MÀÐÀÜÀËÛ ßÂÙßÄÈ

ÚÀÌÈ-ÚßÌ

“ËÈÄÅÐ ÍßØÐÈÉÉÀÒ”
ÁÀÊÛ–2004
 Áó êèòàá “ßâùÿäè. Úàìè-Úÿì” (Áàêû, 1970) íÿøðè ÿñàñûíäà
òÿêðàð íÿøðÿ ùàçûðëàíìûøäûð

Ôàðñúàäàí òÿðúöìÿ åäÿí

âÿ èçàùëàðûí ìöÿëëèôëÿðè: Ãóëàìùöñåéí Áåãäåëè
Õÿëèë Éóñèôëè

Þí ñþçöí ìöÿëëèôè
âÿ åëìè ðåäàêòîð: Õÿëèë Éóñèôëè

894.361’1 - dc 21
AZE
Ìàðàüàëû ßâùÿäè. Úàìè-Úÿì. Áàêû, “Ëèäåð íÿøðèééàò”, 2004, 288 ñÿù.

Êèòàáäà ÕÛÛÛ-ÕÛÂ ÿñðëÿð Àçÿðáàéúàí ÿäÿáèééàòûíûí áþéöê òÿñÿââöô øàèðè

Ìàðàüàëû ßâùÿäèíûí “Úàìè-Úÿì” ÿñÿðè îõóúóëàðà òÿãäèì îëóíóð.
ßñÿð îðòà ÿñðëÿð Ìöñÿëìàí Øÿðãèíèí ìöêÿììÿë äèíè-ôÿëñÿôè ñèñòåìè îëàí
òÿñÿââöôöí íÿçÿðè ýþðöøëÿðèíè âÿ ìÿíÿâè-ÿõëàãè äÿéÿðëÿðèíè þçöíäÿ ÿêñ
åòäèðèð.

ISBN 9952-417-01-0
© “ËÈÄÅÐ ÍßØÐÈÉÉÀÒ”, 2004.
Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè
ÈËÙÀÌ ßËÈÉÅÂÈÍ
“Àçÿðáàéúàí äèëèíäÿ ëàòûí ãðàôèêàñû
èëÿ êöòëÿâè íÿøðëÿðèí ùÿéàòà
êå÷èðèëìÿñè ùàããûíäà”
12 éàíâàð 2004-úö èë òàðèõëè ñÿðÿíúàìû
èëÿ íÿøð îëóíóð âÿ þëêÿ êèòàáõàíàëàðûíà
ùÿäèééÿ åäèëèð
 ÌÀÐÀÜÀËÛ ßÂÙßÄÈ Âß ÎÍÓÍ
“ÚÀÌÈ-ÚßÌ” ÏÎÅÌÀÑÛ
Ìàðàüàëû ßâùÿäè ÕÛÛÛ-ÕÛÂ ÿñðëÿð Àçÿðáàéúàí ÿäÿáèééàòûíäà,
çÿíýèí éàðàäûúûëûüû, ìþâçó ýåíèøëèéè èëÿ ñå÷èëÿí, ÿñÿðëÿðè èëÿ ùÿéàòà
úèääè ìöäàõèëÿ åäÿí ÿí ýþðêÿìëè ñÿíÿòêàðëàðäàí áèðèäèð. Êëàññèê Øÿðã
ÿäÿáèééàòûíûí ãàáàãúûë ÿíÿíÿëÿðèíÿ ñàäèã ãàëàí áó èñòåäàäëû øàèð
õÿëãèëèéè âÿ ùóìàíèçìè áàõûìûíäàí Íèçàìè èðñèíÿ äàùà éàõûíäûð. Îíóí
ÿäÿáè èðñè êëàññèê ÿäÿáèééàòûìûçûí ÿí ãèéìÿòëè íöìóíÿëÿðèíäÿíäèð.
Þçöíÿ ãÿäÿðêè Éàõûí âÿ Îðòà Øÿðã Èíòèáàùûíûí åëì âÿ ÿäÿáèééàò
ñàùÿñèíäÿêè ÿñàñ íàèëèééÿòëÿðè ÿñàñûíäà òÿðáèéÿëÿíÿí ÿäèá 40 èëäÿí
àðòûã éàçûá-éàðàòìàãëà ìÿøüóë îëìóøäóð. Î, ÿäÿáèééàòûìûçû áèð ñûðà
éåíè èäåéàëàð âÿ ñÿíÿòêàðëûã êåéôèééÿòëÿðè èëÿ çÿíýèíëÿøäèðìèøäèð.
ßâùÿäÿääèí ßâùÿäè Àçÿðáàéúàíûí ÿí ìöùöì ìÿäÿíèééÿò ìÿð-
êÿçëÿðèíäÿí áèðè îëàí Ìàðàüà øÿùÿðèíäÿ î ãÿäÿð äÿ éîõñóë îëìàéàí,
îðòàáàá áèð àèëÿäÿ äîüóëìóøäóð. Áóðàäà áþéöéöá òÿùñèë àëìûø, øàèð
êèìè éåòèøìèøäèð. Ìàðàüà ðÿñÿäõàíàñûíûí ýåíèø ôÿàëèééÿò ýþñòÿðäèéè
èëëÿðäÿ òÿùñèë àëàí øàèð, ùÿì äÿ ùÿðòÿðÿôëè åëìè áèëèê ÿëäÿ åòìèøäèð. Áèëèê
âÿ ñÿàäÿò àðçóñó èëÿ Øÿðãèí áèð ÷îõ øÿùÿðëÿðèíè ýÿçìèøäèð. 20 èëäÿí ÷îõ
Èñôàùàíäà éàøàìûøäûð. 59 éàøûíäà èêÿí Ìàðàüà øÿùÿðèíÿ ãàéûòìûø âÿ
1333-úö èëäÿ äÿ áóðàäà åíñèêëîïåäèê ñÿúèééÿ äàøûéàí ìÿøùóð “Úàìè-
Úÿì” (“Úÿìøèäèí úàìû”) ïîåìàñûíû éàçìûøäûð. 1338-úè èëäÿ 64 éàøëû
øàèð Ìàðàüàäà âÿôàò åäèð. Ãÿáðè Ìàðàüàäà èíäè äÿ Ïèð ßâùÿäÿääèí àäû
èëÿ ìÿøùóðäóð.
ßâùÿäè äÿðèí ùóìàíèñò ìÿçìóíëó áþéöê áèð èðñ ãîéóá ýåòìèøäèð.
Îíóí ëèðèê øåèðëÿð äèâàíû, “Äÿùíàìÿ” âÿ “Úàìè-Úÿì” ïîåìàëàðû Èíòè-
áàù äþâðö Àçÿðáàéúàí ÿäÿáèééàòûíûí ãèéìÿòëè íöìóíÿëÿðèíäÿíäèð.
Ôÿëñÿôè ÿñàñûíà ýþðÿ ïàíòåèñò ìÿçìóí äàøûéàí áó èðñäÿ ãàáàãúûë
çèéàëûëàðûí ÿùâàëè-ðóùèééÿñè äÿ ÿêñ îëóíìóøäóð. ßâùÿäè øÿõñè ùèññëÿðëÿ
éàøàéàí, øÿõñè èñòÿêëÿðèíè ãÿëÿìÿ àëàí ñÿíÿòêàðëàðäàí äåéèëäèð. Î,
è÷ÿðèñèíäÿ äîëàøäûüû, éàøàäûüû, òÿìàñäà îëäóüó úÿìèééÿòèí ùÿéàòûíû ÿêñ
åòäèðìÿéÿ ÷àëûøìûøäûð.
ßâùÿäè éàðàäûúûëûüûíäà “Úàìè-Úÿì” ïîåìàñû ìöùöì éåð òóòóð.
Áó ÿñÿð êëàññèê Øÿðã äèäàêòèê ïîåìàëàðû ñèëñèëÿñèíÿ äàõèë îëìàãëà
4
áÿðàáÿð, ìöÿééÿí õöñóñèééÿòëÿðè èëÿ îíëàðäàí ñå÷èëèð. Ùÿð øåéäÿí
ÿââÿë áèð úÿùÿòè íÿçÿðÿ àëìàã ëàçûìäûð êè, “Úàìè-Úÿì” ßâùÿäèíèí
64 èëëèê ùÿéàò òÿúðöáÿñèíèí, 40 èëëèê éàðàäûúûëûã àõòàðûøëàðûíûí éåêóíó,
áèð íþâ øàèðèí ýÿëÿúÿê íÿñèëëÿðÿ âÿñèééÿòèäèð. ßâùÿäè þç øàù ÿñÿðèíÿ
ãÿäÿð ÿçèééÿòëè, íàìóñëó, øÿðÿôëè áèð ùÿéàò âÿ éàðàäûúûëûã éîëó êå÷-
ìèøäèð. Ñàäÿúÿ áþéöê áèð ÿñÿð éàðàòìàã õàòèðèíÿ äåéèë, áÿëêÿ, èëëÿðëÿ
áåéíèíäÿ, ãÿëáèíäÿ òîïëàíàí, îíà ðàùàòëûã âåðìÿéÿí ôèêèðëÿðè èôàäÿ
åòìÿê ö÷öí áåëÿ áèð ÿñÿð éàðàòìàüû ãàðøûñûíà ìÿãñÿä ãîéìóøäóð. Î,
ùàíñû áþéöê øàèðÿñÿ îõøàìàã, ùàíñû áþéöê ÿñÿðÿñÿ áÿíçÿòìÿ éàðàò-
ìàã èñòÿìÿìèøäèð. Ñÿëÿôëÿðèíäÿí þéðÿíäèéèíè, ôàéäàëàíäûüûíû äà èíêàð
åòìÿìèøäèð.
Êóçÿìäÿ áèð äàìúû âàðñà äà ÿýÿð,
Ùàìàí äÿíèçëÿðäÿí áèð ïàéäûð ìÿýÿð.
Ìÿíè þçëÿðèíÿ áèëÿðÿê ìÿùðÿì,
Ìÿùðóì åòìÿäèëÿð ýþñòÿðèá êÿðÿì.
ßäÿáëÿ éàíàøäûì ñþçëÿðèíÿ ìÿí,
Ýåí ãà÷äûì ãàðÿòäÿí, ÿäÿáñèçëèêäÿí.
Ýöíàù éîë òàïìàäû ÿñëà ãÿëáèìÿ,
Òöôåéëè îëìàäûì ñþçäÿ ùå÷ êèìÿ.
ßâùÿäèíèí ïîåìàñû ùÿì ãîéóëàí ìÿñÿëÿëÿðèí ÷îõëóüó, ùÿì äÿ
îíëàðû ÿêñ åòäèðìÿ ìåòîäóíóí îðèæèíàëëûüû èëÿ äèããÿòè úÿëá åäèð. ßâùÿäè
ÿêñÿð ùàëëàðäà åëÿ ìÿñÿëÿëÿðÿ òîõóíóð êè, áèç îíëàðû áàøãà ñÿíÿò-
êàðëàðäà ýþðìöðöê. Øàèðèí ìàðàã äàèðÿñèíèí ðÿíýàðÿíýëèéè äÿ áóíà
õåéëè èìêàí âåðìèøäèð. Î áèð àëèì êèìè åëìè ìÿñÿëÿëÿðÿ ýèðèøèð, êàèíàòûí
éàðàäûëìàñû, ìÿäÿí, áèòêè, ùåéâàí âÿ èíñàíûí éàðàäûëìàñûíäàí åëìè
ñþùáÿò à÷ûð. Êèòàáûíûí ö÷ ùèññÿäÿí áèðèíè áöòþâëöêëÿ áóíà ùÿñð åäèð,
îõóúóäà åëìè äöíéàýþðöøö éàðàòìàüà úÿùä ýþñòÿðèð. Äèýÿð òÿðÿôäÿí áó
ìÿñÿëÿíèí þçöíö ïîåòèê ãàéÿëÿðëÿ ÿëàãÿëÿíäèðèð. Êèòàáûí ÿââÿëèíäÿí
àõûðûíà ãÿäÿð åëìÿ ìÿäùèééÿ îõóéóð. Äöíéàíûí ñèðëÿðèíè äÿðê åòìÿê-
äÿ, èíñàí ÿõëàãûíû éàõøûëàøäûðìàãäà åëìèí ðîëóíó áÿäèè èíàíäûðûúûëûãëà
à÷ûá ýþñòÿðèð. “Úàìè-Úÿì” ùÿð øåéäÿí ÿââÿë åëìÿ, áèëèéÿ, àüûëà ùèìí
êèìè ñÿñëÿíèð.
Áó óçàã ýþéëÿðèí ñèðëÿðèíè áèç,
Äÿðê åäÿ áèëìÿðèê éÿãèí åëìñèç.
Éîõäóð áèëèê êèìè áèð àáè-ùÿéàò,
Àíúàã áèëèê âåðÿð èíñàíà íèúàò.
Àïàðà áèëìÿçëÿð åëìè îüðóëàð,

5
 Íÿ ÿúÿë öñòöíÿ áèð êþëýÿ ñàëàð.
Îíó ìÿùâ åòìÿéè áàúàðìàç çàìàí,
Íÿ äÿ ñåëäÿí îíà éåòÿð áèð çèéàí.

Èñòÿð ìöãÿääèìÿäÿ, èñòÿð ïîåìàíûí ÿñàñ ùèññÿñèíäÿ øàèðèí åëìÿ

ýåíèø éåð âåðìÿñè ìöÿééÿí ìÿíàäà ùÿéàò ùÿãèãÿòëÿðèíèí èôàäÿñè èäè.
ÕÛ ÿñð Àçÿðáàéúàíäà åëìèí ÷îõ èíêèøàô åòäèéè áèð äþâðäöð. Òÿáðèçäÿ
âÿ Ìàðàüàäà áþéöê åëì îúàãëàðû âàð èäè. Òÿáðèçäÿêè “Ìÿìóð ñàðàé”
(Àáàä ñàðàé) àäëû åëì øÿùÿðúèéèíèí ïîåìàäàêû ýåíèø òÿñâèðè äÿ áó
áàõûìäàí ÿùÿìèééÿòëèäèð.
Úóíåéäè, Áàüäàäû íÿ åäèðñÿí éàä,
Áóäóð, áó Úóíåéäèí, áàõ, áó äà Áàüäàä,
äåéÿí øàèð èôòèõàðëà Òÿáðèçè éåíè äþâðöí Áàüäàäû ùåñàá åäèð, éÿíè åëì
âÿ ìÿäÿíèééÿò ìÿðêÿçè êèìè ñÿúèééÿëÿíäèðèð. Áó ãàíóíàóéüóí áèð ùàë
èäè. Óçóí ìöääÿò èñëàì þëêÿëÿðèíäÿêè Èíòèáàù ìÿäÿíèééÿòèíèí ìÿðêÿçè
îëàí Áàüäàä òÿäðèúÿí éåíè-éåíè ìÿäÿíèééÿò ìÿðêÿçëÿðèíÿ, Ýÿíúÿ âÿ
Øàìàõûëàðà, Òÿáðèç âÿ Ìàðàüàëàðà ÷åâðèëäè. Ùÿìèí úÿùÿò áþéöê åëì âÿ
ñÿíÿò ÿñÿðëÿðèíèí éàðàíìàñûíà òÿñèð ýþñòÿðäèéè êèìè, îíëàðûí öçÿðèíäÿ
äÿ äÿðèí èçëÿð áóðàõûðäû.
ßâùÿäèíèí ïîåìàñûíû áàøãà ïîåìàëàðäàí ôÿðãëÿíäèðÿí áàøãà áèð
úÿùÿò îíóí ùÿéàò âÿ ìÿèøÿòèí ÿí êè÷èê ìÿñÿëÿëÿðèíÿ ãÿäÿð þçöíäÿ ÿêñ
åòäèðìÿñèäèð. Èêèíúè ôÿñèëäÿí áÿçè áàøëûãëàðû õàòûðëàòñàã, ôèêðèìèç àéäûí
îëàð. “Ïàäøàùëàðà ÿäàëÿò ùàããûíäà íÿñèùÿò”, “Ìåé è÷ìÿéèí ãàéäàëàðû”,
“Åâèí âÿ åâ ÿøéàëàðûíûí íèçàìà ñàëûíìàñû”, “Åâ òèêìÿéèí øÿðòëÿðè”,
“Ïèñ ãàäûíëàðûí ÿìÿëëÿðè”, “Þâëàä òÿðáèéÿñè ùàããûíäà”, “Ùàêèìëÿð âÿ
ìÿùêÿìÿëÿðèí âÿçèééÿòè”, “Íÿñèùÿò åòìÿéèí ãàéäàëàðû” âÿ ñ. Áó áàø-
ëûãëàðûí þçö àéäûí øÿêèëäÿ ýþñòÿðèð êè, ßâùÿäè äèäàêòèê ïîåìà éàðàäàð-
êÿí ñÿëÿôëÿðèíäÿí ôÿðãëè áèð éîëëà ýåòìèø, îíëàðûí òîõóíìàäûüû, ñÿíÿòÿ
ýÿòèðìÿéè ìÿñëÿùÿò áèëìÿäèéè ÿí àäè ìÿñÿëÿëÿðÿ ãÿäÿð òîõóíìóøäóð.
Áó, ùå÷ äÿ î äåìÿê äåéëèäèð êè, ßâùÿäè ñÿëÿôëÿðèíèí òîõóíäóüó ìöùöì
èúòèìàè, ÿõëàãè ïðîáëåìëÿðÿ òîõóíìàìûøäûð. ßâùÿäèíèí ïîåìàñûíäà äà
åëÿ úÿùÿòëÿð, ôèêèðëÿð âàðäûð êè, îíó Íèçàìè èëÿ, Ñÿíàè èëÿ áèðëÿøäèðèð. Øàèð
ÿäàëÿò âÿ çöëì, äîñòëóã âÿ âÿôà, òöôåéëè òÿáÿãÿëÿð âÿ ñàäÿ çÿùìÿò
àäàìëàðû êèìè ìÿñÿëÿëÿðäÿí äàíûøàíäà áþéöê ñÿëÿôè Íèçàìèéÿ ÷îõ
éàõûíëàøûð. ßýÿð Íèçàìè õàëã è÷ÿðèñèíäÿí ÷ûõìûø çÿùìÿò àäàìëàðûíà
ðÿüáÿò áÿñëÿéèá, îíëàðûí ùåéðàíåäèúè ýþçÿë ñóðÿòëÿðèíè éàðàäûðñà,
6
ßâùÿäè äÿ èíñàíà ìÿõñóñ ÿí éöêñÿê ñèôÿòëÿðè ñàäÿ çÿùìÿò àäàìëà-
ðûíäà òàïûð.
ßùñÿí, î ïåøÿêàð éîõñóë èíñàíà,
Ãàíåäèð äöíéàíûí àçû-÷îõóíà.
Äöíéàíû íèçàìà ïåøÿêàð ñàëàð,
Ùÿð íèçàì ïåøÿäÿí, ùöíÿðäÿí îëàð.
Øàèð äîüðó ãåéä åäèð êè, ïàäøàù, ñÿðêÿðäÿ, îðäó, âÿçèð, èìàì, äÿ-
áèð – ùàìûñû ïåøÿ àäàìëàðûíûí, ÿêèí÷è âÿ ñÿíÿòêàðëàðûí ùåñàáûíà éà-
øàéûá äîëàíûð.
Ïàäøàù, ñÿðêÿðäÿ, îðäóéëà âÿçèð,
Çàùèäëÿ úàìààò, èìàìëà äÿáèð-
Ùàìû äÿí àðäûíúà ãà÷ûð, äîüðóñó,
Ùàìûñû àõòàðûð ÷þðÿê, éåìÿê, ñó.
ßêèí÷è éåìëÿéèð ùàìûíû áöòöí,
Îíóí äà âàðûíû âåðèð áóëóä, ýöí.

ßâùÿäèíèí òîõóíäóüó ìÿñÿëÿëÿð ðÿíýàðÿíý, òÿíãèä âÿ òÿðèô

ùÿäÿôëÿðè ÷îõäóð. Î, éàëàí÷û, ðèéàêàð ðóùàíèëÿðè, ôÿãèù âÿ âàèçëÿðè, ãàçè
âÿ èìàìëàðû, ùàêèì âÿ äàðüàëàðû òåç-òåç òÿíãèä ùÿäÿôèíÿ ÷åâèðèð.
Ñÿðõîøëóüó, èñðàô÷ûëûüû, ïîçüóíëóüó, íàäàíëûüû, ëîâüàëûüû, éöíýöëëöéö,
ìÿüðóðëóüó âÿ ñ. ïèñëÿéèð. Þâëàä òÿðáèéÿñè ìÿñÿëÿñè öçÿðèíäÿ øàèð äàùà
÷îõ äàéàíûð. Þâëàäû úÿìèééÿò ö÷öí ôàéäàëû áèð àäàìà ÷åâèðìÿéè àòà-
àíàíûí áèðèíúè áîðúó ñàéûð. Àòà-àíà ãàðøûñûíäà þâëàäûí äà öçÿðèíÿ
áþéöê âÿçèôÿ äöøäöéöíö ãåéä åäèð.
Ùþêìäàðëà õàëãûí ãàðøûëûãëû ìöíàñèáÿòè, áàøãà ñþçëÿ, çöëì âÿ
ÿäàëÿò ìÿñÿëÿëÿðè äÿ ßâùÿäèíèí ïîåìàñûíäà ýåíèø éåð òóòóð. Ôåîäàë
úÿìèééÿòèíèí áó ÿí êþëýÿëè úÿùÿòè îíó äà ÷îõ äöøöíäöðöð. Î äà
äþâðöíöí øàùëàðûíû ÿäàëÿòëè îëìàüà, õàëãà ãàéüû ýþñòÿðìÿéÿ ÷àüûðûð. Î
äà áåëÿ ùåñàá åäèð êè,
Øàù ÿäëè, èíñàôû åéëÿñÿ ïåøÿ,
Øàùëûüû êþê àòûá ãàëàð ùÿìèøÿ.
ßâùÿäèíèí ôèêðèíúÿ, øàù ìöÿééÿí åëìëÿðè áèëìÿñÿ äÿ îëàð, îíäàí
òÿëÿá îëóíàí ÿñàñ øåé ÿäàëÿòäèð.
ßýÿð áèëìÿñÿ äÿ òÿôñèð, íÿùâ, ùèêìÿò,
Ñÿí øàùäàí, âÿçèðäÿí èñòÿ ÿäàëÿò.
7
 Ñÿí íÿùâè, ßìð èëÿ, ýÿë Çåéäÿ áóðàõ,
Øàùëàð ÿäàëÿò÷öí éàøàñûí àíúàã.

“Úàìè-Úÿì”äÿ ÿäàëÿò âÿ çöëìëÿ ÿëàãÿäàð èðÿëè ñöðöëÿí ôèêèðëÿð,

ëèðèê äöøöíúÿëÿð ìàðàãëû ùåêàéÿëÿðëÿ éåêóíëàøäûðûëûð. “Êÿñðàíûí
ùåêàéÿñè” áó áàõûìäàí ñÿúèééÿâèäèð. Áèð ýöí øÿùÿðäÿí ÷þëÿ ÷ûõàí
Êÿñðà àáàä, ÿòèðëè áèð áàüà ðàñò ýÿëèð. Øàù ñîðóøóð: “Áó áàü ùàðäàí ñó
è÷ìèøäèð êè, áåëÿ ÿòèðëè âÿ ÿëâàíäûð”. Êÿíàðäà äàéàíûá áó ìÿíçÿðÿíè
ñåéð åäÿí áàüáàí øàùà áåëÿ úàâàá âåðèð:
Ñÿíèí ÿäàëÿòèí ñó âåðìèø îíà,
Îíóí÷öí ýþðìÿéèð ùå÷ êÿñ âèðàíà.
Ïàäøàù ÿäëèëÿ êèøè ñàéûëûð,
Êèøè äÿ ìàëûéëà ùþðìÿòëè îëàð.

Ùåêàéÿäÿí ÷ûõàí íÿòèúÿ àéäûíäûð. Øàùûí ÿäàëÿòè àáàäëûã éàðàäûðñà,

çöëìö õàðàáàëûüà ñÿáÿá îëóð. Øàèð èñòÿð-èñòÿìÿç Êÿñðàíû äþâðöíöí
øàùëàðûíà ãàðøû ãîéóð. Èðàí òàðèõèíèí ÿôñàíÿâè áèð øàùûíäàí äàíûøìàã,
îíóí ÿäàëÿòèíäÿí ñþç à÷ìàã çàìàíûí ùþêìäàðëàðûíà ãàðøû ìÿçÿììÿò
âÿ èòòèùàì êèìè ãèéìÿòëÿíäèðèëìÿëèäèð. Øàèð áó èòòèùàìëàðû ÷îõ âàõò
à÷ûã-à÷ûüûíà äþâðöíöí öçöíÿ ÷ûðïûð, ïîåìàíûí èúòèìàè-ôÿëñÿôè ëèðèêà
íöìóíÿñè îëàí ùèññÿëÿðèíäÿ õàëãûí àüûð âÿçèééÿòèíäÿí ùàêèì òÿáÿãÿ-
ëÿðèí, äþâëÿò ìÿìóðëàðûíûí òàëàí÷ûëûüûíäàí ñþç à÷ûð.
Èëàí, ãàðûøãà ÷îõ, àäèë ÿìèð éîõ,
Îüðó òóòàí éîõäóð, ìààø àëàí ÷îõ.
Ùàìû áàëòà êèìè éîíóð äóðìàäàí,
Ãàëìàç áó ìåøÿäÿ áèð àüàú, àìàí.
Êÿíäëèíèí ÿëëÿðè äþíìöøäöð ýþíÿ,
Àüà ÿë à÷àðàã äåéèð âåð éåíÿ...

Áó úöð ïàð÷àëàðäà ßâùÿäè äþâðöí èúòèìàè ìÿíçÿðÿñèíè, õàëãûí àüûð

ùÿéàòûíû, ùàêèì òÿáÿãÿëÿðèí òöôåéëè, ùàðûí ýöçÿðàíûíû ÷îõ ýþçÿë ÿêñ
åòäèðìèø, èíñàí âÿ ñÿíÿòêàð êèìè áó ùÿéàòà þç åòèðàçûíû áèëäèðìèøäèð.
Çÿìàíÿñèíè áÿëà òóôàíëàðûíûí òöüéàí åòäèéè áèð äþâð àäëàíäûðìàãëà ñîí
äÿðÿúÿäÿ íàðàçû îëäóüóíó ýþñòÿðìèøäèð.
ßâùÿäèíèí ïîåìàñûíäà äèããÿòè úÿëá åäÿí õöñóñèééÿòëÿðäÿí áèðè
îäóð êè, áÿçÿí ôèêèðëÿðèíäÿ äèíÿ âÿ øÿðèÿòÿ ÿñàñëàíûð, èíñàíëàðû äîüðó-
ëóüà, äöçëöéÿ, õåéèðõàù ÿìÿëëÿðÿ äîüðó ÷àüûðàíäà Àëëàùà, äèíÿ àðõà-
ëàíìàüû ìÿñëÿùÿò ýþðöð. Ïîåìàñûíäà éàðàäûëûøûí áàøëàíüûúûíäàí òà
8
èíñàíûí àõèðÿò ÿùâàëàòûíà ãÿäÿð ÿêñ åòäèðìÿéè ãàðøûñûíà ìÿãñÿä ãîéàí
øàèð ïîåìàíûí ö÷öíúö ùèññÿñèíè áöòöíëöêëÿ àõèðÿò ìÿñÿëÿëÿðèíÿ ùÿñð
åäèð. Áó ùèññÿäÿí áåëÿ àíëàøûëûð êè, ßâùÿäè èíñàíëàðû àõèðÿò ÿçàáëàðû èëÿ
ãîðõóäàðêÿí áó õÿáÿðäàðëûüû äèí, àõèðÿò õàòèðèíÿ éîõ, áó äöíéà âÿ úàíëû
èíñàí õàòèðèíÿ åäèð. Àõèðÿòè áèð íþâ èíñàí ÿìÿëëÿðèíèí ìÿùÿê äàøûíà
÷åâèðèð. Èíñàíëàð áó ìÿùÿê äàøûíà áàõûá ÿìÿëëÿðèíÿ íÿçÿð ñàëñûíëàð,
îíóí ãèéìÿòèíè âåðÿ áèëñèíëÿð.
Èíêàð îëóíìàç ùÿãèãÿòäèð êè, ßâùÿäè ñóôè øàèð îëìóøäóð. Îíóí
ïîåìàñûíäà ñóôèçì òÿëèìè èëÿ áàüëû ôèêèðëÿð ÷îõäóð. Èêèíúè ôÿñëèí èêèíúè
ùèññÿñèíäÿ áó úÿùÿò äàùà ÷îõ ùèññ îëóíóð. “Ìöðøèä âÿ ðÿùáÿð àõòàðìàã
ùàããûíäà”, “Øåéõ âÿ ìöðèäèí ñèôÿòëÿðè ùàããûíäà”, “Òþâáÿ ùàããûíäà”,
“Õèðãÿ âåðìÿê ãàéäàñû”, “Õÿëâÿòèí ìÿíàñû” âÿ ñ. áÿùñëÿðäÿ ñóôèçìèí
ÿí ìöùöì ìöääÿàëàðû ÿêñ îëóíìóøäóð.
ßâùÿäè ùå÷ éåðäÿ òÿðêè-äöíéàëûüà, ôÿàëèééÿòñèçëèéÿ ÷àüûðìûð. Îíóí
ôèêðèíúÿ, èíñàí áó äöíéàéà éåìÿê âÿ éàòìàã ö÷öí éîõ, èø ýþðìÿê ö÷öí
ýÿëìèøäèð. Îíóí “Úÿìøèäèí úàìû” ÿñÿðè ôÿàëèééÿòÿ âÿ õåéèðõàù èøëÿðÿ
÷àüûðûøëàðëà äîëóäóð.
ßâùÿäè äÿ ñÿëÿôëÿðè, ìöàñèðëÿðè êèìè äöíéàïÿðÿñòëèéè, âàð-äþâëÿò
õàòèðèíÿ èíñàí øÿõñèééÿòèíèí àë÷àëäûëìàñûíû ðÿää åäèð. Î, ñÿðâÿò âÿ
ìÿíñÿá ö÷öí ðèéàêàðëûã, èêèöçëöëöê, ïàõûëëûã, éàëòàãëûã, áþùòàí÷ûëûã
åäÿí èíñàíëàðû ïèñëÿéèð, òöôåéëèëÿðè, çèéàíêàðëàðû, ÿäàëÿòñèçëÿðè, õàëãûí
ãàíûíû ñîðàíëàðû, ìÿíàñûç èøëÿðÿ óéàíëàðû òÿíãèä åäèð.
Áó ýþðêÿìëè ñÿíÿòêàðûí éàðàäûúûëûüûíäà áÿçè ìÿùäóä úÿùÿòëÿð äÿ
âàðäûð. Ìÿñÿëÿí, ãàäûíà ìöíàñèáÿòäÿ Ìàðàüàëû ßâùÿäè þç áþéöê ñÿëÿôè
Íèçàìè èëÿ àéàãëàøà áèëìèð, çèääèééÿòëè ôèêèðëÿð ñþéëÿéÿðÿê, áó ìöùöì
ìÿñÿëÿäÿ ìÿùäóä ìþâãå òóòóð. Ñàüëàì àèëÿ ãóðìàã, ãàäûíà ùþðìÿò
âÿ åùòèðàì ýþñòÿðìÿê ùàããûíäà äöçýöí, ìàðàãëû ìöëàùèçÿëÿð éöðöäÿí
ßâùÿäè, ãàäûíà åëì þéðÿòìÿéè ìÿñëÿùÿò ýþðìÿéÿíäÿ, îíóí åâäÿ,
÷àäðàäà éàøàìàã ö÷öí éàðàíäûüûíû ñþéëÿéÿíäÿ, îðòà ÿñð ôåîäàë äöíéà-
ýþðöøöíÿ ýöçÿøòÿ ýåòìèø îëóð. Ìöàñèð îõóúó, ÿëáÿòòÿ, áó ýþçÿë ñÿíÿò-
êàðûí éàðàäûúûëûüûíäàêû áåëÿ ìÿùäóä úÿùÿòëÿðè ãÿáóë åäÿ áèëìÿç. Áó
ìÿñÿëÿäÿ áèç îíóí ìöòÿðÿããè, áó ýöíëÿ ñÿñëÿøÿí ìöëàùèçÿëÿðèíè
áÿéÿíèðèê. ßâùÿäèíèí ÿñÿðëÿðèíäÿêè áó ìÿùäóäëóüó ãåéä åòìÿêëÿ
éàíàøû, íÿçÿðÿ àëìàã ëàçûìäûð êè, øàèðèí áó ìöëàùèçÿëÿðè äÿ îíóí èíñàíû
õîøáÿõò ýþðìÿê àðçóëàðû èëÿ áàüëûäûð.
ßâùÿäè ìöðÿêêÿá, çèääèééÿòëè îðòà ÿñðëÿð øÿðàèòèíäÿ éàøàìûøäûð.
Áó úÿùÿò îíóí éàðàäûúûëûüûíà ìöÿééÿí òÿñèð ýþñòÿðìèø, î äà áèð ÷îõ
9
ìöàñèðëÿðè êèìè áÿçè ìÿñÿëÿëÿðäÿ äþâðöíÿ ýöçÿøòÿ ýåòìèøäèð. Áó
ýöçÿøòëÿð îíóí éàðàäûúûëûüûíäà ÿñàñ éåð òóòìóð. ßâùÿäè éöêñÿê èäåéà-
ëàð, õåéèðõàù ÿìÿëëÿð, ñàäÿ çÿùìÿò àäàìëàðûíà ìÿõñóñ íÿúèá ÿõëàãè
êåéôèééÿòëÿð øàèðè îëìóøäóð.
ßâùÿäèíèí ÿäÿáè èðñè þçöíäÿí ñîíðàêû Àçÿðáàéúàí âÿ öìó-
ìèééÿòëÿ Øÿðã øåèðè öçÿðèíäÿ äÿðèí èçëÿð áóðàõìûøäûð. Èðàí ÿäÿáèéàòûíäà
ëèðèê øåèðèí ÿí òàíûíìûø íöìàéÿíäÿñè îëàí Ùàôèç Øèðàçè ßâùÿäèíè
þçöíöí “ïèðè-òÿðèãÿòè” ñàéìûø, áèð ÷îõ ãÿçÿëëÿðèíÿ úàâàáëàð éàçìûøäûð.
Äàùè Àçÿðáàéúàí øàèðè Íÿñèìè áàøãà áþéöê ñÿíÿòêàðëàðëà áÿðàáÿð,
ßâùÿäèíè äÿ ñåâÿ-ñåâÿ îõóìóø, îíóí “Úèñò” (“Íÿäèð”) ðÿäèôëè øåèðèíÿ
Àçÿðáàéúàí äèëèíäÿ úàâàá éàçìûøäûð.
Ìàðàüàëû ßâùÿäè Èíòèáàù äþâðö Øÿðãèíèí ÿí íÿúèá, ãÿëáè õàëã ö÷öí
éàíàí, åíñèêëîïåäèê áèëèéÿ ìàëèê ùóìàíèñò àëèì øàèðëÿðèíäÿí áèðè
îëìóøäóð. Î, ùÿìèøÿ èíñàíà ìÿùÿááÿòëÿ éàøàéûá-éàðàòìûøäûð. Îíóí
ïîåçèéàñû, õöñóñÿí “Úàìè-Úÿì” ïîåìàñû áó òÿìÿííàñûç ìÿùÿááÿòèí
ïàðëàã èôàäÿñèäèð.
Õÿëèë Éóñèôëè

10
 ÒÎÂÙÈÄ

“Äå êè, î, Àëëàùäûð” îíóí ñþçöäöð,

Àëãûøà, ñÿíàéà ëàéèã þçöäöð.
Î, òÿêäèð, ãåéðèñè òÿê îëà áèëìÿç,
Ùÿìèøÿ ìþâúóääóð, äîüìàç-òþðÿìÿç.
Àäû ùàãã ÿùëèíÿ ýöí òÿê ÿéàíäûð,
ßáÿäè éàøàéàí, ãàäèð îëàíäûð.
Àäû áàøëàíüûúäûð ÿùäÿ, èíàìà,
Ãóðàí äà àäûéëà éåòäè òàìàìà.
Îíóí õàðèúèíäÿ éîõäóð áèð ìÿêàí,
Îíóí ñèôÿòèíäÿí éîõäóð áèð íèøàí.
Âöúóäó úþâùÿðäÿí, ÿðÿçäÿí óçàã,
Âàðëûüû ñÿùùÿòäÿí, ìÿðÿçäÿí óçàã.
Òàéû îëìàìûøäûð ìþâúóä îëàëû,
Î, ìþâúóä îëäóãúà äÿéèøìÿç ùàëû.
Ãöäðÿòè àü ñóäàí, ãàðà òîðïàãäàí
Àé, Ýöíÿø éàðàòäû, íóðëàíäû úàùàí.
Õèëãÿòèí ìÿüçèäèð, ãàëàí ïÿðäÿäèð,
Äöíéàäà íÿ âàðñà, îäóð áèðáÿáèð.
Âàðëûüû èäðàêûí ôþâãöíäÿ äóðóð,
Çàòûíà èðèøìÿç áó àúèç øöóð.
Êèì îíóí çàòûíà ÿë àòñà ÿýÿð,
“Éîõäóð Ùàãäàí áàøãà Èëàùè”, – äåéÿð.
Àüûë äÿðê åëÿìÿç îíóí çàòûíû,
Äöøöíúÿ ãàâðàìàç áèð ñèôàòûíû.
Îíóíëà éàðàíìûø ýèçëè, àøèêàð,
Äöíéà âÿ äöíéàäà ýþðäöéöí íÿ âàð.
Îíó äÿðê åòìÿéèá ýþéäÿ ìÿëÿêëÿð
Ôèêèð äÿðéàñûíà ãÿðã îëóá éåêñÿð.
Ùÿð èêè äöíéàäà, î åéëÿéÿíÿ
Êèìñÿ äåéÿ áèëìÿç íåúÿ, íèéÿ, íÿ.
Íÿ÷èäèð? Íåúÿäèð? – äåéÿí äèëëÿðÿ
Î, ñöêóò ãûôûëû âóðìóø áèð êÿðÿ.
13
Åé àüëû àðòûãäàí-ÿñêèêäÿí óçàã,
Ñÿí éîë ýþñòÿðìÿéÿí ìöòëÿã àçàúàã.
Õèëãÿòèí ñèððèíè äöíéàäà áèð êÿñ
Ñÿíèí ýþçëÿðèíëÿ áàõìàñà, ýþðìÿç.
Úàìàëûí áèð éàíäàí íèùàíäàí íèùàí,
Áèð éàíäàí ùÿð éåðäÿ ýöí êèìè ÿéàí.
Íÿ âàðìûø, íÿ âàðñà, ñÿíñÿí éàðàäàí,
Ñÿíñÿí ùÿð áèð øåéè à÷àí, áàüëàéàí.
Áèð ãàïû áàüëàñàí, áèðèí à÷àðñàí,
Âàðäûí, îëàúàãñàí, èíäè äÿ âàðñàí.
Éîõäàí âàð åéëÿéÿí, éåòèðÿí ñÿíñÿí,
Ùàìûíû ñÿúäÿéÿ ýÿòèðÿí ñÿíñÿí.
Âåðìÿñÿí âàðûíûí îëìàç ùöäóäó,
Âåðñÿí äÿ ÿçÿëè àäÿòèíäèð áó.
ßýÿð ñÿí îëìàñàí, áèç íÿ ýåéÿðèê!
Êþìÿéèí îëìàñà, áÿñ íÿ éåéÿðèê?
Ñÿí âåðÿí íåìÿòèí ÿâÿçèíäÿ áèç
Íÿ ãÿäÿð øöêð åòñÿê, àçäûð, øöáùÿñèç.
Çàòûíûí ÿñëèíÿ êèìñÿ èðèøìÿç,
Ñÿíè äÿðê åòìÿéÿ èäðàê ýèðèøìÿç.
Âöãàðûí éàíûíäà ñÿìàäûð àë÷àã,
Úÿëàëûí éàíûíäà áèð ùå÷äèð òîðïàã.
Êèì áèëñèí, åé ìèñëè, òàéû îëìàéàí,
Ñÿí êèìñÿí, ñÿíÿ íÿ àä âåðñèí èíñàí.
Äå àüûë çàòûíà íåúÿ âåðñèí àä!?
Äöøöíúÿ áó éåðäÿ à÷àðìû ãàíàä!?
Ùàðäàñàí, ùàðàäà ñàëìûñàí ìÿñêÿí?
Ùÿð íÿ âàð ñÿíèíäèð, ñÿí êèìèíêèñÿí?!
Ùåñàáà ñûüìàéûð ñÿíèí ãöäðÿòèí,
Ùÿäñèç-ùöäóäñóçäóð ñÿíèí ñÿíÿòèí.
Úàìàëûí ìèíëÿðëÿ ïÿðäÿ à÷àðàã
Äÿðäëè öðÿêëÿðÿ íóð ÷èëÿéèð, áàõ,
Öðÿê ñÿíäÿí àëûð úàí ÿòðè ùÿð àí,
Àíúàã ñÿí äåéÿíÿ ãóëàã àñûð úàí.
Ðÿùìÿòèí ÿáÿäè, ùÿìèøÿëèêäèð,
Ñÿíäÿí òþðÿíìèøäèð ùÿìèøÿ õåéèð.
Êèì íÿ àä âåðÿðñÿ, ëàéèãñÿí îíà,
14
×öíêè ùöäóä éîõäóð ñÿíèí çàòûíà.
Ñÿíèí õÿçèíÿíäÿ òèëñèìëÿð ñûíàð,
Çàòûí éåðëÿøÿúÿê ùàíñû áèð àä âàð?!
Ñÿíèí ìÿôùóìóíà êèì, íåúÿ ÷àòàð?
Ñÿíèí÷èí ùàíñû àä, ùàíñû ðöòáÿ âàð?
Êèìñÿ ýþðìÿéèáñÿ ñÿíè ùå÷ ÿýÿð,
Î, ñÿíèí àäûíû ùàðàäàí áèëÿð?
Ñÿí íåúÿ òèëñèìñÿí, ïèñ ýþçäÿí èðàã.
Àäëàðû éàíäûðûð íóðóí, èøÿ áàõ.
Àüûë àõòàðñà äà, ñÿíè äóðìàäàí,
Ãàëûð àäûí, çàòûí éåíÿ äÿ ïöíùàí.
ßâùÿäè, ñþçëÿðèí òàìàì éàëàíäûð,
Î, à÷ûã ýþçëÿðÿ íóð òÿê ÿéàíäûð.
Åøãÿ áó äöíéàäà àçäûð õèðèäàð,
Éîõñà êè, ìÿøóãÿ äóðóð, àøèêàð.
Éàõøû äèããÿò åëÿ, äöíéàäà íÿ âàð,
Îíäàí áèð çÿððÿ äÿ äåéèëäèð êÿíàð.
Ýþçëÿðèí ýþðìöðñÿ, êèìäÿ ýöíàù âàð?
Îäóð êàèíàòäà àíúàã àøèêàð,
Î êèìäèð, î íÿäèð, éàõøû òàíû, áèë,
Îíäà áèëÿðñÿí êè, áó ñþç áîø äåéèë.
Ñÿí äîñòó ýþðìÿìèø, åé øöóðó êÿì,
Éà âàð, éà éîõ äåéèá òåç ÷ÿêìÿ ãÿëÿì.
Áó éîëäà ùÿð øåéÿ ïÿðäÿ þçöíñÿí,
Ãàëäûðñàí ïÿðäÿíè ñÿí îëàðñàí ñÿí.
Þðòöëö îëñà äà, áó ñþç éàõøû áàõ.
Áèç äîñò ñþùáÿòèíè äèíëÿäèê àíúàã.

ÌÖÍÀÚÀÒ

Åé àüëà, êàìàëà éàðàøûã âåðÿí!

Åé úèñì èëÿ úàíà ëöòô ýþñòÿðÿí.
Ñÿíèí ñèôÿòèíäÿ èòäè ñèôÿòèì,
Éîëóíäà ìÿùâ îëäó ùÿì ìÿðèôÿòèì.
Ìÿíÿ äÿ íóðóíäàí áèð àç èøûã ñà÷,
Íÿ îëàð ìÿíÿ äÿ áèðúÿ ãàïû à÷.
15
Íóðóíäàí áåéíèìÿ äàìûçäûð áèð àç,
Éàü òþê ÷ûðàüûìà, ôàéäàñûç îëìàç.
Àçìàðàì éîëóìó ñÿí ñàëñàí íÿçÿð,
×àòàðàì ìÿíçèëÿ, ñÿí îëñàí ðÿùáÿð.
Ýþðÿðÿì, ÿëáÿòòÿ, ýþñòÿðñÿí ÿýÿð,
ßýÿð ýþñòÿðìÿñÿí, ýþç íåúÿ ýþðÿð?!
×îõäàíäûð àðàìñûç ìÿí áó éîëäàéàì,
Ñàíêè áèð ãóéóíóí ó÷ðóìóíäàéàì.
Ïÿðäÿ äàëûíäàéàì íÿ ìöääÿòäè âàð,
Íÿ îëàð ïÿðäÿíè áèð åéëÿ êÿíàð.
ßäÿá ýþçëÿìÿéèá ãàïûíû äþéäöì,
Áöêöëöá àõûðäà ùàëãàéà äþíäöì
Àñìàã÷öí ùàëãàíû ñÿíèí ãàïûíäàí
Ýþç éàøû òþêöðÿì, åäèðÿì ôÿüàí.
Ìÿí ñÿíè ýÿçèðÿì, áèë åé äàéàüûì,
Áÿëêÿ äÿ áèð éîëà ýÿëÿ àéàüûì.
Ìÿí éîë èòèðìèøÿì, äå ùàðäàäûð éîë?
Éàïûø ÿëëÿðèìäÿí ìÿíÿ àðõà îë.
Ãóðòàð õÿéàëëàðûí ÿëèíäÿí ìÿíè,
ßôâ åò, èøëÿðèìÿ ÷ÿê þç ïÿðäÿíè.
Ñÿí îëñàí ìÿíèìëÿ à÷ûëàð éàçûì,
Ñÿí îëñàí ìÿíèìêè, ãåéðè íÿ ëàçûì?!
Ñÿí ñàëñàí öñòöìÿ êÿðÿì êþëýÿíè,
Ìÿí ÿëäÿ åäÿðÿì êþíëöì äåéÿíè.
Ñÿíäÿí ãåéðèñèíÿ éàëâàðñàì ÿýÿð,
Ýÿë äþé àüàúûíëà, äÿðñ àëûì ìÿýÿð.
Áåëÿ ýþçÿëëèêäÿ äàìüàì âàð èêÿí,
Ýþð íÿëÿð ýÿòèðäèì þç áàøûìà ìÿí?!
Äîëäóðäóí èëèêëÿ ñóìöéöìö ñÿí,
Àíúàã áèð ôÿðëè èø ýÿëìÿäè ìÿíäÿí.
×ûõàð òîðïàüûìäàí ãöððÿ éåëèíè,
Þç ïàê öíñöðöíÿ ãîâóøäóð ìÿíè.
Ïàðëàã ýöíäöçëÿð òÿê èøûãëàò ìÿíè,
Ðÿää åò âöúóäóìäàí çöëìÿò ýåúÿíè.
Ùÿð âàõò äöøöíäöêúÿ î áþéöê àäû
Ôèêèð ãàðòàëûìûí ñûíûð ãàíàäû.
Ìÿíè àõòàðìàüûí àíúàã õÿéàëäûð,
16
Ùàëûìû ñîðìàüûí ÿìðè-ìàùàëäûð.
Íåéëÿð éàðàíìûøû ÿáÿäè ìþâúóä?!
ßäÿìè-ùå÷ëèéè íåéëÿð î âöúóä?!
×îõäàíäûð ãà÷ìûøàì äöêàíäàí ÷þëÿ,
Öçöìöí ñóéóíó âåðìèøÿì éåëÿ.
Ìÿí áó éîõñóëëóãäàí õÿúàëÿòäÿéÿì,
Ãà÷àã äöøäöéöìäÿí íÿäàìÿòäÿéÿì.
Öðÿéèì ñûõûëûð ÿìÿëëÿðèìäÿí,
Ãÿìäÿí þëìÿéèðÿì äàøàì, íÿéÿì ìÿí?
Ãàçàíú àðçóñóéëà ÷ûõäûì ñÿôÿðÿ,
Áÿõòèì ýÿòèðìÿäè äöøäöì çÿðÿðÿ.
Áÿäÿíèì ÿëèíäÿí çàðà ýÿëäè úàí,
Þçóìäÿí äÿéìèøäèð ìÿíÿ áó çèéàí.
Áàüðûì ãàíà äþíäö áó ãÿìäÿí, åéâàù,
Íåúÿ äÿ áÿðê èìèø ìÿíèì úàíûì, àù!
ßëèìëÿ ãàðàëäû áèð íåúÿ âàðàã!
Âàé ìÿíèì ùàëûìà, òàëåéèìÿ áàõ!
Ìÿí êèìè áèð éîõñóë íåéëÿéÿ áèëÿð
Êè, îíó ùåñàáà àëà áèð íÿôÿð?
Ãóéóéà äöøÿðÿì, òóòìàñàí ÷ûðàã,
Êþìÿê îë, éîëóíäàí äöøìÿéèì èðàã.
Ñÿíèí êÿðÿìèíäèð êþìÿéèì, àðõàì,
Âàðûì ýþç éàøûäûð ùåé ñÿùÿð-àõøàì.
Ñÿíäÿí ýöíàùûì÷öí öçð èñòÿéèðÿì.
Áóíó þçöí äåäèí “èñòÿ”, – äåéèðÿì.
Åùòèéàú ÿëèìè ãàëäûðûá ýþéÿ,
Ýÿëìèøÿì ãàïûíà “èìäàä åò” – äåéÿ,
Áÿëêÿ ìÿðùÿìÿòèí òóòà ÿëèìäÿí,
Éîõñà ãÿì ÿëèíäÿ ìÿùâ îëàðàì ìÿí.
Äîëàøûã öçðëÿð íåéëÿéÿ áèëÿð?!
Ìÿíÿ ÿìÿëèìäÿí äÿéèð áó çÿðÿð!
Ùÿð íÿ áóéóðäóíñà áàúàðìàäûì ìÿí,
Èíäè êè ýþñòÿðäèí, åäÿðÿì ùþêìÿí.
ßôâ åòñÿí, éåðèäèð, êèì íÿ ñþéëÿéÿð?!
Ëàéèãÿì îäëàðà éàõñàí äà ÿýÿð.
Áèçÿ ãÿìõàð îë êè, ãÿìèíëÿ øàäûã,
ßëèíè ÷ÿêìÿ êè, ãåéðèéÿ éàäûã.
17
ßýÿð éîëóìóçà òóòñàí áèð ÷ûðàã,
Áó çöëìÿò ýåúÿäÿí îëàðûã óçàã.
Íÿéèìèç âàðäûð êè, ñÿí âåðÿí äåéèë?!
Äå, êèì íÿ ãóðìóø êè, ñÿí ãóðàí äåéèë?!
Ëöòô èëÿ ÷àðÿ åò äÿðäëÿðèìèçÿ,
Ýÿë þç õÿçèíÿíäÿí áÿõøèø âåð áèçÿ.
À÷àðàã ÿëèìè, ÿòÿéèìè ìÿí,
Ãàïûíà ýÿëèðÿì, ãîâìà ùå÷ íÿäÿí.
Àéàüûì ýåòìèðñÿ, ìÿí íåúÿ ýåäèì?!
Áöñàòäà áèð øåéèì éîõñà íÿ åäèì?!
Áèëèðÿì, éàõøû-ïèñ ÷îõ èøëÿðèì âàð,
Þçöì åéëÿìèøÿì, íåéëÿìÿê îëàð?!
Ãÿëÿì ÷ÿê åòäèéèì ýöíàùûí öñòäÿí,
Ìÿí éîëó àçìûøû éîëà ýÿòèð ñÿí.
ßýÿð áó áÿíäÿéÿ åéëÿñÿí êþìÿê,
Îíà ÿáÿäèééÿò âåðìèñÿí, äåìÿê.
Õîø åòñèí êþíëöìö î ùöñí, î úàìàë,
Þç ýÿðäÿíáÿíäèíè ýÿë áîéíóìà ñàë.
Ñÿíèí ÿëèíäÿäèð èøèì, ÷àüûð áèð,
Ãàïûíäà òîðïàüà äþíñÿì, éåðèäèð.
Ðóùóìó âÿôàéà áÿíä åëÿ ìþùêÿì,
Êþíëöìö ñèäã èëÿ ùÿì åéëÿ ùÿìäÿì.
Âàõò êå÷èð ãÿäÿùè äîëäóð âåð ýþðÿê,
Áó ýåúÿ ýåòìèðÿì ìÿí êÿíäÿ, ýåð÷ÿê.
Àðõàíúà î ãÿäÿð ãà÷àúàüàì ìÿí,
Êÿëÿô äöéöíöíö à÷àúàüàì ìÿí.
Áó äþâðàí ÿëèíäÿí îëìóøàì áèçàð,
Ìÿíè ñÿí ýþíäÿðäèí, þçöí äÿ ãàéòàð.
Ñÿí éàõøû áèëèðñÿí, åé Ïÿðâÿðäèýàð,
Áàøûìäàí áåéíèìè ÷ûõàðìûøäûëàð.
Ìÿùÿááÿò, ñÿðõîøëóã, äèâàíÿ îëìàã,
Ìÿíè éîõñóë åòäè, äèâàí òóòàðàã.
Ñÿíÿ ñÿíèí ö÷öí ÿë à÷ûðàì ìÿí.
Ñÿí îëñàí, âàð, äåìÿê, ùÿð íÿ èñòÿñÿí.
Áèð äÿ éàõøûëàðûí õàòèðè ö÷öí,
Ìÿíè õàñëàðûíäàí ùåñàá åò þçöí.
Òàìàùûí êþêöíö úàíûìäàí ÷ûõàð,
18
 Åùòèéàú ÿëèíäÿ ìÿíè åòìÿ õàð.
Ùöçóð øÿðàáûíäàí äîéóíúà è÷èðò,
Áó ñþç ìåéäàíûíäà ìÿíè ãàëèá åò.

ÙßÃÄßÍ ÈËÒÈÌÀÑ ÃÀÉÄÀÑÛ

Òÿðñëèê åòìèðñÿíñÿ, ßâùÿäè, äàéàí

Ëàçûì îëìàéàíû èñòÿìÿ îíäàí.
Íÿéèíÿ ýÿðÿêäèð õÿðìÿí, êÿíä, áàü?!
Íÿ îíóí þçöíäÿí éàõøû îëàúàã?!
ßýÿð èñòÿéèðñÿí, þçöíö èñòÿ,
Î, ñÿíè éåòèðÿð ìóðàäûí öñòÿ.
Ìöðèäñÿ, ìóðàäû îäóð èíñàíûí,
Ãåéðèíè èñòÿñÿí ñöñòäöð èìàíûí.
Éîëó îíñóç ýåäÿí éîëäà ãàëàð, äóð!
Òÿðê åëÿ þçöíö, ãàëàí òÿê îäóð.
Þçöíö ôÿíà åò, î, îë áèð àíäà,
Ñÿí ùå÷ îëàúàãñàí îíà ÷àòàíäà.
Î ãóø áó äàíÿíèí øèêàðûäûð, áèë,
Ýÿçäèéèí, áó åâäÿí êÿíàðäà äåéèë.
Êå÷ÿð äàðàüûíà éàðûí ñà÷ëàðû,
Äöç ýåäÿð îõëàð äà ùÿäÿôÿ ñàðû.
Îðà þçáàøûíà êèì ýåäÿ áèëÿð!?
Áèð Àëëàùëà ýåäÿð, êèì ýåòñÿ ÿýÿð.
Íÿ âàðñà äöíéàäà, äîüðó ñþç áóäóð,
Éà îíóí þçöäöð, éà îíóíêóäóð.
Îíóí äöíéàñûíà àüûë èðèøìÿç,
Éàíûíà ýåòìÿéÿ åëì ýèðèøìÿç.
Êàìàëûí íÿ ãÿäÿð îëñà äà ãî÷àã,
Éåíÿ éîðóëàðàã éîëäà ãàëàúàã.
×àüûðñà àéðûëà áèëìÿéÿúÿêñÿí,
Ãîâñà áÿñ ùàðàéà ýåäÿúÿêñÿí ñÿí?!
Ãà÷ñàí, ùàðà âàð êè, îðäà î, éîõäóð?!
Ñàâàøñàí, ñåâìÿçëÿð, ùÿãèãÿò áóäóð.
Îíó òàíûìàéàí äöíéàäà íÿ âàð,
Î, éà áîø ãàïûäûð, éà ãóðó äèâàð.
19
 Áó ðÿñìèí ñèððèíè êèì, íåúÿ áèëÿð,
Ðÿññàìà øöáùÿéëÿ áàõûðñàí ÿýÿð?!
Î úàëàë áèçñèç äÿ îëàð, éàõøû áàõ!
ßáÿäè îëìóøäóð, äàèì îëàúàã.
Ìÿíñÿáäÿ, ìÿãàìäà îëäóãúà ýþçöí,
Àíä îëñóí Àëëàùà, ýþðìÿçñÿí öçöí.
Î, ñÿíäÿí îëìàéûð áèðúÿ àí óçàã,
Ýöíàù áèçäÿ äåéèë, þçöí éàõøû áàõ!
Êèìñÿ þçáàøûíà ãîâóøìàç éàðà,
Àíúàã Ìÿùÿììÿäëÿ ýåäèëÿð îðà.

ÏÅÉÜßÌÁßÐËÈÊ ÅÉÂÀÍÛÍÛÍ
ÑßÄÐÈÍÈÍ ÍßÒÈ

Ãàëõ, äþé áó ãàïûíû àøèãñÿíñÿ ñÿí,

×àëûø ïåéüÿìáÿðèí òóò ÿòÿéèíäÿí.
Îíóí ìÿùÿááÿòè ùÿð øåéäèð, èíàí,
Îíóí ãàéüûñûäûð ùÿð äÿðäÿ äÿðìàí.
Þçýÿñè áîø àääûð, î, ìÿíà òàìàì!
Àíúàã î, éåòêèíäèð, áàøãàëàðû õàì.
Áó ñîíñóç ýþéëÿðäÿ ó÷àí ìÿëÿêëÿð
Äåéèëëÿð éîëóíóí òîðïàüû ãÿäÿð.
Ùÿðÿ áèð îâ ö÷öí þçöíö éîðäó,
Ùÿäÿôÿ îõó äöç àíúàã î, âóðäó.
Èíñàí ãàïûñûíäà éåòÿð ìóðàäà,
Áó ãàïû-áàúàíû ñÿí áóðàõ éàäà.
Îäóð êàèíàòäà èíñàí äà, ÿð äÿ!
Ùÿì äèíÿ, ùÿì äÿðäÿ ñàùèá ýþâùÿð äÿ!
Àäÿìèí êèòàáû èëê Ãóðàíûäûð,
Èäðèñèí ñàíäûüû ãÿëÿìäàíûäûð,
Îíà áåéÿò åäèá, äóðìóø êèëñÿëÿð
Íàãóñëàð ñöêóòëà þìöð êå÷èðÿð.
Éàõøû àäëûëûãäàí áàøûíäà âàð òàú,
Áöòöí ýåúÿëÿðè îëóáäó ìåðàú.
Éàíûíäà ýåúÿäÿí åòìÿ ùåêàéÿò,
Îíóí òÿê ÷ûðàãëà íÿäèð øèêàéÿò?!
Äîããóç ýþé, äþðä öíñöð ýþâùÿðè îäóð,
20
Äîããóç áöðú, áåø ðöêíöí ÿõòÿðè îäóð.
Îíóí êþëýÿñèäèð ýþéëÿðäÿêè íóð,
Ìÿëÿêëÿð þíöíäÿ õèäìÿòäÿ äóðóð.
Àéû áàðìàüûéëà áþëöáñÿ ÿýÿð,
Éóìðóüó þíöíäÿ Ýöíÿø íåéëÿéÿð?!
Ýþéäÿ Àé ÿëèíäÿ îëàí áèð íÿôÿð
Ýþéëÿðèí éîëóíó ÷îõ àñàí ýåäÿð.
Ñàõëàéàð Ýöíÿøè ìåðàú ýåúÿñè,
Ýþéöí çèðâÿñèíäÿ äóðàð õåéìÿñè.
Îíäàí àøàüûäà ãàëìûø Òèð, Çöùÿë,
Äöíéàíûí ñèððèíè åéëÿìèøäèð ùÿëë.
ßí ÷ÿòèí ñèðëÿðÿ îëìóøäóð àýàù,
Øÿðù åòìèø îíëàðû, ùÿì âåðìèø èçàù.
Ãåéáäÿí äîõñàí ìèí ñþç ýÿëèá ùàìàí
Áèð àíäà êþíëöíÿ îëìóøäóð ÿéàí.
Áèð àíäà ýþéëÿðÿ ýåäèá ãàéûòìûø,
Àëëàùû ýþðÿðÿê âöñàëà ÷àòìûø.
Ãàëõàðñà ßùìÿäèí “ìèì”è àðàäàí,
Éåðèíäÿ áèð “ÿùÿä” ãàëàð î çàìàí.
Úÿáðàéûë áÿëÿä÷è, î, éîë áèëÿíäèð,
Îíóí áóéðóüóéëà ðóùó ñåâèíäèð.
Ôÿëÿê áöñàòûíäûð, óëäóçëàð ÿñýÿð,
Ñÿíèíëÿ øàäëûüà éåòèøäè áÿøÿð.
Ùàøèìè íÿñÿáëè, Ãöðåéø ÿñèëëè,
Ìÿêêÿ, Ìÿäèíÿíèí íóðóäó, áÿëëè.
Ýÿëèð ôÿòù áàéðàüû íóð äöíéàñûíäàí,
Ñÿáà îðäóñóíà þíúöëäöð ùÿð àí.
Äîããóç ãàò ýþéëÿðè êå÷ìèø ìÿáÿðè,
Î ÿðøè-ÿëàíû ñå÷ìèø ìÿíáÿðè.
Ìþúöçö äàøëàðà äèë áàüûøëàéàð,
Õöëãöíäÿí þëöëÿð úàíëàíûá äóðàð.
Ùåñàá ÷ÿêèëÿíäÿ, ýÿëÿíäÿ ìÿùøÿð,
Ñÿíÿ öììÿò îëàð áöñáöòöí áÿøÿð.
Íóðó, çèéàñèëÿ øÿðèÿòèíèí
Òóòìóøäóð äöíéàíû äþðä éàðûí ñÿíèí.
Áèçäÿí âÿ Òàíðûäàí éàüûøëàð ãÿäÿð
Ñÿíÿ, éàðëàðûíà îëñóí ðÿùìÿòëÿð!

21
ÀÍÄ ÂÅÐÈÁ ÉÀËÂÀÐÛØ

Åé ýþéö åøãèëÿ ìÿôòóí åéëÿéÿí,

Ìÿíè äÿ éàäà ñàë, àíä âåðèðÿì ìÿí.
Äèíèí äöéöíöíö âóðäóüóí ÷àüà,
È÷èíäÿ éàòäûüûí ãîúà òîðïàüà.
Î Àé ïàð÷àëàéàí áèð áàðìàüûíà,
Î øèðèí äèëèíÿ, õîø áàõìàüûíà,
Î ÿíáÿð ãîõóëó ùþðöêëÿðèíÿ,
Ãàðà ýþçëÿðèíÿ, êèðïèêëÿðèíÿ,
Îòóðóá äóðàðàã íàìàç ãûëìàüà,
Äèç ÷þêöá äóàëàð éîëà ñàëìàüà,
Ìÿñúèäÿ, ìåùðàáà, àçàíà ãÿëáÿí,
Ñóéà, äÿñòÿìàçà àíä âåðèðÿì ìÿí,
Ùÿì î ìàüàðàíà, î ùèúðÿòèíÿ
Ùþðöì÷ÿê òîðóíà, äîñò ñþùáÿòèíÿ,
Éåðäÿí ôÿëÿêëÿðÿ éîë ñàëìàüûíà,
Ýþéëÿðäÿí ýåðèéÿ éþí àëìàüûíà,
Èñëàìûí ãàïûñû øÿùàäÿòèíÿ,
Îðóúà, çÿêàòà, ñÿëàâÿòèíÿ,
Àç éåéèá åòäèéèí ãÿíàÿòèíÿ,
Ùöíÿð ìåéäàíûíäà øöúàÿòèíÿ,
Ìèíäèéèí Ðÿôðÿôÿ, î Áóðàüûíà,
Àëëàù ùöçóðóíà òÿê ÷ûõìàüûíà,
Ñÿíäÿêè âöãàðà ìÿëÿê éàíûíäà,
Ùÿì î ÿçÿìÿòÿ, ôÿëÿê éàíûíäà,
Ùÿì ùÿéàò ãóðäóüóí î íèýàðëàðà,
Êþíöë áàüëàäûüûí î äèëäàðëàðà,
Áèð äÿ Êÿðáÿëàíûí øÿùèäëÿðèíÿ,
Ìÿøùÿääÿ çöëì èëÿ þëÿíëÿðèíÿ,
Î ãûðõ ñÿùàáÿíÿ, î äþðä éàðûíà,
Éàòàã äîñòëàðûíà, ãîíøóëàðûíà,
Ùÿìèøÿ éàø òþêÿí èêè ýþçöíÿ,
Áþéöê éàðëàðûíà, áèð äÿ þçöíÿ.
Î ÿãèã äîäàüà, ùÿäèñ, êÿëàìà,
Øÿôàÿò åòìÿíÿ õàñëà ÿâàìà.
22
Áóãÿáèñ, Ùÿðèäÿ ãàëèá ýÿëìÿíÿ,
Òîðïàüû, ñÿìàñû ÿçèç Ìÿêêÿíÿ,
Ñÿíèí äþçöìöíÿ, àú ãàëìàüûíà,
Ýåúÿëÿð éàòìàéûá éàëâàðìàüûíà,
Éàðëàðûíäà îëàí ùöñíÿ, èëãàðà,
Áåøèêäÿ áîé àòàí äîããóç íèýàðà,
Êÿáÿíèí ãÿëáèíÿ, ùàããà, ùåñàáà,
ßìèí Úÿáðàéûëà, áèð äÿ êèòàáà,
Ùÿòèìÿ, çÿìçÿìÿ, ðöêíÿ, ìÿãàìà,
Ìÿêêÿ ÿëèíäÿêè î åùòèøàìà,
Î Ìÿðâÿ, ßðÿôàò, áèð äÿ Ñÿôàéà,
Ýöíÿøÿ, êöðñöéÿ, ÿðø èëÿ Àéà!
Éàçûã ßâùÿäèíè ãîâìà ãàïûíäàí,
Îíà éàðäûì åëÿ íóð äöíéàñûíäàí.
Ýöíàùû îëñà äà ýèçëè, àøèêàð,
Ñÿí îíóíëà îëñàí, íÿ äÿðäè îëàð?!
Áó áÿðê úàí, áèð äÿ êè, éöíýöë ãÿäÿìëÿ,
Ñÿí îíóíëà îëñàí, íÿ èøè ãÿìëÿ?!
Òàÿòäÿ òÿãñèðè âàðñà, àò éàíà,
Áàõìà äþâëÿòèíèí àç-÷îõëóüóíà.
Èøèìÿ êÿðÿìëÿ áàõ, åé Ìóñòàôà!
Ùÿð èêè äöíéàäà åò áàøû óúà.

ÕÎÑÐÎÂÓÍ ÌßÄÙÈ

Êÿðÿì äöíéàñûíûí åé èëê ìåéâÿñè,

Âàðëûã êèòàáûíûí åé èëê íöñõÿñè,
Ðóù ñÿíèí éàíûíäà äÿðñ îõóéàíäûð,
Ñîíñóçëóã þìðöíäÿí àíúàã áèð àíäûð.
Áó éåð, äîããóç ôÿëÿê, áèð äÿ àñèìàí
Ñÿíèí áèð êþëýÿíäèð äöíéàéà ùàìàí.
Òàëå ýÿìèñèíèí ëþâáÿðè ñÿíñÿí,
Ñÿíèíëÿ óëäóçëàð ÷ûõûð íÿùñäÿí.
Êèì ñÿíäÿí óçàãñà, áÿõò îíäàí ãà÷àð,
Ñÿíÿ éàõûí îëàí îëàð áÿõòèéàð.
Ñÿíèí ñÿáÿáèíè îëìàç àðàìàã,
23
 Ùÿð êÿñ àõòàðûðñà, àõòàðûð íàùàã.
Î áàøëàíüûú ñÿáÿá éàðàíàí çàìàí
ßí éöêñÿê íÿòèúÿ ñÿí îëäóí ùàìàí,
Íÿçÿðèí òÿðáèéÿ åéëÿäè úàíû,
Îíà éîëäàø åòäè äèíè, èìàíû.
Úàìàëûí þíöíäÿ Ãàôäàí Ãàôàúàí
Àéäàí, óëäóçëàðäàí éàøìàã òóòìóñàí.
Äîããóç ÷ÿðõ ýþçëÿéèð ñÿíèí ÿìðèíè,
Ñÿí éåääè óëäóçóí òèêäèí ãÿñðèíè.
Âàðëûã îðäóñóíóí õàãàíû ñÿíñÿí!
Êÿðÿì êàðâàíûíûí ñàðâàíû ñÿíñÿí!
Ñÿíèíëÿ äèí-èìàí ïàéèäàð îëàð,
Êþíöë ÿòðèí èëÿ áÿðãÿðàð îëàð.
Ðóùóí îðäóñóíà ñÿíñÿí ÿìèð, õàí!
Úàìààò óøàãäûð, ñÿíñÿí ãîúàìàí.
Ñÿíäÿí àë÷àãäàäûð ÷ÿðõ èëÿ ìÿëÿê,
Áèð çàò éàðàíìàäû þçöíäÿí éöêñÿê.
Êþìÿê åò, ìÿíè äèâ èíúèäèð éàìàí,
Áÿäÿí ÿçàá âåðèð, ìÿíÿ ñÿí îë úàí.
Ñÿíèíëÿ éàøàéûð âàðëûüûì, èíàí
Ìÿí íÿéÿ ýÿðÿéÿì, äå, ñÿí îëìàñàí?!
Êþëýÿíè öñòöìäÿí óçàã åéëÿìÿ!
Åé íóð, íóðó áèçäÿí èðàã åéëÿìÿ!
Ðóùóìó, ðÿùì åëÿ, ýþéëÿðÿ àïàð,
Úàíûìû åëì èëÿ ñÿí åò ïàéèäàð!

ÔßËßÊËßÐß ØÖÊÐ ÅÒÌßÊ

Ñÿí åé çöìðöä ÷àäûð, ñÿíÿ ìèí ÿùñÿí!

Ñÿí ìÿíèì êþíëöìäÿí ïàñû ñèëèðñÿí.
Ñÿíñÿí áó äöíéàíû ãàéäàéà ñàëàí,
Íÿäÿí îëäóüóíó áèëìÿéèð èíñàí.
Ñÿíäÿíäèð îëìóøëàð, ãàéäà-ãàíóíëàð,
Ñÿíÿ òàïøûðûëûá åëÿ áèë áóíëàð.
Øÿðàá è÷ìÿìèñÿí, ñþéëÿ áèð íÿäÿí,
Ôÿðçèí òÿê ùåé ñàüà-ñîëà ýåäèðñÿí?!
24
Ñÿí ãàèì îëàëû ýÿëèá èëùàìà
Äþíöð, ôûðëàíûðñàí áåëÿ äàèìà.
Ñàíêè, äèëèí, úàíûí âàðäûð úàíëû òÿê
Ùÿðÿêÿò åäèðñÿí ðóùóí âàð, äåìÿê.
Ãîúà äåñÿëÿð äÿ áèëÿíëÿð, éåðè,
Ùÿëÿ éöç ýöëöíäÿí à÷ìàéûá áèðè!
Íÿ èø ýþðöðñÿí êè, äóðìóðñàí áèð àí?
Íÿñÿí êè, ðÿíýèíäÿí éîõäóð áèð íèøàí?
Ýþç ñÿíè àñûëìûø ñóéà áÿíçÿäèð,
Õÿéàëñà úèâÿëè äÿíèç çÿíí åäèð.
Òàðëàíäà òàõûëû þêöçëÿð îòëàð,
Äàüûíäà ñöðöéÿ äöøöá úàíàâàð.
Ýÿçèðñÿí äöíéàäà âàð-éîõäàí èðàã,
Ùÿð úöð òîïëàøìàäàí, ùÿìëÿäÿí óçàã.
Øåùëÿðè àíäûðàí óëäóçëàðëà ñÿí
Ñàíêè ìåéâÿëè áàü, ëàëÿëè ÷þëñÿí.
Çàòûíûí íèøàíû éåðëÿ, çàìàíäûð,
Ýåòìÿêäÿ ìÿãñÿäèí ùÿìèí, ùàìàíäûð.
Áó ýåòìÿê òþðÿòäè î äþðä öíñöðäÿí
Åðêÿê, äèøè, èøûã, ãàðàíëûã ùÿìÿí.
Áÿäÿíèí éàðàäàí, ñÿùùÿòäÿí óçàã,
Íÿôñèíñÿ òàìàùäàí, øÿùâÿòäÿí óçàã.
Áåøèíúè ìÿçàúûí îëìóø ìþòÿäèë,
Áóíóí÷öí óëäóçëàð ÿáÿäèäèð, áèë.
Ùå÷ âàõò ðàùàòëûüà äöøìÿç íÿçÿðèí,
Ìÿùâ îëóá ýåòìÿêäÿí éîõäóð õÿáÿðèí.
Äöíéàéà õàùèøñèç òÿñèð åäèðñÿí.
Áÿñ þç õàùèøèíè äåìèðñÿí íÿäÿí?!
Êèìñÿ ñèðëÿðèíäÿí äåéèë õÿáÿðäàð.
Áèëìèð èíòÿùàíû àãèë àäàìëàð.
Ãàïûí éîõ äàìûíà ýÿëèá ÷ûõàì ìÿí,
Áàøûí éîõ äàìûìà þçöí ýÿëÿñÿí.
Àë-ÿëâàí ýåéèìëè áó áöòëÿð íÿäèð,
Íåé÷öí ãóúàüûíäà îëóáëàð ÿñèð?!
Öçëÿðè ñåâèìëè, êþíöë îõøàéàí,
Òàúûíûí äöððöíäÿí íóðëàíûð úàùàí.
Øàùëàð ãàéäàñèëÿ ïàïàã ãîéàðëàð,
25
 Áàøäà úûããàëàðû, òàúëàðû äà âàð.
Áó øàìëàð ùåé éàíûð èøûã ñà÷àðàã,
Éàíûð øþëÿëÿíèð, ÿñêèëìèð àíúàã.
Áó ÷ÿìÿí îòëàðû áè÷èëìÿäè ùå÷,
Éàçûíäà ÷è÷ÿêëÿð ñå÷èëìÿäè ùå÷.
Áó êþùíÿ ñàðàéäà òÿçÿ ýÿëèíëÿð,
Êå÷èð åâäÿí-åâÿ ùÿð àõøàì-ñÿùÿð.
Ùÿð íàçûí áàøûíäà áèë êè, áèð èø âàð,
Ùÿð áàõûø áèð ñåâèíú, ìèí äÿ èíòèçàð.
Áó ÷àäûð àëòûíäà èø ýþðÿíëÿð âàð,
×îõ ÷åâèê îéóíëàð ýþñòÿðèð îíëàð.
Ùàìûñû àç äåéèá, ÷îõ åøèäÿíäèð,
Ìþùðÿíè ýþñòÿðèá, ñèðð ýèçëÿäÿíäèð.
Éàòàã îòàüûíäà ýþéëÿðèí îíëàð,
Éóõóñóç ãàëìàãäàí îëìóøëàð õóìàð.
Îíëàð áó êèëñÿíèí ýþðÿí ýþçëÿðè,
Ðàùèáòÿê ñåéðäÿí äîéìóð þçëÿðè.
Ýþçÿë øÿêèë êèìè ýþéäÿ áÿðã âóðóð,
Òàíðû äÿðýàùûíà ýþç äèêèá äóðóð.
Ãåéá çèúè äàëûíäàí áàõûð ýþçëÿðè,
Àëëàùà éþíÿëìèø äàëüûí öçëÿðè.
Òÿïÿäÿí äûðíàüà àüûë, úàíäûëàð,
Þç àëëàùëàðûíû àðàéàíäûëàð.
ßýÿð îëñàëàð äà àëâåðäÿí óçàã,
Òàíðû êþëýÿñèäèð îíëàðà äàéàã.

ÑÓËÒÀÍ ßÁÓ ÑßÈÄ ÁÀÙÀÄÛÐÛÍ ÌßÄÙÈ

Îëäóãúà êþëýÿñè øàùûí äöíéàäà,

Ãàëàúàã êþëýÿòÿê çöëöì ãóéóäà.
Î ýöí êè àäûíà ñèêêÿ âóðóëäó,
Ùÿð èêè äöíéàéà ìöæäÿ âåðèëäè.
Ñóëòàí Ìÿùÿììÿäèí àäû úàùàíäà,
Ýöíëÿ áèð ÷ÿêèëèð áàõ áó çàìàíäà.
ßäëäÿ, èíñàôäà Áàùàäûð õàíà
Ùÿëÿ òàé ýþðìÿéèá áó ãîúà äöíéà.
26
Þëêÿ àáàä åäÿí î ùèììÿòëè øàù
Åëìÿ, àëèìëÿðÿ îëìóøäóð ïÿíàù.
Ñÿàäÿò àõòàðàí, òÿìèç õèëãÿòëè,
Ùÿãèãÿò ñþéëÿéÿí, ñóôè ñèôÿòëè,
Ýåúÿ îéàã ãàëàí, öçëÿò àõòàðàí,
Àç äåéèá-äàíûøàí, õÿëâÿò àõòàðàí.
Ñàêèòëèê, ãÿíàÿò, öçëÿò, áèäàðëûã;
Áóíëàðëà õîø êå÷ÿð áèë ùþêìäàðëûã.
Êèìäÿ áó ñèôÿòëÿð âàðñà, áèýöìàí,
Îäóð ùÿì ïàäèøàù, ùÿì âÿëè, ùÿì õàí.
Îëàðñà êþíëöíäÿ ñÿíèí òÿê èìàí,
Ýöðçö, éà ãûëûíúû íåéëÿéÿð èíñàí?!
Ìèíëÿðëÿ äöøìÿíè îëñà äà ÿýÿð,
Îíóí áèð ãàì÷ûñû, éÿãèí, áÿñ åéëÿð,
Þë äåñÿ áèð úàíëû éàøàéà áèëìÿç,
Áó ìþúöç äåéèëäèð, ñþéëÿ íÿäèð áÿñ?!
Ýåäÿí ãàïûñûíäàí ãàéûòìàç ýåðè,
Áèç þç ýþçöìöçëÿ ýþðäöê áó ñèððè.
Êèìè áÿéÿíäèñÿ, öçöíö ýþðúÿê,
Î, îëäó ÿðèíÿ ùàðàì Çåéíÿá òÿê.
Úöíåéäè, Áàüäàäû íÿ åäèðñÿí éàä?!
Áóäóð, áó Úöíåéäèí, áàõ áó äà Áàüäàä!
Ìöðøèä ëàçûìûíñà, ìöðøèä ñå÷ îíó,
Ùàããû êÿøô åòìÿê÷öí òóò, ýåò éîëóíó.
Ñîðñàí ñèôÿòèíè, äöç ñþçöì áóäóð;
Òàõò öñòäÿ ÿéëÿøìèø Úÿáðàéûë îäóð.
Áöòöí åëìëÿðè êàìûíúà áèëèð,
Äöíéàíûí ñåéðèíè äÿðê åäèá áèð-áèð.
Öòàðèä åâèäèð, àéäûð úàìàëû,
Óéüóð êèòàáëûäûð, ïàðñè êàìàëëû.
Ýþñòÿðèð àëíûíäà îëàí íèøàíëàð,
Çöùóðäà áèðäèðëÿð Ìåùäèëÿ îíëàð.
Ìÿùäèí ïàð÷àñûäûð Ìåùäèíèí àäû,
Áèë, ìöòëÿã ìÿùääèð øàùûíñà çàòû.
×îõ óúà ùöììÿòëè îëäóüóé÷öí øàù,
Îíó ÿçèç åòìèø ùÿð éàíäà Àëëàù.
Êèì îíóí àäûéëà îëäó àøèíà,
27
 Éåòäè áó äöíéàäà êàìà, ìóðàäà,
Þíöíäÿ ñÿúäÿéÿ äóðìóøäóð ôÿëÿê,
Äÿíèçëÿð äèë à÷ûá èñòÿéèð êþìÿê.
×ÿìÿíäÿ áöëáöëëÿð íÿüìÿ ñþéëÿéèð,
Óëó ùþêìäàðà ìÿäùëÿð äåéèð.
Àüûë òàíûìàéûð îíà áÿðàáÿð,
Ýþðìÿéèá, äîüìàéûá ìèñëèíè ýþéëÿð.
Îíóíëà àä àëìûø ÷àäûðëà ÿëÿì,
ßëèëÿ éöêñÿëìèø ãûëûíúëà ãÿëÿì.
Îíóí òÿê ìöçÿôôÿð ùþêìäàð ùàíû?!
Áàëûãäàí Àéàúàí òóòìóø äöíéàíû.
Áó Áàüäàä ñàðàéëû, Êÿñðà òàõòëû øàù,
Ùÿìèøÿ âàð îëñóí, ýöëñöí ùÿð ñàáàù!
Éàìàí ýþç ùÿìèøÿ áó øàùäàí èðàã!
Éàìàí ñþç áó ýþçÿë âÿçèðäÿí óçàã!

ØßÐÈÊËÈ ÒßÐÇÄß ÁÓ ÌßÄÙÈÍ ÑÎÍÓ

Áó òÿìèç âÿçèðëÿ, áó ïàê ùþêìäàð,

×àëûøûð äèí ö÷öí âóðóøóð îíëàð.
Êÿìÿíäÿ ñàëìûøäûð î, àñèìàíû,
Ãÿëÿìëÿ ýöëäöðöð áó äà úàùàíû,
Úàëàë ýþéëÿðèíèí àéûäûðñà î,
Êàìàë äöíéàñûíûí ýöíÿøèäèð áó.
Áóíóíëà ýöíäöçäöð äèíèí ýåúÿñè,
Êöôðö îäà éàõìûø îíóí øþëÿñè.
Áó, íÿ ñþéëÿäèñÿ, î, çèää ýåòìÿäè,
Î, ùÿð íÿ äåäèñÿ, áó, äöçäöð, äåäè.
Îíóí áÿäÿíè ãÿëá, áóíóí ãÿëáè úàí,
Úàíëàðû úàíàíëà áèðäèð ùÿð çàìàí.
Îíóí ìÿúëèñèíäÿ Çþùðÿ áèð óøàã,
Àé áóíóí ÿçìèíèí þíöíäÿ àõñàã.
Îíóí âÿäÿëÿðè äîüðóëóãëà éàð,
Áóíóí ùÿðÿêÿòè äöøìÿíÿ úèäàð.
Îíà ùþðìÿò åäÿí ÷àòàð ìóðàäà,
Áóíóí ùþêìö èøëÿð áöòöí äöíéàäà.
28
 Î, øàùëûã òàúû òÿê ñå÷ìèø ýþéëÿðè,
Áó äà áþéöêëöêäÿ ãàëìàéûð ýåðè.
Î, åòäè Áàüäàääà åøãè òàðèìàð,
Áó, åòäè Òÿáðèçäÿ äèíè ïàéèäàð.
Çÿôÿð úàð÷ûñûäûð ãûëûíúû áóíóí,
Ãÿäÿð êåøèê÷èñè – ãÿëÿìè îíóí.
Ùàãëà, õàëãëà äöçäöð áóíóí èëãàðû,
Ùàããà õîø ýåäÿíäèð îíóí ðÿôòàðû.
Éåíè áèð ôèêèðëÿ éàøàð áó ùÿð àí,
Éåíè áÿõò öç âåðÿð îíà ùÿð çàìàí.
Ùÿð áèðè ùöíÿðäÿ èêè úàùàíäûð,
Áèð áÿäÿí è÷èíäÿ éà èêè úàíäûð.
Áó øàùà, áó âÿçèð, ïèñ ýþçäÿí èðàã!
Íåúÿ äÿ éàðàøûð áèð îíëàðà áàõ!

ÂßÇÈÐ ÕÀÚß ÃÈÉÀÑßÄÄÈÍ

ÌßÙßÌÌßÄÈÍ ÌßÄÙÈ

Î ÿëëÿðè áóëóä, îâóúó äÿðéà,

Ùþêìäàðà áÿíäÿ, ãóëëàðà àüà,
Î Õàúÿ Ìÿùÿììÿä, î Èáíè Ðÿøèä,
Éåääè ãàò ýþéëÿðÿ ùàêèìäèð, åøèò!
Ìèëëÿòèí àðõàñû, õàëãûí äàéàüû,
Äþðä çèää öíñöðöí äÿ îäóð ãàéìàüû
Óëäóç ùþêìëöäöð, ôÿëÿê úÿëàëëû,
Ýöíäîüàí øàùûäûð, ýöíäîüàí åëëè.
Éåääè ñÿééàðÿ âàð, î ñÿêêèçèíúè,
Äþðä ìÿñóì ýþâùÿðäÿí îäóð áåøèíúè.
Øàùûí àðõàñûäûð ýþðäöéö òÿäáèð,
Îðäóéà, ÿìèðÿ öçö ãèáëÿäèð.
Ùÿì äöíéà, ùÿì äÿ äèí áàüëûäûð îíà,
Î, êÿìÿíä ñàëìûøäûð õàëãûí áîéíóíà.
Ùöíÿð îðäóñóíäà ãÿùðÿìàí îäóð,
Õàëã èçäèùàìûíà ïàñèáàí îäóð.
Áèð ýåúÿ õÿðúèäèð ùÿð èêè äöíéà,
Äóðóð èêè äöíéà áàðìàãëàðûíäà.
29
ßäàëÿò âåðìèøäèð àëÿìÿ ÿëè,
Ýèðìÿéèá áàøûíà äöíéàíûí éåëè.
Î, âàðû ÿëèéëÿ àéàüà àòìûø,
Äöíéàäà ùèéëÿíè ýþðöá àë÷àëòìûø.
Ýþéëÿðèí óëäóçëó ÷þðÿê ñöôðÿñè,
Ãóðäóüó áöñàòëà åéëÿìÿç áÿùñè.
Êèøèëèê, éàõøûëûã ùåéêÿëè äÿ, áàõ,
Îíóí ñàéÿñèíäÿ ãîéìóøäóð ïàïàã.
Ìÿúëèñè ýþçëÿéèá ùþðìÿò âÿ ùÿéà,
Øÿðàá ãÿäÿùèíè ÷àëìûøäûð äàøà.
Îíóí ãàíóí éàçàí ÿëèíäÿ, äöçö,
Íÿñèùÿò îëìóøäóð ÿãëè-êöëë þçö.
Çàòû áàøäàí-áàøà ìöòëÿã ìÿíàäûð,
Èøëÿðè äöçëöéÿ áèð íèøàíàäûð.
Òàõòûí äàéàüûäûð, ùÿì äÿ ùàìèñè,
Òóòìóøäóð äöíéàíû ÿäëèíèí ñÿñè.
Ãîéñà òÿðÿçèéÿ âàðûíû áó ýöí,
Îíäà áåøè ãÿäÿð îëàð Àéëà ýöí.
Ýÿëèð âÿ õÿðúèíè òîïëàñàí ÿýÿð,
Éåð, ýþé äÿ, øöáùÿñèç, îíäà éåðëÿøÿð.
Î, çöëìöí éóðäóíó åéëÿäè áÿðáàä,
Îëäó ñàéÿñèíäÿ þëêÿ äÿ àáàä.
Ýþòöðäö ïÿðäÿíè öçöíäÿí ùöíÿð.
Ùÿéàòû áàøëàäû òÿçÿäÿí ùöíÿð.
Çÿùìè äöøìÿíëÿðè ñàëäû øöøÿéÿ,
Îíëàðû äèâëÿð òÿê àòäû ìåøÿéÿ.
Áó ñîíñóç àëÿìäÿ, ôèêèð âåð áóíà,
Ýöíÿø ìöøòÿðèòÿê ãóë îëìóø îíà.
Ýöíÿø úÿäâÿëèäèð ïàðëàã êàìàëû,
Ùÿì Àéûí çèúèäèð îíóí õÿéàëû.
Î, êèòàá éàçìàãäà, àëÿìÿ áÿëëè,
Àçÿðè íàõûøäûð, Ìàíè ãÿëÿìëè
Èøëÿðè ìþúöçäöð îíóí, äîüðóñó,
Èëàùè äÿðýàùûí îäóð éîë÷óñó.
Ýþéëÿð, ÿòÿéèíäÿí, áèðúÿ ýóøÿäèð,
Áþéöêëöê ãóëóíà ÷àòàí ðöòáÿäèð.
Êþëýÿí àëòûíäàäûð ñÿëòÿíÿò, ýåð÷ÿê,
30
Âÿçèðëèê òàõòûíäûð áó äîããóç ôÿëÿê.
Ãÿëÿìèí ìöøê éàéàí, ÿòèð ñà÷àíäûð,
ßçìèí øÿùÿð àëàí, ãàëà à÷àíäûð.
Áèð ëþâùè-ìÿùôóçäóð àüëûí, êàìàëûí,
Òÿôÿêêöð ýþéöäöð, êþíëöí, õÿéàëûí.
Áó òóôàí äþâðöíäÿ Íóù, ðÿùáÿð ñÿíñÿí,
Áó òÿëÿ ÷þëöíäÿ ìöçÿôôÿð ñÿíñÿí.
Áó íåéÿ ÷ÿíýèí ÿë âóðàíäàí áÿðè
Óäëà ÷ÿíý ìåéäàíäàí ÷ÿêèëìèø ýåðè.
Ñÿí þç ãÿëÿìèíè àëìàìûø ÿëÿ,
Öòàðèä éàçìàäû áèðúÿ õÿòò áåëÿ.
Ìöøòÿðèíèí áþðêö ÿììàìÿñèäèð.
Úàìàñáûí çèúè äÿ ðóçíàìÿñèäèð.
Ñöíáöëëÿ áÿñëÿíìèø ÿíáÿðëè úåéðàí,
ßòðè õîø õöëãöíäÿí àëìûøäûð, èíàí.
Äöøìÿíèí ñîéóãäóð ñÿíèí, ñàíêè ãàð,
Áóç êèìè êþëýÿäÿ ãàëìûøäûð îíëàð.
Ñÿí îääàí îíëàðà âåðäèíñÿ àìàí,
Ñîéóãëóã ÿëèíäÿ ìÿùâ åòäèí éàìàí.
Î, ãÿçÿáëÿíÿíÿ àç ãÿçÿáëÿíÿð,
Äöøìÿíèí ãàíûíû ïàìáûãëà òþêÿð.
ßë àòûá ùþêìöíö âåðìÿê èñòÿñÿí,
Ýþéöíÿ ìåùâÿðèíè ñûíäûðàðñàí ñÿí.
Ñÿõàâÿò, íÿúàáÿò, ìÿðäëèêëÿ, éÿãèí,
Áèð ïàðëàã óëäóçäóð ùÿð áèð íÿäèìèí.
Õèëãÿò äÿôòÿðèíÿ áÿçÿê-ãÿëÿìèí!
Ñþç óúà îëìàüà çàìèí-êÿðÿìèí!
Îðäóíóí þíúöëö øèìàë ãöòáöäöð,
Òÿçÿ Àé ñÿíèí÷èí áàéðàã óúóäóð.
Ýþéëÿðèí òàüûäûð ãàïûíäà òîðïàã,
Ýþéöí ýöíáÿçèäèð àñòàíàí àíúàã.
Ùÿðÿìèíÿ êöðñö Áèëãåéñèí ýþéö,
ßí êè÷èê ùÿäèééÿí Úÿìøèä öçöéö!
Þäÿäèí ùàããûíû äöíéàíûí, äèíèí
Ñÿí îëäóí ñàùèáè ùÿð èêèñèíèí.
Êèìñÿ áó ÷îõ ýåíèø ìåéäàíäà ùÿëÿ
Éåòìÿäè ìóðàäà ñÿíòÿê ñþç èëÿ.
31
Î âàõò êè, ãÿëÿìèí ñþçÿ áàøëàéàð,
Ìåùðèáàíëûã åäèá ñþéëÿ, íÿ îëàð,
Âÿðÿãëÿð öñòöíÿ èíúè äöçÿðêÿí,
Äåñèí ßâùÿäèíèí ñþçöíö ùÿðäÿí.
Åé ùàãëû îëàðàã öçöê äàøûéàí,
Îëñóí ãàðäàøëàðûí ùÿð çàìàí àðõàí.
Áàõûá àé úàìàëëû îüëàíëàðûíà,
Ùÿìèøÿ øàäëûãëà, ñåâèíúëÿ éàøà.
Îëñóí øàäëûã åâè ñÿíèí éóðä-éóâàí!
ßìèí-àìàíëûãäà îëñóí åë-îáàí!

ÀÁÀÄ ÑÀÐÀÉÛÍ ÒßÐÈÔÈ

Ñÿí åé õîø òàëåëè ìöáàðÿê ñàðàé,

Ñÿíèíëÿ îëìóøäóð ðóùà ñåâèíú ïàé.
Ñÿíèí áèð ïàð÷àíäûð Êÿñðà ãóðàí òàü,
Ýöëøÿíèí éàíûíäà úÿííÿò îéóíúàã.
Òîðïàüûí ìöøêäöð, äàøëàðûí ìÿðìÿð,
Ùàâàí úÿííÿò êèìè, ñóéóíñà êþâñÿð.
Ñÿíèí äþøÿìÿíèí ùÿð ãàðûøûé÷öí
Äàüëàð þë÷öëìöøäöð, ÷îõ âàõò äàø ö÷öí.
Áó ìàâè áîéàëû ëàúèâÿðä ôÿëÿê
Î çÿð-çèâÿðèíëÿ òàïìûøäûð áÿçÿê.
Ñÿíäÿ èøëÿäèëìèø ùÿð êàøû, êÿðïèú
Ãàðóí äþâëÿòèíè åéëÿìèøäèð ùå÷.
Äàìûíäà èøëÿíÿí ýÿúÿ, ñàë íÿçÿð.
Ýåòìèø êÿùêÿøàíäàí þêöçÿ ãÿäÿð.
Òóáà àüàúûíûí áóäàüû ýþéäÿí
Ñÿíäÿêè áàüëàðà ñþéëÿìèø ÿùñÿí.
Èëàùè íÿããàøëàð ñûüàë âóðìàãäà
Þìðö êå÷èðìèøëÿð ñÿíèí ãàïûíäà.
Áó ìÿüðóð ýþéëÿðèí àëòûíäà ùÿð àí
Áàëûã íàëÿ åäèð þêöçäÿí éàìàí.
Ìÿðêÿçè éåð îëàí áó äöíéàäà Àé
Êÿðïèú áèøèðÿíäèð ñÿíÿ, åé ñàðàé.
Ñÿíñÿí ôÿëÿêëÿðèí þç àñòàíàñû,
32
 Ùöíäöð òàüëàðûíäûð Ýöíÿø éóâàñû.
Ñöðõàáëà áÿçÿíìèø øóõ áèð ýÿëèí òÿê,
Úàìàëûí Ñöðõàáû áÿçÿìèø ýåð÷ÿê.
Ýÿëèí òÿê áÿçÿíìèø ñÿíäÿêè ùÿð äàø
Øöøÿéëÿ äàø îëìóø ñèíÿíäÿ éîëäàø.

Î ÁÈÍÀÍÛÍ ÚÀÌÅ ÌßÑÚÈÄÈ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Åé ìÿñúèä àäëàíàí ùþðìÿòëè úÿííÿò,

Ñÿí õàñà, êöòëÿéÿ úÿííÿòñÿí, ÿëáÿò.
Åé õåéèð áèíàñû, äèâàðûí ñÿíèí
Ãàçûäû êþêöíö êèëñÿ, ìÿáÿäèí.
Ñÿíèíëÿ äèí, èìàí àëàúàã íèçàì,
Ñÿíäÿ îëàúàãäûð ùÿì Ìåùäè èìàì.
Áàøûíäàí áàõàíäà ìöÿççèí ìöäàì
Áèð éàíäà ñöáù ýþðöð, áèð éàíäà àõøàì.
Éàíûíäà Áèñöòóí áèð äàøäûð àíúàã,
Òÿáÿãÿí éàíûíäà ýþéëÿð îéóíúàã.
Äöíéà éîë÷óñóíà ìèíáÿðèí ùÿð àí,
Ñöäðÿíè ýþñòÿðÿð ùÿëÿ óçàãäàí.
Ôÿëÿêëÿð áàø ÿéìèø ñÿíèí þíöíäÿ,
Êàôèðëÿð èñëàìà ýÿëìèøäèð ñÿíäÿ.
Áó ìàâè ýþéëÿðäÿ åøãÿ ýÿëÿðÿê
Àé ñÿíèí öñòöíäÿ éàíûð ÷ûðàã òÿê.
Ýöíáÿäèí àëòûíäà ùÿð ýåúÿ-ýöíäöç
Ãàí-òÿð è÷èíäÿäèð áàëûãëà þêöç.
Óúà áöðúëÿðèíè áàõûá ýþðÿðÿê
Þíöíäÿ ñÿúäÿéÿ äàéàíäû ôÿëÿê.
Çöëìÿò ýåúÿëÿðäÿ øþëÿíäÿí, äöçö,
Áÿñðÿ ìÿñúèäèíèí ãàìàøûð ýþçö.
Äàìëàðûí éàíûíäà Òóð äàüû àë÷àã,
Ýöíáÿäèí éàíûíäà Ãàô áèð îéóíúàã.
Òÿçÿ Àé âàõò ãóøóí, ùÿì ñààòûíäûð,
Ìÿëÿêëÿð ãóëëóã÷öí, úàìààòûíäûð.
Äèíèí àðõàñûäûð ñÿíäÿêè äèâàð,
Î, åäèá äöíéàäà êöôðö òàðèìàð.
33
 ÎÍÓÍ ÌßÄÐßÑß Âß
ÕÀÍßÝÀÙÛ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Ñÿí åé åëì ãàïûñû, íèçàì îúàüû,

Áÿä ýþçöí ýåí îëñóí ñÿíäÿí àéàüû!
Ýþéäÿ ñîí íþãòÿéÿ ÷àòûáäû çèðâÿí,
Éåðèí ìÿðêÿçèíäÿ äóðóð áöíþâðÿí.
Ãàïûíäà ãóë êèìè áàø ÿéèð äàüëàð,
Éåð àüûðëûüûíäàí åäèð àùö çàð.
Òàíðû “îë” äåéÿðÿê äþðä ùÿääèí êè, âàð,
Î àëòû úÿùÿòäÿí åòìèøäèð êÿíàð.
Ùàñàðûí è÷èíäÿ ôûðëàíûð ôÿëÿê,
Èíñàíëàð ãîðóéóð ñÿíè ýþçö òÿê.
Ñÿí Òÿáðèçèí öñòÿ êþëýÿ ñàëàëû,
×àòûá ñÿàäÿòÿ Òÿáðèç ìàùàëû.
Ñÿí ñöôðÿ à÷àíäà åäÿðÿê êþìÿê,
Òåç áèøèá îðòàéà ýÿëìÿê÷èí ÷þðÿê.
Óëäóçëàð îðäóñó, áèð äÿ àñèìàí
Áÿëéàíêóù öñòöíäÿ ñàëäû äÿéèðìàí.
Þäÿìèð õÿðúèíè Òÿáðèçèí ìàëû,
Äþçìÿéèð àëòûíäà Ñöðõàáûí éàëû.
Êèì åòñÿ äöíéàäà øöêð èëÿ ñÿíà,
Î, òèêÿð äöíéàäà áåëÿ áèð áèíà.

ÞÇ ÂßÇÈÉÉßÒÈ ÙÀÃÃÛÍÄÀ
Äöíéàíûí ñèððèíè áèëÿí çàìàíäàí,
Ìÿüðóðëóã åòìÿäèì ìÿí ùå÷ áèð çàìàí.
Ïåøÿì êöíú-áóúàãäà îëóá äîëàíìàã,
Ãÿðèáÿ áèð ùàëäûð áó, äöçö, àíúàã.
Ãÿäðèì Ñÿùà äåðêÿí Àéà úàùàíäà,
Çþùðÿòÿê óëäóçà íÿ äåéÿð îíäà?!
Ýöíÿø ýþçëÿðèíÿ ýÿëìÿéÿí àäàì,
Úîøñà Öòàðèäÿ, ùàãëûäûð òàìàì.
Ìÿíçèëèì Ìÿêêÿéäè, éåðèì ìöáàðÿê,
Ãèñìÿòèì “ÿììÿ”éäè, áèð äÿ “òÿáàðÿê”.
Êþíëöì ìÿëÿêëÿðëÿ ñèðäàøäû éåíÿ,
34
Ìþùòàú îëìàìûøäû ðóùóì áÿäÿíÿ.
Ìÿáÿäèì Ãöäñ èäè, ñåéðàíýàùûì ýþé,
Èëàùè ãèäàëàð ìÿíÿ ìÿçÿ, ìåé.
Õÿòòèì è÷èíäÿéäè Ãöáåéñëÿ ùÿðà,
Áóëÿùÿá éàíûðäû ìÿíäÿí îäëàðà.
Ìÿíè éàð àòìûøäû, ñûíìûøäû öðÿê,
Ùþðöì÷ÿê êèìèéäè áÿäÿíèì, ýåð÷ÿê.
Êþíëöìöí ãèñìÿòè Èñà íÿôÿñè,
ßëëÿðèì îëìóøäó Ìóñà ïÿíúÿñè,
Íÿôÿñèì îëìóøäó “Çÿáóð” îõóéàí,
Íÿôñèìñÿ “Èíúèëÿ” îëìóø òÿðúöìàí.
ßòÿéèì çÿôÿðëÿ îëñà äà äîëó,
Ìÿðéÿì ÿòÿéèíäÿí óòàíûðäû î,
Éåíè áèð íÿâàçèø ýþðöðäöì ùÿð àí,
Äîëìóøäó ñÿñèìëÿ ìÿíèì àñèìàí.
Òóòóëìàã áèëìèðäè èëùàì àéûì ùå÷,
Ìÿíè òÿðê åòìÿçäè ýöíëÿðëÿ ñåâèíú.
Êèìñÿíèí ìàëûíà êþëýÿ ñàëìàäûì,
Ìàë ö÷öí áèð êÿñÿ ìÿí ãóë îëìàäûì.
Ìÿíèì áó ùàëûìà ñàíêè ýþç äÿéäè,
Ñèíÿìäÿí äÿéÿí îõ ãÿääèìè ÿéäè.
Àòäû ðÿùèìñèçúÿ ìÿíè ðóçèýàð,
Ýåòäè õîø ýöíëÿðèì, îëäóì éåíÿ õàð.
Èêè-ö÷ äÿðâèøè ìÿíÿ ãîøàðàã
Âöãàð òÿíòÿíÿìè ñûíäûðäû, áèð áàõ.
Ãÿìëÿðè êþíëöìö ýÿòèðäè úàíà,
Åùòèéàú ìÿíè äÿ ñàëäû ìåéäàíà.
Ãàðíûì êàñà îëäó, ÿëèì ÷þì÷ÿ òÿê,
Ýÿçäèì ãàïû-ãàïû ïóë èñòÿéÿðÿê.
Íÿ ãÿäÿð äåéèðñÿí, ùàðàëûéàì ìÿí?!
Èòìèøÿì, ñàü-ñîëó ñîðóøìà ìÿíäÿí.
Õåéëè âàð âÿòÿíäÿí äöøìöøÿì óçàã,
Ãöðáÿòäÿ ãÿìëÿðÿ îëìóøàì îðòàã.
Öðÿê îä è÷èíäÿ, íÿôÿñ äàðàëìûø,
Úàíûì ãÿì éöêöíöí àëòûíäà ãàëìûø.
Êþ÷öìö õàðàáà áèð éåðÿ ÷ÿêäèì,
Ìÿí î ìþùòàúëàðû áàøûìäàí ÿêäèì.
Éîõ èäè ñþçöìÿ îðäà õèðèäàð,
35
Õàðàáà áèð éåðäÿí êèì õÿðàú àëàð?!
Úàíû øåèð óüðóíäà åòñÿì äÿ ãóðáàí,
Ìÿí áÿçÿí ÷þðÿéÿ ñàòàðäûì, èíàí.
Áåëÿ úàìààòëà, áåëÿ áöñàòëà
Ýÿðÿê ÿùë àäàìëàð ýåòñèíëÿð éîëà.
Áèð-èêè áþéöéöí öñòöìäÿ ýþçö
Îëìàñà, ãóðä ìÿíè éåéÿðäè, äöçö.
Áåëÿ éîõñóë, íàêàì îëäóüóì çàìàí
Öç òóòóá ÷þëëÿðÿ ýåòäèì äóðìàäàí.
Äþøöì éàðàëûäûð, äþøëöéöì úûðûã,
Èëëÿðëÿ àù ÷ÿêèá éîðóëäóì àðòûã.
Ýþðÿí ñöáù îëàúàã ýåúÿì íÿ çàìàí?!
Áÿñ ìÿíèì äàìûìà ýöí äöøÿð ùà÷àí?!
Íÿ âàõò áèð áþéöêäÿí ýÿëÿúÿê õÿáÿð?!
Íÿ âàõò ýþðöíÿúÿê ùóøëó áèð íÿôÿð?!
Åëÿ êè, Õàúÿíèí àäû óúàëäû,
Áþéöêëöê äÿôòÿðèí ÿëèíÿ àëäû,
Éóðäà ùàñàð îëäó îíóí ìÿñíÿäè,
Ýþéëÿð ãàáàüûíäà “áèð ãóëàì” äåäè,
Ìÿíèì áÿõò óëäóçóì óúàëäû éåíÿ,
Áÿõòèìäÿí èøëÿðèì ýöú àëäû éåíÿ.
Ùöðêìÿéÿ öç ãîéäó öðÿê ãÿìëÿðè,
Ôèòíÿ äÿ ãàðøûìäàí ÷ÿêèëäè ýåðè.
Áèð ýåúÿ áèð ìÿëÿê ýÿëÿðÿê éàõûí
Äåäè: “Åé éàòàíëàð àéàüà ãàëõûí!”.
Åé ñþçöí à÷àðû, èëùàìûí ùàíû?!
Úÿì ùþêìäàð îëäó, áÿñ úàìûí ùàíû?!
Î, à÷äû ãàïûíû, ùÿì ñöôðÿ ñàëäû,
Ëöòôèëÿ øþùðÿòè äöíéàíû àëäû.
Èø âàõòû ýÿëìèøäèð íÿ îòóðìóñàí?!
À÷äû öìèä ýöëö, íèéÿ äóðìóñàí?!
Ñþç à÷ èýèäëÿðäÿí, åé èø àäàìû,
Úàì äîëäó, äàéàíìà äîëàíäûð úàìû.
Èø ÿëäÿí ýåòñÿ äÿ, ðóùäàí äöøìÿ ùå÷,
Áó úàìû Õàúÿíèí ñàüëûüûíà è÷.

