,
òîâà íå ìîæå äà ñå îñïîðè. Íî òîé íå ìîæå äà ãîâîðè çà òîâà;
çàùîòî äà ãîâîðè çà òÿõ îçíà÷àâà äà ãè îáõâàíå â ïîíÿòèÿ, äà ãè
ñâåäå äî ôàêòè, ñïîñîáíè äà ñå âêëþ÷àò â íàóêàòà.
Ìåòàôèçè÷åñêàòà ôèëîñîôèÿ ñå îòõâúðëÿ îò íàó÷íîòî ñõâàùàíå
çà ñâåòà. Íî êàê äà ñå îáÿñíÿò çàáëóäèòå íà ìåòàôèçèêàòà?
(...) [Åäíà] ôóíäàìåíòàëíà ãðåøêà (...) ñå ñúñòîè â ñõâàùàíåòî, ÷å
ìèñëåíåòî ìîæå äà èçâëå÷å ïîçíàíèÿ îò ñàìîòî ñåáå ñè, áåç
èçïîëçâàíåòî íà íÿêàêúâ åìïèðè÷åí ìàòåðèàë, èëè ïîíå äà ñòèãíå
÷ðåç óìîçàêëþ÷åíèÿ îò äàäåíè ôàêòè äî íîâè ñúäúðæàíèÿ. Íî
ëîãè÷åñêîòî èçñëåäâàíå âîäè äî ðåçóëòàòà, ÷å âñÿêî ìèñëåíå,
âñÿêî óìîçàêëþ÷åíèå ïðåäñòàâëÿâà íå äðóãî, à ïðåõîä îò
òâúðäåíèÿ êúì äðóãè òâúðäåíèÿ, êîèòî íå ñúäúðæàò íèùî, êîåòî
âå÷å íå å áèëî â ïúðâèòå (òàâòîëîãè÷íî ïðåîáðàçóâàíèå). Òàêà ÷å
íå å âúçìîæíî åäíà ìåòàôèçèêà äà ñå èçâåäå îò ‘÷èñòàòà ìèñúë’.
(...) Íàó÷íîòî ñõâàùàíå çà ñâåòà ïîçíàâà ñàìî îïèòíè òâúðäåíèÿ
çà ïðåäìåòè îò âñÿêàêúâ âèä è àíàëèòè÷íèòå òâúðäåíèÿ íà
ëîãèêàòà è ìàòåìàòèêàòà.
 îòõâúðëÿíåòî íà ìåòàôèçèêàòà - êàêòî îòêðèòàòà, òàêà è
ñêðèòàòà ìåòàôèçèêà íà àïðèîðèçìà - âñè÷êè ïðèâúðæåíèöè íà
íàó÷íîòî ñõâàùàíå çà ñâåòà ñà åäèííè. Íî Âèåíñêèÿò êðúã
çàñòúïâà îñâåí òîâà ñõâàùàíåòî, ÷å ñúùî è èçêàçâàíèÿòà (...) çà
ðåàëíîñòòà èëè íåðåàëíîñòòà íà âúíøíèÿ ñâÿò è íà ÷óæäàòà
ïñèõèêà èìàò ìåòàôèçè÷åñêè õàðàêòåð, òúé êàòî ñà èçëîæåíè íà
ñúùèòå âúçðàæåíèÿ êàòî èçêàçâàíèÿòà íà ñòàðàòà ìåòàôèçèêà:
òå ñà áåçñìèñëåíè, çàùîòî íå ñà âåðèôèöèðóåìè,
áåçñúäúðæàòåëíè ñà. Åäíî íåùî å ‘äåéñòâèòåëíî’, êîãàòî èìà
17
 ìÿñòî â öÿëîñòíîòî çäàíèå íà îïèòà.
Èíòóèöèÿòà, îñîáåíî ïîä÷åðòàâàíà êàòî èçòî÷íèê íà ïîçíàíèå
îò ìåòàôèçèöèòå, íå ñå îòõâúðëÿ îò íàó÷íîòî ñõâàùàíå çà
ñâåòà èçîáùî. Íî â äîïúëíåíèå, ñòúïêà ïî ñòúïêà, òî ñå ñòðåìè
êúì ðàöèîíàëíî îïðàâäàíèå íà âñÿêî èíòóèòèâíî ïîçíàíèå è ãî
èçèñêâà. Âñè÷êè ñðåäñòâà ñà ïîçâîëåíè çà òúðñåùèÿ; íî
íàìåðåíîòî òðÿáâà äà èçäúðæà íà ïðîâåðêà. Îòõâúðëÿ ñå
ñõâàùàíåòî, êîåòî âèæäà â èíòóèöèÿòà ïî-âèñø, ïî-çàäúëáî÷åí
âèä ïîçíàíèå, êîåòî ìîæå äà íè èçâåäå îòâúä ñåòèâíèòå
ñúäúðæàíèÿ íà îïèòà è íå ñëåäâà äà ñå îãðàíè÷àâà îò
óñìèðèòåëíàòà ðèçà íà ìèñëåíåòî â ïîíÿòèÿ.
(...) Ñúùåñòâóâà ñàìî îïèòíî çíàíèå, êîåòî ñå îñíîâàâà íà
íåïîñðåäñòâåíî äàäåíîòî. Ñ òîâà ñå î÷åðòàâà ãðàíèöàòà çà
ñúäúðæàíèåòî íà ëåãèòèìíàòà íàóêà. (...) Ñòðåìåæúò íà
íàó÷íàòà ðàáîòà ñå ñúñòîè â òîâà: öåëòà (...) äà ñå ïîñòèãíå
÷ðåç ïðèëîæåíèå íà (...) ëîãè÷åñêè àíàëèç âúðõó åìïèðè÷íèÿ
ìàòåðèàë. Òúé êàòî ñìèñúëúò íà âñÿêî èçêàçâàíå â íàóêàòà òðÿáâà
äà ñå ïîääàâà íà îïðåäåëÿíå ÷ðåç ñâåæäàíå äî èçêàçâàíå çà
äàäåíîòî, çíà÷è è ñìèñúëúò íà âñÿêî ïîíÿòèå, êúì êîéòî è íàó÷åí
êëîí äà ïðèíàäëåæè, òðÿáâà äà ñå ïîääàâà íà îïðåäåëÿíå ÷ðåç
ïîåòàïíî ñâåæäàíå äî äðóãè ïîíÿòèÿ ÷àê äî ïîíÿòèÿòà îò íàé-
íèñêî íèâî, êîèòî ñå îòíàñÿò äî ñàìîòî äàäåíî.
(...) Ñóáåêòèâíî ïðåæèâåíèòå êà÷åñòâà (...) ñà ñàìî ïðåæèâÿâàíèÿ,
íå è ïîçíàíèÿ...” [Ðóäîëô Êàðíàï, Îòî Íîéðàò, Õàíñ Õàí, “Íàó÷íîòî
ñõâàùàíå çà ñâåòà - Âèåíñêèÿò êðúã”, â: Ñåðãåé Ãåðäæèêîâ è
Êîíñòàíòèí ßíàêèåâ (ñúñòàâèòåëè), “Ôèëîñîôèÿ íà íàóêàòà”,
Ñîôèÿ, 1999, ñ.74-79].

Ôèëîñîôñêàòà òðàäèöèÿ íè äàâà îñíîâàíèå äà

ïðîäúëæèì ñ êëàñèôèêàöèÿòà íà ôèëîñîôñêîòî

SIC NON
çíàíèå ïî ïîñîêà íà ôîðìèðàíå íà ôèëîñîôñêè
íàïðàâëåíèÿ. Åäèí îò êðèòåðèèòå çà òàçè
êëàñèôèêàöèÿ å ìåòîäúò íà ïîçíàíèå.
Îñíîâíèòå ìåòîäè âúâ ôèëîñîôèÿòà, âúç
îñíîâà íà êîèòî âúçíèêâàò ñúîòâåòíèòå
ôèëîñîôñêè íàïðàâëåíèÿ ñà: äîãìàòèçúì,
ñêåïòèöèçúì, ñòðóêòóðàëèçúì, êðèòèöèçúì,
äèàëåêòèêà. Ìåòîäúò íà äèàëåêòè÷åñêàòà Èç “Ùî å òîâà äèàëåêòèêà?” íà ñúð Êàðë Ïîïúð:
ôèëîñîôèÿ å ñèíòåç îò ðàçëè÷èÿ, îò “[Äèàëåêòèöèòå] (...) ïî÷òè âèíàãè ìèñëÿò, ÷å äèàëåêòèêàòà ìîæå
ïðîòèâîðå÷èÿ è àíòàãîíèçìè. Òîé óëàâÿ äà áúäå èçïîëçâàíà êàòî ìåòîä, êîéòî äà èì ïîìîãíå äà
ïðîìÿíàòà, ïðåõîäà, ïðåîáðàçóâàíåòî, ïîäòèêíàò èëè, íàé-ìàëêîòî, äà ïðåäñêàæàò áúäåùîòî ðàçâèòèå
èçâåæäà ìíîãîîáðàçíîòî îò åäèííîòî. íà ìèñëåíåòî.
Èñòèíàòà çà íåùàòà, çà æèâîòà, çà ÷îâåêà ñå
Îáà÷å íàé-ñåðèîçíèòå íåäîðàçóìåíèÿ è íåÿñíîòè âúçíèêâàò îò
ðàçêðèâà êàòî áîãàòñòâî îò ïðîòèâîïîëîæíè
íåîïðåäåëåíîñòòà, õàðàêòåðíà çà ðàçñúæäåíèÿòà íà
îïðåäåëåíèÿ, êîèòî îòðàçÿâàò
äèàëåêòèöèòå çà ïðîòèâîðå÷èÿòà.
ïðîòèâîðå÷èâàòà ïðèðîäà íà ñàìàòà
äåéñòâèòåëíîñò. Òå ïîñî÷âàò ïðàâèëíî, ÷å ïðîòèâîðå÷èÿòà èìàò ãîëÿìî çíà÷åíèå â
èñòîðèÿòà íà ìèñëåíåòî - òîëêîâà âàæíî, êîëêîòî è êðèòèêàòà.
Äèàëåêòè÷åñêèÿò ìåòîä ïîçâîëÿâà äà áúäå
Âñúùíîñò, êðèòèêàòà íàèñòèíà ñå ñâåæäà äî ðàçêðèâàíå íà
íàïðàâåí îùå åäèí îáîáùàâàù èçâîä ïî
äàäåíî ïðîòèâîðå÷èå. Òîâà ìîæå äà áúäå ïðîòèâîðå÷èå èëè â
îòíîøåíèå íà ðîëÿòà íà ôèëîñîôèÿòà êàòî
ðàìêèòå íà êðèòèêóâàíàòà òåîðèÿ, èëè ìåæäó åäíà òåîðèÿ è
ìåòîäîëîãèÿ. Â òàçè ñè ôóíêöèÿ ôèëîñîôèÿòà
äðóãà òåîðèÿ, êîÿòî èìàìå îñíîâàíèÿ äà ïðèåìåì, èëè ìåæäó
çàåìà âîäåùî, íî è îòãîâîðíî ìÿñòî.
òåîðèÿòà è îïðåäåëåíè ôàêòè - è ïî-òî÷íî, ìåæäó òåîðèÿòà è
Ôèëîñîôñêèòå èäåè ñòàâàò íîðìè, ðåãóëàòèâè,
îïðåäåëåíè òâúðäåíèÿ çà ôàêòèòå. Êðèòèêàòà âèíàãè ñàìî
ïðåäïèñàíèÿ è îñíîâàíèÿ çà íàó÷íà äåéíîñò. Â
ïîñî÷âà ïðîòèâîðå÷èåòî èëè, ìîæå äà ñå êàæå, ïðîñòî
ñúùîòî âðåìå ôèëîñîôèÿòà íå äàâà, è
ïðîòèâîðå÷è íà òåîðèÿòà (òîåñò ñëóæè íà óòâúðæäàâàíåòî íà
êàòåãîðè÷íî ñå îòêàçâà äà äàäå, åäíîçíà÷åí è
àíòèòåçàòà). Îáà÷å êðèòèêàòà ñå ÿâÿâà - â ìíîãî âàæåí ñìèñúë -
èç÷åðïàòåëåí îòãîâîð íà âå÷íèòå ïðîáëåìè íà
ãëàâíà äâèæåùà ñèëà íà âñÿêî èíòåëåêòóàëíî ðàçâèòèå. Áåç
÷îâåøêîòî ñúùåñòâóâàíå - çà ñìèñúëà íà
ïðîòèâîðå÷èÿ, áåç êðèòèêà íå áè ñúùåñòâóâàëî ðàöèîíàëíî
÷îâåøêèÿ æèâîò, çà îñíîâàíèÿòà íà
îñíîâàíèå äà áúäå ïðîìåíÿíà òåîðèÿòà, íå áè ñúùåñòâóâàë
ñúùåñòâóâàùèÿ ñâÿò, çà ÷îâåøêèòå öåëè è
èíòåëåêòóàëåí ïðîãðåñ.
öåííîñòè, çà ñúäáàòà è çà èñòîðèÿòà, çà
èñòèíàòà. Íÿìà åäíà åäèíñòâåíà “íàó÷íà” Îòáåëÿçâàéêè ïðàâèëíî ïî òàêúâ íà÷èí, ÷å ïðîòèâîðå÷èÿòà -
ôèëîñîôèÿ. îñîáåíî, ðàçáèðà ñå, ïðîòèâîðå÷èÿòà ìåæäó òåçàòà è
àíòèòåçàòà, êîèòî ‘ñúçäàâàò’ ïðîãðåñà ïîä ôîðìàòà íà
“Ôèëîñîôèÿòà å ìèñúëòà íà ñâîÿòà åïîõà”, ñèíòåçàòà - ñà èçêëþ÷èòåëíî ïëîäîòâîðíè è äåéñòâèòåëíî ñå
êàçâà Ã.Ô.Õåãåë. Åäíàòà èëè åäèííàòà ôèëîñîôèÿ ÿâÿâàò äâèæåùà ñèëà íà âñåêè ïðîãðåñ â ìèñëåíåòî.
íå áè ìîãëà äà çàâúðøè ñåáå ñè â ñâîåòî Äèàëåêòèöèòå ïðàâÿò èçâîä - êàêòî ùå âèäèì, íåïðàâèëåí - ÷å
ìíîãîîáðàçèå, äîêàòî ñúùåñòâóâà íÿìà íóæäà äà ñå èçáÿãâàò òàêà ïëîäîòâîðíèòå ïðîòèâîðå÷èÿ. Òå
÷îâå÷åñòâîòî. Âèíàãè ùå áúäå íåîïðàâäàíî äà äîðè òâúðäÿò, ÷å ïðîòèâîðå÷èÿòà èçîáùî íå ìîãàò äà ñå

Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

18

ñå ïîñî÷è åäíà îïðåäåëåíà ôèëîñîôèÿ è äà ñå
êàæå: åòî òàâà å ôèëîñîôèÿòà. Ðàçâèòèåòî íà
ôèëîñîôèÿòà ñëåä Õåãåë óáåäèòåëíî ïîêàçâà, ÷å
íå ñàìî ñå ïðåîñìèñëÿò òðàäèöèîííè
ôèëîñîôñêè ïðîáëåìè, íî ñå ïîñòàâÿò è
ðåøàâàò íîâè, òîåñò îñúùåñòâÿâà ñå
ðàçøèðÿâàíå, îáîãàòÿâàíå è çàäúëáî÷àâàíå íà
ïîçíàíèåòî. Ðàçíîîáðàçèåòî îò ôèëîñîôñêè
ó÷åíèÿ íàðàñòâà. Ñúâðåìåííàòà ôèëîñîôèÿ
ïðåîáëàäàâàùî å îáúðíàòà êúì ÷îâåêà è
îáùåñòâîòî. Òÿ òó ñå ñòðåìè äà ñå äîêàçâà
êàòî íàóêà (ñöèåíòèçúì), òó â ñúùîòî âðåìå
ñúçíàòåëíî ñå îòãðàíè÷àâà îò íàóêàòà,
îòäàëå÷àâàéêè ñå îò íåÿ. Òîâà äàâà íàñîêà íà
äíåøíàòà ú ïðàêòè÷åñêà îðèåíòàöèÿ, êîÿòî
èìà çà öåë äà ñïîìîãíå çà õóìàíèçèðàíåòî íà
ñâåòà. Èìåííî òóê òðÿáâà äà ñå òúðñè
âðúçêàòà ìåæäó ôèëîñîôèÿòà è Ìàñîíñòâîòî.
Ìàñîíñòâîòî å èçêóñòâî çà èçãðàæäàíå íà
åäèí õàðìîíè÷åí ñâÿò, îñíîâàâàù ñå íà
íðàâñòâåíèòå îòíîøåíèÿ ìåæäó õîðàòà.
Äîêîëêîòî èñòîðè÷åñêè ìàñîíñêîòî ìèñëåíå
ñå ñòðåìè äà èçðàáîòè ñîáñòâåíà êîíöåïöèÿ
çà ÷îâåêà, ôèëîñîôèÿòà íà Ìàñîíñòâîòî å
÷àñò îò ôèëîñîôñêèòå ó÷åíèÿ çà ÷îâåêà. Òî íå
ïðåòåíäèðà äà áúäå öÿëîñòíà ôèëîñîôñêà
ñèñòåìà, íî âúçïðèåìà îò ôèëîñîôñêîòî
âñåîáùî çíàíèå îñíîâîïîëàãàùèòå èäåè çà
SIC NON
åäíà ôèëîñîôèÿ. À òîâà ñà ïðåäè âñè÷êî
èäåèòå çà Òðàíñöåíäåíòíîñò (êàòî
ôèëîñîôñêà èäåÿ çà Àáñîëþòíîòî), çà
Ñâîáîäà, Òîëåðàíòíîñò è Áðàòñòâî (êàòî
ôèëîñîôñêî ó÷åíèå çà öåííîñòèòå èëè
àêñèîëîãèÿ). Â ñâîÿòà öÿëîñò òåçè èäåè
ñúñòàâÿò åäíà ôèëîñîôñêà àíòðîïîëîãèÿ íà
Ìàñîíñòâîòî. Ìîäåëúò íà ÷îâåêà å
ïðåäñòàâåí êàòî ñúâêóïíîñò îò ÷åòèðè
åëåìåíòà, ïîäðåäåíè â ñëåäíèÿ ðåä: Ñâîáîäà,
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009
SIC ET NON
èçáåãíàò, äîêîëêîòî ñå ñðåùàò â ñâåòà âèíàãè è íàâñÿêúäå.
Òîâà òâúðäåíèå å ðàâíîñèëíî íà ïîêóøåíèå âúðõó òàêà íàðå÷åíèÿ
‘çàêîí çà ïðîòèâîðå÷èÿòà’ (èëè ïî-ïúëíî - ‘çàêîí çà èçêëþ÷âàíåòî
íà ïðîòèâîðå÷èÿòà’) íà òðàäèöèîííàòà ëîãèêà, êîéòî ãëàñè, ÷å
äâå ïðîòèâîðå÷àùè ñè åäíî íà äðóãî òâúðäåíèÿ íå ìîãàò äà
áúäàò åäíîâðåìåííî èñòèííè èëè ÷å òâúðäåíèå, ïðåäñòàâëÿâàùî
ñàìî ïî ñåáå ñè ñúåäèíåíèå íà äâå ïðîòèâîðå÷àùè ñè òâúðäåíèÿ,
âèíàãè òðÿáâà äà ñå îòõâúðëÿ êàòî íåèñòèííî, èçõîæäàéêè îò
÷èñòî ëîãè÷åñêè îñíîâàíèÿ. Ïîçîâàâàéêè ñå íà ïëîäîòâîðíîñòòà
íà ïðîòèâîðå÷èÿòà, äèàëåêòèöèòå çàÿâÿâàò, ÷å òðÿáâà äà ñå
îòêàæåì îò òîçè çàêîí íà òðàäèöèîííàòà ëîãèêà. Òå çàÿâÿâàò, ÷å
ñàìà ïî ñåáå ñè äèàëåêòèêàòà âîäè êúì íîâà ëîãèêà -
äèàëåêòè÷åñêàòà ëîãèêà. Òàêà, äèàëåêòèêàòà, êîÿòî
õàðàêòåðèçèðàõ äîñåãà êàòî ïðèíàäëåæàùà èçêëþ÷èòåëíî êúì
îáëàñòòà íà èñòîðèÿòà - êàòî òåîðèÿ íà èñòîðè÷åñêîòî
ðàçâèòèå íà ìèñëåíåòî - â ðåçóëòàò ñå îêàçâà ñúâñåì äðóãî
ó÷åíèå: èçëèçà, ÷å òÿ å åäíîâðåìåííî è ëîãè÷åñêà òåîðèÿ, è - êàêòî
ñêîðî âèäèì - îáùà òåîðèÿ íà ñâåòà.
Òåçè îãðîìíè ïðåòåíöèè, îáà÷å, íÿìàò ïîä ñåáå ñè íè íàé-ìàëêî
îñíîâàíèå. Â äåéñòâèòåëíîñò, òå ñå îïèðàò ñàìî íà
íåîïðåäåëåí è ìúãëÿâ íà÷èí íà ãîâîðåíå, õàðàêòåðåí çà
äèàëåêòèöèòå.
(...) Åòî îùå åäíà îïàñíîñò, ïðîèçëèçàùà îò äèàëåêòèêàòà è
ñâúðçàíà ñ íåéíàòà ìúãëÿâîñò. (...) Èçâåñòíà å, íàïðèìåð,
äèàëåêòè÷åñêàòà èíòåðïðåòàöèÿ, êîÿòî îòúæäåñòâÿâà
ïøåíè÷åíîòî çúðíî ñ òåçàòà, ðàçâèëîòî ñå îò íåãî ðàñòåíèå - ñ
àíòèòåçàòà, à âñè÷êèòå çúðíà íà òîâà ðàñòåíèå - ñúñ
ñèíòåçàòà. ×å òàêèâà ïðèìåðè çàìúãëÿâàò è áåç òîâà íåÿñíèÿ
ñìèñúë íà äèàëåêòè÷åñêàòà òðèàäà, ïðàâåéêè íåéíàòà
ðàçìèòîñò ïðîñòî çàïëàøèòåëíà - òîâà å î÷åâèäíî (...). Äà ñå
èíòåðïðåòèðà òîçè ïðîöåñ íà ðàçâèòèå â ñìèñúë, ÷å
ïîðàñòâàíåòî íà ðàñòåíèåòî å îòðèöàíèå íà çúðíîòî, êîåòî
ïðåñòàâà äà ñúùåñòâóâà, è ÷å óçðÿâàíåòî íà ìíîãî íîâè çúðíà å
îòðèöàíèå íà îòðèöàíèåòî - íÿêàêâî íîâî íà÷àëî íà ïî-âèñîêî
íèâî - òîâà ïðîñòî îçíà÷àâà äà ñè èãðàåì ñ äóìèòå. (Íå ëè ïî
òàçè ïðè÷èíà Åíãåëñ å êàçàë, ÷å òîçè ïðèìåð ìîæå äà áúäå ðàçáðàí
è îò äåòå?)
Ñòàíäàðòíèòå ïðèìåðè îò îáëàñòà íà ìàòåìàòèêàòà,
ïðèâåæäàíè îò äèàëåêòèöèòå, ñà îùå ïî-ëîøè. Äà âçåìåì
çíàìåíèòèÿ ïðèìåð, èçïîëçâàí îò Åíãåëñ (...): ‘Çàêîíúò çà
ñèíòåçàòà íà ïî-âèñîêî íèâî... ñå èçïîëçâà øèðîêî â
ìàòåìàòèêàòà. Îòðèöàòåëíàòà âåëè÷èíà (-à), óìíîæåíà ñàìà íà
ñåáå ñè, ñòàâà à2, òîåñò îòðèöàíèåòî íà îòðèöàíèåòî å
çàâúðøèëî â íîâà ñèíòåçà’. Íî äîðè è äà ìèñëèì ‘à’ êàòî òåçà,
à ‘-à’ êàòî àíòèòåçà, èëè îòðèöàíèå, òî îòðèöàíèåòî íà
îòðèöàíèåòî ñå ÿâÿâà (...) ‘-(-à)’, òîåñò ‘à’ - ïðåäñòàâëÿâàùî
ñàìî ïî ñåáå ñè íå ñèíòåçà ‘íà ïî-âèñîêî íèâî’, à òúæäåñòâî ñ
ïúðâîíà÷àëíàòà òåçà. Èíà÷å ïîãëåäíàòî, çàùî ñèíòåçàòà
òðÿáâà äà áúäå äîñòèãàíà ñàìî ÷ðåç óìíîæåíèå íà àíòèòåçàòà
ñàìà íà ñåáå ñè? Çàùî, íàïðèìåð, íå ÷ðåç ñúáèðàíå íà òåçàòà ñ
àíòèòåçàòà (êîåòî áè äàëî â ðåçóëòàò ‘0’)? Èëè ÷ðåç óìíîæåíèå
íà òåçàòà ñ àíòèòåçàòà (êîåòî áè äàëî ‘-à2’, à íå ‘à2’)? È â êàêúâ
ñìèñúë ‘à2’ å ‘ïî-âèñîêî’ îò ‘à’ èëè ‘-à’? (ßâíî íå â ñìèñúë íà ÷èñëîâî
ïðåâúçõîäñòâî, äîêîëêîòî àêî ‘à =1/2’, òî ‘à2 = 1/4’.) Òîçè ïðèìåð
ïîêàçâà êðàéíèÿ ïðîèçâîë ïðè ïðèëàãàíåòî íà ìúãëÿâèòå èäåè íà
äèàëåêòèêàòà.
(...) Ñëåä âñè÷êî êàçàíî, ìèñëÿ, ÷å å ÿñíî, ÷å äóìàòà ‘äèàëåêòèêà’
òðÿáâà äà ñå óïîòðåáÿâà ìíîãî ïðåäïàçëèâî, à íàé-äîáðå, ìîæå
áè, âúîáùå äà íå ñå óïîòðåáÿâà - íàëè âèíàãè ìîæåì äà èçïîëçâàìå
ïî-ÿñíàòà òåðìèíîëîãèÿ íà ìåòîäà íà ‘ïðîáèòå è ãðåøêèòå’” [Karl
Popper, “What is Dialectic?”, in: “Conjectures and Refutations", Routledge
poco a poco
Classics, 2002, p.419-435].
“Ïîìîù” çà “Sic” îò Áðàò Èìàíóåë Êàíò, ñëåä êîåòî - “æåñò” êúì
“Non”:
“×èñòèÿò ðàçóì äàâà èäåÿòà çà åäíî òðàíñöåíäåíòàëíî ó÷åíèå çà
äóøàòà (psychologia rationalis), çà åäíà òðàíñöåíäåíòàëíà íàóêà
çà ñâåòà (cosmologia rationalis), íàêðàÿ è çà åäíî
òðàíñöåíäåíòàëíî ïîçíàíèå çà áîãà (theologia rationalis)” [Èìàíóåë
Êàíò, “Êðèòèêà íà ÷èñòèÿ ðàçóì”, Ñîôèÿ, 1967, ñ.380].
Èäåíòè÷íî, ïðè âñå è ñ ëåêî ðàçëè÷èå:
19
SIC ET NON
Òîëåðàíòíîñò, Áðàòñòâî, Òðàíñöåíäåíòíîñò.
 ñúùîòî âðåìå, ôèëîñîôèÿòà íà
Ìàñîíñòâîòî, áåç äà áúäå òåîðèÿ íà
ïîçíàíèåòî èìà ÿñíî èçðàçåíî îòíîøåíèå êúì
âúçìîæíîñòèòå íà ÷îâåêà äà ïîçíàâà ñâåòà è
ñàìèÿ ñåáå ñè. Ãíîñòèçìúò íà ìàñîíñêàòà
àíòðîïîëîãèÿ ðàçãëåæäà ÷îâåêà êàòî
èíòåëåêòóàëíà ïðèðîäà è öåëåóñòðåìåíîñò.
×îâåêúò å ïðîåêò íà ñàìèÿ ñåáå ñè íà
îñíîâàòà íà åäíà öåë è íà ñïîäåëåíèòå îò
íåãî öåííîñòè. Òîé å äèàëåêòè÷åñêî åäèíñòâî
îò ðàçóì (èíòåëåêò) è íðàâñòâåíî
ñàìîèçðàçÿâàíå. Çà ìàñîíñòâîòî Èñòèíàòà å
èäåàë, êúì êîéòî ÷îâåêúò ñå ñòðåìè ïî ïúòÿ íà
ñâîåòî óñúâúðøåíñòâàíå, áåç äà ìîæå äà ãî
ïîñòèãíå äîêðàé.
Íî ìàñîíñêàòà èäåÿ çà ÷îâåêà å ïîçíàâàåìà
ñàìî çà ìàñîíèòå. Ïðåõîäúò îò ôèëîñîôñêàòà
àíòðîïîëîãèÿ êàòî ó÷åíèå çà ÷îâåêà êúì
ìàñîíñêàòà ôèëîñîôñêà àíòðîïîëîãèÿ ñå
ïîñòèãà ñàìî ÷ðåç Òàéíàòà íà ïîñâåùåíèåòî.
Òàêà ðàçãëåäàíè â åäèíñòâî êîìïîíåíòèòå íà
ïåòîðíàòà ñúâêóïíîñò Ñâîáîäà,
Òîëåðàíòíîñò, Áðàòñòâî, Òðàíñöåíäåíòíîñò,
Òàéíà íà ïîñâåùåíèåòî èçðàçÿâàò ñìèñúëà íà
âúçãëåäà íà Ìàñîíñòâîòî çà ÷îâåêà. ×îâåêúò,
ïðåäñòàâåí ÷ðåç òàçè ñúâêóïíîñò, âúçïðèåìà
ñåáå ñè ðàçëè÷íî îò äðóãèòå õîðà. Òîé å
åäèíñòâåíîñò è ñóáåêòèâíîñò. Òîâà îçíà÷àâà,
÷å âñåêè ìàñîí âúðâè ïî ñâîÿ ïúò íà ïîñâåùåíèå
â ðåàëèçèðàíå íà óñúâúðøåíñòâàíåòî. Âñåêè
ïîñòèãà ìîäåëà íà ÷îâåêà ñïîðåä ñâîÿòà
ñòðîãî èíäèâèäóàëíà, ñóáåêòèâíà ñúùíîñò.
Íàé-ãîëÿìî çíà÷åíèå îò âñè÷êè åëåìåíòè íà
ìàñîíñêàòà àíòðîïîëîãèÿ èìàò ôèëîñîôñêèòå
ïîíÿòèÿ ñâîáîäà è òðàíñöåäåíòíîñò. Òå áèõà
ìîãëè äà ñå ðàçãëåæäàò êàòî îñíîâîïîëàãàùè â
ôèëîñîôèÿòà íà Ìàñîíñòâîòî. Åòî çàùî ùå
ñå ñïðåì ïî-ïîäðîáíî íà òÿõ.
Èäåÿòà çà ñâîáîäàòà â Ìàñîíñòâîòî å ïî-
ïúðâè÷íà îò âñè÷êè îñòàíàëè. Òÿ å ïî-ïúðâè÷íà è
îò èäåÿòà çà ñúâúðøåíñòâîòî, çàùîòî íå
ìîæå äà ñå ïðèåìå íàñèëñòâåíî, ïðèíóäèòåëíî
ñúâúðøåíñòâî. Ñàìîòî âúçíèêâàíå íà
Ìàñîíñòâîòî êàòî îáùåñòâî íà
“ñâîáîäíèòå çèäàðè” ãîâîðè çà äúëáîêèÿ
îñíîâîïîëàãàù ñìèñúë íà ñâîáîäàòà. Ñïëîòåíè
â ñäðóæåíèÿ, çèäàðèòå ïðåäàâàò òàéíàòà íà
ñâîåòî èçêóñòâî, òàéíàòà íà ãðàäåæà.
Ñëåäîâàòåëíî, òîâà, êîåòî ãè îáåäèíÿâà íàé-
íàïðåä å ñâîáîäíîòî èçêóñòâî. Ñâîáîäàòà å
ñìèñúë, öåë è èäåàë íà ÷îâåêà, ïîñâåòèë ñå íà
Ìàñîíñòâîòî.
Ñâîáîäà è Ïîñâåùåíèå, Ñâîáîäà è
Òàéíñòâåíîñò - íà ïðúâ ïîãëåä êàòî ÷å ëè èìà
íåñúâìåñòèìîñò ìåæäó òåçè äâà îñíîâíè
ïðèíöèïà íà Ìàñîíñòâîòî. Íåùî ïîâå÷å,
ïðîòèâíèöèòå íà Ìàñîíñòâîòî èçïîëçâàò
ïðèíöèïà íà Òàéíîòî ïîñâåùåíèå êàòî
àðãóìåíò ñðåùó ñâîáîäàòà íà ÷îâåêà.
Âñúùíîñò, Ìàñîíñòâîòî êàòî îáùåñòâî íà
ïîñâåòåíè ïîñòàâÿ îòäåëíèÿ ìàñîí â
ïîçèöèÿòà íà ïðèíàäëåæàù êúì òîâà
îáùåñòâî, êàòî ÷àñò îò îáùíîñòòà íà
ìàñîíèòå â öåëèÿ ñâÿò è êàòî òàêúâ òîé
ïîñâåùàâà æèâîòà ñè çà èçãðàæäàíåòî íà
èäåàëíèÿ Õðàì íà áðàòñòâîòî. Ñïàçâàíåòî íà
çàäúëæèòåëíèòå çà ìàñîíà ïðàâèëà, ñðåä êîèòî
å è êëåòâà çà òàéíàòà íà ïîñâåùåíèåòî, íå
îãðàíè÷àâà ñâîáîäàòà íà îòäåëíèÿ ìàñîí. Òîé å
çàäúëæåí, â ñìèñúë îòãîâîðåí, â ñìèñúë
20
“Ïîñëåäíàòà öåë, êúì êîÿòî íàêðàé èçâåæäà ñïåêóëàöèÿòà íà
ðàçóìà â òðàíñöåíäåíòàëíàòà óïîòðåáà, ñå îòíàñÿ äî òðè
ïðåäìåòà: ñâîáîäàòà íà âîëÿòà, áåçñìúðòèåòî íà äóøàòà è
ñúùåñòâóâàíåòî íà áîãà. Ñ îãëåä íà âñè÷êèòå òðè, ÷èñòî
ñïåêóëàòèâíèÿò èíòåðåñ íà ðàçóìà å ìíîãî îãðàíè÷åí, è çàðàäè
òîçè èíòåðåñ òðóäíî áè ñå ïðåäïðèåëî òðàíñöåíäåíòàëíî
èçñëåäâàíå, ñâúðçàíî ñ òàêà óìîðèòåëíà ðàáîòà â áîðáà ñ
íåïðåñòàííè ïðå÷êè, çàùîòî îò âñè÷êè îòêðèòèÿ, êîèòî áèõà
ìîãëè äà ñå íàïðàâÿò òóê, âñå ïàê íå ìîæå äà ñå íàïðàâè íèêàêâà
óïîòðåáà, êîÿòî áè äîêàçàëà ïîëçàòà ñè in concreto. (...) Äîðè è
àêî áèõìå ìîãëè äà ðàçáåðåì äóõîâíàòà ïðèðîäà íà äóøàòà (à
çàåäíî ñ íåÿ è áåçñìúðòèåòî ú), âñå ïàê íå ìîæå äà ñå ðàç÷èòà íà
òîâà êàòî íà îáÿñíèòåëíî îñíîâàíèå íèòî ñ îãëåä íà ÿâëåíèÿòà
íà òîçè æèâîò, íèòî ñ îãëåä íà îñîáåíàòà ïðèðîäà íà áúäåùîòî
ñúñòîÿíèå, çàùîòî ïîíÿòèåòî íà åäíà íåòåëåñíà ïðèðîäà (...) íè
íàé-ìàëêî íå ðàçøèðÿâà ïîçíàíèåòî íè, íèòî ïðåäëàãà ïîäõîäÿù
ìàòåðèàë çà èçâîäè, îñâåí åâåíòóàëíî çà òàêèâà, êîèòî ìîãàò äà
âàæàò ñàìî êàòî ôèêöèè, êîèòî îáà÷å íå ñå ïîçâîëÿâàò îò
ôèëîñîôèÿòà. (...) Àêî è äà áè ñå äîêàçàëî ñúùåñòâóâàíåòî íà
åäíà íàé-âèñøà èíòåëèãåíöèÿ, îò òîâà íàèñòèíà áèõìå ðàçáðàëè
öåëåñúîáðàçíîòî â óñòðîéñòâîòî íà ñâåòà è îáùèÿ ðåä, íî ïî
íèêàêúâ íà÷èí íå áèõìå èìàëè ïðàâî äà èçâåäåì îòòóê íÿêàêâà
îñîáåíà óðåäáà è ðåä èëè ñìåëî äà ñå óìîçàêëþ÷è çà òÿõ, êúäåòî
òå íå ñå âúçïðèåìàò; çàùîòî íåîáõîäèìî ïðàâèëî íà
ñïåêóëàòèâíàòà óïîòðåáà íà ðàçóìà å äà íå ïðåíåáðåãâàìå
ïðèðîäíè ïðè÷èíè è äà íå ñå îòêàçâàìå îò òîâà, íà êîåòî ìîæåì
äà ñå íàó÷èì îò îïèòà, çà äà èçâëè÷àìå íåùî, êîåòî ïîçíàâàìå
îò îíîâà, êîåòî ñúâúðøåíî íàäâèøàâà âñÿêî íàøå ïîçíàíèå. Ñ
åäíà äóìà, òåçè òðè ïîëîæåíèÿ îñòàâàò çà ñïåêóëàòèâíèÿ ðàçóì
âèíàãè òðàíñöåíäåíòíè è íÿìàò íèêàêâà èìàíåíòíà óïîòðåáà,
òîåñò äîïóñòèìà çà ïðåäìåòèòå íà îïèòà, ñëåäîâàòåëíî
ïîëåçíà ïî íÿêàêúâ íà÷èí çà íàñ, è ðàçãëåäàíè ñàìè ïî ñåáå ñè, ñà
ñúâúðøåíî íàïðàçíè...” [ïàê òàì, ñ.713-714].
È îùå:
“Òðàíñöåíäåíòàëíèÿò îáåêò, êîéòî ìîæå äà áúäå îñíîâàíèå íà
òîâà ÿâëåíèå, êîåòî íàðè÷àìå ìàòåðèÿ, å ñàìî íåùî òàêîâà,
êîåòî íå áèõìå ðàçáðàëè êàêâî å, äîðè è äà áè ìîãúë íÿêîé äà íè ãî
êàæå. (...) Àêî îïëàêâàíèÿòà: Íèå ñúâúðøåíî íå ïîçíàâàìå
âúòðåøíîòî íà íåùàòà, òðÿáâà äà îçíà÷àâàò, ÷å ÷ðåç ÷èñòèÿ
ðàçñúäúê íå ðàçáèðàìå êàêâî ìîãàò äà áúäàò ñàìè ïî ñåáå ñè
íåùàòà, êîèòî íè ñå ÿâÿâàò, òî òåçè îïëàêâàíèÿ ñà ñúâúðøåíî
íåñïðàâåäëèâè è íåðàçóìíè; çàùîòî òå èñêàò âñå ïàê íåùàòà äà
ìîãàò äà ñå ïîçíàÿò áåç ñåòèâàòà è çíà÷è äà ñå ïðåäñòàâÿò
íàãëåäíî, ñëåäîâàòåëíî äà èìàìå íÿêàêâà ïîçíàâàòåëíà
ñïîñîáíîñò, ñúâúðøåíî ðàçëè÷íà îò ÷îâåøêàòà (...): çíà÷è äà
áúäåì íå õîðà, à ñúùåñòâà, çà êîèòî íèå ñàìèòå íå ìîæåì äà
êàæåì äàëè ñà âúçìîæíè, à îùå ïî-ìàëêî - êàê ñà óñòðîåíè” [ïàê
òàì, ñ.342-342].
È îùå:
“Íå ìîãàò äà ñå ïîçâîëÿò òðàíñöåíäåíòàëíè õèïîòåçè íà
ñïåêóëàòèâíàòà óïîòðåáà íà ðàçóìà è ñâîáîäà äà ñè ñëóæèì
åâåíòóàëíî ñ õèïåðôèçè÷åñêè îáÿñíèòåëíè îñíîâàíèÿ â çàìÿíà íà
ëèïñàòà îò ôèçè÷åñêè îáÿñíèòåëíè îñíîâàíèÿ, îò÷àñòè çàùîòî
òàêà ðàçóìúò ñúâñåì íå ñå ïðèäâèæâà íàïðåä, à ïî-ñêîðî ïðåñè÷à
ïðîãðåñà íà óïîòðåáàòà ñè, îò÷àñòè çàùîòî òîâà ïîçâîëåíèå
íàêðàé áè ãî ëèøèëî îò âñè÷êè ïëîäîâå îò îáðàáîòêàòà íà
ñîáñòâåíàòà ìó ïî÷âà, òîåñò íà îïèòà. Çàùîòî, àêî
îáÿñíåíèåòî íà ïðèðîäàòà íè çàòðóäíÿâà òóê èëè òàì, âèíàãè
èìàìå ïîä ðúêà íÿêàêâî òðàíñöåíäåíòíî îáÿñíèòåëíî îñíîâàíèå,
êîåòî íè îñâîáîæäàâà îò îíîâà èçñëåäâàíå, è òúðñåíåòî íè ñå
ïðèêëþ÷âà íå ñ ðàçáèðàíå, à ñ ïúëíà íåïîíÿòíîñò íà åäèí ïðèíöèï,
êîéòî îòíàïðåä å áèë èçìèñëåí...” [ïàê òàì, ñ.697].
È îùå:
“Âúçìîæíèÿò îïèò å òîâà, êîåòî åäèíñòâåíî ìîæå äà ïðèäàäå
ðåàëíîñò íà ïîíÿòèÿòà íè; áåç íåãî âñÿêî ïîíÿòèå å ñàìî èäåÿ
áåç èñòèíà è îòíîøåíèå êúì íÿêàêúâ ïðåäìåò” [ïàê òàì, ñ.509].
È îùå:
“...òàçè å ñúäáàòà íà âñè÷êè òâúðäåíèÿ íà ÷èñòèÿ ðàçóì, ÷å, êîãàòî
èçëèçàò èçâúí óñëîâèÿòà íà âñåêè âúçìîæåí îïèò (...), íå ìîæå äà
ñå íàìåðè íèêúäå äîêóìåíò çà èñòèíàòà...” [ïàê òàì, ñ.682].
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

ïîñâåòåí èçöÿëî íà ãîëÿìàòà èäåÿ çà
óñúâúðøåíñòâàíå íà ñâåòà, â êîéòî æèâåå.
Ìàñîíúò å ñúçíàâàíà èíäèâèäóàëíîñò,
SIC NON
îòäàäåí íà èçáðàíàòà îò íåãî òâîð÷åñêà
äåéíîñò.
Ñðåä ôèëîñîôñêèòå èäåè çà ñâîáîäàòà, îò
êîèòî Ìàñîíñòâîòî ÷åðïè ïîçíàíèå, çà äà
óòâúðäè ñâîÿ âúçãëåä çà ñâîáîäàòà íà
ëè÷íîñòòà, å èäåÿòà çà ñâîáîäàòà êàòî
èçáîð. Òÿ ïðåäïîëàãà âúçìîæíîñòè çà èçáîð,
êîèòî âèíàãè ñà íàëèöå â íðàâñòâåíèÿ ñâÿò íà
÷îâåêà. Ñâîáîäàòà íà íðàâñòâåíèÿ èçáîð å
ïðèçíàâàíå íà âúòðåøíàòà ñâîáîäà íà ÷îâåêà.
Òÿ å ñàìîîïðåäåëåíîñò, ñàìîèçðàçÿâàíå,
ñàìîðåàëèçàöèÿ. Â ñúùîòî âðåìå ñâîáîäàòà
íà ëè÷íîñòòà íå å êîíãëîìåðàò îò èçïúëíåíè
æåëàíèÿ, âëå÷åíèÿ, ñòðàñòè èëè åãîöåíòðè÷íè
èíòåðåñè, íà êîèòî ìîðàëíîòî ïîâåäåíèå äà
ñëóæè êàòî ïîñðåäíèê. Òúêìî îáðàòíîòî,
ñâîáîäàòà å óñëîâèå çà íðàâñòâåíîñò.
Ìàñîíúò ïî ñâîáîäíà âîëÿ èçáèðà
èçãðàæäàíåòî íà åäèí íðàâñòâåí ðåä è ñ òîâà
ñå ñòðåìè äà ïîñòèãíå ðåàëèçàöèÿ íà
ïîñâåòèòåëñêîòî ñúâúðøåíñòâî â ñâåòà, â
êîéòî æèâåå. Â òîçè ñìèñúë çà Ìàñîíñòâîòî
ñâîáîäàòà å ïúðâîèçòî÷íèê íà åòè÷åñêèÿ
æèâîò íà ÷îâåêà è çàòîâà ñå ðàçãëåæäà êàòî
îñíîâíî ïîíÿòèå â ìàñîíñêàòà ôèëîñîôèÿ çà
÷îâåêà.
Ñâîáîäàòà ïðåäïîëàãà íàëè÷èå íà
Òîëåðàíòíîñò. Òîçè ïðèíöèï çà Ìàñîíñòâàòî
îçíà÷àâà, ÷å çàåäíî ñ ìàñîíñêèÿ âúçãëåä çà
÷îâåêà ñå ïðèçíàâà ñúùåñòâóâàíåòî íà äðóãè
âúçãëåäè, êúì êîèòî ñå ïðåäïèñâà îòíîøåíèå íà
óâàæåíèå è çà÷èòàíå. Ïðèçíàâàéêè ïðàâîòî çà
èçïîâÿäâàíå íà äðóãè èäåè, ìàñîíúò âúçïðèåìà
äðóãèòå õîðà êàòî ðàâíîïîñòàâåíè ïî
îòíîøåíèå íà òåõíèòå ïðàâà è â ñúùîòî
âðåìå ðàçëè÷íè ïî îòíîøåíèå íà òåõíèòå
èíäèâèäóàëíè õàðàêòåðèñòèêè. Òàçè
ñâîåîáðàçíà òîëåðàíòíîñò êúì äðóãîñòòà
Ìàñîíñòâîòî îïðåäåëÿ ñ òðåòîòî îñíîâíî
ïîíÿòèå íà ñâîÿòà àíòðîïîëîãèÿ - ïîíÿòèåòî
Áðàòñòâî.
Âòîðèÿò îñíîâîïîëàãàù åëåìåíò íà
ìàñîíñêàòà àíòðîïîëîãèÿ çà ÷îâåêà å
ôèëîñîôñêîòî ïîíÿòèå Òðàíñöåíäåíòíîñò.
Òðàíñöåíäåíòíîòî å ôèëîñîôñêèÿò àáñîëþò â
ó÷åíèåòî íà Ìàñîíñòâîòî. Îïðåäåëåíî êàòî
òàêîâà, òî ïðèäîáèâà îíòîñ, íÿêàêâà
áèòèéíîñò, ìàêàð è èçâúí ïðåäåëèòå íà
áèòèåòî, èçâúí îïèòà.
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009
SIC ET NON
Äâåòå ëèöà íà ñâîáîäàòà:
“Êúì ñâîáîäà ñòå ïðèçâàíè âèå, áðàòÿ; ñàìî ÷å ñâîáîäàòà âè äà íå
ñëóæè êàòî ïîâîä äà óãàæäàòå íà ïëúòòà, íî ñ ëþáîâ ñè
óñëóæâàéòå åäèí äðóãèìó. (...) Çàùîòî ïëúòòà æåëàå ïðîòèâíîòî
íà äóõà, à äóõúò - ïðîòèâíîòî íà ïëúòòà; òå ñå ïðîòèâÿò åäèí
äðóãèìó, çà äà íå ïðàâèòå îíîâà, ùî áèõòå ïîæåëàëè. Äåëàòà íà
ïëúòòà ñà èçâåñòíè; òå ñà: ïðåëþáîäåéñòâî, áëóäñòâî,
íå÷èñòîòà, ðàçïúòñòâî, èäîëîñëóæåíèå, ìàãèè, âðàæäè, ñâàäè,
ðåâíóâàíèÿ, ãíÿâ, ðàçïðè, ðàçíîãëàñèÿ, (ñúáëàçíè,) åðåñè, çàâèñò,
óáèéñòâà, ïèÿíñòâî, ñðàìíè ãîùàâêè è äðóãè òàêèâà (...). À ïëîäúò
íà äóõà å: ëþáîâ, ðàäîñò, ìèð, äúëãîòúðïåíèå, áëàãîñò,
ìèëîñúðäèå, âÿðà, êðîòîñò, âúçäúðæàíèå. Ïðîòèâ òàêèâà íÿìà
çàêîí. (...) Àêî æèâååì äóõîì, ïî äóõ ñìå äëúæíè è äà ïîñòúïâàìå. Äà
íå áúäåì ïóñòîñëàâíè...” [Áèáëèÿ, “Ïîñëàíèå íà ñâåòè àïîñòîë
Ïàâåë êúì ãàëàòÿíè”, 5:13-26].
Ïëàòîíîâè ñòðàõîâå îò ñâîáîäàòà, ñúïúòñòâàíè îò ïðåêëîíåíèå
êúì óñòðîåíàòà ïî çàêîíèòå íà Ëèêóðã Ñïàðòà:
“- Ñëåäîâàòåëíî, äåìîêðàöèÿòà ïðîèçõîæäà, ìèñëÿ àç, êîãàòî
áåäíèòå ïîáåäÿò è èçáèâàò åäíè îò õîðàòà íà äðóãèòå ïàðòèè,
äðóãè èçãîíâàò, à íà îñòàíàëèòå ïðåäàâàò ðàâíè ïðàâà çà âëàñò
è óïðàâëåíèå. (...) Êàêâà å âñúùíîñò åäíà òàêàâà äúðæàâíà
óðåäáà? (...) Íà ïúðâî ìÿñòî òèÿ ãðàæäàíè ñà ñâîáîäíè, ïîíåæå
äúðæàâàòà èì å èçïúëíåíà ñúñ ñâîáîäà è èñêðåíîñò, è âñåêè èìà
âúçìîæíîñò äà âúðøè òîâà, êîåòî èñêà. (...) À êúäåòî èìà
ñâîáîäà, òàì î÷åâèäíî âñåêè ìîæå äà óðåæäà ñâîÿ æèâîò òàêà,
êàêòî ìó õàðåñâà.
- ßñíî å.
- Ïðè òàçè äúðæàâíà óðåäáà, ìèñëÿ, õîðàòà ùå áúäàò ìíîãî
ðàçëè÷íè. (...) Èçãëåæäà (...) òàçè äúðæàâíà óðåäáà å (...) êàòî
èçïúñòðåíà äðåõà ñ ðàçëè÷íè öâåòîâå (...), óêðàñåíà ñ âñÿêàêâè
íðàâè. (...) À ìîæå áè (...), ïîäîáíî íà äåöàòà è æåíèòå, êîèòî ñå
çàãëåæäàò â ïúñòðîòî, è îáèêíîâåíèÿò íàðîä ùå ñìåòíå òàçè
äúðæàâíà óðåäáà çà íàé-äîáðà.
- Áåç ñúìíåíèå - ðå÷å òîé. (...)
- Çàùîòî, ïîðàäè ñâîáîäàòà (...), ïîçâîëåíî å íà âñåêè (...), êàòî íà
ïàçàð, äà ñè èçáåðå òîçè íà÷èí íà óïðàâëåíèå, êîéòî ìó õàðåñâà. Â
òàêàâà äúðæàâà - ïðîäúëæèõ àç - íÿìà äà èìà íóæäà äà âçåìàø
ó÷àñòèå â óïðàâëåíèåòî, äîðè è êîãàòî ñè ñïîñîáåí äà
óïðàâëÿâàø, íèòî ïúê äà áúäåø óïðàâëÿâàí, àêî íå æåëàåø; íèòî
äà âîþâàø, äîðè êîãàòî äðóãèòå âîþâàò, íèòî äà áðàíèø ìèðà,
êîãàòî äðóãèòå ãî áðàíÿò, ùîì òè ñàìèÿò íå æåëàåø ìèð. Àêî ïúê,
îáðàòíî, íÿêàêúâ çàêîí òè ïðå÷è äà óïðàâëÿâàø èëè äà ó÷àñòâàø â
ñúäà, íåçàâèñèìî îò òîâà òè ìîæåø äà óïðàâëÿâàø è äà
çàñåäàâàø â ñúäà, ùîì òîâà òè õàðåñâà. Òàêúâ íà÷èí íà æèâîò íå
å ëè íà ïðúâ ïîãëåä áîæåñòâåí è ïðèÿòåí (...)?
- Âúçìîæíî å - ðå÷å òîé - íà ïðúâ ïîãëåä.
- Íî êàêâî? (...) Íå ñè ëè âèæäàë â äúðæàâà ñ òàêîâà óïðàâëåíèå, ÷å
îñúäåíè íà ñìúðò èëè èçãíàíèå âñå ïàê ñè îñòàâàò â äúðæàâàòà è
ñå äâèæàò îòêðèòî, ïîíåæå íèêîé íå ñå ãðèæè è íèêîé íå
çàáåëÿçâà êàê òàêúâ ÷îâåê ñå äâèæè êàòî ãåðîé?
- Ìíîçèíà ñúì âèæäàë - ðå÷å òîé.
- Òàçè ñíèçõîäèòåëíîñò íå å íÿêàêâà äðåáíàâîñò íà òîâà
óïðàâëåíèå, à ïðåçðåíèå êúì îíèÿ íåùà, êîèòî íèå ñìÿòàõìå çà
âàæíè. (...) Òàêèâà (...) è äðóãè ïîäîáíè (...) ïðåèìóùåñòâà èìà
äåìîêðàöèÿòà è ùå áúäå, êàêòî èçãëåæäà, óïðàâëåíèå ïðèÿòíî,
áåçïðàâèòåëñòâåíî è ðàçíîîáðàçíî (...).
- Íå îïðåäåëÿ ëè äåìîêðàöèÿòà (...) ñâîå îñíîâíî áëàãî (...)?
- Êîå å òîâà îñíîâíî áëàãî, êîåòî äåìîêðàöèÿòà îïðåäåëÿ?
- Ñâîáîäàòà - îòâúðíàõ àç, - çàùîòî òè ùå ÷óåø, ÷å â äúðæàâà ñ
äåìîêðàòè÷åñêà óðåäáà ñâîáîäàòà ñå ñìÿòà çà íåùî ïðåêðàñíî
è ÷å ñàìî â òàêàâà äúðæàâà çàñëóæàâà äà æèâåå âñåêè, êîéòî ïî
ïðèðîäà å ñâîáîäåí. (...) È òàêà (...), íàëè íåíàñèòíàòà æàæäà êúì
òîâà áëàãî è ïðåíåáðåãâàíåòî íà äðóãèòå áëàãà (...) èçìåíÿò òîâà
21

Ïîäîáåí îíòîëîãè÷åí ñìèñúë èìà èäåÿòà çà
òðàíñöåíäåíòíîòî êàòî Áîã. Â õîäà íà
ìàñîíñêàòà èñòîðèÿ îòêðèâàìå ïîäîáíî
ðàçáèðàíå - Áîãúò íà îïåðàòèâíèòå ìàñîíè å
õðèñòèÿíñêèÿò Áîã, äîêîëêîòî ïúðâèòå
ñòðîèòåëè íà õðàìîâîòî èçêóñòâî ñà áèëè
äúëáîêî âÿðâàùè õðèñòèÿíè. Òàêà, Âåëèêèÿò
Àðõèòåêò íà Âñåëåíàòà ñå îòúæäåñòâÿâà ñ
Áîãà íà Õðèñòèÿíòñâîòî. Âñúùíîñò, íàé-
ðàííîòî ñïîìåíàâàíå íà Ñúçäàòåëÿ êàòî
Àðõèòåêò íà Âñåëåíàòà íàìèðàìå â
ïëàòîíèçìà. Â ïðîèçâåäåíèåòî ñè “Òèìåé”
Ïëàòîí íàðè÷à Ñúçäàòåëÿ “òåêòîí”, êîåòî
îçíà÷àâà “ñòðîèòåë”. “Àðõèòåêòîí” å
ïîíÿòèåòî, êîåòî èìà çíà÷åíèå íà “ìàéñòîð-
ñòðîèòåë”. “Àðõèòåêòîíúò” å ñúçäàòåëÿò íà
Âñåëåíàòà ñ ïîìîùòà íà ãåîìåòðèÿòà.
22
óïðàâëåíèå è ïîäãîòâÿò íóæäàòà îò òèðàíèÿ?
- Ïî êàêúâ íà÷èí? - ïîïèòà òîé.
- Êîãàòî (...) äúðæàâàòà ñ äåìîêðàòè÷åñêà óðåäáà å æàäíà çà
ñâîáîäà è ïîïàäíå íà ëîøè âèíî÷åðïöè çà óïðàâíèöè è ïîâå÷å,
îòêîëêîòî òðÿáâà, ñå îïèâà îò ñâîáîäà â íåñìåñåí âèä”
[Ïëàòîí, “Äúðæàâàòà”, Ñîôèÿ, 1974, ñ.388-397].
Ïîÿñíåíèå. Ñ èçðàçà “îïèâàíå îò ñâîáîäà â íåñìåñåí âèä” ñå ïðàâè
àëþçèÿ çà òðàäèöèÿòà ó äðåâíèòå ãúðöè äà ïèÿò âèíî, ðàçðåæäàéêè ãî
ñ âîäà. Äîêîëêîòî âèíîòî, êîåòî ïðàâåëè, áèëî ìíîãî ñèëíî, ïèåíåòî
ìó “â íåñìåñåí âèä” âîäåëî äî áúðçî îïèÿíÿâàíå. Èäåíòè÷íî,
ñâîáîäàòà “â íåñìåñåí âèä” - ñ äðóãè äóìè, ïðèëàãàíà â íåîãðàíè÷åíè
èçìåðåíèÿ - áè äîâåëà äî ïîãèáåë äåìîêðàòè÷íàòà äúðæàâà, à ñ òîâà
è ñàìàòà ñâîáîäà.
“- Íå å ëè íåèçáåæíî â òàêàâà äúðæàâà ñâîáîäàòà äà ïðîíèêâà âúâ
âñè÷êî?.
- Ìîæå ëè èíà÷å?
- Òÿ ïðîíèêâà, ïðèÿòåëþ - ïðîäúëæèõ àç, - è â ÷àñòíèòå äîìîâå, à íàé-
ñåòíå òîâà áåçâëàñòèå ñå ïîÿâÿâà è ñðåä æèâîòíèòå. (...)
Áàùàòà ïðèâèêâà äà ñå óïîäîáÿâà íà ñèíà ñè è äà ñå ñòðàõóâà îò
äåöàòà ñè, à ïúê ñèíúò ñå óïîäîáÿâà íà áàùà ñè è íèòî ñå
ñðàìóâà, íèòî ñå ïëàøè îò ðîäèòåëèòå ñè, çà äà áúäå ñâîáîäåí.
(...) Ó÷èòåëÿò â òàêàâà äúðæàâà ñå áîè îò ó÷åíèöèòå è ãè ëàñêàå, à
ó÷åíèöèòå íå óâàæàâàò ñâîèòå ó÷èòåëè è âúçïèòàòåëè. Èçîáùî,
ìëàäåæèòå ñå ñìÿòàò çà ðàâíè ñúñ ñòàðöèòå è ñå ñúñòåçàâàò ñ
òÿõ â äóìè è äåëà, à ñòàðöèòå, êàòî ñå óïîäîáÿâàò íà ìëàäèòå,
öåëè ñà îòäàäåíè íà íåæíîñò è âåæëèâîñò (...), çà äà íå èçãëåæäà,
÷å ñà íåïðèÿòíè è äåñïîòè÷íè. (...) Íàé-ãîëÿìà ïðîÿâà íà
ñâîáîäàòà íà íàðîäà (...), äîêîëêîòî ñúùåñòâóâà â åäíà òàêàâà
äúðæàâà, å â òîâà, ÷å êóïåíèòå ìúæå è æåíè êàòî ðîáè íèêàê íå ñà
ïî-ìàëêî ñâîáîäíè îò òèÿ, êîèòî ñà ãè êóïèëè. (...) Íèêîé íå áè
ïîâÿðâàë, àêî ñàì íå å èçïèòàë, êîëêî äîðè æèâîòíèòå, êîèòî
ñëóæàò íà õîðàòà, ñà ïî-ñâîáîäíè â òàêàâà äúðæàâà, îòêîëêîòî
âúâ âñÿêà äðóãà. È êó÷êèòå (...) ñà íàïúëíî òàêèâà, êàêâèòî ñà
òåõíèòå ãîñïîäàðè, à êîíåòå è ìàãàðåòàòà îáèêíîâåíî ñúâñåì
ñâîáîäíî è òúðæåñòâåíî ñå äâèæàò è ïî ïúòèùàòà íàïàäàò
âñåêè ñðåùíàò, êîéòî íå îòñòúïâà. È âñè÷êî äðóãî å òàêà
ïðåïúëíåíî ñúñ ñâîáîäà.
- (...) Êîãàòî îòèâàì íà ñåëî, àç ëè÷íî èçïèòâàì ñúùîòî.
- Êàòî áúäàò ñúïîñòàâåíè âñè÷êè òèÿ íåùà - ïðîäúëæèõ àç, - òè
âå÷å ùå çàáåëåæèø è ãëàâíîòî: òîâà óïðàâëåíèå ïðàâè äóøàòà íà
ãðàæäàíèòå òîëêîâà ÷óâñòâèòåëíà, òà êîãàòî íÿêîé ïðîÿâÿâà
äîðè è íàé-ìàëêà ïîêîðíîñò, òå íåãîäóâàò (...) Òè çíàåø â êðàÿ íà
êðàèùàòà, ÷å òàêèâà ãðàæäàíè íå ñå ãðèæàò íèòî çà ïèñàíèòå,
íèòî çà íåïèñàíèòå çàêîíè, çà äà íå èì áúäå íèêîé ãîñïîäàð. (...) Â
äåéñòâèòåëíîñò, òîâà, êîåòî ñå îñúùåñòâÿâà â íåîãðàíè÷åíè
ðàçìåðè, îáèêíîâåíî ñå ïîäëàãà íà ãîëÿìà ïðîìÿíà â
ïðîòèâîïîëîæíîòî, êàêòî ñòàâà ïðè ãîäèøíèòå âðåìåíà, ïðè
ðàñòåíèÿòà è ïðè òåëàòà, à íå ïî-ìàëêî è ïðè äúðæàâíèòå
ðàáîòè.
- Âåðîÿòíî - ðå÷å òîé.
- Çàòîâà ïðåêàëåíàòà ñâîáîäà åñòåñòâåíî òðÿáâà äà ïðåìèíå -
êàêòî çà îòäåëíèÿ ÷îâåê, òàêà ñúùî è çà äúðæàâàòà - íå â íåùî
äðóãî, à â ïðåãîëÿìî ðîáñòâî. (...) Åñòåñòâåíî å (...) òèðàíèÿòà
äà ïðîèçëåçå íå îò äðóãà äúðæàâíà óðåäáà, íî îò äåìîêðàöèÿòà,
òîåñò îò íàé-ãîëÿìàòà ñâîáîäà äà ñå ïîÿâè íàé-ãîëÿìîòî è íàé-
æåñòîêî ðîáñòâî” [ïàê òàì, ñ.398-400].
Èçðàáîòåíà îò Ñúð Êàðë Ïîïúð âèçèòíà êàðòè÷êà íà Ïëàòîí,
äåêîðèðàíà ñ íåãîâè (íà Ïëàòîí) ìèñëè, îòïðàâåíè â äóõ íà íåñêðèòà
ñèìïàòèÿ êúì ãðàäà-êàçàðìà Ñïàðòà è íåéíèÿ çàêîíîäàòåë Ëèêóðã:
“Íàé-âåëèêèÿò îò âñè÷êè ïðèíöèïè å, ÷å íèêîé ìúæ èëè æåíà íå
òðÿáâà äà îñòàâà áåç âîäà÷. Íèêîé íå òðÿáâà äà ñâèêâà ñ
ìèñúëòà, ÷å ìó å ïîçâîëåíî äà âúðøè íåùî ïî ñîáñòâåíà
èíèöèàòèâà - íèòî îò óñúðäèå, íèòî çà çàáàâà. È êàêòî ïî âðåìå
íà âîéíà, òàêà è â ìèðíî âðåìå î÷èòå íà âñåêè òðÿáâà äà ñà
íàñî÷åíè êúì íåãîâèÿ âîäà÷ è âÿðíî äà ãî ñëåäâàò. Äîðè â íàé-
äðåáíèòå íåùà òîé òðÿáâà äà áúäå ðúêîâîäåí. Íàïðèìåð, òîé
òðÿáâà äà ñòàíå, äà ñå èçìèå èëè äà ñå íàõðàíè... ñàìî, àêî ìó å
êàçàíî. Ñ åäíà äóìà, âñåêè òðÿáâà ÷ðåç äúëãè óïðàæíåíèÿ äà íàó÷è
äóøàòà ñè íèêîãà äà íå ìèñëè çà ñàìîñòîÿòåëíè äåéñòâèÿ è äà
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

