27.9.

2016

2016/17 I PREDAVANJE

RAZVOJ, STRUKTURA, KLASIFIKACIJA I SAVREMENI

ASPEKT RAČUNOVODSTVA; TEORIJSKE OSNOVE
FINANSIJSKOG RAČUNOVODSTVA

Prof. dr Ana Lalević-Filipović

INFORMACIJE O NASTAVNOM PLANU I PROGRAMU ŠKOLSKA

2016/2017:
 26.09-02.10.:Razvoj, struktura, klasifikacija i savremeni aspekt
računovodstva; Teorijske osnove finansijskog računovodstva;
Finansijski iskazi …(osvrt na Iskaz o finansijskoj poziciji i Iskaz o ukupnom
RACUNOVODSTVO

rezultatu)
 03.10-09.10.:Instrumenti organizacije
računovodstva(knjigovodstvena dokumenta, konto, poslovne knjige…);
Otvaranje poslovnih knjiga za novoosnovana i postojeća
preduzeća;
 10.10-16.10: Računovodstvena načela i regulativa; PDV;
Organizacija računovodstvene procedure;
 17.10-23.10:Računovodstveni aspekt stalne imovine;
 24.10.– 30.10. :Računovodstveni aspekt kapitala preduzeća
 31.10 – 06.11.:Računovodstveni aspekt nabavke materijala
 07.11 – 13.11.:Računovodstveni aspekt nabavke robe 2

1
 27.9.2016

 14.11– 20.11 : Računovodstveni aspekt primarni troškova u

finansijskom knjigovodstvu (pojam, klasifikacija...) Troškovi
materijala; Nabavna vrijednost realizovane robe;
 21.11-27.11: Troškovi ličnih zarada i naknada, Troškovi
amortizacije; Vremensko razgraničavanje troškova; Troškovi
rezervisanja,

RACUNOVODSTVO
 28.11-04.12. Troškovi proizvodnih usluga, Finansijski rashodi,
Ostali rashodi...; Računovodstveni aspekt prihoda u
finansijskom knjigovodstvu-pojam, knjigovodstveno
obuhvatanje, klasifikacija…
 05.12 – 11.12. : Obračun i raspodjela periodičnog poslovnog
rezultata preduzeća;
 12.12 – 18.12. KOLOKVIJUM (zadaci, naknadno objavljen)
 19.12-25.12: Ostale poslovne promjene i priprema za
sastavljanje osnovnih finansijskih izvještaja ; Greške u
knjigovodstvu...
 26.12.-31.12.: POPRAVNI KOLOKVIJUM (zadaci, naknadno
objavljen)
 04.01. – 05.01. Priprema za završni ispit

NAČIN OCJENJIVANJA!

Redovni Popravni
Struktura Max Opis
termin termin
Zadaci iz materije 12.12 – 18.12 26.12.-31.12.
(nadnadno (nadnadno
RACUNOVODSTVO

obrađene do momenta
Kolokvijum 45 održavanja objavljen objavljen
kolokvijuma termin) termin)
Projekti zadatak Tokom trajanja nastave
Projektni
10 podazumijeva rad u (oktobar – decembar 2016)
zadatak grupi (4 člana)
Cjelokupno teorijsko Januar 2017 Januar 2017 i
gradivo i zadatak iz (Precizan termin Avgust 2017
Završni ispit 45 materije obrađene će biti naknadno (Precizni termini
nakon održavanja utvrđen) će biti naknadno
kolokvijuma utvrđeni)

2
 27.9.2016

PROJEKTNI ZADATAK
 RAD U GRUPE OD PO 4 ČLANA
 DO 15.OKTOBRA ĆE SE FORMIRATI GRUPE I

RACUNOVODSTVO
DATI IDEJE PO PITANJU NAVEDENOG
 RADI SE ILI KOD NASTAVNIKA ILI
SARADNICA
 TERMIN PREZENTACIJE NAKNADNO
OBJAVLJEN KAO I SVE INFORMACIJE TIM
POVODOM

STRUKTURA ZAVRŠNOG ISPITA

Broj Broj bodova po
Element Ukupno bodova
pitanja pitanju

Esejska pitanja 2 pitanja 5 10

RACUNOVODSTVO

Otvorena pitanja 15 pitanja 1,5 22,5

Pitanja na
zaokruživanje i 15 pitanja 0,5 7,5
dopunjavanje

Zadatak iz materije obrađene

Zadatak 5
nakon kolokvijuma

UKUPNO ZAVRŠNI ISPIT 45

6

3
 27.9.2016

DODATNE NAPOMENE

1. Studenti kumulativno prikupljaju poene.

3. Kolokvijum se održava u toku trajanje nastave
u semestru i ima jedan popravni termin, takođe
do kraja nastave.

RACUNOVODSTVO
4. Završni ispit se održava u januaru i ima dva
popravna termina – januarski i avgustovski.

 Krajnja ocjena:
- 0 – 49 - ocjena F
- 50 - 59.99 - ocjena E
- 60 - 69.99 - ocjena D
- 70 - 79.99 - ocjena C
- 80 - 89.99 - ocjena B 7
- 90 - 100 - ocjena A

OBAVEZE STUDENATA U TOKU

NASTAVE...
 OBAVEZNO
prisustvo na
RACUNOVODSTVO

predavanjima,
vježbama, aktivno
učestvovanje
studenata u toku
izvođenja predavanja
i vježbi.....

4

INFORMACIJE O KONSULTACIJAMA,
MAILU....
Sve informacije na sajtu predmeta:
www.racunovodstvo.ac.me
www.ekonomija.ac.me
KONSULTACIJE
MAIL
KABINET
LITERATURA
OSNOVNA
 prof.dr Slobodan Malinić,
docent dr Ana Lalević-Filipović
„Računovodstvo“, Ekonomski
fakultet Podgorica, Podgorica,
2009; (elektronska verzija,
dopunjeno i izmijenjeno 2016.
godine)
 Mr Tanja Laković, „Zbirka
zadataka iz računovodstva“,
Ekonomski fakultet Podgorica,
Podgorica, 2009.
27.9.2016
RACUNOVODSTVO
Ponedeljak od 09:15 do 10:15
analf@ac.me
403/IV sprat
DODATNA
RACUNOVODSTVO
 Sidney J. Gray, Belverd E. Needles
„Finansijsko računovodstvo-opšti
pristup (prevod) „ Savez
Računovođa i revizora Republika
Srpska, 2002;
 Dr Kata Škarić-Jovanović; Dr Radiša
Radovanović ''Finansijsko
računovodstvo'', Ekonomski fakultet
u Beogradu, centar za izdavačku
djelatnost, 2004;
 Malinić Dr Slobodan, ''Upravljačko
računovodstvo i obračun troškova i
učinaka'', Ekonomski fakultet u
Kragujevcu, Kragujevac, 2004.
10
5
 27.9.2016

ZAŠTO VAM JE POTREBNO

RAČUNOVODSTVO?