36
ÊÈÒÀÁÛ ÕÀÚß ÃÈÉÀÑßÄÄÈÍ ÌßÙßÌÌßÄ
ÈÁÍ ÐßØÈÄß ÈÒÙÀÔ ÅÒÌßÑÈ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Êþùíÿ òÿãâèìëÿðÿ áèð áàõ, åé öðÿê,

Âàõòûí òàëåéèíÿ íÿçÿð ñàë ýþðÿê.
Ãÿòè áèð þë÷öéëÿ, íÿ ëàçûì ýöìàí,
Åéëÿ áó óøàüûí ñèððèíè áÿéàí.
Çÿèôìè, ýöúëöìö îëàúàã, äå áèð!
Áÿõòè éöêñÿëèøäÿ, éà åíìÿäÿäèð?!
Äöíéàäà èãáàëû íåúÿ îëàúàã?
Çèéàí ýþðÿúÿêäèð íÿäÿí, éàõøû áàõ!
Ùèëàúû, Ñèùàìû, Êÿíäõóäàíû ñÿí
Äèããÿòëÿ ñåéð åäèá áó ñèððè þéðÿí.
Îíóí áÿõò óëäóçó, þçöí éàõøû áàõ,
Âÿçèð óëäóçóíäàí äöøìÿñèí óçàã.
Áèëÿê, êþíëöìöçö áàüëàéàã îíà,
Åøãèëÿ ùÿéàòû ÷àòäûðàã ñîíà.
Íÿéÿ áÿíçÿéèðñÿí, ñÿí åé íóðëó áàü!
Ùåéðàíàì, ùöñíöíäÿí éàìàí ýþç èðàã.
Ùÿñÿí Áðóìÿíäèíèí ãûçëàðûíà ñÿí
Ùÿññàíûí öçö òÿê éàìàí ýöëöðñÿí.
À÷ìàìûø ÷è÷ÿêñÿí, äÿðèëìÿìèñÿí,
Ñÿí áó à÷ûëûøëà úÿííÿòñÿí íÿñÿí?!
Åé åðêÿí îéàíàí êþíëöìöí âàðû,
Åé èòè àüëûìûí ýþçöíöí íóðó,
Äèíèí ìåéâÿñèäèð ñÿíèí èøëÿðèí,
Õÿòòèí áÿçÿéèäèð äèí äÿôòÿðèíèí.
Ñÿíèí áàùàðûíëà òÿçÿëÿíèð úàí,
Ñÿíèí ýöíäöçöíëÿ íóðëàíûð èìàí.
Òÿáèì éàòìàéàðàã óçóí ýåúÿëÿð,
Àüëûí áàøû öñòÿ ýöëëÿð ñÿïÿëÿð.
Ýþéëÿðèí éåðëÿðÿ áóäóð ïåéüàìû,
Ôÿõðèì, èôòèõàðûì “Úÿìøèäèí úàìû”.
Î âàõò êè, àäûíà éàçäûì áóíó ìÿí
Èøûüà ãÿðã îëäó éåð öçö, ÿùñÿí!
Õàúÿ ùå÷ éàäûíà ñàëìàéûð áèçè,

37
Ìÿýÿð ñþç Ìèñðèíèí éîõäóð ÿçèçè?!
Áåëÿ ñþç óñòàäû ñþéëÿ áèð íÿäÿí,
Áèðúÿ ïàé àëìàñûí î õÿçèíÿäÿí?!
Ëöòôö õÿáÿðäàðäûð îíóí ùàìûäàí,
Áèðúÿ ìÿíèì áÿõòèì, îéàíìûð, àìàí.
Î ñåâèíú àüàúû ìÿíÿ äÿ ÿýÿð,
Áèð êþëýÿ ñàëàðñà, íÿéè ÿñêèëÿð?!
Ìÿí àòäûì ýÿìèìè äÿðéà è÷èíÿ.
ßýÿð îíà ÷àòñàì, ãÿì íåéëÿð ìÿíÿ
Ñÿí åé ðöçýàðèëÿ ôÿõð åòäèéèì êÿñ,
Àäûí áÿçÿê îëìóð ñþçöìÿ ÿáÿñ.
Äöíéàíûí áþéöéö, äîüðóñó, ñÿíñÿí,
Ìÿíÿ äÿ àðõà îë, êèìñÿñèçÿì ìÿí.
Î äÿðéà êþíëöíëÿ, áóëóä ÿëèíëÿ
Áèçÿ äÿ ëöòô åéëÿ, áèçè äÿ äèíëÿ.
ßëèíäÿ äþâëÿò âàð, ùÿì èìêàí áó ýöí,
Ëöòô åò ãîúàëàðà, åé úàâàí, áó ýöí.
Øèðàçëû, Òÿáðèçëè îëìàäûüûì÷öí
Ñÿí ìÿíè áåéëÿúÿ àòûðñàí íåé÷öí?!
Éàé äåéèë, îõ êèìè áèð áóúàüûì âàð,
Ãîúàéàì, ìþùòàúàì, ÿë òóò, íÿ îëàð?!
Ñÿíÿäëÿð ÿëèìäÿ åéëÿéèð èãðàð,
Þùäÿìäÿ èêè-ö÷ éîõñóë äÿõè âàð.
Îíëàð ìÿí éîõñóëà áàüëàíàí âàõòäàí
Áîüàçûì êÿìÿíäÿ êå÷ìèøäèð, èíàí.
Ìÿí ñÿíèí ãóëóíàì, ùàë ÿùëèñÿí ñÿí,
Îíëàðà ðÿùì åëÿ, ãÿì ÷ÿêìÿéèì ìÿí.
Îíëàðû ãóë êèìè îõøà ëöòô èëÿ,
Éà ìÿíè þçöíÿ õèäìÿò÷è åëÿ.
Ëöòô åëÿ, áó äàðäàí ýÿë ìÿíè ãóðòàð.
Ìÿíè õèäìÿò÷è òÿê þëäóðäö îíëàð.
Ãàäûí õèäìÿò÷èëÿð éöç äÿôÿ, èíàí,
Áåëÿ ôÿðñèçëÿðäÿí õîøäóð ùÿð çàìàí.
Áèð äèâàí éàðàòäûì èëùàìëàíàðàã,
Îíóí áÿùðÿñèíè éåìÿäèì àíúàã.
Éà áóðàõ, äÿðä èëÿ, ãÿìëÿ úàíûìû,
Éà âåð ãèéìÿòèíè àë äèâàíûìû.
38
Áó äèâàí ñÿíèíäèð, ñàùèá îë îíà,
Èêè ñàùèá îëìàç, òÿê áèð äèâàíà.
Äîüðóäóð, àë÷àãëûã åäÿí áó äþâðàí,
ßëèíè þïìÿéÿ âåðìÿéèá èìêàí.
Ñÿíñÿí õÿéàëûìäà, îëñàì äà óçàã,
Ãèéàáè ìÿùÿááÿò áÿñëÿäèì àíúàã.
Äóàëàð åòìèøÿì ñÿíÿ ùÿð çàìàí.
Øàùèääèð áóíëàðà þç ùàëûì ùàìàí.
ßëèìäÿ ýåòìÿéÿ éîõ èõòèéàðûì,
Éîõñà îòóðìàüà ýÿëìÿç ãÿðàðûì.
Áàø öñòäÿ ôûðëàííàì äàùà ãÿëÿì òÿê,
Êàüûçäàí ÿéíèìÿ ýåéÿðÿì êþéíÿê.
ßäàëÿò äîíëóäóð òóòäóüóì áàéðàã,
Îðäà þçöìäÿí äÿ äåìèøÿì àíúàã.
Áÿëêÿ Ãèéàñÿääèí éàíûá ùàëûìà,
ßëèéëÿ áèð áàðàò éàçñûí àäûìà.
Ùÿð êÿñè êàìûíà ÷àòäûðàí Àëëàù,
Âåðäè ßâùÿäèéÿ áó “úàìû” íàýàù.
Äöçëöê ãàïûñûíäàí ýÿëìèøäèð úàìû.
Ýåú ýÿëìèø îëñà äà, õîøäóð ìÿðàìû.
Êàìàë ïÿðäÿñèíäÿ áàøà ÷àòàðàã,
Ýþñòÿðèð äöíéàíûí èøëÿðèíè, áàõ.
Î, þç õÿçíÿñèíÿ éîë òàïìàñà äà,
Ãîé, áèð éîë õÿçíÿíÿ éîë òàïñûí î äà.
Ìÿíèìëÿ ìÿøüóë îë áèð àí, éîõñà ñÿí,
Ìÿíè Êåéõîñðîâ òÿê ýþðìÿéÿúÿêñÿí.
Àë ÿëäÿí úàìûìû, ãà÷àðàì, èíàí,
Òþêÿ äÿ áèëÿðÿì, ñÿðõîøàì éàìàí.
Ñÿíÿò ÿáÿäèäèð, äöçöíö äåñÿê,
Õöñóñÿí, ìÿí éàçàí áó ñþçëÿð, ýåð÷ÿê.
Áàêèðÿ ãûçëàðäûð áó øóõ úåéðàíëàð,
Äîüóá äîããóç àéäà ôèêðèìäÿí îíëàð.
Òóòãóí êþíöëëÿðè à÷àð áó ñþçëÿð,
Öðÿêäÿ ÿáÿäè éàøàð áó ñþçëÿð.
Õàúÿ éàõøû áèëèð, þéöíìöðÿì ìÿí,
Áó ýöí éîõ ìÿíèì òÿê áåëÿ ñþç äåéÿí.
Äöçÿëò èøëÿðèìè, ñîíðà èøÿ áàõ.
39
Øèð òóòàí åéëÿéèá îâ èñòÿ àíúàã.
Ìÿíè êÿðÿìèíäÿí åéëÿìÿ êÿíàð,
Äîëäóð ãÿäÿùèìè áèð éîë, íÿ îëàð!
Úÿñàðÿò åéëÿéèá ãûçûøäûìñà ìÿí,
Öçöìö òÿð áàñäû ùÿéà, øÿðìäÿí,
Êå÷äèñÿ ñþçëÿðèì ÿýÿð ùÿääèíè,
Äÿðäèì òöêÿíìÿçäèð, áàüûøëà ìÿíè.
Áèð äÿ èðÿëèäÿ îëàí áó êÿñëÿð
Ôÿçëäÿ, ùöíÿðäÿ àðòûãäûð ìÿýÿð?!
Ãîé ìÿíèì ñþçöìÿ ãîéìàñûí áàðìàã,
Äèçèìÿ éóìðóãëà âóðìàñûí íàùàã.
Ñþçöí ìåéäàíûíäà óñòàä áèë ìÿíè.
Èíúèòìÿ äþéöøÿ ÷ÿêèá áÿíäÿíè.
Ìÿí åøãèí ãÿìèíè ÷ÿêèðÿì ïöíùàí,
Áèðäèð ýþçëÿðèìäÿ éàõøû âÿ éàìàí.
Ñÿíèí àñòàíàíäà áàø ÿéèðÿì ìÿí,
Ìÿíè êþíëöñûíûã ãàéòàðìà ýÿë ñÿí.
Ìÿíè õÿçèíÿíäÿí åéëÿìÿ óçàã,
Èéëÿ, òóðóíúóìóí ÿòðèíÿ áèð áàõ!
ßëèíäÿ Úÿìøèäèí úàìû âàð, àìàí!
Úÿìøèä òÿê ÿäë èëÿ éàøà ùÿð çàìàí.

ÄÖØÖÍÚßËßÐ

Ñàãè, ñàô øÿðàáûí éîõñà, î õûëòäàí

Äîëäóð ãÿäÿùèìè, éóõóì éîõ, àìàí.
Ãîéìà ñàôû éîõñà, ýÿëìÿéÿ úîøà,
Áèð ãÿäÿù õûëò âåð êè, òåç ÷ÿêèì áàøà.
Ñàôûíû è÷ìèøëÿð ãàáàã úÿðýÿëÿð,
Ìÿíÿ äÿ ãàëìûøäûð õûëò äÿðäè ìÿýÿð.
Ãÿëáèìèí ãÿìèíè ãîâóì õûëò èëÿ,
Ãÿìäÿí äàùà õîøäóð ùàìàí õûëò áåëÿ.
Ãàéäàñû áåëÿäèð áèçèì äþâðàíûí,
Áèçÿ âåðäèéè ïàé áóäóð äöíéàíûí.
Ýåòäèñÿ äöíéàäàí ÿýÿð î äîñòëàð,
Îíëàð õîøáÿõòäèð êè, òåç ìÿñò îëäóëàð.
40
Êþíëöì þç úàíûíäàí äîéìóøäóð, èíàí,
Îíà àðòûã âåð êè, ýåúèêìèø éàìàí.
Îíó ñÿðõîø ùàëäà ÷þëëÿðÿ áóðàõ,
Ýåúÿíèí áèð âàõòû ãîé éàòñûí àíúàã.
Éàòìàüà éåðè âàð, éàõøûñû áóäóð,
Î, õóìàð îëñà äà, ãÿäÿù äîëóäóð.
ßýÿð þëöì âàõòû äöøñÿì ïèñ ýöíÿ,
Ãÿäÿù âåð þçöìÿ ãàéûäûì éåíÿ.
Ìÿíè ãóúàüûíà àëàíäà ÿúÿë,
Áó úàìû áàøäàøûì öñòöíÿ ãîé ýÿë.
Àüûçäàí äîäàüà ýÿëÿíäÿ öðÿê,
ßëäÿ úàì, äîäàãäà úàí òóòóá ýåäÿê.

ÃßÇßË

Ìöòðöá, áèð ñÿí äÿ ýÿë, ìÿíè åéëÿ øàä,

Ãîé î èëãàðñûçû áèð åéëÿéÿê éàä.
Éàäà ñàëìàñà äà î úàíàí áèçè,
Áèç ýÿðÿê éàä åäÿê î àé áÿíèçè.
Ñÿí îíó õàòûðëà, áàøãà àä èëÿ
Áèð íåúÿ ãÿäÿù äÿ íóø åäÿê áåëÿ
Åëÿ êè, éåòèøäèí ñèðð ïÿðäÿñèíÿ,
Àíúàã îíäàí äàíûø, åòìÿ áÿùàíÿ.
Ãÿçÿë àðçó åòñÿ î öðêÿê ìàðàë,
ßâùÿäè øåèðèíè ñÿí îõó äÿðùàë.
Îíóí ýþçÿëëèéè à÷ûðñà öðÿê,
Ìÿíèì ñþçëÿðèì äÿ éàíäûðûð îä òÿê.
Î, òîõòàã, ìöëàéèì îëàðñà ÿýÿð,
Þíöíäÿ õèäìÿò÷öí áàüëàðàì êÿìÿð.
ßýÿð î, úèñìèìÿ âåðÿðñÿ ôÿðìàí,
Ìÿí úàíû, ãÿëáè äÿ åäÿðÿì ãóðáàí.
Øèêàéÿò åäèðÿì ìÿí éàëâàðàðàã,
Î èñÿ äàíûøûð íàç èëÿ àíúàã.
Î, ìÿíè þëäöðöð ñàíêè áèð äöøìÿí,
Äîñòóì âàð äåéÿðÿê ñåâèíèðÿì ìÿí.
Ìÿí îíó ýÿçèðÿì ãÿì éåéÿ-éåéÿ,
41
Î, ìÿíè þëäöðöð “áèð éöêäöð”, – äåéÿ.
Îíó éàä åäèðÿì ìÿí áèð îüóë òÿê,
Î, ìÿíè òÿðê åòñÿ, ìÿùâ îëëàì, ýåð÷ÿê.
ßýÿð ñà÷ëàðûíà òîõóíäóìñà ìÿí,
Ñÿðõîøäóì, áèëìÿäèì, èðàä òóòìà ñÿí.
Èñòÿäèì ëÿáèíäÿí äöíÿí ýåúÿ êàì,
Î, ìÿíÿ áóíóí÷öí óçàòäû áèð úàì.
Áåëÿ ÷îøäóüóì÷öí îòóðäóì äÿðùàë,
Ñàíêè áó áàäÿé÷öí ó÷óðäó õÿéàë.
Ìÿíèì äÿðäèìè ÷ÿê, ìÿíÿì ÿùëè-ãÿì,
Îíäà áèëÿðñÿí êè, íÿëÿð ÷ÿêìèøÿì.
Áóðàõìà ÿëèíäÿí, ìåé úàìû òàïñàí,
Þçöí è÷, ñÿí ìÿñòÿ âåðìÿ ýÿë, àìàí.
Èýèäëèê äàìëàñû î ìåéè, ýåð÷ÿê,
Îëàðìû ùÿð äîíóã àäàìà âåðìÿê?!
Áèçèì ïèðèìèç îë, äîëäóð úàìëàðû,
Ìÿùâ åëÿ ãÿìëÿðè ãÿäÿùëÿ áàðû.
Äå, áåëÿ ðèíä, ñÿðõîø îëà-îëà ìÿí
Éåðÿ ãîéàðàììû î úàìû ÿëäÿí.
Ñÿðõîøàì, ùÿð êÿñèí ñþçöíäÿí íÿ ãÿì?!
Àøèãëÿð òþùìÿòäÿí ãîðõìàç áèðúÿ äÿì.
Áèð ãÿäÿù úàìûìäàí ìÿíèì ÷ÿê áàøà,
ßáÿäè ñÿðõîø îë, ñåâèíúëÿ éàøà.
Ìÿúëèñèí áó ìåéëÿ ãûçûøñà, èíàí,
Ùå÷ êÿñäÿí óòàíìàç öçöí áèðúÿ àí.
Éàðàìàç áèøìèøÿ ÷èé áàäÿ âåðìÿê,
×èé áàäÿ áèøìèøèí íÿéèíÿ ýÿðÿê?!
Ìÿíèì áó úàìûìäàí áèð ãÿäÿð è÷ñÿí,
Áèëÿðñÿí áèøìèøÿì, éîõñà ÷èéÿì ìÿí.
ßâùÿäè, áó ñþçöí óçàíäû éàìàí,
Ýåúÿ ïÿðäÿñèíÿ áöðöíäö ùÿð éàí.
Íÿ áèð ùàë ÿùëè âàð, àù, áó øÿùÿðäÿ,
Íÿ äÿ áèð ùÿìäÿðä âàð ùÿð äöðëö äÿðäÿ
Áèðëèêäÿ îòóðóá áàäÿ íóø åäÿê!
Áèðëèêäÿ âöúóäó òÿðê åäèá ýåäÿê!
Íåéëÿìÿê! Áó úàìû òÿê è÷ÿê ýÿðÿê,
Þçöìöç áó úàìà áèð äîí ýåéäèðÿê.
42
 Ñþç åòìÿ íîüóëóì àçäûðñà ÿýÿð,
Áàõ, “Úÿìøèä úàìûì” âàð, áóíà ñàë íÿçÿð.
Úÿííÿò ñöôðÿñèíèí íîüóëóäóð áó,
Ùóðèëÿð ìþùòàúäûð ìÿíÿ, äîüðóñó.
Âàðëûüûì äîüóëìóø ìÿíèì éîõëóãäàí,
Ìÿíÿ áó éîõñóëëóã øàùëûãäûð, èíàí.
Äîëäóðóá è÷ìèøÿì åøã úàìûíû ìÿí,
Éûõûëûá-äóðàðàã ýåäèðÿì ùÿìÿí.
Èñòÿð ìÿíè îõøà, èñòÿð åò ñèòÿì,
Áèð ìÿíÿì, áèð äÿ åøã, åéëÿìÿðÿì ãÿì.
Äÿðäñèçèí éåìèäèð ñó èëÿ ÷þðÿê.
Êèøèíèí ãöââÿñè åøã îëñóí ýÿðÿê.
Ìÿíè óúàëäàðàã öðÿê äàéÿñè,
Ñöä äåéèë, è÷èðòäè åøã áàäÿñè,
Åé áèçè ÿçìÿéÿ ÷àëûøàí âöúóä,
Áó úàìû è÷ÿðÿê äîñòëóüà öç òóò.
ßýÿð äèâàðûìû ýþðñÿí äÿ àë÷àã,
Òÿíÿéëÿ äàø âóðìà úàìûìà íàùàã.
Ìÿíçèë ãàðàíëûãäûð, âàõò þòìöø éàìàí,
Ýåðè äþí, éîë öñòÿ ãóéó âàð, àìàí.
Ñóñàñàí, àðõ, ãóéó àõòàðìà íàùàã,
Ýåò ÷àðÿ éîëóíóí àðäûíúà àíúàã.
Áó àõàð ÷åøìÿíèí ñóéóíäàí è÷ ñÿí,
Äîëäóð ãÿäÿùèíè áó úàìäàí ùÿìÿí.

ÊÀÈÍÀÒÛÍ ÙßÃÈÃßÒÈ ÙÀÃÃÛÍÄÀ ÑÓÀË

Ñÿí åé ùÿãèãÿòè àõòàðàí èíñàí,

Áó èíúÿ ñþçëÿðÿ öç ÷åâèð áèð àí.
Ñÿíäÿí íÿ ñîðóøñàì, ýþçöìÿ äöç áàõ!
Ìÿíëÿ ÿéðè îòóð, äöç äàíûø àíúàã.
Áó éåð êè, öñòöíäÿ ñàëìûñàí ìÿñêÿí
Íÿäèð, ùå÷ þçöíÿ äåìèñÿíìè ñÿí?!
ßñëè ùàðàäàíäûð, íÿäèð áó ãàéäà?!
Âàð èäè, éà éîõäàí î, îëäó ïåéäà?!
Ùå÷ëèêäÿí âöúóäà èëêèí íÿ ýÿëäè,
43
Êèì áó õÿçèíÿíèí à÷àðû îëäó?
Íÿäÿí ùÿðÿêÿòäÿí ãàëìàéûð ôÿëÿê?
Éåð íèéÿ ùÿðÿêÿò åòìèð äå ýþðÿê?
Íÿäÿí áèðè èñòè, ýèðäÿ, ôûðëàíàí?
Äèýÿðè ñîéóãäóð, òÿðïÿíìèð áèð àí?
Áÿñ áó òîðïàã, ùàâà, îä, ñó íÿäÿíäèð?
Áó éàø, èñòè, ñîéóã, ãóðó íÿäÿíäèð?
Éåð íÿéèí öñòöíäÿ òóòìóøäóð ãÿðàð?
Íÿäÿí êþê ñàëàðàã áó òóì âåðäè áàð?
Ýåúÿ ãàðàíëûüû äå, ùàðäàí àëûð?
Ñþéëÿ, áó Àé, Ýöíÿø íÿäÿí íóð ñàëûð?
Íÿäÿí, íåúÿ îëäó áó ãàëà óúà?
Åâè íå÷ÿ îëäó, áàø÷ûñû íåúÿ?
Íå÷ÿñè àòàäûð, íå÷ÿñè àíà?
Íå÷ÿäèð îüëàíû, ãûçû, äå ìàíà.
Áÿñ ñÿí þçöí êèìñÿí, íÿ÷èñÿí, íÿñÿí?
Êèìè òàíûéàðñàí îíó áèëìÿñÿí?
Áó ðóùëà áó àüûë, äå íÿäèð ýþðÿê?
Íÿôñèí àäû íÿäèð? Áÿñ íÿäèð öðÿê?
Áó ãÿðèá øÿùÿðÿ ñÿí íèéÿ ýÿëäèí?
Áóðäà èøèí íÿäèð, éà íÿéÿ ýÿëäèí?
Ïåéüÿìáÿð ýþíäÿðìÿê íÿéÿ ýÿðÿêäèð?
Áóíó ñÿí áèëìÿñÿí, êèì áèëÿúÿêäèð?
Áóðàäà íÿëÿðäÿí ÷ÿêèíìÿê ýÿðÿê?
Ïÿðäÿ íÿ, ïÿðäÿäàð êèìäèð, äå ýþðÿê?
Äîñòëóã íÿ äåìÿêäèð, èíñàíëûã íÿäèð?
Àäàì íÿ, àäàìëûã íÿäèð, ñþéëÿ áèð?
Þìðö êå÷èðìÿëè èíñàí íÿ ñàéàã?
Êèìëÿðäÿí ëàçûìäûð íöìóíÿ àëìàã?
Êèìäèð ùÿð ìÿíçèëèí àäàìû, äå ñÿí,
Àäû íÿ, ùàðäàäûð î ÿñèë ìÿñêÿí?
Áàøûíäàí êå÷ÿíè áèð äàíûø ýþðÿê,
Íÿ ö÷öí âàúèáäèð ýåðèéÿ äþíìÿê?
Úÿííÿò ùàðàäàäûð? Úÿùÿííÿì íÿäèð?
Éàõøû-ïèñ ñîðüóñó ùàðàäà ýåäèð?
Íåúÿäèð áÿäÿíèí, úàíûí ÿçàáû?
Ñîí ýöíöí äÿùøÿòè, ùàããû-ùåñàáû?
44
Áèð ñþçäÿí äåéèëñÿ áó èøëÿð ÿýÿð,
Ùàðàäàí îðòàéà ÷ûõäû áó ôÿðãëÿð?
Áó åâèí èøëÿðè äåéèë áîø, íàùàã,
Éàõøû áèë áó èøëÿð äåéèë îéóíúàã.
Èíñàí áèëìÿëèäèð áóíëàðû, äöçö,
Ùÿð êÿñ áèëìÿéèáñÿ ñó÷ëóäóð þçö.
Áó úàìäàí ÿëäÿ åò áöòöí áóíëàðû,
Ñÿí äÿ Êåéõîñðîâ òÿê àä ÷ûõàðò áàðû.
Áó èíúÿ ñþçëÿðè áèëìÿñÿí, èíàí,
Áóðäà òîðïàãëàðà áàòûá ãàëàðñàí.
Àõûð, áó ýÿëìÿéèí áèð ìÿãñÿäè âàð,
Î äà áèð ùåñàá÷öí îëìóø áÿðãÿðàð.
Éîõñà áàø àüðûñû íÿéÿ ýÿðÿêäè,
Ùÿð øåé þç éåðèíäÿ ÷è÷ÿê-÷è÷ÿêäè.
Ñÿí áóðà ýÿëäèí êè, áèð èø ýþðÿñÿí,
Äöíéàäà þìðöíö åëìÿ âåðÿñÿí.
Ùÿð øåéè ýþðÿðÿê äÿðê åäÿñÿí ñÿí,
ßçàáëàð ÷ÿêÿñÿí, àüðû ýþðÿñÿí.
Íàìóñ íÿ øåéäèð êè, îëäóí îíà áÿíä?!
Ðèéàêàð öçëÿðÿ ÷îõ ýöëìÿ ãÿíä-ãÿíä!
Éàðàäàí áèëèéè áÿõø åòìèø ñÿíÿ,
×àëûøûá ùÿð ñèððè éàõøû áèëñÿíÿ.
Íÿ ãÿäÿð êþùíÿäÿí éàðàíûð òÿçÿ,
Àçëà ÷îõ-ýþðöíÿð íèñáÿòëÿ áèçÿ,
Áó ôàíè àëÿìè òÿðê åäÿúÿêñÿí,
Àëãûø äåéÿúÿêñÿí áàãè ìöëêÿ ñÿí.
Áóíó ñÿí áèëÿðñÿí åëì èëÿ àíúàã,
Åëìñèç íÿôñ àõû íÿ áàúàðàúàã!

ÅËÌ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Áèëèê úàí ãóøóíà ãàíàääûð, èíàí,

Ðóùóíó ýþéëÿðÿ îäóð ãàëäûðàí.
Áèëèêäè öðÿéÿ áó äöíéàäà úàí,
Áàø áèëèêñèç îëñà, îëàð áÿäýöìàí.
Íóðñóç ýþç êèìèäèð åëìñèç öðÿê,
45
Íàäàí èíñàíëûãäàí óçàãäûð, ýåð÷ÿê.
Åëìèí áàéðàüûíû ãàëäûð ýþéëÿðÿ,
Î, ñÿíè ãàëäûðñûí ÿí éöêñÿêëÿðÿ.
Áèëèê Àðõàñûíúà éöðö ùÿð çàìàí,
Áèëèêëÿ Àëëàùà ýåäèá ÷àòàðñàí.
Íÿôñ àëëàù åëìèäèð, åëì èñÿ àüûë,
Áÿñäèð þçöíÿ ýÿë, éóõóäàí àéûë.
“Éóìàò”äà éàçûëìûø áó ñþçëÿðÿ áàõ:
“Ìÿëóìàò ìåéâÿäèð, åëì èñÿ áóäàã”.
Éîõäóð áèëèê êèìè áèð àáè-ùÿéàò.
Àíúàã áèëèê âåðÿð èíñàíà íèúàò.
Áó ñóäàí è÷ÿíëÿð ÿáÿäè îëäó,
Ýþçëÿðè ñàãèíèí öçöíäÿ ãàëäû.
Ðóùóíà åëì èëÿ êþìÿê åò ùÿð àí,
Îíäà Úÿáðàéûëà éîëäàø îëàðñàí.
Áèëèêëÿ äèíèí äÿ àäû óúàëàð,
Äèí åëìÿ ñþéêÿíñÿ íåúÿ ãîúàëàð?!
Åëì àüëûí çèéàñû, áèëèêñÿ áèð íóð.
Áó ñþçëÿð àéäûíäûð, äîüðóñó áóäóð.
Áèëèéèí îëàðñà, ãàëìàçñàí íà÷àð,
Áèëèê éîëëàðûíäà ÷ûðàã òÿê éàíàð.
ßëèíäÿ ÷ûðàüûí âàðäûðñà ÿýÿð,
Ãàðàíëûã ýåúÿäÿí ãîðõóðñàí ùÿäÿð.
Áèëèê èøûãëûãäûð, úÿùë ãàðàíëûã,
Ñÿí áó ùÿãèãÿòè äöøöí áèð àíëûã.
Äèðèëèê ñóéóäóð åëìè èíñàíûí,
Õîøáÿõòäèð áó ñóéó è÷ÿí, èíàíûí.
Êÿøô åòìÿê èñòÿñÿí áèð ñèððè ÿýÿð,
Áèëèêñèç ìÿòëÿáÿ ÷àòàðñàí ìÿýÿð?!
Íÿôñèí ìåøÿñèíäÿ êèì àçñà éîëó,
Åëìè ãûëûíú îëàð, àüûëñà ãîëó.
Åòìÿ þç åëìèíè àüûëäàí úöäà,
Áèëÿñÿí òà êèìäèð àüûë âÿ Õóäà.
Áÿäÿíè àüûëëà éîüóðìàã ýÿðÿê,
Áèëèêëÿ ìÿëÿéÿ äþíñöí ãîé öðÿê.
Åëì ñÿíèí öçöíö éîëà ýÿòèðÿð,
Ñÿíÿ ÷ûðàã îëóá éàðà éåòèðÿð.
46
Ìàääè, éà ìÿíÿâè îëñà äà áèëìÿê,
Éåíÿ áèëìÿìÿêäÿí éàõøûäûð, áèøÿêê!
Áèð îâóú òîðïàãäûð ðóùñóç áèð áÿäÿí,
Åëìñèç áèð ðóùñà êöëÿêäèð ùÿìÿí.
Áèëèê îéàãëûãäûð, áèëìÿìÿê éóõó,
Î, ñÿíè ýèçëÿäÿð, àøêàð åäÿð áó.
Áèëÿí ðóù ùàìûéëà îëñà äà éîëäàø,
Áÿäÿíëÿ ýþéëÿðäÿ ó÷àð î áèðáàø.
Áó óçàã ýþéëÿðèí ñèðëÿðèíè áèç
Äÿðê åäÿ áèëìÿðèê, áèë êè, åëìñèç.
Åëì èëÿ ñóëàðäà öçÿð ýÿìèëÿð,
Ùÿì åëìèí ýöúèëÿ ýÿìè äöçÿëÿð.
Åëì èëÿ äîñò îëñàí áó äöíéàäà ñÿí,
Ñóäàí ýÿìèñèç äÿ êå÷ÿ áèëÿðñÿí.
Åëìëè èò àðòûãäûð íàäàí þêöçäÿí.
Êå÷ìèøäèð øÿùÿð äÿ êÿíäè áó öçäÿí.
Èíñàíû ñöñò, òÿíáÿë åäÿð úÿùàëÿò,
Áèëèê ãöââÿ âåðÿð, áèð äÿ úÿñàðÿò.
Ýþéëÿðèí ùÿðÿêÿò åòìÿñè, äå áèð,
Åëì èëÿ äåéèëñÿ, áÿñ íÿ èëÿäèð?!
Áó ãÿäÿð ýþðäöéöí èøëÿð, ïåøÿëÿð,
Åëìäÿí, äöøöíúÿäÿí äîüìàìûø ìÿýÿð?!
Áèëèê èíñàíëàðû óúàëäàð Àéà,
Íàäàíëûã êîðëàð òÿê ñàëàð ãóéóéà.
Åëì èëÿ à÷àðñà öðÿê ýþçöíö,
Áèë êè, Éàðàäàíà òóòàð öçöíö.
Áèð êÿñ þç åëìèíÿ èíàíñà ÿýÿð,
Èøè, ÿìÿëèëÿ äàèì éöêñÿëÿð.
Ãÿìëÿ úöò éàõøûäûð, áèëèêñèç èíñàí,
Êÿëÿìè íåéëÿéèð ÿòñèç áèð ãàçàí?!
Ñàíêè ÷þð-÷þï éàíàð, ãûçûøñà íàäàí,
Éàíàð, àëîâëàíàð, êöë îëàð ùàìàí.
Äÿëèíèí áèëèéè îëìàç áèçèéàí,
Äÿëèäÿí äöç ÿìÿë ýÿëìÿç ùå÷ çàìàí.
Àëèìèí äþâëÿòè ñîíñóçäóð, ýåð÷ÿê,
Òöêÿíìÿç, ìÿùâ îëìàç ãèéàìÿòÿäÿê.
Àïàðà áèëìÿçëÿð åëìè îüðóëàð,
47
 Íÿ ÿúÿë öñòöíÿ áèð êþëýÿ ñàëàð.
Îíó ìÿùâ åòìÿéè áàúàðìàç çàìàí,
Íÿ äÿ ñåëäÿí îíà éåòÿð áèð çèéàí.
Áèëèê þçëöéöíäÿ ãûçûëà áÿíçÿð,
Íÿ ãÿäÿð êþùíÿëñÿ îëàð òàçÿ-òÿð.
Åëìäèð íÿôñè äÿ õåéðÿ úàëàéàí,
Áèð åëì áóíäàí àðòûã íåéëÿð, åé èíñàí!
Åëìäÿ ùÿð øåéäÿí âàúèáäèð, ýåð÷ÿê;
Èíñàí þç çàòûíû òàíûñûí ýÿðÿê.

ÁÓ ÊÈÒÀÁÛÍ ÌßÇÌÓÍÓ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Áó êèòàá þâëèéà êèòàáûäûð, áàõ!

Éàðàìàç øþùðÿò÷öí îíó àïàðìàã.
Áó ÿëâàí íàõûøëû êèòàáäà îëàð
Úÿííÿò, úÿùÿííÿìèí éîëó àøèêàð,
Èëê ýöíöí, ùàçûðûí, ñîí ýöíöí ñþçö,
Áèð íåúÿ áåéòèëÿ éàçûëäû, äöçö.
Éàõøûíûí ñèôÿòè, éàìàíûí öçö,
Îüðóíóí ùèéëÿñè, òàúèðèí ñþçö,
Áèð ñþç àðòûðìàäàí éàçûëäû áèð-áèð,
Òóòóëìàã áèëìÿéÿí áèð Àé êèìèäèð.
Õÿéàëûí ìÿùñóëó äåéèë î, ùåéùàò.
Îíó ýÿòèðìèøäèð äöíéàéà ùÿéàò.
Íÿôñ ö÷öí ÷îõ õåéèð âåðÿð áó ÿñÿð,
Îíó êèì îõóñà ìÿãñÿäÿ éåòÿð.
Àäûíû “Úÿìøèäèí úàìû” ãîéäóì ìÿí,
Âàðëûüûí ÿêñèíè îíäà ýþðÿðñÿí.
ßýÿð êèì èñòÿñÿ äöíéàíû ýþðìÿê,
Êþíëö èñòÿéÿíè áóðäà ýþðÿúÿê.
Îðäàí áèëÿðñÿí êè, î øàù ùàðäàäûð.
Ìÿíçèëè, ìÿêàíû íÿ äèéàðäàäûð.
Øàùûí äöøìÿíëÿðè ñûíûðëàð íÿäÿí?
Ñÿðõîø íèéÿ éàòûð, îíó áèëÿðñÿí.
Áó åâÿ, ãàïûéà êèì òàïäû à÷àð?
Áó åâäÿ îëàíû êèì ýþðäö àøêàð?
48
Àääàí àäëàíàíà íÿ ãÿäÿð éîëäóð?
Òèëñèìäÿí õÿçíÿéÿ íÿ ãÿäÿð îëóð?
Ìöòëÿãè íèñáèäÿí àéûðä åäÿðñÿí,
Äþíöá ÿéðè éîëäàí äöçëÿ ýåäÿðñÿí,
Ñÿíè àçäûðìàã÷öí äèâ òàïìàç ìàúàë,
Ùÿì àòìàç ãóéóéà ïàëòàðûíû ùàë.
Ýèçëè ùèéëÿëÿðäÿí îëàðñàí óçàã;
Îëìàçñàí ùÿíÿôè ãþâìöíäÿí èðàã.
Àäàìëûã íÿäÿäèð î, äåéÿð, èíàí,
Íÿäèð, íÿ äåìÿêäèð èíñàíëûã, èíñàí.
Îéóíúàã åëÿìÿç ñÿíè ùÿð àë÷àã
Êèìñÿ äåìÿç ñÿíÿ àçüûí âÿ àõìàã.
Ìàëûí îüðóëàðäàí àìàíäà îëàð,
Åëì åäÿð êþíëöíäÿí øöáùÿíè êÿíàð.
À÷àð ýþçëÿðèíè ôèêèð ãàðòàëûí,
Éåð, ýþéö òèòðÿäÿð ôèêðèí, õÿéàëûí,
Ñàüûíà-ñîëóíà êå÷ìÿç ùÿð àõìàã,
Ñÿí éàõøû áèëÿðñÿí éåðèíè àíúàã.
Ñÿíèí èáðÿò ýþçöí à÷ûëàð, áèøÿêê,
Áàøãà íàõûøëàðû ðÿää åäÿð öðÿê.
Ñÿí ÿëäÿ åäÿðñÿí áåëÿ áèð çÿôÿð,
Îíäà ßâùÿäè äÿ ñàâàáà éåòÿð.
Ýþðñÿí êè, éàðàìûð, ìÿíè ÿôâ åëÿ,
Àëëàùäàí õàúÿéÿ õîøáÿõòëèê äèëÿ.

ÊÈÒÀÁÛÍ ÁÞËÌßËßÐÈ

Ñåâèíúëÿ ãÿò åòäèì äöíÿí ýåúÿ ìÿí,

Ãîé áèð ìÿúëèñ ãóðóì áó úàìëà ùþêìÿí.
Åâäÿ ñÿðõîø îëäó áó ìåéäÿí öðÿê
“×þë”, äåäè, äàëûíúà äöøäöì êþëýÿ òÿê.
Ñÿùðàéà ÷àòàíäà îòóðäóã ùàìàí,
Úàì äîëäó, ãÿäÿùëÿð áàøëàäû äþâðàí.
Áó áàäÿ òöíä èäè, àäàì éûõàíäû,
Îíóí÷öí ÿââÿëäÿí ùåñàá áàøëàíäû.
Êèì èëÿ è÷ÿñÿí, ùàðäà, íÿ ãÿäÿð?
49
Ìÿñò îëñàí, òàïàñàí éîëó áèðòÿùÿð.
Ìÿíäÿí ïÿðäÿëèëèê îëàíäà óçàã,
Ìÿí ãàéäà-ãàíóíäàí ãàëäûðäûì áàéðàã.
Îíó áàøëàíüûúäàí áþëäöì ö÷ äþâðÿ,
Äåäèì, ãîé è÷ÿíëÿð äöøìÿñèí úþâðÿ.
Èíñàí èëê äþâðÿäÿí ñåâèíú, íóð òàïàð,
Ãÿôëÿò éóõóñóíó ýþçëÿðäÿí ãàïàð.
Áàøûí ñþç-ñþùáÿòÿ áàøëàð áó çàìàí,
Ãàðøûíäà à÷ûëàð éåíè áèð úàùàí.
Èêèíúè-äþâðÿñÿ øèð òóòàí åéëÿð,
Îëàðñàí åëìäÿ ñÿí ñàùèá-íÿçÿð.
Áóðäà éîë òàïàðñàí èìòàùàíëàðà,
Ãàðøûíäàí ïÿðäÿëÿð äöøÿð êÿíàðà.
Ö÷öíúö äþâðÿíè íóø åäÿí çàìàí,
Àüëûí áÿëÿä îëàð ùÿð ñèððÿ, èíàí.
Éàõøû áàøà âóðñàí áó ö÷ äþâðÿíè,
Áó ùàëÿò ìÿíçèëÿ ÷àòäûðàð ñÿíè.

50
ÉÀÐÀÄÛËÛØÛÍ ÁÀØËÀÍÜÛÚÛ

Ñÿùÿðäèð, åé ùÿêèì, õÿáÿð âåð ýþðÿê,

Ñþéëÿ íåúÿ êå÷äè î éåðäÿí öðÿê?!
Áó ýÿëìÿê íåé÷öíäöð, áèð åéëÿ ÿéàí!
Íÿäèð áó àéðûëûã, íÿäèð áó ùèúðàí?!
Áèëÿê ÿââÿëèíè áó èøèí ìÿýÿð,
Þéðÿíÿê äöíéàíûí ñèððèíäÿí õÿáÿð.
Ìöìêöíäöð ÿéàíè áèëìÿê áóíëàðû,
ßýÿð áèëìèðñÿíñÿ, ãóëàã àñ áàðû.
Áó èëêèí ãèñìÿòèí, þçöí éàõøû áàõ!
ßñàñû âàðëûãëà éîõëóãäóð àíúàã.
Áó âàðëûã ùå÷ëèéÿ äöøöðñÿ ÿýÿð,
Ìöìêöíäöð, òîðïàãäàí äåéèëìè ìÿýÿð.
Ùå÷ëèê áèëìÿéèðñÿ ÿýÿð î âöúóä,
Áåëÿ îëìàëûäûð, èñòÿìÿ ñöáóò.
Âàúèáöë-âöúóääóð ãÿäèì, êþùíÿ, òÿê,
Î, áèëìÿç íÿ? Íåúÿ? Éóõó âÿ éåìÿê.
Îäóð úÿùÿòëÿðäÿí õàðèú ùÿð çàìàí,
Úÿùÿòñèç, ñÿáÿáñèç êå÷ìÿ î çàòäàí.
Áöòöí àüëàáàòàí, áàòìàéàí íÿ âàð,
Àëëàùûí çàòûäûð îíëàðäàí êÿíàð.
Î, áöòöí áóíëàðäàí éàðàíäû àçàä,
Êÿðÿìëÿ äîëäóðäó äöíéàíû î çàò.
Èñòÿäè þçöíö çàòû ýþñòÿðìÿê.
Î, íóðäóð, íóð îëàð, àøèêàð ýöí òÿê,
Çàòû áó âàðëûüà îëäó ïàäèøàù,
Îëäó éàõøûëûüà êÿðÿìè ïÿíàù.
Éàðàäàí ýöúöíö åòìÿê÷öí àøêàð,

51
Áÿäÿí úàí, ñóðÿòÿ îëäó õÿðèäàð.
Ùÿð øåéèí ÿââÿëè, áþéöê âÿ óúà,
Þçöíöí ÿââÿëè, ñîíó éîõ àììà.
Î, þç ãöäðÿòèíè ùèññ åòäè ìÿýÿð,
Äþíöá êàìàëûíà ñàëäû áèð íÿçÿð.
ßãëè-êöëë éàðàíäû áó áèð áàõûøäàí,
Îíó àüûë ýþðäö, äèç ÷þêäö ùàìàí.
Íÿôñè-êöëë éàðàíäû ùÿì áó íÿçÿðäÿí,
Þçö áÿéÿíèëäè, áó áÿéÿíìÿêäÿí
Ö÷öíúö ùÿìëÿäÿ íÿôñ à÷äû øÿùïÿð,
Îëäó èêè ôÿðäÿ ö÷öíúö úþâùÿð.
Áó ö÷äÿí ö÷ þë÷ö îëäó àøèêàð,
Ýþéëÿðèí âàðëûüû îëäó ïàéèäàð.
Íÿôñ þçö-þçöíÿ áàõäû êè, äöçö,
Ýþðñöí Òàíðû êèìäèð, êèìäèð î, þçö:
Éàðàíäû àüûë, íÿôñ, áèð äÿ êè,ôÿëÿê,
Äàíûøìàã þéðÿíäè ÷ÿðõ, ùÿì åøèòìÿê,
Ñîíðà äîããóç ôÿëÿê îëäó áÿðãÿðàð,
×öíêè ùèêìÿò âåðäè áó ÿìðÿ ãÿðàð.
Ñîíðà äà éàðàíäû ñÿêêèç êàøàíÿ,
Éåääè øàù ýþðöíäö, îí èêè õàíÿ.
Áó óüóðëó Ðÿõøèí ãîéíóíäà ìöäàì;
Èøûã ïàéëàéàðëàð îíëàð áèàðàì.
Èïÿê õàñèééÿòëè, èòè ãà÷àðëàð,
Ùÿðÿ áèð ïÿðäÿäÿ àëÿì à÷àðëàð.
×ÿðõ äþâðÿ áàøëàäû îëàðàã ùåéðàí,
Éåð íóðà áîéàíäû, éàðàíäû çàìàí.
Ùÿì äÿ äþðä ôÿñèëÿ áþëöíäö àëÿì,
Éåääè õÿòò ÷ÿêèëäè éåðäÿ äÿ áó äÿì.
Éåääè èãëèì þçö áóðäàí äöçÿëäè,
Ùÿðÿ áèð óëäóçà ïåéìàíÿ ýÿëäè.
Ýåúÿ-ýöíäöç îëàí áó äîëàíìàäàí
Óëäóçëàð çÿôÿð÷öí àëäûëàð ôÿðìàí.
Ñîíðà äà áóíëàðäàí éàðàíäû äÿðùàë
Ýöíäîüàí, ýöíáàòàí, úÿíóá âÿ øèìàë.
Äþâðÿ áàøëàéàíäàí èëê äÿôÿ ôÿëÿê
Äþðä öíñöð éàðàíäû àëÿìäÿ, ýåð÷ÿê.
52
 Òîðïàã, îä, ñó, ùàâà – ñÿíäÿäèð áóíëàð.
Ùÿéàòà, þëöìÿ ñÿáÿáäèð îíëàð.
ßë-ÿëÿ âåðÿðÿê äþðä öíñöð þçö
Ìÿøùóð ö÷ ìþâëóäó éàðàòäû, äöçö.
Ñÿí î ö÷ ìþâëóäó éàõøû äöøöí, ãàí,
Áèë îíëàð ìÿäÿíäèð, áèòêèäèð, ùåéâàí.
Ìÿäÿíèí öñòöíö þðòäöñÿ òîðïàã,
Áèòêèëÿð òîðïàãäàí úöúÿðäèëÿð, áàõ.
Òîðïàãäà, ùàâàäà, ñóäà ùåéâàíëàð,
Àëëàùûí ÿìðèëÿ ýÿçäè áèãÿðàð.
Áó ö÷, äþðä öíñöðÿ òàáåñÿ ÿýÿð,
Îíà äà ùàêèìäèð éåääèãàò ýþéëÿð.
×ÿðõ íÿôñÿ ìþùòàúäûð, íÿôñ èñÿ ÿãëÿ,
Ýåäèð âÿùäÿòÿäÿê áó ãàéäà èëÿ.
Áåëÿ ôûðëàíñà äà îíóí ùÿð áèðè,
Âÿùäÿòÿ ÷àòàíäà ãà÷àðëàð ýåðè.
Ðóùó úöò îëàíëàð àüûëëà, ÿëáÿò,
Íÿôñèí ýÿçìÿéèíÿ äåäè òÿáèÿò,
Òÿá èëÿ ìÿçàúûí áèðëèéè, àøêàð,
Åäèð òÿðêèáëÿðëÿ íÿãøÿëÿð èçùàð.
Èíäè ñÿí úöðáÿúöð íàõûø ýþðäöéöí
Òÿá èëÿ ìÿçàúäàí äöçÿëìèø áöòöí.
Çàìàíûí èøëÿðè éàðàòäû áèðäÿí
Áó äîããóç ìÿçàúû î äþðä öíñöðäÿí.

Ö× ÌÞÂËÓÄÓÍ ÑÛÐÀ ÈËß ÀØÊÀÐÀ

×ÛÕÌÀÑÛ. ÌßÄßÍ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Ýöíÿø ôÿëÿêëÿðëÿ áèð õåéëè çàìàí

Äîëàíäû áàøûíà Éåðèí äóðìàäàí.
Ãûçäûðäû íóðèëÿ ñóéó, òîðïàüû,
Îäëà ñó, Òîðïàüûí îëäó ãîíàüû.
Áó çàìàí éöêñÿëäè, áàõ èêè áóõàð,
Ýþéäÿ èêè ðóù òÿê ó÷äóëàð îíëàð.
Òîðïàãäàí îëàí ðóù àüûð, ãóáàðëû,
Ñó ðóùó ëÿòèôäè, óúà âöãàðëû.
53
Ñó ðóùó ìÿäÿíäÿ éóâà ñàëàðàã
Îëäó çÿìàíÿíèí ùþêìèëÿ äóñòàã.
Ýöí îíó ãûçäûðäû ùÿðàðÿòèëÿ,
Ñàëäû èçòèðàáà ùÿðÿêÿòèëÿ.
Éöêñÿëèá ñó îëäó, äàìäû àíáààí,
Éåðäÿ èñòèëÿíèá, òèòðÿäè éàìàí.
Äàèìà éöêñÿëèá ùÿì åíìÿê èëÿ
Ýàù ìàéå, ýàù äà êè ñöëá îëäó áåëÿ.
“Ìóòëÿã ðóù” àä âåðäè îíà áèð äÿñòÿ,
Éàü âÿ úèâÿ äåäè áèð íå÷ÿ êÿñ äÿ.
Éåð ðóùó, ìÿëóìäóð, òöñòöñöç îëìàç,
Îíäà àüûðëûã äà ýþðöíöð áèð àç.
Îíó áèð ìÿäÿíäÿ åéëÿäè äóñòàã,
Ìöäàì ùÿðÿêÿòëÿ ùåé ãîðõóçàðàã.
Ùÿðàðÿò è÷èíäÿ îíó ñàõëàäû,
×ûõìàã éîëóíó äà ìþùêÿì áàüëàäû.
Êå÷äè áó ãàéäàéëà áèð õåéëè çàìàí,
Ìÿäÿíäÿ êöêöðä äÿ éàðàíäû îíäàí.
Íÿôñ àäëàíäûðäûëàð îíó ãÿäèìëÿð,
Ùþðìÿò áÿñëÿäèëÿð îíà ùÿêèìëÿð.
Îëäó ðóùëà íÿôñèí ñèðëÿðè àøêàð,
Ãóáàð ìÿäÿíèëÿ áèðëÿøäè îíëàð.
Ðóù, áÿäÿí, áèð äÿ íÿôñ ÷ûõäû ìåéäàíà,
Éàðàíäû òîðïàãäàí áåëÿ êàðõàíà.
Ìÿäÿíäÿ èñòèäÿí éåíÿ áó çàìàí
Ãûçäû ö÷ öíñöðäÿ ðöêíëÿð éàìàí.
Ìÿñêÿí àçàä îëäó, éåðñÿ äàðûñãàë,
Î íÿì áó äöéöíö ÿðèòäè äÿðùàë.
Áó ö÷ áèð-áèðèíÿ ãîâóøàí çàìàí,
Äîñòëóã åéëÿéÿðêÿí, áàüëàðêÿí ïåéìàí,
×ÿêèñè, ìèãäàðû îëñà áÿðàáÿð,
Úàíû çöëàë îëàð, áÿäÿíè ñàô, òÿð.
Î ñó ÷åâðèëÿðñÿ áèð äàøà ÿýÿð,
Âàõò þòÿð, òÿäðèúÿí ãûçûëà äþíÿð.
Úèâÿ àüûð îëñà ÷ÿêèäÿ áèð àç,
Ýöìöøÿ ÷åâðèëÿð, î, ãûçûë îëìàç.
Áèð ÷ÿêè, þë÷öäÿ áó èêè áóõàð
54
 Òîçëà ãàðûøäûãäà òåçúÿ ãàðàëàð.
Éàðàíàí úèñì þçö àäëàíàð äÿìèð,
Îíóí éàðàíìàñû óçóí ìöääÿòäèð.
Çöëìÿòäÿí èøûüà äöøñÿëÿð ÿýÿð,
Þë÷öäÿ, ÷ÿêèäÿ óçàã äöøñÿëÿð,
Ùåðìåñ ãàéäàñûéëà áó ãàðûøûãäàí
Ãàëàé, ìèñ, ãóðüóøóí éàðàíàð ùàìàí.
Çÿéëÿð, êóïîðîñëàð, äóçëàð ùÿð íÿ âàð,
Áó òÿðêèá, òÿñèðäÿí òþðÿìèø îíëàð.
Áàøãà þë÷öëÿðëÿ, áèðëÿøñÿëÿð, áèë,
Áàøãà íÿòèúÿëÿð îëàúàã ùàñèë.
Äöçäöð, õÿçèíÿéëÿ äîëóäóð òîðïàã,
Îíëàðà õàëã çÿùìÿò ÷ÿêìÿìèø àíúàã.
Áó éåð äöðëÿðèíèí ÿñëè, áèýöìàí,
Àíúàã èáàðÿòäèð áó èêè ðóùäàí.
Èñòÿð ýþçÿë îëñóí áóíëàð, éà àë÷àã,
×ÿðõ óëäóçëàðûíäàí äîüìóøëàð àíúàã.
Áóíëàðäàí ãûçûëû äîüìóø ãûçûë ýöí,
Àé äà àíàñûäûð, äöçö, ýöìöøöí.
Ìèñÿ àòà Çþùðÿ, äÿìèðÿ Áÿùðàì,
Áóíëàð íóð àëûðëàð îíëàðäàí ìöäàì.
Ãàëàéà Ìöøòÿðè, úèâÿéÿ äÿ Òèð,
Ãóðüóøóíà Çöùÿë ýþñòÿðèð òÿñèð.

ÁÈÒÊÈËßÐÈÍ Âß ÀÜÀÚËÀÐÛÍ
ÉÀÐÀÄÛËÌÀÑÛ

Åëÿ êè, äþðä öíñöð ìþùêÿì ñàðûøäû,

Òàìàì áèð-áèðèíÿ îíëàð ãàðûøäû.
Ýþéÿðÿí íÿôñ îëäó òàáå îíëàðà,
Öç òóòäó îíëàðà ýåäÿí éîëëàðà.
Íÿôñ þç áöñàòûíû åëÿ êè, ãóðäó,
Ñÿêêèç êÿñ þíöíäÿ õèäìÿòäÿ äóðäó.
Úàçèáÿ ãöââÿòè, ãîâìàã ãöââÿòè,
Äÿô åòìÿê ãöââÿòè, ùÿçì ãöäðÿòè,
Ýþéÿðìÿê, òþðÿòìÿê, ãèäàëàíìàã âàð,
55
 ßêñ åòìÿê ýöúöéëÿ áèðëÿøäè áóíëàð.
Ìàùèð áèð ðÿññàì òÿê òÿáèÿò, äöçö,
Áó èêè íàõûøëà ÷ÿêäè ìèí öçö.
Ðÿíýàðÿíý éàñÿìÿí, ýöëäÿí îëäó äàð
Òÿïÿëÿð, äÿðÿëÿð, ÷þëëÿð, ñÿùðàëàð.
Áèòêèëÿð ýþéÿðäè, áàøû óúàëäû,
Ñàðàëäû, ñîíðà äà î, òîõóì ñàëäû.
Î, çàìàí êå÷äèêúÿ ìÿùâ îëñà ÿýÿð,
Éåðèíäÿ òÿçÿñè áèòèá ýþéÿðÿð.
Àðòûá ÷îõàëäûãúà áó áèðëÿøìÿëÿð,
Àüàúëàð áîé àòäû, à÷äû ÷è÷ÿêëÿð.
Áþéöäö, ÷îõàëäû íþâ-íþâ àüàúëàð.
Áÿçè áàðñûç îëäó, áÿçè âåðäè áàð.
Êþêöíäÿí ñó àëäû ãîëó-áóäàüû,
Óçàíäû, åíëÿíäè øàõû éàðïàüû.
Áóäàüû, òèêàíû, êþêö ñó è÷äè,
Áàøãà éåðëÿðèíäÿ ìåéâÿ éåòèøäè.
Ãàëõàí äöçÿëäÿðÿê î, éàðïàãëàðäàí,
Ãîðóäó áàðûíû éàüûøäàí, ãàðäàí.
ßéðèúÿ áèòäèëÿð áàðñûç îëàíëàð,
Êÿñèëèá êþìöðÿ ÷åâðèëäè îíëàð.
Áóäàüû ìåéâÿéëÿ éöêëÿíìèø îëàí
Ãîðóíäó òèêàíäàí, äàøäàí ùÿð çàìàí.
Áÿñëÿíäè, øþùðÿòè ýþéÿ óúàëäû,
Áàü-áàü÷à è÷èíäÿ éöêñÿê àä àëäû.
Îíóí ãèñìÿòèíÿ áó äöøäö ùàìàí,
Î, éà áèð éåì îëäó, çÿùÿð, éà äÿðìàí.

ÙÅÉÂÀÍËÀÐÛÍ ÉÀÐÀÍÌÀÑÛ

Éåíÿ äþðä öíñöðöí ìÿçàúûíäà, áàõ,

Ãöäðÿò âÿ òàðàçëûã èêèãàò îëúàã,
Èðàäÿ ãöââÿòè, ùÿì ùèññ ãöââÿòè
Áèòêèíèí ðóùóíà âåðäè ãöäðÿòè.
Áó èêè ðóùà úèñì ýöú âåðÿí çàìàí,
Î, ùÿéàò àòûíà àòëàíäû ùàìàí.
56
 Ýÿçäè ñàüà-ñîëà, áèð áöñàò ãóðäó,
Éåäè áèòêèëÿðäÿí, éàòäû âÿ äóðäó.
Áó âàõò åðêÿê, äèøè îëäó àøèêàð,
Äèøèéÿ åðêÿêëÿð ìÿôòóí îëäóëàð.
Åëÿ êè, åðêÿêëÿ äèøè ýþðöøäö,
Îíëàð éàòûá-äóðìàã ôèêðèíÿ äöøäö.
Äîëäóðäó äöíéàíû òþðÿìÿëÿðè,
Òóòäóëàð ÷þë, ñÿùðà, äàü, äÿðÿëÿðè.

ÈÍÑÀÍ ÚÈÍÑÈÍÈÍ ÉÀÐÀÍÌÀÑÛ

Áó èêè ðóùóí äà ÿëàãÿñè ùÿì

Àðòûá-÷îõàëäûãúà, îëäóãúà ìþùêÿì,
Áèëèúè íÿôñ îíà áàüëàíäû ãÿëáÿí,
Öñòÿ êþëýÿ ñàëäû íóð øþëÿñèíäÿí.
Áóíäàí äà äöíéàäà éàðàíäû èíñàí,
Ãàìÿòè äöç îëäó áàøäàí-áèíàäàí.
Áÿäÿíè áàüëàíäû ðóùà, àüûëà,
Ãîéìàäû ðóù ñþíÿ, áÿäÿí äàüûëà.
Î, åëìÿ, ñÿíÿòÿ áèð ñàùèáêàðäûð,
×öíêè áèð áÿäÿíè, ö÷ ðóùó âàðäûð.
Èíñàí âöúóäóíóí ÿñëè, áèýöìàí,
Áèòêè âÿ ùåéâàíäàí ñå÷èëìèø ùàìàí.
Éåìÿêëÿð äöçÿëäÿð îíäàí èíñàíëàð,
Îíëàðû éåéÿðÿê áþéöéÿð îíëàð.
Î ãèäà áÿäÿíäÿ ýåäÿð ùÿð éàíà,
Èñòèäÿí ùÿçì îëóá ÷åâðèëÿð ãàíà.
Ñîíðà áó èøëÿðäÿí êå÷ÿð áèð ãÿäÿð,
Ùÿìèí ãàí áÿäÿíäÿ ðóùëà áèðëÿøÿð.
Ìÿçàú àäè ùàëäà îëàí çàìàíäà
Úèâÿ òÿê àü ðÿíýÿ äöøÿð î ãàíäà.
Áóíà òîõóì äåéÿð èíñàíëàð, äöçö,
Áèð ÷îõ ãèäàëàðäàí éàðàíûð þçö.
Î, áåë ñöìöéöíäÿ ÷îõàëûá àðòàð,
Îíóí äà áÿäÿíëÿ áèð íèñáÿòè âàð.
Áåëÿ äåøèëìÿìèø áèð èíúè ùàìàí
57
Õÿëâÿòäÿ òàéûíà òóø îëàí çàìàí
Áèðëèêäÿ òàéèëÿ ýþñòÿðÿð ùöíÿð,
Òà ýåäÿð ðÿùèìèí àüçûíà ãÿäÿð.
Ãàäûíûí ñóéèëÿ ãàðûøàð áó àí,
Éîë àëàð áèðáàøà ðÿùèìÿ îðäàí.
Éåääè óëäóç áó âàõò èøÿ áàøëàéàð,
Ýåéäèðÿð ÿéíèíÿ ÿäÿáäÿí ïàëòàð.
Àëàðëàð äþâðÿéÿ îíó îðàäà,
×åâðèëèá ãàí îëàð, íÿùàéÿò, î äà.
×ÿðõ îíóí áàüûíû ìþùêÿì áàüëàéàð,
Î äà þç éåðèíäÿ áÿðê òóòàð ãÿðàð.
Áèðèíúè àé îíà Çöùÿë îëàð éàð,
ßäÿáëÿ-ÿðêàíëà õèäìÿòäÿ äóðàð.
Ùàìàí î äàðûñãàë óøàãëûãäà ãàí
Øÿêëèíè, ðÿíýèíè äÿéèøÿð ùàìàí.
Ùöíÿð ìåéäàíûíäà àääûì àòàíëàð!
Áó ñóéà àüûëëà “íöòôÿ” àä ãîéàð.
Áó çàìàí ãöââÿòëè îëñà Çöùÿë, áàõ,
Àüûëëû, áèëèêëè îëàúàã óøàã.
Éåääè ñÿééàðÿíèí ùÿð áèðè áåëÿ
Õèäìÿòäÿ äàéàíàð áèð ìÿãñÿä èëÿ.
Èêèíúè àé îëúàã ýÿëÿð Ìöøòÿðè,
Îëàð êþìÿê÷èñè, äîñòó, éàâÿðè.
Ãûðìûçû äîí ýåéÿð î äà úèéÿðòÿê,
Éåíè áèð ðÿíý àëàð î, äÿéèøÿðÿê.
Ýÿëÿð óøàãëûüà ùàâà, ùÿðàðÿò,
Éöíýöë áèð òÿðïÿíèø, õîø áèð ùÿðÿêÿò
Ùÿêèìëÿð, áèëÿíëÿð ãàéäà-ãàíóíó
“Âÿëÿä” ÷àüûðàðëàð áó çàìàí îíó.
Äÿéìÿñÿ ö÷öíúö àéäà áèð çèéàí,
Î, óçàã îëàðñà ùÿð úöð áÿëàäàí,
Îëàð êþìÿê÷èñè çÿùèìëè Áÿùðàì,
Àëàð èõòèéàðû ÿëèíÿ òàìàì.
ßñàñ öçâëÿðè áÿäÿíèí áó àí
Áàøãà öçâëÿðëÿ áàüëàéàð ïåéìàí.
Âÿëÿä áó ùàëÿòÿ ÷àòàðñà ÿýÿð,
Áó âàõòäàí àäûíà “úÿíèí” äåéÿðëÿð.
Ýöíÿøèí ýöúöéëÿ äþðäöíúö àéäà,
58
Öç, áÿäÿí úèçýèñè ýþðöíÿð îíäà.
Ýöúö, ýþçÿëëèéè îëàð àøèêàð,
Ùÿì äÿ áÿäÿíèíäÿ ðóù òóòàð ãÿðàð.
Áó çàìàí ãàðûíäà òÿðïÿíÿð àíúàã,
Îíà áèëèúèëÿð äåéÿðëÿð óøàã.
Çþùðÿ êåøèê ÷ÿêÿð áåøèíúè àéäà,
Áàøûíäà òöê áèòÿð, ýåäÿð áó ãàéäà.
Öçäÿ úèçýèëÿðè áó âàõò àéðûëàð,
Àüûç, áóðóí, ãóëàã éåðèíäÿ îëàð.
Àëòûíúû àéûíäà à÷ûá ãîéíóíó,
Öòàðèä ùèìàéÿ åéëÿéÿð îíó.
Äöçÿëÿð àüçûíäà äèëè áó çàìàí,
Éåòèøÿð êàìàëà ùÿð öçâö, èíàí.
Éåääèíúè àéûíäà áàõàð Àé þçö,
Àé êèìè ïàðëàéàð éàíàüû, öçö.
Áó àéûí áàøûíäà ýÿëñÿ úàùàíà,
Éàøàéàð, áèð çèéàí òîõóíìàç îíà.
Ñÿêêèçèíúè àéäà éåíÿ ÿëáÿÿë,
Äóðàð ãóëëóüóíäà òÿêðàðÿí Çöùÿë.
Áó âàõò äîüóëàðñà àíàäàí ÿýÿð,
Éàøàìàç, ùÿéàòû òåç ñîíà éåòÿð.
Äîããóçóíúó àéäà ýÿëÿð Ìöøòÿðè,
Îëàð áó ãîðõóëó éîëäà éàâÿðè.
Õîø òàëå áó áÿíäèí à÷àðû îëàð,
Óøàãäà ýöú, ãöââÿò îëàð àøèêàð.
Áàøûíû àøàüû äþíäÿðÿð àç-àç
Áåëÿ áèð ÿçàáäàí î, îëàð õèëàñ.
Áèð ìöääÿò äàðëûãëà îëäóñà éîëäàø,
Þçö éöíýöë îëäó, àíà ãàðíû äàø.
Óøàã äàðëûã ÷ÿêäè, àíà éåäè ãàí,
Éîðäó áèð-áèðèíè îíëàð ëàï éàìàí.
Öçö äèçëÿðèíäÿ, ÿë öçäÿ óøàã,
Ãàäûíû èíúèòäè îòóðóá-äóðìàã,
Éåìÿéè-è÷ìÿéè àíúàã îëàð ãàí,
Õÿáÿðñèç éàøàéàð òàìàì äöíéàäàí.
Õèëàñ îëàíäà äà áó áÿíääÿí, ÿëáÿò,
Îíà öç âåðÿúÿê áèð áàøãà ìþùíÿò.

59
ÈÍÑÀÍÛÍ ÄÎÜÓÌÄÀÍ ÑÎÍÐÀ ÞÌÐÖÍÖÍ
ÀÕÛÐÛÍÀ ÃßÄßÐÊÈ ÌÀÚßÐÀËÀÐÛ

Èëê ýöíäÿí àüëàéûá ùàðàé ÷ÿêÿúÿê,

Äàéÿ àõòàðàúàã, ñöä èñòÿéÿúÿê.
Ýàù áåøèê ýþðÿúÿê, ýàù äà êè ãóúàã.
Ýàù ÿçâàé ýþðÿúÿê, ýàù äà áàë àíúàã.
Åëÿ êè, ãóðòàðàð áåøèê äþâðöíö,
Áàøãà áèð øÿðàèò àëàð öñòöíö.
Ãîðõàð îääàí, ñóäàí, àüëàð ùÿð çàìàí,
Éàòûá-äóðìàüûíû óíóäàð èíñàí.
Åëÿ êè, ñàü-ñîëó î, àíëàéàúàã,
Ùÿð íÿéè èñòÿñÿ áèëÿúÿê óøàã
Óçàã îëìàéàúàã ö÷ âÿçèééÿòäÿí,
Ùÿð ö÷ö ýåí äåéèë äÿðä, ÿçèééÿòäÿí.
Éà ìÿêòÿáÿ ãîéàð àòà âÿ àíà,
Ìöÿëëèì åëì, ÿäÿá þéðÿòñèí îíà.
Áóðäà äà àüëàéàð, ÷ûðïûíàð éåíÿ,
Èëàíûí, ñè÷àíûí äöøÿð ÿëèíÿ.
Íÿùàéÿò, áèð ôÿãèù, áèð àëèì îëàð,
Íå÷ÿ õàíÿýàùäà î, ìÿñêÿí ñàëàð.
Äöøöíöá ùÿôòÿíèí, àéûí õÿðúèíè,
Ãàðàëäàð, ãÿìëÿðÿ ñàëàð ãÿëáèíè.
Âÿãôèí ÷þðÿéèíè ìþùòàúäàí äàíàð,
Âåðèá áàøãàñûíà î, äîñò ãàçàíàð.
Ñîíðà äà ùàìûéà äÿðñ äåéÿð òàìàì,
Éà øÿùÿðÿ õÿòèá, éà îëàð èìàì.
Éà äà ðÿää îëàðàã ýåäèá óí ñàòàð,
Ùèéëÿéÿ, êÿëÿéÿ, ìÿêðÿ ÿë àòàð.
Àç ÷àòàð ìÿãñÿäÿ áóíëàðäàí áèðè,
×öíêè õûðäà÷ûëûã îëóá èøëÿðè.
Ùÿð êÿñèí áàøûíäà îëìàñà ùÿâÿñ,
Ìÿíà ýþâùÿðèíÿ î, ÷àòà áèëìÿç.
Éà äà áèð äöêàíäà ýåäèá îòóðàð,
Êþíëöíÿ, áåéíèíÿ áó ùàë îä âóðàð.
Áèð ñÿíÿò, áèð ïåøÿ þéðÿíìÿê ö÷öí
Àðøûíäàí, êöëöíýäÿí äàä åäÿð ùÿð ýöí.
60
Éåìÿéè ïèñ îëàð, öçö ãÿì-êÿäÿð,
×þðÿê âÿ ñóéóíó ýåú éåéèá-è÷ÿð.
Êèøèëèê ùÿääèíÿ ýÿëèá ÷àòàíäà
Ãûçàð, ñîéóãëóüó òÿðê åäÿð îíäà.
Áåéíè éåëëè îëàð, áàøû áîø îëàð,
Î, ùÿääè-áöëóüà ÷àòàð, àøèêàð.
À÷ýþçëöê ÿëèíäÿ îëàúàã äóñòàã,
Íÿ ãÿäÿð âåðñÿí äÿ î äîéìàéàúàã.
Àòàäàí-àíàäàí þéöä åøèòìÿç,
Áèëèéÿ, ñÿíÿòÿ ýþñòÿðìÿç ùÿâÿñ.
Ìÿùâ åäÿð ãûçûëû âàðñà íÿ ãÿäÿð,
Ñîíðà äà ÿë àòûá îüóðëóã åäÿð.
Ñÿðõîø, àéûã îëñóí, ýèçëè àøèêàð,
ßëèíÿ êå÷ÿíè ãàïûá àïàðàð.
×îõóíóí ýöíöíö åéëÿéÿð ãàðà,
Àõûðäà þçö äÿ ÷ÿêèëÿð äàðà.
Ìÿùâ îëàð äöíéàäà éöç áåëÿëÿðè,
Íÿùàéÿò, éåòèøÿð áèð ùöíÿðâÿðè.
Áÿõò îíà êþìÿê÷è îëàðñà ÿýÿð,
Àä-ñàí ãàçàíàðàã ùþðìÿòÿ éåòÿð.
Éà ùþðìÿò ñàùèáè áèð õàúÿ îëàð,
Éà øþùðÿò ãàçàíàð, áàøû óúàëàð.
Éà áèð ÿìèð îëàð, øþùðÿò ãàçàíàð,
Éà êàòèá, ÿëèíäÿí þëêÿ îäëàíàð.
Åäèá ðàùàòëûüû þçöíÿ ùàðàì,
ßçàáà ãàòëàøàð ùÿð ñÿùÿð-àõøàì,
Î, ùàçûð äàéàíàð èëëÿð óçóíó,
Àëàð þç ãîéíóíà ãÿì-êÿäÿð îíó.
Éàõûíëûã åòìÿê÷öí ùÿð øåéè åëÿð,
Êþíëö ñÿàäÿòëÿ ãîùóìëóã äèëÿð,
Î, øàùäàí, ÿìèðäÿí éåéÿð ãÿì, õèôôÿò,
Îõó áèð ùÿäÿôÿ äÿéÿð, íÿùàéÿò.
ßìÿëè éàíäûðàð áèð íå÷ÿ ÷ûðàã,
Äÿéèðìàí òèêäèðÿð, áèð íå÷ÿ åâ, áàü.
Áèð íå÷ÿ àò àëûá òþâëÿéÿ ñàëàð,
Áèð ýþçÿë öçëöäÿí î ìóðàä àëàð.
Òóòàð ÿòÿéèíäÿí îíëàðûí ãÿìè,
61
Òàìàùëà àúýþçëöê îëàð ùÿìäÿìè.
Àðïà-ñàìàí ãÿìè, ïàëòàð ìþùíÿòè,
Êÿíä õÿðúè, åâ õÿðúè, éîë ÿçèééÿòè.
×àðâàäàð êèðÿñè, ìàë-ãîéóí ùàããû,
Ãàïû÷û ÷þðÿéè, ìóçäóðóí ùàããû...
Àù-óô åëÿìÿñè ãà÷àðñà íþêÿð,
Ôÿðéàä åéëÿìÿñè ìàë þëñÿ ÿýÿð.
Äöøìÿíëÿð ùåé îíà åäÿð ïàõûëëûã,
Äîñòëàð äà ìàëûé÷öí åäÿð éàõûíëûã.
Éöç èíñàí éöêöíö äàëûíà àëàð,
Úÿùÿííÿì îäóíó úàíûíà úàëàð.
Îíà ãàðüûø åäÿð ãÿëáäÿí ìÿçëóìëàð,
Àüëûíû äàíàðëàð úàíäàí ìÿùêóìëàð.
Ùÿð éàíäàí êþíëöíÿ óçàíàð ãàðìàã,
Ãà÷àð ýþçëÿðèíäÿí éóõó äà óçàã.
Èëëÿðëÿ ÷àëûøàð îíóí-áóíóí÷öí,
Òà êè, ìÿøüóë îëñóí þçöéëÿ áèð ýöí.
Øàäëûãëà îòóðà áèëìÿç áèðúÿ àí,
Þëöì, àõèðÿò äÿ ÷ûõàð éàäûíäàí.
Ìÿíñÿá þç ùàëûíäàí ÷ûõàðàð îíó,
Äöíéà ìÿùÿááÿòè àëàð ùóøóíó.
Ýåúÿëè-ýöíäöçëö ãûéûëàð ýþçö,
Ýþçö ýþðäöéöíÿ áîçàðàð öçö.
Ãàôèëäèð, áèëìèð êè, àýàù îëàíëàð,
Áèðäÿí þëäöðÿðëÿð, èñòÿñÿ îíëàð.
Áó éîëäà ìÿùâ îëàð áöòþâ áèð úàùàí,
Òà ÷ûõàð ñàùèëÿ áèðè îíëàðäàí.

ÑßÌÀ ÚÈÑÈÌËßÐÈÍÈÍ
ÂÀÐËÛà ÀËßÌÈÍß ÒßÑÈÐÈ

Êÿäÿð, ãÿì åâèäèð, áó äöíéà, ñþç éîõ!

Ðàùàòëûüû àçäûð, çÿùìÿòè ÷îõ-÷îõ.
Èëê ýöíäÿí áàøëàìûø ñîí ýåúÿéÿäÿê
Ñÿíÿ ãÿì âåðìÿê÷öí ùåé ïóñóð ôÿëÿê.
Ñàíìà êè, ÿáÿñäèð ÷ÿðõèí ýÿðäèøè,
62
Íÿôñèíè ÷ÿêèíäèð, äöøöí áó èøè.
Ùÿð íÿéèí úèñìè âàð, úàíû úàùàíäà,
Îíóí áèð ñóðÿòè âàð àñèìàíäà.
Áóíà êþëýÿ ñàëûð î, áèð èøûãòÿê..
Î, íóðëà éàøàéûð áó êþëýÿ, ýåð÷ÿê.
Îëñà éàõøû ùàëäà î èøûã ÿýÿð,
Áó êþëýÿ ñåâèíúëÿ þìöð êå÷èðÿð.
ßýÿð ñöñòëöê îëñà áóíäà, àøèêàð,
Îíäà äà ìþùêÿìëèê îëìàç ïàéèäàð.
Î íóðëà áó êþëýÿ áàüëûäûð òàìàì,
Îíóí ýÿðäèøèëÿ éàøàð áó, ìöäàì.
Î íóð áó êþëýÿäÿí îëàðñà óçàã,
Ùÿéàò áó êþëýÿäÿí äöøÿúÿê èðàã.
Áèç, ýþðÿí êèìëÿðèê? Ùàìûìûç íÿéèê?
ßýÿð íóð äåéèëèê, äåìÿê, êþëýÿéèê.
Îíóí÷öí óçàãñàí êþëýÿòÿê îíäàí,
Íóðà úàí àòìûðñàí êþëýÿòÿê áèð àí.
Éàõûíëûã, óçàãëûã ÿñëÿí åéíèäèð,
Ùàìûìûç êþëýÿéèê, íóðñà áèðäèð, áèð.
Áèçèì ãàðøûìûçäà íóð îëàíëàð äà,
Êþëýÿòÿê ùèúðàíà äö÷àðäûð áóðäà.
Éåääè óëäóç áàõàð î áåø ùèññèíÿ,
Ýàù øÿêÿð, ýàù çÿùÿð éåäèðÿð ñÿíÿ.
Ýöíàùäà, ãöðáÿòäÿ ùÿð àõøàì-ñÿùÿð
Ñÿíè ýàù ãîðóéóð, ýàù ìÿùâ åäèðëÿð.
Ëàúèâÿðä ýþéëÿðèí àëòäà áèãÿðàð
Áåø Ðÿõøèí ñàùèáè, èêè ùþêìöäàð
Áèðëèêäÿ éàø, ãóðó, ñîéóã, èñòèäèð,
Ìöëàéèì ðÿôòàðëû, ýàù äà èòèäèð.
Áó åâäÿí î åâÿ êå÷ìÿêëÿ éåíÿ
Áó âèðàí äöíéàäà ãàëõàð ìèí ôèòíÿ.
Äöíéà Àé òóòóëñà, áÿëàéà óüðàð,
Ùÿð ýèçëè àòÿøäÿí øþëÿëÿð ãàëõàð.
Áöòöí åðêÿê, äèøè, ùÿð ñÿùÿð-àõøàì
Áèðè äèýÿðèíè èçëÿéÿð ìöäàì.
Ñàáèòëÿð ìÿçàúäà ýþðöíÿð ñÿééàð
Ýÿçìÿéÿí ýÿçÿíèí éåðèíè òóòàð.
63
 Áèðèñè òÿíáÿëäèð, áèðè ÷àëûøãàí,
Áèðèñè ãàðàäûð, áèðè àë-ÿëâàí.
Áöòöí áó ñàáèòëÿð, áèð äÿ ñÿééàðëàð,
Îëàð áèð-áèðèëÿ ùÿìäÿì, éîëäàø, éàð.
Áÿõòëè áÿõòëè èëÿ, íÿùñ íÿùñ èëÿ
Áèðëÿøèá åéíè ðÿíý àëàðëàð áåëÿ.
Ýÿçÿðêÿí áèð éåðäÿ áèðëÿøñÿ îíëàð,
Òþðÿäÿð äöíéàäà äöðëö îéóíëàð.
Ùÿð áèðè áèð éåíè áÿëà òþðÿäÿð,
Éà äà ãàçàíäûðàð áèð éåíè çÿôÿð.
Àéëà Ýöí áèðëÿøèá àéðûëàí äÿìäÿ,
Ãÿðèáÿ ùàë îëàð áöòöí àëÿìäÿ.
Éöêñÿêäÿí àøàüû åíñÿëÿð ÿýÿð,
Ôèòíÿ äÿíèçëÿðè òöüéàíÿ ýÿëÿð.
Ùÿì áó áþëìÿëÿðäÿ Ýöíÿø áèãÿðàð
Îíäà ö÷ éöç àëòìûø ýèçëè ñèôÿò âàð.
Îíëàðäàí ùÿð áèðè òþðÿäÿð ÿíýÿë,
Éà äà áèð ìöøêöëö à÷ûá åäÿð ùÿëë.
Éåð ìÿíùóñ áèð îâëàã éàðàíìûø äåéÿ,
Óëäóçëàð àëìûøäûð îíó äþâðÿéÿ.
Î èòè ýþçëÿðäÿí, îõëàðäàí àíúàã
Áÿëàäàí ãà÷àíëàð õèëàñ îëàúàã.

ÉÖÊÑßÊËßÐÈÍ ßËÀÌßÒËßÐÈ

Éåðäÿí, äÿíèçëÿðäÿí ýþéëÿð áèãÿðàð

Ýöíöí èñòèñèëÿ ãàëäûðûð áóõàð.
Áóõàð àñèìàíû äîëäóðàí çàìàí
Ýÿëÿð òÿëàòöìÿ î äÿì àñèìàí.
Åëìäÿí áÿùðÿñè îëàíëàð, ýåð÷ÿê,
Áåëÿ áèð ùàâàéà äåéÿðëÿð êöëÿê.
Áó áóõàð òîðïàãäà âàðäûð ùÿð çàìàí,
Îíäàí õàëè äåéèë èíñàí âÿ ùåéâàí.
Ãûøäà ìÿñàìÿëÿð áàüëû îëàðëàð,
Îäóð ñàêèò îëàð îíäà áó áóõàð.
Àíúàã áóçëàã äþâðö êå÷ÿðñÿ ÿýÿð,
64
À÷ûëàð òÿçÿäÿí î ìÿñàìÿëÿð.
Ö÷ éåðÿ áþëöíÿð éåðäÿêè áóõàð,
Ýàù ñàüà, ýàù ñîëà ýÿçÿðêÿí îíëàð.
Ùÿðÿêÿò åäÿíäÿ îíëàð äóðìàäàí,
Éåð áèð ùàñàð îëàð îíëàðà ùàìàí.
Àëàð ãàðøûñûíû éîëó êÿñÿðÿê,
Áó çàìàí çÿëçÿëÿ áàø âåðÿð, ýåð÷ÿê.
Éåðèí äàìàðûíà éîë òàïñà îíëàð,
Ìÿäÿí èñòè îëóá, éàø îëñà áóõàð,
Éöêñÿëèá-àë÷àëûá ÷åâðèëÿð ñóéà,
Ãûçûëà, ìÿäÿíÿ î, îëàð ìàéà.
Áóõàðûí ýþéëÿðÿ ãàëõàíû, ýåð÷ÿê,
Áèëÿíëÿð áó èøÿ åòìèð øöáùÿ, øÿêê,
Ýåäèá çÿìùÿðèðäÿ òóòàúàã ãÿðàð,
Éà èñòè îäëàðà îëàúàã äö÷àð.
Úèñìèí áóíäàí àðòûã éîëó éîõ, èíàí,
Îäóð, êÿíàð îëìàç î, èêè ùàëäàí.
Éà îäà ðàñò ýÿëèá ìåòåîð îëàð,
Éà ýþéäÿ áóëóä, ñó, äîëó, éàüûø, ãàð.
Áóëóäóí è÷èíÿ éåë äöøñÿ ÿýÿð,
Îíóí âàðëûüûíà ÷àõíàøìà äöøÿð.
Åëÿ êè, ÷àðïûøàð áóëóäëà êöëÿê,
Ýþéëÿðè áöðöéÿð èëäûðûì, øèìøÿê,
Êöëÿêëÿð áóëóäó äåøÿðñÿ ÿýÿð,
Ýþéäÿí èëäûðûìûí ñÿñè éöêñÿëÿð.
Áóëóääàí àéðûëàí ùÿð äàìúû, áèð áàõ!
Ñóëàðà ÷åâðèëìèø áóõàðäûð àíúàã.
Ñîéóã ôÿñèëëÿðäÿ î ñó îëàð ãàð,
Èñòè ôÿñèëëÿðäÿ éàüûø òÿê éàüàð.
Ýþéëÿðèí äöíéàäà ÷îõ èøëÿðè âàð,
Îíäàíäûð äöíéàäà ÷îõ øåé éàäèýàð.
Åëìäÿí áÿùðÿñè îëàí ùÿð àäàì,
Áó éîëëà äÿðê åäÿð ùÿð øåéè òàìàì.

65
ÒßÌÈÇ ÍßÔÑÈÍ ÕÀÑÑßËßÐÈ Âß ÁßÄßÍ
ÖÇÂËßÐÈÍÈÍ ÙßÐßÊßÒ ßËÀÌßÒËßÐÈ

Áóíó éàõøû áèëèð ùÿð àíëàéàí êÿñ

Äèëñèç áèð íàòèãäèð áó äöíéàäà íÿôñ.
Äèëèí äàíûøìàñû, ýþçöí ýþðìÿñè,
Àéàüûí éåðèøÿ êþíöë âåðìÿñè,
Åøèòìÿê, ùèññ åòìÿê, èéëÿéèá áèëìÿê,
Ôèêðèí ãàíàäûíäà ýþéÿ éöêñÿëìÿê –
Ùàìûñû áó íÿôñèí ôåéçèíäÿíäèð, áàõ.
Îäóð éîë ýþñòÿðÿí îíëàðà àíúàã.
Ùèññ èëÿ, äóéüóéëà ýþðÿð ýþçëÿðè,
Ðÿìçäèð, åéùàìäûð áöòöí ñþçëÿðè.
Áèð áàõ, ìåùðèáàíäûð ñÿíÿ íÿ ãÿäÿð,
Ùÿð ýöí ìèí äèë èëÿ î, òÿëèì âåðÿð.
Éàõøûíû-éàìàíû ñå÷ìÿê÷öí ùÿð àí,
Î, éîëëàð ýþñòÿðÿð ñÿíÿ éöç éàíäàí.
Òà ëàéèã åëÿäè þçöíÿ ñÿíè,
×ÿêìÿç öçÿðèíäÿí íóð êþëýÿñèíè.
Íóðó áÿäÿíèíäÿ îëàð áèð ìÿëÿê,
Àëíûíäà îëàíû õÿáÿð âåðÿúÿê.
Ùÿð òÿðïÿíÿí äàìàð îíóí äèëèäèð,
Ùÿð ÷ÿêèëÿí íÿôÿñ îíóí ÿëèäèð.
Áàøûí òÿðïÿíÿðñÿ ÷àòàðñàí ìàëà,
Àéàã òÿðïÿíÿíäÿ ÷ûõàðñàí éîëà.
Ñàü ýþçöí àòàðñà, ñåâèíÿúÿêñÿí,
Àçàäëûã õÿáÿðè àëàðñàí ùþêìÿí.
Úÿôàéà äöøÿðñÿí, ñîë ýþç ñÿéðèñÿ,
Éà äöøìÿí äàíûøûð àðõàíúà íÿñÿ
Ùÿð öçâ àòìàñûíûí áèð ñÿáÿáè âàð,
Ùÿð íÿñÿ áèð èøÿ äÿëèëäèð îíëàð.
Íÿáçèí, äàìàðûí äà âóðìàñû áåëÿ
Áàüëûäûð áþùðàíëà, ÿçàáëàð èëÿ.
Íÿáç àñòà âóðóðñà, çÿèôñÿí, ýåð÷ÿê,
Éà áàøãà ùàâàéà äöøìöñÿí, äåìÿê.
Ãÿôèë áèð ùàäèñÿ áàø âåðñÿ ÿýÿð,
Î, ñÿíäÿ õÿñòÿëèê òþðÿäÿ áèëÿð.
66
Ìÿðèôÿò ÿùëèíèí éàíûíäà, äöçö,
Ìöìêöíäöð øÿðù åòìÿê áåëÿ ùÿð ñþçö.
Áèëèð áàøäàí-áàøà ùÿð ñèððè îíëàð,
Ãóëàã àñ íÿ äåéèð âàãèô îëàíëàð.
Îíëàð ýàù äàíûøàð, ýàù ãóëàã àñàð,
Äèëñèç ñÿíèí ö÷öí ÷îõ ñèðëÿð à÷àð.
Áóðäà ñÿùâ åòñÿí äÿ ñÿí âàðàã-âàðàã,
Îíëàð ñÿùâ åòìÿçëÿð ùå÷ çàìàí àíúàã.
Ùÿð áÿäÿí öçâöíöí áèð ùàëÿòè âàð,
Áèëÿíëÿð îíëàðëà ÷îõ ñèðëÿð à÷àð.
ßéðè áóðóí èëÿ, õàëëû ýþç, èíàí,
Ùèéëÿýÿð îëìàüû ýþñòÿðèð ùàìàí.
Áóðóí þç øÿêëèëÿ äèê îëñà ÿýÿð,
Àäàì ìÿüðóð îëàð, óúàëûã ñåâÿð.
Óçóí áîéóí, ñàããàë, áèð äÿ áîé, àéàã –
Áó ñèôÿò àäàìëàð îëóðëàð àõìàã.
Áåëÿ áèð, èøõàíà ùÿð àõøàì-ñÿùÿð
Èøëÿéèð, ñÿí èñÿ ãàôèë, áèõÿáÿð!
Ñÿíÿ öç âåðÿðñÿ áåëÿ áèð áÿëà,
ßëáÿòòÿ, îëàðñàí äÿðäÿ ìöáòÿëà.
Äöíéàäà ùàãã-ùåñàá âàð äåéÿí êèìäèð?
Áóíëàðà åòèáàð åéëÿéÿí êèìäèð?
Ñåâèíìÿ, áåø ýöíëöê äöíéàäà íàùàã
ßçàá, ãÿì ÷ÿêìÿäÿí îëìàç éàøàìàã.
Ñÿíè áó äöíéàéà ýþíäÿðèáëÿð êè,
Áó àëÿò, ìàøûíû ùÿì âåðèáëÿð êè,
Òà ñÿí áèð îíëàðà íÿçÿð ñàëàñàí,
Ñîíðà èøëÿðèíÿ ÷àðÿ ãûëàñàí.
Ñèðëÿðè àíëàéàí çèðÿê èíñàíëàð,
Áó ñèððè äÿðê åäèá àýàù îëàíëàð,
Òåç áó àðàëûãäàí îëäóëàð êÿíàð,
Ýåäèá ìàüàðàäà éóðä ñàëäû îíëàð.
Ñÿí äèíäÿ, ÿäëäÿ îëñàí Êåéõîñðîâ,
Ùèêìÿòäÿ, áèëèêäÿ ùÿì Íàñèð Õîñðîâ,
ßýÿð ÿë öçìÿñÿí Èðàí ìöëêöíäÿí,
Ìàüàðà êöíúöíäÿ ãàëà áèëìÿçñÿí.
Ãÿáóë åòìÿñÿí äÿ ÿýÿð áóíëàðû,
67
 Î èêè Õîñðîâäàí äÿðñ þéðÿí áàðû.
Àíúàã þéðÿíìÿêëÿ ñÿí óúàëàðñàí,
Áèëìÿêëÿ éöêñÿëÿð äöíéàäà èíñàí.
ßñëÿí àñèìàí òÿê îëàíäà àäàì,
Ñóðÿòè ìÿíàéà äþíÿíäÿ òàìàì,
Íÿ áó éåð éîëóíó áàüëàéàð, ýåð÷ÿê,
Íÿ äÿ ÿòÿéèíÿ éîë òàïàð ôÿëÿê.
×îõäàí áó çÿíúèðäÿ îëñàí äà, àìàí,
Àéðûëà áèëìÿçñÿí, áàüëûñàí éàìàí.
Åëÿ áàüëàíìûñàí áó äöíéàéà ñÿí,
Ùå÷ âàõò áó ïàë÷ûãäàí ÷ûõà áèëìÿçñÿí.
Ìÿí áó ìàüàðàäà áàø óúàëòìûøàì
Áóðäà éàøàéûðàì ùÿð ñÿùÿð-àõøàì,
Áåëÿ ñûüûíàúàãäà àçàä îëàí êÿñ
Îíó áàøãàñûíà âåðÿðìè ÿáÿñ?!

ÈÍÑÀÍÛÍ ÁÀØÃÀ ÉÀÐÀÍÌÛØËÀÐÄÀÍ

ØßÐßÔËÈ ÎËÌÀÑÛ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Ñÿí ùàðäàí îëàðñàí ëàçûì îëàí òÿê,

Ñÿí êè ùå÷ þçöíÿ ýÿëìèðñÿí, ýåð÷ÿê?!
Ñÿí áó ìÿíàëàðà áèð äèããÿò éåòèð,
Áÿëêÿ äÿ þçöíö òàíûéàñàí áèð.
Áèëÿñÿí íÿ ö÷öí äöíéàéà ýÿëäèí,
Ùàíñû ÿçàáëàðëà áåëÿ éöêñÿëäèí.
Ñÿí êèìñÿí, íÿ÷èñÿí? Éîëóí ùàðàäûð?
Öìèäèí, ïÿíàùûí íÿ äèéàðàäûð?
Ùàããûí áàøû áàüëû êèòàáûñàí ñÿí,
Ñÿí îíóí áàüûíû à÷ òÿëÿñìÿäÿí.
Áÿëêÿ äÿ ýþðÿñÿí èêè äöíéàíû,
Íåúÿ áàüëàìûøëàð îíëàð ïåéìàíû.
Áóðàäà ùÿð øåéè éàçìûøäûð Àëëàù,
Àç-÷îõ áèð íþãòÿ äÿ áóðàõìàäû, àù.
Áàõ, åé à÷ûã êèòàá, òàíû þçöíö,
Þéðÿí ùå÷ îëìàñà, ìèíäÿí éöçöíö.
Ùåéèô þç ãÿäðèíè áèëìèðñÿí àíúàã!
68
Éîõñà ñÿí ìþùòÿøÿì êÿññÿí, éàõøû áàõ!
Àäûí õÿëÿô, þçöí õÿëèôÿ íÿñÿá,
Áó àä âåðèëìÿéèá ñÿíÿ áèñÿáÿá.
Ñÿíñÿí Ùàãã çàòûíûí àäû, öíâàíû,
Ãöäñöí òèëñèìèñÿí, þçöíö òàíû.
Þçöíäÿ äÿðú åäèá Ùàããû áÿäÿíèí,
Ùàããûí òèìñàëûäûð ýöú-ãöââÿí ñÿíèí.
Äöíéàíûí ñèðëÿðè ñèìóðã òÿê, èíàí,
Áÿäÿíèí Ãàôûíäà îëìóøäóð ïöíùàí.
Äöç èêè äöíéàäàí àðòûã ùÿð òöêöí!
Ñÿí èêè äöíéàñàí êÿñèðñèç þçöí!
Ñÿíèí ìÿñêÿíèíäèð óúà àñèìàí,
Öðÿéèí âàðëûüà îëìóø ùþêìðàí.
Áèð íå÷ÿ ðóù, ìÿëÿê, ôèêèð âåðñÿíÿ,
Ýþéëÿðèí ùþêìèëÿ éîëäàøäûð ñÿíÿ.
Áÿäÿíëÿ èëàùè áèð ãöááÿñÿí ñÿí,
Ëàêèí ïàëòàðäàñàí, àýàù äåéèëñÿí.
Ýþéëÿð áèð íÿããàø òÿê ãÿëÿì ÷ÿêÿíäÿ
ßí ýþçÿë õÿòëÿðè èøëÿòäè ñÿíäÿ.
Òèëñèì, ýþçÿò÷èäèð âöúóäóí éåðÿ
Àéÿòöë-êöðñèäèð, øàùäûð ýþéëÿðÿ.
Âàðëûüûí ÿí éöêñÿê íöìóíÿñèñÿí,
Íèéÿñèç, íåúÿñèç áèð éàçûñàí ñÿí.
Áÿäÿí õÿìèðèíè îäóð éîüóðàí,
Ùÿì îäóð ùÿðôèíè éàçàí, áèýöìàí.
Ïÿíúÿíäÿ Àëëàùûí íàõûøëàðû âàð,
“Éîõäóð Ùàãäàí áàøãà” – ñþéëÿäèí òÿêðàð.
Áàøûí, ÿëèí, àéàã, ýþáÿéèíäÿí, áèë,
Ìÿùÿììÿäèí àäû îëìóøäóð ùàñèë.
Ãàìÿòèí “ÿëèô”äèð, ãàøëàðûí “ðå”äèð,
Ýþçëÿðèí “ñàäëà” “çàä” äåéèë, áÿñ íÿäèð?!
“Òà”, “çà”äûð áóðóíóí, äèøëÿðèí “ñèí”, “øèí”,
“Ùà” èñÿ ëÿáèíëÿ àüçûíäûð ñÿíèí.
Ýþáÿéèí “ìèì”äèðñÿ, “åéí”, “üåéí”äèð ãóëàã,
Áóíäàí ãàëàíûíû þçöí áèë àíúàã.
Áàøûí, èêè ýþçöí, àüûçûíëà ñÿí,
Øåéòàíûí “øèí”èíÿ ùÿìëÿ åäèðñÿí.
69
Îíóí äöçÿëòäèéè ñóðÿòÿ, äå áèð,
Êèì íåúÿ äåéÿð êè, ïèñ äöçÿëòìèøäèð?!
Øåéòàíà îëìàäû àüëûí íóðó éàð,
Éîõñà î, ñÿúäÿäÿí åéëÿìÿçäè àð.
Ùàããûí èñòÿéèëÿ äöíéàéà ýÿëäèí,
Ìöæäÿéÿ, èëùàìà ëàéèã êÿñèëäèí.
Ñÿíÿ àòà îëäó àüûë óúàäàí,
Íÿôñ äÿ àíà îëäó òà óúàëàñàí.
Óëäóçëàð áàúûíäûð, ãàðäàøëàðûíäûð,
Ìÿëÿê, Ìàëèê àðõàí, éîëäàøëàðûíäûð.
Èëàùè àëÿìäÿí ýÿëìèø àüëûí, áàõ!
Øàù äÿðýàùûíäàäûð íÿôñèí äÿ àíúàã.
Ñÿíèíëÿ éîëäàøäûð áó èêè ìÿëÿê,
Îíëàðû ñÿí ñàéà àëìûðñàí, ýåð÷ÿê.
Ìÿëÿê, ðóù ñÿíèíëÿ, ñÿí éóõóäàñàí.
Ãÿäèð ýåúÿñèñÿí, ãÿôëÿòäÿí îéàí.
Áó ôàíè äöíéàäà õèäìÿò åäèðëÿð
Äîããóç ÿðÿç èëÿ ñÿíÿ áåø úþâùÿð,
Úèñìèí äþðä öíñöðäÿí éîüðóëìóøäóð, áàõ,
Ö÷ ìþâëóä àäûíäàí ùèññÿäèð àíúàã.
Ñóëàð ñÿíèí ö÷öí éöêäàøûéàíäûð,
Éåëëÿð ãàñèäèíäèð, ùàìàí-ùàìàíäûð.
Ñÿíÿ àø áèøèðèð ìÿòáÿõäÿ îä, áàõ!
Áÿçÿéèð ñÿíèí÷öí Ýöíÿø áàü÷à-áàü.
Åëÿ ãîðóìóð êè, ñÿíè äþðä éàíäàí,
Ùÿð ñàäÿ, ìöðÿêêÿá øåéäÿí ãîðõàñàí.
Äöíéàäà ìöøêöëö ñÿí åòäèí àñàí,
Ãîðõäó íÿôÿñèíäÿí ÷þëëÿðäÿ ùåéâàí.
Êöëöíýöí àëòûíäà äàø ìóìà äþíäö,
Ýþçöíÿ äÿìèð äÿ ñó òÿê ýþðöíäö.
Ñîéäóí äÿðèñèíè ïÿëÿíýèí, øèðèí,
Ãàðòàëëàð, äóðíàëàð îëäó ÿñèðèí.
Ôèëè îâñàðëàéûá åäÿðñÿí ÿñèð,
Åðêÿê øèð áîéíóíà ñàëàðñàí êÿíäèð.
Ñÿíèíäèð äöíéàäà ýþðöíÿí íÿ âàð,
Ñàëäûí áàøëàðûíà îâñàð âÿ úèäàð.
70
Ùåéâàíëàð, áèòêèëÿð éåìÿéèí ö÷öí!
Éåð àëòäàí ÷ûõàíëàð áÿçÿéèí ö÷öí.
Àüëûí ýöíÿøäèðñÿ, ðóùóí àé, èíàí,
Åëìèí íóù ýÿìèñè, úÿùëèíñÿ òóôàí.
Àñèìàí áàøûíäûð, ÿðø äÿ ùóøóíäóð,
Ñÿíÿ èëùàì âåðÿí ùèññëÿðñÿ îíäóð.
Õîø õöëãöí úÿííÿòäèð, ìÿëÿê ñèôÿòèí,
Éöêñÿê áèð ñàðàéäûð êÿðÿì, ùöììÿòèí.
Ïèñ õöëãöí úÿùÿííÿì, ãÿçÿáèí îúàã,
Ùèðñèí, äÿëèëèéèí îä-àëîâäóð, áàõ!
Éàñäà ãÿçÿáëÿíÿð, òîéäà ñåâèíÿð,
Âÿùøèëèê, ùåéâàíëûã äåéèë áó ìÿýÿð?!
Àüçûíûí, ýþçöíöí ñóéó äÿðéàëàð,
Ñà÷ëàðûí áèð ìåøÿ, ýèçëè ýÿçÿí âàð.
×èéèíèí, äàëàüûí, úèéÿðèí äàüëàð,
Áàøãà äÿðÿëÿð äÿ, òÿïÿëÿð äÿ âàð.
Ñöìöêëÿð, ÿñÿáëÿð, ÿçÿëÿ, äàìàð,
ßò, õèð÷ìÿê âÿ äÿðè – áàõ áöòöí áóíëàð,
Äàõèëäÿ, õàðèúäÿ ö÷ ìèíÿ ãÿäÿð
Àëÿò òîïëàíìûøäûð ñÿíäÿ ñÿðáÿñÿð.
Ñîíðà ñÿêêèç äÿíÿ áèòêè ãöââÿñè,
Áèð öçâëÿ áèðëÿøèá îíëàð ùÿðÿñè.
Âóðñàí áèð-áèðèíÿ îíëàðû, èíàí,
Äöç èéèðìè äþðä ìèí åéëÿéÿð ùàìàí.
Äóðóð ãóëëóüóíäà ñÿíèí, áàõ, áóíëàð,
Ñÿíèí ùàñàðûíû óúàëòìûø îíëàð.
Óëäóçëàðëà äîããóç ôÿëÿê áÿðàáÿð,
Ãÿëáèíäÿ àñàíúà éåðëÿøÿ áèëÿð.
Úàí ýÿçäè äöíéàíû, àõñàìàäû, áàõ,
Ýþéëÿðè ýÿçìÿêäÿí äîéìàäû àíúàã.
Àòûíû îéíàäûá ÷àïñàí ÿýÿð ñÿí,
Ýþéëÿðÿ ýåäÿðÿê ýåðè ýÿëÿðñÿí.
Ñÿíäÿ äàëüàëàíäû ôÿëÿêëÿð ëàé-ëàé.
Óëäóçëàð ýÿçäèëÿð ùåé àëàé-àëàé.
Ùóøóí ìåòåîðäóð, áàøûí àñèìàí,
Çöùÿëòÿê äöøöíúÿí äÿãèãäèð éàìàí.
71
Ãÿçÿáäÿ, øþâêÿòäÿ éàðàíäûí Áÿùðàì,
Çþùðÿ øÿùâÿòèí÷öí éàðàíìûø òàìàì.
Úàëàëûí, âöãàðûí áèð Ìöøòÿðèäèð,
Øåèðèíè, éàçûíû íèçàìëàéûð Òèð.
Ýöíÿø ôÿðìàí âåðèð, åäèð ñèéàñÿò,
Àé äà íÿ ñþéëÿñÿí åéëÿéèð õèäìÿò.
Òîðïàã äÿôèíÿéëÿ äîëó õÿçèíÿí,
Ñóëàð äà ýÿìèíè èøëÿäèð ùÿìÿí.
Áàøûíäà ïåéüÿìáÿð òàúû àøèêàð,
ßéíèíäÿ òÿìèçëèê êþéíÿéè ïàðëàð.
Ýàù òàõòà ÷ûõûðñàí, ýàù ýþðöðñÿí äàð,
Èíñàí áó ãöäðÿòäÿ ùàðàäàí îëàð?!
Ñÿí äåäèí: “Ïàëòàðäà ìÿí äåéèëÿì”, áàõ!
“Ìÿíÿì Àëëàù”û äà ñÿí äåäèí àíúàã.
Ñÿí ýàù áèð ìÿáóäñàí, ýàù äà êþëÿñÿí,
Ìàùìóäóí ãóëóñàí, þçöí áåëÿñÿí.
Õàúÿ áó èøëÿðäÿí ýåí ýÿçèð òàìàì,
Ñÿí áÿíäÿ ýþðöðñÿí áóíëàðû ìöäàì.
Äöíéàäà ùÿð øåéÿ ÷àðÿ åòäèí, áàõ!
Þëöìÿ áèð ÷àðÿ òàïìàäûí àíúàã.
Ñÿíëÿ éàðàäûëûø ñîíà éåòèøäè,
Ñÿíëÿ éåð óúàëûá ýþéëÿðè êå÷äè.
Âàðëûã ùàëãàñûíûí èêè óúóíó
Ñÿí îëäóí áàüëàéàí, áèë, äîüðóñóíó.
Îíà ÷àëûøûðñàí èíäè äóðìàäàí,
Ãàëõñûí áó èêèëèê òàìàì àðàäàí.
Éàõøû êè, ñÿðõîøàì áó úàìëà ùàìàí,
Î ìèí áèð àäûíû åäÿðäèì áÿéàí.
Àë è÷ áó øÿðáÿòè î, ñàô øÿðáÿòäèð.
Áó ãÿäÿð áèëìÿéèí ëàï êèôàéÿòäèð.
ßýÿð áóíäàí àðòûã èêè ñþç áèëñÿí,
Ãîðõóðàì, ñû÷ðàéûá “Ùàããàì” äåéÿðñÿí.
Ùÿëÿëèê áóíëàðû áèë ãàéäàñûíúà,
Ñîíðà ãàëàíûíûí äöø àðõàñûíúà.