Ñïåêóëàòèâíîòî Ìàñîíñòâî, êîåòî ñúâïàäà ñ
íà÷àëîòî íà ñúâðåìåííîòî Ìàñîíñòâî,
SIC NON
ïîñòàâÿ îñíîâèòå íà äåèçìà â Ìàñîíñòâîòî.
Äåèçìúò å ðåëèãèîçíî-ôèëîñîôñêî ó÷åíèå,
âúçíèêíàëî ïðåç ÕVII âåê â Àíãëèÿ è ñëåä òîâà
ðàçïðîñòðàíåíî â äðóãèòå ñòðàíè íà Åâðîïà.
Äåèçìúò îòðè÷à âñè÷êè ñúùåñòâóâàùè ðåëèãèè
è äîïóñêà ñúùåñòâóâàíåòî íà åäèí
óíèâåðñàëåí Áîã ñàìî êàòî ïúðâîïðè÷èíà íà
ñâåòà, îïðåäåëÿùà ñâåòîâíèÿ ðåä. Îòðè÷à ñå
áîæåñòâåíîòî îòêðîâåíèå, ñúùåñòâóâàíåòî
íà Áîãà êàòî ëè÷íîñò è áîæåñòâåíèÿ ïðîìèñúë.
Íî è òóê çíà÷åíèåòî íà àáñîëþòà çàïàçâà ñâîÿ
îíòîëîãè÷åí ñìèñúë. Íðàâñòâåíèòå èçìåðåíèÿ
íà äåèçìà êàòî ðåëèãèîçíà êîíöåïöèÿ ñúùî
èìàò çíà÷åíèå çà âúçïðèåìàíåòî ú îò
Ìàñîíñòâîòî. ×îâåê èìà ïðàâî äà èçðàçÿâà
ñâîèòå âúçãëåäè çà ñâåòà, äà ïðåäàâà òåçè
èäåè íà äðóãè õîðà, êîèòî èìàò ñúùèòå ïðàâà,
îáåäèíåíè â îáùèÿ ñòðåìåæ êúì õóìàíèçèðàíå
íà ÷îâåøêîòî îáùåñòâî. Âúçíèêíàë êàòî áóíò
ñðåùó äîãìàòè÷íàòà è îðòîäîêñàëíà ðåëèãèÿ,
äåèçìúò ñòàâà ïðåäïîñòàâêà çà
òîëåðàíòíîñòòà è âäúõíîâèòåë íà ãîëåìèòå
ïîëèòè÷åñêè è ñîöèàëíè ðåôîðìè â Åâðîïà è
Àìåðèêà.
Òîâà ðàçâèòèå íà èäåÿòà çà Àáñîëþòà â
Ìàñîíñòâîòî äîâåæäà äî ðàçðèâ ìåæäó
Ñòàðèòå çèäàðè è Íîâèòå (Ìîäåðíè).
Ïîìèðåíèåòî ìåæäó òÿõ ñòàâà íà îñíîâàòà íà
ïðåîäîëÿâàíåòî íà äåèçìà è çàìÿíàòà ìó ñ
òåèçúì - Âåëèêèÿò Àðõèòåêò íà Âñåëåíàòà å
åäèíåí Áîã, ïðåäñòàâÿí îò ëè÷íîñò. Íî çà äà
ñïàçè óòâúðäåíèÿ ïðèíöèï íà
òîëåðàíòíîñòòà, ñúâðåìåííîòî Ìàñîíñòâî
îïðåäåëÿ òðàíñöåíäåíòíîñòòà íå êàòî
ðåàëíîñò (îíòîñ), à êàòî ðåãóëàòèâåí
ïðèíöèï, êîéòî íàñî÷âà ÷îâåêà êúì îïðåäåëåíà
öåë. Òàçè êðàéíà öåë å èäåàëíà - òîâà å
íðàâñòâåíèÿò èäåàë çà ñúâúðøåíñòâî íà
÷îâåêà.  òîçè ñìèñúë Âåëèêèÿò Àðõèòåêò íà
Âñåëåíàòà íå å îíòîëîãè÷åñêà ñúùíîñò, à
ðåãóëàòèâíî íà÷àëî íà åòè÷åñêèÿ ðåä, èçðàç íà
âðîäåíèÿ ñòðåìåæ íà ÷îâåêà çà íðàâñòâåíî
óñúâúðøåíñòâàíå.
Àêî âðúçêàòà ìåæäó ÷îâåêà è Áîãà å îòíîøåíèå
íà ïîñòèãàíå íà áîæåñòâåíîòî íà îñíîâàòà
íà âÿðàòà è îòêðîâåíèåòî, òî âðúçêàòà ìåæäó
÷îâåêà è Âåëèêèÿ Àðõèòåêò íà Âñåëåíàòà å
ïîñâåùåíèåòî. ×îâåêúò ìîæå äà áúäå
èçðàçèòåë íà äåéñòâèòåëíî ìîðàëíî ïîâåäåíèå
ñàìî, àêî òî ñå îñíîâàâà íà âèñøàòà èäåàëíà
öåë - Âåëèêèÿò Àðõèòåêò íà Âñåëåíàòà, ñúùèÿò
ñå ïðåâðúùà â îñíîâà íà íðàâñòâåíîñòòà
ñàìî, àêî ñå ðàçãëåæäà êàòî öåë, êúì êîÿòî
÷îâåêúò ñà ñòðåìè. Òàêà, ðåãóëàòèâíèÿò
ïðèíöèï ãàðàíòèðà âàëèäíîñòòà íà
íðàâñòâåíèòå öåííîñòè.
 ñúùîòî âðåìå Áîãúò íà âñè÷êè ðåëèãèè ñúùî
èìà íðàâñòâåíè èçìåðåíèÿ. Òîé å åòèê, òîé å
âèñøà íðàâñòâåíîñò. Òîâà å îùå åäíî
îñíîâàíèå îòäåëíèÿò ìàñîí äà èìà ïðàâî äà
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009
SIC ET NON
ñòàíå èçöÿëî íåñïîñîáíà çà òîâà” [Êàðë Ïîïúð, “Îòâîðåíîòî
îáùåñòâî è íåãîâèòå âðàãîâå”, òîì 1, Ñîôèÿ, 1993, ñ.21].
Íàøèðîêî ìèãðèðàùà (è ïðèïèñâàíà íà Þáåð Ëàãàðäåë) ìèñúë çà
îáðàòíîòî ëèöå íà ñâîáîäàòà:
“Ìåæäó ñèëíèÿ è ñëàáèÿ ñâîáîäàòà ïîòèñêà.”
Áåëåæêà. Þáåð Ëàãàðäåë (1874 - 1958) å èçâåñòåí ôðåíñêè
îáùåñòâåíèê, èêîíîìèñò, åäèí îò îñíîâàòåëèòå íà Ôðåíñêàòà
ñîöèàëèñòè÷åñêà ïàðòèÿ è ñèíäèêàëèñò. Ìèíèñòúð íà òðóäà â
ïðàâèòåëñòâîòî âúâ Âèøè (1942 - 1943). Ñî÷åí êàòî åäèí îò
ñúâåòíèöèòå íà ìàðøàë Ôèëèï Ïåòåí è Áåíèòî Ìóñîëèíè.
Äîïúëíåíèå îò “Åíöèêëîïåäèÿ Êàòîëèêà”:
“Äåèçúì - òåðìèí, èçïîëçâàí çà îáîçíà÷àâàíå íà îïðåäåëåíè ó÷åíèÿ,
ðàçëè÷èìè â åäíà òåíäåíöèÿ íà ìèñúëòà è êðèòèêàòà, êîÿòî â êðàÿ
íà ÕVII âåê îòêðèòî çàÿâÿâà çà ñåáå ñè - îñíîâíî â Àíãëèÿ. Ó÷åíèÿòà
è íàïðàâëåíèåòî íà äåèçìà, îáà÷å, ïî íèêàêúâ íà÷èí íå ñà
îãðàíè÷åíè äî Àíãëèÿ, íèòî äî 70-òå ãîäèíè [íà âåêà] èëè ñàìî â
ðàìêèòå íà îíîâà âðåìå, êîãàòî ïðåä ñâåòà ñà áèëè ïðåäñòàâåíè
íàé-ñèëíî îáâúðçàíèòå ñ äåèçìà ïðîèçâåäåíèÿ. Ïîäîáåí äóõ íà
êðèòèöèçúì, íàñî÷åí êúì åñòåñòâîòî è ñúäúðæàíèåòî íà
òðàäèöèîííèòå ðåëèãèîçíè âÿðâàíèÿ è êúì çàìåíÿíåòî èì îò åäíà
ðàöèîíàëíà èíòåðïðåòàöèÿ íà ïðèðîäàòà, ñå å ïîÿâÿâàë ÷åñòî â
ðóñëîòî íà ðåëèãèîçíàòà ìèñúë. Ïî òàêúâ íà÷èí ñà ñúùåñòâóâàëè
ôðåíñêè è íåìñêè äåèñòè, êàêòî è àíãëèéñêè, à ïîêðàé äåèñòèòå-
åçè÷íèöè, þäåéñêèòå èëè ìþñþëìàíñêèòå äåèñòè ìîãàò äà áúäàò
îòêðèòè è õðèñòèÿíñêè.
Ïîðàäè èíäèâèäóàëèñòè÷íàòà ãëåäíà òî÷êà íà åäèí íåçàâèñèì
êðèòèöèçúì, êîéòî òå âúçïðèåëè, å òðóäíî, àêî íå è íåâúçìîæíî,
ïðåäñòàâèòåëíè àâòîðè, êîèòî ñà ïðèíàäëåæàëè êúì
ëèòåðàòóðàòà íà àíãëèéñêèÿ äåèçúì, äà áúäàò êàòåãîðèçèðàíè
çàåäíî êàòî ôîðìèðàùè âñÿêà åäíà îòäåëíà øêîëà èëè äà áúäàò
ãðóïèðàíè ñúâìåñòíî ïîçèòèâíèòå ó÷åíèÿ, ñúäúðæàùè ñå â
òåõíèòå ïèñàíèÿ ïîä ôîðìàòà íà êàêâîòî è äà áèëî
ñèñòåìàòè÷íî èçðàæåíèå íà åäíà ñúãëàñóâàíà ôèëîñîôèÿ.
Äåèñòèòå ñà áèëè îíîâà, êîåòî â äíåøíè äíè áèõìå íàðåêëè
ñâîáîäîìèñëåùè õîðà, èìå, ïîä êîåòî â äåéñòâèòåëíîñò íåðÿäêî
áèëè ñïîìåíàâàíè. Âñå ïàê, òå áèõà ìîãëè äà áúäàò íàïúëíî
îáåäèíåíè â ãëàâíîòî ñòàíîâèùå, êîåòî âúçïðèåëè, à èìåííî â
ñúãëàñèåòî èì äà îòõâúðëÿò âåðèãèòå íà àâòîðèòàðíîòî
ðåëèãèîçíî ó÷åíèå â èìåòî íà ñâîáîäíîòî è ÷èñòî ðàöèîíàëíî
ìèñëåíå. Ìíîãî îò òÿõ áèëè îòêðîâåíè ìàòåðèàëèñòè â ñâîèòå
äîêòðèíè; äîêàòî ôðåíñêèòå ìèñëèòåëè, êîèòî èçðàñíàëè ïî-
êúñíî âúðõó îñíîâèòå, ïîëîæåíè îò àíãëèéñêèòå äåèñòè, áèëè åäâà
ëè íå íåäîñòèæèìè â òîâà îòíîøåíèå. Äðóãè ñå îãðàíè÷èëè äî
êðèòèêà íà öúðêîâíèÿ àâòîðèòåò â ó÷åíèåòî çà áîæåñòâåíîòî
èíñïèðèðàíå íà Ñâåòîòî ïèñàíèå èëè ôàêòà íà âúíøíîòî
îòêðîâåíèå íà ñâðúõåñòåñòâåíàòà èñòèíà, äàäåíà îò Áîãà íà
÷îâåêà. Ïî òîçè ïîñëåäåí ïóíêò, ìàêàð è äà èìà çíà÷èòåëíî
ðàçêëîíåíèå íà ìåòîäèòå è ïîõâàòèòå, íàáëþäàâàíè â ïèñàíèÿòà
íà ðàçëè÷íèòå äåèñòè, âñè÷êè - è íàé-ìàëêîòî åäíà ìíîãî ãîëÿìà
÷àñò - èçãëåæäà ñà íà åäíî è ñúùî ìíåíèå. Äåèçìúò, âúâ âñÿêî
ïðîÿâëåíèå áèë ïðîòèâîñòîÿù íà îáùîïðèåòîòî è òðàäèöèîííî
ó÷åíèå çà ïîñòèãíàòàòà ÷ðåç îòêðîâåíèå ðåëèãèÿ.
(...)
Õîðà êàòî Âîëòåð, êàêòî è ìàòåðèàëèñòèòå åíöèêëîïåäèñòè,
ìîãàò äà áúäàò ïðèìåð çà åäíà òåíäåíöèÿ íà ôèëîñîôñêàòà
ìèñúë, êîÿòî èìà ìíîãî îáùî ñ îíîâà, êîåòî â Àíãëèÿ ñå
ôèíàëèçèðàëî â äåèçìà. Òî èìàëî åäíà è ñúùà îñíîâà - òåîðèÿòà íà
ïîçíàíèåòî - èçëîæåíà îò Ëîê è âïîñëåäñòâèå ðàçãúðíàòà äî åäíà
èçêëþ÷èòåëíà òî÷êà îò Êîíäèëÿê è îáùèÿ íàïðåäúê íà íàó÷íàòà
ìèñúë. Îò Âîëòåðîâàòà êðèòèêà íà öúðêîâíàòà îðãàíèçàöèÿ è
òåîëîãèÿ, îò íåãîâèòå íåóìîðíè àòàêè ïî îòíîøåíèå íà
õðèñòèÿíñòâîòî, Áèáëèÿòà, Öúðêâàòà è îòêðîâåíèåòî,
òåíäåíöèÿòà ñå îáúðíàëà êúì ïàíòåèçúì è ìàòåðèàëèçúì. Ðóñî ùÿë
äà èìà åäíà ðåëèãèÿ íà ïðèðîäàòà, èçìåñòèëà òðàäèöèîííèòå
ôîðìè íà îòêðîâåíèåòî, è äîâåëà - êàêòî òîé ùÿë äà ñòîðè ñ
ôèëîñîôèÿòà è ïîëèòèêàòà - äî ìèðîãëåäíàòà òî÷êà íà
èíäèâèäóàëèçìà. Õåëâåöèé ùÿë äà âúçïðèåìå îñíîâàíàòà âúðõó
ïðèíöèïà íà ëè÷íèÿ èíòåðåñ ìîðàëíà ñèñòåìà. Ïî òàêúâ íà÷èí,
êàêòî â Àíãëèÿ ëîãè÷åñêîòî ðàçâèòèå íà äåèçìà çàâúðøèëî â
ñêåïòèöèçìà íà Õþì, òàêà âúâ Ôðàíöèÿ òîé äîøúë äî ïðèþòà íà
23
SIC ET NON
îòúæäåñòâÿâà Âåëèêèÿ Àðõèòåêò íà Âñåëåíàòà
ñ Áîãà íà ñâîÿòà ðåëèãèÿ.
Êàêúâ å èçâîäúò, êîéòî ìîæåì äà íàïðàâèì ïî
îòíîøåíèå íà ôîðìèðàíåòî íà ìàñîíñêàòà
êîíöåïöèÿ çà ÷îâåêà? Ìåòîäîëîãèÿòà íà
îáùîôèëîñîôñêîòî ïîçíàíèå ïðîíèêâà â
èäåéíîòî îáîñíîâàâàíå íà ôèëîñîôèÿòà íà
Ìàñîíñòâîòî. Íÿìà èäåÿ - íðàâñòâåíà,
åñòåòè÷åñêà, ñîöèàëíà, ïîëèòè÷åñêà, êîÿòî äà
íå å ïîâëèÿíà îò ôèëîñîôñêîòî ìèñëåíå íà
åïîõàòà, â êîÿòî å âúçíèêíàëà. Ìàñîíñòâîòî
íå ïðàâè èçêëþ÷åíèå. Òî òúðñè ñâîèòå
îñíîâàíèÿ âúâ âðåìåòî, ñëåäâàéêè õîäà íà
ðàçâèòèå íà ôèëîñîôèÿòà, îò åäíà ñòðàíà è
îò äðóãà - õîäà íà ðàçâèòèå íà îáåêòèâíèòå
ïðîöåñè â èñòîðèÿòà, çà äà ñå ïðåâúðíå â
ïðàêòè÷åñêà ôèëîñîôèÿ. Áåç äà áúäå
ñèñòåìàòè÷íà, ìàñîíñêàòà àíòðîïîëîãèÿ å
ïîñëåäîâàòåëíà ôèëîñîôèÿ. Ôèëîñîôèÿòà
òðúãâà îò èäåÿòà çà àáñîëþòà, çà
ñúùåñòâóâàùîòî, íàñî÷âà ñå êúì ïîçíàíèåòî,
îò òàì êúì çíàíèåòî çà ÷îâåêà, çà äà ñòèãíå äî
àêñèîëîãèÿòà, â îñíîâàòà íà êîÿòî ñòîè
ìîðàëíîòî ïîçíàíèå. Ìàñîíñêàòà ôèëîñîôèÿ
òðúãâà îò îñíîâîïîëàãàùàòà èäåÿ çà
Ñâîáîäàòà, ïðîäúëæàâà ñ ïðèíöèïèòå çà
Òîëåðàíòíîñò è Áðàòñòâî, ðàçâèâà
ñïåöèôè÷íèÿ ñè âúçãëåä çà Òðàíñöåíäåíòíîñò è
íàìèðà ñâîÿòà öÿëîñò è çàâúðøåíîñò â
Òàéíàòà íà ïîñâåùåíèåòî. Òàçè ïåòîðíà
ñúâêóïíîñò îò åëåìåíòè ïðàâè ìàñîíñêàòà
ôèëîñîôèÿ óíèêàëíà, íåïîâòîðèìà. Òÿ íÿìà
òî÷íî îïðåäåëåí ñïåöèôè÷åí ìåòîä íà
èçñëåäâàíå íà ÷îâåêà è ÷îâåøêîòî îáùåñòâî.
Íà îñíîâàòà íà íàó÷íèòå èçñëåäâàíèÿ âúâ
ôèëîñîôèÿòà è ñîöèàëíèòå íàóêè
Ìàñîíñòâîòî òúðñè ðàçáèðàíå çà ñîöèàëíèÿ
ñâÿò è çà ìÿñòîòî íà ÷îâåêà â íåãî. Íàó÷íèÿò
ïîãëåä âúðõó èñòîðèÿòà íå ìîæå äà èçêëþ÷è
äèàëåêòè÷åñêèÿ ïîäõîä ïðè àíàëèçà íà
èñòîðè÷åñêèòå ïðîöåñè, êàêòî è àêòèâíîòî
ó÷àñòèå íà ñóáåêòà â òÿõ. Äîêîëêîòî òîçè
ïðîáëåì å öåíòðàëåí, ùå ñå ñïðåì ïî-ïîäðîáíî
íà íåãî.
Äèàëåêòè÷åñêàòà ôèëîñîôèÿ âúçíèêâà îò
äðåâíèÿ ñâÿò íà Õåðàêëèò è ïîñòèãà ñâîåòî
íàé-ãîëÿìî ðàçâèòèå â íåìñêàòà êëàñè÷åñêà
ôèëîñîôèÿ. Ìàòåðèàëèñòè÷åñêàòà äèàëåêòèêà
ñëåä Õåãåë êðèòè÷åñêè è ëîãè÷åñêè èçðàñòâà îò
Õåãåë è â ñúùîòî âðåìå å íåãîâî îòðèöàíèå.
Äèàëåêòè÷åñêàòà ôèëîñîôèÿ îòõâúðëÿ çàâèíàãè
óñòàíîâåíèòå, áåçóñëîâíè è íåèçìåííè èñòèíè.
Òÿ ðàçãëåæäà ñâåòà â íåãîâîòî íåïðåêúñíàòî
èçìåíåíèå è ðàçâèòèå, íåïðåêúñíàòî
óíèùîæåíèå è âúçíèêâàíå. Â íåùàòà îò ñâåòà
èìà íåùî óñòîé÷èâî è íåùî ïðîìåíÿùî ñå.
Óñòàé÷èâîòî, êîíñåðâàòèâíîòî ñå ïðîÿâÿâà â
òîâà, ÷å çà îïðåäåëåíî âðåìå, çà îïðåäåëåíè
óñëîâèÿ âñÿêî íåùî å îïðàâäàíî. Çà äðóãè
óñëîâèÿ òî ãóáè ïðàâî íà ñúùåñòâóâàíå.
Óñòîé÷èâîòî å îòíîñèòåëíî. Àáñîëþòíî å
ïîäâèæíîòî, èçìåíÿùîòî ñå, ðàçâèâàùîòî ñå.
Îñíîâíàòà èäåÿ, êîÿòî ñå ïðîêàðâà âúâ
24
ìàòåðèàëèçìà íà ëà Ìåòðè è Õîëáàõ” [http://www.newadvent.org/
cathen/04679b.htm].
Èç “Ôèëîñîôñêè ðå÷íèê” íà Ôðàíñîà Âîëòåð:
“Ïî âðåìåòî íà èìïåðàòîð Àðêàäèé êîíñòàíòèíîïîëñêèÿò
áîãîñëîâ Ëîãîìàõ îòèøúë â Ñêèòèÿ è ñïðÿë â ïîäíîæèåòî íà
Êàâêàç, â ïëîäîðîäíàòà ðàâíèíà Çåôèðèì, áëèçî äî ãðàíèöàòà ñ
Êîëõèäà. Äîáðîäóøíèÿò ñòàðåö Äîíäèíäàê áèë â ñâîÿòà ãîëÿìà
ñòàÿ ñ íèñúê òàâàí, ìåæäó ãîëÿìàòà êîøàðà è îáøèðíàòà ïëåâíÿ;
ïàäíàë áèë íà êîëåíå ñ æåíà ñè, ïåòòå ñè ñèíà è ïåòòå ñè
äúùåðè, ðîäíèíèòå è ñëóãèòå ñè è, ñëåä ëåê îáÿä, âñè÷êè ïååëè â
ïðîñëàâà íà áîãà. ‘Êàêâî ïðàâèø èäîëîïîêëîííèêî? - ãî çàïèòàë
Ëîãîìàõ. Íå ñúì èäîëîïîêëîííèê, îòãîâîðèë Äîíäèíäàê. - Òè ÿâíî ñè
èäîëîïîêëîííèê, ïðîäúëæèë Ëîãîìàõ, çàùîòî ñè ñêèò, à íå ãðúê. Òà
êàæè ìè êàêâî ïååøå íà âàðâàðñêèÿ ñêèòñêè åçèê? - Âñè÷êè åçèöè ñà
ðàâíè ïðåä áîæèèòå óøè, îòãîâîðèë ñêèòúò; íèå ïðîñëàâÿõìå
áîãà. - ×óäíî íåùî, âúçêëèêíàë áîãîñëîâúò, ñêèòñêî ñåìåéñòâî äà
ñå ìîëè íà áîã, áåç äà å áèëî íàó÷åíî îò íàñ!’ Ñëåä òîâà òîé
ïîâåë ðàçãîâîð ñúñ ñêèòà Äîíäèíäàê; çàùîòî áîãîñëîâúò çíàåë
ìàëêî ñêèòñêè, à ñúáåñåäíèêúò ìó - ìàëêî ãðúöêè. Çà òîçè ðàçãîâîð
íàó÷èõìå îò åäèí ðúêîïèñ, çàïàçåí â Êîíñòàíòèíîïîë.
ËÎÃÎÌÀÕ. ß äà âèäèì äàëè ïîçíàâàø êàòåõèçèñà. Çàùî ñå ìîëèø íà
áîã?
ÄÎÍÄÈÍÄÀÊ. Çàùîòî å ïðàâèëíî äà ñå ïðåêëàíÿìå íà Âñåâèøíèÿ, íà
êîãîòî äúëæèì âñè÷êî.
ËÎÃÎÌÀÕ. Êàòî çà âàðâàðèí - äîáúð îòãîâîð! È êàêâî ìó èñêàø?
ÄÎÍÄÈÍÄÀÊ. Áëàãîäàðÿ ìó çà áëàãàòà, íà êîèòî ñå ðàäâàì, è äîðè
çà çëèíèòå, â êîèòî òîé ìå êàëÿâà; íî íå ìó èñêàì íèùî. Òîé çíàå
ïî-äîáðå îò íàñ êàêâî íè òðÿáâà è áèõ ñå ñòðàõóâàë äà ãî ïîìîëÿ
çà õóáàâî âðåìå, òúé êàòî â ñúùèÿ ìîìåí ñúñåäúò ìè áè ìîãúë äà
èñêà äúæä.
ËÎÃÎÌÀÕ. Àõà, çíàåõ ñè, ÷å ùå èçòúðñè íÿêîÿ ãëóïîñò! Íî äà
çàïî÷íåì îòíà÷àëî. Âàðâàðèíî, êîé òè êàçà, ÷å èìà áîã?
ÄÎÍÄÈÍÄÀÊ. Öÿëàòà ïðèðîäà.
ËÎÃÎÌÀÕ. Òîâà íå å äîñòàòú÷íî. Êàêâà å òâîÿòà ïðåäñòàâà çà
áîã?
ÄÎÍÄÈÍÄÀÊ. Ïðåäñòàâàòà çà ìîÿ òâîðåö, çà ìîÿ ãîñïîäàð, êîéòî
ùå ìå âúçíàãðàäè, àêî ïîñòúïâàì äîáðå, è ùå ìå íàêàæå, àêî
ïîñòúïâàì çëå.
ËÎÃÎÌÀÕ. Îáùè ïðèêàçêè, áåçñìèñëèöè! Äà äîéäåì íà ñúùíîñòòà
íà âúïðîñà. Áîæèÿòà áåçêðàéíîñò secundum quit ëè å èëè ñïîðåä
ñúùíîñòòà ìó?
ÄÎÍÄÈÍÄÀÊ. Íå âè ðàçáèðàì.
ËÎÃÎÌÀÕ. Ãëóïàâî ãîâåäî! Áîã íà åäíî ìÿñòî ëè å, èëè âúí îò
âñÿêàêâî ìÿñòî, èëè íàâñÿêúäå?
ÄÎÍÄÈÍÄÀÊ. Íå çíàì... êàêòî ïðåäïî÷èòàòå.
ËÎÃÎÌÀÕ. Íåâåæà! Ìîæå ëè òîé äà íàïðàâè äà íå å áèëî îíîâà,
êîåòî å áèëî, èëè ïúê ïðú÷êàòà äà íÿìà äâà êðàÿ? Âèæäà ëè òîé â
áúäåùåòî êàòî áúäåùå èëè êàòî íàñòîÿùå? Êàê èçâëè÷à
áèòèåòî îò íåáèòèåòî, êàê ïðàùà áèòèåòî â íåáèòèåòî?
ÄÎÍÄÈÍÄÀÊ. Íèêîãà íå ñúì ñå çàíèìàâàë ñ òåçè íåùà.
ËÎÃÎÌÀÕ. Êàêúâ äåìáåë! Å, íÿìà êàê, òðÿáâà äà ñå ïðèíèçÿ è
ïðèáëèæà äî íåãî. Êàæè, ïðèÿòåëþ, ñìÿòàø ëè, ÷å ìàòåðèÿòà ìîæå
äà áúäå âå÷íà?
ÄÎÍÄÈÍÄÀÊ. Êàêâî ìå çàñÿãà äàëè òÿ ñúùåñòâóâà âå÷íî èëè íå? Àç
íÿìà äà ñúùåñòâóâàì âå÷íî. Áîã ùå ìè áúäå âèíàãè ãîñïîäàð. Òîé ìè
å ïîêàçàë ùî å ñïðàâåäëèâîñò, àç òðÿáâà äà ÿ ñúáëþäàâàì. Íå
èñêàì äà ñúì ôèëîñîô, èñêàì äà áúäà ÷îâåê.
ËÎÃÎÌÀÕ. Ñ òàêèâà èíàòè íå å ëåñíî. Äà âèäèì íàïðàâî: ùî å áîã?
ÄÎÍÄÈÍÄÀÊ. Ìîÿò âëàñòåëèí, ìîÿò ñúäèÿ, ìîÿò îòåö.
ËÎÃÎÌÀÕ. Íå òîâà ïèòàì àç. Êàêâà å íåãîâàòà ïðèðîäà?
ÄÎÍÄÈÍÄÀÊ. Äà áúäå ìîãúù è äîáúð.
ËÎÃÎÌÀÕ. Íî òîé îò òÿëî ëè å èëè îò äóõ?
ÄÎÍÄÈÍÄÀÊ. Îòêúäå ìîãà äà çíàì?
ËÎÃÎÌÀÕ. Êàêâî! Òè íå çíàåø ùî å äóõ?
ÄÎÍÄÈÍÄÀÊ. Íÿìàì íèêàêâà ïðåäñòàâà çà íåãî. Çà êàêâî ìè å? Ùå
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

SIC
ôèëîñîôèÿòà íà Õåãåë å èäåÿòà çà ðàçâèòèåòî.
Ïðîòèâîðå÷èåòî å êîðåíúò íà âñÿêî äâèæåíèå
è íà âñÿêà æèçíåíîñò. Ñàìî äîêîëêîòî íåùî
èìà ïðîòèâîðå÷èå âúòðå â ñåáå ñè, òî ñå
äâèæè, èìà ñòðåìåæ è äåéíîñò. Íî
ôèëîñîôñêàòà ñèñòåìà íà Õåãåë çàâúðøâà ñ
àáñîëþòíàòà èñòèíà, êîåòî âëèçà â
ïðîòèâîðå÷èå ñ íåãîâèÿ ìåòîä.
”Àáñîëþòíîòî”èìà êðàéíà, îñúùåñòâèìà öåë -
äà ñúçäàäå èëè äà çàâúðøè ñåáå ñè è
åäíîâðåìåííî ñ òîâà äà ñå ñàìîîïîçíàå. Â
òîçè ñìèñúë ñàìîðàçâèòèåòî íà èäåÿòà å
êðàéíî.
Èäåÿòà çà ðàçâèòèåòî ëåæè â îñíîâàòà è íà
ìàòåðèàëèñòè÷åñêàòà äèàëåêòèêà. Òÿ îáà÷å å
ïðîòèâîïîëîæíà íà Õåãåëîâàòà ôèëîñîôèÿ,
çàùîòî ðàçãëåæäà ñúçíàíèåòî íå êàòî
ðàçâèòèå íà àáñîëþòíàòà èäåÿ (äóõà), à êàòî
ðåçóëòàò îò ðàçâèòèåòî íà ìàòåðèÿòà.
Êðèòè÷åñêè ïðåîäîëåëè èäåàëèçìà íà Õåãåë,
Ìàðêñ è Åíãåëñ îïðåäåëÿò äèàëåêòèêàòà êàòî
íàóêà çà îáùèòå çàêîíè íà ðàçâèòèåòî íà
âúíøíèÿ ñâÿò è íà ìèñëåíåòî. Äèàëåêòèêàòà å
íàóêà çà âñåîáùèòå âðúçêè ìåæäó íåùàòà,
òîåñò òîâà ñà äèàëåêòè÷åñêèòå çàêîíè íà
ðàçâèòèå íà ïðèðîäàòà, îáùåñòâîòî è
ìèñëåíåòî.
Çàêîíèòå íà äèàëåêòèêàòà ñå ðàçâèâàò çà
ïúðâè ïúò îò Õåãåë. Òå íå ïðèñúñòâàò êàòî
ãîòîâè ôàðìóëèðîâêè â íåãîâèòå ïðîèçâåäåíèÿ,
íî ñà èçâåäåíè îò îñíîâíèòå èäåè â òÿõ.
Çàêîíúò çà ïðåõîäà íà êîëè÷åñòâîòî â
êà÷åñòâî è îáðàòíî å ðàçâèò â ïúðâàòà ÷àñò
íà Õåãåëîâàòà “Ëîãèêà” - ó÷åíèåòî çà áèòèåòî.
Êà÷åñòâîòî å îïðåäåëåíîñò, êîÿòî å
òúæäåñòâåíà ñ áèòèåòî. Çàãóáâàéêè ñâîåòî
êà÷åñòâî íåùîòî ïðåñòàâà äà áúäå òîâà,
êîåòî å. Çà ðàçëèêà îò êà÷åñòâîòî,
êîëè÷åñòâîòî å “áåçðàçëè÷íà”, “âúíøíà” ïî
îòíîøåíèå íà áèòèåòî îïðåäåëåíîñò.
Ïðåõîäúò îò êîëè÷åñòâî êúì êà÷åñòâî ñå
îñíîâàâà íà äèàëåêòè÷åñêîòî ïðåâðúùàíå íà
áåçêðàéíîòî â êðàéíî, êàêòî è íà
äèàëåêòè÷åñêîòî òúæäåñòâî íà
ïðåêúñíàòîñò è íåïðåêúñíàòîñò.
Çàêîíúò çà âçàèìíîòî ïðîíèêâàíå íà
ïðîòèâîïîëîæíîñòèòå íàìèðà ðàçâèòèå âúâ
âòîðàòà ÷àñò íà Õåãåëîâàòà “Ëîãèêà” -
ó÷åíèåòî çà ñúùíîñòòà. Ñàìîðàçâèòèåòî íà
èäåÿòà â ñúùíîñòòà ïðåìèíàâà â òðè ôîðìè:
“ñúùíîñòòà êàòî ðåôëåêñèÿ â ñàìàòà ñåáå
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009
SIC ET NON
áúäà ëè ïî-ñïðàâåäëèâ? Ùå áúäà ëè ïî-äîáúð ñúïðóã, áàùà,
ãîñïîäàð, ãðàæäàíèí?
ËÎÃÎÌÀÕ. Íà âñÿêà öåíà òðÿáâà äà òè ðàçêðèÿ ùî å äóõ; ñëóøàé:
òîâà å, òîâà å, òîâà å... Äðóã ïúò ùå òè êàæà.
ÄÎÍÄÈÍÄÀÊ. Îïàñÿâàì ñå, ÷å ùå ìè êàæåòå ïîâå÷å êàêâî òîé íå å,
îòêîëêîòî êàêâî å. Ïîçâîëåòå è àç äà âè çàäàì åäèí âúïðîñ. Íà
âðåìåòî âèäÿõ åäèí îò âàøèòå õðàìîâå. Çàùî ðèñóâàòå áîã ñ
äúëãà áðàäà?
ËÎÃÎÌÀÕ. Òîâà å ìíîãî òðóäåí âúïðîñ, êîéòî èçèñêâà
ïðåäâàðèòåëíî îáó÷åíèå.
ÄÎÍÄÈÍÄÀÊ. Ïðåäè äà ìå îáó÷èòå, òðÿáâà äà âè ðàçêàæà êàêâî ìè
ñå ñëó÷è åäèí äåí. Òîêó-ùî áÿõ ïîñòðîèë íóæíèê â êðàÿ íà
ãðàäèíàòà; ÷óõ åäíà êúðòèöà äà ðàçìèøëÿâà ñ åäèí ìàéñêè
áðúìáàð: ‘Êàêâà õóáàâà ôàáðèêà, êàçà êúðòèöàòà. Òîâà òðÿáâà äà
å äåëî íà íÿêîÿ äîñòà ìîãúùà êúðòèöà.’ - ‘Âèå ìè ñå ïîäèãðàâàòå,
êàçà ìàéñêèÿò áðúìáàð, òàçè ñãðàäà áå ïîñòðîåíà îò åäèí ìíîãî
ñïîñîáåí ìàéñêè áðúìáàð.’ Îòòîãàâà àç ðåøèõ ïîâå÷å íèêîãà äà
íå âëèçàì â ñïîð” [Ôðàíñîà Âîëòåð, “Ôèëîñîôñêè ðå÷íèê”, Ñîôèÿ,
1982, ñ.174-178].
Âòîðè êîíòðàïóíêò íà ñúð Êàðë Ïîïúð, èçâëå÷åí îò êàïèòàëíèÿ ìó
òðóä “Îòâîðåíîòî îáùåñòâî è íåãîâèòå âðàãîâå”.
NON
Ïðåäóïðåæäåíèå. Êîíòðàïóíêòúò å íàñèòåí ñ èçâúíìåðíè äîçè
èíòåëåêòóàëíà ãîðåñò è âúçìóùåíèå îò íàíåñåíî îñêúðáëåíèå íà
÷îâåøêàòà ìèñúë.
“Õåãåë, âäúõíîâèòåëÿò íà öåëèÿ ñúâðåìåíåí èñòîðèöèçúì, å ïðÿê
ïîñëåäîâàòåë íà Õåðàêëèò, Ïëàòîí è Àðèñòîòåë. Õåãåë ïîñòèãà
íàé-íåâåðîÿòíè íåùà. (...) Çà íåãîâèòå ìîãúùè äèàëåêòè÷åñêè
ìåòîäè å äåòñêà èãðà äà èçìúêíàò ðåàëíè ôèçè÷åñêè çàé÷åòà îò
÷èñòî ìåòàôèçè÷åñêè öèëèíäðè. Òàêà, òðúãâàéêè îò Ïëàòîíîâèÿ
‘Òèìåé’ è íåãîâèÿ ìèñòèöèçúì íà ÷èñëàòà, òîé óñïÿâà ‘äà äîêàæå’ ñ
÷èñòî ôèëîñîôñêè ìåòîäè (114 ãîäèíè ñëåä Íþòîíîâàòà ‘Princip-
ia’), ÷å ïëàíåòèòå òðÿáâà äà ñå äâèæàò ñúãëàñíî çàêîíèòå íà
Êåïëåð. (...) Àíàëîãè÷íî Õåãåë äîêàçâà, ÷å íàìàãíèòâàíåòî íà
æåëÿçîòî âîäè äî óâåëè÷àâàíåòî íà òåãëîòî ìó (....) è ìíîãî äðóãè
íåùà. Ôàêòúò, ÷å òàêúâ óäèâèòåëíî ìîùåí ôèëîñîôñêè ìåòîä ñå
âúçïðèåìà ñåðèîçíî, ìîæå ñàìî îò÷àñòè äà ñå îáÿñíè ñ
èçîñòàíàëîñòòà íà íåìñêîòî åñòåñòâîçíàíèå â îíåçè äíè.
Ñïîðåä ìåí, èñòèíàòà å, ÷å îòíà÷àëî òîé íàèñòèíà íå ñå ïðèåìà
ñåðèîçíî îò ñåðèîçíèòå õîðà (...), âúâ âñåêè ñëó÷àé íå è îò îíåçè
ó÷åíè, êîèòî êàòî Äåìîêðèò ‘ïðåäïî÷èòàò ïî-ñêîðî äà îòêðèÿò
åäèí ïðèðîäåí çàêîí, îòêîëêîòî äà ñòàíàò öàðå íà Ïåðñèÿ’.
Ñëàâàòà íà Õåãåë ñúçäàâàò îíåçè, êîèòî ïðåäïî÷èòàò áúðçîòî
ïîñâåùàâàíå â äúëáîêèòå òàéíè íà òîçè ñâÿò ïðåä òðóäíîòî
îâëàäÿâàíå è íà íàé-äðåáíèòå äåòàéëè â íàóêàòà, êîÿòî â êðàéíà
ñìåòêà ìîæå ñàìî äà ãè ðàçî÷àðîâà ñ íåñïîñîáíîñòòà ñè äà
ðàçêðèå âñè÷êè òàéíè. È òå ñêîðî îòêðèâàò, ÷å åäèíñòâåíî
Õåãåëîâàòà äèàëåêòèêà - òàéíñòâåíèÿò ìåòîä, êîéòî çàìåñòâà
‘áåçïëîäíàòà ôîðìàëíà ëîãèêà’ - ìîæå äà ñå ïðèëîæè ñ
èçêëþ÷èòåëíà ëåêîòà êúì êàêúâòî è äà å ïðîáëåì, êàòî
ñúùåâðåìåííî ñå ñúçäàäå âïå÷àòëåíèåòî, ÷å ñå ïðåîäîëÿâàò
îãðîìíè (ìàêàð è ïðèâèäíè) òðóäíîñòè. Íèùî äðóãî îñâåí
èçïîëçâàíåòî ú íå áè äîíåñëî òàêúâ áúðç è ïðåäâàðèòåëíî
îñèãóðåí, à è øóìåí óñïåõ; íèùî äðóãî íå áè ìîãëî äà ñå èçïîëçâà
òàêà åâòèíî è ñ òîëêîâà ìàëêî íàó÷íà ïîäãîòîâêà è çíàíèå.
Íàèñòèíà, êàêâî äðóãî, îñâåí äèàëåêòèêàòà, áè ìîãëî äà îñèãóðè
åôåêòíà íàóêîîáðàçíîñò. Óñïåõúò íà Õåãåë â íà÷àëîòî íà ‘åðàòà
íà íå÷åñòíîñòòà’ (êàêòî íàðè÷à Øîïåíõàóåð ïåðèîäà íà íåìñêèÿ
èäåàëèçúì) è íà ‘åðàòà íà áåçîòãîâîðíîñòòà’ (êàêòî
õàðàêòåðèçèðà Ê.Õàéäåí åðàòà íà ìîäåðíèÿ òîòàëèòàðèçúì) -
íàé-íàïðåä íà èíòåëèãåíöèÿòà, à ïî-êúñíî - êàòî åäíà îò íåéíèòå
ïîñëåäèöè - íà ìîðàëíàòà áåçîòãîâîðíîñò, íà åäíà íîâà åðà,
óïðàâëÿâàíà îò ìàãèÿòà íà âèñîêîïàðíè äóìè è îò ñèëàòà íà
æàðãîíà.
Ñ öåë äà ïðåäïàçÿ ÷èòàòåëÿ äà íå ïðèåìà òâúðäå ñåðèîçíî
íàäóòàòà è íåÿñíà ðå÷ íà Õåãåë ùå öèòèðàì íÿêîè îò
óäèâèòåëíèòå ïîäðîáíîñòè, îòêðèòè îò íåãî çà çâóêà è îñîáåíî
çà âðúçêàòà ìåæäó çâóêà è òîïëèíàòà. Ïîëîæèõ ìíîãî óñèëèÿ äà
ïðåâåäà êîëêîòî å âúçìîæíî ïî-âÿðíî òàçè áåçñìèñëèöà îò
Õåãåëîâàòà ‘Ôèëîñîôèÿ íà ïðèðîäàòà’. Õåãåë ïèøå:
‘302. Çâóêúò å ïðîìÿíàòà â ñïåöèôè÷íîòî ñúñòîÿíèå íà
25
SIC ET NON
ñè”, “ÿâëåíèå” è “äåéñòâèòåëíîñò”. Â ïúðâàòà
îò òåçè ôîðìè Õåãåë ðàçãëåæäà êàòåãîðèèòå
“òúæäåñòâî”, ”ðàçëè÷èå”, ”ïðîòèâîïîëîæíîñò”,
”ïðîòèâîðå÷èå”, “îñíîâàíèå”, êîèòî â ñâîÿòà
ïîñëåäîâàòåëíîñò îòðàçÿâàò äåéñòâèòåëíèÿ
ïðîöåñ íà âúçíèêâàíå è ðàçðåøàâàíå íà
ïðîòèâîðå÷èÿòà. Ïðè ðàçãðúùàíåòî íà
ñúùíîñòòà ïðîòèâîðå÷èåòî ñå “ñíåìà” âúâ
âèä íà “îñíîâàíèå”, à òî îò ñâîÿ ñòðàíà
ñúäúðæà êàòî èäåàëíè (â ñìèñúë ïîä÷èíåíè)
òúæäåñòâîòî è ðàçëè÷èåòî. Ãåíèàëíèÿò
ôèëîñîô íå ìîæå äà ïðåîäîëåå “êðàéíîñòòà”
íà àáñîëþòíîòî è òúðñè â ïîñëåäíà ñìåòêà
ïðèìèðÿâàíå íà ïðîòèâîðå÷èÿòà â ðåçóëòàò íà
çàâúðøèëèÿ ïðîöåñ íà ñàìîðàçâèòèå íà
àáñîëþòíàòà èäåÿ.
Îò çàêîíà çà îòðèöàíèå íà îòðèöàíèåòî å
èçâåäåíî öÿëîñòíîòî ïîñòðîåíèå íà
Õåãåëîâàòà ñèñòåìà. Ñàìîðàçâèòèåòî è
ñàìîïîçíàíèåòî íà àáñîëþòíàòà èäåÿ
äîñòèãà íàé-âèñîê âðúõ â Àáñîëþòíèÿ äóõ. Òîé å
çíàíèå çà àáñîëþòíàòà èäåÿ è ñå ðàçãðúùà â
ñúîòâåòíè ñòåïåíè. Ïúðâàòà îò òÿõ å
èçêóñòâîòî, êîåòî ðàçãúðíàòî èñòîðè÷åñêè â
ñâîèòå ôîðìè (ñèìâîëèçúì, êëàñèöèçúì è
ðîìàíòèçúì) äîñòèãà ðàçöâåò è ðàçïàä, òîåñò
ñàìîîòðè÷à ñå, çà äà ïðåìèíå â ñëåäâàùàòà
ñòåïåí - ðåëèãèÿòà. Îò ñâîÿ ñòðàíà,
ñíåìàíåòî íà ðåëèãèÿòà îò íàé-âèñøàòà
ôîðìà íà ñàìîïîçíàíèå íà äóõà âîäè äî
âúçíèêíàíåòî íà ôèëîñîôèÿòà. Òÿ ñúùî çàãóáâà
ñåáå ñè, êîãàòî ÷ðåç íåÿ àáñîëþòíàòà èäåÿ
ïîñòèãà ñåáå ñè.
Îñíîâíàòà ñëàáîñò íà Õåãåëîâàòà
äèàëåêòèêà, ñïîðåä Ìàðêñîâàòà ôèëîñîôèÿ, ñå
ñúñòîè â òîâà, ÷å òîé èçâëè÷à îñíîâíèòå
çàêîíè íà äèàëåêòèêàòà îò ìèñëåíåòî. Ñïîðåä
Õåãåë ñâåòúò òðÿáâà äà ñå ïîä÷èíÿâà íà
çàêîíèòå íà ìèñëåíåòî. Çàêîíèòå íà
ìèñëåíåòî ñà òúæäåñòâåíè ñúñ çàêîíèòå íà
áèòèåòî, êàòî òîâà òúæäåñòâî å èçâåäåíî
îò èäåàëèñòè÷åñêèÿ ïðèíöèï çà òúæäåñòâî íà
ìèñëåíå è áèòèå. Ìàðêñ ïðèçíàâà íàëè÷èåòî íà
ñúãëàñóâàíîñò ìåæäó áèòèå è ìèñëåíå.
×îâåøêîòî ñúçíàíèå è ÷îâåøêîòî ìèñëåíå ñà
ïðîäóêò íà ÷îâåøêèÿ ìîçúê, à ñàìèÿò ÷îâåê å
ïðîäóêò íà ïðèðîäàòà. Òúðñåéêè
ïúðâîïðè÷èíàòà íà ðàçâèòèåòî,
ìàòåðèàëèñòè÷åñêàòà äèàëåêòèêà äîêàçâà
ñúùåñòâóâàíåòî íà îáåêòèâíî ïðîòèâîðå÷èå.
Ïðîòèâîðå÷èåòî, ñïîðåä íåÿ, íå ìîæå äà ñå
îòêðèå, àêî íåùàòà îò äåéñòâèòåëíîñòòà
ñå ðàçãëåæäàò â ïîêîé. Íî ùîì òå ñå
ðàçãëåæäàò âúâ âçàèìíà âðúçêà, â äâèæåíèå,
èçìåíåíèå è ðàçâèòèå, òî ïðîòèâîðå÷èåòî â
ðåàëíèÿ ñâÿò ñòàâà ôàêò. Ïðîòèâîðå÷èåòî å
èçòî÷íèê íà âñåêè æèâîò, íà âñÿêà æèçíåíîñò.
Îñâåí òîâà ïðîòèâîïîëîæíîñòèòå ñå
íàìèðàò â åäèíñòâî - òå âçàèìíî ïðîíèêâàò
åäíà â äðóãà è äîâåäåíè äî êðàéíîñò ñå
ïðåâðúùàò åäíà â äðóãà èëè ïðåìèíàâàò â ïî-
âèñîêà ñòåïåí. Â “Àíòè - Äþðèíã” è “Äèàëåêòèêà
íà ïðèðîäàòà” Åíãåëñ ïîêàçâà ðåàëíîòî
äåéñòâèå íà çàêîíà çà ïðåõîäà íà
êîëè÷åñòâîòî â êà÷åñòâî è îáðàòíî.
Êà÷åñòâåíèÿò ñêîê, ïðåäèçâèêàí îò
êîëè÷åñòâåíè èçìåíåíèÿ å ïðèñúùà
õàðàêòåðèñòèêà è íà ðåâîëþöèèòå â
îáùåñòâîòî, íà ñìÿíàòà íà åäíà ñîöèàëíà
ñèñòåìà ñ äðóãà.
Ìàòåðèàëèñòè÷åñêîòî îáîñíîâàâàíå íà
çàêîíà çà îòðèöàíèå íà îòðèöàíèåòî ïîêàçâà
26
ñåãðåãàöèÿòà íà ìàòåðèàëíèòå ÷àñòè è íà îòðèöàíèåòî íà òîâà
ñúñòîÿíèå, òîé å ïðîñòî àáñòðàêòíà èëè, òàêà äà ñå êàæå,
èäåàëíà èäåàëíîñò íà òàçè ñïåöèôè÷íîñò. Íî ñúñ ñàìîòî òîâà
îáà÷å ñàìàòà ïðîìÿíà íåïîñðåäñòâåíî å îòðèöàíèå íà
ìàòåðèàëíîòî ñïåöèôè÷íî óñòîé÷èâî ñúùåñòâóâàíå; òîâà
îòðèöàíèå ñëåäîâàòåëíî å ðåàëíàòà èäåàëíîñò íà
ñïåöèôè÷íîòî òåãëî è ñöåïëåíèå, òîåñò òî å òîïëèíà.
Íàãðÿâàíåòî íà èçäàâàùèòå çâóê â ðåçóëòàò íà óäàð èëè òðèåíå
òåëà å ïðîÿâà íà òîïëèíàòà, êîÿòî âúçíèêâà çàåäíî ñúñ çâóêà,
ñúîáðàçíî ñ ïîíÿòèåòî.’
Èìà õîðà, êîèòî âñå îùå âÿðâàò â èñêðåíîñòòà íà Õåãåë...” [Êàðë
Ïîïúð, “Îòâîðåíîòî îáùåñòâî è íåãîâèòå âðàãîâå”, ò.2, Ñîôèÿ,
1995, ñ.35-36].
Ïðåêúñâàíå ñ öåë âíàñÿíå íà óòî÷íåíèå â ïðåäñòàâàòà çà “âÿðà” îò
ñòðàíà íà Áðàò Èìàíóåë Êàíò:
“Òðÿáâàøå çíà÷è äà ïðåìàõíà çíàíèåòî, çà äà íàïðàâÿ ìÿñòî íà
âÿðàòà...” [“Êðèòèêà íà ÷èñòèÿ ðàçóì”, ñ.64].
“Âñÿêà âÿðà (...) å åäíî ñóáåêòèâíî äîñòàòú÷íî, íî îáåêòèâíî
íåäîñòàòú÷íî (ñúïðîâîäåíî îò ñúçíàíèåòî çà òàçè
íåäîñòàòú÷íîñò) óòâúðæäàâàíå èñòèííîñòòà íà íåùî è
ñëåäîâàòåëíî å ïðîòèâîïîëîæíà íà çíàíèåòî” [“Êàêâî çíà÷è äà ñå
îðèåíòèðàø â ìèñëåíåòî?”, â: Èìàíóåë Êàíò, “Êðàòêè
ìåòàôèçè÷åñêè ñú÷èíåíèÿ”, Ñîôèÿ, 2000, ñ.19].
Îòíîâî êúì Ñúð Êàðë Ïîïúð:
“Èìà õîðà, êîèòî âñå îùå âÿðâàò â èñêðåíîñòòà íà Õåãåë è âñå
îùå ñå êîëåáàÿò äàëè òàéíàòà ìó íå ñå êðèå ïî-ñêîðî â
äúëáî÷èíàòà è ïúëíîòàòà íà ìèñúëòà, îòêîëêîòî â
ïðàçíîñëîâèåòî. Áèõ ãè ïîìîëèë âíèìàòåëíî äà ïðî÷åòàò
ïîñëåäíîòî - åäèíñòâåíîòî ñìèñëåíî - èçðå÷åíèå îò öèòèðàíèÿ
îòêúñ; çàùîòî â íåãî Õåãåë íàïúëíî ñå ñàìîðàçîáëè÷àâà. Òî
î÷åâèäíî íå îçíà÷àâà íèùî äðóãî îñâåí:
‘Íàãðÿâàíåòî íà èçäàâàùèòå çâóê òåëà... å òîïëèíà... çàåäíî ñúñ
çâóê.’
Âúçíèêâà âúïðîñúò, äàëè, õèïíîòèçèðàí îò ñîáñòâåíèÿ ñè
âäúõíîâÿâàù æàðãîí Õåãåë ñå ñàìîèçìàìâà, èëè ñìåëî ìàìè è
îìàãüîñâà äðóãèòå? Óäîâëåòâîðÿâà ìå ôàêòúò, ÷å â ñëó÷àÿ èìàìå
ðàáîòà ñ âòîðîòî îñîáåíî ïðåäâèä íà êàçàíîòî îò Õåãåë â åäíî
îò íåãîâèòå ïèñìà. Â ïèñìîòî, íàïèñàíî íÿêîëêî ãîäèíè ïðåäè
èçëèçàíåòî íà ‘Ôèëîñîôèÿ íà ïðèðîäàòà’, Õåãåë ñïîìåíàâà åäíà
äðóãà ‘Ôèëîñîôèÿ íà ïðèðîäàòà’, ñúçäàäåíà îò áèâøèÿ ìó ïðèÿòåë
Øåëèíã:
‘Àç ñå çàíèìàâàõ òâúðäå ìíîãî... ñ ìàòåìàòèêà... äèôåðåíöèàëíî
ñìÿòàíå, õèìèÿ - õâàëè ñå Õåãåë â òîâà ïèñìî (êîåòî å ïðîñòî
áëúô), - òà äà äîïóñíà äà ìå âïå÷àòëè øàðëàòàíñòâîòî íà
íàòóðôèëîñîôèÿòà, íà òîâà ôèëîñîôñòâàíå áåç ïîçíàâàíå íà
ôàêòè... è èíòåðïðåòàöèèòå íà ïðîñòè ïðèóìèöè, äîðè íà
íàëóäíè÷àâè ïðèóìèöè, êîèòî ñå ïðåäñòàâÿò çà ìèñëè.’
Òîâà å ìíîãî òî÷íà è ñïðàâåäëèâà õàðàêòåðèñòèêà (...) íà
áåçî÷ëèâèÿ íà÷èí íà èçìàìà, êîéòî ñàìèÿò Õåãåë êîïèðà, èëè ïî-
ñêîðî äîðàçâèâà, âåäíàãà ùîì ðàçáèðà, ÷å òîé íîñè áúðç óñïåõ -
ñòèãíå ëè äî ñâîÿòà ïîäõîäÿùà ïóáëèêà.
Âúïðåêè âñè÷êî òîâà Õåãåë åäâà ëè áè ñòàíàë íàé-âëèÿòåëíàòà
ôèãóðà â íåìñêàòà ôèëîñîôèÿ, àêî íå ÷óâñòâàøå çàä ãúðáà ñè
ñèëàòà è ïîäêðåïàòà íà ïðóñêàòà äúðæàâà. Ïî ñòå÷åíèå íà
îáñòîÿòåëñòâàòà òîé ñòàâà ïúðâèÿò îôèöèàëåí ôèëîñîô íà
ïðóñêèÿ äóõ, íàçíà÷åí â ïåðèîäà íà ôåîäàëíàòà ‘ðåñòàâðàöèÿ’
ñëåä Íàïîëåîíîâèòå âîéíè. Ïî-êúñíî äúðæàâàòà ïîäêðåïÿ ñúùî è
íåãîâèòå ó÷åíèöè. (...).
Ïî èçâåñòíè ïðè÷èíè ôèëîñîôèòå äîðè äíåñ çàïàçâàò îêîëî ñåáå
ñè àòìîñôåðàòà íà ìàãüîñíèêà. Ôèëîñîôèÿòà ñå ñìÿòà çà
ñòðàííî è íåïîíÿòíî çàíèìàíèå, ïðÿêî ñâúðçàíî ñ îíåçè òàéíè, ñ
êîèòî ñå çàíèìàâà ðåëèãèÿòà (...). Ñìÿòà ñå, ÷å òÿ å òâúðäå
äúëáîêà, çà äà ïðàâè òîâà, è ÷å å ðåëèãèÿòà è òåîëîãèÿòà íà
èíòåëåêòóàëöèòå, ó÷åíèòå è ìúäðåöèòå. Õåãåëèàíñòâîòî
íàïúëíî ñúîòâåòñòâà íà ïîäîáåí âúçãëåä, òî å òúêìî îíîâà,
êîåòî îáùîðàçïðîñòðàíåíèÿò ïðåäðàçñúäúê îò òîçè âèä ñìÿòà,
÷å å ôèëîñîôèÿòà. Òî çíàå âñè÷êî çà âñè÷êî. Èìà ãîòîâ îòãîâîð íà
âñåêè âúïðîñ. È íàèñòèíà - êîé ìîæå äà å ñèãóðàí, ÷å îòãîâîðúò íå
å âåðåí?
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