RACUNOVODSTVO
FINANSIJSKI
MENADžMENT

ANALIZA BILANSA

RAČUNOVODSTVO
EKONOMIKA,PRAVO... 11

RAČUNOVODSTVO ..

 …JE DOSADNO!
 ….NIJE KREATIVNO!
RACUNOVODSTVO

 … JE SAMO RAD SA PAPIRIMA!

 …SU SAMO “T-konta”!

 ...TEŠKO!

 ... NERAZUMLJIVO!

12

6
 27.9.2016

DA LI ZAISTA TAKO MORA DA BUDE?!

RACUNOVODSTVO
13

RAČUNOVODSTVO MOŽE DA BUDE...

 ..POJEDNOSTAVLJENO...
 ..JASNO... Interaktivni
zadaci
RACUNOVODSTVO

 ..ZANIMLJIVO..

 ..DINAMIČNO...

 ..INTERAKTIVNO...
Gosti iz RAČUNO Učenje logike
prakse VODSTVO računovodstva

Simulacija
stvarnog
poslovanja 14

7
 27.9.2016

ŠTA JE RAČUNOVODSTVO ZAPRAVO U

STVARNOSTI?
 RAČUNOVODSTVO PRUŽA INFORMACIJE KOJE
SU OSNOVA POSLOVNOG ODLUČIVANJA...

RACUNOVODSTVO
 RAČUNOVODSTVO JE OSNOVNI JEZIK
POSLOVNE KOMUNIKACIJE...

 DOBAR MENADžER NE POSJEDUJE OSNOVNO,

NEGO NAPREDNO ZANJE IZ RAČUNOVODSTVA...

15

ŠTA VAM PRUŽA RAČUNOVODSTVO?

 da budete EKONOMISTA koji zna osnove knjiženja:

 Šta je to transakcija? Aktiva? Pasiva?
RACUNOVODSTVO

 Na koji način knjigovodstveno evidentirati transakcije? Koje

su to kategorije aktive, odnosno pasive?
 Šta su to kupci i dobavljači...?Kako definisati zalihe...?...
 Kako sastaviti osnovne finansijske iskaze..?
 Iskaz o finansijskoj poziciji...Iskaz o ukupnom rezultatu…
 Kako analizirati i tumačiti pokazatelje uspješnosti

poslovanja...
 itd...itd.... 16

8
 27.9.2016

ŠTA SU DRUGI REKLI O

RAČUNOVODSTVU?
 “Vođenje tačnih i razumljivih
evidencija možda je najvažniji

RACUNOVODSTVO
pojedinačni činilac koji izdvaja
uspješne preduzetnike od onih koji to
nijesu...”

Daniel Sitarz

17

KOJI SU TO POJMOVI SA KOJIM ĆETE SE SRETATI U

RAČUNOVODSTVU?
Prihodi/
učinci/
primici
Materijal... Računovodstvena
IVOS...
RACUNOVODSTVO

načela

MSFI/MR ULAZ…IZLAZ
S

Zakon o
racunovodstvu
Fiksni i reviziji
troškovi

DUGUJE/
POTRAŽUJE

Varijabilni
troškovi
Zakonska 18
regulativa Rashodi/ investitori,
izdaci akcionari...

9
 27.9.2016

KAKO JE NASTALO RAČUNOVODSTVO?

 Zašto se uopšte javila potreba da se nešto “pribilježi”?

 Od kada vuče korijene?!

 Ko se smatra “pronalazačem” računovodstva?

 Pojava ranih oblika trgovine..

 Pojava složenijih oblika trgovine

Ime Duguje € Vratio € Ostatak €
(tzv.prosto knjigovodstvo)
Pero 200 50 150
- knjigovodstvena evidencija u kojoj postoje samo Ivan 500 100 400
rn dužnika i povjerilaca i gdje se vodi blagajnički dnevnik
Ukupno 550

ETAPE U RAZVOJU
PRETPOSTAVKE
RAČUNOVODSTVA

 PROSTO KNjIGOVODSTVO
 FORMALNE
 DVOJNO KNJIGOVODSTVO
(svaka poslovna transakcija se  Pojava pisma;
posmatra sa aspekta primanja i
davanja)  Pojava brojeva;
RACUNOVODSTVO

 RAČUNOVODSTVO  Pojava novca...

 SAVREMENI SISTEMSKI  MATERIJALNE
PRISTUP RAČUNOVODSTVU  Svojina nad imovinom;
 Kreditni odnosi;
 Razvijena trgovina;
 Kapital

20

10
 27.9.2016

ŠTA SE DESILO U POSLOVANJU PREDUZEĆA DA JE

RACUNOVODSTVO
RAČUNOVODSTVO TJ. RAČUNOVODSTVENI
INFORMACIONI SISTEM (RIS) POSTAO
NEZAOBILAZNA KOMPONENTA FUNKCIONISANJA
SAVREMENOG PREDUZEĆA????

21

INFORMACIJA
? FAKTORI MIKROOKRUŽENJA

FAKTORI MAKROOKRUŽENJA

SAVREMENO
PREDUZEĆA
RACUNOVODSTVO

? RAČUNOVODSTVENI
INFORMACIONI
SISTEM (RIS)

INPUT PROCES OUTPUT

POVEŽE KORISNIKE Dokumentacioni

Evidencioni aspekt
Izvještajno-
aspekt informacioni
RAČUNOVODSTVENIH
•Izdavanje, •Otvaranje,
INFORMACIJA SA •Sastavljanje,
•Cirkulacija, •Knjiženje,
EFEKTIMA RANIJE •Prezentacija
•Proticanje, •Sumiranje, računovodstvenih
DONIJETIH iskaza korisnicima
•Formiranje, •Usaglašavanje,
POSLOVNIH ODLUKA .... •Kontrola.
•Zaključak
poslovnih knjiga

22

11
 27.9.2016

PITANJE: “SLIČNOST” IZMEĐU ČOKOLADE I

FINANSIJSKIH ISKAZA?