72
ÁßÇÈ ÅÉÙÀÌËÛ ÑÈÐËßÐ

Ñÿíäÿí ñîðñàëàð êè, áó èêè úàùàí,

Äåìèñÿí, èíñàíäà îëìóøäóð ïöíùàí.
Òóòàã, âåðäèí îíäàí áèð íå÷ÿ íèøàí,
Áÿçè ôèêèðëÿð äÿ åéëÿäèí áÿéàí.
Áÿñ íå÷ÿ ìèíëÿðëÿ äÿðìàí âÿ çÿùÿð –
Êè, âåðèð ùÿð áèðè áèð õåéèð, çÿðÿð,
Ìÿäÿí ýþâùÿðëÿðè, î äîããóç ôèëèç,
Àøêàðû, ýèçëèñè, àðòûã-ÿñêèêñèç,
Áó çÿèô áÿäÿíäÿ ùàðäàíäûð áþéëÿ
ßýÿð áèëèðñÿíñÿ, äöçóíö ñþéëÿ.
Ëàçûìäûð áó ñþçÿ äöç úàâàá âåðìÿê,
Éîõñà áó ìåéäàíû òÿðê åòìÿê ýÿðÿê.
Ìöìêöíäöð áóíëàðû áÿéàí åéëÿìÿê,
Áèëìÿê èñòÿéÿíÿ ÿéàí åéëÿìÿê.
Ùÿêèìëÿð áó ñþçö äåìèøëÿð àøêàð,
Ìÿí îíëàð äåéÿíè åäèðÿì òÿêðàð.
Ýèçëè õÿçèíÿ âàð äöíéàäà áåëÿ,
Çÿùìÿòÿ ãàòëàøûá îíó êÿøô åëÿ.
Ñÿí äÿ áó ñèðëÿðèí Òóðóíà, ýåð÷ÿê,
Ýÿë åøã íÿüìÿñèëÿ éîëëàí Ìóñà òÿê.
Èñòÿñÿí áó úÿëàë ýþðöíñöí ñàíà,
Ìóñà íóðóíà áàõ, Õÿëèë îäóíà.
Ñÿíèí õÿìèðÿíäÿ âàð åëÿ áèð äàü,
Äàøû ÿëàúûäûð ùÿð äÿðäèí àíúàã.
Àäÿì ýÿòèðìèøäèð úÿííÿòäÿí îíó,
Î, úàíà ýÿòèðäè Øåéñèí ðóùóíó.
ßæäàùà íÿôÿñè îíäàí áèð íèøàí,
Ñåùðáàç êÿíäèðè áèð òöêäöð îíäàí.
Þâëèéà éÿãèíè äöçäóð îíóíëà,
Ïåéüÿìáÿðèí çÿííè ñöñòäöð îíóíëà.
Õûçðà, Èëéàñà ñó îäóð ýþñòÿðÿí,
Îíóíëà Íÿìðóäóí àòÿøè ýöëøÿí,
Êèì áèëèð î íåúÿ èíúÿäèð, äöçö,
Áó íåúÿ ðÿìçäèð? Ùàðäàäûð þçö?!
Ýþéëÿðèí áàøûíà ýåäèá éöêñÿëÿð,
73
Ìÿëÿéèí áóðíóíäàí î ÷ûõà áèëÿð.
Áó äöéöí ñÿíèí÷öí äåéèëäèð ìàùàë,
Ñÿí áèð þç ùàëûíà éàõøû íÿçÿð ñàë.
ßëèíè ãîéíóíäàí ÷ûõàðñàí ÿýÿð,
Øöåéá ÿñàñûíäàí èëàí äöçÿëÿð.
ßýÿð ãàçàí àñûá åëìè áèøèðñÿí,
Áîéàã÷û îëìàãäà ýöíö þòÿðñÿí,
Øÿðÿôäÿ çàìàíûí ñàùèáè ñÿíñÿí,
Áÿäýöìàí îëóðñàí þçöíäÿí íÿäÿí?!
Êè÷èê áèð äàø ýÿëäè áó Êÿáÿéÿ, áàõ!
Éàíûíäà Çÿìçÿì äÿ éàðàíäû àíúàã.
Äàøû èø äöçÿëäÿí, ÷àðÿ åäÿíäèð,
Çÿìçÿìè äàø äÿëÿí, äàø ÿðèäÿíäèð.
Äàøûíäà ýþâùÿðëÿ äîëìóø ùöúðÿëÿð
Íóð àëàð íóðóíäàí Çþùðÿ ùÿð ñÿùÿð.
Áèðäèð îíóí ö÷öí ãûçûë, ãóðüóøóí,
Àéëà Ýöí þíöíäÿ áàø ÿéèð îíóí.
Ãàëõ áèð áó Êÿáÿíèí áàøûíà äîëàí,
Îíóí ìþúöçöíö àíëà, åò áÿéàí.
Ñàôëàøäûð áÿäÿíëÿ ðóùóíó, ýåð÷ÿê,
Áÿäÿí úàí òÿê îëñóí, úàí äà áÿäÿí òÿê.
Áó äöéöí à÷ûëûá, ùÿëë îëñà, àøêàð,
Çöùÿëèí çèðâÿñè ìÿíçèëèí îëàð.
Èñà òÿê áó éåðÿ éåòèøñÿí ÿýÿð,
Ñÿíèí ôÿðìàíûíà Áÿðúèñ áàø ÿéÿð.
Áó éîëäà ÷îõëàðû ìÿùâ îëäó ÿáÿñ,
Äèðèëèê ñóéóíà ÷àòìàäû ùÿð êÿñ.
Áîøóíà äåéèëäèð áó ñó, îéóíúàã,
Áó øþùðÿò ìÿúàçè äåéèë, éàõøû áàõ!
Áó ñóéóí èçèíè èòèðÿí ùÿð êÿñ
Þìðöíö éåðëÿðäÿ èòèðäè ÿáÿñ.
Ñó òÿê óúóç éàðûí îëà-îëà ñÿí
Íÿäÿí ñóäàí þòðö áåëÿ ÿñèðñÿí.
Îíà ÷àòìàãäûðñà ñÿíèí ìóðàäûí,
Àðçó ãàïûñûíû íèéÿ áàüëàäûí?
Êþíëöíö íàäàíà âåðìÿ, åé öðÿê,
Óçàãëàø îíëàðäàí öç äþíäÿðÿðÿê.
74
Ñÿùâ éîëà ýåòìÿéÿí ÿíáèéàëàðäûð,
Áîø øåéÿ óéìàéàí þâëèéàëàðäûð.
Åòèðàô åéëÿéèð, èíàíûð ùÿð êÿñ,
Áó ñþç éåðè-ýþéö òóòìàìûø ÿáÿñ,
Áåëÿ áèð çÿùÿðè óäñàí ñÿí ÿýÿð,
Áóòöí ìþâúóäëàðà ÷àëàðñàí çÿôÿð.
Ùÿì àüäàí, ñàðûäàí âåðÿúÿê íèøàí,
Ùÿì èñòè, ñîéóãäà îëàúàã äÿðìàí.
Äþðä ìèí õÿñòÿëèéÿ, äÿðäÿ, øöáùÿñèç,
Äàøëà ÿëàú åòìÿê îëàð òÿðòÿìèç.
Î, ÿáÿäè ìþâúóä èñòÿñÿ ÿýÿð,
Òèðéÿê õåéèð âåðìÿç, çÿùÿðñÿ çÿðÿð.
Êè÷èê äöíéàäûðñà ëÿãÿáèí, àíúàã
Ñÿí áþéöê äöíéàäàí äîüóëìóñàí, áàõ.
Áó àðà àëÿìèí ñèðÿòè áóäóð,
Äöíéàíûí ö÷öíúö ñóðÿòè áóäóð.
×îõëàðû âåðäèñÿ áàøûíû íàùàã,
Áóíäàí äöç áèð úàâàá ýþðìÿäèì àíúàã.
Îíóí òàïûëìàñû ÷ÿòèí îëñà äà,
Áèëèúè éàíûíäà ìöìêöíäöð î äà.
Äöíéà éàðàòìàüà ãöäðÿòè ÷àòàí,
“Îë” ÿìðè àòûíû ÷àïàð, áèýöìàí.
Ñÿí áó àõòàðûøà óéñàí, ùå÷ çàìàí
Ñÿëòÿíÿò öñòöíÿ êþëýÿ ñàëìàçñàí.
Áèëÿðñÿí âÿùäÿòèí éîëóíó ùàìàí,
Áèëÿðñÿí íÿ ö÷öí ãàëõäûã éóõóäàí.
Äàùà áóíäàí àðòûã íÿ øàùëûã îëàð?!
Áóäóð ñóëòàíëûüûí ñîí ùÿääè, àøêàð!
Õèëãÿòèí ñîíóñàí, ìÿõëóãà áÿçÿê,
Òàìàùû úûíäûðà òóòìàã íÿ ýÿðÿê?
Òîðïàãëà îéíàìà, õÿçèíÿí âàðäûð,
Õÿñèññÿí, ÷ÿêäèéèí áîø ÿçàáëàðäûð.
Ñÿí áó êè÷èêëèêëÿ èêè äöíéàñàí,
Áó ãÿäÿð þçöíö êè÷èëòìÿ àìàí!
Àüûëûí âàðäûðñà, áèð à÷ ýþçöíö,
Áó ýöú, áó ãöäðÿòëÿ áèð ýþð þçöíö.
Áöòöí êàèíàòäà íÿ âàðñà, èíàí,
75
Éà íàãèñ, éà êàìèë, éàõøû, éà éàìàí –
Ñÿíäÿ ùàìûñûíûí íèøàíû âàð, áàõ!
Ìÿí áèð íå÷ÿñèíè ñþéëÿäèì àíúàã.
Áÿëêÿ àíëàéàñàí ñÿí þç ãÿäðèíè,
Áèëÿñÿí àüûëûí, úàíûí ùÿääèíè,
Ïàêëàðûí ñþçöíÿ âåðÿñÿí ãóëàã,
Áàäà âåðìÿéÿñÿí þìðöíö íàùàã.
Áóäóð, íèøàíÿñè øàíûí, øÿðÿôèí,
Áàõ áóäóð, ìÿíàñû ùÿì “ìÿí ÿðÿôèí”.
Ñÿíèí÷öí äöíéàäà ÷îõ ÷àëûøìûøëàð,
Ãÿôëÿò ïÿðäÿñèíÿ áöêìöøëÿð òÿêðàð.
ßýÿð áó ïÿðäÿíè öçöíäÿí àòñàí,
Òàìàì àéäûí îëàð áóíëàð, áèýöìàí!
Áåëÿ áèð ýöëçàðäàí ìåéâÿ òîïëàìàã
Ðèéàçÿò éîëèëÿ ìöìêöíäöð àíúàã.
Ùå÷ êÿñ ðèéàçÿòñèç ÷àòìàç áó ùàëà,
Àäàì ðèéàçÿòëÿ ÷àòàð âöñàëà,
Øÿùâÿò, ùèðñ ïÿðäÿñè òóòìóø ýþçöíö,
Îéàäà áèëìÿçñÿí áåëÿ þçöíö.
Áó çàòûí äåéèëäèð, ñèôÿòëÿðèíäèð,
Ýöíÿøñÿí, áóíëàð äà çÿððÿëÿðèíäèð.
Ñÿí úèñèì äåéèëñÿí, ÷îõ éàòìà áåëÿ,
Íÿäÿí îëäóüóíó òàíû, äÿðê åëÿ.
Íàäàíëûã óúóíäàí áó ùàëëà, àìàí,
Þçöíö, Àëëàùû òàíûìàéûðñàí.
Áóíëàðû âåðÿíè, ýÿë äöøöí áèð àç,
Áåëÿúÿ õàòèðäÿí ÷ûõàðìàã îëìàç.
Îíóí âåðäèéèíè àíëà, øöêð åëÿ,
Òàíû âåðÿíè äÿ ÷àëûø ÿãë èëÿ,
Ãàáûüûí ôÿðãèíè áèëìÿñÿí íóðäàí,
Áåëÿúÿ êîðëàð òÿê êå÷èá ýåò áóðäàí.
Çàùèð÷öí äåéèëäèí, áóíó éàõøû áèë
ßýÿð áåëÿ îëñà, î ëàçûì äåéèë.

76
 Áèðèíúè áàá
ÄÖÍÉÀ ßÙËÈÍÈÍ ÉÀØÀÉÛØÛ

Áó ýöí èëê áàùàðäûð øàäëûã ýöíöäöð,

Áó ýöí èçòèðàáûí, ãÿìèí ñîíóäóð.
Éàð îëìàã âàõòûäûð, ÿë âåðèí, äîñòëàð,
Ðÿùì åòìÿê âàõòûäûð áó ìÿñòÿ, çèíùàð!
Ãÿì éåðè îëñà äà, ãÿì ÷ÿêìÿéÿê áèç,
Êå÷ÿê áóðàëàðäàí, ýöëñöí ãÿëáèìèç.
Áó ÿôñàíÿëÿðëÿ äîëó úàùàíäà
Õÿðúëèêñèç éåðèìÿç èøëÿð áèð àí äà.
Áó éîëó ÿââÿëúÿ ýåäÿíëÿð, ùåéùàò,
Áèð àí äÿðäè-ñÿðäÿí îëìàäû ðàùàò.
Ñÿíÿ áó ìÿíçèëè ãîéäóëàð àáàä,
Åéëÿ àäëàðûíû éàõøûëûãëà éàä.
Îëàíëàðäàí éàõøû åäÿ áèëìÿñÿí,
Éàõøû åéëÿìÿéÿ úÿùä åò, áàðû ñÿí.
Ñÿí î ýåäÿíëÿðèí ùàëûíû þéðÿí,
Éåíè áöíþâðÿ ãîé ñîíðà òÿçÿäÿí.
Áóðà ýþçÿë éåðäèð, ÷àëûø òèêìÿéÿ,
Ùÿì þç çÿùìÿòèíëÿ éåéèá-ýåéìÿéÿ.
Áó åâè ÿäë èëÿ òèêÿñÿí ýÿðÿê!
ßäëÿ öç òóòàñàí ÿââÿë ñÿí ýÿðÿê!
Ùÿð êÿñèí ãÿäðèíúÿ ìöëêö, ìàëû âàð,
Ùÿìèí ìöëêÿ, ìàëà îäóð ùþêìäàð.
Øàù ìöëêö ýþçëÿéèð, ìÿëèê øÿùÿðè,
Áóíäàí áÿùðÿ ýþðöð îíëàð ùÿð áèðè.
ßýÿð èø ýþðìÿñÿ ÿäë èëÿ îíëàð,
77
Áèë, ìöëêö åäÿðëÿð òàìàì òàðèìàð.
Ñÿí äÿ þç éóðäóíäà áèð ïàäèøàùñàí,
Áÿëêÿ âàðëûüûíà, úèñìèíÿ øàùñàí.
Ùþêìäàð îëäóüóí áó ìöëêöíäÿ ñÿí
Ýÿðÿê äöçëöéöíö ñöáóò åäÿñÿí.
Ùåñàáñûçëûã åòìÿ, àüëûí âàð ÿýÿð,
Áèë êè, áó ùåñàáû åéëÿéÿúÿêëÿð.
Êèìèí êè éóõëàìûð ÿäëè áèðúÿ àí,
Ìöëêöíö çöëì èëÿ ñÿí åòìÿ âèðàí.
Âöãàðñûç îëàðñàí éîõñà áóðàäà,
Õÿúàëÿò ÷ÿêÿðñÿí ùÿì äÿ îðàäà.
Åøèò ßâùÿäèäÿí áó ñþçö áàðû,
Îíäàí áàøãàëàðû áèëìèð áóíëàðû.

ÏÀÄØÀÙËÀÐÀ ßÄÀËßÒ
ÙÀÃÃÛÍÄÀ ÍßÑÈÙßÒ

Åé þëêÿ òàõòûíà îëàí ùþêìðàí!

Ùàãäàí àýàùñàíñà, ÿäë èëÿ äàâðàí.
Øàùëûã ÿäàëÿòëÿ ÿýÿð îëñà éàð,
Çöëì èëÿ ÿäàâÿò îëìàç ïàéèäàð.
Øàù ÿäë ýþñòÿðèá ñîíðà ùþêì åäÿð,
ßäàëÿò îëìàñà êèì, íÿ ùþêì åäÿð?!
Åëìñèç ÿäàëÿò âåðìÿç ÿñëà áàð,
Ùþêì äÿ áóíëàðñûç ôàéäàñûç îëàð.
Òàõòûí ìþùêÿìëèéè ÿäëäèð àíúàã,
Øàùûí äà ãöäðÿòè ÿäëèíäÿäèð, áàõ!
Àäèë îëàíëàðà àù åòìÿç ÿñÿð,
Àäèëèí úàíûíà éåòèøìÿç õÿòÿð.
Øàùëûã ÿäàëÿòëÿ îëàð ïàéèäàð,
Øàùëûã – çöëì, êöëÿêëÿ ÷ûðàãäûð àøêàð.
ßäëèëÿ Êÿñðàíûí òàüû ãàëäû ñàü.
Åâ òèêñÿí, àäèë îë ùÿð øåéäÿí ãàáàã.
Àüûëëû àäàìëàð ñþéëÿìèø áåëÿ:
“ßäàëÿò åêèçäèð óçóí þìð èëÿ”.
Øàù ÿäëè, èíñàôû åéëÿñÿ ïåøÿ,
78
Øàùëûüû êþê àòûá ãàëàð ùÿìèøÿ.
Ïàäèøàù Òàíðûíûí êþëýÿñèäèð, áàõ!
Çöëöìêàðû äåéèë, àäèëè àíúàã.
Áÿäÿíè îëàíûí êþëýÿñè îëàð,
Ñÿí íóðà äåìÿ êè, îíäà êþëýÿ âàð.
Íóðè-êöëë êþëýÿäÿí éàøàéàð óçàã,
Íóðóí êþëýÿñè äÿ íóð îëàð àíúàã.
Î íóðëà éîë òàïûð, áèð áàõ èíñàíëàð,
Ùÿì äÿ î êþëýÿéÿ ñûüûíûð îíëàð.
ßýÿð øàù éàòàðñà, ôèòíÿ îéàíàð,
Éàòìûø ïàäèøàùäà áÿõò îëìàç, àøêàð.
ßýÿð øàù äþéöøÿ ùàçûð äàéàíñà,
Äöøìÿí ôöðñÿò òàïìàç ùöúóìà ÿñëà.
Äþéöøìÿê ñóðñàòëà, àäàìëà îëàð,
Áóíó éàõøû áèëñèí ýÿðÿê ùþêìäàð.
Ãîøóíóí þíöíäÿ ýåòñÿ ÿäàëÿò,
Î, øàùû çÿôÿðÿ ÷àòäûðàð, ÿëáÿò.
Ãîøóíó ÿäë èëÿ ñàõëàìàã ýÿðÿê,
Ãÿëÿáÿ ÷àëàðñàí ñÿí îíäà, ýåð÷ÿê.
Ñÿíÿ ìöëê âåðèáëÿð, áàõ, ÿëäÿí-ÿëÿ,
Îíó ùÿð ãàôèëÿ, òàïøûðìà áåëÿ.
Áèðëÿøìÿê ôèêðèíÿ äöøñÿ äöøìÿíëÿð,
Ñÿíè ìÿùâ åòìÿéÿ ãàëõñàëàð ÿýÿð,
×àëûø ùÿð áèðèíè áèð áóúàüà àò!
Ýöúöí ÷àòìàéàíû îõøà, ñöëù éàðàò.
Ãîëó ýöúëöëÿðÿ êèí áÿñëÿìÿ ñÿí,
Çÿèôÿ, ýöúñöçÿ òîð ãóðìà ÿñëÿí.
Áèðè òÿùãèð ýþðöá îëàð úàíàâàð,
Áèðè ãÿñä åëÿéèá, ñÿíè òåç éûõàð.
Ïèñèí ùèéëÿñèíè à÷, äèëèíè êÿñ,
Õÿáÿðñèç äåìÿñèí ãîé ñÿíÿ ùå÷ êÿñ.
Ýÿðÿê øàù àüûëëà éàøàñûí þçö,
Ãóëàüû ðÿééÿòäÿ, äöíéàäà ýþçö.
ßäàëÿò ýÿëÿðñÿ øàùûí ÿëèíäÿí,
Îíóí÷öí áèð ãàñèä áÿñ åéëÿð ùÿìÿí.
Òþéúöíö âåðìÿéÿí îëñà äþðä íÿôÿð,
Áèð ãàì÷û çÿðáÿñè èøè ùÿëë åäÿð.
79
Úîøóá, ãÿçÿáëÿíèá êöêðÿéÿíäÿ ñÿí,
Îíà úÿùä åëÿ êè, ãàí òþêìÿéÿñÿí.
Èìêàíûí îëäóãúà òþêìÿ íàùàã ãàí,
×öíêè ãóðòàðìàçñàí ìöêàôàòûíäàí.
Ãóðàíäàí êþíëöíÿ ÷àòàðñà áèð ôåéç,
Éàäûíäàí ÷ûõìàñûí “êàçèìèí ÿëãåéç”,
×àëûøäû óëäóçëàð, áèð äÿ àñèìàí,
Àõûðäà ãîâóøäó äþðä öíñöð ùàìàí.
Åëÿ êè, áó ñóðÿò îëäó áÿðãÿðàð,
Òàíðûíûí ñèðëÿðè îëäó àøèêàð.
Àëëàù òèëñèìèíèí ñóðÿòèäèð áó,
×îõ áþéöê òèëñèìäèð áó çàò äîüðóñó!
Ñÿáÿáñèç êèì îíó åäÿðñÿ õàðàá,
Øöáùÿñèç, þçö äÿ ýþðÿúÿê ÿçàá.
×óáóã êèôàéÿòäèð, çöëìÿ éîë âåðìÿ,
Ãûëûíúëà, çÿùÿðëÿ òóòóá þëäöðìÿ.
Øÿðèÿò ùþêìöíö âåðìÿñÿ àøêàð,
Áèð êÿñè þëäöðìÿê áþéöê çöëì îëàð.
Çöëìÿò çöëìäÿíäèð, èøûã ÿäëäÿí,
Áóíó áèë, ÿäëäÿí óçàã îëìà ñÿí.
Ðóùóí ðóùëàð èëÿ îëàðñà éîëäàø,
Ðóùà âÿ úÿííÿòÿ ÷àòàðñàí áèðáàø.
Ñÿíèíëÿ àøèíà îëàðñà ìÿëÿê,
Öðÿéèí ãåéáäÿí íóðëàíàð, ýåð÷ÿê.
Êþëýÿ òÿê ùÿð éàíû ýÿçèá àõòàðñàí,
Êþëýÿ ãàëõûá ýåäÿð, î, ñÿí îëàðñàí.
Ñþçöí, ãÿëáèí, èøèí ÿýÿð îëñà äöç,
Ñÿí þç èñòÿéèíÿ ÷àòàðñàí, ñþçñöç.
Àëëàù äà èñòÿéÿð, ñÿí íÿ èñòÿñÿí,
Ñÿíèí ùÿð àðçóíó èñòÿéÿð ãÿëáÿí.
ßýÿð ñó èñòÿñÿí, áóëóäëàð éàüàð,
Ñàêèòëèê äèëÿñÿí, ôèòíÿ éóõëàéàð.
Ñÿíÿ áåéÿò åäÿð úèí èëÿ ìÿëÿê,
Ùþêìöíÿ áàø ÿéÿð ùÿì ÷ÿðõè-ôÿëÿê.
Ñèëÿð ãÿì-êÿäÿðè ùÿì àäûí ñÿíèí,
Äöíéàíû ôÿòù åäÿí òèëñèì-áÿäÿíèí!
Ãÿçà ñþçëÿðèíè òåç ãÿáóë åäÿð,
80
Òàõòûí ãàðøûñûíäà äèç ÷þêÿð ãÿäÿð.
Ñÿíè ýþðÿíëÿðÿ éåòèøÿð úàëàë,
Èëòèôàò åòäèéèí àëàð ìöëê, ìàë.
Ñÿíÿ êþíöë âåðÿí úàí òàïàð, èíàí,
Õåéðèíÿ ýþç äèêÿí ýþðÿúÿê çèéàí.
Ñÿíÿ ãÿñä åéëÿéÿí éîëäà éîðóëàð,
Äöøìÿí þç-þçöíÿ ùÿì ìÿüëóá îëàð.
Êåéõîñðîâ óúàëäû, áàõ, áó ñóðÿòëÿ,
Áÿçÿäè äöíéàíû åëì, ÿäàëÿòëÿ.
Õÿëâÿò ýöíëÿðèíäÿ ýåéÿðÿê ïàëàç,
Î, îðóú òóòàðäû, ãûëàðäû íàìàç.
ßëèíè áàüëàéûá, êÿìÿðè à÷àð,
Òàúûíû òóëëàéûá òàõòäàí äà ãà÷àð,
Öçö éåðÿ ñöðòÿð, ãàéíàð ãàçàí òÿê,
Äèë ñóñàð, öðÿêñÿ äàíûøàð, ýåð÷ÿê.
Ñèðëÿðè ñåéð åäÿí áèð ýþçëÿ öðÿê
Áàõàð áó äöíéàéà âÿúäÿ ýÿëÿðÿê!
Äöíéàíû ýþñòÿðÿí úàì ùàìàí áóäóð,
Ùàããà éàõûíëûüà èëê íèøàí áóäóð.
Áåëÿ áèð àüûëû îëàí ùÿð àäàì,
Þç úèñìè, êþíëöíö ùåñàá åäèð úàì,
Êèìèí êè áåëÿ áèð îõó, éàéû âàð,
Î, ðóùëàð, ìÿëÿêëÿð îâëàéàí îëàð.
Õöòáÿ åëÿ áóäóð, î äà ñèêêÿ, áàõ!
Ùÿð èêè äöíéà äà áóðäàäûð àíúàã.
ßýÿð àäèë îëñàí, Ùàãã êþëýÿñèñÿí,
Éîõñà êþëýÿäÿí äÿ ýåí îëàðñàí ñÿí.

ÊßÑÐÀÍÛÍ ÙÅÊÀÉßÑÈ

Êÿñðà áèð ýöí ÷ûõäû øÿùÿðäÿí ÷þëÿ,

Ýÿçäè ùÿð òÿðÿôè àòëûëàð èëÿ.
Ýþðäö öçÿ ýöëÿí, òÿçÿ áèð ýöëøÿí,
Ýþçÿë áèð ãûç êèìè ýþçÿëäè ùÿìÿí.
Äîëóéäó íàðûíúëà, íàð èëÿ î áàü,
Ùÿð éàðïàã àëòûíäà éàíûðäû ÷ûðàã.
81
Äåäè: – Ùàðäàí è÷ìèø ñóéó áó ýöëçàð,
Êè, áåëÿ õîø ÿòðè, ýþçÿë ðÿíýè âàð.
Ãûðàãäà äàéàíûá áàõûðäû áàüáàí.
Øàùûí úàâàáûíäà î äåäè ùàìàí:
– Ñÿíèí ÿäàëÿòèí ñó âåðìèø îíà,
Îíóí÷öí ýþðìÿéèð ùå÷ êÿñ âèðàíà.
Ïàäèøàù ÿäëèëÿ êèøè ñàéûëàð,
Êèøè äÿ ìàëèëÿ ùþðìÿòëè îëàð.
Àáàäëûã îëìàñà, îëìàç âàð-äþâëÿò,
Àáàäëûã ýÿòèðÿð äàèì ÿäàëÿò.
Ùå÷ âàõò àáàäëûãäàí ÷ÿêìÿ ýþçöíö,
Õàëãëà ñó, áóëóä òÿê àïàð þçöíö.
Õÿçèíÿ äîëóñà, þëêÿ äÿ àáàä,
Òàõòûíà ýþéëÿðäÿ à÷äûðàð ãàíàä.
Øÿùÿðñèç ïàäèøàù ùàðäàí àëàð áàú,
Êÿíäñèç äÿ øÿùÿðè, ìÿùâ åäÿð õÿðàú.
ßýÿð áèëìÿñÿ äÿ òÿôñèð, íÿùâ, ùèêìÿò,
Ñÿí øàùäàí, âÿçèðäÿí èñòÿ ÿäàëÿò.
Ñÿí íÿùâè ßìð èëÿ, ýÿë Çåéäÿ áóðàõ,
Øàùëàð ÿäàëÿò÷öí éàøàñûí àíúàã.
ßýÿð âÿçèð àéñà, áèð ýöíÿøäèð øàù,
Áó äöíéà îíëàðà ýÿòèðìèø ïÿíàù.
Ýöí ýåäèá ïÿðäÿäÿ ýèçëÿíÿí çàìàí
Àé úàíèøèí îëàð éåðèíäÿ ùàìàí.
Ìöëêÿ éàõøû âÿçèð óçóí ýåúÿëÿð
Ýþçÿò÷èëèê åäÿð ñÿùÿðÿ ãÿäÿð.
Îíëàðà èø âåðèá ùàãã èøëÿ, äåäè,
Ãûçûë, ýöìöø ö÷öí þë ñþéëÿìÿäè.
Äàùè áèð òÿäáèð÷è îëìàñà ÿýÿð,
Øàùëûüûí óëäóçó òåç ñþíöá ýåäÿð.
Âÿçèðèí ãÿëÿìè, øàùûí õÿíúÿðè
Ùÿð çàìàí þëêÿíèí îëàð ñèïÿðè.
Øàù ÿäàëÿò ýöíö îëàð ñàíêè áàü,
Ôèòíÿ ýåúÿñèíäÿ âÿçèð áèð ÷ûðàã.
Ìöëêöí äàéàüûäûð äàèì âÿçèðëÿð,
Äþâëÿòè èäàðÿ îíëàð åäèðëÿð.
Úàëàë ìÿðêÿçèíäÿ äóðàí áó úàíëàð
82
 Ãÿáóë ýþéëÿðèíèí àéûäûð, àøêàð.
Éîõñóëóí èøèíÿ äöç áàõìàñàëàð,
Îíëàð âÿçèð äåéèë, ýöíàùêàð îëàð.
Éöç øÿùÿðèí ÿùëè îëóá àâàðà,
Õàúÿíè ýÿçèðëÿð ùåé ñîðà-ñîðà.
Òèêèëèá éîëóíà îíëàðûí ìèí ýþç,
Õàúÿäÿí óìóðëàð õîø áèð áàõûø, ñþç.
Ñÿíÿ öç ÷åâèðìèø ìèíëÿðëÿ öðÿê,
Îíëàðûí ãÿëáèíè îõøàìàã ýÿðÿê.
Ýÿðÿê èøëÿðèíÿ âåðÿñÿí ñàùìàí,
Äÿðäëè öðÿêëÿðÿ åäÿñÿí äÿðìàí.
Õåéèðè éóáàòìàã äå íÿéÿ ýÿðÿê?!
Õåéèðè àíëàéàí õîøáÿõòäèð, ýåð÷ÿê.
Äöíéàíûí ýþçöñÿí, áóðàõ ãÿôëÿòè,
Ñàéûã îë, ÿëèíäÿí âåðìÿ ôöðñÿòè.

ÇÖËÌÖÍ ÇÖËÌßÒÈ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Çöëìöí çöëìÿòèíäÿí çöëìÿò îëàð éîë,

ßäàëÿò îëìàëû ãîøóíà ñàü-ñîë.
Çàëûìëàðûí åâè ÷îõ ÷ÿêìÿç, àøêàð,
Ðöñâàé÷û øÿêèëäÿ îëàð òàðèìàð.
Éàíäûðàð åâèíè öðÿê àùëàðû,
Ìÿùâ åäÿð ÿìÿëè î çöëöìêàðû.
Ãÿëáèãàðà åäÿð çöëì èíñàíëàðû,
ßäë èñÿ åéëÿéÿð àéäàí äà àðû.
Çöëì þçö èíñàíûí êþêöíö êÿñÿð,
Àíúàã ÿäàëÿòäèð áÿäÿíÿ ÷ÿïÿð.
Áþéöê àë÷àãëûãäûð ãàí è÷ìÿê, ýåð÷ÿê.
Õöñóñÿí, àúèçèí ãàíûíû è÷ìÿê.
Êÿñìÿê÷öí êþêöíö áåëÿ äþâëÿòèí
Ìÿçëóìóí äóàñû áàëòàäûð éÿãèí.
Êàðâàíñàðà òèêäèí, ñàëäûí áàü÷à-áàü,
Àíúàã éåòèìëÿðäÿí õÿðàú éûüàðàã.
Äóë ãàðû áàüûíäàí äÿðìÿìèø ÷è÷ÿê,
Ìåéâÿ âÿ îäóíó äàøûéûð ñÿðùÿíý.
83
Ãàðàíëûã ýåúÿëÿð èé ÿéèðÿð òÿê,
Ýöíäöçëÿð ãàíèëÿ ãàçàíàð ÷þðÿê.
Ñîíðà äà áó çöëìÿ äö÷àð îëàð, àù!
Þçöí ãûëûíúû îë ïèñëÿðèí, Àëëàù!
Ãàðû ýåúÿ éàðû àù ÷ÿêñÿ, äöçö,
Àùûíäàí ãàðàëàð ýþéëÿðèí öçö.
Âàé áó ãàí è÷ÿðÿê éóõëàéàíëàðà!
Õàëãûí ýþç éàøûíäàí ãîðõìàéàíëàðà!
Ýþðìöøÿì – äóàéëà éàçûã áèð ãàðû
Ãàíà ãÿëòàí åòìèø îõ àòàíëàðû.
Áèðäÿí ñÿí çöëì åòñÿí åøèò áó ñþçö,
Þçöí áèð àðïàéà äÿéìÿçñÿí, äöçö.
ßýÿð éàø òþêäöðñÿí áèð ýþçÿ áèð àí,
Þëêÿí éàø ñåëèíäÿí îëàúàã âèðàí.
Åé øàù, çàëûìëàðà âåðìÿ èõòèéàð,
Øÿùÿðè òàëàéûá, êÿíäëÿðè ÷àïàð.
Ñÿíÿ ëàçûì îëñà êþìÿê÷è ÿýÿð,
Úÿëá îëñóí áó èøÿ ÿäàëÿëèëÿð.
Ùèéëÿýÿð êàòèáëÿð íÿéèíÿ ýÿðÿê?!
Ñÿí ÿäëÿ àðõàëàí, îíëàðäàí ÿë ÷ÿê.
Òàõìûø ãóëàüûíà îíëàð ãÿëÿìè,
Ïóñãóäà äóðìóøëàð áèð ñè÷àí êèìè.
Éîõñóëó ìÿùâ åäèá ãÿëÿìè èëÿ
Ìàëûíû, ìöëêöíö êå÷èðÿð ÿëÿ.
Õÿáÿðè éîõäóð êè, êèìäèð Éàðàäàí,
ßñèë ìÿãñÿäèíè äöøöíìöð áèð àí.
×ûüûðäà-áàüûðäà åëìè âàð àíúàã,
Èøèäèð éåòèìè, éîõñóëó ñîéìàã.
Ãàíóíóí ãûëûíúû ñÿíäÿñÿ ÿýÿð,
Ñÿí äàðüàíû þëäöð, îüðó òåç þëÿð.
Éîëëàðû îüðóéà äåéÿð äàðüàëàð,
Îüðóíó àñìàüûí íÿ ôàéäàñû âàð.
Îüðó äàðüà èëÿ øÿðèêñÿ, äöçö,
Êö÷ÿíè ýþçëÿéÿð äàðüàíûí þçó.
Ãàéäà âÿ ãàíóíäàí ýåí îëñà øÿùÿð,
Èíòèãàì äåéÿðÿê ãàëõìàñà õÿíúÿð,
Äÿùëèçÿ ñîõóëàð êöðä ýåúÿ éàðû,
84
Òàëàéàð îüðóëàð äóë ãàäûíëàðû.
Èëàí, ãàðûøãà ÷îõ, àäèë ÿìèð éîõ!
Îüðó òóòàí éîõäóð, ìààø àëàí ÷îõ!
Êöðä êÿñäè éîëóíó êÿíä êàðâàíûíûí,
Îíà ñàùèá îëäó þçö äàðüàíûí.
Îüðóíóí öçöíÿ ýöëñÿ äàðüàëàð,
Îíëàð òåç þçöíö ùÿðÿìÿ ñîõàðæ.
Ðÿèñèí êàìàíû éàéñûç îëñà, áàõ,
Êÿíääÿ ðàùàòëûãëà îëàðìû éàòìàã?!
ßýÿð ýþçÿò÷èñèç îëàðñà øÿùÿð,
Äàðüà áèð ãàø ÷àòñà èøëÿð äöçÿëÿð.
Øàùûí ãûëûíúûäûð øÿùÿðÿ ùàñàð,
Ôèòíÿ àçàðûíà äÿðìàí-þëöì, äàð.
Äàðà ÷ÿêèëìÿñÿ îüðó áèð àäàì,
Äåìÿê, ãàéäà-ãàíóí ïîçóëìóø òàìàì.
Éàõøûäûð, îüðóëàð ÷ÿêèëñÿ äàðà,
Êåøèê÷è ýþç îëñà äþâëÿòÿ-âàðà.
Ñÿíÿ áó þëêÿíè âåðìèøëÿð àáàä,
Îíó áó ãàéäàéëà åéëÿìÿ áÿðáàä.
Òîðïàüûí öçöíö äèäÿíäÿí áÿðè,
Ñþéëÿ íÿ ÿêìèñÿí òèêàíäàí ãåéðè.
Áàüû áÿçÿéÿðëÿð ýöë, ìåéâÿ èëÿ,
Éîõñà áèð êÿëÿìëÿ èø àøìàç áåëÿ.
Ùàìû áàëòà êèìè éîíóð äóðìàäàí,
Ãàëìàç áó ìåøÿäÿ ùå÷ àüàú, àìàí!
Êÿíäëè èêè àéäà ÿò éåéÿð áèð éîë,
Ýöíäÿ òîéóã éåéÿð äàðüàëàð áîë-áîë.
Êÿíäëèíèí ÿëëÿðè äþíìöøäöð ýþíÿ,
Àüà ÿë à÷àðàã äåéèð “âåð éåíÿ”.
×þðÿê éåéÿúÿêñÿí áåëÿ íÿ ãÿäÿð,
Î ÷àò-÷àò ÿëëÿðÿ áèð åéëÿ íÿçÿð.
×þëëÿðÿ äöøÿðÿê èêè-ö÷ àäàì,
Áóçîâ, êå÷è ãîâóð ùåé ñÿùÿð-àõøàì.
Ýåúÿ ãóðä ÿëèíäÿí åéëÿéèð ôÿðéàä.
Ýöíäöç “õûøûì ýåäÿð”, – äåéÿ ÷ÿêèð äàä.
Ñÿí äÿ äàüàðúûüà äîëäóðóá êöëÿê,
Äåéèðñÿí éàü-ãóðóä ýÿëèðìè ýþðÿê.
85
 Ñÿí åé áàøãàñûíû úÿçàëàíäûðàí,
Þçýÿ èíÿéèíè ñàüàí ùÿð çàìàí,
Úÿçà âåðÿúÿêñÿí þçöíÿ ùà÷àí?!
Ùå÷ þç øÿùÿðèíÿ øàù îëàúàãñàí?!
Íÿôñèíÿ ãÿëÿáÿ ÷àëà áèëìÿéÿí,
Øàùëûã úÿðêÿñèíäÿí óçàãäûð, ÿñëÿí.
Øàùëûã ãîðóìàãäûð þëêÿíè, äöçö,
Ýÿðÿê éîëäà îëñóí êþíëö âÿ ýþçö.
Õöñóñè ìöëêöíäöð ñÿíèí áó áÿäÿí,
Ñÿíÿ íèúàò âåðÿð äöç øàùëûã åòñÿí.
Áÿäÿíÿ øàùëûãäûð ãàéäà ýþçëÿìÿê,
Êàìàëûí ùþêìöíö äöçýöí èçëÿìÿê.
Øÿðèÿò, àüûëëà åò îíà äÿðìàí,
Éàðàìàç øåéëÿðè áÿéÿíìÿ áèð àí.
Þçöíöí úàëàëëû, úàâàí ÷àüûíäà,
Ïÿùëÿâàí ÷àüûíäà, àñëàí ÷àüûíäà,
Áàúàðûá úèñìèíÿ ãÿëÿáÿ ÷àëñàí,
Ùÿð ýöíö ìÿíàëû ñÿí éîëà ñàëñàí,
ßáÿäè áèð ùÿéàò òàïàðñàí ìöäàì,
Äþâðöí øèðè-íÿðè îëàðñàí òàìàì.
×îõ àúû îëñà äà, äåìÿê ùàãã ñþçö,
Ùàããû ýèçëÿòìÿê äÿ ïèñ èøäèð, äöçö.
Ñþç ìþùêÿì âÿ àúû îëìàñà ÿýÿð,
Î, áÿõòèí éîëóíó ùàðäàí ýþñòÿðÿð?!
Ôèêèð âåðìÿñÿí äÿ ñþçëÿðèìÿ ñÿí,
Ýöíöìöç êå÷ÿúÿê, õîø ãàëñûí ýåúÿí!

ØÀÙÀ ÉÀÕÛÍ ÎËÌÀÃ Âß ÎÍÀ

ÃÓËËÓà ÅÒÌßÉÈÍ ØßÐÒËßÐÈ

Øàùà éàõûíñàíñà ÿýÿð, åé îüóë,

Ñÿùâ åòìÿê éàðàìàç, ÷àëûø àéûã îë.
Ñÿí áþë ùèññÿëÿðÿ ýåúÿ-ýöíäöçö,
Þìðö áîø êå÷èðìÿê éàðàìàç, äöçö,
Ýåúÿëÿð ö÷ ñààò åéëÿ èáàäÿò,
Ö÷ ñààò êèòàáà, éàçûéà ñÿðô åò.
86
Þëêÿíèí õåéðèíÿ ÷àëûø ö÷ ñààò,
Ö÷ ñààò äà äèíúÿë, ÷þðÿê éå, âÿ éàò!
Àüûëëû, òÿäáèðëè êÿññÿíñÿ, äöçö,
Áó ñàéàã áþëÿðñÿí ùÿì äÿ ýöíäöçö.
Éàíûíà éöéöðìÿ ùèðñëèñÿ ñóëòàí,
Þëöì ïÿíúÿñèíÿ àòûëìà, àìàí.
Äÿíèç äàëüàñûäûð éàõûíëûã øàùëà,
Îíëàðûí ãÿçÿáè ýþçëÿíìÿç áÿëà.
Éàíûíà ýåäÿðêÿí ùÿð ñÿùÿð åðêÿí
Ñÿí ÷àëûø, ñàëàìû ÿââÿë âåðÿñÿí.
Äîñòóíóí öñòóíÿ ñÿí ÷ÿêìÿ ãÿëÿì,
Òóòäóüó ðöòáÿéÿ ýþç äèêìÿ áèð äÿì.
Øàùà àñè îëìà, ýþñòÿð èòàÿò,
Íÿ äåñÿ ðàçû îë, åéëÿ ãÿíàÿò.
Ïàéûíû àç âåðñÿ, ÷ûõìà þçöíäÿí,
Þçýÿéÿ ÷îõ âåðñÿ, ýþç äèêìÿ ùå÷ ñÿí.
Éàõûí äîñòëàðûíà áàõäûð ýþçöíö,
×àëûø äöøìÿíèíèí åøèò ñþçöíö.
Ãóðó îäóí èëÿ îä ñà÷àí øèìøÿê,
Éàòìûø øÿõñ, îéàíìûø äöøìÿíäèð, ýåð÷ÿê.
Îíóí çÿðÿðèíäÿ àõòàðìà õåéèð,
Âåðìÿ ôèòíÿêàðà ãàïûñûíäà éåð.
Øàù êèìè þëäöðñÿ, ðàçûëûã åëÿ,
Éàõûíëûã åéëÿìÿ äöøìÿíè èëÿ.
×îõàëò õÿçíÿñèíè, êþíöë âåð îíà,
Úÿçà âåð èøèíÿ ìàíå îëàíà,
Úàíûíà äóà åò, áèë ùþðìÿòèíè,
Äþíìÿ ôÿðìàíûíäàí, äþéñÿ äÿ ñÿíè.
Òåç âåð à÷àðûíû, èñòÿñÿ äþâëÿò,
×ÿê ùÿð ÿçàáûíû, èñòÿñÿ çÿùìÿò.
Îä, ñó àðõàñûíúà ýþíäÿðñÿ ÿýÿð,
Îíóí ùÿð ÿìðèíè ãàðøûëà ýöëÿð.
Éàíûíà éîë òàïñà êèì ùàìûäàí ÷îõ,
Ðöòáÿñè áþéöéÿð, áóíà øöáùÿ éîõ.
Áþéöêëöê ýþñòÿðñÿ, êè÷èê òóòìà ñÿí,
Ñÿí îíóí éöêöíö äàøû öðÿêäÿí.
Êèì øàùûí îâóíà òîð ãóðñà ÿýÿð,
87
 Àõûð ùÿð íþêÿðèí ÿëèíè þïÿð.
ßýÿð èíúèê äöøñÿ ñÿíäÿí áèð ãóëàì,
Èøëÿðèí òÿðñèíÿ ýÿòèðÿð òàìàì.
Ýþç äèêìÿ áàøãàñû ãàçàíñà çÿôÿð,
Ùèðñëÿíìÿ ñÿí çÿôÿð ÷àëìàñàí ÿýÿð.
Ýþðñÿí, øàùà ãàðøû çèää ýåäÿíëÿð âàð,
Éîë âåðìÿ îíëàðà, àçüûíäûð îíëàð.
Ùÿð êèìèí åéáèíè àøèêàð ýþðñÿí,
Îíó ýþðìÿìÿê÷öí ýþçöíö éóì ñÿí.
×àëûø êè, íàêÿñëÿð, àë÷àãëàð ñàéàã
Þëêÿíèí ñèððèíè ôàø åòìÿ íàùàã.
Éàõøû èø ýþðìÿéÿ ÷àëûø ùÿìèøÿ,
Ãîé äèëèí ñóñìàüû åéëÿñèí ïåøÿ.
Î êÿñ êè, áèð éóìðóã âóðà áèëìÿçñÿí,
Þëäöðÿ áèëìÿçñÿí ñàâàøñàí áèðäÿí,
Ñÿí ÷àëûø îíóíëà õîø ðÿôòàð åëÿ,
Áàúàðñàí ÿëáèð îë îíóíëà ùÿëÿ.
Øàùëàðûí öðÿéè ýöçýöäöð ïàðëàã,
Ùÿð øåé þç ÿêñèíè îðäà òàïàúàã.
Î, áöòöí ðÿñìëÿðè äöç ÿêñ åäèð, áàõ!
Îíà ÿéðè ðÿñìè îëìàç àïàðìàã.
ßýÿð áó ñèôÿòäÿ äåéèëñÿíñÿ ñÿí,
Òàíðûéà õèäìÿòÿ ëàéèã äåéèëñÿí.

ÌßÜÐÓÐËÓÜÓÍ, ÉÖÍÝÖËËÖÉÖÍ
Âß ËÎÂÜÀËÛÜÛÍ ÏÈÑËßÍÌßÑÈ

Åé îüóë, áó éîëó àñòà ýåò ýþðÿê,

Ãîé èòè ýåäÿðÿê ãûçìàñûí öðÿê.
Íÿäèð ëàóáàëè áó ñèôÿò, áóðàõ!
Êèì áèëèð íÿ ãÿäÿð î, éàøàéàúàã.
Äåéèðñÿí, äöíéàäàí ýåòìÿëèéèê áèç,
Ýÿëèí, ùå÷ ãÿìèíè ÷ÿêìÿéÿê, ùÿðýèç.
Ùåñàáà ýÿëìÿçñÿí ãàëìàñàí äà ñÿí,
Ãàëñàí äà, ùå÷ çàìàí âöãàð ýþðìÿçñÿí.
×àïûá òàëàìàüà, íÿ åùòèéàú âàð?!
88
Þëöì ãûëûíúûéëà îéíàìà, çèíùàð!
Íàõÿëÿô ñþçöíÿ ãóëàã àñàðàã
Ìàëûíû, âàõòûíû èòèðìÿ íàùàã.
×àëûø êè, þçöíö áÿçÿìÿéÿñÿí,
Èøÿ éàðàñàí äà, ãàëàí äåéèëñÿí.
Ñÿíÿ ýþç äèêÿðñÿ ðóçèýàð ÿýÿð,
Êþíëöí ùèðñëÿíìÿêëÿ íåéëÿéÿ áèëÿð?!
ßýÿð þç ùàëûíû äÿéèøñÿí àíúàã,
Ïèñ ýþçö þçöíäÿí åäÿðñÿí óçàã.
Ùàâàëû, àéàãëàð àëòäà ãàëàúàã.
Ìåé è÷ÿí òîðïàã òÿê ÷îõ õàð îëàúàã.
Íÿôñèí øóõëóã åòñÿ, úÿçà âåð îíà,
Î, úÿùë ãûëûíúûäûð, ãîé îíó ãûíà.
Êåô ÷ÿêìÿê, ìåé è÷ìÿê àõøàìûí äåéèë,
Äöíéàíûí àáûðû áîéíóíäàäûð, áèë,
Áó èøëÿ äîñòóíó âåðÿðñÿí éåëÿ,
Ãîéìà øàä îëìàüà äöøìÿíè áåëÿ.
Éöíýöë àäàìëàðäàí óçàã îë, óçàã!
Òåç áàøàøàüû éóâàðëàíàúàã.
Ùå÷ åøèòìÿäèì êè, òîõòàã áèð èíñàí
Îëñóí ÿìÿëèíäÿí áèð ýöí ïåøèìàí.
Òàïûëìàç øÿùÿðäÿ åëÿ áèð õÿòÿð,
Îëñóí éöíýöëëöêäÿí î äàùà áÿòÿð
×îõ àòà ùöíÿðÿ ñàùèá îëñà äà,
Þâëàäû þìðöíö òåç âåðèð áàäà.
Åé øàùëà éàõûíëûã åéëÿéÿí êÿñ ñÿí,
Éîëóíäà øöøÿ âàð, ùàðà ýåäèðñÿí?!
Èíäè êè, ýåäèðñÿí, àñòà àääûì àò,
×àëûø êè, øöøÿíè ñûíäûðìà, ùåéùàò!
Ùåéèôäèð, áó åéøÿ ÷àòûá äöíéàäà,
Ñîíðà éöíýöëëöêäÿí âåðÿñÿí áàäà.
Øàùäàí ãîðõóðñàíñà, àüûð îë ùÿð àí,
Øàùûí ñèðëÿðèíè ñÿí ñàõëà ïöíùàí.
ßýÿð äèíìÿç îëñàí, øàù éîëà ýåäÿð,
Àíúàã øàùûí ñèððè ñÿíè ìÿùâ åäÿð.
Áþéöê ìÿãàìûíû ãîðóìàñà äèí,
Ìöëêöí âèðàí îëóá äàüûëàð ñÿíèí.
89
Ýþñòÿðìÿ ïàëòàðëà, àòëà þçöíö,
Àëìà ãóëàüûíà áàçàð ñþçöíö.
Éöêñÿê áèð àä ö÷öí ÷àëûø ùÿð çàìàí,
Ùàìûéà õîø ýÿëÿí áèð ñèôÿò ãàçàí.
×àëûøìà þòìÿéÿ îíó, áóíó ñÿí,
Ñÿí êè áàøãàñûíäàí àðòûã äåéèëñÿí?!
Ñÿíè éàðàòäûëàð ùå÷ éîõ èêÿí ñÿí,
Äàíûøìàã, åøèòìÿê âåðäèëÿð ùÿìÿí.
Àõûðäà éåíÿ äÿ ùå÷ îëàúàãñàí.
Ñÿí àò áó úÿìäÿéè èòëÿðÿ áàøäàí.
Éàðàìàç èêè éîë àðàñûíäà áàõ,
Îëàí áèð âàðëûãëà áåëÿ ìÿñò îëìàã.
Áó èêè éîõëóüóí àðàñûíäà ñÿí
ßçèééÿò éöêöíö íèéÿ ÷ÿêèðñÿí?!
Ðöòáÿñè, ìÿíñÿáè éöêñÿê àäàìëàð
Öðÿêäÿí îëàðëàð ÷îõ òÿâàçþêàð.
Ùàìû ñÿíÿ áàõûð, ñÿíñÿ Éàòìûñàí,
Úàâàá èñòÿéÿúÿê ñÿíäÿí éàðàäàí.
Øàùëà éàõûíëûüà ëàéèãäèð î êÿñ,
Ìþùòàúà ÿë òóòóð, éàøàìûð ÿáÿñ.
Êÿíäëè ùåñàáûíà éàøàðñà ñÿðùÿíý,
Îíóí áó ùàëûíà àüëàìàã ýÿðÿê.
Êÿíäëè ùåé ÷àëûøûð ÷ÿêÿðÿê çÿùìÿò,
Ñÿíñÿ õÿðàú àëûá åäèðñÿí èøðÿò.
Ñîíðà ãîðóéóúó àäëàíûðñàí, àù!
Ñÿíèíúÿ, èíñàíëûã áóäóðñà, åéâàù!
Áó êåôäÿí þòÿðè áèð àíäà, éåòÿð,
Îí èëëèê ðóçèíè õÿðú åòìÿ ùÿäÿð.
Ãàðû èï ÿéèðìèø Àé èøûüûíäà,
Ðàùàòëûã áèëìÿìèø î, áèðúÿ àí äà,
Éóìóðòà éûüìûøäûð äþçöì, ñÿáð èëÿ,
Òà ÿìèð àïàðñûí îíó úÿáð èëÿ,
Ãàéüàíàã åòìÿéÿ àëñûí îíëàðû,
Äîëäóðñóí òîéóãëà, áåçëÿ àíáàðû.
Ñîíðà äà îòóðñóí ãöððÿëÿíÿðÿê.
Àù! Íèéÿ áàøûíû öçìÿéèð ôÿëÿê?!
Çöëìÿ öðÿê âåðìÿ, áèðäÿí ýöú ýÿëÿð!
90
 Áèð ñûíàí áèð äàùà ùàðäàí äöçÿëÿð?!
Àüàúûíà áàëòà âóðóðñàí íåé÷öí?
Îíó êÿñÿíäÿ äÿ áàðû áèð äöøöí.
Ãÿçÿá áàø ãàëäûðñà àüûë éîëèëÿ,
Îíó ìöìêöí ñàéàð àüûë, äèí áåëÿ.
Ïèñäèð, éàðàìàçäûð î ãÿçÿá àíúàã,
Áàø âåðñÿ ÷ÿòèíäèð ùàãã ãàçàíäûðìàã.
Íÿ ãÿäÿð åëì, ùèêìÿò áèëèðñÿ úàùàí,
Áó äèâ çÿùÿðèíÿ îíëàðäûð äÿðìàí.
ßýÿð àüëûí, ðóùóí êàìèëñÿ, ÿëáÿò,
Ñÿíèí ãóëóí îëàð ãÿçÿáëÿ øÿùâÿò.
Ãîâìàã÷öí áó èêè äèâè äöíéàäàí,
Íÿ ãÿäÿð ïåéüÿìáÿð ìÿùâ îëäó, àìàí.
Ñÿí àéàã àëòûíà àëñàí áóíëàðû,
Àäûí óúà îëàð, áàøûí éóõàðû.
Íàäàíëûã úàìûíäàí ìÿñò îëìà ýÿë ñÿí,
Éîõñà, áèðäÿôÿëèê ÿëäÿí ýåäÿðñÿí.

ØßÐÀÁÛÍ, ÁßÍÝÈÍ,
ÑßÐÕÎØËÓÜÓÍ ÏÈÑËßÍÌßÑÈ

Ìåé è÷èá àüëûíû ýÿë âåðìÿ éåëÿ,

Þçöíö þçýÿéÿ òàïøûðìà áåëÿ.
Áóðàõ ùóøñóçëóüó, ùóø èëÿ îë éàð,
Àç è÷ áó øÿðàáû àõûð, åé ùóøéàð.
Ìåé è÷ñÿí ýöëçàðûí îúàãõàíàäûð,
Áÿíý ÷ÿêñÿí áèð öçöí ãÿáðèñòàíàäûð.
Äàüàðúûãäà áÿíýè, òóëóãäà ìåéè,
Àüëûí âàð, äèíäèðìÿ, áó èêè øåéè.
Ýÿë î äàüàðúûüû, òóëóüó ùÿìÿí
Èéëè äîíóçà âåð, ìóðäàð èòÿ ñÿí.
Àë øÿðàá âàðûíû ÿëèíäÿí àëàð,
Éàøûë áÿíý êèëèìÿ áóêöá éûðüàëàð.
Ñàðàëàð éàíàãëàð, ãàðàëàð öðÿê,
Êèøèñÿí, áó àëäàí, éàøûëäàí ÿë ÷ÿê!
Áÿíý ñÿíÿ èøòàùà âåðÿð éàëàíäàí,
91
 Ñÿíÿ áàë ýþðöíÿð òóðøóìóø àéðàí.
Àüëûíû áàøûíäàí ìåé àëàð, ýåð÷ÿê,
Áèð äèøè êå÷èíè ñàíàðñàí ìÿëÿê.
Äöíéàäà íÿ ãÿäÿð ýöëöíú ùàë âàð, áàõ,
Áó èêè äÿëëàëäàí òþðÿìèø àíúàã.
Ìÿâèçèí, ÿíúèðèí îëìàñà ÿýÿð,
Áÿíý ñÿíè çÿíúèðëÿ ãóúàüà ÷ÿêÿð.
Éàøûë îä, èñòè ñó, à÷ûã-àøèêàð,
Ãàíûíû ìöøê êèìè òàìàì éàíäûðàð.
Òàìàì èñëàíàðñàí î ñóäàí, ÿë ÷ÿê,
Î îòó éåìÿ êè, îëàðñàí åøøÿê,
Èéëÿíìèø ñó èëÿ ÷öðöìöø òîðïàã
Ñÿíÿ áÿíä îëìóøëàð íÿôñ, ðóù ñàéàã.
Ãîðõóëó äöøìÿíäèð, îíëàðû áóðàõ,
Àüëûí éàüûñûäûð îíëàð, éàõøû áàõ!
Õîøäóð áöòïÿðÿñòëèê áó èøäÿí, èíàí,
Ãàôèë, þëñÿ õîøäóð, ñÿðõîø îëìàãäàí.
Ñÿõàâÿò éàõøûäûð, ìÿñòäÿí éîõ àíúàã!
Àüûëûí âàðäûðñà, ìÿñòëèéè áóðàõ!
Ñÿðõîø àéûëàíäà îëàð ïåøèìàí,
Äàùà íÿ ýþçëÿìÿê îëàð ñÿðõîøäàí?!
Ïèñäèð ùÿð èêèñè, áóíà øöáùÿ éîõ!
Ìåéèí ôàéäàñû âàð éåíÿ äÿ àç-÷îõ.

ÌÅÉ È×ÌßÉÈÍ ÃÀÉÄÀËÀÐÛ

ßýÿð íà÷àð ãàëûá øÿðàá è÷ñÿí ñÿí,

×àëûø, ÷îõ îëìàñûí éîëäàøûí äþðääÿí.
Áèð çèðÿê õèäìÿò÷è, ýþçÿë áèð ùÿìäÿì,
Ìöòðöá õîøàâàçëû, ñàãè õîøýþðêÿì...
Íÿ ãÿäÿð ìåé, íîüóë, ãûçûë, ýöìöø âàð.
Ãîéìà àéàüûíû ùÿääèíäÿí êÿíàð.
Þçýÿíèí åâèíäÿ ìåé è÷ÿí çàìàí,
Ñîéóã, ëîâüà îëìà äîñòëàðëà áèð àí.
Äîñòóí ìÿøóãóíà äèêìÿ ýþçöíö,
Áþéöêëÿ ùþðìÿòëÿ àïàð þçöíö.
92
Íîüóëó àç éå êè, îëàðñàí õóìàð,
Àðòûã ñþç äàíûøìà áàøû àüðûäàð.
Ùÿð äåéèëÿí ñþçÿ ÷ûõìà þçöíäÿí,
Þòÿí áöëáöë îëìà ìÿúëèñäÿ ýÿë ñÿí.
Àç è÷, èêè ãÿäÿù, ùÿì è÷ÿí çàìàí,
Ñîíðà ÷èéèíëÿðÿ éöê îëìàéàñàí.
Îëìàñà àðàäà éàõøû áèð éåìÿê,
Åé õàúÿ, è÷êèéÿ äèë âóðìà, ÿë ÷ÿê.
Ãîé øÿðàá þçýÿéÿ ãóðñóí òîðóíó,
Íÿùàéÿò, îâëàñûí î äà îâóíó.
È÷êèéÿ éåìÿéè ãàòñàí, ñÿí èíàí,
Ãàíûíû ñöôðÿéÿ òþêìöø îëàðñàí.
Ýöíàùû áîéíóíà àë ìåé è÷ÿðêÿí,
Ýÿë ùàðàì åéëÿìÿ àë, ãàðàíû ñÿí.
Øÿðàá ãÿì àïàðûð, äåìÿ áó ãÿäÿð,
Ùÿð øåéè àïàðûð, áóíà åò íÿçÿð.
Äóéüóñóç îëìàãäûð êÿäÿðñèç îëìàã,
Ùÿäñèç ñåâèíú þçö àðñûçëûãäûð, áàõ!
Êèì ãÿìëÿ, êÿäÿðëÿ ñåâèíñÿ ÿýÿð,
Î, ãÿìè, êÿäÿðè íåúÿ òÿðê åäÿð?!
Èíñàíà ÿí éàõøû äîñòäóð êÿäÿð, ãÿì,
Îäóð ýåúÿ-ýöíäöç ñÿíèíëÿ ùÿìäÿì.
Ìåéè åëÿ è÷ êè, îëìàñûí ùàðàì,
Åâ àéàã éîëóíà äþíìÿñèí òàìàì.
Ìÿñò åäÿí ùÿð áèð øåé ùàðàìäûð, áÿëè,
Èñòÿð éåìÿëèäèð, èñòÿð è÷ìÿëè.
Âàðäàí, ýþçÿëëèêäÿí, ðöòáÿäÿí äÿ, áàõ,
Ùàëàë éîõ, ùàðàìäûð ìÿñò, õóìàð îëìàã.
Çÿðóðè îëàðñà ùàëàëäûð ìóðäàð,
Ëàçûìñûç íÿôÿñ äÿ ùàðàìäûð, àøêàð.
Ìÿñòëèê ýÿòèðÿðñÿ ëàï Çÿìçÿì þçö,
Î, ùàëàë äåéèëäèð, ùàðàìäûð, äöçö.
Áó ñóéà ýèðìÿéÿ ýÿë, úöðÿò åòìÿ,
Ñàùèëÿ ÷àòñàí äà, äèáèíÿ ýåòìÿ.
Äöçäöð, ãöññÿ ãîâàí, ãÿì äàüûäàíäûð,
Ùÿì äÿ ñàìàí àëòäàí ñó àõûäàíäûð.
Äàéàç ýþðöíñÿ äÿ î ñó èíñàíà,
93
Ñÿí íàäàíëûã åäèá éàíàøìà îíà.
Î îä ðÿíýëè ñóäàí åéëÿ åùòèéàò,
Î, áèð ÿæäàùàäûð, òèìñàùäûð, ùåéùàò.
Áó ãÿäÿð îäëàíìà øÿðàá åøãèíÿ,
Úàâàíëûã àòÿøè áÿñ äåéèë ñÿíÿ?!
Øÿðàá îä ýþðìÿìèø ãàéíàéûá-äàøàð,
Îäà ðàñò ýÿëÿðñÿ êöêðÿéèá-úîøàð.
Îäóíó îäóíà ãàòàðñà ÿýÿð,
Þçöí äÿ áèëìÿçñÿí íÿëÿð òþðÿäÿð.
Ñÿéàâóø îëñàí äà ÿýÿð ñÿí, èíàí,
Ãàçàí òÿê ãàéíàðñàí áó èêè îääàí.
Ñåâèíú ýÿòèðìÿéÿí áó êàñà êè âàð,
Èêè îääàí áàøãà îíäà íÿ îëàð?!
Áó îä àç äà îëñà, ÷îõ äà, ýÿë áóðàõ,
Ãàáàãäà ÷îõ áþéöê áèð îä îëàúàã.
Åé íÿôñ, þçöíÿ ýÿë, áó èøäÿí ÿë ÷ÿê,
Ýöí ýåòäè, éóõóäàí áèð àéûë ýþðÿê.
Íÿ ãÿäÿð îëàúàã áó éàòìàã, éåìÿê?
Þçöíäÿí áèõÿáÿð îëìàãäàí ÿë ÷ÿê.
ßëÿñò ãÿäÿùèíäÿí øÿðàá è÷ÿíëÿð
Äöíéà øÿðàáûíäàí ìÿñò îëàð ìÿýÿð?!
Òÿìèçëÿð ìÿñòëèêäÿí, êöïäÿí óçàãäûð,
Éàõøûëàð ãöðóðäàí, âàðäàí èðàãäûð.
Îíóí åøãè èëÿ ìÿñò îëàí èíñàí
Óçàãäûð äöíéàäà áÿíýäÿí, øÿðàáäàí.
Áó “Úÿìøèä úàìûíû” àëñàí ÿëèìäÿí,
Äöíéàíûí ãÿìèíè ÷ÿêìÿéÿúÿêñÿí.
Ñÿíÿ òàïøûðñà äà òàëå äöíéàíû,
Ñÿíÿ îâ îëñà äà ýþéëÿð àñëàíû,
×àëûø áèðäÿí-áèðÿ ÷ûõìà þçöíäÿí,
Ãöððÿ øÿðàáûéëà ìÿñò îëìà ýÿë ñÿí.
Ñîí ãîé áó òàëàí÷û ñóéà, òîðïàüà,
×àëûø áàøãà éåðäÿ ìÿíçèë ñàëìàüà.
Ýàù õàðàáëûã åäèð, ýàù ìÿñò îëóðñàí,
Ñÿíèí êèìëèéèíè áèëìÿéèð èíñàí.
Ñÿí áèð õàðàáàíû åòìÿäèí àáàä,
Ýÿë þç õàðàáàíëà ÷îõ äà îëìà øàä.
94
 Áèð äóð, áó ìÿíçèëè åéëÿ àáàäàí,
Áó õåéèð èøèíëÿ áþéöê àä ãàçàí.
Þçýÿíèí ìöëêöíäÿ ÷îõ îëìà ðàùàò!
Áèð þç ìöëêöíäÿ äÿ ðàùàòëûã éàðàò.

ÅÂÈÍ Âß Å ßØÉÀËÀÐÛÍÈÍ
ÍÈÇÀÌÀ ÑÀËÛÍÌÀÑÛ

Õÿçèíÿ ñàùèáè îëàí ùþêìöäàð,

Àäÿòÿí ÷îõ êÿíäëÿð, øÿùÿðëÿð ñàëàð.
Öìóìè áèíàëàð òèêìÿêëÿ ùàìàí,
Ùÿì ñàâàá ãàçàíàð, ùÿì äÿ êè, àä-ñàí.
Äöçäöð, âàð-äþâëÿòè áèð àç ÿñêèëÿð,
Àíúàã ÷îõëàðûíûí èøè äöçÿëÿð.
Êèìèí ôèêðè âàðñà øÿùÿð òèêäèðìÿê,
ßââÿëúÿ áó èøÿ ïóë ãîéñóí ýÿðÿê.
Ýþçÿë áèð éåð ñå÷èá áÿéÿíÿð ñîíðà,
Áþéöê áèð ùàñàð äà ÷ÿêäèðÿð îðà.
ßýÿð à÷ûã îëñà øÿðãè, øèìàëû,
Úÿíóáó òóòìàüà õÿðúëÿìÿ ìàëû.
Ýÿðÿê ìöìêöí îëñóí êÿùðèç, àðõ ãàçìàã,
Éàéëàüû, ãûøëàüû îëìàñûí óçàã.
Äóçó, êÿúè, ýèëè, îäóíó áîë-áîë.
Àò-åøøÿê ö÷öí äÿ îëñóí éàõøû éîë.
Éàõûíäà ÷àé îëñóí, ùÿì éàõøû îâëàã,
×þëöíäÿ âÿùøèëÿð åéëÿñèí éûüíàã.
Êÿíä ñàëìàã ôèêðèíÿ äöøÿðñÿ ÿýÿð,
Àüûëëû àäàìëàð áåëÿ åéëÿéÿð.
Åëÿ éåð îëñóí êè, ñóéó îëñóí úàð,
Ãà÷ûá ñûüûíìàüà ùÿì óúà äàüëàð,
Ñóéó øèðèí îëñóí, éåðè ìÿùñóëäàð,
Éàõøû ÿêèí éåðè, èøëÿê àäàìëàð.
Øÿùÿð éàõûí îëñóí, øåéõè ñàâàäëû,
Ýþëìÿëè, ùîâóçëó, áàüëû-áàüàòëû.
Ìåéäàí, õÿíäÿê îëñóí îõ àòàíëàðà,
Áóëàã éàõûí îëñóí ãîúàëàíëàðà.
95
 Éåðè ùöíäöð îëñóí, éîõñà ñåë áàñàð,
Ïèñëÿðèí éîëóíäàí ùÿì îëñóí êÿíàð.
Åâ òèêìÿê èñòÿñÿí, áèð ùèìíèíÿ áàõ.
Ùöíäöð áèð éåð îëñóí, ìþùêÿì äÿ òîðïàã.
×àëûø éàõûí îëñóí òàðëàéà, áàüà,
Éåð îëñóí êöðöéöá ãàðû éûüìàüà.
Òîðïàã éåðè îëñóí, áóüäà àíáàðû,
Ìàë ö÷óí òþâëÿñè, ñàìàíëûãëàðû.
Ìÿñúèä äÿ, ùàìàì äà, ñó äà, áàçàð äà
Ìÿðêÿçäÿí îëìàñûí ýÿðÿê êÿíàðäà.
Ãûçûëûí éîõäóðñà åâ òèêìÿê ö÷öí,
Ãîé õàñëàð éàíûíäà éóðä ñàëñûí êþ÷öí.

Å ÒÈÊÌßÉÈÍ ØßÐÒËßÐÈ

Ãîíøóí áèëìÿñÿí êè, êèì îëàúàãäûð,

Åâ ö÷öí ïóë òþêìÿê, áèë êè, íàùàãäûð.
Áèð ìÿðä âÿ ñûíàíìûø ãîíøó òàï êè, ñÿí
Îíà ãîíøó îëóá åâ òèêäèðÿñÿí.
Éàíûíäà åâ òèêäèð áÿõòèéàðëàðûí,
Äîñòëóã åò, áèðè îë ñÿí äÿ îíëàðûí.
Ãîíøó ùàãã-ñàéûíû äàèì ÿçèç òóò,
Ïèñ áèð èø ýþðñÿëÿð, àüàðòìà, óíóò.
Ãîùóìäàí-ãàðäàøäàí ÷îõ äöøìÿ óçàã,
Þçöíö, îíëàðû èíúèòìÿ íàùàã.
Ùþðìÿò åò áèð ãîùóì îëñà äà éàìàí,
Î, åâ äöøìÿíèíäèð, ìöòëÿã ãîðõ îíäàí
Ãîùóìó-ãàðäàøû àë÷àëòìà áèð àí,
Þçöí àë÷àëàðñàí áóíóíëà, èíàí.
Ïóëëóñàí, ãîùóìà þéìÿ þçöíö,
Ñÿõàâÿò åòñÿí äÿ, àíëà äöçöíö.
Úàìààò ìþùòàúäûð, ýþçëÿð ïÿðèøàí,
Õàëãà êþìÿê åéëÿ îëäóãúà èìêàí;
Õÿñòÿ éîõëàìàãäàí äàðûëìà ÿñëà,
Áèðè áîðú èñòÿñÿ, éîõ äåìÿ ïóëà.
Éåòèìëÿð öñòöíäÿí ÷ÿêìÿ ýþçöíö,
96
Äóëëàðà ãÿçÿáëÿ äåìÿ ñþçöíö,
Áàü, ìåéâÿ, îäóíóí âàðäûðñà ÿýÿð,
Äóëóí, éîõñóëóí äà ïàéûíû ýþíäÿð.
Êèìñÿäÿí ÿøéàíû ýèçëÿìÿ íàùàã,
Áèð ñóñóç ýþðÿíäÿ áóëóä êèìè éàü.
ßýÿð áèð äîñò òóòñàí, ýÿë âåðìÿ ÿëäÿí,
×àëûø áàüëàäûüûí ÿùäè ãûðìà ñÿí.
Îõøà ãÿðèáëÿðè, ùþðìÿòëÿð åëÿ,
Ãàáàãëà îíëàðû ñàëàìäà áåëÿ.
Îõøà ãÿðèáëÿðè ãÿðèáñÿí ÿýÿð,
Øÿùÿðëè èñÿíñÿ, åâäÿ éåð ýþñòÿð.
Ñÿí ÷àëûø øöêð åëÿ Ùàããà ùÿð çàìàí,
Òà Ùàããû òàíûéàí, áèëÿí îëàñàí.
Áèð âÿäÿ âåðäèíñÿ éóáàíìà, çèíùàð.
Áèð áîðú åéëÿéÿíäÿ òåç ýåðè ãàéòàð.
Ãûçûëû àïàðàí ýöú äÿ åéëÿéÿð,
Ãûçûëû àïàðàí èñòÿñÿ, éåéÿð.
Äîüðó ñþç äåéÿíÿ àðòûã ñþéëÿìÿ,
Áîðúó èñòÿéÿíäÿ çîð-ýöú åéëÿìÿ.
Ùÿð íÿ åòäèéèíè äåéèðñÿ, ýåð÷ÿê,
Àðòûã ñþç äåìèðñÿ, íÿäèð èíúèìÿê?!
Þçöíäÿí ýöúëöéëÿ àëâåð åòìÿ ñÿí,
Éîõñà ãûçûëûíû áàäà âåðÿðñÿí.
Ýöúÿ ãûçûëûíû âåðìÿ áó ñàéàã,
Âåðìÿ õÿíúÿðèíè ñÿðõîøà íàùàã.
Þçöíäÿí êè÷èêëÿ ñÿí îë ãàðäàø òÿê,
Þçöíö ãàáûã ñàé, äîñòó è÷, þçÿê.
Àñëàíëàð ìÿñêÿíè îëàí áèð ìÿíçèë,
Íàìàç ãûëûíìàñà, âèðàíÿäèð, áèë.
Òàÿòëÿ, õåéèðëÿ åâ îëàð àáàä,
Õåéèð îëìàéàí åâ îëàúàã áÿðáàä,
Åâè ìÿñúèä åëÿ, éàøà áÿíäÿ òÿê.
Äîëäóð úàìààòû âåð îðäà ÷þðÿê.
Ãîé äîñòëàð åâèíÿ áàññûíëàð ãÿäÿì,
×àëûø äöøìÿíè äÿ èíúèòìÿ áèð äÿì.
Êèì åäÿ áèëìÿñÿ äöøìÿíè äîñò òÿê,
Îíóí äöøìÿíèéëÿ äîñò îëàð ôÿëÿê.
97
 Ìÿãñÿäèì áóäóð êè, øÿùÿð ÿùëèíäÿí
Éîõñóëëàð ïàé, áÿùðÿ ýþðñöíëÿð áÿçÿí.
Éîõñà êè,áÿíäÿëèê ýèçëèí õîø îëàð!
Õåéðè ëàçûì îëìàç äåìÿê, àøèêàð.
Êèøè åòìÿëèäèð õåéèðè ïåøÿ.
Òà êè àäû, åâè îëñóí ùÿìèøÿ.
Åâè ÿäàëÿòëÿ, äèíëÿ òèê àíúàã,
Éîõñà áöíþâðÿñè ñóäà îëàúàã.

ÈÑÐÀÔ×ÛËÛÜÛÍ ÏÈÑËßÍÌßÑÈ

Åé ãÿñðèí éàíûíäà ñàðàé òèêäèðÿí,

Ùå÷ ïèéè ãóéðóãäà ÿðèòìÿ ýÿë ñÿí.
Êþíöë îõøàñà äà áó ñàðàéëàð, áàõ,
Ýþéëÿðÿ ÷àòìàçëàð, óúàëìàç òîðïàã.
Åëÿ áèð íÿðäèâàí äöçÿëò ÷àëûø ñÿí,
Îíóíëà ýþéëÿðÿ ýåäÿ áèëÿñÿí.
Î óúà ýþéëÿðÿ éöêñÿëÿí, ýåð÷ÿê,
Êàøûéëà áÿçÿíìèø åâ íÿéÿ ýÿðÿê?!
Êèìÿ áÿñ åäèðñÿ áèðúÿ åâ ÿýÿð,
Èêè åâ òèêäèðñÿ, ÷èéäèð, áèõÿáÿð.
Áèð íå÷ÿ àäàìà áèðúÿ åâ áÿñäèð,
Ýþéÿ äàü óúàëòìàã, øÿêñèç, ÿáÿñäèð,
Òàíðû áóéðóüóíà ÷åâèð öçöíö,
Åøèò “èñðàô÷ûëûã åòìÿ” ñþçöíö!
Õÿðàúëà òèêèëìèø áó ñàðàéëàðû,
Äàüûò, çöëì ÿëèíè ñÿí ãûñàëò áàðû.
Ñàðàéëàð òèêäèðèá ìàë òîïëàéàí êÿñ,
Þçöíÿ ýöíàùëàð ãàçàíûð ÿáÿñ.
Áåëÿ ìöñèáÿòëè éîëäà, äå ýþðÿê,
Áó ñàðàé, áó äþâëÿò àõû íÿ ýÿðÿê?!
×àëûø, þç ìåéëèíëÿ áó ìàë-äþâëÿòäÿí
Ñåëëÿðèí þíöíäÿ êþðïö ñàëäûð ñÿí.
Áóðäà ãàëàúàãñà áó ñàðàé, åéâàí,
Àüûëëû éàíûíäà íÿ éàõøû-éàìàí.
98
Êàðâàíñàðà òèêäèð, ãàëõ, éàòìà áÿñäèð,
Àë÷àã îüðóëàðûí éîëóíó êÿñäèð.
Âàð-äþâëÿò àðäûíúà ãà÷äûãúà ùÿð àí,
Òàíûìàéàúàãñàí Ùàããû ùå÷ çàìàí.
Ùå÷ âàõò áèð-áèðèéëÿ äöç ýÿëìÿç áóíëàð,
Áóíó êèì àðòûðñà, î, ÿñêèê îëàð.
Áó åâè áöðöìöø òàìàùäàí ÿë ÷ÿê,
Àðòûüûí äàëûíúà ãà÷ìàã íÿ ýÿðÿê.
Åâèí êàøû îëñóí, éà äà êè ÷èíè,
×îõ ãàëñàí, ñûõàúàã àõûðäà ñÿíè.
Ñþéëÿ, êèì àïàðäû ìàëûíû áóðäàí?
Éöç íÿäèð, áèðèíè éîõäóð àïàðàí!
Ùàðàì êÿðïèúëÿðäÿí íÿäèð åâ ãóðìàã!
Î, âèðàí, úÿííÿò äÿ ùàðàì îëàúàã.
Èíäè êè, ùàðàìäûð, åâ êè÷èê ýÿðÿê!
Áÿëêÿ êÿíäëè ñÿíÿ ùàëàë åäÿúÿê.
Íÿäèð áó åâ ãóðìàã ãûðûá èëãàðû?!.
Áèð éàíäà áàë äóðóð, áèð éàíäà àðû.
ßýÿð åâ ÷îõ îëñà, ñÿí íÿ åäÿðñÿí?
Àðûéëà íÿ ñàéàã éîëà ýåäÿðñÿí?
Áèð åâ êè, àõûðäà îëàúàã âèðàí,
Îíó àáàä åäÿí îëàð ïåøèìàí.
Ãîéìàäû ùàãã Êÿáÿ òÿìèçäèð äåéÿ,
Ñöëåéìàí Êÿáÿíè àáàä åòìÿéÿ.
Áèð ãóø þëäöéöé÷öí îíóí ÿëèëÿ
Î ãÿäÿð äþâëÿòëÿ ùå÷ îëäó åëÿ.
Ùàðàìëà òèêèëìèø áèð ìÿñúèääÿ, áàõ!
Íÿùàéÿò, åøøÿêëÿð îéíàéàð àíúàã.
Ëîâüàëûã íàìèíÿ ñàðàé íÿ ýÿðÿê!
Õöñóñÿí, áåëÿ áèð çàìàíäà, ýåð÷ÿê.
Ìÿäèíÿ ìÿñúèäè òèêÿí øÿõñ, äöçö,
Ñàðàéëàð òèêÿðäè èñòÿñÿ þçö.
Àíúàã äöøöíÿðÿê î ëîüìàí ñàéàã,
Áåëÿ ëîâüàëûãäàí òåç ãà÷äû óçàã.
Åëÿ áèð åâ èëÿ åòäè ãÿíàÿò,
Îíà ãèáëÿ îëäó àíúàã èòàÿò.
99
×àëûø ñþçëÿ ãàçàí øþùðÿòè-øàíû,
Åëÿ áèð ñþçëÿ êè, òóòñóí äöíéàíû.
Îëìàç ñàðàéëàðà ÷îõ àðõàëàíìàã,
Ñÿí áó áèíàéà áàõ, òåç îíó áóðàõ.
Ãûçûëûí, ýöìöøöí ÿñëè úèâÿäèð,
Îíóí÷öí ýàù ñàüà, ýàù ñîëà ýåäèð.
Ãûçûë òîðïàãäàíäûð, óúàëà áèëìÿç.
Òîðïàãäà îëìàñà î ãàëà áèëìÿç.
Âåðñÿí, î, úÿííÿòäÿ ñàðàéà äþíÿð,
Éåðèí úÿùÿííÿìäèð âåðìÿñÿí ÿýÿð.
Ñóéóí, ÷þðÿéèíäÿí áàøãà íÿéèí âàð,
Ïàéëà ùàìûñûíû, áåëÿ õîø îëàð.
Áàøãàñû éåéÿúÿê, þçöí éåìÿñÿí,
Îíóí÷öí íÿéèí âàð éå, ùÿçì åëÿ ñÿí.
Âàðû þâëàä ö÷öí ãîéìàã íÿ ýÿðÿê?!
Áó ãÿäÿð ìàë îíà éåòèøìÿç, ýåð÷ÿê.
Îüëóí õîøáÿõòäèðñÿ, éîõäóð ãîðõóñó,
Éîõñà õåéðè éîõäóð ìàëûí, äîüðóñó.
Äàðüàäàí, ãàçèäÿí ãàëñà äà áèð àç,
Îíà äà î àðâàä ùå÷ ðàçû îëìàç.
Áó éîë öñòöíäÿêè ßáöëãàñûìëàð,
Õûðäà óøàãëàðû ñîéàðëàð, àøêàð.
Áóíëàðäàí ãàëñà äà áèð ãÿäÿð, àíúàã,
Ãàëàí äà éåòèìÿ, áèë, ÷àòìàéàúàã.
Éàíìà ìàë åøãèëÿ, éàíäûðàð ñÿíè,
Þçöíÿ äîñò åòìÿ ãÿìè, ãöññÿíè.
Ïàõûëëûã öçöíäÿí äåéèëìèð áóíëàð,
Àüûëëû ñþçëÿðäèð, äîüðóäóð îíëàð.
Êþíëöìäÿ êèìñÿíèí éîõäóð òèêàíû,
Ùå÷ âàõò èíúèìÿäèì, ýÿçäèì äöíéàíû.
Äöç ñþç – î çÿùÿðäèð, àõûðû øÿêÿð,
ßéðè ñþç àüàúû àúû áàð âåðÿð.
Áó ñþçöí ìÿüçèíè ãàáûãäàí ñå÷ÿí
Áèëÿð êè, ìÿí äîñòàì, éîõñà êè äöøìÿí.

100
ÅÂËßÍÌßÊ Âß ÒÞÐßÒÌßÊ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Áàøäàí ýþçÿëëèéÿ àøèãäèð èíñàí,

Âÿòÿí, ìÿíçèë ñåâèð, îäóð ùÿð çàìàí.
Ìÿíçèëèí, âÿòÿíèí îëàíäà, ýåð÷ÿê,
Ãàéüûêåø ãàäûíñûç îëìàç êå÷èíìÿê.
Åëÿ êè, áèð ìöääÿò êå÷ÿð áó âàõòäàí,
Îíëàðäàí áèð þâëàä äîüóëàð ùàìàí.
Î, éóðäà, éóâàéà ýþçÿò÷è îëàð,
Áþéöéöá ùÿð øåéè ÿëèíÿ àëàð.
Êèøè áèëñÿ, ìàëû äîñòó éåéÿúÿê,
Äöíéàäà ãÿì ÷ÿêìÿê íÿéèíÿ ýÿðÿê.
Ùÿéàòûí ãàéäàñû áåëÿäèð ùÿð àí
Þëöì øÿðáÿòè äÿ, áóäóð áèýöìàí.
Åâëÿíìÿê èñòÿñÿí íà÷àð ãàëàðàã,
Áàêèð áèð íèýàðëà ùÿéàò ãóð àíúàã.
ßñèëëè-íÿñÿáëè åëÿ áèð ãûç àë,
Àíúàã ñÿíè ýþðöá ñåâñèí î ìàðàë.
Éàøàìûø îëàðñà ãåéð èëÿ ôÿãÿò,
×ÿòèíäèð áàüëàñûí ñÿíÿ ìÿùÿááÿò.
Ïóëó âÿ ùöñíö äÿ îëàðñà ÿýÿð,
Áåëÿ áèð õîøáÿõòëèê àç ÿëÿ äöøÿð.
Ãàäûíäà ÿñàñ øåé ùÿéà, èñìÿòäèð,
Áóíëàð ãàäûí ö÷öí áþéöê ñÿðâÿòäèð.
Åëÿ êè, åâëÿíäèí, îõøà, ÿçèçëÿ,
Åâäÿ äÿ áàøûíû ñÿí óúà åëÿ.
Ãàïûäàí ýèðÿíäÿ âåð îíà ñàëàì,
Î, ãàïûäàí ýèðñÿ ýþñòÿð åùòèðàì,
×àëûø, öðÿéèíè àëàñàí ÿëÿ,
Õÿëâÿòäÿ éàõûíëàø, çàðàôàò åëÿ.
×àëûø, éàõøû îëñóí ïàëòàðû, äîíó,
Úàìààò éàíûíäà ÿçèç òóò îíó.
Éàõøû ñþùáÿò èëÿ, øèðèí äèë èëÿ
Íàìàçà, îðóúà îíó ñþâã åëÿ.
Ýþðäöí, àüûëëûäûð, þéöäëÿ ùàìàí
Éûü ÿë-àéàüûíû ãàïû-áàúàäàí.

101
Áóðàõìà åâèíÿ ÿñëà éàäëàðû,
Ýÿëìÿñèí îðàéà áÿäÿìÿë ãàðû.
Ãîéìà íàùàã éåðÿ î à÷äûðñûí ôàë,
Éîë òàïñûí åâèíÿ ìöòðöá, éà äÿëëàë.
Ãîùóì-ãàðäàøûíûí ãûðìà õÿòðèíè,
Ãàéüûéëà ãàðøûëà ñÿí ùÿð áèðèíè.
Îíäà áó ùþðìÿòäÿí î äà óòàíàð,
Ñÿí èñòÿéÿí êèìè åéëÿéÿð ðÿôòàð.
Îëìà ãàäûíûíëà èêè êèñÿëè,
Âàðûíû ÷ÿêìÿêäÿí, ÷àëûø, ÷ÿê ÿëè.
Éàðûí âàðñà, ãåéðè ñÿíÿ íÿ ýÿðÿê,
Ñÿí ýåòñÿí, àðâàä äà äÿéèøÿð, ýåð÷ÿê.
Íÿ ÿêñÿí, îíó äà áè÷ÿðñÿí, èíàí,
Áèð ôàéäà ýÿëÿðìè çèéàíêàðëûãäàí?!
Ãàäûíûí ùàããûíû þäÿ åâëÿíñÿí,
Êþíëöíö âåðäèíñÿ, áÿäÿí äÿ âåð ñÿí.
Èëäÿ àëòûúà àé ñÿôÿðäÿ îëñàí,
Èêèúÿ àéû äà éîëëàðäà ãàëñàí,
Äþðä àé äà øÿùÿðäÿ ìåé è÷ñÿí àíúàã,
Ýåúÿ èøèí îëñà ãóñìàã, ñàâàøìàã,
Áàçàðäà ýèðîâà ãîéñàí ãÿëáèíè,
Êþùíÿíè áóðàõûá ýÿçñÿí éåíèíè,
Ãàäûí ýþçëÿñÿ äÿ ýöíäöç éîëóíó,
Ýåúÿ èò òÿê éóõó àïàðñà îíó,
Áåëÿ áèð ýöíàùà êèì úàâàá âåðÿð?!
Áóíó ùàíñû ìÿçùÿá, äå, ðÿâà ýþðÿð?!
Áåëÿ êÿíäõóäàëûã íåúÿ áàø òóòàð?!
Ãàäûí áåëÿ åâäÿí ãà÷àð, àøèêàð.
Ìóøòóëóã÷ó Ðóìäà, òàúèð ùèíääÿäèð.
Ïîçüóí åâÿ ýÿëñÿ, ëàï éåðèíäÿäèð.
Õàúÿ ñÿôÿð âàõòû êåô ÷ÿêèð þçö,
Øÿðàáñûç, íîüóëñóç ýöëìÿéèð öçö.
Ãàäûíûí éàíûíäà àíúàã ÷þðÿê, ñó,...
ßñèë ëàçûì îëàí éîõäóð, äîüðóñó.
Àé êèøè, ÿäàëÿò, èíñàôäûð áó äà?!
Åâèíè ÿëèíëÿ ýÿë âåðìÿ áàäà.
Äöøöí, éàõøû-éàõøû, áèð åéëÿ õÿéàë,
102
Òà ýÿëèá ìåøÿéÿ ýèðìÿñèí ÷àããàë.
Ñÿí þçöí êèøèñÿí, äþçÿ áèëìèðñÿí,
Ãàäûíà áó ãÿäÿð çöëì åéëÿìÿ ñÿí.
Õàúÿ þç êåôèíäÿí ãàëìûðñà ÿýÿð,
Ýþçÿë ãàäûí áóíà áÿñ íåúÿ äþçÿð?!
Ùÿðÿìÿ àïàðìà ýþçÿë ãóëàìû,
Ïàìáûãäàí êÿíàð åò áó éàíàð øàìû.
Îíëàð áó ôèòíÿäÿí îëñàéäû êÿíàð,
“Éóñèô âÿ Çöëåéõà” ùàðäàí éàðàíàð?!
Ñÿí òöëêö éàíûíà ãóéðóã ãîéìóñàí,
Òÿëÿ òÿðïÿøÿíäÿ åòìÿ àù-àìàí.
Ãåéðÿò îëìàéàíäà ìÿçùÿá äÿ îëìàç,
Áóíëàð àéðûëìàçäûð, äöøöíñÿí áèð àç.
Ìÿíçèë, èø ýÿðÿêäèð àðâàä àëàíà,
Õèäìÿò÷è, ìàë, ìöëê äÿ ëàçûìäûð îíà.
Ìöëêÿ ñó ëàçûìäûð, êþëÿéÿ ÷þðÿê.
Åâÿ õÿðú, õÿðúÿ äÿ ãîíàãëàð ýÿðÿê.
×þðÿê÷öí àüëàñà êþðïÿúÿ óøàã,
Î, íÿùâè, ìÿíòèãè íÿ àíëàéàúàã?!
Ãîç èëÿ ìÿâèçÿ óøàãëàð, ÿëáÿò,
Àëëàùäàí äàùà ÷îõ ýþñòÿðèð ðÿüáÿò.
Åëÿ êè, êöë-êöëôÿò àðòûá ÷îõàëàð,
Îíëàð ÿë-àéàüà áèð úèäàð îëàð.
Ýþçÿë õÿéàëëàðäàí, êåôëÿðäÿí ÿë ÷ÿê,
Çöëìÿòäÿ, ýÿë, íóðäàí ñÿí öç ÿë-ÿòÿê.
Ýöíäöç ùàìáàë êèìè äàøû ÷þðÿê, ñó,
Ýåúÿ ãÿì ãîéìàñûí ýþçöíÿ éóõó.
Áÿíäÿ ÿçàá ÷ÿêèá ÷þðÿê ãàçàíàð,
Õàúÿ àäëàíñàí äà, áÿíäÿñÿí, àøêàð.
Õàúÿ ðàùàò ýÿçÿð, éàøàéàð àçàä,
Ñÿíñÿ áÿíäÿëèéèí, çÿùìÿòèíëÿ øàä.
Àõìàüûí áîéíóíà éàðàøàð àíúàã,
Äèâèí çÿíúèðèëÿ, ùàë ÷àòìàñû, áàõ!
Îíó îüðó êèìè ÷þêäöðöá äèçÿ,
Ãàäûí áóéíóç ãîéóá ÷ûõàð òÿìèçÿ.
Àéàüûíäà êöíäÿ, áîéíóíäà çÿíúèð,
Áåëÿ àüàëûãëà ôÿõð åòìÿê íÿäèð?!
103
 Ýöíäöç ÿëëÿøèðñÿí òà àõøàìàäÿê,
Òà ýåúÿ ãóúàñàí ñÿí îíó áÿðê-áÿðê.
Ùàìèëÿ îëäóñà ãàäûí, áèë îíó,
Áàüëàéà áèëìÿçñÿí äîüóì éîëóíó.
Äîüóëàíäàí ñîíðà äèøè, éà åðêÿê,
Îíëàðà èêèãàò àðòûã õÿðú ýÿðÿê.
Øàëäàí îüëàíëàðà ïàëòàð ýåéèíäèð,
Ãûçëàðà ãûçûëëà òîé åò, ñåâèíäèð.
Òîé íÿäèð, éàñ íÿäèð äîñò ãàïûñûíäàí
Ýåí ýÿçÿ áèëìÿçñÿí ùå÷ âàõò, ùå÷ çàìàì.
Áó õàúÿëèê äåéèë, áÿëàäûð àíúàã,
Áåëÿ áèð òàëåëÿ íÿ àðâàä àëìàã?!
Õàúÿ àäëàíìàã÷öí áÿíäÿëèê åò ñÿí,
Èíàí êè, ãîâàðëàð, ÿìèðëèê åòñÿí.

ÏÈÑ ÃÀÄÛÍËÀÐÛÍ ßÌßËËßÐÈ

Ãàäûí õîø ýÿëñÿ äÿ ýþçÿ íÿ ãÿäÿð,

×èðêèíäèð, åâéûõàí îëàðñà ÿýÿð.
Èñìÿòëè ãàäûíäûð åâÿ øàì, ÷ûðàã,
Èñìÿòñèç áèð ãàäûí àôÿòäèð àíúàã.
Íàìóñëó ãàäûíäàí óúàëàð áàøëàð.
Íàìóññóç ãàäûíäàí àë÷àëàð áàøëàð.
Ñöôðÿíè, êóçÿíè áîøàëäàí çàìàí,
×àäûðà, ÷ÿêìÿéÿ ÿë àòàð ùàìàí.
Ýåäèá òåç ãàçûäàí î ìåùð èñòÿéÿð,
Çîðëà àëàð, õîøëà âåðìÿñÿí ÿýÿð.
Òÿìèç, ñþçÿáàõàí ãàäûí, àøèêàð,
Ñÿíëÿ áèð ãàáûãäà ëÿïÿ òÿê îëàð.
Èñìÿòñèç ãàäûíäàí àüðûéàð öðÿê,
Ðÿää åò, öðÿéèíè àüðûòìà, ýåð÷ÿê.
Ãàäûí ÷èé îëàðñà, áèøèð îíó ñÿí,
Öçöíö þðòìÿñÿ, ýåéèíäèð êÿôÿí.
Ïèñ ãàäûí ÿëèíÿ ñÿí âåðìÿ ãÿëÿì,
Áóíäàíñà ÿëèíè òåç åéëÿ ãÿëÿì.
Ãàäûíûí áèð ìÿêòóá, áèë, éàçìàñûíäàí
104
Êèøè ãàðà ýåéñÿ éàõøûäûð, èíàí.
Ãàäûíà úÿùðÿíè âåðäè Ùàãã þçö,
Âåðäè ãÿëÿìè äÿ êèøèéÿ, äöçö.
Õîøäóð Öòàðèä öç áèð éàðû îëìàã,
ßëÿ ãÿëÿì àëñà, îíäàí êå÷ àíúàã.
Ãàäûí õÿòòàò îëñà, Áèëãåéñòÿê ÿýÿð
Ãÿëÿìëÿ ýþéëÿðè î, ôÿòù åéëÿéÿð,
Î, åëìÿ, éàçûéà ìåéë åòñÿ ùÿìÿí,
Äÿâàòû ìÿçàð åò, êàüûçû êÿôÿí.
Àäû áàòûðûðñà ãÿëÿìñèç ÿýÿð,
Ýþð éàçìàã þéðÿíñÿ, îíäà íåéëÿéÿð.
Åéëÿ ùÿâÿñèíè ãÿëÿìäÿí óçàã,
Ñÿí ãÿëÿì âóðóðñàí, áó áÿñäèð àíúàã.
Ùÿëÿ äöç îõóìóð “ÿëùÿìäè”, ýåð÷ÿê,
“Âåéñ-Ðàìèí”è áèëìÿê îíà íÿ ýÿðÿê?!
Çÿùÿðëè èëàíäûð ÿõëàãñûç àðâàä,
Øóõ îëñà, áóéíóçëó èëàíäûð, ôÿðéàä.
Ñûíäûð áóéíóçóíó áóéíóçëà ùàìàí
Ñÿí îíäàí íå÷ÿ ýöí óçàãäà äàéàí...1
Ýÿçÿéÿí îëàðñà, ìþùêÿì äþé îíó
Þçöíö ýþñòÿðñÿ, ÷ûõàðò äîíóíó.
Ìÿùâ åëÿ öçöíÿ àü îëñà ÿýÿð,
Áàñäûð òîðïàãëàðà, àáðûíû òþêÿð.
Ãàäûíûí ñþçöéëÿ ùÿðÿêÿò åòñÿí,
Ñÿí êèøè àäûíà ëàéèã äåéèëñÿí.
Èñòÿñÿí îíóíëà ìÿøâÿðÿò åëÿ,
Àíúàã áèð èø ýþðìÿ áóéðóüó èëÿ.
À÷ìà þç ñèððèíè ãàäûíà ùå÷ âàõò,
Åâè çèíäàí åòìÿ ãàäûíà íàùàã.
Ùå÷ âàõò ïèñ ãàäûíû îëìàç ýþçëÿìÿê,
Éàõøû ãàäûí èñÿ êîðëàíìàç, ýåð÷ÿê.
Ñþéëÿìÿ þçöíÿ ãàäûíû ñåâñÿí,
Ãóðòàðà áèëìÿçñÿí áèë ùèéëÿñèíäÿí.
Ïèñ ãàäûí èøèíè ýþðÿúÿê, áèøÿêê,
Ãàðøûñûíû àëñàí, ýèçëè åäÿúÿê.
Ïèñ ãàäûí èëàíäûð, òþêÿúÿê çÿùÿð,
Î âóðàð, ñÿí îíó âóðìàñàí ÿýÿð...1
105
Ñÿí éöêëÿ úÿííÿòè íåúÿ ýþðÿðñÿí,
Íåúÿ äîñò îëóðñàí áó èëàíëà ñÿí?!
Ñÿí îíó îõøàìà, åòìÿ åùòèðàì,
Öçö ýþçÿë, è÷è çÿùÿðäèð òàìàì.
Îëñà äà ýöðçÿëÿð áÿçÿêëè, éóìøàã,
Àëäàíìà, ñÿí îíóí çÿùÿðèíÿ áàõ!
Äÿëèëëÿ, ìÿíòèãëÿ î, éîëà ýÿëìÿç,
Ýþðìÿç ýöíàùûíû, åòèðàô áèëìÿç.
Íÿ àíäà, èëãàðà áèð àí äöç ÷ûõàð,
Íÿ ÿùäÿ, ïåéìàíà îëàð âÿôàäàð.
Íÿ ãÿäÿð êè, âàðñàí ãóúàãëàéàúàã,
Ýþçäÿí èðàã îëäóí, êþíöëäÿí èðàã.
Ìàëûíäàí õÿðúëÿñÿí áèð àðïà ãÿäÿð,
Äåäèñè-ãîäóñó èëëÿðëÿ ÷ÿêÿð.
Ãàäûíûí ýþçÿëè áèð øåé äåéèë, áàõ!
×öíêè î èëàíòÿê ãûâðûëàð àíúàã.
Îíóí÷öí ìàëûíû åéëÿìÿ ùÿäÿð,
Î, ùÿð âàõò èñòÿñÿ ñÿíè áÿíä åäÿð.
×àëûø, ïèñ ãàäûíäàí ùÿð âàõò îë óçàã,
ßçàáäûð çÿùÿðè ùÿð çàìàí àíúàã.
Î, ðóùà áÿíäÿäèð, áÿäÿíÿ úèäàð.
Ãà÷ìà àðõàñûíúà áåëÿ áèãÿðàð.
Ñÿí þç àðâàäûíû äèâ ùåñàá åëÿ,
Îíà ìÿôòóí îëìà áó ãÿäÿð áåëÿ.
Ùàë ñÿíèí åâèíÿ áàñàðñà àéàã,
Áîéíóíäàí àñûëàð òöôåéëè ñàéàã.

ÙÅÊÀÉßÒ

Äåäè àòàñûíà áèð ýöí áèð þâëàä:

– Ìÿíÿ åâëÿíìÿê÷öí øÿðàèò éàðàò.
Äåäè: – Ýÿç, åâëÿíìÿ, åé îüóë, àíúàã
Ìÿíÿ éîõ, áó èøäÿ þçýÿëÿðÿ áàõ.
Ýÿçñÿí, äàðüà òóòñà, áóðàõàð ùàìàí
×öíêè î, ÷îõ òóòóá áóðàõûá, èíàí.
Ãàäûíûí áóðàõìàç åâëÿíñÿí ÿýÿð,
106
Þçáàøûíà îëñà, åéëÿìÿç íÿëÿð!
Ñÿí ìÿíÿ, àíàíà áàõìà, åé îüóë,
Éàõøû à÷ ýþçöíö, áèð àç àéûã îë.
Îíà áàõ, ãàëìàäû åâèíäÿ ÷þðÿê,
Ýåòäè àòàñûíûí ñàããàëû, ýåð÷ÿê.

ÏÈÑ ÃÀÄ1ÍËÀÐÀ ÍßÑÈÙßÒ

Åé øÿêÿð ïàð÷àñû, ñÿí åé ýþçÿë àé!

Åéëÿìÿ äèíèíè èøâÿ èëÿ çàé.
Éà êþíëöíö âåðìÿ, ýåòìÿ ÿðÿ ñÿí,
Éà à÷ìà öçöíö þçýÿëÿðÿ ñÿí.
ßð ÷þðÿéè éåéèá ùÿðäÿìõÿéàëòÿê
Þçýÿéëÿ éàøàìàã åéèáäèð, ýåð÷ÿê.
Þçýÿéëÿ ýþðöøìÿê ôèêðèí éîõñà, ñÿí
Åâè òÿðê åëÿéèá íåé÷öí ýåäèðñÿí?!
Áàø øóõëóã åëÿéèð, ðÿãñ åäèð àéàã.
Ýöíàù èøëÿìÿçìè áÿäÿí áó ñàéàã?!
Çöëôöíö áóðäóðóá öçÿ ãîéñàí õàë,
Ñþçñöç, áóñÿíè äÿ åäÿðñÿí ùàëàë.
Ñÿíÿ áó úàìàëû âåðìèø Éàðàäàí,
Ñÿáðè, äþçöìö äÿ ñÿí èñòÿ îíäàí.
Áþéöê èòàÿòäèð ãàäûíäà èñìÿò,
Òÿðñ ãàäûí èòäÿí äÿ áåòÿðäèð ôÿãÿò.
Î ÷àäûð, î ïÿðäÿ, î äèâàð, î äàì,
Ñÿíÿ þðòö ö÷öí éàðàíìûø òàìàì.
Åëÿ êè, áàéûðà ÷ûõäûí ïÿðäÿäÿí,
Ãàïûäàí åøèéÿ öç òóòäóí ùÿìÿí,
Áèð äàùà ïÿðäÿéÿ íÿ åùòèéàú âàð?!
Ýöëìÿ ñàããàëûíà äöíéàíûí, çèíùàð!
Îë áó åùòèðàñäàí, øÿùâÿòäÿí óçàã
Éàõøûäûð ùÿâÿñäÿí ñÿáèðëè îëìàã.
Ñÿíÿ ÿðÿ ýåòìÿê îëàðñà ãèñìÿò,
Îíóí áóéðóüóíà áîéóí ÿé ôÿãÿò.
Ñÿíÿ ÷þðÿê âåðèð, îíó ðàçû ñàë,
Éà éîë áûüëàðûíû úÿçà âåð äÿðùàë.
107
Ñàëìàñûí ãàäûíà áèð äÿ ìÿùÿááÿò,
Åòìÿñèí þçöíö õÿúèë, áèùþðìÿò.
ßýÿð áó ýöí îíó ãîðóñàí ãÿìäÿí,
Ìÿëÿéÿ äþíÿðñÿí ýþçëÿðèíäÿ ñÿí.
ßð þéöä âåðÿíäÿ öçÿ îëìà àü,
Òóòóá ñàããàëûíäàí äåìÿ ùàãã-íàùàã.
Ýöíäöçëÿð ÿäàéëà äàíûøûá áåëÿ,
Ýåúÿëÿð ñÿí îíó òóòìà õîø äèëÿ.
Éà äàèì àñëàí òÿê ãöðóðëà äàéàí,
Éà äà òöëêö êèìè éàøà âÿ äàâðàí.
Éà ùàëàë, éà ùàðàì áèð øÿùâÿò ö÷öí
Ýöíàùëà äîëäóðìà ñÿí åâè áöòöí.
Ãûçûëû ñåâèðñÿí, éàõøû àñ ãóëàã,
Ñÿáð åò, áèð ýöí ñÿí äÿ äîüàðñàí óøàã.
Åé éàðûì ñààòëûã êàìäàí þòÿðè
Áàøû òîðà ñàëàí, ýÿë ãàéûò ýåðè,
Ãûçûí, éà îüóëóí ìàëûé÷öí, äöçö,
Éàìàãëû äàüàðúûã åòìÿ î öçö.
Ö÷ èë êàì àëìàüûí, îíó éàõøû áèë,
Áèð ýöí ñöä âåðìÿéÿ áÿðàáÿð äåéèë.
Áàøãàñû ñÿíèí÷öí ñöä âåðñÿ äÿ, áàõ,
Ñÿíèí õàòèðèíÿ î, äîüìàç àíúàã.
Íÿéèíÿ ýÿðÿêäèð îí áàäéà àéðàí,
Àõûð ñöä âåðÿñÿí òà èêè áàòìàí.
Ãîúà áèð ãàäûíäû Ðàáèÿ àðâàä,
Íàìàçëà, îðóúëà î, ãàçàíäû àä.
Ùÿð ùèéëÿýÿð ãàäûí, åéëÿìÿ ýöìàí,
Åðêÿê éîõ, éàðàíñûí áèð äèøè àñëàí.
Ìÿðéÿì äÿ ýþçÿëäè, áàêèðäè, àíúàã
Êþíëö ïèñ ôèêèðäÿí òÿìèç âÿ óçàã.
ßðñèçëèê åòìÿäè ùå÷ îíó áÿäíàì,
Ùÿâÿñ÷öí òóòìàäû ìÿáÿääÿ ìÿãàì.
Àíà ñöêóòäàäûð, äàíûøûð óøàã
Íÿôñè, öðÿéè äÿ ïàê èäè àíúàã.
Ö÷ ýåúÿ Õàëèäèí, ßìðèí éàíûíäà
Ùþðìÿò÷öí äèíìÿäè î, áèðúÿ àí äà.
Àõûð äîëäó äþøö ñöä èëÿ ùàìàí,
108
À÷äû ñþç óøàüû õÿòðèíÿ, èíàí.
Àðû ñöôðÿñèíÿ äþíäö éàòàüû,
Äîëäó íèòã áàëûéëà äèøè, äîäàüû,
Áàëû ñöäÿ äþíäö, ñöä øÿðàá îëäó,
Óøàã ñöä ÿìÿðÿê ìÿñò, õàðàá îëäó.
Òÿÿúúöá åéëÿìÿ î áàë ñþçÿ ñÿí,
×öíêè ñöäëÿ è÷èá áåøèêäÿ ùÿìÿí.
Íÿ ãÿäÿð úàâàíñàí þðòöí, ãûë íàìàç,
Úàâàíëûã áèð äàùà ýåðè ãàéûòìàç.
Î ýöë äîäàãëàðäàí ýåäÿð òÿðàâÿò,
Äèøñèç áèð úàíàâàð îëàðñàí ôÿãÿò.
Úàíàâàð äÿðèäÿ, Éóñèô éîõäóð, áàõ,
Ùåéðÿò, ïåøèìàíëûã, ãÿì ãàëìûø àíúàã.
Åëÿ êè, ýöí êå÷ÿð ãîúàëàð, àðâàä,
Øÿùâÿò, åùòèðàñ äà ãîúàëàð, ùåéùàò!
Áÿäÿí ïàëòàð êèìè äÿéèøÿð, ñîëàð,
Ýþçÿëëèê éîõ îëàð, ñåâäàñà ãàëàð.
Äàùà áóíäàí ñîíðà ÷àðÿ éîõ, èíàí,
Àðòûã äèâ ÷óâàëà ýèðìÿç ùå÷ çàìàí.