äåéñòâèåòî íà òîçè çàêîí â îáùåñòâåíîòî
ðàçâèòèå, â ïðèðîäàòà è ìèñëåíåòî. Èäåÿòà çà
ðàçâèòèåòî ñå ðàçêðèâà ÷ðåç ïðåîäîëÿâàíå íà
ñòàðèòå ôîðìè è ñúçäàâàíå íà íîâè. Çàêîíúò
ñúäúðæà è èäåÿòà çà ïðèåìñòâåíîñòòà ìåæäó
ñòàðîòî è íîâîòî. Íîâîòî ñíåìà â ñåáå ñè
öåííîòî îò ñòàðîòî è ãî ðàçâèâà íà ïî-âèñîêà
ñòåïåí è îñíîâà. Ðàçâèòèåòî å âúçõîäÿùî,
òîåñò ïðîãðåñèâíî, îò íèñøåòî êúì âèñøåòî.
Èìà ðàçëèêà ìåæäó äèàëåêòè÷åñêîòî
îòðèöàíèå è áåçïëîäíîòî. Äèàëåêòè÷åñêîòî
îòðèöàíèå å äâèæåùà ñèëà íà âñÿêî ðàçâèòèå.
Òî å ðàçäåëåíèå íà åäèííîòî íà
ïðîòèâîïîëîæíîñòè, áîðáà ìåæäó òÿõ è
ðàçðåøåíèå íà ïðîòèâîðå÷èÿòà. Âúç îñíîâà íà
ïðèäîáèòèÿ îïèò â èñòîðèÿòà îò÷àñòè, à â
ìèñëåíåòî íàïúëíî, îòíîâî ñå äîñòèãà äî
èçõîäíèÿ ïóíêò, íî íà ïî-âèñîêà ñòåïåí. Òàêà ñå
ðàçêðèâà ñïèðàëîâèäíèÿò õàðàêòåð íà
ðàçâèòèåòî â èñòîðèÿòà, êîåòî å èçðàç íà
ïðîãðåñà è ïðèåìñòâåíîñòòà.
Êðàòêî ñâèäåòåëñòâî çà åäíî “îñêúðáëåíèå íà ðàçóìà”:
“...âñÿêà êðèòèêà ñå ñúñòîè â ïîñî÷âàíåòî íà îïðåäåëåíè
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009
SIC ET NON
(...) Ñ íàñòúïâàíåòî íà Ðåíåñàíñà ñðåäíîâåêîâíèÿò
àâòîðèòàðèçúì çàïî÷âà äà îòìèðà. Íà òåðèòîðèÿòà íà
êîíòèíåíòàëíà Åâðîïà îáà÷å, â ïåðèîäà äî Ôðåíñêàòà
ðåâîëþöèÿ, ïîëèòè÷åñêèÿò àíàëîã íà òîçè àâòîðèòàðèçúì -
ñðåäíîâåêîâíèÿò ôåîäàëèçúì - íå å ñåðèîçíî çàñòðàøåí.
(Ðåôîðìàöèÿòà ñàìî ãî óñèëâà.) Áîðáàòà çà îòâîðåíî îáùåñòâî
çàïî÷âà îòíîâî åäâà ñ ïîÿâàòà íà èäåèòå îò 1789 ã. Ôåîäàëíèòå
ìîíàðõèè ñêîðî ñå óâåðÿâàò êîëêî ñåðèîçíà å òàçè çàïëàõà.
Êîãàòî â 1815 ã. ðåàêöèîííàòà ïàðòèÿ çàïî÷âà äà âúçñòàíîâÿâà
âëàñòòà ñè â Ïðóñèÿ, òÿ áîëåçíåíî îñúçíàâà íóæäàòà îò
ñîáñòâåíà èäåîëîãèÿ. Õåãåë å íàçíà÷åí, çà äà îòãîâîðè íà òàçè
íóæäà. È òîé ñå ñïðàâÿ ñ òàçè çàäà÷à, êàòî âúçðàæäà èäåèòå íà
ïúðâèòå îòÿâëåíè âðàãîâå íà îòâîðåíîòî îáùåñòâî - Õåðàêëèò,
Ïëàòîí è Àðèñòîòåë. (...) Âñúùíîñò èñòîðè÷åñêîòî çíà÷åíèå íà
Õåãåë ìîæå äà ñå îöåíÿâà ñ îãëåä íà ôàêòà, ÷å òîé ïðåäñòàâëÿâà,
(...) ‘ëèïñâàùîòî çâåíî’ ìåæäó Ïëàòîí è ìîäåðíèÿ
òîòàëèòàðèçúì. Ìíîãî îò ìîäåðíèòå òîòàëèòàðèñòè íå
îñúçíàâàò, ÷å èäåèòå èì âîäÿò ïðîèçõîäà ñè îùå îò Ïëàòîí.
Ìíîçèíà îáà÷å çíàÿò, ÷å ñà çàäúëæåíè íà Õåãåë; âñè÷êè òå ñà
âúçïèòàíè â äóõîâíàòà àòìîñôåðà íà õåãåëèàíñòâîòî. (...)
Õåãåëîâèÿò ðàäèêàëåí êîëåêòèâèçúì çàâèñè òîëêîâà îò Ïëàòîí,
êîëêîòî è îò Ôðèäðèõ Âèëõåëì III, êðàë íà Ïðóñèÿ (...). Òÿõíàòà
äîêòðèíà å, ÷å äúðæàâàòà å âñè÷êî, à èíäèâèäúò - íèùî, çàùîòî
äúëæè âñè÷êî íà äúðæàâàòà (...):
‘Äúðæàâàòà å Áîæåñòâåíàòà Èäåÿ, òàêà êàêòî ïîñëåäíàòà
ñúùåñòâóâà íà çåìÿòà... Åòî çàùî òðÿáâà äà ïî÷èòàìå
Äúðæàâàòà êàòî îáðàç íà Áîæåñòâåíîòî íà çåìÿòà è äà èìàìå
ïðåäâèä, ÷å, àêî å òðóäíî äà ñõâàíåì Ïðèðîäàòà, òî áåçêðàéíî
ïî-òðóäíî å äà ñõâàíåì Ñúùíîñòòà íà Äúðæàâàòà... Äúðæàâàòà
å øåñòâèåòî íà Áîãà ïðåä ñâåòà... (...) Êúì âñåîáõâàòíàòà
äúðæàâà ñúùíîñòíî ïðèíàäëåæè ñúçíàíèåòî è ìèñúëòà...
Äúðæàâàòà çíàå êàêâà å âîëÿòà ú... Äúðæàâàòà ñúùåñòâóâà ñàìî
çà ñåáå ñè... Äúðæàâàòà å íàëè÷íî ñúùåñòâóâàùèÿò
äåéñòâèòåëåí ìîðàëåí æèâîò.’
Òåçè ïîäáðàíè öèòàòè ñà äîñòàòú÷íè, çà äà ñå ïîêàæå
ïëàòîíèçìúò íà Õåãåë è íåãîâîòî óòâúðæäàâàíå íà àáñîëþòíàòà
ìîðàëíà âëàñò íà äúðæàâàòà, êîÿòî ïîòèñêà âñåêè ëè÷åí ìîðàë,
âñÿêà ñúâåñò. (...) Ìàêàð è áåç êàïêà òàëàíò, òîé öåëåíàñî÷åíî
ïîñâåùàâà òåçè çàèìñòâàíè ìèñëè è ìåòîäè íà (...) âÿðíîòî
ñëóæåíå íà ñâîÿ ðàáîòîäàòåë Ôðèäðèõ Âèëõåëì III Ïðóñêè.
Ïðè÷èíåíîòî îò Õåãåë å îáúðêâàíå è óíèæåíèå íà ðàçóìà” [ïàê òàì,
ñ.36-40].
ïðîòèâîðå÷èÿ èëè íåñúîòâåòñòâèÿ, à íàó÷íèÿò ïðîãðåñ ñå
ñúñòîè íàé-âå÷å â îòñòðàíÿâàíåòî íà ïðîòèâîðå÷èÿòà, êúäåòî è
äà ãè îòêðèåì. Òîâà îáà÷å îçíà÷àâà, ÷å íàóêàòà ñå ðàçâèâà, êàòî
èçõîæäà îò ïðåäïîëîæåíèåòî, ÷å ïðîòèâîðå÷èÿòà ñà
íåäîïóñòèìè è òðÿáâà äà ñå îòáÿãâàò. Åòî çàùî îòêðèâàíåòî
íà äàäåíî ïðîòèâîðå÷èå êàðà ó÷åíèÿ äà íàïðàâè âñè÷êî âúçìîæíî
çà îòñòðàíÿâàíåòî ìó. Íàèñòèíà, ùîì âåäíúæ ñå ïðèçíàå
íàëè÷èåòî íà ïðîòèâîðå÷èå, öÿëàòà íàóêà ñå ðàçðóøàâà. Õåãåë
îáà÷å èçâëè÷à ìíîãî ïî-ðàçëè÷íà ïîóêà (...). Òúé êàòî
ïðîòèâîðå÷èÿòà ñà ñðåäñòâàòà, ÷ðåç êîèòî íàóêàòà
ïðîãðåñèðà, òîé çàêëþ÷àâà, ÷å ïðîòèâîðå÷èÿòà íå ñàìî ñà
äîïóñòèìè è íåèçáåæíè, íî è âúâ âèñøà ñòåïåí ñà æåëàòåëíè. Òîâà
å õåãåëèàíñêà äîêòðèíà, ÷èÿòî öåë å äà ðàçðóøè íå ñàìî âñåêè
ðàöèîíàëåí ñïîð, íî è âñåêè ïðîãðåñ. Çàùîòî, àêî
ïðîòèâîðå÷èÿòà ñà íåèçáåæíè è æåëàòåëíè, òîãàâà íÿìà íèêàêâà
íóæäà äà ãè îòñòðàíÿâàìå. (...)
Ñòðåìåæúò íà Õåãåë å äà îïåðèðà ñâîáîäíî ñ âñè÷êè
ïðîòèâîðå÷èÿ.
‘Âñè÷êè íåùà ñà ñàìè ïî ñåáå ñè ïðîòèâîðå÷èâè’,
íàñòîÿâà òîé, çà äà çàùèòè åäíà ïîçèöèÿ, êîÿòî îçíà÷àâà êðàé íå
ñàìî íà âñÿêà íàóêà, íî è íà âñÿêà ðàöèîíàëíà äèñêóñèÿ. À
ïðè÷èíàòà çà æåëàíèåòî ìó äà ñå ïðèçíàÿò ïðîòèâîðå÷èÿòà å, ÷å
èñêà äà ñïðå ðàöèîíàëíàòà äèñêóñèÿ, à ñ íåÿ è íàó÷íèÿ, è
èíòåëåêòóàëíèÿ ïðîãðåñ. Ñëåä êàòî íàïðàâè íåâúçìîæíè
äèñêóñèÿòà è êðèòèêàòà, òîé âúçíàìåðÿâà äà óòâúðäè
ñîáñòâåíàòà ñè ôèëîñîôèÿ êàòî äîêàçàòåëñòâî ïðîòèâ âñÿêà
êðèòèêà, äà ñå íàëîæè òÿ êàòî (...) íåîáîðèì äîãìàòèçúì, çàùèòåí
îò âñÿêàêâè íàïàäêè, êàòî íåäîñòèæèì âðúõ íà öÿëîòî
ôèëîñîôñêî ðàçâèòèå” [ïàê òàì, ñ.48-49].
27
 ÑÈÌÂÎËÈÊÀÒÀ
ÍÀ ÄÅÂÅÒÈß ×ÀÑ
ÈËÈ ÇÀ
ÑÚÏÐÈ×ÀÑÒÈÅÒÎ
ÊÚÌ ÄÐÓÃÈÒÅ

Ò
åìàòà çà ñúïðè÷àñòèåòî êúì äðóãèòå
å íàìåðèëà óáåäèòåëåí èçðàç â
ìàñîíñêèÿ òîñò “Çà äåâåò ÷àñà”. Â
åäèí ìîìåíò, êîãàòî Áðàòÿòà
ñåùàò äîâîëñòâîòî íà áðàòñêîòî
ðàìî îêîëî òðàïåçàòà, òå
ñïîìåíàâàò òåçè, êîèòî ñà íà ïúò,
êîèòî ñà áîëíè èëè èìàò íóæäà îò
íÿêàêâà ïîìîù, ìîëåéêè âñåêè äà
ïîëó÷è ïîòðåáíîòî íåìó. Òîâà å
óáåäèòåëíî ïðîÿâëåíèå íà
ñú÷óâñòâèåòî è ñúñòðàäàíèåòî,
ãîòîâíîñòòà äà ñå ñïîäåëè
ðàäîñòòà è áîëêàòà íà áëèæíèÿ,
íóæäàåù ñå îò íàñ. Íàðè÷àìå ãî
ñúïðè÷àñòèå ñ áîëêàòà è íóæäàòà íà
äðóãèÿ. Ñúïðè÷àñòèåòî å àêò íà
ïîäïîìàãàíå íà íóæäàåùèòå ñå, íî â
íå ïî-ìàëêà ñòåïåí å è àêò íà
íàøåòî ïðå÷èñòâàíå è èçâèñÿâàíå. Â
òîçè ñìèñúë, òî íå ñàìî å ñúçâó÷íî, à è
ñúäúðæàòåëíî ñå ðîäåå ñ
Ïðè÷àñòèåòî, ó÷ðåäåíî êàòî
òàéíñòâî íà Òàéíàòà âå÷åðÿ. Òàêà
êàêòî ïðè÷àñòèåòî â Õðàìà å
ïîåìàíå íà ÷àñòèöà îò Õðèñòîâàòà
òåëåñíîñò, òàêà è íàøåòî
ñúïðè÷àñòèå êúì íóæäàåùèòå ñå å
òåëåñíî ïðå÷èñòâàíå è äóõîâíî
âúçâèñÿâàíå. Ñâåòîòî Ïðè÷àñòèå å

Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

28

ïðèîáùàâàíå ïîä âèä íà õëÿá è âèíî ñúñ ñàìèòå Òÿëî è
Êðúâ íà Ãîñïîäà, à íàøåòî ñúïðè÷àñòèå å ñàìî
÷îâåøêè îïèò çà ïðèîáùàâàíå êúì Ãîñïîäíàòà Âå÷åðÿ.
Òúé êàòî â Ìàñîíñòâîòî âñåêè ñèìâîë å íîñèòåë íà
çàêîäèðàíî ñúäúðæàíèå, çà ìåí âèíàãè å
ïðåäñòàâëÿâàëà ïðåäèçâèêàòåëñòâî ñèìâîëèêàòà íà
äåâåòèÿ ÷àñ. Åäèí îïèò çà íåéíîòî ðàç÷èòàíå å
ñâúðçàí ñ áèáëåéñêàòà èñòîðèÿ çà ðàçïÿòèåòî íà
Õðèñòîñ. Â åâàíãåëèÿòà îò Ìàòåÿ è Ìàðêà íàìèðàìå
ïîêàçàòåëåí åïèçîä:
“Áåøå òðåòèÿò ÷àñ è Ãî ðàçïíàõà. (...)
À íà øåñòèÿ ÷àñ íàñòàíà òúìíèíà ïî öÿëàòà çåìÿ
äî äåâåòèÿ ÷àñ.
À íà äåâåòèÿ ÷àñ Èñóñ èçâèêà ñ âèñîê ãëàñ: ‘Åëîú,
Åëîú, ëàìá ñàâàõòàíú?’, êîåòî çíà÷è: ‘Áîæå Ìîé,
Áîæå Ìîé, çàùî ñè ìå îñòàâèë?’”
Íà äåâåòèÿ ÷àñ Òîé – Áîãî÷îâåêúò, ïîåë âúðõó ñåáå ñè
ñòðàäàíèåòî çà èçêóïëåíèåòî íà ãðåõîâíîñòòà íà
÷îâåøêèÿ ðîä, èçïèòâà íàé-ñèëíà ïîòðåáíîñò îò
ñúñòðàäàíèå è ñúïðè÷àñòèå. Ñëåä êîåòî ïðåäàâà Áîãó
äóõ. Äåâåòèÿò ÷àñ å ñóáëèìåí ìîìåíò, â êîéòî
ïëúòñêàòà áîëêà, èçèñêâàùà ïîäêðåïà, ïðåìèíàâà â
äóõîâíî èçâèñÿâàíå - òàêà, êàêòî ñóáëèìàöèÿòà êàòî
ïðîöåñ å ïðåõîä â äðóãî êà÷åñòâî. Îò òóê
ñèìâîëèêàòà íà äåâåòèÿ ÷àñ íîñè èçíà÷àëíàòà
ïîòðåáíîñò îò ñúñòðàäàíèå è ñúïðè÷àñòèå, êîåòî å
äâàæ ïî-íóæíî çà ×îâåêà.
 äåâÿòêàòà òðèæäè ñå ñúäúðæà òðèåäèíñòâîòî íà
Îòöà, Ñèíà è Ñâåòàãî Äóõà, íåîáõîäèìî íå ñàìî çà
îöåëÿâàíåòî, íî è çà âúçâèñÿâàíåòî íà ×îâåêà.
 ñèìâîëèêàòà íà äåâåòèÿ ÷àñ, êîéòî ïî âñÿêî âðåìå å
àêòóàëåí íÿêúäå ïî ñâåòà, å çàêîäèðàíî ïîñëàíèåòî
çà ïîñòîÿííîòî ñúïðè÷àñòèå íà Ìàñîíà êúì íóæäèòå
íà äðóãèÿ - Áðàò èëè ïðîñòî ×îâåê, òóê è íàâñÿêúäå,
ñåãà è ïî âñÿêî âðåìå.
Èìà è îùå åäèí âúçìîæåí íà÷èí çà îñìèñëÿíå
ñèìâîëèêàòà íà äåâåòèÿ ÷àñ: Åäèí îò îñíîâíèòå
ñèìâîëè â ìàñîíñòâîòî å áóêâàòà “G” (ÃÅ).
Íååäíîçíà÷íè ñà âúçìîæíèòå òúëêóâàíèÿ íà òîçè
ñèìâîë - ãåîìåòðèÿ (ïåòàòà íàóêà), Áîã è ïðî÷åå. Íåêà
ñå ñúñðåäîòî÷èì âúðõó åäíî îò òÿõ - çåìíîòî
ïðèòåãëÿíå, íàðå÷åíî ãðàâèòàöèÿ è îçíà÷àâàíî ñ
êîíñòàíòàòà “G”. Òî íè íàïîìíÿ íåïðåêúñíàòî, ÷å
âñÿêî ìàòåðèàëíî òÿëî å ïîäëîæåíî íåóìîëèìî íà
âúçäåéñòâèåòî íà çåìíîòî íà÷àëî.  ñâîÿòà
äóàëèñòè÷íà ïðèðîäà è óñòðåìåíîñò íàãîðå, êúì
âúçâèñÿâàíå, ×îâåê òðÿáâà äà ïðåîäîëÿâà
ïåðìàíåíòíî òàçè çåìíà ñèëà. Òîâà å
âçàèìîäåéñòâèåòî ìåæäó ãðàâèòàöèÿòà è
ëåâèòàöèÿòà êàòî çàêîíè íà ìàòåðèàëíèÿ è äóõîâíèÿ
ñâÿò.
Àêî ïðîñëåäèì äâèæåíèåòî íà ÷àñîâíèêîâàòà
ñòðåëêà ùå óñòàíîâèì, ÷å ìàêñèìàëíîòî
ïðîòèâîäåéñòâèå íà îïðåäåëåíî òÿëî â äâèæåíèåòî
ìó íàãîðå â êðúãîâðàòà íà äåíîíîùèåòî ñúâïàäà ñ
ìÿñòîòî íà äåâåò ÷àñà. Äîêîëêîòî ÷îâåê å è
ìàòåðèàëíî òÿëî, òî òîé óñåùà â ñòðåìëåíèåòî íà
äóøàòà êúì âúçâèñÿâàíå ïðîòèâîäåéñòâèåòî íà
ìàòåðèàëíèÿ ñâÿò, ïîëó÷àâàùî ñâîÿ ìàêñèìàëåí èçðàç
íà ìÿñòîòî íà äåâåòèÿ ÷àñ. Èìåííî òîãàâà, â
äåâåòèÿ ÷àñ, âñåêè åäèí ñå íóæäàå â íàé-ãîëÿìà
ñòåïåí îò ñúïðè÷àñòèå è ïîìîù.  òîçè ñìèñúë
äåâåòèÿò ÷àñ å ñóáëèìåí ìîìåíò, â êîéòî âñåêè Áðàò
ñëåäâà äà îòäåëè âíèìàíèå íà âñè÷êè, êîèòî ñå
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009
ÄÅÂÅÒÈßÒ ×ÀÑ
íóæäàÿò îò ïîìîù. À ìîæå áè òîâà å äîáúð ïîâîä äà
ñå çàìèñëè çà ñîáñòâåíîòî ñè ñïàñåíèå ïðåä
èçêóøåíèÿòà íà ìàòåðèàëíîòî äîâîëñòâî?
Òîçè îïèò çà âíèêâàíå â ñèìâîëèêàòà íà äåâåòèÿ ÷àñ
íå èç÷åðïâà âúçìîæíîñòèòå çà ïðî÷èò íà
çàêîäèðàíîòî ïîñëàíèå, íî òîé íè ïîçâîëÿâà äà
îñìèñëèì ïî-äîáðå ñâîÿòà ×îâåøêà ñúùíîñò è äà
îòäàäåì â íóæíèÿ ìîìåíò ñâîÿòà áðàòñêà ïîìîù.
Äåâåòèÿò ÷àñ íè ïðàâè îòãîâîðíè è ñúñòðàäàòåëíè,
òîé íè âúçäèãà äî âèñîòàòà íà ×îâåøêàòà íè ìèñèÿ,
êîãàòî
Åäèí å çà Âñè÷êè è Âñè÷êè ñà çà Åäèí.
Îò Áðàò Â.Á.
ÇÀ ÌÈÑËÈÒÅ ÍÈ
 ÄÅÂÅÒÈß ×ÀÑ
Ä
åâåòèÿò ÷àñ âåðîÿòíî å ïî-ñêîðî
ìÿñòî, îòêîëêîòî âðåìå. Òî å ìÿñòî
òúìíî è ñòðàøíî, ïðèõëóïåíî îò ãîëÿì
êàôÿâ êîæåí ïëàù, ïîä ãúíêèòå íà êîéòî,
îñâåí õîðà, æèâåå è âñè÷êî îñòàíàëî.
Ìàêàð äà íå ñà ìíîãî, ïî íåãî èìà
èçòúíåëè ÷àñòè, êúäåòî ïëàùúò å
ïðîòðèò îò âðåìåòî èëè îò íÿêàêâè
äðóãè ïðèðîäè è ñàìî òàì ñå âèæäà äà
ïðîçèðà ñâåòëèíà. Òÿ å òîëêîâà ñëàáà,
÷å å òðóäíî äà ñå êàæå äàëè èäâà îò
ñëúíöåòî, ëóíàòà, çâåçäèòå èëè íÿêàêâî
äðóãî äàëå÷íî ñâåòèëî, íî âñå ïàê äàâà
÷óâñòâî çà òîïëèíà è áåçîïàñíîñò.
Êîãàòî ñìå ñåäíàëè íà åäíî òàêîâà
ìÿñòî, ñâåòëèíàòà îçàðÿâà ëèöàòà íè,
à êàòî âèæäàìå ëèöàòà ñè, ðàçáèðàìå,
÷å íå ñìå ñàìè.
Ìíîãî äðóãè õîðà îáà÷å â ìîìåíòà ñå
ñêèòàò ïîä äúëáîêèòå ãúíêè íà ïëàùà,
íàïàäíàòè îò âúíøíè è âúòðåøíè
÷óäîâèùà, ìíîãî õîðà ñå ìîëÿò è áîðÿò
äà äîñòèãíàò äî îñòðîâ÷å ñâåòëèíà,
ìíîãî íàøè áðàòÿ ñà ñðåä òÿõ. Òå èìàò
íóæäà îò íåùî, êîåòî ñàìî íèå ìîæåì
äà èì äàäåì - åäíà äîáðà ìèñúë, êîÿòî
äà ñå ïðîòåãíå ïðåç âñè÷êî îñòàíàëî è
äà ãè äîêîñíå. Íåêà èì ÿ èçïðàùàìå - âúâ
âñè÷êè äåâåòè ÷àñîâå ïî ñâåòà.
À íà òåçè, êîèòî ïúòóâàò êúì Âå÷íèÿ
Èçòîê, íåêà èì ïîæåëàâàìå äóõúò èì äà
ïðåìèíå ëåêî. È êîãàòî ñòèãíàò òàì,
çàêúäåòî ñà ñå çàïúòèëè, äà ïðèáàâÿò
ñâîÿòà ñâåòëèíà êúì îíàçè, äàëå÷íàòà,
êîÿòî â ìîìåíòà íè ñãðÿâà ïðåç
ïðîòðèòèòå ìåñòà íà òîâà òåæêî
ïîêðèâàëî, îáãúðíàëî íè îòâñÿêúäå.
Îò Áðàò Ï.À.
29
ÏÐÈÇÍÀÍÈß

ÎÒ ÑÅÌÅÉÍÎ
ÏÎÑÅÙÅÍÈÅ ÄÎ
ÏÐÈÇÍÀÍÈÅ ÎÒ

Ñ
ÐÅÃÓËßÐÍÀ êúïè Áðàòÿ,
Ïî âðåìå íà ñåìåéíàòà ñè ïî÷èâêà

ÂÅËÈÊÀ ËÎÆÀ Ñ
ïðåç àâãóñò òàçè ãîäèíà ó÷àñòâàõ â
ðàáîòàòà íà íÿêîëêî ëîæè â
Êåéïòàóí, êîèòî ðàáîòÿò ïîä
þðèñäèêöèÿòà íà ðåãóëÿðíàòà Âåëèêà

237-ÃÎÄÈØÍÀ Ëîæà íà Þæíà Àôðèêà. Ïðè åäíî îò ó÷àñòèÿòà ñè

áÿõ ïîêàíåí íà Ãîäèøíîòî Îò÷åòíî Ñúáðàíèå íà
Âåëèêàòà Ëîæà, ïðîâåäåíî íà 25 àâãóñò 2009 ãîäèíà

ÈÑÒÎÐÈß â Êåéïòàóí.
Äî òîçè ìîìåíò Îáåäèíåíàòà Âåëèêà Ëîæà íà
Áúëãàðèÿ è Âåëèêàòà Ëîæà íà Þæíà Àôðèêà íå ñà
èìàëè íèêàêâè îôèöèàëíè ìàñîíñêè êîíòàêòè è,
êàêòî áè ìîãëî äà ñå ïðåäïîëîæè - âçàèìíè
ïðèçíàíèÿ. Áÿõ ìíîãî âïå÷àòëåí îò áîãàòèÿ
ÂÓ Áðàò Ëþáîìèð Ïàðìàêîâ,
ìàñîíñêè îïèò íà Áðàòÿòà îò Þæíà Àôðèêà è îò
Çàìåñòíèê Âåëèê Ìàéñòîð
òÿõíàòà ñúäúðæàòåëíà áëàãîòâîðèòåëíà
äåéíîñò, èçðàçåíà â èçãðàæäàíå è ïîääðúæêà íà
ìàñîíñêè êúùè, êîèòî èìàò ïðåäíàçíà÷åíèåòî äà
ïðèþòÿâàò èçïàäíàëè â áåäà âúçðàñòíè è ñàìîòíè
õîðà , êúäåòî òå äà ñå ÷óâñòâàò êàòî â ñâîé äîì.
Åæåãîäíî Âåëèêàòà Ëîæà íà Þæíà Àôðèêà
ïðîâåæäà áëàãîòâîðèòåëåí Áàë ñ òàçè öåë. (Òàçè
ãîäèíà áå òðèéñåò è ïåòîòî ìó èçäàíèå.) Âñè÷êè
ïåò ìàñîíñêè äèâèçèè - ïî ñúùåñòâî, òîâà ñà
Ïðîâèíöèàëíèòå Âåëèêè Ëîæè íà Þæíà Àôðèêà -
âçåìàò ó÷àñòèå è èìàò ñîáñòâåíà ïðîãðàìà.
Ðèòóàëúò â Þæíà Àôðèêà ñå ïðîâåæäà íà àíãëèéñêè
åçèê è íà åçèêà àôðèêàíñ, êîéòî å åäèí îò äåñåòòå
ìåñòíè îôèöèàëíè åçèöè. Âïå÷àòëÿâàù å ôàêòúò,
÷å è íà äâàòà åçèêà Áðàòÿòà ïîäíàñÿò öåëèÿ
ðèòóàëåí òåêñò íàèçóñò. Â Ëîæèòå èìà Áðàòÿ îò
ïðàêòè÷åñêè âñè÷êè ðàñè. Ïðåîáëàäàâàò áåëèòå.
Ðèòóàëúò è ïîäðåæäàíåòî íà Õðàìà ñú÷åòàâàò
õîëàíäñêè, íåìñêè è àíãëèéñêè åëåìåíòè. Õðàìúò íà
Âåëèêàòà Ïðîâèíöèàëíà Ëîæà íà Þæíàòà äèâèçèÿ å
èçóìèòåëåí!
Âåíåöúò íà ìîÿòà ðàäîñò áå â ìîìåíòà, êîãàòî
êúì êðàÿ íà Îáùîòî Ñúáðàíèå Âåëèêèÿò Ìàéñòîð
íà Âåëèêàòà Ëîæà íà Þæíà Àôðèêà, ÍÓ Áðàò
Àðìèñòîí Óîòñúí, ñúîáùè, ÷å íà 13 àâãóñò
Êîìèñèÿòà ïî Ïðèçíàíèÿòà íà Âåëèêàòà Ëîæà íà
Þæíà Àôðèêà å ðåøèëà åäèíîäóøíî äà ïðèçíàå
ðåãóëÿðíàòà Îáåäèíåíà Âåëèêà Ëîæà íà Áúëãàðèÿ
êàòî åäèíñòâåíàòà Ìàñîíñêà âëàñò â Áúëãàðèÿ.
Ëîãè÷íî áå ñëåä òàêîâà ïðèçíàíèå â êðàÿ íà
ðàáîòàòà íà Âåëèêàòà Ëîæà íà Þæíà Àôèêà äà
ó÷àñòâàì ñ ùåäðî äàðåíèå â Ïðîëåòíèÿ Áàë.
Áðàòÿ, ÷óâñòâàõ ñå îòëè÷íî ñðåä Áðàòÿ, êúäåòî
èíòåðåñúò êúì Áúëãàðèÿ áå ïîä÷åðòàí è
íåïðèíóäåí. Èñêðåíî ïîæåëàâàì íà âñåêè Áðàò äà
ìîæå äà ïîñåòè òàçè åêçîòè÷íà ñòðàíà è äà
ó÷àñòâà â ðàáîòàòà íà Ëîæèòå îò ñúñòàâà íà
Âåëèêàòà Ëîæà íà Þæíà Àôèêà.
 Ïðîñëàâà íà Âåëèêèÿ Àðõèòåêò è Ìèðîòâîðåö!

Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

30
 ÏÐÈÇÍÀÍÈß

Çà äîáðàòà íàäåæäà
è ïúðâàòà Ëîæà â Þæíà Àôðèêà

Ïðåäè ïîâå÷å îò äâà âåêà íàé-þæíàòà òî÷êà íà

êîíòèíåíòà Àôðèêà - Íîñ “Äîáðà íàäåæäà”, áèëà
åêñïëîàòèðàíà îò Äàòñêàòà êîìïàíèÿ “Èçòî÷íà
Èíäèÿ” êàòî òúðãîâñêè ïóíêò çà äîñòàâêà íà êîðàáè
ïî ïúòÿ èì îò è êúì þæíà è þãîèçòî÷íà Àçèÿ.
Îñíîâàíîòî ïðåç 1756 ã. Ñâîáîäíî Çèäàðñòâî â
Õîëàíäèÿ áúðçî ñå ðàçðàñòâàëî è ìíîãî ñîáñòâåíèöè
íà êîðàáè áèëè Ìàñîíè. Åòî çàùî ïðîöåñúò íà
ñúçäàâàíå íà Ëîæà ïîä þðèñäèêöèÿòà íà Âåëèêèÿ
Èçòîê íà Õîëàíäèÿ íà òåðèòîðèÿòà íà òàçè ïîïúòíà
ñïèðêà, áèëî íåùî ñúâñåì åñòåñòâåíî. Âåëèêèÿò
Èçòîê îáìèñëÿë ñâîè äåéñòâèÿ ïî òåçè çåìè îùå îò
1764 ã. è ïðåç 1771 ã. Áðàò Àáðàõàì âàí äåð Âåéäå,
êîðàáåí êàïèòàí, ïúòóâàù ïî ìàðøðóòà, áèë
íàçíà÷åí çà Çàìåñòíèê Âåëèê Ìàéñòîð â ×óæáèíà è áèë
îòîðèçèðàí ñ íåîáõîäèìèòå ïðàâîìîùèÿ äà ñúçäàâà
Ëîæè, êîèòî ïîäëåæàëè íà ðàòèôèöèðàíå îò
Âåëèêàòà Ëîæà. Íà 24 àïðèë 1772 ã. áèëî ïðîâåäåíî
ñúáðàíèå íà Áðàòÿòà ïîä íåãîâî ðúêîâîäñòâî. Äåñåò
äíè ïî-êúñíî òîé èçäàë äåêðåò çà îñíîâàâàíå íà Ëîæà
“Íîâà Íàäåæäà” ¹12 ïîä þðèñäèêöèÿòà íà Âåëèêèÿ
Èçòîê íà Õîëàíäèÿ. Äåêðåòúò áèë ðàòèôèöèðàí íà 1
ñåïòåìâðè 1772 ã.

Íà ñíèìêèòå:
1 è 2 - Âúòðåøíè èçãëåäè îò Õðàìà íà Âåëèêàòà
Ëîæà íà Þæíà Àôðèêà: èçòîê è çàïàä,
3 - Âúíøåí èçãëåä íà Õðàìà íà Âåëèêàòà Ëîæà íà
Þæíà Àôðèêà,
4 è 5 - Ìàñîíñêè êúùè, â êîèòî Âåëèêàòà Ëîæà íà
Þæíà Àôðèêà ïðèþòÿâà õîðà, èçïàäíàëè â áåäà.

Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

31
Èç “Äíåâíèêúò íà ãðàô ×àíî (1939-1943)”
29 ÿíóàðè 1940
...Äó÷å å ðàçäðàçíåí îò âúòðåøíîòî ïîëîæåíèå. Íàðîäúò
ðîïòàå. (...) “Êîãàòî èíñòèíêòèòå íà åäèí íàðîä ñà
çàñòîÿëè è òîé å áåç èäåè, ñàìî óïîòðåáàòà íà ñèëà ìîæå
äà ãî ñïàñè. Òåçè, êîèòî óäàðèì, ùå íè áúäàò áëàãîäàðíè,
çàùîòî óäàðúò ùå ãè ñïàñè äà íå ïàäíàò â áåçäíàòà, êúì
êîÿòî ñîáñòâåíèÿò èì ñòðàõ ãè å òèêíàë. Âèæäàë ëè ñè
íÿêîÿ îâöà äà ñòàíå âúëê? Èòàëèàíñêèÿò íàðîä å íàðîä îò
îâöå. Îñåìíàäåñåò ãîäèíè íå ñà äîñòàòú÷íè äà ãî
ïðîìåíÿò. Íóæíè ñà ñòî è îñåìäåñåò, à ìîæå áè è ñòî è
îñåìäåñåò âåêà.”
7 ôåâðóàðè 1940
...Òîé å ÿäîñàí íà íàðîäà. “Òðÿáâà äà ãî äúðæèì
äèñöèïëèíèðàí è â óíèôîðìà îò ñóòðèí äî âå÷åð. È äà ãî
áèåì, áèåì, áèåì.”

Èëþñòðàöèÿ: Ìèøà Ãîðäèí

Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

32
Ìåæäóíàðîäíà êîíôåðåíöèÿ ïî èñòîðèÿ íà
Ñâîáîäíîòî Çèäàðñòâî
29 - 31 ìàé 2009 ã., Åäèíáóðã, Øîòëàíäèÿ

Ïîä ïàòðîíàæà íà:

Íàé-óâàæàåìèÿ Âåëèê Ìàéñòîð íà
Âåëèêàòà Ëîæà íà Øîòëàíäèÿ,
Íàé-óâàæàåìèÿ Ïðîãðàìåí Âåëèê Ìàéñòîð íà
Îáåäèíåíàòà Âåëèêà Ëîæà íà Àíãëèÿ,
Íàé-óâàæàåìèÿ Âåëèê Ìàéñòîð íà
Âåëèêàòà Ëîæà íà Èðëàíäèÿ
è ïîä ñïåöèàëíèÿ ïàòðîíàæ íà:

11-ÿ Ãðàô íà Åëæèí è 15-ÿ Ãðàô íà Êèíêàðäàéí, ÊÒ

ÈÒÀËÈÀÍÑÊÎÒÎ
ÌÀÑÎÍÑÒÂÎ È
ÔÀØÈÇÌÚÒ:
 ÒÚÐÑÅÍÅ ÍÀ ÏÎËÈÒÈ×ÅÑÊÀ ÂÐÚÇÊÀ
- ÎÒ ÏÐÈßÒÅËÑÒÂÎ ÄÎ ÇÀÙÈÒÀ
(1922-1923)

÷àñò 1

Àâòîð: Ó Áðàò Äæóçåïå Âàòðè, Ñòàð Ìàéñòîð

íà Ëîæà “Angelo Brofferio” ¹ 924 â ñúñòàâà íà
Âåëèêèÿ Îðèåíò íà Èòàëèÿ

Ï
úðâîíà÷àëíî, âñåêè áè ñè ïîìèñëèë, ÷å òåìàòà
“Ôàøèçúì - Ìàñîíñòâî” (ïîíå íà òåðèòîðèÿòà
íà Èòàëèÿ), å áèëà ñèëíî ïîâëèÿíà îò
ïðåäðàçñúäúöèòå íà äâåòå ñòðàíè: ñëåä 1925
ã. ôàøèçìúò ïðàâè âñè÷êî ïî ñèëèòå ñè, çà äà
äåìîíñòðèðà, ÷å îò ñàìîòî ñè çàðàæäàíå å
áèë ñìúðòåí âðàã íà Ñâîáîäíîòî Çèäàðñòâî, à
îò ñâîÿ ñòðàíà ñëåä 1945 ã. èòàëèàíñêîòî Ìàñîíñòâî
âëàãà âñè÷êèòå ñè óñèëèÿ, çà äà ïîêàæå, ÷å ñ ïðàâî áè ìîãëî
äà ðàçâåå çíàìåòî íà áåçñïîðíèÿ àíòèôàøèçúì. Òàçè
ñèòóàöèÿ íå ïðåòúðïÿ ïðîìåíè ïðåç âòîðàòà ïîëîâèíà íà
ìèíàëèÿ âåê â Èòàëèÿ. Ïðåîáëàäàâàùàòà êàòîëè÷åñêî-
êîìóíèñòè÷åñêà äèàëåêòèêà áå èñòîðè÷åñêè íàñî÷åíà
ñðåùó Ñâîáîäíîòî Çèäàðñòâî; ïðè òîâà ïîëîæåíèå å
äîñòàòú÷íî äà îòáåëåæèì ðàííèÿ ôàøèçúì (1919-1922), ïðè
êîéòî ïðèñúñòâèåòî íà Ìàñîíñòâîòî å î÷åâèäíî. Îò
äðóãà ñòðàíà ðàçáèðàåìî áè áèëî äà äàäåì çà ïðèìåð
àòàêèòå íà ôàøèñòêèòå îòðÿäè1 âúðõó ìàñîíè è ëîæè, èëè
äà ñè ïðèïîìíèì èçäàäåíèòå çàïîâåäè çà çàòî÷åíèå2 íà
Âåëèêèÿ Ìàéñòîð è Çàìåñòíèê Âåëèêèÿ Ìàéñòîð íà Âåëèêèÿ
Îðèåíò ïðåç ïåðèîäà 1926-1929 ãîäèíà, çà äà ïîëó÷èì
îáÿñíåíèå çà àíòèôàøèñòêèÿ îáëèê íà Ñâîáîäíîòî
Çèäàðñòâî.
Êàòî ïðèìåð ìîãàò äà áúäàò ïðèïîìíåíè ñëåäíèòå äóìè íà
Ïàëìèðî Òîëèàòè, ëèäåð íà ñëåäâîåííàòà Èòàëèàíñêà
êîìóíèñòè÷åñêà ïàðòèÿ, íàïèñàíè ïðåç 1928 ã.3:
“Íÿêîè ïîëèòè÷åñêè ãðóïèðîâêè ìîãàò äà èçâëåêàò ïîëçà
ïðè îòòåãëÿíåòî íà ðàçî÷àðîâàíè îò ôàøèçìà ÷ëåíîâå,
ïðîèçõîæäàùè îò ñðåäíàòà êëàñà. Òåçè ãðóïè èäâàò îò
íèñêàòà ñðåäíà êëàñà íà ïðîèçâîäèòåëèòå (íåçàâèñèìè
çàíàÿò÷èè, äðåáíè ñîáñòâåíèöè íà ñåëñêîñòîïàíñêè
èìîòè, ôåðìåðè, èçïîëè÷àðè è äðåáíè òúðãîâöè íà çåìÿ,
êàêòî è äðåáíè äèëúðè), êîèòî ñòðàäàò ìíîãî îò
òèðàíèÿòà íà ôèíàíñîâèÿ êàïèòàë. Âúïðîñíèòå
ïîëèòè÷åñêè ãðóïè ñå ïðåâðúùàò â äèðåêòíè âðàãîâå íà
ôàøèçìà, çàïëàøâàéêè äà ãî àòàêóâàò èç îñíîâè, ñëåä
êîåòî â äàäåí ìîìåíò ïðîâîêèðàíàòà ðåàêöèÿ ñå
ñãðîìîëÿñâà èìåííî âúðõó òÿõ. Åòî íàïðèìåð,
Ìàñîíñòâîòî, êàòî ðåôîðìèñòêà ãðóïèðîâêà, áå

Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009 33

 ðàçôîðìèðîâàíî ñúñ çàêîí îò ôàøèçìà, ìíîãî ïðåäè
Êîìóíèñòè÷åñêàòà ïàðòèÿ.”
Òîâà èäâà äà ïîêàæå, ÷å ïðè çàðàæäàíåòî íà ôàøèçìà
Ñâîáîäíèòå Çèäàðè ñà áèëè ôàøèñòè è åäâà íà åäèí ïî-
êúñåí åòàï òå ñà ðàçáðàëè èñòèíñêàòà ñúùíîñò íà
ôàøèçìà. Îò äðóãà ñòðàíà, ìîæåì äà íàïèøåì ðåäîâå íà
âúçõâàëà çà Ìàñîíà Ïèåòðî ßõèÿ4, ïðîèçõîæäàù îò åâðåéñêî
ñåìåéñòâî è îñíîâàòåë íà Fascio di combattimento5 â
Òðèåñò ïðåç 1919 ã., êîéòî ó÷àñòâàë â “Ïîõîäà êúì Ðèì”, ñëåä
êîåòî ñòàíàë àíòèôàøèñò è ïðåç 1937 ã. äàë æèâîòà ñè â
Èñïàíèÿ, â áèòêà ñðåùó ôðàíêèñòèòå. Òîâà ñàìî ïîêàçâà,
÷å ìàñîíèòå ñà ìîæåëè äà æåðòâàò æèâîòà ñè â çàùèòà
íà ñâîèòå èäåàëè çà “Ñâîáîäà, Ðàâåíñòâî, Áðàòñòâî” -
ìîòî, êîåòî è äíåñ å îôèöèàëåí äåâèç íà Âåëèêèÿ Îðèåíò.
Âúâ âðåìåâî îòíîøåíèå âðúçêàòà “Ìàñîíñòâî - ôàøèçúì” å
îòíîñèòåëíî êðàòêà - îò îñíîâàâàíåòî íà Ôàøèñòêàòà
áîéíà ëèãà ïðåç ìàðò 1919 ã., äî ðàçïóñêàíåòî íà Âåëèêèòå
Ëîæè ïðåç íîåìâðè 1925 ã. Òîçè ïåðèîä ìîæå äà áúäå
ðàçäåëåí íà äâà ïîä-ïåðèîäà, ðàçïîëîæåíè îêîëî åäíî
öåíòðàëíî ñúáèòèå: ïúðâèÿò çàïî÷âà îò çàðàæäàíåòî íà
ôàøèçìà äî Ìàðøà êúì Ðèì ïðåç îêòîìâðè 1922 ã.; âòîðèÿò -
îò ïúðâèòå àòàêè íà ôàøèñòêèòå áîéíè îòðÿäè ñðåùó
Ëîæèòå ïðåç 1923 ã. äî êðàÿ; à â öåíòúðà, ïî åñòåñòâåí
íà÷èí, çàñòàâà ñàìèÿò Ïîõîä êúì Ðèì. Íåîñïîðèì ôàêò å, ÷å
ïðåç ïúðâèÿ ïåðèîä ðåäèöà Ñâîáîäíè Çèäàðè ñà áèëè
àêòèâíè ôàøèñòè, â íÿêîè ñëó÷àè - ëèäåðè íà äâèæåíèåòî, à
â äðóãè - çàìåñåíè â àêòîâå íà íàñèëèå. Òîâà áèë ïåðèîä íà
èíäèâèäóàëíè âðúçêè íà íÿêîè Áðàòÿ Ñâîáîäíè Çèäàðè ñ
ôàøèçìà (êàòî öÿëî). Ñúäáîíîñíè ñå îêàçàëè ìåñåöèòå
îêîëî Ïîõîäà êúì Ðèì, êàêòî ùå ñòàíå ÿñíî ïî-íàäîëó,
êîãàòî è äâåòå Âåëèêè Ëîæè ñà èìàëè îôèöèàëíè êîíòàêòè ñ
ôàøèçìà. Ïîñëåäíèÿò ïåðèîä áèë ïî-ìàëîâàæåí - òîâà áèë
ïåðèîä, â êîéòî õîðà è èíñòèòóöèè ñå ðàçäåëÿëè.
Áåëåæêà: äâåòå Âåëèêè Ëîæè
Ïðåç ãîäèíèòå, ïðåäñòàâëÿâàùè èíòåðåñ çà íàñòîÿùàòà
ñòóäèÿ, â Èòàëèÿ ñà ñúùåñòâóâàëè äâå Âåëèêè Ëîæè:
Âåëèêèÿò Îðèåíò íà Èòàëèÿ (Great East of Italy), ñúçäàäåí â
êðàÿ íà 1861 ã., è Âåëèêàòà Ëîæà íà Èòàëèÿ (Grand Lodge of
Italy), ñúçäàäåíà îò ãðóïà îòöåïèëè ñå îò Âåëèêèÿ Îðèåíò
ïðåç 1908 ã. Ïðè÷èíà çà ðàçöåïëåíèåòî áèëà ëèïñàòà íà
êîíñåíñóñ ìåæäó ìíîçèíñòâîòî, çäðàâî âúâëå÷åíî â
ïîëèòèêàòà, è åäíà ìàëöèíñòâåíà ãðóïà, îáÿâèëà ñå ñðåùó
ïðèñúñòâèåòî íà ïîëèòèêàòà â Ìàñîíñòâîòî è ñëåäâàùà
Äðåâíèòå ïðàâèëà, îò êîÿòî ãðóïà âïîñëåäñòâèå ñå
îñíîâàâà Âåëèêàòà Ëîæà. Êàêòî áå îòáåëÿçàíî, ïî òîâà
âðåìå êîíòðàñòúò áèë ïî-ñêîðî ôîðìèðàí ìåæäó “ëÿâî-
ïðîãðåñèâíîòî” ìíîçèíñòâî è “äÿñíî-êîíñåðâàòèâíîòî”
ìàëöèíñòâî. Äîáðå áè áèëî äà çàïîìíèì òîâà ïîïúòíî
îïðåäåëåíèå, çàùîòî íàòàòúê ùå ñå ïîçîâåì îòíîâî íà
íåãî. Êîíôëèêòèòå ïðåìèíàëè ïðåç ðàçëè÷íè åòàïè - èçòåêëè
òðóäíè ãîäèíè, ïîñëå ñå ïðåäïðèåìàëè îïèòè çà
îáåäèíåíèå, êîèòî âñå ñå ïðîâàëÿëè. Ñ âðåìåòî Âåëèêàòà
Ëîæà ïðåòúðïÿëà íîâè ðàçöåïëåíèÿ - åñòåñòâåíî â ïîëçà íà
Âåëèêèÿ Îðèåíò. Èñòîðè÷åñêè ïîãëåäíàòî, äúëãè ãîäèíè
Âåëèêèÿò Îðèåíò çàïàçâàë ñâîÿ ñòàòóò íà ãëàâíà Âåëèêà
Ëîæà. Îò ñâîÿ ñòðàíà, Âåëèêàòà Ëîæà, ðàç÷èòàéêè íà
ñâîèòå âðúçêè ñ Øîòëàíäñêèÿ ðèòóàë, óñïÿëà äà ïîëó÷è
ìíîãî ìåæäóíàðîäíè ìàñîíñêè ïðèçíàíèÿ, êîåòî ú äàëî
îñíîâàíèå äà ïðåòåíäèðà çà ïðåäñòàâèòåëñòâî íà
“îôèöèàëíîòî, èñòèíñêîòî” Ìàñîíñòâî â Èòàëèÿ. È äâåòå
Âåëèêè Ëîæè ïðåäîñòàâÿëè åäèíñòâåíî íà ñâîÿ Âåëèê
Ìàéñòîð âëàñòòà äà ïðåäñòàâëÿâà ñâîÿòà Âåëèêà Ëîæà
íàâúí - ïðåä îáùåñòâîòî è èíñòèòóöèèòå; çàòîâà ïî-
íàòàòúê íà ìåñòà ùå ãîâîðèì çà Âåëèêèòå Ìàéñòîðè,
âìåñòî çà Âåëèêèòå Ëîæè. Çà äà áúäå èçáåãíàòî
îáúðêâàíåòî, ùå èçïîëçâàì ñëåäíèòå íà÷èíè íà èçðàçÿâàíå:
• (Èòàëèàíñêî) Ìàñîíñòâî - ïî îòíîøåíèå è íà äâåòå
Âåëèêè Ëîæè è èòàëèàíñêîòî Ìàñîíñòâî â íåãîâàòà
öÿëîñò.
34
• Âåëèê Îðèåíò, èëè Ïàëàöî Äæóñòèíèÿíè (Palazzo Giustiniani -
ñãðàäàòà, â êîÿòî ñå ïîìåùàâà öåíòðàëàòà íà Âåëèêèÿ
Îðèåíò) - çà Âåëèêèÿ Îðèåíò íà Èòàëèÿ (Âåëèê Èçòîê íà
Èòàëèÿ). Ïðåç öåëèÿ èçñëåäâàí îò ìåí ïåðèîä (1919-1925)
Âåëèê Ìàéñòîð å áèë Äîìèöèî Òîðèäæàíè (Domizio Torrigiani).
• Âåëèêà Ëîæà, èëè Ïèàöà äåë Äæåçó (Piazza del Gesú - àäðåñúò
íà öåíòðàëàòà íà Âåëèêàòà Ëîæà) - çà Âúðõîâíèÿ Ñúâåò è
Âåëèêàòà Ëîæà íà Èòàëèÿ. Ïðåç öåëèÿ èçñëåäâàí îò ìåí
ïåðèîä (1919-1925) Âåëèê Ìàéñòîð å áèë Ðàóë Ïàëåðìè (Raoul
Palermi).
Èñòîðèöèòå ïðåäëàãàò äîñòà ðàçëè÷íè èíòåðïðåòàöèè íà
âðúçêàòà ôàøèçúì - Ñâîáîäíî Çèäàðñòâî. Ùå çàïî÷íà ñ
ïðåãëåä íà ÷åòèðè îò íàé-íîâèòå è çàäúëáî÷åíè íàó÷íè
ðàçðàáîòêè ïî òåìàòà.
Íàé-íîâîòî èçñëåäâàíå íà òåìàòà å ïðåäëîæåíî îò
Äæåðàðäî Ïàäóëî (Gerardo Padulo)6. Íåãîâîòî ðàçèñêâàíå íà
âúïðîñà å íàñî÷åíî êúì åäíà ïîçèòèâíà âðúçêà ìåæäó
ôàøèçìà è Ñâîáîäíîòî Çèäàðñòâî. Ïàäóëî íå âêëþ÷âà
Âåëèêàòà Ëîæà, îáîáùàâàéêè, ÷å çà ïåðèîäà íà
ñúçäàâàíåòî íà ôàøèñòêèòå áîéíè îòðÿäè íÿìà
äîêàçàòåëñòâà çà “áëèçîñò” ìåæäó Âåëèêàòà Ëîæà è
ôàøèçìà, ÷å â îíåçè äíè ïóáëè÷íèÿò îáðàç íà Âåëèêàòà Ëîæà
å áèë ïîä âúïðîñ, ïîðàäè øïèîíñêèÿ çàãîâîð ñðåùó íÿêîè îò
íàé-èçâåñòíèòå ú ÷ëåíîâå, êàêòî è ÷å ïðåç òîçè ïåðèîä
Ñúáðàíèåòî íà Âåëèêàòà Ëîæà èçáðàëî íîâ Âåëèê Ìàéñòîð
(Ðàóë Ïàëåðìè), ÷å ÷ëåíñêèÿò ú ñúñòàâ å áèë ìíîãî îãðàíè÷åí
è ÷å ùÿë äà íàðàñòâà âïîñëåäñòâèå, çàåäíî ñ ðàçâèòèåòî
íà ôàøèçìà. Ïàäóëî ïèøå:
“Îò èñòîðè÷åñêà ãëåäíà òî÷êà, ñëåäâîåííîòî
Ìàñîíñòâî íà Ïèàöà äåë Äæåçó íå å ïðîáëåì: òî
èçðàñòâà ïîä ñÿíêàòà íà ôàøèñòêîòî äâèæåíèå. Ìîæå
äà ñå ïðåäïîëîæè, ÷å ïîäîáíî ïîëîæåíèå å áèëî óäîáíî
çà Ìóñîëèíè, çà äà ñå ïðîòèâîïîñòàâè íà Ïàëàöî
Äæóñòèíèàíè (Âåëèêèÿ Îðèåíò) è òåõíèòå ñáëúñúöè ñ
ôàøèñòèòå7.”
Ïîðàäè òîâà Ïàäóëî ñå êîíöåíòðèðà âúðõó Âåëèêèÿ Îðèåíò,
êàòî ïîääúðæà òåçàòà, ÷å çà ñúçäàâàíåòî íà ôàøèñòêèòå
áîéíè îòðÿäè èìàëî “ïëàí”. Ïëàíúò - ñòðóâà ìè ñå, ÷å òîé å
öåíòúðúò â òåçàòà íà Ïàäóëî - âêëþ÷âàë ëàíñèðàíåòî íà
äåéíîñò, íàñî÷åíà êúì èíôèëòðèðàíå â ïðîöåñà íà
èçãðàæäàíå íà ïîëèòè÷åñêîòî ñúãëàñèå, îñúùåñòâÿâàíî îò
êàòîëè÷åñêèòå è ñîöèàëèñòè÷åñêèòå ñèëè; ñúõðàíÿâàíåòî
íà ïîëèòè÷åñêèòå âúçìîæíîñòè íà Âåëèêèÿ Îðèåíò áèëî öåë,
êîÿòî òðÿáâàëî äà ñå ðåàëèçèðà ÷ðåç ôàøèçìà - åäíà
àêòèâíîñò ñ êðàòúê è íåóñòîé÷èâ æèâîò, äîêîëêîòî â
êðàéíà ñìåòêà è ñàìèÿò íà÷àëåí ôàøèçúì áèë òàêúâ. Îñâåí
òîâà, âúïðåêè ÷å çà âðåìåòî íà èçáîðèòå ïðåç 1919 ã. è 1921
ã. íÿìà äîêàçàòåëñòâà Âåëèêèÿò Îðèåíò äà å ôèíàíñèðàë
ôàøèçìà - ôàêò å, ÷å äâåòå îðãàíèçàöèè ñà ñúùåñòâóâàëè
ñúâìåñòíî äîñòà ìèðíî, äî ìîìåíòà íà äåêëàðàöèÿòà çà
íåñúâìåñòèìîñò, âúçïðèåòà îò Âåëèêèÿ Îðèåíò êàòî
“êàìà â ãúðáà”.  çàêëþ÷åíèå, ñòðóâà ìè ñå, ÷å òåçàòà íà
Ïàäóëî ìîæå äà áúäå îáîáùåíà ïî ñëåäíèÿ íà÷èí: íÿêîè
÷ëåíîâå íà Âåëèêèÿ Îðèåíò, êàòî ïîëó÷èëè çàäà÷àòà
(“ïëàíà”) äà ñúçäàäàò åäíà íîâà àíòè-êàòîëè÷åñêà è àíòè-
ñîöèàëèñòè÷åñêà ñèëà, èëè - êàòî ïîëó÷èëè âåäíúæ
îäîáðåíèåòî íà óïðàâèòåëíîòî òÿëî íà Âåëèêèÿ Îðèåíò -
ñà ïîäêðåïèëè ñúçäàâàíåòî è ðàçâèòèåòî íà ðàííèÿ
ôàøèçúì, ñëåä êîåòî ñà îñòàíàëè àêòèâíè ÷ëåíîâå, áåç äà
áúäàò êîíòðèðàíè îò Âåëèêèÿ Îðèåíò, äî ìîìåíòà íà
îáÿâÿâàíåòî íà íåñúâìåñòèìîñòòà. Ñïîðåä Ïàäóëî,
èñòîðè÷åñêè, Âåëèêèÿò Îðèåíò å ðîäîíà÷àëíèêúò è ñ òîâà -
îòãîâîðåí çà ôàøèçìà, äîêàòî Âåëèêàòà Ëîæà ñå ÿâÿâàëà
åäèíñòâåíî îïîðòþíèñòè÷íà ïðèñòðîéêà íà ôàøèçìà.
Òàçè òåçà, â ãîëÿìàòà ú ÷àñò, âå÷å å áèëà ðàçãëåäàíà ïðåç
1998 ã. îò Àëäî Àëåñàíäðî Ìîëà, âúç îñíîâà íà ïðåäèøíè
èçñëåäâàíèÿ íà Äæåðàðäî Ïàäóëî8. Èçó÷àâàéêè ñïèñúêà ñ
èìåíà íà èñòèíñêè (èëè ïðåäñòàâÿùè ñå çà) Ñâîáîäíè
Çèäàðè êúì ìîìåíòà íà ðàæäàíåòî íà ôàøèñòêèòå áîéíè
îòðÿäè, Ìîëà ñ÷èòà, ÷å
“äà ñå çàêëþ÷è îò òîâà ó÷àñòèå ñúùåñòâóâàíåòî íà
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009
 ìàñîíñêè ïëàí çà ïîñòåïåííî çàâëàäÿâàíå íà “Ïàëàöî
×èäæè” [ñãðàäàòà íà èòàëèàíñêîòî ïðàâèòåëñòâî],
êàòî ñå äàäå âëàñò íà Ìóñîëèíè9",
èçãëåæäà íåâúçìîæíî. Íàé-ìàëêîòî, çàùîòî åäíî òàêîâà
äåéñòâèå áè èçèñêâàëî äà ñå ïðèïèøå íà äâåòå Âåëèêè Ëîæè
íÿêàêúâ åäèíåí ïëàí, à òå ñà áèëè â êîíôëèêò. Áè áèëî
íåîáõîäèìî äà ñè ïðåäñòàâèì è íÿêàêúâ ïëàí îêîëî
ëè÷íîñòòà íà Ìóñîëèíè - ïðîñëîâóò ñúñ ñâîåòî
íåäîëþáâàíå íà Ìàñîíñòâîòî è îòãîâîðåí çà
íåñúâìåñòèìîñòòà ìåæäó Ñâîáîäíîòî Çèäàðñòâî è
Ñîöèàëèñòè÷åñêàòà ïàðòèÿ. È â êðàéíà ñìåòêà - äà
çàáðàâèì çà íå ìàëêàòà îïîçèöèÿ â Ëîæèòå ïî îòíîøåíèå
íà ôàøèçìà èëè çà ëèïñàòà íà ïîäêðåïà ïî âðåìå íà
èçáîðèòå ïðåç 1919 ã. è 1921 ã. Ìîëà ïðèåìà, ÷å ñúñ
ñèãóðíîñò å èìàëî Ìàñîíè è îò äâåòå Âåëèêè Ëîæè, êîèòî
ñà èçèãðàëè êëþ÷îâà ðîëÿ çà ôàøèçìà, íî òîé îòáåëÿçâà, ÷å
ïî ñúùîòî âðåìå å èìàëî è Ñâîáîäíè Çèäàðè, êîèòî áèëè
ðåïóáëèêàíöè, ëèáåðàë-äåìîêðàòè, äåéöè íà ïðîôñúþçèòå,
ðàäèêàëè è äîðè ñîöèàëèñòè. Íàïðèìåð, ïî âðåìå íà
èçáîðèòå ïðåç 1921 ã. â ïàðëàìåíòà áèëè èçáðàíè ìàñîíè,
ïðèíàäëåæàùè êúì Ñîöèàëíàòà äåìîêðàöèÿ (ëèáåðàë-
ðàäèêàëè), Íàöèîíàëíèÿ ñúþç (ëèáåðàëè-öåíòðèñòè),
Ðåïóáëèêàíñêàòà ïàðòèÿ (ëåâè÷àðè), Áîéíàòà ïàðòèÿ (äÿñíî
îðèåíòèðàíè) è Íàöèîíàëíèÿ áëîê (óìåðåíè ëèáåðàëè,
âêëþ÷âàùè â ñúñòàâà ñè è íàöèîíàëèñòè, è ôàøèñòè). Çà
íèòî åäèí îò òåçè Ìàñîíè íå òðÿáâà äà ñå ñ÷èòà, ÷å â
ñâîÿòà ïåðñîíàëíîñò å ïðåäñòàâëÿâàë Ìàñîíñòâîòî. Çà
íèòî åäèí îò òÿõ íå ìîæå äà ñå êàæå, ÷å å áèë íàòîâàðåí
îò íÿêîÿ Âåëèêà Ëîæà êàòî îòãîâîðåí çà åäíî ôàøèñòêî
èëè ñîöèàëèñòè÷åñêî ïðàâèòåëñòâî. Äîðè Âåëèêèÿò
Ìàéñòîð, íåçàâèñèìî ÷å å åäèíñòâåí ïðåäñòàâèòåë íà
Ìàñîíñêàòà îáùíîñò, íå ìîæå äà áúäå äúðæàí îòãîâîðåí
çà òàêèâà íåùà. Ìîëà äîáðå îáîáùàâà ñâîÿòà òåçà:
“â êðàéíà ñìåòêà, äëúæíè ñìå äà ñå ñúãëàñèì, ÷å
óïðàâëåíèåòî íà Ïàëàöî Äæóñòèíèàíè, âïóñêàéêè ñå â
ðàáîòà, êîÿòî íå ìîæå äà âúðøè (âîåííàòà ïîëèòèêà),
å ïðîâîêèðàëî âåðèãà îò ãðåøêè â ïðåöåíêàòà è
íåëåïîñòè, êîèòî ñà ìó íàâðåäèëè íà íåãî ñàìîòî10"
- ãðåøêè è íåëåïîñòè, ñ êîèòî Âåëèêèÿò Îðèåíò äîâåë äî
ïîëèòè÷åñêîòî - ïðåäõîæäàùî ôèçè÷åñêîòî - ðàçðóøåíèå
íà èòàëèàíñêîòî Ñâîáîäíî Çèäàðñòâî è äî
äúëãîâðåìåííàòà ëîøà ñëàâà, ïðîäúëæèëà äîñòà è ñëåä
ãîäèíèòå íà ôàøèçìà. Ñëåäîâàòåëíî, âðúçêàòà ôàøèçúì -
Ìàñîíñòâî, â ãîëÿìàòà ñè öÿëîñò, å ïðåäñòàâëÿâàëà
îãðîìíà êàøà îò ïîëèòè÷åñêè äåéñòâèÿ, èçâúðøåíè îò
ëèäåðèòå íà Âåëèêèÿ Îðèåíò, êîèòî íå ñà óñïÿâàëè äà
çàåìàò ÿñíà ïîçèöèÿ, äîêàòî ñúùåâðåìåííî Âåëèêàòà Ëîæà
ñå å îïèòâàëà äà èçâëå÷å ïîëçà îò çàòðóäíåíàòà
ñèòóàöèÿ, ïðåäëàãàéêè ñâîÿòà ïîäêðåïà íà Ìóñîëèíè. Â
èçâåñòåí ñìèñúë òåçàòà íà Ìîëà å ïîòâúðäåíà îò îùå
åäíî ñúâðåìåííî ñòàíîâèùå - òîâà íà Ãàåòàíî Ñàëâåìèíè,
êîéòî êàçâà:
“Ñâîáîäíîòî Çèäàðñòâî å òîâà, êîåòî å: òúëïà îò
èäèîòè, âòóðíàëà ñå äà ïðåòåíäèðà çà Äàëìàöèÿ, áåç
ïðàêòè÷åñêè äà ðàçáèðà êàêâî âúðøè...11".
Äèñêóñèÿòà íà Ìîëà èçâåæäà íà ïðåäåí ïëàí òâúðäåíèÿ,
ðàçëè÷íè îò òåçè â ñòóäèèòå íà Äæåðàðäî Ïàäóëî, è
çàëåãíàëè â òâîðáèòå íà Äæàíè Âàíîíè12, êîéòî ïðåäëàãà
âòîðà ãëåäíà òî÷êà è òðåòèðà Ìàñîíñòâîòî êàòî
ùàòåí ôëàíã íà ôàøèçìà, íåçàâèñèìî ÷å íàêðàÿ ñå å îêàçàë
íåóñïåøåí. Âàíîíè ñ÷èòà, ÷å åâîëþöèÿòà íà Ìóñîëèíè ïðåç
1914 ã. êúì ðåâîëþöèîííàòà èíòåðâåíöèÿ ãî ïðèäâèæâà íà
ïîçèöèè, áëèçêè äî íàñëåäñòâîòî íà Ìàöèíè è ïî òàçè ëèíèÿ
- äî ðåïóáëèêàíñêèòå, äåìîêðàòè÷íè, íàöèîíàëèñòè÷åñêè è
ìåæäóêëàñîâî-êîîïåðàòèâíè èäåè íà Ìàñîíñòâîòî îò
âðåìåòî íà Ðèñîðäæèìåíòî13. È âñè÷êî òîâà - äî òàêàâà
ñòåïåí, ÷å â êðàÿ íà âîéíàòà Ìóñîëèíè è Ñâîáîäíîòî
Çèäàðñòâî ñå îêàçâàò â ðàìêèòå íà åäíî è ñúùî
“ïîëèòè÷åñêî ïðîñòðàíñòâî”: Ìóñîëèíè - ñ ëè÷íèÿ ñè
ïðîåêò çà ïðåäñòîÿùà ðåâîëþöèÿ, Ñâîáîäíîòî Çèäàðñòâî
- êàòî ãëàâåí ñèìâîë íà ðåâîëþöèîííî-äåìîêðàòè÷åí
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009
ïðîåêò, ïëàíèðàí îêîëî ïðîòèâîïîñòàâÿíåòî íà
ñîöèàëèñòè÷åñêèÿ åêñòðåìèçúì è âðúçêàòà ñ
ðàáîòíè÷åñêèòå ïðîñëîéêè. Ñïîðåä Âàíîíè, â ðåçóëòàò íà
òîâà
“ôàøèñòêèÿò êðàéïúòåí êàìúê áèâà ïîñòàâåí íà ïúòÿ íà
íàöèîíàëíàòà ðåâîëþöèÿ. À òîâà å áèëî è íàìåðåíèåòî
íà Ìàñîíñòâîòî14".
Ñ åäíà ïî-íàòàòúøíà âðúçêà - êúì íÿêàêúâ “íåî-ãíîñòè÷åí
ñèíäðîì”, êîéòî Âàíîíè ðàçãàäàâà â íåïîñðåäñòâåíèòå
î÷àêâàíèÿ ñëåä êðàÿ íà âîéíàòà â “òàéíèòå Ìàñîíñêè
äîêòðèíè” è â íà÷èíà íà ìèñëåíå íà Ìóñîëèíè. Ñïîðåä òàçè
ìèñëîâíîñò
“ïîäîáðÿâàíåòî íà ñúâúðøåíèÿ ãðàä ìîæå äà áúäå
îñúùåñòâåíî íà òîçè ñâÿò ÷ðåç ðàáîòàòà íà ÷îâåêà15".
Íî, âúïðåêè ïîâåðåíîòî íà Ìóñîëèíè óïðàâëåíèå,
ðåâîëþöèîííèÿò ïðîåêò çàòúâà, ïîðàäè ñúïåðíè÷åñòâîòî
ìåæäó Âåëèêèòå Ëîæè, àíòè-ìàñîíñêèòå äåéñòâèÿ íà
êàòîëèöèòå è Íàöèîíàëèñòè÷åñêîòî äâèæåíèå (Associazione
Nazionalista), êàêòî è ïîðàäè ïðåäïðèåòèÿ îêîí÷àòåëåí êóðñ
êúì ïîäïèñâàíå íà ïðàâèòåëñòâåíèÿ Êîíêîðäàò ñ Öúðêâàòà.
Ïî-ðàçóìíàòà òåçà, ñïîðåä ìåí, å èçëîæåíà â
íåîòäàâíàøíèòå ðàçðàáîòêè íà Ôóëâèî Êîíòè16, îò ÷èèòî
ïðåäïîëîæåíèÿ ùå çàèìñòâàì îáøèðíî â òîçè äîêëàä.
Çàòîâà ùå îáîáùÿ íåãîâàòà òåçà ñ íÿêîëêî öèòàòà:
“Ìàñîíñòâîòî ãëåäàëî íà ðàííèÿ ôàøèçúì ñ íåñúìíåíî
áëàãîðàçïîëîæåíèå. Òî ñïîäåëÿëî ïîçèöèÿòà çà
ñúâìåñòåí ôðîíò íà ëåâè÷àðñêèÿ èíòåðâåíöèîíèçúì,
êîéòî âèæäàë â ëèöåòî íà Ìóñîëèíè è íåãîâèòå
ïîñëåäîâàòåëè íàé-íåïîêîëåáèìèÿ çàùèòíèê íà
ïîëèòè÷åñêèòå è èäåéíè îñíîâàíèÿ çà âîéíàòà17".
È îùå:
“Ïîçèöèÿòà íà Âåëèêèÿ Îðèåíò êúì íîâîòî ïîëèòè÷åñêî
òå÷åíèå áèëà ÿñíà: îò îòñòúï÷èâî è ñïîäåëåíî
î÷àêâàíå ïðåç 1919-1920 ã. [êúì] ëèíèÿ - ìíîãî ïî-
ïðåäïàçëèâà è êðèòè÷íà - ïðåç 1921 ã.18",
ñëåä êîåòî - ïðåìèíàâàíå êúì ïîçèöèÿ íà âñå ïî-çàñèëâàùà
ñå òðåâîæíà ñàìîîòáðàíà, çà äà ñå äîéäå â êðàéíà
ñìåòêà äî íåâúçìîæíîñòòà äà ñå íàìåðè ñúîòâåòñòâàùî
íà îáñòîÿòåëñòâàòà ðåøåíèå ÷àê äî ìîìåíòà íà âçðèâà
íà àíòè-ìàñîíñêîòî íàñèëèå. Â ïðîòèâîâåñ, Âåëèêèÿò
Ìàéñòîð íà Âåëèêàòà Ëîæà èçãëåæäà ñå å îêàçàë ïîëåçåí
ïîääðúæíèê íà Ïîõîäà êúì Ðèì è çà èçâåñòíî âðåìå ñå å
õâàëåë ñúñ ñâîåòî ïîëîæåíèå, íî òàêà è íå óñïÿë äà èçáåãíå
îêîí÷àòåëíèÿ êðàõ íà ñâîÿòà Âåëèêà Ëîæà.
Ðåíöî äå Ôåëè÷å, çàäúëáî÷åíèÿò áèîãðàô íà Ìóñîëèíè, íå
ïîñâåùàâà â ñâîèòå òâîðáè ìíîãî ñòðàíèöè íà
Ñâîáîäíîòî Çèäàðñòâî. Äå Ôåëè÷å ïèøå, ÷å ñëåäâàéêè
èäåèòå íà èíòåðâåíöèîíèçìà è ïðèñòðàñòèåòî ñè êúì
“íà÷èíàíèåòî Ôèóìå” (Ôèóìå å äíåøíèÿò ãðàä Ðèåêà â
Õúðâàòñêà, êîéòî ñëåä Ïúðâàòà ñâåòîâíà âîéíà èìà
íåðàäîñòíàòà ñúäáà íåêîëêîêðàòíî äà ïîëó÷àâà è ãóáè
ñòàòóñà ñè íà èòàëèàíñêè ãðàä. Ïðåç 1923 ã. òîé å çàâçåò
îò ôàøèñòêè âîåííè ïîäðàçäåëåíèÿ è âêëþ÷åí â
òåðèòîðèÿòà íà Èòàëèÿ, ñ êîåòî ñå ïîâòàðÿ çàâçåìàíåòî
ìó ïðåç 1919 ã. îò îòðÿä ëåãèîíåðè-÷åðíîðèçöè, ïðåäâîæäàí
îò ãðàô Ãàáðèåëå ä’Àíóíöèî - áåë.ïðåâ.), Ìóñîëèíè ìîæå äà
å ïðîìåíèë ìíåíèåòî ñè, áåç èçðè÷íî äà íàïðàâè
îáè÷àéíàòà äåêëàðàöèÿ. Íî, äîðè è ïðèñúñòâèåòî íà ìíîãî
Ñâîáîäíè Çèäàðè âúâ ôàøèñòêèòå ðåäèöè äà å áèëî
î÷åâèäíî, äîðè è ìíîãî ìàñîíè äà ñà ãëåäàëè ñ
áëàãîñêëîííîñò íà ôàøèçìà, ñðåä ôàøèñòèòå å
ñúùåñòâóâàëà ìîùíà è àãðåñèâíà àíòè-ìàñîíñêà ôðàêöèÿ.
È äîêàòî ôàøèçìúò å ñòàâàë âñå ïî-êîíñåðâàòèâåí è
ðåàêöèîíåí, Âåëèêèÿò Îðèåíò, ñ âíèìàíèå, çàãðèæåíîñò è
âúòðåøíè ñïîðîâå, å ñëåäÿë òîâà ðàçâèòèå îò
íåïîñðåäñòâåíà áëèçîñò. Ôåëè÷å ïèøå:
“Íåïîñðåäñòâåíî ïðåäè Ïîõîäà êúì Ðèì [...], ïîçèöèÿòà íà
Ïàëàöî Äæóñòèíèÿíè íå ñå å ðàçëè÷àâàëà îò òàçè íà
ìíîçèíñòâîòî îò ëèáåðàëíèòå ïîëèòè÷åñêè ãðóïèðîâêè
è îò îáùåñòâåíîòî ìíåíèå [...], íàëèöå å áèëî
35
 òâúðäîòî óáåæäåíèå, ÷å ôàøèçìúò òðÿáâà äà ó÷àñòâà
â [óïðàâëåíèåòî]”.
Íåùî ïîâå÷å:
“íàëèöå ñà áèëè îïàñåíèÿ, ÷å âñÿêà äðóãà ïîçèöèÿ ùå
ïðåäñòàâëÿâà èãðà ïî ñâèðêàòà íà Âåëèêàòà Ëîæà19".
È àêî å òðóäíî äà ñå óñòàíîâè ðîëÿòà íà Âåëèêèÿ Îðèåíò
1 çà ïðîâåæäàíåòî íà Ïîõîäà êúì Ðèì, ïîäêðåïàòà íà
Âåëèêàòà Ëîæà ñå âèæäà ÿñíî:
“Ïèàöà äåë Äæåçó äàäå öÿëàòà ñè ïîäêðåïà -
èêîíîìè÷åñêà è ïîëèòè÷åñêà: êàòî ïîñòúïèë ïî òîçè
íà÷èí Ðàóë Ïàëåðìè âÿðâàë, ÷å òîâà çíà÷èòåëíî ùå ãî
îòëè÷è îò Ïàëàöî Äæóñòèíèÿíè20".
Äå Ôåëè÷å ñ÷èòà, ÷å ðîëÿòà íà Ñâîáîäíîòî Çèäàðñòâî
2 (î÷åâèäíî çà ðîëÿ ìîæå äà ñå ãîâîðè, ïîíå îò ñòðàíà íà
Âåëèêàòà Ëîæà) áèëà îñíîâíî äà îêàæå ïîäêðåïà íà
ôàøèçìà â ëèöåòî íà íåãîâîòî âèñøå âîåííî ðúêîâîäñòâî.
Åäèí îò íàé-èíîâàöèîííèòå è èíòåðåñíè èçñëåäîâàòåëè íà
ôàøèçìà, Åìèëèî Äæåíòèëå, ñå îãðàíè÷àâà äî òîâà äà
3 ñ÷èòà ÷å:
4 “Ôàøèçìúò èçïîëçâàë ñúùî Ñâîáîäíîòî Çèäàðñòâî, çà äà
ïîâëèÿå íà àðìèÿòà, íà ìîíàðõè÷åñêèòå êðúãîâå è ìîæå
áè íà ñàìèÿ [...Êðàë]. Êàêòî Ìàñîíñòâîòî íà Ïàëàöî
Äæóñòèíèÿíè - áëàãîðàçïîëîæåíî, íî ïðåäïàçëèâî ñïðÿìî
ôàøèçìà, òàêà è òîâà íà Ïèàöà äåë Äæåçó - äîñòà ïî-
áëàãîñêëîííî êúì ôàøèçìà, ïðèþòÿâàëî â ñâîÿòà ÷ëåíñêà
ìàñà ìíîãî ôàøèñòêè ëèäåðè, âèñøè âîåííè è ÷ëåíîâå íà
6 êðàëñêèòå âîéñêè (Guardia Regia).  ÷àñòíîñò, âòîðîòî
5 Ìàñîíñòâî èçèãðàëî îñîáåíà ðîëÿ â åëèìèíèðàíåòî íà
ðèñêîâåòå îò âúîðúæåíà ñúïðîòèâà ïî âðåìå íà Ïîõîäà
8 êúì Ðèì21".
Ñëåäîâàòåëíî, Äæåíòèëå ãëåäà íà Ñâîáîäíîòî Çèäàðñòâî
(äî Ïîõîäà êúì Ðèì) êàòî íà íåùî, çàìåñåíî ãëàâíî ÷ðåç
åäíà ñèñòåìà çà àôèëèðàíå âúâ ôàøèçìà - ñ äðóãè äóìè,
÷àñòíè è èíäèâèäóàëíè âðúçêè â óñëóãà íà ñúâìåñòíîòî
÷ëåíñòâî.