INPUT PROCES OUTPUT

RACUNOVODSTVO
Šećer; Topljenje; čokolada
brašno; Miješanje;
Kakoo...

INPUT PROCES OUTPUT

dokumentovanje evidentiranje Izvještavanje

23

RACUNOVODSTVO

“I FAZA”

24

12
 27.9.2016

TRANSAKCIJA/ DOGAĐAJ/ OKOLNOST-INPUT

STRANA RIS-A
Kako, gdje..nastaje
POJAM
ekonomska promjena
ekonomske aktivnosti, ekonomske KAKO?

RACUNOVODSTVO
 
promjene.. transakcija, okolnost, događaj
 Razmjena vrijednosti,
koja proizvodi određeni uticaj na finansijski
položaj preduzeća, odnosno njegovu kupovina, prodaja, uplata,
rentabilnost i likvidnost, … isplata...
 Da bi bile ekonomske aktivnosti bile  POSLOVNA (kupovina,
evidentirane u poslovnim knjigama, ne moraju
isključivo da obuhvate razmjenu vrijednosti
prodaja..)
(kupovina, prodaja, uplata, i sl.) između dva ili  FINANSIJSKA (davanje
više poslovnih subjekata, već i neku okolnost ili kredita...)
događaj koja isključuje mogućnost razmjene
vrijednosti, ali ima isti efekat kao razmjena  INVESTICIONA (prodaja
vrijednosti (gubici usljed poplave, požara, akcija...)
svakodnevno akumuliranje kamate, i sl.)
 GDJE?
 Napomena: MORA da bude potvrđena
(verifikovana) knjigovodstvenim  Eksterno (van preduzeća) 25
dokumentom...  Interno (u preduzeću)

PRIMJER...
 Kupili smo auto!  Da bi bila evidentirana u
knjigovodstvu, mora da bude
praćena knjigovodstvenim
RACUNOVODSTVO

dokumentom!
 Faktura glasi na 5.000€

 POSLOVNA
TRANSAKCIJA!

26

13
 27.9.2016

NAPOMENA!
Da li se cjelokupno poslovanje
Poslovni događaj (primjer).... preduzeća može zapisati u
računovodstvenom sistemu?

RACUNOVODSTVO
 Sklopljen ugovor o nabavci  NE!
materijala, nabavka materijala,  Uslovi:
isplata plata, plaćanje dobavljaču  Da je poslovni događaj stvarno
za primljeni materijal, utrošak nastao!
materijala, isplaćen honorar,  Da se može vrijednosno iskazati!
obračunat porez, prodati gotovi
 Da mijenja postojeće stanje
proizvodi, sklopljen ugovor o imovine, izvora imovine, prihoda
prodaji... ili rashoda!
 Da postoji pravdajuća isprava
kojom se može dokazati
nastanak promjene!
27

RACUNOVODSTVO

“II FAZA”

28

14
 27.9.2016

PROCES OBRADE PODATAKA

 Evidencioni aspekt
• Otvaranje,

RACUNOVODSTVO
• Knjiženje,
• Sumiranje,
• Usaglašavanje,
• Zaključak poslovnih knjiga
 (obrađuje se poslije I predavanja)!!!

29

RACUNOVODSTVO

“III FAZA”

30

15
 27.9.2016

OUTPUT STRANA RIS-A

RAČUNOVODSTVENI RAČUNOVODSTVENI RAČUNOVODSTVENA
PODATAK POKAZATELJ INFORMACIJA

 Neutralna činjenica iz
računovodstvene baze
podataka (broj, riječ...)
 PRIMJER:
 u 2014.g. firma je ostvarila
prihode od prodaje gotovih
proizvoda u vrednosti 100.000
eura!
•Međusobni odnos
između
računovodstvenih,
vrijednosnih ili
količinskih veličina ...
RACUNOVODSTVO
•predstavlja transformisan
računovodstveni podatak ili
pokazatelj koji ima smisaoni
sadržaj i formu,koji je
namjenski usmeren na
korisnika i koji služi da
pomoću njega adekvatno
ostvari neki zadatak u domenu
upravljačkih i poslovnih
aktivnosti preduzeća
•PRIMJER:
•u tekućoj godini u odnosu na
prethodnu prihodi od prodaje su
se smanjili za 25%

Kao cjelina finansijski iskazi predstavljaju računovodstvene

informacije 31
Djelovi tih izvještaja – pozicije, čine računovodstvene podatke

KORISNICI RAČUNOVODSTVENIH
INFORMACIJA
Interni korisnici Eksterni korisnici

 Zainteresovane grupe ili pojedinci za koje

RACUNOVODSTVO

 Menadžment na svim su pouzdani, blagovremeni finansijski

hijerarhijskim nivoima; izvještaji od krucijalne važnosti za
preduzimanje budućih poslovnih aktivnosti
 Adekvatan informacioni sadržaj... Država i njeni
Stručne službe u organi 90

preduzeću (analiza, Investitori;

80
70
60

planiranje, Zajmodavci;
50
40
East
West
North

kontrola..)
30

Dobavljači;
20
10

Marketing
0
1st Qtr 2nd Qtr 3rd Qtr 4th Qtr

Zaposleni..sindikat;
menadžeri;
Kupci;
Finansijski
Poreski
direktori;
organi..Vladine
Rukovodioci 32
agencije;
procesa proizvodnje;
Statistički zavod...

16
 27.9.2016

Izvori podataka ZAKLJUČAK!

