D CX PROGRAMMER

Omron PLCler için CX Programmer kullanılır.

Kurulumu
Eğer CX-Programmer’ın eski versiyonu yüklü ise kaldırın.
Kurulum CD’sini CD-ROM sürücüsüne yerleştiriniz. Kurulum otomatik olarak
başlayacaktır.
Kurulum dilini seçiniz (Choose –Setup Language) ve “OK” düğmesini
tıklayınız..
Açılan pencerede yazılımın yüklenmeye başlaması için “Next” ’i tıklayınız.

D
Yazılım lisans anlaşmasını (Software License Agreement) okuduktan sonra
“Yes” düğmesini tıklayın.
Kullanıcı ismi,şirket ismi ve lisans numarasını girdikten sonra tekrar “Next“’i
tıklayınız.
Bilgilerinizi murakabe ettikten sonra “Yes“’i seçiniz.
Açılan yeni pencerede programın kurulacağı yeri belirledikten sonra “Next”
seçeneğini tıklayınız.
“Select Program Folder ” penceresinde “Accessories” i seçerek “Next” i
tıklayınız.

CX-Server’in Kurulumu
“Install CX Server Now? ” sorusu ekrana gelecektir. “Yes”i seçiniz.
Sırayla açılan 2 pencerede de “Next”’i tıklayarak yüklemeye devam ediniz.
Açılan pencereden hangi haberleşme teçhizatını kullanacaksanız onu seçin ve
“Next” ile devam edin.
Son pencerede “ Finish” düğmesini tıklayarak yüklemeyi sonlandırın.

CX-Programmer’ın Başlatılması

1
4 PLC
 Şekil 1: CX-Programmer’ın ilk Ekran Görüntüsü

Yeni Proje Açma ve PLC Tipi Özellikleri

D
CX-Programmer’de [New] butonuna tıklayın.

2
4 PLC
 D

Şekil 2: Haberleşme Modelinin Seçimi

Artık CX-Programmer, PLC ile haberleşmeye hazırdır.

Şekil 3: Ana Pencere

3
4 PLC
 İsim Name İçindekiler/İşlev

Başlık Çubuğu Title Bar Kaydedilen dosyayı gösterir.

Menüler Menus Menü bileşenleri seçmeye imkan verir.

Küçük resimler (ikon) tıklanarak fonksiyonlar

Araç (Alet) Kutusu Toolbars seçilir. [View] -> [Toolbars]’dan yeni ikonlar

sürüklenerek alet kutusna yerleştirlir.

Büyük bir pogram istenen sayıda anlamlı alt

Kısım Section bloklara bölünebilir. Her bir ayrı ayrı

incelenebilir.

Programları ve verileri denetler. Farklı

Project
Proje Çalışma Alanı

Proje Ağacı
Workspace
projelerden yada aynı proje içinden verileri

sürükle bırak yöntemiyle kopyalanaya imkan

D
Project Tree
verir.

Programlama Alanı Ladder Window Program alanı.

Derlemede ortaya çıkan hata mesajlarını,

Çıktı Penceresi Output Window Kontak/Bobin aramalarında sonuçlarını, proje

yüklerken meydana gelen hataları gösterir.

Durum Çubuğu Status Bar PLC adı, Online/Offline durumlarını gösteir.

CX-Programmer’da kullanılan kısa yolları

Information
Malumat Penceresi gösterir. [View] -> [Information Window]’’
Window
kullanarak bu pencere saklarnır yada gösterilir.

Timsal (Sembol) Kursor ile seçilen bir hüceredeki isim, adres

Symbol Bar
Çubuğu yada değer gösterilir.
Tablo 1: Ana Pencere Elemanları

Normalde Açık Kontak Girişi

Şekil 4: NO Girişi

4
4 PLC
Bobin Girişi

Şekil 5: Bobin Girişi

Basamak Açıklamasının Girilmesi

5
4 PLC
 Şekil 6: Açıklama Girişi

Normalde Kapalı Kontak Girişi

Şekil 7: NC Girişi

Ladder Program Mantığına Giriş

Programda ilk adım isteneni teşhis etmektir. Şöyle bir istekte bulunulduğunu kabul
edelim.

Problemi ikiye bölerek basitleştirelim.

1. Düğmeye bastığımda tek etkili bir silindir ileriye gitsin.

6
4 PLC
İlk önce giriş ve çıkış değerlerine adres ataması yapılması gerekir.

• Start butonu giriş değeri olduğundan 0.00,

• Silindire hükmedecek selenoid valf, PLC için çıkış olduğundan 1.00
D
adresleri atanır.

a) Yeni proje açalım.

b) PLC modeli ve işletimci tipinin belirlenmesi.

7
4 PLC
c) Network tipinin belirlenmesi ve haberleşme portunun seçimi

d) IO tablosunu CX programında kaydedilmesi

D

e) Programı girelim.

8
4 PLC
 f) PLCye bağlanalım.

D
ya da menü çubuğundan

g) Programı gönderelim.

Hangi bölümlerin PLCye aktarılacağını seçelim.

