1.10.2020.

2020/21 I PREDAVANJE

RAZVOJ, STRUKTURA, KLASIFIKACIJA I SAVREMENI ASPEKT

RAČUNOVODSTVA; TEORIJSKE OSNOVE FINANSIJSKOG
RAČUNOVODSTVA
Prof. dr Ana Lalević-Filipović

INFORMACIJE O NASTAVNOM PLANU I PROGRAMU ŠKOLSKA

2020/2021:
 I blok (02.10.2020):
 Razvoj, struktura, klasifikacija i savremeni aspekt računovodstva;
Teorijske osnove finansijskog računovodstva; Finansijski iskazi
…(osvrt na Iskaz o finansijskom položaju preduzeća i Iskaz o ukupnom rezultatu)
 Instrumenti organizacije računovodstva(knjigovodstvena dokumenta, konto,
poslovne knjige…); Otvaranje poslovnih knjiga za novoosnovana i
postojeća preduzeća; Računovodstvena načela i regulativa
 II blok (16.10.2020):
 PDV; Organizacija računovodstvene procedure;
 Računovodstveni aspekt stalne imovine; Računovodstveni aspekt
kapitala preduzeća (sopstveni kapital)
 III blok (30.10.2020):
 Računovodstveni aspekt kapitala preduzeća (sopstveni kapital)
Računovodstveni aspekt nabavke materijala 2

 Računovodstveni aspekt nabavke robe

1
 1.10.2020.

IV blok (13.11.2020):

 Računovodstveni aspekt primarni troškova u finansijskom
knjigovodstvu (pojam, klasifikacija...) Troškovi materijala;
Nabavna vrijednost realizovane robe;
 Troškovi ličnih zarada i naknada, Troškovi amortizacije;
Vremensko razgraničavanje troškova; Troškovi rezervisanja,

RACUNOVODSTVO
 Troškovi proizvodnih usluga, Finansijski rashodi, Ostali
rashodi...;
 V blok (27.11.2020)
 Računovodstveni aspekt prihoda u finansijskom knjigovodstvu-
pojam, knjigovodstveno obuhvatanje, klasifikacija…
 Obračun i raspodjela periodičnog poslovnog rezultata
preduzeća; Ostale poslovne promjene i priprema za sastavljanje
osnovnih finansijskih izvještaja ; Greške u knjigovodstvu...
 VI blok KOLOKVIJUM (zadaci, 11.12.2020)
 Priprema za završni ispit
 POPRAVNI KOLOKVIJUM (zadaci, 21.12. 2020 (moguća promjena
3

termina o čemu će studenti biti blagovremeno informisani))

NAČIN OCJENJIVANJA!

Struktura Max Opis Redovni termin Popravni termin

11.12.2020. 21.12.2020.
(petak, u terminu (ponedeljak, u
RACUNOVODSTVO

Zadaci iz materije obrađene

održavanja časova terminu održavanja
Kolokvijum 45 na časovima predavanja i
predavanja) časova vježbi
vježbi
(umjesto
14.12.2020))
Case Detaljnije je dostavljeno uputstvu o case
Implementacija stečenih
study/Projektni 10 study na www.ekonomija.ac.me
teorijskih znanja u praksi
zadatak
Januar 2021 Januar 2021 i
(Precizan termin će Avgust 2021
Cjelokupno teorijsko biti naknadno (Precizni termini će
Završni ispit 45 gradivo utvrđen) biti naknadno
utvrđeni)

2
 1.10.2020.

STRUKTURA ZAVRŠNOG ISPITA

Broj Broj bodova po
Element Ukupno bodova
pitanja pitanju

Otvorena pitanja 10 pitanja 2 20

RACUNOVODSTVO
Pitanja na
zaokruživanje i 20 pitanja 1 20
dopunjavanje

Problem
2 2,5 5
pitanje/zadatak

UKUPNO ZAVRŠNI ISPIT 45

5

DODATNE NAPOMENE

1. Studenti kumulativno prikupljaju poene.

2. Kolokvijum se održava u toku trajanje nastave u
semestru i ima jedan popravni termin, takođe do kraja
nastave.
RACUNOVODSTVO

3. Završni ispit se održava u januaru i ima dva popravna

termina – januarski i avgustovski.
4. Studenti koji žele ocjenu A i B polažu završni ispit
usmeno.

 Krajnja ocjena:
- 0 – 49 - ocjena F
- 50 - 59.99 - ocjena E
- 60 - 69.99 - ocjena D
- 70 - 79.99 - ocjena C
- 80 - 89.99 - ocjena B 6
- 90 - 100 - ocjena A

3
 1.10.2020.

OBAVEZE STUDENATA U TOKU

NASTAVE...
 OBAVEZNO
prisustvo na

RACUNOVODSTVO
predavanjima,
vježbama, aktivno
učestvovanje
studenata u toku
izvođenja predavanja
i vježbi.....

INFORMACIJE O KONSULTACIJAMA,
MAILU....

Sve informacije na sajtu predmeta:

www.ekonomija.ac.me
RACUNOVODSTVO

KONSULTACIJE Nakon časova predavanja (petak)

MAIL analf@ucg.ac.me

4

LITERATURA
OSNOVNA
 prof.dr Slobodan Malinić, prof.
dr Ana Lalević-Filipović
„Osnovi računovodstvo“,
Ekonomski fakultet Podgorica,
Podgorica, 2018, Univerzitet Crne
Gore
 Dr Tanja Laković, „Zbirka
zadataka iz računovodstva“,
Ekonomski fakultet Podgorica,
Podgorica, (elektronska verzija
2018)
ZAŠTO VAM JE POTREBNO
RAČUNOVODSTVO?
FINANSIJSKI
MENADžMENT
ANALIZA BILANSA
RAČUNOVODSTVO
EKONOMIKA,PRAVO...
1.10.2020.
DODATNA
RACUNOVODSTVO
 Sidney J. Gray, Belverd E. Needles
„Finansijsko računovodstvo-opšti
pristup (prevod) „ Savez
Računovođa i revizora Republika
Srpska, 2002;
 Dr Kata Škarić-Jovanović; Dr Radiša
Radovanović ''Finansijsko
računovodstvo'', Ekonomski fakultet
u Beogradu, centar za izdavačku
djelatnost, 2004;
 Malinić Dr Slobodan, ''Upravljačko
računovodstvo i obračun troškova i
učinaka'', Ekonomski fakultet u
Kragujevcu, Kragujevac, 2004.
9
RACUNOVODSTVO
10
5
 1.10.2020.