Prikupljanje
dokumentacije  Suština (zadatak) računovodstva, odnosno
RIS-a se svodi na to da od "sirovih"
Kontrola podataka (količinski i/ili vrijednosno
dokumentacije
izraženih) iz računovodstvene
dokumentacije, knjigovodstvenom
obradom stvori u poslovnim knjigama
Klasifikacija računovodstvenu bazu podataka i
promena pokazatelja, a potom da iste daljom
obradom - pripremanjem odgovarajućih
računovodstvenih izvještaja, transformiše
Beleženje u
u problemski orijentisane informacije, i na
kraju, da se one dostave korisnicima koji će
poslovnim knjigama
iste koristiti za različite svrhe, uglavnom
za poslovno-finansijsko odlučivanje
Sastavljanje
Arhiviranje izveštaja

RACUNOVODSTVO 33

RAČUNOVODSTVO (GLOBALNO POSMATRANO)

JE....?
 neproizvodnu, uslužnu
(servisna) poslovna funkcija;
 organizaciona cjelina
preduzeća,
 informacioni sistem ili Proces
podsistem nekog od poslovnih
IS preduzeća, Dio preduzeća
 teorijsko-metodološka Naučna disciplina
ekonomska ili menadžerska
disciplina, sa svim pratećim Nastavni predmet
karakteristikama primjerenim
ovim aspektima...
- naučni metod kojim se, u
skladu sa odgovarajućom
regulativom vrednuju,
evidentiraju, klasifikuju i
sumiraju poslovne
transakcije i o kojima se
izvještavaju zainteresovani
korisnici;
RACUNOVODSTVO 34

17
 27.9.2016

RIS-KRITERIJUM KORISNIKA (NAMJENA I

UPOTREBE RAČUNOVODSTVENIH INFORMACIJA)

RIS (RAČUNOVODSTVO)

35
FINANSIJSKO Obračun Računovodstveno
Računovodstvena
RAČUNOVODSTVO troškova planiranje i
analiza kontrola
(KNJIGOVODSTVO) i učinaka

Knjigovodstvo Pogonsko
osnovnih knjigovodstvo
sredstava

Analitička Kalkulacije
evidencija cijena kostanja
materijala
UPRAVLJAČKO
Analitika... RAČUNOVODSTVO

ODNOS FINANSIJSKOG I UPRAVLJAČKOG

RAČUNOVODSTVA (SUMARNO)

UPRAVLJAČKO FINANSIJSKO
RAČUNOVODSTVO RAČUNOVODSTVO
RACUNOVODSTVO

Upravljačko računovodstvo Finansijsko računovodstvo

obezbjeđuje informacije obezbjeđuje informacije za
internim korisnicima za eksterne korisnike.
potrebe planiranja,
organizovanja i
kontrole poslovnih
aktivnosti.

36

18
 27.9.2016

ODNOS FINANSIJSKOG I UPRAVLJAČKOG

RAČUNOVODSTVA
FINANSIJSKO UPRAVLJAČKO
Regulisano RAČUNOVODSTVO RAČUNOVODSTVO
profesionalnom i
DA! NE!
zakonskom
rač.regulativom:
Dešavanja iz prošlosti! Buduće odluke!
Fokusira se na:
Izvještaji po pojedinom
Izvještaji za čitavu
Opseg izvještaja: proizvodu/poslu/
organizaciju!
usluzi/odeljenju/segmentu... !

BS, BU, Izvještaj o Bilo koja forma koju

Forma izvještaja novčanim tokovima! odabere Uprava!

Investitori, akcionari,
Korisnici izvještaja zaposleni, banke, dobavljači, kupci, Samo uprava!
Vlada, konkurencija!

KARAKTERISTIKA IZVJEŠTAJA FINANSIJSKOG I

UPRAVLJAČKOG RAČUNOVODSTVA

FINANSIJSKO UPRAVLJAČKO
RAČUNOVODSTVO RAČUNOVODSTVO

Javljaju se kada god je to

Obično na
UČESTALOST potrebno, zavisno od
godišnjem nivou potrebe menadžmenta.

Obično se javlja znatan vremenski Mogu da se kreiraju sa

period kašnjenja između perioda minimalnim odlaganjem,
PRAVOVREMENOST: koji je obuhvaćen izvještajem i pod uslovom da postoje
datuma objavljivanja izvještaja adekvatni sistemi

Informacije nijesu detaljne: Mogu biti detalji i sažeti

DETALJNOST transakcije se sumiraju u koliko
nekoliko rubrika god je to potrebno

Informacije i/ili indikatori o

INFORMACIJE O Veća je vjerovatnoća da će biti nefinansijskim
uključeneu izvještaje većih, a ne
NEFINANSIJSKIM manjih organizacija, ali su često
performansama
često su njegovi
PERFORMANSAMA ograničene u obimu i sadržaju važni sastavni elementi

19
 27.9.2016

PITANJE ???

PREDSTAVLJA PREDMET
 ŠTA

RACUNOVODSTVO
KNJIGOVODSTVENOG
OBUHVATANJA/VREDNOVANJA?

39

IMOVINA-POJAM I PODJELA
Šta predstavlja predmet Kako se dijeli imovina
knjigovodstve preduzeća (sa ekonomskog
nog VREDNOVANJA? aspekta)?
RACUNOVODSTVO

 IMOVINA! UKUPNA IMOVINA

 materijalne (STVARI),
nematerijalne (PRAVO),
finansijske (NOVAC..) i BI=SK+PI
dr.pretpostavke na bazi koji
ekonomski entitet obavlja svoju
poslovnu aktivnost...
NETO IMOVINA
 Sa računovodstvenog aspekta, predmet
knjigovodstvenog obuhvatanja su
SAMO ONE POSLOVNE SK=BI-PI
40
TRANSAKCIJE KOJE UTIČU NA
VISINU I/ili STRUKTURU IMOVINE
PREDUZEĆA!

20
 27.9.2016

Primjer : Kupili smo auto u vrijednosti od 10.000€ po fakturi. 60% od navedenog

iznosa smo finansirali iz sopstvenih izvora, a za ostatak smo se zadužili kod banke.

BRUTO IMOVINA

10.000 (BI)= 6.000

RACUNOVODSTVO
(SK)+4.000(TI(banka))

NETO IMOVINA

6.000 (SK)= 10.000 (BI)-

4.000(TI(banka)

41

ZA RAČUNOVODSTVENE POTREBE KAKO JE MOGUĆE

PODIJELITI IMOVINU?

 Pojavni oblici…
 STALNA IMOVINA;
 (ko<1; vt>1…)
IMOVINA
 OBRTNA IMOVINA
 (ko>1; vt<1…)
POSLOVNA neposlovna
 Izvori tih pojavnih oblika
POJAVNI
OBLICI
IZVORI  SOPSTVENI IZVORI;
 (unijeti od strane vlasnika, neograničeni
vremenski period..)

STALNA OBRTNA SOPSTVENI TUĐI

 POZAJMLJENI IZVORI
(obaveze)
 (ograničeni vremenski period, kamata..)

