Στοιχειομετρικοί υπολογισμοί

Σε κάθε χημική αντίδραση οι ποσότητες των αντιδρώντων και των προϊόντων,

έχουν συγκεκριμένη σχέση μεταξύ τους, που καθορίζεται από τους
συντελεστές.

Για παράδειγμα, 1 μόριο Α αντιδρά με 2 μόρια Β για να δώσει 3 μόρια Γ

σύμφωνα με την αντίδραση:

Α+2Β→3Γ

Σε μια χημική εξίσωση, οι συντελεστές των χημικών ουσιών δείχνουν:

─ την αναλογία mol των αντιδρώντων και των προϊόντων

─ την αναλογία όγκων των αντιδρώντων και των προϊόντων

(μετρημένους σε ίδιες συνθήκες πίεσης και θερμοκρασίας)

π.χ.

H2 + Br2 → 2 HBr
1 μόριο Η2 αντιδρά με 1 μόριο Br2 και παράγουν 2 μόρια HBr

NA μόρια Η2 αντιδρούν με NA μόρια Br2 και παράγουν 2 NA μόρια HBr

1 mol Η2 αντιδρά με 1 mol Br2 και παράγουν 2 mol HBr

Όταν ξέρω τον αριθμό mol μιας χημικής ουσίας που παίρνει μέρος σε μια
χημική αντίδραση μπορώ να υπολογίσω τα mol των άλλων ουσιών της
αντίδρασης κάνοντας απλή μέθοδο των τριών :

Α + 2Β → 3Γ
1 mol 2 mol 3 mol

1,5 mol x=; y=;

1 2 1 3
= => x = … mol, = => y = … mol
1,5 𝑥 1,5 𝑦

1
Στοιχειομετρικοί ονομάζονται οι χημικοί υπολογισμοί που βασίζονται στις
ποσοτικές πληροφορίες που προκύπτουν από τους συντελεστές των χημικών
ουσιών μιας χημικής εξίσωσης.

Για παράδειγμα

1 mol Η2 αντιδρά με 1 mol Br2 για να δώσει 2 mol HBr σύμφωνα με την
αντίδραση : H2 + Br2 → 2HBr

Αν αντιδράσουν 3 mol Η2 πόσα mol HBr παράγονται;

Λύση:

H2 + Br2 → 2HBr
Το 1 mol Η2 αντιδρά και παράγει 2 mol HBr

1 2
Τα 3 mol Η2 πόσα mol HBr παράγουν; = => x = 6 mol
3 𝑥

Επίσης ισχύουν :

H2 + Br2 → 2 HBr

1 L Η2 αντιδρά με 1 L Br2 και παράγουν 2 L HBr

Τα 2,5 L αντιδρούν με με x L Br2 και παράγουν y L HBr

1 1 1 2
= => x = … mol, = => y = … mol
2,5 𝑥 2,5 𝑦

Δεν ισχύουν οι στοιχειομετρικοί υπολογισμοί με τις μάζες αντιδρώντων και

των προϊόντων :

2H2 + Ο2 → 2 H2Ο
2∙2 g Η2 αντιδρούν με 1∙32 g O2 και παράγουν 2∙18 g H2O

2
Σε ορισμένες ασκήσεις δίνονται οι αρχικές ποσότητες των δύο αντιδρώντων
και ζητείται να υπολογιστεί η ποσότητα των προϊόντων που παράγεται.

Διακρίνουμε δύο περιπτώσεις :

α. οι αρχικές ποσότητες των αντιδρώντων να βρίσκονται σε στοιχειομετρική

αναλογία

π.χ. Σε δοχείο εισάγονται 4 mol H2 και 4 mol Br2. Πόσα mol HBr παράγονται;

H2 + Br2 → 2HBr

1 mol με 1 mol δίνουν 2 mol

Τα 4 με 4 και δίνουν 2∙4 mol

π.χ. Σε κενό δοχείο εισάγονται 4 mol Ν2 και 12 mol Η2. Πόσα mol ΝΗ3
παράγονται;

Ν2 + 3Η2 → 2 ΝΗ3
1 mol αντιδρά με 3 mol

Τα 4mol αντιδρούν με 12 mol. Άρα τα αντιδρώντα βρίσκονται σε στοιχειομετρική αναλογία.