RAČUNOVODSTVO ..

 …JE DOSADNO!
 ….NIJE KREATIVNO!

RACUNOVODSTVO
 … JE SAMO RAD SA PAPIRIMA!

 …SU SAMO “T-konta”!

 ...TEŠKO!

 ... NERAZUMLJIVO!

11

DA LI ZAISTA TAKO MORA DA BUDE?! RACUNOVODSTVO

12

6
 1.10.2020.

RAČUNOVODSTVO MOŽE DA BUDE...

 ..POJEDNOSTAVLJENO.
.. Interaktivni
zadaci

RACUNOVODSTVO
 ..JASNO...

 ..ZANIMLJIVO..

 ..DINAMIČNO...

 ..INTERAKTIVNO... Gosti iz RAČUNO Učenje logike

prakse VODSTVO računovodstva

Simulacija
stvarnog
poslovanja 13

ŠTA JE RAČUNOVODSTVO ZAPRAVO U

STVARNOSTI?
 RAČUNOVODSTVO PRUŽA INFORMACIJE KOJE
SU OSNOVA POSLOVNOG ODLUČIVANJA...
RACUNOVODSTVO

 RAČUNOVODSTVOJE OSNOVNI JEZIK

POSLOVNE KOMUNIKACIJE...

 DOBARMENADžER NE POSJEDUJE OSNOVNO,

NEGO NAPREDNO ZANJE IZ RAČUNOVODSTVA...

14

7
 1.10.2020.

ŠTA VAM PRUŽA RAČUNOVODSTVO?

 da
budete EKONOMISTA koji zna osnove
knjiženja:

RACUNOVODSTVO
 Šta je to transakcija? Aktiva? Pasiva?
 Na koji način knjigovodstveno evidentirati transakcije?
Koje su to kategorije aktive, odnosno pasive?
 Šta su to kupci i dobavljači...?Kako definisati
zalihe...?...
 Kako sastaviti osnovne finansijske iskaze..?
 Iskaz o finansijskoj poziciji...Iskaz o ukupnom rezultatu…
 Kako analizirati i tumačiti pokazatelje uspješnosti
poslovanja...
 ITD...ITD....
15

ŠTA SU DRUGI REKLI O

RAČUNOVODSTVU?
 “Vođenje tačnih i razumljivih
evidencija možda je najvažniji
RACUNOVODSTVO

pojedinačni činilac koji izdvaja

uspješne preduzetnike od onih koji to
nijesu...”

Daniel Sitarz

16

8
 1.10.2020.

KOJI SU TO POJMOVI SA KOJIM ĆETE SE SRETATI U

RAČUNOVODSTVU?
Prihodi/
učinci/
primici
Materijal... Računovodstvena
IVOS...

RACUNOVODSTVO
načela

MSFI/MR ULAZ…IZLAZ
S

Zakon o
racunovodstvu
Fiksni i reviziji
troškovi

DUGUJE/
POTRAŽUJE

Varijabilni
troškovi
Zakonska 17
regulativa Rashodi/ investitori,
izdaci akcionari...

KAKO JE NASTALO RAČUNOVODSTVO?

 Zašto se uopšte javila potreba da se nešto “pribilježi”?

 Od kada vuče korijene?!

 Ko se smatra “pronalazačem” računovodstva?

 Pojava ranih oblika trgovine..

 Pojava složenijih oblika trgovine

Ime Duguje € Vratio € Ostatak €
(tzv.prosto knjigovodstvo)
Pero 200 50 150
- knjigovodstvena evidencija u kojoj postoje samo Ivan 500 100 400
rn dužnika i povjerilaca i gdje se vodi blagajnički dnevnik
Ukupno 550

9
 1.10.2020.

ETAPE U RAZVOJU
PRETPOSTAVKE
RAČUNOVODSTVA

 PROSTO
KNjIGOVODSTVO  FORMALNE
 DVOJNO  Pojava pisma;
KNJIGOVODSTVO (svaka  Pojava brojeva;

RACUNOVODSTVO
poslovna transakcija se posmatra
sa aspekta primanja i davanja)  Pojava novca...
 RAČUNOVODSTVO  MATERIJALNE
 SAVREMENI  Svojina nad
SISTEMSKI PRISTUP imovinom;
RAČUNOVODSTVU  Kreditni odnosi;
 Razvijena trgovina;
 Kapital

19

ŠTA SE DESILO U POSLOVANJU PREDUZEĆA DA

RACUNOVODSTVO

JE RAČUNOVODSTVO TJ.
RAČUNOVODSTVENI INFORMACIONI
SISTEM (RIS) POSTAO NEZAOBILAZNA
KOMPONENTA FUNKCIONISANJA SAVREMENOG
PREDUZEĆA????

20

10
 1.10.2020.

INFORMACIJA
? FAKTORI MIKROOKRUŽENJA

FAKTORI MAKROOKRUŽENJA

SAVREMENO
PREDUZEĆA

RACUNOVODSTVO
? RAČUNOVODSTVENI
INFORMACIONI
SISTEM (RIS)

INPUT PROCES OUTPUT

POVEŽE KORISNIKE Dokumentacioni

Evidencioni
Izvještajno-
RAČUNOVODSTVENIH aspekt informacioni
aspekt
INFORMACIJA SA •Izdavanje, •Sastavljanje,
•Otvaranje,
EFEKTIMA RANIJE •Cirkulacija, •Prezentacija
•Knjiženje,
računovodstvenih
DONIJETIH •Proticanje,
•Sumiranje, iskaza korisnicima
POSLOVNIH ODLUKA .... •Formiranje,
•Usaglašavanje,
•Kontrola.
•Zaključak
poslovnih knjiga

21

PITANJE: “SLIČNOST” IZMEĐU

ČOKOLADE I FINANSIJSKIH ISKAZA?

INPUT PROCES OUTPUT

RACUNOVODSTVO

Šećer; Topljenje; čokolada

brašno; Miješanje;
Kakoo...