 Dugoročni izvori;
 Kratkoročni izvori (tekuće obaveze)
RACUNOVODSTVO 42

21
 27.9.2016

NASTAVAK Primjera: Kupili smo auto u vrijednosti od 10.000€ po fakturi. 60% od

navedenog iznosa smo finansirali iz sopstvenih izvora, a za ostatak smo se zadužili
kod banke.

Pojavni oblik
imovine

RACUNOVODSTVO
60%

Izvor odakle potiče

40%

43

POSLOVNA IMOVINA

POJMOVI SA KOJIM ĆETE SE SADA

SRESTI...
RAČUNOVODSTVENE IMOVINA (SREDSTAVA), POTRAŽIVANJA,
KATEGORIJE KAPITAL, OBAVEZE, PRIHODI,
RASHODI...
RACUNOVODSTVO

FINANSIJSKI ISKAZI Iskaz o finansijskoj poziciji /Bilans stanja/;

Iskaz o ukupnom rezultatu /Bilans
uspjeha/;
Iskaz o tokovima gotovine;
Iskaz o promjenama na kapitalu ;
Napomene;
DATUM BILANSA Dan na koji se sastavljaju finansijski
iskazi..(najčešće 31.12. tekuće godine)

44

22
 27.9.2016

FINANSIJSKI ISKAZI OPŠTE NAMJENE -

POJAM, CILJ I KLASIFIKACIJA
Finansijske iskaze opšte
Pojam i cilj
namjene sačinjavaju...
Finansijski iskazi- Iskaz o finansijskoj

RACUNOVODSTVO
 
strukturirani finansijski prikaz poziciji /Bilans stanja/;
finansijskog položaja preduzeća i  Iskaz o ukupnom rezultatu
poslovnih promjena koje su /Bilans uspjeha/;
nastale.
 Iskaz o tokovima gotovine;
 Cilj-da korisnicima pruže
 Iskaz o promjenama na
relevantne, vjerodostojno
kapitalu ;
prezentovane, razumljive,
uporedive, provjerljive i  Napomene;
blagovremene, inastrumente za
finansijsko izvještavanje na Statistički aneks.
osnovu koga su u mogućnosti da
sagledaju: 45
 Finansijsku situaciju;
 Uspješnost poslovanja,
 Gotovinske tokove...

FINANSIJSKI ISKAZI PREDUZEĆA- SADRŽINA

Globalno
Bliže iskazuje Kategorije
Naziv izvještaja prikazuje
Iskaz o finansijskoj Finansijsko stanje  Imovinsko stanje  Imovina
poziciji /Bilans  Finansijsko stanje  Obaveze
stanja/;  Likvidnost  Kapital

Iskaz o ukupnom Efikasnost  Ukupni uspjeh i neuspjeh u  Prihodi;

rezultatu /Bilans operacija poslovnim operacijama  Rashodi;
uspjeha/;  Investicionim operacijama  Dobitak/gubitak
 Finansijskim operacijama
Iskaz o promjenama Kretanja na računu  Promjene na kapitalu zbog  Prirast/gubitak iz
na kapitalu ; vlasnika vlasnikovog uzimanja i dodavanje operacija;
kapitala  Unos novog
 Promjene zbog kapitala;
uspjeha/neuspjeha u  Povlačenje kapitala
operacijama
Iskaz o tokovima Novčana kretanja  Odakle je novac došao  Novčani prilivi;
gotovine;  Za šta je novac upotrijebljen  Novčani odlivi

Napomene; Politike i  Politike;  Računovodstvene

objašnjenja  Principi; politike;
 Procjene;  procjene
 Usvojeni obračuni;
 Objašnjenja značajnih pojava

23
 27.9.2016

ZAKON O RAČUNOVODSTVU CRNE GORE

(USVOJEN 30.07.2016)
(ČLAN 10)
 Pravno lice dužno je da pripremi godišnje finansijske iskaze i konsolidovane iskaze sa
stanjem na dan 31. decembra poslovne godine, odnosno na dan registracije statusnih
promjena (spajanje, pripajanje, podjela) i na dan donošenja odluke o dobrovoljnoj
likvidaciji pravnog lica.

RACUNOVODSTVO
 Pravno lice dužno je da dostavlja finansijske izvještaje i izvještaj menadžmenta u
pisanom i elektronskom obliku organu uprave nadležnom za poslove utvrđivanja i
naplate poreza (u daljem tekstu: Poreska uprava) najkasnije do 31. marta tekuće,
za prethodnu godinu.
 Pravno lice dužno je da konsolidovane finansijske izvještaje i konsolidovani izvještaj
menadžmenta u pisanom i elektronskom obliku dostavi Poreskoj upravi najkasnije do
30. septembra tekuće, za prethodnu godinu.
 Uz iskaze iz stava 1 ovog člana, dostavlja se i statistički aneks.
 Poreska uprava je dužna da finansijske izvještaje i izvještaje menadžmenta pravnih
lica iz st. 2 i 3 ovog člana objavljuje na svojoj internet stranici.
 Mikro i mala pravna lica dužna su da Poreskoj upravi dostave bilans stanja, bilans
uspjeha i statistički aneks.
47

MEĐUSOBNI ODNOS
FINANSIJSKIH ISKAZA

Međusobna povezanost O čemu govore

finansijskih iskaza.. finansijski iskazi?
RACUNOVODSTVO

 BITNO!  Posmatrani zajedno,

 Navedeni finansijski finansijski izvještaji
izvještaji su međusobno ukazuju na “zdrastveno
povezani i upućeni jedni na stanje”nekog preduzeća.
druge.
 UTVRDITI I RAZUMJETI to
“stanje” znači imati
mogućnost donositi
 KO SU NOSIOCI
RAČUNOVODSTVENIH INFORMACIJA
primjerene i racionalne
poslovne odluke 48

24
 27.9.2016

POJAM BILANSA….

 Pojam “Bilans” etimološki

vuče porijeklo od latinske

RACUNOVODSTVO
riječi “bilanx libre”, što
znači vaga sa dva tasa i
označava ravnotežu,
tj.jednakost između lijeve i
desne strane!

49

ISKAZ O FINANSIJSKOJ POZICIJI

/BILANS STANJA/

Aktiva Pasiva

25
 27.9.2016

ISKAZ O FINANSIJSKOJ POZICIJI /BILANS STANJA/

-TRADICIONALNI IZGLED-

PITANJE?

Pod FINANSIJSKIM
POLOŽAJEM

RACUNOVODSTVO
se podrzumijeva...