7
11
9 ôàøèçúì - Ìàñîíñòâî îò ãëåäíàòà òî÷êà íà ïîëèòèêàòà, è
10
Íà ñíèìêèòå:
1. Áåíèòî Ìóñîëèíè ÷åòå ñâîèòå àêðåäèòèâè ïðåäè
ïîäïèñâàíåòî íà Ëàòåðàíñêèÿ ïàêò, ñ êîéòî ñå
ó÷ðåäÿâà ãðàäúò-äúðæàâà Âàòèêàíà;
2 è 5. Á. Ìóñîëèíè ïîëàãà ñâîÿ ïîäïèñ ïîä ïàêòà;
3. Êàðäèíàë Ãàñïàðè ïîëàãà ñâîÿ ïîäïèñ ïîä ïàêòà;
4. Ïå÷àòè è ïîäïèñè íà Ìóñîëèíè è êàðäèíàë Ãàñïàðè;
6. Ïîùåíñêà êàðòè÷êà, èçäàäåíà ïî ñëó÷àé ïîäïèñâàíåòî
íà Ëàòåðàíñêèÿ ïàêò, ñ îáðàçèòå íà Ïàïà Ïèé XI (â
ñðåäàòà), Êàðäèíàë Ãàñïàðè (îòëÿâî) è Áåíèòî
Ìóñîëèíè (îòäÿñíî);
7. Öåðåìîíèàëíà ñíèìêà ñëåä ïîäïèñâàíåòî íà ïàêòà;
8. Ïîðòðåò íà Ïàïà Ïèé XI;
9 è 10. Ìåäàëè íà Ïàïà Ïèé XI;
11. Ïîðòðåò íà Êàðäèíàë Ãàñïàðè.
Íà åçèêà íà ïîëèòèêàòà
Ôàøèçìúò îáà÷å, âúâ âðåìåòî íà ðåâîëþöèîííè ïðàêòèêè,
îñíîâàâàë ñâîèòå äåéñòâèÿ âúðõó êîíöåïöèÿòà çà
àáñîëþòíîòî âúðõîâåíñòâî íà ïîëèòèêàòà âúðõó âñè÷êè
èêîíîìè÷åñêè, ñîöèàëíè è êóëòóðíè âúïðîñè (ïî äóìèòå íà
Åìèëèî Äæåíòèëå). Òîâà íàëàãà äà ñå îïèòàìå äà
èíòåðïðåòèðàìå âñè÷êè ïðåâðàòíîñòè ïî ëèíèÿòà
èìåííî òîâà å öåëòà íà íàñòîÿùàòà ñòóäèÿ: äà èçâàäè íà
ïðåäåí ïëàí ïîëèòè÷åñêèòå âðúçêè.
Êàêâî ñå êðèå çàä ñìèñúëà íà êàòåãîðèÿòà “ïîëèòè÷åñêè
âðúçêè”? Ìîæå äà ñå êàæå:
“ïðàêòè÷åñêàòà ðåàëèçàöèÿ íà ïîëèòè÷åñêèòå òåîðèè ñ
ó÷àñòèåòî íà äâå èëè ïîâå÷å ñâúðçàíè îðãàíèçàöèè”.
Ñ ïîëèòè÷åñêèòå òåîðèè îñíîâíî áîðàâÿò îðãàíèçàöèè îò
äîáðîâîëöè, ñëåäâàùè ïðèíöèïèòå, çàëîæåíè â
ñòàíäàðòíàòà äåôèíèöèÿ, êîÿòî ìîæå äà áúäå ïðî÷åòåíà
âúâ âñåêè ïîëèòè÷åñêè ðå÷íèê:
“Ñòðóêòóðèðàíè ãðóïè, ñúçäàäåíè íà ñâîáîäåí ïðèíöèï,
äî êîèòî ñúùåñòâóâà ñâîáîäåí äîñòúï è êîèòî
ïðåñëåäâàò îáùè, èíäèâèäóàëíè èëè êîëåêòèâíè öåëè22".
Ïîëèòè÷åñêàòà ïàðòèÿ å îñîáåí âèä îáåäèíåíèå
“ïðåñëåäâàùî ïðåäíà÷åðòàíà öåë [...], êàêòî è ïîñòèãàíå
íà ïðîãðàìà, ñúñ çàëîæåíè ìàòåðèàëíè èëè èäåàëíè
öåëè23".
Êàêòî ùå âèäèì ïî-íàòàòúê, òàçè äåôèíèöèÿ ïðèëÿãà è íà
ôàøèçìà, è íà Ìàñîíñòâîòî íà Âåëèêèÿ Îðèåíò.
Ïî íÿêàêúâ íà÷èí, èòàëèàíñêîòî Ñâîáîäíî Çèäàðñòâî è
ðàííèÿò ôàøèçúì ñà ïîçèöèîíèðàíè â åäèí è ñúù àðåàë -
ñðåäíàòà êëàñà è åïîõàòà íà ñëåäâîåííèÿ íàöèîíàëèçúì: â
òîçè ïúðâè ñëó÷àé, âðúçêèòå ìåæäó Âåëèêèÿ Îðèåíò è

36 Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

ôàøèçìà òðÿáâà äà ñà áèëè ïðåäèìíî ïðåäìåò íà
èíäèâèäóàëíî äâîéíî ÷ëåíñòâî. Ñúùî, ïî íÿêàêúâ íà÷èí
èòàëèàíñêîòî Ñâîáîäíî Çèäàðñòâî è ðàííèÿò ôàøèçúì ñà
áèëè ðàçïîëîæåíè â åäíà è ñúùà ïîëèòè÷åñêà è
èäåîëîãè÷åñêà åðà, êîãàòî ñà ôîðìèðàëè ñâîèòå
ïëàòôîðìè è îòíîøåíèåòî ñè êúì ñúîòâåòíèòå
èíñòèòóöèè (ïðàâèòåëñòâî, ïàðëàìåíò, àðìèÿ,
áþðîêðàöèÿ): â òîçè âòîðè ñëó÷àé, âðúçêèòå ìåæäó Âåëèêèÿ
Îðèåíò è ôàøèçìà òðÿáâà äà ñà áèëè îñíîâàíè ïðåäè
âñè÷êî âúðõó ïîëèòè÷åñêè ôóíäàìåíò. È - ñëåäîâàòåëíî -
Âåëèêèÿò Îðèåíò å áèë ïîëèòè÷åñêî òÿëî.
“Ïîëèòè÷åñêàòà äóøà” íà Âåëèêèÿ Îðèåíò
Âåëèêèÿò Îðèåíò å îïðåäåëÿë ñåáå ñè êàòî ïðåä-
ïîëèòè÷åñêî îáåäèíåíèå. Íåãîâàòà ñòðóêòóðà è
îðãàíèçàöèÿ íà ÷ëåíñòâîòî ñà ïîçâîëÿâàëè òîé äà ñëóæè
êàòî ïðåïîðúêà çà ïîïàäàíå â ðåôîðìèñòêî-ïðîãðåñèâíèòå
ñðåäè. Òàêà ñå å ïîëó÷èëî ïî âðåìå íà ïîäãîòîâêàòà íà
èçáîðèòå ïðåç 1907 ã., êîãàòî â óïðàâèòåëíîòî òÿëî, êàêòî
è â ñúñòàâíèòå Ëîæè íà Âåëèêèÿ Îðèåíò, ñà ÷ëåíóâàëè åäíè
îò íàé-àêòèâíèòå àäâîêàòè íà òàêà íàðå÷åíèòå “íàðîäíè
áëîêîâå” - åëåêòîðàëíè ñúþçè íà ïðîãðåñèâíè ïàðòèè.
Óñïåõèòå ñà áèëè ÷åñòè (íàïðèìåð, çà Êìåò íà Ðèì å èçáðàí
Ñòàðèÿò Âåëèê Ìàéñòîð, Åðíåñòî Íàòàí). Êàòî ñâîå
ïîëèòè÷åñêî äåéñòâèå, Âåëèêèÿò Îðèåíò âúçïðèåìà
ìåòîäà íà ïàðëàìåíòàðíîòî ëîáèðàíå. Âúïðåêè òîâà, äîðè
ïðè óñïåõè íà ìåñòíî íèâî, Âåëèêèÿò Îðèåíò å èìàë ìíîãî
ìàëêà âúçìîæíîñò äà ïîâëèÿâà íà ïàðëàìåíòàðíèÿ æèâîò, çà
êîåòî ñâèäåòåëñòâàò è äàííèòå: â Äîëíàòà Êàìàðà çà
ìàíäàòà 1904-1909 ñà ÷ëåíóâàëè 39 Áðàòÿ, ïðè îáù ÷ëåíñêè
ñúñòàâ íà êàìàðàòà îò 504 äóøè, èëè èíà÷å êàçàíî - 7,7% îò
îáùèÿ áðîé äåïóòàòè. Îò ñâîÿ ñòðàíà, åäíà òðåòà îò
òåçè 7,7% ñà ïðåäñòàâëÿâàëè îñíîâíî ãðóïàòà íà
ðåôîðìèñòèòå, à îñòàíàëèòå ñà áèëè ïðúñíàòè â
ëèáåðàëíèòå ãðóïè - îò ïðîãðåñèâíèòå ëèáåðàëè äî
êîíñåðâàòîðèòå. Âúâ âñåêè ñëó÷àé, âëèÿíèåòî áè ìîãëî äà
áúäå ìíîãî ïî-äîáðå óïðàæíåíî ïîä ôîðìàòà íà
èäåîëîãè÷åñêî ëîáèðàíå, áëàãîäàðåíèå íà êàïèëÿðíîòî
ïðèñúñòâèå, êîåòî Âåëèêèÿò Îðèåíò å èìàë â ãðàäñêèÿ
ñîöèàëåí æèâîò è áëàãîäàðåíèå íà ìíîæåñòâîòî âúçëîâè
ïîçèöèè, êîèòî Ñâîáîäíè Çèäàðè ñà çàåìàëè â èòàëèàíñêèÿ
ïóáëè÷åí æèâîò. Îïèòúò ñ “áëîêîâåòå” áèë ïîâòîðåí è ïî
âðåìå íà îáùèòå èçáîðè ïðåç 1909 ã. - íàëèöå áèëî
ïîäîáðåíèå â ðåçóëòàòèòå. Òîãàâà ðàäèêàëè, ðåïóáëèêàíöè
è ñîöèàëèñòè ñïå÷åëèëè 22% îò ìåñòàòà, áëàãîäàðåíèå íà
ðàçãúðíàòàòà îðãàíèçàöèîííà ïîäêðåïà íà “áëîêîâåòå”,
îêàçàíà îò Âåëèêèÿ Îðèåíò. Âëèÿíèåòî ñòàíàëî âúçìîæíî ñ
ïîìîùòà íà Åëåêòîðàëíèÿ çàêîí - äî 1909 ã. èçáèðàòåëíîòî
ïðàâî áèëî äå-ôàêòî ïðåäîïðåäåëÿíî îò äâà àñïåêòà:
îãðàíè÷åíèå ïî ïîë (ñàìî ìúæåòå áèëè äîïóñêàíè äî
ãëàñóâàíå) è îáðàçîâàòåëåí öåíç, ðåñïåêòèâíî - îòêàçà íà
êàòîëè÷åñêàòà öúðêâà îò èçáîðíî ñúòðóäíè÷åñòâî ñ
íîâàòà äúðæàâà. Òîâà âîäåëî äî ôàêòà, ÷å ìîæåëè äà
ãëàñóâàò ñàìî 1,9 ìèëèîíà (èëè 2,7% îò íàñåëåíèåòî). Òàêà
÷å, 15 000 àêòèâíè Ñâîáîäíè Çèäàðè ñå îêàçâàëè 1% îò
ãëàñóâàëèòå. Íåùî ïîâå÷å - ïî÷òè âñè÷êè Ñâîáîäíè Çèäàðè
æèâååëè â öåíòðîâåòå íà èçáèðàòåëíèòå ðàéîíè -
ãðàäîâåòå ñ íàé-ìíîãîáðîéíî íàñåëåíèå. Â ìîÿ ðàéîí,
íàïðèìåð, ïðåç 1912 ã. äâåòå Âåëèêè Ëîæè ñà èìàëè îáùî 30
îáîñîáåíè Ëîæè, ñ îêîëî 1 500 äóøè ÷ëåíîâå. Òàêèâà Ëîæè ñà
ñúùåñòâóâàëè â 11 îò 14-òå ãðàäà, èìàùè ïîâå÷å îò 20 000
æèòåëè, è â òåçè ãðàäîâå òå ñà ïðåäñòàâëÿâàëè
ïðèáëèçèòåëíî 4% îò èìàùèòå ïðàâî íà ãëàñ ïðåç 1909 ã. Ïî
òîâà âðåìå èçáîðíàòà ñèñòåìà å áèëà ìàæîðèòàðíà, ñúñ
ñðåäåí áðîé îò 5 000 ãëàñîïîäàâàòåëè çà èçáèðàòåëåí
ðàéîí. Ìàñîíñêîòî âëèÿíèå â ñâåòà íà ïîëèòèêàòà áèëî
óïðàæíÿâàíî òàì, êúäåòî ñúùåñòâóâàëè òàêà íàðè÷àíèòå
“ïàðòèè íà áåëåæèòèòå”, èíà÷å êàçàíî, ïàðòèè íà ìåñòíè
åëåêòîðàëíè êîìèòåòè, îñíîâíî îðãàíèçèðàíè îêîëî
èçâåñòíè ëè÷íîñòè îò Ïàðëàìåíòà. Ïî îíîâà âðåìå
ëèïñâàëè ñúâðåìåííèòå ìàñîâè ïàðòèè, êàòî ïðåç 1909 ã.
ñúùåñòâóâàëè ñàìî äâå èñòèíñêè (â ñúâðåìåííèÿ ñìèñúë íà
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009
äóìàòà) ïàðòèè - òåçè íà ñîöèàëèñòèòå è íà
ðåïóáëèêàíöèòå, íî òå âñå îùå áèëè ìàëîáðîéíè.
Íî îòêúäå å áèëà èçâëå÷åíà öåëòà êúì âúâëè÷àíå â
ïîëèòèêàòà, ïðåñëåäâàíà îò ãîëÿìà ÷àñò îò ÷ëåíîâåòå íà
Âåëèêèÿ Îðèåíò? Äâå ñúîáðàæåíèÿ áèõà ìîãëè äà îòãîâîðÿò
íà òîçè âúïðîñ. Ïúðâîòî. Ñïèñàíèå “Àêàöèÿ”, èçäàâàíî îò
Âåëèêèÿ Îðèåíò è ïðåäñòàâëÿâàùî ãëàñà íà òàêà íàðå÷åíèÿ
Èòàëèàíñêè Ñèìâîëè÷åí Ðèòóàë (òîçè íà Ëîæèòå è
Ñâîáîäíèòå Çèäàðè, êîèòî îòõâúðëÿëè èäåÿòà çà “âèñîêèòå
ñòåïåíè” è õàðàêòåðèçèðàù ñå ñ ”ïî-ëåâè÷àðñêè”
ïîëèòè÷åñêè ïðàêòèêè), ïðîâåëî ïðîó÷âàíå âúðõó
ïîëèòè÷åñêàòà ïðèíàäëåæíîñò íà ÷ëåíîâåòå íà Âåëèêèÿ
Îðèåíò. Ïîëó÷èë ñå èçêëþ÷èòåëíî èíòåðåñåí ðåçóëòàò:
òðèìà îò ÷åòèðèìà ÷ëåíîâå íà Âåëèêèÿ Îðèåíò ÷ëåíóâàëè
(ïðè òîâà, àêòèâíî) â ïîëèòè÷åñêà ïàðòèÿ; îò òÿõ 28%
ïðèíàäëåæàëè êúì ìîíàðõè÷åñêèòå êîíñòèòóöèîíàëèñòè
(ëèáåðàëíè êîíñåðâàòîðè è öåíòðèñòè), 23% - êúì
ðàäèêàëíàòà ïàðòèÿ (ëåâè ëèáåðàë-ðàäèêàëè), 13% - êúì
Ðåïóáëèêàíñêàòà ïàðòèÿ (ëåâè äåìîêðàòè), 11% - êúì äâåòå
ñîöèàëèñòè÷åñêè ïàðòèè (Ñîöèàëèñòè è Ñîöèàë-
ðåôîðìèñòè)24. Ñëåäîâàòåëíî, ïî÷òè 50% îò Ñâîáîäíèòå
Çèäàðè ñà áèëè àêòèâíè ÷ëåíîâå íà ôîðìàöèè îò
ïîëèòè÷åñêîòî ëÿâî, à åäíà ÷åòâúðò ñà ïðèíàäëåæàëè êúì
ðàçëè÷íè ëèáåðàëíè ôîðìàöèè (êúäåòî ïîä “ëèáåðàëíè” ñå å
ðàçáèðàëî “ìîíàðõèñòêè è êîíñòèòóöèîíàëíè”). Àêî îò
ïîçèöèÿòà íà îíîâà âðåìå ìîæåõìå äà íàáëþäàâàìå
åñòåñòâîòî íà òåçè ñèëè, áèõìå îòêðèëè åäèí-åäèíñòâåí
îñíîâîïîëàãàù îáù åëåìåíò: êîíöåïöèÿòà çà àáñîëþòíî
îòäåëÿíå íà äúðæàâàòà îò öúðêâàòà. Ìîíàðõè÷åñêèòå
êîíñòèòóöèîíàëèñòè ïîäêðåïÿëè èäåÿòà íà èñòîðè÷åñêà
îñíîâà - îáåäèíåíèåòî íà èòàëèàíñêàòà íàöèÿ ñðåùó
êàòîëè÷åñêàòà íàìåñà â èíñòèòóöèèòå è ñðåùó ãîëåìèòå
õèïåðêàòîëèöèçèðàíè äúðæàâè êàòî Àâñòðèÿ è Íåàïîë.
Ðåïóáëèêàíöèòå çàñòàâàëè çàä àíòèìîíàðõè÷åñêàòà
ôîðìóëèðîâêà íà Ìàöèíè. Çà ðàäèêàëèòå - îòäåëÿíåòî íà
öúðêâàòà îò äúðæàâàòà ïðåäñòàâëÿâàëî óñëîâèå çà
ðàçâèòèå íà äåìîêðàòè÷íàòà è àíòèêëåðèêàëíàòà èäåÿ.
Ïîäîáíî áèëî ïîëîæåíèåòî è ïðè ñîöèàëèñòèòå. Îòâúä
âúíøíèòå ïîëèòè÷åñêè äåôèíèöèè, èäâàëè è âúòðåøíèòå
Ìàñîíñêè ñõâàùàíèÿ: íà 20-òà ñè ãîäèíà îò ñâîåòî
ðàæäàíå èòàëèàíñêîòî Ìàñîíñòâî âå÷å áèëî îòëú÷åíî îò
ïàïàòà, áèëî çàáðàíåíî è ìó áèëè èçäàâàíè ïàïñêè ïðèñúäè.
Âòîðîòî ñúîáðàæåíèå ñå ñúäúðæàëî â òîâà, ÷å
Ìàñîíñòâîòî áèëî èäåàëíî ìÿñòî çà îñúùåñòâÿâàíå íà
àíòèêëåðèêàëíèÿ ðàçêîë - ïîëèòè÷åñêè è, â ÷àñòíîñò, àíòè-
êàòîëè÷åñêè. Âúâ âðúçêà ñ òîâà òðÿáâà äà èìàìå ïðåäâèä
ôàêòà, ÷å îò ãëåäíàòà òî÷êà íà ïðåîáëàäàâàùàòà ÷àñò
Ñâîáîäíè Çèäàðè Ìàñîíñòâîòî âñå ïàê íå áèëî íèòî
ïîëèòè÷åñêà ôîðìàöèÿ, íèòî ïàðòèÿ: ñïîðåä ñúâðåìåííàòà
ïðåäñòàâè çà íå å âúçìîæíî íÿêîé åäíîâðåìåííî äà
ïîääúðæà äâå ïàðòèè, ÷åñòî îò ðàçëè÷íè ïîëþñè îò
ïîëèòè÷åñêîòî ïðîñòðàíñòâî. Ñëåäîâàòåëíî ñå
ñáëúñêâàìå ñ âúïðîñà: îò ãëåäíà òî÷êà íà ïîëèòèêàòà,
êàêâà öåë ñà ïðåñëåäâàëè ìúæåòå, êîèòî ñà ñå
ïðèñúåäèíÿâàëè êúì Ñâîáîäíîòî Çèäàðñòâî, ñëåä êàòî âå÷å
ñà èìàëè áîãàò ïîëèòè÷åñêè îïèò è ïðèñúñòâèå; è çàùî ñà
èñêàëè òåõíèòå îáåäèíåíèÿ äà ôîðìèðàò ïîëèòè÷åñêè
ïîçèöèè, ñëåä êàòî ñàìèòå òå âå÷å ñà áèëè ÷ëåíîâå íà
ïàðòèè? Âåðîÿòíî, òóê å äîáðå äà ïîãëåäíåì äåôèíèöèÿòà
çà Ìàñîíñòâîòî, òàêàâà, êàêâîòî å èçâåñòíà îò
äîêóìåíòèòå, ïðåäíàçíà÷åíè çà ìàñîâàòà àóäèòîðèÿ.
Íàïðèìåð, â ïóáëè÷íàòà ñè ðå÷, èçíåñåíà íà 21 àïðèë 1901 ã. â
Ðèì, Âåëèêèÿò Ìàéñòîð Åðíåñòî Íàòàí ñïîäåëÿ êàêâî áèëî
èòàëèàíñêîòî Ìàñîíñòâî è êàêâè áèëè íåãîâèòå öåëè ïî
îíîâà âðåìå:
“Â êðàéíà ñìåòêà, Ìàñîíñêîòî äâèæåíèå â Èòàëèÿ ñå
ÿâÿâà åêâèâàëåíò íà äâèæåíèåòî çà íåçàâèñèìîñò è
îáåäèíåíèå. Ñ åäíà äóìà - òî å î÷åâèäíî ïîëèòè÷åñêî.
[...]
Ìîæåòå äà âèäèòå, ãîñïîäà, ÷å ìàêàð äà ñìå ìàëêî, íèå
ñìå çàðîäèøà íà ìå÷òàòà çà Ñúåäèíåíè Åâðîïåéñêè
Ùàòè, è [...] ñ íàøèòå áðàòñêè âðúçêè îáõâàùàìå
37
 òîëêîâà ìíîãî öèâèëíè æèòåëè íà çåìíîòî êúëáî. [...]
Ïîëèòè÷åñêèÿò öâÿò íà èòàëèàíñêîòî Ìàñîíñòâî å
áÿëîòî - òî å ñèíòåç íà âñè÷êè îñòàíàëè öâåòîâå, ñ
èçêëþ÷åíèå íà ÷åðíèÿ, êîéòî å ïðîòèâîïîëîæíîñòòà íà
ñâåòëèíàòà. Êàçàíî ïðîñòè÷êî [...] íèå ïðèåìàìå
÷åñòíèòå ÷ëåíîâå íà âñÿêà ïàðòèÿ, ïðè óñëîâèå, ÷å òå
ñå ÷óâñòâàò èòàëèàíöè, âÿðâàò â íàöèîíàëíîñòòà,
íÿìàò ðåçåðâè ïî îòíîøåíèå íà îáåäèíåíèåòî íà
Èòàëèÿ, íà íåéíàòà ñïîñîáíîñò äà ïðîãðåñèðà, íà
çàäà÷èòå, êîèòî ñòðàíàòà íè èìà êúì öèâèëèçàöèÿòà,
êàòî õîðà, ñâîáîäíè îò âñÿêàêúâ âèä òåîêðàòè÷åí èëè
àðèñòîêðàòè÷åí äåñïîòèçúì [...], íèå íå ñìå
ïîëèòè÷åñêà àñîöèàöèÿ, íî ñìå àñîöèàöèÿ íà ïàòðèîòè.
Íèå ñå àíãàæèðàìå è ñå ãðèæèì çà ñúùåñòâåíèòå è
âèòàëíè ïðîáëåìè, ñâúðçàíè ñ áëàãîäåíñòâèåòî íà
íàöèÿòà, íåéíîòî ñúùåñòâóâàíå è ïðåñòèæ, íèå ñå
ãðèæèì çà íåùàòà îò èñòèíñêà íàöèîíàëíà ñòîéíîñò.
[...]
Èòàëèÿ ïðèòåæàâà åäíà òúæíà ‘ïðèâèëåãèÿ’ -
äóõîâåíñòâî, çàäúëæåíî îò ñâîåòî ðúêîâîäñòâî äà
çàãîâîðíè÷è ñðåùó çàêîííîòî ïðàâèòåëñòâî, ñðåùó
åäèíñòâîòî íà íàöèÿòà è ñðåùó èñòîðèÿòà íà òåçè
çåìè. [...] Åòî ãî íåïðèÿòåëÿò, ñðåùó êîéòî Ñâîáîäíîòî
Çèäàðñòâî ñå èçïðàâÿ: Ìàñîíñòâîòî íå ñå áîðè ñðåùó
ðåëèãèÿòà, à ñðåùó îðãàíèçìèòå è ñåêòèòå, êîèòî
ïîðóãàâàò ðåëèãèÿòà, âîäåíè îò íåíàâèñò è
àíòèïàòðèîòè÷íè ïîëèòè÷åñêè öåëè. [...]
Çàùîòî òðåòèÿò ïàðàãðàô íà Ìàñîíñêîòî
ïîëèòè÷åñêî êðåäî å äà ñå ñòðåìè êúì äåíÿ, â êîéòî
âúòðåøíî ñèëíà è ïðåóñòðîåíà â ñâîèòå êîìïåòåíöèè
Èòàëèÿ, ÷ðåç ãðàæäàíñêà åâîëþöèÿ, ùå âèäè êàê íåéíàòà
ïî-ìëàäà, ïî-âåëèêà è ïî-êðàñèâà Ñâåòëèíà, èçãðÿâà íà
õîðèçîíòà. [...]
Íèå èìàìå îáùà îñíîâà çà èêîíîìè÷åñêà äîêòðèíà,
êîÿòî âñåêè áè òðÿáâàëî äà ïðèåìå. Òÿ å ðåçóëòàò îò
íàøèÿ ôóíäàìåíòàëåí ïðèíöèï íà áðàòñòâî; íèå
çàùèòàâàìå òàçè èäåÿ, êàòî ïðåäâàðèòåëíî âèæäàìå
ðàçðåøåíèåòî íà ôàòàëíèÿ ñáëúñúê ìåæäó êëàñèòå,
ìåæäó ôàêòîðèòå íà ïðîèçâîäñòâîòî. Ðàçðåøåíèåòî
å â êîîïåðèðàíåòî, â ñúþçà ìåæäó êàïèòàëà è òðóäà, [...]
â èçäèãàíåòî íà ïîëó÷àâàùèÿ çàïëàòà äî íèâîòî íà
ñâîáîäåí ïðåäïðèåìà÷.25"
Ïàðàëåëíî ñ ïîëèòè÷åñêàòà äåéíîñò, íà äíåâåí ðåä
èçëèçàëè è ïîëèòè÷åñêèòå ïðîáëåìè - êàêòî âúíøíè, òàêà è
âúòðåøíè. Íà ïúðâî ìÿñòî, îáðàçúò íà Ñâîáîäíîòî
Çèäàðñòâî áèë ëîøî çàñåãíàò îò âúâëè÷àíåòî íà íåãîâè
èçâåñòíè ÷ëåíîâå â ïîëèòè÷åñêè ñêàíäàëè - êàêúâòî áèë
ñëó÷àÿò ñ Íóíöèî Íàçè, èçòúêíàò Ìàñîí, áèâø êðàëñêè
ìèíèñòúð, îáâèíåí â ïðèñâîÿâàíå íà ïóáëè÷íè ñðåäñòâà.
Åäèí òàêúâ ñëó÷àé áèë äîñòàòú÷åí, çà äà ñúçäàäå îáðàç íà
Ìàñîíñòâîòî êàòî ñäðóæåíèå, ñïîñîáíî äà ïðèêðèâà
íåçàêîíåí ÷àñòåí áèçíåñ. Âòîðî, ïðåäñòàâàòà çà
Ìàñîíñòâîòî áèëà ñâúðçâàíà ñ íåãîâèòå âúçìîæíîñòè
ñêðèòî äà âëèÿå âúðõó îáùåñòâåíèòå ðåøåíèÿ - òàêúâ áèë
ñëó÷àÿò ñ ãåíåðàë Ãóñòàâî Ôàðà, íàöèîíàëåí ãåðîé îò
âîéíàòà, êîéòî ïðåç 1913 ã. íàïóñíàë Âåëèêèÿ Îðèåíò,
èçîáëè÷àâàéêè îïèòèòå íà Ìàñîíñòâîòî äà ãî ïðèòèñêà è
äà ìó îêàçâà âëèÿíèå. Òîçè ñëó÷àé äîêàçàë øèðîêîòî
ïðèñúñòâèå íà Ñâîáîäíîòî Çèäàðñòâî â àðìèÿòà è
ïîëèöèÿòà è çà ìàëêî íå äàë ïîâîä ïàðëàìåíòúò äà
ïîñòàíîâè ñúäåáíî ïðåñëåäâàíå ñðåùó Ìàñîíñòâîòî. Íà
òðåòî ìÿñòî, ïîëèòè÷åñêèòå ïàðòèè, êîãàòî óïðàâëÿâàëè
ñ êàòåãîðè÷íî ìíîçèíñòâî, çàïî÷íàëè äà îòáëúñêâàò
Ìàñîíñêîòî âëèÿíèå, êàòî ìó âìåíÿâàëè âèíàòà çà áîðáèòå
ìåæäó îòäåëíèòå ôðàêöèè è íåãàòèâíîòî âëèÿíèå, êîåòî
òîâà îêàçâàëî âúðõó âúòðåøíèÿ æèâîò íà ïàðòèÿòà. Òàêúâ
áèë ñëó÷àÿò â Ñîöèàëèñòè÷åñêàòà ïàðòèÿ, êîÿòî ñëåä
ïðåæèâåíè èçâåñòíè âúòðåøíè ðàçíîãëàñèÿ è äåáàòè â
íà÷àëîòî íà 1904 ã., ïðåç 1910 ã. âå÷å îáìèñëÿëà äà îáÿâè
åäíîâðåìåííîòî ÷ëåíñòâî â ïàðòèÿòà è â Ìàñîíñòâîòî
çà íåñúâìåñòèìè. Â êðàéíà ñìåòêà, ñëåä ïðîâåäåí
38
âúòðåøåí ðåôåðåíäóì ïðåç 1914 ã. ñîöèàëèñòè÷åñêàòà
ïàðòèÿ îáÿâèëà íåñúâìåñòèìîñò è èçêëþ÷âàíå (ïîä âëèÿíèå
íà Ìóñîëèíè) íà ìàñîíèòå îò ñâîèòå ðåäèöè, íà êîåòî
Âåëèêèÿò Îðèåíò îòâúðíàë ñúñ ñúîòâåòíî ðåøåíèå çà
èçêëþ÷âàíå íà Áðàòÿ, ÷ëåíóâàùè â ñîöèàëèñòè÷åñêàòà
ïàðòèÿ. Èòàëèàíñêîòî Ìàñîíñòâî êàòî öÿëî, ñå ñäîáèëî ñ
åäèí íîâ, ìîùåí îïîíåíò. È íå ñàìî òîâà. Â ðåäîâåòå íà
Ðåïóáëèêàíñêàòà ïàðòèÿ, îò íà÷àëîòî íà 1912 ã. âëèÿíèåòî
íà Ñâîáîäíîòî Çèäàðñòâî áèëî çàêëåéìåíî êàòî
“ïðåêàëåíî óìåðåíà è ïðî-ïðàâèòåëñòâåíà” áèâøà
ïàðòèéíà ïëàòôîðìà. À åäíî íîâî äâèæåíèå íà
ïîëèòè÷åñêàòà ñöåíà, êîåòî ùÿëî äà ñå ðàäâà íà
èçâåñòíî áúäåùå - Èòàëèàíñêàòà íàöèîíàëèñòè÷åñêà
àñîöèàöèÿ (Associazione Nazionalista Italiana), ïî âðåìå íà
êîíãðåñà ñè ïðåç 1912 ã., çàïèñàëà â ñâîÿòà ïëàòôîðìà:
“...êàòî ñå âçåìå ïðåäâèä, ÷å Ìàñîíñêîòî äâèæåíèå å ïî
ñâîÿòà ïðèðîäà ñúùåñòâåíî èíòåðíàöèîíàëèñòè÷íî, è
êàòî ñå îò÷åòå, ÷å â èòàëèàíñêàòà ïîëèòèêà,
äåéñòâèÿòà íà Ìàñîíñòâîòî ïîñòîÿííî íàñúð÷àâàò è
çàçäðàâÿâàò ïîçèöèèòå íà ðàäèêàëíî-
ñîöèàëèñòè÷åñêèòå áëîêîâå, ÷èèòî äåéñòâèÿ ñà
èçêëþ÷èòåëíî ðàçðóøèòåëíè çà íàöèîíàëíèÿ æèâîò,
êîíãðåñúò çàÿâÿâà, ÷å ñðåùó Ìàñîíñòâîòî òðÿáâà äà
ñå âîäè áîðáà.26"
 êðàéíà ñìåòêà, èòàëèàíñêîòî Ñâîáîäíî Çèäàðñòâî áèëî
àòàêóâàíî ñ ïúëíèÿ àðñåíàë îò ñúâðåìåííè ïîëèòè÷åñêè
ñðåäñòâà, è íàé-âå÷å - ñ îáðúùàíå êúì ïóáëè÷íîòî ìíåíèå. Â
ñåäìè÷íîòî èçäàíèå íà Èòàëèàíñêàòà íàöèîíàëèñòè÷åñêà
àñîöèàöèÿ áèë ïóáëèêóâàí îáøèðåí äîêëàä çà ìíåíèåòî íà
èçâåñòíè îáùåñòâåíè ëè÷íîñòè çà Ìàñîíñòâîòî.  íåãî
èìàëî ïîâå÷å îò 200 îòãîâîðà è ìíåíèÿ - íà ó÷åíè,
óíèâåðñèòåòñêè ïðåïîäàâàòåëè, æóðíàëèñòè, ïîëèòèöè,
èêîíîìèñòè, âîåííè è äåéöè íà êóëòóðàòà. Íèòî åäíî îò
òåçè ìíåíèÿ íå áèëî â ïîäêðåïà íà Ìàñîíñòâîòî.
Ìíåíèÿòà âàðèðàëè îò òàêèâà, ñ÷èòàùè ÷å “ðèòóàëèòå ñà
íåëåïè”, ïðåç òàêèâà, êàñàåùè “ñêðèòîòî âëèÿíèå” íà
ìàñîíèòå, äî òàêèâà, êîèòî îòêðîâåíî çàÿâÿâàëè, ÷å
Ìàñîíñêîòî îáùåñòâî “íÿìà íèêàêâà ðåàëíà ïðåäñòàâà çà
äåéñòâèòåëíîòî ñúñòîÿíèå íà îáùåñòâîòî”. Âñè÷êè òåçè
ìíåíèÿ, èçêàçàíè îò èçâåñòíè ïóáëè÷íè ôèãóðè íà
èòàëèàíñêîòî îáùåñòâî, ïðåäèçâèêàëè îïóñòîøàâàù
åôåêò âúðõó ïóáëè÷íèÿ îáðàç íà Ìàñîíñòâîòî.
Íî òîâà íå áèëî âñè÷êî. Âúçíèêíàëè è âúòðåøíè ïðîáëåìè.
Ïúðâèÿò áèë ñâúðçàí ñ íàðóøàâàíå íà äèñöèïëèíà â
Ìàñîíñòâîòî, äîâåëà äî èçêëþ÷âàíåòî íà íÿêîè ìàñîíè îò
Òîðèíî, êîèòî ïðåç 1906 ã. çàùèòèëè èäåÿòà çà ìåñòíî
ñïîðàçóìåíèå ìåæäó ëèáåðàëèòå è Êàòîëè÷åñêàòà öúðêâà è
ñòîÿëè çàä ïëàí çà äèñöèïëèíàðíè äåéñòâèÿ ïî îòíîøåíèå
íà ÷ëåíîâå íà ïàðëàìåíòà, êîèòî ïðåç 1907 ã. ãëàñóâàëè çà
ïðåìàõâàíå íà èçïîâåäòà è ðåëèãèîçíîòî îáó÷åíèå â
íà÷àëíèòå ó÷èëèùà - íåùî, íà êîåòî Âåëèêèÿò Îðèåíò áèë
ñòîðîííèê. Íà ïî-êúñåí åòàï ñå ïîÿâèëè è
âúòðåøíîìàñîíñêè ñáëúñúöè, ðàçäåëåíèÿ è òàêà ñå
çàðîäèëà êîíêóðåíöèÿòà âúòðå â Ìàñîíñòâîòî; ïðåç 1908 ã.
íàñòúïèë ðàçêîë â íÿêîè ñòðóêòóðè íà Øîòëàíäñêèÿ ðèòóàë,
äîâåë ïîñòåïåííî ïðåç 1910 ã. äî ñúçäàâàíåòî íà Âåëèêàòà
Ëîæà, êîÿòî îáÿâèëà: ÷å ñå ðàçãðàíè÷àâà îò âñè÷êè äðóãè
ìàñîíè ïî ñâîÿ îòêàç äà ïðîÿâÿâà àêòèâíîñò â
ïîëèòè÷åñêèòå ïðîñòðàíñòâà, ÷å ïðîäúëæàâà äà ñå
ïðèäúðæà êúì ìåæäóíàðîäíèòå ìàñîíñêè ñòàíäàðòè è ÷å ñå
ðàäâà íà çíà÷èòåëíî ìåæäóíàðîäíî ïðèçíàíèå. Îò òîçè
ìîìåíò íàòàòúê Âåëèêèÿò Îðèåíò áèë ïðèíóäåí äà îò÷èòà
âåðîÿòíîñòòà çà êîíêóðåíöèÿ “îòäÿñíî”. Ïî îòíîøåíèå
íà ÷ëåíñòâîòî, ñëåä êðàÿ íà âîéíàòà è äâåòå Âåëèêè Ëîæè
ñå ðàäâàëè íà çíà÷èòåëåí ðúñò â ÷ëåíñêèÿ ñè ñúñòàâ. Òîâà
èçäèãíàëî èòàëèàíñêîòî Ñâîáîäíî Çèäàðñòâî äî íîâî,
áåçïðåöåäåíòíî íèâî, êîåòî íèêîãà ñëåä òîâà íå áèëî
ïîâòîðåíî. Ðàñòåæúò ìîæå äà ñå îáîáùè â ñëåäíèòå
äàííè27:
Âåëèê Îðèåíò íà Èòàëèÿ:
Ïðåç 1919 ã. - 13 000 Áðàòÿ, ïðåç 1920 ã. - 14 000 Áðàòÿ, ïðåç
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009
1923 ã. - 25 000 Áðàòÿ
Âåëèêà Ëîæà íà Èòàëèÿ
Ïðåç 1919 ã. - 5 000 Áðàòÿ, ïðåç 1920 ã. - 9 000 Áðàòÿ, ïðåç
1921 ã. - 14 000 Áðàòÿ, ïðåç 1922 ã. - 22 000 Áðàòÿ, ïðåç 1923 ã. -
30 000 Áðàòÿ, ïðåç 1924 ã. - 25 000 Áðàòÿ, ïðåç 1925 ã. - 18 000
Áðàòÿ
Îò äàííèòå ÿñíî ëè÷è ãîëÿìàòà ïðèâëåêàòåëíîñò íà
Âåëèêàòà Ëîæà çà ïîòåíöèàëíèòå íîâè ÷ëåíîâå.
Ñîöèàëíàòà ñòðóêòóðà íà Âåëèêèòå Ëîæè, íåçàâèñèìî îò
ôàêòà, ÷å äàííè çà Âåëèêàòà Ëîæà ïðàêòè÷åñêè ëèïñâàò,
ïîðàäè êîåòî àç ñå ïîçîâàâàì íà äàííè çà Âåëèêèÿ Îðèåíò
(ñúùî, íå ìíîãî ïúëíè), áèëà äîñòà õîìîãåííà:
ïðèáëèçèòåëíî åäíà òðåòà îò íîâîïðèåòèòå
ïðèíàäëåæàëà êúì ñðåäíàòà êëàñà íà ñïåöèàëèñòèòå â
åäíà èëè äðóãà îáëàñò; åäíà òðåòà èäâàëà îò ñôåðàòà íà
îáùåñòâåíèòå óñëóãè è îò ÷àñòíèÿ ñåêòîð, ïðåäñòàâåí
îò ðàáîòåùè íà ñðåäíî è âèñîêî íèâî (èëè ïåíñèîíèðàíè íà
òàêîâà íèâî), îò êîèòî 7% ñå ïàäàëè íà çàåòè â àðìèÿòà, à
1/6 - íà ïðåäïðèåìà÷è è òúðãîâöè. ×ëåíñêèÿò ñúñòàâ áèë
ïî÷òè íà èçöÿëî âïèñàí â ñúùåñòâóâàùàòà ñðåäíà êëàñà è
â íàâëèçàùàòà ñ èíòåíçèâíè òåìïîâå íîâà ñðåäíà êëàñà,
êàòî çà ïîñëåäíèòå Ñâîáîäíîòî Çèäàðñòâî èãðàåëî ðîëÿ
íà íîñèòåë íà èäåèòå íà íîâàòà íàöèîíàëíà êóëòóðà è
èäåíòè÷íîñò28.
Íî âðåìåíàòà ñòàâàëè òðóäíè çà âúíøíàòà àêòèâíîñò íà
Âåëèêèÿ Îðèåíò. Ïðåäñòîÿëè äâå âîéíè ïîä çíàêà íà
íàöèîíàëèñòè÷åñêàòà èäåÿ. Ïî âðåìåòî íà Èòàëèàíî-
Òóðñêàòà âîéíà, ïðîãðåñèâíèÿò ôðîíò ñå ðàçäåëèë:
ðàäèêàëèòå, óìåðåíèòå ðåïóáëèêàíöè è ñîöèàëèñòèòå-
ðåôîðìèñòè áèëè ïîïóëÿðíè; ðåïóáëèêàíöèòå-ôåðìåðè è
ðàáîòíè÷åñêàòà êëàñà, ñúñòàâëÿâàùè ãîëÿìàòà ÷àñò îò
ñîöèàëèñòèòå, áèëè ïðîòèâ. Øèðîêèÿò ôðîíò íà
ïîëèòè÷åñêî âëèÿíèå çà Âåëèêèÿ Îðèåíò ñå ðóøàë. Âåëèêèÿò
Îðèåíò áèë ïî÷òè çàäúëæåí äà ñëåäâà âîëÿòà çà âîéíà íà
òåçè, îò êîèòî áèë èçãðàäåí, â òîâà ÷èñëî è åäèí øèðîê êðúã
îò òðàäèöèîííè ëèáåðàëè. Ñ íîòêè íà ðàñîâî
ïðåâúçõîäñòâî íåãîâèòå äåêëàðàöèè çâó÷àëè ïî-ñêîðî
òâúðäå íàöèîíàëèñòè÷íî, îòêîëêîòî ïàòðèîòè÷íî â äóõà
íà Ðèñîðäæèìåíòî - åäíà ïîçèöèÿ, êîÿòî ïðåäñòîÿëî äà
áúäå ïîòâúðäåíà â íàâå÷åðèåòî íà Ïúðâàòà ñâåòîâíà
âîéíà. Ïî îíîâà âðåìå Âåëèêèÿò Îðèåíò áèë èçïðàâåí ïðåä
íîâè, íåïðåîäîëèìè ïðåäèçâèêàòåëñòâà. Ïàðòèèòå íà
íîòàáèëèòå, ëîêàëíèòå åëåêòîðàëíè êîìèòåòè çà
åäíîìàíäàòíèòå ìåñòà â Ïàðëàìåíòà, çàïî÷íàëè äà
èç÷åçâàò. Ïðîìÿíàòà íà èçáèðàòåëíèòå ïðàâà â
åëåêòîðàëíàòà ñèñòåìà - ïðåç 1919 ã. áèëà âúâåäåíà
ïðîïîðöèîíàëíàòà ïðåäñòàâèòåëíîñò çà ìúæå è æåíè -
îòâîðèëà ïðîñòðàíñòâî çà ïîÿâà íà íîâè ìàñîâè ïàðòèè.
Òî áèëî çàâçåòî îò ðåâîëþöèîííàòà Ñîöèàëèñòè÷åñêà
ïàðòèÿ è êîíñåðâàòèâíàòà Êàòîëè÷åñêà ïàðòèÿ (Partito
Popolare Italiano), êàòî è äâåòå çàÿâÿâàëè îôèöèàëíî è
îòêðèòî ñâîåòî àíòèìàñîíñêî îòíîøåíèå, à Àðõèâíè êàäðè îò Ïîõîäà êúì Ðèì
ñúùåâðåìåííî íàáðîÿâàëè ñòîòèöè è õèëÿäè ÷ëåíîâå. Ïî
âðåìå íà èçáîðèòå ïðåç 1919 ã. âúïðîñíèòå äâå ïàðòèè ðåøèë äà íå ïîäêðåïÿ êîíêðåòíà ïàðòèÿ. Òðóäíîñòòà,
ïîëó÷èëè ïîëîâèíàòà îò äåïóòàòñêèòå ìåñòà â êîÿòî âúçíèêíàëà, ìîæå ëåñíî äà áúäå ðàçáðàíà îò
Ïàðëàìåíòà, êàòî ñúùåâðåìåííî îñòàíàëè íàïúëíî äîêóìåíò, ïðåäõîæäàù èçáîðèòå ïðåç 1921 ã.:
ðàçãðàíè÷åíè åäíà îò äðóãà â êà÷åñòâîòî èì íà ðåöèïðî÷íè “Ëîæèòå íå òðÿáâà íèòî äà îáñúæäàò, íèòî äà
îïîíåíòè. Ïîëèòèêàòà íå äàâàëà âúçìîæíîñò çà èçáîð, ïîñâåùàâàò âíèìàíèåòî ñè íà ÷èñòî ïîëèòè÷åñêè
îñâåí íÿêàêúâ àëèàíñ - èëè ñ êàòîëèöèòå, èëè ñúñ âúïðîñè. [...] Ïîëèòè÷åñêèòå ïàòðîíè íà íàé-
ñîöèàëèñòèòå. Â äîêóìåíòèòå íà Âåëèêèÿ Îðèåíò, êàêòî è íåïîñðåäñòâåíî çàíèìàâàùèòå ñå ñ òðóä ñîöèàëíè
â òåçè íà Êàòîëè÷åñêàòà öúðêâà, çàïî÷íàëè äà ñå ïîÿâÿâàò ãðóïè [...] ïðîäúëæàâàò äà âúçáóæäàò äåìàãîãñêè è
îïðåäåëåíèÿ ñðåùó êèïÿùàòà ðåâîëþöèîííà àêòèâíîñò íà èëþçîðíè ìèñëè è æåëàíèÿ, îïàñíè è çàñòðàøàâàùè
Ñîöèàëèñòè÷åñêàòà ïàðòèÿ. ñòðàíàòà è ïðèíöèïèòå, îòñòîÿâàíè îò Îðäåíà. [...]
Âåëèêèÿò Îðèåíò ãóáåë ïðîñòðàíñòâîòî çà ìàíåâðè: Íèå íå ìîæåì äà ïðîìåíÿìå íàøèòå ïðåöåíêè è
òðàäèöèîííàòà Ìàñîíñêà ïàðëàìåíòàðíà îáùíîñò ïîâåäåíèåòî ñè â òîâà îòíîøåíèå. Íàøåòî
ïðåæèâÿëà ñïàä îò 180 äåïóòàòè ïðåç 1913 ã. äî 100 - ïðåç îòíîøåíèå è íàøåòî ñõâàùàíå íå ìîæå äà ñå ïðîìåíÿ
1919 ã. è ïî-ìàëêî îò 50 ñëåä èçáîðèòå ïðåç 1921 ã., êàòî ïðåä ëèöåòî íà åêñòðåìèçìà îò ñòðàíà íà
ñúùåâðåìåííî îñòàíàëà ðàçäåëåíà íà ìíîãîáðîéíè è êëåðèêàëèòå, èëè êàêòî òå ãî íàðè÷àò - íàðîäåí.
ìàëî÷èñëåíè ãðóïè. Âñÿêàêâî äåéñòâèå â ïîëèòèêàòà ñå Íàøåòî ïîâåäåíèå å ïîâåäåíèåòî íà íåïîêëàòèìà
ïðåâðúùàëî â íåùî, êîåòî íå áèëî ïîâå÷å îò ñàìî íÿêàêâà îïîçèöèÿ. [...] È åòî, äíåñ, â ïðîòèâîâåñ íà äâåòå
íàäåæäà. Íà èçáîðèòå ïðåç 1919 ã. è 1921 ã. Âåëèêèÿò Îðèåíò åêñòðåìèñòêè ïàðòèè, íàøåòî æåëàíèå å: ðàáîòàòà

Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009 39

 íà Áðàòÿòà äà áúäå íàñî÷åíà êúì óñòàíîâÿâàíå è
îáåäèíÿâàíå íà äåìîêðàòè÷íèòå ñèëè. Êàêâè êîíòàêòè
ñà ïîçâîëåíè? Ùå îáÿñíÿ ñúñ ñúùèòå äóìè, ñ êîèòî
ïèñàõ íà Ëîæèòå íà 15 ñåïòåìâðè 1919 ã.: ïîçâîëåí å
êîíòàêò ñ òåçè ãðóïè, êîèòî ÷ëåíóâàò â Îðäåíà è ñ
îíåçè, êîèòî íÿìàò ïðèíöèïè, íàìèðàùè ñå â
ïðîòèâîâåñ íà ïðèíöèïèòå íà Ìàñîíñòâîòî.29"
Î÷åâèäíî Âåëèêèÿò îðèåíò å áèë çàãóáèë âñÿêàêâà ÿñíà
ïðåäñòàâà çà íåùàòà è å íÿìàë íèêàêúâ êîíêðåòåí ïëàí ïî
âúïðîñà: êàê äà ðåàëèçèðà ñâîÿòà “ïîëèòè÷åñêà äóøà”.
Ñâîáîäíîòî Çèäàðñòâî è “èíòåðâåíöèîíèçìà”
“Îôèöèàëíî”, Ïúðâàòà ñâåòîâíà âîéíà çàïî÷íàëà íà 28 þëè
1914 ã. êàòî âîéíà ìåæäó Àâñòðèÿ è Ñúðáèÿ. Íà 2 àâãóñò
Èòàëèÿ, áèâø ñúþçíèê íà Àâñòðèÿ è Ãåðìàíèÿ, îáÿâÿâà
íåóòðàëèòåò, ñ ìîòèâàöèÿ, îòíàñÿùà ñå äî èçêëþ÷èòåëíî
îòáðàíèòåëíèÿ õàðàêòåð íà àëèàíñà, êàêòî è âúç îñíîâà íà
ïðåäïðèåòèòå åäíîñòðàííè èíèöèàòèâè ìåæäó áèâøèòå
ñúþçíèöè. Íåóòðàëèòåòúò ñå ðàäâàë íà ïîëèòè÷åñêàòà
ïîäêðåïà íà îãðîìíî ìíîçèíñòâî, ñ èçêëþ÷åíèå íà
íàöèîíàëèñòèòå, êîèòî áèëè áëàãîðàçïîëîæåíè êúì êàêâàòî
è äà å âîéíà. Ñêîðî îáà÷å ïîëèòè÷åñêèÿò æèâîò ñå
ðàçäâîèë. Ñúþçúò ñ Àâñòðèÿ âå÷å èçãëåæäàë íååñòåñòâåí -
Àâñòðèéñêàòà èìïåðèÿ áèëà ñòàð êîíêóðåíò â ïîëåòî íà
ïðåâúçõîäñòâîòî è íà íåÿ çàïî÷íàëî äà ñå ãëåäà êàòî íà
“âúíøíà çàïëàõà” çà èòàëèàíñêîòî åäèíñòâî è
íåçàâèñèìîñò. Ñúùàòà èìïåðèÿ âêëþ÷âàëà è äðóãè
íàöèîíàëíîñòè (íàïðèìåð óíãàðöèòå), êîèòî ñå ÿâÿâàëè
èñòîðè÷åñêè “ñåñòðè” íà ïðîöåñà íà äåìîêðàòèçàöèÿ è
íåçàâèñèìîñò íà Èòàëèÿ. Íåùî ïîâå÷å, àêî åäíà
ïîòåíöèàëíà ïîáåäà íà ãåðìàíîåçè÷íèòå ñòðàíè è
òåõíèòå àâòîðèòàðíè ðåæèìè èçãëåæäàëà êàòî çàïëàõà,
íàäâèñíàëà íàä êðåõêàòà èòàëèàíñêà äåìîêðàöèÿ, òî
âúâëè÷àíåòî âúâ âîéíà ñðåùó Àâñòðèÿ ìîæåëî äà
ñúäåéñòâà çà ïðèêëþ÷âàíå íà ïðîöåñà íà Ðèñîðäæèìåíòî ñ
ïúëíîòî îáåäèíåíèå íà Èòàëèÿ, çà êîåòî ëèïñâàëè
ïðîâèíöèèòå Òðåíòî, Òðèåñò, à âåðîÿòíî è íÿêîè îáëàñòè
îò Èñòèÿ è Äàëìàöèÿ. Îêàçàëî ñå, ÷å ôðîíòúò íà
ïîääðúæíèöèòå íà èíòåðâåíöèÿòà â òðàäèöèÿòà íà
äåìîêðàòè÷íîòî Ðèñîðäæèìåíòî âêëþ÷âàë: èðåäåíòèñòè,
äåìîêðàòè, ðåïóáëèêàíöè, ëèáåðàë-ðàäèêàëè è ñîöèàëèñòè-
ðåôîðìèñòè. Ñòàíàëî ÿñíî, ÷å ôðîíòúò íà ïîääðúæíèöèòå
íà èíòåðâåíöèîíèçìà â ðåâîëþöèîííî-ñîöèàëèñòè÷åñêè
àñïåêò âêëþ÷âàë: åêñòåìèñòè íà ðåâîëþöèîííèÿ
òðåéäþíèîíèçúì è ñîöèàëèñòè÷åñêè îòöåïíèöè, êîèòî
âèæäàëè âúâ âîéíàòà èäåàëíèÿ ñïóñúê, íåîáõîäèì çà
èçáóõâàíå íà ðåâîëþöèÿòà íà ñîöèàëíèÿ ðåä. Âîéíàòà
èçìåñòèëà ôðîíòà íà ïîääðúæíèöèòå íà èíòåðâåíöèÿòà â
íàöèîíàëíî-èìïåðèàëèñòè÷åí àñïåêò (ñïîäåëÿí îò ïðî-
ìîíàðõè÷åñêèòå íàöèîíàëèñòè è êàòîëèöèòå, îò àíòè-
ñîöèàëèñòè è ïàòðèîòè, êîèòî âå÷å íå ïðèíàäëåæàëè êúì
Ðèñîðäæèìåíòî). Íàêðàÿ ñðåä ïîäêðåïÿùèòå âîéíàòà ñå
íàðåäèë è åäèí ïî-ñëàá ôðîíò îò ïîääðúæíèöè íà
èíòåðâåíöèÿòà ñ ëèáåðàëíî-êîíñåðâàòèâíè öåëè, êîèòî ñå
îïàñÿâàëè, ÷å íåäîñòàòúöèòå íà íåóòðàëèòåòà áèõà áèëè
ïî-ãîëåìè îò çàãóáèòå â åäíà âîéíà, ìèñëåíà îò òÿõ êàòî
êðàòêîòðàéíà. Íà ïðîòèâîïîëîæíàòà ñòðàíà, ôðîíòúò,
ïîääúðæàù íåóòðàëèòåòà, áèë ñèëíî êîíòðîëèðàí îò
ïàðëàìåíòà: îãðîìíîòî ìíîçèíñòâî îò ëèáåðàëè (äâå
òðåòè îò òÿõ èçáðàíè ñ ïîäêðåïàòà íà Êàòîëè÷åñêàòà
öúðêâà), îôèöèàëíàòà Êàòîëè÷åñêà öúðêâà è ñîöèàëèñòèòå.
Ñëåäîâàòåëíî, âîéíàòà ðàçìèëà ïîëèòè÷åñêàòà
ïðèíàäëåæíîñò è ïîðîäèëà íîâè ïîëèòè÷åñêè ôðàêöèè,
íÿêúäå ïî ñðåäàòà ìåæäó êîíöåïöèèòå çà ó÷àñòèå âúâ
âîéíàòà è íåóòðàëèòåòà.
È íåçàâèñèìî, ÷å íà ïðîòèâîïîëîæíèòå ìíåíèÿ íå ëèïñâàëà
ñúâìåñòèìîñò, èòàëèàíñêîòî Ìàñîíñòâî áèëî
ðåøèòåëíî èíòåðâåíöèîíèñòè÷íî. Âåëèêèÿò Îðèåíò
îòêðèòî ïîääúðæàë ïàðòèèòå, ðàäåòåëêè íà òðàäèöèÿòà
îò äåìîêðàòè÷íîòî Ðèñîðäæèìåíòî, îêàçâàéêè ñå îòíîâî
40
â ïðîòèâîñòîåíå êàêòî íà ñòàðîòî - ñèðå÷, êàòîëè÷åñêèÿ
êëåðèêàëèçúì - òàêà è íà íîâèòå âðàãîâå - ñîöèàëèñòèòå.
Âåëèêàòà Ëîæà, áåç ÿâíî îáÿâåíà ïîëèòè÷åñêà ðàìêà, áèëà
ëîÿëåí ïîääðúæíèê íà ïðàâèòåëñòâîòî è ñúñ ñèãóðíîñò -
íàñòðîåíà èíòåðâåíöèîíèñòè÷íî.  ñúùîòî âðåìå,
íåóòðàëèñòúò Áåíèòî Ìóñîëèíè ñå îáúðíàë êúì
èíòåðâåíöèîíèçìà è - èçêëþ÷åí îò Ñîöèàëèñòè÷åñêàòà
ïàðòèÿ, äîêàòî èçïúëíÿâàë äëúæíîñòòà íà ðåäàêòîð íà
îôèöèàëíèÿ ñîöèàëèñòè÷åñêè ïå÷àòåí îðãàí - îñíîâàë íîâ
åæåäíåâíèê, êîéòî âïîñëåäñòâèå ñå ïðåâúðíàë â øóìíèÿ
ìåãàôîí íà ñîöèàëèñòè÷åñêî-ðåâîëþöèîííèÿ
èíòåðâåíöèîíèçúì.
Ïî âðåìå íà âîéíàòà, èíòåðâåíöèîíèñòè÷íèòå ñèëè, ñðåä
êîèòî ïúðâà ïîçèöèÿ çàåìàëî Ñâîáîäíîòî Çèäàðñòâî, áèëè
íà ôðîíòîâàòà ëèíèÿ íà ïðîïàãàíäíèòå äåéñòâèÿ. Êîãàòî
âîéíàòà ïðèêëþ÷èëà, òå áèëè ãîòîâè äà ïîòúðñÿò
òåðèòîðèàëíèòå ñè è ñîöèàëíè äèâèäåíòè.
Ìàñîíñòâîòî è ôàøèçìà
Àêî ñè ïîñòàâèì çà öåë äà èçó÷èì ïúëíàòà âðúçêà ìåæäó
Ìàñîíñòâîòî è ôàøèçìà, ùå áúäå ïîëåçíî äà ðàçäåëèì
èçñëåäâàíèÿ ïåðèîä íà íÿêîëêî îñíîâíè èíòåðâàëà:
• Ïåðèîä íà ðàííèÿ ôàøèçúì - îò ìàðò 1919 ã. äî åñåíòà íà
1921 ã., êîãàòî çàåäíî ñ íàðàñòâàùèÿ áðîé íà
èíäèâèäóàëíèòå âðúçêè íà ìàñîíè ñ ôàøèçìà, Âåëèêèÿò
Îðèåíò çà ïúðâè ïúò (ïðåç ÿíóàðè 1921 ã.) îáðúùà âíèìàíèå
íà ôàøèñòêîòî äâèæåíèå è íà íàñèëèåòî, èçáóõíàëî â
ïîëèòè÷åñêè ñáëúñúöè, çàåäíî ñ ïúðâèòå ïðîÿâè íà ïðî-
ôàøèñòêè ôðàêöèè â Ëîæèòå.
• Ïåðèîä îò îñíîâàâàíåòî íà Ôàøèñòêàòà ïàðòèÿ äî
Ïîõîäà â Ðèì, ïðåç êîéòî â ñòàòèè è ïðîòîêîëè íà Âåëèêèÿ
Îðèåíò ìîæå äà áúäå ïðî÷åòåíî íàðàñòâàùî è
îáåçïîêîèòåëíî ñëåäåíå íà ôàøèñòêîòî ðàçâèòèå,
çàåäíî ñ îñúçíàâàíåòî íà íàðàñòâàùèòå òðóäíîñòè äà
ñå îïåðèðà íà ïîëèòè÷åñêàòà ñöåíà (îò åñåíòà íà 1921 ã.
äî îêòîìâðè 1922 ã.).
• Ïåðèîä îêîëî Ïîõîäà êúì Ðèì è ïúðâèòå ìåñåöè íà
ïðàâèòåëñòâîòî íà Ìóñîëèíè, ïðèêëþ÷âàù ñ ïúðâàòà
äåêëàðàöèÿ çà íåñúâìåñòèìîñò (îêòîìâðè 1922 ã. -
ôåâðóàðè 1923 ã.)
• Ïåðèîä îò ïúðâèòå ñèëîâè àòàêè ñðåùó Ëîæè íà Âåëèêèÿ
Îðèåíò äî ñìúðòòà íà Ìàòåîòè (Matteotti) è èçëèçàíåòî
íà âòîðàòà äåêëàðàöèÿ çà íåñúâìåñòèìîñò (ìàðò 1923 ã.
- àâãóñò 1924 ã.)
• Ïåðèîä íà îêîí÷àòåëíî ñàìîðàçòðîãâàíå íà äâåòå Âåëèêè
Ëîæè è êðàé íà èòàëèàíñêîòî Ìàñîíñòâî (àâãóñò 1924 ã. -
íîåìâðè 1925 ã.)
Ìåæäó äâåòå Âåëèêè Ëîæè ñúùåñòâóâàëè îáè÷àéíèòå
ðàçëè÷èÿ: Âåëèêèÿò Îðèåíò áèë ïîëèòè÷åñêè íàñî÷åíà,
èñòîðè÷åñêè îáðåìåíåíà è ìíîãî÷èñëåíà èíñòèòóöèÿ.
Âåëèêàòà Ëîæà áèëà ìëàäà, ìàëîáðîéíà, îôèöèàëíî
íåíàñî÷åíà êúì ïîëèòèêàòà è áúðçî ðàñòÿùà èíñòèòóöèÿ,
ïî-àäàïòèðàíà äà ïðèõâàùà îáùèòå íàñòðîåíèÿ â ïîëçà íà
Ìàñîíñêîòî ñäðóæåíèå, îñîáåíî ìåæäó ïîêîëåíèÿòà íà
íîâàòà ñðåäíà êëàñà, ðàæäàùà ñå ñëåä âîåííèÿ ïåðèîä.
Ñëåäîâàòåëíî Âåëèêèÿò Îðèåíò áèë ïðåäîïðåäåëåí äà
ïîñðåùíå âåðîÿòåí âúòðåøåí êîíôëèêò ìåæäó ëÿâî- è
äÿñíî-îðèåíòèðàíèòå ñè ÷ëåíîâå; òàêúâ ìàñîíñêè ðàçêîë
ìîæåë äà ïîäêîïàå ñöåïëåíèåòî è äà ãî çàñòðàøè ñ
îòöåïâàíå â ïîëçà íà Âåëèêàòà Ëîæà. Îò ñâîÿ ñòðàíà
Âåëèêàòà Ëîæà áèëà ïî-ìàëêî çàïëàøåíà - â íåÿ áèòóâàë äóõ
íà êîíñåðâàòèçúì è, ìîæå áè, íà àíòè-êëåðèêàëèçúì, íî òÿ
áèëà ïîëèòè÷åñêè ïî-äåçèíòåðåñèðàíà è ïî ïðèíöèï âÿðíà
íà ïðàâèòåëñòâîòî. Ïî åäèí èëè äðóã íà÷èí îáà÷å è äâåòå
Âåëèêè Ëîæè èìàëè ñâîè ÷ëåíîâå â ðåäîâåòå íà ôàøèçìà.
Èçîñòàâÿéêè òåîðèÿòà çà “çàãîâîð” è ïðèäúðæàéêè ñå êúì
òåçàòà íà Ôóëâèî Êîíòè - òàçè çà âíèìàíèåòî, ñ êîåòî
äâåòå Âåëèêè Ëîæè ñà íàáëþäàâàëè îòâúí íîâîçàðàæäàùèÿ
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009
ñå ôåíîìåí, ïðèñúñòâèåòî íà Ñâîáîäíè Çèäàðè â ðåäîâåòå
íà ðàííèÿ ôàøèçúì å äîáðå îáÿñíèìî. Ñúùåñòâóâàëî å
íåîñïîðèìî ñúâïàäåíèå íà èíòåëåêòóàëåí è ïîëèòè÷åñêè
ñàíòèìåíò: äâèæåíèåòî - ïàðòèÿòà íà êðúñòà -
íàñëåäñòâîòî íà èíòåðâåíöèîíèçìà (ïîääúðæàí âúâ
Âåëèêèÿ Îðèåíò, íàïðèìåð, ÷ðåç ïàìåòòà çà ïîâå÷å îò 10%
ïî÷èíàëè ñäðóæåíè, äâîéíî ïîâå÷å îò ñðåäíèÿ ïðîöåíò çà
ñòðàíàòà) - îáùàòà ñîöèàëíà ñôåðà, ñúñòàâåíà îò
ãðàäñêàòà ñðåäíà êëàñà - ëåâèÿ ïðîèçõîä è ðàäèêàëíèÿ ìèò
çà íîâà äúðæàâà - àíòèñîöèàëèñòè÷åñêàòà è
àíòèêëåðèêàëíà îñíîâà. Òîâà áèë ïåðèîäúò íà ëè÷íè
èíäèâèäóàëíè âðúçêè ìåæäó ôàøèçìà è Ìàñîíñòâîòî, â
êîéòî, èçãëåæäà, èçâåñòåí áðîé ìúæå, ïðèåìàíè â ðåäèöèòå
íà Ìàñîíñòâîòî è ôàøèçìà ïðèáëèçèòåëíî ïî åäíî è ñúùî
âðåìå, îòêðèâàëè âúâ ôàøèñòêàòà ïëàòôîðìà ñèëíî
ñúîòâåòñòâèå ñ òåõíèòå ëè÷íè ÷óâñòâà è íàãëàñè, ïîäîáíî
íà ìíîãî èçâåñòíè ëè÷íîñòè îò èòàëèàíñêàòà ïîëèòèêà,
êîèòî ìèñëåëè ïî ñõîäåí íà÷èí. Íå òðÿáâà äà ñå çàáðàâÿ ÷å
íå ìàëúê áðîé ëèáåðàëè îò ïîëèòè÷åñêèÿ öåíòúð ãëåäàëè ñúñ
ñèìïàòèÿ íà ðàííèÿ ôàøèçúì, êàêúâòî áèë ñëó÷àÿò ñ àâòîðà
íà “Àíòèôàøèñòêèÿ ìàíèôåñò íà èíòåëåêòóàëöèòå”,
èñòîðèêúò è ôèëîñîôúò Áåíåäåòî Êðî÷å.
Îò åäèí ìîìåíò íàòàòúê Âåëèêèòå Ëîæè óñâîèëè ðàçëè÷íè
ïîäõîäè êúì íîâàòà ïîëèòè÷åñêà ðåàëíîñò. Âåëèêàòà Ëîæà
îñòàíàëà â íåèçìåííà ñèòóàöèÿ: ÷àñòíè, ïåðñîíàëíè âðúçêè
ìåæäó ÷ëåíîâåòå è íîâàòà ïàðòèÿ, âúïðåêè ÷å ñúâðåìåííè
äîêàçàòåëñòâà ñî÷àò, ÷å óïðàâèòåëíîòî òÿëî íà
Âåëèêàòà Ëîæà å ãëåäàëî áëàãîñêëîííî íà ôàøèçìà è â
èçâåñòíè ñëó÷àè îò òîçè åòàï ïëàíîâåòå íà Ìóñîëèíè ñà
ïîëó÷àâàëè ïîäêðåïàòà íà Âåëèêèÿ Ìàéñòîð Ðàóë Ïàëåðìè.
Åäâà ñëåä ïúðâàòà çàÿâåíà ôàøèñòêà àíòè-ìàñîíñêà
ïîçèöèÿ, íåèçìåííî äåìîíñòðèðàíîòî îäîáðåíèå, äàâàíî
íà âñè÷êè óïðàâëåíñêè àêòîâå íà Ìóñîëèíè è åäèí âèä
îòâîðåíàòà äåêëàðàöèÿ çà âÿðíîñò êúì ôàøèçìà ñå
çàëåãíàëà â Óñòàâà îò 1923 ã. Íå å ëåñíî äà ñå íàïðàâè
ðàçëèêà ìåæäó ïðîÿâàòà íà áëàãîñêëîííîñò êúì ôàøèçìà è
òúðñåíåòî íà íà÷èí çà òèõî ñúæèòåëñòâî ñ ôàøèñòêîòî
ïðàâèòåëñòâî èëè ïúê îïîëçîòâîðÿâàíåòî íà
âúçìîæíîñòòà äà áúäå åëèìèíèðàíà êîíêóðåíöèÿòà íà
Âåëèêèÿ Îðèåíò.
Îáðàòíî íà Âåëèêàòà Ëîæà, Âåëèêèÿò Îðèåíò íàâëÿçúë â
ïåðèîä íà îáúðêâàíå. Ïî äóìèòå íà Êîíòè:
“Â ðåäèöèòå íà ìàñîíñêîòî âèñøå ðúêîâîäñòâî âèòàåë
äóõ íà íåñèãóðíîñò è äåçîðèåíòàöèÿ, çàùîòî
ïîëèòè÷åñêèòå ìó âðúçêè ñå ðàçìèâàëè.30"
Îò åäíàòà ñòðàíà ñòîÿëè íåäîïóñêàùèòå ñúâìåñòíîñò
è àíòèìàñîíñêè íàñòðîåíè êàòîëèöè, îò äðóãàòà -
íåäîïóñêàùèòå ñúâìåñòíîñò è àíòèìàñîíñêè íàñòðîåíè
ñîöèàëèñòè; òðåòàòà ñèëà - èçãðÿâàùàòà çâåçäà íà
ôàøèçìà, äåìîíñòðèðàëà ñëîæíè è íåÿñíè ïîçèöèè - ÷àñò
îò òÿõ, ïðèåìàíè îò ãîëÿì áðîé ìàñîíè, îñòàíàëèòå -
îòõâúðëÿíè îò äðóãè áðàòÿ, ïðèåìàùè åäèí ïðî-
êàòîëè÷åñêè ïîäõîä.
Ðàçêîëúò âúâ Âåëèêèÿ Îðèåíò áèë íàëèöå. Îò èçâàäêà îò
ïðîòîêîë íà çàñåäàíèå íà Ñúâåòà íà Âåëèêèòå Ñàíîâíèöè
íà Âåëèêèÿ Îðèåíò ÷åòåì:
“íèå òðÿáâà äà ïðîäúëæèì [...] äà îòðàçÿâàìå ñèòóàöèÿòà
è âíèìàòåëíî äà îáìèñëÿìå èçáÿãâàíåòî íà îïàñíîñòòà
îò ñúçäàâàíå íà äÿñíî êðèëî íà Ìàñîíñòâîòî, îñîáåíî
àêî ðåøèì äà ñå îáúðíåì êúì ëåâèòå.31"
Çàëîæíèê íà ñâîÿòà äúëãîãîäèøíà èñòîðèÿ íà âëå÷åíèå êúì
ïîëèòèêàòà, Âåëèêèÿò Îðèåíò ñå îïèòâàë äà íàìåðè
ïîëèòè÷åñêî ðåøåíèå - äà ïðåäëîæè ïîëèòè÷åñêà âðúçêà íà
Ôàøèñòêàòà íàöèîíàëíà ïàðòèÿ, êúäåòî Âåëèêèÿò Îðèåíò
ñìÿòàë, ÷å ìîæå äà çàòâúðäè ñâîèòå ïîçèöèè.
Ïåðèîäúò íà òúðñåíå íà òàêîâà ïîëèòè÷åñêî ðåøåíèå áèë
îêîëî ñúáèòèÿòà, ñâúðçàíè ñ Ïîõîäà êúì Ðèì è ïúðâîòî
ïðàâèòåëñòâî íà Ìóñîëèíè (îêòîìâðè 1922 ã. - ôåâðóàðè
1923 ã.)
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009
Áåëåæêè:
1. Squadre d’azione, áîéíè ãðóïè, ëîøî îðãàíèçèðàíè ñàìîâîëíè
ïîëèòè÷åñêè øàéêè íà ðàííèÿ ôàøèçúì, ñúçäàäåíè çà “ïîääúðæàíå íà
ðåäà” è çà îñúùåñòâÿâàíå íà íàñèëñòâåíè àòàêè è çàïëàõè ñðåùó
íåñúãëàñíèòå ñ ôàøèçìà.
2. Ïîëèöåéñêî èíòåðíèðàíå, èëè âúòðåøíî èçãíàíèå - êúì îòäàëå÷åíè
ìåñòà ñ öåë åëèìèíèðàíå íà îïîíåíòèòå.
3. Ercoli (âúçïðèåë èìåòî Ïàëìèðî Òîëèàòè), “A propos du fascisme”, â:
“L’Internationale Communiste”, 1928, èòàëèàíñêè ïðåâîä â: “Società”,
1952, December, ð.591-613.
4. Äæóñòî Ïèåòðî ßõèÿ (1884-1937). ×ëåí íà ãîëÿìà åâðåéñêà ôàìèëèÿ,
ðîäåí â Òðèåñò, ãèìíàçèàëåí ó÷èòåë, ïðèíóäåí îò 1909 ã. äà åìèãðèðà â
Áîëîíÿ, ïîääðúæíèê íà ïðèñúåäèíÿâàíåòî íà Òðèåñò (ïî îíîâà âðåìå â
Àâñòðîóíãàðñêàòà èìïåðèÿ) êúì Èòàëèÿ. Äîáðîâîëåö ïðåç âîéíàòà îò
1915 äî 1918 ã., çàâúðíàë ñå îòíîâî â Òðèåñò ïðåç 1918 ã. è åäèí îò
îñíîâàòåëèòå ïðåç 1919 ã. íà ìåñòíàòà Fascio di Combattimentî.
Ñâîáîäåí Çèäàð, âïîñëåäñòâèå íàïóñíàë Ôàøèñòêàòà íàöèîíàëíà
ïàðòèÿ. Îòñòðàíåí îò ó÷èëèùåòî çà ñâîÿ àíòèôàøèçúì, ïðåç 1931 ã.
íàïóñêà Èòàëèÿ. Ñëåä ãîäèíè íà âîéíñòâàù àíòèôàøèçúì èç Åâðîïà,
óìèðà â àêöèÿ ñðåùó ôðàíêèñòèòå ïðåç ÿíóàðè 1937 ã. áëèçî äî
Ìàäðèä (èç: “On Line Dizionario biografico”, “Gli antifascisti, i partigiani e le
vittime del fascismo nel bolognese: 1919-1945", ñòóäèÿ íà: Alessandro
Albertazzi, Luigi Arbizzani, Nazario Sauro Onofri, Istituto per la storia della
resistenza e della società contemporanea nella provincia di Bologna “Lu-
ciano Bergonzini”, Istituto per la Storia di Bologna, Comune di Bologna,
regione Emilia Romagna, 1985-2003).
5. Èëè íàêðàòêî, Fascio, áîéíà ëèãà, èìåòî íà ïúðâèòå ìåñòíè ïîëèòè÷åñêè
êëåòêè íà ôàøèçìà.
6. G.Padulo, “Dall’interventismo al fascismo” â: “Storia d’Italia” (Annali, 21,
La Massoneria), ð.455 ff.
7. G.Padulo, p.666, not.49.
8. A.A.Mola, “Storia della Massoneria Italiana. Dal Risorgimento al Fascismo”,
2003, p.485-595.
9. A.A.Mola, p.486, not.
10. A.A.Mola, p.492.
11. Ïèñìî, äàòèðàíî íà 7 àâãóñò 1917 ã., öèòèðàíî â: R.De Felice, “Mussolini
il rivoluzionario”, Torino, 1995, p.345.
12. G.Vannoni, “Massoneria, Fascismo e Chiesa Cattolica”, 1980.
13. Èëè “Èòàëèàíñêàòà ðåâîëþöèÿ”: åäíî êóëòóðíî äâèæåíèå è ïîëèòè÷åñêè
è âîåíåí ïðîöåñ, çàâúðøèë ñ îáåäèíåíèåòî íà Èòàëèÿ ïðåç 1870 ã.
14. G.Vannoni, p.33.
15. G.Vannoni, p.6.
16. F.Conti, “Storia della Massoneria Italiana. Dal Risorgimento al Fascismo”,
Bologna, 2003, ð.245-320.
17. F.Conti, ð.287.
18. F.Conti, ð.290.
19. R.de Felice, “Mussolini il fascista”, Torino, 1995, p.351.
20. R.de Felice, p.352.
21. E.Gentile, “Storia del Partito fascista, 1919-1922, Movimento e milizia”,
Roma-Bari, 1989, p.648.
22. V.Cesareo, “Associazionismo volontario”, â: N.Bobbio, N.Matteucci,
G.Pasquino (edit.), “Dizionario di politica”, Torino, 1990, p.53.
23. M.Weber, “Economy and Society”, 1922, â ïðåâîä íà èòàëèàíñêè: “Eco-
nomia e Società”, Milano, 1961, p.241.
24. “I massoni italiani e i partiti politici”, â: “Acacia”, June-July 1913, öèòàò ïî:
F.Conti, p.236.
25. “Inaugurazione della sede massonica in Roma. 21 aprile 1901. La Mas-
soneria sua azione - suoi fini, conferenza del Gran Maestro E.Nathan”,
Stabilimento Tipografico Civelli, Roma, 1901.
26. “I nazionalisti e la massoneria”, â: “Acacia”, November 1912, öèòàò ïî:
F.Conti, p.230.
27. F.Conti, p.277ff.
28. Çà âñè÷êè äàííè - âæ.: F.Conti, p.320-350.
29. “Rivista Massonica”, ïîëóîôèöèàëåí îðãàí íà Âåëèêèÿ Îðèåíò íà
Èòàëèÿ - èçëèçàù îò 1905 ã. ïîä èìåòî: “Rivista della Massoneria Ital-
iana”, Roma, April 1921, “Per le elezioni politiche”.
30. F.Conti, p.292.
31. Ä.Òîðèäæàíè ñúîáùàâà òîâà âúç îñíîâà íà ïðîòîêîëèòå íà
óïðàâèòåëíîòî òÿëî íà Âåëèêèÿ Îðèåíò, “Archivio Storico del Grande
Oriente d’Italia”, çàñåäàíèå íà 12 äåêåìâðè 1921 ã., öèòàò ïî F.Conti,
p.294.
41
ÞÁÈËÅÉÍÎ

150 ãîäèíè îò ðîæäåíèåòî íà

Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí

ÏÐÈÍÎÑÚÒ ÍÀ
ÀÊÀÄÅÌÈÊ
ÀËÅÊÑÀÍÄÚÐ
ÒÅÎÄÎÐÎÂ-
Ñ
êúïè Áðàòÿ,
Íà 15 îêòîìâðè òàçè ãîäèíà ñå íàâúðøèõà
150 ãîäèíè îò ðîæäåíèåòî íà àêàäåìèê
Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí. Òîâà å äàòà,

ÁÀËÀÍ ÇÀ êîÿòî íàðåä ñ íàó÷íàòà îáùíîñò è

øèðîêàòà îáùåñòâåíîñò âúëíóâà è
ñâîáîäíèòå çèäàðè, çàùîòî òîé å åäèí

ÐÀÇÂÈÒÈÅÒÎ ÍÀ
îò îñíîâîïîëîæíèöèòå, äîïðèíåñëè ìíîãî çà ðàçâèòèåòî
íà ìàñîíñòâîòî â Áúëãàðèÿ.
Èçó÷àâàíåòî íà íåãîâîòî äåëî è ïðèíîñè íàëàãà èçäèðâàíå è
èçó÷àâàíå íà ìíîãîáðîéíèòå ìó ïóáëèêàöèè ïîñâåòåíè íà

ÌÀÑÎÍÑÒÂÎÒÎ ìàñîíñòâîòî â ñïèñàíèÿòà “Çèäàðñêè âåñòè”, “Ñâîáîäåí

çèäàð”, “Çèäàðñêè ïðåãëåä”, à òàêà ñúùî â “Çàðÿ”, “Ìèð” è
äð. Çà äà áúäå öÿëîñòíî è âñåîáõâàòíî ïðîó÷âàíåòî, òî

 ÁÚËÃÀÐÈß
òðÿáâà äà îáõâàíå Öåíòðàëíèÿ äúðæàâåí àðõèâ, ðåäèöà
äðóãè àðõèâè è áèáëèîòåêè, êîåòî å çàäà÷à çà ìíîãî ìåñåöè
ãðàäèâåí òðóä, à ðåçóëòàòèòå íå áèõà ìîãëè äà ñå
âìåñòÿò â åäíà ñòàòèÿ. Çàòîâà íàïèñàíîòî òóê å ñàìî
ïúðâà ñòúïêà.
Íàø äúëã å äà äîïðèíàñÿìå çà îñâåòëÿâàíåòî íà
äîñòîéíèòå ëè÷íîñòè, íàøè ïðåäöè, îñòàâèëè ÿðêà äèðÿ â
èñòîðèÿòà íà äúðæàâàòà è áúëãàðùèíàòà, äà ñå ïðîó÷âà è
ïîïóëÿðèçèðà òÿõíîòî äåëî è íàé-âå÷å - çàâåòèòå, êîèòî
òåçè ñâåòëè ðîäîëþáèâè áúëãàðè ñà îñòàâèëè íà
ïîêîëåíèÿòà ñëåä ñåáå ñè. Çàòîâà õîðàòà, ãðàäèëè êàìúê ïî
êàìúê òåìåëèòå íà Áúëãàðèÿ, âúçêðúñíàëà îò ïåïåëòà è
òúìàòà íà 500-ãîäèøíîòî ÷óæäî âëàäè÷åñòâî, íàðè÷àìå
íàðîäíè áóäèòåëè. ×åñòâàìå ãè âêóïîì âåäíúæ â ãîäèíàòà -
íà 1 íîåìâðè, “Äåíÿò íà Íàðîäíèòå áóäèòåëè”.
Ñòðîèòåëèòå íà ñúâðåìåííà Áúëãàðèÿ ñà ãðàäèëè îò
ïîçíàòèÿ íàì ÷îâåøêè ìàòåðèàë íîâàòà äúðæàâíîñò,
ïîñòàâÿëè ñà îñíîâèòå íà áúëãàðñêàòà íàóêà, îáðàçîâàíèå,
êóëòóðà, èçêóñòâî. Èñòîðèÿòà ñî÷è, ÷å ìíîçèíà èçìåæäó
íàé-èçòúêíàòèòå ñòðîèòåëè íà ìëàäàòà äúðæàâà ñà áèëè
ñâîáîäíè çèäàðè. Òîâà ñàìî îùå âåäíúæ äîêàçâà
êà÷åñòâåíèÿ ïîäáîð ïðè ïîñâåùàâàíå â ìàñîíñêîòî
áðàòñòâî, à ñúùî òàêà å äîêàçàòåëñòâî çà
ïðåâúïëúùåíèåòî íà èäåàëíèòå öåëè íà îðãàíèçàöèÿòà â
ïðîôàíñêèÿ ãðàäåæ íà îáùåñòâåíàòà ñãðàäà.
“Äåíÿò íà Íàðîäíèòå áóäèòåëè” ñå å çàðîäèë âúâ âðåìå íà
èêîíîìè÷åñêà ðàçðóõà è ñèëíî ðàçêëàòåíè ìîðàëíè
Áðàò Ãåîðãè öåííîñòè è ïîðóòåíè âúçðîæäåíñêè èäåàëè íà îáùåñòâîòî
- ãîäèíèòå ïîñëåäâàëè íàöèîíàëíàòà êàòàñòðîôà ñëåä
Áàëàíñêè, Ëîæà Áàëêàíñêèòå âîéíè è Ïúðâàòà ñâåòîâíà âîéíà. Äà ïîãëåäíåì
îáà÷å â ñúâðåìèåòî. Íèìà äíåøíîòî âðåìå íÿìà ñõîäíè
“Ñãîâîð 92”, õàðàêòåðèñòèêè ïðè òîâà áåç äà ñìå ïðåæèâÿëè âîåííà
Îðèåíò Ñîôèÿ ðàçðóõà? Íèìà íå ñìå ñâèäåòåëè íà ïîâñåìåñòåí óïàäúê íà
îáùåñòâåíèÿ ìîðàë è íðàâñòâåíîñò, íà ëèïñàòà è îùå ïî-
ëîøî - íà ñèëíàòà äåôîðìàöèÿ íà öåííîñòíàòà ñèñòåìà,
êîåòî îñîáåíî âèäèìî çàñÿãà ìëàäèòå ïîêîëåíèÿ? Îò
èêîíîìè÷åñêàòà êðèçà, ðàíî èëè êúñíî ùå èçëåçåì, íî
çíà÷èòåëíî ïî-ãîëåìèÿò ïðîáëåì å â òîâà êàê ùå
ïðåîäîëååì ðàçðóõàòà â íðàâñòâåíîñòòà íà
îáùåñòâîòî, êàêâè èäåàëè ùå îêðèëÿò ìëàäèòå ïîêîëåíèÿ
â òåõíèÿ æèòåéñêè ïúò.

42 Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

 ÞÁÈËÅÉÍÎ

Íå ñëó÷àéíî â êíèãàòà ñè “Ïúðâîçèäàðèòå” íà åäèí ìåñåö áå îòêðèòà èçëîæáà, ïîñâåòåíà Äîñòîéíñòâîòî

Éîðäàí Ïàëåæåâ èçáèðà çà íàäñëîâ ìèñúë íà íà ðîäà Òåîäîðîâ-Áàëàí è íà 140-ãîäèøíèíàòà íà äúðæàâàòà
Äæîí Ñòþàðä Ìèë, ñâåòîâíî èçâåñòíèÿ îò ðîæäåíèåòî íà àêàä. Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-
àíãëèéñêè ôèëîñîô è èêîíîìèñò, ÷èåòî èìå å Áàëàí. Ïî ïîâîä íà ãîäèøíèíè íà Ñîôèéñêèÿ
çàâèñè â êðàéíà
ñâúðçàíî ñ ìàñîíñòâîòî: óíèâåðñèòåò, íà ÁÀÍ è ïî äðóãè ïîâîäè áÿõà ñìåòêà îò
“Ñâîáîäàòà íà âñåêè íàðîä íå çàâèñè ïðîâåäåíè - è ñå ïðîâåæäàò è ñåãà - íàó÷íè äîñòîéíñòâîòî
äîòîëêîâà îò ïîëèòè÷åñêîòî ìó ïîëîæåíèå, êîíôåðåíöèè è ïðîÿâè, ïîñâåòåíè íà íåãîâîòî íà õîðàòà, îò
êîëêîòî îò íåãîâèÿ íðàâñòâåí õàðàêòåð.” äåëî. êîèòî å
Äðóãà ìèñúë íà Ìèë, êîÿòî ñúùî ñïîðåä ìåí Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí å ðîäåí íà 15 ñúñòàâåíà.
çàñëóæàâà ïî-äúëáîêî îñìèñëÿíå å, ñëåäíàòà: îêòîìâðè 1859 ã. â ñ. Êóáåé, Áåñàðàáèÿ. Íà
12.02.1959 ã. òîé ñå ïðåñåëâà íà ðàáîòà â Äæîí Ñòþàðò
“Äîñòîéíñòâîòî íà äúðæàâàòà çàâèñè â Ìèë
Ëîæàòà íà Âåëèêèÿ àðõèòåêò íà Âñåëåíàòà -
êðàéíà ñìåòêà îò äîñòîéíñòâîòî íà
íÿêîëêî ìåñåöà ïðåäè äà íàâúðøè ñòîëåòèå.
õîðàòà, îò êîèòî å ñúñòàâåíà.”
Ðîäåí å â ñåìåéñòâîòî íà Ñòîÿí Ìàðòèíîâ
Êàçâàì âñè÷êî òîâà, çà äà ïîä÷åðòàÿ, ÷å Áàëàí è Ìàðèÿ Ãðåêîâà. Ñòîÿí Áàëàí å èçñåëíèê
èçó÷àâàíåòî íà äåëîòî íà ëè÷íîñòè êàòî îò Ñëèâåí, à Ìàðèÿ Ãðåêîâà å äúùåðÿ íà âèäåí
Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí - è íàé-âå÷å íà âúçðîæäåíåö - Ïàíàéîò Ãðåêîâ è ñåñòðà íà
òåõíèòå ïîñëàíèÿ - èìàò íåïðåõîäíî çíà÷åíèå, Äèìèòúð Ãðåêîâ. Áðàò ú Äèìèòúð ñúùî å
ïðîäúëæàâàò äà ñà âñå òàêà àêòóàëíè è çà îñòàâèë ñâîÿòà òðàéíà äèðÿ â èñòîðèÿòà íà
äíåøíèÿ äåí. Áúëãàðèÿ. Çàâúðøèë å ïðàâî ñ äîêòîðàò â ãðàä
Äà âçåìåì íàïðèìåð ñàìî åäíà ïîäöåíÿâàíà îò Åêñ àí Ïðîâàíñ, Ôðàíöèÿ. Ñëåä îñâîáîæäåíèåòî
ìíîçèíà, íî ñ îãðîìíî çíà÷åíèå çà ñúõðàíÿâàíå
íà íàöèîíàëíîòî ñàìîñúçíàíèå è èäåíòè÷íîñò
òåìà, êàêâàòî å òèòàíè÷íàòà áîðáà íà ïðîô.
Áàëàí çà îïàçâàíå íà ÷èñòîòàòà íà áúëãàðñêè
åçèê. Ùå óñòàíîâèì, ÷å ñúâðåìåííèÿò åçèê íà
áúëãàðèíà å áåçêîíòðîëíî, ìîæå áè è
áåçâúçâðàòíî çàòëà÷åí îò íåíóæíè ÷óæäèöè,
èçïúëíåí ñ äóìè, êîèòî äîñêîðî ñå âúçïðèåìàõà
çà íåïðèëè÷íè è äîðè âóëãàðíè. Ðåäèöà äîáðàëè
ñå äî ìèêðîôîí è ïåðî, çîâÿùè ñåáå ñè
èíòåëåêòóàëöè, íàëàãàò ïîâñåìåñòíî óëè÷åí
æàðãîí, îò êîéòî âñåêè âúçïèòàí ÷îâåê áè
òðÿáâàëî äà ñå ñðàìóâà.
Íå ñëó÷àéíî Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí ïèøå
ñòàòèÿ ñ êðàñíîðå÷èâîòî çàãëàâèå:
“Âåñòíèêàðè è êíèæîâíèöè, ìèñëåòå ïî
áúëãàðñêè”. Î÷åâèäíî, áè áèëî äîáðå òàçè
ñòàòèÿ äà áúäå îòïå÷àòàíà è äíåñ, àëà
âúïðîñúò å êîëêî áèõà ÿ ïðî÷åëè è êîëöèíà áèõà
ñå çàìèñëèëè íàä íåãîâèÿ òðåâîæåí çîâ.
Âñåêè ÷îâåê å ìàéñòîð íà ñâîÿ ãðàäåæ, ëè÷íî
íåãîâà å îòãîâîðíîñòòà è çàñëóãèòå çà
ïîñòèãíàòîòî â æèòåéñêèÿ ìó ïúò. Çà
ôîðìèðàíåòî íà ëè÷íîñòòà îáà÷å îùå â íàé-
ðàííà âúçðàñò áåçñïîðíî îò íàé-ãîëÿìî
çíà÷åíèå å âúçäåéñòâèåòî íà ñðåäàòà, îò
êîÿòî ïðîèçëèçà.  ñëó÷àÿ òîâà å ãð. Áîëãðàä ñ
íåãîâàòà ïðî÷óòà Áîëãðàäñêà êëàñè÷åñêà
ãèìíàçèÿ “Ñâ. ñâ. Êèðèë è Ìåòîäèé” äàëà íà
Áúëãàðèÿ äåñåòêè âèäíè ëè÷íîñòè - ó÷åíè,
ïîëèòèöè, ïúëêîâîäöè, ñòîïàíñêè äåéöè.
Çàòîâà ùå ñè ïîçâîëÿ äà ðàçãëåäàì ìàëêî ïî-
îáñòîéíî íå ñàìî æèòåéñêèÿ ïúò íà
Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí, íî è ñðåäàòà, â
êîÿòî òîé ñå å ôîðìèðàë êàòî ëè÷íîñò. Òîâà å
æèâîòâîðíàòà, çàêâàñåíà ñ èäåèòå íà
Âúçðàæäàíåòî è âúæäåëåíèÿòà çà íàöèîíàëíî
îñâîáîæäåíèå è åäèíåíèå ñðåäà,
ñïîñîáñòâàëà çà èçðàñòâàíåòî íà ïëåÿäà
ñòðîèòåëè íà íîâà Áúëãàðèÿ.

Ðîäúò Ïîðòðåò íà Àêàäåìèê Àëåêñàíäúð

Òåîäîðîâ-Áàëàí

Ðîäúò Òåîäîðîâ-Áàëàí èìà íàä äâåñòà ãîäèíè
èçó÷åíà è äîêóìåíòèðàíà èñòîðèÿ.  ÑÓ
“Êëèìåíò Îõðèäñêè” å åêñïîíèðàíà ïîñòîÿííà
ìóçåéíà ñáèðêà, ïîñâåòåíà íà àêàä. Àëåêñàíäúð
Òåîäîðîâ-Áàëàí, åäèí îò îñíîâàòåëèòå è ïúðâè
ðåêòîð íà óíèâåðñèòåòà. Ïðåç íîåìâðè 1999 ã.
â Íàöèîíàëíèÿ èñòîðè÷åñêè ìóçåé â ïðîäúëæåíèå
íà Áúëãàðèÿ ñòàâà åäèí îò âîäà÷èòå íà
Êîíñåðâàòèâíàòà ïàðòèÿ, ó÷àñòâà â
èçðàáîòâàíåòî íà Òúðíîâñêàòà êîíñòèòóöèÿ,
ïðèåòà îò Ó÷ðåäèòåëíîòî íàðîäíî ñúáðàíèå
(1879), áèë å Ïðåäñåäàòåë íà Òðåòîòî
îáèêíîâåíî íàðîäíî ñúáðàíèå (1883). Çàåìà
ðåäèöà âèñîêè äúðæàâíè ïîñòîâå:

Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009 43

ÞÁÈËÅÉÍÎ
Ïðåäñåäàòåë íà Ñîôèéñêè îáëàñòåí ñúä è
Âúðõîâíèÿ ñúä (1879), Ìèíèñòúð íà
ïðàâîñúäèåòî, ïîäïðåäñåäàòåë íà Äúðæàâíèÿ
ñúâåò, Ìèíèñòúð íà âúíøíèòå ðàáîòè è
èçïîâåäàíèÿòà è Ìèíèñòúð ïðåäñåäàòåë (1899).
Áèë å äåéñòâèòåëåí ÷ëåí íà ÁÊÄ (äíåøíàòà
ÁÀÍ).
Äåòñòâîòî íà Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí è
íåãîâèòå ÷åòèðèìà áðàòÿ ïðåìèíàâà â ñèëíî
ïðîñâåòåíà çà âðåìåòî ñè ñðåäà.
Äÿäîòî, Ïàíàéîò Ãðåêîâ, å ðîäîì îò
Ñòàíèìàêà, äíåøíèÿ ãð. Àñåíîâãðàä. Ïîëó÷èë å
Îò ëÿâî íà äÿñíî: Ìàðòèí Òåîäîðîâ,
Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí, Àòàíàñ
Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ, Ìèõàèë Òåîäîðîâ-Áàëàíñêè,
Òåîäîðîâ-Áàëàí
Ãåîðãè Òîäîðîâ
å ðîäåí íà 15
îêòîìâðè 1859 ã.
ïúðâîíà÷àëíîòî ñè îáðàçîâàíèå â Áà÷êîâñêèÿ
â ñ. Êóáåé, ìàíàñòèð. Ñëåä ïîðåäíàòà Ðóñêî-òóðñêà âîéíà
Áåñàðàáèÿ. Íà å ïðèíóäåí äà áÿãà îò òóðñêèÿ áàøèáîçóê è
12.02.1959 ã. òîé ïðåç 1830 ã. ñå èçñåëâà â ãð. Áîëãðàä, Áåñàðàáèÿ.
ñå ïðåñåëâà íà Ïðåáðîÿâàíå íà íàñåëåíèåòî îò 1 ÿíóàðè 1835
ã. å ïîêàçàëî, ÷å ïî òîâà âðåìå â Áîëãðàä å
ðàáîòà â
èìàëî 14 ñåìåéñòâà ñ îáùî 96 äóøè ïðåñåëíèöè
Ëîæàòà íà ñàìî îò Ñòàíèìàêà. Ñëåä çàñåëâàíåòî ñè â
Âåëèêèÿ Áîëãðàä òîé îòêðèâà òúðãîâñêè äþêÿí. Áèë å
àðõèòåêò íà âèñîêî îáðàçîâàí è çàìîæåí çà âðåìåòî ñè
Âñåëåíàòà - ÷îâåê ñúñ ñèëíî ðîäîëþáèâ äóõ. Òîé èìà
íÿêîëêî ìåñåöà çíà÷èòåëíè çàñëóãè çà ïðîñâåùåíèåòî è
îáðàçîâàíèåòî íà ìëàäèòå áúëãàðè, êàòî å
ïðåäè äà ñïîñîáñòâàë çà ðàçïðîñòðàíÿâàíå íà
íàâúðøè áúëãàðñêà êíèæíèíà. Èìåòî ìó îñòàâà â
ñòîëåòèå. èñòîðèÿòà íàé-âå÷å êàòî åäèí îò
44
îñíîâîïîëîæíèöèòå è ñïîìîùåñòâîâàòåëèòå
íà ïðî÷óòàòà Áîëãðàäñêà êëàñè÷åñêà ãèìíàçèÿ
“Ñâ. ñâ. Êèðèë è Ìåòîäèé”. Òîé èìà ëè÷íà çàñëóãà
çà íåéíîòî îòêðèâàíå ïðåç 1858 ã. Êàòî åäèí
îò íàé-èçòúêíàòèòå áîëãðàäñêè ïúðâåíöè
Ïàíàéîò Ãðåêîâ (çàåäíî ñ Ãåîðãè Ìèí÷åâ)
ïðåäñòàâÿ íà êíÿç Áîãîðèäè ïðåç ÿíóàðè 1858 ã.
ðåøåíèå íà áúëãàðñêèòå îáùèíè ñ èñêàíå çà
îñíîâàâàíå íà áúëãàðñêà ãèìíàçèÿ, à ïî-ñåòíå
àêòèâíî ó÷àñòâà â íåéíîòî íàñòîÿòåëñòâî.
Îò òàçè ãèìíàçèÿ ñà èçëåçëè ðåäèöà âèäíè
áúëãàðè, çàïèñàëè èìåíàòà ñè â íîâàòà èñòîðèÿ
íà âúçêðúñíàëàòà ñëåä ïåòâåêîâíîòî ðîáñòâî
äúðæàâà.
Çà ãîëåìèòå ñè îáùåñòâåíè çàñëóãè çà
ðàçâèòèåòî íà áúëãàðñêàòà îáùíîñò â
Áåñàðàáñêèÿ êðàé, çà ïîäïîìàãàíåòî è
îðãàíèçèðàíåòî íà îáðàçîâàòåëíîòî äåëî
ñðåä ìëàäèòå áúëãàðè, Ïàíàéîò Ãðåêîâ å
ïúðâèÿò áúëãàðèí óäîñòîåí ñ
áëàãîðîäíè÷åñêàòà òèòëà “áàíü”. Òÿ ìó ñå äàâà
íà 30 ÿíóàðè 1855 ã. â ãð. ßø îò Ìîëäîâñêèÿ êíÿç
Íèêîëàé Êîíàêè-Áîãîðèäè, çàåäíî ñ ãðàìîòà çà
ïðèñúæäàíåòî ú è ðèòóàëíî ÷óê÷å. Ïàíàéîò
Ãðåêîâ íå îñòàâà ÷óæä è íà áîðáàòà íà
áúëãàðñêèÿ íàðîä çà íàöèîíàëíî îñâîáîæäåíèå.
Ãîëÿìî ïðèÿòåëñòâî ãî ñâúðçâà ñ Ã.Ñ.Ðàêîâñêè è
äðóãè ðåâîëþöèîíåðè, êîèòî àêòèâíî
ïîäïîìàãà. Ðåäîâíî å ïîñðåùàë â äîìà ñè è å
äàâàë ïîäñëîí îùå íà Ëþáåí Êàðàâåëîâ, Õðèñòî
Áîòåâ, Âàñèë Ëåâñêè è äðóãè âúçðîæäåíöè. Â
Áîëãðàä å èìàëî è êëîí íà Áúëãàðñêèÿ öåíòðàëåí
ðåâîëþöèîíåí êîìèòåò.
Òàêàâà å ñðåäàòà, â êîÿòî ñà ñå âúçïèòàâàëè è
ïðèäîáèëè íà÷àëíîòî ñè îáðàçîâàíèå àêàä.
Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí è íåãîâèòå áðàòÿ.
Îùå íà 5-6-ãîäèøíà âúçðàñò òå ñà ìîæåëè äà
÷åòàò, íåùî êîåòî å áèëî èçêëþ÷èòåëíà
ðÿäêîñò ïî îíîâà âðåìå.
Äîêîëêî ïëîäîòâîðíà å áèëà ñåìåéíàòà ñðåäà
ãîâîðè è ðàçâèòèåòî íà îñòàíàëèòå áðàòÿ
Òåîäîðîâ-Áàëàí, âñåêè çàïèñàë èìåòî ñè â
èñòîðèÿòà íà Áúëãàðèÿ.
Ãåíåðàë Ãåîðãè Òîäîðîâ, ðîäåí íà 10 àâãóñò 1858
ã. â ñ. Êóáåé, Áåñàðàáèÿ, âúçïèòàíèê íà
Áîëãðàäñêàòà ãèìíàçèÿ.
Èçáúðçâàì äà ïîä÷åðòàÿ, ÷å òîé ñúùî å áèë
Ñâîáîäåí Çèäàð. Âå÷å êàòî îôèöåð îò çàïàñà
íà 3.01.1927 ã. å ïîñâåòåí â ëîæà “Ñâåòëèíà”. Ïî
ïîâîä íà ñìúðòòà ìó íà 16.11.1934 ã. Ëîæàòà
ïðîâåæäà òðàóðíî çàñåäàíèå ñúñ ñëîâî îò
Ñòîÿí Êîëåäàðîâ, Âåëèê ñåêðåòàð íà Âåëèêàòà
ëîæà. (Í. Íåäåâ, “Áúëãàðñêîòî ìàñîíñòâî 1807-
2007 ã.”, ñòð. 605).
Äåâåòíàéñåò ãîäèøåí Ãåîðãè Òîäîðîâ ñå
çàïèñâà â ñúñòàâà íà Ïúðâà ðîòà íà 7
îïúë÷åíñêà äðóæèíà è âçèìà ó÷àñòèå â
îñâîáîäèòåëíàòà Ðóñêî-òóðñêà âîéíà. Ñëåä
Îñâîáîæäåíèåòî çàâúðøâà ïúðâèÿ âèïóñê (1879)
íà Âîåííîòî ó÷èëèùå â Ñîôèÿ, ñëåä êîåòî ó÷è â
ãåíåðàë-ùàáíàòà àêàäåìèÿ â Ñàíêò Ïåòåðáóðã.
Ïúòÿò ìó íà âîåíåí ïðåìèíàâà ïðåç íÿêîëêî
âîéíè: Ñðúáñêî-áúëãàðñêàòà, Áàëêàíñêàòà,
Ìåæäó-ñúþçíè÷åñêàòà è Ïúðâàòà ñâåòîâíà.
Âðúõ âúâ âîåííàòà ìó êàðèåðà å êîìàíäâàíåòî
íà II áúëãàðñêà àðìèÿ ïðåç Ïúðâàòà ñâåòîâíà
âîéíà, êîãàòî îñóåòÿâà ñúåäèíÿâàíåòî íà
äåáàðêèðàëèòå â Ñîëóí ñúãëàøåíñêè âîéñêè ñúñ
ñðúáñêàòà àðìèÿ. Ïðåäâîæäà è III áúëãàðñêà
àðìèÿ íà Äîáðóäæàíñêèÿ ôðîíò. Êàòî ãåíåðàë
îò ïåõîòàòà â íà÷àëîòî íà 1918 ã. å íàçíà÷åí
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