INPUT PROCES OUTPUT

dokumentovanje evidentiranje Izvještavanje

22

11
 1.10.2020.

RACUNOVODSTVO
“I FAZA”

23

TRANSAKCIJA/ DOGAĐAJ/ OKOLNOST-

INPUT STRANA RIS-A
Kako, gdje..nastaje
POJAM
ekonomska promjena
ekonomske aktivnosti, ekonomske KAKO?
RACUNOVODSTVO

 
promjene.. transakcija, okolnost, događaj
 Razmjena vrijednosti,
koja proizvodi određeni uticaj na finansijski
položaj preduzeća, odnosno njegovu kupovina, prodaja, uplata,
rentabilnost i likvidnost, … isplata...
 Da bi bile ekonomske aktivnosti bile  POSLOVNA (kupovina,
evidentirane u poslovnim knjigama, ne moraju
isključivo da obuhvate razmjenu vrijednosti
prodaja..)
(kupovina, prodaja, uplata, i sl.) između dva ili  FINANSIJSKA (davanje
više poslovnih subjekata, već i neku okolnost ili kredita...)
događaj koja isključuje mogućnost razmjene
vrijednosti, ali ima isti efekat kao razmjena  INVESTICIONA (prodaja
vrijednosti (gubici usljed poplave, požara, akcija...)
svakodnevno akumuliranje kamate, i sl.)
 GDJE?
 Napomena: MORA da bude potvrđena
(verifikovana) knjigovodstvenim  Eksterno (van preduzeća) 24
dokumentom...  Interno (u preduzeću)

12

PRIMJER...
 Kupili smo auto!
 POSLOVNA
TRANSAKCIJA!
NAPOMENA!
Poslovni događaj (primjer)....
 Sklopljen ugovor o nabavci
materijala, nabavka
materijala, isplata plata,
plaćanje dobavljaču za
primljeni materijal, utrošak
materijala, isplaćen honorar,
obračunat porez, prodati
gotovi proizvodi, sklopljen
ugovor o prodaji...
1.10.2020.
 Da bi bila evidentirana u
knjigovodstvu, mora da bude
praćena knjigovodstvenim
RACUNOVODSTVO
dokumentom!
 Faktura glasi na 12.000€
25
Da li se cjelokupno poslovanje
preduzeća može zapisati u
računovodstvenom sistemu?
RACUNOVODSTVO
 NE!
 Uslovi:
 Da je poslovni događaj
stvarno nastao!
 Da se može vrijednosno
iskazati!
 Da mijenja postojeće stanje
imovine, izvora imovine,
prihoda ili rashoda!
 Da postoji pravdajuća isprava
kojom se može dokazati
nastanak promjene! 26
13
 1.10.2020.

RACUNOVODSTVO
“II FAZA”

27

PROCES OBRADE PODATAKA

 Evidencioni aspekt
• Otvaranje,
RACUNOVODSTVO

• Knjiženje,
• Sumiranje,
• Usaglašavanje,
• Zaključak poslovnih knjiga
 (obrađuje se poslije I predavanja)!!!

28

14
 1.10.2020.

RACUNOVODSTVO
“III FAZA”

29

OUTPUT STRANA RIS-A

RAČUNOVODSTVENI RAČUNOVODSTVENI RAČUNOVODSTVENA
PODATAK POKAZATELJ INFORMACIJA
RACUNOVODSTVO

 Neutralna činjenica iz
računovodstvene baze
podataka (broj, riječ...)
 PRIMJER:
 u 2014.g. firma je ostvarila
prihode od prodaje gotovih
proizvoda u vrednosti 100.000
eura!
•predstavlja transformisan
•Međusobni odnos računovodstveni podatak ili
između pokazatelj koji ima smisaoni
sadržaj i formu,koji je
računovodstvenih, namjenski usmeren na
vrijednosnih ili
korisnika i koji služi da
količinskih veličina ... pomoću njega adekvatno
ostvari neki zadatak u domenu
upravljačkih i poslovnih
aktivnosti preduzeća
•PRIMJER:
•u tekućoj godini u odnosu na
prethodnu prihodi od prodaje su
se smanjili za 25%

Kao cjelina finansijski iskazi predstavljaju računovodstvene

informacije 30
Djelovi tih izvještaja – pozicije, čine računovodstvene podatke

15
 1.10.2020.

KORISNICI RAČUNOVODSTVENIH
INFORMACIJA
Interni korisnici Eksterni korisnici

 Zainteresovane grupe ili pojedinci za koje

RACUNOVODSTVO
 Menadžment na svim su pouzdani, blagovremeni finansijski
hijerarhijskim nivoima; izvještaji od krucijalne važnosti za
preduzimanje budućih poslovnih aktivnosti
 Adekvatan informacioni sadržaj... Država i njeni
Stručne službe u organi 90

preduzeću (analiza, Investitori;

80
70
60

planiranje, Zajmodavci;
50
40
East
West
North

kontrola..)
30

Dobavljači;
20
10

Marketing
0
1st Qtr 2nd Qtr 3rd Qtr 4th Qtr

Zaposleni..sindikat;
menadžeri;
Kupci;
Finansijski
Poreski
direktori;
organi..Vladine
Rukovodioci 31
agencije;
procesa proizvodnje;
Statistički zavod...

Izvori podataka ZAKLJUČAK!

Prikupljanje
dokumentacije  Suština (zadatak) računovodstva,
odnosno RIS-a se svodi na to da od
Kontrola
"sirovih" podataka (količinski i/ili
vrijednosno izraženih) iz
dokumentacije računovodstvene dokumentacije,
knjigovodstvenom obradom stvori u
poslovnim knjigama računovodstvenu
Klasifikacija bazu podataka i pokazatelja, a potom da
promena iste daljom obradom - pripremanjem
odgovarajućih računovodstvenih
izvještaja, transformiše u problemski
Beleženje u
orijentisane informacije, i na kraju, da
se one dostave korisnicima koji će iste
poslovnim knjigama koristiti za različite svrhe, uglavnom za
poslovno-finansijsko odlučivanje
Sastavljanje
Arhiviranje
izveštaja

RACUNOVODSTVO 32

16
 1.10.2020.