STVARI
koje preduzeće
posjeduje
= NOVAC
koje preduzeće
posjeduje

POJAVNI OBLICI
IMOVINE IZVORI 51

ISKAZ O FINANSIJSKOJ POZICIJI /BILANS STANJA/

PRISTUP PREGLEDA IZVORA I KORIŠĆENJA (UPOTREBE) IZVORA

UPOTREBA NOVCA IZVORI NOVCA

gdje je novac potrošen? odakle je novac došao?

ZAKLJUČAK: Posmatra se JEDNA TE ISTA STVAR:

IMOVINA preduzeća ali sa dva aspekta:
POJAVNIH OBLIKA I IZVORA TIH POJAVNIH OBLIKA

RACUNOVODSTVO 52

26
 27.9.2016

SISTEM DVOJNOG
KNJIGOVODSTVA

aspekt aspekt
primanja davanja

RACUNOVODSTVO
Primjer:
Kupili smo auto u vrijednosti od 10.000€ po fakturi

aspekt aspekt
primanja davanja

Primili (kupili) smo auto u Dali smo novac u zamjenu

zamjenu za novac (10.000€) za auto

53

ISKAZ O FINANSIJSKOJ POZICIJI /BILANS STANJA/

Aktiva Pasiva
FA OF
Stalna imovina Sopstven izvori 450
600 LTL
CA Dugoročni 250
RACUNOVODSTVO

Obrtna Imovina CL
400 Tekuće obaveze 300
1.000 1.000

Ukupna poslovna sredstva (TA – Total Assets)

Do vrijednosti ukupnih poslovnih sredstava (zbira aktive) od 1.000 € može se stići na dva načina:
1. FA + CA = 600€ + 400€ = 1.000 € (SA ASPEKTA POJAVNIH OBLIKA)
2. OF + LTL + CL = 450€ + 250€ + 300€ = 1.000 € (SA ASPEKTA IZVORA)

Služi za procjenu Služi za procjenu

EFIKASNOSTI! STEPENA ZADUŽENOSTI! 54

27
 27.9.2016

KRITERIJUMI ZA UNOS POZICIJA U AKTIVU I PASIVU

Likvidnost Likvidnost
preduzeća imovine
Aktiva Pasiva
FUNKCIONALNOST NAMJENA
(unos pozicija iste (osnovna pravila
funkcionalne grupe) finansiranja imovine)
LIKVIDNOST ROČNOST
(sposobnost transf.u N) (rok dospijeća)
-Opadajuća -Opadajuća
-Rastuća - Rastuća

Prvo se unose najlikvidniji oblici imovine (novac) a potom sve manje i manje likvidni oblici...

Prvo se unose najnelikvidniji oblici imovine (nematerijalna, materijalna...) a potom sve

likvidniji oblici (novac..)

Prvo se unose pozicije koje imaju duži rok dospijeća (kapital, dugoročni krediti...) a potom oni
koji imaju kraći rok dopsijeća (kratkoročne obaveze)
55

Prvo se unose pozicije koje imaju kraći rok dospijeća (kratkoročne obaveze...), a potom one
koje imaju duži rok dospijeća (kapital, dugoročne obaveze)

ISKAZ O FINANSIJSKOJ POZICIJI /BILANS

STANJA/
Aktiva Pasiva
Kratkoročne obaveze
Obrtna imovina
300
600
Dugoročne obaveze 250
RACUNOVODSTVO

Stalna imovina
400 Kapital 450
1.000 1.000

PRAVILO!!!!
AKO AKTIVA POČINJE SA NOVCEM (NAJLIKVIDNIJIM OBLIKOM)-KRITERIJUM
OPADAJUĆE LIKVIDNOSTI, ONDA PASIVA MORA POČETI SA KRATKOROČNIM
OBAVEZAMA –KRITERIJUM RASTUĆE ROČNOSTI!

Kriterijum Kriterijum rastuće ročnosti !

opadajuće likvidnosti! 56

28
 27.9.2016

AKTIVA PASIVA

RACUNOVODSTVO
57

FORMA PRIKAZIVANJA BILANSA

STANJA
HORIZONTALNO
VERTIKALNO
(dvostrani/tabelarni
pregled)
RACUNOVODSTVO

red. Naziv pozicije Iznos

br.
Aktiva Bilans stanja preduzeca “X” na dan 31.12.2007. Pasiva
1. Oprema 110.000
r.b. Naziv sredstva Iznos r.b. Naziv izvora sredstava Iznos
2. Materijal 50.000 1. Oprema 110.000 1. Drzavni kapital 110.000
3. Kupci 10.000 2. Materijal 50.000 2. Dugorocni krediti 50.000
4. Tekuci racun 10.000 3. Kupci 10.000 3. Dobavljaci 20.000
4. Tekuci racun 10.000
Ukupno aktiva 180.000 180.000 180.000
1. Drzavni kapital 110.000
2. Dugorocni krediti 50.000
3. Dobavljaci 20.000
Ukupno pasiva 180.000 58

29
 27.9.2016

ISKAZ O FINANSIJSKOJ POZICIJI /BILANS STANJA/

OSNOVNI IZGLED SA PET ODJELJAKA

Aktiva Pasiva

Ovo je najefikasniji
format za
objašnjenje
najtežih
aspekata
poslovnih
finansija.

100 RACUNOVODSTVO 100 59

IZVJEŠTAJ O FINANSIJSKOJ POZICIJI– BLOK

OBRTNIH SREDSTAVA
Aktiva Pasiva
Osnovna (fiksna)
sredstva (FA)
(fixed assets)

Obrtna
sredstva (CA)
(current assets)

100 100
Sva kratkoročna poslovna sredstva:
1. Zalihe
Sirovine i repromaterijal, proizvodnja u toku, gotovi proizvodi, rezervni dijelovi.
2. Kratkoročna potraživanja, plasmani i gotovina
Potraživanja po osnovu prodaje, kratkoročni krediti i plasmani, kratkoročni krediti u zemlji,
..devizni račun, blagajna, tekući (poslovni) račun..
3. Ostala obrtna sredstva
Sva ostala kratkoročna poslovna sredstva, npr. dati avansi za zalihe i usluge i sl.
RACUNOVODSTVO 60

30
 27.9.2016

ISKAZ O FINANSIJSKOJ POZICIJI /BILANS STANJA/

– BLOK OSNOVNIH (FIKSNIH) SREDSTAVA-
Aktiva Pasiva

Stalna (fiksna)
sredstva (FA)
(fixed assets)
Obrtna
sredstva (CA)
(current assets)
100 100
Sva dugoročna poslovna sredstva:
1. Nematerijalna ulaganja
Goodwill, patenti, licence, itd.
2. Materijalna sredstva
Zemljište, zgrade, pogoni i oprema, transportna oprema, kompjuteri, osnovno stado itd.
3. Dugoročni plasmani
Učešće u kapitalu zavisnih pravnih lica, .., HOV koje se drže do dospijeća...itd.