çà ïîìîùíèê-ãëàâíîêîìàíäâàù íà äåéñòâàùàòà
àðìèÿ. Íîñèòåë å íà íàé-âèñîêèòå âîèíñêè
îðäåíè. Äíåñ íåãîâîòî èìå íîñÿò ñåëèùå è
ãàðà â áëèçîñò äî ãð. Ïåòðè÷.
Ìàðòèí Òåîäîðîâ, òðåòèÿò ïîðåä áðàò, å
ðîäåí íà 18.02.1864 ã. â ãð. Áîëãðàä. Çàâúðøèë å
ïðàâî â Ðóñèÿ è Ôðàíöèÿ. Âèäåí þðèñò, áèë å
íàðîäåí ïðåäñòàâèòåë â XIII è XIV Íàðîäíî
ñúáðàíèå. Ìåæäó 1905 ã. è 1908 ã. å êìåò íà
Ñîôèÿ. Äåéíîñòòà ìó å ñâúðçàíà ñúñ
çíà÷èòåëíà ñòðîèòåëíà äåéíîñò ïî
áëàãîóñòðîÿâàíåòî íà ãðàäà: Áîÿíñêèÿ
âîäîïðîâîä, êîðåêöèÿòà íà Ñîôèéñêèòå ðåêè,
ïîëàãàíåòî íà íîâè òðàìâàéíè ëèíèè,
îòêðèâàíåòî íà “Íàðîäíèÿ òåàòúð”,
çàïî÷âàíåòî íà ñòðîåæà íà Ñîôèéñêèòå õàëè,
Öåíòðàëíàòà áàíÿ è äðóãè îáùåñòâåíè ñãðàäè.
Ïî íåãîâî âðåìå ñà âíåñåíè îò Àâñòðî-Óíãàðèÿ
êåðàìè÷íèòå áëîê÷åòà - åìáëåìàòè÷íèòå çà
ñòîëèöàòà íè “æúëòè ïàâåòà”, ñ êîèòî ñå
íàñòèëàò íÿêîè îò öåíòðàëíèòå áóëåâàðäè è
ïëîùàäè.
×åòâúðòèÿò áðàò, ïðîô. Àòàíàñ Òåîäîðîâ, å
ðîäåí íà 31.01.1872 ã. â Áîëãðàä. Çàâúðøâà
ìåäèöèíà â Âèåíà ïðåç 1899 ã. Ïðåç 1904 ã.
ñïåöèàëèçèðà òàì ñúäåáíà-ìåäèöèíà âúâ Âèåíà.
Òîé å åäèí îò ñúçäàòåëèòå íà Ìåäèöèíñêèÿ
ôàêóëòåò ïðåç 1917 ã., ïðåç 1919 ã. å èçáðàí çà
ïðîôåñîð ïî ñúäåáíà ìåäèöèíà, à ïðåç 1926 ã.
ñúçäàâà êàòåäðàòà ïî ñúäåáíà ìåäèöèíà. Ñúñ
ñâîÿòà íàó÷íà, îðãàíèçàòîðñêà è
ïðåïîäàâàòåëñêà äåéíîñò å ïðèçíàò çà
îñíîâîïîëîæíèê íà ñúäåáíàòà ìåäèöèíà â
Áúëãàðèÿ.
Íàé-ìàëêèÿò áðàò, Ìèõàèë Òåîäîðîâ-Áàëàíñêè, å
ðîäåí íà 29.10.1976 ã. â Áîëãðàä. Çàâúðøâà âúâ
Âèåíà ìàøèííî èíæåíåðñòâî ñúñ ñïåöèàëíîñò
“Òîïëîòåõíèêà”. Òîé å åäèí îò ïúðâèòå, àêî íå è
ïúðâèÿò, áúëãàðèí ñ òàçè ñïåöèàëíîñò.
Ïðîåêòèðà è îñúùåñòâÿâà àâòîðñêè êîíòðîë
íà îòîïëèòåëíèòå èíñòàëàöèè â åäíè îò íàé-
ãîëåìèòå è ïðåäñòàâèòåëíè ñãðàäè â
ñòîëèöàòà, êàòî Áúëãàðñêà íàðîäíà áàíêà,
Ñúäåáíàòà ïàëàòà è äð. Èìà çíà÷èòåëåí ïðèíîñ
â èçãðàæäàíåòî ïðåç äâàéñåòòå è òðèéñåòòå
ãîäèíè íà ìèíàëèÿ âåê íà æåëåçîïúòíèÿ ïàðê íà
Áúëãàðèÿ, êàòî íàöèîíàëåí êîíñóëòàíò è
ïðåäñòàâèòåë çà Áúëãàðèÿ íà ãîëåìèÿ íåìñêè
ïðîèçâîäèòåë íà ëîêîìîòèâè è ïúòíî-
ñòðîèòåëíà òåõíèêà Henschel (Kassel). Òîé å áèë
ïðåäñòàâèòåë â ñòðàíàòà íè è íà Escher Wyss
(Ravensburg), ñ ÷èèòî âîäíè òóðáèíè ñà
ïîñòðîåíè ïðàêòè÷åñêè âñè÷êè
âîäíîåëåêòðè÷åñêè öåíòðàëè ïðåäè Âòîðàòà
ñâåòîâíà âîéíà.
Èíæ. Ìèõàèë Òåîäîðîâ-Áàëàíñêè å åäèí îò
îñíîâàòåëèòå íà Áúëãàðñêîòî èíæåíåðíî-
àðõèòåêòóðíî äðóæåñòâî (ÁÈÀÄ), äúëãè ãîäèíè
å â íåãîâîòî ðúêîâîäñòâî. Çàðàäè íåãîâàòà
ïðîôåñèîíàëíà è îáùåñòâåíà äåéíîñò òîé å
ïðèçíàò çà åäèí îò îñíîâàòåëèòå íà
òîïëîòåõíèêàòà â Áúëãàðèÿ, ñ ãîëåìè çàñëóãè çà
èçãðàæäàíåòî â Ñîôèÿ íà Âèñøå òåõíè÷åñêî
ó÷èëèùå ñ äâà ôàêóëòåòà (12.06.1941 ã.) -
“Ñòðîèòåëíî-àðõèòåêòóðåí” è “Ìàøèííî-
òåõíîëîãè÷åñêè”.
Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí
Íà÷àëíîòî ñè îáðàçîâàíèå òîé ïîëó÷àâà â
ðîäíîòî ñè ñåëî Êóáåé, ñëåä òîâà ó÷è â ãð.
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009
ÞÁÈËÅÉÍÎ
Êîìðàò âúâ “Âûñøåå Áàññàðàáñêî-áîëãàðñêîå Äîêîëêî
Öåíòðàëüíîå ó÷èëèùå”. Îò 1872 ã. äîâúðøâà ïëîäîòâîðíà å
ñðåäíîòî ñè îáðàçîâàíèå â Áîëãðàäñêàòà
êëàñè÷åñêà ãèìíàçèÿ, íàðè÷àíà ïî òîâà âðåìå
áèëà ñåìåéíàòà
“Öåíòðàëíî ó÷èëèùå”. Ñëåä âçèìàíå íà ñðåäà ãîâîðè è
çðåëîñòíèòå ñè èçïèòè ïðåç þëè 1878 ã. òîé ðàçâèòèåòî íà
çàìèíàâà çà Áúëãàðèÿ. Ðàáîòè åäíà ãîäèíà êàòî îñòàíàëèòå
÷èíîâíèê â ñúäà, çà äà ñúáåðå ñðåäñòâà çà áðàòÿ Òåîäîðîâ-
ïúòóâàíåòî ñè äî Ïðàãà. Òàì, îò 1879 ã. äî 1882
ã., ñëåäâà è çàâúðøâà ôèëîñîôñêèÿ ôàêóëòåò íà
Áàëàí, âñåêè
Ïðàæêèÿ óíèâåðñèòåò. Çà ñëåäâàíåòî ñè çàïèñàë èìåòî
ïîëó÷àâà äúðæàâíà ñòèïåíäèÿ, îñèãóðåíà ëè÷íî ñè â èñòîðèÿòà
îò Êîíñòàíòèí Èðå÷åê, ìèíèñòúð íà íà Áúëãàðèÿ.
îáðàçîâàíèåòî.  Ïðàãà òîé å ó÷åíèê íà ïðîô.
ßí Ãåáàóåð, áèë å ÷ëåí íà ðúêîâîäåíèÿ îò íåãî
ñëàâÿíñêè ñåìèíàð. Îùå êàòî ñòóäåíò
ïóáëèêóâà â ÷åøêè è áúëãàðñêè ñïèñàíèÿ ðåäèöà
ñâîè ëèíãâèñòè÷íè ñòàòèè è èçñëåäâàíèÿ íà
ëèòåðàòóðàòà. Îöåíÿâàéêè âèñîêî òàëàíòà è
òðóäîëþáèåòî íà ìëàäèÿ áúëãàðèí, ïðîô.
Ãåáàóåð ìó ïðåäëàãà äà ðàçðàáîòè äîêòîðñêà
äèñåðòàöèÿ íà òåìà: Çà çâóêà “ü” â ñúâðåìåííèÿ
áúëãàðñêè åçèê, êàòî ìó îñèãóðÿâà è ñòèïåíäèÿ
ïðè ïðîô. Àâãóñò Ëåñêèí, îñíîâîïîëîæíèê íà
ìëàäîãðàìàòè÷åñêàòà øêîëà â Ëàéïöèãñêèÿ
óíèâåðñèòåò. Ïðè íåãî Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-
Áàëàí ó÷è òðè ñåìåñòúðà. Òàêà â ðàìêèòå íà
ïåò ãîäèíè òîé ïîëó÷àâà îòëè÷íî îáðàçîâàíèå
è íàó÷íà ïîäãîòîâêà ïðè äâàìà èçòúêíàòè
ïðåäñòàâèòåëè íà Ïðàæêàòà è Ëàéïöèãñêàòà
íàó÷íè øêîëè. Íàó÷íàòà ñè ïîäãîòîâêà
çàâúðøâà ñúñ çàùèòà íà äîêòîðñêà
äèñåðòàöèÿ â Ïðàæêèÿ óíèâåðñèòåò. Ñ òîâà
òîé ñòàâà ïúðâèÿò ÷óæäåñòðàíåí ñòóäåíò,
ïîëó÷èë òóê çâàíèå “äîêòîð íà íàóêèòå” è
ïúðâèÿò áúëãàðèí, ñòàíàë äîêòîð íà íàóêèòå ïî
ñëàâÿíñêà ôèëîëîãèÿ.
Âðúùàéêè ñå â Áúëãàðèÿ, òîé å åäèí îò ïúðâèòå
ñåäåì óíèâåðñèòåòñêè ïðåïîäàâàòåëè (òàêà
íàðå÷åíèòå “íîâè ñåäìî÷èñëåíèöè”),
îñíîâàòåëè íà Ñîôèéñêèÿ óíèâåðñèòåò “Ñâ.
Êëèìåíò Îõðèäñêè”. Èçáðàí å çà íåãîâ ïðúâ
ðåêòîð ïðåç ó÷åáíàòà 1888-1889 ã. Ïî-êúñíî å
áèë îùå äâà ïúòè ðåêòîð íà Óíèâåðñèòåòà -
ïðåç 1896-1897 ã. è 1902-1903 ã. Áèë å íà äâà ïúòè
äåêàí íà Èñòîðèêî-ôèëîëîãè÷åñêèÿ ôàêóëòåò è
ìíîãîêðàòíî ðúêîâîäèòåë íà êàòåäðàòà ïî
áúëãàðñêà è ñëàâÿíñêà ëèòåðàòóðà.
Îò 1893 ã. å ïðîôåñîð. Ïðåïîäàâà áúëãàðñêè
åçèê è ëèòåðàòóðà â Óíèâåðñèòåòà ïî÷òè
ïîëîâèí âåê, êàòî íåãîâè ó÷åíèöè ñà
ñëåäâàùèòå ïîêîëåíèÿ óíèâåðñèòåòñêè
ïðîôåñîðè ôèëîëîçè. Ïåíñèîíèðà ñå ïðåç 1934 ã.
íà 75 ãîäèøíà âúçðàñò, íî è ñëåä òîâà íå
ïðåêúñâà íàó÷íàòà ñè äåéíîñò è
óíèâåðñèòåòñêèòå ñè âðúçêè.
Òîé å èçìåæäó îñíîâàòåëèòå íà Áúëãàðñêàòà
àêàäåìèÿ íà íàóêèòå, êàòî â ïðîäúëæåíèå íà 75
ãîäèíè å íåèí ðåäîâåí ÷ëåí. Ïðèåò å ïðåç 1884 ã.
ïî ïðåïîðúêà íà ïðîô. Ê. Èðå÷åê è ïðîô. Ìàðèí
Äðèíîâ çà ÷ëåí íà Áúëãàðñêîòî êíèæîâíî
äðóæåñòâî, êîåòî ïî-êúñíî ïðåðàñòâà â ÁÀÍ.
Òîé å ïî÷åòåí äîêòîð íà Ñîôèéñêèÿ
óíèâåðñèòåò “Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè”, ëàóðåàò
íà Äèìèòðîâñêà íàãðàäà, íîñèòåë íà ðåäèöà
âèñîêè äúðæàâíè îðäåíè. Íåãîâîòî èìå íîñÿò 93
ÑÎÓ è óëèöà â Ñîôèÿ, â ñòîëèöàòà ìó å
èçäèãíàò ïàìåòíèê, â Áîëãðàä ôóíêöèîíèðà
áúëãàðñêè êóëòóðåí öåíòúð “Àêàä. À. Ò.-Áàëàí”.
Àâòîð å íà îêîëî 860 ïóáëèêàöèè - êíèãè, ñòóäèè
è ñòàòèè. Ðàáîòè êàòî îñíîâîïîëîæíèê â ìíîãî
îáëàñòè íà áúëãàðñêàòà ôèëîëîãèÿ: ïúðâè
45
ÞÁÈËÅÉÍÎ
òèòóëÿð íà êàòåäðàòà ïî áúëãàðñêà è
ñëàâÿíñêà ëèòåðàòóðà, àâòîð íà ïúðâàòà
íàó÷íà èñòîðèÿ íà áúëãàðñêàòà ëèòåðàòóðà,
òîé å è åäèí îò îñíîâîïîëîæíèöèòå íà
áúëãàðñêàòà áèáëèîãðàôèÿ. Íàé-ãîëåìè ñà
çàñëóãèòå ìó â îáëàñòòà íà áúëãàðñêîòî
åçèêîçíàíèå, â ÷èÿòî îáëàñò èíòåðåñúò ìó
îñòàâà íåèçìåíåí îò çàùèòàòà íà
äîêòîðñêàòà äèñåðòàöèÿ äî êðàÿ íà çåìíèÿ ìó
ïúò. Ñàìèÿò òîé ñúçäàâà - èëè êàêòî êàçâà
“èçêîâàâà” - íåìàëêî äóìè è ôðàçè, êîèòî
íàâëèçàò è òðàéíî ñå óòâúðæäàâàò â
áúëãàðñêèÿ åçèê, êàòî: “âúçãëåä”, “ãëåäèùå”,
“äåéíîñò”, “çàïëàõà”, “èçëåò”, “èçëåòíèê”,
“ñúãëàñíî ñ...”, “ëåòîâèùå”, “îáùóâàì”, “ïîÿâà”,
“ïðåäèìñòâî”, “ñòàíîâèùå”, “ñúâïàäåæ”,
“òâîðáà”, “óêðàñà”, “óñåò”, “âåðñêè”, “õèæà”,
“âúç îñíîâà íà...”, “âëèÿíèå âúðõó...” è äð.
Ìíîãî óñèëèÿ õâúðëÿ â îáëàñòòà íà
óñòðîéñòâîòî íà êíèæîâíèÿ åçèê, íà
åçèêîâàòà êóëòóðà. Òîé å åäèí îò íàé-
ðåâíîñòíèòå ïîáîðíèöè çà óñòàíîâÿâàíå íà
åäèíåí êíèæîâåí ïðàâîãîâîð è ïðàâîïèñ.
Ïàìåòíà â èñòîðèÿòà íà óíèâåðñèòåòà å 1907
ã. Ïðè îòêðèâàíåòî íà Íàðîäíèÿ òåàòúð â
Ñîôèÿ ñòóäåíòèòå îñâèðêâàò êíÿç Ôåðäèíàíä,
ñëåä êîåòî ìîíàðõúò ÷óæäîçåìåö çàêðèâà
óíèâåðñèòåòà çà 6 ìåñåöà, à âñè÷êè íåãîâè
ïðåïîäàâàòåëè ñà óâîëíåíè. Òîâà ïðèíóæäàâà
Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí äà ïðèåìå
ïðåäëîæåíèåòî çà ñåêðåòàð íà Åêçàðõèÿòà â
Öàðèãðàä, êúäåòî ñå ïðåìåñòâà ñúñ
ñåìåéñòâîòî ñè çà ïåðèîäà 1907-1913, êîãàòî
Åêçàðõ Éîñèô I å ïðèíóäåí äà ñå óñòàíîâè â
Áúëãàðèÿ.
Åòî êàêâî ïèøå ïðîô. Ïåòúð Ïåøîâ â
ïðåäãîâîðà êúì àâòîáèîãðàôè÷íàòà êíèãà,
êîÿòî ïðîô. Áàëàí íàïèñâà çà ñåáå ñè è
îçàãëàâÿâà “Êíèãà çà ìåíå ñè”.
“Àêàä. Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí å îò
ïëåÿäàòà áëåñòÿùè òâîðöè, êîèòî âåäíàãà
ñëåä Îñâîáîæäåíèåòî çà íåâåðîÿòíî
êðàòúê èñòîðè÷åñêè ñðîê âïèñàõà â
êóëòóðíàòà êàðòà íà Åâðîïà çàáðàâåíàòà
îò ïåò âåêà Áúëãàðèÿ... Åäâà äî÷àêàë
ñâúðøâàíåòî íà Ðóñêî-òóðñêàòà
îñâîáîäèòåëíà âîéíà, Áàëàí áúðçà äà
îòäàäå ìëàäèòå ñè ñèëè çà èçãðàæäàíåòî
íà íîâîñúçäàäåíàòà áúëãàðñêà äúðæàâà.
Îùå â íà÷àëîòî òîé ñè ïîñòàâÿ âèñîêè
èäåàëè è èì ñëóæè âñåîòäàéíî è íåîòêëîííî
ïðåç öåëèÿ ñè äúëúã - öÿë âåê! - æèâîò, æèâîò,
êîéòî íå å áåëÿçàí ñ ãîëåìè âúíøíè ñúáèòèÿ
è ïðîìåíè, íî å íàñèòåí äîêðàé ñ
âñåêèäíåâåí óïîðèò òðóä â îáëàñòòà íà
Âðúùàéêè ñå â íàóêàòà çà áúëãàðñêèÿ åçèê è ëèòåðàòóðà
Áúëãàðèÿ, òîé å êàòî ó÷èòåë, ïðîôåñîð, ÷ëåí íà Áúëãàðñêîòî
êíèæîâíî äðóæåñòâî è Áúëãàðñêàòà
åäèí îò
àêàäåìèÿ íà íàóêèòå.
ïúðâèòå ñåäåì Âëþáåí äî ñâîÿ “êúñíè çàëåç” â ðîäíèÿ åçèê,
ïðåïîäàâàòåëè Áàëàí íåïðåêúñíàòî âîþâà çà çàïàçâàíå è
(òàêà óâåëè÷àâàíå íà ñëîâíîòî ìó áîãàòñòâî, çà
íàðå÷åíèòå ÷èñòîòàòà è áëàãîçâó÷èåòî ìó, çà
“íîâè èçðàçíàòà ìó ìîù, çà ãðàìàòè÷åñêàòà è
ñòèëèñòè÷íàòà ìó ïðàâèëíîñò. Òîé å åäèí
ñåäìî÷èñëåíèöè”),
îò íàé-ñòðàñòíèòå ïîëåìèñòè,
îñíîâàòåëè íà àðãóìåíòèðàíî è óáåäåíî çàùèùàâàù
Ñîôèéñêèÿ ñâîèòå ñõâàùàíèÿ ïî åçèêîâèòå âúïðîñè
óíèâåðñèòåò íåçàâèñèìî îò ïðîòèâîäåéñòâèÿòà, à è
“Ñâ. Êëèìåíò ïîäèãðàâàòåëíîòî îòíîøåíèå íà
Îõðèäñêè”. âëèÿòåëíè îáùåñòâåíè ñðåäè â ìèíàëîòî.”
46
Îñîáåí èíòåðåñ çà íàñ ïðåäñòàâëÿâà
ðîëÿòà íà Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí â
çàðàæäàíåòî è íàé-âå÷å â ðàçâèòèåòî íà
ìàñîíñòâîòî â Áúëãàðèÿ ïðåç ïåðèîäà 1914-
1940.
Ñïîðåä íÿêîè èçñëåäîâàòåëè íà áúëãàðñêîòî
ìàñîíñòâî (ïðîô. Íåäþ Íåäåâ è äð.) òîé å
ïîñâåòåí â ìàñîíñòâîòî ïðåç 1906 ã. îò
ïðî÷óòèÿ øâåéöàðñêè ïñèõîëîã è ôèëîñîô
Àâãóñò Ôîðåë (1848-1931). Îò èíôîðìàöèÿòà,
êîÿòî óñïÿõ äà íàìåðÿ â Èíòåðíåò, ñå ðàçáèðà,
÷å ïðîô. Ôîðåë ñúçäàâà ïðåç 1892 ã. â Öþðèõ
ïúðâàòà â Øâåéöàðèÿ ëîæà, êëîí íà îñíîâàíèÿ íà
11.06.1851 ã. â Íþ Éîðê è áúðçî ïîëó÷èë øèðîêî,
âêëþ÷èòåëíî è ìåæäóíàðîäíî ðàçïðîñòðàíåíèå,
òàìïëèåðñêè “Íåçàâèñèì îðäåí íà äîáðèòå
õðàìîâèöè” (Independent Order of Good Templars -
IOGT). Ïðåç 1852 ã. òîçè îðäåí å îáîñîáåí êàòî
ñàìîñòîÿòåëíà ëîæà êúì “Âåëèêàòà ëîæà íà
Ñåâåðíà Àìåðèêà”. Çà âëèÿíèåòî íà IOGT ïî
òîâà âðåìå ãîâîðè ôàêòúò, ÷å ïðåç 1875 ã. â
ÑÀÙ èìà 11 850 òàêèâà ëîæè ñ íàä 735 000
÷ëåíîâå. Êëîí íà IOGT â Áúëãàðèÿ ñòàâà
âúçäúðæàòåëíàòà ëîæà “×îâåùèíà”, îñíîâàíà â
Ðóñå íà 21.04.1924 ã.
Äðóãè àâòîðè (Èâàí Áîãäàíîâ) ñî÷àò, ÷å
Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí å ïîñâåòåí êàòî
ìàéñòîð íà 17.01.1915 ã. îò Âåëèêàòà ëîæà íà
Ôðàíöèÿ.
Èìåòî íà Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí ñå ñâúðçâà
ñ ò.íàð. òðåòî áúëãàðñêî ìàñîíñòâî, ÷èèòî
îñíîâè ñå ïîñòàâÿò ïðåç 1914 ã. Çà ïúðâî ñå
ïðèåìà ó÷ðåäåíàòà â Ðóñå îò Èâàí Âåäúð è
ïðèâëå÷åíè îò íåãî ïîñâåòåíè â ÷óæáèíà
Ñâîáîäíè Çèäàðè Ëîæà “Áàëêàíñêà çâåçäà”,
îòêðèòà çà ðåäîâíè çàíÿòèÿ íà 8.03.1880 ã.
(ñàìîðàçòóðèëà ñå â êðàÿ íà 1882 ã.). Âòîðîòî å
ñâúðçàíî îòíîâî ñ Èâàí Âåäúð è èíñòàëèðàíåòî
â Ñîôèÿ ïðåç 1882 ã. íà Ëîæàòà “Áðàòñòâî”. Òÿ å
áèëà ïðèñïàíà ïðåç 1887 ã. îñíîâíî ïîðàäè
ñëîæíàòà ïîëèòè÷åñêà îáñòàíîâêà ñëåä
äåòðîíèðàíåòî íà êíÿç Àëåêñàíäúð Áàòåíáåðã.
È äâåòå ëîæè ñà áèëè óòâúðäåíè îò Âåëèêèÿ
Èçòîê íà Ïîðòóãàëèÿ.
Íà 17.01.1914 ã. Äèìèòúð Èâàíîâ Âåäúð, ìàñîí 30î
îò àíãëèéñêàòà Ëîæà â Ìàí÷åñòúð Affabiliti è
äðóãè äåâåò äóøè, ïîñâåòåíè â ïðåäèìíî
ôðåíñêè è àíãëèéñêè Ëîæè, ñúçäàâàò ëîæàòà
“Çàðÿ” ïî Øîòëàíäñêèÿ ñòàð è ïðèåò îáðåä è
ïîä ïîñëóøåíñòâîòî íà Âåëèêàòà ëîæà íà
Ôðàíöèÿ. Êúì òàçè Ëîæà ñå ïðèñúåäèíÿâà è
Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí, ìàéñòîð òðåòà
ñòåïåí íà Âåëèêàòà ëîæà íà Ôðàíöèÿ.
Ïî÷òè ïî ñúùîòî âðåìå, íà 19.02.1915 ã., áèâà
ñúçäàäåí è Âúçïèòàòåëíèÿò èíñòèòóò “Çàðÿ” ñ
öåë äà ïðîïàãàíäèðà ìàñîíñòâîòî â Áúëãàðèÿ.
Çà ïðúâ ïðåäñåäàòåë íà íåãîâèÿ Óïðàâèòåëåí
ñúâåò å èçáðàí ïðîô. Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-
Áàëàí.
Ïðåç ìàé 1917 ã. ñúñ çàñòúïíè÷åñòâîòî íà
Âåëèêèÿ ìàéñòîð íà Âåëèêàòà øâåéöàðñêà ëîæà
“Àëïèíà”, Âåëèêàòà ëîæà íà Ôðàíöèÿ äàâà
ñúãëàñèå (ïàòåíò) Ëîæàòà “Çàðÿ” äà ñå ðîè íà
äâå Ëîæè - “Çîðà” è “Ñâåòëèíà”. Ïî òîçè íà÷èí
ñå îòêðèâà ïúòÿò çà ó÷ðåäÿâàíå íà Âåëèêàòà
ñèìâîëè÷íà ëîæà íà Áúëãàðèÿ, êîåòî ñòàâà íà
27.11.1917 ã., à òúðæåñòâåíîòî íàñòàíÿâàíå å
èçâúðøåíî íà 7.01.1918 ã. - “Èâàíîâäåí”,
ïàòðîíåí ïðàçíèê íà ñâîáîäíèòå çèäàðè. Çà
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009
 ÞÁÈËÅÉÍÎ

Âåëèê ìàéñòîð å èçáðàí î.ç. ãåí. Àëåêñàíäúð àðåñà íàøàòà ñúâåñò.” Èìåòî íà
Ïðîòîãåðîâ, à çà Âåëèê àðõèâàð è ïðîâåðèòåë - È îùå: Àëåêñàíäúð
Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí.
“Èíòåðåñíîòî â íàøåòî çèäàðñòâî å íàé- Òåîäîðîâ-Áàëàí
Çà îòáåëÿçâàíå å, ÷å çà ðàçëèêà îò Âåëèêàòà âå÷å òîâà, ÷å çèäàðèÿòà è ñãðàäàòà ñìå ñå ñâúðçâà ñ
ëîæà íà Ôðàíöèÿ è íåéíèÿ ëîçóíã “Ñâîáîäà, ñàìèòå íèå. ×îâåøêàòà ëè÷íîñò â íàñ å
áðàòñòâî, ðàâåíñòâî”, Âåëèêàòà ëîæà íà ò.íàð. òðåòî
îíîâà, êîåòî íè çàíèìàâà è óâëè÷à, êîåòî íè
Áúëãàðèÿ âúçïðèåìà ñâîé ëîçóíã: “Ëþáîâ, èñòèíà, ïðàâè äà æåðòâàìå ñèëè è äà ñå æåðòâàìå.”
áúëãàðñêî
òðóä”. ìàñîíñòâî,
Îùå â ñúùèÿ òîçè áðîé íà ñïèñàíèåòî òîé
Ïúðâàòà ïî-ìàùàáíà çàäà÷à, ñ êîÿòî ïðàâè áëåñòÿù ïàðàëåë ìåæäó ìàñîíñòâîòî è ÷èèòî îñíîâè ñå
Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí ñå çàõâàùà, å äà ïîëèòè÷åñêàòà äåéñòâèòåëíîñò, êîéòî ïîñòàâÿò ïðåç
ïðåâåäå óñòàâà, îáùèòå íàðåäáè è âúïðåêè íÿêîëêî àðõàè÷íî çâó÷àùè äíåñ äóìè, å 1914 ã.
ïîó÷åíèÿòà çà ïúðâà, âòîðà è òðåòà ñòåïåí íà òîëêîâà àêòóàëåí, êîëêîòî è ïðåäè 87 ãîäèíè:
Âåëèêàòà ëîæà íà Ôðàíöèÿ è äà ãè ïðèñïîñîáè
“Â íàøèòå îáùåñòâåíè ïàðòèè òðÿáâà äà ñå
êúì áúëãàðñêèòå óñëîâèÿ. Òîé ñå ñïðàâÿ ñúñ
ïîä÷èíèø íà åäíà ïàðòèéíà ïðîãðàìà è åäíà
çàäà÷àòà è òåçè äîêóìåíòè, êàêòî è
ïàðòèéíà äèñöèïëèíà. Ñïîðåä òÿõ íå ñìååø
Êîíñòèòóöèÿòà íà áúëãàðñêîòî ìàñîíñòâî, ñà
÷åñòî äà ñòîðèø îíîâà, êîåòî ñúâåñòòà
ïðèåòè îò Âåëèêèÿ ñúáîð íà Âåëèêàòà ëîæà íà
òè ïîâåëÿâà. Ïàðòèÿòà äèðè âëàñòòà â
Áúëãàðèÿ íà 22-23.06.1919 ã.
ñòðàíàòà èëè ãëåäà äà ñúáîðè âëàñòòà. Â
Ñ òîâà óíèâåðñèòåòñêèÿò ïðåïîäàâàòåë è
ó÷åí Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí èçÿâÿâà íàé-
ñèëíàòà ñòðàíà íà ñâîÿ òàëàíò è ïîçíàíèÿ,
êîèòî ñëåä âðåìå ùå ãî óòâúðäÿò êàòî åäèí
îò áðàòÿòà ñ íàé-ãîëÿì ïðèíîñ â
ðàçðàáîòêàòà íà ôèëîñîôñêàòà è ìîðàëíî
åòè÷íà êîíöåïöèÿ íà ìàñîíñòâîòî â Áúëãàðèÿ.
Íà òðåòèÿ Âåëèê ñúáîð (ñåïòåìâðè 1921 ã.) è íà
÷åòâúðòèÿ Âåëèê ñúáîð (ñåïòåìâðè 1922 ã.)
Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí å èçáðàí çà Ïúðâè
çàìåñòíèê íà Âåëèêèÿ ìàéñòîð (Ïåòúð
Ìèäèëåâ).
Íà 1.09.1924 òîé å èçáðàí çà Âåëèê ìàéñòîð íà
Âåëèêàòà ëîæà íà Áúëãàðèÿ è òàêúâ îñòàâà äî
26.09.1927 ã. Â çíàê íà ïðèçíàòåëíîñò êúì
çàñëóãèòå ìó çà ðàçâèòèåòî íà ìàñîíñòâîòî â
Áúëãàðèÿ Ñúáîðúò íà Âåëèêàòà ëîæà ãî
ïðîâúçãëàñÿâà çà ïúðâè Ïî÷åòåí ÷ëåí íà
Âåëèêàòà ëîæà.
1918 ã. áåëåæè è çàðàæäàíåòî íà ìàñîíñêèÿ
ïåðèîäè÷åí ïå÷àò â Áúëãàðèÿ - ïðåç àïðèë èçëèçà
ñàìî åäèí áðîé íà áþëåòèíà “Çèäàðñêè âåñòè”.
Ñúùèíñêîòî ðàçâèòèå íà ìàñîíñêàòà
ïåðèîäèêà îáà÷å ñå ñâúðçâà ñúñ ñëåäâàùîòî
ñïèñàíèå - “Ñâîáîäåí çèäàð”, ÷èéòî ïúðâè áðîé
èçëèçà ïðåç ÿíóàðè 1922 ã. è ñå èçäàâà äî 1924 ã.,
ñëåä êîåòî äåëîòî ìó å ïðîäúëæåíî îò
“Çèäàðñêè ïðåãëåä” (1924-1940 ã.). Îùå â ïúðâèÿ è
íà ïðàêòèêà ïðîãðàìåí áðîé íà “Ñâîáîäåí
çèäàð” ñå îòêðîÿâàò íåãîâèòå è çà â áúäåùå
îñíîâíè àâòîðè - ïðîô. Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-
Áàëàí, ïðîô. Àñåí Çëàòàðîâ, ä-ð Õðèñòî
Ñòîé÷åâ, Ñòîÿí Êóòèí÷åâ. Äâå îò ïðîãðàìíèòå
ñòàòèè â áðîÿ ñà äåëî íà ïðîô. Àëåêñàíäúð
Òåîäîðîâ-Áàëàí, êîéòî â “Íàøèòå çàäà÷è”
ôîðìóëèðà çàäà÷èòå íà ñïèñàíèåòî òàêà:
1. Åòè÷íà êóëòóðà, ñîöèàëåí ìîðàë, âñåìèðíî
áðàòñòâî;
2. Òåîðèÿ è ïðàêòèêà íà ñâîáîäíîòî çèäàðñòâî;
3. Èç äåéíîñòòà íà Âåëèêàòà ëîæà íà Áúëãàðèÿ;
4. Ñâîáîäíîçèäàðñêè âåñòè èç ÷óæáèíà è
íàøåíñêî; Ïúðâèÿò âèïóñê íà èñòîðèêî-
5. Ñâîáîäíîçèäàðñêà êíèæíèíà. ôèëîëîãè÷åñêèÿ îòäåë ïðè Âèñøåòî
Ðàçáèðàíåòî íà Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí çà ó÷èëèùå ñ ïðåïîäàâàòåëèòå, Ñîôèÿ,
ñúùíîñòòà íà ìàñîíñòâîòî å ñèíòåçèðàíî â 1891 ã.
ñòàòèÿòà - ïðîãðàìåí ìàíèôåñò “Çèäàðè â
Áúëãàðèÿ”, êúäåòî ïèøå:
“Íèå ñìå ñâîáîäíè çèäàðè. Íèêîÿ çàïîâåä, òîâà äèðåíå è çàëÿãàíå ÷åñòî ñå ãàäè èëè
íèêîå ïðàâèëî, íèêîé ó÷èòåë íè íå íàëàãàò çàíåìàðÿâà èñòèíàòà è ïðàâäàòà.
íàì ñâîèòå óçîðè. Âñè÷êîòî çíàíèå, âêóñ è Êîðèñòòà íàìèðà ñâîå ïîïðèùå è
âîëÿ íèå âçèìàìå îò òàì, äåòî ãî íàìåðè ïàðòèéíèÿò ÷îâåê ñå öåíè íàä âñÿêîé ÷ëåí íà
íàøàòà ñâîáîäà; âçèìàìå ãî òúé, êàêòî ãî îáùåñòâîòî. Çàðàäè óñïåõà íà

Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009 47

ÞÁÈËÅÉÍÎ

“...Ñâîáîäíîòî ïàðòèéíîòî ñòðàäà îáùîòî, íàðîäíîòî, À ñàìèÿò Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí â

çèäàðñòâî å äúðæàâíîòî, ÷îâåøêîòî. Ñâîáîäíîòî îáîáùåíèå íà ïîëåìèêàòà ïèøå â ñòàòèÿòà ñè
÷èñòî îò çèäàðñòâî å ÷èñòî îò ïîäîáíè ñëàáîñòè è îçàãëàâåíà “Ïðîòèâ ñâîáîäíîòî çèäàðñòâî” è
íåäúçè; òî ñå ñòðåìè äà ïîäáèðà îíèÿ, îòïå÷àòàíà âúâ âåñòíèê “Ìèð”:
ïîäîáíè êîèòî áÿãàò îò òàêèâà ïàðòèéíè áîëêè, èëè “Íÿêîãà ñè Ñòàìáîëîâ ìåðåøå äà ïîä÷èíè
ñëàáîñòè è äà ëåêóâà îíèÿ, êîèòî ñà çàðàçåíè îò òÿõ. ñèëíèÿ ãðàæäàíèí íà ñèëíèÿ ïàðòèçàíèí. Íå
íåäúçè; òî ñå Ñâîáîäíèòå çèäàðè íå ñà ïàðòèÿ, êàêòî è ñìîãíà, è ãðåøêàòà ìó ñòîðè ìíîãî
ñòðåìè äà ïîâñåãäà [ñà} âúí îò íåÿ. Âìåñòî ïðîãðàìà è
ïàêîñòè.
ïîäáèðà îíèÿ, äèñöèïëèíà òå ñå êúëíàò â ñúâåñò è ÷åñò, â
ðàáîòà è óñúâúðøåíñòâóâàíå.” Íå îòêîëå è Ñòàìáîëèéñêè ìåðåøå äà
êîèòî áÿãàò îò ïîä÷èíè ãðàäà ñúñ ñâåòëèíà íà ñåëîòî ñ
Òîé íå ñå áîè äà âëèçà è â îñòðà ïîëåìèêà ïî
òàêèâà àêòóàëíè íà äåíÿ ïðîáëåìè, äà îòáèâà
ìðàê. Íå ñìîãíà è òîé; è íåãîâàòà ãðåøêà
ïàðòèéíè áîëêè, ñòîðè îùå ïîâå÷å ïàêîñòè.
ïîðåäíèòå íàñî÷åíè ñðåùó óñòîèòå íà
èëè äà ëåêóâà À îò âåêîâå è äî äíåñ õðèñòèÿíñêè
ìàñîíñòâîòî àòàêè. Òàêà íàïðèìåð ïî ïîâîä íà
öúðêîâíèöè ðåâíóâàò äà ïîä÷èíÿò
îíèÿ, êîèòî ñà ïîÿâèëè ñå â ïå÷àòà ïî ëèíèÿ íà êàòîëè÷åñêàòà
õðèñòèÿíñòâîòî íà öúðêâàòà, âìåñòî äà
çàðàçåíè îò öúðêâà íàïàäêè ñðåùó ìàñîíñòâîòî, âåðîÿòíî
âúðâÿò îáðàòíî. Ùå ëè ñìîãíàò è óñïåÿò!
èíñïèðèðàíè îò ñúçäàëèòå ñå òîïëè
òÿõ. Ñâîáîäíè- îòíîøåíèÿ ìåæäó ïàïà Ïèé XI è Áåíèòî Ñåòíèöèòå îò ðåâíîñòòà èì ñå çíàÿò â
òå çèäàðè íå ñà Ìóñîëèíè, Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí ïóáëèêóâà èñòîðèÿòà è ñå ðàçáèðàò â
ïàðòèÿ, êàêòî è ïîðåäèöà îò ñòàòèè. Ïî òîçè ïîâîä ïðîô. ñúâðåìåííîñòòà.
ïîâñåãäà [ñà] Íåäþ Íåäåâ ïèøå: Äíåñ êàòîëèøêàòà öúðêâà ñìÿòà çà ñâîé
âúí îò íåÿ. çàêëåò âðàã ñâîáîäíîòî çèäàðñòâî. À êîé
“Àë. Ò.-Áàëàí ñå î÷åðòàâà êàòî åäèí îò íàé- ãî ïðåäèçâèêà? Íàèñòèíà, ÷îâåê íÿêîãà ñàì
Âìåñòî êîìïåòåíòíèòå çàùèòíèöè íà ñâîáîäíîòî ñè ñúçäàâà âðàãîâå. Îáà÷å ñâîáîäíèòå
ïðîãðàìà è çèäàðñòâî. Ïî íåãîâèòå ñòàòèè ìîæå äà çèäàðè ñà äíåñ ïî öåëèÿ ñâÿò âúîäóøåâåíè
äèñöèïëèíà òå ñúäèì çà äóõîâíèÿ õîðèçîíò, äî êîéòî îò ïîâå÷å ëþáîâ êúì áëèæíèÿ, îòêîëêîòî
äîñòèãàò áúëãàðñêèòå çèäàðè. Íåãîâà å
ñå êúëíàò â öúðêîâíèöèòå îò ðàçíè âåðè ïîìåæäó ñè.
çàñëóãàòà äà îòãîâîðè íà êàòîëè÷åñêàòà Õðèñòèÿíñêàòà öúðêâà íàïîìíÿ ïîñòîÿííî
ñúâåñò è ÷åñò, â àêöèÿ ñðåùó ìàñîíñòâîòî. Áëàãîäàðåíèå íà
ðàáîòà è íà ñâîèòå ÷ëåíîâå, ÷å âÿðà áåç äåëà å
ëè÷íèÿ ñè àâòîðèòåò è åðóäèöèÿ, êîÿòî ìúðòâà. Íà òàêúâ áîæåñòâåí çîâ ñëóæàò
óñúâúðøåí- ïðèòåæàâà, òîé óñïÿâà äà ïàðèðà òàçè ïðèëåæíî è áåçøóìíî âñè÷êè ñâîáîäíè
ñòâóâàíå.” êàìïàíèÿ”. çèäàðè îò âñè÷êè öúðêâè ïî ñâåòà. À âñå ïàê
êàòîëèøêàòà öúðêâà íÿìà äóìà çà ëþáîâ è
ïðèçíàíèå êúì ñâîáîäíèòå çèäàðè. Òÿ ïî-
óìèëíî öåíè îíîãîâà, êîéòî íå ïðîïóñêà
öúðêîâíà ñëóæáà è öåëóâàíå íà êðúñòà, àêî è
íå ñòîðèë äîáðî äåëî, íåé ñÿêàø èñêàò äà
ïîäðàæàâàò è íÿêîè íàøè ïðàâîñëàâíè
öúðêîâíèöè.
Ñîôèÿ, 24 ÿíóàðè 1928 ã.
À. Òåîäîðîâ-Áàëàí”
Ïðåç 1935 ã. ñå ÷åñòâà íåãîâàòà 75 ãîäèøíèíà è
â ïðèåòèÿ ïî òîçè ñëó÷àé äîêóìåíò íà Âåëèêàòà
ëîæà å çàïèñàíî:
“Ñúþçíèÿò ñúâåò âçå èíèöèàòèâàòà äà ñå
÷åñòâà â íàøàòà ñðåäà 75-ãîäèøíèíàòà îò
ðîæäåíèåòî íà íàøèÿ ïðåäðàã áð.
Àë.Òåîäîðîí-Áàëàí. Íà âñè÷êè áðàòÿ ñà
èçâåñòíè çàñëóãèòå ìó êúì íàøåòî
ñâîáîäíî çèäàðñòâî, êîèòî çàñëóãè ñà òúé
öåííè è ãîëåìè, ÷å íàïðàâèõà áðàòà Áàëàí
Ïî÷åòåí ÷ëåí íà Â. ëîæà íà Áúëãàðèÿ” (ñï.
“Çèäàðñêè ïðåãëåä”, êí. 2-3/1935 ã.)”

Òîâà íàêðàòêî å æèçíåíèÿò ïúò, èçâúðâÿí

äîñòîéíî ïðåç ñòîòå ãîäèíè, êîèòî Âåëèêèÿò
àðõèòåêò íà Âñåëåíàòà áå îòðåäèë íà àêàä.
Àëåêñàíäúð Òåîäîðîâ-Áàëàí.
Óñòîèòå, âúðõó êîèòî å èçãðàäåíà íðàâñòâåíî-
åòè÷íàòà ñèñòåìà è ôèëîñîôèÿ íà
ìàñîíñòâîòî, èìàò âåêîâíè êîðåíè. Íàø äúëã å
äà ñúáåðåì è ñèñòåìàòèçèðàìå
íàñëåäñòâîòî, çàâåùàíî íè îò àêàäåìèê Áàëàí
è îñòàíàëèòå âèäíè äåéöè íà áúëãàðñêîòî
ìàñîíñòâî, äà ãî ïðîó÷èì, äà èçâëå÷åì
àêòóàëíèòå çà äíåøíî âðåìå ïîóêè êàòî ïîâîä
çà ãîðäîñò è ïðèìåð çà äíåøíèòå ñâîáîäíè
çèäàðè, äà óìíîæèì ñúáðàíîòî çà èäâàùèòå
ñëåä íàñ. Çàùîòî êàêòî å êàçàíî îùå â
äðåâíîñòòà:
“Íèùî íå å ïî-áëàãîðîäíî îò òðóäà”.

48 Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009


Çà ðàâåíñòâîòî ïðåä
Ñëîâîòî è
íåðàâåíñòâîòî ïðåä
Õëÿáà.
Èëè çà ïðàêòèêàòà íà
åäíà Ëîæà, ðåøèëà äà
íàìåðè â ìàëêîòî -
Ìúäðîñò è â
ñêðîìíîñòòà -
Êðàñîòà
ÁßËÀÒÀ
ÌÀÑÀ
Ê
àòî öÿëî, âñåêè Áðàò äàâà
ðàçëè÷íî îïðåäåëåíèå è
ðàçÿñíåíèå çà îñíîâíèÿ
ñìèñúë íà Ìàñîíñòâîòî - è
â ÷àñòíîñò, çà
ðàçâèòèåòî íà
ñîáñòâåíàòà ñè Ëîæà è îòíîøåíèÿòà
íà ÷ëåíóâàùèòå â íåÿ Áðàòÿ. Âñè÷êè
Ëîæè ñå ñòðåìÿò äà ñúçäàäàò ñâîÿ
ñîáñòâåíà è ñïåöèôè÷íà àòìîñôåðà,
êîÿòî äà ïðåäðàçïîëàãà êúì
ïðàêòèêóâàíå è óñâîÿâàíå íà Çàíàÿòà.
Ðàçëè÷èåòî å áîãàòñòâî è íèå òðÿáâà
äà ñå ñòðåìèì äà ãî ïîääúðæàìå, êàòî
íå çàáðàâÿìå, ÷å
“Ñàìî Çàêîíúò ìîæå äà íè äàäå
Ñâîáîäà!”.
Áåëèòå ìàñè - êàòî íåðàçäåëíà ÷àñò
îò Ðèòóàëà è ðàáîòàòà íè âúðõó
Âåëèêèÿ Ãðàäåæ - çàåìàò (è òðÿáâà äà
çàåìàò!) äîñòîéíî ìÿñòî â
ðàçâèòèåòî íà ÷îâå÷íîñòòà,
Áðàòñêàòà ëþáîâ, âçàèìíàòà ïîìîù,
òúðïåíèåòî è äðóãè Ìàñîíñêè
ïðèíöèïè. Çà ñúæàëåíèå òîâà íå âèíàãè
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009
å òàêà. ×åñòî Áðàòñêèòå òðàïåçè ñå
ðàçìèíàâàò ñ î÷àêâàíèÿòà è
ðàçáèðàíèÿòà çà Ìàñîíñêà äåéíîñò.
Ïðåç 17-ãîäèøíàòà ñè èñòîðèÿ Ëîæà
“Ñâåòëèíà” íàòðóïà îïèò â
îðãàíèçèðàíåòî è ïðîâåæäàíåòî íà
Áðàòñêèòå òðàïåçè, êîéòî íå ìîæå
èçöÿëî äà ñå îïðåäåëè êàòî
ïîëîæèòåëåí. Ïîíÿêîãà ñìå èçïèòâàëè
çàòðóäíåíèÿ, âîäåùè äî ïðîïóñêè,
êàòî: íåïðîâåæäàíå íà Áÿëà ìàñà,
ôîðìàëíî èëè ìíèìî ïðèñúñòâèå íà
Áðàòÿ, íåäîñòàòú÷íî ïðîïèòî ñ
Ìàñîíñêè äóõ îñúùåñòâÿâàíå íà
ïîäîáíè èíèöèàòèâè è ïðî÷åå.
Îáè÷àéíî - ðàçáèðà ñå, ñúñ
ñúîòâåòíèòå èçêëþ÷åíèÿ -
ïðîâåæäàíåòî íà Áðàòñêèòå òðàïåçè
ñå îðãàíèçèðà è ïðîâåæäà â çàâåäåíèÿ,
êîèòî äàâàò âúçìîæíîñò ñàìî çà
îòíîñèòåëíî óñàìîòÿâàíå íà
÷ëåíîâåòå íà Ëîæàòà. Òðàïåçàòà,
“êàêòî ïîäîáàâà”, âèíàãè å áîãàòà è
âñåêè èìà âúçìîæíîñò äà “ïîêàæå”
êóëèíàðíè ïðåäïî÷èòàíèÿ èëè
ôèíàíñîâè âúçìîæíîñòè.
Îáñëóæâàíåòî â çàâåäåíèÿòà íåðÿäêî
å íà íèâî - áåçóñëîâíî, ñ ïðîìåíëèâ
óñïåõ - íî, êàòî ÷å ëè íåóñåòíî ñå
ïðåâðúùà â ÷àñò îò äåéíîñòòà íè;
íèêîãà íå îñòàâàìå ñàìè ñúñ ñåáå ñè,
íåïðåñòàííî íÿêîé ïîëàãà ãðèæè çà íàñ.
Âäèãàíåòî íà ðåãëàìåíòèðàíèòå
òîñòîâå ïî÷òè âèíàãè ñòàâà “ïîä
ñóðäèíêà”.
Íî ïîäîáíè âúíøíè çàòðóäíåíèÿ è
îðãàíèçàöèîííè íåäîñòàòúöè ñúâñåì
íå ñà íàé-ãîëÿìîòî çëî. Âñúùíîñò, íèå
ÈÍÈÖÈÀÒÈÂÀ
îñúçíàõìå, ÷å ïðîâåæäàíåòî íà Áåëèòå
ìàñè íå ñàìî íå íè ñáëèæàâà, à
íàïðîòèâ - îòäàëå÷àâà íè. Îêàçà ñå, ÷å
ðàâåíñòâîòî ïðåä Ñëîâîòî, êîåòî ñå
ñòðåìèì äà ïîñòèãíåì ïî âðåìå íà
Ðèòóàëà, å ïîñëåäâàíî îò
íåðàâåíñòâî ïðåä Õëÿáà - íà Áÿëàòà
ìàñà. Íÿêàê ñè èñêàìå, áåç äà ïîëîæèì
óñèëèÿ, äà ïðåñêî÷èì òëåííîòî è äà ñå
ïðèáëèæèì êúì íåòëåííîòî.
Ïîäîáíè êîíñòàòàöèè è èçâîäè íè
ïîäòèêíàõà äà ñå îïèòàìå äà
ïðîìåíèì íåùàòà. Îïèòàõìå ñå äà
ïðåâúðíåì Áåëèòå ìàñè â èñòèíñêî
ïðîäúëæåíèå íà Ðèòóàëíàòà íè
ðàáîòà, êîåòî äà íè äàäå âúçìîæíîñò
äà çàçäðàâèì Ãðàäåæà - ïðàâèëíî äà
äîîôîðìèì è íàìåñòèì êàìúíèòå â
çèäàðèÿòà. Îïèòàõìå. È ìèñëÿ, ÷å
óñïÿõìå. Âÿðâàì, ÷å ñìå íà ïðàâ ïúò!
Êàêâî ñòîðèõìå.
Ðåãëàìåíòèðàõìå ïîñòîÿííî,
äîñòàòú÷íî ïèòàòåëíî, íî
ñêðîìíè ìåíþ - ÷åðâåíî âèíî, õëÿá,
âîäà, ñèðåíå, ìàñëèíè, çåõòèí,
øàðåíà ñîë è ÷óáðèöà, êàòî íà
ïðàçíèöèòå ñè ïîçâîëÿâàìå è ìåä.
Ïðîäóêòèòå, îñâåí ÷å ñà ñ âèñîêî
êà÷åñòâî, ñå ñâúðçâàò è ñúñ
ñúîòâåòíà ñèìâîëèêà. Íî òîâà
íå å âñè÷êî. Äîñòàâêàòà íà
õðàíàòà, ïîäðåæäàíåòî è
ðàçòðåáâàíåòî íà òðàïåçèòå
ñòàíà íàøà ñîáñòâåíà
îòãîâîðíîñò. Âúçõèòèòåëíî å äà
ñå âèäè, êàê Áðàòÿ - íåçàâèñèìî
îò ïðîôàíñêàòà ñè ïîçèöèÿ -
ðàáîòÿò è ïîìàãàò íà áëèæíèÿ.
Ñúçäàäåíàòà ñïåöèôè÷íà
àòìîñôåðà ïðåäðàçïîëîæè
Áðàòÿòà äà îáùóâàò êàòî â
èñòèíñêî ñåìåéñòâî, ãðèæåéêè ñå
çà ñîáñòâåíàòà ñè ñêðîìíà
ïðåõðàíà.
Òîâà êîåòî íàïðàâèõìå ìîæå äà
çâó÷è åëåìåíòàðíî, íî åôåêòúò
çà Ëîæàòà è áðàòñêèòå íè
âçàèìîîòíîøåíèÿ å ïîðàçèòåëåí.
Íÿìà îòñúñòâàùè îò Áåëèòå
ìàñè, âñåêè íàìèðà è ïîëó÷àâà
ïðèÿòåëñêà àòìîñôåðà,
ïðåäîïðåäåëåíà îò òîâà, ÷å ñìå
íà åäíà è ñúùà ïëîñêîñò - íà
Ëèáåëàòà. Íàó÷èõìå ñå äà
íàìèðàìå â ìàëêîòî - Ìúäðîñò, â
ñêðîìíîñòòà - Êðàñîòà, à
ðåàëíîòî ïðîäúëæåíèå íà
Ðèòóàëà - ÷ðåç îïèñàíèòå Áåëè
ìàñè, íè äàâà ïîâå÷å Ñèëà.
Âñè÷êî òîâà ñå ñëó÷âà â íàøèÿ
Õðàì - Õðàìà íà Ëîæà
“Ñâåòëèíà”.
Ó Áðàò È. - Ìàéñòîð íà Ëîæàòà
49
ÃÎÄÈØÍÈÍÈ
ÂÅËÈÊÀÒÀ ËÎÆÀ ÍÀ
ÒÓÐÖÈß ÍÀÂÚÐØÈ
100 ÃÎÄÈÍÈ
ÂÏÅ×ÀÒËÅÍÈß ÎÒ ÏÎÑÅÙÅÍÈÒÎ ÍÀ ÄÅËÅÃÀÖÈßÒÀ ÍÀ ÎÁÅÄÈÍÅÍÀÒÀ
ÂÅËÈÊÀ ËÎÆÀ ÍÀ ÁÚËÃÀÐÈß Â ÈÑÒÀÍÁÓË
24-27 ñåïòåìâðè 2009 ãîäèíà
ÂÓ Áðàò ×àâäàð Ñåëâåëèåâ,
Âåëèê Ñåêðåòàð íà ÎÂËÁ
Îò 24 äî 27 ñåïòåìâðè 2009 ãîäèíà
îôèöèàëíà äåëåãàöèÿ íà Îáåäèíåíàòà
Âåëèêà Ëîæà íà Áúëãàðèÿ, âîäåíà îò Âåëèêèÿ
Ìàéñòîð, Íàé-óâàæàåìèÿ Áðàò Ãðèãîðèé
Âàçîâ, âçå ó÷àñòèå â òúðæåñòâàòà ïî
ñëó÷àé 100-ãîäèøíèíàòà íà Âåëèêàòà Ëîæà
íà Ñâîáîäíèòå è Ïðèåòè Çèäàðè íà Òóðöèÿ.
Ñúáèòèåòî áå óäîñòîåíî ñ ïðèñúñòâèåòî
íà Áðàòÿ è Ñåñòðè îò 40 Âåëèêè Ëîæè îò
Åâðîïà, Àìåðèêà, Àçèÿ è Àâñòðàëèÿ.
Áúëãàðñêàòà äåëåãàöèÿ íàáðîÿâàøå íàä 30
Áðàòÿ è Ñåñòðè îò ðàçëè÷íè íàøè Ëîæè.
Ïðîãðàìàòà ïî ÷åñòâàíåòî âêëþ÷âàøå:
êîêòåéë çà ïîñðåùàíå íà îôèöèàëíèòå
äåëåãàöèè, òúðæåñòâåí êîíöåðò, Ðèòóàë çà
îòáåëÿçâàíå íà åäíîâåêîâíèÿ þáèëåé,
Ìàñîíñêà âåí÷àâêà, åêñêóðçèÿ ñ êîðàá ïî
Áîñôîðà è çàêëþ÷èòåëíà ãàëàâå÷åðÿ.
Ñåðèÿòà îò ïðàçíè÷íè ñúáèòèÿ áå
îñúùåñòâåíà ñ âñè÷êàòà âúçìîæíà
âíóøèòåëíîñò - ñ ðàçìàõ íà çàìèñúëà è ñ
âïå÷àòëÿâàùà ìàíèôåñòàöèÿ íà Ìàñîíñêè
èäåè. È ñ îñîáåíîòî ìÿñòî, êîåòî áå
50
îòðåäåíî çà ïðèñúñòâèåòî íà Ñåñòðèòå.
Òå áÿõà ñ íàñ íå ñàìî ïî âðåìå íà
çàòðîãâàùàòà Ìàñîíñêà âåí÷àâêà, à è ïî
âðåìå íà Öåðåìîíèàëà çà ÷åñòâàíåòî íà
ñòîòíèÿ ðîæäåí äåí íà Ìàñîíñòâîòî â
Òóðöèÿ - â Õðàì, ïîäðåäåí çà Ðèòóàë íà
ïúðâà ñòåïåí.
Þáèëåéíèÿò êîíöåðò ïîä íàäñëîâ
“Áðàòñêà îáè÷” ñå ïðîâåäå íà 24
ñåïòåìâðè â ïîñòðîåíàòà ïðåäè 14 âåêà
ïðàâîñëàâíà öúðêâà “Ñâåòà Èðèíè”,
íàìèðàùà ñå â íåïîñðåäñòâåíà áëèçîñò äî
äâîðåöà “Òîïêàïú”. Â àòìîñôåðà íà
ïðàçíè÷íîñò è ñ óñåùàíåòî çà äîñåã äî
âåêîâíàòà èñòîðèÿ, Áðàòÿ è Ñåñòðè îò
äåñåòêè äúðæàâè ïî ñâåòà èìàõà
óäîâîëñòâèåòî äà ñå íàñëàäÿò íà
ìóçèêàëíè ïðîèçâåäåíèÿ îò Ìîöàðò,
Øóáåðò è Áàõ, èçïúëíåíè îò Êàìåðíèÿ
àêàäåìè÷åí îðêåñòúð ïîä
äèðèãåíòñòâîòî íà Áðàò Àëïàñëàí
Åðòþíãåàëï.
Ðèòóàëúò ïî îòáåëÿçâàíåòî íà þáèëåÿ,
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