RAČUNOVODSTVO (GLOBALNO
POSMATRANO) JE....?
-neproizvodna, uslužna
(servisna) poslovna funkcija
ili organizaciona cjelina
preduzeća, kao informacioni
sistem ili podsistem nekog od Proces
poslovnih IS preduzeća, kao
teorijsko-metodološka Dio preduzeća
ekonomska ili menadžerska
Naučna disciplina
disciplina, sa svim pratećim
karakteristikama Nastavni predmet
primjerenim ovim
aspektima...
- naučni metod kojim se, u
skladu sa odgovarajućom
regulativom vrednuju,
evidentiraju, klasifikuju i
sumiraju poslovne
transakcije i o kojima se
izvještavaju zainteresovani
korisnici;
RACUNOVODSTVO 33

RIS-KRITERIJUM KORISNIKA (NAMJENA I

UPOTREBE RAČUNOVODSTVENIH INFORMACIJA)

RIS (RAČUNOVODSTVO)
34

FINANSIJSKO Obračun Računovodstveno

Računovodstvena
RAČUNOVODSTVO troškova planiranje i
analiza kontrola
(KNJIGOVODSTVO) i učinaka

Knjigovodstvo Pogonsko
osnovnih knjigovodstvo
sredstava

Analitička Kalkulacije
evidencija cijena kostanja
materijala
UPRAVLJAČKO
Analitika... RAČUNOVODSTVO

17
 1.10.2020.

ODNOS FINANSIJSKOG I UPRAVLJAČKOG

RAČUNOVODSTVA (SUMARNO)

UPRAVLJAČKO FINANSIJSKO
RAČUNOVODSTVO RAČUNOVODSTVO

RACUNOVODSTVO
Upravljačko računovodstvo Finansijsko računovodstvo
obezbjeđuje informacije obezbjeđuje informacije za
internim korisnicima za eksterne korisnike.
potrebe planiranja,
organizovanja i
kontrole poslovnih
aktivnosti.

35

ODNOS FINANSIJSKOG I UPRAVLJAČKOG

RAČUNOVODSTVA
FINANSIJSKO UPRAVLJAČKO
Regulisano RAČUNOVODSTVO RAČUNOVODSTVO
profesionalnom i
DA! NE!
zakonskom
rač.regulativom:
Dešavanja iz prošlosti! Buduće odluke!
Fokusira se na:
Izvještaji po pojedinom
Izvještaji za čitavu
Opseg izvještaja: proizvodu/poslu/
organizaciju!
usluzi/odeljenju/segmentu... !

BS, BU, Izvještaj o Bilo koja forma koju

Forma izvještaja novčanim tokovima! odabere Uprava!

Investitori, akcionari,
Korisnici izvještaja zaposleni, banke, dobavljači, kupci, Samo uprava!
Vlada, konkurencija!

18
 1.10.2020.

KARAKTERISTIKA IZVJEŠTAJA FINANSIJSKOG I

UPRAVLJAČKOG RAČUNOVODSTVA

FINANSIJSKO UPRAVLJAČKO
RAČUNOVODSTVO RAČUNOVODSTVO

Javljaju se kada god je to

Obično na
UČESTALOST potrebno, zavisno od
godišnjem nivou potrebe menadžmenta.

Obično se javlja znatan vremenski Mogu da se kreiraju sa

period kašnjenja između perioda minimalnim odlaganjem,
PRAVOVREMENOST: koji je obuhvaćen izvještajem i pod uslovom da postoje
datuma objavljivanja izvještaja adekvatni sistemi

Informacije nijesu detaljne: Mogu biti detalji i sažeti

DETALJNOST transakcije se sumiraju u koliko
nekoliko rubrika god je to potrebno

Informacije i/ili indikatori o

INFORMACIJE O Veća je vjerovatnoća da će biti nefinansijskim
uključeneu izvještaje većih, a ne
NEFINANSIJSKIM manjih organizacija, ali su često
performansama
često su njegovi
PERFORMANSAMA ograničene u obimu i sadržaju važni sastavni elementi

PITANJE ???

 ŠTA PREDSTAVLJA
RACUNOVODSTVO

PREDMET
KNJIGOVODSTVENOG
OBUHVATANJA?

38

19
 1.10.2020.

IMOVINA-POJAM I PODJELA
Šta predstavlja predmet
knjigovodstvenog
VREDNOVANJA?
IMOVINA!
Kako se dijeli imovina
preduzeća (sa ekonomskog
aspekta)?

RACUNOVODSTVO
 UKUPNA IMOVINA
 materijalne (STVARI),
nematerijalne (PRAVO),
finansijske (NOVAC..) i BI=SK+PI
dr.pretpostavke na bazi koji
ekonomski entitet obavlja
svoju poslovnu aktivnost...
NETO IMOVINA
 Sa računovodstvenog aspekta, predmet
knjigovodstvenog obuhvatanja su
SAMO ONE POSLOVNE SK=BI-PI
39
TRANSAKCIJE KOJE UTIČU NA
VISINU I/ili STRUKTURU IMOVINE
PREDUZEĆA!

Primjer : Kupili smo auto u vrijednosti od 10.000€ po fakturi. 60% od

navedenog iznosa smo finansirali iz sopstvenih izvora, a za ostatak smo
se zadužili kod banke.

BRUTO IMOVINA

10.000 (BI)= 6.000

RACUNOVODSTVO

(SK)+4.000(TI(banka))

NETO IMOVINA

6.000 (SK)= 10.000 (BI)-

4.000(TI(banka)

40

20
 1.10.2020.

ZA RAČUNOVODSTVENE POTREBE KAKO JE

MOGUĆE PODIJELITI IMOVINU?

 Pojavni oblici…
 STALNA IMOVINA;
 (ko<1; vt>1…)
IMOVINA
 OBRTNA IMOVINA
 (ko>1; vt<1…)
POSLOVNA neposlovna
 Izvori tih pojavnih oblika
POJAVNI
OBLICI
IZVORI  SOPSTVENI IZVORI;
 (unijeti od strane vlasnika, neograničeni
vremenski period..)

STALNA OBRTNA SOPSTVENI TUĐI

 POZAJMLJENI IZVORI
(obaveze)
 (ograničeni vremenski period, kamata..)