ÙÅÊÀÉßÒ

Âàèç ùóðèëÿðè âÿñô åéëÿéèðäè,

Éàõøû ÿìÿëëÿðäÿí ñþç ñþéëÿéèðäè:
Ùÿð êèøè àëàúàã èéèðìè ùóðè,
Ñàðàé, áàü îëàúàã ùàìûíûí éåðè.
Áèð ãàðû àéàüà ãàëõàðàã ùÿìÿí,
Äåäè êè, þéðÿíìÿê èñòÿéèðÿì ìÿí,
Îðäà åðêÿê ùóðè îëàúàã, éà éîõ!
Äåäè: – ßéëÿø, áÿëè, îëàúàã ÷îõ-÷îõ!
ßýÿð ñÿí úÿííÿòÿ ýåòñÿí, åé àâàì,
Ñÿíè äÿ áàêèðÿ ãîéìàçëàð òàìàì.
Ãàäûíà õóðìàñûç þéöä âåðìÿê, áàõ,
Ìèñèð åùðàìûíà îëàð ãîç àòìàã.
×ûõàð äàüàðúûãäàí éîë àçóãÿíè,
Áóðàõ áó ÷þëëÿðëÿ àïàðñûí ñÿíè.
109
 ØßÙÂßÒ ÀÐÕÀÑÛÍÚÀ ÀÇ ÝÅÒÌßÉß
Âß ÍßÑÈË ÒÞÐßÒÌßÊÄß ÅÙÒÈÉÀÒËÛ
ÎËÌÀÜÀ ÄßÂßÒ1

...Ñÿí íÿñèë òþðÿòìÿê ôèêðèíäÿ îëñàí,

Èñìÿòñèç ãàäûíëà åâëÿíìÿ, äàéàí.
Þâëàäûí éàðàìàç, éà îüðó îëàð,
Òîõóì ïèñ ÿêèëñÿ, ïèñ äÿ âåðÿð áàð.
Øèðóéÿ Ïÿðâèçè åéëÿéÿí ñàéàã
Î, ñÿíè ïèñ ýöíÿ áèð ýöí ñàëàúàã.
Øèðóéÿ ùàðàì ñöä ÿììèøäè, åéâàù,
Àòàñû ãûí îëäó õÿíúÿðèíÿ, àù.
Áåëÿ áèð îüóëäàí îëàí úèíàéÿò
Àòàíûí áîéíóíäà ãàëàúàã, ÿëáÿò.
Õàëã îíäàí ÿçàáäà, îñà þçöíäÿí,
Îíäàí ãàðüûø ýþðÿð àòà äà ùÿìÿí.
Íåéëÿðñÿí âàðûíû àïàðñà ÿýÿð,
Úàíàâàð áÿñëÿéÿí þçýÿ íÿ åäÿð?!
Áó ãÿäÿð îüëóíäàí èíúèìÿ íàùàã,
Õÿòà ñóéóíó äà ñÿí ñÿïäèí àíúàã.
Ãÿíä àúû îëñà äà ñÿí âåðäèí, ùåéùàò,
Ãóçó, ãóðä îëñà äà ñÿíèíäèð þâëàä.
Ïàìáûã ÿêìèñÿíñÿ, ìàø ýþçëÿìÿ ñÿí,
Ìÿðúè ùàðäàí îëàð ñÿí àðïà ÿêñÿí?!
Ñÿí þçöí ïèñ ÿêÿí òîõóì, åé îüóë,
Ùàðäàí âåðÿ áèëÿð éàõøû áèð ìÿùñóë?!
Øîðàí éåð, ïèñ òîõóì àõû íÿ âåðÿð?!
Áÿñ òöñòö íÿ ñàéàã àüëûã ýÿòèðÿð?!
Éà àðïà, éà áóüäà âåðìÿç þçýÿ áàð,
Èíñàí äà áåëÿäèð, áåëÿäèð, çèíùàð.
Áèð àç äöøöíÿñÿí, ñöä âåðñÿí ýÿðÿê,
Áó ñöä ùàðàäàíäûð áèëÿñÿí, ýåð÷ÿê.
Ïèñ ñöä øÿð òîõóìó éàðàäàð àíúàã,
Ïèñ ÿìÿë ãàäûíûí ñöäöíäÿí óçàã!
Ñÿí áèð åâ òèêìÿéè ãÿñä åäÿí çàìàí
Ôÿùëÿéÿ ìóçä âåðèð, óñòà òàïûðñàí.
110
 Éàõøû áèð éåð ñå÷èá áÿéÿíèðñÿí, áàõ,
ßëäÿ åéëÿéèðñÿí, àüàú, äàø, òîðïàã.
Õîø áèð ñààò ñå÷èá ñîíðà äà ùÿìÿí
Áèíà òèêäèðìÿéÿ áàøëàéûðñàí ñÿí.
Ïàë÷ûãäàí òèêèëÿí åâäÿí þòÿðè,
Äèããÿòëÿ ýþðöðñÿí ñÿí áó èøëÿðè.
Îüóëà, ãûçà äà ÿñàñ ãîéàðêÿí
Ýÿë ïèñ âÿñàèòè ðÿâà ýþðìÿ ñÿí.
Éîõñà êè, þâëàäûí åâ éûõàí îëàð,
Áÿäÿíèí áÿëàñû, úàí éàõàí îëàð.

ÞÂËÀÄ ÒßÐÁÈÉßÑÈ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Åé àòà, áèð óòàí þç þâëàäûíäàí,

Ïèñè ðÿâà ýþðìÿ îíà ùå÷ çàìàí.
Îüëóíà ïèñ äåéèá ñþéìÿ äöíéàäà,
Îíäà ñþéöø ñþéÿí îëàúàã î äà.
Àáûð, ùÿéà ýþçëÿ ñþç äàíûøàíäà,
Î äà ùÿéà åäÿð, óòàíàð îíäà.
Íàçëà áþéöìÿñèí ãîé ÷îõ äà þâëàä,
Îíó èø-ýöúäÿí äÿ åéëÿìÿ àçàä.
Ñîíðà ÷ÿòèíëèéÿ äöøÿðñÿ ÿýÿð,
Áó ìþùíÿò, áÿäáÿõòëèê îíó ìÿùâ åäÿð.
Èø þéðÿò êè, ñÿíÿ áÿíäÿëèê åòñèí,
Èíúèò, áàøàøàüû èøèíÿ ýåòñèí.
Ïÿùëÿâàí îëìàüà áóðàõìà, ýåð÷ÿê,
×öíêè ñÿí ãîúàëñàí, î, ýÿíúëÿøÿúÿê.
Î, îõà äþíÿúÿê, ñÿí àëñàí êàìàí,
ßýÿð êÿìÿð òàïñà, ÿñèðäèð ùàìàí.
Éàíûíäà äóðìàéûá åäÿúÿê ñÿôÿð,
Îäà ãàëàíàúàã ùèúðèíäÿí úèýÿð.
Ùÿð çàìàí éåíè áèð õÿòÿð ýþðÿúÿê,
Ùÿð çàìàí éåíè áèð õÿáÿð ýÿëÿúÿê.
Àíà ùÿñðÿòèëÿ âåðÿúÿêäèð úàí,
Àòà ôÿðàüûéëà ýåäÿð äöíéàäàí.
111
Äàâàéà, ýöëÿøÿ ýþñòÿðñÿ ùÿâÿñ,
Ãîéñàí, þëöìöíÿ ðàçûñàí ÿáÿñ.
Éà áàøûíû âåðÿð ùÿðáÿ ýåäÿðÿê,
Éà îüðó îëàðàã þëÿð îüðó òÿê,
Îüóë ñÿíèí áàðûí îëñà äà àøêàð,
Î, ñÿíèí ÿêäèéèí áèð áÿëà îëàð.

ÙÅÊÀÉßÒ

Áèð àòà îüóëà þéðÿòäè éàðàã,

Ùÿì êÿìÿð áàüëàäû, ùÿì âåðäè ïàïàã.
Îüëàíûí ïÿíúÿñè ýöúëÿíÿí çàìàí,
Èñòÿäè ìåøÿäÿ þëäöðñöí àñëàí.
Ýþðöí, î ñÿðâ áîéëó îüëàí íÿ åòäè,
Áèð ýöí ãàìûøëûüà öç òóòóá ýåòäè.
Áèð äèøè øèð ýþðäö íàýàù óçàãäàí,
Îíà ùÿìëÿ åòäè òåç ýþðöá îüëàí,
Àíúàã îõó øèðÿ åòìÿäè òÿñèð,
Ïÿíúÿñè àëòûíà àëäû îíó øèð.
Áó õÿáÿð àòàéà ýÿëèá ÷àòàðêÿí
Öç òóòóá ìåøÿéÿ î, ãà÷äû ùÿìÿí.
Îüóë áåëÿ ýþðöá àòàíû, àøêàð,
Ýþðäö ïàð÷àëàíìûø ùÿì ãÿëá, ùÿì ïàëòàð,
Äÿðèí áèð àù ÷ÿêäè îíóí þíöíäÿ,
Äåäè: – Áóðäà ýöíàù äåéèëäèð ìÿíäÿ.
Ìÿíÿ áó ïèñëèéè åéëÿìèñÿí ñÿí,
Þçöí åäÿí èøÿ íÿ åéëÿéÿðñÿí?!
Ñÿí ìÿíÿ áèð ïåøÿ þéðÿòìÿäèí, áàõ,
Áó ìåøÿ àñëàíû þéðÿòäè àíúàã.
Èíäè ÿñèðýÿìÿ ýöúöíö, àìàí,
Òà êè, îëìàéàñàí àõûð ïåøèìàí.
Èíäèñÿ èëê áîðúóí, âÿçèôÿí áóäóð,
Ýÿë àüëà-ãàðàíû ãàòûá ãîâóøäóð.
Èêèíúè, ñÿí îíà þéðÿò áèð ïåøÿ,
Î, ìààø ýþòöðñöí îðäàí ùÿìèøÿ.
Ö÷öíúö, ìàë èëÿ êþìÿê åò îíà,
112
 Áèð ùàëàë ãûç èëÿ òîé åò îüëóíà.
Éàõøû èíñàíëàðëà éàõûíëûã þéðÿò,
Ïèñëÿð ñþùáÿòèíäÿí ýåí îëñóí ôÿãÿò.
Áöòöí áó èøëÿðè ñÿí ýþð ñÿðáÿñÿð,
Éåíÿ íàìÿðäëèéÿ öç òóòñà ÿýÿð,
Áèë, ñÿíäÿí, Àëëàùäàí óòàíìàéàðàã
Îíó çöëì ÿëèëÿ ÿêìèøëÿð àíúàã.
Êóçÿ ñóäàí ýåðè ãàéûòìàñà ñàü,
Ëàçûìäûð áàøãà áèð êóçÿ àõòàðìàã.
Ìÿùâ îëìóø, èòìèøäèð ãàéäà-ãàíóíëàð,
×öíêè äîëäóðìóøäóð äöíéàíû áóíëàð.
Èíñàíëàð áóäóðñà, íÿ ÷àðÿ åäÿê?!
Ñóñóá áèð ýóøÿéÿ ÷ÿêèëÿê ýÿðÿê.
Èýèäëèê éîëóíà íÿçÿð ñàëìàçëàð,
×öíêè îíà éöç éîë çÿôÿð ÷àëìàçëàð,
Êèì êè þç àäûíû âåðìèøäèð áàäà,
Éàõøû àä ãàçàíìàç ÿñëà äöíéàäà.
Ïàêëàðûí õÿòðèíÿ, áèçè áàüûøëà,
Áèçäÿí óçàã îëñóí ùÿð ýÿëÿí áÿëà.
Àëìà ãîúàëûãäà, ýÿíúëèêäÿ áèçäÿí
Þç èñìÿò ïÿðäÿíè, àíä âåðèðÿì ìÿí.
Ãóðòàð ãóðä àüçûíäàí áó ñöðöíö,àù
Ùèôç åéëÿ äöíéàäà ùàìûíû, Àëëàù!

ÒßÐÁÈÉßÍÈÍ ÒßÑÈÐÈ Âß ÞÇÁÀØÛÍÀ

ÁÎÉ ÀÒÌÀÜÛÍ ÍßÒÈÚßÑÈ

Êèì ÿçàá ýþðìÿäè òÿðáèéÿ÷èäÿí,

Î, ãÿìäÿí þçýÿ øåé ýþðìÿäè ÿñëÿí.
Ìåøÿ ìåéâÿëÿðè, áàõ, áåúÿðèëìÿç,
Îäóð êè, ùå÷ êÿñèí õîøóíà ýÿëìÿç.
Éà àéû, éà ÷àããàë îíó éåì åäÿð,
Éà äà êè, ìåøÿäÿ ìÿùâ îëóá ýåäÿð.
Îíó àéû áåëÿ éåéÿðñÿ íà÷àð,
Èíúèéèá àðàìñûç êûõ-êûõà áàøëàð.
Àüàú äà äöéöíëö, ÿéðèñÿ ÿýÿð,
113
Îúàãäà éàíäûðûá êþìöð åäÿðëÿð.
Øÿùÿðÿ àïàðûá ñîíðà ñàòàðëàð,
Ãÿçÿá êöðÿñèíÿ îíó àòàðëàð.
Éåíèäÿí ãàëàðëàð òÿçÿ áèð îúàã,
Äÿìèðèí àüçûíäà éàíäûðàðëàð, áàõ!
Äàøëàð èñòèñèíäÿí àù-ôÿðéàä åäÿð,
Äÿìèð îäëàðûíäàí ÿðèéèá ýåäÿð.
Áÿäÿíè øèøëÿðÿ ÷ÿêèëÿð ùÿð àí
Éöç éîë ÷åâèðÿðëÿð ùåé îéàí-áóéàí.
Ãàðàëàð óñòàíûí ÿëè âÿ öçö,
Äöêàí äà êîðëàíàð îíóíëà, äöçö.
Ùÿð äÿôÿ êöðÿñè íÿôÿñ ÷ÿêÿðêÿí
Èíñàí äÿéèøÿðÿê îëàð ßùðèìÿí.
Èëëÿð-àéëàð áîéó î, õÿñòÿ îëàð,
Èêèéîë áóòÿäÿ îäà éàõûëàð.
Éåðäÿ âöúóäóíäàí ãîéìàçëàð áèð èç,
Ùÿòòà êöëöíö äÿ ãîéìàçëàð, ùÿðýèç.
Áèë êè, þçáàøûíà áþéöñÿí, àíúàã
×èðêèíè áó îäëà ìöìêöíäöð éóìàã.
Íÿ âàõòäûð þçöíÿ ýÿëÿ áèëìèðñÿí,
×öíêè þçáàøûíà áîé àòìûñàí ñÿí.
Îäëàðà éàõûðëàð ñÿíè äèðèéêÿí,
Òà êè ãàðàëàñàí ñÿí þç òöñòöíäÿí.
Þëñÿí, î äöíéàéà àëàðëàð ñÿíè,
Úÿùÿííÿì îäóíà ñàëàðëàð ñÿíè,
Úÿùÿííÿì àüçûíà àòûá ýåäÿðëÿð,
Ñÿíè ýàù éàíäûðàð, ýàù ÿðèäÿðëÿð.
Áàõ, òîéóã äà éàðìà, äÿí éåäèéèíäÿí,
Éóìóðòà âåðìÿéÿ ìÿúáóðäóð ùÿìÿí.
ßñëà ÷àüûðìàçëàð ýÿëìÿñÿ ÿýÿð,
ßýÿð þçö ýÿëñÿ, ãîâàðëàð ýåäÿð.
Ýöíäöç ñàüäàí-ñîëäàí îõëà âóðóëàð,
Ýåúÿ ãàðûëàðûí åâèíäÿ ãàëàð.
Ýÿçÿð ïåéèíëèêäÿ ãîðõóéëà ùÿð àí,
Î åâÿ, áó åâÿ ãà÷àð äóðìàäàí.
Êÿíäëè áàøûöñòÿ àñàðñà ÿýÿð,
Øÿùÿðëè ãÿçÿáëÿ ãàíûíû òþêÿð.
114
 Åëÿ êè, äÿí, ñóéà î, ìåéë åòìÿäè,
Þçöé÷öí éóðä ìÿíçèë î, äöçÿëòìÿäè,
Íå÷ÿ ýöí àù ÷ÿêÿð, ýþðÿð ÿçèééÿò,
Ýåúÿ îéàã ãàëûá ÷ÿêÿð ðèéàçÿò.
ßìèð, øàù ÿëèíÿ ëàéèã ýþðöëÿð,
Òàõòà, òàúà éåíÿ ëàéèã ýþðöëÿð.
Î, øàù ãàéüûñèëÿ éàøàñà àíúàã,
Îí þç àüûðûíäà îâ îâëàéàúàã.
Áþéöêëÿð éàíûíäà áþéöéÿð èíñàí,
Áÿñ ñÿíèí ãèñìÿòèí íîëàúàã, àìàí!
ßùìÿäèí ôÿððè êè, ßëèéÿ ÷àòäû,
Õåéáÿð ãàïûñûíû áèð ÿëëÿ àòäû.
Áàüëàìà éîëóíó âàðûíñà èìêàí,
Éîõóíñà ýåò, èñòÿ áàøãàëàðûíäàí.

Å ÕÈÄÌßÒ×ÈËßÐÈÍß ÃÀÉÜÛ
ÁßÑËßÌßÊ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Åé õàúÿ, ãóëàìà çöëì åòìÿ íàùàã,

Äöíéà áó ãàéäàäà, áèë, ãàëìàéàúàã.
Ýöúöíö ýþñòÿðìÿ õèäìÿò÷èëÿðÿ,
Ãûðìà ãÿëáëÿðèíè ñÿí íàùàã éåðÿ.
Òÿéèí åéëÿìèøëÿð ñÿíè îðàäàí,
Ñÿíñÿí áó çöìðÿéÿ áàø÷û, ùþêìöðàí,
Ñÿí òÿê õÿðúëÿìÿéÿ âÿêèëñÿí àíúàã,
Þçöí áîüàç, øÿùâÿò ãóëóñàí, áèð áàõ!
Áÿíäÿíè èíúèòìÿ, ÷àëûø, íàùàãäàí,
Ãîé ùÿì áÿíäÿí îëñóí, ùÿì ñàâàá ãàçàí.
Îíó ñàòìàã îëàð ïèñäèðñÿ ÿýÿð,
Àíúàã àüûëñûçëàð îíó þëäöðÿð.
Áÿíäÿíè ýåéèìëè ñàõëà, ùÿì äÿ òîõ,
Èøÿ úàí éàíäûðàð îíäà äàùà ÷îõ.
ßýÿð ÷þðÿê âåðñÿí, áÿíäÿ âåðÿð úàí.
Úàí ÿçèç íåìÿòäèð, èíúèòìÿ áèð àí.
Îíëàðà ÷þðÿéè ãûò åéëÿìÿ ñÿí,
Ñàâàøìà, ðóçóíó îíëàðäûð âåðÿí.
115
Îíëàðûí áèðèñè ÿñêèëñÿ ìÿýÿð,
Ñÿíèí øÿõñèééÿòèí íåúÿ éöêñÿëÿð?!
Ñÿí âåð, àðòûüèëÿ, øöêð åëÿ áîë-áîë,
Î, “ÿëèô” îëìóøäóð, ñÿí èñÿ “íóí” îë.
Îíëàðûí è÷èíäÿ ýþðñÿí þçöíö,
Áèð õåéèð ýþðìÿçñÿí, àíëà äöçöíö.
Øÿðáÿò òþêìöðñÿíñÿ ãÿäÿùÿ áàðû,
Çÿùÿðÿ áóëàìà íàùàã îíëàðû.
Ñÿíäÿí ãàäûí, êèøè ãÿðã îëìóø ãÿìÿ,
Áèð ñþéëÿ, áåëÿ èø õîø ýåäÿð êèìÿ?!
Ùèíäëè äåéèëñÿíñÿ, åé äîñò, ñÿí ÿýÿð,
Ãîéìà, øèðèí úàíû òóðø öç ìÿùâ åäÿð.
– Ñÿí ÷àëûø äöøöíìÿ òÿêúÿ þçöíö,
×îõ äà áÿíäÿëÿðÿ äèêìÿ ýþçöíö.
Ñÿíèí ÷þðÿéèíè éåñÿ äÿ îíëàð,
Ùàãäàí ÿìàíÿòäèð ñÿíÿ, àøèêàð.
Àüà äà, áÿíäÿ äÿ åéíè øåéäèð, áàõ!
Ùàìûíûí àüàñû Àëëàùäûð àíúàã.
Õàúÿ áèð Àëëàùäûð äöíéàäà ùàìàí,
Àéàã îëà áèëìÿç áàøû éàðàäàí.
Õàúÿëèê âåðìèøñÿ èíñàíà þçö,
Èíñàí þâëàäûäûð áÿíäÿ äÿ, äöçö.
Áèðúÿäèð àòàñû ùÿð èêèñèíèí,
Îíó èêè ýþðñÿí øÿêêèí âàð ñÿíèí.
Õîøäóð ïèñ îâëàääàí àüûëëû íþêÿð,
Õàúÿíèí àäûíû î, óúà åäÿð.
Õàúÿ àç ùàëëàðäà îëóðñà õèëàñ,
Áÿíäÿ äÿ ìöìêöíäöð äþíöá îëñóí õàñ.
Ùÿð êÿñ ãèéìÿòèëÿ þë÷öëñÿ ÿýÿð,
Áèë êè, ÷îõ õàúÿëÿð îëàðëàð íþêÿð.
Îíó èôëèú âóðäó ÷èðêàáäà, ùÿìÿí.
Ñÿíÿ íþêÿð èäè, íèéÿ àòäûí ñÿí?!
ßýÿð ñÿí áÿíäÿéÿ õÿçèíÿäàðñàí,
Þëöìö, ÿçàáû ãîâ îíäàí ùÿð àí.
Ãîéìà éàø àõûòñûí ãóëàì ýþçöíäÿí,
Ïèñ àäû þçöíÿ ëàéèã ýþðìÿ ñÿí.
Ìàëèê ìÿçùÿáèíäÿ îëàí áèð èíñàí,
116
Áåëÿ áèð ýèðäàáà ýèðìÿñèí, àìàí.
Ãóëàã àñìûðñàíñà, õàúÿíÿ ÿýÿð,
Õàúÿ ñàòàí îëñà, èíúèìÿ, íþêÿð.
Ñÿí áó áÿíäÿëèêäÿí åéëÿäèêúÿ àð,
Õàúÿäÿí áèð õåéèð ýþðìÿçñÿí, àøêàð.
Îëñà áÿíäÿëèéèí àõûðà ãÿäÿð,
×ÿðõ, óëäóçëàð ñÿíÿ îëàðëàð íþêÿð.
Ëàêèí õàúÿëèêäèð ñÿí áèëÿí àíúàã,
Ñÿíäÿ áó áÿíäÿëèê ùàðäàí îëàúàã?!
ßýÿð úàíëûñàíñà, ýþçöí âàðñà ñÿí,
Ùå÷ âàõò áèð úàíëûíû, áèë èíúèòìÿçñÿí..
Ñÿí íèéÿ îíëàðû ñàéûðñàí åøøÿê,
Îíëàð äà úàíëûäûð, áèð áàõ, ñÿíèí òÿê.
Äèëñèçèí áàøûíà ÷îõ âóðìà, äàéàí,
Áèð ãîðõ î äèëëÿðäÿí, îääàí, àëîâäàí.
Îíëàðû éàðàäûá úàí âåðÿí àíúàã
Îíëàðû éöêëÿéèá þëäöðìÿäè, áàõ.
Àëëàùûí ÿêñèíÿ ýåòìèðñÿí ÿýÿð,
Îíëàðà éöêëÿìÿ äàøû áó ãÿäÿð.
Äèëëÿðè ñóññà äà çàùèðäÿ, èíàí,
Äàõèëäÿ úîøñàëàð, ñÿí ãÿðã îëàðñàí.

ÙÅÊÀÉßÒ

Áèð åøøÿéè âàðìûø Èñàíûí ýþé ðÿíý,

Ýåòìÿçìèø èêè ýöí ùå÷ áèðúÿ ôÿðñÿíý.
Óçóí ýåúÿëÿðè, äåéèðëÿð áåëÿ,
Íàìàçëà, äóàéëà ìÿøüóëêÿí åëÿ,
Áèð ýåúÿ î, ùÿñðÿò ãàëûá éóõóéà,
Îíó èêè éöç éîë àïàðìûø ñóéà.
Ùÿð äÿôÿ àïàðûð, åøøÿê è÷ìèð ñó,
Èñàíûí ýþçöíÿ ýåòìÿéèð éóõó.
Ýþðÿðÿê áóíëàðû ùÿì ñÿùàáÿëÿð,
Îíäàí ñîðóøäóëàð áó ñèððè ñÿùÿð.
Äåäè: – Äàíûøìàéûð, äèëñèçäèð óëàã,
ßýÿð ñóñóç îëñà, ìöìêöíìö éàòìàã?
117
Ìÿíÿ éöê äàøûéàí ñóñóçñà ÿýÿð,
Âàõò ýÿëÿð, öçöìöí ñóéóíó òþêÿð.
Î, äèíÿ áèëìÿéèð ñóñóç îëàíäà,
Ñó è÷èá ìÿí íåúÿ éàòàðàì îíäà.
Õàúÿëèê Àëëàùà áÿíäÿ îëìàãäûð,
Ìÿõëóãà øÿôãÿòëÿ íÿçÿð ñàëìàãäûð.
Õÿñòÿ öðÿêëÿðÿ äÿðìàí åòìÿêäèð,
Ñûíìûøà ìóìèéà îëìàã äåìÿêäèð.
Áó ìàâè ÷àäûðûí àëòûíäà, çèíùàð,
Ìèíäÿ áèð àäàìäà ýþðÿí ýþç îëàð.
Ùÿð êèì þç äÿðäèíÿ ýÿçèðñÿ äÿðìàí,
Äÿðäèíÿ áèð äÿâà åäÿúÿê, èíàí.
Äöíéàéà, âàðûíà òóòìàç öçöíö,
Éîëà ùàçûðëàéàð ùÿð âàõò þçöíö.
Ùÿð âàõò éûõûëàíûí ÿëèíäÿí òóòàð,
Ïèéàäÿ îëàíûí äàäûíà ÷àòàð.
Òàìàù, çöëì åâèíÿ î, ãûôûë âóðàð,
Éàçûãëàð þíöíäÿ ãóëëóãäà äóðàð.
Ùå÷ êÿñäÿí ùå÷ çàìàí àðòûã øåé àëìàç,
Ýöíäÿ öðÿéèíÿ áèð ñåâäà ñàëìàç.
Ãàéüûñûç éîëóíó òóòàðàã ýåäÿð,
Áèð êÿñè èíúèòìÿç î çÿððÿ ãÿäÿð.
Î áèëÿð éàõøûäûð êÿðÿì, ÿäàëÿò,
Ïèñ èøè ýþðìÿìèø àíëàéàð, ÿëáÿò,
Áèëÿð çöëìêàðûí ùàðäàäûð éåðè,
Çîð, çöëöì éîëóíäàí ÷ÿêèëÿð ýåðè.
ßýÿð áó ñþçëÿðè äÿðê åéëÿìÿñÿí,
Áèë êè, þç-þçöíÿ çöëì åòìèñÿí ñÿí.
Áèë, áó áîéóíáàüû ìÿíèìúÿ, àíúàã
Ïåéüÿìáÿð àäûíà ëàéèã îëàð, áàõ!
Áàõ, õàúÿ î, èäè, òàíðû ùþêìöðàí,
Îíóí äþðä éàðûäûð ÿìèðëÿð ùàìàí.
Áàøãàëàð êþëýÿäèð î íóðäàí àíúàã,
Áÿçè êþëýÿäÿí äÿ äöøìöøäöð óçàã.
Âàðëûäà ñÿõàâÿò îëìàñà ÿýÿð,
Î, ñóéó îëìàéàí áóëóäà áÿíçÿð.
Àíúàã ùöììÿòëèëÿð áèëìÿçëÿð êÿðÿì,
118
 Ìþùòàúà âåðìÿçëÿð ùå÷ áèðúÿ äèðùÿì.
Êÿðàìÿò ñàùèáè Òàíðûäûð àíúàã,
Ñÿõàâÿò î çàòäàí ùå÷ îëìàç óçàã.
Áàõ, êÿðÿì áóäóð êè, áèð ñþç îëìàäàí
Ìèííÿòñèç ýåòìèøäèð Ãàôäàí Ãàôàúàí.

ÏÀÕÛËËÛÜÛ Âß ÏÀÕÛËËÀÐÛ ÌßÇßÌÌßÒ

Ñöôðÿ áîéàéàíëàð öðÿê ãàíèëÿ

Âåðìÿçëÿð çÿùÿðñèç áèð òèêÿ áåëÿ.
Êàñàëàðäà çÿùÿð, öçëÿðäÿ çÿùÿð,
Áåëÿ áèð ÷þðÿéè êèì ðàùàò éåéÿð?!
Ñÿí òèêÿ èñòÿìÿ òèêÿ ñàéàíäàí,
Áåëÿ áèð òèêÿäÿí àð åòäè Ëîüìàí.
Áèð êàñà äîüðàìàú åòñÿí ñîüàíäàí,
Î õîøäóð éöç ñàõòà êÿðÿìäÿí, èíàí.
ßëè éåíè øÿðáÿò âåðñÿ äÿ ÿýÿð,
Âåðäèéè àéðàíäàí äàüëàíàð úèýÿð.
Þçýÿ ìèííÿòèëÿ ÷þðÿê éåéèíúÿ,
Éåìÿ î ÷þðÿéè, çÿùÿð éå, ìÿíúÿ.
Âåðñÿ áó õÿñèñèí áèðè áèð ãàçàí,
Áó äàøäàí äöçÿëìèø äàü îëàð, èíàí.
Ñÿíèí þç áàüûíà áÿëà ýÿëìÿñÿ,
Ñÿíäÿí õåéèð ÷àòìàç ÿñëà áèð êÿñÿ.
Áàõàíûí ãàíûíû òþêäöí ýþçöíäÿí,
Áèð ìåéâÿ âåðìÿäèí àíúàã îíà ñÿí.
Áåëÿ áèð ëöòô èëÿ áÿä ýþçäÿí óçàã!
Ùÿëÿ úÿííÿò, ùóðè ýþçëÿéèðñÿí, áàõ!
Áó áàðëû àüàúëà, íàäàíëàð ñàéàã,
Êÿðÿì ãàïûñûíû áàüëàìà íàùàã.
Éà ýåò êþëýÿ äöçÿëò ãÿðèáëÿð êèìè,
Éà äîéäóð âàðûíëà àúû, éåòèìè.
Èêè-ö÷ àëìà äà ÷àòñà áèçëÿðÿ,
Õàðàá îëìàñûíäàí õîøäóð éöç êÿðÿ.
Íÿ ãÿäÿð ìåéâÿ âàð, ñÿí äÿ âåð õåéèð.
Ñÿí äÿ þç ãîíøóíà ýÿë êþëýÿ ñàë áèð.
119
 Öçöìöí ãûçàðäû, èííàá îëäó, áàõ,
Öçöí íèéÿ äþíäö áÿíþâøÿ ñàéàã?!
Ãàïû à÷ìàñàí äà, áèð ñàëõûì ãîïàðò,
Ãàïûíûí öñòöíäÿí áó òÿðÿôÿ àò.
Áÿõøèøÿ èìêàíûí âàðäûðñà ÿýÿð,
Ãàïûíû áàüëàìàã çèéàí ýÿòèðÿð.
Ñÿí ÷àëûø ìåéâÿ âåð îëäóãúà áàùàð,
Îíäàí äóë àðâàäà áèð àç ïàé àïàð.
Äèí áóíà íÿ ñàéàã ñÿõàâÿò äåñèí?!
Ñÿíäÿí àðû ýÿëèð ùÿòòà õÿñèñèí.

ØÅÈÐ ÁÀÇÀÐÛÍÛÍ ÐÞÂÍßÃÑÈÇËÈÉÈ

Âß ÊÀÑÀÄËÛÜÛ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Àë÷àã ãàïûñûíäà áèð øàèð îëìàã

Éóíàí ôÿëñÿôÿñè, êöðä åâèäèð, áàõ!
Ùåéô, ìÿäùëÿðè ö÷öí ýåäÿí çÿùìÿòÿ!
Ùåéô, èëùàì ÷ÿêÿí î ÿçèééÿòÿ!
Ìÿìäóù õàòóíèëÿ ñÿðõîø éóõóäà,
Ìÿäù ö÷öí ýþçöíäÿí ãàí òþêöð î äà.
Èøëÿéèð ýåúÿéÿ ãàòûá ýöíäöçö,
Ñîíðà éàçäûüûíû êþ÷öðöð þçö.
Ãî÷àã áèð ðàâèéëÿ îëàðàã ÿëáèð,
Áèð âÿäÿ úàìûéëà îíó ìÿñò åäèð.
Òà éàíûíà ýåäèá ñàëàì âåðÿñÿí.
Øåèðèíè îõóéóá áÿõøèø ýþðÿñÿí,
Î, ñÿíÿ äåéÿúÿê, ýþçÿë äåìèñÿí!
Áèçè ìÿäù åòìÿê÷öí äöðëÿð äåøìèñÿí!”
Ýÿë ãàéûò áèð èøëÿ ìÿøüóë îë ùÿëÿ,
Þçýÿ âàõò áóðàéà áèð ñÿôÿð åëÿ.
Áó ñþçö åøèäèá ÷ûõûá ýåäÿðñÿí,
Þçöíö ãÿìëÿðÿ òÿñëèì åäÿðñÿí.
Éåíÿ ôûðûëäàäûá áèð øåèð äÿ ùÿìÿí,
Ãàéäàéëà ãÿëÿìè àõñàäàðñàí ñÿí.
Åëÿ êè, âÿäÿéëÿ éåíÿ ýÿëÿðñÿí,
Ãàïûíû äàø êèìè áàüëû ýþðÿðñÿí.
120
Éàëâàðûá-éàõàðûá ãàïû÷ûéà ñÿí,
Àõ÷àéëà þçöíÿ èñèíäèðèðñÿí.
Î, ñÿíè ñàðàéà àïàðñà ÿýÿð,
Ìÿìäóù ãàïû÷ûéà ãàøãàáàã òþêÿð.
– Áóéäó ãÿðàðûìûç, åé àõìàã åøøÿê,
Ìèí äÿôÿ äåäèéèì áóéäó, äå ýþðÿê.
Ñÿí ýþðöø âåðìèñÿí, áó íÿ ýþðöøäöð?!
Ìÿí èøëÿ ìÿøüóëàì, áÿñ áó íÿ èøäèð?!
Ñîíðà ñîðóøìàäàí, àòà, íåúÿñÿí,
Ùàëûí íÿ òÿùÿðäèð, íåúÿ ýÿëäèí ñÿí?
Ñÿíèí÷öí áèð éåðÿ éàçàð áèð áàðàò.
Ö÷ õàðâàðäàí áèð òàé þäÿíñèí! Ùåéùàò!
Ýÿëèð àìèëèíäÿí î êèìäèð àíúàã,
Âåðñèí èéèðìèäÿí àðòûã áÿõøèø, áàõ.
Îíäàí äà îíóíó ñÿëÿì÷è àëàð,
Áåøè äÿ éîëäàúà ðàâèíèí îëàð.
Ãàëàð- ñÿíèí ö÷öí áèð àéëûã çÿùìÿò,
Èéèðìè îí îëàð, îíóí áåø, ÿëáÿò.
ßìèð ñÿðõîø îëñà, îíóíëà àíúàã,
Îëìàç ãàïû÷ûíûí áàøûí áàüëàìàã.
Åé ôàçèë, àáðûíû òþêìÿ íàùàãäàí,
Áèë, éåðè ñó öñòäÿ ãóðìóø Éàðàäàí.
Ñþç ýþéäÿí ýÿëìèøäèð, éàõøû áèë áóíó,
Ìûõ êèìè òîðïàüà ÷àëìà, ýÿë îíó.
Àüûë ñàùèáèíÿ âåð àüûë, êàìàë,
Öðÿêäÿí ýÿëÿíè ðóùà âåð äÿðùàë.
ßíâÿðè áó éîëëà åäÿðÿê ãèéàñ,
Äåìèøäèð, àðòûãäûð øàèðäÿí êÿííàñ.
Áóíäàí õåéëè ÿââÿë îëàí ñÿðâÿðëÿð,
Î óúà àä ö÷öí ÷àëûøàí ÿðëÿð,
Ùöíÿðäÿ îëñà äà èðÿëè îíëàð,
Àðòûã ñàéàðäûëàð øàèðè îíëàð.
Øàèðÿ õÿçèíÿ áàüûøëàðäûëàð,
Îíëàð äà ìÿäù äåéÿí îëàðäû, àøêàð.
Ìÿíèìñÿ éåðèìäèð áó õÿëâÿò áóúàã!
Áåëÿ áèð äöíéàéà ñûüûì íÿ ñàéàã?!
×îõ òÿíÿ ýþðìöøÿì ìÿí áó äÿñòÿäÿí,
121
 Àò ÷þðÿêëÿðèíè! Äàø éåéÿðÿì ìÿí.
Òàìàùäàí åòìèðÿì ìÿí êè, ùåêàéÿò,
Åòìèðÿì äöíéàäàí ÿñëà øèêàéÿò.
Î, àðïà ÷þðÿéè âåðñÿ äÿ ìÿíÿ,
Ïöñòÿ òÿê ýöëöðÿì öçöíÿ éåíÿ.
Êàø äîñòóì îëàéäû ìÿíèì áèð íÿôÿð,
Ìþùêÿìëèê îëàéäû îíäà áèð ãÿäÿð!
Äöíéàäà áèðúÿ äîñò, ýÿëìÿäè ÿëÿ
Êè, îíäàí öðÿéèì ñûíìàñûí áåëÿ.

ÄÎÑÒËÓà Âß ÂßÔÀÍÛÍ ØßÐÒËßÐÈ

Äîñòëóãäà äîñò èëÿ áèð îë, ñÿìèìè!

Áèð ãàáûã è÷èíäÿ úöò ëÿïÿ êèìè.
Äîñòëóã äèí éîëóíäà îëìàñà, ýåð÷ÿê,
Îíà ÿìèí îëìàç ùå÷ çàìàí öðÿê.
Áèð ôÿðã ýþðöíÿðñÿ äîñò àðàñûíäà,
Èêèöçëöëöê âàð àðàäà îíäà.
Áó èøäÿ éàð îëìàã, äîñò îëìàã ýÿðÿê!
Éàðñûç èø àøìàéûð äöíéàäà, ýåð÷ÿê.
Íÿ ãÿäÿð áèð ãÿñäèí, áèð òÿìÿííàí âàð,
Èíàíìà éàð îëñóí îíäà ñÿíÿ éàð.
Íÿ ãÿäÿð þç àðçóí äàëûíúà ýåòñÿí,
Ãåéðÿ éîõ, þçöíÿ éàð îëàðñàí ñÿí.
Äîñòà þéöäëÿð âåð, þéöä àë îíäàí,
Îíà èðàä òóòìà, àíúàã ùå÷ çàìàí.
Øÿùÿðèí øþùðÿòè îëàí áó äîñòëàð,
Ìÿùÿááÿò éîëóíäàí äöøìöøëÿð êÿíàð.
Îíëàð ãûðõìàã ö÷öí äîñòëóã åäèðëÿð,
×þðÿê÷öí, àø ö÷öí ÿëäÿí ýåäèðëÿð.
Äàð ýöíäÿ ñÿíèíëÿ ýåú äîñò îëàðëàð,
Äîñò îëàð, òåçúÿ äÿ äîéàðëàð, àøêàð.
Îíëàð âàð äîñòóäóð, àëñàëàð ÿýÿð,
Ñÿíè ìÿùâ åäÿðëÿð, ãÿì äÿ ÷ÿêìÿçëÿð.
122
Äèð ÿìèí îëàðñà, äîñòóí îëàúàã,
Áó éîëëà äèðùÿìè ñÿíäÿí àëàúàã.
Éåì âåðñÿí, ýþçëÿðè îëàúàã ñÿíäÿ,
Ùèðñëÿíèá úîøàúàã éåì âåðìÿéÿíäÿ.
Äîñòëóã åòèáàðäàí, âÿôàäàí òþðÿð,
Íÿ äîñòëóã åòèáàð îëìàñà ÿýÿð?!
Áó ìÿúàçè äîñòëàð ñÿíÿ, àøèêàð,
Ùÿãèãè ñèðëÿðèí öçöíö à÷àð.
Áó äîñòëóãäà ìþùêÿì îëìàñà ùÿð êÿñ,
Î, äîñòëóã éîëóíäà áèð éàíà ýåòìÿç.
Çàùèðèí, áàòèíèí äöç îëñóí ýÿðÿê,
ßùäè ïîçìàéàñàí òà àõûðàäÿê.
Áÿíäÿëèê åéëÿéèá ÿëÿñò ýöíö ñÿí,
Äîñò âåðÿí ãÿäÿùè ýþòöðöá è÷ñÿí,
Êþíëöíäÿí íÿ êå÷ñÿ î äîñòäàí êÿíàð,
Áóíäàí ñîíðà Òàíðûí åëÿ î, îëàð.
Èëê ÿùäÿ âÿôàäàð îëàñàí ýÿðÿê,
Ñîíðà ÷àëûøàñàí ñÿðô åäèá ÿìÿê.
Òà îíà âåðäèéèí î âÿäÿíè ñÿí,
×àëûøûá éåðèíÿ äöç éåòèðÿñÿí.
Áó ÿùäÿ ñÿí âÿôà åòìÿñÿí, äöçö,
Ñÿôà ãèáëÿñèíÿ ÷åâèðìÿ öçö.
“Åé èíñàí, âÿôà åò ÿùäÿ”, – äåäè Ùàãã,
Èíñàí åøèòìÿäè áó ñþçö àíúàã.
Êèì ÿùäè ïîçäóñà, åøèòñèí áóíó:
“Ãàïûéà äþøÿäè èòëÿð ãîëóíó”.
Èò âÿôà éîëóíà äöøäöñÿ ÿýÿð,
Áÿëÿìäÿ äÿðèäÿí õèðãÿ ýåéèíÿð.
Âÿôàäà èò àòäàí éàðàíìûø öñòöí,
Àòäàí øþùðÿòëèäèð î, áàõ áóíóí÷öí.
Âÿôàñûç áèð èòäèð ùöíÿðñèç èíñàí,
Î, ùÿìãÿäÿù îëìàç ùöìàéëà áèð àí.
Âÿôàéà úöò îëàí òÿìèç àäàìëàð
Âÿôàíû èñìÿòäÿí öñòöí òóòàðëàð.

123
 ÙÅÊÀÉßÒ

Äåéèðëÿð, àüûëëû áèð óñòàä âàðìûø,

Íàúèíñ áèð øàýèðäÿ äÿðñ îõóäàðìûø.
Èëëÿðëÿ ãàòëàøûá ùÿð ÿçèééÿòÿ,
Äþçäö ÷îõ ÿçàáà, ÷îõ ìöñèáÿòÿ.
Àõûð åëì þéðÿíèá î, àëèì îëäó,
Íàòèã âÿ ãöäðÿòëè áèð ùÿêèì îëäó.
Óúàëäû ìÿíñÿáè, àðòäû äþâëÿòè,
Øàùà éàõûí îëäó, ãàëõäû øþùðÿòè.
ßñëè, ìàéàñûíäà éîõ èäè âÿôà,
Îäóð êè, óñòàäû ñàëìàäû éàäà.
Óñòàäûí çÿùìÿòè ëàï òÿëÿô îëäó,
×öíêè þéðÿòäèéè íàõÿëÿô îëäó.
Òÿìèçëÿð âÿôàäà îëàðëàð òàìàì,
Áÿäýþâùÿð éàðàìàç, ÷èé îëàð ìöäàì.
Êèì âÿôà éîëóíà ìÿðäàí ýÿëäè,
Îðäàí úîìÿðäëèéÿ ãàëõûá éöêñÿëäè.

ÚÎÌßÐÄËÈÊ, ÊÈØÈËÈÊ
Âß ÈÍÑÀÍËÛÃ ÙÀÃÃÛÍÄÀ
Þéðÿí èíñàíëàðäàí êèøèëèê íÿäèð.
Èíñàíëûã íÿ øåéäèð, íÿ áèëìÿúÿäèð.
Èíñàíëûã îëìàëû èíñàíà øöàð,
Àäàì î êÿñäèð êè, î, êèøè îëàð.
ßýÿð ñÿí îëìàñàí êèøè âÿ èíñàí,
Èíñàíëûã éîëóíà éàõûí îëìàçñàí.
Éîõäóð ïåéüÿìáÿð òÿê áèð èíñàíïÿðâÿð.
Êèøèëèê éîëóíó òÿê ßëè ýåäÿð.
Áó èêè èíñàíà êèì áàõäû, äöçö,
Ãàéûäûá áó éîëó äöç ýþðäö ýþçö!
Ùÿð êèìÿ áàõäûñà áó èêè èíñàí,
Àé êèìè íóðëàíäû öçö ùÿð çàìàí.
Òîâùèä õÿçíÿñèíÿ òèëñèìäèð áóíëàð,
Àäëàíàí î, áóíëàð àääûðëàð, àøêàð.
124
Áó òèëñèì ÷àòäûðàð î õÿçèíÿéÿ,
Èíñàí áó àäëàðëà óúàëàð ýþéÿ.
Îíëàð êèøè èäè, èíñàí èäèëÿð,
Îíëàð äÿðä ÿùëèéäè, äÿðìàí èäèëÿð,
Êèøèëèê, èíñàíëûã áèðè-áèðèëÿ
Áèðëÿøäè, úîìÿðäëèê éàðàíäû áåëÿ.
Áåëÿ úîìÿðäëèéèí ðÿìçè äÿ àíúàã,
Äöçö, ÿéðèëèêäÿí îëìàëû óçàã.
Þçýÿéÿ áàõìàñûí õÿéàíÿò èëÿ,
Áàõìàñûí òàìàùëà, éà øÿùâÿò èëÿ.
Î, äèêñèí áàøûíû éåðÿ ùÿéàäàí,
Ãîâñóí ùÿéàñûçû ãàïûäàí ùàìàí.
Îíäàí åøèòìÿñèí àðòûã ñþç áèð êÿñ,
Ùå÷ âàõò þéöíìÿñèí õàëã è÷ðÿ ÿáÿñ.
Éàòìûøà êåøèê÷è îëñóí ýåúÿëÿð,
Õàëãà êþìÿê åòñèí ãöââÿñè ãÿäÿð.
Âóðñóí þç íÿôñèíÿ ñÿáðäÿí úèäàð,
×þðÿéÿ, äèðùÿìÿ îëñóí çöëìêàð.
Ãÿëáäÿí õÿñòÿëÿðÿ åéëÿñèí äÿðìàí,
Ãÿðèá öðÿêëÿðäÿ îëñóí ùÿð çàìàí.
Äèëèíèí ÿçáÿðè áó îëñóí ýÿðÿê.
Äàðà äöøÿíëÿðÿ êþìÿê åéëÿìÿê!
Ùÿð âàõò ïàé àéûðìàã éåòèìÿ, àúà,
Ùÿð âàõò àðõà îëìàã äóëà, ìþùòàúà.
Þçýÿíèí åéáèíÿ ýþç éóììàã àíúàã!
Áàøãàíûí ñèððèíÿ éîë àõòàðìàìàã!
Áèð ïèñëèê éîë òàïìàç îíóí ùàëûíà,
Ïèñ øåé éàõûí äöøìÿç ùå÷ õÿéàëûíà.
Òÿìèçëèê, òîõëóãäóð äîñòó, ñèðäàøû,
Àíúàã èíñàíëûãäûð îíóí éîëäàøû.
Îäóð ñå÷èëìèøè çàìàíûí àíúàã,
Îíóíëà ìöìêöíäöð àìàíäà îëìàã.
Îíäà ùÿð öðÿêäÿí áèð ìÿðèôÿò âàð,
Ùÿì ùÿð ïåéüÿìáÿðäÿí îíäà ñèôÿò âàð,
Îíóí áÿäÿíèíÿ ùàñàðäûð èñìÿò,
ßðèøäèð, àðüàúäûð ùÿì îíà èôôÿò.
Áÿíäÿíè áÿéÿíñÿ åøã þçö ÿýÿð,
125
Áåëÿ áèð õèäìÿòÿ î, ìåéë åéëÿéÿð.
Äîñòóíà ÷åâèðÿð öðÿê öçöíö,
Íÿôñèíäÿí ãîðóéàð ùÿð âàõò þçöíö.
Äþíìÿç ãûëûíú èëÿ âóðñàí äÿ ÿýÿð,
“Øÿêÿð” úàâàá âåðÿð, äåñÿí äÿ çÿùÿð.
Î, åéèá þðòÿíäèð, àçàä, ùÿéàëû,
Õåéèðõàù, ñåâÿíäèð åëìè, êàìàëû,
Èø ýþðÿð, èøèíÿ î, ìóçä èñòÿìÿç,
Þéöíìÿç, íÿ äÿ êè, àë÷àëìàç ÿáÿñ.
Î, ùÿð âàõò íÿôñèíè ñûíäûðìàã ö÷öí
ßýÿð íÿ ëàçûìñà åéëÿéÿð áöòöí.
Éöç ÿçàá ÷ÿêñÿ äÿ, ùå÷ äþíìÿç öçö,
Âåðÿð ÷þðÿéèíè äàäìàìûø þçö.
Þçöíö àïàðàð ÿäÿìÿ ãÿäÿð,
ßúÿë éåòèøìÿìèø þëÿ äÿ áèëÿð.
Áóäóð, õîøáÿõòëèéÿ äöíéàäàí íèøàí!
Áóäóð, öðÿêëèëèê, èýèäëèê ùàìàí.
Êèìäÿ òàïà áèëñÿí áó ñèôÿòè ñÿí,
×àëûø êè, îíäàí öç äþíäÿðìÿéÿñÿí,
Íÿôñ àðäûíúà ýåòñÿí äîíóãñàí, äåìÿê!
Íÿôñèíè þëäöðñÿí, êèøèñÿí, ýåð÷ÿê!
Åéèáäèð, áó éåéèá-éàòìàüû áóðàõ!
Ñÿí éåìÿ, éåäèðò êè, ùöíÿð áóäóð áàõ!

ÑÀÕÒÀ ÚÎÌßÐÄËÈÊ
ÝÞÑÒßÐßÍËßÐ ÙÀÃÄÀ

Áåëÿéìèø èíñàíëûã áèçëÿðäÿí ãàáàã,

Áóéìóø úîìÿðäëÿðèí ãàéäàñû àíúàã.
Èíäè ãàëìàìûøäûð áóíëàðäàí áèð èç,
Àäëàðû äèëÿ äÿ ýÿëìÿéèð ùÿðýèç.
Ùÿð éåð òîð ãóðàíëà, õàèíëÿ äîëó,
Ãóðóðëàð ùÿð çàìàí áèð ùèéëÿ òîðó.
Áàøäà ÿéëÿøÿðÿê ñþéëÿéÿð ñÿäðÿì,
Áèð íå÷ÿ ÿúëàôû åéëÿð áàøà úÿì.
Éåð òàïìàç çèëèíèí öñòÿ äþøÿíÿð,
126
Éåëêÿíÿ âóðóëìóø äèðÿéÿ äþíÿð.
Óçàäàð ñàü-ñîëà áûü-ñàããàëûíû,
È÷ÿð, ùÿøèø ÷ÿêÿð, ïîçàð ùàëûíû.
Áàøûíà òîïëàéàð éàðàìàçëàðû,
Äöçÿð ãàðøûñûíäà ñÿô-ñÿô îíëàðû.
Îíëàð ùàìûñû ðèíä, ÷ûõìûø äÿðèäÿí,
Ãà÷ìûøëàð óñòàäûí þéöäëÿðèíäÿí.
Ùàìûñû øÿùâÿòèí ÿëèíäÿ ãàëìûø,
Ùàìûñû ìÿøóã÷öí õÿéàëà äàëìûø.
Ýöíäöç éåéèá-è÷ìÿç, ýåäèá ÷àëûøàð,
Ýåúÿ ïèñ èøëÿðèí àðäûíúà ãîøàð.
Ö÷ ýöíäÿ àëäûüû ìóçäó áèð àíäà
Õÿðúëÿéÿð éàðûíûí î, ãàðøûñûíäà.
Ðèíä èëÿ äèëáÿðëÿð éûüûøàð áåëÿ,
Çèíäàíà äöøÿðëÿð ãóðä Éóñèô èëÿ.
Áèðè ãàòûã àëàð, áèðè ùåéâà-íàð,
Áóíëàðû òîïëàéûá ìÿúëèñ ãóðàðëàð.
Ìÿíçèë ÷àëüûëàðëà, áîøãàáëà äîëó,
Íÿðä, øàùìàò, ãÿäÿùëÿð øÿðàáëà äîëó.
Ñöôðÿäÿ ÷þðÿê âàð, ãàçàíäà õþðÿê!
Àììà êèøèëèêäÿí óçàãäûð öðÿê!
Îíëàð ãîëòóã âóðàð, ñèíÿ äþéÿðëÿð,
Ôÿëÿê âÿ óëäóçäàí òàìàì áèõÿáÿð.1
...À÷ìûø õàíÿýàùäà ãàïûíû ÿõè,
Åëÿ ñÿõàâÿòëè òàïûëìàç äÿõè.
Ñöôðÿñè äîëóäóð, ãÿíäëÿ, øÿðáÿòëÿ,
Ìÿúëèñè ÷àë-÷àüûð, ñþçëÿ-ñþùáÿòëÿ.
Îðäà êàìàíëàðûí ÷àã-÷àã ñÿñè âàð,
Ìÿùìèç ñÿñëÿðèíäÿí ãóëàã òóòóëàð.
Îõ àòìàã, îéíàìàã, ùÿì ÷ÿïèê ÷àëìàã.
Îëìàç îëàíëàðû ùåñàáà àëìàã...2
Îüóë àèëÿäÿ äþéöëÿð íàùàã,
Îðäà ýþç öñòöíäÿ îòóðàð àíúàã.
Åâè éàä åéëÿìÿç, äåéèë êè, àõìàã!
Þéöä, íÿñèùÿòÿ î àñìàç ãóëàã.
Àòìàç î, ñþùáÿòè, çàðàôàòëàðû
Êàáàáû, ñÿùðàíû, áàü-áàüàòëàðû.
127
Ýåòìÿç ÿçàá ýþðñöí àòà-àíàäàí,
Éåìÿìèø ýþçöíäÿí ñó òþêñöí ùÿð àí,
ßñëèíäÿ ÿäÿáëè, àéûã îëàíëàð,
Çèðÿê, äöç, ýþçö òîõ, êèøè èíñàíëàð,
Ùöíÿð þéðÿäÿíè ýþðìÿñÿ þçö,
Úàìàë þéðÿäÿíè áèëìÿñÿ, äöçö,
ßõè äöêàíûíûí ýöëöíúö îëìàç,
ßõè íåìÿòèíÿ î, òàìàù ñàëìàç.
Ìöôòÿõîð, òÿñëèì÷è, éàðàìàç, àë÷àã
Âóðñàí äà îðàíû òÿðê åòìÿç àíúàã.
Îíó ùàëàë ñàéàð áûüû áóðìàëàð,
Ñÿëñÿáèë ñóéó òÿê îíäàí çþâã àëàð...1
...Î, ïèñ èø ýþðñÿ äÿ, éàõøûäûð äåéÿð
Îíóí ùÿð åéáèíè ñàéàðëàð ùöíÿð.
Ýåúÿ ãàôèë îëàð, íàäàíëûã åäÿð,
Îéàã ãàëìàãäàíñà éóõóéà ýåäÿð.
Ýöíäöç áó ìÿúëèñëÿð ñîíà ÷àòàíäà,
Ñöôðÿëÿð áîøàëûá, ÿõè éàòàíäà,
Ùÿðÿ þç èøèíèí äàëûíúà ýåäÿð,
Î äà þç îüëóíó èíäè éàä åäÿð.
Éåíÿ ýåúÿ ýÿëÿð, òÿçÿäÿí òÿêðàð,
Ùÿìèí ùÿíýàìÿëÿð, èøëÿð áàøëàíàð.
Óçóí áèð âàõò êå÷ÿð åëÿ áó ñàéàã,
Êèìñÿíèí ñþçöíö åøèòìÿç óøàã.
Ñàããàëû ýþéÿðÿð, ãàðàëàð öçö
Ýåäÿð ýþçÿëëèéè, éîõ îëàð, äöçö.
Öðÿéè äÿðä, ãÿìëÿ äöøöíÿð áóíó:
Íèéÿ óäóçìóøäóð íÿðä îéóíóíó?
Òöñòöñö îëìàéàí ùàëâàíû, áóðàõ!
Áó çÿùÿð è÷ìÿêäèð, õåéðè éîõ àíúàã.
Úÿùëèíäÿí þçöíÿ ïèñëèê åòäèí, àù!
Þçöí åéëÿäèéèí áó èøäÿí, åéâàù!..

128
 ÞÂËÀÄÛ ÍÀÒßÌÈÇËßÐÈÍ
ØßÐÈÍÄßÍ ÃÎÐÓÌÀà ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Þçöí ÿêäèéèíÿ, åé àòà, èíàí,

Éàõøû îëàð þçöí îëàñàí áàüáàí.
Ëàçûìñà áàü÷àíû, åâè ýþçëÿìÿê,
Éàääàí åøøÿê áàøû éàõøûäûð, ýåð÷ÿê.
Ñÿí þéöä âåð îíà áàøûíäà íÿ âàð,
Àõû ãàëàí îäóð ñÿíäÿí éàäèýàð.
Áàüäà áóäàã ñûíñà ãÿì ÷ÿêìÿç áàõàí,
Îíóí ùÿð äÿðäèíè, áèë, ÷ÿêÿð áàüáàí.
Âåðìÿ þç íÿãäèíè êèìñÿéÿ, àìàí,
Àõûðäà îëàðñàí éîõñà ïåøìàí.
Äàéÿ äàùà ýþçÿë òÿðáèéÿ åäÿð,
Éóìóðòàíû àíúàã êÿêëèê ýèçëÿäÿð.
Òàíðû äöíéàñûíäàí ýÿëìèøäèð óøàã,
Éåðñèç ðÿâà äåéèë îíó êîðëàìàã.
Ýÿëìèø î äöíéàäàí, ìÿñóìäóð óøàã,
Î äàìûí ãóøóäóð, áó åâÿ ÷ûðàã.
Î, áèð õÿçèíÿäèð, ãîðóñàí ÿýÿð,
Éîõñà çÿùìÿòëÿðèí îëàúàã ùÿäÿð.
Ñÿíèíäèð ýöë îëñóí, î, éàõóä òèêàí,
Þçöí ÿêäèéèíè õàð åòìÿ, àìàí.
Ãîéìà þâëàäûíû êàìàíõàíàéà,
Áîéíóíó ÿëèíëÿ êå÷èðìÿ éàéà.
Êàìàí äöçÿëòñÿ äÿ èêè éöç áàòìàí,
Îüëóí îëìàéàúàã ñÿíèí îõ àòàí.
Êàìàí áàøãà øåéäèð, áóñà îäóíäóð,
Áàëòàëà ÿëèíëÿ, òåç îíó ñûíäûð.
Äöøìÿíëÿ öçáÿöç ýÿëäèéè çàìàí,
Äþéöøÿð îäóíëà ùàíñû ïÿùëÿâàí?!
Àòûúû ÿëëÿðäÿí áàøãà ùå÷ áèð êÿñ,
Äöøìÿíè ãîâàðàã ìÿùâ åäÿ áèëìÿç.
Ñÿí áó äþðä áàòìàíëûã éàéëà îõóíó,
Íåúÿ àòàúàãñàí, áèð äöøöí áóíó.
Îüðó, éà äÿëÿäóç äåéèëñÿí, íàùàã
Ãîéìà êè, èëèøñèí áîéíóíà ãàðìàã.
129
 ×îõ êàìàí ÷ÿêÿíëÿð, àòûëäû ÷þëÿ,
×èéíèíè îõ äåøäè ÷ûõìàìûø ùÿëÿ.
Ïåéüÿìáÿð “îõ àòûí” äåìèøñÿ äÿ, áèë,
Áó ÷àõìàã äàøûíäàí éàé åòìÿê äåéèë.
Êèðèø áàðìàüûíû åéëÿìèø éàðà,
Áèð áàõ éàðàëàíìûø î áàðìàãëàðà.
ßýÿð éóìðóã áîéäà øèøìèøñÿ áàðìàã,
Îíóíëà îëàðìû ùÿäÿôÿ âóðìàã?!
Òóòóìëó îëìàñà áèð áàðìàã èíàí,
ßëÿ àëìàã îëìàç éÿãèí êè êàìàí.
Éóìøàã, çÿðèô îëàí ÷èéèí èëÿ äþø,
Ñûíàãäàí ÷ûõìàñà, ýþðìÿñÿ äþéöø,
Ýåäÿð éöíýöë éàéëà î, îõ àòìàüà!
Àíúàã äàø ãîéàðëàð áó ìàíúàíàüà,
Îõ àòìàã éàðàìàç áó ãöââÿ èëÿ,
Òóëëà áó êàìàíû, ýÿë ãàéûò ùÿëÿ.
Ñÿí êè ùå÷ àïàðà áèëìèðñÿí îíó,
Áÿñ íåúÿ àòàðñàí ñþéëÿ ñÿí îíó.
Ãöââÿòëè ãîë ýÿðÿê, áèð äÿ éàõøû àò,
Éîõñà êè, ãûëûíúëà îéíàìà, ùåéùàò!
Éàõøûúà áèð àòûí îëìàñà ÿýÿð,
Ùÿð îõ öðÿéèíè äåøÿðÿê êå÷ÿð.
Ãàïàçëàð éåñÿ äÿ îüóëóí, ýÿðÿê
Êàìàíà óéìàñûí ùå÷ âàõò êèðèø òÿê...
Ñÿí îíà åëì þéðÿò, äàíûøûã þéðÿò,
Îíó áó ñàéàãëà ìÿùâ åòìÿ ôÿãÿò.
ßí áþéöê íåìÿòäèð, àíëàñàí, ïåøÿ,
Ïåøÿêàð äöç éîëëà ýåäÿð ùÿìèøÿ.

ÄÖÇ-ßÌßËËÈ ÏÅØß ÑÀÙÈÁËßÐÈ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

ßùñÿí, î ïåøÿêàð éîõñóë èíñàíà!

Ãàíåäèð äöíéàíûí àçû-÷îõóíà.
Î, þç ðóçèñèëÿ ãÿíàÿò åäÿð,
Áàøûíû ñàëàðàã èøèíÿ ýåäÿð.
Þç àúèçëèéèíè áîéíóíà àëàð,
130
Êå÷ìèø ãöñóðóíäàí åäÿð èñòèüôàð.
×ûõàðìàç êþíëöíäÿí Ùàããû áèðúÿ àí,
Íóðó ùàçûð ñàéàð ùÿð éåðäÿ, èíàí.
Ïåøÿ þéðÿíìÿê÷öí íå÷ÿ èë éàç, ãûø
Àòàäàí, óñòàäàí ñèëëÿëÿð àëìûø.
Çÿùìÿòëÿ êöòëÿäÿí áÿùðÿ ýþòöðÿð,
Êå÷ìèøè ìóçä èëÿ éóéóá èòèðÿð.
Ãÿëÿáÿ òóòàíäà îíà öçöíö,
Àëëàùà òàïøûðàð î äà þçöíö.
Ãÿëáèíäÿ íóð ñà÷ûð âÿôà, ñÿäàãÿò,
ßëèíäÿí óçàãäûð îíóí õÿéàíÿò.
Âàõòûíäà î, ãûëàð áåø äÿôÿ íàìàç,
Éàëâàðäàí-éàõàðäàí ÿñëà óñàíìàç.
Öçöíäÿ ýþðöíìÿç ãöððÿäÿí íèøàí,
Åòäèéè òàÿòëÿ þéöíìÿç áèð àí.
Ýåúÿëÿð öç òóòóá åâèíÿ ýåäÿð,
Ãîéàð Ùàãã âåðÿíè áèð àç øàì åäÿð.
Åëÿ êè, éåìÿêäÿí, è÷ìÿêäÿí äîéàð,
Ðóçè âåðÿíèíÿ øöêðÿ áàøëàéàð.
Àéûðûá ïàéûíäàí áèð ãÿäÿð ÷þðÿê,
Éîõñóëà, àúèçÿ î, ýþíäÿðÿúÿê.
Äöçäöð, ùöíÿðëèäèð ÷îõ àäàì, áèð áàõ!
Öðÿéè áþéöêëÿð áóíëàðäûð àíúàã..
Âàðëûüûí ðÿìçèäèð ôèêðè áóíëàðûí,
Úÿííÿò áàü÷àñûäûð éåðè áóíëàðûí.
Äöíéàíû íèçàìà ïåøÿêàð ñàëàð,
Ùÿð íèçàì ïåøÿäÿí, ùóíÿðäÿí îëàð.
Èø õîøäóð êèøèé÷öí èøñèç îëìàãäàí,
Àíúàã ïèñ èøëÿð äÿ ïèñëèêäèð èíàí.
Èíñàíûí èíñàíà âàð åùòèéàúû,
Áèð Àëëàù äåéèëäèð èíñàí ìþùòàúû.
Ñÿðùÿíý çîð ñèëàùû îëñà äà ÿýÿð,
Õÿñòÿéÿ äÿðìàíäûð, ãà÷àíà çÿùÿð.
Äöçäöð, êÿííàñà äà õîð áàõûðñàí ñÿí,
Àíúàã î åäÿíè åäÿ áèëìÿçñÿí.
Î êÿñèí ïåøÿñè éàõøûäûð, ýåð÷ÿê,
Îíäàí èíúèê äöøìöð ÿñëà áèð öðÿê.
131
 Èíúèêëèê îëìàñà öñéàí äà îëìàç,
Èíñàí èíúèäÿíäÿ, èìàí äà îëìàç.
Åëì þéðÿí, éàõøûëûã òîõóìó ñÿï ñÿí,
Ãîé éàõøû ìåéâÿëÿð ýþðöá äÿðÿñÿí.
Áó ñþçö ñþéëÿéÿí éàõøû äåìèøäèð:
“Ïåøÿ – ÿêèí÷èëèê, åëì èñÿ èøäèð”.
Ïàäèøàù, ñÿðêÿðäÿ, îðäó âÿ âÿçèð,
Çàùèäëÿ úàìààò, èìàìëà äÿáèð –
Ùàìû äÿí àðäûíúà ãà÷ûð, äîüðóñó,
Ùàìûñû àõòàðûð ÷þðÿê, éåìÿê, ñó.
ßêèí÷è éåìëÿéèð ùàìûíû áöòöí,
Îíóí äà âàðûíû âåðèð áóëóä, ýöí,
ßí èøûãëû ýöíÿø åëìäèð àíúàã,
Åëìñèç éàøàìà þìðöíö íàùàã.
×ûðàã éàíäûðìàñàí ÿýÿð åëìäÿí,
Âàðëûüûí òÿíäèðäÿ éàíàúàã ùÿìÿí.

ÅËÌ ÞÉÐßÍÌßÊ Âß
ÀËÈÌËßÐÈÍ ØßÐßÔÈ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

ßýÿð ñÿí èñòÿñÿí áèð åëì þéðÿíìÿê,

Áöòöí ëÿççÿòëÿðäÿí ÿëëÿðèíè ÷ÿê.
Ýåúÿëÿð óäìàñàí ÷ûðàã òöðòöñö,
Ùàðäàí þéðÿíÿðñÿí ñÿí åëìè, äöçö.
Åëì, äèí äàëûíúà ëàçûìñà ýåòìÿê,
Ëàï ×èíÿ ãÿäÿð äÿ ýåäÿñÿí ýÿðÿê.
Åëì îõó äöíéàäà êàìàëäàí þòðö,
Îõóìà äþâëÿòäÿí, éà ìàëäàí þòðö.
Åëìè êàìèëëèê÷öí þéðÿíìÿñÿí ñÿí,
Éàõøû àä ýÿòèðìÿç î, ñÿíÿ, ÿñëÿí.
Åëìè þéðÿíèðñÿ êèì çÿðäÿí þòðö,
Áèëèéè õåéèðäÿí, çÿðÿðäÿí þòðö,
Áèð êÿíäèí éà úàùèë õÿòèáè îëàð,
ßùëè íàÿùëäÿí ñå÷ìÿç, àøèêàð.
Øóëóã áèð ìÿùëÿéÿ éà ÿäèá îëàð,
Åëìè äÿ þçöéëÿ ýîðà éîë àëàð.
132
Éà äà êè, ãóðøàíàð âÿçÿ, àëâåðÿ,
Åëìè äÿ éîõ îëàð ùå÷ íàùàã éåðÿ.
Éà äà áèð ãàçèéÿ ìöàâèí îëàð,
Þéðÿíèá áèëäèéè àðõàäà ãàëàð.
Áóíëàðûí ùàíñûíà åäèëñÿ òÿéèí,
Êþíëöíäÿí ùÿð åëìè ñèëèíÿð ùÿìèí.
ßéðè îëäóüóé÷öí îíóí èøëÿðè,
Îíà íÿ âåðìèøëÿð, ãàéòàðàð ýåðè.
Àëèìèí áàøûíû óúà åäÿð äèí,
Úàùèëè äöç éîëà ýÿòèðÿð, éÿãèí.
Åëìèíè êèìñÿäÿí ýèçëÿìÿ íàùàã,
Ñóñóç öðÿêëÿðÿ áóëóä êèìè éàü.
Êàìàë ñîðàüûíäà îëàíëàðà ñÿí,
×àëûø êè, âàðûíäàí áèð øåé âåðÿñÿí.
Àëèì ÿäàëÿòÿ ìåéë åòñÿ þçö,
Áàõìàç âàð-äþâëÿòÿ ùå÷ çàìàí ýþçö.
Òàìàù ýþñòÿðñÿéäè Øàôåè âàðà,
Ìàëèëÿ äîëàðäû Äÿúëÿ, àøêàðà.
Äèíè éàéìàã èäè àíúàã àðçóñó,
Îäóð, ÿáÿäèäèð àäû, äîüðóñó.
Î åëì íÿ åéëÿäè, íÿ åéëÿéÿúÿê?!
Àíúàã êè, ãûçûëäàí ëàï äîíàð öðÿê.
Åëì ö÷öí áèð øåéè ýÿðÿê áèëÿñÿí,
Éåðèäèð áó ñþçö åøèòìÿê ìÿíäÿí:
Äîüðó :áèð èñòÿêëÿ òÿìèç áèð öðÿê,
Áèð äÿ éàðäûì åòñèí óëäóçëó ôÿëÿê.
Àçàä áèð íÿôñ ýÿðÿê, ìåùðèáàí óñòàä,
×îõëó ñÿðâÿò ýÿðÿê, óçóí áèð ùÿéàò.
Ùÿð êÿñäÿ îëàðñà áó øåéëÿð òàìàì,
Î îëàð äöíéàéà èøûãñà÷àí øàì.
Èëëÿðëÿ ìèí ÿçàá, ìèí çÿùìÿò ýÿðÿê!
Ðèéàçÿò ÷ÿêÿðÿê ÿçèééÿò ýÿðÿê!
Òà êè, áó àðàäàí ÷ûõñûí áèð àäàì,
Åëìäÿ, ôÿçëäÿ îëñóí î, òàìàì.
Òöðêìÿí øåéõ îëñà äà àðøûí, áåç àëàð,
Éöç âÿðÿã áèëñÿ äÿ, êöðä úàùèë îëàð.
Áó øåéõëèê äåéèëäèð, óòàíìàçëûãäûð,
133
 Óçóíñàããàëëûëûã, ùÿì ãàíìàçëûãäûð.
Õèðãÿíè âåðñÿ äÿ ßëèíèí þçö,
Õèðãÿ âÿëè åòìÿç ùå÷ êÿñè, äöçö.
Åëìäÿ ßëè òÿê îëìàñà èíñàí,
ßëèéÿ áàüëàìà îíó ùå÷ çàìàí.

ÙÅÊÀÉßÒ

Áîøáîüàç âÿ ëîâüà áèð øåéõ âàðäû,

Ýþçöíö éóìàðàã ùåé äàíûøàðäû
Äåäèéè ùÿäèñÿ ñîðóøäóì äÿëèë,
Òþêäöì àáûðûíû, åéëÿäèì çÿëèë.
Òåç ìöðèäëÿðèíäÿí áèð óçóíãóëàã,
Ùèðñëÿíèá ãûøãûðäû: “Äèíìÿ áóðà áàõ,
Î, þçö äÿëèëäèð, äÿëèë íÿ ýÿðÿê!
Úÿáðàéûë áèëèð êè, íåúÿäèð ôÿëÿê!
Öðÿê ãóëàüèëÿ åøèò íÿ äåñÿ,
Úÿäÿëëèê åäèðñÿí, îäóð ìÿäðÿñÿ!
Òà êè, î úÿäÿëÿ ìÿí íÿçÿð ñàëäûì,
Äèíìÿäèì, ñþçöìö òåç ýåðè àëäûì.
Òÿñëèì îëìàñàéäûì ÿýÿð ìÿí áåëÿ,
Íàùàãäàí ñàããàëûì ýåäÿðäè éåëÿ.

ÅËÌ ÞÉÐßÍÌßÊ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

ßùñÿí, î öðÿêëè äèí ÿðëÿðèíÿ,

Öðÿéè, úàíû äà âåðÿðëÿð äèíÿ.
Îíëàð õàëãà éàõûí, óçàãýþðÿíäèð,
Òÿâÿêêöë åéëÿéèá þìöð ñöðÿíäèð.
Úàíû äèí éîëóíäà åäÿðëÿð ôÿäà,
Åëì èëÿ éàøàðëàð àíúàã äöíéàäà.
Éóõóñóç ýþçëÿðè éàø èëÿ ùÿð àí,
Ùÿð èíñàíúûüàçû åéëÿéÿð èíñàí.
Êå÷ìèø åëìëÿðäÿí ãàëàí áèð âàðàã
Ãûçûëäûð îíëàð÷öí ñàíêè áèð òàáàã.
134
 Äöçëöéö ñåâÿíäèð, ùèéëÿýÿð îëìàç,
Ùàìûñû äÿðéàäà, áàòìàç, áîüóëìàç.
Ãàíåäèð áèð ïàð÷à ãóðó ÷þðÿéÿ,
Áÿíçÿð íÿôÿñëÿðè ìöøêëö íàôÿéÿ.
Ñöôðÿäÿ ÷þðÿê éîõ, ãàçàíäà õþðÿê,
Êèøèëèê êèñÿñè äîëóäóð, ýåð÷ÿê.
ßñèë åëì àõòàðàí àëèìäèð îíëàð,
Îíëàðäûð ÿñëèíäÿ õîøáÿõò îëàíëàð.
Åëì àüëà éîëäàøäûð, ñèðäàøäûð úàíà,
Ùÿð éåðäÿ ùàñàðäûð ñÿíèí ðóùóíà.
Éóõëàñàí áàøûíäà î, îéàã äóðàð,
Þëñÿí, âàðëûüûíà îäóð éàäèýàð.
Ñÿí éåìÿê èñòÿñÿí, îëàð äÿéèðìàí,
Éîë ýþñòÿðÿí îëàð éîë ýåòñÿí ùÿð àí.
Úþâùÿðè ñóëàðäà ÷öðöéÿí äåéèë,
Îäëàðûí è÷èíäÿ ÿðèéÿí äåéèë.
Éîë ýåòñÿí, ãÿëáèíëÿ î, éîëäàø îëàð.
Îòóðñàí, ðóùóíäàí îëàð õÿáÿðäàð.
Ùå÷ êÿñ òîðïàãëàðäà ýèçëÿäÿ áèëìÿç,
Îíó òóôàíëàð äà ìÿùâ åäÿ áèëìÿç.
Øàù, ñÿðùÿíý äÿ êÿñìÿç îíóí éîëóíó,
Îüðó äà áàúàðìàç àïàðñûí îíó.
Áåëÿ áèð õÿçíÿíè ãîéóá ùÿð çàìàí
Ñÿí äÿí àðõàñûíúà ùåé ãà÷ìàãäàñàí.

ÀË×Àà ÔßÃÈÙËßÐÈ ÌßÇßÌÌßÒ

Åé áåëÿ þçöíäÿí ÷îõ ðàçû îëàí,

Þçýÿëÿð éàíûíäà àëèì ñàéûëàí,
×åâèðìÿ áèäÿòÿ, ôöçóëëóüà öç,
Àëëàù âÿ ïåéüÿìáÿð íÿ äåéèá, åò äöç.
Ýþéöí êèòàáû äà äöçëöéö ñåâèð,
Åé ãàôèë, áó éîëäàí òåç îë öç ÷åâèð.
Ùèéëÿéëÿ êèì éàçäû êèòàá, éà äÿôòÿð?!
Ðèéàéëà êèì éàçäû áþëìÿ, ôÿñèëëÿð!
Äöç, äîüðó ñþçëÿðè êÿíàðà àòìàã,
135
Óçàã ìÿãñÿäëÿðèí àðäûíúà éîðòìàã,
Úàùèëè, íàäàíû ëîâüà åäÿð áèë,
Íÿúèáëÿð áó èøäÿí ñåâèíÿí äåéèë.
Þçöíö ýþñòÿðìÿ ñàâàäñûç îëñàí,
Ãîéìà áàøãàëàðû äàíûøñûí éàëàí.
Ýåòìÿ àëèìñÿíñÿ ÿìèðÿ ãîíàã.
Áó íåúÿ ýåòìÿêäèð? Þë, ýåòìÿ àíúàã!
×ÿêìÿ àéàüûíäà, ÷àäðà áàøûíäà,
Îä, ñó òÿê äîëàíìà ÷îõ áó úàùàíäà.
Êèøèéÿ ÷ÿêìÿéëÿ ÷àäðà íÿ ýÿðÿê!
Áåëÿ ðóçèäÿíñÿ éàõøûäûð þëìÿê!
Îäóð òöðê ãîøóíó, òèêÿëÿð ùàðàì...
Õàúÿíèí éàíûíà ýåòìèøäèð èìàì...
Èéèðìè ìþâëàíà ÷àäûðäà áèð àí,
Áóíà éàõøû áàõìàç àüûëëû èíñàí.
Áàõ áó ëîâüàëàðûí ÿëèíäÿí, äöçö,
Ìÿäðÿñÿ ýþðìÿéèð òÿëÿáÿ öçö.
Ìöôòè áèð þëêÿíè ãîðóéà ýÿðÿê!
Ùÿð êÿíääÿ áèð ãàïû íÿäèð ýþçëÿìÿê?!
×àäûðëàð úàíàëàí áöòëÿðëÿ äîëó,
Ýþçëÿðèí áàüëàíàð, òóòìà î éîëó.
Î áöò÷öí þëäöðìÿê, éà ãûðìàã íÿäèð?!
Ôÿãèùèí ãÿëáèíè àïàðìàã íÿäèð?!
×àäðàíûí éàíûíû à÷àðñà ÿýÿð,
Ñÿíè þç þíöíäÿ î, áàø ÿéäèðÿð.
Î õóìàð ýþçëÿðèí þíöíäÿ ùå÷ êÿñ
Þçöí Àëëàíìàãäàí ñàõëàéà áèëìÿç.
Î çÿðëè îõëàðûí þíöíäÿ ùÿìÿí,
×îõóíóí öðÿéè ýåòìèøäèð ÿëäÿí.
È÷èíäÿ áöò âàðäûð, ÷þëöíäÿ çöííàð,
Èñà òÿê ÷àäûðäàí àñûëìûø îíëàð.
Áèëäèéèí áèð áöòöí ñîðàüèëÿ ñÿí.
Áèð êàôèð àðäûíúà íÿ éöéöðöðñÿí?!
Ïÿðäÿíèí ãÿëáèíÿ ÷ÿêäè äàü î áöò,
×àäûðû ïàë÷ûüà ñàëäû áàõ, î áöò.
Îíëàð þç úàíûíû áàäà âåðÿðÿê
Áàøûíûí öñòöíäÿ ÿñèð ñþéöä òÿê.
136
 ×àäûð òÿê òîðóíà êèì äöøñÿ ÿýÿð,
Áèð ýöíäÿ êþêöíäÿí ãàçûéûá òþêÿð.
Î ÷àäûðäàêû áöò ìÿíè äÿ, ýåð÷ÿê,
Áèð âàõò ÿñèð åòäè ÷àäûð ìûõû òÿê.
Àíúàã òåç ãà÷àðàã êÿíäèðè ãûðäûì,
Éóõóíó ýþçöìäÿí óçàãëàøäûðäûì.
Åëìèí õöëàñÿñè áàõ áóäóð àíúàã;
Þëöìäÿí ñîíðà úàí ìöäàì ãàëàúàã.
Áó àðòûã ìàë-äþâëÿò, äå, íÿéÿ ýÿðÿê?!
Éåì ö÷öí áó ÿçàá íÿäèð, äå, ýþðÿê?!
Ùöíÿð äÿôòÿðèíäÿí îõóéóá áèð àç,
Ôöçóëëóã åéëÿìÿê, îëìàã áîøáîüàç,
Úàùèëëÿð þíöíäÿ þçöíäÿí ÷ûõìàã,
Áÿëêÿ áèðè äåéÿ, áó ÿùëäèð, áàõ?!
Åëìè ýÿë åéëÿìÿ ìàë, ìÿíñÿá òîðó,
Òàìàù ãóéóñóíäàí þçöíö ãîðó.
×îõëó ÿçàáà äþç, éàõøûëûã åëÿ,
Ìÿùêÿìÿ òàõòûíà ÷àòàðñàí áåëÿ.

ÙÀÊÈÌËßÐ Âß ÌßÙÊßÌßËßÐÈÍ
ÂßÇÈÉÉßÒÈ

×àëûø, ìÿùêÿìÿéÿ ñÿí áàüëàìà áåë,

Ôûðûëäàã èøëÿðÿ ðàçû îëìà ýÿë.
Õàúÿ áèð ìöøêöëÿ îëñà ìöáòÿëà,
×îõ âàõò ìÿùêÿìÿäÿ à÷àð áèð áÿëà.
Öç-öçÿ äàéàíûá áàõ èêè íÿôÿð,
Ùàãëû îëäóüóíó ñþéëÿñÿ ÿýÿð,
Øàùèäñèç ìåéë åòìÿ áèð éàíà íàùàã,
Ñÿí ùÿð èêèñèíÿ áèð ýþç èëÿ áàõ.
Þçöí àëìûðñàíñà áÿõøèø, éà ðöøâÿò,
Ìöàâèíëÿðÿ äÿ ñÿí áèð ÿëàú åò.
Ãîé, ñÿíèí ÿäëèíÿ ýöâÿíèá îíëàð,
Þçýÿíèí àòûíû àïàðìàñûíëàð.
ßäëèí ÿéðèëèéè áÿéÿíñÿ ÿýÿð,
Î, äöçëöê éîëóíäà òàìàì éàí.ýåäÿð.
137
Àé òÿê ïàðëàñà äà ñÿíèí èøëÿðèí,
Ïèñ âÿêèë îíëàðû êîðëàéàð éÿãèí.
Ñÿíèí ùàêèìëèéèí íÿ ãÿäÿð îëàð?!
Áèë êè, ôÿëÿéèí äÿ ìÿùêÿìÿñè âàð.
Ãàíóí àéàã àëòäà, áàøûíäà êöëÿê,
Ýöíàù àïàðàðñàí ñÿí ãÿáðÿ, áèøÿêê!
Õàúÿ ÿéðè éîëà ýåòñÿ, ùåéô îëàð,
×öíêè úÿùÿííÿìè î ñàòûí àëàð.
Øÿðéÿòèí ÷îõ èíúÿ áèð úûüûðû âàð,
Ýþçëÿð ãàðàíëûãäûð, êö÷ÿëÿðñÿ äàð.
Ùàêèì ãàçàíìàëû ùþêìèëÿ èíàì,
Áóíà ÷àëûøìàëû î, ñÿùÿð-àõøàì.
Äèíäÿ èúòèùàäà éåòèøìÿñÿí ñÿí,
Ùå÷ êÿñÿ äöç úàâàá éàçà áèëìÿçñÿí.
Íÿôñè ÷èðêèíëèêäÿí ïàê îëñóí ùÿð àí,
Àìàí áó ÷èðêàáëàð ÿëèíäÿí, àìàí!
Àíúàã ïèñëèê ãàëäû áó ìÿùêÿìÿäÿí,
Áó ùå÷, ùå÷ þçö äÿ ãàëìàäû ÿñëÿí.
Äàðàéûá ñàããàëû íå÷ÿ ùèéëÿýÿð,
Ãàíóíó ÿëëÿðäÿ îéóí åòìèøëÿð.
Àõñàüûí áåëèíè ãóúàãëàéàðàã,
Ãàì÷û ýþñòÿðèðëÿð ìþùòàúà íàùàã,
Êÿðèâÿ êöðäö òÿê éîëäàäûð ýþçö,
Ýþðñöí êèì ýÿëÿúÿê éàíûíà þçö.
Ýÿëèá ãàäûíûíû êèì áîøàéàúàã,
Êèìè áîüàúàãäûð þëöì íÿ ñàéàã.
Áàøäà îòóðäàúàã áþéöêëÿðè äöç,
Þçö àé îëàúàã, îíëàðñà óëäóç.
Éàíûíà éîë òàïàð, ðöøâÿò ýÿòèðÿí,
Îí ÿëäÿ åéëÿéÿð îíà áåø âåðÿí.
Òîïó àïàðàðñàí, ãûçûë âåðñÿí ñÿí,
ßëèáîø ãàëàðñàí, áèð øåé âåðìÿñÿí.
Áèð ùàêèì þëìöøäö, ãàëäû éöç áàüû,
Öðÿêäÿ äÿðä ýåòäè, úèýÿðäÿ äàüû.
Áàüëàð ÿëäÿí ýåòäè, àíúàã äàü ãàëäû,
Áó äàüëà úÿííÿò äÿ úÿùÿííÿì îëäó.
Áóíäàí ÿââÿë îëàí äèí ñÿðâÿðëÿðè,
138
Îëìóøäó ùÿð èøäÿ äèíèí ðÿùáÿðè!
Áåëÿ éàøàìûøñà îíëàð äà ÿýÿð,
Ñÿëìàíûí, Áóçÿðèí áàüûíû ýþñòÿð!
Íÿðäè áó ìåéäàíäà îéíàìàëû äöç,
Õàëãûí èøëÿðèíÿ áàõìàëû ñþçñöç.
Êèìèí êè ãÿëáèíäÿ äèíèí ùþêìö âàð,
Àëíûíäà èíñàôäàí íèøàíÿ îëàð.

ÙÅÊÀÉßÒ

Äþéäö àðâàäûíû äàøëà áèð êèøè,

Ùàêèìèí éàíûíà ÷àòäûðäû èøè.
Äåäè ÿùâàëàòû îíà áèðòÿùÿð,
Ùàêèì äÿ îíëàðà ñàëäû áèð íÿçÿð.
Ãàäûí øèêàéÿòÿ áàøëàðêÿí þçö
×àäðàñû ñöðöøäö, ýþðöíäö öçö.
Ùàêèì î úàìàëû, î ùöñíö ýþðúÿê,
Øèðèí äàíûøûüû åøèäèá, ýåð÷ÿê,
Öçöíö òóòàðàã äåäè êèøèéÿ:
– Àðâàäû áó ñàéàã äþéìöñÿí íèéÿ?
Äåäè: – Ñþéäö ìÿíè, áàõ ìÿí äÿ äþéäöì.
Î, éàìàí ñþéëÿäè, éåðèíäÿ äþéäöì.
Ùàêèì äåäè îíà: – Êÿñ î ÿëëÿðè,
Êèì äàøëà ñûíäûðàð áåëÿ ýþâùÿðè.
Êþíëöíÿ éàòìûðñà ÿýÿð áó ýþçÿë,
ßýÿð ñåâìèðñÿíñÿ, îíó áîøà ýÿë.
Îíó áîøàéàðàã êèøè ãàëäû òÿê,
Ñþéëÿäè ùàêèìÿ ãàäûí äèíÿðÿê:
– Î àçüûí ñåâìèðäè ìÿíè, äîüðóäóð,
Îäóð êè, áîøàäû, ìÿíÿ ñàùèá äóð.
Áóðà ýÿëìèøÿì êè, ãÿäèð áèëÿñÿí
Îíà éîõ, ýÿë ìÿíÿ äóà åëÿ ñÿí.
Áÿëêÿ åëìèí áàøû óúàëäû áèð ýöí,
Èôòèõàð ñàéûëäû äèí, àüûë áöòöí.
Áó ãûòëûã èëèíäÿ åëìèí, ÿìÿëèí,
Áþéöê éàðäûìèëÿ î èççö úÿëèí,
139
 Áó èêè ùàêèìëÿð ùàêèìè èëÿ
Ìàðàüà ãÿçàñû àä àëäû áåëÿ.
Ñþç éåðèíäÿ îëñà, ñþéëÿìÿê ýÿðÿê,
Äöç øåéè ùÿì èçùàð åéëÿìÿê ýÿðÿê!
Âÿçèð êàìàëèëÿ áÿíçÿð Ýöíÿøÿ,
Ýöíÿø òÿê ôåéçè äÿ õîøäóð ùÿìèøÿ.
Íÿ îëàð äàäëàðà éåòèøÿí çàìàí,
Áèð éîë Ìàðàüàíû éàäà ñàëàñàí.
Îðà äà áèð êÿðÿì éàüûøû éàüäûð,
Àõû î éåðäÿ äÿ ñóñóçëàð âàðäûð.
Ìÿí áèð ñþç ÿùëèéÿì, êèìÿì, íÿ÷èéÿì,
Äèë à÷ûá íÿñèùÿò, éà þëöì äåéÿì.
Íÿñèùÿò î êÿñÿ éàðàøàð, äöçö,
Éàõøû èøëÿð èëÿ ìÿøüóëäóð þçö.

ÍßÑÈÙßÒ ÅÒÌßÉÈÍ ÃÀÉÄÀËÀÐÛ

Äàä! Áó ìÿíáÿð äþéÿí áîø âàèçëÿðäÿí!

Óòàíìûð àüàúäàí, íÿ äÿ ìÿíáÿðäÿí.
Íÿñèùÿò èíñàíû åòñÿ ïÿðèøàí,
Âàèç ùÿéàñûçäûð, ùÿì ÿñèë íàäàí.
Ïåéüÿìáÿð éåðèíÿ, ìÿíáÿðÿ ùå÷ âàõò
Ôöçóëëóã éîëèëÿ îëìàç óúàëìàã.
Îðà ãÿäÿì áàñàð àíúàã î àäàì,
Èøâÿ, íàç åòìÿéè óíóòñóí òàìàì.
Øÿùâÿòëÿ, ãÿçÿáëÿ íÿôÿñ àëìàñûí,
Êåôè õàòèðèíÿ àéàã ÷àëìàñûí.
Õàëã èëÿ õåéèðõàù, ìåùðèáàí îëñóí.
ßìÿëè, åëìè äöç áèð èíñàí îëñóí.
Åòìÿñèí äöíéàäà ùàðàìà ðÿüáÿò,
Êþíëöíäÿ îëìàñûí íÿ ìàë, íÿ øþùðÿò.
Ðèéàçÿò áóòÿñè îä ñà÷àí çàìàí
Ñÿñè óúàëìàñûí îíóí áèðúÿ àí.
Õöëãö ÿòèð ñà÷ñûí ìöøê êèìè ýÿðÿê,
Íóð ñà÷ñûí àëÿìÿ áàøû Ýöíÿø òÿê.
Äîüðó âÿ äöç îëñóí îíóí ùÿð ñþçö,
ßñëà ãÿì éåìÿñèí ãûçûë÷öí þçö.
140
Ùÿð íÿ þéðÿíìèøñÿ þç óñòàäûíäàí,
Áèëäèéè ùÿäèñëÿð ÷ûõìàç éàäûíäàí.
Éåðÿ ëîâüàëûãëà áàñìàñûí àéàã,
Äèíè óíóòìàñûí þìðöíäÿ ùå÷ âàõò.
Êèìÿ ãèñìÿò îëñà åëìäÿ áó ìÿãàì,
Ëàéèãäèð îëàðñà ìöðøèä, éà èìàì.
Àëèìè àë÷àëäûá õàð åéëÿð íàùàã
Äöíéà ñåâýèñèéëÿ, âàð åøãè àíúàã.
Õàñëàðûí ñÿùâèäèð, êöòëÿéÿ àôÿò,
Áó çÿùëÿ òþêìÿêäèð, ÷èéëèêäèð, ÿëáÿò,
Åéëÿ äåäèéèíè âàèçñÿí ÿýÿð,
Éîõñà áàøàüðûñû âåðäèéèí éåòÿð!
Ïåéüÿìáÿð éåðèíè íèéÿ òóòìóñàí?
Ãàëõ, áèð àéàüûíûí öñòöíäÿ äàéàí.
Áàøû àøàüû ñàë, ÿëèíè éàíà,
Éàø òþê, ãîé öðÿéèí ýÿëñèí òöüéàíà.
Ýþñòÿð éóõóñóçëóã òþùôÿëÿðèíè!
Ýþñòÿð ñöáù éåòäèéèí áÿùðÿëÿðèíè!
Ñàäèãëÿð ãÿëáèíäÿ úÿííÿò òóìóíó,
Áó éàøëà ÿêÿðñÿí, óíóòìà áóíó.
Èêè-ö÷ äîíóüà ùÿðàðÿò éåòèð,
Èêè áÿðê úàíëûíû áèð àç éóìøàëò áèð.
Äàíûø êöòëÿëÿðÿ ùàëàë, ùàðàìäàí,
Ñÿí ñþéëÿ õàñëàðà ùÿäèñ, êàëàìäàí.
Áó ãöððÿ ýÿòèðÿí ñþçëÿðäÿí ÿë ÷ÿê,
Áÿäÿí îäó öñòÿ Ãóðàí ñóéó òþê.
Áèðýÿ ÿéëÿøäèðìÿ êèøè, ãàäûíû,
Àë, ÿéëÿøñÿëÿð äÿ ãàðøûëàðûíû.
Èñìÿòäÿí, ïÿðäÿäÿí äàíûø ãàäûíà,
Áàøãà áèð íÿñèùÿò éàðàìàç îíà.
Úàâàí, ýþçÿë ãàäûí à÷ûã-àøèêàð,
Èíúÿ, øèðèí îëàð, úàí àëàí îëàð.
Îíóí ìÿúëèñëÿðäÿ àõû íÿéè âàð,
Ýÿëñÿ, úàâàíëàðà, ýÿíúëÿðÿ áàõàð.
Øåéõ ìÿíáÿðäÿäèð, ãàäûí áàü÷àäà,
Áèð ãÿëÿì ÷ÿêìèøäèð ùÿð øåéÿ î äà.
Ãàäûí ìÿòàùûíû ÷ûõàðìûø òàõòà.
Ãàäûí öñòäÿ îëñóí, êèøèñÿ àëòäà.
141
Î, þç ãàø-ýþçöíö äöçÿëòñÿ ÿýÿð,
Îíà èñìÿò, íàìàç äàùà íåéëÿéÿð?!
ßëèíè ýþñòÿðñÿ, ÿëäÿí ýåäÿðñÿí,
Áèð äÿôÿ áàõàðñà, ìÿñòëèê åäÿðñÿí,
Î äÿðäëè âàèç äÿ ìÿíáÿð áàøûíäàí
Î ÿíáÿð ñà÷ëàðû ýþðÿðñÿ, èíàí,
Î ýåúÿ ñöáùÿäÿê îëóá áèãÿðàð
“Éà ßçèç, éà Éÿùéà” äåéÿúÿê òÿêðàð.
Ãóðàí îõóéàíà ùÿñðÿòëÿ áàõàð.
Éÿãóá òÿê àùëàðû äàü-äàøû éàõàð.
Ãóðàí îõóéàíëàð åëÿ áó çàìàí,
“Éóñèô” ñóðÿñèíè áàøëàð óúàäàí.
Åëÿ êè, Ãóðàíäàí ïàïàã, äîí ýåéÿð,
Ùàìûíû åøãèëÿ î, ìÿùâ åéëÿéÿð.
Áèëÿð Ñàâÿëè äÿ, Êàøàíëû äà, áàõ,
Áó, åøãáàçëûãäûð, âÿç éîõ, àíúàã.
Äèí ýåòäè, áàü, öçöì íÿéèíÿ ýÿðÿê?!
Äþðä àðøûí ÿììàìÿ ñÿíÿ íÿ ýÿðÿê?!
Íàüûëäàí, êèòàáäàí äåìÿ áó ãÿäÿð!
Çÿùìÿòëÿ òàïäûüûí áèëèéè ýþñòÿð.
Þçýÿíèí ôèêðèíè ñÿí òÿêðàð åòìÿ,
Þçýÿíèí òÿêðàðû àðäûíúà ýåòìÿ.
Ñÿí þç òèíÿòèíëÿ îëñàí áèð àñëàí,
Àíúàã þç åëìèíëÿ óúàëìàëûñàí.
Áó åëì, áó ôÿçèëÿò áîø ðÿâàéÿòäèð,
Þçýÿ ñþçöí éîõäóð, áó íÿ àäÿòäèð!!
Þçýÿ ïàëòàðèëÿ áÿçÿíìÿ íàùàã,
Ýþñòÿð òèíÿòèíäÿ îëàíû àíúàã.
Áóíäàí ÿââÿë îëìóø êàìèë èíñàíëàð,
Ñþçëÿ ìþúöçÿëÿð ýþñòÿðìèø îíëàð.
Ìàëèê îëäóãëàðû ùöíÿðè áöòöí
Éàäèýàð ãîéäóëàð íÿñèëëÿð ö÷öí.
Ñÿí åé áÿéÿíèëìèø, õîø òàëå èíñàí,
Þçöíäÿí íÿ ãîéóá ýåäèðñÿí íèøàí?
Ñþçöí äöçëöêäÿíäèð, èøäÿ äÿ äöç îë,
Äöçëÿðèí ñþçöíö ýÿë åéëÿ ãÿáóë.

142
 ÄÖÇËÖÊ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Äöçëöê åò êè, äöçëÿð íèúàò òàïàðëàð,

Ùàìûäàí ýöúëöäöð äöçëÿð, àøèêàð.
Éàõøû àä ãàçàíàð äöç èø ýþðÿíëÿð,
Áèøìÿìèø, ÷èé îëàð ÿéðè ýåäÿíëÿð.
Éóñèô äöçëöéèëÿ òàõòà ÷àòäû äöç,
Äöçëöê åò, áÿõò þçö òóòñóí ñÿíÿ öç.
Òóòñà ÿòÿéèíè ïèñ, éîõ ãîðõóñó,
Ïèñ ÿë äöç ÿòÿéÿ íåéëÿð, äîüðóñó?
Äöç äàíûøàí àäàì äöç éóõó ýþðÿð,
Éóñèô äöç ýþðìÿäè éóõóíó ìÿýÿð?!
Äöçëöê îëäóüóé÷öí îíäà, äîüðóñó,
Îéàãëûã à÷àðû îëäó éóõóñó.
Úûðûëäû êþéíÿéè éàõøûëûã ö÷öí,
Îäóð, ìöëêö îëäó Ìèñèð áöñáöòöí.
Áåëÿ áèð ìÿãàìà ÷àòàí áèð êþéíÿê,
Ýþçëÿðÿ íóð âåðÿð ìþúöçëÿ, ýåð÷ÿê.
Êèìèí êè áó ñàéàã êþéíÿéè îëàð,
Ãóðäóí äÿðèñèíè ñîéàð, ïàð÷àëàð.
Áèð ÿòÿê ÿë ÷ÿêñÿ ùàâà-ùÿâÿñäÿí,
Áó ñàéàã òÿñèðëÿð ýþñòÿðÿð, ùþêìÿí.
Ìÿðóç ãàëìàéûíúà ÷ÿòèíëèêëÿðÿ
Î, ÿçèç îëìàäû ùå÷ äÿ áîø éåðÿ.
Åòìÿäè äîñòóíà ÿñëà õÿéàíÿò,
Îäóð, äèëÿêëÿðè îëäó ùÿãèãÿò.
Òÿìèç öðÿêëèéÿ éåòèøìÿç çèéàí,
Éåòñÿ äÿ êþéíÿéÿ éåòèøÿð, èíàí.
Ýÿë èêè ãóéóäàí, ãóðääàí èíúèéÿí,
Âàð, ìÿíñÿá ýþðäöíñÿ, ùåéðÿò åòìÿ ñÿí.
ßââÿëèíúè ãóðääà éîõ èäè òÿãñèð,
Øàùûí êèòàáûíäà îäóð, òóòäó éåð.
Èêèíúè úàíàâàð ðöñâàé÷û èäè,
Àëëàù äà àäûíû î ñàéàã äåäè.
Áèð ãóëàì ÿçèç, øàù îëäóñà ÿýÿð,
Íÿ ÿúÿá, ýöíàùñûç îëàí éöêñÿëÿð.
143
Úàíè îëñà øàùûí ÿçèçè àíúàã,
ßñèë òÿÿúúöáëö áèð èø áóäóð, áàõ.
ßýÿð äöç îëìàñà ñþçöíëÿ èøèí,
Áîø áèð êþïöêúöêäöð åòäèéèí ñÿíèí.
Êîð, êàð äåéèëñÿíñÿ ãîðõìà ãóéóäàí,
Äöç îë, ÿìèð, øàùäàí ãîðõìà ùå÷ çàìàí.
Ìþùêÿì îë, èýèä îë, øöúàÿòëè îë,
Øÿðèÿò èøèíäÿ øèð òèíÿòëè îë.
Äèíèí êþëÿñè îë, ðóçè éåéÿíè,
Óíóòìà øÿðèíè, ïèëëÿëÿðèíè.
Øÿðèÿò àüûëû ìÿáÿäÿ ÷ÿêÿð,
Î, ãîðõàãëûüû äà éàõøû-ïèñ åäÿð.
Ðóùóíäà ñÿäàãÿò îëàðñà ìþùêÿì,
Çÿííèíäÿ òÿðÿääöä åòìÿçñÿí áèð äÿì.
Ñèäãäèð ñîí éàðû þâëèéàëàðûí,
Ñèäãäèð èëê èøè ÿíáèéàëàðûí.
Êèì áó ñÿäàãÿòäÿí âóðà áèëñÿ äÿì,
Þâëèéà éîëóíà î áàñàð ãÿäÿì.
Îëìàñà áàòèíëÿ çàùèð äöç ÿýÿð,
Ñÿäàãÿò ÿòèðè ùàðäàí òþðÿíÿð?!
Éàðà ñÿäàãÿòèí âåðñÿ äÿ êÿäÿð,
Ñÿí ñÿáèðëè îëñàí, î äà äöçÿëÿð.
Òàíðû ñàäèãëÿðÿ àä âåðäè èíñàí,
Õîøáÿõò î êÿñäèð êè, ñèäãÿ âåðäè úàí.
Ñÿäàãÿò ýöçýöäöð ÿêñ åäèð ñÿíè,
Ñÿíèí êàìàëûíû, ñÿíèí íÿôñèíè.
Äþíìÿ ñÿäàãÿòäÿí âàð îëäóãúà ñÿí.
×ûõìà äîüðóëàðûí äàèðÿñèíäÿí.
Ñÿäàãÿò þë÷öäöð îëàí èøëÿðÿ,
Ïÿðäÿëÿð àëòûíäà ýèçëÿíìèøëÿðÿ.
ßýÿð ñàäèãñÿíñÿ ßáó Áÿêèð òÿê,
Ùàããû, ïåéüÿìáÿðè óíóòìà, ýåð÷ÿê.
Äöçëöê åò, ñîíðà ñÿí ãóðòóëóøà, áàõ!
Ñÿí õàëãà éàð îëñàí, î, éàð îëàúàã.
Àò Ùàãäàí ãåéðèíè ÿýÿð ñàäèãñÿí,
Ùÿð éàõøû-éàìàíû Ùàããà áóðàõ ñÿí!
ßýÿð ãîðõóðñàíñà, éîëóíó ýåò äöç,
144
ßýÿð ãîðõìóðñàíñà, ùóøñóçñàí, ñþçñöç.
ßýÿð ùÿêèìñÿíñÿ, äàíûøìà éàëàí,
ßéðèéëÿ, éàëàíëà äîñò îëìà áèð àí!

ÙÈÊÌßÒ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Äöç ýþðÿí ôèêèðäÿí éàðàíàð ùèêìÿò,

Äèíè ýþçëÿìÿêäÿí ýöú àëàð ùèêìÿò.
Ùàããûí ñèôÿòèíÿ ñàëäûðàð íÿçÿð,
Ãÿëá Ùàããûí çàòûíû èñáàò åéëÿéÿð.
Ñÿíèí þç ãÿëáèíÿ éàòìàéàí ñþçö,
Éàõøû ùåñàá åòìèð ùèêìÿòèí þçö.
Ëàï éóíàí åëìèíè áèëñÿ àë÷àãëàð,
Îíà ùÿêèì äåìÿ ùå÷ çàìàí, çèíùàð!
Ùÿêèìèí ÿââÿëúÿ ÿìÿëèíÿ áàõ,
Ñîíðà äåäèéèíÿ îíóí àñ ãóëàã.
Ùÿêèì äàíûøìàéûá ñóññà äà ÿýÿð,
Àüûëäûð ùÿð èøè îíóí ñÿðáÿñÿð.
Ïåéüÿìáÿð ñþéëÿäè ìÿùç áóíóí ö÷öí
“Ìÿíäÿí èøèíèçÿ þë÷ö ýþòöðöí”.
Êèòàáäàí, ãàéäàäàí ýåí äöøñÿ ùèêìÿò,
Îíäà íÿ íóð îëàð, íÿ äÿ êÿðàìÿò.
Êèìèí êè éöêöíäÿ áåëÿ ìàòàù âàð,
Íèòãè ÿìÿëèíèí äèëèíäÿ îëàð.
Îíóí áàõûøëàðû ùèêìÿòäèð áöòöí,
Ñþçö áèð ñåâèíúäèð õàñ, àâàì ö÷öí.
Ùÿêèì ñþùáÿòèíäÿí òàíûíàð þçö,
Äöç, þë÷öëö îëàð îíóí ùÿð ñþçö.
Ùÿâÿñäÿí, õÿéàëäàí ñþç à÷ìàç áèð äÿì,
Àðçó àðõàñûíúà î, áàñìàç ãÿäÿì.
Ùàâàíû-ùÿâÿñè àüëà òàïøûðàð,
Àüûë äà óúàëäàð îíó, àøèêàð.
Ùèéëÿíèí, ðèéàíûí éîëóíó áàüëàð,
Î, þç íàìóñóíó øÿðÿôëÿ ñàõëàð.
Î, ùÿð íÿ áèëèðñÿ òóëëàìàã îëìàç.
Î, ùÿð íÿ äåéèðñÿ, ãÿëÿì ýþòöð éàç!
145
 Þçöíö àïàðàð ýåòìèøëÿð êèìè,
Àíúàã ñÿäàãÿòäèð îíóí ùÿìäÿìè.
Õÿéàëëà öíñèééÿò áàüëàìàç áèð àí,
Ýþçö þíöíäÿäèð ÿúÿë ùÿð çàìàí.
Áîø èøÿ ñÿðô åòìÿç î, áèðúÿ äÿìè,
Éÿãèí îëìàéàíû éàçìàç ãÿëÿìè.
Î, êå÷ÿí ýöíëÿðèí ÷ÿêÿð ãÿìèíè,
Äèùÿìäÿí þòÿðè ñûõìàç ãÿëáèíè,
Ãîúàéà, úàâàíà ýþñòÿðÿð øÿôãÿò.
Âàðëûéà, éîõñóëà ðÿùì åäÿð ôÿãÿò.
Êèìñÿíèí öðÿéè èíúèìÿç îíäàí,
Èíúèñÿ, òåç ÿëÿ ýÿòèðÿð ùàìàí.
Éàðûì÷ûã áèëèêäÿí ÷îõ àðû ýÿëÿð,
×àëûøàð, ùÿð øåéè ìöêÿììÿë áèëÿð.
×îõ éåéèá-éàòìàüà åéëÿìÿç ùÿâÿñ,
Ãöððÿéëÿ êèìñÿéÿ î, áàõìàç ÿáÿñ.
Ùèêìÿò ñàùèáèíèí ñèðÿòè áóäóð,
Ùÿêèì îëàíëàðûí ñèôÿòè áóäóð!
Çÿíí åäèëÿí êèìè îëìàñà ÿýÿð,
Êèì ùÿð éàðàìàçà ùÿêèì ñþéëÿéÿð?!
Ùèêìÿò þéðÿíÿðÿê íóð ÿëäÿ åëÿ,
Êþíëöíö ñÿí íóðà ãîâóøäóð áåëÿ.
Áèë, àòëû îëàðñàí ùèêìÿòÿ éåòñÿí,
Ìèííÿòäàð îëàðñàí ùÿêèìëÿðÿ ñÿí.