ïðîâåäåí íà 25 ñåïòåìâðè â Êîíãðåñíèÿ
öåíòúð íà õîòåë “Õèëòúí”, çàïî÷íà ñ
âúâåæäàíå è ïðåäñòàâÿíå íà
÷óæäåñòðàííèòå äåëåãàöèè â
ïîñëåäîâàòåëíîñòòà, îïðåäåëåíà ñ òàêà
íàðå÷åíèÿ Âàøèíãòîíñêè ïðîòîêîë - òîåñò
ïúðâè âëèçàò ïðåäñòàâèòåëèòå íà íàé-
ìëàäèòå Âåëèêè Ëîæè, à ñëåä òÿõ, â
îáðàòåí íà èñòîðè÷åñêàòà õðîíîëîãèÿ
ðåä, îñòàíàëèòå. Ïîâå÷åòî îò
äåëåãàöèèòå áÿõà ïðåäâîæäàíè îò ñâîèòå
Âåëèêè Ìàéñòîðè.
Âåëèêèÿò Ìàéñòîð íà Âåëèêàòà Ëîæà íà
Ñâîáîäíèòå è Ïðèåòè Çèäàðè íà Òóðöèÿ, ÍÓ
Áðàò Ñàëèõ Åâäæèëåðëè, ñå îáúðíà ñ òîïëî
ïðèâåòñòâèå êúì âñè÷êè ó÷àñòíèöè â
Ðèòóàëà.
Ñïåöèàëåí àêöåíò áå âðú÷âàíåòî íà
þáèëåéíà ïðåñòèëêà çà 50 ãîäèíè Ìàñîíñêè
ñòàæ íà ÍÓ Áðàò Äæàí Àðïà÷, Ñòàð Âåëèê
Ìàéñòîð íà Âåëèêàòà Ëîæà íà Òóðöèÿ.
Ñëåäâàù àêöåíò áå ïðîæåêöèÿòà íà
ñïåöèàëíî ñúçäàäåíèÿ çà þáèëåÿ ôèëì-
ñïåêòàêúë, ïîäíàñÿù èñòîðèÿòà íà
Ìàñîíñòâîòî ïî ñâåòà è â ÷àñòíîñò - íà
òóðñêîòî Ñâîáîäíî Çèäàðñòâî; åäíî
íåâåðîÿòíî ñèëíî Ìàñîíñêî ïîñëàíèå,
ñúçäàäåíî ñ èçêëþ÷èòåëåí ïðîôåñèîíàëèçúì
- êàêòî êàòî ñöåíàðèé, òàêà è êàòî
àêòüîðñêî ïðèñúñòâèå, ìóçèêàëíà
àòìîñôåðà è ðåæèñüîðñêî ðåøåíèå.
Îñíîâíàòà ÷àñò íà òâîð÷åñêèÿ åêèï áå îò
Áðàòÿ Ìàñîíè îò Âåëèêàòà Ëîæà íà Òóðöèÿ.
 ñëåäîáåäíèòå ÷àñîâå, â ðàìêèòå íà
åìîöèîíàëíî ïðèïîâäèãíàòàòà Ìàñîíñêà
ñâàòáà, áå çàñâèäåòåëñòâàíî
ñâúðçâàíåòî íà æèòåéñêèòå ñúäáè íà
Âåëèêèÿ Öåðåìîíèàëìàéñòîð íà
Îáåäèíåíèòå Âåëèêè Ëîæè íà Ãåðìàíèÿ è
íåãîâàòà Ñåñòðà.
Âå÷åðòà Âåëèêèÿò Ìàéñòîð íà Âåëèêàòà
Ëîæà íà Òóðöèÿ ïðèå ïîñëåäîâàòåëíî
ðúêîâîäèòåëèòå íà âñè÷êè äåëåãàöèè îò
÷óæáèíà. Ïî âðåìå íà ñðåùàòà ìó ñ Âåëèêèÿ
Ìàéñòîð íà Îáåäèíåíàòà Âåëèêà Ëîæà íà
Áúëãàðèÿ, ÍÓ Áðàò Ãðèãîðèé Âàçîâ, òîé
èçðàçè çàäîâîëñòâîòî ñè îò ïðåêðàñíî
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009
ÃÎÄÈØÍÈÍÈ
ÒÅÎÐÈß
ðàçâèâàùèòå ñå Áðàòñêè îòíîøåíèÿ
ìåæäó áúëãàðñêèòå è òóðñêèòå Ìàñîíè.
Ïîä÷åðòàâàéêè íå ïî-ìàëêîòî ñâîå
çàäîâîëñòâî, ÍÓ Áðàò Ãðèãîðèé Âàçîâ
èçòúêíà, ÷å åäíî ñèëíî äîêàçàòåëñòâî çà
òîâà ñà è ïîñòîÿííèòå êîíòàêòè ìåæäó
áúëãàðñêè è òóðñêè Áðàòÿ, êàêòî è
èçâúðøåíèòå ïðåç ïîñëåäíèòå ãîäèíè
ïîáðàòèìÿâàíèÿ ìåæäó îòäåëíè áúëãàðñêè
è òóðñêè Ëîæè.
Ñóòðèíòà íà 26 ñåïòåìâðè çàïî÷íà ñ
ìîðñêà ðàçõîäêà ïî Áîñôîðà íà ôîíà íà
ïðåêðàñíî ñëúí÷åâî âðåìå, ïî âñÿêà
âåðîÿòíîñò äàðåíî îò Âåëèêèÿ Àðõèòåêò
íà Âñåëåíàòà. Êðàÿò íà òîçè äåí ïðèêëþ÷è
ñ ãàëàâå÷åðÿ, îðãàíèçèðàíà â ïðèêàçíî
êðàñèâèÿ õîòåë “×åòèðè ñåçîíà”, ïîñòðîåí
íà åâðîïåéñêèÿ áðÿã íà Áîñôîðà.
Ïî âðåìå íà ïðàçíè÷íèòå äíè â Èñòàíáóë ÍÓ
Áðàò Ãðèãîðèé Âàçîâ ïðîâåäå ñðåùè è
ðàçãîâîðè ñ Âåëèêèòå Ìàéñòîðè íà
Ãåðìàíèÿ, Àâñòðèÿ, Õîëàíäèÿ, Ðóñèÿ è
Ëþêñåìáóðã. Âñè÷êè òå èçðàçèõà ñâîåòî
èñêðåíî óâàæåíèå êúì Îáåäèíåíàòà Âåëèêà
Ëîæà íà Áúëãàðèÿ è íåéíèÿ Âåëèê Ìàéñòîð è
ïðåïîòâúðäèõà ãîòîâíîñòòà ñè äà
ïîäêðåïÿò âñè÷êè èíèöèàòèâè íà
áúëãàðñêèòå Ìàñîíè çà óêðåïâàíå è
ðàçâèòèå íà ñâåòîâíàòà Áðàòñêà
Ìàñîíñêà Âåðèãà.
Íà ðàçäÿëà, íåêîëêîðàòíî - è íà ðàçëè÷íè
åçèöè - ìîæåøå äà ñå ÷óå ôðàçàòà:
“Êîéòî íå å áèë, òðóäíî áè ðàçáðàë!”
51
ÃÎÄÈØÍÈÍÈ
5 ÂÅËÈÊÈ ËÎÆÈ
50 ÃÎÄÈÍÈ
ÑÚÂÌÅÑÒÅÍ
ÃÐÀÄÅÆ
Ùðèõè êúì Âåëèêèòå ñúáèðàåìè
íà Âåëèêàòà íåìñêà ñóìà
Êîíâåíò íà Îáåäèíåíèòå
Âåëèêè Ëîæè íà Ãåðìàíèÿ. 30
îêòîìâðè - 1 íîåìâðè 2009 ã. ,
Áåðëèí
“Îáåäèíåíèòå Âåëèêè Ëîæè íà Ãåðìàíèÿ” ñúáèðàò ïîä åäèí
êóïîë ïåò ðåãóëÿðíè íåìñêè Âåëèêè Ëîæè: “Âåëèêà Ëîæà íà
Ñòàðèòå Ñâîáîäíè è Ïðèåòè Çèäàðè íà Ãåðìàíèÿ”, “Âåëèêà
Ëàíäåñëîæà íà Ñâîáîäíèòå Çèäàðè íà Ãåðìàíèÿ”, “Âåëèêà
Íàöèîíàëíà Ëîæà-Ìàéêà ‘Êúì òðèòå çåìíè êúëáà’”,
“Àìåðèêàíî-Êàíàäñêà Âåëèêà Ëîæà íà Ñòàðèòå Ñâîáîäíè è
Ïðèåòè Çèäàðè” è “Âåëèêà Ëîæà íà Áðèòàíñêèòå Ñâîáîäíè
Çèäàðè â Ãåðìàíèÿ”. Îáùî âúâ âñè÷êè òÿõ ðàáîòÿò 470 Ëîæè
ñ îêîëî 14 000 Áðàòÿ.
Âåëèêàòà Ëîæà íà
Ñòàðèòå Ñâîáîäíè è Ïðèåòè Çèäàðè íà Ãåðìàíèÿ
îáåäèíÿâà â ðåäèöèòå ñè ìúæå îò âñè÷êè ðåëèãèè è ñ íàé-
ðàçíîîáðàçåí ñîöèàëåí ñòàòóñ. Äåéíîñòòà ñè òå
ðàçãëåæäàò â òðàäèöèîííèÿ àðåàë íà Õóìàíèçìà è
Ïðîñâåùåíèåòî, êàòî âèæäàò â òîâà íàñëåäñòâî ñâîåòî
çàäúëæåíèå êúì ñúâðåìèåòî è áúäåùèÿ ñâÿò. Çà Áðàòÿòà îò
òàçè Âåëèêà Ëîæà “ðàáîòàòà âúðõó ãðóáèÿ êàìúê” (çà äà
áúäå èçïîëçâàíà îáè÷àéíàòà Ñâîáîäíîçèäàðñêà ïðåäñòàâà
çà Ìàñîíñêèòå ñòðåìëåíèÿ), å ðàáîòà â äâå ïàðàëåëíè
ëèíèè: âúðõó ñàìèòå òÿõ è çà îáùåñòâîòî. Â ðóñëîòî íà
ïîäîáíî âèæäàíå, èìåííî ñðåùàòà íà ìúæå ñ ðàçëè÷íè
ìèðîãëåäíè, ðåëèãèîçíè è ïîëèòè÷åñêè óáåæäåíèÿ ôîðìèðà
êàêòî ìèðíîòî ìíîãîîáðàçèå, òàêà è ïðîèçâîäíàòà îò
íåãî æèçíåíîñò íà Áðàòñòâîòî. À âñÿêà îò òåçè ÷åðòè,
ïðèâíåñåíà â ñîöèàëíèÿ îðãàíèçúì, ìîæå åäèíñòâåíî äà ãî
îáëàãîðîäÿâà, äà ïðàâè “ïî-÷îâåøêî îáùåñòâîòî íà
÷îâåöèòå”, êàêòî è äà ãî èìóíèçèðà ñðåùó âñåêè êúëí íà
ðàçðóøèòåëíà êîíôðîíòàöèÿ.
 êîíòåêñòà íà æèòåéñêàòà ðåàëíîñò è èçìåðåíèÿòà íà
öåííîñòèòå äíåñ â åäèí îáù ðàçìèñúë, ñúïúòñòâàí îò
æåëàíèåòî çà êðèòè÷íî ñàìîïðîñâåùåíèå è
52
ñàìîîòúðñâàíå îò âñåâúçìîæíèòå ïðåäðàçñúäúöè,
Áðàòÿòà îò òàçè Âåëèêà Ëîæà “ñúâåòâàò”: íà÷èíúò íà
ïîâåäåíèå è ñòèëúò íà îáùóâàíå äà áúäàò óïðàæíÿâàíè
åæåìèíóòíî - íåùî, êîåòî áè äîâåëî äî îáùî ïîäîáðåíèå â
åòè÷åñêèòå ïðåäñòàâè è â æèòåéñêàòà ïðàêòèêà íà
îòäåëíèòå Ñâîáîäíè Çèäàðè. Ïî òîçè ïîâîä òå ïðèïîìíÿò
äåâèçà: “Ìèñëè íà ãëàñ ñ ïðèÿòåëÿ ñè” - ïðàâèëî, âúðõó êîåòî
Áðàò Ëåñèíã å ïîñòðîèë åäíî îò îñíîâíèòå Ìàñîíñêè
óáåæäåíèÿ.
Ïðèïîçíàâàéêè êàòî ñâîè öåííîñòè äåìîêðàöèÿòà è
ïðèíöèïèòå íà îòâîðåíîòî îáùåñòâî, çà ÷èåòî
îñúùåñòâÿâàíå ìíîãî Ìàñîíè ñà âçåëè ñúùåñòâåíî
ó÷àñòèå, Âåëèêàòà Ëîæà äåêëàðèðà, ÷å âúâ âðúçêà ñ
ïðîòèâîïîñòàâÿíåòî íà åäíè èëè äðóãè ëåãåíäè çà
Ñâîáîäíîòî Çèäàðñòâî, òÿ ùå îòñòîÿâà äîáðîòî ñè èìå
êàòî ñïîäåëÿ ñ îáùåñòâîòî ñâîèòå èäåàëè, öåëè è
ðåàëèçàöèè. Â òîâà îòíîøåíèå ïîìàãà íåéíîòî ñïèñàíèå,
êîåòî ìîæå äà ñå ïîëó÷àâà è îò ëèöà, íå-÷ëåíîâå íà Ñúþçà.
Òàêà ëåñíî ìîæå äà ñå óñòàíîâè, ÷å Ñâîáîäíîòî
Çèäàðñòâî íÿìà íèùî îáùî ñ êàêâîòî è äà áèëî èçêóñòâî
íà êîíñïèðàöèÿòà.
Çàåäíî ñúñ ñêàíäèíàâñêèòå Âåëèêè Ëîæè
Âåëèêàòà Ëàíäåñëîæà
íà Ñâîáîäíèòå Çèäàðè íà Ãåðìàíèÿ
ïðèíàäëåæè êúì òàêà íàðå÷åíàòà “õðèñòèÿíñêà íàñîêà” íà
Ìàñîíñòâîòî, ðàáîòåùî âúç îñíîâà íà ïîäõîä,
îáîçíà÷àâàí êàòî “Øâåäñêà ñèñòåìà”.  ïðîöåñà íà
ñâîåòî ðàçâèòèå, òåçè, à ñúùî è íÿêîè äðóãè Âåëèêè Ëîæè,
ñà ñå âúðíàëè íàçàä êúì åäèí îáù èñòîðè÷åñêè ïðîèçõîä.
 ñðåäàòà íà ÕVIII âåê Êàðë Ôðèäðèõ Åêëåô (1723-1784) ñúçäàë
â Ñòîêõîëì åäíà çàäúëáî÷åíà Ñâîáîäíîçèäàðñêà ñèñòåìà.
Òîé ïðîäúëæèë äà ðàáîòè íàä íåÿ è ïðåç öÿëàòà îñòàíàëà
÷àñò îò æèâîòà ñè. Ïðåç 1766 ã. ïðóñêèÿò ãåíåðàëùàáåí
ëåêàð, Éîõàí Âèëõåëì Êåëíåð ôîí Öèíåíäîðô (1731-1782), ñëåä
äúëãè ïðåãîâîðè ñ Åêëåô ñå ñäîáèë ñ ïèñìåíî ñâèäåòåëñòâî,
ïðèçíàâàùî ïðàâîòî çà îñíîâàâàíå íà Âåëèêà Ëîæà, êîÿòî
äà ïðèëàãà ïðîöåäóðèòå è Ðèòóàëèòå íà Åêëåô. Âúðõó òàçè
îñíîâà ïðåç 1770 ã. â Áåðëèí òîé îñíîâàë “Âåëèêàòà
Ëàíäåñëîæà íà Ãåðìàíèÿ”, çà ÷èéòî ïúðâè Âåëèê Ìàéñòîð áèë
èçáðàí ÍÓ Áðàò Ìàðòèí Êíüîïêå. Ïðåç 1771 ã. Êðàë Ôðèäðèõ
Âåëèêè îò Ïðóñèÿ ïîåë ïîêðîâèòåëñòâîòî âúðõó òàçè
Âåëèêà Ëîæà. Ïðåç 1773 ã. ïîñëåäâàëî ïðèçíàíèåòî è íà
Âåëèêàòà Ëîæà íà Àíãëèÿ. Ïðåç 1776 ã. ôîí Öèíåíäîðô
îñíîâàë âñå îùå ñúùåñòâóâàùàòà è äíåñ Âåëèêà Êîëåãèÿ íà
Îðäåíà, êàêòî è Ëîæàòà “Indissolubilis” (“Íåðàçðóøèìà”) â
Îðèåíò Áåðëèí, êàòî ñòàíàë ïðè òîâà ïúðâèÿ “Âúðõîâåí
Ìàéñòîð íà Îðäåíà”.
Ïðåç 1774 ã. ïðîöåäóðèòå íà Åêëåô áèëè âúçïðèåòè â Øâåöèÿ.
Òîâà áèëî ñòîðåíî îò Ìàéñòîðà íà Îðäåíà, õåðöîã Êàðë
ôîí Çüîäåðìàíëàíä. Ïðåç 1819 ã. áèë ïîäïèñàí èçâúíðåäåí
äîãîâîð çà äðóæáà ìåæäó äâåòå Âåëèêè Ëîæè îò äâåòå
äúðæàâè. Âúïðåêè òîâà, åäâà ïî-êúñíî, íî âñå ïðåç ïúðâàòà
ïîëîâèíà íà ÕIÕ âåê ñå ñòèãíàëî äî ïúëíàòà ïðåðàáîòêà íà
Ðèòóàëà çà âñè÷êè ñòåïåíè, íåùî êîåòî áèëî ñòîðåíî îò
Êðèñòèàí Êàðë Ôðèäðèõ Âèëõåëì ôîí Íåòåëáëàäò (1779-
1843). Ñ òîâà áèëà ïîñòèãíàòà îíàçè öÿëîñòíà Ðèòóàëíà
ïîñòðîéêà, â ñúîòâåòñòâèå ñ êîÿòî ïî ñúùåñòâî ñå
ðàáîòè íåèçìåííî è äî äíåñ.
Òðàäèöèÿòà íà Ïðîñâåùåíèåòî è Õóìàíèçìà ñå ïðèåìà è îò
Âåëèêàòà Íàöèîíàëíà Ëîæà-Ìàéêà
“Êúì òðèòå çåìíè êúëáà”
Ìúæåòå, ÷ëåíóâàùè â íåÿ, íå ïðàâÿò èçêëþ÷åíèå â ñâîÿòà
óáåäåíîñò, ÷å ñðåùèòå íà õîðà ñ ðàçëè÷íè ðåëèãèîçíè,
ïîëèòè÷åñêè è ìèðîãëåäíè ðàçáèðàíèÿ ìîãàò äà ïîìîãíàò, çà
äà ìîæå îáèòàâàíèÿò îò âñè÷êè íàñ ñâÿò äà ñòàíå ïî-
÷îâå÷åí.
Âåëèêàòà Íàöèîíàëíà Ëîæà-Ìàéêà “Êúì òðèòå çåìíè êúëáà”
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

áèëà îñíîâàíà â ñúîòâåòñòâèå ñ ïîâåëÿòà íà Ôðèäðèõ
Âåëèêè, ñêîðî ñëåä íåãîâîòî âúçêà÷âàíå íà òðîíà. Êúì
îñíîâèòå íà òîëåðàíòíîñòòà ñ òîçè ñâîé àêò òîé
äîáàâèë è ñâîáîäàòà íà ñúâåñòòà, è ñâîáîäàòà íà äóõà è -
íå íà ïîñëåäíî ìÿñòî - áëàãîäåòåëíîñòòà, êîÿòî, âèäèìî,
áè ñëåäâàëî äà ñå èçïîâÿäâà êàòî ñúùíîñò, îáèòàâàùà
äúëáèíèòå íà ÷îâåøêèÿ äóõ.
Êàêòî ìíîãî äðóãè Ìàñîíè ïî ñâåòà, è Áðàòÿòà îò òàçè
Âåëèêà Ëîæà çàÿâÿâàò êàòåãîðè÷íî, ÷å:
• èñêàò äà áúäàò ïîëåçíè è äà ïîìàãàò òóê è äíåñ, à íå â
íÿêàêâè äðóãè ñâåòîâå,
• íèòî ïîçíàâàò åäíà åäèíñòâåíà Ñâåùåíà Êíèãà, íèòî
åäèí åäèíñòâåí Ñâåùåí Ïúò,
• íå ïîçíàâàò íèêàêâè äîãìè,
• íå ñå çàíèìàâàò ñ êàêâèòî è äà áèëî “îòâúäíè”
âúçìåçäÿâàíèÿ èëè íàêàçàíèÿ,
• òàéíñòâàòà, êàêòî è ðàçäàâàíåòî íà ïîùàäà èëè
ñïàñåíèå, íå ñà òÿõíî àìïëîà.
Áè ìîãëî äà ñå êàæå, ÷å
Àìåðèêàíî-Êàíàäñêàòà Âåëèêà Ëîæà íà Ñòàðèòå
Ñâîáîäíè è Ïðèåòè Çèäàðè
âîäè íà÷àëîòî ñè îò íÿêîè êëóáîâå íà “Ïðàâèÿ úãúë è
Ïåðãåëà”, ñúçäàäåíè â íà÷àëîòî íà 20-òå ãîäèíè íà ÕÕ âåê îò
áðèòàíñêèòå Ìàñîíè. Ñêîðî ñëåä êàòî Âòîðàòà
ñâåòîâíà âîéíà ñâúðøèëà, ïîäîáíè êëóáîâå çàïî÷íàëè
îòíîâî äà ñå ïîÿâÿâàò â ïî÷òè âñÿêà ïî-ãîëÿìà îáëàñò íà
âîåííà êîíöåíòðàöèÿ â Ãåðìàíèÿ. Åäèí òàêúâ êëóá,
ðàçïîëîæåí âúâ Ôðàíêôóðò, ñêîðî ñå îáúðíàë ñ ìîëáà êúì
Âåëèêàòà Ëîæà íà Îðåãîí çà ðàçðåøåíèå äà áúäå
èíñòàëèðàíà Ëîæà. Òàçè ìîëáà áèëà óäîâëåòâîðåíà è íà 11
þëè 1946 ã. áèëà îñâåòåíà “Îðåãîíñêàòà âîåííà Ëîæà Ï.Ð.”
(“ïîä ðàçðåøåíèå”). Òàêà òÿ ñòàíàëà ïúðâàòà àìåðèêàíñêà
Ëîæà, ðàáîòåùà â Ãåðìàíèÿ. Íåéíèÿò íàñëåäíèê âúâ
Ôðàíêôóðò, Îðåãîíñêàòà âîåííà Ëîæà ¹ 936 (â Àìåðèêàíî-
Êàíàäñêàòà Âåëèêà Ëîæà ) å è äîñåãà ìíîãî àêòèâíà.
Íà 25 ìàé 1947 ã. ïî èäåíòè÷åí íà÷èí áèëà ñúçäàäåíà
“Áåðëèíñêà àìåðèêàíñêà Ëîæà Ï.Ð., à ñêîðî ñëåä íåÿ è
“Ùóòãàðäñêà àìåðèêàíñêà Ëîæà Ï.Ð.”. Óíèêàëíîñòòà íà
òàçè Ëîæà áèëà â íåéíîòî “ïúòóâàùî ïðàâî”, êîåòî ú
ïîçâîëÿâàëî äà îñúùåñòâÿâà Ðèòóàëíà äåéíîñò íàâñÿêúäå â
Ãåðìàíèÿ è äà óäîñòîÿâà ñúñ ñòåïåíè. Òàêà Ëîæàòà
íàïðàâèëà ìíîæåñòâî ïîñåùåíèÿ â êëóáîâå íà “Ïðàâèÿ úãúë è
Ïåðãåëà” èç öÿëà Ãåðìàíèÿ. Òîâà äàëî âúçìîæíîñò ïðåç
ñëåäâàùèòå äåâåò ãîäèíè, Ùóòãàðäñêàòà àìåðèêàíñêà
Ëîæà äà ñå ðàçðàñíå äî 1750 Ìàéñòîðè Ìàñîíè.
Êóðèîç. Ïúðâèÿò àìåðèêàíåö, êîéòî ïîëó÷èë òðèòå ñòåïåíè
â Àìåðèêàíñêà Ëîæà, íà êîÿòî ïàòåíòúò âå÷å áèë èçäàäåí
îò Ãåðìàíñêà Âåëèêà Ëîæà - Áðàò Êàìåðúí Ñåéëúð, áèë
èíèöèèðàí íà 19 þëè 1954 ã., ïîâèøåí íà 30 àâãóñò 1954 ã. è
ïîâäèãíàò â Ìàéñòîðñêà ñòåïåí íà 25 ñåïòåìâðè 1954 ã.
Êàðòàòà ìó çà ÷ëåíñêè âíîñ, èçäàäåíà ïðåç 1954 ã. ïîä “¹1”,
ïîêàçâà, ÷å ãîäèøíèòå ìó ìàñîíñêè çàäúëæåíèÿ âúçëèçàëè íà 9
äîëàðà. ×ëåíñòâîòî ìó áèëî ïðåêðàòåíî íà 31 äåêåìâðè
1989 ã. ïîðàäè íåïëàùàíå íà ÷ëåíñêèÿ âíîñ. Òîãàâà òîé áèë íà
71 ãîäèíè.
Ïî âðåìå íà Êîíâåíòà, ïðîâåäåí ïðåç ñåïòåìâðè 1955 ã. îò
äåâåò àìåðèêàíî-êàíàäñêè Ëîæè áèë îôîðìåí Àìåðèêàíñêèÿ
Ìàñîíñêè äèñòðèêò â Ãåðìàíèÿ, êîéòî ñå ïðåâúðíàë â
ÿäðîòî, ïîðîäèëî ïî-êúñíî Àìåðèêàíî-Êàíàäñêàòà
Ïðîâèíöèàëíà Âåëèêà Ëîæà. Ñåäåì ãîäèíè è äåâåò ìåñåöà
ïî-êúñíî â ñúñòàâà ú èìàëî 42 Ëîæè, ñúçäàäåíè îò
àìåðèêàíöèòå è êàíàäöèòå, ðàçïðúñíàòè èç öÿëà Ãåðìàíèÿ.
Âåëèêàòà Ëîæà íà Áðèòàíñêèòå Ñâîáîäíè Çèäàðè â
Ãåðìàíèÿ
ïðèåìà çà âàæíî äà ñïîäåëè ñúñ ñâåòà íÿêîè èíòðèãóâàùè
ñòðàíè îò ñâîÿ æèâîò. Íàïðèìåð, ÷å - íåçàâèñèìî îò
íåéíîòî èìå - íà ïðàêòèêà íå ñúùåñòâóâà íèêàêâî
çàäúëæèòåëíî ïðåäâàðèòåëíî óñëîâèå, åäèí ìúæ äà áúäå
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009
ÃÎÄÈØÍÈÍÈ
íåïðåìåííî “áðèòàíåö”, çà äà óñòàíîâè êîíòàêò ñ íåÿ èëè
äîðè äà ñòàíå íåèí ÷ëåí. Òàçè Âåëèêà Ëîæà èìà ÷ëåíîâå îò
öÿëà Åâðîïà, à ñúùî è îò äðóãè àíãëîãîâîðÿùè ñòðàíè ïî
ñâåòà. Òÿ ëþáåçíî îáÿâÿâà, ÷å “ñúâúðøåíèÿò àíãëèéñêè åçèê
íå å çàäúëæèòåëåí, ñòèãà Áðàòúò äà ìîæå äà ðàçáèðà
îíîâà, êîåòî ñå ãîâîðè”. Íåùî ïîâå÷å, óñïîêîÿâà ñ
äîïúëíåíèåòî, ÷å “àêî íå÷èé àíãëèéñêè åçèê íå å ðîäåí”, íî
ñúîòâåòíèÿò ÷îâåê “ìîæå äà ÷åòå íà àíãëèéñêè, òî òîãàâà
âåðîÿòíî òîâà å íÿêàêúâ äîñòàòú÷íî äîáúð àíãëèéñêè åçèê”.
È îùå - åäèí çíàê íà îíîâà êà÷åñòâî, êîåòî ñïîêîéíî ìîæå
äà ñå îáîçíà÷è êàòî “Ìàñîíñòâî áåç ãðàíèöè” (êàêòî â
áóêâàëåí, òàêà è â ïðåíîñåí ñìèñúë): íåçàâèñèìî, ÷å
Áðèòàíñêèòå Ñâîáîäíè Çèäàðè íå ðàáîòÿò â ðîäèíàòà ñè,
òå îñúùåñòâÿâàò ñåðèîçíà áëàãîòâîðèòåëíà äåéíîñò,
íàãúðáâàéêè ñå (ïðèìåðíî) ñ àíãàæèìåíòà äà ïîääúðæàò
êóðîðòíè ìåñòà, êúäåòî äà ñå îñèãóðÿâà âúçìîæíîñò íà
äåöà ñ ïðîãðåñèðàùè çàáîëÿâàíèÿ, ñ íåáëàãîïðèÿòíè â
çäðàâîñëîâíî îòíîøåíèå ïðîãíîçè, ñ íàé-ðàçëè÷íè íåäúçè è
äîðè ñ íåëå÷èìè ñòðàäàíèÿ, äà ó÷àñòâàò â åäíà
íåïðèíóäåíà òåðàïåâòè÷íà àêòèâíîñò, äà èçæèâåÿò
ïðèêëþ÷åíèÿ, äà ñïîðòóâàò çàáàâíî ïî òåõåí íà÷èí -
èçîáùî, äà èìàò ñâîè “ïðàçíèöè íà æèâîòà”. Òîâà ñà òî÷íî
îíåçè äåöà íà íàøåòî îáùåñòâî, êîèòî ïîðàäè
áîëåñòèòå ñè îáèêíîâåíî ñà èçâúí ó÷èëèùàòà, äåöà çà
êîèòî è äîáðîâîëíèòå áëàãîòâîðèòåëíè îðãàíèçàöèè íå
ìîãàò äà ïîìîãíàò ñ íåîáõîäèìàòà âåùèíà.
Çà èçáîðíèÿ Êîíâåíò ñúñ 152-ìà äåëåãàòè îò
íåìñêèòå Éîàíèéñêè Ëîæè áå îðãàíèçèðàí
ìåæäóíàðîäåí ïðàçíè÷åí àêò â “Öúðêâàòà íà
âúçïîìåíàíèåòî” â Áåðëèí, íà êîéòî ïðèñúñòâàõà
îêîëî 600 ãîñòè îò Ãåðìàíèÿ è ÷óæáèíà.
Òúðæåñòâåíî ñëîâî íà òåìà “Áúäåùåòî èìà íóæäà
îò ïðîèçõîä - Ñâîáîäíîòî Çèäàðñòâî â
òóðáóëåíòíîòî âðåìå” áå ïðîèçíåñåíî îò Áðàò
Þðãåí Ãàíñüîåð, Ëàíäòàãñïðåçèäåíò è âèäåí
Ìàñîí. Çà ïðàçíè÷íàòà ìóçèêàëíà ðàìêà ñå ïîãðèæè
ïèàíèñòúò Èíãî Äàíõîðí è öúðêîâíèÿò ìóçèêàëåí
äèðåêòîð Õåëìóò Õüîôò - íà îðãàíà.
Ñåäåì÷ëåííà äåëåãàöèÿ íà ÎÂËÁ, âîäåíà îò ÍÓ Áðàò
Ãðèãîðèé Âàçîâ, ïðèñúñòâà íà ïðàçíåíñòâàòà ïî
ñëó÷àé þáèëåéíàòà ãîäèøíèíà, â ðàìêèòå íà êîÿòî
áå èçáðàí è èíñòàëèðàí íîâèÿò Âåëèê Ìàéñòîð íà
ÎÂËÃ. Íåãîâîòî åìîöèîíàëíî âñòúïëåíèå â íåäåëÿ - 1
íîåìâðè 2009 ã., â ïðèñúñòâèåòî íà 47
÷óæäåñòðàííè äåëåãàöèè áå ïîñëåäâàíî îò
òúðæåñòâåíà ïðàçíè÷íà ðàáîòà â ïðîäúëæåíèå íà
äâà ÷àñà è ïîëîâèíà.
ÍÓ Áðàò Ðþäèãåð Òåìïëèí ïðèñòèãà â Ãåðìàíèÿ ïðåç
80-òå ãîäèíè íà ÕÕ âåê îò Êóáà. Ëè÷íèòå ìó
êîíòàêòè ñ Áðàòÿ îò Ëîæèòå âúâ Âèëõåëìñõàâåí,
Áðåìåí è Õàìáóðã â êðàéíà ñìåòêà âîäÿò äî
ìîëáàòà ìó çà ÷ëåíñòâî â Ëîæà “Êúì òðèòå çâåçäè”
- Îðèåíò Ðîùîê â ñúñòàâà íà Âåëèêàòà Ëîæà íà
Ñòàðèòå Ñâîáîäíè è Ïðèåòè Çèäàðè íà Ãåðìàíèÿ.
Ïîçäðàâëåíèÿ îò èìåòî íà âñè÷êè ãîñòè ïîäíåñå,
ïðè òîâà íà íåìñêè åçèê, Çàìåñòíèê Âåëèêèÿò
Ìàéñòîð íà Îáåäèíåíàòà Âåëèêà Ëîæà íà Àíãëèÿ. Â
ñâîåòî ïðèâåòñòâèå òîé íå ïðîïóñíà äà ñïîìåíå,
÷å îñíîâà çà Õàðìîíèÿòà â ìåæäóíàðîäíàòà
Áðàòñêà Âåðèãà å Ðåãóëÿðíîñòòà, êîÿòî
Åâðîïåéñêîòî è Ñâåòîâíî Ìàñîíñòâî ñà
ïîñòèãíàëè, ñïàçâàéêè ñòðèêòíî îñíîâíèòå
Ïðèíöèïè çà Ðåãóëÿðíîñò, ïðèåòè ïðåç 1929 ã.
ÍÓ Áðàò Ãðèãîðèé Âàçîâ ïðîâåäå äåëîâè Áðàòñêè
ñðåùè ñ Âåëèêè è Çàìåñòíèê Âåëèêè Ìàéñòîðè îò
Ãåðìàíèÿ, Êèïúð, Øâåéöàðèÿ, Õîëàíäèÿ, Àâñòðèÿ,
Ôðàíöèÿ, Ðóñèÿ, Ìàêåäîíèÿ, Ñúðáèÿ è Èçðàåë.
53
ÌÀÑÎÍÑÊÀ ÑÂÀÒÁÀ

ÐÅÌÈÍÈÑÖÅÍÖÈÈ
ÎÒ ÅÄÍÀ
ÌÀÑÎÍÑÊÀ
ÑÂÀÒÁÀ Â
ÈÑÒÀÍÁÓË
Ïðîëåòòà íà 2005 å. Òúðæåñòâåíèÿò öåðåìîíèàë
ñå ïðîâåæäà â Ìàñîíñêèÿ Õðàì.
Ëîæàòà å çàêðèòà.
Õðàìúò å áîãàòî óêðàñåí ñ öâåòÿ. Ïðåä îëòàðà
å ïîñòàâåíà ìàñà çà ìëàäîæåíöèòå. Âúðõó
ìàñàòà ñà ïðèãîòâåíè ÷àøè ñ âèíî è âîäà,
õàëêèòå çà ìëàäîæåíöèòå è äúëãà ñèíÿ ëåíòà.
Ïúðâè â Õðàìà âëèçàò Ìàéñòîðúò íà Ëîæàòà è
ñàíîâíèöèòå. Ñàìî òå íîñÿò ðåãàëè.
Ñëåä òÿõ â Õðàìà âëèçàò Áðàòÿòà, êîèòî ñÿäàò
â Èçòîêà è Ñåâåðà. Òå íîñÿò ñàìî áåëè ðúêàâèöè,
à íà ðåâåðà - çàêè÷åíî ÷åðâåíî öâåòå.
Ñëåä Áðàòÿòà, ïî íàðåæäàíå íà Ìàéñòîðà íà
Ëîæàòà, âëèçàò ñåñòðèòå è ñÿäàò â Þãà.
Áðàòÿòà ãè ïîñðåùàò ïðàâè.
Ñëåä êàòî âñè÷êè çàåìàò ìåñòàòà ñè,
Ìàéñòîðúò íà Ëîæàòà, îòêðèâà ñâàòáåíèÿ
öåðåìîíèàë ñ íÿêîëêî òúðæåñòâåíè äóìè, ñëåä
êîåòî âäèãà âñè÷êè íà êðàêà.
Öåðåìîíèàëìàéñòîðúò ïîêàíâà ìëàäîæåíöèòå
äà âëÿçàò â Õðàìà. Òðè äâîéêè óðåäíèöè ñòîÿò â
øïàëèð ñ âäèãíàòè è êðúñòîñàíè ñàáè. Ïîä
çâóöèòå íà òúðæåñòâåíà ìóçèêà ìëàäîæåíöèòå
ìèíàâàò ïîä îáðàçóâàíèÿ “òóíåë”.
Öåðåìîíèàëìàéñòîðúò ãè íàñòàíÿâà íà
ïîäãîòâåíèòå ïðåä ìàñàòà ñðåùó Ìàéñòîðà
ñòîëîâå.
Ìàéñòîðúò ïîçäðàâÿâà ìëàäîæåíöèòå, ñëåäâà
ïîñòàâÿíå íà õàëêèòå èì è íàêðàÿ - îòïèâàíå íà
ãëúòêà âèíî, ðàçðåäåíî ñ âîäà.
Ìëàäîæåíöèòå çàñòàâàò íà êîëåíå. Ìàéñòîðúò
ãè áëàãîñëàâÿ è èì ïîæåëàâà Âåëèêèÿò Àðõèòåêò
íà Âñåëåíàòà âèíàãè äà áäè íàä òÿõ.
Öåðåìîíèàëìàéñòîðúò “ïðèâúðçâà”
ìëàäîæåíöèòå åäèí êúì äðóã ñúñ ñèíÿ ëåíòà.
Ìàéñòîðúò íà Ëîæàòà ïîäàðÿâà íà ìëàäîòî
ñåìåéñòâî ìàëúê ñòúêëåí æåçúë,
îëèöåòâîðÿâàù òÿõíîòî ñåìåéñòâî.
Âñè÷êè íàïóñêàò õðàìà â ðåä, îáðàòåí íà òîçè
îò âëèçàíåòî.

ÂÓ Áðàò Ïåòúð Áàëàáàíîâ,

Ñòàð Çàìåñòíèê Âåëèê Ìàéñòîð

54 Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009 Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009
 ÌÀÑÎÍÑÊÀ ÑÂÀÒÁÀ

ÔÐÀÃÌÅÍÒÈ ÎÒ
ÒÅÊÑÒÀ ÍÀ
ÖÅÐÅÌÎÍÈÀËÀ
“ÌÀÑÎÍÑÊÀ
ÑÂÀÒÁÀ”
Ïðåâîä îò àíãëèéñêè åçèê - Ó Áðàò
Ðàäîñëàâ Éîíêîâ, Ñòàð Ìàéñòîð íà
Ëîæà “Áàëêàíñêà çâåçäà”, Îðèåíò Ðóñå

ÂÒÎÐÈ ÍÀÄÇÈÐÀÒÅË. Óâàæàåìè Ìàéñòîðå, Áðàòúò

Öåðåìîíèàëìàéñòîð å ïðè âðàòèòå, ïðèäðóæàâàí îò
ìëàäîæåíêàòà è ìëàäîæåíåöà, êîèòî, ñëåä êàòî ñà
ñêëþ÷èëè áðàê ñïîðåä ãðàæäàíñêèÿ çàêîí, ñåãà æåëàÿò
äà îòïðàçíóâàò òîçè àêò è îùå âåäíúæ äà
ïîòâúðäÿò ñúþçà ñè â íàøàòà Ëîæà.
ÌÀÉÑÒÎÐ ÍÀ ËÎÆÀÒÀ. Áðàòêî Âòîðè Íàäçèðàòåë,
ïîãðèæè ñå âðàòèòå äà áúäàò îòâîðåíè è äà áúäàò
âúâåäåíè ìëàäîæåíêàòà è ìëàäîæåíåöúò. (...)
ÂÒÎÐÈ ÍÀÄÇÈÐÀÒÅË. Áðàòêî Ñòðàæíèê, îòâîðè âðàòèòå
íà Õðàìà, ïîèñêàé èìåíàòà íà ìëàäîæåíöèòå è íåêà
Áðàòúò Öåðåìîíèàëìàéñòîð äà ãè âúâåäå â Õðàìà.
(Âðàòèòå ñå îòâàðÿò, Áðàòúò Öåðåìîíèàëìàéñòîð
îáÿâÿâà èìåòî íà ìëàäîæåíêàòà, à ñëåä òîâà è
èìåòî íà ìëàäîæåíåöà.)
ÌÀÉÑÒÎÐ ÍÀ ËÎÆÀÒÀ. Áðàòÿ Ìå÷îíîñöè, âäèãíåòå
ìå÷îâåòå ñè è íàïðàâåòå êóïîë îò ñòîìàíà â ÷åñò
íà äâîéêàòà.
(Ñåäåì Áðàòÿ îôîðìÿò ñòîìàíåíèÿ êóïîë.)
Ñòàíåòå Ñåñòðè è Áðàòÿ!
Áðàòêî Öåðåìîíèàëìàéñòîð, ïðèäðóæè
ìëàäîæåíöèòå äî ìåñòàòà èì.
(Ñåäåìòå Ìå÷îíîñöè óäðÿò âúðõîâåòå íà ìå÷îâåòå
ñè åäèí â äðóã, Íàäçèðàòåëèòå óäðÿò ñ ÷óêîâåòå ñè,
çâó÷è “Ñâàòáåíèÿ ìàðø”. Öåðåìîíèàëìàéñòîðúò
ïðèäðóæàâà äâîéêàòà äî ìåñòàòà èì. Ñ åäèíè÷åí
óäàð íà ÷óêà Ìàéñòîðúò íà Ëîæàòà âúçñòàíîâÿâà
òèøèíàòà.)
(...)
ÎÐÀÒÎÐ. (Ïîêàçâà Ïðàâèÿ úãúë íà äâîéêàòà.)
Ïîãëåäíåòå êúì òîçè ãåîìåòðè÷åí èíñòðóìåíò.
Ïðàâèÿò úãúë å ñèìâîë, êîéòî ãîâîðè ñàì çà ñåáå ñè.
Òîé èçïðàâÿ íåðàâíîñòèòå âúç îñíîâà íà
ïðàâîñúäèåòî è ïðàâîòàòà, êàòî äàâà ñèëíè è
ñúâúðøåíè ðåçóëòàòè. Ñúùåâðåìåííî òîé
ñèìâîëèçèðà çäðàâèÿ ìîðàë è ÷óâñòâà êàòî îñíîâíè
äîáðîäåòåëè íà åäíî Ìàñîíñêî ñåìåéñòâî.
(Ïîêàçâà Ïåðãåëà íà äâîéêàòà.)
Ïåðãåëúò å òî÷åí è ïåðôåêòåí èíñòðóìåíò è å
ñèìâîë íà ìúäðîñòòà, êîÿòî íè íàëàãà âèíàãè äà
êîíòðîëèðàìå ñåáå ñè. Íàøàòà ëîãèêà è íàøèÿò
ðàçóì òðÿáâà äà âëàäåÿò äåéñòâèÿòà íè ïî íà÷èíà,
ïî êîéòî îñòà íà Ïåðãåëà êîíòðîëèðà úãúëà íà
ðàìåíàòà ìó.

Íà ñíèìêèòå: ðåäîì äî ìëàäîòî òóðñêî ñåìåéñòâî ñà Áðàò Ïàâåë è Ñåñòðà

Öâåòà (îòëÿâî),
Çèäàðñêè ïðåãëåäà •
äîÊíèãà
òÿõ - II,
Áðàò Ìèõàèë
ãîäèíà 6009è Ñåñòðà Ïåòÿ (â ñðåäàòà). Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009 55
ÌÀÑÎÍÑÊÀ ÑÂÀÒÁÀ

(Ïîêàçâà Îòâåñà íà äâîéêàòà.) å çàâúðøåíà. Ëèïñâà åäíî çâåíî. Áðàòúò-ìëàäîæåíåö

Íàêðàÿ Îòâåñúò íè íàïîìíÿ íèêîãà äà íå ñå îòêëîíÿâàìå. ñòîè äî ñúïðóãàòà ñè. Ðàçðåøè ìó äà ñå ïðèñúåäèíè êúì
Òîé ñèìâîëè÷íî îáåäèíÿâà çíà÷åíèÿòà íà Ìàñîíñêèòå íàñ, çà äà áúäå ñêëþ÷åíà è âåðèãàòà íè.
èíñòðóìåíòè, êîèòî òîêó ùî Âè áÿõà ïîêàçàíè. Òîé íè ÌÀÉÑÒÎÐ ÍÀ ËÎÆÀÒÀ. Áðàòêî Ïúðâè íàäçèðàòåë, æåëàíèåòî
êàðà äà íå ñå îòêëîíÿâàìå îò ïúòÿ íà ïðàâåäíîñòòà, òè ùå áúäå èçïúëíåíî! Ñåñòðî, äîâåäè ñâîÿ ñúïðóã äî
ïî÷òåíîñòòà è äîáðîäåòåëòà. íåãîâîòî ìÿñòî ìåæäó íàñ êàòî ñèìâîë íà ôàêòà, ÷å
(Îðàòîðúò îñòàâÿ Îòâåñà íà ìàñàòà. åäíà Ìàñîíñêà ñúïðóãà âèíàãè ùå ïîäêðåïÿ ñâîÿ ñúïðóã â
Ïîêàçâà 12-öîëîâàòà Ëèíèÿ íà äâîéêàòà.) Ìàñîíñêàòà ìó ðàáîòà.
12-öîëîâàòà ëèíèÿ ñèìâîëèçèðà ðàâåíñòâîòî â Áðàòêî Öåðåìîíèàëìàéñòîð, ïðèäðóæè íàøàòà Ñåñòðà
Ìàñîíñòâîòî. Òÿ íè íàïîìíÿ, ÷å âñåêè â ñåìåéíàòà è ú ïîêàæè ñ òîâà, ÷å åäíà Ìàñîíñêà ñúïðóãà íèêîãà íå å
äâîéêà èìà åäíàêâè ïðàâà ñ äðóãèÿ è ÷å, çà äà ñå ïîñòèãíå ñàìà, íèêîãà íå îñòàâà áåç íàøàòà ïîäêðåïà è çàêðèëà.
ùàñòèå è õàðìîíèÿ â ñåìåéñòâîòî, âñåêè - àêî âúçíèêíå (Öåðåìîíèàëìàéñòîðúò íàïóñêà âåðèãàòà, êîÿòî ñå
íåîáõîäèìîñò - òðÿáâà äà ïðàâè æåðòâè â èìåòî íà ñêëþ÷âà ñëåä íåãî, îòèâà äî äâîéêàòà, ïîìàãà íà
äðóãèÿ. (...) ìëàäîæåíêàòà äà äîâåäå ìëàäîæåíåöà áëèçî äî
(Îðàòîðúò îñòàâÿ Ëèíèÿòà íà ìàñàòà.) íàäçèðàòåëèòå, êúäåòî òîé çàòâàðÿ âåðèãàòà.)
ÌÀÉÑÒÎÐ ÍÀ ËÎÆÀÒÀ. Ñòàíè Ñåñòðî. Ñòàíè è òè Áðàòêî. (...)
Áðàòêî Îðàòîð, çàâúðæè äâîéêàòà ñ ëåíòàòà íà ÌÀÉÑÒÎÐ ÍÀ ËÎÆÀÒÀ. Áðàòêî Ñòðàæíèê, Áðàòêî
åäèíåíèåòî. Öåðåìîíèàëìàéñòîð, êðúñòîñàéòå ìå÷à è æåçúëà ñè!
(Îðàòîðúò çàâúðçâà ñèíÿòà ëåíòà, ïðåêàðâàéêè ÿ ïðåç Âñè÷êè ïðèñúñòâàùè äà îñòàíàò ñåäíàëè ïî ìåñòàòà ñè.
ëÿâîòî ðàìî íà ìëàäîæåíåöà è ïðåç òàëèÿòà íà (Èäâà ïðåä ñåäíàëàòà äâîéêà.)
ìëàäîæåíêàòà, à Ìàéñòîðúò íà Ëîæàòà ñå îáðúùà êúì Áðàòêî ìîé, Ñåñòðî ìîÿ, õâàíåòå ñå çà ðúöå.
ìëàäîæåíêàòà.) Ñêëþ÷åíèòå Âè ðúöå ñà ñëàäúê ñèìâîë è íàïîìíÿò çà
Ñåñòðî, êàòî òå ñâúðçàõìå ÷ðåç òàçè ëåíòà êúì íàøèÿ Âàøåòî æåëàíèå è âîëÿ äà èçâúðâèòå çàåäíî æèòåéñêèÿ
Áðàò, íèå âå÷å òå ñ÷èòàìå çà îáè÷åí ÷ëåí íà íàøåòî ñè ïúò. Àêî ïî òîçè ñúâìåñòåí ïúò íåùî ïðè÷èíè áîëêà
ãîëÿìî ñåìåéñòâî, â êîåòî âèíàãè ùå èìàø íàøàòà íà íÿêîãî îò Âàñ, àêî åäèíèÿò íàðàíè ïî íÿêàêúâ íà÷èí
ëþáîâ è ïðèâúðçàíîñò êàòî íàøà Ñåñòðà. äðóãèÿ, íåêà åäíà óñìèâêà, åäíî èçâèíåíèå, åäíà ïðåãðúäêà
Áðàòêî Îðàòîð, äàé ïðúñòåíà íà íàøèÿ Áðàò, çà äà äà ñòîðè òúé, ùîòî ðàçëè÷èÿòà Âè äà èç÷åçíàò òîëêîâà
ìîæå ñàì òîé äà ãî ïîñòàâè íà ðúêàòà íà ñúïðóãàòà ñè. ëåêî è òîëêîâà áúðçî, ÷å äà îñòàíàò ìèìîëåòíè è áåãëè -
Äàé äðóãèÿ ïðúñòåí íà íàøàòà Ñåñòðà, çà äà ñòîðè è è òàêà íèêîãà äà íå óñïåÿò äà íàìåðÿò ïúò êúì ñúðöàòà
òÿ ñúùîòî. âè è äà ãè íàðàíÿò!
(Ñëåä êàòî ïðúñòåíèòå ñà ïîñòàâåíè.)
Òåçè ïðúñòåíè ñà ñèìâîë íà âàøåòî åäèíåíèå çàâèíàãè.
Áðàòêî Îðàòîð, äàé íà äâîéêàòà êðèñòàëíèÿ æåçúë.
(Îðàòîðúò âðú÷âà íà äâîéêàòà êðèñòàëíèÿ æåçúë, êàòî
åäèíèÿò ìó êðàé òðÿáâà äà ñå äúðæè îò ìëàäîæåíêàòà, à
äðóãèÿò - îò ìëàäîæåíåöà. Áðàòúò Îðàòîð òèõî èì
îáÿñíÿâà, ÷å äâàìàòà òðÿáâà äà ïðèäúðæàò æåçúëà ëåêî
è âíèìàòåëíî.)
Òîçè æåçúë íè êàçâà, ÷å âçàèìíàòà ëþáîâ òðÿáâà äà áúäå
ÿñíà è ÷èñòà, íî è ÷å òÿ å è ìíîãî ÷óïëèâà è ìîæå ëåñíî äà
ñå ñòðîøè, àêî êúì íåÿ íå ñå îòíàñÿìå âíèìàòåëíî. Íåêà
òîçè æåçúë âèíàãè äà Âè íàïîìíÿ, ÷å ëþáîâòà òðÿáâà äà
ñå ïîäõðàíâà ñ ïðå-âåëèêà ãðèæà. Ïîãðèæåòå ñå òîé
íèêîãà äà íå ñå ñ÷óïè! (...)
Áðàòêî Îðàòîð, äàé ÷àøàòà ñ âèíî íà íàøèÿ Áðàò -
ìëàäîæåíåö, à ÷àøàòà ñ âîäà íà íàøàòà Ñåñòðà -
ìëàäîæåíêà.
(Îðàòîðúò ïîäàâà ÷àøèòå è çàñòàâà ñ ëèöå ñðåùó
äâîéêàòà ñ ãîëÿìà ïðàçíà ÷àøà â ðúêà.)
Ñêúïà Ñåñòðî, ñêúïè Áðàòêî, èçñèïåòå ñúäúðæàíèåòî íà
Âàøèòå ÷àøè â ïðàçíàòà ÷àøà íà Áðàòà Îðàòîð. Êàêòî
âèíî è âîäà ñå ñìåñâàò â òàçè ÷àøà, òàêà íåêà Âàøèòå
îòäåëíè ëè÷íîñòè è âàøèòå õàðàêòåðè äà ñå ñú÷åòàÿò
è äà ñúçäàäàò õàðìîíèÿ, ùàñòèå è áëàãîäåíñòâèå íà
Âàøåòî ñåìåéñòâî.
Ïèéòå îò åäíà è ñúùà ÷àøà!
(Îðàòîðúò ïîäàâà ÷àøàòà ñè ïúðâî íà ìëàäîæåíêàòà, à
ïîñëå è íà ìëàäîæåíåöà.)
Áðàòêî Îðàòîð, îòâúðæè äâîéêàòà.
Ñòàíåòå Áðàòÿ è ñâúðæåòå âåðèãàòà íà áðàòñêîòî
åäèíñòâî!
Íà 19 äåêåìâðè 2009 ã. â Õðàìà íà Ëîæà
(Ìëàäîæåíêàòà îñòàâà äî ìëàäîæåíåöà, à áðàòÿòà
îôîðìÿò âåðèãàòà îêîëî òÿõ, êàòî îñòàâÿò ìÿñòî
“Áàëêàíñêà çâåçäà” - Îðèåíò Ðóñå, Áðàò
ìåæäó äâàìàòà íàäçèðàòåëè, ïîðàäè êîåòî âåðèãàòà Ñèìåîí Ïåòêîâ è íåãîâàòà Ñåñòðà Çîðíèöà
îñòàâà íåçàâúðøåíà.) Èâàíîâà ùå áúäàò ãëàâíèòå äåéñòâàùè ëèöà
ÏÚÐÂÈ ÍÀÄÇÈÐÀÒÅË. Óâàæàåìè Ìàéñòîðå, íàøàòà âåðèãà íå â öåðåìîíèàëà “Ìàñîíñêà ñâàòáà”.

56 Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

 ÁËÀÃÎÒÂÎÐÈÒÅËÍÎÑÒ

ÇÀ ÍÀÃÐÀÄÀ

Î
ò 27 äî 30 îêòîìâðè ò.ã. â Èíäèÿ áå

ÍÀ ÄÎÁÐÎÒÎ ïëàíèðàíî ïðîâåæäàíåòî íà

ïîðåäíèÿ ìåæäóíàðîäåí êîíêóðñ
“Ìàãüîñíèöè íà ìàòåìàòèêàòà”,

ÄÅËÎ ÑËÓÆÈ îðãàíèçèðàí îò ñâåòîâíàòà âåðèãà

ó÷èëèùà “Ìîíòåñîðè”. Åäíà îò
ïîñòîÿííèòå ãëàâíè öåëè íà òîçè

ÑÀÌÎÒÎ ÌÓ
êîíêóðñ å: ñúáèðàíåòî íà
òàëàíòëèâè äåöà îò öåëèÿ ñâÿò äà
ïîääúðæà ñèìâîëà íà ÷îâåøêèÿ
ñòðåìåæ êúì Ñâåòîâíî åäèíñòâî.

ÈÇÂÚÐØÂÀÍÅ Áúëãàðèÿ áå ôîðìèðàëà îòáîð îò 8

ó÷åíèöè è òÿõíàòà ïîäãîòîâêà âå÷å å
áèëà â õîä, êîãàòî ñòàâà ÿñíî, ÷å
Ñåíåêà ïîðàäè ëèïñà íà ñðåäñòâà, îòáîðúò
íÿìà äà ìîæå äà çàìèíå.
Íàó÷àâàéêè çà ïðîáëåìà, Áðàòÿòà îò
Ëîæà “Ñîôèÿ” - Îðèåíò Ñîôèÿ
Ëîæà “Ñîôèÿ” àñèñòèðà íà
ïðîòÿãàò ðúêà. Ëîæàòà ôèíàíñèðà
ìëàäèòå áúëãàðñêè èçöÿëî ó÷àñòèåòî íà Âåíåëèí
ìàãüîñíèöè â ìàòåìàòèêàòà Ìàðòèíîâ îò 107-ìî ó÷èëèùå, è îêàçâà
ñåðèîçíî ñúäåéñòâèå çà
ñïîíñîðèðàíåòî íà îñòàíàëèòå
ó÷àñòíèöè.
Òàëàíòëèâèòå áúëãàðñêè äåöà
çàìèíàâàò. È ñå âðúùàò ñå êàòî
ïîáåäèòåëè.
Âúïðîñè:
Òðÿáâà ëè äà ñå àôèøèðàò òàêèâà
äåëà? Èëè äà ñå ìúë÷è çà òÿõ?
Çàùîòî è Áðàòÿòà îò Ëîæà “Ñîôèÿ”
ñìÿòàò, ÷å çà íàãðàäà íà äîáðîòî
äåëî ñëóæè ñàìîòî ìó èçâúðøâàíå.

Çèäàðñêè
Çèäàðñêè ïðåãëåä
ïðåãëåä •• Êíèãà
Êíèãà II,
II, ãîäèíà
ãîäèíà 6009
6009
57
ÃÎÑÒÎÏÐÈÅÌÑÒÂÎ

×ÅÒÂÚÐÒÀÒÀ
Î
ò 18 äî 20 ñåïòåìâðè ïîä ïàòðîíàæà
íà Âåëèêèÿ Ìàéñòîð íà ÎÂËÁ, ÍÓ Áðàò
Ãðèãîðèé Âàçîâ, Ëîæà “Áàëêàíñêà
çâåçäà”- Îðèåíò Ðóñå, îñúùåñòâè

ÑÐÅÙÀ ÍÀ ïîðåäíàòà IV ñðåùà íà Ìàñîíñêèòå

Ëîæè îò äóíàâñêèòå ñòðàíè. Â íåÿ
âçåõà ó÷àñòèå íàä 90 Áðàòÿ îò Ãåðìàíèÿ, Àâñòðèÿ,

ÌÀÑÎÍÑÊÈÒÅ Ñúðáèÿ, Õúðâàòñêà, Óíãàðèÿ, Ñëîâàêèÿ è Áúëãàðèÿ.

Íà òúðæåñòâåíèÿ ðèòóàë íà 19 ñåïòåìâðè
ïðèñúñòâàõà: Âåëèêèÿò Ìàéñòîð íà ÎÂËÁ, ÍÓ Áðàò

ËÎÆÈ ÎÒ Ãðèãîðèé Âàçîâ, Ñòàðèÿò Âåëèê Ìàéñòîð íà ÎÂËÁ, ÍÓ

Áðàò ßíêî Áîíåâ, Çàìåñòíèê Âåëèêèòå Ìàéñòîðè íà:
Ðåãóëÿðíàòà Âåëèêà Ëîæà íà Ñúðáèÿ - ÂÓ Áðàò Éîñèï

ÄÓÍÀÂÑÊÈÒÅ
Øîñáåðãåð, Íàöèîíàëíàòà Âåëèêà Ëîæà íà Ðóìúíèÿ - ÂÓ
Áðàò Ðàäó Áàëàíåñêó, Îáåäèíåíàòà Âåëèêà Ëîæà íà
Áúëãàðèÿ - ÂÓ Áðàò Ëþáîìèð Ïàðìàêîâ è ÂÓ Áðàò Èëèÿ
Äèìèòðîâ; Âåëèêèÿò Ñåêðåòàð íà ÎÂËÁ - ÂÓ Áðàò

ÑÒÐÀÍÈ ÑÅ ×àâäàð Ñåëâåëèåâ; Âåëèêèÿò Ñòðàæíèê íà ÎÂËÁ - ÌÓ

Áðàò Àëåêñàíäúð Ðóäíèöêè; Ìàéñòîðèòå íà Ëîæè Ó
Áðàòÿ: Ãåîðã Îòò - íà Ëîæà “Òåîäîð öóì ôåñòåí Áóðã”,

ÑÚÑÒÎß Â ÐÓÑÅ Îðèåíò Èíãîëùàäò, Éîðã-Àêñåë Áîëåíäåð - íà Ëîæà “Ö. Ä.