 Dugoročni izvori;
 Kratkoročni izvori (tekuće obaveze)
RACUNOVODSTVO 41

NASTAVAK Primjera: Kupili smo auto u vrijednosti od 10.000€ po fakturi.

60% od navedenog iznosa smo finansirali iz sopstvenih izvora, a za
ostatak smo se zadužili kod banke.

Pojavni oblik
imovine
RACUNOVODSTVO

60%

Izvor odakle potiče

40%

42

21
 1.10.2020.

POJMOVI SA KOJIM ĆETE SE SADA

SRESTI...
RAČUNOVODSTVENE IMOVINA (SREDSTAVA), POTRAŽIVANJA,
KATEGORIJE KAPITAL, OBAVEZE, PRIHODI,
RASHODI...

RACUNOVODSTVO
FINANSIJSKI ISKAZI Iskaz o finansijskoj poziciji /Bilans stanja/;
Iskaz o ukupnom rezultatu /Bilans
uspjeha/;
Iskaz o tokovima gotovine;
Iskaz o promjenama na kapitalu ;
Napomene;
DATUM BILANSA Dan na koji se sastavljaju finansijski
iskazi..(najčešće 31.12. tekuće godine)

43

FINANSIJSKI ISKAZI OPŠTE NAMJENE -

POJAM, CILJ I KLASIFIKACIJA
Finansijske iskaze opšte
Pojam i cilj
namjene sačinjavaju...
Finansijski iskazi- Iskaz o finansijskoj
RACUNOVODSTVO

 
strukturirani finansijski prikaz poziciji /Bilans stanja/;
finansijskog položaja preduzeća i  Iskaz o ukupnom rezultatu
poslovnih promjena koje su /Bilans uspjeha/;
nastale.
 Iskaz o tokovima gotovine;
 Cilj-da korisnicima pruže
 Iskaz o promjenama na
relevantne, vjerodostojno
kapitalu ;
prezentovane, razumljive,
uporedive, provjerljive i  Napomene;
blagovremene, inastrumente za
finansijsko izvještavanje na Statistički aneks.
osnovu koga su u mogućnosti da
sagledaju: 44
 Finansijsku situaciju;
 Uspješnost poslovanja,
 Gotovinske tokove...

22
 1.10.2020.

-Zvanični Zakon o

FINANSIJSKI ISKAZI PREDUZEĆA- SADRŽINA

Globalno
Naziv izvještaja prikazuje
Bliže iskazuje Kategorije računovodstvu i
reviziji Crne Gore,
Iskaz o Finansijsko  Imovinsko stanje  Imovina propisuje da su
finansijskoj stanje  Finansijsko stanje  Obaveze pravna lica u
poziciji /Bilans  Likvidnost  Kapital Republici u obavezi
stanja/; da zaključno sa
danom 31.12 20xx.,
Iskaz o Efikasnost  Ukupni uspjeh i neuspjeh  Prihodi; godine, utvrde stanje
ukupnom operacija u poslovnim operacijama  Rashodi;
 Investicionim  Dobitak/gubit
imovine, kapitala i
rezultatu
operacijama ak obaveza, te prihoda i
/Bilans  Finansijskim operacijama rashoda, odnosno
uspjeha/; rezultat poslovanja i
na propisanim
obrascima sastave
Iskaz o Kretanja na  Promjene na kapitalu  Prirast/gubita godišnji obračun za
promjenama računu vlasnika zbog vlasnikovog k iz operacija; tu godinu, kao i da
na kapitalu ; uzimanja i dodavanje  Unos novog isti dostave
kapitala kapitala; najkasnije do 28.02
 Promjene zbog  Povlačenje 20xx., godine
uspjeha/neuspjeha u kapitala Poreskoj upravi.
operacijama Takođe, isti Zakon
propisuje i obavezu
pravnih lica da do
Iskaz o Novčana  Odakle je novac došao  Novčani
kretanja  Za šta je novac prilivi;
31. 03. 20xx. godine,
tokovima uz poresku prijavu
gotovine; upotrijebljen  Novčani
odlivi poreza na dobit
dostave Iskay o
  Računovodstv finansijskoj poziciji i
Napomene; Politike i Politike;
Iskaz o ukupnom
objašnjenja  Principi; ene politike;
 Procjene;  procjene rezultatu nadležnom
 Usvojeni obračuni; poreskom organu -
 Objašnjenja značajnih Poreskoj upravi.
pojava

MEĐUSOBNI ODNOS
FINANSIJSKIH ISKAZA

Međusobna povezanost O čemu govore

finansijskih iskaza.. finansijski iskazi?
RACUNOVODSTVO

 BITNO!  Posmatrani zajedno,

 Navedeni finansijski finansijski izvještaji
izvještaji su međusobno ukazuju na “zdrastveno
povezani i upućeni jedni stanje”nekog preduzeća.
na druge.  UTVRDITI I RAZUMJETI
to “stanje” znači imati
mogućnost donositi
 KO SU NOSIOCI primjerene i racionalne
RAČUNOVODSTVENIH poslovne odluke
INFORMACIJA 46

23
 1.10.2020.

POJAM BILANSA….

 Pojam “Bilans”
etimološki vuče porijeklo

RACUNOVODSTVO
od latinske riječi “bilanx
libre”, što znači vaga sa
dva tasa i označava
ravnotežu, tj.jednakost
između lijeve i desne
strane!

47

ISKAZ O FINANSIJSKOJ POZICIJI

/BILANS STANJA/

Aktiva Pasiva

24
 1.10.2020.

ISKAZ O FINANSIJSKOJ POZICIJI /BILANS STANJA/

-TRADICIONALNI IZGLED-

PITANJE?

Pod FINANSIJSKIM
POLOŽAJEM

RACUNOVODSTVO
se podrzumijeva...

STVARI
koje preduzeće
posjeduje
= NOVAC
koje preduzeće
posjeduje

POJAVNI OBLICI
IMOVINE IZVORI 49

ISKAZ O FINANSIJSKOJ POZICIJI /BILANS STANJA/

PRISTUP PREGLEDA IZVORA I KORIŠĆENJA (UPOTREBE) IZVORA

UPOTREBA NOVCA IZVORI NOVCA

gdje je novac potrošen? odakle je novac došao?