ÁÈÐ ÍÅ×ß ÂÀÚÈÁ ÙÀÃÃÛ-ÑÀÉÛÍ

ÉÅÐÈÍß ÉÅÒÈÐÈËÌßÑÈ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

×îõìó áàõàúàãñàí îíà-áóíà ñÿí?!

Áàðû áèð èáðÿò àë áó þëÿíëÿðäÿí.
Ñÿíÿ áèð þéöääöð þëäöêúÿ äîñòëàð,
Áó ùèúðàí óñòàääûð ñÿíÿ, àøèêàð.
Îëñà öðÿéèíäÿ þëöì ôèêðè, ñÿí
Áó âàðäàí-äþâëÿòäÿí ùå÷ ñåâèíìÿçñÿí.
ßýÿð âåðìèñÿíñÿ ôöðñÿòè ÿëäÿí,
Þçöí÷öí ôàòèùÿ îõó îíäà ñÿí.
146
Þëöìö-èòèìè óíóòìà áåëÿ,
Ìÿçàðû, ÿëùÿäè äöøöí, éàä åëÿ.
Èñòÿð áèð éîë÷ó îë, èñòÿð ÿìèð îë,
Þëöìäÿí ãà÷ìàüà éîõäóð ÿñëà éîë,
Àüûëà ýÿëìÿäèí àòàí âåðäè úàí,
Ýþçöí à÷ûëìàäû þëÿíäÿ àíàí.
Ýþðäöí þâëàä äàüû, äîñò ùèúðàíû ÷îõ,
Éåíÿ ýþçëÿðèíäÿ áèð äàìúû éàø éîõ.
Áó äÿìèð öðÿêëÿ, úàí êè, ñÿíäÿ âàð,
Îíó àíúàã îäëà äöçÿëòìÿê îëàð.
Áèð þëöì ãóðòàðàð ñÿíè áó ãÿìäÿí,
Î, ñÿíè àéûëäàð, îéàäàð ùÿìÿí.
Ñÿí îíà ÷àëûø êè, òîðïàã îëàñàí,
Áÿëêÿ áó ñó÷ëàðäàí èðàã îëàñàí.
Ñÿí êè àòàí êèìè ýåäÿ áèëìèðñÿí,
Àòàíûí àäûéëà íÿ ôÿõð åäèðñÿí?!
Àòàí äöçÿëòäèñÿ áàü-áàü÷à, ýöëøÿí,
Ñÿí ÷àëûø, îíëàðû éåéÿ áèëÿñÿí.
Òóòàã öçöðëöñÿí, áàü äöçÿëòìÿñÿí,
Áàðû áó úàëàëû âèðàí åòìÿ ñÿí!
ßêìèðñÿí, ñÿïìèðñÿí, þç êåôèíÿ áàõ!
Àòàíûí àäûíû êîðëàìà àíúàã.
Ñÿí êè àõøàì ñÿðõîø, ñÿùÿð õóìàðñàí,
Àòàíûí åâèíÿ ùà÷àí áàõàðñàí?!
Îíäàí ãàëàí èðñè íåéëÿéèðñÿí ñÿí,
Î, èêè ýåúÿëèê õÿðúèíäèð ùÿìÿí.
Ãàëõ îíóí éåðèíÿ áèð èø ýþð áó ýöí,
Þçö ýþðìÿéèáñÿ, ñÿí ýþð îíóí÷öí.
Éåìÿäè, ãîéìàçäû éîõñà áó ãÿäÿð,
Áèð áåëÿ ÿêìÿçäè, éåñÿéäè ÿýÿð.
Î, ñÿíèí÷öí ãîéäó, õÿðúëÿìÿ áåëÿ,
ßñèë þâëàäñàíñà, îíà äà õÿðúëÿ.
ßýÿð î, äåéèëìè ñÿíè áþéöäÿí?!
Áåëÿ áàúàðûãëû, äèðèáàø åäÿí?!
Ýÿë éàíäûð ðóùóíà îíóí áèð ÷ûðàã!
Îíóí ÿìÿéèíè îëìàç óíóòìàã.
Àëòû áîðú âàúèáäèð ùÿð áèð èíñàíà,
147
ßââÿëúÿ áîðúëóäóð î, Éàðàäàíà.
Ñîíðà äà áîðúëóäóð àòà-àíàéà.
Øàùà, ìöÿëëèìÿ, ùÿì ÿíáèéàéà.
ßýÿð áó áîðúëàðû þäÿñÿí, èíàí,
Ñÿí ýåäèá Àëëàùà éàõûí îëàðñàí.
Îíëàðûí ùàããûíû óíóòìà áèð àí!
Õîøáÿõòëÿð áó èøè äÿðê åäÿð ùàìàí.
Îíëàðû ñåâìÿêëÿ áàøëàð óúàëàð,
ßýÿð êèí áÿñëÿñÿ, èíñàí àë÷àëàð.
Þëÿíëÿðèí ö÷öí éàòàãäûð òîðïàã,
Ýÿë îíóí îòóíó ñÿí áè÷ìÿ íàùàã.
Ýþç ÷ÿê áó ÷þëëÿðèí éàøûëëûüûíäàí,
Ãîïàð, ãîé áÿäÿíäÿí ÷ûõñûí öðÿê, úàí
Áó ýþçÿë ãàëàíûí àëòûíäà, áèð áàõ!
Òÿçÿêëè àðõàúäûð ýþðäöéöí òîðïàã.
Áóðà äóðìàã éåðè äåéèë, áèð òÿðïÿí,
Áÿëêÿ ãÿëá êàìûíû ÿëäÿ åäÿñÿí.
Áóíà ÷àòìàéûðñà ýöúöí, ãöââÿòèí,
Äå ÿçèçëÿðèíÿ: “Áàõûí, ñåéð åäèí”.

ÑßÔßÐ ÅÒÌßÉÈÍ ÔÀÉÄÀ

Âß ÃÀÉÄÀ-ÃÀÍÓÍËÀÐÛ

Åäÿ áèëìèðñÿíñÿ þçöíäÿí ñÿôÿð,

Áàðû éåð öçöíÿ áèð åéëÿ ýöçÿð.
Ýþð Òàíðû ýöúöíöí íèøàíÿñèíè,
Åøèò î ãöäðÿòèí àéäûí ñÿñèíè.
Åé îüóë, ýþðäöéöí áó ùþêìöðàíëàð,
Áó òîðïàã àëòûíäà ìèñêèí éàòàíëàð,
Ýöúäÿ àðòûã èäè ùàìûñû ñÿíäÿí,
Èíäè ñÿí îíëàðûí öñòäÿ ýÿçèðñÿí.
ßúÿë ýÿëÿí êèìè àúèç ãàëàðàã,
Ìöëêö áóðàõàðàã ýåòäèëÿð, áèð áàõ.
Áó ñÿðõîø ÷àüûíäà ýÿë éàòìà áåëÿ,
Þç âàðëûã éóðäóíà áèð ñÿôÿð åëÿ.
Áÿëêÿ áèëÿñÿí êè, êèìñÿí, íÿ÷èñÿí,
148
Íÿ èëÿ ìÿøüóëñàí, ùàðäàñàí, íÿñÿí.
Ñÿôÿð åäÿììÿñÿí ðóù àéàüèëÿ,
Íóù êèìè äöíéàéà áèð ñÿôÿð åëÿ.
Áèð åâäÿí ÷þëÿ ÷ûõ, åé êàíè-ùöíÿð,
Éàðàìàç îòóðìàã åâäÿ áó ãÿäÿð.
Õàíÿýàù òöñòöñö óäìà ÷îõ áåëÿ,
Áèð ôàéäà ýþðÿðñÿí, ýÿë ñÿôÿð åëÿ.
Êèøè ïöõòÿëÿøìÿç åòìÿñÿ ñÿôÿð,
ßýÿð ÷àëûøìàñà, ãàçàíìàç çÿôÿð.
Äÿðâèø ãàïûñûíäà éîë÷ó îëìàäàí,
Äÿðâèøëÿð íÿãäèíÿ éåòìÿç áèð èíñàí.
Àéàãëà éîõ, áàøëà ýÿç áó àëÿìè,
Äîëàí ãàïû-ãàïû àúèçëÿð êèìè.
Áÿëêÿ öçÿðèíÿ äöøÿ áèð íÿçÿð,
ßëäÿ åéëÿéÿñÿí ñÿí äÿ áèð ýþâùÿð.
Îüðó ãîðõóñó âàð ìàë ñÿôÿðèíäÿ,
Ìóçä ÿëäÿ åäèëÿð ùàë ñÿôÿðèíäÿ.
Ùÿð éåðèí þçöíöí ñÿàäÿòè âàð,
Ùÿð êÿíäèí áèð ãàéäà, áèð àäÿòè âàð.
Óëäóçëàð äàéàíûá äóðñàëàð ÿýÿð,
Áó õîø áàõûøëàðû ýþðÿ áèëìÿçëÿð.
Ñÿôÿðäÿí áèð õåéèð àëìàñàí ÿýÿð,
Êèì ñÿíÿ áèð ÿäÿá þéðÿäÿ áèëÿð?
ßýÿð òÿëÿáèíäÿ ïàê, àçàä îëñàí,
Äÿíèç òÿê äöðð èëÿ äîëàðñàí, èíàí.
Áèë êè, èìòàùàíäûð ùÿð íÿôÿñ þçö,
Ùÿì áèð òàìàøàäûð ùÿð áàõûø, äöçö.
ßäÿáëÿ éåðè êè, õåéèðõàù îäóð,
Ñÿíÿ éîë ýþñòÿðÿí, ùÿì ïÿíàù îäóð.
Òÿâàçþêàðëûã åò, åéëÿ ãÿíàÿò,
Ãÿëáëÿðÿ éîë òàïûá ýþðÿñÿí ùþðìÿò.
Ñÿí éîëó àøêàð äà, ýèçëè äÿ ýåòñÿí,
Óüóðëó éîë, îíà òÿâÿêêöë åòñÿí.
Ñÿíèí öðÿéèíëÿ àüûë îëñà éàð,
Éîëóíäà ÿí éàõøû áÿëÿä÷è îëàð.
Òàíûø îëìàäûüûí áèð éåðäÿ, èíàí,
Àüûëäûð ÿí éàõøû ÷ûðàã ùÿð çàìàí.
149
Ñÿôÿðäÿ äÿí éåéèá, ñó è÷ñÿí äÿ ñÿí,
ßäÿáñèçëèê åòñÿí, ñèëëÿ éåéÿðñÿí.
Ñöñò àòìà àääûìû éåðèéÿí çàìàí,
Òà ñóäàí êóçÿíè ñàü ãàéòàðàñàí.
“Òåç îëñóí” àðäûíúà ÷àëûø ýåòìÿ ñÿí,
Ñÿí îíà ÷àëûø êè, õåéèð ýþðÿñÿí.
Ñÿôÿðäÿ ãàðíûíû ýöäñÿí ÿýÿð ñÿí,
Áåëÿ åùòèøàìà ùàðäàí éåòÿðñÿí?!
Éåìÿê ãóëó îëìà ãÿëÿíäÿðëÿð òÿê,
ßëè ÷þì÷ÿ åòìÿ, áèð ãàðíûíû ÷ÿê.
Ãÿì éåìÿç áàø, àéàã îëñà äà éàëûí,
Äöíéàíû äàüûäàð äîëìàñà ãàðûí.
Èéëÿíìèø ãÿëÿíäÿð áèëñèí íÿ ñàéàã,
Î, êþòöê àïàðûð úÿùÿííÿìÿ, áàõ!
Äîëäóðñàí àüçûíà ñÿí îíóí øÿêÿð,
Î øÿêÿð àüçûíäà îëàúàã çÿùÿð.
Íÿ ôàéäà áåëÿñè åéëÿñÿ ñÿôÿð,
Þç áàø-àéàüûíû àüðûäàð ìÿýÿð.
Éîë ýåäÿíëÿð îëìóø áóíäàí äà ãàáàã,
Åøãèí ïàê áÿíäÿñè îëìóøëàð àíúàã.
Îíëàð ùàãã éîë èëÿ ýåòìèøëÿð ùÿð àí,
Ãàïû äþéìÿìèøëÿð ïàé÷öí ùå÷ çàìàí.
Éîëäàø ñåâèíÿðäè õîø ñþçëÿðèëÿ,
Ðóùà ãèäàéäûëàð íÿôÿñëÿðèëÿ.
Îíëàðëà áèð éåðäÿ êèì ñàëñà ìÿíçèë,
Øàä éàøàð îíëàðûí íÿôÿñèíäÿí, áèë.
Åòäèêúÿ òîðïàüûí öñòäÿ ùÿðÿêÿò.
Òþêöð àéàãëàðû éöç-éöç áÿðÿêÿò.
Äîíëó éàëàí÷ûëàð àðòàíäàí áÿðè
Õÿðìþùðÿéÿ êå÷äè ýþâùÿðèí éåðè.
À÷ûëäû àõûðäà ùÿð êÿëÿêëÿðè,
Ùîããàáàç èøëÿðÿ ùàãã äåìÿêëÿðè.
Àõûð ùèéëÿëÿðè î éåðÿ ÷àòäû,
Îíëàð áèð ÷þðÿéÿ îí ìþúöç ñàòäû.
Îíëàð îëäóüóé÷öí èøäÿ ýöíàùêàð,
Úàìààò éàíûíäà ëàï îëäóëàð õàð.
Îíëàðûí åòäèéè ðöñâàé÷ûëûãäàí
150
Îëäó ïàê äÿðâèøëÿð ãàíëàðà ãÿëòàí.
Îëäó òÿðèãÿòèí èøè ïÿðèøàí,
Òàìàì äÿðâèøëÿðäÿí áîøàëäû úàùàí.
Êèìñÿ ìöñàôèðäÿí ýþçëÿìèð ÿäÿá,
Îäóð ãàïû-ãàïû ýÿçìÿê äåéèë äÿá.
Áèð íå÷ÿ áó òÿùÿð êå÷ÿë-êö÷ÿë âàð,
Ýöëöð ñàããàëûíà äöíéàíûí, àøêàð.
Èñòÿð úûíäûð ýåéÿí, èñòÿð áàë éåéÿí,
Ìåøÿ àðûñû òÿê àâàðà ùÿìÿí.
Ñà÷ûíû óçàòìûø êÿëÿê ýÿëÿðÿê,
×èéíèíÿ àòìûøäûð îíó èëàí òÿê.
Ýöíäöçäÿð ñöìñöíÿð, ùÿð éåðè èéëÿð,
Ýåúÿ õîð-õîðóíäàí òèòðÿéÿð ýþéëÿð.
Ùàìûñû ðèíä, ðÿããàñ, èëàíòóòàíäûð,
Ùàìûñû ùèéëÿýÿð, ñþç îéíàäàíäûð.
Î, ïóëó ïàïàüà òèêèá ýèçëÿéÿð,
Õàëãàñà äöíéàíû òÿðê åéëÿ äåéÿð.
Ýöíäÿ äöç áåø äÿôÿ éåéÿíëÿð õþðÿê,
Éåéÿðëÿð ãàá, áàäéà áîøàëàíàäÿê.
Ùàìûñû åâéûõàí, îäëà îéíàéàí,
Þç òàìàù îäóíó ñþíäöðìöð áèð àí.
Îíëàð ìöøê åäÿðìè òîðïàüû, ùÿðýèç?!
Äÿíèçÿ ýèðñÿëÿð, ãóðóéàð äÿíèç.
Áó ãÿäÿð øÿùâÿòÿ íÿäèð ãóë îëìàã?!
Áó ãÿäÿð áîüàçûí ãåéäèíÿ ãàëìàã?!
Íÿôñèí áó èøëÿðäÿí ùà÷àí äÿðñ àëàð?!
ßë ÷ÿê áó øÿùâÿòäÿí ÷àëûø, íÿ îëàð?!
Ùþããÿ äîëó ìÿúóí, áàøûí äîëó éåë,
Øåéòàíûí òþùôÿñè ñÿíÿ áóäóð, áèë.
Ñþç ÷îõäóð, áóíëàðû ñþéëÿäèì àíúàã,
Ùèéëÿ, ðèéà ÿùëè éàìàí ÷îõäóð, áàõ.
Áèë, þç ãûçûëûíû åéëÿìÿ òÿëÿô,
Ñÿíè úÿçá åòìÿñèí ãîé áó îò-ÿëÿô.
Áèð-èêè äîüðóíó îõøàñàí ÿýÿð,
Áþéöê îëäóüóíó áó èø ýþñòÿðÿð.
Òà õÿúèë ýåòìÿñèí ÿìÿëëÿðèíäÿí,
Êþíëö ñûõûëìàñûí òþùôÿëÿðèíäÿí.
151
 Àë÷àã âÿ ùèéëÿýÿð îëñà äà, àøêàð,
Îíëàðà áèð øåé âåð, õûðäà÷ûäûðëàð.
Îíóíëà êÿðàìÿò ýÿëìÿñÿ äÿ äöç,
Ñÿí ÿéëÿí îíëàðëà, ðÿâàäûð, ñþçñöç...”.
Îíëàðûí ñó÷óíà ÿë àòäûìñà ìÿí,
Öçð èñòÿìÿëèéÿì áóíóí÷öí íÿäÿí?!
Ãàðà÷û âåðÿí ìöøê úèáÿ ãîéóëìàç.
Êÿíäëè îíó àëñà, áó éàõøû îëìàç.
Áó õÿòà îíäàí éîõ, ñÿíäÿíäèð, èíàí,
Õÿòà åéëÿìèøäèð, àõû î, ùà÷àí?!
Òöðêìÿí ñàäÿëþâùäöð, àëûúûëàð ÷îõ,
Áèðÿ äþðä àëàðëàð îíäà, øóáùÿ éîõ,
Áèë êè, äöêàí÷ûäûð ùèéëÿýÿð þçö,
Ìöðèäè òÿñäèãëÿð î, äåéÿí ñþçö.
Øåéõèìèç âÿëèäèð – äåéÿð áèðèñè,
ßëèäÿí àðòûãäûð – ñþéëÿð áèðèñè.
Áèðèñè äåéÿð êè, éåìÿç, éàòìàç î,
Áèðè äåéÿð: – Éîõäóð, ÷þðÿéè, ñóéó.
– Ìÿêêÿäÿ ãûëìûøäûð íàìàçû äöíÿí.
– Øàìà ýåäèá-ýÿëìèø èíäèúÿ ùÿìÿí.
Ùåé àëûá-ñàòàðëàð îíó áó ñàéàã.
Àëûð áó åøøÿêëÿð îíó íåúÿ, áàõ!
Éåðèäèð äåéèðÿì, ìÿí äÿ áó ñþçö,
Àúû îëñà áåëÿ äåéÿðëÿð äöçö.
Øèðèí îëìàñà äà øÿêÿð òÿê ÿýÿð,
Àúû äåéèëäèð êè, àõûð áÿíý ãÿäÿð.
Äöç ñþç äåéèëÿíäÿ åøèòìÿê ýÿðÿê!
Áÿçÿí àúûíû äà íóø åòìÿê ýÿðÿê!

ÖÐßÉÈÍ ÙÖÇÓÐÓ, ÍßÔÑÈÍ ÅÙÒÈÐÀÑÛ

×îõ òÿðÿääöä åòìÿ, áîø ýÿçìÿ íàùàã,

Êèøèíèí ñèôÿòè ñÿáàòäûð àíúàã.
Þçöíö ñàõëàéàí, äöç, âÿôàëû îë!
Ñÿíè èçëÿéèðëÿð ùÿð òÿðÿô, ñàü-ñîë.
Ñÿí éåðÿ äöçëöêëÿ ãÿäÿì áàñ àíúàã,
152
Ýþéëÿð äÿ ýþç à÷ûá ñÿíÿ áàõûð, áàõ.
×àëûø êè, ùöçóðñóç ÷ÿêìÿ ñÿí íÿôÿñ,
Áóíñóç àéàãëàìà òîðïàüû ÿáÿñ.
Àñòà, ìöëàéèì îë éåðèñÿí ÿýÿð,
Ãîé òîðïàãäàêûëàð èíúèìÿñèíëÿð.
ßýÿð áèð ãàðûøãà èíúèñÿ ñÿíäÿí,
Ìÿùøÿðäÿ ýÿðÿêäèð ùåñàá âåðÿñÿí.
Áþéöéÿ, êè÷èéÿ éîõñà áÿðàÿò,
Óøàãêÿí äöçëöéÿ ñÿí åéëÿ àäÿò.
Ñÿíèí ùå÷ ñàíäûüûí ÿí êè÷èê íþãñàí
Ñÿíè ñóàë âàõòû ãÿðã åäÿð, èíàí.
Ýÿë õàëãû èíúèòìÿ, ãÿáðèñòàíà áàõ!
Ãàðûøãà íÿ äåäè Ñöëåéìàíà, áàõ!
Äèëñèç áèð ãàðûøãà äåäè î ñþçö
Ñàêèò ãóëàã àñäû Ñöëåéìàí þçö.
Ãàðûøãà ýöúñöçäöð, èíúèòìÿ íàùàã,
Áóíó éóõóëóëàð äÿðê åòìÿç àíúàã.
Çÿèôÿ ýöú åòìÿê äåéèëäèð ðÿâà,
Èñòÿð ÷ÿéèðòýÿäèð, èñòÿð ãàðûøãà.
Ùåñàá âåðÿúÿêñÿ ùÿòòà çÿððÿëÿð,
Ëàéèãäèð ãàðûøãà øàù îëñà ÿýÿð.
Áèð ãóøà äÿí âåðìÿê äèyäÿíäèð þçö,
Àãèë÷öí “ãóø äèëè” áàõ áóäóð, äöçö.
Åé úàâàí, éàíûíäà äóðóð ãîúàëàð,
ßäÿáëÿ éåðè êè, ñÿùâ òóòàð îíëàð.
Ùÿð êÿñ êå÷ÿíëÿðè éàä åòñÿ ÿýÿð,
Óòàíûá þçöíäÿí ÿäàëÿò èñòÿð.
Ùÿéàéëà éóìøàëàð öðÿê âÿ áÿäÿí,
Ùÿéà àëàð áèçè “áèç”äÿí âÿ “ìÿí”äÿí.
Ñÿíè öðÿéèíëÿ î, ÷àðïûøäûðàð,
Ñÿíè àä àðäûíúà ùÿì î, àïàðàð.
Ùÿð êÿñ êè, ùÿéàäàí óçàãäà ãàëàð,
Èôôÿò ïÿðäÿëÿðè îíóí éîõ îëàð.
ßýÿð ùÿéàí îëñà, ëîâüà îëìàçñàí,
Ìÿíàñûç ñþçëÿðÿ ìåéèë ñàëìàçñàí.
Ùÿéàäàí êèøèíèí ãûçàðàð öçö,
Èíñàíûí õöëãöíö õîø åäÿð, äöçö.
153
 Îñìàí äà èìàíäàí, áèð äÿ ùÿéàäàí
Âÿùéÿ êàòèá îëäó “Çóííóðåéí”, èíàí.
Êèì ùàçûð ñàéàðñà Àëëàùû ìöäàì,
Ýþçëÿðè ùÿéàéëà à÷ûëàð òàìàì.
Àüûë áÿéÿíìÿéÿí èøëÿðè ýþðìÿç,
Áàòèë ãàïûëàðû áàüëàéàð, ýèðìÿç.
Ùÿéà íÿòèúÿíè ýþðìÿêäÿí äîüàð.
Áó èøäÿ ñîíàúàí âàðìàãäàí äîüàð,
Èíñàíëûã, äå íÿäèð? Åéèáè þðòìÿê?
Èýèäëèê? Õåéèðèí àðäûíúà ýåòìÿê?

ÍßÑÈÙßÒ ÉÎËÓ ÈËß ÁÈÐ ÍÅ×ß ÑÞÇ

Ýÿë áó úàâàíëûüû òàÿòäÿ êå÷èð,

Àúèçëèê ýöíöíö éàäûíà ñàë áèð.
Óéìà îëìàéàíà, àãèëñÿí ÿýÿð,
Äöíéàäà ãèñìÿòäÿí àðòûã êèì éåéÿð?!
Ãÿëáèíäÿ éåð âåðìÿ ïàõûëëûüà ñÿí,
Êèí, ãÿçÿá ïàñûíû ñèë öðÿéèíäÿí.
Ñóëòàíëûã äå íÿäèð? Ñàüëàì îëìàüûí!
Øàùëûã? Õåéèð èëÿ íÿôÿñ àëìàüûí!
Áèð àç ðóçóí âàðñà, ðàùàò äà ãÿëáèí,
Áèë, Ãàôäàí Ãàôàúàí ìöëêöíäöð ñÿíèí.
Áàüëûäûð ùÿìèøÿ çÿùìÿò èëÿ âàð,
Ãàáàãäàí þéöíìÿê ìÿíàñûç îëàð.
Ñÿí ÷àëûø ýåðèíÿ, èðÿëèíÿ áàõ,
Íÿ áèëñÿí þçýÿäÿí ýèçëÿìÿ ùå÷ âàõò.
Åâëÿð ãàðàíëûãäûð, ýþçëÿð êîð, äöçö,
Áèð ÷ûðàã éàíäûðñàí, êþìÿêäèð þçö.
Þçýÿëÿð éàíûíäà íÿ þéðÿíìèñÿí,
×àòäûð ÿëäÿí-ÿëÿ áàøãàëàðà ñÿí.
Éåðèíäÿ îëìàñà éàõøûëûã ÿýÿð,
Éàìàí îëìàñà äà, çöëìäöð äåéÿðëÿð.
Éåðèíäÿ åäèëñÿ áèð ïèñëèê ÿëáÿò,
Àãèëëÿð áó èøÿ äåéÿð, ÿäàëÿò.
Êè÷èê èñòÿìÿñÿ þçöíö ùÿð êÿñ,
154
Ùå÷ âàõò àë÷àãëàðëà öç-öçÿ ýÿëìÿç.
×öíêè éàõøû-éàìàí áèð ñèðäèð, äöçö,
Åéèá àõòàðàíëûã åéèáäèð þçö.
Íÿéÿ àäÿò åòñÿí, ñÿí åëÿ îëñàí,
Õåéèðëÿ ìÿøüóë îë, îíäà áàúàðñàí.
Ùÿð õîø õàñèééÿòäÿí àðòàð ìÿùÿááÿò,
Äîñòëóüó àçàëäàð àíúàã òóðø ñèôÿò.
Õîø õöëã úàìààòû ìÿôòóí åéëÿéÿð.
Áèð õöëã áóíäàí àðòûã äàùà íåéëÿéÿð?!
Çàðàôàò öçëÿðèí òþêÿð ñóéóíó,
Àðòûðñàí, ïèñëèêëÿ ãóðòàðàð ñîíó,
Éàðà êþíöë âåðìÿ, ìÿùâ åäÿð ñÿíè,
Áèð øÿùâÿò àïàðàð èëèêëÿðèíè
Êèì äåñÿ åéáèíè, äîñòóíäóð, èíàí,
Ýèçëÿäÿí ñÿíèí÷öí èëàíäûð èëàí.
Äèðùÿì ÿñèðèíäÿí äîñòëóã ýþçëÿìÿ,
Ùå÷ âàõò ÿõëàãñûçà “ñèðð ñàõëà” äåìÿ.
Êå÷ ÿýÿð õàúÿñÿí, íå÷ÿ ãóëàìäàí,
Áèøìèøñÿíñÿ, ýåí ýÿç áèð íå÷ÿ õàìäàí.
Îëäóãúà èøëÿðäÿ ÿëè éóõàðû,
ßë àòûá ÿëèíè áóëàìà áàðû.
Ñÿíÿ òàáå îëìóø ôÿëÿêëÿð áóäóð,
Îíóí ìåéäàíûíäà õåéèð òîïó âóð.
Ñþçöíäÿ àäÿò åò ÿäàëÿòÿ ñÿí,
Óçàò ÿëëÿðèíè ñÿàäÿòÿ ñÿí.
Ýþéëÿðèí Àéû äà ýþñòÿðèá êÿðÿì,
Áÿõøèøëÿð ïàéëàéûð îëäóãúà äèðùÿì,
Îäóð ýþñòÿðèðëÿð áàðìàãëà îíó,
Ïÿðÿñòèø åäèðëÿð îíà äîüðóñó,
Ùÿð êÿñ êè, àéûäûð òîðïàüûí, èíàí,
Îíó õàëã êöòëÿñè ùÿð ýþðÿí çàìàí
Åäÿð ýåúÿ-ýöíäöç îíà äóàëàð,
Èëëÿð, àéëàð áîéó ìÿäùö ñÿíàëàð.
Éåìÿêäÿí, éàòìàãäàí, äóðìàãäàí êÿíàð
Êèøèíèí áèð éîëó, áèð ìÿãñÿäè âàð.
Ñó, ùàâà äÿéèøèá êîðëàíñà, ýåð÷ÿê,
Éåìÿêäÿí-è÷ìÿêäÿí ÷ÿêèíìÿê ýÿðÿê.
155
 Ìÿíñÿá ùèéëÿñèíäÿí, øþùðÿò òîðóíäàí
Ìóðàäû òÿðê åòñÿ, ãóðòàðàð èíñàí.
À÷ûëàð-áàüëàíàð èøëÿð, áèð òÿäáèð!
Áåëÿ íÿ äóðìóñàí, äöçÿëò áèð èêñèð.
Áó ñþçÿ ãóëàã àñ, øàùëûã åëÿ ñÿí,
Áèç êè ýåäÿñèéèê, åò íÿ äèëÿñÿí.
Ýöíëÿðèí ñèððèíè áèëìÿéèìÿ áàõ,
Èáðÿò àë, ýåúÿëÿð ãàëûðàì îéàã.
Ìÿíè ñîðìàñàí äà, ýöíäöçëÿð ùÿðýèç,
Ìÿí óçóí ýåúÿëÿð äåéèëÿì ñÿíñèç.
Ýöíäöç àìàí âåðìèð ìÿíÿ ôèòíÿëÿð,
Éîõ îëóá èøëÿðÿì óçóí ýåúÿëÿð.
Ìÿíèì ùàé-êöéöìÿ íÿ åùòèéàú âàð?!
Áó ñþçëÿð øàùèääèð ùàëûìà, àøêàð.
Äöíéàäà âÿôàäàí éîõ ÿñÿð áåëÿ,
Äîëäóðìà áàøûíû äöíéà éåëèëÿ.

Èêèíúè áàá
ÄÖÍÉÀÍÛÍ ÂßÔÀÑÛÇËÛÜÛ Âß ÃßÇÀÍÛÍ
ÙÞÊÌÖÍß ØÀÄ ÎËÌÀÃ ÙÀÃÄÀ

Äöíéàíûí èøëÿðè áîø áèð õÿéàëäûð!

Áèð îíà íÿçÿð ñàë, ýþð áó íÿ ùàëäûð.
ßçÿëäÿí íÿ âàðñà âèðàí äöíéàäà,
Òÿðñèíÿ ýþðöðñÿí ÿêñèíè ñóäà.
Ñÿí áàõ áóíëàðû äà ýþðöðñÿí ñóäà,
Éà äà êè ýþðöðñÿí àíúàã éóõóäà.
Éóõóäà éàñ ýþðìÿê, øàäëûã äåìÿêäèð.
Ýöëìÿê àüëàìàãäûð, êÿäÿð ýöëìÿêäèð.
×èíëè ñþéëÿäèéèí çÿíúèäèð ÿñëÿí,
Îíëàðû éóõóäà áåëÿ ýþðöðñÿí.
Çÿíúèíèí öçö éîõ, öðÿéèíÿ áàõ,
Ùÿð êÿñÿ èøèéëÿ ãèéìÿò âåð àíúàã.
Çÿíúèíèí áîéàñûç ãÿëáè ùÿð çàìàí
Éàõøûäûð î ãàðà öçëÿðäÿí, èíàí.
Íÿäèð àü, ãàðàéëà áó ëîâüàëàíìàã?!
156
Ùÿð øåéÿ èøûã òóò, ñÿí ÿñëèíÿ áàõ!
Áåëÿ éàøàäûãúà éóõóäàñàí ñÿí,
Ùÿð øåéè þëÿíäÿ äÿðê åäÿúÿêñÿí.
Êèì þëÿ áèëÿðñÿ ÿúÿëäÿí ãàáàã,
Î, áåëÿ ñèðëÿðÿ áèð éîë òàïàúàã.
Àüëà äàéàíìàéàí íÿ âàðñà òàìàì,
Àüûëëû éàíûíäà áîø éåëäèð ìöäàì.
Úàí ãèäàñû àõòàð úàíñàíñà ÿýÿð,
ßýÿð áÿäÿíñÿíñÿ, ñó, ÷þðÿê éåòÿð.
Áó ìåéäÿí ÷îõ è÷ñÿí, ñÿðõîø îëàðñàí,
Éóõóëó, õÿáÿðñèç ÿëäÿ ñîëàðñàí.
Êèì àüûë éîëóíäàí ÷ûõäûñà, ýåð÷ÿê,
Éàòäû åøøÿê êèìè, éåäè þêöç òÿê.
Ýöíäÿ áèð áóäàüà î, ÿë óçàäàð,
Èëàíû ýöíäÿ áèð éóâàäà éàòàð.
Îíóí ÷ûðàüûíûí éàüû àçàëàð,
Òàìàùäàí áåëè äÿ èêè ãàò îëàð.
Éåíè áèð äèëáÿðÿ âóðóëàð ùÿð àí,
Àõûð áó äÿðäëÿ äÿ êþ÷ÿð äöíéàäàí.
Áèð þëöì éàõøûäûð áåëÿ ùÿéàòäàí.
Õîøäóð àäëàðûíû áèëìÿñÿ èíñàí.
Ïîçüóí áèð äèëáÿðäÿ íÿ âÿôà îëàð?!
Ñÿí ÿñèë éàðëûüû ýþéëÿðäÿ àõòàð.
Éàðäàí èíñàí àíúàã àúû ñþç ýþðÿð!
Ïîçüóíäà õàðàáà áèð äÿùëèç ýþðÿð.
Êèøè êÿííàñ îëìóø, ñþçöí äîüðóñó,
Òàìàì áàäà ýåòìèø ìàëû, íàìóñó,
Êàìàëà äîüðóäóð àüûëûí öçö,
Èø éåéèá-éàòìàãëà áèòìÿéèð, äöçö.
Íÿ ãÿäÿð ñþçöíëÿ èøèí äåéèë äöç,
Ùå÷ çàìàí ýþñòÿðìÿç áó ñèðð ñÿíÿ öç.
Ñÿíèíëÿ ñÿñ-ñÿñÿ âåðäèêúÿ øÿùâÿò,
Ñÿíè úÿëá åäÿúÿê, ãÿçÿá, ÿäàâÿò.
Ãÿçÿá âàðëûüûíû îäà éàõàúàã,
Êèí, ãÿçÿá ìÿùâ åäÿð úàíûíû íàùàã.
Ãàðàëäàð êèí, ãÿçÿá ãÿëáèí öçöíö,
Øÿùâÿò ìÿùâ åéëÿéÿð úàíûí þçöíö.
Ãÿçÿáè, øÿùâÿòè ãàëäûð àðàäàí,
157
Ñÿíÿ úàí ýÿëèíè êàì âåðñèí ùÿð àí.
Áåëèíèí ãöââÿñè î íöòôÿíè ñÿí,
Ñÿíèí áèð ïàð÷àíäûð, íàùàã âåðèðñÿí...
Ñÿí îíó éåðèíÿ ñÿðô åòñÿí ÿýÿð,
Ýþçÿë áèð þâëàäà, éÿãèí, ÷åâðèëÿð.
Íàçëà áÿñëÿéÿðëÿð îíó áèð çàìàí,
Ìþùêÿì ãîðóéàðëàð îä èëÿ ñóäàí.
Î äà ñÿðâ áîéëó áèð úàâàí îëàð,
Àüûëëû-êàìàëëû áèð èíñàí îëàð.
Îíóí äà úàíûíû øÿùâÿò éàõàúàã,
Àðâàäà, óøàüà ÿñèð îëàúàã.
Î äà ñûüàë âåðèá áàø-ýþçÿ, øÿêñèç,
Þçöíäÿí äöçÿëäÿð áèð éåíè “ìÿí”, “áèç”.
Ãÿçÿáè õàëã ö÷öí àüûð éöê îëàð,
Øÿùâÿòè ñè÷àíû ÷óâàëà ñàëàð.
Çÿíúèðÿ áàüëàíìûø èòëÿð êèìè î,
Ãîúà éàøûíàäÿê ýåäÿð áó éîëó.
Çÿèôëèê “äóð” äåéÿð àëòûìûøûíäà,
Áàüëàð àéàüûíû ýöúñöçëöê îíäà.
Áó ñàéàã éàøàéàð éåíÿ áèð ìöääÿò,
Âåðÿð îüóëóíà, ãûçûíà çÿùìÿò.
Àðâàäû, óøàüû îíäàí ëàï äîéàð,
Úàíûíà, ìàëûíà ùàìû ñóñàéàð.
Þçöíöí, þçýÿíèí äóàëàðèëÿ
Áó ôàíè äöíéàíû-òÿðê åäÿð áåëÿ.
Îíó áèð òàõòàíûí öñòÿ ãîéàðàã
Ãÿáðÿ àïàðàðëàð òåçúÿ áó ñàéàã.
Òîðïàüà òàïøûðûá äþíÿðëÿð ýåðè,
Ìàëûíà ýþç äèêÿð îíóí ùÿð áèðè.
Åâè òàëàìàüà áàøëàðëàð ùàìàí,
Áèð ýöíäÿ éîõ îëàð ùÿð øåé áèýöìàí.
×îõ ÿçàá ýþðìöøÿì ñþéëÿéÿð áèðè,
Íåé÷öí òåç þëìÿäè, äåéÿð äèýÿðè.
Åâ ÿãðÿáëÿ äîëàð, èëàíëà ãÿáèð,
Õàúÿ òîðà äöøìöø, ñþùáÿò êåôäÿíäèð.
Áàøûíûí öñòöíö òåç àëàð ìÿëÿê –
Òàíðûí êèì îëìóøäóð, – ñþéëÿð – äå ýþðÿê?”
Ñóàëà ÷ÿêÿðëÿð, î, àúèç ãàëàð,
158
Ñóàëëàð þíöíäÿ î, õÿúèë îëàð.
Ñîíðà éàíäûðàðàã ãÿçÿá îäóíó,
Åëÿ èëê ýåúÿäÿ éàõàðëàð îíó.
Ýåäÿð áó ãàéäàéëà ìÿùøÿðÿ ãÿäÿð,
Äàùà áÿðê éàõàðëàð éàëâàðñà ÿýÿð.
Áó ùÿéàò, áó ýåòìÿê íÿéÿ ýÿðÿêäèð?!
Î, íÿéÿ ëàçûìäûð, áó, íÿ äåìÿêäèð?!
×þðÿê àðõàñûíúà ãà÷äû íàäàíëàð,
Èòèðäè äèí èëÿ äöíéàíû îíëàð.
Áèð øåé ãàëàúàãñà áóðàäà ÿýÿð,
Îíóí÷öí áó ÿçàá íÿäèð áó ãÿäÿð?!
Ãóø, áàëûã äèëèíè áèëìèðñÿíñÿ ñÿí,
Îíëàðû êèëñÿéÿ íèéÿ ÷ÿêèðñÿí.
Ãûçûëà ìÿùÿááÿò ñàëìà áó ãÿäÿð!
Áèë, îíäàí ùÿð çàìàí áàø àüðû ÷ÿêÿð,
Áèð áàõ ÿòðàôûíà, ùàðäàäûð ãÿìõàð,
Ñÿí áèð èø ýþðÿíäÿ ãÿìèéëÿ îë éàð.
Àúèçèí ãÿëáèíè, ÷àëûø ÿëÿ àë,
Ñèòÿìêàð îëàíà ùÿð âàõò çÿôÿð ÷àë.
Ùÿëÿëèê äåäèéèì ñþçëÿðäÿí êÿíàð
Ñÿíÿ äåéèëÿñè áèð ñþçöì äÿ âàð.
Áóíëàð îëñàëàð äà ÿíÿíÿ, àäÿò,
Áóíëàðà áàüëûäûð éåíÿ ñÿàäÿò.
Ùÿð êÿñ âÿðäèø åòñÿ áóíëàðà ÿýÿð,
Î, ùàãëû îëàðñà, ñÿàäÿò ýþðÿð.
Èëê ÿââÿë áó éîëó ýåäÿíëÿð, èíàí,
Áó éîëó ñÿíèí÷öí åòìèøëÿð àñàí.
Ýþð íåúÿ ýåòäèëÿð, áèð îíëàðà áàõ!
Äöíéàäàí ÷ûõäûëàð îíëàð íÿ ñàéàã.
Èçëÿ àääûì-àääûì îíëàðû, éåðè.
Éàòìà ýåúÿ-ýöíäöç èðÿëè, éöðö.
Ðèéàçÿò âÿ ôÿíà éîëóäóð áó éîë,
Áóðäà çÿùìÿò äÿ âàð, ÿçàá äà áîë-áîë.
Áó ñþçäÿí öðÿéèí ãîðõàðñà ÿýÿð,
Äöíéàíû òÿðê åëÿ, èøëÿð äöçÿëÿð.

159
ÙßÉÀÒ Âß ÀÕÈÐßÒ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Àõòàðûúûñàíñà, ìÿíñÿáè òÿðê åò,

Ùÿð ÷ÿòèíëèê ö÷öí éîëäàí äþíìÿ, ýåò.
Ôèêðèí ãàíàäûíäà ýþéëÿðÿ áàø âóð,
Õåéèð àëÿìèíÿ ðóùó ãîâóøäóð.
Ñÿí òÿìèç ðóùëàðû éàä åéëÿ ùÿð àí,
Àðòûð ãèéìÿòèíè áåëÿ äóðìàäàí.
Ñÿí þç ìÿíçèëèíè áóðäà óúà åò,
Åëÿ áóðäà ãàçàí þçöíÿ ùþðìÿò.
Ìåéëèí öç òóòàðñà ýþéëÿðÿ ÿýÿð,
Ñÿíÿ òàáå îëàð úèíëÿð, ìÿëÿêëÿð.
Éåðèí ïàë÷ûüûíäàí ÷ÿê àéàüûíû,
Þçöíÿ ìÿñêÿí åò úÿííÿò áàüûíû.
Áàõ, ðóùóí Ðÿôðÿôè, Áóðàüû áóäóð.
Àüûëûí àðõàñû, äàéàüû áóäóð.
Êèì éîëó ýåòìÿìèø áèð éåðÿ ÷àòàð?!
Áèð éåðÿ ýåòìÿìèø êèì àéàã àòàð?!
Éîëóíäà áèð òîðäóð ùÿð èñòÿê, ùÿâÿñ,
Þìðöí àääûìûäûð ùÿð ýåäÿí íÿôÿñ.
Ñÿí áó êè÷èêëèêëÿ èêè äöíéàñàí,
Áåëÿ êè÷èê òóòìà þçöíö, àìàí.
Ìÿúàçè äåéèëäèð áåëÿ áèð àëÿò,
Îéóíúàã äåéèëäèð, áèë êè, áó ùàëÿò.
Ñÿí þç äîñòëàðûíû òÿðê åòäèí íÿäÿí?
Àëäû úàí èïèíè ÿëèíÿ áÿäÿí?
Äþâëÿòäÿí, ìÿíñÿáäÿí áÿäÿí ýöú àëàð,
Äèí èñÿ ÿìÿëëÿ, åëìëÿ óúàëàð.
Ïàïàã, áàø àðäûíúà ãà÷ñàí ñÿí ÿýÿð,
Áó èøÿ ùàðàäàí îëàðñàí ðÿùáÿð?!
Ñÿí úàí öçÿðèíÿ ÷ÿê èìàí äàüû.
Ãîé ýþéÿ óúàëñûí äèíèí áàéðàüû.
Áó ôàíè äöíéàäàí ÷åâèð öçöíö,
Ìÿíà àëÿìèíÿ äþíäÿð ýþçöíö.
Îíó úàíëà òàíû, ÿýÿð äèðèñÿí,
Òà ýåäèá ÷àòàñàí ñèôÿòèíÿ ñÿí.
160
Òÿìèç íÿôñ ÷àòàðñà êàìûíà ÿýÿð,
Èøëÿð äöçÿëÿðÿê éîëóíà äöøÿð.
Òàïìàüà ãîéìàéàí þç âàðëûüûíäûð,
Ùÿì áó óúàëûã êè, àë÷àãëûüûíäûð.
ßéðè éîë, íàõÿëÿô îëìàã íÿ ãÿäÿð?!
Ãàðûíãóëóëóãäà áèð ùÿää éîõ, ìÿýÿð?!
Öçöãàðàëûãäàí áèð óñàí, ÿë ÷ÿê!
Áóðäà áèð ìöääÿò äÿ èø ýþðìÿê ýÿðÿê!
Áåëÿ áèð èø éåðè ÿëèíäÿ, àøêàð,
Ñÿíñÿ éóõëàìûñàí, äå, íÿ öçðöí âàð?
Èøèí äöç ýÿòèðìÿç òÿíáÿëëèê åòñÿí,
Öçð èñòÿéÿúÿêñÿí áóíà ñîíðà ñÿí.
Ïèñëèéè þçóíÿ ýþðñÿí äÿ ðÿâà,
Äöøìÿ öìèäñèçëèê éîëóíà ÿñëà.
Àõòàðûø ãàçàíûí ñàëìà ãàéíàðäàí,
Áÿäÿíäÿ áèð äàìàð ãàëûíúà áèð àí.
Áèëÿíñÿí, áîø øåéèí àðäûíúà éîðòìà.
Îõëà âóðñàëàð äà, ýåòñÿí, ãàéûòìà.
Ñöðñÿí àñòà-àñòà åøøÿéèíè ñÿí,
Áèð éåðÿ ÷àòàðñàí, ñÿí íÿ áèëèðñÿí!

ÙÅÊÀÉßÒ

Îíó áèëèðñÿíìè, Êåéõîñðîâ áèð âàõò

Ìÿíà àëÿìèíäÿ áèð ìöëê òàïàðàã
Áó òàõòûí èøèíè áóðàõäû ÿëäÿí,
Ùå÷ëèê ýÿçäè, âåðèá íÿ âàðñà ùÿìÿí.
Ýÿçäèëÿð òàïìàã÷öí øàùû ùÿð éåðè,
Áèð èç òàïìàéàðàã äþíäöëÿð ýåðè.
Åëÿ áèð ãöäðÿòëè áèð øàù î ñàéàã,
Î àüûë, î áèëèê, î åëì èëÿ, áàõ,
Îéóí éîõ, éîëëàíäû èø÷öí î çàìàí,
Ýåòäè ìàüàðàéà äöíéà òàõòûíäàí.
ßëëÿðè ýþâùÿðÿ ÷àòìàéàí áèð êÿñ,
Áó ýþé ìóíúóãëàðû ñûíäûðà áèëìÿç.
Î êÿñ êè, ùöíÿðèí àðäûíúà ýåäÿð,
161
Þçöíö íÿçÿðäÿí åëÿ ýèçëÿäÿð.
Àò èëÿ ýåòìÿçëÿð ìÿíà éîëóíó.
Äèí éîëó ýåäèëÿð ãÿëáëÿ, áèë áóíó.
Ìàë-äþâëÿò ÿñèðè îëäóãúà, áèë, ñÿí,
Ùå÷ âàõò áó ãóéóäàí ÷ûõà áèëìÿçñÿí.
Õÿéàëûí íÿ ãÿäÿð êþêëöê îëàúàã?!
Êþê îëìà, ùöíÿðäÿí îëàðñàí óçàã.
Àù, áó ñÿëèãÿñèç, íàäàí úàìààò
Ñÿíÿ éîë éîëäàøû îëàðìû, ùåéùàò?
Áèð íÿúèá èíñàíà áàüëà þçöíö,
Àä-íàìóñà òÿðÿô ÷åâèð öçöíö.
Î, ñÿíè ÷ûõàðñûí, ãîé, áó ýèðäàáäàí.
Éóõóëó ýþçöíö î à÷ñûí ùàìàí.
Åëÿ êè, áó åâè òÿðê åäÿúÿêñÿí,
Þçöíÿ úÿëä, ãî÷àã áèð éîëäàø òàï ñÿí.
Äîüðó úàâàá âåðñèí, ñîðóøñàí áèð ñþç.
Ìÿíçèëèí ùàðäàäûð, ñÿíÿ äåñèí äöç.
Áó áèð êàðâàíñàðà, ùöúðÿñè, ìàëû!
Íå÷ÿ ÷ÿòèí ìÿíçèë ãàáàüû, äàëû! –
ßââÿëè áåøèêäèð, òàáóòäóð ñîíó,
Ïàëòàð, éåìÿê ãÿìè èçëÿéÿð îíó.
Äîüóëóá ñÿí þëÿ áèëìÿñÿí ÿýÿð,
Òîïó àïàðàðñàí áóðäàí íÿ òÿùÿð?!
Èñòÿð úûíäûð ýåéèí, èñòÿðñÿ àòëàñ,
Ùå÷ çàìàí Àëëàùû óíóòìàã îëìàç.
Ùöçóðñóç, øþâãñöç îëìà ùå÷ çàìàí,
Òà êè “úàìûìûçäàí” áèð çþâã àëàñàí.
Òÿìèç ñàõëàìàñà íÿôñèíè ùÿð êÿñ,
Ìöãÿääÿñ ðóùó äà äèðèëèê áèëìÿç.
Ñàããàëäàí, áóðóíäàí, áó áûüäàí ÿë ÷ÿê,
Ñÿí áó ýþðäöêëÿðèí äåéèëñÿí, ýåð÷ÿê.
Ýÿçìÿ ãàïû-ãàïû äÿðâèøëÿð ñàéàã,
Ìÿãáóëëàð è÷èíäÿ ìÿñêÿí òóò àíúàã.
Ãàéäàäà îëìàñà èøëÿðèí ÿýÿð,
Ìÿéóñëóã åéëÿìÿ, àõûð äöçÿëÿð.
Áàøûí àõòàðìàüà áàøëàñà ÿýÿð,
Òåç ýåäÿí àéàüà êèì “äàéàí” äåéÿð.
162
 ÌÖÐØÈÄ Âß ÐßÙÁßÐ
ÀÕÒÀÐÌÀÃ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Ýÿë ùåéðÿò éîëèëÿ ýåòìÿ, ýþçö à÷,

Ýöìàí úûüûðûíäàí áèð êÿíàðà ãà÷.
ßëèíäÿ úàì âàðäûð, îíà íÿçÿð ñàë,
Ýþð êè, íÿäèð àçìàã, íÿäèð ùóø, êàìàë!
Âàõòûíû áîø éåðÿ ñÿðô åòìÿ, äàéàí,
Ùÿðôÿ íÿçÿð ñàëìà, ñÿí áèð àä òàïñàí.
Àíúàã áèð ñèääèãèí õàòèðèíÿ ñÿí,
Éöç çèíäèã ÿëèíè íèéÿ þïöðñÿí?!
Ìÿí äöç ýþñòÿðèðÿì Ñèääèã éîëóíó,
Áèð þéðÿí ùàðäàäûð, ÷àëûø ýþð îíó.
Äöíéà î ïàêëàðäàí äåéèëäèð èðàã,
Ñÿí íÿ îòóðìóñàí éàñëûëàð ñàéàã.
Õÿçèíÿ ýèçëÿìèø áóðäà ùÿð áóúàã,
Áèðúÿ ñÿíèí éåðèí éîõ áóðäà àíúàã.
Äöç îë êè, äöçëÿðÿ ÷àòà áèëÿñÿí,
Òîðïàã îë, ÷àòàñàí àñòàíàéà ñÿí.
Ùàé-êöéäöð, îéóíäóð ñÿíèí ñÿíÿòèí,
Ñèððèíè áèëìÿçñÿí áó ñÿàäÿòèí.
ßýÿð ñèðð áèëìÿéÿ ùàçûðñà èíñàí,
Î, ùÿð àðçóñóíà òåç ÷àòàð àñàí.
ßýÿð õåéèð èøëÿð áàø âåðñÿ ñÿíäÿí,
Ìóðàä à÷àðûíà éåòÿðñÿí ùÿìÿí.
Ýåòìÿéÿ àéàüûí âàðñà, ãàëõ éöðö,
ßë àò ùÿð òÿðÿôÿ, àõòàð ùÿð éåðè.
Î êÿñ êè, îíëàðäà âàðäûð áó äÿâà,
Áó äÿðäè ùå÷ ñÿíÿ ýþðÿðìè ðÿâà?!
Äÿðä àõòàðàí àäàì ñàäèãñÿ, èíàí,
Öìèäñèç éàøàìàç ùå÷ âàõò àõòàðàí.
Ãàëèá àõòàðàí÷öí èøëÿð ùÿð éàíäà,
Áÿùàíÿ ýÿòèðìÿ àõòàðìàéàíäà.
Ëàéèã àõòàðûúû, ùàãã éàðàäàí, äöç,
Ìöòëÿã Àé, Ýöíÿøäèð ùåé ýåúÿ-ýöíäóç.
Éîëäà áèð òóòóëìà îëìàñà ÿýÿð,
163
Àéäàí þç íóðóíó ýöí íåúÿ ÷ÿêÿð?!
Àçìàã òóòóëìàñû éîõäóðñà ñÿíäÿ,
Ñÿí ùÿð íÿ èñòÿñÿí, âàðûíäûð îíäà.
Íåúÿ àõòàðìàäàí òîðà äöøÿð îâ?!
Íåúÿ àõòàðìàäàí ÿëÿ ýåúÿð îâ?!
Àõòàðìàã øÿðòèíè áèëìèðñÿíñÿ ñÿí,
Åøøÿéè ïàë÷ûüà íåúÿ ñöðÿðñÿí?!
Íÿ àõòàðäûüûíû ÿýÿð áèëìÿñÿí,
Áèð íÿ ýÿçäèéèíè éàõøûúà þéðÿí.
Ùÿð êÿñ êè áó éîëó åëìñèç ýåäÿð,
Îíóí ôÿðìàíûíà êèì öðÿê âåðÿð?!
Ìÿëóì îëìàéàíû ýÿçìÿç áèð èíñàí,
Íþãñàí åëìèíäÿäèð ÿýÿð àõòàðñàí.
Áó ìÿñòëèê ÷àüûíäà áèð ðÿùáÿð ýÿðÿê,
Î ñå÷ñèí àë÷àüû, óúàíû, ýåð÷ÿê.
Éîëäàøñûç éîë ýåòìÿê, äîñòñóç èø ýþðìÿê
Àéûãëàð éàíûíäà ïèñ îëóð, áèøÿêê.
Ôàéäà ýÿçèðñÿíñÿ, ýåí ãà÷ çèéàíäàí,
Òàïøûð èø áèëÿíÿ èøèíè ùàìàí.
Ëàçûìäûð òàïàñàí áèð éîëýþñòÿðÿí,
Îíóí êþëýÿñèíäÿ îòóðàñàí ñÿí.
Îíóí ùÿð ÿìðèíÿ áàø ÿéìÿê ýÿðÿê!
Îíóí ìóðàäûíäà ìóðàäû ýþðìÿê.
Îíóí ñþçëÿðèíÿ ùÿì ãóëàã àñìàã,
Ëàçûìû èñòÿéèá þíöíäÿ ñóñìàã.
Äîñòëàðûí ùöììÿòè ôàéäàëû îëàð,
Õöñóñÿí, éöêñÿêñÿ î ùöììÿò àøêàð.
Øåéòàí þç øÿðèíäÿí ãàëìàéûð áèð àí,
Éîëäàøñûç êèì îíó äÿô åäÿð àñàí?!
Ýþçÿò÷èñèç îëñà ÿýÿð áèð èíñàí,
Î, íåúÿ ãóðòàðàð õàòà, çèéàíäàí.
Õóðìà øèðèí, äàäëû îëñà äà àíúàã,
Áèëñÿ ãûçäûðìàíû, ùå÷ éåìÿç óøàã.
Î, ãûçäûðìàíû éîõ, ýþðäö äàäûíû,
Þçöí ýþðöáñÿí êè, îíóí ùàëûíû.
Äöíéàéëà þçöíÿ ñàëñàí áèð íÿçÿð,
Åéíÿí î óøàüûí ùàëûíà áÿíçÿð.
164
 Ñÿíèí÷öí âàúèáäèð àüûëëû áèð çàò,
×àòñàí áåëÿñèíÿ, îíà ÿë óçàò.
Ùÿëÿ àðõàäàäûð ÷îõ ÷ÿòèíëèêëÿð,
Îíóí çÿðÿðèíäÿí ÷îõó áèõÿáÿð.
Áó éîëäà ìöðøèäñèç ùå÷ áèð èø àøìàç,
Îëìàç áó ýèðäàáäàí ùå÷ áèð êÿñ õèëàñ.
Öðÿéè âÿëèñèç ôÿòù åòìÿç ùå÷ êÿñ,
Úÿùä åëÿ, âÿëèäÿí àéðûëìà ÿáÿñ.
Âÿëè ñå÷ÿí çàìàí ýþç ñÿùâ äÿ åäèð,
×öíêè òÿìêèíèíèí ùÿääè ýèçëèäèð.
Ýÿðÿê áó ìÿãàì÷öí éåýàíÿ îëñóí,
Îíäà âèëàéÿòäÿí íèøàíÿ îëñóí.
Ùàããûí êÿðàìÿòè îëìàñà ÿýÿð,
Ñöðöéÿ êèì, íåúÿ ÷îáàíëûã åäÿð?!
Áó ïàëòàð ùÿð êÿñÿ îëàðñà äà äöç,
Öçöíäÿ íèøàíëàð îëàúàã, ñþçñöç.

ØÅÉÕÈÍ Âß ÌÖÐÈÄÈÍ
ÑÈÔßÒËßÐÈ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Äèí åëìè ëàçûìäûð øåéõÿ, øÿðèÿò,

Áèð äÿ êè, äöç, ñàüëàì, ìÿòèí áèð ùèêìÿò.
Òÿìèç, ìöøê ÿòèðëè áèð íÿôÿñ ýÿðÿê,
Ãóðóëóãäàí óçàã áàø, áåéèí, öðÿê.
Õàòèðè èíàìëû, òîõ îëñóí ýþçö,
Úÿñóð, ãîðõìàç îëñóí äåéÿíäÿ ñþçö.
Èøëÿ ìÿøüóë îëñóí ýèçëè, àøèêàð,
ßçàáäàí, áÿëàäàí ãà÷ìàñûí êÿíàð.
Áèð ìöðøöä ùþêìöíäÿ îëñóí áèð çàìàí,
Áàø ÿéñèí óñòàäû íÿ åòñÿ ôÿðìàí.
Êþíëöíö ãàí èëÿ áÿñëÿìèø îëñóí,
Íÿôñèíè þëäöðöá, ãàí éåìèø îëñóí.
Íÿôñèí þùäÿñèíäÿí î, ýÿëìèø îëñóí,
Àéÿ, äÿëèë ñèððèí î, áèëìèø îëñóí.
Äÿëèëäÿí, þë÷öäÿí ýåí îëñóí ùÿð àí,
Áàòèíäÿí èíñàíû òàíûñûí ùàìàí.
165
Î, ìÿíà éîëèëÿ àääûìëàéàðàã
Ùÿì íóð àëÿìèíÿ éàõûí îëñóí, áàõ.
ßéëÿøñèí þç åëìè, þç áèëèéèëÿ,
Âèëàéÿò òàõòûíà îòóðñóí áåëÿ.
Íÿ àë÷àã ðÿää åòñÿ, ãÿëáè èíúèéÿð,
Íÿ ãÿáóë åòñÿëÿð þçöíö þéÿð.
Î ßééóá ñÿáèðëè êþíëö ùÿð çàìàí
Áÿðêÿ áîø ñþéëÿñèí, éàõøûéà éàìàí.
Íÿ ãåéðè èøëÿäÿð áèð àí þçöé÷öí,
Íÿ îëàð ñþçöíäÿ ãûðûãëûã, äöéöí,
Ãàíóíëà, êèòàáëà îëìóøäóð î, éàð
Àõòàðàí êÿñëÿðÿ ìèííÿòñèç, àøêàð.
Àëëàùûí èñòÿéè, èðàäÿñèéëÿ,
Ùÿð øåéè éåðèíäÿ ýÿòèðÿð äèëÿ.
Ñÿíÿ öç âåðÿðñÿ áèð ìöøêöë ÿýÿð,
Äÿðùàë ÿëàú òàïûá îíó ùÿëë åäÿð.
Áÿäÿíè çèíäàíäà, ðóùó ýþéäÿäèð,
Öçöíäÿ-ýþçöíäÿ ýöëöø ðÿãñ åäèð.
Ìàëû àç îëñà äà, î, øàä îëàúàã,
×îõ îëñà éàíûíäà áèð éåëäèð àíúàã.
Äèíäÿí þòÿðèäèð îíà áó úàùàí,
Ñöíáöë éûüàíëàð÷öí õÿðìÿíè ìåéäàí.
Òÿìèç ùÿðÿêÿòëÿ ãàçàíìûø øþùðÿò,
Àüûë, äèí âåðìèøäèð ãîëóíà ãöââÿò.
Öðÿéè ðèéàäàí, éàëàíäàí óçàã,
Íóðó Ùàãã íóðóíäàí òþðÿíìèø àíúàã.
Íÿ àðçó åéëÿñÿ þçöé÷öí, äöçö,
Äÿðùàë ùàçûð åäÿð ôÿëÿêëÿð þçö.
Ñåâèíúäèð, øàäëûãäûð èøè ùÿìèøÿ,
Òÿëèìè, ùöçóðó åéëÿìèø ïåøÿ.
Îíóí÷öí íÿ àëÿò ëàçûìñà ÿýÿð,
Àëëàù îíäàí þòðö òåç ùàçûð åéëÿð.
Ùÿãèãÿò ðÿìçèäèð, Ùàããûí íèøàíû,
Õàëãûí êþìÿéèäèð, ùÿì ìåùðèáàíû.
Áàõûøû, êþìÿéè õîøáÿõòëèéÿ ôàë,
Ñîðóá éàä åòìÿñè ñÿàäÿòëè ùàë.
×þùðÿñè òþðÿäÿð ùåéáÿò, âöãàðû,
166
Ëöòôäöð, øÿôãÿòäèð õöëãöíöí áàðû.
Ìèñ ÿòðèíè àëñà ãûçûëà äþíÿð,
×þð-÷þï éàä åòìÿêëÿ îëàð ñàô ýþâùÿð.
Îíóíëà îòóðàí øàùà òàé îëäó,
Êèì îíà éåòèøäè, ïàðëàã Àé îëäó.
Áèð ìöðøèä èñòÿñÿí äöíéàäà ÿýÿð,
Áåëÿñèíè èñòÿ, ñÿíÿ áÿñ åéëÿð.
Ñóëòàíëàð ÿëèíäÿ øàùèíäèð áóíëàð,
Àíúàã áàøãàëàðû – ìèë÷ÿê ãîâàíëàð.
Áàõ áåëÿ áèð ïèðÿ ÿë âåðìÿê ýÿðÿê,
Ýÿíúè ÿñèðëèêäÿí ãóðòàðàð, ýåð÷ÿê.

ÒÞÂÁß ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Îëäóãúà ãÿçÿáëÿ øÿùâÿò ñÿíÿ éàð,

Òþâáÿ åéëÿìÿéÿ ùÿð âàõò èìêàí âàð.
Úàíäà, áÿäÿíäÿêè çöëìÿòè àíúàã
Áèë, òþâáÿ ñóéóéëà ìöìêöíäöð éóìàã.
Òþâáÿ, ñàáóíóäóð úàí ïàëòàðûíûí,
Òþâáÿ, ùÿì éàüûäûð äèí øàìëàðûíûí.
Òþâáÿ åòìÿê îëàð àíúàã î çàìàí,
Ñÿí ïèñ ñèôÿòëÿðäÿí àçàä îëàñàí.
Íÿ ãÿäÿð ãÿëáèíäÿ îíäàí ãåéðè âàð,
Éîëóíäà äèíñèçëèê ãàéàñû äóðàð.
ßë âåðäèí, ñþéëÿäèí: “Òþâáÿ åòäèì, áàõ!”
ßë âåðäèí, öðÿêñÿ âåðìÿäèí àíúàã.
Áÿäÿíèí òþâáÿñè íàìàç ñàéûëìàç,
Öðÿêñèç èø ýþðìÿ, áó éàõøû îëìàç.
Òÿìèç éàíäûðàíäûð òþâáÿ îäó, áàõ!
Ãàëäûãúà ýåúÿ éîõ, ýöíäöç îëàúàã.
Òþâáÿäÿ ñÿáàòëû îëàí áèð àäàì,
Áàøãà èøëÿðäÿ äÿ àòëûäûð òàìàì.
Àäÿò òÿðêè äåéèë õàúÿéÿ àäÿò,
Î, ùÿâÿñ ãóëóäóð, ùàíû èðàäÿò?!
Áèð ëÿççÿò ýþðÿíäÿ ýÿë âåðìÿ áàäà,
Þòöá êå÷ÿíè äÿ ùå÷ ñàëìà éàäà.
167
ßýÿð ãîéìàéûáñàí, íÿ àõòàðûðñàí?
Áóðäà óøàãëûãäûð îëìàã ïåøèìàí.
Ñÿíèí ãàëàíëàðà åòäèéèí ùþðìÿò
Áöòöí ÿêèíëÿðè ìÿùâ åäÿð, ÿëáÿò.
Òþâáÿéëÿ ýöíàùäàí ñÿí îëñàí êÿíàð,
Çàùèðèí, áàòèíèí íóðà áîéàíàð.
Òþâáÿñèç èòàÿò îëìàç áÿðãÿðàð,
Íÿôñ òÿìèçëÿíìÿñÿ íÿ èøÿ éàðàð?!
×èé îëàð, òþâáÿíè ñÿí þçöí åòñÿí,
Òþâáÿ êàìèë îëàð Ùàãã âåðñÿ ùÿìÿí.
Ýöíàùäàí òþâáÿ åò, òàÿòè áóðàõ!
Åëÿ òàÿòè êè, ðèéàäûð àíúàã.
Òþâáÿ ùèéëÿëÿðäÿí îëàðñà óçàã,
Ãÿëáÿ ìÿùÿááÿòäÿí íóðëàð äîëàúàã.
ßí èëê ìÿíçèëèäèð òþâáÿ áó éîëóí,
Øàùà ìÿùÿááÿòäèð ñîíó äà îíóí.
Êèøè áèð ìÿíçèëäÿ äöç îëñà ÿýÿð,
Áöòöí ìÿíçèëëÿðè áåëÿ äöç ýåäÿð.
Òþâáÿ áó ãàéäàéëà åäèëÿí çàìàí,
Ñÿí îíó ïÿùðèç ñàé, ùÿð èøÿ äÿðìàí.
Ïÿùðèç ãàéäàñûíäà îëìàñà ìöäàì,
Éàðà éåòèøìÿìèø, äÿðìàí îëñà õàì,
ßýÿð äÿðìàí è÷ñÿí áåëÿ çàìàíäà,
Þçöíÿ ãÿáèð ãàç ùàñàð äàëûíäà.
ßýÿð åâ ãàðàíëûã, ãàðàñà äèâàð,
Îðäà øÿêèë ÷ÿêñÿí, øÿêñèç, çàé îëàð.
Êèì éåðäÿ äàø-òèêàí ãîéàðñà ÿýÿð,
Íÿ ñàéàã îðàäà î, òîõóì ÿêÿð?!
Ãåéðè àëäàòìàã÷öí òþâáÿ åòñÿí ñÿí,
Ñåéðäÿ éîëó äöç ýåäÿ áèëìÿçñÿí.
Ñÿí ùàããïÿðÿñòñÿíñÿ, áàõìà þçýÿéÿ.
Êÿáÿíè ýþðäöíñÿ, ýåòìÿ êèëñÿéÿ.
Õèðãÿ ýåéèíäèíñÿ, àäÿòè òÿðê åò,
Éîõñà õèðãÿ ýåéìÿ, ñÿðõîøëóüà ýåò.
Òÿðê åò áó òþâáÿíè, õîøäóð ìåé è÷ìÿê,
Ãóñóá, ãóñäóüóíó éåìÿêäÿí ÿë ÷ÿê!
Ïëîâ, ãîâóðìàíûí ìöðèäèñÿí ñÿí,
168
Áó òþâáÿ éîëóíó ùàðäàí áèëÿðñÿí?!
Òþâáÿéÿ öç òóòñàí ÿýÿð ýöíàùäàí,
Àçóãÿ ùàçûðëà êÿäÿðäÿí, àùäàí.
Ùÿâÿñ ãàïûñûíäàí äþíäÿð öçöíö,
Áèð äàùà àðõàéà òóòìà ýþçöíö,
Éîõñà ýöíàùëàðäàí òþâáÿ åäÿíòÿê,
Äîëìàñûí ïàïàüûí éåë èëÿ, ýåð÷ÿê.
Äåìÿ, òþâáÿ åòäèì, íÿ äÿðäèì ìÿíèì,
Àðòûã úÿùÿííÿìè ýþðìÿç áÿäÿíèì.
Áàøûíäà ÷àëìà âàð, öñòöíäÿ ïàïàã,
Ãûçûëäûð, ýöìöøäóð ãÿëáèíäÿ àíúàã.
Àðçó êþùëÿíèíÿ àòëàíäûãúà ñÿí,
Åòäèéèí òþâáÿíè áÿéÿíìÿðÿì ìÿí.
Áóíëàð ÷ûõìàéûíúà ñÿíèí áàøûíäàí,
Áàøûí ýåòìÿéèðñÿ, ýåòìÿ ùå÷ çàìàí!
Âåð ïåéìàí ÿëèíè áó èíñàíëàðà,
ßýÿð ÿë âåðäèíñÿ, îëìà àâàðà.
Îíëàðûí ÿùäèíè ñûíäûðìà, çèíùàð,
Áó ÿùäè ñûíäûðàí þçö ìÿùâ îëàð.
Áèë êè, øåéõ àñëàíäûð, éàíûíà ýåòìÿ,
Úèýÿðèí éîõäóðñà, úÿñàðÿò åòìÿ.
Ïèð ñÿíÿ íÿ âåðñÿ ãàëõàíäûð, èíàí,
Ñÿí îíó òóëëàñàí, îõëàíàúàãñàí.
Áèð ãàðû îëñà äà ïèðèí, àøèêàð,
Ãàðà öðÿêëÿðè îõëàéàí îëàð.
Ôÿòùëÿð ýþðìöøäöð, áèë, øåéõèí ÿëè,
Àíúàã ñÿáàòñûçà áÿëàäûð, áÿëè!
Ùÿð êÿñ êè, áó éîëäàí áèð ýöí äþíÿúÿê,
Òþâáÿ ãàïûñûíà ýåòìÿñèí ýÿðÿê.
Áèð øåéõèí öðÿêäÿí éîõñà õÿáÿðè,
Âåðäèéè òþâáÿíèí îëìàç ÿñÿðè.
Öðÿéè îëàíà òþâáÿ âåð àíúàã,
Éîõñà, ñàáàù ñÿíè óòàíäûðàúàã.
Öðÿêñèç ìöðèäÿ ÿë âåðìÿ, çèíùàð,
Ìÿñòäÿí, öðÿêñèçäÿí ãÿëÿì äÿ ãà÷àð.
Ýÿë àëìà îâúóíà õÿñòÿ ÿëèíè,
Ñÿí éîõëàìûðñàí êè, îíóí íÿáçèíè.
169
 ×îõëàðû òÿãëèäëÿ òþâáÿ åòäèëÿð,
Ðèíäëèêëÿ, ìÿñòëèêëÿ áàòûá ýåòäèëÿð.
ßýÿð áó èñòèäÿ õóðìà âåðñÿí ñÿí,
Éöçëÿðëÿ èíñàíû þëäöðÿúÿêñÿí.

ÕÈÐÃß ÂÅÐÌßÊ ÃÀÉÄÀÑÛ

Ìöëêÿ éàõûí ãîéìà îüðóíó íàùàã,

Àüëûí âàð, àéûéà ýÿë âåðìÿ ïàïàã.
Äàéàíûá äóðàíäà ùàëû ïÿðèøàí,
Ñà÷ûíû àëíûíà äàüûäàí çàìàí,
Î áèðèíúè ùÿêèì ñþëÿéÿð áåëÿ:
“Þíúÿ äöøöí, ñîíðà ýåò ÿìÿë åëÿ”.
Ýèðîâñóç, åé õàúÿ, àìàíäûð, çèíùàð,
Òöðêÿ úöááÿ âåðìÿ, êöðäÿ äÿ äÿñòàð.
Äèðèéÿ òþâáÿ âåð, úàíû âàð, äöçö,
Þëö òþâáÿ åòìèø ùÿð øåéäÿí þçö.
×þðÿê õàòèðèíÿ òþâáÿ åäÿí êÿñ
Ùå÷ çàìàí öðÿêäÿí òþâáÿ åéëÿìÿç.
Îëìàç äèâè éîëà ýÿòèðìÿê ùå÷ âàõò,
Êèì ãîéàð äÿëèíèí áàøûíà ïàïàã.
Áèð êÿíäëè ãà÷ìûøñà äöíÿí äÿðÿäÿí,
Òþâáÿ âåðìÿ, ãà÷ìûø ìöñàäèðÿäÿí.
Áàøû ýÿëìÿéÿúÿê äöç éîëà ùå÷ âàõò,
Ãîé îíó ìÿìóðëàð àïàðñûí, áóðàõ.
Âåúñèç, ïîçüóí, ëîâüà áèð øÿõñ ö÷öí ñÿí,
Ñóëòàíûí ùàããûíû áàòèë åäèðñÿí.
Ùàíû ôÿðàñÿòèí, ìþìèíñÿí ÿýÿð?!
Èíàíûëìûøñàíñà, ãîðõìóðñàí ìÿýÿð?!
Ìþìèíëèê óçàüû ýþðÿí îëìàãäûð,
Áó áèçèì òÿãâèìäÿí, áîðúäàí óçàãäûð.
Àëèì íÿ þéðÿíèá áèëñÿ-äÿôòÿðäÿí,
Ìþìèí îíó öçäÿí îõóéóð ùÿìÿí.
Ùÿð íÿéè äóìàíëû ýþðñÿ õàëã ÿýÿð,
Ìþìèí îíó íóðòÿê àéäûíúà ýþðÿð.
170
Ìþìèíèí öðÿéè òÿìèç áèð àéíà,
Ùÿð øåé äöç ÿêñ îëàð îðäà äàèìà,
Ýþçö Ùàãã íóðèëÿ ýþðÿí áèð öðÿê
Ïÿðäÿ àðõàñûíäà íÿ âàð ýþðÿúÿê.
Åëìñèç éÿãèíÿ ãÿëá ùà÷àí ÷àòàð?!
Äèíäÿ åëìÿ ÷àëûø, åé îüóë, àøêàð.
Úàíäàí åëì òÿëÿá åò, áÿäÿíäÿí ÿìÿë,
Áó éîëëà âåðÿúÿê èìàí ñÿíÿ ÿë.
Áóíó òÿñäèã åòñÿ äèëèëÿ öðÿê,
Ùÿìôèêèð, áèð îëñà èêèñè äîñò òÿê,
Äöç éîë àðõàñûíúà éöðöñÿ áÿäÿí,
Èìàí ìþùêÿì îëàð áàõ áó ö÷öíäÿí.
Ùÿð êÿñ áó ìÿãàìà ÷àòàðñà áåëÿ,
Áöòöí öçâëÿðè ïàðëàð íóð èëÿ.
Ìÿíà íóðó íöôóç åéëÿñÿ ÿýÿð,
Î, ýèçëè ñèðëÿðè ÷îõ òåç êÿøô åäÿð.
Éîõäóð êþíëöìöçäÿ áàøãà áèð èìàí,
“Éÿìàíè” èìàíëû äåéèëèê, èíàí.
Ìóñòàôà õèðãÿñèí áóéíóçëó Öâåéñ,
Èìàíëà Éÿìÿíÿ àïàðìàäû áÿñ?
Áàõ, î èêè õèðãÿ, ùàë ñàùèáèíèí
ßëèëÿ êàìàëà ÷àòäû èìàí, äèí.
Ýöëö ýèçëÿäèëÿð òèêàí è÷èíäÿ,
Ãþí÷ÿ òÿê à÷ûëäû áèð àí è÷èíäÿ.
Éîõ èäè ãÿëáèíäÿ çÿððÿúÿ ýöìàí,
Éîõäó åùòèéàúû îíà ùå÷ çàìàí.
Î, êÿíä÷è äåéèëäè, êÿíäÿ ýåòäè, áàõ!
×ûõäû èìòàùàíäàí ñàô ãûçûë ñàéàã.
Âåðäè èìòàùàíû, ãî÷àãñàí äåäè,
Öðÿêëèëèê åòäè, õèðãÿ èñòÿäè.
Ùÿäÿôÿ äÿéÿíäÿ èìàí àòàí îõ,
Õèðãÿ ÿëäÿ åòäè, ùÿì ãûðûã-ãóðóã.
Éÿìÿíëè áóíóíëà ñåâèíúÿ ÷àòäû,
Ùÿì äÿ øÿùÿðëèíèí éÿãèíè àðòäû.
Ãÿëÿì ÷ÿêäèëÿðñÿ ÿùä öçÿðèíäÿí,
Éåíè ÿùä÷öí ñþçÿ áàøëàíäû ùÿìÿí.
171
Ëàçûìñà ñèððèíè äèíèí êÿøô åòìÿê,
Áó ñàéàã áèð ìÿãñÿä, áèð ãàñèä ýÿðÿê.
Õèðãÿ âåðèðñÿíñÿ, áåëÿñèíÿ âåð,
Éîõñà êè, úîøìà ýåò, õèðãÿí àëòäà ýèð.
Þçöí ãàçè îëñàí, ìöðèäèí îüðó,
Õèðãÿ, ìóçä ìèííÿò äÿ ýåäÿúÿê, äîüðó,
Õàëãû ìÿùâ åäèðñÿí íàäàíëûãëà ñÿí,
Àõû íåéëÿìÿëè, ñÿí ïèñ ùÿêèìñÿí!
Áó, ýèðìÿç ùÿð ãÿëáÿ, åéëÿìÿç íöçóë,
Ãàáèë àäàì òàï êè, åéëÿñèí ãÿáóë.
Ñþùáÿòÿ, ùöçóðà ëàéèãñÿ ùÿð êÿñ,
Ãîâìà þç éàíûíäàí ñÿí îíó ÿáÿñ.
Ñÿí ãèéàì ÿùëèéëÿ õèäìÿò ÿùëèíèí
Ýþçëÿ ìÿãàìûíû, áàõ, ùÿð áèðèíèí.
Íàìàçà, îðóúà ëàéèãñÿ ùÿð êÿñ,
Ãîéìà áîø ñþùáÿòÿ ãîøóëñóí ÿáÿñ.
Êèì êè áó ãèñìäÿí îëàðñà êÿíàð,
Âåðìÿ áó äÿíè ñÿí, àë÷àãäûð îíëàð.
Íàìàçäàí, ñöííÿòäÿí, ôÿðçäÿí, çÿêàòäàí
Áàøãà áèð ïàé âåðìÿ îíëàðà, àìàí,
Ñÿí ÿììàìÿ âåðñÿí ùÿð êÿñÿ ÿýÿð,
Îíäà äèí ÿììàìÿ, ïàëòàðëà ýåäÿð.
ßââÿëúÿ áèð éîõëà þç íÿãäèíè ñÿí,
Ñîíðà õàëãà ýþñòÿð, ÿýÿð èñòÿñÿí.
Ùàðäàäûð áèëìÿñÿí ñÿí éàõøû, éàìàí.
Ñÿíëÿ íåúÿ ÷àòàð Ùàããà àõòàðàí?!
Íÿ ëàçûì, àõòàðìà õàìõÿéàëëàðû,
×àòäûð ìöõëèñëèéÿ áèðèíè áàðû.
Äÿâÿíè àò èëÿ éàíàøû ñöðñÿí,
Þêöç òÿê ïàë÷ûãäà ãàëàðñàí ùÿìÿí.
Õÿñòÿéÿ äÿðìàí âåð, è÷ñèí ñàüàëñûí,
ßýÿð ÿôéóí âåðñÿí, úàíûí ñàü îëñóí!
ßýÿð ùÿð ýÿëÿíè ìöðèä åéëÿñÿí,
Ìèë÷ÿê ãîâàúàãñàí ãûø çàìàíû ñÿí!

172
 ÙÅÊÀÉßÒ

Êÿíääÿí àâàì áèð òöðê øÿùÿðÿ éåòäè,

Î, êàìèë áèð øåéõèí éàíûíà ýåòäè.
Ñöôðÿ, çèêð ùÿëãÿñè ýþðÿðÿê ùÿìÿí
Àòûëäû ìåéäàíà î, äöøöíìÿäÿí.
Î, þçöíäÿí àëèì, áèëìÿäÿí þçö,
Ö÷ ýåúÿ áåéíèíè ãàçûäû, äöçö.
Áèð àç ýåú ýÿëÿðêÿí àø äþðäöíúö ýöí,
Î êÿíäëè õèðãÿäÿí äîéäó áöñáöòöí.
Îíó ãûçäûðäûñà çèêðèëÿ òÿêðàð,
Øåéõ îíó éóìøàëäà áèëìÿäè, àøêàð.
Î ìöðèä ÷èé èäè, ÷ûõäû ùÿëãÿäÿí,
×þëÿ ãà÷äû, øåéõ äÿ ãóðòàðäû ùÿìÿí.
Áèë êè, áó áàçàðäà, äöøöíñÿí áèð àç,
Ùÿð êÿñèí áåëèíÿ éöê ãîéìàã îëìàç.
“Éîõäóð Ùàãäàí áàøãà áèð Òàíðû”éà, áèë,
Åëìñèç áèð öðÿê éîë òàïàí äåéèë.

ÇÈÊÐÈÍ ÒßËÃÈÍÈ

ßìÿëñèç áèð åëìäèð ôèêèðñèç çèêèð,

Åøãñèç öðÿê íóðñóç áèð ýþç êèìèäèð.
Öðÿê ùÿëãÿñèäèð çèêðèí ùÿëãÿñè,
Áîøáîüàç îëìàüûí éàõàð ùÿð êÿñè.
Çèêèð éåð òàïàðàã ÿéëÿøÿí öðÿê,
Ñÿñ óúà, éà àë÷àã åéíèäèð, ýåð÷ÿê.
Åøèäèð ùÿð øåéè àä ÷ÿêäèéèí êÿñ,
Îäóð, íÿðÿ, ôÿüàí åéëÿìÿ ÿáÿñ.
Î êÿñ êè ñþçëÿðèí áèëèð ñèððèíè,
Äèëñèç, äàíûøûãñûç ãàíàúàã ñÿíè.
Øöêð åäÿ áèëìÿñÿí, ìÿñëÿùÿò áóäóð,
Ùÿð éåðäÿ ùàçûð áèë, èáàäÿò áóäóð.
Ñÿí ëàë, êàð îëñàí äà áóíó áèëèðñÿí,
Áèëìèðñÿí, áÿñ êèìè ÷àüûðûðñàí ñÿí?!
173
Òàíûø îëìàäûüûí áèð êÿñÿ áåëÿ,
Ñèòàéèø åäèðñÿí ùàíñû äèë èëÿ?!
Íàäàíûí öðÿéè èøäÿ ñöñò îëàð,
Åëìäÿí ñþç ñàëñàí î, äöðöñò îëàð.
Ñÿí êè ùå÷ áèëìèðñÿí öçöí êèìÿäèð,
Áó, éåðñèç þçöíäÿí ÷ûõìàüûí íÿäèð?!
Ãåéá îëìóø áèð öðÿê ùàéà ìþùòàúäûð,
ßýÿð ùàçûð îëñà, áó áèð ìåðàúäûð.
ßýÿð áèð îëìàñà äèë èëÿ öðÿê,
ßñëèíäÿ éàðàìàç çèêðÿ úÿùä åòìÿê.
Äèë èëÿ öðÿéèí äîñò îëàí çàìàí
Îíóí ïàê àäûíà ëàéèã îëàðñàí.
Ãÿëáèíäÿ äîëóñà ùÿâÿñ, ùèéëÿ, ðÿíý,
Äèëäÿ íÿ ñþéëÿñÿí ùÿäÿð ýåäÿúÿê.
Öðÿéèíäÿ àñ-êÿñ ñàëìûøäûð òàëàí,
Ïèðèí òÿëãèíèíÿ, îäóð, ìþùòàúñàí.
Ùÿð êÿñ äöøöíìÿäÿí áèð ñþç ñþéëÿéèð,
Çèêðÿ êèì ëàéèãäèð éàõøû áèëèð ïèð.
ßýÿð ñÿí ùàìûíû çèêðèíÿ ãîøñàí,
Ãóðòàðà áèëìÿçñÿí ïåøèìàíëûãäàí.

ØßÙÀÄßÒ ÊßËÌßÑÈÍÈÍ
ÑÈÐÐÈ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Àëëàùû ÿââÿëäÿí òàíûìàñàí ñÿí,

Ùå÷ âàõò äîüðó ÷ûõìàç øÿùàäÿò êÿëìÿí.
ßëèôáà ìÿáÿäè òàíûìûð, èíàí,
Éàõøû øåé áó èêè òÿñäèã, èíêàðäàí.
Òîâùèä õÿçíÿñèíÿ áó èêè àääàí
Äàùà éàõøû òèëñèì òàíûìûð çàìàí.
Áåëÿ áèð ñèôÿòÿ ìàëèê îëàí ñþç
Úÿííÿòèí à÷àðû îëàúàã, ñþçñöç,
Îíëàðûí ãÿäðèíè áèëìÿñÿí ÿýÿð,
Èêè áÿäð áó èêè îí äþðäÿ äöøÿð,
Áó îí äþðä äÿíÿíèí ùÿð áèðè, àøêàð,
Äþðä äèøäèð, áèð äÿ êè, îí äÿíÿ à÷àð.
174
ßñëà áó áèðëèéÿ éîõäóð øöáùÿ, øÿêê!
Èêè ãèñì, ùÿð áèðè åéíèäèð, ýåð÷ÿê.
Êÿëàìûí, ñóðÿòèí áàøû, ñîíó, áèë,
Áó èéèðìè ñÿêêèç ùÿðôäÿí ýåí äåéèë.
Àéûí äà ìÿíçèëè áó ùÿðôëÿðäèð áàõ,
Åëÿ éîë, ìÿíçèë äÿ áóíëàðäûð àíúàã.
Áèð ñþç êÿíàð äåéèë, áèë áó ùÿðôëÿðäÿí
Áèçèì ñþçöìöçäÿí, åé äîñò, êå÷ìÿ ñÿí.
Àëëàùäàí êÿíàðäà íÿ âàðñà àíúàã,
Îíó øÿùàäÿòèí “ëà”ñûíà áóðàõ!
“Ëà”ñûíäà éåðëÿøìèø òþâáÿ áó ñþçöí,
Íåúÿ äÿ êÿìõÿðúäèð áó ñþç, áàõ þçöí!
Þçýÿ íèøàíûäûð, îíäà îëàíëàð,
Îíó èñòÿìÿéèí íÿ ôàéäàñû âàð?!
ßýÿð î þçýÿíè àòìàñàí òÿìèç,
Ñÿíèí øÿùàäÿòèí äöç îëìàç, ùÿðýèç.
Áó òþâáÿ äàëûíäà áþéöê òþâáÿ âàð,
Àíúàã îíäà íÿôñè þëäöðìÿê îëàð.
Î òþâáÿ àç éåìÿê, àç äà éàòìàãäûð,
Õàëãäàí óçàã îëìàã, ñöêóò åòìÿêäèð.
Òÿðèãÿòäÿ äþðä éàð åëÿ áóäóð áàõ!
Ùÿì áóäóð èøëÿðèí ÷àðÿñè àíúàã.
Îíóí áó áóòÿäÿ ñàô îëàð çÿðè,
Ñîíðà äà äöêàíà ýÿëÿð ýþâùÿðè.
Î, ýþç-ãóëàüûíû áèð ìöääÿò à÷àð,
Þç ìóðàäûíäàí äà óçàüà ãà÷àð.
Áÿéÿíÿð àãèëëÿð íÿ äåñÿ ÿýÿð,
Îíëàð íÿ åòñÿëÿð, òåç ìÿíèìñÿéÿð.
Àëèì äåäèéèíÿ ÿìÿë åéëÿñÿ,
Õîø ýÿëÿð, éÿãèí êè, î, ùÿð áèð êÿñÿ.
Åëÿ êè, äöç îëàð èø èëÿ ñþçö,
ßäÿá ìÿãàìûíäà éóðä ñàëàð þçö.
Åëÿ êè, èøáèëÿí, éåòèøìèø îëàð,
Ýþðÿð îí êèøèíèí èøèíè, àøêàð.
Ïèðèí öðÿéèíäÿí íÿ êå÷ñÿ ÿýÿð,
Òåç ùàçûð åëÿéèá “áóäóð, àë” äåéÿð.
ßñëà “åò-åòìÿéÿ” îëìàç î, ìþùòàú,
175
Øåéõ áèð ñþç äåìÿéÿ ýþðìÿç åùòèéàú.
Îëñà áó íèøàíëàð îíäà àøèêàð,
Ãÿëáè äöç, ðóùó äà èøûãëû îëàð.
Öçö, èðàäÿñè íóðà ÷åâðèëÿð,
Õÿëâÿòÿ, ùöçóðà ëàéèã ýþðöëÿð.

ÕßËÂßÒÈÍ ÌßÍÀÑÛ

Èíñàí ìàíåÿäÿí ýÿðÿê îëñóí ýåí,

Òà îíà õÿëâÿòäÿ ùöçóð âåðèëñèí.
Ùàíû î öðÿêëè ãîðõìàñûí úàíäàí,
Ñó, ÷þðÿê ñþçöíö àíìàñûí áèð àí.
Éîëó ýþñòÿðÿíÿ òÿñëèì îëàðàã
Âàõòûí èøëÿðèíè ýþçëÿñèí àíúàã.
Îâúóíà àëàðàã úàíû òþùôÿòÿê,
“ßëÿñò”ÿ öç òóòñóí öðÿéè ýÿðÿê.
“Éîõäóð” äÿðéàñûíà ãóéëàñûí áàøû,
Áÿäÿíè þëöìöí îëñóí éîëäàøû.
Îíà ñÿàäÿò öç ýþñòÿðÿí çàìàí,
Òþùôÿíè îíóí÷öí àïàðñûí ùàìàí.
Èøûãëû áèð ôèêèð, èòè ùóø èëÿ
Îíóí úàëàëûíà ìåéë åòñèí áåëÿ.
Ãàïûíû áàüëàñûí ùÿâÿñ öçöíÿ,
Ýþçö õàñ êÿñëÿðèí áàõñûí ýþçöíÿ.
Òÿðê åòñèí ÷îõëóüó, ñàéû àøèêàð,
Ðÿää åòñèí Àëëàùäàí áàøãà ùÿð íÿ âàð
Ðöñòÿì òÿê ìåéäàíà âóðñóí þçöíö,
Ìÿñòëÿð òÿê ãûëûíúà òóòñóí öçöíö.
Îíó éàä åäÿíäÿ, ñÿí éàëâàð-éàõàð,
Îíóí ñèðëÿðèíÿ îë õÿçèíÿäàð.
Öðÿêäÿ òÿñäèã åò, äèëäÿ èíêàð åò,
Äîëäóðñóí ãÿëáèíè îíäàêû èççÿò.
Ñîëäàí ùàé äåéÿíäÿ ñÿñ-ýÿëñèí ñàüäàí,
Îíäàí áàøãà íÿ âàð, çÿððÿäèð ùàìàí.
Äèëèíäÿí ãÿëáèíÿ éîëëàð à÷àúàã,
“Éîõäóð Ùàãäàí áàøãà áèð Òàíðû” àíúàã.
176
Òàõûë ãóéóäàäûð, ñöðö ÷þëäÿ áàõ,
Îëàðìû áó ãàéäà ÷èëëÿ ñàõëàìàã?!
Ãûðõ éàìàí õèñëÿòè òÿðê åéëÿñÿí ñÿí,
×èëëÿäÿ òÿê, àçàä îëà áèëÿðñÿí:
Òÿêÿááöð, ìÿíÿìëèê, þçöíö ÷ÿêìÿê,
Ãàôèëëèê, ñÿðõîøëóã, ùèéëÿ, ãÿçÿá, øÿêê,
Òÿðÿääöä, ïàõûëëûã, êÿëÿê, êèí, òàìàù,
Éàëàí÷û, ñàõòàêàð, âÿôàñûç îëìàã.
Øÿùâÿò, íàç, éöíýöëëöê, àüûðëûã åòìÿê,
Ïîçüóíëóã, íàíêîðëóã, èíñàí èíúèòìÿê,
Èñðàô, áþùòàí÷ûëûã, áèð äÿ ôèòíÿ, ëàü,
Ôûðûëäàã, ãàí è÷ìÿê, ðèéà âÿ íèôàã
Ùèðñ, èêèöçëöëöê, àúýþçëöê, ùÿñÿä,
Çöëöì, úþâð, úÿôà, ñöñòëöê âÿ íèôðÿò –
Ùÿð íÿ ñþéëÿäèìñÿ, îíäàí ãà÷ óçàã,
Îíëàðûí ÿêñèéëÿ ìÿøüóë îë àíúàã.
Ñîíðà äà õÿëâÿòäÿ îòóðóá àüëà,
Ãàïûíû áàüëàéûá ñÿí ÷èëëÿ ñàõëà.
Áóíà éèéÿëÿíèá îíëàðäàí ãà÷àí
Þëêÿéÿ âÿëèäèð, ùÿì âàëè, èíàí.
Êþíëö ìÿëÿêëÿðèí äÿôòÿðè îëàð,
Áàøãà ùÿðôëÿð èëÿ àäû éàçûëàð.
×èëëÿ åëÿ áóäóð, áàõ áóäóð õÿëâÿò!
Áóäóð àðèôëÿðÿ éàðàøàí ñèôÿò!
Áîøàëìàéàí öðÿê îëàð áèð áàçàð,
Ãàëõ, îíó áîøàëò êè, áó éàõøû îëàð!
Ñÿíÿ áóéóðìóøëàð ÷èëëÿ ñàõëàìàã,
Ùàðàìäûð,èõëàñëà åòìÿñÿí àíúàã.
Ãÿëáèíäÿ øöáùÿéÿ éåð âåðìÿ ùÿðýèç,
Øåéòàí ãöðóðóíäàí îðäà ãîéìà èç.
“Ãóëÿóç” ñóðÿñèí îõóñàí ÿýÿð,
“Ãóëùóâÿëëàù”û äà åéëÿñÿí ÿçáÿð,
Ãÿëáèí ãöââÿò àëàð ãåéá àëÿìèíäÿí,
Òåç ÿëäÿ åäÿðñÿí ùÿð íÿ èñòÿñÿí.
Ùèììÿò ãàðòàëû äà ùàë åâèíäÿí, áàõ,
Âöúóäóí öñòöíÿ êþëýÿ ñàëàúàã.
Ìöðèäÿ ãåéáäÿí âåðñÿëÿð õÿáÿð,
177
Áó ùàëäà åéá îëìàç î çÿððÿ ãÿäÿð.
Øåéõèíÿ èíàìû äöç ÷ûõàí çàìàí
Îëàð ðèéàçÿòäÿ ìþùêÿì, äöç ùàìàí.
×ÿêäèéè çÿùìÿòÿ ýþðÿð ìöêàôàò,
×àòàð î õÿçèíÿ, äÿñòýàùà, ùåéùàò.
Êþíëöíÿ áàõûøû øåéõèí íóð ÷èëÿð,
Öðÿê ñèðëÿðèíè ðÿìçëÿðäÿí áèëÿð.
Ñóñàðàã äóðìàãäàí çåùíè äÿ, ýåð÷ÿê,
Äîëàð ñþçëÿð èëÿ õàëèñ ýþâùÿð òÿê.
Öðÿéè ùÿð ñþçÿ õÿçèíÿ îëàð,
Êþíëöíäÿ îëàíû äèëèíÿ àëàð.
Áåëÿ áèð éîõëóãëà âàð îëàí çàìàí
Öðÿéè ìÿñò îëàð ôÿãð úàìûíäàí.
Àòàð íèñéÿñèíè, íÿãäèíè, äöçö,
Éîëýþñòÿðÿí åäÿð ñèäãèíè þçö.
Ñèäã èëÿ ãÿëáëÿðäÿí òà àýàù îëàð,
Ãÿëáëÿðäÿí ãÿëáèíÿ éîëëàð à÷ûëàð.
Îíóí öðÿéèíäÿí íÿ êå÷ñÿ ÿýÿð,
Øåéõ ÿýÿð îíëàðäàí òóòàðñà õÿáÿð,
Îíóíëà øÿôãÿòëè îëàð, ìåùðèáàí,
Îíóíëà äîñò îëàð öðÿêäÿí, úàíäàí,
Ñèìà, ñþùáÿò, éåìÿê, éàòìàãäàí, ÿëáÿò,
Ìöìêöí îëàíëàðû ýþðÿð ìÿñëÿùÿò.

ÌÖÐÈÄËÈÉÈÍ ØßÐÒËßÐÈ

Èñòÿéèí îëàðñà äöçýöí âÿ äîüðó,

Áèðèíúè àääûìäà ìóðàäûíäûð î.
Ùàãã áÿíäÿíè éîëà ýÿòèðÿí çàìàí,
Î, ãîðóéóð îíó éàìàíëûãëàðäàí.
Îëàðñà áÿíäÿéÿ óüóðëóëóã éàð,
×ÿòèíëÿð îíóí÷öí òåç àñàí îëàð.
Èðàäÿò åòìÿéèí èëê ïèëëÿñè, áàõ!
Ïèñ õöëãö, àäÿòè àòìàãäûð àíúàã.
Øåéõ ñÿíÿ éàíûíäà éåð âåðÿí çàìàí,
Áèð éîëëóã ÿë ýþòöð èõòèéàðûíäàí.
178
Áîüìàñà íÿôñèíè ìöðèä îëàí êÿñ,
Äèðèëèê ñóéóíà éîë òàïà áèëìÿç.
Î çàìàí êèøèíèí áàøû óúàëàð
Êè, íÿôñèíèí áàøû àøàüû îëàð.
Ñÿí äîñòóí ãÿäðèíÿ ÿýÿð âåðñÿí àä,
Áèð òóòìà ãÿäðèíè îíóíëà, ùåéùàò!
ßýÿð ãîâóøàðñà êþùíÿéÿ òÿçÿ,
Âàðëûã ãàïûñûíû áàüëàéàð öçÿ.
ßýÿð ëîâãàëûüà éîë âåðñÿ ìöðøèä,
Àãèëëÿð ìöðøèä éîõ, îíó ñàéàð áöò.
Ëîâüàëûã ýÿáð åäÿð, áèë, ìöñÿëìàíû,
Ëîâüàëûã äèâ åäÿð ùÿì Ñöëåéìàíû.
Ýåí ãà÷ ëîâüàëûãäàí àä-ñàí èñòÿñÿí,
Áèë, ñàëàð ëîâüàëûã ñÿíè ýþçëÿðäÿí.
Äèâ ñÿúäÿ åòìÿäè, ëîâüàéäû, ÿëáÿò,
Àò áó ëîâüàëûüû, åé ìÿëÿêñèôÿò.
Ëîâüàëûã åéëÿñÿí îëàðñàí áÿáèð,
ßë ÷ÿê ëîâüàëûãäàí, ñÿí îëìà êàôèð.
Áÿëÿìÿ, íÿçÿð ñàë, ëîâüàëûüûíäàí
ßñùàáè-êÿùô èòè éàõøûäûð îíäàí.
Ñèðð òÿðÿçèñèíäÿ áèð äÿí ëîâüàëûã
Ìèí èëëèê íàìàçû ùå÷ åäèð àðòûã.
Ýþðäöì áó äöíéàäà, ñåéð åëÿäèì ÷îõ,
Òÿâàçþêàðëûãäàí éàõøû áèð øåé éîõ!

ÙÅÊÀÉßÒ

Áèð éîë áèð ìöðøèäÿ åòäèëÿð òþùìÿò,

Ìöðèäëÿð è÷èíäÿ ãîïäó ãèéàìÿò.
Îíëàð äöøìÿíëèéÿ ïåéìàí åòäèëÿð,
Äöøìÿíèí ãÿñäèíÿ ÷ûõûá ýåòäèëÿð.
Àíúàã ìöðèäëÿðäÿí àãèë áèð íÿôÿð,
Åëìëÿðÿ ñàùèáäè êèôàéÿò ãÿäÿð.
Áöòþâ îëäóüóé÷öí äþçöìö èëÿ
ßñëà òÿðïÿíìÿäè éåðèíäÿí áåëÿ.
Îðäàêû áèð íÿôÿð ñÿáèðñèç èäè,
179
 Îíóí áó ùàëûíû ùå÷ áÿéÿíìÿäè.
Äåäè êè, åäèëÿí éàõøûëûã êè, âàð,
Àíúàã áåëÿ ýöíäÿ èøÿ éàðàéàð.
Ìöðèä úàâàá âåðäè, áèð òîõòà, äàéàí,
Äèäìÿ ãÿëáèìèçè áåëÿ íàùàãäàí.
Î, èçèí âåðìÿñÿ, éóìðóã âóðìàðàì,
Î, îí èë îäóìó ñþíäöðìöø òàìàì.
Áåëÿ èø ýþçëÿìèð ìÿíäÿí øåéõ þçö,
Ìÿí ñóññàì, èíúèìÿç î, ìÿíäÿí, äöçö.
Íåúÿ ùå÷ åëÿéèì çÿùìÿòëÿðèíè?!
Íåúÿ äîí åéëÿéèì àõû õèðãÿíè?!
Øåéõ ôèòíÿ òîõóìó ñÿïèðñÿ ÿýÿð,
Þçö ìöðèäëÿðÿ íåéëÿéÿ áèëÿð?!
Äîüðó, äöç, ñÿáàòëû îëìàéàí áèð êÿñ,
Áåëÿ ñþùáÿòëÿðÿ ëàéèã ýþðöëìÿç.
Äèíèí èøëÿðèíè èñòÿñÿí ýþðìÿê,
Äöíéàíûí éöêöíö àòàñàí ýÿðÿê.
Ìÿíëèê ëþâùÿñèíäÿí íàõûøû ñèëñÿí,
×åâèð åëìÿ òÿðÿô ãÿëÿìèíè ñÿí.
Ñÿíè òÿùãèð åòñÿ ÿäÿáñèç áèð êÿñ,
×àëûø ÿäÿá ýþçëÿ, ùèðñëÿíìÿ ÿáÿñ.

ÑÀËÈÊÈÍ ÒßÐÊ Âß ÒßÚÐÈÄÈ

Ôèêðèíäÿ äèí âàðñà, äèðùÿìñèç äîëàí,

Áóäóð èëê àääûìû àøèãèí ùÿð àí.
Î àðâàä, î óøàã, î êÿíä, áàü÷à-áàü
Áîéíóíäà çÿíúèðäèð, éîëäà ùàë àíúàã.
Äöç îëàð áó ùàëû, çÿíúèðè àòñàí,
Ïèñ âàðäàí éîõñóëëóã éàõøûäûð, èíàí.
Âÿùäÿò ñàðàéûäûð áó éîëäà öðÿê,
Éàõøû áàõ, î, øàùà õÿëâÿòäèð, ýåð÷ÿê.
Öçöíö äþíäÿðìÿ î éåýàíÿäÿí,
ßýÿð äèí ãóøóñàí ýÿë àõòàðìà äÿí.
×ÿêèð ùåñàáûíû ñÿíèí äàø, äèâàð,
Ñÿíèíëÿ ìÿøüóëäóð ýþéëÿð, óëäóçëàð.
180
Ùÿð çÿððÿ äèë à÷ûá ñþéëÿéèð ñÿíÿ,
“×îõ äà áåë áàüëàìà äöíéà ìöëêöíÿ”.
Äöçÿëò äèí ìöëêöíöí èøëÿðèíè áèð,
Áó äöíéà ìöëêöíö úàùèëëÿðÿ âåð.
Íÿ ãÿäÿð âàð-éîõäàí äàíûøàúàãñàí?!
ßçÿëè ÿáÿäÿ âóð, ãóðòàð ùàìàí.
Ñÿí þç êöëöíýöíöí îäèëÿ, áóäóð,
ßýÿð àøèãñÿíñÿ, ìåøÿíÿ îä âóð.
Åøøÿê éåäÿéèíäÿ, èéíÿ úèáèíäÿ!
Ñÿí íåúÿ ýåäÿðñÿí îðà áó ýöíäÿ.
Øöøÿäÿí îëäóãúà éöêöí, àøèêàð,
Ñÿíäÿí äîñòà ãÿäÿð ÷îõ óçóí éîë âàð.
Äöíéàäà åëÿ òÿê áèð äîñò òàï êè, ñÿí,
Î, áàõ áó äÿíèçÿ áàø âóðà áèëñèí.
Ñÿí þç âàðëûüûíû äóéäóãúà, ýåð÷ÿê,
Ùÿëÿ áöòïÿðÿñòñÿí, øöáùÿñèç, äåìÿê.
Î íóð àëÿìèíè ýþðìÿéèð ýþçöí,
Îäóð, ãÿðã îëìóñàí çöëìÿòÿ þçöí.
Áèð éîë êè, ýåäèëÿð úàí àéàüèëÿ,
Î, íåúÿ ýåäèëÿð åøøÿêëÿ áåëÿ?!
Êþíëöíäÿ äàø, òîðïàã, ñóéà éåð âåðñÿí,
Îíó áèð êÿíä êèìè âèðàí åäÿðñÿí.
Åâÿ ãàïû ãîéìà, ãàïû áàüëàéàð,
Îðà ãûçûë ãîéìà, ãûçûë ãîõóéàð.
Ãûçûë þçö íÿäèð? Ìóðäàð áèð úÿìäÿê!
Àíúàã èò, ãóðä éåéÿí úÿìäÿê íÿ ýÿðÿê!
Õàúÿäÿ áÿõò éîõñà, íÿéÿ ýÿðÿê çÿð?
Åâäÿ áèð øåé éîõñà, ãàïû íÿ âåðÿð?
Êèøè áÿçÿíìÿêëÿ åéáÿúÿð îëàð,
Öðÿê èñòÿìÿêëÿ öçëÿð ãàðàëàð.
Òàíðû ñóôèñèíÿ ãûçûë íÿ ýÿðÿê?!
Àëëàù âÿëèñèíÿ íÿ éöê, íÿ åøøÿê?!
Ñàòäûì þç êÿíäèìè, äöøöíäöì ñîíó,
Êÿíääÿ ôöçóëëàðà áóðàõäûì îíó.
Êèì äöíéà ãåéäèíäÿí îëìàñà àçàä,
Áÿíäÿëèê áîðúóíó þäÿìÿç, ùåéùàò.
Öëâè àëÿìäÿíñÿí, åé Àëëàù öðÿê,
181
Èíñàí àëÿìèíäÿí óçàãëàø ýþðÿê!
Ñÿíè éîðìàäûìû áó Ñóíãàð, Àéàç?!
Þçöíö áóíëàðäàí ýÿë åéëÿ õèëàñ.
Ùà÷àí îíóí ãóøó éóðä-éóâà òèêÿð?!
Ùà÷àí ãàðûøãàñû áèð åâ äöçÿëäÿð?!
Áèçèì ìàüàðàéà áàøãàñû ñûüìàç,
Áèçèì éöêöìöçäÿ îëìàç èøâÿ-íàç.
Ïÿëÿíýëÿð åâèäèð áèçèì ìàüàðà,
Àë÷àãëà éàðàìàç éîë òàïìàç îðà.
Êèìèí áó äöíéàäà éåðè éîõ, ÿýÿð,
Î, ùàíñû áóúàãäà éåðëÿøÿ áèëÿð?!
Ñóñóçëàð éåòèøÿð áó ñóéà àíúàã,
Ðèéàçÿòëÿ îëàð áó áàüà ÷àòìàã.
Àúëûã, éóõóñóçëóã, ñöêóòëà èçëÿò,
Äöçëöêëÿ ñàëèêÿ ðÿùáÿðäèð, ÿëáÿò,
Êàìàëûí éîëóíäà áó äþðä øåé, ýåð÷ÿê.
Àáäàëà äþâëÿòäèð, éîõñóëà áÿçÿê.