RACUNOVODSTVO 61

ISKAZ O FINANSIJSKOJ POZICIJI

DVIJE KOLONE OBAVEZA
Aktiva Pasiva
Izvori sopstvenih sredstava
( OF - Ownervs Funds)
FA
Dugoročne obaveze Svi dugoročni zajmovi
(duži od jedne godine)
( LTL - Long Term Loans)

obveznice,
CA Tekuće obaveze
dugoročni krediti...
( CL – Current liabilities)

100 100
Sve kratkoročne obaveze (koje se plaćaju u okviru jedne godine):
1. Obaveze prema povjeriocima
Poslovni povjerioci – iznos koji se duguje dobavljačima.
2. Kratkoročni zajmovi
Uključuje dugovna salda banaka i sva ostala kratkorična
dugovanja koja donose kamate.
3. Ostale kratkoročne obaveze
Sve ostale kratkoročne obaveze, npr. nagomilana plaćanja,
kamate, dospjeli i tekući porezi i dividende.

RACUNOVODSTVO 62

31
 27.9.2016

ISKAZ O FINANSIJSKOJ POZICIJI /BILANS STANJA/

– IZVORI VLASTITIH (SOPSTVENIH) SREDSTAVA
Aktiva Pasiva
Izvori vlastitih
CL sredstava (OF)
450
600 LTL
250
CA 1. Osnovni kapital
CL  Akcijski kapital;
400 300  Udjeli društva sa ograničenom
odgovornosti;
1000 1000  Ulozi;
 Državni kapital;
 Ostali osnovni kapital...
2. Neuplaćeni upisani kapital
3. Rezerve
• Emisiona premija;
• Zakonske ..statutarne..
4. Revalorizacione rezerve i
nerealizovani dobici i gubici 63
5. Neraspoređeni dobitak
6. Gubitak

KOMPONENTE KOJE OPREDELJUJU

FINANSIJSKI POLOŽAJ PREDUZEĆA

 OSNOVNA RAČUNOVODSTVENA JEDNAČINA

A (=sredstva) = O (=dug) + K (kapital)
RACUNOVODSTVO

AKTIVA PASIVA

Dugovi

SREDSTVA
KAPITAL

64

32
 27.9.2016

NAPOMENA!
 Iskazo finansijskoj poziciji /Bilans
stanja/ GOVORI O SITUACIJI PREDUZEĆA U

RACUNOVODSTVO
ODREĐENOJ TAČKI VREMENA
(31.12.2012..godine) pa je stoga STATIČKOG
KARAKTERA

65

ISKAZ O UKUPNOM REZULTATU

/BILANS USPJEHA/

Rashodi Prihodi

33
 27.9.2016

ISKAZ O UKUPNOM REZULTATA

/BILANS USPJEHA/
DINAMIČKOG karaktera
Statičkog Statičkog
karaktera karaktera
Iskaz o ukupnom rezultatu
Ukupan prihod
minus
Ukupni troškovi Bilans
Bilans stanja za stanja
01.jan.2014. određeni period 31. dec. 2014.
=
REZULTAT POSLOVANJA ...1.januar 2015

 Iskaz o ukupnom rezultatu veže se sa vremenskim periodom između 01.01 2014. godine i 31. 12. 2014. godine, i za taj
vremenski period treba da pokaže da li je preduzeće pozitivno ili negativno poslovalo!
 Kada preduzeće nastavlja poslovanje 1.januara 2014.godine, računi koji obrazuju ISKAZ O UKUPNOM REZULTATU
iz 2014.godine “ne postoje”, tj.”ugašeni su”, jer se utvrđeni rezultat prenio na račun neraspoređeni dobitak tekuće
godine ( u slučaju dobitka) ili gubitak tekuće godine (u slučaju gubitka). (pojašnjenje na nerednim slajdovima!)
 U 2015.godini nastaju novi prihodi i rashodi koji obrazuju BU za 2015.godinu
 Ukupni troškovi su postavljeni nasuprot ukupnog prihoda u tom periodu i na taj način se dobija rezultat poslovanja.

Komponente koje obrazuju

Rashodi su sva smanjenja neto periodični finansijski rezultat Prihodi su sva povećanja
imovine preduzeća koja nisu rashodi neto imovine preduzeća
rezultat povlačenja kapitala od koja nisu rezultat 67
dodatnog
strane vlasnika prihodi ulaganja kapitala od strane
vlasnika

ZAKLJUČAK
 ISKAZ O  NE MOŽEMO VREDNOVATI (ISKAZATI,
OBRAČUNATI) NETO REZUTAT (db;gb)

UKUPNOM UKOLIKO NIJE U VEZI SA ODREĐENIM

VREMENSKIM PERIODOM;
RACUNOVODSTVO

REZULTATU  Primjer (1): Ako izvršni direktor kaže

“Moje preduzeće zarađuje neto dobit od
/BILANS 10.000€”, profitabilnost preduzeća nije jasna!
 Naime, da li ostaruje ovu neto dobit nedeljno,
USPJEHA/..prikazuje mjesečno, godišnje???

promjene ekonomskih A. Primjer (2): Jedog od prvih svjetskih miliijardera,

kategorija u određenom
periodu (npr.od 01.01.2016
do 31.12.2016..god.) pa je
stoga dinamičkog karaktera
 Utvrđeni rezultat (dobitak ili
gubitak) će povećati ili
smanjiti sopstveni kapital!
intervjuisala je grupa studenata businessa. Jedan od
studenata je zamolioni milijardera da procijeni iznos
svoje dobiti. Pošto student nije odredio vremenski
period, milijarder je odlučio da se našali i odgovorio je
“Oko 11.000$...”. On je dvoljno dugo pričekao da bi
dozvolio grupi studenata da izraze svoje čuđenje u
vezi ovog čisto malog iznosa. Nakon toga je dovršio
rečenicu sa “...na sat.” Tako ispada da 11.000$ na sat
(24 sata dnevno) dostiže iznos oko 100 miliona $ 68
godišnje.