ZAKLJUČAK: Posmatra se jedna te ista stvar: IMOVINA preduzeća

ali sa dva aspekta: POJAVNIH OBLIKA I IZVORA TIH POJAVNIH
OBLIKA

RACUNOVODSTVO 50

25
 1.10.2020.

SISTEM DVOJNOG
KNJIGOVODSTVA

aspekt aspekt
primanja davanja

RACUNOVODSTVO
Primjer:
Kupili smo auto u vrijednosti od 10.000€ po fakturi

aspekt aspekt
primanja davanja

Primili (kupili) smo auto u Dali smo novac u zamjenu

zamjenu za novac (10.000€) za auto

51

ISKAZ O FINANSIJSKOJ POZICIJI /BILANS STANJA/

Aktiva Pasiva
FA OF
Stalna imovina Sopstven izvori 450
600 LTL
CA Dugoročni 250
RACUNOVODSTVO

Obrtna Imovina CL
400 Tekuće obaveze 300
1.000 1.000

Ukupna poslovna sredstva (TA – Total Assets)

Do vrijednosti ukupnih poslovnih sredstava (zbira aktive) od 1.000 € može se stići na dva načina:
1. FA + CA = 600€ + 400€ = 1.000 € (SA ASPEKTA POJAVNIH OBLIKA)
2. OF + LTL + CL = 450€ + 250€ + 300€ = 1.000 € (SA ASPEKTA IZVORA)

Služi za procjenu Služi za procjenu

EFIKASNOSTI! STEPENA ZADUŽENOSTI! 52

26
 1.10.2020.

KRITERIJUMI ZA UNOS POZICIJA U AKTIVU I PASIVU

Likvidnost Likvidnost
preduzeća imovine
Aktiva Pasiva
FUNKCIONALNOST NAMJENA
(unos pozicija iste (osnovna pravila
funkcionalne grupe) finansiranja imovine)
LIKVIDNOST ROČNOST
(sposobnost transf.u N) (rok dospijeća)
-Opadajuća -Opadajuća
-Rastuća - Rastuća

Prvo se unose najlikvidniji oblici imovine (novac) a potom sve manje i manje likvidni oblici...

Prvo se unose najnelikvidniji oblici imovine (nematerijalna, materijalna...) a potom sve

likvidniji oblici (novac..)

Prvo se unose pozicije koje imaju duži rok dospijeća (kapital, dugoročni krediti...) a potom oni
koji imaju kraći rok dopsijeća (kratkoročne obaveze)
53

Prvo se unose pozicije koje imaju kraći rok dospijeća (kratkoročne obaveze...), a potom one
koje imaju duži rok dospijeća (kapital, dugoročne obaveze)

ISKAZ O FINANSIJSKOJ POZICIJI /BILANS

STANJA/
Aktiva Pasiva
Kratkoročne obaveze
Obrtna imovina
300
600
Dugoročne obaveze 250
RACUNOVODSTVO

Stalna imovina
400 Kapital 450
1.000 1.000

PRAVILO!!!!
AKO AKTIVA POČINJE SA NOVCEM (NAJLIKVIDNIJIM OBLIKOM)-KRITERIJUM
OPADAJUĆE LIKVIDNOSTI, ONDA PASIVA MORA POČETI SA KRATKOROČNIM
OBAVEZAMA –KRITERIJUM RASTUĆE ROČNOSTI!

Kriterijum Kriterijum rastuće ročnosti !

opadajuće likvidnosti! 54

27
 1.10.2020.

AKTIVA PASIVA

RACUNOVODSTVO
55

FORMA PRIKAZIVANJA BILANSA

STANJA
HORIZONTALNO
VERTIKALNO
(dvostrani/tabelarni
pregled)
RACUNOVODSTVO

red. Naziv pozicije Iznos

br.
Aktiva Bilans stanja preduzeca “X” na dan 31.12.2007. Pasiva
1. Oprema 110.000
r.b. Naziv sredstva Iznos r.b. Naziv izvora sredstava Iznos
2. Materijal 50.000 1. Oprema 110.000 1. Drzavni kapital 110.000
3. Kupci 10.000 2. Materijal 50.000 2. Dugorocni krediti 50.000
4. Tekuci racun 10.000 3. Kupci 10.000 3. Dobavljaci 20.000
4. Tekuci racun 10.000
Ukupno aktiva 180.000 180.000 180.000
1. Drzavni kapital 110.000
2. Dugorocni krediti 50.000
3. Dobavljaci 20.000
Ukupno pasiva 180.000 56

28
 1.10.2020.

ISKAZ O FINANSIJSKOJ POZICIJI /BILANS STANJA/

OSNOVNI IZGLED SA PET ODJELJAKA

Aktiva Pasiva

Ovo je najefikasniji
format za
objašnjenje
najtežih
aspekata
poslovnih
finansija.

100 RACUNOVODSTVO 100 57

IZVJEŠTAJ O FINANSIJSKOJ POZICIJI– BLOK

OBRTNIH SREDSAVA
Aktiva Pasiva
Osnovna (fiksna)
sredstva (FA)
(fixed assets)

Obrtna
sredstva (CA)
(current assets)

100 100
Sva kratkoročna poslovna sredstva:
1. Zalihe
Sirovine i repromaterijal, proizvodnja u toku, gotovi proizvodi, rezervni dijelovi.
2. Kratkoročna potraživanja, plasmani i gotovina
Potraživanja po osnovu prodaje, kratkoročni krediti i plasmani, kratkoročni krediti u zemlji,
..devizni račun, blagajna, tekući (poslovni) račun..
3. Ostala obrtna sredstva
Sva ostala kratkoročna poslovna sredstva, npr. dati avansi za zalihe i usluge i sl.
RACUNOVODSTVO 58

29
 1.10.2020.

ISKAZ O FINANSIJSKOJ POZICIJI /BILANS STANJA/

– BLOK OSNOVNIH (FIKSNIH) SREDSTAVA-
Aktiva Pasiva

Stalna (fiksna)
sredstva (FA)
(fixed assets)
Obrtna
sredstva (CA)
(current assets)
100 100
Sva dugoročna poslovna sredstva:
1. Nematerijalna ulaganja
Goodwill, patenti, licence, itd.
2. Materijalna sredstva
Zemljište, zgrade, pogoni i oprema, transportna oprema, kompjuteri, osnovno stado itd.
3. Dugoročni plasmani
Učešće u kapitalu zavisnih pravnih lica, .., HOV koje se drže do dospijeća...itd.