Bundan sonra program aktarımının PLC modunu etkileyeceğine dair uyarı

verilmektedir. PLC, “Run” yada “Monitor” modunda ise “Program” moduna
geçeceğini bildirir.

9
4 PLC
Program aktarımı tamamlandıktan sonra ekrandaki program ile PLCdeki programın D
etkileşimli çalışması için “PLC/Operation Mode” menüsünden “Monitor” seçeneği
seçilir.

2. Düğmeye bastığımda tek etkili bir silindir, bir sınır anahtarına varıncaya
kadar ileriye gitsin; sonra geri dönsün.

Bu ifadeyi parçalayalım.
a) Düğmeye bastınız ve (and)
b) Bu esnada sınır anahtarına ulaşılmadı (not).

İfadenin and kısmı her iki şartın da yerine getirilmesi gerektiğini ima eder.
Not kısmı, kontağın normalde kapalı (NC) olduğunu gösterir.

10
4 PLC
İlk önce giriş ve çıkış değerlerine adres ataması yapılması gerekir.

• Start butonu giriş değeri olduğundan 0.00,

• Sınır anahtarı giriş değeri olduğundan 0.01,
• Silindire hükmedecek selenoid valf, PLC için çıkış olduğundan 1.00
adresleri atanır.

Programı girelim.

Programı PLCye aktardıktan sonra çalıştıralım.

11
4 PLC
 Program No 1
Amaç Girişe bağlı anahtarları kullanarak çıkış lambalarını yakmak
Seviye Temel
Programı girelim.

D
Yukarı Dikey Çizgi Çizmek(Vertical Up)

Şekil 8: Dikey Çizgi Girişi

Aşağı Dikey Çizgi Çizmek(Vertical Down)

Şekil 9: Dikey Çizgi Girişi

12
4 PLC
OR Basamağı

Şekil 10: OR Girişi

Program No 2
Amaç Öncelikli Girişler
Seviye Temel

Bir kontak daima diğerine göre önceliklidir. Yani basıldığında, kendinden önce
konum değiştiren kontakları etkisizleştir.

Program No 3
Amaç Çıkışları Sürmek
Seviye Temel

Yön butonlarına basıldığı sürece motor o yöne hareket etsin; sınır anahtarı görünce
dursun.

13
4 PLC
 D

Çıkışı Mandallama

Yukarıdaki silindir örneğine dönelim.

Start butonuna basıldığını hatırlayacak bir hafıza devresine ihityaç vardır. Bu, kişiye
düğmeye bir sefer bastıktan sonta düğmeden elini çekmesine imkan verir. Matkap
yada torna tezgahını çalıştıran düğme gibi.

Mühürleme işlemi, iki giriş arasından bir seçim yapılarak yapılır.

Bu ifadeyi parçalayalım.
c) Start butonuna bastınız yada (or)
d) Start butonuna basıldığını hatırla

Programın “or” kısmı koşullardan sadece birisinin karşılanma gerektiğini bildirir.

Hafıza kısmı, girişin konumu değişse bile girişi koşulunun mevcut olduğunu gösterir.

14
4 PLC
Programı girelim.

Programın çalışması:

15
4 PLC
Yukarıdaki örneği başka bir mantıkla pekiştirelim.

Program No 4
Amaç Çıkışı Mandallama
Seviye Temel

Örnek 2’de çıkışı tetikleyen anahtar basılı olduğu sürece çıkışta bir gerilim
oluyordu. Torna tezgahında olduğu gibi “Start” düğmesinde basıldığında motora yön
veren kontak kapansın; “Stop” düğmesine basıldığında kontak açılsın.

D
Programı yazalım.

Açıklamaları Gizlemek

Şekil 11: Açıklamarın Gizlenmesi

Satırlara Açıklama İliştirmek

Bu işlem yapılan değişikliğin tarihini tutmada faydalıdır.

16
4 PLC
 D

Şekil 12: Açıklamarın Girilmesi

Program No 5
Amaç Vinç Motoru
Seviye Temel
Vinç motoru, start butonuna basıldığında,
• S1 sensörü kaldırılacak yükü gördüğüde motor aşağı doğru çalışsın.
• S2 sensörü yükü görünce motor yukarı doğru çalışsın.
• S3 sensörü görüldüğünde motor dursun.

Kullanılacak Elemanlar:

• Start butonu(yaylı model, Normalde açık)

• Stop butonu (yaylı model, Normalde kapalı)
• Sensörler Normalde açık

17
4 PLC
Program:

Program No 6
Amaç Öncelikli Girişler
Seviye Temel

Yarışmalarda karşımıza çıkar. Hangi yarışmacı soruyu doğru bilirse, ilk önce
lambayı o yakar.

18
4 PLC
 D

Programı çalıştıralım. Burada öncelik sunucudadır. Bir yarışmacı soruyu bildikten

sonra (bilemeyedebilir tabii) sunucu ilgili lambayı söndürmelidir. Ayrıca bir
yarışmacı lambayı yakmışsa diğer yarışmacı lambayı yakmamalıdır. Diyelim ki
üçüncü yarışmacı lambayı yaktı. Bu esnada 2. yarışmacı istese bile lambayı
yakamadığını görünüz.