ÀÚËÛÜÛÍ ÔÀÉÄÀÑÛ

Ðóù èëÿ àüûëäàí ýöú àëàð öðÿê,

Áÿäÿíÿ ýöú âåðÿð ñó èëÿ ÷þðÿê.
Åâ õàëè îëàíäà î, ùöçóð âåðÿð,
Áÿäÿí áîø îëàíäà èøûã, íóð âåðÿð.
ßýÿð åëì àõòàðñàí, òîõëóüó òÿðê åò,
Úàí òÿëÿá åéëÿñÿí, úÿñàðÿòëÿ ýåò.
Òèêàí óúóíó éå, õàð îëìà àíúàã,
Ãÿëáèí ãàðàëìàñûí áÿäÿíèí ñàéàã.
Àíúàã àç éåìÿêäèð íÿôñèí úèëàñû!
Íÿôñè áÿñëÿìÿêäèð àüëûí áÿëàñû.
Õàëãû íàìàç ö÷öí äÿâÿò åòìèøëÿð,
Îðóúóí ñèððèíè ùÿì þéðÿòìèøëÿð.
Áàõ áóäóð àúëûüà ÿí éàõøû äÿëèë,
Õÿëèëèí îäó äà åëÿ áóäóð, áèë.
Áèð îä êè, éàç à÷àð, ëàëÿ áèòèðÿð,
Ñöôðÿíè, éåìÿéè òåç òÿðê åòäèðÿð.
182
Î ìöëêÿ ãàéûòìàã àðçó åòñÿí ñÿí,
Îðà àç éåìÿêëÿ ÷àòà áèëÿðñÿí.
Àüëà èøûã ñà÷àð, áèë êè, àç éåìÿê,
Éåìÿêäÿí þòÿðè áó ãÿì íÿ ýÿðÿê?!
Ùÿð éàíà ñÿñ ñàëàí úÿíý, óä âÿ êàìàí
Õîø ñÿñäèð è÷ëÿðè áîø îëäóüóíäàí.
Ãàðíû éåêÿ èñÿ íÿ ñàç, íÿ óëàã?
Áèðäèð ãàðà èñÿ ñó èëÿ òîðïàã.
Ñÿí “ñîâòÿëùÿìèð”èí åéáèí áèëèðñÿí,
Åøøÿêëÿ ñöôðÿéÿ íèéÿ ýÿëèðñÿí?!
Ãàðíûí äîëó îëñà, éàðàíàð áóõàð,
Ïèñ-ïèñ ãîõóëàðëà äàìàüûí äîëàð.
Ìÿëÿêëÿð ãà÷àðëàð ñÿíèí éàíûíäàí,
Äèâëÿð, ùàëëàð ýèðÿð îíäà ãàïûíäàí.
Àðû ëÿòèô øåéëÿð éåäèéè÷öí, áàõ,
Îíóí ìåéâÿñè äÿ áàë îëäó àíúàã.
Ùåéâàí ãàíû è÷ìÿ, ìÿùâ îëàðñàí ñÿí,
Äèðèëèê ñóéó è÷, êè äèðèëÿñÿí.
Àíúàã åëìäÿ ýÿç ùÿéàò ñóéóíó,
×àëûø äîéóíúà è÷, òàïàíäà îíó.
Ãàðûí áîø éàõøûäûð áó éåìÿêëÿðäÿí,
Àç õîøäóð î, ùàëàë îëñà äà ÿñëÿí.
Éåë èëÿ äîëàíäà ãàðûí, áàüûðñàã,
Áàøûíäà îä òóòóá îäëàíàð ïàïàã.
Áèòêèäÿ ìàääÿëÿð àç îëäóüóíäàí
Îíäà òóëëàíòû äà àç îëàð, èíàí.
Àíúàã ùåéâàíëàðäà ÷îõäóð ìàääÿëÿð,
Îíëàð áóíà ýþðÿ àç õîøà ýÿëÿð.
Òÿçÿê àç èéëèäèð èíñàíûíêûíäàí,
Ùÿëÿëèê áó ñþçÿ éîõ þçýÿ ýöìàí,
Þçýÿ ñöáóò éîõäóð áóíà, äöøöíñÿí,
Îäóð, òîðïàã õîøäóð áåëÿ ÷þðÿêäÿí.
Ïàêëûãëà ñå÷èëèð áþéöê êè÷èêäÿí,
Îäóð, íàáàò, ùåéâàí ïèñäèð ìÿäÿíäÿí.
Òàìàùëà äîñò îëñàí ÿýÿð äöíéàäà,
×îõ àç ÷àòàúàãñàí äàèì ìóðàäà.
Áó àüûð øåéëÿðÿ óéìà áó ãÿäÿð,
183
×àëûø, áó àðàäàí ÷ûõàñàí ìÿýÿð.
Ñÿí êè ýÿëìÿìèñÿí äóðóá éåìÿéÿ,
Ýÿëìèñÿí áóðàäà áèð èø ýþðìÿéÿ.
Ãÿëáè þëÿí áÿíäÿ èø ýþðìÿç, àøêàð,
Äèðèë, ñÿíèí èòèí ãîé åòñèí øèêàð,
Ñÿí ýåòìÿê ö÷öíäöð áó äöíéà áöòöí,
Àíúàã éàðàíìàéûá î, éàòìàã ö÷öí.
Ñÿíè íÿ ìÿñò åòñÿ, øÿðàáûí îäóð,
Áèõÿáÿð åéëÿéÿí ñÿíè éóõóäóð.
Ìÿñò îëàð ÷îõ éåñÿ èíñàí ÷þðÿéè,
Áÿëàäàí ãà÷ìàã÷öí, åé õàúÿ, àç éå.
Ùàëàëû ùàðàìà ÷åâèðñÿ õþðÿê,
Íåúÿ ìåéë åéëÿéÿð îíà, äå, öðÿê?!
Áóüäà, ÿò áÿäÿíäÿ äþíöá îëàð ãàí,
Ãàí òîõóì, òîõóì äà éàü îëàð ùÿð àí.
Øÿùâÿò àëîâëàðû áàøëàð òöüéàíà,
Áó îääàí ôèòíÿëÿð äöøÿð ùÿð éàíà.
Ñÿíäÿ óòàíìàçëûã î éàüäàí îëàð.
Ñàáóí÷óíóí ãàíû áîéíóíäà ãàëàð.
Õèðãÿ ñàáóíëóäóð, íÿôñ ÷èðêëè, äöçö,
Áàõ áó, ÷îõ áèëìÿêäèð, ùèéëÿäèð þçö.
Îðóú òóò, þçýÿéÿ éåäèðò ñÿí ÷þðÿê
Ãàðíûí ïàðòëàéûíúà éåìÿê íÿ ýÿðÿê!
Áèð àéëûã îðóúà äþçÿ áèëìèðñÿí,
Ùÿð àí àù ÷ÿêèðñÿí öðÿéèíäÿ ñÿí.
Àðèôëÿð áèð àéû ÷åâèðÿð èëÿ,
Ýåúÿëÿð âöñàëà ÷àòàðëàð áåëÿ.
×èéÿ ýþñòÿðìÿçëÿð âÿñëèí öçöíö,
Áèøìèøÿ ùàëàëäûð áó, áèë äöçöíö.
Õþðÿéè àëëàùäàí âåðèëÿí áèð êÿñ
Ñÿíèí òÿê ýåúÿäÿ èêè éîë éåìÿç.
Ñÿí ùÿì øàì éåéèðñÿí, ùÿì äÿ “îáàøäàí”,
Áó ñàéàã àðçóíà íåúÿ ÷àòàðñàí?!
Áåëÿ éåìÿê èëÿ, ýÿéèðìÿêëÿ ñÿí,
Ðóùóíó ßééóãà íåúÿ ÷ÿêÿðñÿí?!
Ýåúÿ ùÿääÿí àðòûã éåìÿêäÿí, ñþçñöç,
Äîëó áèð òóëóüà äþíÿðñÿí ýöíäöç.
184
 Ãÿäèð ýåúÿñèíäÿ àðèôèí öçö,
Íóð ñà÷àð àé êèìè îðóúäàí, äöçö.
Ñÿí ùèëàë îëóðñàí, áèð ýöí éåìÿñÿí,
Áèðúÿ àé éåìÿñÿí, ñàïà äþíÿðñÿí.
Ñÿí ãàðûí îëìóñàí, ñöñòñÿí, îäóð áàõ,
Úàí âÿ öðÿê îë êè, îëàñàí ãî÷àã.
Ùÿð êÿñèí ïåøÿñè êþêÿëìÿê îëàð,
Ãàðíû áîøàëàíäà, î äà áîøàëàð.
Áÿäÿí ãàíà äîëóá àüûðëàøàíäà,
Öðÿê òÿíýÿ ýÿëÿð áó éöêäÿí îíäà.
Áÿäÿíäÿ ïèñ éåëëÿð îéíàøàí çàìàí,
Ùÿéàò ÷ûðàüûíû ñþíäöðöð ùàìàí.
Î, ÷ûðàã öñòöíÿ ÿñÿí êöëÿê òÿê
Ùÿð çàìàí áóðíóíà ãîõó âåðÿúÿê.
Ðóùóíó äèðèëò êè, þç áàüûí îäóð,
Àüëûíû îéàò êè, ÷ûðàüûí îäóð.
Áó ùå÷ øåéëÿ äîëó ãàðûí íÿ ýÿðÿê?!
Ãûâðûì áàüûðñàãëàð íÿéèíÿ ýÿðÿê?!
Ýöú âåð éÿãèí èëÿ ãÿëáÿ, úèýÿðÿ,
Äèíäÿ, êèøèëèêäÿ äþí øèðè-íÿðÿ.
Àíúàã àç éàòìàãëà, àç éåìÿêëÿ ñÿí,
Áåëÿ áèð äþâëÿòÿ ÷àòà áèëÿðñÿí.

ÉÓÕÓÑÓÇ ÃÀËÌÀÜÛÍ ÖÑÒÖÍËÖÉÖ

Àíëà éàòìàìàüûí øÿðÿôèíè ñÿí,

Ãóðàíûí “Éàòàíëàð, ãàëõûí” ñþçöíäÿí.
Îéàã ãàëìàã èëÿ, ýþç éàøû ìöäàì,
Äèëäÿ ñþç áóëàüû ãàéíàäàð òàìàì.
Éóõóéëà þëöìÿ ãàðäàø äåìèñÿí,
Èøèí éàòìàã îëñà, þëìöø êèìèñÿí.
Ãÿëáÿí äèðè îëàð îéàã îëàíëàð,
Áàøûíäàí àéðûëàð éàòûá ãàëàíëàð.
×îõ éàòìàã êîðëàéàð áÿäÿíäÿ ãàíû,
Þëöéÿ îõøàäàð òàìàì èíñàíû.
Î, äèðèëèê ñóéó òàïûëàí çöëìÿò,
185
 Àíúàã áó ãàðàíëûã ýåúÿäèð ôÿãÿò.
Åðêÿí äóðàíëàðûí îëìàñà ýþçö,
Áó ùÿéàò ÷åøìÿñè ÷àüëàìàç þçö.
Ãàðàíëûã, óçóíäóð áèçèì ýåúÿìèç,
Àüëàìàã, éàëâàðìàã ùÿð âàõò ïåøÿìèç.
Äîñòñàíñà áèðëÿøäèð ýåúÿ-ýöíäöçö,
Î öðÿê îõøàéàí éàðà òóò öçö.
Éîõñà, áèçèì óäó àëîâ öñòÿ àò,
Áèç ýåúÿ ãÿìäÿéèê, ñÿí îõó, õîø éàò.
Ñÿíèí àõòàðäûüûí àëûúûäûð, áèë,
ßýÿð äîñò îéàãñà, éàòìàã äöç äåéèë.
Äöøìÿí éóõóäàäûð, äîñò èñÿ îéàã,
Ôöðñÿòè ÿëèíäÿí áóðàõìà íàùàã.
Áó ÷èñìàíè ùèññëÿð èíêàð åäÿíäèð,
Ñÿíèí äîñò áèëäèéèí ÿñèë äöøìÿíäèð.
Ãàëõ, ãàëõ éóõóéà âåð òåçúÿ áóíëàðû,
À÷ ýþç áÿáÿéèíè ñÿí ðóùóí áàðû.
Ðóù õÿçíÿñè òàïàð ýóøÿíèøèíëÿð,
Îéàãëàð ãàçàíàð áåëÿ áèð çÿôÿð.
Àëûúûñûñàíñà î ýþâùÿðèí ñÿí,
Îíà îéàãëûãëà ÷àòà áèëÿðñÿí.
Ýþçöíÿ íóð ýÿëèð êèì ãàëñà îéàã
Öçëÿò, ôèêèð, ùöçóð ãàïûñûíäàí, áàõ!

ÁÈÐ ÁÓÚÀÜÀ ×ßÊÈËÌßÉÈÍ

ÕÖÑÓÑÈÉÉßÒÈ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Öçöíö íÿ ãÿäÿð þðòñÿ äÿ úàíàí,

Îíà ãîâóøìàüà àøèã àòûð úàí.
Àíúàã öçëÿòèëÿ ùÿìèøÿ ÿíãà
Èñìÿòëè òàíûíäû òà Ãàôäàí Ãàôà.
ßýÿð ÷ÿêèëìÿñÿ öçëÿòÿ ùÿð êÿñ,
Ãîëó äîñò áåëèíÿ äîëàéà áèëìÿç.
Õîøáÿõò î êÿñÿ êè, ãà÷äû èíñàíäàí,
Äþíäÿðäè öçöíö, ýþçöíö îíäàí.
Èøèí îëàúàãñà Àëëàùëà ÿýÿð,
186
Áàøûíà áÿëàäûð áó ÿëàãÿëÿð.
Ìÿíà óøàüû äà áþéöéÿð àíúàã
Áó ïÿðäÿ äàëûíäà àðàì òóòàðàã.
Úàìààò è÷èíäÿ äîëàíäûãúà ñÿí,
ßçàá, ÿçèééÿòäèð ùÿð çàìàí ïåøÿí.
Ãÿëáè õàëã éàíûíäà, þçö õÿëâÿòäÿ,
Àçàä, áîéíó áàüëû ãóëäóð, ÿëáÿòòÿ!
Åé îüóë, öðÿê éîõ, áèð äîë ñþéëÿ ñÿí,
Áèð øåé êè, ãóéóäà äèâ îëóð ùÿìÿí.
Ìþùêÿìëèê îëìàéàí èïäèð äþâëÿò-âàð,
Áó èïëÿ ãóéóéà, ýÿë äöøìÿ, çèíùàð.
Àç îëñóí, ÷îõ îëñóí, ýåòñÿí õÿëâÿòÿ,
Ôèêðèíäÿ éåð âåðìÿ âàðà-äþâëÿòÿ,
Ïåéüÿìáÿð àëâåðäÿí îëàí òÿê óçàã,
Ìÿñêÿíè Ùÿðàäà îëäó áèð áóúàã.
Ýèðäè ìàüàðàéà ÷ûõûá øÿùÿðäÿí
Ñåâèíúÿ, øàäëûüà ãîâóøäó ùÿìÿí.
Áèð ýåúÿëèê Àéà ãàïû áàüëàíàð,
Úàìààò äàìëàðäà îíó àõòàðàð.
Ùå÷ áèð êÿñ öçëÿòäÿí ýþðìÿäè çèéàí,
Öçëÿòèí õåéðè äÿ îëàð ñöêóòäàí.

ÑÓÑÌÀÃ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Ñóñìàãëà, ñåéð èëÿ ÷àòäûëàð àíúàã,

Êèëñÿäÿ Ìÿðéÿìëÿ, Çÿêÿðèééà, áàõ.
Öìèäñèç éàøàéûá, äþçöá “èííà”éà,
Áó áèðè Èñàéà, î, Éöùÿííàéà.
Ñÿäÿô äÿ àüçûíû éóììàãëà åëÿ
Äöðð èëÿ, ýþâùÿðëÿ îëäó ùàìèëÿ,
Ãþí÷ÿ äÿ àüçûíû éóìàðàã ö÷ ýöí
Äöíéàíû áÿçÿéèð ýöëëÿðëÿ áöòöí.
Ñîðüóéà àç úàâàá âåðÿðñÿ ùÿð êÿñ,
Õàëèñ ìöøê ãîõóéàð îíäàêû íÿôÿñ.
Ëîâüàëûã äåéèëäèð êèøèéÿ ñÿíÿò,
Ñóñìàãäûð äöíéàäà ÿí áþéöê íåìÿò.
187
Îëñà áó äþðä ñèôÿò ùÿð êÿñäÿ áåëÿ,
Áó éîëäà ÷àòàúàã ìöòëÿã ìÿíçèëÿ.
Áóíëàðûí úÿìèäèð ÿñëèíäÿ õÿëâÿò,
Îäóð êè, ãàçàíìûø î, áåëÿ ùþðìÿò.
Áó äþðäëÿ þçöíö þëäöðìÿñÿí ñÿí,
Ùå÷ âàõò þç ãàíûíû òþêÿ áèëìÿçñÿí.
Êèì ÿçáÿð åéëÿñÿ áó äþðäö, èíàí,
Îíà éàõûí ýÿëìÿç ùèéëÿýÿð øåéòàí.
Öçöíö áó äþðäÿ òóòñà íÿôñ ÿýÿð,
Òåç ìÿíà áóäàüû çþùä áàðû âåðÿð.

ÇÞÙÄÖÍ ÑßÚÈÉÉßÑÈ

Çþùäöí î îëàð êè, åé òàëå ýÿçÿí,

Ñÿí äöíéà ìàëûíäàí öç äþíäÿðÿñÿí.
Ìþùòàú îëìàéàíà òóòóá öçöíö,
Áó éàëàí÷û âàðäàí äþíäÿð ýþçöíö.
Àíúàã éîõñóëëóãäàí ãàëäûðûá áàéðàã,
Îíäàí äöçÿëäÿñÿí ïàïàã âÿ áàøìàã.
×èëëÿ, õÿëâÿò ÿùëè îëàí áèð èíñàí,
Ùå÷ áèð ðÿíý òàíûìàç çþùäèëÿ, èíàí.
Êèì çþùäö þçöíÿ åéëÿñÿ ÷ÿïÿð,
Îíà øåéòàí îõó íåéëÿéÿ áèëÿð?!
Çþùä ñÿíè ãîðóéàí ãàëàäûð àíúàã,
Ñÿíäÿêè ùÿâÿñÿ ãÿôÿñäèð, áèð áàõ!
Ãàëàéà ãàïû éîõ, ÿââÿë ùàñàð ÷ÿê,
Õÿñòÿëèê îëìàìûø äÿðìàí íÿ ýÿðÿê.
Îíóí÷öí õîø ýÿëèð õÿëâÿò èíñàíà,
Îäóð åùòèðàñû ñàëàí çèíäàíà.
Áîéíóí èíúÿëÿðñÿ çþùääÿí ÿýÿð,
Îíäà î, õÿëâÿòè äàùà íåéëÿéÿð?!
Ãîðó îíäàí-áóíäàí þçöíö ùÿð àí,
Ñîíðà ýåò áàçàðäà ÷èëëÿ òóò ùàìàí.
Âàõò ö÷öí ùàçûð îë, ãåéðÿ ãàéèá îë,
Îëàñàí äöç ñÿìòäÿ ñåéð èëÿ ìÿøüóë.
Ðàçûëûã ïàïàüû ýåéèíÿí çàìàí
188
Áÿíäÿëèê êÿìÿðè áàüëàéàúàãñàí.
Çþùääÿ äöç, ìþùêÿì îëàí áèð öðÿê
Èáàäÿò âàõòû äà äöç îëàð, ýåð÷ÿê.
Âàúèá, ùöíÿð îëàí èêè çþùä âàð,
Áóíëàðëà äöíéàíû òÿðê åòìÿê îëàð.
Âàúèá çþùä ùàðàìäàí ÷ÿêìÿêäèð ýþçö,
Ùöíÿð çþùä ùàëàëäàí êå÷ìÿêäèð þçö.
Áó ýöí ìöìêöí äåéèë áèð ùàëàë òàïìàã,
Îäóð êè, çþùä þçö õÿéàëäûð àíúàã.
Çàùèä ùàëàëû äà àç éåñèí ýÿðÿê,
×îõ âàõò ùàëàëû äà éåìÿñèí ýÿðÿê.
Ùÿð êÿñÿ çþùä ïÿðäÿ òóòàðñà ÿýÿð,
Î, èëàùè âÿùéÿ ìÿùðÿì êÿñèëÿð.
Òèð þçö îëìóøäó Îñìàíà ãÿëÿì,
Äöçÿëòäè îäóð êè, çþùääÿí ÿëÿì.
Çþùääöð ìÿíñÿáè, ùÿì ìàëû àòìàã,
Áó àòìàã ÷îõ îëñà àëàðñàí ïàïàã.
Áó éöêñÿê ïàïàüà ìåéëèí âàð ÿýÿð,
Áàüëà áÿíäÿëèêäÿí, òàÿòäÿí êÿìÿð.
Ùèéëÿ èøëÿòìÿéèá, äöç ýþðñÿ ùÿð êÿñ,
ßñëà áó ïàïàüû òàúëàðäàí ñå÷ìÿç.
Õàëèñ äöðð ëàçûìäûð òàúëàðà ùÿð âàõò,
Áó òàúûí äöððöñÿ èõëàñäûð àíúàã.

ÈÕËÀÑ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Ðèéàéëà Àëëàùà òóòìà öçöíö,

Ùèéëÿéëÿ àðàéà ñîõìà þçöíö,
Ùèéëÿéÿ ÿë àòñà áó éîëäà ùÿð êÿñ,
Òàÿòè, íàìàçû áèð ÷þïÿ äÿéìÿç.
Èñòÿðñÿí áàøãà îë, èñòÿð îëìà ñÿí,
Ãîé ñÿíèí øàùèäèí îëìàñûí äöøìÿí.
Ýþðäöéöí èø öñòÿ ÷àëûø äàø òþêìÿ,
Ðèéàäàí öñòöíÿ ùÿì áîéà ÷ÿêìÿ.
Ýþðöá-òóòäóãëàðûí ñÿíÿ õîø ýÿëèð,
×öíêè ýþðìöðñÿí êè, ãàçàíúûí íÿäèð.
189
Î éàãóò äåäèéèí øöøÿäèð àíúàã!
Çÿðýÿð ÷îõ ìàùèðäèð, îëìàç àëäàòìàã.
Ýèçëèäèð áèð íåúÿ øåéëÿð ñÿíèí÷öí,
Îäóð êè, èøèíÿ äöøìöøäöð äöéöí.
Éîëóí î ñÿùâëÿðäÿí îëàðñà òÿìèç,
Ôèòíÿêàð äèâ ñÿíè àëäàòìàç, ùÿðýèç.
Ýèçëÿò òàÿòèíè õàëãûí ýþçöíäÿí,
Îíó éàä åéëÿìÿ, àíúàã àðòûð ñÿí.
Ýöíàùäûð òàÿòÿ íÿçÿð éåòèðìÿê,
Àøèãëÿð þçöíö ýþðìÿñèí ýÿðÿê.
Ãÿëáèíäÿ þçýÿéÿ éåð âåðìÿ íàùàã,
Éàðàäàí îðàéà íÿçÿð ñàëàðàã,
Îðäà áàøãàñûíäàí ýþðÿðñÿ ÿñÿð,
Ñöëùöí àéàüûíû êþíëöíäÿí êÿñÿð.
Èõëàñ, Éàðàäàíû ýþðìÿêäèð ìöäàì,
Èø ýþðìÿê, î èøè ýþðìÿìÿê òàìàì.
ßýÿð þéðÿíÿðñÿ òàÿòÿ áÿäÿí,
Èõëàñ ñàëàúàãäûð öðÿêäÿ ìÿñêÿí.
Èõëàñ íèøàíÿñè îëàíäà àøêàð,
Ñÿäàãÿò íóðó äà îðòàéà ÷ûõàð.
Ùàããû éàä åòìÿäÿí ÷ÿêìÿç áèð íÿôÿñ,
Àëëàù ÿìð åòìÿñÿ, äàíûøìàç ÿáÿñ.
Éåðëÿðäÿ, ýþéëÿðäÿ íÿ ýþðñÿ ÿýÿð,
Îíëàðäà èëàùè áèð ãöäðÿò ýþðÿð.
Ùÿð øåéè Àëëàùà âåðäèéèì ö÷öí,
Þçýÿíè ýþðìÿéè ðÿää åòìèø áöòöí.
Þçöíäÿí, þçýÿäÿí ãóðòàðàð ùÿìÿí,
Î, îëàð áó éîëäà õàñ áÿíäÿëÿðäÿí.
Ñÿôà ìÿñêÿíèëÿ àääûìëàéàð î,
Âÿôà îëìàéàíû áèð ùå÷ ñàéàð î.
Ùÿð êÿñ áó ìÿãàìà éåòèøÿ áèëìÿç,
Úÿùäñèç áó çÿôÿðè ãàçàíìàç ùå÷ êÿñ.
Ùÿð êèì áó äþéöøÿ ýèðèøñÿ ÿýÿð,
Ùÿð áèð èääèàäàí, “ìÿíäÿí” ÿë öçÿð.
Ðèéà öçÿðèíäÿ ãóðóëñà òàÿò,
Òàìàì áàøäàí-áàøà êöëÿêäèð ôÿãÿò.
Ñÿíäÿ ðèéà îëñà áèðúÿ òöê ãÿäÿð,
Àíúàã ñàõòàëûãäûð, íÿ äåñÿí ÿýÿð!

190
ÈÊÈÖÇËÖËÖÉÖ, ÑÀÕÒÀÊÀÐËÛÜÛ
Âß ÁÓ ÑÈÔßÒËßÐß ÑÀÙÈÁ
ÎËÀÍËÀÐÛ ÌßÇßÌÌßÒ

Ìöàìèëÿ ö÷öí îëìàñà áèð ñþç,

Àüûë îíäàí þòðö áÿùñÿ ýèðèøìÿç.
Áèð àääûì àòìàçñàí ùèéëÿ åòìÿäÿí,
Áèð íÿôÿñ ÷ÿêìÿçñÿí çèðã èøëÿòìÿäÿí.
Áó óçóí-óçàäû íàìàç ãûëìàüûí,
Ùàðàì òèêÿëÿðäÿí óçàã ãàëìàüûí,
Ýöíäöç éåìÿìÿéèí äîéàíà ãÿäÿð,
Ýåúÿ éàòìàìàüûí éàä îëñà ÿýÿð,
Ýàù ãûðõ áÿäÿíëÿðäÿí ñþùáÿò à÷ìàüûí,
Ýàù äà àáäàëëàðäàí ñþç äàíûøìàüûí –
Çèðã, ðèéà, äåéèë, áÿñ íÿäèð áóíëàð?!
Àëëàùû ñåâèðñÿí, äöç éåðè, çèíùàð!
Ñÿí ùå÷ áèëèðñÿí êè, êèìëÿðäèð àáäàë?
Áèëìèðñÿí, íÿ ö÷öí îëìóðñàí áÿñ ëàë?!
Êèì àíúàã ýþðöðñÿ åéèá, éà íþãñàí,
Î, ùàðäàí áèëÿúÿê ãåéáè ùàðàäàí?!
Ñÿí àáäàëäàí éàõøû îëà áèëÿðñÿí,
×öíêè éîíóá àáäàë äöçÿëäèðñÿí ñÿí?
Óçàãäàí ýþðäöéöí äèâäèð ñÿíèí÷öí,
Áåëÿ ìÿøùóð åòìÿ î äèâè þçöí.
Ñå÷ìèðñÿí éàðìàíû ÿðèøòÿäÿí ñÿí,
Áÿñ äèâè ìÿëÿêäÿí íåúÿ ñå÷ÿðñÿí.
Íÿäèð îâúóìäàêû, ñþéëÿñÿí ÿýÿð,
Ìÿí ñÿíäÿí äþíìÿðÿì, ñàüàì íÿ ãÿäÿð.
Ýÿë ÷îõ òöñòöëÿìÿ áó îúàüû ñÿí,
×ûõ, ÷ûõ, áóðàäàí ýåò, ãàçàíú ýþðÿðñÿí.
ßìèð, øàù éîëóíóí öñòöíäÿ áåëÿ,
Òîð ãóðóá äÿí ñÿïìÿ ñÿí ùèéëÿ èëÿ.
Ö÷ áàçàð ÿùëèéëÿ îòóðàðàã ñÿí,
Íåé÷öí àëèìëÿðè ùåé èíúèäèðñÿí?!
Éåðÿ ëàü åäèðñÿí, ÿñèð, õÿñòÿäèð!
Ýþéÿ ñþç àòûðñàí, àüçûöñòÿäèð.
191
Íÿäèð óëäóç, ôÿëÿê? Ìÿúáóð îëìóøëàð!
Öíñöðëÿð, òÿáèÿò? Ìóçäóð îëìóøëàð!
Íÿ åëìäÿí éóìøàëàð öðÿê ñèíÿíäÿ,
Íÿ Ùàãäàí óòàíàí áèð öç âàð ñÿíäÿ.
Áó ìÿíàñûç ñþçëÿð íÿéèíÿ ýÿðÿê?
Áó ìèñè ýöìöøÿ òóòìàã íÿ ýÿðÿê?
Òàúèð ìÿíôÿÿòäÿí, çèéàíäàí äåéÿð,
Êàòèáñÿ áàðìàãäàí, õÿòäÿí ñþéëÿéÿð.
Âÿçèð õîø ôèêèðäÿí äåéÿð, éà øàùäàí,
ßìèðëÿð ñþç à÷àð ãîøóí, ñèëàùäàí.
Áèð äÿôÿ ñþç ñîðäóì ñàëóñ áèð ïèðäÿí,
Äåäè êè, Àëëàùû ÷îõ ýþðìöøÿì ìÿí.
Î íàäàí ñþçöíäÿí îäëàíäûì ýåð÷ÿê,
Ñÿí éàõøû àíëà êè, äåäèì, åé öðÿê,
Àíúàã áèð éîë ýþðäö ïåéüÿìáÿð îíó,
Ìóñà äà ñåéð åòäè íóð âÿ îäóíó.
Åøøÿê òÿê îòëàéàí áèð øåéõúèê íÿäÿí
Áó ãÿäÿð àðòûãäûð ïåéüÿìáÿðëÿðäÿí.
Áåëÿ èääèàíûí íÿ ìÿíàñû âàð?!
Áÿäÿíèí úàí èëÿ íÿ èøè îëàð?!
Áóíó ëàéèã ýþðñÿ þçöíÿ ùÿð êÿñ,
Î, þçö-þçöíÿ ýöëÿúÿê ÿáÿñ.
Øÿùÿðèí èìàìû îëñàí äà ÿýÿð,
Ñà÷ìà òÿêÿááöðëÿ ùÿð éàíà çÿùÿð.
Äÿì âóðìà Ðàáèÿ ìÿãàìûíäàí ñÿí,
Åé àðâàääàí ÿñêèê, þéöíìÿ ùå÷äÿí.
Àðâàä êèøèëÿðäÿí òîï àëäû, áèð áàõ!
Ùÿð êÿñ ÿìÿëèíÿ ãèéìÿò àëàúàã.
Éûüìûñàí äèðùÿìè äèùðÿì öñòÿ ñÿí,
Áèç öç ÷åâèðìèøèê àðòûã-ÿñêèêäÿí.
Àé, èëè ñå÷ìèðñÿí ùàé-êöéäÿí, äöçö,
Áèç ñóñóá áèëìèøèê ýåúÿ-ýöíäöçö.
Áèç ñÿíäÿ îëàíû àòìûøûã êÿíàð,
Îíäàí óòàíìûøûã ñÿíäÿ ùÿð íÿ âàð.
Äåéèðèê äöíéàäà áèç àç èç ãîéàã.
Ñÿíèñÿ úÿëá åäèð åéâàí, òàü àíúàã.
ßýÿð áèçèì êèìè ãîúàëñàí äà ñÿí,
192
Éåíÿ ÿìèðëÿðÿ òÿçèì åäèðñÿí.
Âÿëèíèí øàù èëÿ äå, íÿ èøè âàð?!
Ïàøà äà ùå÷ äóðóá ìèë÷ÿê îâëàéàð?!
ßìèð ÷îìàüûíà ñÿúäÿ, åòèìàä
Àëëàùà èíàìäàí àðòûãäûð ãàò-ãàò.
Áèð øåéõèí àðõàñû îëñà ùþêìöäàð,
Îíóí õÿìèðèíäÿí ÿëè ÷ÿê êÿíàð.
Äÿðâèøèí ãûëûíúû – Àëëàù ãûëûíúû!
Äàðüàéà éàðàøàð ïàäøàù ãûëûíúû!
Íÿôñ éîëäàí ÷ûõìûøäûð, îíó éîëà ñàë,
Êå÷ÿë óçóí÷óäóð, ïàïàüûíû àë.
Ñó÷ñóçóí ãàì÷ûñû äöøÿðñÿ ÿýÿð,
Ãåéñÿðèí áàøû äà ãóéóéà äóøÿð.
ßæäàùà îëìàìûø òà ñÿíèí ÿñàí,
Ùå÷ êÿñÿ áèð êþìÿê åéëÿìÿç äóàí.
Êèìÿ Ùàãã êþìÿéè îëàðñà áàéðàã,
Îíà øàù áàéðàüû ùàìè îëàúàã.
Äàä! Áó øåéòàíïÿðÿñò ÿáëÿùëÿðäÿí, äàä!
Øåéòàíëûã úàìûíäàí ìÿñòäèëÿð, ùåéùàò!
Ýèçëè ñàõëàñàí äà þç ñèððèíè ñÿí,
Ìÿí áó øÿùÿðäÿéÿì, äåéÿúÿì ùÿìÿí.
Áóäóð äàéàíìûøàì áóðäà ñóñàðàã
Ìåéäàíûí êöíúöíäÿí àñûðàì ãóëàã.
Áèð ñÿùâ áóðàõàðñà áóðàäà áèð êÿñ,
Ùàìàí äÿì äåéÿðÿì, äóðìàðàì ÿáÿñ.
Áàøûí áèçèìêè òÿê àüàðàí çàìàí
Ñÿí öðÿê, úàí îë êè, Àëëàù îëàñàí.
Úàíàâàð ÷þëäÿäèð, ìåøÿäÿäèð øèð,
Ùàìûñû ñÿíÿòäÿ, ïåøÿäÿ áèðäèð.
Íÿ ìÿíèì ìöëêöì âàð, íÿ ñÿíäÿ ïóë âàð,
Ãûøãûðìà öñòöìÿ ìÿíèì áèãÿðàð.
Áèç êè íþãòÿñèçèê ñÿíëÿ ÿëèô òÿê,
Áó ãÿçÿá, áó ùèääÿò áÿñ íÿéÿ ýÿðÿê?!
Ñÿíè ìÿøùóð åòìèø ñàããàëëà ïàëòàð,
Ñàããàëûí ýåäÿðñÿ, äå, íÿéèí ãàëàð?
Áóðàõ ñþç-ñþùáÿòè, ãàëñà äà áèð àí,
Ýÿðÿê åøã ãÿìèéëÿ éàøàñûí èíñàí.
193
 Ùàããûí òÿãäèðèíÿ ñÿí øàä äåéèëñÿí,
Îäóð áÿëàäàñàí, çÿíúèðäÿñÿí ñÿí.
ßýÿð áÿíäÿñÿíñÿ, ñÿí åéëÿ òàÿò,
Î, ùÿð íÿ âåðèðñÿ, åéëÿ ãÿíàÿò.
Õàëèääÿí, Áÿêèðäÿí èêèúÿ ÷þðÿê
Àëìàã÷öí áó ùèéëÿ, ðèéà íÿ ýÿðÿê?!
Àëëàùà òÿâÿêêöë åòìÿäèéèíäÿí
ßìèðÿ, õàúÿéÿ ñûüûíûðñàí ñÿí.

ÒßÂßÊÊÖË ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Ùàãäàí þçýÿñèíäÿí êþìÿê äèí äåéèë,

“Êþìÿê òÿëÿá åäèí ìÿíäÿí”, áóäóð, áèë.
Áèëìèðñÿí áó ñèððè, áèð åéëÿ áÿéàí.
Íåé÷öí îõóéóðñàí “ßëùÿìäè” ùÿð àí?!
Äîñòà àøèã îëàí ÷þðÿê äöøöíìÿç,
Ùå÷ âàõò çèéàí ýþðìÿç î äîñòäàí áèð êÿñ.
Þçýÿäÿí äàíûøìà, òÿâÿêêöë åòñÿí,
Öçöíö îíà òóò, ãåéðÿ áàõìà ñÿí.
×îõó ÿçàáäàäûð òÿâÿêêöë èëÿ,
Áÿçè õÿçèíÿéÿ ÷àòìûøäûð áåëÿ.
Î, ùÿð íÿ âåðäèñÿ, íÿùàéÿòäèð î,
Îíà øöêð åëÿ êè, êèôàéÿòäèð î .
Êèôàéÿò àïàðàð ñÿíè úÿííÿòÿ,
Òÿâÿêêöë éåòèðÿð ùÿì ðèéàçÿòÿ.
Ùÿð êÿñ ìÿüðóð îëñà âàð èëÿ íàùàã,
Äàèì òÿâÿêêöëäÿí äöøÿúÿê óçàã.
Òÿâÿêêöë åéëÿéÿí áèð ñÿáÿá ýþðÿð,
Àíúàã âàðû îëàí îíà øÿêê åäÿð.
Âàð-äþâëÿò óúóíäàí îëìà ñÿðýÿðäàí,
Òÿâÿêêöëÿ ñûüûí äöíéàäà ùÿð àí.
Áàø ÿé ãÿçÿáèíÿ ñþçöíäÿí ãà÷ìà,
Ùå÷ çàìàí ñèððèíè þçýÿéÿ à÷ìà.
Áàøûíû äèê òóòñàí, áÿéÿíèëìÿçñÿí,
Áÿíäÿ ñàéûëìàçñàí, éöê ÷ÿêìÿñÿí ñÿí.
Õàúÿëèê úàìàëäûð, õîøëóãäóð àíúàã,
194
 Áÿíäÿëèê çÿùìÿòäèð, ùÿì éöê äàøûìàã.
Ñÿí íÿ áèëèðñÿí êè, ôàéäàí íÿäÿäèð?!
Éà éàõøû îëìàüûí ùàðäàí, íÿäÿäèð.
Ãÿçÿáè äÿðäëÿðÿ ñÿáÿáñÿ ÿýÿð,
Îíóí õÿçèíÿñè äÿðìàí äà âåðÿð.
Ùÿð êÿñ þç èøèíÿ àðàéûð ÿíúàì,
Àíúàã äîñò êþìÿêäèð äîñòóíà ìöäàì.
Õÿíúÿðÿ, ãîøóíà ýöâÿíìÿ íàùàã,
Àëëàùäàí þçýÿéÿ àïàðìà ïÿíàù.
×ÿòèíëèéÿ äöøñÿí, ãóðòàðàð þçö,
ßýÿð ìöñÿëìàíñàí, åøèò áó ñþçö.
Éîëäà òÿâÿêêöëäöð áÿëÿä÷èí ùÿìÿí,
Àõòàð éîëäàøëûüû éîë ýþñòÿðÿíäÿí.
Ñèëàùû, àòûíû òÿùàðÿòäÿí åò,
Äÿáèëãÿ, çèðåùè èòàÿòäÿí åò.
Âÿôàäàí êÿìÿð åò, èñìÿòäÿí ùåéêÿë,
Ñÿôàäàí äà äöçÿëò ÷ûðàã âÿ ìÿøÿë.
Àéÿòöë-êöðñöäÿí áèð íèçÿ äöçÿëò,
Éöéöð èðÿëèéÿ, ãîðõìà ñÿí ôÿãÿò.
Ýþíäÿð þäÿìÿê÷öí ùÿð áèð ùàúÿòè,
Ñÿäàãÿò ìÿêòóáó, èõëàñ ãàñèäè.
Áó èääèà ÿùëè ñÿáèðëèäèð, áàõ.
Àúèç âÿ êîðäóðëàð áàøãàëàð àíúàã.
Òÿñëèì áàøëàðûíû éåðÿ äèêìèøëÿð.
Ìÿíà çþâãöíö äÿ ðóùà ÿêìèøëÿð.

ÑßÁÐ Âß ÒßÑËÈÌ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Áèð çöìðÿ áÿëàäàí ùÿëàê îëóðëàð,

Áÿëàéëà ýöíàùäàí ùÿì ïàê îëóðëàð.
Ñÿí äÿ àøèãñÿíñÿ, ýÿë áÿëàêåø îë,
Áÿëà îíäàí ýÿëèð, áÿëàäàí õîø îë.
Î êèìè þçöíÿ åòñÿ àøèíà,
Îíó ãÿðã åéëÿéÿð þç áÿëàñûíà.
Áó áÿëà ñÿíèí÷öí áèð èìòàùàíäûð,
Ìþùíÿò áèð ýöçýöäöð, éàòìà, àìàíäûð.
195
Áèëìÿê èñòÿéèð êè, ìàéÿíäÿ íÿ âàð,
Ùàíñû ïèëëÿäÿñÿí åøãÿ ýèðèôòàð.
Íÿäèð áó øèêàéÿò þëÿíäÿ óøàã?!
Ùå÷ áèð èø ýþðìÿìèø ýåäÿíäÿ óøàã?!
Ñþçñöç êè, áó èøäÿ âàðäûð áèð ùèêìÿò,
Àäèëÿ ïåøÿäèð ÷öíêè ÿäàëÿò.
Þìöð ö÷ ùèññÿäÿí óçàã äåéèëäèð,
Èíñàíñà ö÷ àääàí èðàã äåéèëäèð.
Óøàãëûã, ãîúàëûã, ýÿíúëèêäèð áóíëàð,
Áóíëàð þòöá êå÷ñÿ þëÿðñÿí, àøêàð.
Èêè ñàðàé òèêäè, áèð áàõ, Éàðàäàí,
Îðäà ìÿñêÿí ñàëäû éàõøûéëà éàìàí.
Úàíäàí àéðûëàíäà áåëÿ ãîúàëàð,
Ùÿð êÿñèí èøûãëû áèð åâè îëàð.
Áóðäàí þçýÿ éåðÿ ñÿôÿð åòìÿçëÿð,
Îðäà äà áèð þçýÿ éåðÿ ýåòìÿçëÿð.
Áó úöð ýÿíúëÿðèí äÿ ðóùëàðû, èíàí,
Îðäà ñàëàúàãäûð áèð ìÿíçèë, ìÿêàí.
Ãàðûøìàìàã ö÷öí éàøëûëàð, ýÿíúëÿð,
Áèðèñè äàíûøàð, î áèðè ýöëÿð.
Ýÿíúëÿð, ãîúàëàð òÿê óøàãëàðû äà
Îëàíäà Òàíðûíûí ôÿðìàíû ïåéäà
Àïàðàð, ùå÷ áàõìàç îíóí éàøûíà,
Îíóí äà ìÿíçèëè ãàëìàç áîøóíà.
Àëëàùûí èøëÿðè áåëÿäèð ìöäàì,
Áó øàùëûã êàìèëäèð ÿçÿëäÿí òàìàì.
Áó ìöëê ÿëàâÿéÿ äåéèëäèð ìþùòàú,
Ùàé-êöéÿ, ôÿðéàäà éîõäóð åùòèéàú.
×îõ âåðìÿ êþíëöíö ãûçà, îüóëà,
Ñàëìà þç áàøûíû ñÿí ãàëìàüàëà.
Þâëàäà áó ãÿäÿð åòìÿ åòèáàð,
Áèëìèðñÿí íÿ ãÿäÿð îíóí þìðö âàð.
Ýÿë, åé þç áåëèíäÿ òîõóì ýÿçäèðÿí,
Îíóí ùÿðôëÿðèíÿ ÿë óçàòìà ñÿí.
Ñÿí ñàùèá îëñàí äà, òîõóìà, ýåð÷ÿê,
Éàðàäà áèëìÿçñÿí ùÿòòà áèð ìèë÷ÿê.
Þëäöðöð, ñàõëàéûð î, þçö áèëÿð,
Éàõøû-ïèñ ñèððèíè þçö äÿðê åëÿð.
196
ßýÿð áàüáàíñàíñà þç ùàããûíû àë,
×àëûø áàü-áàü÷àíû áèð ñàùìàíà ñàë.
Ñàùèá þç áàüûíû åäÿðñÿ âèðàí,
Íÿ ùàãëà äèëëÿíèð áó èøÿ áàüáàí?!
Î, ñÿíÿ ñþéëÿäè: – Êàì àë, ðàçû îë!
Ùà÷àí ñþéëÿäè êè, éåðè ãàçè îë?!
Ùþêìö ãàðøûñûíäà áó èêè úàùàí,
Äîüðóñó, áèð àðïà ãÿäÿðäèð ùàìàí.
Áèëìèðñÿí êèì âåðäè ðóçó óøàüà,
Éà î, íÿäÿí þëäö, äöøäö òîðïàüà.
Ñöäö äàð éîë èëÿ àíà äþøöíäÿí
Êèìäèð óñòàëûãëà ñöçöá ýÿòèðÿí?!
Î, óøàã äà âåðÿð, ýåðè äÿ àëàð,
Êèìñÿ áèëìÿç íÿäèð àíúàã áó ÿñðàð.
Þâëàä ôÿðàüèëÿ äöíéàäà ùÿð êÿñ
Áèð ìöääÿò îäëàðà éàíàðñà ÿáÿñ,
Îðäà úÿùÿííÿìèí îäóíäà àíúàã
Îíó éàíäûðìàãäàí óòàíàð Àëëàù.
Óøàüûí àòàéà øÿôàñû áóäóð.
Óøàüûí õåéèðè, úÿôàñû áóäóð.
Äöøìÿíëÿð åäÿðëÿð áÿëàéà íèôðÿò,
Îíäàí ýåí ãà÷àðëàð åäèá øèêàéÿò.
Áó íàëÿ êèìäÿíäèð, îäóðñà âåðÿí?!
Ùÿð íÿ îëóð-îëñóí îíà éàëâàð ñÿí.
Éàõûð áÿëà èëÿ õàñëàðû þçö,
Òà õàëãûí áó èøäÿí äÿðñ àëñûí ýþçö.
Ýþðñöíëÿð, áÿíäÿëèê íÿ ñàéàã îëàð,
Áó äÿðäÿ íÿ òÿùÿð íöìóíÿëÿð âàð.
Èêè éîë òþðÿíèð áÿëàäàí àíúàã,
Áèðè èòàÿòäèð, î áèðè ýöíàù.
Íàáàòäà, øÿêÿðäÿ ùÿð íÿ ëÿççÿò âàð,
Àðèôëÿð áÿëàäà, úèäàðäà òàïàð.
Ñåâèíúäÿí ðÿãñ åäÿð áÿëàíû ýþðúÿê,
Éîõñà, áÿíäÿëèéè íàãèñäèð, äåìÿê.
Ùå÷ áèð øåé î íóðäàí ýèçëè äåéèë, áàõ!
Àíúàã îëìàìàã÷öí ÿäëäÿí óçàã,
Éàõøûëûã, éàìàíëûã åäÿð î, ñÿíÿ,
Áåëÿ ãèéìÿò âåðÿð ÿìÿëëÿðèíÿ.
197
ÑÅÂÈÍÚ Âß ÐÈÇÀ ßÙËÈÍÈÍ ÒßÐÈÔÈ

Âàð îëñóí î éîõñóë ñÿðýÿðäàíëàðû,

Áàõ, ïàðà-ïàðàäûð úàíû, ïàëòàðû.
Àðòûãëûã ãÿìèíè öðÿêäÿí ñèëìèø,
Àçëûãëà þçöíÿ î, íÿçÿð ñàëìûø.
Áÿäÿíëÿðè þëö, ãÿëáëÿðè äèðè,
ßáÿäèééÿòäÿäèð îäóð êþ÷ëÿðè.
Íÿìëèäèð ýþçëÿðè, äîäàã ãóðóäóð,
Ùÿð éàíà ìöøê ñà÷ûð íÿôÿñè îäóð.
Ãÿëáëÿðäÿ ñûíûãëûã, ùÿì äÿ Ýöíÿø âàð
Òóòìóø äèøëÿðèëÿ äîäàüû îíëàð.
Êèì äîñòóí ñþçöíö ñàõëàñà ïöíùàí,
Øèêàéÿò åäÿðìè ùå÷ þç äîñòóíäàí?
ßýÿð ôàø åòìÿéÿ úÿùä åéëÿéèðëÿð,
Ñèððè þçëÿðèíäÿí íÿ ýèçëÿéèðëÿð?!
Ãÿëáëÿðè ëàëÿòÿê ñèíÿ äàüëûäûð,
Íàëÿäÿí ãþí÷ÿòÿê àüçû áàüëûäûð,
Öðÿéè äÿðäëèäèð, öç òóòìóø ÷þëÿ,
Éîõäóð ùåéáÿñèíäÿ ðóçèñè áåëÿ.
Òóðøóòìàç öçöíö, è÷ñÿ äÿ çÿùÿð,
Ïèñ äåìÿç, ìèí àúû ýþðñÿ äÿ ÿýÿð.
Ãÿçÿá àëÿìèíäÿí ýÿëñÿ áèð áÿëà,
Áó éåíè áÿëàé÷öí ýþç äèêÿð éîëà.
ßýÿð ÿðèñÿ äÿ, õîø îëàð, ùåéùàò,
Äÿðäèí ÷îõëóüóíäàí îëìàç íàðàùàò.
Èíñàí óçàã îëñà ÿëàãÿëÿðäÿí,
Õÿòÿðè, õîøëóüó àéûðìàç áÿäÿí.
Ãàëìûø õÿðàáÿäÿ áèð õÿçèíÿ òÿê,
Éöç äÿðä-ãÿì úàìûíû íóø åéëÿéÿðÿê.
Éàíûíäà ùàé-êöéÿ êèì åäÿð úöðÿò?!
Àù-íàëÿ åòìÿéÿ êèìäÿ âàð ãöäðÿò?!
Ùþêìÿ áàø ÿéÿðÿê äóðìóøäóð ùÿð êÿñ,
Ñóñóá äàéàíìûøëàð äèíìÿç-ñþéëÿìÿç.
Ùÿð êÿñ äàíûøìàüà åéëÿñÿ ðÿüáÿò,
Áàüëàéàð äèëèíè îíäàêû ùåéáÿò.
198
 Áàñìûø àðèôëÿðèí äèëëÿðèíÿ äàü,
Ùÿð úöð ÿôñàíÿäÿí åòìèøäèð óçàã.
Ùèêìÿòè íÿ? Íåúÿ? Éîëóíó áàøäàí,
Áàüëàìûø ùÿð ðÿçèë àë÷àüà ùàìàí.
Õàñëàð äîäàüûíäà ñöêóò ìþùðö âàð,
Áîø-áîø äàíûøûðñàí ñÿíñÿ áèãÿðàð.
Ñÿíÿ éîë âåðñÿëÿð ùöçóðà ÿýÿð,
ßäÿá ãàéäàñûíäàí, ýÿë, ÷ûõìà ùÿäÿð.
Åéùàìëà äåéèëñèí ñþç áóðäà ýÿðÿê,
×óíêè áèð äÿ äåìÿê ëàçûì ýÿëÿúÿê.

ÌÖÕËÈÑËßÐÈÍ ÁÞÉÖÊËÖÉÖ,
ÁßÍÄßËÈÊ ÃÀÉÄÀËÀÐÛÍÛÍ Âß
ÂÀÕÒÛÍ ÈÍÚßËÈÉÈ, ÙÀÃÃÛ ÑÛÍÀÌÀÃ

Ìöõëèñëÿð ôèêèðÿ äàëìûøëàð éàìàí,

Åùòèéàò åäèðëÿð èøèí ñîíóíäàí.
Îíóí ãÿçÿáèíè ýþðìÿç áèð àäàì,
Ìöõëèñëÿð áèëÿðëÿð áóíó, âÿññàëàì!
Ãÿçÿáëÿ þëäöðñÿ ÿýÿð áèðèíè,
ßââÿëúÿ áàüëàéàð ýþç âÿ äèëèíè.
Ýöíàùûí öñòöíö âÿôàéëà þðòÿð,
Ãÿçÿá ãûëûíúûíû åíäèðèá êÿñÿð.
Ãÿçÿáè þíöíäÿ íÿ äèí, éà íÿ êöôð?!
Ùèääÿòè þíöíäÿ íÿ ýþé, éà íÿ éåð?!
Ãàëñà ãÿçÿáèíäÿí áèð çÿððÿ ãÿäÿð,
Êèì îíóí ÿäëèíÿ åòèáàð åäÿð?!
Ùå÷ëèêëÿ äîñò îëñàí, áèë êè, ÿýÿð ñÿí,
Ùÿð éàíäà, ùÿð éåðäÿ ùå÷ëèéè ýþðñÿí,
Îíäà ýöíàùûíà áèð íÿçÿð ñàëàð,
Ñÿíè ãÿçÿáëÿíèá ãóéóéà òóëëàð.
Ñöëù ýöíö éöç éàíäàí ñÿíè ìÿäù åëÿð,
Ãÿçÿá ýåúÿñèíäÿ èêèéÿ áþëÿð.
Êèì ñÿíè ìÿäù åòñÿ, áóíà ìÿúáóðäóð,
Êèì èêè áþëÿðñÿ, î äà ìÿçóðäóð.
Ñåâèíìÿ, ùåé ñÿíè òÿðèôëÿñÿëÿð,
199
ßñëà ãÿçÿáëÿíìÿ, ïèñ ñþéëÿñÿëÿð!
Î, áÿëêÿ éîõëàéûð, ñÿí íÿ áèëèðñÿí!
Ùÿð ñþç îíóíêóäóð, êèì äåñÿ ÿñëÿí.
Èíúÿëèêëÿðè âàð îíóí ùöñíöíöí,
Ýÿëèð äÿðäëÿðè äÿ áèð ìÿãñÿä ö÷öí.
Áó èêè þë÷öéëÿ ñûíàéàð ñÿíè,
Þë÷ÿð äþçöìöíö, ìþùêÿìëèéèíè.
Þçýÿ òÿðèôèéëÿ ìÿñò îëäóãúà ñÿí,
Äåìÿê, ÷îõ ãàëìûøäûð òÿáèÿòèíäÿí.
Ùàâàéà óéìàéàí àðèôëÿð àíúàã,
Ùöñíö äÿ, äÿðäè äÿ ýþðÿð áèð ñàéàã.
Áó èøè îíëàðà ýþðäöðÿí îäóð,
Ïÿðèøàí ãÿëáëÿðè ýöëäöðÿí îäóð.
Áèð ýöí áó ìÿãàìà éåòñÿí ÿýÿð ñÿí,
Õÿáÿðèí âàðìû êè, íÿ îëàð ÷àðÿí?
Èø ýþðìÿê, ýþðäöéöí èøè ýþðìÿìÿê!
Î éàðäàí þçýÿéÿ ýþç éåòèðìÿìÿê!
Éà î ãûâðûì-ãûâðûì ñà÷ëàðà áàõìà!
Éà éóì ýþçëÿðèíè, ùå÷ éåðÿ áàõìà!
ßâùÿäè, ñÿí ãÿìÿ äöøìöñÿí íà÷àð,
Åøãèëÿ éàíäûðäû ñÿíè î íèýàð.
Éàð ãÿëáè èíúÿäèð, ÿçàáûíû ÷ÿê,
Ýöë äÿðñÿí, òèêàíà ùÿì äþçìÿê ýÿðÿê.
Ãîâñà, ýåò, áóðàäà ÿëàúûí íÿäèð?!
ßýÿð ÷àüûðñà, ýÿë, ôÿðìàí áåëÿäèð!
Èñòÿð ñàüäàí ãîâñóí, èñòÿðñÿ ñîëäàí,
Îíóí èñòÿéèéëÿ äàâðàí ùÿð çàìàí.
Éàõøûäûð ÿäÿáëÿ çöëì åòñÿ ñÿíÿ,
Ãÿçÿáëÿ õÿçèíÿ âåðìÿêäÿí éåíÿ.
Ñÿíè øàù äà åäÿð ãÿçÿáëÿíÿðÿê,
Ãóéóéà äà ñàëàð öçö äþíÿðÿê.
Ãÿçÿáè àùÿñòÿ îëàð, ùÿì ïöíùàí,
Òà ùÿéà åéëÿéèá áèð óòàíàñàí.
Òàíû ãÿçÿáèíè, åùòèéàòëû îë,
Ùÿì ýþð òÿíáèùèíè øöêð åëÿ áîë-áîë.

200
 ÌÈÑÀË

Ãÿì èëÿ øàì êèìè ñÿíè éàíäûðàð,

Ñþíäöðÿð, ýàù äà êû àëîâëàíäûðàð.
Ñÿíè áèðúÿ òöêäÿí àñàð î, áÿçÿí,
Î öçÿ, áó öçÿ ôûðëàéàð ùÿìÿí.
Áàøûíû áèð èøëÿ ýàù ãàòàð, ýåð÷ÿê,
Äîëàíàð áàøûíà ýàù ïÿðâàíÿòÿê.
Ñÿíÿ øþùðÿò âåðÿð, ýàù äà êè àä-ñàí.
Ýàù äà áèð êÿíäèðëÿ àñàð î äàðäàí.
Ýàù áàë ñöôðÿñèíÿ îòóðäàð ñÿíè,
Ýàù äà ýþçÿëëÿðëÿ äîñò åäÿð ñÿíè.
Þëÿíëÿð éàíûíäà îëàðñàí áÿçÿí,
Ýàù äà ÿëñèçëÿðÿ ãîíàã ýåäÿðñÿí.
Áÿçÿí äöøöíÿðÿê ÷ÿêÿðñÿí ãàù-ãàù,
Ýþçäÿí éàø òþêÿðñÿí àüëàéûá ýàù-ýàù.
Ñÿí ýàù óúàëàðñàí, ýàù àë÷àëàðñàí,
Ýàù éîõñóë, ýàù äà êè âàðëû îëàðñàí.
Ýàù ãûçûá áàøûíû îéóíà ãîéàð,
Ýàù äà ãûçûëûíû þçýÿëÿð ñîéàð.
Ýàù çÿùÿð âåðÿðëÿð ñÿíÿ, ýàù øÿêÿð,
Î ýàù íàòèã îëàð, ýàù ñöêóò åäÿð.
Ýàù îä, ýàù ãûçäûðìà òóòàð áÿäÿíèí,
Ýàù ìÿúëèñ, ýàù ìÿñúèä îëàð ìÿñêÿíèí.
Ýþðñÿ àðòûã-ÿñêèê äàíûøìûðñàí ñÿí,
Îääàí, ýþç éàøûíäàí íàëÿ åòìèðñÿí,
Éåìÿéèá þçýÿéÿ õåéèð âåðèðñÿí.
Éàòìàéûá éàòìûøû îéàäûðñàí ñÿí,
Áÿçÿí ïÿðäÿäÿñÿí ùÿéà åäÿðÿê,
Ýàù äþâðöí ïÿðäÿñèí àòàðñàí øèðòÿê.
Ýàù ãÿëá éàíüûñûíäàí åäèðñÿí ôÿðéàä,
Ýàù ñàäèã áÿíäÿòÿê éàòìûðñàí, ùåéùàò.
Èëëÿðëÿ çèéàíäàí õåéèð ýþðöðñÿí,
Ùÿìèøÿ õèðãÿéÿ áöðöíöðñÿí ñÿí.
Èøèí àç äàíûøìàã, îéàã ãàëìàãäûð,
Ïåøÿí áÿõøèø âåðìÿê, äöðð ïàéëàìàãäûð,
201
Ñÿíäÿêè ùÿð íàõûø ýþçÿëäèð ìöäàì,
Ëöòôäÿ, úàçèáÿäÿ ìÿøùóðñàí òàìàì.
Òÿêñÿí ìþìèíëÿðÿ ðÿùáÿð îëìàãäà,
Òÿêñÿí êàôèðëÿðè îäà ñàëìàãäà.
Ñèíÿí àëîâëàíûð ÷ÿêìèðñÿí áèð àù,
Ýþçëÿðèí éàø òþêöð, åòìÿìèø ýöíàù,
Ýþðñÿ êè úÿñóðñàí ÿýÿð ñÿí áåëÿ,
Äîüðó éîë ýþñòÿðÿð ñÿíÿ ëöòô èëÿ.
Èøèíèí öñòöíäÿí ïÿðäÿíè àòàð,
Öðÿê þç-þçöíÿ áàøãà éîë òóòàð.
Ñàüûíäà, ñîëóíäà åøã åäÿð úþâëàí,
Àüûëûí åâèíè ó÷óðàð ùàìàí.
Ñÿíÿ î åëìëÿð ýöíàù ñàéûëàð,
Áöòöí ÿìÿëëÿðèí áåëÿ ùå÷ îëàð.
Áàøãà áèð ýþâùÿðÿ äþíÿðñÿí þçöí,
Ìèñ éîõ, ÷åâðèëÿðñÿí ãûçûëà áöòöí.
Éóéóá òÿìèçëÿéÿð ñÿéëÿ ñÿíè î,
Ãàëìàç âöúóäóíäà ñÿíäÿí áèð ãîõó.
Åëÿ êè, ñÿíëèêäÿí éîõ åäÿð ñÿíè,
Èêèíúè ñåâèíúÿ éåòèðÿð ñÿíè.
Ãàëìàç äàùà áóðäà ðÿôòàð, ùÿðÿêÿò,
Îëìàç äàùà áóðäà íÿ ñþç, íÿ ñþùáÿò.
Íÿ ñÿí “áó ùàë íÿäèð” äåéÿ áèëÿðñÿí,
Íÿ áó ùèññèçëèêäÿí õèëàñ îëàðñàí.
Íÿ áèð àäàì ñÿíè ñåéð åäÿ áèëÿð,
Íÿ áèð êÿñ ñÿñèíè åøèäÿ áèëÿð,
Êèì ýþðñÿ óçöíö, î, õóìàð îëàð,
Êèì ÿòðèíè äóéñà, î àí âàð îëàð.
Éåðÿ àéàã áàññàí, ñÿìàéà äþíÿð,
Áèð ìèë÷ÿéÿ áàõñàí ùöìàéà äþíÿð.
Çàòûíäà òîïëàíàð áàõ áóíëàð áöòöí,
Íåúÿ êè, çÿððÿäÿ àøêàð îëàð ýöí.
Òîðïàãäà, ãóðóäà, ñóäà, çàìàíäà
Õèëàôÿò ýþðÿðñÿí ñÿíÿ áàõàíäà.
Ñÿí ùàðà öç òóòñàí, îðäàí åøã éàüàð,
Åëìèíäÿí ðóùàíè åëìëÿð äîüàð.
202
 ßìèð, ôÿðìàí âåðÿí îëàðñàí òàìàì,
Ýàù ýèçëè îëàðñàí, ýàù àøêàð ìöäàì.
Ñÿí áÿçÿí ãÿçÿáëè, ùèðñëè îëàðñàí,
Áÿçÿí ìÿðùÿìÿòëè, ñàêèò, ìåùðèáàí.
Ñÿíè èíúèòäèñÿ, åøã, çöëìÿò, íóð,
Äîüðóëóã éîëóíäàí ÷ûõìàäûí, îäóð.
Öçöíöí íóðóíäàí ùå÷ëèê áàüûøëàð,
Ñÿíè ýöíÿø öçö ùå÷ åäÿð, àøêàð.
Ãîé áåëÿ áèð äîñòà òþùôÿ îëñóí úàí,
Öðÿêäÿí øöêð åëÿ îíà ùÿð çàìàí.
Áóíóí þùäÿñèíäÿí ýÿëÿ áèëìÿñÿí,
Øöêðöí þùäÿñèíäÿí íåúÿ ýÿëÿðñÿí?
Ñÿí øöêðö ñÿáð èëÿ äîñò, éîëäàø åëÿ,
Áÿëêÿ ýþçÿëëèéÿ ÷àòàñàí áåëÿ.

ØÖÊÐ ÅÒÌßÊ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Àüçûí ãÿíä äàäìàã÷öí, ýÿë øöêð åëÿ ñÿí,

Êöôð àäû ÷ÿêìÿ êè, ëÿíÿòëÿíÿñÿí.
Øöêðöí ñîí ùÿääèäèð äöíéàäà áèëìÿê,
Áèð øöêðöí ùàããûíû âåðÿ áèëìÿìÿê!
Øöêðöìöç ýþéëÿðè êå÷ñÿ äÿ, ùÿðýèç,
Áÿõøèøè þíöíÿ äàø ãîéà áèëìÿç.
Âåðäèéè íåìÿòÿ øöêð åò áèãÿðàð,
Îíäàí àðòûã èñòÿ, ùÿì îíà éàëâàð.
Øöêðÿ, äÿéàíÿòÿ ìåéë åëÿéÿí êÿñ,
Áàøãà àðçóëàðà ãóë îëà áèëìÿç.
ßýÿð øöêð åòìÿéÿ ÷àëûøìàñàí ñÿí,
ßëàâÿ øÿðàáû è÷ÿ áèëìÿçñÿí.
Ùÿì ÷àëûø ýöúëÿíäèð øöêðö áÿäÿíäÿ,
Ùÿì øöêð åò áó âàðà ñÿí öðÿéèíäÿ.
Ãÿëáèí øöêðö ðÿùìÿò, ðàçûëûã, âÿôà,
ßúç èëÿ øöêð åòìÿê ãàäèð Àëëàùà.
Áÿäÿí øöêðö õèäìÿò, ñÿáð, äþçìÿêäèð.
Úÿáðö èõòèéàðëà èøëÿð ýþðìÿêäèð.
203
Öðÿéèí, áÿäÿíèí øöêðö îëñà äöç,
Áóíà öçð èñòÿìÿê ëàçûìäûð, ñþçñöç
Ãÿáóë ãàïûñûíû àüûëëà äþéñÿí,
Òóòàðñàí ïåéüÿìáÿð ÿòÿéèíäÿí ñÿí.
Øöêð áàéðàüûíû òóòìóø áàøãàëàð,
Õàúÿíèí ÿëèíäÿ “ùÿìä” áàéðàüû âàð.
Êèì íåìÿò âåðÿíÿ äèêÿðñÿ ýþçö,
Úàíû ùÿìä íÿüìÿñè îõóéàð, äöçö.
Ùÿð êÿñ íåìÿòèíäÿí äöøìÿñÿ óçàã,
Îíà øöêð åòìÿê÷öí äèëëÿíÿð àíúàã.
Îíà òàáå åòñÿí þçöíö ÿýÿð,
Î, ñÿíèí ñÿñèíè ùÿð àí äèíëÿéÿð.
Áóéðóã åøèäÿíñÿ ñèíÿíäÿ öðÿê,
Ùÿð çàìàí éåíè áèð áóéðóã ýþðÿúÿê.
Âåðìÿñÿí êþíëöíö ïåéüÿìáÿðÿ ñÿí,
×àòìàç ãóëàüûíà áóéðóãëàð ÿñëÿí.
ßýÿð áàøà äöøñÿí îíóí äèëèíè,
Îíäà òåç òàïàðñàí ñèðð ìÿäÿíèíè.
Áó ñþç àíëàéàíà äåéèëèð àíúàã,
ßýÿð àíëàìûðñàí, ñþùáÿòè áóðàõ.
Ïàêëàðûí ñèðëÿðè áàüëûäûð áöòöí,
Àíúàã à÷ûãäûðëàð äÿðê åäÿí ö÷öí.
Àõìàüà ýèðèøìÿç øåéòàí ùå÷ çàìàí,
×öíêè ùàë ãàðìàüû ýåí äåéèë îíäàí.
Àíúàã áèëÿíëÿðè î, áÿíäÿ ñàëàð,
Àéàã âÿ áàøûíû êÿìÿíäÿ ñàëàð.
Áèë êè,áó íÿùÿíýèí àüçûíäàí àíúàã,
Èõëàñëà, òîôèãëÿ îëàð ãóðòàðìàã.
Îðà àéàã áàñìà öðÿêñèç áèð àí,
Òà þç ÿìÿëèíäÿí óòàíìàéàñàí.
Áó ïÿðäÿ äàëûíà ãÿëá ýåäÿð àíúàã,
Ãÿëáèí àðäûíúà ýåò, ñîíðà èøÿ áàõ!
Áèëèê, åëì þéðÿäÿð àüûëà öðÿê,
Åëì äÿ ãàëäûðàð úàíû ýþéÿäÿê.

204
ÀÜËÛÍ Âß ÚÀÍÛÍ ÌßÐÒßÁßÑÈ

Áèë êè, èíñàíëûãäàí, èíñàíäàí ãàáàã

Äöíéàäà äèâ, ìÿëÿê îëìóøäóð àíúàã.
Êÿðÿì äöíéàñûíäàí Àäÿì ýÿëÿðêÿí
Ìÿëÿê ñÿúäÿ åòäè þíöíäÿ ùÿìÿí.
Îíóí ðóùó èëÿ ãîùóìäó ìÿëÿê,
Äèç ÷þêäö þíöíäÿ ñÿúäÿ åäÿðÿê.
Ýþéëÿðäÿ íÿ ãÿäÿð ìÿëÿê, ïÿðè âàð,
Î ãÿäÿð ýþé úèñìè – éàíàð óëäóçëàð,
Éåðèíäÿí àøàüû äöøÿðêÿí ùàìàí,
Áàøãà øÿêèë àëûð îíëàð, áèýöìàí.
Îääàí, ùàâàäàíäûð èáëèññÿ ÿñëÿí,
Îäóð êè, ýþéëÿðÿ ýåòìÿäè éåðäÿí.
Àäÿìè ýþðÿðÿê ñÿúäÿ åòìÿäè,
Àòÿø òîðïàãëàðäà ìÿùâ îëàð, – äåäè.
Îíäà òîðïàã ýþðäö, þçöíäÿ àòÿø,
Ýþçöíÿ äÿéìÿäè îíäàêû ýöíÿø.
Îäóð áàøû ëÿíÿò éóìðóüó éåäè.
Î, öçö àñòàðäàí ñå÷ÿ áèëìÿäè.
Áó èòè àüëûíëà, ïàê íÿôñèíëÿ ñÿí,
Ìÿëÿêëÿð, ïÿðèëÿð úÿðýÿñèíäÿñÿí.
Ãÿçÿáèí àòÿøäèð, øÿùâÿòèí êöëÿê,
Ñÿíèíëÿ åêèçäèð áó äèâëÿð, ýåð÷ÿê.
Öëâè àëÿìäÿíäèð àüûëûí, èíàí,
Íÿôñèí äÿ ýÿëìèøäèð øàù äÿðýàùûíäàí.
Ñÿíèíëÿ éîëäàøäûð áó èêè ìÿëÿê,
Äèããÿòëÿ îíëàðà íÿçÿð ñàë ýþðÿê.
Ñÿíèí áÿäÿíèíäÿ, äèããÿò åéëÿñÿí,
Éîõäóð àüûë ãÿäÿð áèð éàõøû éöéÿí.
Ðóìëóíó ùÿáÿøäÿí ñå÷ÿíÿ ãÿäÿð
Àüûë ñåâèíú âåðäè ñÿíÿ, ýàù êÿäÿð.
Ýþéäÿí éåðÿ ýÿëÿí àäëàð áöñáöòöí
Ýÿëèðëÿð àüûëëà, áèð äÿ úàí ö÷öí.
×öíêè úàâàá âåðÿí àüûëäûð àíúàã,
Õèòàáà, áóéðóüà ëàéèã îäóð, áàõ!
205
Áÿäÿí éûðòûúûäûð, ðóù ãîðóéàíäûð,
Àüûëñà îíëàðà áèð ïàñèáàíäûð.
Âàðëûã ïàëòàðûíà áàéðàã àüûëäûð,
Ðóù ëþâùÿ, ãÿëÿìñÿ àíúàã àüûëäûð.
Àüëà âåð ñÿí úàíû,áÿäÿíè òàìàì,
Ãîéìà àéàã áàññûí îðà éàä àäàì.
Åëì ãöäðÿò âåðÿð, áèë, êàìàëûíà,
Àüûë úàâàá âåðÿð ùÿð ñóàëûíà.
Ãà÷ìàüà éîë éîõäóð ÷öíêè äöíéàäàí,
ßí éàõøû êþìÿê÷èí àüûëäûð ùÿð àí.
Åé àüûë ýþçöéëÿ ùÿð øåéè ýþðÿí,
Ñþéëÿ Éàðàäàíà ùÿð çàìàí ÿùñÿí.
Èéëÿíìèø áèð ñóäàí êèì, ñþéëÿ, äöçö,
Éàðàäà áèëÿðäè î ãàøû, ýþçö.
Ðóùà ïÿðäÿ îëàí áÿäÿíè ùÿìÿí
Ðóùóí äöçÿëòìÿñè, àëÿòè ñàé ñÿí.
Îíó î äöçÿëòìèø, ýþçÿëäèð îäóð,
Áó îíóí ñþçöäöð, áó ñþç äîüðóäóð.
Èøëÿéèð ðóù èëÿ áèð íå÷ÿ ìÿëÿê,
Éàòñàí äà îéàãäûð îíëàð ýöíÿøòÿê.
Òà ñÿí áàçàðûíû ãûçûøäûðàñàí,
Ýåäÿñÿí-ýÿëÿñÿí, éàòûá-äóðàñàí.
Äàéàíìûð èøèíäÿí îíëàð áèð àí äà,
Îíëàð éîðóëìóðëàð, ñÿí éîðóëñàí äà.
Àüûë, úàí ùàðàäà ñàëàðñà ìÿñêÿí,
Îðäà íÿ èø ýþðÿð, íåéëÿéÿð áÿäÿí?!
Áó ãÿäÿð äàðûñãàë äàìàðëàð êè, âàð,
Çöëìÿò áèð àëÿìäèð, ýèðèø éîëó äàð,
Îðäà êèì èø ýþðÿð îëìàñà áÿñ úàí?
Êèì þç ñèðëÿðèíè åéëÿéÿð áÿéàí?
Úàí àðäûíúà ýåò êè, èø ýþðÿí îäóð,
Áè÷àðÿ áÿäÿíñÿ áóéðóã ãóëóäóð.
Ãîøóíóí éöêöíö ÷àòàðñà ÿýÿð,
Àüûë òåç ùàãã-ùåñàá éîëóíó êÿñÿð.
ßýÿð îëñà ñÿíèí ìÿëÿéèí òÿìèç,
Òàðëàíà áèð çèéàí éåòèøìÿç, ùÿðýèç.
206
Åëì îéàãëûãäûð, àüûë èñÿ øàì,
Íÿôñ éóõó, åùòèðàñ çöëìÿòäèð òàìàì.
Ùå÷ áèð êÿñ òàíûìàç àüëû öðÿê òÿê,
Ðóùó äà ÿí éàõøû òàíûéàð öðÿê.

ÖÐßÉÈÍ ÌßÍÀÑÛ

Ìÿðùÿìÿò ýþéëÿðè öðÿêäèð, ýåð÷ÿê,

Ôàíè îëàí äåéèë, ÿáÿäè öðÿê.
Ùàãã íóðóíà åâäèð î öðÿê ìöäàì,
Ôàíè ãÿëá áó éåðäÿí óçàãäûð òàìàì.
ßýÿð ýþéäÿí éåðÿ éûõûëñàí äà ñÿí,
Ãÿëáè èòèðìÿêäÿí áó, õîøäóð ÿñëÿí.
Ùÿð êÿñèí ãÿëáè âàð, áèë îäóð ðÿùáÿð,
Öðÿê ïåéüàìûäûð, þçö ïåéüÿìáÿð.
Ñèìóðüó îâëàñà ÿýÿð áèð öðÿê,
Íåúÿ õàð åéëÿéÿð îíó áó ôÿëÿê?!
Öðÿê ýÿëèíè êè, àäû èìàíäûð,
Äöç éåääè ïÿðäÿäÿ ýèçëè, ïöíùàíäûð.
Öðÿê øàäëûã åäèð ìÿíàäàí ùÿð àí,
Ñÿí äàøëà, äÿñòàðëà ëîâüàëàíûðñàí.
“Äîíäà ìÿí äåéèëÿì” – öðÿê ñþçöäöð,
“Ìÿí Àëëàù èëÿéÿì” öðÿê ñþçöäöð.
“Éà Èëàùè” äåéÿí ìÿùç öðÿê èäè,
Áèëèðñÿí, úàí áóíó äåéÿ áèëìÿäè.
Áÿäÿí çÿíúèðè âàð úàí àéàüûíäà,
Áó ñþçö äåìÿéÿ ãöäðÿò éîõ îíäà.
Öðÿéèí éîõäóðñà, úàí íÿ èø ýþðÿð?!
Úàí öðÿê îëìàñà, íåéëÿéÿ áèëÿð?!
Ýåòìÿç Ùàããûí ôåéçè öðÿêäÿí áèð àí,
Öðÿê îëìàéàíäà, ôåéç îëìàç, èíàí.
Öðÿéèí èøèäèð, ùàëûäûð áóíëàð,
Öðÿê òÿëÿá åò êè, áóíëàð äà îëàð.
Àéðûë þç úàíûíäàí, þç áÿäÿíèíäÿí,
Ãÿëáè ÿëÿ ýÿòèð, àëëàùëûã åò ñÿí.
207
 Öðÿêäèð ðÿùáÿðè òÿùãèã éîëóíóí,
Öðÿêäèð Õÿëèëè ùÿì åøã îäóíóí.
ßëèéÿ éàð èäè åøã èëÿ öðÿê,
Îäóð çÿôÿðëÿðÿ éåòèøäè øèð òÿê.
Õåéáÿð ãàïûñûíû ÿëëÿ êèì àòàð?!
Öðÿéÿ öðÿê âåð, öðÿê áàúàðàð.
Úàí áèð ïÿðâàíÿäèð, öðÿêñÿ øàìäûð,
Áÿäÿí äàüûíûãäûð, öðÿêñÿ úÿìäèð.
Áÿäÿíäÿ ùÿð ãàïû áèð áàçàðàäûð,
Öðÿéèí öçöñÿ àíúàã éàðàäûð.
Ùöçóðäàí ãåéðèíè áÿéÿíìÿç öðÿê,
Ùöçóðäàí àéûðñàí î, òåç þëÿúÿê.
Áèð öðÿê ýþéëÿðäÿí îëàðñà áèçàð,
Òÿÿúúöá åéëÿìÿ, äèâäÿí åäèð àð.
Ãÿëáÿ øÿêèë ÷ÿêìÿ, î ñàô áèð ñóäóð,
Îíó ïàë÷ûãëàìà, áèë, ýöíÿø îäóð.
Áèð Àëëàùäàí áàøãà ãÿëáèíäÿ íÿ âàð,
Ùàë îëóá î, ñÿíè éîëäàí àçäûðàð.
Àðèôèí ãÿëáèäèð èìàí ìÿñêÿíè,
Úàíûí ãÿëèáèäèð, äèíèí âÿòÿíè.
Ãÿëá ãÿáóë åòìÿñÿ ÿââÿëúÿ ÿýÿð,
Îíäà èìàí íóðó ùàðàéà åíÿð?!
Èìàíûí ìöðÿêêÿá ñèðëÿðè ÿñëÿí,
Ãÿëá òÿñäèã åòìÿñÿ, ùå÷ îëàð ùÿìÿí.

ÒßÐÈÃßÒ ßÙËÈÍÈÍ ÌßÇÙßÁÈÍß

ÝÞÐß ÍßÔÑÈÍ Âß ÖÐßÉÈÍ ÒßÙÃÈÃÈ

Ñå÷ìÿ þâëàäûäûð àüûëûí öðÿê,

Ðóùóí äà ñåâäèéè áèðúÿ îäóð òÿê.
Èíñàíè ðóù èëÿ íàòèã íÿôñ, ÿñëÿí,
Ñÿíèí öðÿéèíäèð, ýÿðÿê áèëÿñÿí.
Î èêèéÿ ñÿáÿá Ùàãäàêû ãöäðÿò.
Áó èêèéÿ ñÿáÿá öðÿêäèð ôÿãÿò...
Î èêè äîüóìäàí-þëöìäÿí àçàä,
Áó áèðè ùÿð øåéäÿí àçàääûð, ùåéùàò.
208
Öðÿê íàç åéëÿéÿð, îëìàëû áåëÿ,
Åâäÿ áþéöéÿí êÿñ éàøàð íàç èëÿ.
Ñèððÿ ýþçÿò÷èäèð, ïÿðäÿéÿ ìÿùðÿì,
Ïÿðäÿäÿ áþéöìöø ÷öíêè î ñÿíÿì.
Àòàíûí, àíàíûí îäóð öðÿéè,
Êÿáÿéÿ ëàéèãäèð, ýþðÿð ùÿð øåéè.
Òÿê áóäóð, èêèíúè, ö÷öíúöíö ñÿí
Íåúÿ áèëèðñÿíñÿ, åëÿ áèë, ùÿìÿí.
Òÿðñà òÿê àâàðà åòìÿ þçöíö,
Äþíäÿð õà÷ïÿðÿñòäÿí, äþíäÿð öçöíö.
Ñÿíèí öðÿéèíäèð öëâè ðóù áåëÿ,
Àòà-àíàñûäûð ðóù àüûë èëÿ.
Öðÿê äîüóëìóøäóð úàíëà àüûëäàí,
Îíëàð ìöÿëëèìäèð öðÿéÿ ùÿð àí.
Õèëàñ îëìàäûãúà ÿéðèëèêäÿí íÿôñ,
Õàñëàð äÿðýàùûíà éîë òàïà áèëìÿç.
Äàüëàðà ñþéêÿíÿí öðÿêäèð ñÿíäÿ,
Áöëáöë äÿ öðÿêäèð, áàõ, áó ýöëøÿíäÿ.
Ùÿëÿ íèòãÿ ýÿëäè óøàãêÿí öðÿê,
Àëëàùûí éàíûíà ýåòäè Èñà òÿê.
Áÿäÿí åøøÿéèäèð, ãÿëá Èñà þçö,
Ùèéëÿ, éà ôûðûëäàã ñàíìà áó ñþçö.
Èñàíûí ÿë àòäû ýþéÿ öðÿéè,
Êÿíäèðäÿí àñûëà ãàëäû åøøÿéè.
Ìÿðéÿì ãîðõóá ãà÷ìàç èïäÿí ùå÷ çàìàí,
Èñà öç äþíäÿðìÿç ÿñëà ñÿìàäàí.
Ìÿëÿéè ýþéëÿðÿ àïàðäûëàð, áàõ!
Ìÿðéÿìè áèð èïäÿí àñäûëàð àíúàã.
Ùàããûí ñþçö, çèêðè îëìàñà ùå÷ êÿñ,
Áèðúÿ àí öðÿéÿ éîë òàïà áèëìÿç.
Áàøûíà áóðàõñàí öðÿéè ÿýÿð,
Ïèøèê äûðíàüèëÿ îíó ìÿùâ åäÿð.
Áåëÿ ãÿëáè àòñàí, èò éåìÿç, ýåð÷ÿê.
Åëÿ ãÿëáÿ ùÿñÿä àïàðûð ìÿëÿê.
Åøèò, ñÿí äöçöíö áèëìÿê èñòÿñÿí,
Áàøãà åâèí éîõäóð, áó èëê ùåéêÿëäÿí.
Ñÿíèí öðÿéèíèí “áåéòöë-ëÿùì”è, áàõ,
209
Îä èëÿ àëîâà ëàéèãäèð àíúàã.
Ìÿíàäà, ñóðÿòäÿ î ãóðóëàí äàð
Èñà ÷àðìûõûíà áÿíçÿéèð, àøêàð.
Ïàë÷ûã Èñà èäè äàðà ÷ÿêèëÿí,
Öðÿê Èñà èäè ýþéëÿðÿ ýåäÿí.
Ñåéð îõó úöðÿòëÿ à÷àíäà ãàíàä
Ìÿëÿêëÿð ìöëêöíö î, åéëÿäè éàä.
Àëëàùûí ðóùóíó ïàêëûãëà Ìÿðéÿì
Òîðïàã öçÿðèíäÿ áÿñëÿäè ìþùêÿì.
Áÿêàðÿò ùÿìàéèë îëäó îíóí÷öí,
Àëíûíà øÿôÿãëÿð ñà÷äû ùÿð àí ýöí.
Íàìóñäàí áó ñàéàã êèì ÷ÿêñÿ ùàñàð,
Ýþéäÿ ìÿëÿêëÿðëÿ ãîë-áîéóí îëàð.
Þçýÿéëÿ éàøàìàã èñòÿìÿäè î,
Öôöðöëäö îíà Àëëàùûí ðóùó.
Áèð áÿäÿí áó ôÿòùÿ éåòèøñÿ ÿýÿð,
Î, áåëÿ áèð ðóùó ãÿáóë åéëÿéÿð.
×öíêè î, îëìàäû þçýÿéÿ ùÿäÿô,
Ðóùëà öôöðöëäö îíäàêû ñÿäÿô.
Íÿôñÿ éîë ýþñòÿðäè áó çàìàí öðÿê,
Îíó þâëàä åòäè ùþêì âåðÿðÿê.
Áÿíäÿíèí ÿñàñû öðÿêäèð àíúàã,
Îíóíëà äèðèëÿð î þëö òîðïàã.
Òàíðûíûí ôÿðìàíû îëàðñà ÿýÿð,
Ðÿùèì óøàã âåðÿð, äþø äÿ ñöä âåðÿð.
Áóðäà ñó ÿñëèäèð, òþðÿéÿí êþêñöç,
Ùàããûí ÿìðèíè äÿ áåëÿ áèë, øÿêñèç.
Íÿôñè òàíûíìûøäû èñìÿòè èëÿ,
Ðóùà ñÿäÿô îëäó, îäóð êè, åëÿ.
Äàìëà Ùàãäàí íöçóë åéëÿñÿ ÿýÿð,
Öðÿéèí ñÿäÿôè ãÿáóë åéëÿéÿð.
Åé þëö öðÿêëè, çîðëà, ýöú èëÿ
Þçöíö ãÿáèðÿ áàñäûðìà áåëÿ.
Öðÿéè, ùàããûíû áèëìÿäèêúÿ ñÿí,
Áó ñþçöí ÿñëèíè ãàíà áèëìÿçñÿí.
Êàìàëà äöøÿðêÿí öðÿéèí ýþçö,
Áóíà åøã äåéÿðëÿð, îëäó ùÿð ñþçö.
210
 ÅØÃ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Áèðäèð åøãèí, ãÿëáèí ùÿð èõòèéàðû,

Àüûë, úàí îíëàðûí îëìóø ùàñàðû.
Àüûë àñòàíàäàí ýåòìÿç ãàáàüà,
Åøã îðäàí àéàüû áàñìàç ãûðàüà.
Äåìÿëè, åøãäèð öðÿéÿ ãàíàä.
Úàíûí äà úèäàðû àüûëäûð ùÿð âàõò.
Áèë êè, äÿëè åøãè ÷àüûðàí çàìàí,
Àüûëû áàéûðäà ãîéàðëàð ùàìàí.
Àøèã îëìàéàíëàð, êàìèë îëìàäû,
Êèì åøãÿ äöøäöñÿ, î ÷èé ãàëìàäû.
Åøãÿ éîëäàø îë êè, áóäóð éàð þçö,
Åøãèí àðäûíúà ýåò, èø áóäóð, äöçö.
Àüûëëà èøëÿñÿí, èøäÿí ãàëàðñàí,
Åøã àðäûíúà ýåòñÿí, êèøè îëàðñàí.
Øÿùâÿòÿ, ùÿâÿñÿ ìåéë åäèð ñóðÿò,
Åøãÿ ìåéë åëÿéèð ìÿíàñà ôÿãÿò.
Àüûë áó ìÿíçèëäÿ éàíàí áèð ÷ûðàã,
Îíó àéàãëàìûø äÿëè åøã àíúàã.
Åøã ñÿíè ôÿíàéà, ìÿùâÿ ñÿñëÿéèð.
Àüûëñà ìÿíòèãÿ, íÿùâÿ ñÿñëÿéèð.
Åøã ñÿíèí ñèíÿíè àòÿøäÿ éàõûð,
Åøã íÿôñè ÷èðêàáäàí ÷ÿêèá ÷ûõàðûð.
Î íóðäàí øþëÿ òÿê àõàí åøãäèð.
Ðèéà õÿðìÿíèíè éàõàí åøãäèð.
Åøã, êàìû éàíäûðàí øèìøÿéÿ îõøàð,
Êàìèë îëäóüóé÷öí éàõàð ùÿð íÿ âàð.
Ùÿëàêà äîüðóäóð, áèë, åøãèí öçö,
Êèìäÿ åøã éîõñà òîðïàãäûð, äöçö.
Ãàëñà âàðëûüûíäàí áèð çÿððÿ áåëÿ,
Äöç ýåäÿ áèëìÿçñÿí åøã éîëó èëÿ.
Çÿùìÿòÿ áÿíäÿ îë, ñÿàäÿòÿ áàõ!
Îõó åøã äÿôòÿðèí, ôÿñàùÿòÿ áàõ!
Åøã ÿùëè åøã èëÿ ýÿëìèøäèð äèëÿ,
Ýöëäÿí ÿòèðëèäèð î ïàë÷ûã áåëÿ.
211
Áîø-áîø ÷ÿíÿ äþéìÿê àéðûäûð þçö,
Åøã ñþçö äåéÿíèí áàøãàäûð ñþçö.
Çàùèðäÿí î éàíà êå÷ìÿç åùòèðàñ,
Åøã èñÿ îíëàðà íÿçÿð äÿ ñàëìàç.
Åøãè åùòèðàñäàí ñå÷ÿ áèëìÿñÿí,
Äåìÿëè, Áÿøðö Ùèíä îõóéóðñàí ñÿí.
Ñöêóíÿò àõòàðàð àüûë ùÿð çàìàí,
Åøã ãà÷àð ýöúñöçëöê, ùÿéàòñûçëûãäàí.
Îíó ýþðÿ áèëìÿç ùå÷ êÿñèí ýþçö,
Àíúàã ýþðÿð îíó äÿëè åøã, þçö.
Ýþéëÿðè ýÿçèðëÿð àíúàã åøã èëÿ,
Äöøìöøäöð áó äÿðäÿ óëäóçëàð áåëÿ.
Úàì èëÿ øÿðàáûí åøã îëñà áÿñäèð,
Ìþùíÿòèí, ÿçàáûí åøã îëñà áÿñäèð.
ßýÿð áó êöðÿäÿí ñàô ÷ûõñà èíñàí,
Úÿùÿííÿì ýåí îëàð îíäàí ùÿð çàìàí.
Îäó åøãäÿí èñòÿ, ÿýÿð êèøèñÿí,
Íÿ ãÿäÿð ñîéóãäóð åøãÿ äöøìÿéÿí!
Öç, ÷ÿíÿ åøãèíè ñþéëÿìèðÿì ìÿí,
Ñÿíÿ ãàðäàí, áóçäàí ñþç äåìèðÿì ìÿí.
Ýþéëÿð ëàé-ëàé ÷àëàí î áöòëÿðÿ áàõ,
Îíëàðûí åøãèíè äåéèðÿì àíúàã.
Þçöíÿ áèð éàð òàï, ãóëó îë ùàìàí,
Áèð îä éàíäûðàðàã öçÿðëèê òÿê éàí.
Áèð úàì äà ãàëõ áèçèì ÿëèìèçäÿí àë,
Áÿëêÿ áó õîø âàõòäà ýþðäöí áèð úàìàë.
Äàìûì ýþðöíñÿ äÿ ýþçöíÿ àë÷àã,
Åò òÿíÿ äàøûíû úàìûìäàí óçàã.
Âàõò þòöá êå÷ìèøäèð, áó éîë èñÿ äàð,
Ýåðè äþí, éîëóíóí öñòäÿ ãóéó âàð.
Âåðìÿ úàìûìûçû ïèñ ñÿðõîøà ñÿí,
Ïèñ ÿë úàì âåðÿðñÿ, àëìà ÿëèíäÿí.
Åøãèí âàð, ýåòìÿéÿ àéàüûí äà âàð,
Äóðìà, éàð ÿëèíè òóò, îë áÿõòèéàð.
Åøãäÿ èñòèéÿ-ñîéóüà èíñàí
212
Äþçìÿñÿ, ìÿðä îëìàç ÿñëà ùå÷ çàìàí.
Åøã èëÿ äåéèëÿð àøèãèí ñþçö,
Î ÷ûüûð-áàüûðà ÷åâèðìÿç öçö.
Ùÿð áèð ñþç äåéèëÿí, éàçûëàí çàìàí
Éàä ÿëëÿð ìåéäàíà ýÿëèðëÿð ùàìàí.
Ñÿí äåìÿ, öðÿêäÿí öðÿéÿ éîë âàð,
Öðÿéè îëàíëàð îëàð õÿáÿðäàð.
Àòñà þç íàëûíû îäëàðà öðÿê,
Òÿëàòöìÿ ýÿëÿð áó ãîúà ôÿëÿê.
Àøèãÿ êÿìÿíääèð ãÿëáèí ùöììÿòè,
Àøèãÿ úèäàðäûð ìÿøóã ùÿñðÿòè.
Ãàëõ, åé öðÿê ãóøó, áèð äÿ ýþéëÿðÿ,
Ãàéûò, íÿ äàëìûñàí äöøöíúÿëÿðÿ!
Þðòöëö äåìÿëè îëàí áèð ñþçö
Íåúÿ äåìÿê îëàð ùÿð éåðäÿ, äöçö?!
Ýþç éàøû, àù âàðñà äåìÿê íÿ ýÿðÿê?!
Áÿñäèð èêè øàùèä åøã ö÷öí, ýåð÷ÿê.
Áÿñäèð ñþéëÿäèéèí äîñò, äöøìÿí, ìÿí, áèç,
Îäóð ùÿð íÿ âàðñà, áèë, åé õÿáÿðñèç.
Øöøÿíè ñûíäûðäûí äåìÿ áó ãÿäÿð,
Øÿðàá è÷ÿí àäàì ìÿñò îëìàç ìÿýÿð?!
Èñòÿñÿ ãîâóøñóí éàðà áèð àäàì,
Î, ýÿðÿê úÿùä èëÿ ÷àëûøñûí ìöäàì.
Àõòàðìàäûüûíäàí ìÿùðóì îëìóñàí,
Þçáàøûíà áèòèá áàðñûç ãàëìûñàí.
Àøèã àõòàðìàñà íÿ èø ýþðÿúÿê?!
Êèøè êèøè êèìè èøëÿñèí ýÿðÿê.
Òîéóãëà, äÿí èëÿ íÿ èøèìèç âàð?!
Àøèã ñó, ÷þðÿéÿ ìåéë åòìÿç, àøêàð!
Úàìàëà öç òóòñà öðÿéèí ýþçö,
Áóíà åøã äåéÿðëÿð, ùàëäûð åøã þçö.
Åøãäÿí áèð ñÿôùÿ îõóìàñàí ñÿí,
Çþâã èëÿ ñåâèíúÿ ÷àòà áèëìÿçñÿí.

213
 ÑÈÌÀÍÛÍ ÌßÍÀÑÛ

Áèð àøèã îíóíëà åøèòñÿ ñþçö,

Éàõøû åøèäÿúÿê ùÿð øåéè, äöçö.
Îíäàí áàøãà íÿ âàð àòñàí ÿýÿð ñÿí,
Î çàìàí áàøûíäàí êå÷ÿ áèëÿðñÿí.
Äÿô ÿëëÿ áó ãÿäÿð äþéöëñöí íÿäÿí?
Íåé äÿ ÿçàá ýþðñöí ìöäàì íÿôÿñäÿí?
Âàé-âàé äåìÿê ö÷öí ñÿí ùÿðëÿíÿðÿê,
ßë-àéàã àòìàã÷öí áàøû êÿñèê òÿê.
Øèøäè öôöðìÿêäÿí äîäàüû îíóí,
Ãàáàðäû ÷àëìàãäàí ÿëëÿðè áóíóí.
ßýÿð âàñèëñÿíñÿ, âÿñèëÿí íÿäèð?
ßýÿð ùàë ÿùëèñÿí, áÿñ ùèéëÿí íÿäèð?
Ñÿé åòìÿê, ÷àëûøìàã, áèð ùàëÿò ýÿðÿê!
Áóíóí÷öí âàñèòÿ, ùÿì àëÿò ýÿðÿê.
Áó ôÿðã ÷èéëÿð ö÷öí éàðàíìûø òàìàì,
Áèøìèøÿ áèð íÿôÿñ áÿñ åéëÿð ìöäàì.
Íåé êèìè è÷è áîø îëàðñà áèð êÿñ,
Åëÿ áèð ñóðÿòè âÿñô åäÿ áèëìÿç.
Îíó ùàë äèëèëÿ âÿñô åòìÿê îëàð,
Íåéëÿð, ãàìûø åòñÿ äàèì àùö-çàð?
Äîñòóí ùÿãèãÿòèí ýþñòÿðñÿ öçöí,
Äÿô êèìè äÿðèíè éûðòàðñàí þçöí.
Ñÿðõîø áèð äÿâÿéÿ ÿëÿô íÿ ýÿðÿê?!
Àøèãÿ ÷ÿíý, íåé, éà äÿô íÿ ýÿðÿê?!
Îíëàðûí ùàëÿòè äàèìèäèð, áàõ!
Ñóñìàãäûð îíëàð÷öí ÿñèë äàíûøìàã.
Ãÿëáèíè, ùóøóíó ùÿð éåðäÿ ãóëàã
Äèëñèç îëäóüóé÷öí äèëÿ âåðìèø, áàõ!
Íÿúäèí õîø ÿòðèíè ÿýÿð äàø àëà,
Áó ÿòðèí ýöúöíäÿí î, ýÿëÿð ùàëà.
Î äîñò òÿðúöìàíñûç ñþçöíö äåéÿð,
Äîäàüû äèëñèç äÿ ñþçëÿð ñþéëÿéÿð.
Ùÿð êÿñ äîäàüûíäàí åøèòñÿ áèð ñþç,
Úóøÿ ýÿëÿúÿêäèð ÿáÿäè, ñþçñöç.
214
Äàüûòäûí äÿôèíè õàíÿíäÿíèí ñÿí,
Íåé÷öí àòûëûðñàí, äå íÿ ýþðìöñÿí?!
Éàíûíà äöçìöñÿí øÿðàáû, àøû,
Íÿäèð öçöíäÿêè êÿäÿð, ýþç éàøû?!
Þçöí ñîðóøìóðñàí ùå÷ áó íÿ ìàëäûð,
Ùàðäàíäûð, ùàðàìäûð, éîõñà ùàëàëäûð.
Ýþçöíö éóìàðàã éàø àõûäûðñàí.
Ùàâàéà ÷ûõàðàã åäèðñÿí ôÿüàí.
Ñÿíèí÷öí øàì, ãÿíäèë, íåé, äÿô ýÿðÿêäèð,
Ãûçàðäûëìûø úöúÿ äþðä ñÿô ýÿðÿêäèð.
Òà äþøÿê öñòöíÿ éàñòûã ãîéàñàí,
Îíóí úàìàëûíû õàòûðëàéàñàí,
Áåëÿ áèð ñèìàäàí ÿñëà èø àøìàç,
Óçàüû, éåéèëÿí ùÿçì îëàð áèð àç.
Øåèðÿ ãóëàã àñäûí áó ãÿäÿð, éåòÿð,
Ãóðàíà ãóëàã àñ áàðû áèð ãÿäÿð.
Òà áèð ñèðð ãàíàñàí ùÿð íþãòÿñèíäÿí,
Îíäà þçýÿñèíÿ ìåéë åéëÿìÿçñÿí.
Áèøìèø ñþçëÿð àõòàð; ãóëàã àñ ùÿð àí,
Íÿôñèí ÷èé ñþç äåñÿ, ñÿí ñóñäóð ùàìàí.
Áèøìèø ìåéâÿ éå êè, ÷ÿêìÿ ÿçèééÿò,
Ñàíúû, ãóëóíú âåðÿð ÷èé ìåéâÿ ôÿãÿò.
Àøèãèí íÿôÿñè éàíàð áèàðàì,
Þçýÿíèí íÿôÿñè ýöíäöç éàíàí øàì!
Äÿðä ÿùëè ùÿð çàìàí íÿ äåñÿ ÿýÿð,
Ðóù êèìè èíñàíûí õîøóíà ýÿëÿð.
Àíëàìàìûø çàòûí ùÿãèãÿòèíè,
Áèëìÿìèø àäûíû, ùÿì ñèôÿòèíè,
Íÿäèð ãöäñèééÿòèí øöàðû, ñþçö,
Áèëìÿñÿí, ïàêëûã÷öí íÿ ëàçûì, äöçö,
Áèëìÿäÿí èëùàìûí ÿñëèíè, èíàí,
Øÿêêè ðÿää åòìÿéè ùÿì áàúàðìàäàí,
ßââÿëäÿí ñîíàúàí èøèíè òàìàì
Ýþòöð-ãîé åéëÿéèá áèëìÿäÿí àäàì,
Øþùðÿò àëÿìèíäÿí êèì îëàð óçàã?!
Ìöðèä âÿúäÿ ýÿëÿð áåëÿ íÿ ñàéàã?!
Ñèìà ÷åâðèëìèøäèð àäè àäÿòÿ,
215
Áèçúÿ, ìàíåÿäèð áó, ñÿàäÿòÿ.
Ñÿíäÿ øÿùâÿò, òàìàù þëìÿñÿ áöòöí,
À÷ûëìàç ãóëàüûí î ñèìà ö÷öí.
Áÿäÿí ãèäàñûíäàí ãóðòàðñà öðÿê,
Äöíéà ñèìàñûíà ìåéë åòìÿç, ýåð÷ÿê.
Ðóù Ùàãã úàìàëûíà ãîâóøàí çàìàí,
Ãàëàð ùÿðÿêÿòäÿí ÿë-àéàã ùàìàí.
ßââÿëäÿ, äîüðóñó, ñèìà ïèñ îëìàç,
Ñîíäàñà ñèìàíûí þçö äÿ ãàëìàç.
Âöñàë áàäÿñèíäÿí ìÿñò îëñà ùÿð êÿñ,
Ùÿðÿêÿò åòìÿéÿ ìåéë åòìÿç ÿáÿñ.
Ùÿð êÿñ áó ñèìàíû ýþðÿðñÿ ðÿâà,
Îíó ùåñàá åäÿð äÿðäëÿðÿ äÿâà.
×ÿòèí ðèéàçÿòÿ äþçöá àõòàðàí,
Êþ÷öíö õÿëâÿòäÿí ÷ûõàðàí çàìàí
Êå÷ÿí âàãåÿëÿð äàùà àç îëàð,
Êþíëö î ÿçàáëàð êÿäÿðÿ ñàëàð.
Óçóí çèêðëÿðäÿí éîðóëäó áÿäÿí.
Ñûíàð âöúóäó äà ãÿìäÿí, ãöññÿäÿí.
Ùàëû äÿéèøäèêúÿ, î áöçöøÿúÿê,
Îíà êÿäÿð, ãîðõó ÿçàá âåðÿúÿê.
Ðàçûëûã âåðÿðñÿ ìöðøöäö ÿýÿð,
Î, ñþçÿ, ñþùáÿòÿ ñèìà åéëÿéÿð.
Áåëÿúÿ âàðëûüû éàä åéëÿéÿð î,
Ãÿëáè áó ùöçóðëà øàä åéëÿéÿð î.
Ñÿí çöëô àøèãèñÿí, áèð äÿ ãàðà õàë,
Ñÿíÿ íÿ âÿúä âåðÿð áó ñèìà, íÿ ùàë?!
Ùÿð êÿñ áó õÿáÿðè áèëÿðñÿ ÿýÿð,
Ñèìàäàí áèð ñèôÿò ÿëäÿ åéëÿéÿð.
Îëàðñà ùÿð êÿñèí íÿôñè ìÿëÿê òÿê,
Ôûðëàíàð ýþéëÿðäÿ ÷ÿðõè-ôÿëÿê òÿê.
Íÿôñèí áèð ìåéëè âàð, î, óúàëìàãäûð,
Äöíéàäàí, ÿùëèíäÿí õèëàñ îëìàãäûð.
Áåëÿ áèð ùàëÿòäÿ áàøû òÿðê åòìÿê
Òàíðûäàí ãåéðèíè àòìàãäûð ýåð÷ÿê.
Íÿôñèí èðàäÿñè öç òóòñà ùàðà,
Èíñàí äà öçöíö äþíäÿðÿð îðà.
216
 Ãåéäñèçëÿð áóíëàðà íÿçÿð ñàëìàçëàð,
Áó ùàëûí ñèððèíäÿí àýàù îëìàçëàð.
Ùàðäà êè îõóìà, øèðèí ñþùáÿò, ñàç,
×àë-÷àüûð, äÿô, êàìàí îëàð, õîø àâàç,
Ýþçÿë áèð åâ îëàð, úöðáÿúöð èíñàí,
Ýÿíú, ãîúà, ðèíä, çàùèä – ãàðûøàð ùàìàí,
Áîéëàíàð ãàäûíëàð ãàïû-áàúàäàí...
Áóðäà ãóðó àä âàð àíúàã ñèìàäàí.
Áàøëàðû, àøàüû ñàëàð áó èøëÿð,
Àììà âÿúäÿ ýÿëÿð îíäàí äÿðâèøëÿð,
Áó ùàëäàí, äîüðóñó, äåéèëäèð óçàã,
Íÿ ãàäûí, íÿ äÿ êè êþðïÿ áèð óøàã.
Îäóð êè, ìÿêàíñûç, çàìàíñûç ÿñëÿí
Áåëÿ áèð ñèìàíû ðÿâà ýþðìÿ ñÿí.
Áó ñèìà àðèôÿ ùàëàëäûð àíúàã,
Î, èøèí ÿñëèíäÿí õÿáÿðäàðäûð, áàõ!