RACUNOVODSTVO 59

ISKAZ O FINANSIJSKOJ POZICIJI

DVIJE KOLONE OBAVEZA
Aktiva Pasiva
Izvori sopstvenih sredstava
( OF - Ownervs Funds)
FA
Dugoročne obaveze Svi dugoročni zajmovi
(duži od jedne godine)
( LTL - Long Term Loans)

obveznice,
CA Tekuće obaveze
dugoročni krediti...
( CL – Current liabilities)

100 100
Sve kratkoročne obaveze (koje se plaćaju u okviru jedne godine):
1. Obaveze prema povjeriocima
Poslovni povjerioci – iznos koji se duguje dobavljačima.
2. Kratkoročni zajmovi
Uključuje dugovna salda banaka i sva ostala kratkorična
dugovanja koja donose kamate.
3. Ostale kratkoročne obaveze
Sve ostale kratkoročne obaveze, npr. nagomilana plaćanja,
kamate, dospjeli i tekući porezi i dividende.

RACUNOVODSTVO 60

30
 1.10.2020.

ISKAZ O FINANSIJSKOJ POZICIJI /BILANS STANJA/

– IZVORI VLASTITIH (SOPSTVENIH) SREDSTAVA
Aktiva Pasiva
Izvori vlastitih
CL sredstava (OF)
450
600 LTL
250
CA 1. Osnovni kapital
CL  Akcijski kapital;
400 300  Udjeli društva sa ograničenom
odgovornosti;
1000 1000  Ulozi;
 Državni kapital;
 Ostali osnovni kapital...
2. Neuplaćeni upisani kapital
3. Rezerve
• Emisiona premija;
• Zakonske ..statutarne..
4. Revalorizacione rezerve i
nerealizovani dobici i gubici 61
5. Neraspoređeni dobitak
6. Gubitak

KOMPONENTE KOJE OPREDELJUJU

FINANSIJSKI POLOŽAJ PREDUZEĆA

 OSNOVNA RAČUNOVODSTVENA JEDNAČINA

A (=sredstva) = O (=dug) + K (kapital)
RACUNOVODSTVO

AKTIVA PASIVA

Dugovi

SREDSTVA
KAPITAL

62

31
 1.10.2020.

NAPOMENA!
 Iskazo finansijskoj poziciji /Bilans
stanja/ GOVORI O SITUACIJI PREDUZEĆA U

RACUNOVODSTVO
ODREĐENOJ TAČKI VREMENA
(31.12.2012..godine) pa je stoga STATIČKOG
KARAKTERA

63

ISKAZ O UKUPNOM REZULTATU

/BILANS USPJEHA/

Rashodi Prihodi

32
 1.10.2020.

ISKAZ O UKUPNOM REZULTATA

/BILANS USPJEHA/
DINAMIČKOG karaktera
Statičkog Statičkog
karaktera karaktera
Iskaz o ukupnom rezultatu
Ukupan prihod
minus
Ukupni troškovi Bilans
Bilans stanja za stanja
01.jan.2013. određeni period 31. dec. 2013.
=
REZULTAT POSLOVANJA ...1.januar 2014

 Iskaz o ukupnom rezultatu veže se sa vremenskim periodom između 01.01 2013. godine i 31. 12. 2013. godine, i za taj
vremenski period treba da pokaže da li je preduzeće pozitivno ili negativno poslovalo!
 Kada preduzeće nastavlja poslovanje 1.januara 2014.godine, računi koji obrazuju ISKAZ O UKUPNOM REZULTATU
iz 2013.godine “ne postoje”, tj.”ugašeni su”, jer se utvrđeni rezultat prenio na račun neraspoređeni dobitak tekuće
godine ( u slučaju dobitka) ili gubitak tekuće godine (u slučaju gubitka). (pojašnjenje na nerednim slajdovima!)
 U 2014.godini nastaju novi prihodi i rashodi koji obrazuju BU za 2014.godinu
 Ukupni troškovi su postavljeni nasuprot ukupnog prihoda u tom periodu i na taj način se dobija rezultat poslovanja.

Komponente koje obrazuju

Rashodi su sva smanjenja neto periodični finansijski rezultat Prihodi su sva povećanja
imovine preduzeća koja nisu rashodi neto imovine preduzeća
rezultat povlačenja kapitala od koja nisu rezultat 65
dodatnog
strane vlasnika prihodi ulaganja kapitala od strane
vlasnika

ZAKLJUČAK
 ISKAZ O  NE MOŽEMO VREDNOVATI (ISKAZATI,
OBRAČUNATI) NETO REZUTAT (db;gb)

UKUPNOM UKOLIKO NIJE U VEZI SA ODREĐENIM

VREMENSKIM PERIODOM;
RACUNOVODSTVO

REZULTATU  Primjer (1): Ako izvršni direktor kaže

“Moje preduzeće zarađuje neto dobit od
/BILANS 10.000€”, profitabilnost preduzeća nije jasna!
 Naime, da li ostaruje ovu neto dobit nedeljno,
USPJEHA/..prikazuje mjesečno, godišnje???

promjene ekonomskih A. Primjer (2): Jedog od prvih svjetskih miliijardera,

kategorija u određenom
periodu (npr.od 01.01.2012
do 31.12.2012..god.) pa je
stoga dinamičkog karaktera
 Utvrđeni rezultat (dobitak ili
gubitak) će povećati ili
smanjiti sopstveni kapital!
intervjuisala je grupa studenata businessa. Jedan od
studenata je zamolioni milijardera da procijeni iznos
svoje dobiti. Pošto student nije odredio vremenski
period, milijarder je odlučio da se našali i odgovorio je
“Oko 11.000$...”. On je dvoljno dugo pričekao da bi
dozvolio grupi studenata da izraze svoje čuđenje u
vezi ovog čisto malog iznosa. Nakon toga je dovršio
rečenicu sa “...na sat.” Tako ispada da 11.000$ na sat
(24 sata dnevno) dostiže iznos oko 100 miliona $ 66
godišnje.