Ν2 + 3Η2 → 2 ΝΗ3

Αρχικά
4 12 -

Αντιδρούν 4 12 -
Παράγονται - - 8
Τελικά - - 8

β. ένα από τα αντιδρώντα βρίσκεται σε περίσσεια

Ένα αντιδρών βρίσκεται σε περίσσεια όταν δεν καταναλώνεται πλήρως,

δηλαδή όταν η αντίδραση ολοκληρωθεί περισσεύει κάποια ποσότητα.

Το αντιδρών που καταναλώνεται πλήρως λέγεται ότι είναι σε έλλειμμα.

Σε αυτή την περίπτωση ο στοιχειομετρικός υπολογισμός γίνεται με βάση την

αρχική ποσότητα του αντιδρώντος που είναι σε έλλειμμα.

3
π.χ. Σε δοχείο εισάγονται 3 mol H2 και 4 mol Br2. Πόσα mol HBr παράγονται;

H2 + Br2 → 2HBr
1 mol με 1 mol δίνουν 2 mol

Τα 3 με 3 και δίνουν 2∙3 mol και περισσεύει και 1 mol Br2.

π.χ. Σε κενό δοχείο εισάγονται 6 mol Ν2 και 12 mol Η2. Πόσα mol ΝΗ3
παράγονται;

Ν2 + 3Η2 → 2 ΝΗ3
1 mol αντιδρά με 3 mol

Τα 6 mol αντιδρούν με 3∙6 mol.

Άρα το Ν2 βρίσκεται σε περίσσεια.

( 3Η2 + Ν2 → 2 ΝΗ3
3 mol αντιδρούν με 1 mol

Τα 12 mol αντιδρούν με 12:3 mol.

Άρα το Ν2 βρίσκεται σε περίσσεια.)

Οι στοιχειομετρικοί υπολογισμοί θα γίνουν με την ποσότητα του Η2

Ν2 + 3Η2 → 2 ΝΗ3

Αρχικά
6 12 -

Αντιδρούν 4 12 -
Παράγονται - - 8
Τελικά 2 - 8

4
Ασκήσεις

1. Η αμμωνία παρασκευάζεται σύμφωνα με τη χημική εξίσωση:

Ν2 + 3Η2 → 2 ΝΗ3

Να υπολογίσετε :

α. πόσα g ΝΗ3 παράγονται αν αντιδράσουν πλήρως 5 mol Ν2

β. πόσα g ΝΗ3 παράγονται αν αντιδράσουν πλήρως 9 g Η2

γ. πόσα g Ν2 και πόσα g Η2 πρέπει να αντιδράσουν ώστε να παραχθούν

8,96 L ΝΗ3 (S.T.P)

2. Ποσότητα 70 g Ν2 αντιδρούν πλήρως με Η2 και δίνουν ΝΗ3. Να

υπολογίσετε τον όγκο της αέριας ΝΗ3 που παράγεται (S.T.P.) Ar H = 1, Ar N = 14

3. Πόσα g στερεού NaOH απαιτούνται για την πλήρη εξουδετέρωση 400 mL

διαλύματος H2SO4 συγκέντρωσης 0,5 Μ;

4. Το HCl παρασκευάζεται σύμφωνα με τη χημική εξίσωση:

Η2 + Cl2 → 2 ΗCl

Να υπολογίσετε πόσα mol ΗCl παράγονται αν αντιδράσουν :

α. 5 mol H2 και 5 mol Cl2

β. 5 mol H2 και 6 mol Cl2

γ. 10 mol H2 και 6 mol Cl2

5. Η αμμωνία παρασκευάζεται σύμφωνα με τη χημική εξίσωση:

Ν2 + 3Η2 → 2 ΝΗ3

Να υπολογίσετε πόσα mol ΝΗ3 παράγονται αν αντιδράσουν :

α. 5 mol Ν2 και 15 mol Η2

β. 5 mol Ν2 και 6 mol Η2

γ. 5 mol Ν2 και 12 mol Η2