34
 27.9.2016

FORMA PRIKAZIVANJA BILANSA

USPJEHA
HORIZONTALNO
VERTIKALNO
(dvostrani/tabelarni
pregled)

RACUNOVODSTVO
Bilans uspeha preduzeca "X" za period 01.01.-31.12.2010
Red. Naziv pozicije Iznos Rashodi Bilans uspeha preduzeca "X" za period 01.01.-31.12.2010. Prihodi
br. r.b. Naziv rashoda Iznos r.b. Naziv prihoda Iznos
1. Nabavna vrednost realizovane robe 1.000 1. Nabavna vred. real. 1.000 1. Prihodi od real. robe 1.400
2. Rashodi finansirawa 200
3. Ostali rashodi 100
robe
4. Dobitak 300 2. Rashodi finans. 200 2. Prihodi od finan. 100
Ukupno rashodi 1.600 3. Ostali rashodi 100 3. Ostali prihodi 100
1. Prihodi od realizacije robe 1.400 4. Dobitak 300
2. Finansijski prihodi 100 1.600 1.600
3. Ostali prihodi 100
Ukupno prihodi 1.600
69

VEZA ( U PROCESU BILANSIRANJA) IZMEĐU ISKAZA O

FINANSIJSKOM POLOŽAJU I ISKAZA O
USPJEŠNOSTI POSLOVANJA(DOBITAK)
RASHODI Iskaz o ukupnom rezultatu PRIHODI

RASHODI
>
PRIHODI

DOBITAK

Aktiva Iskaz o finansijskom položaju Pasiva

Stalna (fiksna) SOPSTVENI KAPITAL

sredstva
DOBITAK
Obrtna
sredstva POZAJMLJENA SREDSTVA

Ukupna aktiva = Ukupna pasiva 70

35
 27.9.2016

VEZA ( U PROCESU BILANSIRANJA) IZMEĐU ISKAZA O

FINANSIJSKOM POLOŽAJU I ISKAZA O
USPJEŠNOSTI POSLOVANJA(GUBITAK)
RASHODI Iskaz o ukupnom rezultatu PRIHODI

RASHODI > PRIHODI

GUBITAK

Aktiva Iskaz o finansijskom položaju Pasiva

Stalna (fiksna) SOPSTVENI KAPITAL

sredstva
GUBITAK
Obrtna
sredstva POZAJMLJENA SREDSTVA

Ukupna aktiva = Ukupna pasiva 71

RAČUNOVODSTVENA JEDNAČINA
-PROŠIRENA-

IMOVINA + RASHODI = SK + PRIHODI + OBAVEZE

RACUNOVODSTVO

Elementi Bilansa Elementi Bilansa

stanja uspjeha

72

36
 27.9.2016

OSTALI FINANSIJSKI ISKAZI

ISKAZ O TOKOVIMA ISKAZ O PROMJENAMA NA
GOTOVINE KAPITALU

-pokazuje izvore pribavljanja i -pokazuje promjene koje

način upotrebe novca! nastaju na kapitalu! Posmatra se KAPITAL
(stavka pasive)
Posmatra se NOVAC
(stavka aktive)
primici izdaci NAPOMENE
-poslovne -poslovne
aktivnosti; aktivnosti;
(prodaja robe, (isplate dobavljačima..)
-investicione
 Politike;
primljene naknade
šteta..) aktivnosti;  Principi;
-investicione (kupovina akcija..)  Procjene;
aktivnosti; -finansijske  Usvojeni obračuni;
(prodaja dionica..) aktivniosti;  Objašnjenja značajnih pojava
-finansijske (otplata kredita..)
aktivniosti;
(emisija dionica,
primljeni krediti..)
RACUNOVODSTVO 73

ŠTA SADRŽI GODIŠNJI IZVJEŠTAJ

KOMPANIJE?

 Velike kompanije  Primjer:Kompanija McDonald

pored finansijskih posvetila je veliki dio zadnjeg
godišnjeg izvještaja
(kvantitativnih)
RACUNOVODSTVO

kompanijinoj brizi za okolinu. U

informacija, izvještaju su uključene rasprave
zainteresovanim kompanijinih programa za
licima dostavljaju i upravljanje čvrstim otpadom,
nefinansijske konzerviranjem sredstava i
recikliranjem (godišnji izvještaj
informacije (o je u potpunosti štampan na
ciljevima kompanije, recilkuranom papiru).
tržištu, proizvodima,  Slično navedenom, pogledati
posovanju...) izvještaj CG Telekoma za
2009.godinu (www.telekom...)
74

37
 27.9.2016

NA KOJI SE NAČIN VRŠI TRANSPARENTNOST

FINANSIJSKOG IZVJEŠTAVANJA?

 Dostavljanje nadležnim  Primjer: Finansijski

institucijama... analitičari iznose javnosti svoja
mišljanja svakog petka uveče na
Putem sredstava medija

RACUNOVODSTVO

Wall Street Weeku, televizijskom
(konferencije za javnost, programu koji se emituje na
vladine agencije); PBS-a. Nedeljni poslovni
 Mnogi analitičari, časopisi, kao što su Barrons,
savjetnici za ulaganja, Business Week i Forbes, takođe
poslovni časopisi ocjenjuju izdaju ocjene finansijskog
položaja, profitabilnosti i
finansijske, prinosni
budućih perspektiva mnogih
..položaj preduzeća...
kompanija u javnom interesu.
 PITANJE?
 Da li je takva situacija sa
Crnom Gorom? (tržište kapitala)
75

HVALA NA PAŽNJI!
RACUNOVODSTVO

PITANJA???

76

38
 27.9.2016

ZADATAK
 Sa poslovne strane nekih novina, časopisa (domaćih i/ili
stranih), pročitajte i izvadite članak o nekoj kompaniji.
Navedite sve računovodstvene ili finansijske termine

RACUNOVODSTVO
korištene u članku i polazeći od do sada usvojenog
znanja, pokušajte da ih pojasnite. Da li su Vam svi
termini poznati?
 Razmislite: KOLIKO BI POZNAVANJE RAČUNOVODSTVA
POMOGLO KORISNIKU DA RAZUMIJE SADRŽINU
ČLANKA?

77

39