33
 1.10.2020.

FORMA PRIKAZIVANJA BILANSA

USPJEHA
HORIZONTALNO
VERTIKALNO
(dvostrani/tabelarni
pregled)

RACUNOVODSTVO
Bilans uspeha preduzeca "X" za period 01.01.-31.12.2010
Red. Naziv pozicije Iznos Rashodi Bilans uspeha preduzeca "X" za period 01.01.-31.12.2010. Prihodi
br. r.b. Naziv rashoda Iznos r.b. Naziv prihoda Iznos
1. Nabavna vrednost realizovane robe 1.000 1. Nabavna vred. real. 1.000 1. Prihodi od real. robe 1.400
2. Rashodi finansirawa 200
3. Ostali rashodi 100
robe
4. Dobitak 300 2. Rashodi finans. 200 2. Prihodi od finan. 100
Ukupno rashodi 1.600 3. Ostali rashodi 100 3. Ostali prihodi 100
1. Prihodi od realizacije robe 1.400 4. Dobitak 300
2. Finansijski prihodi 100 1.600 1.600
3. Ostali prihodi 100
Ukupno prihodi 1.600
67

VEZA ( U PROCESU BILANSIRANJA) IZMEĐU ISKAZA O

FINANSIJSKOM POLOŽAJU I ISKAZA O
USPJEŠNOSTI POSLOVANJA(DOBITAK)
RASHODI Iskaz o ukupnom rezultatu PRIHODI

RASHODI
>
PRIHODI

DOBITAK

Aktiva Iskaz o finansijskom položaju Pasiva

Stalna (fiksna) SOPSTVENI KAPITAL

sredstva
DOBITAK
Obrtna
sredstva POZAJMLJENA SREDSTVA

Ukupna aktiva = Ukupna pasiva 68

34
 1.10.2020.

VEZA ( U PROCESU BILANSIRANJA) IZMEĐU ISKAZA O

FINANSIJSKOM POLOŽAJU I ISKAZA O
USPJEŠNOSTI POSLOVANJA(GUBITAK)
RASHODI Iskaz o ukupnom rezultatu PRIHODI

RASHODI > PRIHODI

GUBITAK

Aktiva Iskaz o finansijskom položaju Pasiva

Stalna (fiksna) SOPSTVENI KAPITAL

sredstva
GUBITAK
Obrtna
sredstva POZAJMLJENA SREDSTVA

Ukupna aktiva = Ukupna pasiva 69

RAČUNOVODSTVENA JEDNAČINA
-PROŠIRENA-

IMOVINA + RASHODI = SK + PRIHODI + OBAVEZE

RACUNOVODSTVO

Elementi Bilansa Elementi Bilansa

stanja uspjeha

70

35
 1.10.2020.

OSTALI FINANSIJSKI ISKAZI

ISKAZ O TOKOVIMA ISKAZ O PROMJENAMA NA
GOTOVINE KAPITALU

-pokazuje izvore pribavljanja i -pokazuje promjene koje

način upotrebe novca! nastaju na kapitalu! Posmatra se KAPITAL
(stavka pasive)
Posmatra se NOVAC
(stavka aktive)
primici izdaci NAPOMENE
-poslovne -poslovne
aktivnosti; aktivnosti;
(prodaja robe, (isplate dobavljačima..)
-investicione
 Politike;
primljene naknade
šteta..) aktivnosti;  Principi;
-investicione (kupovina akcija..)  Procjene;
aktivnosti; -finansijske  Usvojeni obračuni;
(prodaja dionica..) aktivniosti;  Objašnjenja značajnih pojava
-finansijske (otplata kredita..)
aktivniosti;
(emisija dionica,
primljeni krediti..)
RACUNOVODSTVO 71

ŠTA SADRŽI GODIŠNJI IZVJEŠTAJ

KOMPANIJE?

 Velike kompanije  Primjer:Kompanija McDonald

pored finansijskih posvetila je veliki dio zadnjeg
godišnjeg izvještaja
(kvantitativnih)
RACUNOVODSTVO

kompanijinoj brizi za okolinu. U

informacija, izvještaju su uključene rasprave
zainteresovanim kompanijinih programa za
licima dostavljaju i upravljanje čvrstim otpadom,
nefinansijske konzerviranjem sredstava i
recikliranjem (godišnji izvještaj
informacije (o je u potpunosti štampan na
ciljevima kompanije, recilkuranom papiru).
tržištu, proizvodima,  Slično navedenom, pogledati
posovanju...) izvještaj CG Telekoma za
2009.godinu (www.telekom...)
72

36
 1.10.2020.

NA KOJI SE NAČIN VRŠI TRANSPARENTNOST

FINANSIJSKOG IZVJEŠTAVANJA?

 Dostavljanje nadležnim  Primjer: Finansijski

institucijama... analitičari iznose javnosti svoja
mišljanja svakog petka uveče na
Putem sredstava medija

RACUNOVODSTVO

Wall Street Weeku, televizijskom
(konferencije za javnost, programu koji se emituje na
vladine agencije); PBS-a. Nedeljni poslovni
 Mnogi analitičari, časopisi, kao što su Barrons,
savjetnici za ulaganja, Business Week i Forbes, takođe
poslovni časopisi ocjenjuju izdaju ocjene finansijskog
položaja, profitabilnosti i
finansijske, prinosni
budućih perspektiva mnogih
..položaj preduzeća...
kompanija u javnom interesu.
 PITANJE?
 Da li je takva situacija sa
Crnom Gorom? (tržište kapitala)
73

HVALA NA PAŽNJI!
RACUNOVODSTVO

PITANJA???

74

37
 1.10.2020.

ZADATAK
 Sa poslovne strane nekih novina, časopisa (domaćih
i/ili stranih), pročitajte i izvadite članak o nekoj
kompaniji. Navedite sve računovodstvene ili

RACUNOVODSTVO
finansijske termine korištene u članku i polazeći od
do sada usvojenog znanja, pokušajte da ih pojasnite.
Da li su Vam svi termini poznati?
 Razmislite: KOLIKO BI POZNAVANJE
RAČUNOVODSTVA POMOGLO KORISNIKU DA
RAZUMIJE SADRŽINU ČLANKA?

75

38