ÖÐÔÀÍ Âß ÀÐÈÔËßÐÈÍ ÑÈÔßÒËßÐÈ

Äþíäÿðìÿ ìÿðèôÿò ãàïûñûíäàí öç,

Öðôàí øÿùÿðèíäÿ ýÿç êàìû, ñþçñöç.
Áèë êè, áó øÿùÿðäÿ ÷îõ ÷àïàðëàð âàð,
Àëëàùûí åëìèíÿ ÷îõ õÿçíÿäàð âàð.
Ùàãäàí ÿìàíÿòëÿ õÿáÿð ýÿòèðÿð,
Îíóí ñþçëÿðèíè õàëãà éåòèðÿð.
Ùàãã ëöòôö äÿðú îëìóø õàñèééÿòèíäÿ,
Îíó Ùàãã ãîðóéóð ùèìàéÿòèíäÿ.
Ùàããû éàä åòìÿäÿí ÷ÿêìÿç áèð íÿôÿñ.
Ùàãã ÿìðè îëìàäàí áèð ñþç ñþéëÿìÿç.
Îíëàðûí ùàñàðû îëìóøäóð èñìÿò,
Îíëàðà âåðèëìèø ðóù èëÿ ðÿùìÿò.
Êå÷ñÿ õÿéàëûíäàí äîñòäàí þçýÿ êÿñ,
Ñîéàðëàð õÿéàëûí äÿðèñèíè òåç.
Îíäàí ãåéðèñèíÿ êèì ñàëñà íÿçÿð,
Î, òàÿò äÿ îëñà, ýöíàù áèëÿðëÿð.
Äöç ýåäÿí îëìóøëàð ÿäÿáëÿðèëÿ
217
Óçàãýþðÿíäèðëÿð êàìàëëà áåëÿ.
Àòûá áó äöíéàíû, ñàéìûøëàð ùàìàí
Î äöíéàíû ôàéäà, áóíóñà çèéàí.
Àú-ñóñóç ìÿñêÿíäèð îíà áèð áóúàã,
Ðóùó òÿñëèì åòìèø þëöìäÿí ãàáàã.
Äÿðäèíèí ýöúöéëÿ î öðÿêàëàí,
Öçöíö ñàðàëòìûø, éàøûí åòìèø ãàí.
Ýþçö õîø õÿáÿð÷öí ÷ÿêèð èíòèçàð,
Ãóëàüû ýþçëÿéèð ðÿìçè áèãÿðàð.
Äöíéàéà, äöíéàíûí àðçóëàðûíà
Ôàòèùÿ îõóìóø, ìåéë åòìÿç îíà.
Îíóí ñèôÿòèíÿ íÿçÿð ñàëàðàã
Îëìóøëàð ôÿëÿêäÿí, óëäóçäàí óçàã.
Îíëàð àáàä îëàð âèðàí îëìàãäàí,
Âàðëàðû éîõëóãäàí äîüàð ùÿð çàìàí.
Ñà÷ëàð äàüûíûãäûð, ãöáàðäûð öçö,
Äöíéà, àõèðÿòè òÿðê åòìèø, äöçö.
Òåç è÷ÿð, äîñò îíà âåðñÿ äÿ çÿùÿð,
Ñÿíäÿí íàçëà àëàð, âåðñÿí äÿ øÿêÿð.
Íÿ ìÿíñÿá ýöëäöðÿð îíëàðû, íÿ ìàë,
Íÿ èøè äöçÿëñÿ îëàð õîøÿùâàë.
Ùàìûñû íèøàíñûç îòóðóá-äóðàð,
ßéðèëèêäÿí óçàã, äöçëöê èëÿ éàð,
Øÿðèÿò éîëóíäàí äþíäÿðìÿçëÿð öç,
Îíóí ùÿð ñþçöíö äèíëÿðëÿð, ñþçñöç.
Îíëàðû íÿ äîñòäàí åäÿðñÿ óçàã,
Î úÿííÿò äÿ îëñà, àòàðëàð àíúàã.
Óúà áèð ìÿíçèëäÿí ñàëàðëàð íÿçÿð,
Äöíéà ñåâìÿéÿíè îíëàð áÿéÿíÿð.
×àòñà áó ìÿãàìà ÿýÿð áèð àäàì,
Âöñàë ïèëëÿñèíÿ òåç ÷àòàð ìöäàì.
Îíà ÿáÿäèëèê úàìû âåðÿðëÿð.
Ïåéüÿìáÿð õÿëÿòè ýåéèíäèðÿðëÿð.
Èñòÿð ùàçûð îëñóí, éà ãåéá ñóðÿòè,
Äîëàð ùÿð öðÿéÿ îíóí ùåéáÿòè.
Ùàãã èøè óüðóíäà ÷àëûøàð ùÿð àí,
Àíúàã þç èøèíÿ ùå÷ áàõìàç áèð àí.
218
Ýþéëÿðäÿí íÿ çàùèð îëàðñà ÿýÿð,
ßââÿëúÿ îíëàðûí êþíëöíäÿí êå÷ÿð.
Îíóí ÿìÿëëÿðè à÷ûã-àøèêàð,
Êþíëöíÿ ãåéáäÿí ãàïûëàð à÷àð.
Ùÿð íÿ þéðÿíÿðñÿ èëàùè ôåéçäÿí,
Àõòàðàí êÿñëÿðÿ þéðÿäÿð ãÿëáÿí.
Î, áÿðê äÿ, éà áîø äà ñþéëÿñÿ ñþçö,
Íÿ äåñÿ Àëëàùà ÷åâèðÿð öçö.
Î ýþðñÿ áèð êÿñèí äöç îëäóüóíó,
Òåçúÿ ùöçóðóíà àïàðàð îíó.
Ùÿð øåéèí éåðèíè áèëÿðñÿ èíñàí,
Õàëãûí öðÿéèíÿ éîë òàïñà ùÿð àí,
Éîëóí Úÿáðàéûëû îëàð ñÿðâÿðè,
Î, éîë ýåäÿíëÿðèí îëàð ðÿùáÿðè.
Ùàããà èáàäÿò÷öí íÿ áèëñÿ ÿýÿð,
Îíó áàøãàëàð÷öí òÿêðàð åéëÿéÿð.
ßýÿð àüûëëûñà, àðòûã ñþç äåìÿç.
Ãÿëáè èúàçÿñèç ÷ÿêìÿç áèð íÿôÿñ.
Àëëàù ýàù ùàìûéà ýþñòÿðÿð îíó,
Òà áèëñèí àãèëëÿð êèì îëäóüóíó,
Ýàù äà áàøãàëàðäàí îíó ýèçëÿéÿð,
Èíêàð÷û, öçöíö ýþðìÿñèí äåéÿð.
Ùÿð çàìàí îéàäàð þçö éóõóäàí,
Ãîéìàç, ðèéà îíó êîðëàñûí áèð àí.
Äèíñèçëèê ðèéàäàí òþðÿíÿð àðòàð,
Ùÿð çàìàí ôèòíÿéÿ î, ãàïû à÷àð.
Áèð íÿôñ äèíñèçëèêäÿí îëàðñà óçàã,
Îíóí ùÿð áèð èøè éàõøû îëàúàã.
Î çàìàí êè, áàøû íóð èëÿ äîëàð,
Èøëÿðèí áàøûíà î, áàø÷û îëàð.
Äîëàð öðÿéèíÿ çèêð ìàéÿñè,
Îíà òÿëèì âåðÿð çèêð äàéÿñè.
Áó úöð ÷àëûøàðñà öðÿê áèð çàìàí,
Ùàããû ñåéð åòìÿéÿ éàðàéàð èíñàí.
Î, íóðà ãÿðã îëàð úèëâÿëÿíÿðÿê,
Áàøû àéàã îëàð, àéàüû áàø òÿê.
Îíäàí ñèôÿòëÿðè î éóéàð þçö.
219
Áàøãà ñèôÿòëÿðäÿí áàøëàéàð ñþçö.
Ãÿëáèíÿ ãåéðèñè åéëÿìÿç ýöçÿð,
Áèð äÿì áàøãàñûíà î, ñàëìàç íÿçÿð.
Î éåðÿ ÷àòàð êè, þçö äÿ îëìàç,
Éàõøûäàí-éàìàíäàí ÿñëà èç ãàëìàç.
ßáÿäè ùöçóðäàí þçýÿ øåé áèëìÿç,
Ïàðûëäàéàí íóðäàí þçýÿ øåé áèëìÿç.
Îíóí áàøëàíüûúû éåòèøÿð ñîíà,
Éàéûëàð ñþçëÿðè áöòöí úàùàíà.
Êþùíÿ ïÿðäÿëÿðè ãàëäûðûá àòàð,
Áÿõøèø, òþùôÿëÿðè åéëÿéÿð êÿíàð,
Èêè áàø áèðëÿøÿð áó ãàéäà èëÿ,
Îíäà øÿêê-øöáùÿäÿí ãàëìàç èç áåëÿ.
Èêèëèê ýþçëÿðäÿí óçàãëàøàíäà
Èíñàí éàõøû ýþðÿð àíúàã ñóñàíäà.
Êèøèíèí öðÿéè ýþç îëñà ÿýÿð,
Áó áîø ùàé-êöéëÿðè ùàðäàí åøèäÿð?!
Áàõ áó ùÿãèãÿòè öðÿê ÿðëÿðè,
Ýþðöá ñåéð åòìèøäèð èíúÿëèêëÿðè
Äöíéàíû àòàðàã ñàéìûøëàð ùÿð àí
Î äöíéàíû õåéèð, áóíóñà çèéàí.
Ùÿð êÿñ þç öñòöíÿ ÷ÿêÿðñÿ ãÿëÿì,
Òÿáèë, áàéðàã éöêö äàøûìàç áèð äÿì.
Ùàãïÿðÿñò áèð êÿñèí êþíëöíäÿí ùå÷ âàõò
Êå÷ìÿç áèð ïàäèøàù, éà ÿìèð îëìàã.
Óëó Éàðàäàíà áàüëàíñà ùÿð êÿñ,
Êþíëöíäÿ þçýÿéÿ éåð âåðÿ áèëìÿç.
Î êÿñ êè, Êÿëèìäÿí åéëÿéèð ïÿùðèç,
Ñÿíèí êèëèìèíÿ áöðöíìÿç, ùÿðýèç.
“Åé Ìóñà, àéðûëûã áóäóð” äåéÿí êÿñ,
Ìóñàéëà áèð éåðäÿ ÷óâàëà ýèðìÿç.
Áóíëàðäàí áèð íÿçÿð éåòñÿ, áÿñ åéëÿð,
Íÿ íÿçÿð?! Èëòèôàò åòñÿ, áÿñ åéëÿð.
Íÿéèí âàð, îíëàðûí àéàüûíà àò,
Þçöíö îíëàðûí ïÿíàùûíà àò.
Îíëàðûí éàíûíà íèéàçëà ýåò ñÿí,
Øûëòàüû, òàìàùû ÷ûõàð öðÿêäÿí.
220
Áàõ, áÿíäÿ àäëàíàí ñóëòàí áóíëàðäûð,
Òàú âåðÿí, ïàïàãñûç îëàí áóíëàðäûð.
Âåðìÿ úàìëàðûíû àë÷àã ìÿñòÿ ñÿí,
Ñåâýè ÿòÿéèíè áóðàõìà ÿëäÿí.
Îíóíëà âàð ýþðÿð àðèôèí úàíû,
Íåéëÿéèð éàä åäèá àë÷àã äöíéàíû?!
Èççÿò áàäÿñèíäÿí î, îëàð õóìàð,
×öíêè éàõûíëûãäà áèð õÿíúÿðè âàð.
Îíóí ùÿì òàõòû âàð, ùÿì äÿ êè òàúû,
Áàøãà áèð ïàëòàðà éîõ åùòèéàúû.
Áó ñèôÿòëÿðëÿ úöò îëìàñà ùÿð êÿñ,
Õÿëâÿòÿ ÷ÿêèëèá çèêð åäÿ áèëìÿç.
Òîâùèäèí ñèððèíè áóíëàðäàí þéðÿí,
Éà ýÿç ãàïû-ãàïû àâàðàòÿê ñÿí.

ÒÎÂÙÈÄ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Öðôàíûí àõûðû – îíóí ýþðìÿñè!

Öðôàíûí ÿââÿëè – îíóí áèëìÿñè!
Îíóí ñèôÿòèíè àõòàðìàéàí êÿñ,
Ìÿðèôÿòèíÿ äÿ éåòèøÿ áèëìÿç.
Òÿê, âàùèä îëìàãäûð çàòûíà íèøàí,
Ìþùòàú îëìàìàãäûð ùÿì îíà íèøàí.
Ñàéúà éîõ, î, þçö öìóìÿí òÿêäèð.
Éîõäóð áèð ùÿìäÿìè, ùÿìèøÿëèêäèð.
Ñèôÿòè î çàòäàí îëìàç àéûðìàã,
Íóðëà øÿðù åäèëÿð î, þçö àíúàã.
Î, áóíäàí, áó, îíäàí ÿñëà àéðûëìàç,
Î, áåëÿ îëìàñà, ùå÷ Àëëàù îëìàç.
Çàòûíû ñèôÿòäÿí õàðèúäÿ, äå, ñÿí,
Áàøäàêû ýþç èëÿ íåúÿ ýþðÿðñÿí?!
Îíóí ñèôÿòèíÿ áèð òàé òàïûëìàç,
Îíóí ñèôÿòèíäÿ áèð íþãñàí îëìàç.
Òÿìèç ýþçëÿ áàõñàí ñèôÿòèíÿ ñÿí,
Ýþðÿðñÿí ùÿð íÿ âàð þçöäöð ùÿìÿí.
Ýþçëöëÿð áó ñàéàã ýþðäöëÿð îíó,
221
Äöøöá ñèôÿòèíÿ ýþðäöëÿð áóíó.
Êèìäÿ ñèôÿòèíäÿí èç îëñà ÿýÿð,
Ìÿðèôÿò ñàùèáè ñèòàéèø åéëÿð.
Ùàðàäà ñþç-ñþùáÿò îëñà àøèêàð,
Îíóí ñèôÿòèíäÿí, çàòûíäàí îëàð.
Îíóí ñèôÿòè úàí, úèñìäèð èíñàí,
Ñèôÿòè õÿçèíÿ, òèëñèìäèð èíñàí.
Èíñàí ñèôÿòèíÿ çàò âåðèð ùÿéàò,
Âåðèð çàòûìûçà ñèôÿòè ùÿéàò.
Ùÿð êÿñ ñèôÿòëÿðäÿí îëàðñà ÷ûëïàã,
Êîð îëàí áèð ýþçÿ áÿíçÿéÿð àíúàã.
Ùàðäà ãöäðÿò âàðñà, îðäà ãàäèð âàð,
Øÿðàáñûç íÿ ñàéàã ìÿñò îëìàã îëàð?!
Ùàðäà ýþçÿëëèê ÷îõ, ãîâüà äà ÷îõäóð,
Áóðàéà ÷àòäûíñà, äàùà éîë éîõäóð.
Àëÿì úàìàëûíà îëìóøäóð øåéäà,
×öíêè íÿ ýèçëèäèð, íÿ äÿ êè ïåéäà.
Çàùèðÿ ÷ûõäû êè, êþíöë âåðÿñÿí,
Áàòèíäÿ ãàëäû êè, îíà éåòìÿ ñÿí.
Ãÿëá áèëìÿç ùàëûíû, ùÿãèãÿòèíè,
Úàí ýþðìÿç î ôÿððèí íÿùàéÿòèíè.
Àäûíäàí î éàíà ýþðöíìÿç î çàò,
Ñèôÿòè äÿ áöòöí ýþðöíìÿç, ùåéùàò.
Äöçäöð, úàíè-äèëäÿí ùàìû àòûð úàí,
Ýöìàíëà ÿëëÿøèð îíëàð, áèýöìàí.
Ãÿäèìäèð ñèôÿòè, ùÿì çàòû, äöçö,
Áèð ñèôÿòÿ, çàòà áÿíçÿìÿç þçö.
Áó äöíéà îíóíëà ãàèì îëìóøäóð,
Çàòû ñèôÿòèëÿ äàèì îëìóøäóð.
Ñèôÿòè þíöíäÿ ìèí-áèð ïÿðäÿ âàð
Ùåñàáäà î ìèí-áèð áèðúÿäèð àøêàð.
Ýÿðÿê èëëÿð áîéó ÷ÿêÿñÿí çÿùìÿò,
Òà ìèíäÿí áèðèíÿ, éåòÿñÿí ôÿãÿò.
Çàòû äÿðê åäèëìÿç îëìàäàí þçö,
Òÿãëèäëÿ, áîø ñþçëÿ èø àøìàç, äöçö.
Ôèêèðëÿ áèëèíÿð ñèôÿòè ùÿð àí,
Ýÿðÿê ôèêèðëÿøñèí áó ùàãäà èíñàí.
222
Íåúÿ éîëäàø îëàð ãÿäèìëÿ éåíè?!
Î, íåúÿ ïÿðäÿéÿ òóòàð êþùíÿíè?!
Çàòû íåúÿ þðòÿð ãåéðè, äîüðóñó?!
Ãàçàíû ãàéíàäà áèëÿðìè ùå÷ ñó?!
Ýöíÿø ýþéäÿí éåðÿ îä òþêÿí çàìàí
Áàõàíûí ýþçëÿðè ãàìàøàð ùàìàí.
“Íÿ âàõòëà”, “íÿ éåðëÿ” êèì òàïàð îíó?
Áóðäàí ÷ÿê àéàüû, ïèñ îëàð ñîíó.
Î, òÿêäèð, âàùèääèð, ñàéúà éîõ àíúàã,
Âàùèääèð, ùöäóääàí, ùÿð ñàéäàí óçàã.
Î, àüëû, èäðàêû éàðàòìûø þçö,
Àüëà äà ýþç âåðèð îíóí þç ýþçö.
Îíó ýþðìÿê îëìàç ýþçëÿ ùå÷ çàìàí,
Ýþçÿ âåðèëìÿìèø áó ùàë áèíàäàí.
Íóð ñîíñóçëóüóéëà ÿýÿð îëñà òÿê,
Îíó îëäóüó òÿê îëàðìû ýþðìÿê?!
Î íóðëà éîëóíó àçìûøûí ýþçö,
Ýöíëÿ éàðàñàíû àíäûðûð, äöçö.
Éîõ! Éîõ! Íÿ ñþéëÿäèì, íÿäèð áó ñþçëÿð!
Äîñò àøèêàðäàäûð, à÷ûãäûð ýþçëÿð!
Ñÿíèí ýþðìÿéèíèí éîõäóð áèð õåéðè,
Éîõñà êàèíàòäà éîõ îíäàí ãåéðè.
Ýþðÿðñÿí, äèããÿòëÿ áàõñàí áèðúÿ àí,
Äöíéàäà áèð çÿððÿ ýåí äåéèë îíäàí.
Åøãèí ñþçëÿðèíÿ éîõäóð õÿðèäàð,
Éîõñà êè, ìÿøóãÿ äóðóð àøèêàð.
Áó ñþçöí ìÿùñóëó áàõ îäóð, äöçö,
Ùàìû îíà ìþùòàú, ùÿð øåéäèð þçö.
Îíóí âÿùäÿòèíäÿí ñÿðõîø îëìàñàí,
Âöñàë ìÿãàìûíà ÷àòìàçñàí áèð àí.
Áó èøèí êþêöíö áèëÿí èíñàíëàð
Áóíà “âàñèë îëìàã” äåéèðëÿð îíëàð.
Àøèíà îëìàäàí, ñþéëÿ, íÿ ñàéàã
Áèð ìÿõëóã ÷åâðèëèá Õàëèã îëàúàã?!
Íóðó ãÿùð åéëÿéÿí, éàõàíäûð ìöäàì,
Î íóðäàí íóð àëûð íóðëàð äà òàìàì.
Ëàêèí ñÿí éàíäûðàí î îä, î îúàã
223
 Éàø èëÿ ãóðóíó éàíäûðàð àíúàã.
Ýöúö àëäûüûé÷öí ùÿð øåé î íóðäàí,
Íÿ âàð þç ðÿíýèíÿ ñàëìûø Éàðàäàí.
Ñÿí ùÿìðÿíý îëìàñàí î ïÿðè èëÿ,
Ãóðòàðà áèëìÿçñÿí ôÿíàäàí áåëÿ.
Ãûçûë îëäóüóé÷öí íóð ðÿíýëè, ïàðëàã,
Áÿäÿíè ùÿëàêäàí îëìóøäóð óçàã.

ÃßÁÈÐËßÐÈ ÇÈÉÀÐßÒ ÅÒÌßÉÈÍ ÌßÍÀÑÛ

Áèð ðÿíýäÿ îëñà äà íóðëà úàí ÿýÿð,

Éåíÿ áÿäÿíëÿ äÿ éàõûíëûã åäÿð.
Î øåé êè, õàëã îíó çèéàðÿò ñàéûð,
Î, áó íóðà äîüðó ùåé àääûìëàéûð.
Úàìààò áó íóðäàí ýþðìÿñÿ ÿñÿð,
Ñöìöéöí àäûíû ùàðàäàí ÷ÿêÿð?!
Úàíäàí àéðûëñà äà òÿìèç áèð áÿäÿí,
Ýåí äåéèë Àëëàùûí ìÿðùÿìÿòèíäÿí.
Íàôÿíèí ìöøêöíö òþêñÿëÿð äÿ, áàõ,
Íàôÿ ÿòèð ñà÷ûð, àòìûðëàð ùå÷ âàõò.
Äóðóá-îòóðìàãëà òîðïàã êöë èëÿ
Ùþðìÿòëÿ áàøëàðäà îòóðäó áåëÿ.
Ñÿäÿô äÿ äöðð èëÿ ñþùáÿò à÷àðàã
Àü, ïàðëàã ðÿíý àëäû áèð ýþð íÿ ñàéàã.
Íàìàç ãûëäûüûé÷öí ìÿñúèääÿ ùàìû,
Îíà ýþñòÿðèðëÿð áó åùòèðàìû.
Íèéàçëà, éÿãèíëÿ ÿýÿð áèð áÿäÿí
Èëëÿðëÿ äèí ö÷öí ÷àëûøñà ãÿëáÿí,
Î, îëàð àüûëûí áÿíäÿ ôÿðìàíû,
Äöç ÷ûõàð öðÿêëÿ, úàíëà ïåéìàíû.
ßýÿð î, ýþçëÿðäÿí îëñà äà ïöíùàí,
Òîðïàüû äöíéàéà ãèáëÿäèð ùÿð àí.
Ðóùó áèëèúèäèð, ùàçûðäûð ìöäàì,
Ùÿð êÿñè êàìûíà éåòèðÿð òàìàì.
Þëöëÿð ùàããûíäà áåëÿ äåéèðñÿí,
Áÿñ íèéÿ äèðèíè ùå÷ ýÿçìÿéèðñÿí?!
Èø ýþð ðÿùáÿð òóòóá àðèô ñþçöíö,
Èãðàð åò âàñèëèí ùÿð ìþúöçöíö.
224
ÞÂËÈÉÀÍÛÍ ÊßÐÀÌßÒËßÐÈÍÈ
ÒßÑÄÈà ÅÒÌßÊ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Íÿôñèí ãöââÿòèíèí ìÿãàìëàðû âàð,

Êÿðàìÿò, ìþúöçäöð ÿââÿëè àøêàð.
Íÿôñ éöêñÿê îëàðñà íÿ ãÿäÿð ÿýÿð,
Êÿøô, êÿðàìÿò äÿ îëàð î ãÿäÿð.
Ãÿëáèí óçàã îëñà ùÿð êöäóðÿòäÿí,
Âàðûí íóðà ýÿëÿð îíäà çöëìÿòäÿí.
Ñÿí ãåéáè íóð èëÿ áèëÿðñÿí àíúàã,
Âàõòû ùöçóð èëÿ áèëÿðñÿí àíúàã.
Åëÿ êè, öðÿéèí íóðäà éóðä ñàëàð,
Îíäà ùÿðÿêÿòèí äöç, äîüðó îëàð.
Âöúóäà, ÿäÿìÿ ùþêì åäÿðñÿí ñÿí,
Àíúàã ùþêì åòìÿçñÿ, íÿôÿñ ÷ÿêìÿçñÿí.
Õàùèøèí îíóí÷öí îëàðñà àíúàã,
Ñÿí éîõ, îñà ñÿíäÿí ðàçû ãàëàúàã.
ßýÿð ñÿí ðóùàíè ñèôÿò àëìàñàí,
Áàø èëÿ àéàãäàí ôÿíà îëìàñàí,
Øàù ãîéìàç éàõûíà ñÿíè ãÿòèééÿí,
Ùàðäàí éîë òàïàðñàí âèëàéÿòÿ ñÿí?!
ßýÿð ìÿùÿááÿòÿ îëñàí ìöáòÿëà,
Ùÿð âàõò öç âåðÿúÿê ñÿíÿ áèð áÿëà.
Îëìàç âèëàéÿòñèç ãîðõóäàí ãà÷ìàã,
Âÿëè îëìàéûíúà ãîðõó âàð àíúàã.
Òà öðÿéèí âÿëè àäûíû àëàð,
Ùåéáÿò ãàïûëàðû ñÿíÿ à÷ûëàð.
Ñåâèëìÿê ùÿääèíÿ éåòèøÿí çàìàí,
Éàõøûëûã ýþðÿúÿê öðÿéèí îíäàí.
Ñóðÿòèí ìÿëÿêëÿð ñóðÿòè îëàð,
Áó éåð àéàüûíûí àëòûíäà ãàëàð.
Ñóëàðûí öñòöéëÿ ðàùàò ýåäÿðñÿí,
Ãåéá áèëÿð, ãåéáäÿí õÿáÿð âåðÿðñÿí.
Ùÿð àí áàõûøëàðäàí îëàðñàí íèùàí,
Ñÿíÿ áèð ðÿùáÿð òÿê ýþç äèêÿð úàùàí.
Éàðàäàí èúàçÿ âåðìÿç ëöòô èëÿ
225
 Ñÿíÿ ìàíå îëñóí áèðúÿ øåé áåëÿ.
Ñÿí, øÿêñèç, øöáùÿñèç, îëàðñàí ñóëòàí,
Ùÿðäÿíáèð èíúèäÿð, ýàù îõøàéàðñàí.
Éàõûíëûã àòûíà ãîéàðñàí éÿùÿð,
Ùÿð äóàí ãÿáóëà ýåäèá éåòèøÿð.

ÄÓÀÍÛÍ ÃßÁÓË ÎËÌÀÑÛÍÛÍ

ÙßÃÈÃÈËÈÉÈ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Ãÿáóëà éåòñÿéäè áöòöí äóàëàð,

Áó äöíéà îëàðäû ùÿð àí òàðöìàð.
Äóàíûí ýöíöíö äöç áèëìÿñÿí ñÿí,
ßñëà ìóðàäûíà ÷àòà áèëìÿçñÿí.
Ãåéáÿ éîë òàïìàñà öðÿéèí ÿýÿð,
Åùòèéàú ÿëèíè óçàòìà ùÿäÿð.
Öðÿê ùàçûð èñÿ, íóðëóñà áÿäÿí,
Éåðè âàð áó ùàëäà ùÿð íÿ èñòÿñÿí.
Ãÿáóëà éåòèøÿð àíúàã î íÿôÿñ,
Àëëàùäàí, Àëëàùäàí ãåéðè èñòÿìÿç.
Çÿíí åòìÿ ñÿí þçöí îðà ýåäÿðñÿí.
ßýÿð ÷àüûðìàñà, ùàðà ýåäÿðñÿí?
Éàõûí îäóð, éîõñà îëàðäûí óçàã
Î, ùàçûðäûð, ñÿíñÿ ùöçóðñóç àíúàã.
Éàõûíëûã éîëóíà îëìàñà öçö,
Ñÿíÿ “ìÿí éàõûíàì” äåìÿçäè þçö.
Ñÿí áó éàõûíëûãäà ìÿùâ îëàí çàìàí,
Éûüäûí ñóðÿòèíè òàìàì àðàäàí.
Àëìàçñàí äöíéàäàí áèð äàùà ëÿççÿò,
Îëìàç ÿçÿëè ñèðð ùå÷ ñÿíäÿí õÿëâÿò.
Áó ùàëäàí ÷àòàðñàí ìÿùÿááÿòÿ ñÿí,
Ãöðáÿòäÿ äöøìÿçñÿí ìÿøÿããÿòÿ ñÿí.
Î, ñÿíÿ ýþç îëàð, ùÿì äÿ êè, ãóëàã,
Î, ñÿíÿ éîë îëàð, ùÿì äÿ ðÿùáÿð, áàõ!
Î, ÿëèí, ãûëûíúûí îëàúàã ùÿìÿí,
Ñÿíäÿí ÿñèðýÿìÿç ùÿð íÿ èñòÿñÿí.
Íÿôñè ñÿíèí èëÿ ùÿìñþùáÿò îëàð,
226
Ùÿð äóàí ãÿáóëà êå÷ÿð, àøèêàð,
Ãåéá ñÿíèí ãÿëáèíÿ ñþçëÿð ñþéëÿéÿð,
À÷àð ãàïûëàðû ñÿíäÿêè íÿçÿð.
Ëàêèí éàääàøûíäà íþãñàí âàð, äåéÿí,
Ãåéáèí ñþçëÿðèíè åøèòìèðñÿí ñÿí.
Îõ éàéäàí ÷ûõàíäà áîø ÷ûõñà ÿýÿð,
Î, ùàðäàí ùÿäÿôÿ äöç ýåäèá äÿéÿð?!
Ñÿíèí êè ýöíàùñûç ãîëóí éîõäóð, áàõ!
Øàùûí áÿõøèøèäèð ãàëõàíûí àíúàã.
Íÿ ãÿäÿð ÿæäàùà îëìàìûø ÿñàí,
Ùå÷ êÿñè ãóðòàðìàç áÿëàäàí äóàí.
Áÿøÿð äóàñûíäàí äåéèëñÿí àýàù.
Ñöðìÿ áàòàãëûüà åøøÿéè íàýàù.
Ýþð ãÿáóë åäèðìè áèð ñÿíè Òàíðû,
Ñîíðà ÿëëÿðèíè ãàëäûð éóõàðû.
Îíóí àëÿìèíäÿ îëàíëàð áöòöí
Àëãûø, øöêð äåéèð ùÿð äÿì îíóí÷öí.
Ùÿð êÿñèí ãÿäðèíèí äÿðÿúÿñè âàð,
Î ùÿääè êå÷ìÿñèí áèð êèìñÿ, çèíùàð.
Ãóðàíûí äèëèëÿ îëìàñà ùå÷ êÿñ,
Îíà ëàéèãèëÿ øöêð åäÿ áèëìÿç.
Ùÿð áèð äèë áèëñÿ äÿ ÿýÿð äàíûøìàã,
Îíà øöêð åòìÿéè î, áèëÿð àíúàã.
ßýÿð áó íþãòÿéÿ äèããÿò âåðìÿñÿí,
“Ãóø äèëè” ñèððèíÿ éîë òàïìàçñàí ñÿí.
Êèìèí î ãàïûäàí òÿìÿííàñû âàð,
Ùàëûíà ýþðÿ äÿ áèë, äèëè îëàð.
Õÿñòÿíèí àðçóñó íÿäèð? Ñàüàëìàã.
Éîõñóëóí äèëÿéè ÷þðÿêäèð àíúàã.
Ãóø éà ñóäàí, äÿíäÿí, îòäàí ñþç à÷àð,
Éà äà îõäàí, äàøäàí, øàùèíäÿí ãà÷àð.
Ãàðûøãà äàíûøàð àéàãäàí, ñóäàí,
Àðïàéà, áóüäàéà îëàí àðçóäàí.
Ñÿíèí äÿ ñþçëÿðèí áåëÿñÿ ÿýÿð,
Ãà÷ìàç ôÿðìàíûíäàí ÿñëà áèð íÿôÿð.
“Èñìè-ÿçÿì”è äÿ áèëÿð î èíñàí,
Êè, áèðäèð äèëèëÿ ãÿëáè ùÿð çàìàí.
227
 Áèëäèñÿ àäûíû îíóí áèð àäàì,
Áöòöí åùòèéàúû þäÿíäè òàìàì.
Þç ùàëûíà óéüóí äåìÿñÿí ñþçö,
Èñòÿéèí ãÿáóëà éåòèøìÿç, äöçö.
Ëàçûì îëàí ãÿäÿð èñòÿìÿê ýÿðÿê,
Áèð äÿ ìöìêöí îëñóí àðçóéà éåòìÿê.
Î, ñÿíèí äåéèëäèð, ÷îõ âåðñÿ ÿýÿð,
Àíúàã àç éàõøûäûð, àç åòìÿç çÿðÿð.
Ñÿíèí ãûçûëûí âàð, äèðùÿì äåéèðñÿí,
Þçó äÿ àç äåéèë, ÷îõ èñòÿéèðñÿí.
Èêè åâ òèêìèñÿí, åéëÿìÿéèð áÿñ,
Äþðäöíö òèêìÿéÿ åäèðñÿí ùÿâÿñ.
Àøàüû åíìèðñÿí, óúàëòñà ÿýÿð.
Äîéìàéûð ýþçëÿðèí âåðñÿ íÿ ãÿäÿð.
×öíêè åùòèéàúäàí ùåé òþêöðñÿí äèë,
Áèð äÿ éàõûíûíà ãîéìàç ñÿíè, áèë.
Áþéöê äÿ, êè÷èê äÿ àüëàéàð, àíúàã
Ñÿíèíëÿ åéíèäèð áèð áàõ î óøàã;
ßýÿð øÿêÿð âåðñÿí, áàë âåð ñþéëÿéÿð,
Ñÿí ÿýÿð ñöä âåðñÿí, øÿðáÿò âåð äåéÿð.
Ñÿñ-êöéö áó ñàéàã ùÿääÿí àøàíäà
Àüçûíà âóðàðñàí, òåç ñóñàð îíäà.
Áó ùåñàá ùàðàéà ýåäÿúÿê, äåñÿí,
Àõû þéðÿíìèðñÿí, áèëÿíëÿðäÿí ñÿí.

ÏÈÐÈÍ ÌÖÐÈÄÈÍß ÉÎË ÝÞÑÒßÐÌßÑÈ

Óñòàä òàï, ñîíðà äà äöðð äåø ùÿð çàìàí,

Îíäà áàø àüðûñû ÷ÿêìÿç áèð èíñàí.
Êèøèéÿ óñòàäû ÿýÿð îëñà éàð,
Î äà þç èøèíäÿ áèð óñòàä îëàð.
Èççÿò ãàïûñûíû à÷àð öçöíÿ,
Íóð èëÿ èøûãëàð ñà÷àð ýþçöíÿ.
Îíó ãàíàäûíûí àëòûíà àëàð,
Áàøûíà êàìàëäàí êþëýÿëÿð ñàëàð.
Áÿäÿí ãèäàñûíû àçàëäàð ôÿãÿò,
228
Ñþç èëÿ ðóùóíà î, âåðÿð ãöââÿò.
Ïÿðäÿ äÿ ñàõëàìàç îíóí çàòûíû,
Ãîðóéàð íþãñàíäàí ùÿì ñèôàòûíû.
Èøèéëÿ ãÿëáèíÿ ýöú, ãöââÿò âåðÿð,
Ìÿíÿí þçö êèìè ýþçÿëëÿøäèðÿð.
Òÿðáèéÿ åéëÿéÿð ùÿð ñÿùÿð-àõøàì,
Äèíëÿ, øÿðèÿòëÿ áó ãàéäà ìöäàì.
Êÿñìÿç íÿçÿðèíè îíäàí ùå÷ çàìàí,
Îíà áÿùðÿ âåðÿð ìÿíàäàí ùÿð àí.
Àíáààí óúàëäàð àñèìàíëàðà,
Êþëýÿäÿí ÷àòäûðàð îíó òåç íóðà.
Áó çÿùìÿòëÿ éàõøû îëàðñà ÿýÿð,
Þçýÿ õÿçíÿëÿðÿ ùÿì îëàð ðÿùáÿð.
Ýåéèíÿð ÿéíèíÿ þçýÿ áèð ïàëòàð,
Áàøãà áèð âöúóäëà éåíèäÿí äîüàð,
Úèñìè ìþùêÿìëÿíÿð ðèéàçÿò èëÿ,
Ðóùóíó àðõàéûí åéëÿéÿð áåëÿ.
Íÿôñè ñÿäàãÿòèí ùÿääèíÿ ÷àòàð,
Îíóí ñîí åâèíäÿ î, ìÿñêÿí òóòàð.
Î ëàï õÿñòÿ äöøÿð, áóñà îëàð øàä,
Øåéõ áó àüûð áîðúäàí ùÿì îëàð àçàä.
Ðÿùáÿð, éîëýþñòÿðÿí áàõ áåëÿ îëàð.
Èíêèøàô, äÿéèøìÿ îëàð áó ãÿðàð.
Ùÿâÿñ àçàðûíäàí íÿôñ óøàüû, áàõ,
Áåëÿ áèð òÿáèáëÿ ãóðòàðàð àíúàã.
Ñÿíÿ êþìÿê îëñà áåëÿ áèð ðÿùáÿð,
Ñÿíè áó ìÿíçèëäÿí êÿíàðà ÷ÿêÿð.
Ùÿð íÿ êè áÿäÿí÷öí áèð äÿðä, äàü îëàð,
Ðóùóí ÷ûðàüûíà, áàõ, î, éàü îëàð.
Áÿäÿíäÿ ñÿé, ãÿëáäÿ òÿãâà îëìàäàí,
Íåúÿ áó ìÿíçèëÿ ÷àòàð àõòàðàí?!
Íÿôñ áåëÿ áèð ùàëà ÷àòàðñà òàìàì,
Éà îíà ÿë âåðñÿ áåëÿ áèð ìÿãàì,
Èêèíúè íÿøÿíèí ñèððè áóäóð, áàõ,
Ñÿí “íÿñèë òþðÿòìÿê” äåéèðñÿí àíúàã.
Áèçèì çÿìàíÿäÿ áåëÿ ïàê èíñàí
Àíúàã òîðïàãëàðäà òàïûëàð, èíàí.
229
ÙÈÉËß Âß ÐÈÉÀ ÑÀÙÈÁËßÐÈÍÈÍ
ßÙÂÀËÛÍÛÍ ØßÐÙÈ

Áöòöí éåð öçöíö áöðöäö íèôàã,

Èíñàíëûã áèðëèéè òÿðê åòäè, áèð áàõ!
Íå÷ÿ êîð ÿëèíäÿ ãàëìûøäûð ÷îõäàí
Áèð íå÷ÿ ãÿáèðëÿ, áèðúÿ äÿ Ãóðàí.
Áèð àí äàíûøìàéûð áèð êÿñëÿ ãÿáèð,
Ãóðàíûí ñèððèíè êèìñÿ ýÿçìÿéèð.
Ãóðàíûí ðóùóíó ÷ÿêäè àñèìàí,
Ýåòäè ùÿãèãÿòèí íÿãäè àðàäàí.
Äöíéàäà ïèñ ýöíÿ áóäóð ÿëàìÿò,
Éàõøûëàð éàíûíäà áóäóð ãèéàìÿò.
Éîõäóð áó äöíéàäà äÿðä ÿùëè áèð êÿñ,
Ùå÷ êèìñÿ ÷ÿêìÿéèð ðèéàñûç íÿôÿñ.
Éîõäóð øÿðèÿòÿ âàðèñ áèð àäàì,
Êå÷ìèø ÿíÿíÿëÿð ìÿùâ îëäó òàìàì.
Äöíéàíûí öçöíö áöðöäö éàëàí,
Ùèéëÿäèð, ðèéàäûð Ãàôäàí Ãàôàúàí.
Íèôàã÷û, ùèéëÿýÿð ÿëáèð îëàðàã,
Àõûòäû äöçëÿðèí ãàíûíû íàùàã.
Äöçëöêäÿí ãàëìàäû ùå÷ áèð íèøàíÿ.
Éàä îëäó äöçëöéÿ òàìàì çÿìàíÿ.
Îëìóø ìÿíà ÿùëè áóíëàðäàí óçàã,
Ïÿðäÿéÿ áöðöíöá ñóñìóøäóð, áèð áàõ!
Éàòìûø ñÿäàãÿòèí, èõëàñûí ýþçö,
Ïÿðäÿäÿ ãàëìûøäûð èíñàíëûã öçö.
Õÿòÿðñèç äåéèëäèð ñåéð åòìÿê áó ýöí,
Áó ýöí õåéèð éîõäóð, ñàáàùû äöøöí.
Ìÿêð ÿùëè ÷àëûøûá, áèëñÿí äöçöíö,
Þðòäö ðèéà èëÿ äèíèí öçöíö.
Áîøáîüàçëûã îëìóø ñÿäàãÿò ñþçö,
Äèí Ãàôà òóòìóøäóð Ñèìóðã òÿê öçö.
×àëûø ýþç, ãóëàã îë, àìàí, åé öðÿê!
Áóíëàðëà ùóø èëÿ äàâðàí, åé öðÿê!
Éîëóíäà ùÿð éåðäÿ äÿí âàð, òÿëÿ âàð,
Ùÿð éåðäÿ éîëóíó êÿñìèø ãóéóëàð.
230
Ùàìû àüûç à÷ìûø òèìñàù òÿê éàìàí,
Ùÿì õèðãÿ íèëèíäÿ îëìóøäóð ïöíùàí.
Ãîé òèìñàù àüçûíà ÷ÿêìÿñèí ñÿíè,
Äèâ òîðà ñàëìàñûí, ýþçëÿ, ÿëèíè,
Îðà äÿí ñÿïìèøäèð ôûðûëäàã÷û ïèð,
Íå÷ÿ éàðàìàçëà îëìóøäóð ÿëáèð.
Ñàããàëû äàðàéûá ñîíðà áóðìóøäóð,
Ýþéÿðòè, ÷þðÿéÿ ñèðêÿ âóðìóøäóð,
Äöçÿëòìèø áåø-àëòû çèêð ùÿëãÿñè,
Ôèêðÿ ãÿðã îëìóøäóð, ÷ûõìàéûð ñÿñè,
Òà ýþðñöí ãàïûäàí êèì éåìÿê âåðÿð,
Êèì îíà ãîâóðìà, äöéö ýÿòèðÿð.
Àüçûíäàí áèð êÿëìÿ ñþç ÷ûõìàç ÿáÿñ,
Ùå÷ çàìàí ãûçûëûí àäûíû ÷ÿêìÿç.
Ãûçûë àç îëàðñà, àëìàç ðèéàäàí,
×îõ îëñà, úèáèíÿ òåç ãîéàð ùàìàí..
“Ùå÷ áèð øåé àëìûðàì”, äåñÿ äÿ þçö,
Íÿ àëñà ýåðèéÿ ãàéòàðìàç, äöçö.
Êèì ãÿëáäÿí áó äÿðäÿ îëìóøñà äö÷àð,
Ðÿùáÿð òàïìàëûäûð þçöíÿ íà÷àð.
Áÿíäÿñè îëìàüà ùàíû áèð àäàì,
Áàøû ôÿðìàíûíà òàïøûðàã òàìàì?!
Äàä! Áó äÿðäñèçëÿðèí ùàé-êöéöíäÿí, äàä!
Àù! Áó íàêèøèëÿð ÿëèíäÿí, ôÿðéàä!
Êèøèëÿð ðÿíýèíÿ ñàëìûø þçöíö,
Òàÿòëÿ þðòìöøäöð ñó÷óí öçöíö.
Ýþé ïàëòàð ýåéìèøäèð àñèìàí ñàéàã,
Îâóí úàíàâàðû áóíëàðäûð àíúàã.
Çàùèðÿí õèðãÿñè éóéóëìóø, àøêàð,
Àììà áàòèíèíäÿ éöç ìèí ÷èðêàá âàð.
Éåíè áèð ìöðèäÿ ðàñò ýÿëÿí çàìàí,
Àäÿò-ÿíÿíÿéÿ áàøëàéàð ùàìàí.
ßéíèíÿ ðèéàäàí ýåéèíÿð ïàëòàð,
Ãÿëáäÿí ìàë åøãèíè ÷ûõàðàð îíëàð.
Ö÷éîë ãîíàãëûüà, î, äÿâÿò åäÿð,
Òà áó éåìÿêëÿðäÿí óòàíñûí ìÿýÿð.
Ñîíðà àéûëäàðëàð îíó éóõóäàí,
231
Åé îüóë, ôöðñÿòè áóðàõìà, àìàí!
ßýÿð ìöðèäñÿíñÿ àø ñöôðÿí ùàíû?!
ßýÿð éîõóíäóðñà, òÿðê åò ìåéäàíû.
Ñöôðÿí áîø îëàðñà, ãÿì éåìÿ, ýÿë ñÿí,
×àëûøûá èíäèíè ãÿíèìÿò áèë ñÿí.
Ùèéëÿéëÿ, êÿëÿêëÿ, áèð äÿ äÿí èëÿ
Îíëàð òîðà ñàëàð àâàìû áåëÿ.
Äÿðâèø áó àðàäàí ÷ûõàð ñó÷ëó òÿê,
Éîë ýåäÿð áàøûíû éåðÿ äèêÿðÿê,
Î, àäà, íàìóñà ÷åâèðÿð öçö,
Ýÿçÿð ãàïû-ãàïû, ïóë éûüàð þçö.
Ñöôðÿ ùàçûðëàéàð éûüäûüû èëÿ,
Ïèð èëÿ ðèíäëÿðÿ àø âåðÿð áåëÿ.
Öçëö ìöðèäëÿðëÿ áèðëèêäÿ ùàìàí
Î, øåéõè åâèíÿ àïàðûð ìåùìàí.
Èêè ãîëëàðûíû ÷ûðìàëàéàðàã,
Ñóôèëÿð ñöôðÿíè à÷àðëàð áàéàã.
Ôÿðç ñàéûá éåéÿðëÿð ñîí òèêÿéÿúÿí,
Ùàðäàí áîðú àëìûøäûð ñîðìàçëàð ÿñëÿí.
Àòà áîðúà äöøìöø, ùÿì àúäûð óøàã,
Áåëÿ àø éåéèíúÿ ãàí éå, ãàí, àíúàã.
Éîõñóëëóã ðÿìçèäèð ñîëüóí áÿíèçëÿð,
Òöñòöéÿ àëîâäóð äåìÿ áó ãÿäÿð.
Àèëÿ ÷ûëïàãäûð, ìÿíçèë áîøäóð, àù!
Ýþçëÿð êîð îëìóøäóð, îíäà éîõ ýöíàù.
Ìåùðàáû, ìÿíáÿðè éàíäûðàí áèð êÿñ,
Ýåúÿíè ýöíäöçÿ äþíäÿðÿ áèëìÿç.
Øåéõ ãûçûë-ýöìöøö éàíäûðñûí ýÿðÿê,
Ãîé îíäàí äÿðñ àëñûí ùàìû ýþðÿðÿê.
Äèðùÿì éàíäûðìàüû áèëìèðñÿíñÿ ñÿí,
Íèéÿ þéðÿíìèðñÿí î úÿííÿòëèêäÿí.
Éàçäû þìðö áîéó åëÿ áèð äàñòàí,
Ôèë éöêö äèðùÿìÿ ñó àëäû ùàìàí1.
Äÿðâèøèí “ìàò” äåéÿí ôèëèíÿ áàõ ñÿí!
Øàùà úàâàá âåðÿí äèëèíÿ áàõ ñÿí!
Åëÿ áþéöêëÿðäèð áèçèì øåéõèìèç,
232
Áó ãóðäëàð, òöëêöëÿð äåéèëäèð, ùÿðýèç.
Ñàùèáêàð îëäóíñà áèð ÷ûõ øèêàðà,
Áèð ãàëà ôÿòù åëÿ, äóðìà àâàðà.
Ñÿíèí êè áåëÿ êþê þêöçëÿðèí âàð,
Àðûüû þëäöðìÿ, ìóðäàðäûð îíëàð.
Ñÿí åé ùèéëÿëÿðÿ óéóá àëäàíàí,
Ñÿíèí äÿ ùèéëÿíÿ ÷îõäóð èíàíàí.
Ýàù ÿë-àéàüûíû þïÿð ýÿëÿðÿê,
Ãîéàðëàð ãàðøûíà ýàù øèðèí÷þðÿê.
Äÿâÿò åéëÿéÿðëÿð åâÿ, áàüà ýàù,
Ýàù ñÿíè ùöçóðà ÷àüûðòäûðàð øàù
Õàúÿ õÿñòÿëÿíäè, ýþðöøöíÿ ýåò,
Î, éàõøû îëàðñà ýþðÿðñÿí ùþðìÿò.
ßýÿð î, ýÿëìÿñÿ ýåò ýþð íåúÿäèð,
ßýÿð áó ýÿëäèñÿ, ýþð ñþçö íÿäèð.
ßëèíè óçàò êè, þïñöí úàìààò,
Éàõûí äóð ÿëëÿðè òîõóíñóí, ùåéùàò!
Øåèð îõóéóðëàð êè, øóðÿ ýÿëÿñÿí,
Ìÿäù äåéèðëÿð êè, ìÿüðóð îëàñàí.
Ñÿí ðÿãñÿ ýÿëìÿñÿí, ñîéóéóð îíëàð,
Ðÿãñ åòñÿí þéöíÿð áàõàí èíñàíëàð.
Áó, ñÿôÿðäÿí ýÿëìèø, ýåò ñîð ùàë-ÿùâàë,
Î, ñÿôÿðÿ ýåäèð, äóðìà, éîëà ñàë.
Ãàïûíäàí ýåäÿðëÿð, ÿýÿð ýåòìÿñÿí,
Ñÿíèíëÿ äîñò îëàð ùàìû, ýåòñÿí ñÿí.
ßýÿð áèð äîñò ñÿíè þçýÿäÿí ïöíùàí
Äîñòëàðûíëà áèðýÿ àïàðñà ìåùìàí,
Îðäà ýþðìÿéÿíäÿ áèð ìöðèäè ñÿí,
“Àëëàù ñÿí äîñòóìó éåòèð”, – äåéÿðñÿí.
Îâñàðà äöøìöñÿí ñÿí äÿâÿ ñàéàã,
ßñèðè îëìóñàí îíëàðûí íàùàã.
Îëñàí ýåúÿ-ýöíäöç áó áÿëà èëÿ,
Ùàðàäàí îëàðñàí ñÿí Õóäà èëÿ.
Àâàìû éàõûíà áóðàõìà íàùàã.
Éåìÿ äèçëÿðèíè, áó, òîðäóð àíúàã.
Àâàìû ãîâäóíñà, àâàì îëìà ñÿí!

233
Êàìèëñÿí, éàðûì÷ûã îëóðñàí íÿäÿí?
Áèð ãîéóí êÿñÿðÿê ñöôðÿ à÷àúàã,
Ñîíðà îéíàäà÷àã áèð êå÷è ñàéàã.
Äþøöíÿ äþéñÿ äÿ ñÿíèí÷öí ÿýÿð,
Áèð õÿòà èø ýþðñÿí, î, ñÿíè äþéÿð.
Éåäèí-è÷äèí, äåìÿê, ãóðòàðäû éàõàí,
Èø áóíóíëà áèòäè, åäèðñÿí ýöìàí.
Áó úàìààò ñÿíäÿí úÿííÿò èñòÿéèð,
Êÿðïèúè ãûçûëäàí åâëÿð âåð äåéèð.
Èñòÿéèð ñöä àðõû, ãûëìàí âÿ øÿðàá,
Ãûçàðìûø òîéóãëàð, ãîâóðìà, êàáàá.
ßýÿð áàúàðûðñàí áó äöéöíö à÷,
Éîõñà, ýöëöíú îëìà, áó àðàäàí ãà÷,
Úÿííÿò ùàðàäàäûð, áèëìèðñÿíñÿ ñÿí,
Õàëãû ñàüäàí-ñîëäàí íÿ ñÿñëÿéèðñÿí?
Áèð êþðïö òèêìÿéÿ éîõñà ãöââÿòèí,
Ùå÷ ãûçûë êÿðïèúÿ ÷àòàð ãöäðÿòèí?!
Ñÿíäÿí áèð ñþç ñîðñàì, áàòûá ãàëàðñàí,
Ëàï äÿðèíäÿí ñîðñàì, õÿúèë îëàðñàí.
Õàëãûí ñÿíÿ çÿííè, èíàí, áàøãàäûð,
Ãÿëáèíÿ åòäèéè ýöìàí áàøãàäûð.
×öíêè ñÿí Àëëàùëà ñþç äàíûøûðñàí,
Ùÿð íÿéè àõòàðñàí, âåðÿðñÿí ôÿðìàí.
Êèìè ðÿää åëÿñÿí î, áÿäáÿõò ãàëàð.
Êèìè ðÿää åéëÿñÿí, áÿäáÿõòäèð àøêàð.
Éåìÿéèí-éàòìàüûí éîõ ýåúÿ-ýöíäöç,
Èøèí àù ÷ÿêìÿêäèð öðÿêäÿí, ñþçñöç.
Ñÿíèí ãÿáóëóíà ùàìû àòûð úàí,
Àäûíû àõ÷àéà ñàòûðëàð ùÿð àí.
Éåéèá-ýåéìÿêäèðñÿ éîõñóëëóã ÿýÿð,
Íÿäèð áîø ñþçëÿðÿ óéìàã áó ãÿäÿð?!
Ñÿíäÿí äÿ éàõøûäûð ùàìûíûí ùàëû,
Ìÿíñÿáè, úàìàëû, øþâêÿòè, ìàëû.
Åé õàúÿ, áèð äöøöí, áóðàõ áóíëàðû,
Ýåò þç úûíäûðûíà éàìàã ñàë áàðû.
234
Òàïäûüûí õÿçèíÿ áèð çÿùðèìàðäûð,
Áåëÿ áèð ïèëîâóí íÿ õåéðè âàðäûð.
Äåéèðñÿí, ìöðøèäëèê ôàéäàëûäûð ñÿí,
Ìöðèäè ìóðàäà îäóð, éåòèðÿí.
Ñÿíèí òÿðèôèíÿ î, ìþùòàú äåéèë.
Î, áó òÿðèô èëÿ ðöñâàé îëäó, áèë.
Ñàòûðñàí, éåéÿñÿí áàùàñûíû ñÿí,
Ãàçàíû ãàïûðñàí, òà àø éåéÿñÿí.
×îõìó éåéÿúÿêñÿí þçýÿ áàüûíäàí?!
Íÿ èøûã äöøÿúÿê éàä ÷ûðàüûíäàí?!
Èíñàíëûã àäûíû éàõìà áó ãÿäÿð!
Ãîíøó îäóíóíà áàõìà áó ãÿäÿð!
Áó âÿçèééÿò èëÿ ÷îõ áÿíçÿéèðñÿí,
Ùàìàí ùèéëÿýÿðëÿ, î òöðêìÿíÿ ñÿí.
Ãîâà áèëìÿéÿíëÿð þç ìèë÷ÿéèíè
Úÿííÿòÿ íÿ ñàéàã àïàðàð ñÿíè?!
Äöøìÿí ãÿçÿáèíäÿí þçö éàíàí êÿñ
Äîñòëàðûí öçöíÿ íóð ñàëà áèëìÿç.
Çîðëà âåðìÿ îíà áó àäû íàùàã,
Ñÿí êÿìÿð áàüëàìà, áåë îëñà ÷ûëïàã.
Áèçèì éàíûìûçäà áó êèòàá þçö,
Ùàé-êöéäÿ ñàëàâàò ÷ÿêìÿêäèð, äöçö.
Éàõøû îëìàéûðñàí íÿñèùÿòëÿ ñÿí,
Ñÿí éàõøû, ïèñ îëñàí, íÿêàðÿéÿì ìÿí.
Äîëìóø ôèòíÿí èëÿ ñÿíèí êÿíä, øÿùÿð
Áÿëêÿ Àëëàù âåðäè úÿçàíû ìÿýÿð.
Ãàéíàäûá ãàçàíûí ùöíÿð ÿùëèíèí,
Þðòöðñÿí öñòöíö àäûíûí ùÿìèí.
Î, áèðäÿí éöêñÿéÿ ãàëõàð, óúàëàð,
Þëêÿíäÿ åùòèðàì ñàùèáè îëàð.
Øÿùÿð éàíäûðìàüûí à÷ûëàð áèðäÿí,
Éà äà êè, ðóçóíó àëàð ÿëèíäÿí.
Ìöðøèä àäëàíäûðìàç ñÿíè áèð èíñàí,
Àíúàã òÿãëèä÷èëÿð øåéõ áèëÿð, èíàí.

235
ÒßÃËÈÄÄßÍ ×ßÊÈÍÌßÊ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Òÿãëèäÿ ãóðøàíìàã êîðëóãäóð àíúàã,

Äþéìÿê ùÿð ãàïûíû ýöúñöçëöêäöð, áàõ.
Ìÿíèì áó êö÷ÿäÿ áèð ìÿíçèëèì âàð,
Òîðóì, äÿíèì äÿ âàð à÷ûã-àøèêàð.
Òîð ãóðñàì ùèéëÿéëÿ ÿýÿð áóðäà ìÿí,
Ýöíÿøè ñÿúäÿéÿ ýÿòèððÿì ùÿìÿí.
×ÿêèá ÷ûõàðàðàì ùèéëÿ çàìàíû
Îâñóíëà éóâàäàí ÿôè èëàíû.
Äöçö, ñèðð ÿùëèíäÿí ãîðõóðàì àíúàã,
À÷ûã ýþçëÿðäÿí ìÿí ãîðõóðàì àíúàã.
Ýþçëÿð ýþðÿíäèðëÿð, ÿäÿáëÿ éåðè,
Áîéëàíìà ñàü-ñîëà, èðÿëè-ýåðè.
Åé ãàðäàø, àüûëëà éàðñàíñà ÿýÿð,
Îéàãëûã íóðóíà áèð àí ñàë íÿçÿð.
Òþêìÿ àéàãëàðà íÿãäèíè íàùàã,
Ãóëäóð, ôöçöëëàðäàí ÷àëûø ãà÷ óçàã.
Ñÿí áó ìÿüðóðëóãäàí ãóðòàð þçöíö,
Íèéàç ãèáëÿñèíÿ ÷åâèð öçöíö.
Ìÿíàñûç øåéëÿðÿ ñÿí âåðìÿ öðÿê,
Ùÿíýàìÿ òþðÿòìÿê, àõû, íÿ ýÿðÿê?!
Áàø ÿéìÿ áó ãÿäÿð ùÿð àë÷àüà ñÿí,
Áèð àäàì îëìàüà úÿùä åëÿ ùÿìÿí.
Ãîéìà éàõûí ýÿëñèí áó êÿíäÿ øåéòàí,
Ðÿää åëÿ, î, êÿíäè åéëÿéÿð âèðàí.
Éåðèäèð íÿ äåñÿ, àüûëëû àäàì,
Íàäàíà óéìà êè, ìÿùâ åäÿð òàìàì.
Øàù ùþðìÿò åòñÿ äÿ, êàùèíÿ, èíàí,
Äÿðäÿ ÿëàú ýÿçìÿ îíäàí ùå÷ çàìàí.
Ýþçÿëëÿðèí åøãè îëñà äà øÿêÿð,
Ãÿëáè, öðÿéè äÿ î, áÿðê èíúèäÿð.
Ãàðíû íÿ úÿçá åòñÿ, éàõøû áèë áóíó,
Þëäöðÿð èíñàíûí áöòöí ðóùóíó.
Áàõìà êè, ñþçöìöç áèçèì ïöíùàíäûð,
Ñÿí ñþç àíëàìûðñàí, àíúàã îíäàíäûð.
236
Äÿéìÿìèø ìåéâÿëÿð íÿéèíÿ ýÿðÿê?!
×åéíÿíìèø ñþçëÿðè êèì äèíëÿéÿúÿê?!
Ñÿí è÷ áó êóçÿäÿí èñòÿñÿí ìóðàä.
Áó øåèðÿ ãûçûë âåð, èñòÿñÿí áèð àä.
Äÿðéàéà úóìóðñàí áèð äöðð ö÷öí ñÿí,
×öíêè ãèéìÿòèíè éàõøû áèëèðñÿí.
Ñÿí ñÿùâ òàíûìûñàí ãÿëá ÿùëèí òàìàì,
Îäóð, îéíàäûüûí ãÿëÿòäèð ìöäàì.
Àëëàùûí ñèððèíè ñîðìà ÷ÿð÷èäÿí,
Àíúàã Úÿáðàéûëäàí ñîð áó ñèððè ñÿí.
Êèì éåñÿ ìàëûíû ñÿíèí áÿíäÿíäèð,
Äöíéàíû ñåâäèðÿí ñÿíÿ äöøìÿíäèð.
Îíäà îëñà èäè ÿýÿð êÿðàìÿò,
Òÿúðèääÿí îëñàéäû îíäà ÿëàìÿò,
Éàíûíà ýÿëìÿêäÿí åéëÿéÿðäè àð,
Ñÿíè ãàïûñûíà ãîéìàçäû, àøêàð.
Ùàããûí àðèôèíÿ ãûçûë íÿ ýÿðÿê?!
Àëëàùûí äîñòóíà íÿ éöê, íÿ åøøÿê?!
Ùÿð ýÿëÿí àâàçà ñÿí àñìà ãóëàã,
Êÿíäõóäà éîëèëÿ éåðè ñÿí àíúàã.
Áèçèì çÿìàíÿäÿ ÿìèð îëàíëàð
Áåëÿ ÿáëÿùëÿðÿ îëìóøäóð øèêàð.
Áèð éîðüóí çÿíúèíè ýþðñÿëÿð ÿýÿð,
Áîéíóíäà çûíãûðîâ, àøûã ýþðñÿëÿð,
Äåéÿð ìÿíçèëèäèð àñèìàí ìöäàì,
Ýþéëÿð àéàüûíûí àëòäàäûð òàìàì.
Êèì ôÿãð ãàçàíûí ãàéíàòäû ÿýÿð,
Áó éîëäà ÿââÿëúÿ ÷îõ è÷äè çÿùÿð.
Àíúàã áèð ÷îõëàðû ãà÷ûá èø-ýöúäÿí,
Îíëàðûí úèëäèíÿ ýèðäèëÿð ùÿìÿí.
Îíëàðûí àäûíû áóíëàð åòäè ïèñ,
Êàø ùå÷ àäëàðû äà îëìàéà, ùÿðýèç.
Åëÿ êè, ðÿçèëëÿð ýèðäè áó äîíà,
Ôàø îëäó ùèéëÿëÿð áöòöí úàùàíà.
Ãÿëáèì äèëÿ ýÿëäè ãåéðÿò ùèññèëÿ,
Äåäèì, åé ðóçèýàð, ìÿíëÿ äÿ áåëÿ?!
Ýþðöá éóìàúàüûã íÿ ãÿäÿð ýþçö?!
237
Äåäè: åé ßâùÿäè, äóðìóðóã, äöçö.
Éàìàíëûã ÷îõ ãàëìàç äöíéàäà, ñþçñöç,
Àøêàðà ÷ûõàúàã áèð ýöí ýöúöìöç.
Áó éîë ïåéüÿìáÿðëÿð, éàðëàð éîëóäóð,
Ñÿí ñåâ îíëàðû êè, äîüðó éîë áóäóð.
Áó éîëäàí ñàâàéû íÿ âàðñà ÿýÿð,
Áèð éåë ÿñìÿñèëÿ äàüûëûá ýåäÿð.
Ùèéëÿýÿð, ðèéàêàð õÿúèë ãàëàúàã,
Êÿøôëÿð äþâðöíäÿ èôøà îëàúàã.
Ùÿð êÿñ ãàïûñûíäàí äþíäÿðÿðñÿ öç,
Àñèìàí îëñà äà, áèð ùå÷äèð, ñþçñöç.
Ñèääèãèí éîëóíó ýþñòÿðèðÿì ìÿí
Áèð ýþð ùàðàäàäûð, îðàéà äþí ñÿí,
Éàðëàð, ñÿùàáÿëÿð äþâðöíäÿ, èíàí,
Î äöçëÿð, áþéöêëÿð ñàü îëàí çàìàí,
Íÿ ñèìà âàð èäè, îíäà íÿ õèðãÿ,
Äèí äÿ îëìàìûøäû éåòìèø áèð ôèðãÿ.
Áèð êþéíÿê ýåéÿðäè îíäà ãûðõ àäàì,
Ãûðõ ðóù áèð áÿäÿíäÿ òóòàðäû ìÿãàì.
Äöíéàíûí éîëóíó èòèðìèøäèëÿð,
Ùÿì õèäìÿò÷èéäèëÿð, ùÿì äÿ êè ðÿùáÿð.
Ãóìëàðëà þðòÿðäè îíëàð áÿäÿíè,
Áèð êÿñÿ äåìÿçäè öðÿê ñèððèíè.
Êèøè áèð éîë òóòñóí ýÿðÿê þçöé÷öí,
Áó àü, ãàðà ïàëòàð áèð ùå÷äèð áöòöí.
Ìÿíäÿí òÿëÿá åòñÿí ñàããàë, éà äàðàã,
Áó áèð áÿùàíÿäèð ñàâàø÷öí àíúàã.
Ïåéüÿìáÿð ñèððèíäÿí îëñàí õÿáÿðäàð,
Ñÿíèí÷öí õèðãÿéëÿ ãÿáà áèð îëàð.
Íèøàíñûç îëìàãäûð äÿðâèøÿ íèøàí,
Ïàëòàðà, ðÿíýèíÿ àëäàíìà, àìàí.
Øþùðÿòäÿí þòðöäöð ðÿíý ýåéìÿê àíúàã,
Ôèêðèí ÷èéëèéèäèð øþùðÿò àõòàðìàã,
Áÿíäÿ àä àõòàðñà, áó áîø ùÿâÿñäèð,
Î õàúÿíèí äàüû áÿíäÿéÿ áÿñäèð.
Áÿíäÿéÿ øþùðÿòäèð áÿíäÿëèê, àøêàð,
Îíà áóíäàí éàõøû äàùà íÿ àä âàð.
238
Ôèêèð äîüðó îëñóí, äöç îëñóí ýÿðÿê!
Ïàëòàð êþùíÿ îëñà, åéá îëìàç, ýåð÷ÿê.
Éåðèíäÿ äåéèëñÿ ÿýÿð ùàíñû ñþç,
Ùÿð êÿñ ñþéëÿñÿ äÿ îëàúàãäûð äöç.
ßýÿð ñþç àüàúû áàð âåðñÿ, ýåð÷ÿê,
ßììàìÿ ýþçëÿìÿê äàùà íÿ ýÿðÿê?!
Ìåéâÿ éåòèøìèøñÿ, øèðèíñÿ ÿýÿð,
Áóäàãäàí äöøÿðñÿ, êèì íÿ ñþéëÿéÿð?!
Èíñàíû äöç éîëà ýÿòèðÿí ñþçö
Ùÿð âàõò ñþéëÿìÿéÿ èçèí âàð, äöçö.
Ñþç, ãàíàí ö÷öíäöð ùÿð çàìàí àíúàã,
Äþøöíÿ äþéìÿ êè, øåéõ èíúèéÿð, áàõ!
Êèìäÿ áó éîõäóðñà, îíäà íÿ âàð áÿñ?!
ßýÿð ìÿíäÿ âàðñà, íÿ áèëèð ùÿð êÿñ?!
Ñÿí ìÿíèì ùàëûìû ùàðäàí áèëÿðñÿí?!
Àõû ìÿí îéàüàì, éóõóäàñàí ñÿí!
Ñþéëÿìÿê ö÷öíäöð áó ñþçëÿðèìèç,
Äåøèëìÿê ö÷öíäöð ùÿì ýþâùÿðèìèç.
Ñþéëÿìÿê ýÿðÿêäèð, íÿùàéÿò, ñþçö,
Ùå÷ ìöøêö ýèçëÿòìÿê îëàðìû, äöçö?!
Õàëèñ ÿòèðëèäèð ìöøêöìöç éàìàí,
Ãîé ìÿñò îëàí àøèã ñàëìàñûí ôÿüàí.
Ñÿí êè ùåé ãîâóðìà, ùàëâà éåéèðñÿí,
Àüëàäà áèëìÿçñÿí õàëãû ñþçëÿ ñÿí.
Áèç ãàíëàð éåìèøèê àíúàã ùÿð çàìàí,
Îäóð êè, ãàíûìûç ìöøê îëìóø ùàìàí.
ßâùÿäè àëòìûø èë ÷ÿòèíëèê ýþðäö,
Àõûðäà, áèð ýåúÿ áÿõò öç ýÿòèðäè.
Áó ñþçëÿð ìÿúàçè äåéèëäèð àíúàã,
Áóíëàð, à÷ ýþçöíö, äåéèë îéóíúàã.
×îõ ýÿçäèì áàøûìûí öñòäÿ ôÿëÿê òÿê,
Ôÿëÿê òÿê ùÿð øåéè ýþðöðÿì, ýåð÷ÿê.
×èëëÿ ñàõëàìûøàì àéàã öñòäÿ ìÿí,
Áó èøè áîø éåðÿ ýþðìÿäèì ÿñëÿí.
Çàùèðÿí îëñàì äà áàçàð è÷èíäÿ,
Õÿëâÿò ñàõëàéûðàì éàðëà áàòèíäÿ.
Ìÿíà úàìàëûìû ýþðìÿéèð ùå÷ êÿñ,
239
Ùå÷ êÿñ áàòèíèìÿ éîë òàïà áèëìÿç.
Öðÿéèì äîñò èëÿ åäÿíäÿ èëãàð,
Î, ìÿíèì äþâðÿìÿ ÷ÿêìèøäèð ùàñàð.
Öðÿéèì ìÿñò îëäó, ãîðõóðàì, åéâàù,
Ìÿíèì ÿùâàëûìäàí îëñóíëàð àýàù.
Áÿëêÿ ìÿñòëèêäÿíäèð ñþéëÿäèéèì ñþç?!
ßñèë ùÿãèãÿòäèð, õåéèð, áó ñþçñöç.
Ýÿòèðÿ áèëìÿðÿì ñÿíè éîëà ìÿí,
Ñÿíÿ íÿçàðÿòè î, åéëÿð ùÿìÿí.
Éåíÿ áó íàçñàòàí äèâäÿí äàä! àìàí!
Äîüðóñó, ìÿí îíà éàõûíàì éàìàí!
Àõû ìÿí êèìÿì êè, áèð íÿôÿñ ÷ÿêÿì?!
Éà äà êè áó éîëäà àòàì áèð ãÿäÿì?!
Îíóí ãîðõóñóíäàí íàòèã îëìóø ëàë,
Ìÿíèì êèìèëÿðäÿ ùàðäàäûð î ùàë?!
Àúèçÿì, ìöôëèñÿì, ÿëèáîøàì, áàõ,
Çÿèôÿì, ýöúñöçÿì, îëìóøàì òîðïàã.
Þìðö ùÿâÿñëÿðäÿ åòìèøÿì òÿëÿô,
Þçöìÿ ðèíä äåéèá îëäóì íàõÿëÿô.
Êàñàñû, êèñÿñè áîø îëàí èíñàí,
Íÿ ñàéàã äÿì âóðàð ãÿäÿùäÿí, úàìäàí?!
Áàäÿéëÿ äîëóñà úàìûì, íÿ îëàð,
Ëàéèãÿì, ÿëèìäÿ ýþâùÿð úàìûì âàð.
Òàðèõ áèëÿíèéÿì áó øÿùÿðèí ìÿí,
Êþùíÿ òÿãâèì êèìè õåéðèì éîõ íÿäÿí?!
Èëëÿðëÿ ýþç éàøû àõûòäûì, ùåéùàò!
Áèð ýöí àõòàðìàãäàí îëìàäûì ðàùàò.
Äöøöíúÿ ìÿüðèáèí ÿíãàñû èäè.
Ôÿëÿê áèð áóúàãäà äóñòàã åéëÿäè.
Çàë êèìè ãîúàëäûì úàâàíëûãäà ìÿí,
Ñèìóðã òÿê ýóøÿéÿ ÷ÿêèëäèì ùÿìÿí.
Ôàðóã òÿê è÷èðÿì ùÿìèøÿ çÿùÿð,
Òèðéÿê ñàòìàã îëìóø ïåøÿì ñÿðáÿñÿð!
Áèð çÿùÿð ýþðìÿäè áèð êèìñÿ ìÿíäÿí,
Ñèòÿìëÿ, çÿùÿðëÿ áþéöìöøÿì ìÿí
Ìÿíÿ çÿùÿð âåðÿí áó ñàãè êè, âàð,
Îíäà çÿùÿð âàðñà, òèðéÿê äÿ îëàð.
240
 ÌßÕËÓÃÓÍ ÂßÄß ÝÖÍÖ
Âß ÀÕÈÐßÒ ßÙÂÀËÀÒÛ

Òàïãûðû ìþùêÿì ÷ÿê, äöøìÿñèí éÿùÿð,

Øÿùÿðäÿí ÷ûõìûøäûð þíäÿ ýåäÿíëÿð.
Äåìÿ ãîðõóñóíäàí î èêè éîëóí,
Ãóéóäàí ñþç à÷ìà éàíûíäà êîðóí.
Ýåúÿ ãàðàíëûãäûð, äèâëÿð, îðìàíëàð!..
Éîë äà ãàðàíëûãäûð, ñåëëÿð, éàðüàíëàð!..
Êèì áåëÿ áèð éîëà ýåäèðñÿ ÿýÿð,
Ñþéëÿ, àçóãÿñèç ÷ûõìàñûí ìÿýÿð.
Éàðàðëû áèð êþùëÿí òàïñûí þçöíÿ,
Ãîé õèëàñ éîëóíó à÷ñûí öçöíÿ.
Ñàãè, “Úàìè-Úÿì”äÿí ìÿíÿ øÿðàá âåð,
Íîüóë îëìàñà äà éåíÿ øÿðàá âåð.
Áó ÷àøãûí, áó éîõñóë ÷àüûìäà, áèð áàõ,
Ìåé èëÿ ìÿñòëèêäèð ùÿìäÿìèì àíúàã.
Êàðâàí êå÷èá ýåòìèø, éîõäóð áèð êþìÿê,
Îéóíúàã ýÿëìÿñèí áó èøëÿð ýÿðÿê.
Èêè éîë áàøûíà ÷àòìûøäûð éîëóì,
Øöáùÿ, òÿðÿääöäëÿ ìÿí íåúÿ îëóì?!
Ùàíñû îëàúàãäûð éîëóì, àé àìàí?!
Áÿñ ìÿíèì äàäûìà ÷àòàðëàð ùà÷àí?
Ñàüäà éîë âåðÿúÿê, éà äà êè ñîëäà?
Î, íÿ èñòÿéÿúÿê ìÿíäÿí áó éîëäà?
Êèñÿ áîø, öðÿêäÿ àðçó ÷îõ, äöçö,
Äîñòëàðûí âàðûíà äèêìèøÿì ýþçö.
Ýåäèðÿì ñó÷ëó òÿê ãàðàäûð öçöì,

241
Ìÿí éîë àçóãÿìè òóòìàäûì þçöì.
Éîðüàíûí, äþøÿéèí îëñà äà òîðïàã,
Ýÿë ýöíàù éöêöíäÿí äàä åòìÿ íàùàã.
Åé ýþç, ñÿí äöçëÿðèí ñÿðìàéÿñèñÿí,
Ùÿñðÿòëÿ éàø àõûò, ôÿðéàä åëÿ ñÿí.
Ìÿíÿ úÿôà åòñèí íÿ ö÷óí ùÿð êÿñ?!
Ìÿýÿð ñàðàëäûüûì äåéèë ìÿíÿ áÿñ?!
Éöç éîë éåðÿ âóðñà ìÿíè î, íàùàã,
Ãóéóéà àòñà äà ìÿíè áàø-àéàã,
Éåíÿ ãàëäûðàðàì þçöìö éåðäÿí,
Ðÿùìÿò ãàïûñûíäàí éàïûøàðàì ìÿí.
Áó àúèç, áó ãîúà ÷àüûìäà, èíàí,
Õÿúèëÿì þç áàøû ñîéóãëóüóìäàí.
Èëëÿðëÿ ìÿí îíó éàä åéëÿìèøÿì,
ßäëè ÿëëÿðèìäÿí òóòàð äåìèøÿì.
Èñòÿéèì áóäóð êè, éîë âåðñèí ìÿíÿ,
Þçö ïÿíàù îëñóí þç áÿíäÿñèíÿ.
ßëèíëÿ ãàðøûìû íèéÿ êÿñèðñÿí?
Ìÿñòèí ýöíàùûíäàí êå÷èðñÿí êè, ñÿí.
Þçöíäÿ îëìàéàí, áèëìÿç èõòèéàð,
Ïåøèìàí îëìàüà ñÿáÿáäèð áóíëàð.
Î, éåìñèç-éàðàãñûç ýÿëñÿ äÿ ùàìàí,
Ýåäèá ãàéûòìûøäûð ùþêìöíëÿ, èíàí.
Àõû íÿ èø ýÿëÿð áÿíäÿ ÿëèíäÿí?!
Ñÿíèí ÿëèíäÿäèð áó èøëÿð ùÿìÿí,
Áóäóð òÿìÿííàìûç ñÿíäÿí ùÿð çàìàí,
Áèç ÿë óçàäàíäà áàüûøëàéàñàí.
Ðÿùìÿò áàéðàüûíû ãàëäûðñàí áèð àç,
Ùå÷ êÿñèí ýöíàùû êþëýÿäÿ ãàëìàç.
Ö÷-äþðä ãàðûøãàíûí íÿäèð ýöíàùû?!.
Áèð îâóú ÷ûëïàüûí ñÿí îë ïÿíàùû.
Ñÿí ùàðà, èøëÿðè éîõëàìàã ùàðà?!
Ðÿùèìñÿí, íÿ ùàúÿò áó ñóàëëàðà?!
Ýöíàù ÷èðêàáûíäà ãÿðã îëñàã äà áèç,
Äÿðéàéà ÷àòàíäà îëàðûã òÿìèç.
Ýöíàù ãàçàíñàì äà ìÿí àõøàì-ñÿùÿð,
242
Ùàìûñû éóéóëàð, ñàëñàí áèð íÿçÿð.
Áÿäÿíäÿ öðÿéèì ñþéëÿéèð ùÿð àí:
Áèð îâóú òîðïàãäàí ñÿí ñþç à÷ìàçñàí.
Áó ôèêèð ùå÷ çàìàí ýÿëìÿç õÿéàëà
Êè, Ýöíÿø çÿððÿíè ùåñàáà àëà.
Î úàí áàüûøëàéàí êÿðèìëÿ, èíàí,
Ùå÷ êÿñ ñþç äàíûøìàç òîðïàãäàí, ñóäàí,
Áÿíäÿíèí ÿëèíäÿ àõû íÿéè âàð,
Îíóíòÿê áèð øàùà îëñóí ñÿçàâàð.
ßýÿð ðÿää åëÿñÿí î, îëàð ùÿëàê,
Áÿéÿíñÿí, ýöíàùäàí òàìàì îëàð ïàê.
Ñÿíäÿí äÿðìàí òàïàð ùÿð äÿðä, ùÿð áÿëà,
Úÿùàëÿò äÿðäèíÿ îëäóì ìöáòÿëà,
Áåëÿ áèð ùèêìÿòëÿ éàðàìàç, ÿñëÿí,
ßëàú åòìÿéÿñÿí áó äÿðäèìÿ ñÿí.
Òóòñàí ÿëèìèçäÿí, õèëàñ îëàðûã,
Éîõñà ÷îõ ÿëèáîø, éîõñóë ãàëàðûã.
Êå÷ìÿç õÿéàëûíäàí ùå÷ áèð ìþâúóäóí,
Áèð ôàéäà ôèêðè âàð î òÿê âöúóäóí.
Áèð îâóú òîðïàüûí àõû íÿéè âàð,
Ñÿíèí òÿê áèð ïàêà îëñóí ñÿçàâàð.
×îõ ãîâìà ñÿí áèçè øÿðãÿ, øèìàëà,
Ãîâ êè, òåç éåòèøÿê àíúàã âöñàëà.
Úÿííÿòèí îëàúàã ñûõëûãäàí óçàã,
Ùÿð çÿððÿ è÷èíäÿ îëàúàã áèð äàü.
Éåääè éåð éàíûíäà àíúàã çÿððÿäèð,
Ñÿíèí÷öí çÿððÿëÿð àõû, äå íÿäèð?!
Ùàíñûíû áàüûøëà, äåéèì àõû ìÿí,
Åé êàìèë, ùÿð øåéè áàüûøëà ýÿë ñÿí.
ßôâ åëÿ ùÿð øåéè, åé áàüûøëàéàí,
Øàùñàí, þç áÿíäÿíäÿ àõòàðìà íþãñàí.
Àðçóì áèð áóäóð êè, î ýöí ÷àòàíäà
Îëñóí ßâùÿäè äÿ î õîø ìÿêàíäà.

243
 ÒßÁÈÈ ÐÓÙ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

ßââÿëäÿ åòìèøäèì ñÿíè õÿáÿðäàð;

Ö÷ ðóù áÿäÿí èëÿ äàèì îëóð éàð.
Ùÿð êÿñèí þç èøè, âàõòû âàð, äöçö,
Ìÿí òÿêðàð åäèðÿì éåíÿ áó ñþçö,
Ðóù êàìàëà ÷àòàð ãûðõ éàøà ãÿäÿð,
Áÿäÿíäÿ áÿíäÿéÿ áÿíäÿëèê åäÿð.
Áþéöéÿð, áîé àòàð áÿäÿíè ìöäàì,
×àòàð áèð çàìàí êè, äÿéèøÿð òàìàì.
Áÿäÿí áóíäàí ñîíðà áþéöìÿç àíúàã,
Î, íàëÿ åéëÿéÿð çÿùìÿòäÿí ùÿð âàõò.
Ãàëàð ùåéâàíè ðóù éåðèíäÿ ôÿãÿò.
Ñÿí îíà äåéèðñÿí: èäðàê, ùÿðÿêÿò
Ãàëàð ãàéäàñûéëà î ÿââÿëêè òÿê,
Îëàð þç èøèíäÿ, ýöúöíäÿ, ýåð÷ÿê.
Áèð àç çÿèôëÿéÿð ãîúàëàí çàìàí,
Àíúàã ðàì îëñà äà, òöíä îëàð, éàìàí.
Áÿäÿíëÿðäÿ ëÿòèô áèð ðöòóáÿò âàð,
Ãèäà ùÿçì îëäóãúà î, ùàñèë îëàð.
Ùÿéàòûí ÿí ÿçèç ìåéâÿñè îäóð,
Òÿáèè ãöââÿíèí íÿøÿñè îäóð.
Ùÿìèí î ðöòóáÿò îëñà áÿðãÿðàð,
Ìÿçàúûí ùÿì ñóëó, ùÿì ãàéíàð îëàð.
Èíñàíè íÿôñ èëÿ äèðèäèð, ýåð÷ÿê,
Èíñàíûí áÿäÿíè, áèëäèéèìèç òÿê.
Çàâàëà óüðàñà ÿýÿð î ÷ÿìÿí,
Áÿäÿíäÿ ùÿðàðÿò àçàëàð ùÿìÿí.
Àç-àç î ùÿðàðÿò õÿðúëÿíÿúÿêäèð,
Áÿäÿíäÿí ýåäÿúÿê, òöêÿíÿúÿêäèð.
Ñîéóãëóã, ãóðóëóã ùöúóì ÷ÿêÿðÿê
Ãàðà òöêëÿðèíè àüàðäàð ãàð òÿê.
Ùÿð íÿéè þçöé÷öí ñÿðô åòñÿ ÿýÿð,
Î, ìÿíôÿÿò äåéèë, âåðÿúÿê çÿðÿð.
ßâÿç àçàëäûãúà ñûíàúàã, ùåéùàò,
244
 Áåëÿ àéðûëàúàã áÿäÿíäÿí ùÿéàò.
Þëöì áÿäÿíèíÿ éîë àëàúàãäûð,
Íèòã åäÿí íÿôñèí äÿ òóòóëàúàãäûð.
Þëöìöí ñÿáÿáè áàõ áóäóð àíúàã,
Çÿèôëèê, ÿïðèìÿê, áèð äÿ êè äîíìàã!

ÌßÀÄ Âß ÒÀÌÀÌ ÌÖÚßÐÐßÄ

ÎËÌÀÃ ÙÀÃÃÛÍÄÀ
Êÿññÿ ÿëàãÿíè áÿäÿí èëÿ úàí,
Õàðèú îëà áèëìÿç úàí èêè ùàëäàí.
ßìÿëè äöç îëñà, î, õèëàñ îëàð,
Éîõñà òîðïàãëàðäà îëàð çÿëèë, õàð.
Íÿôñ òÿìèç îëñóí, éà ÷èðê áöñáöòöí,
Åëÿ äÿ åâ àëàð î, þçö ö÷öí.
Ùÿð êÿñèí îðàäà àéðû éåðè âàð,
Àéðûúà ìÿêàíû, ìÿíçèëëÿðè âàð.
ßçàáà óüðàéûð ãÿáèðäÿ áÿäÿí,
ßëùÿääÿ ÷îõ àúû ýþðöð î, ùÿìÿí.
Úàí, áÿäÿí ÷èðêàáäà îëñà äà òàìàì,
Ýöíàù òîçëàðûíà áàòñà äà ìöäàì,
Éåíÿ “ãàëõûí” äåéÿ éåòèøÿð ôÿðìàí,
Äåéÿð êè, áèðëÿøñèí áÿäÿí èëÿ úàí.
Êèì ñÿíè ýÿòèðäè ñóäàí âöúóäà,
Éåðäÿí äÿ ãàëäûðàð ñÿíè äöíéàäà.
Áó òèëñèì ãèéàìÿò éåòèøÿí çàìàí,
Áÿäÿí ïÿðäÿñèíè àòàð îðòàäàí.
Äöçëÿðèí áÿäÿíè úàí íóðó àëàð,
Îíëàð ùÿð èêèñè íóðà ãÿðã îëàð.
Áÿäÿí, úàí íóðëàðà ãÿðã îëàí çàìàí
Øÿðãè Ãÿðá, Ãÿðáèñÿ Øÿðã îëàð ùàìàí.
Ùÿð êÿñ þç çàòûíà óéüóí îëàðàã,
Ýÿëÿúÿê éåðèíè òóòàð áó ñàéàã.
Çàòûìûç áèçèì÷öí âàðëûã, ùÿãèãÿò,
Ñóðÿòè áèçèì÷öí ñèðÿò, òÿðèãÿò,
Úàí ÿñëÿí ôÿëÿêäÿí ýÿëäèéè ö÷öí,
245
Ôÿëÿéÿ ýåäÿúÿê, øÿêñèç, áöñáöòöí.
Àüûë, úàí òóòàúàã ýþéëÿðäÿ ãÿðàð,
Ñöìöéöí ýþéëÿðäÿ íÿ àçàðû âàð?!
Ñó, òîðïàã áÿíäèíè ïàð÷àëà ùÿìÿí,
Áÿñäèð, áÿíäÿ îëäóí îíà, áóíà ñÿí!
Òàïøûð ìÿðêÿçèíÿ òàìàì îíëàðû,
Áàø ãàëäûð éåðëÿðäÿí îäòÿê éóõàðû,
Öíñöðëÿð ÿëèíäÿí ãóðòàðìàñàí ñÿí,
Øöáùÿñèç, ýþéëÿðÿ ýåäÿ áèëìÿçñÿí.
Èñòè-ñîéóã éîõäóð ýþéäÿ, íÿ ýÿðÿê?!
Áó èñòè-ñîéóãäàí, êèøèñÿí, ÿë ÷ÿê!
Áó äþðä öíñöð èëÿ ÿëàãÿíè ñÿí
Þç ÿìÿëëÿðèíëÿ íèçàìëà ùþêìÿí.
Õàúÿ çÿíúè èñÿ, ðóìëóäóð ñÿíÿì,
Áó ùåéðÿò äîüóðàð, áèð äÿ êÿäÿð, ãÿì.
ßñèë ìÿñêÿí èñòÿ, éàòìà ñÿí, àìàí,
Ñîðóø, áèëìèðñÿíñÿ, áèð îääàí, ñóäàí.
Äöíéàäàí áó éîëëà ãóðòàðìàã îëàð,
Îòóðóá áÿëàéà äþçìÿêäÿ íÿ âàð?!
Ñÿí þçöí éîüóðóá éàéàí ôÿòèðè
Ùå÷ çàìàí áèøèðìÿç òîðïàã òÿíäèðè.
Èëùàìûí ìÿñêÿíè ýþéäöð, ñÿìàäûð.
Ùóøóí äà âÿòÿíè ÿðøè-ÿëàäûð.
Ùèéëÿäÿí, ðèéàäàí ýåíäèð ôÿëÿêëÿð,
Ñþçÿ ìþùòàú äåéèë îðäà ìÿëÿêëÿð.
×àëûø úàí áÿäÿíäÿí àéðûëàí çàìàí
Î, ïÿðâàç åéëÿñèí ýþéëÿðÿ ùàìàí.
ßýÿð àñèìàí òÿê îëìàñàí áèððÿíý,
Ýþéÿ ýåäÿììÿçñÿí ýþé ãóðøàüûòÿê
Äàø, äàø îëàí éåðÿ äöøÿð, äîüðóñó,
Áèð éåðäÿ îëìàñûí, ÷àëûø îäëà ñó.
×îõëàðû êàðâàíñûç ùÿðÿêÿò åäèð,
Ùÿðÿ áèð ìÿíçèëÿ öç òóòóá ýåäèð.
Ñó ñöçöëöá êå÷ñÿ ÿýÿð áó äàøäàí,
Ìÿðêÿçÿ ÷àòàðñà, äàéàíàð ùàìàí.
Éàðûì÷ûã, ïèñ ùàëäà þëöá ãàëàúàã,
×èéëÿð úÿùÿííÿìäÿ îäóí îëàúàã.
246
×àëûø êè, ñÿí áèøìèø, àçàä îëàñàí,
Íåé÷öí áó ìÿãàìäà áàòûá ãàëàñàí?!
ßýÿð äÿðê åëÿéÿí, äóéàí ãÿëáèí âàð,
Êÿñìèøñÿ éîëóíó ÷îõ áþéöê äàøëàð,
Ñÿí þç èøëÿðèíè ñàùìàíëà áóðäà,
Äöéöíÿ äöøìÿñèí èøëÿðèí îðäà.
Úàíû àñóäÿ îë, öðÿéè àçàä,
Ñîíðà áó äöíéàäàí ýåò ðàùàò-ðàùàò.
ßëàãÿ áàüûíû ñÿí êÿñ àíáààí,
Òà êè, ùå÷ áèð øåéÿ áàüëàíìàéàñàí.
Î áèðèíúè ýöí êè, à÷ûëäû ýþçöí,
Ìÿúàçè äöíéàíû ñåéð åòäèí þçöí,
Ìÿýÿð äóéìàäûí êè, éåëäèð ñÿðáÿñÿð?!
Ýþðìÿäèí ÿñàñû áîøäóð íÿ ãÿäÿð?!
Âóðìàãëà êþíëöíÿ áåëÿ-éöç äöéöí,
Íåúÿ ãóðòàðàðñàí, áèð ñþéëÿ, ñîí ýöí.
Òàìàì òîðïàã åëÿ áóðäà ãàëàíû,
Ïàê åëÿ ñîíàúàí éîëäàø îëàíû.
Áàüëàäûí êþíëöíö ñÿí áó äöíéàéà;
Ãûçûëà, ýöìöøÿ, åâÿ, ÿøéàéà.
ßë ÷ÿê, àéûðä åéëÿ òöêö ñöääÿí ñÿí,
Òà êè “ýÿòèð” äåñÿ, “àë” ñþéëÿéÿñÿí.
Êèìèí êè äöç ýþðÿí àüëû, ýþçö âàð,
Áó èøëÿ ìÿøüóëäóð ýèçëè, àøèêàð,
×îõ äà áåë áàüëàìà êöëÿéÿ, îäà.
Åòèáàðñûçäûðëàð òîðïàã äà, ñó äà.
Îíëàð ãàëàúàãäûð ñÿí ýåäÿí çàìàí,
ßñëà ÷ûõûø éîëó éîõäóð áóðàäàí.
Áóíëàð þäÿíìÿëè áîðúëàðäûð þçö,
Áóíëàð à÷ûëìàëû äöéöíäöð, äöçö.
Åëÿ êè, áó áÿäÿí ìÿùâ îëàð áåëÿ,
Òîðïàã òîðïàã îëàð, éåë äþíÿð éåëÿ.
Îüóëóí âàðäûðñà, áèð ãûç àëàúàã,
Ãûç îëñà, áèðèíÿ àðâàä îëàúàã.
Àðâàä úàâàíäûðñà ÿðÿ ýåäÿúÿê,
Èðñ, êÿáèí, ãûçûë äà îëàúàã ýÿðÿê.
Äèíàðû, äèðùÿìè áÿðê-áÿðê ýèçëÿäÿð,
247
×îõ àç øåé ýþðÿðëÿð îíäàí êþðïÿëÿð.
Íàëÿéëÿ, ùèéëÿéëÿ ñÿíè ýþð íåúÿ
Áîðúëó ÷ûõàðàúàã áèðèíúè ýåúÿ!
Ýÿëèá ìÿñêÿí ñàëàð åâèíäÿ éàäëàð,
Ýöí-ýöíäÿí éóðä-éóâàí îëàð òàðèìàð.
Ñÿíèí éåòèìèíÿ áèð êèìñÿ áàõìàç,
Äöøìÿí þç éàíûíà îíó áóðàõìàç.
Àíàíû ÷àüûðàð, îíäàí ÷ûõìàç ñÿñ,
Ãÿáðèíÿ öç òóòñà, ùå÷ êÿñè ýþðìÿç.
Çöëì åäèá äþéÿðëÿð, àüëàéàð áèð àç,
Ñÿíäÿí êþìÿê äèëÿð, áèð úàâàá àëìàç.
Î, éåðäÿ ãàëìûøäûð, éîõäóð ùå÷ éåðè,
Áèð òàíûø éîõäóð êè, áþëñöí äÿðäëÿðè,
Ãûçûëëàð, ãóìàøëàð îëóíàð òàëàí,
Áÿëàéà óüðàéàð ãèéìÿòëè îëàí.
Ñÿíäÿí ïèñ ÿìÿëëÿð, áèð ãÿáèð ãàëàð,
Ïàéûí îí àðøûí áåç, ö÷ êÿðïèú îëàð.
Áàøãà äÿùøÿòëÿðè ñþéëÿìèðÿì ìÿí,
×öíêè “íÿ îëóðñà-îëñóí!” äåìèñÿí.
×îõ ýþñòÿðñÿëÿð äÿ, ñÿí êîðëóã åòäèí,
Ñÿíÿ ÷îõ äåäèëÿð, ñÿí àç åøèòäèí.
Áåëÿ äåéèëñÿíñÿ, ïèñ ñþéëÿìèøÿì,
ßýÿð áåëÿñÿíñÿ, äîüðó äåìèøÿì.
Áó àðâàä, ýöú, ãûçûë áóðäà ãàëàúàã,
Öðÿêäÿ áó åøãè ýÿë ÿêìÿ íàùàã.
ßëèíè ýöìöøÿ þéðÿòìÿ áèð àí,
Ãÿëáèí òèòðÿìÿñèí ãîé ãîðõóñóíäàí.
Êàðâàí àðõàñûíúà áèð ÿëèáîøëàð
Ãîðõóñóç ýåäÿðëÿð, áèð äÿ ñÿðõîøëàð.
Àãèëëÿð áàüëàíìàç ùå÷ çàìàí áóíà,
ßýÿð êèì áàüëàíñà ýöëÿðëÿð îíà.
Áÿäÿí ëÿççÿòèíÿ êèì äèêñÿ ýþçö,
Èøèíè êîðëàéàð, áèë êè, î, þçö.
Áåëÿ àçüûíëûüû ýþðÿí ùÿð àäàì,
Óçàüà ãà÷àðëàð îíëàðäàí òàìàì.
Òàìàù ÷èðêàáûíäàí ÿëèíè éóéàð,
Ýåòìÿê âàõòûíäà äà éîëà öç ãîéàð.
248
×îõëóãäóð þçýÿéÿ, ùÿì ñÿíÿ çèéàí,
“×îõ îëñóí” äàëûíúà ÷îõ ãà÷ìà, äàéàí!
Òàìàùà äöøìÿí îë, à÷ûã-àøèêàð,
Ùàãã èëÿ äèðèñÿí, Ùàãã èëÿ îë éàð.
ßëäÿ åéëÿìÿê÷öí áèð ïàð÷à ÷þðÿê,
Þçöíö, þçýÿíè íÿäèð èíúèòìÿê?!
Úàí ãèäàñû àõòàð, úàíñàíñà ÿýÿð,
ßýÿð áÿäÿíñÿíñÿ, àø, ñó áÿñ åéëÿð.
Ñÿíÿ éöê îëàúàã î éöê, î åøøÿê,
Ñÿôÿðè îíëàðëà åéëÿñÿí, áèøÿêê.
Áó éîë íÿðäèâàíû ïèëëÿ-ïèëëÿäèð,
Òÿðê-ãàïû, õàùèøñÿ îíà äàéÿäèð.
Àçàäëûã áó éîëäà îëñà íÿðäèâàí,
Øàäëûã äöíéàñûíà ýåäèá ÷ûõàðñàí.
Èñàíûí åøøÿéè àõóðäà ãàëäû,
Þçöíöí ðóùóñà ýþéÿ óúàëäû.
Ðóùóí ïÿðäÿñèäèð ïàëòàðëà óëàã.
Ýåò ùóø àëÿìèíÿ, áóíëàðû áóðàõ!
Î, äàð àüàúûíà ÷ÿêèëìÿìèø, áèë,
Óëäóç òàõò îëìàäû, ÷ÿðõ äÿ ìÿíçèë.
Áó øàìû éàíäûðàí ñàäèã àäàìëàð,
Ñÿíÿ áóíäàí àðòûã íÿ äåñèí àøêàð.
Úàí ôÿäà åòìÿéè þéðÿòäè, èíàí,
Ñÿí áàõûá úàíûíà ÷àðÿ ãûëàñàí.
Áÿäÿíè éàõìàãäûð úàí ãåéäè ÷ÿêìÿê,
Õîøáÿõòäèð ãèñìÿòè áó îëàí öðÿê.
Îíëàð ñèðêÿ âåðèá ñó èñòÿäèëÿð,
Ìÿíòèãäÿ ñþç ýöúëö îëñóí äåäèëÿð.
Äöíéàíûí ãàéäàñû áåëÿäèð áàøäàí,
Ñÿíÿ ñèðêÿ âåðèð áàë äåéèá ùÿð àí.
Êèì ýþéÿ àïàðà áèëÿðñÿ úàíû,
Áàúàðàð òÿðê åòñèí î, áó äöíéàíû.
Ëàêèí ìÿëóì îëñóí ýÿðÿê áó õÿáÿð,
Áåëÿ ëàéèãëèäèð àíúàã áó ñÿôÿð.
Áóíëàð ëàçûìäûð êè, ñÿí îéàíàñàí,
Áó éîë ýþñòÿðìÿêäèð ñÿíÿ ùÿð çàìàí.
Òà áèëÿñÿí ãàéäà, éà àäÿò íÿäèð,
249
 Èáàäÿòäÿ ÿââÿë ùàíñû ïèëëÿäèð.
Ñèððèíè îíëàðäàí åéëÿäè ïöíùàí,
Áàøû òÿñëèì åòäè áÿäëÿðÿ ùàìàí.
ßýÿð òÿðê åòìÿñÿí òàìàùû åëÿ,
Óçàäà áèëìÿçñÿí ÿë-àéàã áåëÿ.
ßë-àéàã îëàðñà áó ÷èðêäÿí òÿìèç,
Îíà ÿçàá âåðìÿç î ÷àðìûõ, ùÿðýèç.
Åëÿ êè, êàìàëû êàìàëà ÷àòäû,
Áó àë÷àã äöíéàéà íèôðÿòè àðòäû.
Ýþñòÿðäè äöøìÿíÿ äöøìÿí êàìûíû,
Àëäû áó ìåéäàíäàí Úÿìøèä úàìûíû.
Éàðàíäû èõòèëàô, áèð äÿ øöáùÿ, øÿêê,
Áÿäÿí òîðïàã îëäó, éà äà êè êöëÿê.
Áÿäÿíè ðóù èäè, ðóùóñà áÿäÿí,
Îíó íåúÿ þðòÿð ãÿáèð, éà êÿôÿí?!
Èêèëèê êóçÿñèí âóð äàøà, ñûíñûí,
Òà îíäà îí ðÿíýäÿ éàðà àëûíñûí.
Èñàíûí þëöìö îíäàäûð áèð áàõ,
Àëëàùûí ðÿíýèäèð ðÿíýè äÿ àíúàã.