Õàññëåð”, Îðèåíò Óëì, Ðîëàíä Øìèäò - íà Ëîæà “Öóð
Âàðõàéò”, Îðèåíò Âèåíà, Âàëòåð Öèíãë - íà Ëîæà
“Ôåíèêñ”, Îðèåíò Âèåíà, Ãåðõàðä Õîðèíà - íà Ëîæà
“Ïèëãðàì”, Îðèåíò Âèåíà, Êàòàëèí Òîõàíåàíó - íà Ëîæà
“Åêñåëñèîð”, Îðèåíò Áóêóðåù, Ãåîðãå Âëàäèêà - íà Ëîæà
“Ðîìàíèÿ Ìîäåðíà”, Îðèåíò Áóêóðåù, Åóæåí Ãîëÿ - íà
Ëîæà “Àïîëîäîð”, Îðèåíò Òóðíó Ñåâåðèí, Åìèë Âóêà - íà
Ëîæà “Ñâåòè Ãåîðãè”, Îðèåíò Ãþðãåâî, Óâàæàåìè Ñòàðè
Ìàéñòîðè íà Ëîæè, ñðåä êîèòî è Ó Áðàò Áðàò Âåðíåð
Êîë, ïðåäñòàâèòåë íà Âåëèêàòà Ëîæà íà Ñëîâàêèÿ è
èíèöèàòîð íà ñðåùèòå íà äóíàâñêèòå Ëîæè.
Áå îñúùåñòâåíà öåðåìîíèÿòà ïî òúðæåñòâåíîòî
ïðåäàâàíå íà ùàôåòàòà ïî äîìàêèíñòâîòî îò Ó
Áðàò Ðîíàëä Øìèäò íà Ìàéñòîðà íà Ëîæà “Áàëêàíñêà
çâåçäà” - Ó Áðàò Ìèõàèë Ìèõàéëîâ.
 ðàìêèòå íà Ðèòóàëà áÿõà îãëàñåíè òðè Ãðàäåæà,
ñïåöèàëíî ïîäãîòâåíè çà öåëòà:
• “Êóëòóðàòà íà äóíàâñêàòà äúðæàâà Àâñòðèÿ è

Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

58

Ñâîáîäíîòî Çèäàðñòâî” íà Ó Áðàò Ðîíàëä Øìèäò,
• “Ðóñå, êóëòóðà è ìàñîíñòâî” íà Ó Áðàò Êèðèë
Áëúñêîâ, Ñòàð Ìàéñòîð íà Ëîæà “Áàëêàíñêà çâåçäà”
• “Êóëòóðàòà â äóíàâñêèòå Ëîæè” íà Ó Áðàò Åóæåí
Ãîëÿ.
Íà ñâîé ðåä, Ó Áðàò Ìèõàèë Ìèõàéëîâ ïðåäàäå
Ìàéñòîðñêèÿ ÷óê íà Ó Áðàò Åóæåí Ãîëÿ, äîìàêèí íà
ñëåäâàùàòà V ñðåùà, êîÿòî ùå ñå ïðîâåäå â Òóðíó
Ñåâåðèí. Òîé, çàåäíî ñ Áðàòÿ Ñàíîâíèöè îò íåãîâàòà
Ëîæà “Àïîëîäîð”, çàêðè Ðèòóàëíàòà ðàáîòà íà
ðóìúíñêè åçèê.
Íà ñëåäâàùèÿ äåí, 20 ñåïòåìâðè, îò Ëîæà “Áàëêàíñêà
çâåçäà” áå îñúùåñòâåí Ðèòóàë ïî ïðèåì, êîéòî ñå
ïðåâúðíà íå ñàìî â ïðàçíèê íà Ëîæàòà, íî è â
ðàäîñòíî ñúáèòèå çà âñè÷êè ïðèñúñòâàëè ãîñòè îò
Áúëãàðèÿ è ÷óæáèíà.
 ðàìêèòå íà IV ñðåùà íà Ëîæèòå îò äóíàâñêèòå
ñòðàíè ñúïúòñòâàùî áÿõà îðãàíèçèðàíè:
• åêñêóðçèè äî Âåëèêî Òúðíîâî è Íèêîïîëèñ àä Èñòðóì,
• ðàçõîäêà ñ êîðàá ïî ðåêà Äóíàâ,
• õóäîæåñòâåíà èçëîæáà íà Áðàòÿ îò Àâñòðèÿ è
Áúëãàðèÿ,
• ëåêöèÿ çà æèâîòà è òâîð÷åñòâîòî íà Åëèàñ è Âåçà
Êàíåòè è
• ãîëÿì ñèìôîíè÷åí êîíöåðò ñ òâîðáè íà Áðàòÿ îò
äóíàâñêèòå ñòðàíè.
Èç “Êóëòóðàòà íà äóíàâñêàòà äúðæàâà Àâñòðèÿ è
Ñâîáîäíîòî Çèäàðñòâî” íà Ó Áðàò Ðîíàëä Øìèäò:
“Äà ñå ãîâîðè çà êóëòóðà íå å ëåêà çàäà÷à, îñîáåíî
êîãàòî ñìå âçèñêàòåëíè êúì òåìàòà è ñëåäâàìå
èñòèíàòà. À êîé äðóã, àêî íå Ìàéñòîðúò íà îíàçè
Ëîæà, êîÿòî íîñè èìåòî íà òàçè äîáðîäåòåë, ùå áúäå
çàäúëæåí (...) íà èñòèíàòà? (...)
Íèå íå çíàåì ñúñ ñèãóðíîñò êîé å áàùàòà íà Àëåòåÿ,
áîãèíÿòà íà Èñòèíàòà. Èçñëåäîâàòåëèòå íå ñà
åäèíîäóøíè - äàëè òîâà ìîæå äà áúäå Çåâñ? Èëè Óðàí?
Àíòè÷íèÿò ñâÿò íå å ïîçíàâàë áëàãîíàäåæäíîñòòà
íà òåñòà çà áàùèíñòâî. Åòî çàùî ïðåäïî÷èòàì (...)
ïðåäïîëîæåíèÿòà íà åòèìîëîãèÿòà. Òàçè áëàãîäàòíà
íàóêà íè îáðúùà âíèìàíèå âúðõó ôàêòà, ÷å äóìàòà
‘èñòèíà’ ïðîèçõîæäà îò ñúùèÿ èíäîãåðìàíñêè êîðåí,
îò êîéòî ïðîèçõîæäà è äóìàòà ‘êðú÷ìàð’.
Ïîñåùàâàëèòå äóíàâñêîòî ïðîñòðàíñòâî ðèìëÿíè
èíñòèíêòèâíî ñà ïðåäóñåòèëè òîâà, êîãàòî ñà
íàìåðèëè èñòèíàòà âúâ Âèåíà. ‘In vino veritas’ å åäíî
ïîçíàíèå, êîåòî - ïðåìèíàâàéêè îòâúä ïîêîëåíèÿòà - å
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009
ÃÎÑÒÎÏÐÈÅÌÑÒÂÎ
ïðåîäîëÿâàëî è ïðåîäîëÿâà ñ ëåêîòà ïîëèòè÷åñêèòå
ãðàíèöè íà äóíàâñêîòî ïðîñòðàíñòâî.”
Èç “Ðóñå, Êóëòóðà, Ìàñîíñòâî”
íà Ó Áðàò Êèðèë Áëúñêîâ:
“Ïðåç 1861 ã. â Ðóñå ñå óñòàíîâÿâà Èâàí Âåäúð -
òåëåãðàôèñò, íà÷àëíèê íà ãàðè ïî ëèíèÿòà Ðóñå -
Âàðíà, êîðåñïîíäåíò íà ðåäèöà åâðîïåéñêè âåñòíèöè,
ïðåâîäà÷ íà âàëèÿòà, äååí ó÷àñòíèê â ìåñòíèÿ
ðåâîëþöèîíåí êîìèòåò è â äåéíîñòòà íà ÷èòàëèùå
‘Çîðà’. Áóäíèÿò ìó äóõ ãî îòâåæäà â Öàðèãðàä, êúäåòî
íà 12 äåêåìâðè 1863 ã. ïîëó÷àâà ïúðâàòà ñè ìàñîíñêà
ñòåïåí â àíãëèéñêàòà ‘Îðèåíò Ëîæà’ ¹ 687. (...)
Íåñúìíåíî, â êðàÿ íà Îñâîáîäèòåëíàòà ðóñêî-òóðñêà
âîéíà îò 1878 ã. òîé èìà íàé-ãîëÿìàòà çàñëóãà çà
ñïàñÿâàíåòî íà ãðàäà îò îïîæàðÿâàíå è íà
ãðàæäàíñòâîòî - îò ïîãîëîâíà ñå÷. Ñëåä îòòåãëÿíåòî
íà ùàáà íà ãëàâíîêîìàíäâàùèÿ åâðîïåéñêàòà òóðñêà
àðìèÿ, Ìåõìåä Àëè ïàøà, îòáðàíàòà å ïîâåðåíà íà
åëèòíà åãèïåòñêà àðìèÿ, êîìàíäâàíà îò Äåëàâåð
ïàøà, êîéòî å áèë Ìàñîí. Ðàçïîëîæåíèòå îêîëî Ðóñå
õèëÿäè áàøèáîçóöè ñå ãîòâÿò çà íàáåçè â ãðàäà. ×ðåç
èòàëèàíñêèÿ êîíñóë â Ðóñå, Åíðèêî äå Ãóáåðíèåðè, ñúùî
Ìàñîí, ñå îñúùåñòâÿâà ñðåùà ìåæäó Èâàí Âåäúð è
Äåëàâåð ïàøà, ñëåä êîÿòî ïîñëåäíèÿò íå ñàìî äàâà
ñúãëàñèåòî ñè ãðàäúò è æèòåëèòå ìó äà áúäàò
ïîùàäåíè, íî èçäàâà çàïîâåä äî íàìèðàùèòå ñå ïîä
íåãîâî êîìàíäâàíå âîåííè ÷àñòè äà îõðàíÿâàò Ðóñå è
ãðàæäàíñòâîòî ìó.”
Èç “Êóëòóðàòà â äóíàâñêèòå Ëîæè”
íà Ó Áðàò Åóæåí Ãîëÿ:
“Òîâà, êîåòî íèå, ðóìúíöèòå, ìîæåì áåçóñëîâíî äà
òâúðäèì äíåñ, êîãàòî ìàñîíñêèòå àðõèâè áÿõà
îòâîðåíè, å ôàêòúò, ÷å ïî÷òè âñè÷êè ìëàäè ðóìúíñêè
èíòåëåêòóàëöè ñà áèëè Ìàñîíè. Òå ñà áèëè äâèãàòåëÿò
íà ñúáèòèÿòà îò 1848 ã. è ñà èçèãðàëè ðåøèòåëíà ðîëÿ
çà îáåäèíåíèåòî íà Ðóìúíñêèòå êíÿæåñòâà ïðåç 1859 ã.
Òå ñà áèëè îíåçè, êîèòî ïî ñèëàòà íà ñâîÿ ìàñîíñêè
ñòàòóñ ñà ñå ïðîèçíàñÿëè ïðîòèâ âñÿêàêúâ âèä
àâòîðèòàðèçúì è ðàäèêàëèçúì, çà åäíà øèðîêà
äåìîêðàöèÿ. (...)
 ìíîãî îò ìîìåíòèòå íà íàøàòà ìîäåðíà èñòîðèÿ
ìàñîíèòå ñà áèëè àêòèâíè äåéöè, íî íèêîé íå å
àôèøèðàë òàçè ñâîÿ äåéíîñò. Âñè÷êè òå ñà ðàáîòèëè
äèñêðåòíî è åôèêàñíî çà áëàãîòî íà ñòðàíàòà.”
59
ÃÎÑÒÎÏÐÈÅÌÑÒÂÎ

Êîëàæ îò òâîðáè, ïðåäñòàâåíè íà èçëîæáàòà â Ðóñå

Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

60
 ÊÀËÅÍÄÀÐ

ïðåäñòîÿùè ñúáèòèÿ âúâ

âúòðåøåí è ìåæäóíàðîäåí ïëàí

10 ãîäèíè Ëîæà “Çâåçäàòà íà

Ñîôèÿ” - Îðèåíò Ñîôèÿ

Êàêâî?
Êúäå?
Êîãà?
Ñîôèÿ, Õðàì íà Ëîæàòà,
Ïàðê-õîòåë “Ìîñêâà”
23 ÿíóàðè, 2010
Äîìàêèí:
150 ãîäèíè Âåëèêà Ëîæà íà Êóáà Åäíà ãîäèíà Ëîæà “Îêîòî íà Õîð” Ëîæà “Çâåçäàòà íà Ñîôèÿ”
Àêöåíòè îò ïðîãðàìàòà:
1. Êîêòåéë “Äîáðå äîøëè”
2. Ðèòóàë I ñòåïåí
3. Òàôåë Ëîæà
4. Òúðæåñòâåíà âå÷åðÿ

Ìåæäóíàðîäíà êîíôåðåíöèÿ
“Áúäåùåòî íà ÷îâå÷åñòâîòî è
Ìàñîíñêàòà öåííîñòíà ñèñòåìà”

Õàâàíà
1- 5 äåêåìâðè, 2009 Ñîôèÿ
Äîìàêèí: 13 äåêåìâðè, 2009
Âåëèêà Ëîæà Çàëà “Áúëãàðèÿ”
íà Êóáà
19:00 ÷àñà
Àêöåíòè îò ïðîãðàìàòà:
1. Ðèòóàë Äîìàêèí:
2. Îáèêîëêà íà ãðàäà Ëîæà “Îêîòî íà Õîð” - Îðèåíò Ñîôèÿ
3. Òúðæåñòâåí çàëï â êðåïîñòòà Êîíöåðò “Ðåêâèåì” îò Âîëôãàíã
“Ëà Êàáàíà” Àìàäåóñ Ìîöàðò
4. Ïîäíàñÿíå íà öâåòÿ íà Äèðèãåíò: Áðàò Õðèñòî Õðèñòîâ Ñîôèÿ, Áúëãàðèÿ
ïàìåòíèêà íà êóáèíñêèÿ àïîñòîë - 2010
ÍÓ Áðàò Õîñå Ìàðòè Ïåðåç â ïî èíèöèàòèâà íà Ëîæà
öåíòðàëíèÿ ïàðê íà Õàâàíà “Ñâåòëèíà Ñîôèÿ 94” ñ
130 ãîäèíè Íàöèîíàëíà Âåëèêà Ëîæà îðãàíèçàöèîííîòî
íà Ðóìúíèÿ ïàðòíüîðñòâî íà Ëîæà“Êóàòóîð
Ãîäèøíà êîíôåðåíöèÿ íà Êîðîíàòè” è ïîä ïî÷åòíèÿ ïàòðîíàæ
Íàöèîíàëíàòà Âåëèêà Ëîæà íà íà Âåëèêèÿ Ìàéñòîð íà ÎÂËÁ, ÍÓ Áðàò
Ôðàíöèÿ Ãðèãîðèé Âàçîâ
Ïðåäâàðèòåëåí ñúñòàâ
íà ïðîãðàìíèÿ ñúâåò:
ÍÓ Áðàò Ìèõàåë Êðàóñ - Ñòàð Âåëèê
Ìàéñòîð íà Âåëèêàòà Ëîæà íà
Àâñòðèÿ; ÍÓ Áðàò Êëàóñ Õîðíåôåð è ÍÓ
Áðàò Àëôðåä Êîñêà - Ñòàðè Âåëèêè
Ìàéñòîðè íà ÎÂËÃ; ÍÓ Áðàò Æàí-Æàê
Ñóíèå è ÍÓ Áðàò Àëáåðòî Ìåíàøå -
Ñòàðè Âåëèêè Ìàéñòîðè íà Âåëèêàòà
Ëîæà “Àëïèíà” íà Øâåéöàðèÿ; ÍÓ Áðàò
ßíêî Áîíåâ è ÍÓ Áðàò Áîðèñëàâ
Ñàðàíäåâ - Ñòàðè Âåëèêè Ìàéñòîðè
íà ÎÂËÁ; ÂÓ Áðàò Õàëþê Ñàíâåð - Ñòàð
Ïàðèæ Áóêóðåù Âåëèê Ñåêðåòàð íà Âåëèêàòà Ëîæà íà
4- 5 äåêìåâðè, 2009 22-24 ÿíóàðè, 2010 Òóðöèÿ; ÂÓ Áðàò Âèëè Äðàõ - Çàìåñòíèê
Äîìàêèí: Äîìàêèí: Âåëèê Ìàéñòîð íà Âåëèêàòà Ëîæà íà
Íàöèîíàëíà Âåëèêà Ëîæà íà Íàöèîíàëíà Âåëèêà Ëîæà íà ÑÑÏÇ íà Ãåðìàíèÿ è äðóãè Ñòàðè Âåëèêè
Ôðàíöèÿ Ðóìúíèÿ Ìàéñòîðè è Âåëèêè Ñàíîâíèöè.

Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

61

ÌÀÑÎÍÑÒÂÎ
ÌÅÆÄÓ
ÊÍÈÆÍÈÒÅ
ÊÎÐÈÖÈ
Êëàóñ Õîðíåôåð,
“Ïðèåìàíå â
Ñâîáîäíîòî
çèäàðñòâî”,
Áèáëèîòåêà “Àêàöèÿ”
(2009)
“Ôèëîñîôúò è Ñâîáîäåí Çèäàð Éîõàí Ãîòëèá Ôèõòå
êàçâà ïî åäèí ïîâîä ñëåäíîòî: ‘Íàé-ãîëÿìàòà òàéíà íà
Ìàñîíñòâîòî å îáñòîÿòåëñòâîòî, ÷å ñúùåñòâóâà è
ïðîäúëæàâà äà ñúùåñòâóâà’.
Òîâà èìåííî îáñòîÿòåëñòâî, êàêòî å äîáðå èçâåñòíî
íà âñè÷êè íàñ, å èçêëþ÷èòåëíî òðóäíî äà áúäå îáÿñíåíî
íà âúíøåí ÷îâåê. Íàëîæè ëè ñå äà ãî ñòîðèì, íèå â
ïîâå÷åòî ñëó÷àè òúðñèì ñïàñåíèå â èñòîðèÿòà. Òóê
îáà÷å âúçíèêâà íîâî çàòðóäíåíèå, äîêîëêîòî ñëó÷èëîòî
ñå â Ëîíäîí ïðåç 1717 ãîäèíà íå ñå ïîääàâà íà
åäíîçíà÷íî îáÿñíåíèå. Îùå ïî-îáúðêàíî ñòàâà
ïîëîæåíèåòî ñ îãëåä íà îáñòîÿòåëñòâîòî, ÷å
ïîëèòèêî-ñîöèàëíèòå äàäåíîñòè â ïúðâàòà ïîëîâèíà
íà ÕVIII ñòîëåòèå, êîèòî ñà îïðàâäàâàëè
ñúùåñòâóâàíåòî íà Ñâîáîäíîòî çèäàðñòâî, äíåñ
ëèïñâàò, à òî ïðîäúëæàâà äà ñúùåñòâóâà íåçàâèñèìî
6262
îò òîâà” [ñ.3].
“Â êàòåõèçèñà íà Ôðèäðèõ Ëóäâèã Øðüîäåð îò 1816 ãîäèíà
÷åòåì:
‘- Êúäå áÿõòå ïîäãîòâåí çà Ñâîáîäåí çèäàð?
- Âúòðå â ñåáå ñè, ïîñðåäñòâîì ïðåäñòàâè, êîèòî ñè
ñúçäàâàõ çà Áðàòñòâîòî.’
 ïúðâîèçòî÷íèêà å êàçàíî îùå ïî-êàòåãîðè÷íî. Ïðåç 1801
ãîäèíà îòíîâî Øðüîäåð äàâà ñëåäíèÿ îòãîâîð íà ñúùèÿ
âúïðîñ: ‘- Â ñúðöåòî ñè’” [ñ.5-6].
“Âúçíèêâà âúïðîñúò: ïî êàêúâ íà÷èí äà ãîâîðèì ñ ïðîôàíè çà
ñâúðçàíè ñ îáè÷àèòå íè íåùà? Äîðè êîãàòî íàøàòà êëåòâà
ïîçâîëÿâà, ñ îãëåä íà êîíêðåòíèòå îáñòîÿòåëñòâà, äà
ãîâîðèì ñ âúíøíè ëèöà îòíîñíî ìàñîíñêèòå ñèìâîëè -
ïúëíàòà çàáðàíà âúðõó êîåòî íå áè áèëà ðàçóìíà - íèå âúâ
âñè÷êè ñëó÷àè òðÿáâà äà ïîäõîæäàìå ñ ìàêñèìàëíà
ñäúðæàíîñò êúì Òúðñåùèÿ. (...) Ïðåä íÿêîé ïðîôàí, êîéòî íå
ìîæå èëè íå èñêà äà ñòàíå Ìàñîí - íàïðèìåð, æåíà èëè
êàòîëè÷åñêî äóõîâíî ëèöå - ìîæåì êàæè ðå÷è âñè÷êî äà
ðàçêðèåì, áåç ïðè òîâà äà èçâúðøèì ñâåòîòàòñòâî
ñïðÿìî íàøèÿ Ñúþç” [ñ.6-7].
“Åäèí ñúâðåìåíåí Òúðñåù íàäàëè áè ìîãúë âñå îùå äà áúäå
ìîòèâèðàí îò ëþáîïèòñòâî - íèå ñìå ðàçêðèëè ïî÷òè
âñè÷êî. (...) Ðàçëè÷èÿòà â îáùåñòâåíîòî ïîëîæåíèå, êîèòî
ñà èãðàëè çíà÷èòåëíà ðîëÿ ïðåäè äâå ñòîëåòèÿ (...) è äíåñ íå
ñà ñúâñåì äîêðàé çàãóáèëè ñâîåòî çíà÷åíèå. (...) Èìà ñå
ïðåäâèä íåîñúçíàòèÿ èëè öåëåíàñî÷åí ñòðåìåæ êúì
îáðàçóâàíå íà ‘îñîáåíè’ Ëîæè, â êîèòî ñèëíèòå íà äåíÿ äà
íå ñå âèæäàò ïðèíóäåíè äà ñåäÿò â Êîëîíèòå ñ
‘ïðîñòîëþäèåòî’. Ïîäîáíè ñòðåìëåíèÿ íèêîãà íå ñà
çàìèðàëè â íàøèòå ñðåäè è òîâà (...) íèêîãà íå å áèëî çà
äîáðî. Ðàâåíñòâî - òîâà å èçïèñàíî íà íàøåòî çíàìå” [ñ.8].
“Òðèòå âúïðîñà (...):
Êàêâî å ïðåäîïðåäåëåíî çà ÷îâåêà?
Êàêâî î÷àêâàòå îò Ñúþçà çà Âàøèÿ äóõ, ñúðöå è
ìèìîëåòíî ùàñòèå?
Êàêâî ìîæå äà î÷àêâà îò Âàñ Ñúþçúò?
Òàêà ñà ôîðìóëèðàíè òðèòå âúïðîñà îùå îò Øðüîäåð â
1801 ãîäèíà. Åäíà ãîäèíà ïî-ðàíî Ôåñëåð íå ãîâîðè çà Ñúþç,
à çà Îðäåí, íî ñàìèÿò òåêñò å àíàëîãè÷åí” [ñ.9].
“Òóê ñå ïðîèçíàñÿ åäíà íå òúé ëåêà çà ïðîóìÿâàíå ðåïëèêà
îò íàøèÿ Ðèòóàë: Íå çàáðàâÿéòå, ÷å âàøåòî òÿëî å
èíñòðóìåíò è îáåæèùå íà áåçñìúðòåí äóõ. (...) Òîâà
ïîä÷åðòàâàíå áåçñìúðòèåòî íà äóøàòà áè ñëåäâàëî äà
ïðîòèâîðå÷è íà îñíîâíèòå ïîñòàíîâêè, çàëåãíàëè â
ñèñòåìàòà íà íàøàòà Âåëèêà Ëîæà. (...)
Äîêúäå íè äîâåäå òîâà òúëêóâàíå íà Ðèòóàëèòå?
1. Ñ òå÷åíèå íà âðåìåòî ñå ïðîìåíÿò ôîðìóëèðîâêèòå.
Ïî-ñòàðèòå ñå ïðèáëèæàâàò ïîâå÷å äî õðèñòèÿíñêèòå
ïîñòóëàòè, äîêàòî ïî-ñúâðåìåííèòå, ìàêàð è íå
îñîáåíî ÿñíî, ñå îòäàëå÷àâàò îò òÿõ.
2. Äîðè â íàé-íîâèòå èçäàíèÿ å âúçìîæíî äà ñå âúçïðèåìå
ñõâàùàíåòî íà Öúðêâàòà (...), ìàêàð íèêîé äà íå å
ïðèíóäåí äà ïðàâè òîâà.
3. Áåçñìúðòíîòî íà÷àëî ó èíäèâèäà ìîæå ïðåñïîêîéíî äà
ñå ïðèåìå êàòî ÷àñò îò âðåìåííà ïðîÿâà íà âñåîáùèÿ
äóõ â ðàìêèòå íà ëè÷íîòî íè ñúùåñòâóâàíå” [ñ.22-25].
“Ïîñâåùàâàíåòî ñòàâà ÷ðåç äîêîñâàíå Êíèãàòà íà Ñâåòèÿ
Çàêîí. Òóê áèõà äîøëè ñúâñåì íà ìÿñòî íÿêîè çàáåëåæêè
îòíîñíî Áèáëèÿòà êàòî ñèìâîë.
(...) Äîêîëêîòî íè å èçâåñòíî, â ðàííèòå ãîäèíè íà
Ñâîáîäíîòî çèäàðñòâî â Ëîæèòå íå ÷ëåíóâàëè
ïðèâúðæåíèöè íà äðóãà âÿðà, íî âñå ïàê èìàëî
ïðåäñòàâèòåëè íà ðàçëè÷íè õðèñòèÿíñêè èçïîâåäàíèÿ.
Ñëåäîâàòåëíî ïðèñúñòâèåòî íà Áèáëèÿòà ïðè çàêëåâàíåòî
íå áè ìîãëî äà ñúáóäè íèêàêâè ïðîòåñòè. (...)
Êîãàòî Ìàñîíñòâîòî ïðåìèíàâà â ñòðàíè, êúäåòî íå
õðèñòèÿíñòâîòî å âîäåùà ðåëèãèÿ, åñòåñòâåíî ñå íàëàãà
Áèáëèÿòà äà áúäå çàìåíåíà ñ äðóãà Ñâåòà êíèãà. Äíåñ â
Êîëîíèòå íà Ñâîáîäíîòî çèäàðñòâî ñåäÿò
ïðåäñòàâèòåëè íà íàé-ðàçëè÷íè ðåëèãèè, ïîðàäè êîåòî å
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

íàïúëíî åñòåñòâåíî äà âèæäàìå ïîëîæåíè, ðåäîì ñ
Áèáëèÿòà, Êîðàíúò, Âåäèòå èëè äðóãè Ñâåùåíè ïèñàíèÿ.
Áè áèëî îáà÷å ïðèíöèïíà ãðåøêà, àêî ñâúðæåì ñúäúðæàíèåòî
íà êîåòî è äà áèëî îò òÿõ ñ Êíèãàòà êàòî ñèìâîë. (...) Çà
ìàñîíèòå å íàïúëíî áåçðàçëè÷íî, êîÿ îò Ñâåòèòå êíèãè ùå
áúäå èçïîëçâàíà. (...) Ïðÿêî ñâúðçàíà ñ òîâà îáñòîÿòåëñòâî
å ïðàêòèêàòà êàòî Êíèãà íà Ñâåòèÿ çàêîí äà ñå èçïîëçâà
êíèæíî òÿëî ñ ïðàçíè ñòðàíèöè. Íàé-øèðîêî
ðàçïðîñòðàíåíî â ñðåäèòå íà ñâåòîâíîòî Ìàñîíñòâî
îáà÷å å âèæäàíåòî, ÷å ïîäîáíà ïðàêòèêà ìîæå äà ïîñòàâè
ïîä ñúìíåíèå ðåãóëÿðíîñòòà íà ñúîòâåòíàòà Ëîæà. (...)
Òúé êàêòî íèêîé Ñâîáîäåí çèäàð íå å äëúæåí äà
ïåðñîíèôèöèðà ïîíÿòèåòî Âåëèê Ñòðîèòåë íà Âñè÷êè
Ñâåòîâå, íå å çàäúëæèòåëíî Áèáëèÿòà êàòî ñèìâîë äà
áúäå ñâúðçâàíà íåïðåìåííî ñúñ ñúäúðæàùèòå ñå â íåÿ
ïèñàíèÿ íà õðèñòèÿíñêàòà âÿðà. Îò âñåêè Ìàñîí ñå
î÷àêâà äà óìåå äà ðàçãðàíè÷àâà ñèìâîëèçèðàíèÿ îáåêò
îò ñàìèÿ ñèìâîë” [ñ.28-29].
“Â ðàçâèòèåòî íà âñåêè íàðîä íàñòúïâà ìîìåíò, êîãàòî
âÿðàòà â ìèòîëîãè÷íèòå ïðåäñòàâè çà Ñúòâîðåíèåòî ñå
ðàçêîëåáàâà. Îáðàçîâàíèòå ñëîåâå çàïî÷âàò, îò÷àñòè
ïîâëèÿíè îò íàó÷íè òåîðèè, îò÷àñòè âúç îñíîâà íà
ðàçïðîñòðàíåíè ïðè äðóãè íàðîäè âÿðâàíèÿ, äà ñå
îòêëîíÿâàò îò ñâîÿòà íàðîäíîñòíà òðàäèöèÿ, êîåòî ãè
ïðåâðúùà â ‘åðåòèöè’. Òåçè íåîòâðàòèìè è íåèçêîðåíèìè
òåíäåíöèè äîâåæäàò äî ñõâàùàíåòî, ÷å ñèìâîëè÷íîòî
âúçïðèåìàíå íà èñòèíàòà òðÿáâà äà îòñòúïè ìÿñòî íà
åìïèðè÷íîòî. È òàêà, çàðàäè ðàçøèðÿâàíåòî è
îáåäèíÿâàíåòî íà ‘åðåòè÷íàòà’ ìèñúë, êðúãúò íà
ìèòè÷åñêîòî, íà âåðñêàòà è äóõîâíà ñèìâîëèêà ñòàâà âñå
ïî-òåñåí...
Òåçè òåíäåíöèè ñëóæàò è íà åçîòåðèçìà, äîêîëêîòî
äóõîâíèòå çàâîåâàíèÿ íà îáðàçîâàíèòå ïðîñëîéêè
îñòàâàò íåïîñòèæèìè çà ìàñèòå è ïîðàäè òàçè ïðè÷èíà
ïðåäèçâèêâàò òåõíèÿ îòïîð. Êîéòî ñå îòêëîíÿâà îò
Áîæèåòî ñëîâî, êàêâîòî ãî ïîçíàâà íåãîâàòà íàðîäíîñòíà
è êóëòóðíà òðàäèöèÿ, ìèíàâà çà àòåèñò è ñå âèæäà
ïðèíóäåí, çà äà îïàçè ñâîåòî ïî-ñúâðåìåííî âèæäàíå çà
Áîãà, äà îáðàçóâà çàåäíî ñúñ ñúìèøëåíèöèòå ñè åäèí òàåí
Ñúþç. Åçîòåðèçìúò íè ñå ïðåäñòàâÿ â äàäåíèÿ ñëó÷àé êàòî
íåîáõîäèìà ìÿðêà çà ñàìîçàùèòà” [ñ.36].
“Êúì îäîáðåíèÿ çà
ïîñâåùàâàíå â Ïúðâà
ñòåïåí Òúðñåù”,
Áèáëèîòåêà “Àêàöèÿ”
(2009)
“Åäèí îò îñíîâíèòå åëåìåíòè íà Ìàñîíñòâîòî å
Áðàòñêàòà ëþáîâ. Òè, áåç ñúìíåíèå, ðàçáèðàø, êàêâî èìàìå
ïðåäâèä, êîãàòî ãîâîðèì çà íåÿ. Áèõìå èñêàëè äà
ïîä÷åðòàåì, ÷å èñòèíñêàòà Áðàòñêà ëþáîâ å íåùî ïîâå÷å
îò áëèçîñòòà, ñúùåñòâóâàùà íà îñíîâàòà íà îáùè
èíòåðåñè, äîáðà âîëÿ è ñõîäñòâî â õàðàêòåðèòå ìåæäó
ëè÷íè ïðèÿòåëè. Äà ïðèëàãàø íà ïðàêòèêà Áðàòñêà ëþáîâ,
îçíà÷àâà äà ñå ïðèäúðæàø öåëåíàñî÷åíî è ñ ÷èñòî ñúðöå
êúì ïðèíöèïèòå íà Òîëåðàíòíîñòòà, Ìèëîñúðäèåòî,
Èñòèíàòà è Ñïðàâåäëèâîñòòà â îòíîøåíèåòî ñè êúì
âñè÷êè ÷îâåøêè ñúùåñòâà.
Çíà÷åíèåòî íà Áðàòñêàòà ëþáîâ ñå èëþñòðèðà ìîæå áè
íàé-òî÷íî ñ ïîñëåäíîòî ïîñëàíèå êúì õîðàòà, êîåòî ïðàâè
Èèñóñ ïðåäè äà áúäå ðàçïíàò: ‘È êàçâàì âè àç: îáè÷àéòå ñå
åäèí äðóãèãî.’ Áåç ñúìíåíèå, òîé å èìàë ïðåäâèä âñè÷êè õîðà
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009
ÁÈÁËÈÎÒÅÊÀ
ïî çåìÿòà. (...)
Äîñòàòú÷íî å äà õâúðëèì åäèí ïîãëåä êúì ïîëîæåíèåòî â
ñâåòà äíåñ, êúì íåïðåñòàííèòå æåñòîêè ðàçïðè è
ïîñòîÿííà áîðáà çà íàäìîùèå ìåæäó îòäåëíè èíòåðåñè è
èäåîëîãèè, çà äà ïðîóìååì ïî-ÿñíî îò êîãàòî è äà áèëî
íåîáõîäèìîñòòà îò ðàçáèðàòåëñòâî ìåæäó õîðàòà. (...)
Îòäåëÿìå ñïåöèàëíî âíèìàíèå íà òîçè Ìàñîíñêè ïðèíöèï,
çàùîòî òîé å îò ïúðâîñòåïåííà âàæíîñò. Àêî
Ìàñîíñòâîòî ñå áîðè çà íåùî, òî òîâà å ïðàêòè÷åñêîòî
ïðèëàãàíå íà Áðàòñêàòà ëþáîâ âúâ âñè÷êè íåéíè ïðîÿâè.
Òîâà å åäèíñòâåíèÿò íà÷èí äà ñå ïîñòèãíå æåëàíàòà öåë -
ìèð â öåëèÿ ñâÿò. Â òîçè ñìèñúë Ìàñîíñòâîòî å íàé-
ãîëÿìàòà õóìàííà ñèëà â ñâåòîâåí ìàùàá.
Ñðåä îñíîâíèòå, ïðèñúùè íà èíòåëèãåíòíèÿ ÷îâåê ÷åðòè, å
è íåãîâèÿò ñòðåìåæ êúì íåïðåêúñíàòî
ñàìîóñúâúðøåíñòâàíå, êàêòî ôèçè÷åñêè, òàêà è äóõîâíî.
(...) Çà íåùàñòèå, íðàâñòâåíîòî ðàçâèòèå íà ÷îâåêà
íåâèíàãè ñúóìÿâà äà ïîääúðæà òåìïîòî íà ôèçè÷åñêîòî è
èíòåëåêòóàëíîòî è äíåñ âñå ïî-ÿñíî ñå îôîðìÿ
ñõâàùàíåòî, ÷å ñàìî äóõîâíèÿò è íðàâñòâåí íàïðåäúê íà
ëè÷íîñòòà å â ñúñòîÿíèå äà ïðîìåíè â ïîëîæèòåëåí ñìèñúë
÷îâåøêèÿ æèâîò â ãëîáàëåí àñïåêò.
Ìàñîíñòâîòî òè ïðåäëàãà âúçìîæíîñò â òîçè ñìèñúë. (..)
Àêî èìàø òàêàâà íàãëàñà, òî äàâà (...) íà âñåêè ñâîé ÷ëåí
âúçìîæíîñòòà äà ïðåêàðàø öåëèÿ îñòàòúê îò æèâîòà ñè â
ó÷åíèå” [ñ.13-14].
“Íàé-ãîëåìèÿò íåóñïåõ íà Ìàñîíñòâîòî ñå êðèå â
îáñòîÿòåëñòâîòî, ÷å ìíîçèíà îò íàñ ñà ñêëîííè äà
ïðîÿâÿâàò äâîéñòâåíîñò â æèòåéñêîòî ñè ïîâåäåíèå:
ïðèëàãàò ó÷åíèåòî íà Ìàñîíñòâîòî â ÷àñò îò
ïîñòúïêèòå ñè è íàìèðàò, ÷å òî íå å ïîäõîäÿùî çà äðóãà
÷àñò. Òîçè ïîäõîä å ïîãðåøåí. Èñòèíñêèÿò Ìàñîí ïðèëàãà
ïðèíöèïèòå íà Îðäåíà íè âèíàãè è âñÿêîãà. Èñêðåíî ñå
íàäÿâàìå, ÷å ùå íàìåðèø ñèëè äà ñå ïðèäúðæàø êúì òàçè
ïðàêòèêà. Òîâà æåëàíèå çà ñàìîóñúâúðøåíñòâàíå òðÿáâà
äà îâëàäåå ñúçíàíèåòî òè äî òàêàâà ñòåïåí, ÷å
ïðèíöèïèòå íà Ìàñîíñòâîòî â êðàéíà ñìåòêà äà ñòàíàò
âîäåùè âúâ âñÿêî åäíî îòíîøåíèå çà òåá” [ñ.14-15].
“Êúì ïîñâåòåíèÿ â
Ïúðâà ñòåïåí ×èðàê”,
Áèáëèîòåêà “Àêàöèÿ”
(2009)
“Äîáðå äîøúë ïðè íàñ, ñòðîèòåëþ! (...) Âèíàãè òðÿáâà äà
ïîìíèø, ÷å òâîèòå ïîñòúïêè â îáùåñòâåíèÿ, êàêòî è â
ëè÷íèÿ æèâîò, ùå áúäàò èäåíòèôèöèðàíè îò îêîëíèòå ñ
Ìàñîíñòâîòî, çà äîáðî èëè çà ëîøî” [ñ.3].
“Àêî Ìàñîíúò ïîïèòà: ‘Êàê äà ïðèëîæà ïðèíöèïèòå íà
ó÷åíèåòî êúì ãðàæäàíñêîòî ñè ïîâåäåíèå?’, îòãîâîðúò å
ñëåäíèÿò: ‘Òîçè âúïðîñ ãî ðåøàâàø ñàì è ñúîáðàçíî
âúçìîæíîñòèòå ñè. Îò òåáå ñå èçèñêâà ñàìî äà ñå
ïðèäúðæàø êúì ïðèíöèïèòå íà ôðàòåðíàëèçìà.’” [ñ.11].
“Çàäúëæåíèåòî å îáåò, òúðæåñòâåíî ïîåò îò åäèí ìúæ ñ
íåãîâàòà ÷åñòíà äóìà (...). Òàêîâà çàäúëæåíèå íå ìîæå äà ñå
ïðåíåáðåãíå, îñâåí ñ öåíàòà íà ñîáñòâåíîòî áåç÷åñòèå è
ïîçîð. Ìàñîíñêîòî çàäúëæåíèå ñå ïîåìà áåç îãðàíè÷åíèå
âúâ âðåìåòî, äî êðàÿ íà çåìíèÿ ïúò. Ïî-íàòàòúê, òîçè ìúæ
ìîæå äà ñå îòòåãëè îò Áðàòñòâîòî èëè äà áúäå èçêëþ÷åí
îò íåãî, íî òîâà îáñòîÿòåëñòâî íÿìà äà ãî îñâîáîäè îò
ïîåòîòî çàäúëæåíèå (...). Òîâà íè êàçâà è ñòàðàòà
63
 ÁÈÁËÈÎÒÅÊÀ
ïîãîâîðêà: ‘Åäèí ïúò Ìàñîí, âèíàãè Ìàñîí’” [ñ.14].
“Çàäúëæåíèåòî ñå ÿâÿâà êàòî åëåìåíò îò Ðèòóàëà, ãîëÿìà
÷àñò îò êîéòî å ñèìâîëè÷åí è íå áèâà äà ñå âúçïðèåìà
áóêâàëíî. Òîâà ìîæå äà òå èçêóøè äà äîïóñíåø, ÷å è
çàäúëæåíèåòî ñè ïðèåë ñàìî ñèìâîëè÷íî, ÷å òîâà å ïðîñòî
åäíà ôîðìàëíà ÷àñò îò öåðåìîíèÿòà. Íå å òàêà.
Çàäúëæåíèåòî å ðåàëíî, êàêòî è ïèñàíèÿò çàêîí. Âñúùíîñò,
òî ñàìî ïî ñåáå ñè å çàêîí. Ìíîãî å âàæíî äà ðàçáåðåø
âñè÷êî òîâà â íà÷àëîòî íà Ìàñîíñêàòà ñè êàðèåðà,
çàùîòî çàäúëæåíèåòî ùå òå îáâúðçâà âèíàãè.
Ïîâåäåíèåòî òè êàòî Ìàñîí íå ìîæå äà áúäå îñòàâåíî íà
ïðîèçâîëà íà íåÿñíè íàñòðîåíèÿ è íåñèãóðíè ÷óâñòâà - òî
ñå óïðàâëÿâà îò êîíêðåòíè è ñòðîãè ïðàâèëà” [ñ.15].
“Êúì ïîñâåòåíèÿ â
Êàëôà”,
Áèáëèîòåêà “Àêàöèÿ”
(2009)
“È òàêà, ÷ðåç íàòðóïàíèÿ îò ïåòòå ñåòèâà îïèò è ñ
ïîìîùòà íà ñúáðàíèòå îò ó÷åíèå çíàíèÿ, òè ñè ñå èçêà÷âàë
íàãîðå êàòî ïî âèòà ñòúëáà, çà äà ïîñòèãíåø æèòåéñêîòî
ðàâíîâåñèå íà ìúäðîñòòà, ïðè êîåòî ñåòèâà, ÷óâñòâà,
äåëà, íàâèöè è ñàìàòà òè äóøà ñå ïðåïëèòàò âçàèìíî â
åäíî öÿëî. (...)
Îáñòîÿòåëñòâîòî, ÷å ñòúëáàòà å èìåííî âèòà, à íå
äðóãà, ñúùî å ñèìâîë. Òàêàâà ñòúëáà å èçïèòàíèå çà
äóøàòà” [ñ.5].
“Îïåðàòèâíîòî Ìàñîíñòâî íàáèðàëî ÷ëåíîâåòå ñè îò
ñðåäèòå íà îáó÷åíè þíîøè ìåæäó 12 è 15 ãîäèíè.
Çà ïåðèîä îò îêîëî 7 ãîäèíè òåçè ìîì÷åòà æèâååëè ïðè ñâîÿ
ìàéñòîð, ïîä÷èíÿâàëè ìó ñå áåçïðåêîñëîâíî âúâ âñÿêî
îòíîøåíèå è ñðåùó óñèëåí òðóä ïîëó÷àâàëè åäèíñòâåíî
ïîäñëîí, õðàíà è äðåõè.
(...) Âñè÷êî òîâà îçíà÷àâàëî, ÷å ïðåç äúëãèÿ ïåðèîä íà
÷èðàêóâàíå ìîì÷åòî íå áèëî ìíîãî ïîâå÷å îò ïîëó-ðîá (...)
 êðàÿ íà îáó÷åíèåòî ãî ïîäëàãàëè íà îùå åäèí èçïèò â
Ëîæàòà. Àêî ñå ïðåäñòàâåëî äîáðå, èìåòî ìó ñå âïèñâàëî
â ðåãèñòðèòå íà ãèëäèÿòà è ñòàâàëî ÷ëåí íà Ëîæàòà. (...)
Êîãàòî ãîäèíè ïî-êúñíî, ñëåä íîâ èçïèò, ÷èðàêúò ñòàâàë
ïúëíîïðàâåí ÷ëåí íà Çàíàÿòà, òîé ïîëó÷àâàë çâàíèåòî Fellow
of the Craft (×ëåí íà Çàäðóãàòà), êîåòî å îçíà÷àâàëî, ÷å å
îâëàäÿë âñè÷êè òúíêîñòè íà ñâîÿ çàíàÿò è íÿìà ïîâå÷å
íóæäà îò íàñòàâíèê. Íàðè÷àëè ãî îùå Master Mason
(Ãîñïîäàð íà çèäàðñêèÿ çàíàÿò). Òàêà ÷å â îíèÿ ‘îïåðàòèâíè’
âåêîâå ðàçëèêà ìåæäó Ìàéñòîð è Êàëôà íå å ñúùåñòâóâàëà.
Äâàòà òåðìèíà îçíà÷àâàëè åäèí è ñúù ñòàòóñ â ãèëäèÿòà.
(...) Ìàêàð äà ïðàâÿò âñè÷êî âúçìîæíî äà íå ñå îòêëîíÿâàò
îò âåêîâíèòå ñòðóêòóðè è òðàäèöèè, íîâèòå Ìàñîíè ñà
ïðèíóäåíè äà âíåñàò íÿêîè èçìåíåíèÿ â Áðàòñòâîòî. Åäíî
îò íàé-âàæíèòå å îòêàçúò îò òîãàâàøíîòî ðàçäåëåíèå
íà Ìàñîíèòå â äâå êàòåãîðèè èëè Ñòåïåíè. Ïîÿâÿâà ñå
íóæäà îò íàèìåíîâàíèå çà íîâàòà ìåæäèííà êàòåãîðèÿ è ñå
âúçïðèåìà Fellow Craft, åäíîòî îò äâåòå íàçâàíèÿ çà
äîòîãàâàøíàòà ãîðíà êàòåãîðèÿ. Çàùî ñå å âçåëî òîâà
äîíÿêúäå îáúðêâàùî ðåøåíèå, íå íè å èçâåñòíî” [ñ.10-11].
“Ëåãåíäàòà çà âèòàòà ñòúëáà ñëåäâà äà ñå âúçïðèåìà
ñàìî è åäèíñòâåíî êàòî ñèìâîë. Íå÷åòíèÿò áðîé íà
íåéíèòå ñòúïàëà èìà èíòåðåñíî çíà÷åíèå. Ñòúëáèùàòà â
äðåâíèòå õðàìîâå áèëè âèíàãè ñ íå÷åòåí áðîé ñòúïàëà. (...)
Ñèìâîëèçìúò íà ÷èñëàòà å çàåò âñúùíîñò îò äðåâíèÿ
64
ìúäðåö Ïèòàãîð, êîéòî èì îòäåëÿ îñîáåíà ðîëÿ âúâ
ôèëîñîôñêàòà ñè ñèñòåìà. Òîé ïðèåìàë íå÷åòíèòå ÷èñëà çà
ïî-ñúâúðøåíè îò ÷åòíèòå è ïî òàçè ïðè÷èíà íå÷åòíèòå
÷èñëà ñå ñðåùàò ïî-÷åñòî â Ìàñîíñòâîòî. Åäíî îò
çíà÷åíèÿòà íà íå÷åòíèÿ áðîé ñòúïàëà âúâ âèòàòà ñòúëáà å
ñúâúðøåíñòâîòî, êúì êîåòî ñå ñòðåìè ïîåëèÿò ïî íåÿ”
[ñ.13].
Êëàóñ Õîðíåôåð,
"Ìàéñòîðñêàòà
Ñòåïåí",
Áèáëèîòåêà “Àêàöèÿ”
(2009)
“È åòî ÷å ñòèãàìå äî íàé-ñúùåñòâåíàòà ÷àñò îò Ðèòóàëà
çà Òðåòàòà ñòåïåí - ïðåäñòàâÿíåòî íà ëåãåíäàòà çà
Õèðàì. Òóê ñòàâà äóìà çà èñòèíñêà ìèñòåðèÿ. Ñàìàòà
ëåãåíäà å ïðîòèâîðå÷èâà è íå îñîáåíî óáåäèòåëíà.
Èçòúêíàòè Ìàñîíè îò ðîäà íà Ôðàíö Êàðë Åíäðåñ ÿ
îòõâúðëÿò èçöÿëî. Ïðåãðúùàíåòî íà åäèí äîñòèãíàë
íàïðåäíàëà ôàçà íà ðàçëîæåíèå òðóï ïðåäñòàâëÿâà
îòáëúñêâàùà êàðòèíà. Íèå îáà÷å ïî ïðàâèëî íå
âúçïðèåìàìå ñëó÷âàùîòî ñå ïî òîçè íà÷èí. Ïîäîáíî íà
äåöàòà, êîèòî âúçïðèåìàò íàé-áåçîáðàçíè óæàñèè,
ñëó÷âàùè ñå â ïðèêàçêèòå, çà íåùî ñúâúðøåíî íîðìàëíî,
ïîðàäè ïðîñòàòà ïðè÷èíà, ÷å âñè÷êî ïðîòè÷à â åäèí äðóã,
íåðåàëåí (à íå â òîçè) ñâÿò, òàêà è â íàøèÿ ñëó÷àé
áóêâàëíèÿò ñìèñúë íà ñúáèòèÿòà ïðîñòî íå äîñòèãà äî
ñúçíàíèåòî íè. Íè íàé-ìàëêî íå ñè ñòðóâà äà ðàçîáëè÷àâàìå
íåäîñòàòúöèòå íà íàøàòà ëåãåíäà. Òÿ íÿìà ïðåòåíöèèòå
äà èçîáðàçÿâà èñòîðè÷åñêàòà èñòèíà, à å ïðîñòî åäèí
ìèò.
Ñòèãàìå äî îñíîâíàòà ôèãóðà â íàøàòà äðàìà. Êîé å
Õèðàì? Â Òðåòà êíèãà ‘Öàðñòâà’, 7:13-14, å êàçàíî: ‘Öàð
Ñîëîìîí èçïðàòè è âçå îò Òèð Õèðàìà, ñèí íà åäíà âäîâèöà
îò Íåôòàëèìîâî êîëÿíî. Áàùà ìó, òèðÿíåö, áåøå ìåäíèêàð;
òîé áåøå ñïîñîáåí è èçêóñåí è óìååøå äà ïðàâè âñÿêàêâè
âåùè îò ìåä. È òîé äîéäå ïðè öàð Ñîëîìîíà è ïðàâåøå ìó
âñÿêàêâè ðàáîòè...’.
Òîâà å åäíè÷êîòî ìÿñòî â Áèáëèÿòà, â êîåòî ñòàâà äóìà çà
Õèðàì, íî òóê íå ñå ñïîìåíàâà àáñîëþòíî íèùî çà
íåãîâàòà íàñèëñòâåíà ñìúðò.
 ðèòóàëèòå íà Âåëèêàòà Ïðîâèíöèàëíà Ëîæà Õèðàì íå ñå
ñïîìåíàâà èçîáùî, à ñòàâà äóìà çà Àäîíèðàì. Èìåòî
îçíà÷àâà ‘ãîñïîäàðÿ Õèðàì’, òúé êàòî Õèðàì Àáèô îçíà÷àâà
‘Òàòêî’ èëè ‘Ìàéñòîð’ Õèðàì. Ñïîðåä Áèáëèÿòà Àäîíèðàì å
áèë íàäçèðàòåë íà òðèäåñåòòå õèëÿäè ðàáîòíèöè, êîèòî
ðàçáè÷âàëè â Ëèâàí òàëïè çà ñòðîåæà íà Ñîëîìîíîâèÿ õðàì.
Äâàòà îáðàçà ñà ðàçìåíèëè ìåñòàòà ñè îùå â ÕVII
ñòîëåòèå. Íî è çà Àäîíèðàì íàäçèðàòåëÿ íå íàìèðàìå
ñâåäåíèÿ îòíîñíî íàñèëñòâåíà ñìúðò.
Çàòîâà ïúê â Òðåòà êíèãà ‘Öàðñòâà’, 12:18, ÷åòåì: ‘Öàð
Ðîâîàì ïðàòè Àäîíèðàìà, íà÷àëíèêà íà äàíúöèòå; íî âñè÷êè
èçðàèëòÿíè ãî çàòðóïàõà ñ êàìúíè, è òîé óìðÿ...’.
Ñëåäîâàòåëíî, ðåäíî å äà ïðèåìåì ìèñúëòà, ÷å íàøàòà
ëåãåíäà îáåäèíÿâà â åäèí îáðàç ðàçëè÷íè ëþäå. Íî è òàêà
äîðè, íèêîé îò òðèìàòà - ìåäíèêàðÿò Õèðàì, íàäçèðàòåëÿò
Àäîíèðàì èëè íåãîâèÿò ñúèìåííèê-áèðíèê - íå å áèë
ðúêîâîäèòåë íà ñòðîåæ. Òàçè áèòíîñò íà Õèðàì å âèäèìà
çàñëóãà íà àâòîðèòå íà ëåãåíäàòà, êîèòî íå ñà ÷óâñòâàëè
îñîáåíî ñèëíà ïîòðåáíîñò äà ñå ïðèäúðæàò êúì
áèáëåéñêèòå ïîñòàíîâêè. Êúì ëèöàòà, äîïðèíåñëè çà
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

ñúçäàâàíå îáðàçà íà Õèðàì, ìîæåì äà îòíåñåì è ñàìèÿ Íîé.
 åäèí ìàñîíñêè ðúêîïèñ îò !726 ãîäèíà (òàêà íàðå÷åíèÿ
‘Ðúêîïèñ íà Ãðåúì’) å âêëþ÷åíà ëåãåíäà çà òàçè áèáëåéñêà
ôèãóðà, êîÿòî â íÿêîè ïóíêòîâå íàïîäîáÿâà òàçè íà Õèðàì”
[ñ.9-11].
“Âúçêðåñÿâàíåòî íà Õèðàì ïðîòè÷à â íàøèÿ æèâîò. Õèðàì
íàäìîãâà ñìúðòòà, çàùîòî íîâèÿò Ìàéñòîð çàåìà
íåãîâîòî ìÿñòî. Â ïîäîáíà ñèòóàöèÿ ñìå ñå íàìèðàëè è ñå
íàìèðàìå âñè÷êè íèå Ïðèçâàíè ñìå çà íàñëåäíèöè íà ñòàðèÿ
Õèðàì. Ïðèçâàíè ñìå äà ïðîäúëæèì çàïî÷íàòîòî îò íàøèòå
ïðåäöè. Íèå òðÿáâà äà ïðîäúëæèì çàïî÷íàòàòà â ãëúáèíèòå
íà èñòîðèÿòà ñèìâîëè÷íà ðàáîòà ïî èçãðàæäàíåòî íà
Õðàìà.
 òîçè òúðæåñòâåí ìèã, êîãàòî ïðåìèíàâàìå ïðåç ñìúðòòà
(...) íèå æèâååì! Õèðàì íå å çàãèíàë, ñëåä êàòî íåãîâèÿò äóõ å
ïðåìèíàë (...) â íåãîâèÿ ñëåäîâíèê.
Òîâà èìåííî å êëþ÷úò. Íèå æèâååì â ñâîèòå ñèíîâå. (...)
Êîãàòî îêàæåì ïîëîæèòåëíî âëèÿíèå âúðõó ñâîé ñúâðåìåííèê
è êîãàòî òîçè ñúâðåìåííèê ðàçïðîñòðàíè ïî-íàòàòúê
ïîëó÷åíîòî ÷ðåç íàñ äîáðî, òî åäíà èñêðèöà îò íàñ
ñàìèòå å ïðåìèíàëà â ïîêîëåíèÿòà, âúâ âå÷íîñòòà.
Âñÿêî äóõîâíî äåëî å ïðåäîïðåäåëåíî äà ïðåìèíå âúâ
âå÷íîñòòà. (...) Âñÿêà äóõîâíà ïðèäîáèâêà íàìèðà ñâîåòî,
ìàêàð è íåçàáåëåæèìî, îòðàæåíèå â áúäåùåòî. (...)
È âñå ïàê, èäåÿòà çà áåçñìúðòèå è âå÷åí æèâîò íå å
ñúùíîñò â ó÷åíèåòî íà Ìàéñòîðñêàòà ñòåïåí. (...) Àêî òÿ
äîíÿêúäå äàâà èçðàç íà õðèñòèÿíñêàòà âåðñèÿ çà
áåçñìúðòèå íà äóõà, òî ñ òîâà íå ïðîïîâÿäâà íåùî
çàäúëæèòåëíî çà âÿðâàíå” [ñ.13-14].
“Òóê ñïîìåíàâàì íÿêîè íåùà îòíîñíî íîâàòà Ìàéñòîðñêà
äóìà. Íåéíîòî èñòèíñêî çíà÷åíèå îò ôèëîëîãè÷åñêà ãëåäíà
òî÷êà íå íè å èçâåñòíî, à ïî îòíîøåíèå íà ïðîèçõîäà è?
ñúùåñòâóâàò ðåäèöà ïðåäïîëîæåíèÿ. (...) Íî êàêòî ÷åñòî
ñå ñëó÷âà ñ ïîäîáíè äîñòèãíàëè äî íàñ îò äðåâíîñòòà è
çàïàçèëè òàéíàòà ñè èçðàçè, è òîçè å ïðåòúðïÿë ðåä
èçîïà÷àâàíèÿ â òå÷åíèå íà ïðîäúëæèòåëíèÿ ïåðèîä íà
ñâîÿòà óïîòðåáà. Ïîðàäè òàçè ïðè÷èíà â íàøèÿ Êàòåõèçèñ
å êàçàíî: ‘Òîâà îñòàâà òàéíà’. (...)
Ñïîðåä ïðåäàíèåòî, çà èçãóáåíàòà ñòàðà Äóìà ñå ïðèåìà
èìåòî Áîæèå ñïîðåä Ñòàðèÿ çàâåò. Òîâà èìå íå áèâà äà ñå
ñïîìåíàâà íà ãëàñ (...) Òóê ñå êðèå ïðåäñòàâàòà, ÷å
çíàíèåòî íà ñúîòâåòíàòà äóìà äàðÿâà âëàñò.
‘Íàçîâàâàíåòî íà íåùàòà’ å çàäà÷àòà íà ÷îâåêà ñïîðåä
Ïúðâà êíèãà Ìîéñååâà. Îíîâà, êîåòî ñúì íàçîâàë ñúì
ïîñòàâèë ïîä âëàñòòà ñè. Åòî çàùî èìåòî Áîæèå íå áèâà
äà ñå ïðîèçíàñÿ. (...)
Àêî ïðèåìåì èìåòî Áîæèå êàòî ñòàðàòà Ìàéñòîðñêà
äóìà, òî ñå îòêðèâà ìÿñòî çà åäíà ðèñêîâàíà õèïîòåçà:
Ñòàðàòà äóìà íå å èçãóáåíà, à îò íåÿ ñà ñå îòêàçàëè
ïðåäíàìåðåíî. Îñòàðåëèòå èñòèíè íåïðåêúñíàòî ñå
çàìåíÿò ñ íîâè. Äíåñ ñå ãîâîðè íàäëúæ è øèð çà ïðîìÿíà íà
ïàðàäèãìèòå. Ïîçíàíèåòî è ïðåäñòàâèòå îñòàðÿâàò. Òå
òðÿáâà íåïðåêúñíàòî äà ñå ïðîâåðÿâàò, äîêàçâàò è
ñúîòâåòíî çàìåíÿò. Òîâà ñå îòíàñÿ äîðè çà îíåçè îò òÿõ,
êîèòî äî äàäåí ìîìåíò ñìå ïðèåìàëè çà íåïðèêîñíîâåíè”
[ñ.15-17].
"Êúì Ìàéñòîðà
Ìàñîí",
Áèáëèîòåêà “Àêàöèÿ”
(2009)
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009
ÁÈÁËÈÎÒÅÊÀ
“Ïðåäè Ðåôîðìàöèÿòà Ìàñîíñêèòå Ëîæè íå ðàçïîëàãàò ñ
îðãàíèçàöèîííè ñòðóêòóðè èçâúí ñåáå ñè. Âñÿêà å èìàëà
ñâîè âúòðåøíè ïðàâèëà, à âðúçêèòå ïîìåæäó èì áèëè
ñïîðàäè÷íè. Íàé-ñòàðèòå èçâåñòíè ñðåùè ìåæäó
îòäåëíèòå Ëîæè ñà òàêà íàðå÷åíèòå ‘Ñúáðàíèÿ’.
Ñúáðàíèåòî å áèëî îðãàíèçàöèîííà ôîðìà, áëèçêà äî
äíåøíèòå Âåëèêè Ëîæè. Åäíî îò íàé-ðàííèòå ñâåäåíèÿ çà
òàêàâà îðãàíèçàöèÿ ñå ñúäúðæà â áðîé ïúðâè íà ‘Éîðêñêè
ìàíóñêðèïò’ îò 1600 ãîäèíà, êúäåòî ÷åòåì: ‘... è Åäóèí ñå
ñäîáè îò Êðàëÿ, íåãîâ áàùà, ñ ïàòåíò äà ñå ñâèêâà âñÿêà
ãîäèíà Ñúáðàíèå, êúäåòî íàìåðÿò çà äîáðå â ãðàíèöèòå íà
Àíãëèÿ...’. Â äðóã äîêóìåíò îò 1660 ãîäèíà ïèøå ñëåäíîòî:
‘Âñåêè Ìàéñòîð å äëúæåí äà îòèäå íà Ñúáðàíèåòî, àêî å
ïðåäóïðåäåí çà íåãî è ñå íàìèðà íà ïåò ìèëè îêîëîâðúñò’.
(...) Áåç ñúìíåíèå, íàé-àâòåíòè÷íè ñà ñâåäåíèÿòà, äàäåíè â
êíèãàòà íà ä-ð Äæåéìç Àíäåðñúí ‘Íîâà êíèãà íà
Êîíñòèòóöèèòå’, ïóáëèêóâàíà â 1778 ãîäèíà. Îò÷åòúò íà
Àíäåðñúí èìà ñëåäíèÿ âèä:
‘Íà 20 ñåïòåìâðè 1714 ãîäèíà Êðàë Äæîðäæ I âëåçå íàé-
òúðæåñòâåíî â Ëîíäîí. È ñëåä êàòî ðåâîëþöèÿòà ñâúðøè â
ëåòî Ãîñïîäíå 1716-î, ìàëêîòî ëîíäîíñêè Ëîæè, êàòî ñå
óñåòèõà ïðåíåáðåãíàòè îò Ñúð Êðèñòîôúð Ðåí, ñ÷åòîõà çà
öåëåñúîáðàçíî äà ñå îáåäèíÿò ïîä åäèí Âåëèê Ìàéñòîð
êàòî öåíòúð íà Åäèíåíèå è Õàðìîíèÿ. Ñúáðàõà ñå ñëåäíèòå
Ëîæè:
1. òàçè ïðè áèðàðèÿ Ãúñêà è ñêàðà â äâîðà íà ÷åðêâàòà
Ñâåòè Ïàâåë,
2. òàçè ïðè áèðàðèÿ Êîðîíàòà íà Ïàðêúð ëåéí áëèçî äî
Äðþðè ëåéí,
3. òàçè ïðè ïèâíèöà ßáúëêîâî äúðâî íà ×àðëç ñòðèéò â
Êîâúíò ãàðäúí,
4. òàçè ïðè ïèâíèöà ×àøà è ãðîçäå íà Êàíúëðîó â
Óåñòìèíñòúð.
Òå, çåäíî ñ íÿêîè äðóãè ñòàðè Áðàòÿ, ñå ñúáðàõà â
ñïîìåíàòàòà êðú÷ìà ßáúëêîâî äúðâî è êàòî ñëîæèõà íà÷åëî
íàé-ñòàðèÿ Ìàéñòîð Ìàñîí (ñåãà Ìàéñòîð íà Ëîæà),
êîíñòèòóèðàõà ñå êàòî âðåìåííà Âåëèêà Ëîæà è íåçàáàâíî
âúçîáíîâèõà Òðèìåñå÷íèòå ñáèðêè íà Ñàíîâíèöèòå íà
Ëîæèòå (íàðå÷åíè Âåëèêà Ëîæà) è ðåøèõà äà ïðîâåäàò
Ãîäèøíî ñúáðàíèå è Ïðàçíåíñòâî è òîãàâà äà èçáåðàò
Âåëèê Ìàéñòîð ïîìåæäó ñè, çà äà ñå óäîñòîÿò ñ ÷åñòòà
äà èìàò åäèí Áëàãîðîäåí Áðàò çà ñâîé Ãëàâà.
 ñúîòâåòñòâèå ñ òîâà ðåøåíèå, â Äåíÿ íà Ñâåòè Éîàí
Êðúñòèòåë, â òðåòàòà ãîäèíà îò óïðàâëåíèåòî íà Êðàë
Äæîðäæ I, ëåòî Ãîñïîäíå 1717-î, ÑÚÁÐÀÍÈÅÒÎ è
Ïðàçíåíñòâîòî íà Ñâîáîäíèòå è Ïðèåòè Çèäàðè ñå
ïðîâåäîõà â ñïîìåíàòàòà áèðàðèÿ Ãúñêà è ñêàðà.
Ïðåäè ãîùàâêàòà, íàé ñòàðèÿò Ìàéñòîð Ìàñîí (ñåãà
Ìàéñòîð íà Ëîæà) ïðåäëîæè ñïèñúê ñ ïîäõîäÿùè êàíäèäàòè
è Áðàòÿòà ñ ìíîçèíñòâî íà âäèãíàòè ðúöå èçáðàõà ìèñòúð
Àíòúíè Ñàéúð, äæåíòúëìåí, çà Âåëèê Ìàéñòîð íà Ìàñîíèòå
(ìàñòúð Äæåéêúá Ëåìáîë, äúðâîäåëåö, è êàïèòàí Äæîóçåô
Åëèúò - çà Âåëèêè Íàäçèðàòåëè), êîéòî áå îùå âåäíàãà
óäîñòîåí ñúñ çíàöèòå íà íåãîâàòà äëúæíîñò è âëàñò îò
ñïîìåíàòèÿ íàé-ñòàð Ìàéñòîð, à ïîñëå áå ñúîòâåòíî
ïîçäðàâåí îò Ñúáðàíèåòî, êîåòî ìó çàñâèäåòåëñòâà
ñâîÿòà âÿðíîñò.
Ñàéúð, Âåëèêèÿò Ìàéñòîð, çàïîâÿäà íà Ìàéñòîðèòå è
íàäçèðàòåëèòå íà Ëîæèòå äà ñå ñúáèðàò ÷åòèðè ïúòè â
ãîäèíàòà ñ Âåëèêèòå Ñàíîâíèöè íà îïðåäåëåíî îò íåãî
ìÿñòî, êîåòî ùå èì ñå ñúîáùàâà îò óðåäíèêà.’” [ñ.19-20].
Âñè÷êè èçäàíèÿ íà Áèáëèîòåêà “Àêàöèÿ”
ìîãàò äà áúäàò ïîëçâàíè èëè çàêóïåíè îò
Ñåêðåòàðèàòà íà ÎÂËÁ.
65
ÀÔÈØ

Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009

66
Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009
67
 Çèäàðñêè ïðåãëåä • Êíèãà II, ãîäèíà 6009
68