ÁÓ ÑßÔßÐß ÒßÄÁÈÐ
ÝÞÐÌßÊ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

ßýÿð ìöðèäñÿíñÿ, ñÿí ÷ûõìà éîëäàí,

ßýÿð éàüûñàíñà, ýåí äóð ùöçóðäàí.
Áó éîëëà ýåòìÿéÿ ÿýÿð ÿçìèí âàð,
Ãÿëáèí áó ìÿíçèëäÿí îëñà õÿáÿðäàð,
Éîëà ýÿë, éöêöíö òåç åøøÿéÿ ÷àò,
Þçöíÿ éåð äöçÿëò, îðà àääûì àò.
Ùÿì äÿ äþðä öíñöðö äàðà ÷ÿê ùÿìÿí,
Áÿäÿí áóäàüûíû òåç êÿñ êþêöíäÿí.
Áÿëêÿ äÿ áó äàðäàí ÷àòàñàí òàõòà,
Èðÿëè éåðè êè, ÷àòàñàí áàõòà.
Äèíèí àñëàíëàðû ñîíäà ùÿð çàìàí
Íÿðäèâàí äöçÿëäÿð äàð àüàúûíäàí.
Áÿëêÿ íÿðäèâàíà ñàëàñàí íÿçÿð,
250
Ùàçûðëûã ýþðÿðÿê åäÿñÿí ñÿôÿð.
Ãÿì íÿðäèâàíûíûí ôþâãöíäÿ îëàí,
Ñÿíÿ éóõàðûíû ýþñòÿðèð ùàìàí.
Àüàúäàí þçýÿ øåé ýþðìÿäèêúÿ ñÿí,
Î þçýÿ ñèðëÿðè ýþðÿ áèëìÿçñÿí.
Éóõàðû, àøàüû áèëìÿç åøã þçö,
Îëìàç åøã éîëóíäà âàð-äþâëÿò ñþçö.
Êèøèëÿð éàíûíäà áÿëà, áàõò áèðäèð,
Àøèãëÿð éàíûíäà äàðëà òàõò áèðäèð.
×öíêè ùÿì òàáóòó, ùÿì òàõòû àíúàã
Éîíóá äöçÿëäèðëÿð áàõ åéíè ñàéàã.
Îíëàðûí òàúûäûð éîõñóëëóã þçö,
Äöíéà òàáóòóäóð òàõòëàðû, äöçö:
Éîõäóð åøã éîëóíäà áèð ÿéðè, éàëàí,
Èøûã ôÿíàäàäûð, áèð ùå÷äèð ãàëàí.
Âàðëûãëà çÿððÿúÿ îëñà ÿëàãÿí,
Äåìÿëè, ùÿëÿ äÿ áöòïÿðÿñòñÿí ñÿí.
Àò áÿäÿí áöòöíö, ãèéìÿòèí àðòàð,
Áèð áöòäÿí þòÿðè ÷îõ ÿñìÿ, çèíùàð!
Áöò ñûíäûðàí îë êè, òàìàì îëàñàí,
Áöòö êÿíàð åò êè, ñàüëàì îëàñàí.
Òàõò-òàú áàø-àéàã òàíûéûð àíúàã,
Àøèã÷öí ÿñêèêäèð òîðïàãäàí äà, áàõ.
Íÿäèð ãóðó àüàú, éà ãûçûë, ñþéëÿ,
Èíñàíëàð áÿçÿíñèí îíóíëà áþéëÿ?!
Êèøèëÿðèí òàõòû, èççÿò, åùòèøàì,
Òàúëàðû Àëëàùûí ñèððèäèð ìöäàì.
Áåëÿ òàõò-òàúëà øàùëûã åòñÿí ñÿí,
Áàëûãäàí Àéàúàí ôÿòù åéëÿðéÿðñÿí.
Ãàíàäñûç ýþéëÿðÿ, áèë, ãàëõìàã îëìàç,
Ñÿôÿðÿ õÿðúëèêñèç ùå÷ ÷ûõìàã îëìàç.
Àüûëëà íÿôñ þçö áèð îëñóí ýÿðÿê,
Îíäà åâ ÿñèðè îëìàç áÿäÿí òÿê.
Íÿôñèíè åëì èëÿ àüûëëàíäûð ñÿí,
Îíäà éåëëÿð êèìè ýþéÿ ýåäÿðñÿí.
Åëì àüûëëû åäÿð íÿôñèíè, äöçö,
Öðÿê äöç äàíûøàð àíúàã áó ñþçö.
251
Áó éåéèá-éàòìàãäàí òàìàì ãà÷ óçàã,
Åéëÿ ñó, ÷þðÿéè þçöíäÿí èðàã.
Àíúàã ðèéàçÿòè ñÿí åéëÿ ïåøÿ,
Òà ôèêðèí ýåí îëñóí ãÿìäÿí ùÿìèøÿ.
Àüûëûí úàíèëÿ äöøöí ùÿð çàìàí,
Àüûëûí ðóùèëÿ éîëäàø îë ùÿð àí.
Àëëàùäàí ñþç à÷àí àüûëäûð àíúàã,
Ðóù äà î äåéÿíè òÿêðàð åäÿð, áàõ!
Íÿôñ àüûëà ãóëàã àñìàñà ÿýÿð,
Î, ùàðäàí àüûëëû áèð ñþç ñþéëÿéÿð?!
Áó íÿôñè ôèêèðñèç ãîéìà ùå÷ çàìàí,
Òà êè ìèí áàêèðÿ ýþâùÿð òàïàñàí.
Ñÿí àüûë éîëèëÿ, ùèêìÿò éîëèëÿ
Íÿôñ, àüûë àëÿìèí äàèì ñåéð åëÿ.
Áó èêè ýþâùÿðëÿ çàòû ýþðìÿñÿí,
Áàðû ñèôÿòèíè ýþðÿúÿêñÿí ñÿí.
Êþíëöíäÿ éåð âåðìÿ ôàíè îëàíà,
Áàüëà öðÿéèíè áàãè ãàëàíà.
Äöç ôèêèð ùöíÿðè îëàíäàí äîüàð,
Áàø-àéàã äàíûøàð äÿëè, àøèêàð.
Ôèêèð ñàô îëàðñà, ñèôÿòëÿð âåðÿð,
Ùàããûí äÿðýàùûíà ñÿíè ýÿòèðÿð.
Ùÿð íÿ ôàíèäèðñÿ, õÿéàëäûð, äöçö.
Ôàíèíè äöøöíìÿê ýöíàùäûð þçö.
Áó áàøûíäà îëàí ýþçëÿð èëÿ ñÿí
Àíúàã ãàïû-áàúà, ñàããàë ýþðÿðñÿí.
Çàùèðè ýþðÿðñÿí áàøäàêû ýþçëÿ,
Áÿãàíû ýþðÿðñÿí áàãè íÿôñèíëÿ.
×öíêè úàí áàãèäèð, äåéÿð áÿãàäàí,
Äåéÿð ôàíè áÿäÿí àíúàã ôÿíàäàí.
Êÿíäëè, ùàðà ýåòñÿ äþíÿð ìÿíçèëÿ,
Ùÿð øåé ìÿðêÿçèíÿ ìåéë åäÿð áåëÿ.
Ñÿí áàãè åëìèíè þéðÿí, îíó ýÿç,
Ýþð áÿãà ùàðäàäûð, îðà éöéöð òåç.
Ñÿí íÿôñ ëþâùÿñèíè áîøàëò õÿéàëäàí.
Áàãè íàõûøëàðëà áÿçÿ ùÿð çàìàí.
252
Ùÿð íÿ ãèñìÿò îëñà úÿííÿòäÿ ñÿíÿ,
Îíëàð áèð ÿâÿçäèð ÿìÿëëÿðèíÿ.
Àëíûíà éàçûëàí ÿçàá, ÿçèééÿò
Ñÿíèí þç ñÿïäèéèí òîõóìäóð ôÿãÿò.
ßìÿëèí úÿííÿòÿ ñÿíäÿí òåç ýåäèð,
Ñÿíèí÷öí åâ-åøèê òÿäàðöê åäèð.
Éàõøû õàñèééÿòèí îëàúàã ìÿëÿê,
Éöêñÿê ôèêèðëÿðèí ãÿñðÿ äþíÿúÿê.
Äèëèíÿ àëäûüûí ùÿð õîø ñþç àíúàã
Áèøìèø òîéóã èëÿ ùàëâà îëàúàã.
Ýþâùÿð áîéóíáàüûí ñÿíèí, áèë, äöçö,
Äåäèéèí ñþçëÿðäèð, åøèò áó ñþçó.
Èëàùè áèëèêäèð êþâñÿð ñóéó, áèë,
Ùàããû àðàìàãëà ÷àüëàð ñÿëñÿáèë.
Éàõøû ÿìÿëëèëÿð ÿêÿíäÿ ÿêèí,
Þêöçö úÿííÿòÿ áóðàõàð, éÿãèí.
Ñàáàù ýåäÿúÿêëÿð úÿííÿòÿ, àøêàð,
ßêèí÷è-áè÷èí÷è, áèð äÿ ïåøÿêàð.
Úàùèë îëäóüóé÷öí Àäÿì äÿ ùÿìÿí
Áåëÿ áÿùðÿ àëäû åëÿ õÿðìÿíäÿí.
Çÿèôñÿí, çàëûìñàí, ùÿì äÿ êè íàäàí!
Áóíóíëà ñÿíäÿêè öçÿ áàõ, àìàí!
Ãÿáóë ÿñàñûíà äàéàíìà, çèíùàð!
Éîõñà, áó ÿñàéëà áîéíóí âóðóëàð.
Øÿðàá, áèøìèø òîéóã èñòÿäèêúÿ ñÿí,
ßáÿäè úÿííÿòÿ íåúÿ ýåäÿðñÿí?!
Áó äÿíëè úÿííÿòäÿí êå÷ìÿäèêúÿ áèë
Ùàããûí úÿííÿòèíÿ éîë à÷ûã äåéèë.
Áóüäàíû, ìåéâÿíè, òîéóüó ùÿìÿí
Äóë àðâàäëàð èëÿ êÿíäëèéÿ âåð ñÿí.
Î úàìëà ìåé è÷ñÿí, ÿýÿð áèðúÿ àí,
Åøãäÿí äÿðéàòÿê äàëüàëàíàðñàí.
Äÿíèçäÿ äàëüà äà îëàð, áó áèøÿêê,
×àëûø ìÿñò îëàñàí ñÿí äÿ äÿíèç òÿê.
Äÿíèç äàëüàñèëÿ êàìèëäèð ùÿð àí,
Ñÿí äàëüàëàíñàí äà, ÷èé ãàëàúàãñàí.
253
ÐÓÙÓÍ ßÑÈË ÀËßÌß ÉÖÊÑßËÌßÑÈ

Ñÿíèí éóõàðûäà, áèë êè, àòàí âàð,

ßñèëäÿ-íÿñÿáäÿ éöêñÿê, ïöðâöãàð.
ßýÿð áó òîðïàãäàí îðà éîë òàïñàí,
Àòàíûí éàíûíäà îëàðñàí ùàìàí.
Àòàíûí îðàäà ãàðäàøëàðû âàð,
Îíëàðûí àðâàäû, éîëäàøëàðû âàð.
Ùàìûñû ðóùàíè, íóðäóðëàð àíúàã,
Ôÿíà àëÿìèíèí åéáèíäÿí óçàã!
Î ãîùóì-ãàðäàøû àõòàð ùÿìèøÿ,
Öç òóò ôÿçèëÿòÿ, ùÿì éöêñÿëèøÿ.
Áó òÿáèÿò, ùÿâÿñ ìåéäàíûíäà, áèë,
Îíëàðûí àäûíû ÷ÿêìÿê, äöç äåéèë.
ßýÿð óëäóçëàðëà ãàðûøìàñàí ñÿí,
Áåøèíúè õàññÿíè ìÿíèìñÿìÿñÿí,
Èñà åøøÿéèäèð áó áÿäÿí ñÿíÿ,
ßëàãÿ, ýöìàí äà îëìóøëàð èéíÿ.
Åøøÿêäÿí, èéíÿäÿí, ÷àëûø, óçàã äóð,
×àäûðû áó èêè éàääàí ýåíäÿ ãóð.
Áèð èø ýþð íÿ ãÿäÿð úàíäà íÿôÿñ âàð,
×ÿê þç ÿìÿëèíëÿ äþâðÿíÿ ùàñàð.
Áó àë÷àã êþùëÿíëÿð àíàäûð ñÿíÿ!
Ýþéäÿêè óëäóçëàð àòàäûð ñÿíÿ!
Åé îüóë, ÿúäàäûí ôÿëÿêëÿðäÿäèð,
ßýÿð îüóëñàíñà, îðà öç ÷åâèð.
Ñÿí áó àíàëàðû ãûçëàðà áóðàõ!
Ãà÷ áó áÿäáÿõòëÿðèí éàíûíäàí óçàã.
Èñà òÿê äîüóëäóí î àòàäàí ñÿí,
Ñÿí áó ïèñ àíàíûí îüëó äåéèëñÿí.
Êþìÿê åòìÿê ö÷öí ñÿíÿ Éàðàäàí
Îí äóéüó âåðìèøäèð áàøäàí-áèíàäàí..
Èíñàí òÿíáÿëëèêäÿí ýåí ãà÷ñûí ýÿðÿê,
Áó ñóéà, áó îòà ÷îõ âåðìÿ öðÿê,
Ñÿí þç Àëëàùûíëà öðÿêáèð îëñàí,
Áèë êè, áóíäàí ñîíðà âàð îëàúàãñàí.
×àëûø êè, îëàñàí ïàêëàðäàí äà ïàê,
Ùåéôäèð îëàñàí òîðïàãäàí òîðïàã.
254
 ÙÅÊÀÉßÒ

Äóðìóø áèð ýöí Èñà éîëäàøëàðèëÿ

Þç òÿëÿáÿëÿðè, ñèðäàøëàðèëÿ.
Ìÿùÿááÿò ñþçöíö åäèðäè áÿéàí,
À÷ûã äåéèá ñîíðà åäèðäè ïöíùàí.
Ñþçöí àðàñûíäà éàðû-éîëäàøû.
Ýþðäöëÿð ýþçöíäàí òþêöëöð éàøû.
Íèøàí èñòÿäèëÿð åøãÿ, áèð äÿëèë,
Äåäè: “Ñàáàù îäà éàíàúàã Õÿëèë”.
Ñàáàù ýþñòÿðÿíäÿ Ýöíÿø öçöíö,
Î, äàðäàí àñìàüà ýåòäè þçöíö.
Äåäè: “Áó àðàäà âàðñà áèð èíñàí,
Åøãÿ ñöáóò, äÿëèë, áàõ, áóäóð ùàìàí”.
Ùÿð êÿñ Éàðàäàíà òóòñà öçöíö,
Î, äàð àüàúûíäàí àñàð þçöíö.
Ùÿð êÿñ áÿäÿíèíè ÷ÿêìÿñÿ äàðà,
Úàíû ýåäÿ áèëìÿç àñèìàíëàðà.
×àðìûõ áÿäÿí ö÷öí éàðàíìûø, ÿñëÿí,
Àíúàã úàí øàìûíà ýþéëÿðäèð ìÿñêÿí.
Äÿëèëñèç äåéèëäèð äîñò ñþçö, àøêàð,
Ñÿí úàíû áÿäÿíäÿí áàõ åëÿ ãóðòàð.
Äåìèñÿí àòàñûç äîüóëìàç áèð êÿñ,
Ýþéëÿðèí àòàñû ìÿýÿð äåéèë áÿñ?!
Áèð êÿñ äèðèëäèðñÿ þëöíö ÿýÿð,
Íåúÿ þëäöðÿðëÿð îíó äöøìÿíëÿð?!
Þëö äèðèëäÿíè îëìàç þëäöðìÿê,
Î, þëäöð ñþéëÿñÿ, þëäöðìÿê ýÿðÿê.
Öðÿéèí ìÿíàäà ýöúëöñÿ ÿýÿð,
Ñÿíèí ïàë÷ûüûíû ýþéëÿðÿ ÷ÿêÿð.
ßýÿð ñÿí áèëìÿñÿí, áó ìÿãàì íÿäèð,
Îíäà î êþëýÿéÿ, î øåùÿ áàõ áèð.
Åëÿ êè, áÿäÿíäÿí àðòûã îëàð úàí,
Î, áÿäÿíè äîñòà àïàðàð ùàìàí.
Áóðàäà áèýöìàí ñÿíèí íÿéèí âàð,
Îðà ÷àòàíäà äà îëàúàã îíëàð.
Ùàâàäûð, ùÿâÿñäèð ùå÷è àõòàðàí,
255
Ìÿíà ýþâùÿðèíè ýÿçÿð àüûë, úàí.
Àç áèð åëì îõóñà öðÿêäÿí àäàì,
Î åëì êöëëè îëàð, ðóùàíè òàìàì.
Öðÿê áó åëì èëÿ ùÿð øåéè ýþðÿð,
Áàøãà åëìëÿðäÿí ãîâüàëàð òþðÿð.
Åëì èøûã âåðìÿê÷öí îëñà Ýöíÿø òÿê,
Î, èøûã áàüûøëàð, îëàð ìöáàðÿê.
Åëìè ïèñ ìÿãñÿäëÿ þéðÿíñÿ áèð êÿñ,
Íÿ ãÿäÿð þéðÿíñÿ, áèð ôàéäà âåðìÿç.
Àüûë âàñèòÿñèç ñþçëÿð ñþéëÿéÿð.
Î, ùÿð íÿ äåñÿ äÿ, Àëëàùäàí äåéÿð.
Ãûçûëû, ýöìöøö îüðó àïàðàð,
Þëöá ÿëäÿí ÷ûõàð ìàë-ùåéâàí, äàâàð.
Íÿôñ èëÿ ýåòìÿçëÿð îíëàð ôÿëÿéÿ,
Øÿêê èëÿ øöáùÿé÷öí éîë éîõäóð ýþéÿ.
Áó ôàíè äöíéàäàí óçàã ãà÷, óçàã!
Ñÿí ãöððÿ òîðóíà äöøÿðñÿí íàùàã.
Òÿêèäëÿ ñþéëÿéèì ñÿíÿ íÿ ãÿäÿð,
Åëìö-ìÿðèôÿòäÿí áÿùðÿ àë, éåòÿð!
Íàçëà áþéöìöøñÿí, ÷îõ íàçÿíèíñÿí,
Ùóðèëÿð äþøöíäÿí ùÿì ñöä ÿììèñÿí.
Þçöíö õàð åòìÿ úÿùàëÿò èëÿ,
Øåéòàíëà ãîë-áîéóí îëìà ñÿí áåëÿ.
Àüëûí ýþç-ãóëàüû à÷ûëñûí ýÿðÿê.
Ãîé ñÿíÿ äîñò îëñóí áèð íå÷ÿ ìÿëÿê.
Áÿëêÿ ÿúÿë ýöíö ýÿëèá ÷àòàíäà,
Îíëàð êþìÿéèíÿ ýÿëäèëÿð îíäà.
Ãÿðã îëìàã ÷àüûíäûð, ïèñ èøäÿí ÿë ÷ÿê,
Ýÿìèíÿ ñó äîëìóø, áèð òÿðïÿí ýþðÿê.
Ìÿíàúà îëìàñàí ìÿëÿêëÿð ñàéàã,
Ìÿëÿê ùöçóðóíäà îëìàç øàä îëìàã.
Áóðäàí ýþðÿí ýþçëÿ ýåòìÿñÿ ùÿð êÿñ,
Î ìàâè ýþéëÿðÿ éîë òàïà áèëìÿç.
Áàøûíäàí øåéòàíû ãîâñàí ñÿí ÿýÿð,
Ìÿëÿêëÿð éàíûíà ýåò-ýÿë åéëÿéÿð.
Ñÿíèí÷öí èøëÿéèð ýþéäÿ óëäóçëàð,
Îíëàð ñÿíäÿí þòðö ÷ÿêèð èíòèçàð.
256
 Áÿäÿíè çöëìÿòÿ òàïøûðìûñàí ñÿí,
Áàøäàêû òöê êèìè ëàï èíúÿëìèñÿí.
Þëäöð þç íÿôñèíè, ðÿøàäÿò áóäóð!
Èíñàí êàìàëûíà íÿùàéÿò áóäóð!
Íÿôñÿ ÿñèð îëñà äöíéàäà ùÿð êÿñ,
Î óúà ýþéëÿðÿ éöêñÿëÿ áèëìÿç.

ÖÐÔÀÍÈ ÖÑÓËÓÍ ÒßÙÃÈÃÈ

Áó éàíäàí åøã àüëû äîñò òóòàð þçö,

Î éàíäàí åøã þçö àüûëäûð, äöçö.
Àüûë Òóðó öñòäÿ íÿ âàðñà ÿýÿð,
Î, àüëûí ìÿùñóëó äåéèëìè ìÿýÿð?!
Äÿëèëäÿí àéðûëàð öðÿê áóðàäà,
Êèì áóðàéà ÷àòñà, Ùàãã îëàð î äà.
Åøã àüëû þçöíÿ õèäìÿò÷è åäÿð,
Åëìè ìÿñò åéëÿéèá ìþùêÿì èíúèäÿð.
Áóíëàðû àðàäàí ýþòöðÿí çàìàí
ßëèíè áåëèíÿ ýÿòèðÿð ùàìàí.
ßýÿð âöñàë íóðó îëìàñà àøêàð,
Àüûë, êàìàë, àãèë ùàðäàí ÷îõàëàð?!
Éàðûí âöñàëûäûð îíó òÿê ýþðìÿê.
Ùèúðàíû, åòìÿêäèð áóíà øöáùÿ, øÿêê.
Ñÿí þçöíö ýþðñÿí, îíäà î, îëìàç.
Þçöí ýþðÿí àðèô éàõøû ñàéûëìàç.
Ñÿí ýþçëÿ ýþðäöéöí ãóðó úèñì èäè,
Ãóëàüûí åøèäÿí àíúàã èñì èäè.
Þçöéëÿ ýþðÿñÿí îíóí öçöíö,
Ñÿí à÷ áó ãàéäàéëà ýþðÿí ýþçöíö.
Ñÿí ýþðÿí ýþðöíÿð, ñîíðà éîõ îëàð,
Îíóí ýþðäöêëÿðè ÿáÿäè ãàëàð.
Àðòàí ìÿùÿááÿòäÿí êþìÿê îëìàäàí,
Äîñòýþðÿí ýþç äàèì îëìàç ùå÷ çàìàí.
Èêè ýþðöíöðñÿí áàõñàí àéíàäà,
×öíêè ñÿí äåéèëñÿí, áàøãàäûð î äà.
Ñÿí åëìÿ, ÿìÿëÿ äèããÿò éåòèðñÿí,
257
Éàõøû îëàúàãñàí ýöí-ýöíäÿí ùÿìÿí.
Àüûëäà Ðóçáåù òÿê îëìàñàí ÿýÿð,
Íÿ öçëÿ áó êÿíäÿ îëàðñàí ðÿùáÿð?
Àðòûð ãèéìÿòèíè, ãÿäðèíè ùÿð àí,
Êàìàë àðòûðìàüà ÷àëûø äóðìàäàí.
Ðÿää åò íÿ âåðìèøñÿ äóéüó, òÿáèÿò,
Ðóùóíó áÿäÿíäÿí ñÿí àéûð, ÿëáÿò.
Äþðäöíúö ôÿëÿéÿ éîë òàï, éîë àõòàð,
Éöêöíö éåääèíúè ôÿëÿéÿ àïàð.
Åëìèí éîë éîëäàøû îëìàñà ñÿíÿ,
ßìÿëèí äþíìÿñÿ áèð êþìÿê÷èíÿ,
Äàùà íÿ àïàðàð íÿôñ þçö èëÿ?!
Î, ùàðäàí éîë òàïàð áèð äÿ ìÿíçèëÿ?!

ÍßÔÑß ÉÎËÄÀØ ÎËÀÍ

ÅËÌËßÐ ÙÀÃÃÛÍÄÀ

Àë÷àã, áîøáîüàçûí åëìè íÿôñèéëÿ

Ìÿùøÿðÿ ùàðàäàí ýåäÿúÿê, ñþéëÿ.
Èëàùè åëì, àüûë, íÿôñ åëìè ìöäàì,
Ñÿíèíëÿ äöíéàäàí ýåäÿúÿê òàìàì.
Àüûëëà éàíàøñàí, áóíëàð äà àíúàã,
Êÿëàìäàí, ùÿäèñäÿí äåéèëäèð óçàã.
Åëì óçàã îëàðñà ùÿäèñ, Ãóðàíäàí,
×þðÿê àëÿòèäèð àíúàã ùÿð çàìàí.
Áåëÿ áèð åëìäÿí êþíöë ïàñ òóòàð,
Àúýþçëöê åëìèíèí íÿ ôàéäàñû âàð?!
×îõäóð áó ö÷ åëìèí ôàéäàñû, äöçö,
Þéðÿíÿð øöóðó îëàíëàð þçö.
Ñàäÿäèð áó åëìëÿð, ùÿì ñàäÿäèð úàí,
Ñÿí ìöðÿêêÿáëèêäÿ áàòûá ãàëìûñàí.
Àüûëà çèíÿòäèð åëìö-ÿäàëÿò,
Íÿôñèí øÿðÿôèäèð ýþçÿë õàñèééÿò.
Ñÿíÿ áó ö÷öíäÿí äàíûøìàã ýÿðÿê,
Ëàçûìäûð íÿôñè äÿ åòìÿê àüûëòÿê.
Âàñèòÿ îëìàñà àðàëàðûíäà,
258
Èêè éîõ, ÿñëèíäÿ áèðäèðëÿð îíäà.
ßýÿð èñòÿìèðñÿí áèð äàâà-äàëàø,
Áó ö÷äÿí, ö÷ëöêäÿí äàèì êÿíàð ãà÷.
Ýþéÿ êÿíäõóäàäûð íÿôñ, àüûë ýåð÷ÿê,
Îíëàðëà ôÿëÿêëÿ äîñò îëìàã ýÿðÿê.
Áóíëàð òàíûìàñà ñÿíè éàõûíäàí,
Ýþéëÿðÿ ýåòñÿí äÿ ãîâàðëàð ùàìàí.
Ùÿð êÿñ áó ö÷ åëìÿ éàä îëñà ÿýÿð,
Îíà àñèìàíäà ìÿíçèë âåðìÿçëÿð.
Îíëàðû òàíûñàí, ãóðòàðàúàãñàí,
Éîõñà òîðïàãëàðäà ìÿùâ îëàúàãñàí.
Áó éîëà éàðàéàí àçóãÿ áóäóð!
Ðóù ãàéûäàí çàìàí àçóãÿ áóäóð!
Ùÿð êÿñ óëäóçëàðû òàíûìàñà, áàõ,
Îõëà âóðóëàúàã øåéòàíëàð ñàéàã.
Øåéòàí äèíëÿìÿêëÿ þçýÿ ñþçöíö,
Îäëàðà éàõàúàã àíúàã þçöíö.
Îíóí áÿäÿíèíÿ îä äöøÿí çàìàí,
Áàø-àéàã äöøÿúÿê àøàüû ùàìàí.
Ùàâàéà ãàëõñà äà, äèâ, øåéòàí, ýåð÷ÿê,
Îíà ìÿñêÿí îëìàç ùå÷ çàìàí ôÿëÿê.
Áèð ìÿëÿê éîëäàøû äåéèëäè, èìàí,
Ïàïàüû ÷ûõìàäû, îäóð, ãóéóäàí.
Ñÿí áóçòÿê äîíóðñàí ÿññÿ áèð êöëÿê,
Êè÷èê áèð èñòèäÿí ýöëöðñÿí ýöë òÿê.
Áó èêè íÿùÿíýäÿí ãà÷àðñàí íåúÿ?
Áÿíýìè è÷ÿúÿêñÿí éîõñà î ýåúÿ?!
Ñÿáàòû ãûçûëäàí þéðÿíñÿí, èíàí,
Òîðïàã è÷èíäÿ äÿ ïàðëàéàúàãñàí.
Âàúèáäèð ãÿëï øåéè îäëàðà éàõìàã,
Åëÿ îä áóíóí÷öí éàðàíûá àíúàã.
ßýÿð êèìèí íÿãäè îëñà ñàô, òÿìèç,
Î, õèëàñ îëàúàã îäëàðäàí, øÿêñèç.
Îäà àòûëìàãäûð ýþéÿ éîë àëìàã,
Ñÿí áèëìÿ áóíëàðû ùå÷ äÿ îéóíúàã.
Þíäÿ îëìàñàéäû áó îäëàð ÿýÿð,
Äîëàðäû éóâàéëà î óúà ýþéëÿð.
259
Îä éåéÿ áèëìÿñÿí Ñÿìÿíäÿð òÿê ñÿí,
Îä ñà÷àí ýþéëÿðÿ íåúÿ ýåäÿðñÿí?!
Ýåòìÿ øèð éàíûíà, åé òöëêö îëàí,
Ùàããà øÿêê åäÿíäÿí óçàã ãà÷ ùàìàí.
Éîëóí îä è÷èíäÿí êå÷ÿúÿê ñÿíèí,
Ùÿì äÿ çÿìùÿðèðÿ äöøÿðñÿí, éÿãèí,
Èñòèéÿ-ñîéóüà þéðÿíìÿñÿí ñÿí,
Áóíäàí éàíûá, îíäàí òèòðÿéÿúÿêñÿí.
Èñòèéÿ-ñîéóüà éîõóíñà òàãÿò,
Ýþéëÿðÿ ãàëõìàãäàí åéëÿ õÿúàëÿò.
Úàíûíëà áÿäÿíèí îëìàñà òÿìèç,
Ñÿí ýåäÿ áèëìÿçñÿí ýþéëÿðÿ, ùÿðýèç.
Êþëýÿ î íóð èëÿ áèðëÿøÿí çàìàí,
Äàùà íÿ ýÿðÿêäèð ôÿëÿê, íÿðäèâàí.
Êèìèí ñó, òîðïàãëà éîõ ÿëàãÿñè,
Ýþéëÿðÿ ýåäÿíäÿ îëìàç êþëýÿñè.
Êþëýÿ éîõà ÷ûõàð ýÿëÿí çàìàí íóð,
Ãåéá ãà÷àð àðàäàí ýÿëÿíäÿ ùöçóð.
Àüûë, ðóù ùÿð êÿñèí îëñà äàéÿñè,
Îíóí áÿäÿíèíèí îëìàç êþëýÿñè.
Íóð àðòûã îëàíäà êþëýÿäÿí, äöçö,
Øÿùàäÿò äîíóíà ýèðÿð ãåéá þçö.

ÚßÍÍßÒÈÍ ÑÈÔßÒÈ
Âß ÎÍÓÍ ÌßÐÒßÁßËßÐÈ

Ñÿí þëöá ýåäÿíäÿ î áåø äóéüóäàí

Àüûë, íÿôñ ãÿáðèíÿ ýèðìÿçëÿð ÿéàí.
Áó äîããóç ìÿãóëÿ áàüëàíûá ãàëàð,
Öðÿê äþðä çÿíúèðäÿí ùÿì õèëàñ îëàð.
Ö÷ éîë, àëòû ùÿääÿí àçàä îëàðñàí,
Ìÿí êèìè Àëëàùû éàäà ñàëàðñàí.
Ãàëìàç î õÿéàëëàð, î ùèññëÿð, ýåäÿð,
Àðçóäàí, ùÿâÿñäÿí ãàëìàç áèð ÿñÿð.
Íÿôñèí ìöøêöëëÿðè ùÿëë îëàð þçö,
Ùÿð øåéè äöç ýþðÿð ðóùóíóí ýþçö.
260
Ñÿí ùÿð íÿ èñòÿñÿí ÷àòàðñàí îíà,
Ùÿð íÿéè àõòàðñàí, ÷ûõàð ãàðøûíà.
Áèð äöíéà ýþðÿðñÿí áàøäàí-áàøà úàí,
Ðóù èëÿ àüûëäûð îðäà ùþêìöðàí.
Äèëñèç äàíûøûðëàð îíëàð ùÿð ñþçö
Èøâÿ, íàç áèëìÿéÿí áöòëÿðäèð, äöçö.
Ùàìûñû áèð ðÿíýäÿ, éîõäóð ðÿíýëÿðè,
Ùÿðá éîõ, ñöëù áöðöìöø îðäà ùÿð éåðè.
Úàìëàð âàð áàë, ñöäëÿ, øÿðáÿòëÿ äîëó,
Áàüëàð âàð ìåéâÿëè, ÷åøìÿëè-ñóëó.
Úÿííÿòèí ãàïûñû à÷ûëìûø òàé-òàé,
×è÷ÿêëè áóäàãëàð ÿéèëìèø ëàé-ëàé,
Õÿñòÿíèí éàíûíà øÿðáÿòëÿð ýÿëèð.
Àüàúäàí áàøëàðà ìåéâÿ òþêöëöð.
Áèòèð ãÿëá þíöíäÿ íÿ ÿêìèøñÿ úàí,
Öðÿê íÿ àõòàðñà, úàí ýþðöð ùàìàí.
Óçàã éàõûí îëìóø, áÿðê èñÿ éóìøàã,
Ïèñ éàõøû îëìóøäóð, ñîéóã èñòè, áàõ!
Ùàìûñû þëöìäÿí, ùÿëàêäàí êÿíàð,
Ãîðõóäàí, äÿùøÿòäÿí öðÿê, úàí êÿíàð!
Íÿ ãÿìäÿí öçëÿðèí õîø ðÿíýè ñîëóð,
Íÿ äÿ êè ÷îõëóãäàí ìÿíçèë äàð îëóð.
Ùàìû ÷ÿòèíëèêäÿí, ÿçàáäàí àçàä,
Ùöúóìäàí, äöøìÿíäÿí, ãàíäàëäàí ðàùàò.
×èéèíëÿð öñòöíäÿ áÿãà áÿçÿéè,
Ùóøóí äà ÿëèíäÿ ýþðöø âÿðÿãè.
Áÿãà ìÿúëèñèíäÿ ñåâýèëèëÿð òÿê
Ýþðöø ñåâèíúèéëÿ ýÿçèð ýöëÿðÿê.
Îíëàð áàü ñàëìûøëàð þç ÿëëÿðèëÿ,
Ãàðûøìûø òîðïàüû ìöøê-ÿíáÿðèëÿ.
Ýàù áÿãà ìåéèíÿ åäèðëÿð ãîíàã,
Ýàù ýþðöø áàüûíà ÷ÿêèð òóòàðàã.
Ùóðè úàìàëûíà ýàù ñàëàð íÿçÿð,
Ýàù êþâñÿð ñóéóíäàí è÷èá ìÿñò ýÿçÿð.
Ìÿëÿêëÿð îõøàéàð, î, åéëÿéÿð íàç,
Úàíëàð äöíéàñûíäà åéëÿéÿð ïÿðâàç.
Õàëèñ áàëà äþíÿð îíäàêû âöãàð,
261
Åëìè ýàù ñöä îëàð, ýàù øÿðàá îëàð.
×ûëïàã ýåéäèðÿíëÿð ýåéÿúÿê èïÿê,
Ãÿçÿáèí óäàíëàð øÿðàá è÷ÿúÿê.
Î, þç ÿìÿëèëÿ ÿêÿí àüàúäàí
Úÿííÿò ìåéâÿëÿðè âåðÿðëÿð ùÿð àí.
Ãîéàðëàð èíñàôûí îõóíó éàéà,
Øöêð èëÿ ãîéàðëàð úàíû îðòàéà.
ßçèééÿò ÷ÿêÿíëÿð äèíú, ðàùàò îëàð,
Îðäà éóðä ñàùèáè îëàð éîë÷óëàð.
Áó ùÿâÿñ åâèíäÿí ñÿí ãà÷ñàí òàìàì,
Ñÿíÿ éîëäàø îëàð åëì, âÿññàëàì.
ßìÿëèí þíöíäÿ àïàðàð áàéðàã,
Ñÿí åëìè þçöíäÿí åéëÿìÿ óçàã.
Àðçó åäèðñÿíñÿ ÿáÿäè úÿííÿò,
Ùöçóð ãàïûñûíû äþé ùÿð àí, ôÿãÿò.
Àëëàù úÿííÿòèíäÿ îò-ÿëÿô îëìàç,
Îðàäà îëàíëàð ùå÷ òÿëÿô îëìàç,
Éåìÿêäÿí, è÷ìÿêäÿí îðäà éîõäóð àä,
Îëñà äà îíëàðà ãóë îëìà, ùåéùàò.
Áàäÿñè ÿòèðëè, úàíà íóø ìöäàì,
Ïèéäÿí éîõ, ìöøêäÿíäèð îðäà éàíàí øàì.
Îðäà ñöä åëìäèð, áàäÿ ìÿðèôÿò.
Ùÿì áàëäûð äÿðê åòñÿí, îíäàêû ñèôÿò.
Áàë, õóðìà èñòÿðñÿí ñÿí éåðäÿ ìöäàì,
Ýþéäÿ äÿ îíëàðû äåéèðñÿí òàìàì.
Ëîâüàëûã è÷èíäÿ áîüóëóðñàí ñÿí,
Éåð, ýþéöí ôÿðãèíè ùàðäàí áèëÿðñÿí?!
Ýåò ðóùó ýþðÿðÿê ñåâèíñèí öðÿê,
Áó áóüäà, áó ìåéâÿ íÿéèíÿ ýÿðÿê.
Ñÿí, ÷þðÿê ñöôðÿëè úÿííÿòÿ ùå÷ âàõò,
Àë÷àã úÿííÿòèäèð, ýÿë áàñìà àéàã.
Áó ãÿäÿð ÷àëûøìà àíúàã áàü ö÷öí,
Äîëóäóð áó áàüëà, áèð áàõ, êÿíä áöòöí.
ßìÿëñèç, úÿííÿòÿ ýåòäèñÿ Àäÿì,
ßìÿëñèç áèð àäàì òåç ãàéûäàð ùÿì.
Äèäàð áàüû àõòàð, ùöçóð ñóéó ýÿç,
Ìåéâÿ, öçöì áàüû ìÿùâ îëàð ýåú-òåç.
262
Ñÿíÿ åâ ñàùèáè îëñà ìåùðèáàí,
Îíäà ìåéâÿ éåìÿê îëàð ÷îõ àñàí.
ßáÿäè úÿííÿòäÿ åéëÿéèá ìÿãàì,
Öç òóò î ìÿúëèñÿ, ñàãèéÿ ìöäàì.
Ãÿáóë ãàïûñûíû äþé àíúàã ùÿð àí,
Ôöçóë áóüäàñûíû áè÷ìÿ ùå÷ çàìàí.
Àäÿì úÿùàëÿòäÿí éóõóéà ýåòäè,
Î äÿì “éàõûíëàøìà!” ÿìðèí åøèòäè.
Ðÿää ÿëè âóðìàñà î, áó íþãòÿéÿ,
Áåëÿ ùÿää ãîéìàçäû “ñöêóò åò”, – äåéÿ.
Áó íÿùñ øàìàìàéà ÷îõ âåðìÿ öðÿê,
Î ìÿëóì ìåéâÿéÿ ÿë àòìàã ýÿðÿê.
Ùÿââàíûí èøèäèð ùÿâàö ùÿâÿñ,
Àäÿì èõòèéàðû ÿëèíäÿí âåðìÿç,
Îëñà áèð úÿííÿòäÿ, ãàíãàë, îò, àëàã,
Î, àë÷àã êÿñëÿðÿ ëàéèãäèð àíúàã.
Äöçö, î äöíéàäà éîõäóð áó ñèòÿì,
Éîõäóð éàõøû-éàìàí, àðòûã-ÿñêèê ùÿì.
Éîõäóð çÿùìÿò âåðìÿê, éà éåð äàðàëòìàã,
Ùÿì áöòöí ðÿíýëÿðè áèð ðÿíýäèð àíúàã.
Î, âÿùäÿò àëÿìè, íóð äöíéàñûäûð,
Áó, êÿñðÿò àëÿìè, çîð äöíéàñûäûð.
ßýÿð êèìèí ðóùó îëñà ìöúÿððÿä,
Îíà ìÿñêÿí îëàð èëàùè úÿííÿò.
Úÿííÿòäÿ ôÿðãëÿíÿí ìÿðòÿáÿëÿð âàð,
Àíúàã ùÿääÿí àðòûã äåéèëëÿð îíëàð.
Ñÿêêèç ìÿðòÿáÿäèð úÿííÿòèí þçö,
Àëèì àäàìëàðûí áåëÿäèð ñþçö.
Îðàäà ùÿðÿíèí áèð úÿííÿòè âàð,
Òàðëàñû, åéâàíû, èìàðÿòè âàð.
Ýþð ñÿí íÿ ÿêìèñÿí, éàõøû áàõ, äöøöí,
Ýåðè íÿ àòìûñàí ñîí ýöíöí ö÷öí.
Êÿðïèúèí îëìàñà ÿýÿð ãûçûëäàí,
Ñÿí ýåäÿ áèëìÿçñÿí úÿííÿòÿ áèð àí.
Àïàðäû ãûçûëû êÿðïèúêÿñÿíëÿð,
Ãûçûëäàí-ýöìöøäÿí äåìÿ áó ãÿäÿð!
Èõëàñëà ýþðìÿñÿí áèð èøè áóðäà,
263
Àüàúûí ùå÷ ìÿùñóë âåðÿðìè îðäà.
Ùÿìèøÿ ÿò, ÷þðÿê ôèêðèíäÿñÿí ñÿí,
Èëàùè úÿííÿòÿ ùàðäàí ýåäÿðñÿí?!
Ðÿâà áèëìÿéèðëÿð éåìÿéè áóðäà,
Àø, ñöôðÿ ùàðàäàí îëñóí áÿñ îðäà?!
Èñòÿñÿí úÿííÿòäÿ ñÿí áóüäà éåìÿê,
Éîëóíó àçàðñàí ñÿí äÿ Àäÿì òÿê.
Ñÿí ÿýÿð úÿííÿòäÿ ïèñ øåéëÿð éåñÿí,
Áàéûðà ÷ûõàðñàí òåç îðäàí ùÿìÿí.
Àãèëëÿð þëöìö ãÿáóë åëÿðëÿð,
Àøèãëÿð ÿúÿëäÿí ÿââÿë þëÿðëÿð.
Éöðö úÿñàðÿòëÿ ýöíàùñûç îëñàí,
Åâäÿí ýöíàùêàðëàð ãîðõàð ùÿð çàìàí.
Éàõøûíûí þëöìö ùÿéàòäûð úàíà,
Àíúàã ïèñ þëÿðñÿ, äöøÿð çèéàíà.
Þëöìäÿí ãîðõàðñà áÿäÿìÿë èíñàí,
Íåéëÿñèí, ñèç áóíó áèëìÿéèí íþãñàí.
Äîüðóñó, øàùèäëèê åéëÿéèð öðÿê,
Îíóí ùåñàáûíû ÿúÿë âåðÿúÿê.

ÙÅÊÀÉßÒ

Ýåòäè ìåé è÷ìÿéÿ øàùûí ãóëàìû,

Øàù ñàëäû äàëûíúà íå÷ÿ àäàìû.
Îíó ìåéõàíÿíèí êöíúöíäÿ õóìàð,
Ëöò, ìöôëèñ ùàëûíäà ýåäèá òàïäûëàð.
×îõ þéöä âåðäèëÿð, ùå÷ íÿ äåìÿäè,
Éåðëÿ ñöðöäöëÿð, éåíÿ äèíìÿäè.
Þç àòà åâèíè õàðàáà ãîéàí
Áèð ðèíäúèê êå÷èðäè îðàäàí áó àí.
Ýþðäö áó âóð-ùàðàé îéóíúàã äåéèë,
Äåäè: – “Øàù ãÿçÿáè îéóí äåéèë, áèë.
Áóðàõûí ìÿñò ùàëäà ãàëñûí áó ñàéàã
Îíà þéöä âåðÿð äÿðä, áÿëà àíúàã”.
Õàúÿäÿ îëñà äà, äöçö, ÷îõ ùöíÿð,
264
 Áÿíäÿ þç åéáèíè éàõøûðàã áèëÿð.
Ñèç ìÿíäÿí þéðÿíèí êèìäèð áó îüëàí,
Õîøäóð ñÿðõîøëóüó àéûãëûüûíäàí.
Àëèìèí úàíûéäû äåäèéèì àäàì,
Åëìäÿ, ùÿì äèíäÿ ãàäèðäè òàìàì.

ÐÓÙÓÍ ßÑËÈÍß ÃÀÉÛÒÌÀÑÛ

Âß ÎÍËÀÐÛÍ ßÇÀÁÛ

Êèì áÿùðÿñèç ãàëñà åëìäÿí, äèíäÿí,

Úàíûíû àëàðëàð ýöúëÿ áÿäÿíäÿí.
Úÿùÿííÿìòÿê îëàð éåðè äöíéàäà,
Àíúàã ÷èðêàá îëàð è÷äèéè ñó äà.
Îëàð ýåíèø äöíéà òàìàì äàð îíà,
Áàøûíû óçàäàð ìöäàì ùÿð éàíà.
Íàäàíëûã, úÿùàëÿò, à÷ûã-àøèêàð.
×ÿêÿð äþâðÿñèíÿ çöëìÿò áèð ùàñàð.
Î, çöëìÿò è÷èíäÿ ýþçö êîð ñàéàã.
Ýåäèð ýàù éûõûëûá, ýàù äà äóðàðàã.
Ïÿðäÿ éûðòäûüûé÷öí î, ÷ûëïàã ãàëàð,
Ùèéëÿ èøëÿòìÿêëÿ þçö õàð îëàð.
Ýàù ãÿìëè ðóùëàðëà éîëäàøëûã åäÿð,
Ýàù äà íàïàêëàðûí ãÿáðèíÿ ýåäÿð.
Ùàâàéà ãàëõàðñà îäà éàõàðëàð,
Éåðëÿðäÿ ãàëàðñà îõà òàõàðëàð.
Î, êîðäóð, ÿëèíäÿ éîõäóð ÿñàñû,
×ûëïàãäûð, ÷èéíèíäÿ éîõäóð ÿáàñû.
Èëàí, ãàðûøãàéà î, éåì îëàúàã.
Ñÿí áèð éîë áàõàðàã, îíäàí ãà÷ óçàã.
Íÿ äàëäàí éîë òàïàð, íÿ äÿ ãàáàãäàí,
Íÿ þçöíÿ ÷àòàð, íÿ éàäà áèð àí.
Áîéíóíäàí âóðàðëàð, öç òóòñà éîëà,
Çöëì èëÿ äþéÿðëÿð, ãàéûòñà äàëà.
Îíóí íÿ ãà÷ìàüà àéàüû îëàð,
Íÿ äÿ äþéöøìÿéÿ èðàäÿñè âàð.
Úàíû éàé âàõòû äà áóç áàüëàéàð, áàõ,
265
Äèðèäèð, çèíäàíäà äóñòàãäûð àíúàã.
Éîõäóð öðÿéèíäÿ áèð íóð, áèð èøûã,
Ãóëàüû ñþéöøÿ, éàëàíà à÷ûã.
Çöëìöí çöëìÿòèíÿ áöðöíìöø ìöäàì,
×èðê-÷èðêÿ, ùèñ-ùèñÿ ãàðûøìûø òàìàì.
Àéðûëûã, àçüûíëûã, çèëëÿòëÿ òþùìÿò,
Éàðñûçëûã, äîñòñóçëóã, ùÿñðÿò, úÿùàëÿò
Áó ýåíèø äöíéàíû äàð åòìèø îíà,
Äàø-êÿñÿê éàüäûðûð ýþéëÿð áàøûíà.
Úàíû åëì íóðóíäàí ÷ûëïàã ãàëìûøäûð,
Çöëìÿò, áÿäÿíèíè ãÿáðÿ ñàëìûøäûð.
Ïàë÷ûãäàí ÷ûõìàüà éîõäóð ãöäðÿòè,
Ýåðè ãàéûòìàüà éîõäóð ãöââÿòè.
Îíóí òþðÿòäèéè çöëöì, úèíàéÿò,
Îíó îä ùàñàðà àëìûøäûð ôÿãÿò.
Åòìÿç ïèñëÿð èëÿ éîëäàøëûãäàí àð,
Ýÿçÿð éöíýöë-éöíýöë î, õóìàð-õóìàð.
Èø ÿëèíäÿí ÷ûõìûø, îëìóø î, áÿäíàì,
Äÿéèøìèø ÿùâàëû ïîçóëìóø òàìàì.
Ãÿôëÿò éóõóñóíäàí îéàíàí çàìàí
Þçö àíëàéàð êè, “çöëìÿ éîõ àìàí”,
Íÿãä úÿùÿííÿìè áóäóð ïîçüóíóí,
Éöç ìèí áó ãÿäÿðäèð úÿçàñû îíóí.
Íàäàí þëöìöäöð áó þëöì, íàäàí!
Àíúàã áåëÿ þëÿð éàðûì÷ûã îëàí.
Ðóùó áó äöíéàíûí ÿñèðè îëàð,
Áÿëêÿ äÿ ãóéóäà áàòàðàã ãàëàð.
Ðóùóí ùÿãèãÿòè îíäàí íèùàíäûð,
Àðçóñó, äèëÿéè àíúàã úàùàíäûð.
Êå÷ÿð õÿéàëûíäàí îíóí áèð çàìàí
Àðâàäû, óøàüû éóõó òÿê ùàìàí.
Çàùèðÿí þçöíö àúèç òóòàðàã
Ìþùòàú îëäóüóíäàí ñþç à÷àð àíúàã.
Îíóí èñòÿéèíè àíëàéàí çàìàí,
Íÿäèð åùòèéàúû, áèëèíúÿ ùàìàí,
Éîëóíäà âåðÿðëÿð áèð-èêè ÷þðÿê,
Éà íà÷àð áèð ÷ûðàã éîëëàðëàð, ýåð÷ÿê.
266
 Éöçäÿí áèðèíè äÿ âåðìÿçëÿð, äöçö,
Éàõøûäûð, ùÿð êÿñèí âåðÿðñÿ þçö.
ßýÿð ìÿõàðèúäÿí àðòûã íÿéèí âàð,
Âåðìÿñÿí, þçýÿñè, éÿãèí, àïàðàð.
Ñÿíè òîðïàãëàðà ýþììÿìèø ÿúÿë,
Ñÿí þç ãåéäèíÿ ãàë þëìÿçäÿí ÿââÿë.
Òà êè þç ìàëûíû àëìàã÷öí ùÿð àí
Áó ãÿäÿð õàðëûãëà éàëâàðìàéàñàí.
Àëëàùûí ùàããûíû þäÿìÿìèñÿí,
Îäóð, áó ÿçàáû ÷ÿêèðñÿí ùÿìÿí.
Ñÿíäÿí õàùèø åòäè î, éöç äèë èëÿ,
ßñëà ãóëàüûíà ýèðìÿäè áåëÿ,
Ñàüûíäà, ñîëóíäà ìþùòàúëàð òàìàì,
Îíóí äèëè èëÿ äàíûøûð ìöäàì.
Áîðúóíó, ùàããûíû èñòÿéèð îíëàð,
Áèð øåé èñòÿìèðëÿð èíñàôäàí êÿíàð.
Âåðäèéè íåìÿòÿ äàèì øöêð åëÿ,
Îíóí áÿíäÿñèíÿ áàõ øÿôãÿò èëÿ.
Ýþðäöéöí éàðàìàç, àë÷àãëàð êè âàð,
Àëëàùûí éàíûíäà áèð ðóçè àëàð.
Ñàâàáäûð ñÿí þçöí éåñÿí áó ñàéàã,
Éîõñà î, éàäëàðà ãèñìÿò îëàúàã.
Ñÿíÿ ÷îõ âåðñÿëÿð ãûçûëû ÿýÿð,
Îíó þçýÿ ö÷öí, áèë êè, âåðèðëÿð.
ßýÿð ñÿí äÿ âåðñÿí, òàïàðñàí úÿííÿò,
Éîõñà, ýåðè àëàð þçö áèìèííÿò.

ÕÀÚß ÃÈÉÀÑßÄÄÈÍ
ÌßÙßÌÌßÄ ÐßØÈÄß ÕÈÒÀÁ

Ñÿí åé ðþâíÿã âåðÿí ýåúÿ-ýöíäöçÿ,

Áèð ýåúÿ-ýöíäöç äÿ íÿçÿð ñàë áèçÿ.
Ýåúÿ áó ìÿíàéà áèð éåòèð íÿçÿð,
Ýöíäöç íåúÿ áèëñÿí, åëÿ ëöòô ýþñòÿð.
Öðÿêëÿð îõøàéàí î êÿñÿ ÿùñÿí.
ßùñÿí, áó ýåúÿéÿ, ýöíäöçÿ, ÿùñÿí!
267
Ñÿàäÿò ýåúÿñè éàòìà, åé àüà!
×àëûø, õîø ýöíëÿðäÿí áÿùðÿ àëìàüà.
Êþêÿëò âöúóäóíó êÿðÿìèíëÿ ñÿí,
Ýöí-ýöíäÿí õîø îëñóí ýöíäöçöí, ýåúÿí!
ßðìÿüàí ýÿòèðìèø ñÿíÿ áó ôÿãèð,
Ãÿáóë åò, îëñà äà ÷îõ êè÷èê, ùÿãèð.
Ýþéëÿðèí áàøûíà ñÿíñÿí ãûçûë òàú,
Éåðèí ìÿòàûíà äåéèëñÿí ìþùòàú.
Ñÿíèí éàçäûüûíäûð íÿ ãÿäÿð åëì âàð,
Áàøûíäàí êå÷ÿíäèð ãàéäà-ãàíóíëàð.
Áóíó âåðìèðèê êè, îõóéàðàã ñÿí
Åëìäÿ, áèëèêäÿ òÿêìèëëÿøÿñÿí,
Ñÿí îõó, ñþç éåòÿð îíäà ìóðàäà,
Àäûíëà éåòèøÿð î äà áèð àäà.
Êàìèë áèð àäàìà ñÿí ñàëñàí íÿçÿð,
Àä-ñàíñûç îëñà äà, òåç øþùðÿòëÿíÿð.
Äöíéàíû òóòìàãäà øþùðÿòèí, èíàí,
Ýþéëÿðÿ àüàëûã åäèð, áèýöìàí.
Èãáàë ãÿëÿìèíèí óúóíäàäûð, áàõ!
Çÿôÿð ìÿðêÿçèäèð òóòäóüóí áàéðàã!
Ñÿíèí äîñòëàðûíû ìÿñò åäÿð òàìàì,
Ùÿð èêè äöíéàäà âåðäèéèí áèð úàì.
Àüàëûã áàðûíû ñÿí éåäèí ùÿð àí,
Ñÿíÿ áþéöêëöéö âåðìèø àñèìàí.
Äóàéëà òàïìûøäûð ñÿíè øàù þçö,
Îäóð, ãîøóí ñÿíÿ áàø ÿéèð, äöçö,
Ãåéáäÿí Ìóñàéà ìþúöç áÿõø åäÿí
Ñÿíÿ äÿ áþéöêëöê âåðìèøäèð ùÿìÿí.
Åé íàçû-íóøëàðû òàìàì õîø îëàí,
Áèçèì íàçûìûçû ýÿë ÷ÿê áèðúÿ àí.
ßúÿáäèð, öñòöíäÿ òöê îëñà èïÿê,
ßúÿáäèð, ÷èðêèíèí íàçûíû ÷ÿêìÿê.
Éîõñóë éàøàäûüûì áó èëëÿðäÿ ìÿí
Ãà÷äûì áèð áóúàüà äöíéàäàí ùÿìÿí.
Ãÿìèíèí ñàçûíû òóòóá ÷àëìûøàì,
Ñÿíÿ, áàø ãàëäûðûá äóà ãûëìûøàì.
268
Àâàìëàð äàíûøàð êþëýÿäÿí, íóðäàí,
Àøèã óçàã îëàð ãåéáÿò, ùöçóðäàí.
Äöíéàíûí ýþçöíöí çèéàñû ñÿíñÿí!
Äÿðäÿ äöøÿíëÿðèí äÿâàñû ñÿíñÿí!
ßëñèç-àéàãñûçûí, áàõìà, áèðèäèð,
Åøèò, áó ñþçëÿðèí, äöçö, éåðèäèð.
ßýÿð ãÿáóë åòñÿí, øàä, ìèííÿòäàðàì,
Ðÿää åòñÿí, éåíÿ äÿ ñÿí âàð îë ìöäàì.
Ýþâùÿð îëà áèëìÿç ùÿð ìþùðÿ, àøêàð,
Äÿðâèøèí íÿéè âàð à÷ûãäà îëàð.
Ùàìûíûí öçöíÿ íÿçÿð ñàëìûñàí,
Áèð ìÿí ãÿðèáÿ äÿ íÿçÿð ñàë áèð àí.
Ñÿí þçöí áèëÿðñÿí, íÿ ýÿðÿê äåìÿê,
Íÿéëÿ áàúàðûðñàí åëÿ åò êþìÿê.
Éàõøû áèð íÿçÿð ñàë ÿùâàëûìà ñÿí,
Ñÿíÿ ðÿèééÿòÿì áó êÿíääÿ ùÿì ìÿí.
Áèð êÿíäëè ùàðàäàí ãàçàí ãàéíàäàð?
Î, êèìÿ ýåéäèðÿð ìÿäùäÿí ïàëòàð?
Ýÿðÿê áó ôÿçëäÿ îëà áèð èíñàí,
Ìÿíà ìåéäàíûíäà òîï îéíàäàñàí.
Ñþç ñÿíäÿí íóð àëàð, éàíàð ñàíêè øàì,
Ñÿíèí éàíûíäàäûð ìÿíàëàð òàìàì.
Äöçö, èýèäëèéèí, øàùëûüûí, ÿñëÿí,
Áèð äÿ êè ìÿíàíûí ìÿðêÿçè ñÿíñÿí.
Ùàðäà êè áåëÿ áèð êàìàë ÿùëè âàð,
Îðàäà þçöíÿ ñþç ìåéäàí òàïàð.
Ùÿëÿ ùå÷ êÿñ ìÿíÿ îëìàìûø ìÿìäóù,
Ùÿì òàìàù òóôàíûì ýþðìÿìèø áèð Íóù.
Èíäè êè, Úóäèéÿ ÷àòäû áó ýÿìè,
Ìÿí ýÿðÿê îõóéàì Äàâóä íÿüìÿìè.
Ìÿí ñþç “Çÿáóð”óíóí ìöíàúàòûéàì,
Ùÿð øåéäÿí éîõñóëàì, ìþùòàúàì òàìàì.
Þç ãÿäðèìÿ ýþðÿ îõøà ìÿíè ñÿí,
Îíäà éåíèëèêëÿð éàðàäàðàì ìÿí.
Ìÿíçèëëÿð à÷àðàì ñþç ìåéäàíûíäà,
Òÿãâèì éàðàäàðàì ùöíÿðëÿ îíäà.
269
Ùöíÿð ýèçëÿìÿêäÿí, äîüðóñó, ìÿíèì
Ñöêóòà ãÿðã îëìóø òàìàì áÿäÿíèì.
Àíúàã ýÿòèðäèëÿð ìÿíè òöüéàíà,
Äÿðéà òÿê óüðàäûì éåíÿ òóôàíà.
ßâùÿäè ñþçöòÿê ñþçö, áèëèðñÿí,
Áó ñþç óúóç îëàí çàìàíäà, ÿñëÿí,
Äèâàí ãàïûñûíà àïàðûðëàð àç,
Äèâàíà òîïëàíñà, îõóíàð ãàëìàç.
Ùÿð àðû, äîüðóñó, áàë äöçÿëòìèð áàõ!
Åøøÿê àðûëàðû áàë éåéÿð àíúàã.
Àéòÿê áàë äöçÿëòñÿ ÿýÿð áèð àðû,
Áàøãà áèð àðûñà êîðëàð îíëàðû.
Áàêèð áÿñëÿíìèøäèð áó ñþçëÿð, èíàí,
Ñÿí îíó ïÿðäÿäÿ ãîéìà ýÿë, àìàí!
Øåèð ÿðøäÿí ýÿëÿí áèð íóðäóð òàìàì,
Ìþùêÿì, ÿáÿäèäèð ÿðø êèìè ìöäàì.
Ôåéçè àñèìàíà îëàðñà äàéàã,
Ùÿìèøÿëèê îëàð àñèìàí ñàéàã.
Ìÿøùóðñà ÷îõëàðû, äöçö, øàèð òÿê,
Àãèëëÿð éàíûíäà ùå÷äèðëÿð, ýåð÷ÿê.
Ëöòô èëÿ, êÿðÿìëÿ áó “Úàìà” áàõ ñÿí,
Ýþðÿðñÿí ãóéóäà ãàëìûøäûð Áèæÿí.
Äþâðöí Êåéõîñðîâó îëà-îëà ñÿí,
Áóíó, ðÿâà äåéèë, ÿýÿð áèëìÿñÿí,
Øèð þëäöðÿí Áèæÿí ãóéóäà äóñòàã,
Ãîðõàã Ãîðýèíäÿäèð äèøëÿðñÿ àíúàã.
Èíäè êè áó úàìûí, ýöëöñòàíûí âàð,
Ìÿñòëÿð ñàõñûñûíû òåç òóëëà êÿíàð.
Áèð íóð ñÿùèôÿñè éàíàð áèð ÷ûðàã,
Îíóíëà íóðëàíûð ùÿð éàõûí, óçàã.
Èõëàñ ìÿúëèñèíäÿ, áèë êè, îíó ìÿí,
Ðóùóìóí éàüèëÿ éàíäûðäûì ùÿìÿí.
Ùÿð êèìèí áèð áåëÿ õÿçèíÿñè âàð,
Éîëóíäà ÿçàáà ÷îõ äþçìöø îëàð.

270
 ÖÇÐÕÀÙËÛÃ, ÒßÂÀÇÞÊÀÐËÛà Âß
ÊÈÒÀÁÛÍ ÉÀÇÛËÌÀ ÒÀÐÈÕÈ ÙÀÃÃÛÍÄÀ
Ãÿáðèñòàí ÿùëèíèí ïàê ðóùó ìöäàì,
Àëëàùûí íóðóíà ãÿðã îëñóí òàìàì.
Îíëàð ìÿíäÿí ãàáàã ñþç ñþéëÿìèøëÿð,
Áó ùàãäà ìÿíäÿí ÷îõ øåèð äåìèøëÿð.
Î òÿìèç îëàíëàð åëÿ éàçàíäà,
Ìÿíèì òÿê áèð òîðïàã íÿ éàçñûí îíäà.
Îíëàðûí î äèðè ðóùëàðû àíúàã
Ìÿí êèìè áÿíäÿéÿ îëìóøäóð äàéàã.
Êóçÿìäÿ áèð äàìúû âàðñà äà ÿýÿð,
Ùàìàí äÿíèçëÿðäÿí áèð ïàéäûð ìÿýÿð.
Ìÿíè þçëÿðèíÿ áèëÿðÿê ìÿùðÿì,
Ìÿùðóì åòìÿäèëÿð, ýþñòÿðèá êÿðÿì.
ßäÿáëÿ éàíàøäûì ñþçëÿðèíÿ ìÿí,
Ýåí ãà÷äûì ãàðÿòäÿí-ÿäÿáñèçëèêäÿí.
Îëñà äà öðÿéèì êþíëöïÿðèøàí,
Î, þç ãèñìÿòèíÿ øàä îëìóø ùÿð àí.
Ýöíàù éîë òàïìàäû ÿñëà ãÿëáèìÿ,
Òöôåéëè îëìàäûì ñþçäÿ ùå÷ êèìÿ.
Ãèñìÿòèì ÷îõ îëäó ýþçëÿäèéèìäÿí,
Áóðäà òÿçÿ-òÿçÿ ôåéçëÿð ýþðäöì ìÿí.
Äåìèðÿì çÿùÿðäèð, éà äà êè øÿêÿð,
Àüûëëû èíñàíëàð þçëÿðè áèëÿð.
Áó, ãåéá àëÿìèíèí òþùôÿëÿðèäèð.
Ýþéëÿðèí ôåéçèäèð, äåñÿì, éåðèäèð.
Ìÿíèì áó ñþçöìäÿ éîõ ÿñëà éàëàí,
Äöðð áîéóíáàüûäûð, ãèñìÿòèì èíàí,
Ìÿíà õÿçíÿñèäèð áóíóí ùÿð ñþçö,
Ãîíäàðìà áèð êèòàá äåéèë, áó, äöçö.
Ìÿí áóíà òàðèõäÿí ôàë à÷àíäà, áèë,
Éåääè éöç îòóçäó, áèð äÿ èêè èë.
Åòäèì áó ìöáàðÿê êèòàáû ùÿìèí
Î áþéöê ñÿðâÿðèí àäûíà êÿáèí.
Áÿäèðëÿíäèéèé÷öí áèð èëäÿ þçö,
Ãÿäèð ýåúÿñèíäÿ áèòèðäèì ñþçö.
Ýåúÿñè ãÿäð îëñóí, ýöíäöçö áàéðàì!
Îíäàí óçàã îëñóí éàìàí ýþç ìöäàì!
271
ÞÇ ÅÒÈÃÀÄÛ ÙÀÃÃÛÍÄÀ
Ìÿí éîõñóë, ÿëèáîø îëñàì äà áåëÿ,
Áåëÿ÷ÿ äöøýöíëöê, çÿèôëèê èëÿ
Ãÿëáÿí èíàíûðàì, à÷ûã-àøèêàð,
Äîüðóëóã, äöçëöêëÿ åòèãàäûì âàð:
Ðÿñóëà, êÿëàìà, âÿùéÿ, ìÿëÿéÿ,
Ìåðàú åòìÿéèíÿ îíóí ôÿëÿéÿ,
Úÿííÿò-úÿùÿííÿìÿ, êÿäÿð, ÿëÿìÿ,
Ýþéëÿðÿ, ÿðø èëÿ ëþâùÿ, ãÿëÿìÿ,
Ãèéàìÿò ýöíöíöí òÿðÿçèñèíÿ,
Äöçëÿðèí ñèðàòû õîø êå÷ìÿñèíÿ,
Êÿøôÿ, êÿðàìÿòÿ, áèð äÿ âÿëèéÿ,
ßáóáÿêð, Þìÿðÿ, áèð äÿ ßëèéÿ,
Áèðèíúè ýåúÿäÿ îëàí ÿçàáà,
Îíóí áèëèéèíÿ, ùÿøðÿ, ùåñàáà,
Ñÿáèðëè, òÿê, âàùèä, î áèð Àëëàùà,
Áàõ, î áàüûøëàéàí, ãàäèð Àëëàùà,
Àðâàäñûç, þâëàäñûç, øÿðèêñèç îäóð,
Áÿíçÿðè îëìàéàí, ùÿì øÿêñèç îäóð.
Äèðè, ãÿééóì, àäèë, éàõøû âÿ àëèì
Õàëèã, ðóçè âåðÿí, áàúàðàí, ãÿäèì
Îëìóø, âàð, îëàúàã, ìèñëè éîõ àíúàã,
Áÿäÿíúÿ âàùèääèð, úÿùÿòäÿí èðàã,
Óëäóç, ôÿëÿê, àüûë, ùÿì úàíäàí éöêñÿê,
Õÿéàëäàí, ôèêèðäÿí õàðèúäèð, ýåð÷ÿê.
Úèííÿ äÿ, èíñÿ äÿ ìöòëÿã øàùäûð î,
Ãÿðáÿ äÿ, Øÿðãÿ äÿ ïàäèøàùäûð î,
Ùþêìö, ÿäàëÿòè, âÿäè äîüðó, äöç,
Îëìóøà, îëàíà ñàùèáäèð, ñþçñöç.
Åé øàù, àíä âåðèðÿì çàòûíà ñÿíèí!
×îõëó ñèôÿòèíÿ, àäûíà ñÿíèí!
Ìÿíè èìàíûìäàí àéûðìà ùå÷ âàõò,
Íåúÿ âàðàì åëÿ ãîé ãàëûì àíúàã.

272
 ÌÖÍÀÚÀÒ Âß ÑÎÍ

Áó éåíè ãàéäàëû ÿñÿðÿ, åé Ùàãã!

Êè äèíäÿí, àüûëäàí äîüóëìóø àíúàã,
Þç ãÿáóë íóðóíó áÿõø åëÿ áèð äÿì
Êþíëöìö ñåâèíúëÿ ñÿí åéëÿ ùÿìäÿì.
Ùóøëó àäàìëàðûí àçóãÿñè åò,
Ãîé, ñþç áèëÿíëÿðÿ îëñóí î, ãèñìÿò.
Êþíëöìö òÿçÿëÿ öçöéëÿ ùÿð àí,
Ðóùóì óòàíìàñûí îíäàí ùå÷ çàìàí.
Ýþñòÿðìÿ ïèñ ýþçÿ îíóí öçöíö,
À÷ìà ùöíÿðñèçèí îíà ýþçöíö.
Òàïñûí çþâã ÿùëèíèí öðÿéèíÿ éîë,
Úàìààò øÿðÿôëÿ åéëÿñèí ãÿáóë.
Ãîéìà ñÿí ïÿðäÿäÿ îíó ãàëìàüà,
Ùÿð ýþðÿí ýþâùÿðòÿê òàõñûí ãóëàüà.
Òóðóíúóì ýåí îëñóí ùÿñÿä éåëèíäÿí,
Õÿçíÿ òÿê áóúàãäà ãîéìà îíó ñÿí.
Óòàíñûí ÿêñèíäÿí îíóí úàìè-Úÿì,
Ãûçñûí åøã ìÿúëèñè îíóíëà ùÿð äÿì.
Íóðó, ðþâíÿãèëÿ áÿçÿ ùÿð éàíû,
Õöñóñÿí, âÿçèðèí þç ñàðàéûíû.
Îíó Ñàì íÿñëèòÿê øþùðÿòëè åëÿ,
Àäñûç, íèøàíÿñèç åéëÿìÿ áåëÿ.
Éàõøûëàð îõóñóí, ãîé, îíó àíúàã,
Éàìàí òþùìÿòèíäÿí åéëÿ ñÿí óçàã.
Ýÿçñèí áó äöíéàíû ãîé ñåâèëÿðÿê
Ìÿðäëÿðèí ðóçèñè îëñóí î, ýÿðÿê.
Îíóí áèð õÿòàñû îëìóøñà, àìàí,
Áàüûøëà, ÷öíêè ñÿí áàüûøëàéàíñàí.
Íÿçÿð ñàëàíûíà ùÿéàò áàüûøëà,
Þçöí ßâùÿäèéÿ íèúàò áàüûøëà.
Çèêð åòìÿê ãÿëáèíÿ, ãîé, àäÿò îëñóí!
Èøèíèí àõûðû ñÿàäÿò îëñóí!

273
 ËÖÜßÒ

Àáàä ñàðàé – Òÿáðèçèí Ñöðõàá ìÿùÿëëÿñèíäÿ éåðëÿøÿí ìÿøùóð Ðÿøèäèééÿ

ñàðàéûíà èøàðÿäèð
Àáäàë – àëèì, õåéèðõàù, êÿðàìÿò ñàùèáè
Àéÿòöë-êöðñè – áÿëàëàðäàí ãîðóíìàã ö÷öí îõóíàí Ãóðàí àéÿñè
Áåéòöë-ëÿùì – ÿò åâè, éÿùóäè ìöãÿääÿñ éåðëÿðèíäàí áèðèíèí àäû
Áÿùðàì – Ìàðñ, Ìÿððèõ
Áÿëÿì – øÿùÿð àäû, Ìóñà ïåéüÿìáÿðèí ìöàñèðè âÿ ìöõàëèôè îëàí
áèð øÿõñèí àäû
Áÿðúèñ – Éóïèòåð, Ìöøòÿðè
Áèäàðëûã – îéàãëûã
Áèäÿò – éåíèëèê, éåíè ãàéäà, êàôèðëèê, òÿôðèãÿ
Áóðàã – Ìÿùÿììÿä ïåéüÿìáÿðèí, ðÿâàéÿòÿ ýþðÿ, ìåðàúà ýåäÿðêÿí
ìèíäèéè àò
×èëëÿ – ñóôèëÿðèí 40 ýöí áèð áóúàüà ÷ÿêèëÿðÿê ðèéàçÿòëÿ ìÿøüóë îëìàñû
Äÿñòàð – ÷àëìà, ÿììàìÿ
Äþðä éàð – ßáóáÿêð, Þìÿð, Îñìàí, ßëè
ßäÿì – ùå÷ëèê
ßùÿä – Òàíðûíûí àäëàðûíäàí áèðè
ßëÿì – áàéðàã, êÿäÿð, ãÿì
ßëÿñò – èëêèí éàðàäûëûø
“ßëêàçèìèí ÿëãåéç éÿôóíÿ ÿíèííàñ” – “Ãåéçèíè óäìàüû áàúàðàíëàð èíñàí-
ëàðû áàüûøëàìàüû äà áàúàðàðëàð” (Ãóðàí àéÿñè)
ßðÿç – úþâùÿðèí ÿêñèäèð: ÿøéàíûí êå÷èúè, ÿñàñ îëìàéàí êåéôèééÿòè
ßééóã – ÿí éöêñÿêäÿ äóðàí óëäóç
Ôÿðñÿíý – àüàú, àëòû êèëîìåòð ìÿñàôÿ
Ýÿáð – êàôèð, àòÿøïÿðÿñò
Ùàë – âÿçèééÿò, äèíè ðóù
Ùÿêèì – îðòà ÿñðëÿðäÿ ôèëîñîô, àëèì ìÿíàñûíäà èøëÿíìèøäèð
Ùÿðà – Ìÿêêÿ èëÿ Ìÿäèíÿ àðàñûíäà áèð äàüûí àäû
Ùÿøèø – íÿøÿ, àíàøà
Ùöçóð – èøòèðàê, ùàçûð îëìà, ýþðöíìÿ, áèð éåðäÿ îëìà
Õàñ – íöúÿáà, éàõûí
Õèðãÿ – Ñóôèëÿðÿ õàñ îëàí ãàáà éóí ýåéèì
Õöëã – õàñèééÿò
Èëòèìàñ – õàùèø âÿ éàëâàðìà
“Èííà” – Ãóðàíûí ìóøòóëóãâåðèúè, ñåâèíäèðèúè àéÿëÿðèíäÿí áèðèíÿ èøàðÿäèð
274
 Èççö úÿëë – éöêñÿê ðöòáÿëè, éÿíè Àëëàù
Êåéâàí – Ñàòóðí, Çöùÿë
Êÿííàñ – àéàãéîëóòÿìèçëÿéÿí
Êÿðèâÿ – òÿïÿ, éàìàú, ó÷óðóì, äÿðÿ, èðÿìÿ
Ãûðõáÿäÿí – ïåéüÿìáÿðèí ñÿùàáÿëÿðèíÿ èøàðÿäèð
Ãöáåéñ – Ìÿêêÿ èëÿ Ìÿäèíÿ àðàñûíäà îëàí áèð äàüûí àäû
Ëà – éîõäóð, íÿôé âÿ èíêàð ÿëàìÿòèäèð
Ëþâùè-ìÿùôóç – Äèíè ðÿâàéÿòÿ ýþðÿ éàðàäûëûøäàí ÿââÿë áöòöí îëàúàãëàð
éàçûëìûø ëþâùÿ
Ìåùð – Ýöíÿø, Øÿìñ
Ìÿàä – ãàéûäûø éåðè, ãàéûäûø, ýÿëÿúÿê àëÿì, úÿííÿò, ãèéàìÿò, âÿäÿ ýöíö
Ìÿùä – áåøèê
Ìÿãóëÿ – ìöáàùèñÿ îáéåêòè, ìþâçó, äàñòàí, ìÿñÿë, öñóë, òÿðç, íþâ, úèíñ
“Ìÿí ÿðÿôÿ...” – “Þçöíö òàíûìàéàí Éàðàäàíû äà òàíûìàç” (Ãóðàí àéÿñè)
Ìÿìäóù – ìÿäù âÿ òÿðèô åäèëÿí øÿõñ
Ìÿñíÿä – òàõò, äàéàã
Ìþòÿäèë – ìöëàéèì, îðòà, ñàêèò, äöç
Ìþâëóä – òþðÿìèø, äîüóëìóø
Ìöøòÿðè – Éóïèòåð, Áÿðúèñ, Óðìÿçä
Íàôÿ – Òöðêöñòàíäà îëàí áÿçè úåéðàíëàðûí ýþáÿéèíäÿí ìöøê àäëû ÿòèð
àëûðëàð êè, îðòà ÿñðëÿðäÿ áó ÿòèð, áó ìàääÿ ÷îõ ýåíèø éàéûëìûøäû
Íàñèð Õîñðîâ – XI ÿñðèí ìÿøùóð ôàðñ-òàúèê øàèðè âÿ ñÿééàùû
Íÿúä – Êÿáÿ éàõûíëûüûíäà áèð äàüûí àäû
Íÿò – àëãûø, òÿðèô, ìÿäù
Îí èêè õàíÿ – 12 áöðú
Ðàáèÿ – Áÿñðÿëè ìÿøùóð çàùèä áèð ãàäûí îëìóøäóð
Ðÿôðÿô – Ðÿâàéÿòÿ ýþðÿ ïåéüÿìáÿðèí ìåðàúà ýåäÿðêÿí ìèíäèéè èøûã àò
Ðèéàçÿò – àñêåòèçì, ìÿøã åòìÿ, ùèññëÿðè þëäöðìÿ
Ñàëèê – Àëëàùû äÿðê åòìÿê éîëó èëÿ ýåäÿí, ñóôè
Ñàëóñ – ùèéëÿýÿð, èêèöçëö, ôûðûëäàã÷û, ðèéàêàð
Ñÿêêèç êàøàíÿ – ñÿêêèç ôÿëÿê
Ñÿëñÿáèë – äèíè ðÿâàéÿòÿ ýþðÿ úÿííÿòäÿ àõàí àðõ
Ñÿùà – ÿí êè÷èê áèð óëäóçóí àäû
Ñÿíà – òÿøÿêêöð, àëãûø, òÿðèô, ìÿäù
Ñÿçàâàð – ëàéèã
Ñèääèã – ñàäèã, ñÿäàãÿòëè, ßáóáÿêðèí ëÿãÿáè
Ñèìà åòìÿê – ãóëàã àñìàã
“...Ñîâòÿë-ùèìÿð” – “Ñÿñëÿðèí ÿí ïèñè åøøÿê ñÿñèäèð” (Ãóðàí àéÿñè)
Ñöðõàá – Òÿáðèçäÿ áèð ìÿùÿëëÿíèí àäû, ãûðìûçû áîéà, áÿçÿê âàñèòÿñè
Øàôåè – øàôåè ìÿçùÿáèíèí áàíèñè, øàôåè ìÿçùÿáè øèèçì, ùÿíÿôèçì êèìè
èñëàì äèíèíèí ãîëëàðûíäàíäûð
275
Òÿúðèä – Þçöíö Àëëàùäàí áàøãà, ùÿð øåéäÿí àéûðìà
Òÿðê – áöòöí ìàääè íåìÿòëÿðè, ùÿâÿñ âÿ àðçóëàðû òÿðê åòìÿ
Òèð – Ìåðêóðè, Öòàðèä
Öììÿò – áèð äèíèí àðäûúûëëàðû
Öòàðèä – Ìåðêóðè, Òèð
Öçëÿò – áèð áóúàüà ÷ÿêèëìÿ
Âàúèáöë âöúóä – Òàíðû
Âàñèë – Ùàããûí âÿñëèíÿ ÷àòàí, ìÿãñÿäÿ íàèë îëàí
Âÿëè – äèíè úàíèøèí, éîë ýþñòÿðÿí, ùèìàéÿ åäÿí
Éåääè øàù – éåääè ïëàíåòÿ èøàðÿäèð
Çÿðã – ùèéëÿ, ðèéà, àëäàòìà, èêèöçëöëöê
Çèú – ðÿñÿäõàíà, òÿãâèì, àñòðîíîìèéà úÿäâÿëè
Çèëè – êèëèì
Çèíäèã – êàôèð, àòÿøïÿðÿñò
Çþùä – ïÿùðèçêàðëûã, íÿôñèíè úèëîâëàìàã, íÿôñèíè ùÿâÿñëÿðäÿí ãîðóìàã
Çþùðÿ – Âåíåðà, Íàùèä
Çöùÿë – Ñàòóðí, Êåéâàí
Çöííóðåéí – èêèíóðëó, éÿíè ùÿð èêè äöíéàéà íóð ñà÷àí

276
 ÁßÇÈ ÌÈÑÐÀ Âß ÁÅÉÒËßÐÈÍ ØßÐÙÈ

Êèì îíóí çàòûíà ÿë àòñà ÿýÿð,

“Éîõäóð Ùàãäàí áàøãà Èëàùè”, – äåéÿð.
(ñÿù.13)
Ñîíóíúó ìèñðà øÿùàäÿò êÿëìÿñè îëàí “ëà èëàùÿ èëëÿëëàù”ûí òÿðúöìÿñèäèð.
Òÿðúöìÿäÿ Ãóðàíäàí âÿ áàøãà êèòàáëàðäàí ÿðÿáúÿ âåðèëìèø ñèòàòëàðûí
òÿðúöìÿñè äûðíàã è÷èíÿ àëûíìûøäûð.
Þçöíö ôÿíà åò, î, îë áèð àíäà,
Ñÿí ùå÷ îëàúàãñàí îíà ÷àòàíäà.
(ñÿù.19)
Éÿíè, èíñàí äþðä öíñöðäÿí èáàðÿò îëàí áÿäÿí ãÿëèáèíäÿí, îíóí
èñòÿêëÿðèíäÿí ÿë ÷ÿêñÿ, àíúàã áÿäÿí ö÷öí îëàí äöíéà ëÿççÿòëÿðèíäÿí ÿë öçñÿ,
áóíóíëà “þçöíö”, äàùà äîüðóñó þçöíöí äþðä óíñöðäÿí èáàðÿò îëàí âàðëûüûíû
ùå÷ åòñÿ, îíóí âàðëûüûíäàí àíúàã âöúóäè-êöëëöí çÿððÿñè ãàëàúàãäûð, áåëÿëèêëÿ
äÿ îíóíëà Àëëàù àðàñûíäà ùå÷ áèð ôÿðã îëìàéàúàãäûð, èíñàí àëëàù îëàúàãäûð.
Ùÿì äÿ èíñàí äèðèéêÿí äÿ áó ìÿãàìà éöêñÿëÿ áèëÿð. Ìÿñÿëÿí, Ùÿëëàú Ìÿíñóð
þçöíöí áó ìÿãàìà ÷àòäûüûíû ñþéëÿìèø, áóíóí öñòöíäÿ äÿ èñëàì äîãìàòèêëÿðè
òÿðÿôèíäÿí äàðà ÷ÿêèëìøäèð. ßâùÿäè þçö Ùÿëëàú Ìÿíñóðó Àëëàùà ãîâóøìóø áèð
èíñàí êèìè áèð íåúÿ äÿôÿ ÿñÿðèíäÿ õàòûðëàéûð.
Ãàëõàðñà ßùìÿäèí “ìèì”è àðàäàí,
Éåðèíäÿ áèð “ßùÿä” ãàëàð î çàìàí.
(ñÿù.21)
ßðÿá ÿëèôáàñû èëÿ éàçûëìûø “ßùìÿä” ñþçöíäÿêè “ìèì” ùÿðôè èõòèñàð åäèëñÿ,
âÿ éà ßâùÿäè äåäèéè êèìè, î, àðàäàí ãàëõàðñà, éåðèíäÿ “ÿùÿä” ñþçö ãàëàð.
“ßùìÿä”, Ìÿùÿììÿä ïåéüÿìáÿðèí, “ßùÿä” èñÿ Òàíðûíûí àäëàðûíäàí áèðèäèð.
Øàèð áóíóíëà äåìÿê èñòÿéèð êè, Ìÿùÿììÿä ïåéüÿìáÿðëÿ, åéíè çàìàíäà ùÿð
ùàíñû ëÿéàãÿòëè áèð èíñàíëà Òàíðû àðàñûíäà ôÿðã ÷îõ àçäûð. Èíñàí Òàíðû
ñÿâèééÿñèíÿ éöêñÿëÿ áèëÿð.
Áóãÿáèñ, Ùÿðèäÿ ãàëèá ýÿëìÿíÿ!
(ñÿù.23)
Ãöáåéñ âÿ Ùÿðà Ìÿêêÿ èëÿ Ìÿäèíÿ àðàñûíäà îëàí äàü àäëàðûíäûð.
Ìÿùÿììÿä ïåéüÿìáÿðèí òÿðÿôäàðëàðû èëê ãÿëÿáÿëÿðè áó äàüëàðäà ãàçàíìûøëàð.
Êèìè áÿéÿíäèñÿ öçöíö ýþðúÿê,
Î, îëäó ÿðèíÿ ùàðàì Çåéíÿá òÿê.
(ñÿù.27)
Çåéíÿá Ìÿùÿììÿä ïåéüÿìáÿðèí îüóëëóüó Çåéäèí àðâàäû îëìóøäóð.
Ìÿùÿììÿä ïåéüÿìáÿð îíó ýþðöá õîøëàìûø, ñîíðà õöñóñè àéÿ èëÿ îíó þçöíÿ

277
àðâàä åòìèøäèð. Áó àéÿéÿ ýþðÿ êèì ïåéüÿìáÿðèí õîøóíà ýÿëñÿ, áàøãàñûíûí,
éÿíè ùÿòòà ÿðèíèí äÿ îíà éàõûí äóðìàñû ùàðàìäûð.
Úöíåéäè, Áàüäàäû íÿ åäèðñÿí éàä?!
Áóäóð, áó Úöíåéäèí, áàõ, áó äà Áàüäàä!
(ñÿù.27)
Úöíåéä Áàüäàäû ÿí ìÿøùóð ñóôè áàø÷ûëàðûíäàí îëìóøäóð. Øàèð, Ñóëòàí ßáó
Ñÿèä Áàùàäûðû Úöíåéäÿ, Òÿáðèçè èñÿ Áàüäàäà áÿíçÿäèð.
Áó òóôàí äþâðöíäÿ Íóù, ðÿùáÿð ñÿíñÿí!
Áó òÿëÿ ÷þëöíäÿ ìöçÿôôÿð ñÿíñÿí!
(ñÿù.31)
Øàèð áóðàäà þç äþâðöíäÿêè ïèñëèêëÿðè òóôàíà, Õàúÿ Ãèéàñÿääèí Ìÿùÿììÿäè
èñÿ èíñàíëàðà áÿëàëàðäàí íèúàò âåðÿúÿê Íóùà áÿíçÿäèð. Èêèíúè ìèñðàäà èñÿ
äöíéàíû òÿëÿ ÷þëöíÿ áÿíçÿäèð, åëÿ áèð éåðÿ áÿíçÿäèð êè, îðà òÿëÿ, òîð ãóðìàã
ìÿñêÿíèäèð. Òÿëÿ äåéÿíäÿ äÿ øàèð ìöõòÿëèô øÿùâÿò, äþâëÿò, ìÿíñÿá, øþùðÿò âÿ ñ.
åùòèðàñëàðû íÿçÿðäÿ òóòóð âÿ ýþñòÿðèð êè, áó äöíéàíûí ãóðäóüó òîðëàð, òÿëÿëÿð
ñÿíè ÿñèð åäÿ áèëìèð, ñÿí äöíéàíûí òÿëÿëÿðèíÿ ãàëèá ýÿëèðñÿí, áàøãàëàðû êèìè îíà
ÿñèð îëìóðñàí.
Ñÿí þç ãÿëÿìèíè àëìàìûø ÿëÿ,
Öòàðèä éàçìàäû áèðúÿ õÿòò áåëÿ.
(ñÿù.31)
Öòàðèä ìèôîëîæè ýþðöøëÿðÿ ÿñàñÿí, éàçû èøëÿðè èëàùÿñèäèð. Áöòöí éàçû-ïîçó
èøëÿðèíèí èõòèéàðû îíóí ÿëèíäÿäèð. Øàèð þç ìÿìäóùóíó áþéöòìÿê ö÷öí Öòàðèäèí
îíà òàáå îëäóüóíó éàçûð.
Ñÿíäÿ îëàúàãäûð ùÿì Ìåùäè èìàì .
(ñÿù.33)
Äåìÿê îëàð êè, áöòöí õàëãëàðäà ìöõòÿëèô øÿêèëäÿ ýåíèø éàéûëìûø îëàí
ðÿâàéÿòÿ ýþðÿ áèð ýöí ýÿëÿúÿê êè, âàõòèëÿ ãåéá îëìóø áèð øÿõñèééÿò éåíèäÿí
çöùóð åäÿúÿê âÿ èíñàíëàðà íèúàò, õîøáÿõòëèê ýÿòèðÿúÿêäèð. Áåëÿ øÿõñëÿðäÿí áèðè
äÿ Ìåùäè ùåñàá îëóíóð. Øàèð, Òÿáðèçèí “Ðÿøèäèééÿ” ñàðàéûíû ìÿäù åäÿðÿê
ýþñòÿðèð êè, Ìåùäè èìàìëûüà ñÿíäÿ áàøëàéàúàã, õîøáÿõòëèê äöíéàéà Ðÿøèäèééÿ
ñàðàéûíäàí éàéûëàúàãäûð.
Òàíðû “îë” äåéÿðÿê, äþðä ùÿääèí êè, âàð,
Î àëòû úÿùÿòäÿí åòìèøäèð êÿíàð.
(ñÿù.34)
Äèíè ðÿâàéÿòëÿðÿ ýþðÿ Òàíðû “îë” ÿìðèíè âåðÿðÿê êàèíàòû éàðàòìûøäûð êè, î,
àëòû úÿùÿò, ùÿää äàõèëèíäÿ éåðëÿøèð. Ëàêèí øàèð ìöáàëèüÿ åäÿðÿê Ðÿøèäèééÿ
ñàðàéûíûí àëòû úÿùÿòäÿí õàðèúÿ ÷ûõäûüûíû éàçûð, áóíóíëà äà îíóí ÷îõ áþéöê áèð
ñàùÿíè òóòäóüóíó äåìÿê èñòÿéèð.
Ùÿñÿí Áðóìÿíäèíèí ãûçëàðûíà ñÿí
Ùÿññàíûí öçö òÿê éàìàí ýöëöðñÿí.
(ñÿù.37)
278
 Ùÿññàí èáí Ñàáèò Ìÿùÿììÿä ïåéüÿìáÿðèí ìöàñèðè âÿ ìÿääàùû îëàí
ìÿøùóð ÿðÿá øàèðèäèð. Áóðàäà Ùÿññàíëà Ùÿñÿí Áðóìÿíäèíèí ãûçëàðû àðàñûíäà
îëàí ÿëàãÿëÿðÿ èøàðÿ åäèëèð.
Ìÿíèìëÿ ìÿøüóë îë áèð àí, éîõñà ñÿí
Ìÿíè Êåéõîñðîâ òÿê ýþðìÿéÿúÿêñÿí.
(ñÿù.39)
Ðÿâàéÿòÿ ýþðÿ Êåéõîñðîâ áèðäÿí-áèðÿ éîõà ÷ûõìûø, îíó íÿ ãÿäÿð àõòàð-
ìûøëàðñà äà, òàïìàìûøëàð.
Ñÿí äèíäÿ, ÿäëäÿ îëñàí Êåéõîñðîâ,
Ùèêìÿòäÿ, áèëèêäÿ ùÿì Íàñèð Õîñðîâ,
ßýÿð ÿë öçìÿñÿí Èðàí ìöëêöíäÿí,
Ìàüàðà êöíúöíäÿ ãàëà áèëìÿçñÿí.
(ñÿù.67)
Êåéõîñðîâ ÿôñàíÿâè Èðàí ùþêìäàðëàðûíäàíäûð, ÿäàëÿòè èëÿ ìÿøùóð
îëìóøäóð. Î, òàõòû òÿðê åäÿðÿê éîõà ÷ûõìûøäûð. Íàñèð Õîñðîâ XI ÿñðäÿ éàøàìûø
ýþðêÿìëè øàèð, àëèìäèð. Þç ùóìàíèñò ôèêèðëÿðèíÿ ýþðÿ òÿãèá îëóíìóø, èíñàí-
ëàðäàí ãà÷àðàã Ïàìèð äàüûíäà éåðëÿøÿí Éÿìãàí äÿðÿñèíäÿ ìÿñêÿí ñàëìûø,
þìðöíöí ñîíóíà ãÿäÿð áóðàäà éàøàìûøäûð. ßâùÿäè ýþñòÿðèð êè, èíñàí ÿäàëÿòäÿ
Êåéõîñðîâ, áèëèêäÿ Íàñèð Õîñðîâ îëñà äà, Èðàí ìöëêöíäÿí ÿë ÷ÿêìÿéèíúÿ,
éÿíè äöíéàïÿðÿñòëèê åùòèðàñëàðûíäàí àçàä îëìàéûíúà ìàüàðà êöíúöíäÿ
ìÿñêÿí òóòà áèëìÿç.
Ñÿí äåäèí: “Ïàëòàðäà ìÿí äåéèëÿì”, áàõ!
“Ìÿíÿì Àëëàù”û äà ñÿí äåäèí àíúàã!
(ñÿù.72)
Ìÿëóì îëäóüó êèìè, ìÿøùóð ñóôèëÿðäÿí Ùÿëëàú Ìÿíñóð “Ïàëòàðäà ìÿí
äåéèëÿì” (“ëåéñÿ ôè úöááÿòè”) äåäèéè ö÷öí 922-úè èëäÿ èñëàì åùêàìïÿðÿñòëÿðè
òÿðÿôèíäÿí äàð àüàúûíäàí àñûëìûøäûð. Áó ñþçëÿðèí ìÿíàñû î èäè êè, ïàëòàðûìûí
è÷èíäÿêè ìÿí äåéèëÿì, éÿíè Àëëàùäûð, éÿíè ìÿí Àëëàùàì. Ùÿòòà ðÿâàéÿòÿ ýþðÿ
îíóí ãàíû àõàðàã éåðäÿ “ÿíÿëùÿã” (“ìÿíÿì Àëëàù”) ñþçëÿðèíè ÿìÿëÿ ýÿòèð-
ìèøäèð… ßâùÿäè ùÿëëàú Ìÿíñóðó ÿí êàìèë, ÿí éöêñÿê ìÿíÿâè ñèôÿòëÿðÿ ìàëèê,
Àëëàù îëìàã äÿðÿúÿñèíÿ éöêñÿëìèø áèð èíñàí êèìè òÿãäèì åäèð.
Îíà ÷àëûøûðñàí èíäè äóðìàäàí,
Ãàëõñûí áó èêèëèê òàìàì àðàäàí.
(ñÿù.72)
Áóðàäà èêè âàðëûã äåéÿíäÿ èëàùè àëÿì, êöëë, áèð äÿ îíóí çÿððÿëÿðè íÿçÿðäÿ
òóòóëóð. Ñóôèëÿðèí ôèêðèíúÿ, èíñàí þçöíö êàìèëëÿøäèðìÿê, ìÿíÿí éöêñÿëòìÿê
éîëó èëÿ ôàíè îëóá Àëëàùà ãîâóøà áèëÿð, Àëëàù îëà áèëÿð. Áåëÿ îëäóãäà èêèëèê
àðàäàí ãàëõûð.
Øèðóéÿ Ïÿðâèçè åéëÿéÿí ñàéàã,
Î, ñÿíè ïèñ ýöíÿ áèð ýöí ñàëàúàã.
(ñÿù.110)
279
 Íèçàìè Ýÿíúÿâèíèí ìÿøùóð “Õîñðîâ âÿ Øèðèí” äàñòàíûíäàí äà ìÿëóì
îëäóüó êèìè, ñàñàíèëÿð ñöëàëÿñèíèí àõûðûíúû øàùëàðûíäàí îëàí Õîñðîâ Ïÿðâèç,
îüëó Øèðóéÿ òÿðÿôèíäÿí þëäöðöëìöøäöð. Øèðóéÿíèí áåëÿ ùÿðÿêÿò åòìÿñèíäÿ øàèð
áèð àòà êèìè Õîñðîâó äà òÿãñèðëÿíäèðèð.
ßíâÿðè áó éîëëà åäÿðÿê ãèéàñ,
Äåìèøäèð, àðòûãäûð øàèðäÿí êÿííàñ.
(ñÿù.121)
ßíâÿðè ÕÛÛ ÿñðäÿ Õîðàñàíäà Ñÿëúóãèëÿð ñàðàéûíäà éàøàìûø ÿí ìÿøùóð
ñÿíÿòêàðëàðäàí áèðèäèð. ×îõ çèääèééÿòëè áèð éàðàäûúûëûüà ìàëèê îëàí áó øàèð
ìÿääàùëûüà àë÷àã íÿçÿðëÿ áàõñà äà, þçö ñàðàéäà éàøàìûø, äþâðöíöí ùþêìäàð
âÿ ÿéàíëàðûíà ÷îõëó ìÿäùèééÿëÿð ùÿñð åòìèøäèð. Î, þçöíöí “Øåèð âÿ øàèðëÿðè
ìÿçÿììÿò” àäëû ãÿñèäÿñèíäÿ âÿ áèð ñûðà áàøãà ÿñÿðëÿðèíäÿ, þçö äÿ äàõèë
îëìàãëà ñàðàé øàèðëÿðèíè àäàì ñàéìàìàüà ÷àüûðìûø, êÿííàñëûã (àéàãéîëó-
òÿìèçëÿéÿíëèê) øàèðëèêäÿí, õöñóñèëÿ, ìÿääàù øàèðëèêäÿí äàùà øÿðÿôëèäèð
äåìèøäèð. ßâùÿäè áóíà èøàðÿ åäèð.
Àõòàðûúûñàíñà, ìÿíñÿáè òÿðê åò,
Ùÿð ÷ÿòèíëèê ö÷öí éîëäàí äþíìÿ, ýåò.
(ñÿù.160)
“Àõòàðûúû” ñþçö îðèæèíàëäà îëàí “òàëèá” ñþçöíöí òÿðúöìÿñèäèð. Áó ñþç
êëàññèê ïîåçèéàäà þç ìÿíàñûíäàí ÿëàâÿ, ñóôèçì èñòèëàùû êèìè èøëÿíÿðÿê
ùÿãèãÿòè, êöëëè, ÿñèë ìÿñêÿíè, âÿùäÿò àëÿìèíè àõòàðàíëàðû áèëäèðìèøäèð.
“Úÿìøèäèí úàìû” ïîåìàñûíäà äà áó ñþç ÿñàñÿí áèð èñòèëàù êèìè èøëÿíìèøäèð.
Òÿðúöìÿäÿ ùÿìèí ñþçöí þçö äåéèë, ëöüÿòè ìÿíàñû âåðèëìèø î, éåðèíÿ ýþðÿ
“àõòàðûúû”, “àõòàðàí”, “àõòàðìàã”, “èñòÿìÿê” êèìè ñþçëÿðëÿ ÿâÿç åäèëìèøäèð.
ßëèôáà ìÿáÿäè òàíûìûð, èíàí,
Éàõøû øåé áó èêè òÿñäèã, èíêàðäàí.
(ñÿù.174)
Øÿùàäÿò êÿëìÿñè îëàí “ëà èëàùÿ èëëÿëëàù”à èøàðÿäèð. Áóíóí áèðèíúè òÿðÿôè
èíêàð, èêèíúè òÿðÿôè òÿñäèãäèð. “Ëà èëàùÿ” – “éîõäóð Àëëàù” ùèññÿñè èíêàð åäèðñÿ,
“èëëÿëëàù” – “Àëëàùäàí áàøãà” ùèññÿñè èñÿ òÿñäèã åäèð. ßâùÿäè øÿùàäÿò êÿë-
ìÿñèíèí þçöíö äÿ ñûðô äèíè ìÿíàäà èøëÿòìèð, îíó þç ïàíòåèñò ýþðöøëÿðèíÿ óéüóí
îëàðàã ìÿíàëàíäûðûð. Éóõàðûäàêû áåéòäÿí ñîíðà ýÿëÿí ìèñðàëàð äà áóíó àéäûí
øÿêèëäÿ ýþñòÿðèð.
Àëëàùäàí êÿíàðäà íÿ âàðñà àíúàã,
Îíó øÿùàäÿòèí “ëà”ñûíà áóðàõ!
(ñÿù.175)
Áó áåéò éóõàðûäà ýþñòÿðäèéèìèç êèìè øÿùàäÿò êÿëìÿñèíè ïàíòåèçì
ðóùóíäà ìÿíàëàíäûðìàüà ÿí ýþçÿë äÿëèëäèð. “Ëà” øÿùàäÿò êÿëìÿñèíèí áèðèíúè
ñþçöäöð, “éîõäóð” äåìÿêäèð. Áåëÿëèêëÿ, ýþðöðöê êè, ßâùÿäè øÿùàäÿò êÿëìÿ-
ñèíÿ ùå÷ äÿ “Àëëàùäàí áàøãà Àëëàù éîõäóð” òåçèñèíè ÿñàñëàíäûðìàã ö÷öí éîõ,

280
þç ïàíòåèñò ýþðöøëÿðèíè èôàäÿ åòìÿê ö÷öí ìöðàúèÿò åäèð. Øàèð øÿùàäÿò êÿë-
ìÿñèíäÿí èñòèôàäÿ åäÿðÿê ýþñòÿðèð êè, Àëëàùäàí áàøãà ùå÷ áèð øåé éîõäóð,
Àëëàùäàí áàøãà íÿ âàðñà, îíó øÿùàäÿòèí “ëà”ñûíà áóðàõ, éÿíè éîõ ùåñàá åëÿ.
×öíêè êàèíàò âàùèääèð, òÿê áèð âàðëûãäàí èáàðÿòäèð, ñÿí îíó èñòÿð Àëëàù, èñòÿð
âöúóäè-êöëë, èñòÿðñÿ Ùàãã àäëàíäûð, ôÿðãè éîõäóð. Êàèíàò âàùèääèð,áöòöí âàðëûã
éà îíóí þçö, éà çÿððÿëÿðèäèð.
Õàëèääÿí, Áÿêèðäÿí èêèúÿ ÷þðÿê
Àëìàã÷öí áó ùèéëÿ, ðèéà íÿ ýÿðÿê?!
(ñÿù.194)
Õàëèä, Áÿêèð ÿðÿá àäëàðûäûð. Øàèð áó àäëàðëà ìöÿééÿí òàðèõè øÿõñèééÿòëÿðè
äåéèë, öìóìèééÿòëÿ, àéðû-àéðû àäàìëàðû íÿçÿðäÿ òóòóð, áó âÿ éà áàøãà áèð
àäàìäàí áèð-èêè ÷þðÿê àëìàã ö÷öí ùèéëÿ âÿ ðèéà íÿéÿ ëàçûìäûð äåéèð.
Ùÿëÿ ùå÷ êÿñ ìÿíÿ îëìàìûø ìÿìäóù,
Ùÿì òàìàù òóôàíûì ýþðìÿìèø áèð Íóù,
Èíäè êè, Úóäèéÿ ÷àòäû áó ýÿìè,
Ìÿí ýÿðÿê îõóéàì Äàâóä íÿüìÿìè.
(ñÿù.269)
ßôñàíÿéÿ ýþðÿ éåíè åðàäàí ÷îõ-÷îõ ÿââÿë òóôàí ãîïìóø, äöíéàíûí öçöíö
ñó áàñìûø, Íóù ïåéüÿìáÿð áèð ýÿìè äöçÿëäÿðÿê úàíëû àëÿìè òàìàì ìÿùâ
îëìàãäàí ãóðòàðìûøäûð. Î, ýÿìè èëÿ áèðëèêäÿ ãûðõ ýöí ñó öçÿðèíäÿ ãàëìûø, ãûðõ
ýöíäÿí ñîíðà Úóäè äàüûíà ÷àòìûø, ýÿìè ãóðóéà éàí àëìûøäûð.Àëèìëÿð òóôàí
ùàäèñÿñèíèí òàðèõè êþêëÿðè îëäóüóíó åùòèìàë åäèðëÿð.
Äàâóä, ïåéüÿìáÿðëÿðäÿí áèðèäèð. Èëê äèíè êèòàáëàðäàí îëàí “Çÿáóð” îíóí
àäû èëÿ áàüëûäûð. Äàâóä “Çÿáóð”ó ýþçÿë, óúà ñÿñëÿ îõóéàðìûø.
Ìÿí ñþç “Çÿáóð”óíóí ìöíàúàòûéàì.
(ñÿù.269)
Áóðàäà øàèð øåèðè, ñÿíÿòè “Çÿáóð”à, þçöíö îíóí ìöíàúàòûíà áÿíçÿäèð.
Ìöíàúàò îðòà ÿñð Øÿðã êèòàáëàðûíûí ÿââÿëëÿðèíäÿ Àëëàùûí òÿðèôèíÿ, îíà àëãûø,
ùÿìäö ñÿíà åòìÿéÿ ùÿñð îëóíìóø ùèññÿéÿ äåéèëèð. Øàèð áóíóíëà äþâðöíöí
ñÿíÿòêàðëàðûíûí ùàìûñûíäàí öñòöí, èðÿëè îëäóüóíó äåìÿê èñòÿéèð.

281
 ÊÈÒÀÁÛÍ È×ÈÍÄßÊÈËßÐ

Ìàüàðàëû ßâùÿäè âÿ îíóí “Úàìè-Úÿì” ïîåìàñû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Òîâùèä . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Ìöíàúàò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Ùÿãäÿí èëòèìàñ ãàéäàñû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Ïåéüÿìáÿðëèê åéâàíûíûí ñÿäðèíèí íÿòè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Àíä âåðèá éàëâàðûø . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Õîñðîâóí ìÿäùè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Ôÿëÿêëÿðÿ øöêð åòìÿê . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Ñóëòàí ßáó Ñÿèä Áàùàäûðûí ìÿäùè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Øÿðèêëè òÿðçäÿ áó ìÿäùèí ñîíó . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Âÿçèð Õàúÿ Ãèéàñÿääèí Ìÿùÿììÿäèí ìÿäùè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Àáàä ñàðàéûí òÿðèôè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Î áèíàíûí úàìå ìÿñúèäè ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Îíóí ìÿäðÿñÿ âÿ õàíÿýàùû ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Þç âÿçèééÿòè ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Êèòàáû Õàúÿ Ãèéàñÿääèí Ìÿùÿììÿä èáí Ðÿøèäÿ èòùàô åòìÿñè
ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Äöøöíúÿëÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Ãÿçÿë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Êàèíàòûí ùÿãèãÿòè ùàããûíäà ñóàë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Åëì ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Áó êèòàáûí ìÿçìóíó ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Êèòàáûí áþëìÿëÿðè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

Áèðèíúè ôÿñèë
Éàðàäûëûøûí áàøëàíüûúû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
Ö÷ ìþâëóäóí ñûðà èëÿ àøêàðà ÷ûõìàñû. Ìÿäÿí ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . 53
Áèòêèëÿðèí âÿ àüàúëàðûí éàðàäûëìàñû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Ùåéâàíëàðûí éàðàíìàñû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
282
Èíñàí úèíñèíèí éàðàíìàñû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
Èíñàíûí äîüóìäàí ñîíðà þìðöíóí àõûðûíà ãÿäÿðêè ìàúÿðàëàðû . . . . . . . . . 60
Ñÿìà úèñèìëÿðèíèí âàðëûã àëÿìèíÿ òÿñèðè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Éöêñÿêëÿðèí ÿëàìÿòëÿðè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Òÿìèç íÿôñèí õàññÿëÿðè âÿ áÿäÿí öçâëÿðèíèí ùÿðÿêÿò ÿëàìÿòëÿðè . . . . . . . . 66
Èíñàíûí áàøãà éàðàíìûøëàðäàí øÿðÿôëè îëìàñû ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . 68
Áÿçè åéùàìëû ñèðëÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

Èêèíúè ôÿñèë
Û áàá
Äöíéà ÿùëèíèí éàøàéûøû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
Ïàäøàùëàðà ÿäàëÿò ùàããûíäà íÿñèùÿò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Êÿñðàíûí ùåêàéÿñè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
Çöëìöí çöëìÿòè ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
Øàùà éàõûí îëìàã âÿ îíà ãóëëóã åòìÿéèí øÿðòëÿðè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
Ìÿüðóðëóüóí, éöíýöëëöéöí âÿ ëîâüàëûüûí ïèñëÿíìÿñè . . . . . . . . . . . . . . . . 88
Øÿðàáûí, áÿíýèí, ñÿðõîøëóüóí ïèñëÿíìÿñè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
Ìåé è÷ìÿéèí ãàéäàëàðû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
Åâèí âÿ åâ ÿøéàëàðûíûí íèçàìà ñàëûíìàñû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
Åâ òèêìÿéèí øÿðòëÿðè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
Èñðàô÷ûëûüûí ïèñëÿíìÿñè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
Åâëÿíìÿê âÿ òþðÿòìÿê ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
Ïèñ ãàäûíëàðûí ÿìÿëëÿðè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
Ùåêàéÿò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
Ïèñ ãàäûíëàðà íÿñèùÿò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
Ùåêàéÿò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
Øÿùâÿò àðõàñûíúà àç ýåòìÿéÿ âÿ íÿñèë òþðÿòìÿêäÿ åùòèéàòëû
îëìàüà äÿâÿò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
Þâëàä òÿðáèéÿñè ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
Ùåêàéÿò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
Òÿðáèéÿíèí òÿñèðè âÿ þçáàøûíà áîé àòìàüûí íÿòèúÿñè . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
Åâ õèäìÿò÷èëÿðèíÿ ãàéüû áÿñëÿìÿê ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
Ùåêàéÿò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
Ïàõûëëûüû âÿ ïàõûëëàðû ìÿçÿììÿò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
283
Øåèð áàçàðûíûí ðþâíÿãñèçëèéè âÿ êàñàäëûüû ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
Äîñòëóã âÿ âÿôàíûí øÿðòëÿðè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
Ùåêàéÿò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
Úîìÿðäëèê, êèøèëèê âÿ èíñàíëûã ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
Ñàõòà úîìÿðäëèê ýþñòÿðÿíëÿð ùàãäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
Þâëàäû íàòÿìèçëÿðèí øÿðèíäÿí ãîðóìàã ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
Äöç-ÿìÿëëè ïåøÿ ñàùèáëàðè ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
Åëì þéðÿíìÿê âÿ àëèìëÿðèí øÿðÿôè ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Ùåêàéÿò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Åëì þéðÿíìÿê ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Àë÷àã ôÿãèùëÿðè ìÿçÿììÿò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Ùàêèìëÿð âÿ ìÿùêÿìÿëÿðèí âÿçèééÿòè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
Ùåêàéÿò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
Íÿñèùÿò åòìÿéèí ãàéäàëàðû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
Äöçëöê ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
Ùèêìÿò ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
Áèð íå÷ÿ âàúèá ùàããû-ñàéûí éåðèíÿ éåòèðèëìÿñè ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . 146
Ñÿôÿð åòìÿéèí ôàéäà âÿ ãàéäà-ãàíóíëàðû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
Öðÿéèí ùöçóðó, íÿôñèí åùòèðàñû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
Íÿñèùÿò éîëó èëÿ áèð íå÷ÿ ñþç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154

ÛÛ áàá
Äöíéàíûí âÿôàñûçëûüû âÿ ãÿçàíûí ùþêìöíÿ øàä îëìàã ùàãäà . . . . . . . . . 156
Ùÿéàò âÿ àõèðÿò ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
Ùåêàéÿò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
Ìöðøèä âÿ ðÿùáÿð àõòàðìàã ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
Øåéõèí âÿ ìöðèäèí ñèôÿòëÿðè ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
Òþâáÿ ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
Õèðãÿ âåðìÿê ãàéäàñû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
Ùåêàéÿò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
Çèêðèí òÿëãèíè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
Øÿùàäÿò êÿëìÿñèíèí ñèððè ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
Õÿëâÿòèí ìÿíàñû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
Ìöðèäëèéèí øÿðòëÿðè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
284
Ùåêàéÿò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
Ñàëèêèí òÿðê âÿ òÿúðèäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
Àúëûüûí ôàéäàñû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
Éóõóñóç ãàëìàüûí öñòöíëöéö . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
Áèð áóúàüà ÷ÿêèëìÿéèí õöñóñèééÿòè ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
Ñóñìàã ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .187
Çþùäöí ñÿúèééÿñè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
Èõëàñ ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .189
Èêèöçëöëöéö, ñàõòàêàðëûüû âÿ áó ñèôÿòëÿðÿ ñàùèá îëàíëàðû
ìÿçÿììÿò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
Òÿâÿêêöë ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
Ñÿáð âÿ òÿñëèì ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
Ñåâèíú âÿ ðèçà ÿùëèíèí òÿðèôè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
Ìöõëèñëÿðèí áþéöêëöéö, áÿíäÿëèê ãàéäàëàðûíûí âÿ âàõòûí èíúÿëèéè,
ùàããû ñûíàìàã . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199
Ìèñàë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
Øöêð åòìÿê ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
Àüëûí âÿ úàíûí ìÿðòÿáÿñè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
Öðÿéèí ìÿíàñû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
Òÿðèãÿò ÿùëèíèí ìÿçùÿáèíÿ ýþðÿ íÿôñèí âÿ öðÿéèí òÿùãèãè . . . . . . . . . . . . 208
Åøã ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
Ñèìàíûí ìÿíàñû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
Öðôàí âÿ àðèôëÿðèí ñèôÿòëÿðè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
Òîâùèä ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
Ãÿáèðëÿðè çèéàðÿò åòìÿéèí ìÿíàñû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224
Þâëèéàíûí êÿðàìÿòëÿðèíè òÿñäèã åòìÿê ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225
Äóàíûí ãÿáóë îëìàñûíûí ùÿãèãèëèéè ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226
Ïèðèí ìöðèäèíÿ éîë ýþñòÿðìÿñè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
Ùèéëÿ âÿ ðèéà ñàùèáëÿðèíèí ÿùâàëûíûí øÿðùè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230
Òÿãëèääÿí ÷ÿêèíìÿê ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236

Ö÷öíúö ôÿñèë
Ìÿõëóãóí âÿäÿ ýöíö âÿ àõèðÿò ÿùâàëàòû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
Òÿáèè ðóù ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244
285
Ìÿàä âÿ òàìàì ìöúÿððÿä îëìàã ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
Áó ñÿôÿðÿ òÿäáèð ýþðìÿê ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
Ðóùóí ÿñë àëÿìÿ éöêñÿëìÿñè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254
Ùåêàéÿò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255
Öðôàíè öñóëóí òÿùãèãè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257
Íÿôñÿ éîëäàø îëàí åëìëÿð ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258
Úÿííÿòèí ñèôÿòè âÿ îíóí ìÿðòÿáÿëÿðè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260
Ùåêàéÿò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264
Ðóùóí ÿñëèíÿ ãàéûòìàñû âà îíëàðûí ÿçàáû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265
Õàúÿ Ãèéàñÿääèí Ìÿùÿììÿä Ðÿøèäÿ õèòàá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
Öçðõàùëûã, òÿâàçþêàðëûã âÿ êèòàáûí éàçûëìà òàðèõè ùàããûíäà . . . . . . . . . . . 271
Þç åòèãàäû ùàããûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272
Ìöíàúàò âÿ ñîí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273
Ëöýÿò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274
Áÿçè ìèñðà âÿ áåéòëÿðèí øÿðùè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277

286
Ìàðàüàëû ßâùÿäè

ÚÀÌÈ-ÚßÌ

“Ëèäåð íÿøðèééàò”

ÁÀÊÛ-2004
 Áóðàõûëûøà ìÿñóë: ßçèç Ýöëÿëèéåâ

Òåõíèêè ðåäàêòîðëàð: Ðàóô Úÿôÿðîâ

Ðþâøÿí Àüàéåâ

Òÿðòèáàò÷û-ðÿññàì: Íÿðýèç ßëèéåâà

Êîìïéóòåð ñÿùèôÿëÿéèúèñè: Àëèàííà Äóõàíèíà

Êîìïéóòåð éûüûúûëàðû: Áÿñòè Úÿôÿðîâà

Àéýöí Ìÿììÿäîâà

Êîððåêòîðëàð: Àéñåë Ãàðàéåâà

Éûüûëìàüà âåðèëìèøäèð 24.04.2004. ×àïà èìçàëàíìûøäûð 15.11.2004.

Ôîðìàòû 60õ90 1/16. Ôèçèêè ÷àï âÿðÿãè 18. Îôñåò ÷àï öñóëó.
Òèðàæû 25000. Ñèôàðèø 165.

Êèòàá “Øÿðã-Ãÿðá” ìÿòáÿÿñèíäÿ ÷àï îëóíìóøäóð.

Áàêû, Àøûã ßëÿñýÿð êö÷., 17.