Yardımcı Kontaklar

Program satırlarının nasıl işleme konulduğunu hemde yardımcı kontak kullanımını

bir örnekle görelim.

Dahili yada iç röle olarak da adlandırılan yardımcı röleler, gerçekte fiziksel bir röle
değildir. PLC içindeki yazmaçların ilgili bitleridir. İlk numara “0”dır. Aynı çıkışı ya da
kontağı aynı anda birden fazla kullanma durumunda faydalıdır.

Program No 7
Amaç Tank Seviyesi
Seviye Temel

Tankta bulunan yağ seviyesini kontrol edelim. Bu işlem, iki sensör kullanarak
yapılabilir.

Birisini tabana, diğerine de üst kısma yakın bir yere yerleştirelim.

19
4 PLC
Burada doldurma motorunun yağı, üst sınır sensörünün tetiklenmesine kadar tanka
pompalamasını istiyoruz. Bu noktada motor durarak yağın alt seviye sensörünün
altına düşmesini bekleyecektir. Sonra motor tekrar çalışarak yağı dolduracak ve bu D
işlem sürüp gidecektir.

Burada üç tane IO adresi kullanılır. Sensörler için 2 giriş ve motor için 1 çıkış. Her
iki giriş de NC (normally closed) kontağı olacaktır. Yağa batmadığı zaman ON, yağın
içinde olduğunda OFF olacaktır.

Her bir giriş ve çıkıla atanan adresler aşağıdaki gibidir.

Girişler Adres Çıkışlar Adres Yardımcı Röle

Düşük Seviye 0000 Motor 1.000 W149.0
Yüksek Seviye 0001

Aşağıda ladder diyagramı verilmiştir.

Şimdi program çalıştığında neler olacağını satırları sırayla tarayarak(scan)

inceleyelim.

Başlangıçta tank boştur. Bu yüzden her iki girişte TRUE olduğundan çıkış da TRUE
olacaktır. Bu yüzden yağ pompası çalışır.

20
4 PLC
Doldurma motoru çalıştığından tank tedrici olarak dolacaktır. 100 taramadan sonra
yağ seviyesi alt seviye sensörünün üstüne çıkar ve sensör durum değiştirir. (False) D

Alt seviye sensörü False olsa bile soldan sağa doğru bir yol vardır. W149.0 rölesi
1.00 çıkış rölesini mühürlemektedir. Bu durum yüksek seviye girişinin False
olmasına kadar sürer.

1000 taramadan sonra yağ seviyesi, üst seviye sensörünün üstüne geçer ve kontağı
açar yani kontak False olur ve motor durur.

21
4 PLC
1050 taramadan sonra yağ seviyesi düşer ve üst seviye sensörü tekrar True olur.

Üst seviye sensörü True olsa bile çıkışa bir yol olmadığından motor çalışmayacaktır. D
2000 taramdan sonra yağ seviyesi düşecek ve alt seviye sensörü True olacak ve
döngü başa dönecektir.

Burada yardımcı kontakları biraz açıklayalım.

Yardımcı kontaklar, çoğunlukla ara işlemler için kullanılır. Aynı çıkışı, iki yada ya da
daha fazla program satırında kullanma imkanı verir..

Yardımcı röleler program yazımını basitleştirir.

22
4 PLC
Online Edit

PLC ile bağlantıyı kesmeden tek satır üzerinde değişiklik yapırak tekrar PLCye
kaydetmek için kullanılır.

Şekil 13: Online Düzeltme

Diferansiyel Kontak Girişi (Up)

Şekil 14: Diferansiyel Kontak Girişi

23
4 PLC
Diferansiyel Kontak Girişi (Down)

Şekil 15: Diferansiyel Kontak Girişi

Diferansiyel kontaklar, sadece bir program çevriminde etkin olur. Yani kontak ON
durumundan OFF durumuna geçerken yada OFF durumundan ON durumuna bir
anlık etkin olur. Bu süre 20-50 ms civarındadır.

Şekil 16: Diferansiyel Kontak

Program No 8
Amaç Diferansiyel Kontak
Seviye Temel

Yükselen ve düşen kenar algılamaya diferansiyel kontak denilmektedir.

0.00 girişine kalıcı tip, 0.01girişine basmalı düğme bağlayalım. Programı girelim.

24
4 PLC
Program PLCye gönderdikten sonra çalışma modu Monitor moduna alınız

0.00 girişine basalım. 1.00 ve 1.01 çıkışları mandallanır. 0.01 basılırken 1.00
sönecek, serbest bırakılırken yanacaktır. Çünkü 0.00 daima ON’dur.

Diferansiyel girişte ise 1.01, 0.01 ‘e basılır basılmaz söner. Çünkü bir seferlik ON
olduktan sonra OFF olmuştur.

25
4 PLC
Bir sistemde programın ilk satırındaki gibi 0.00 işi başlatma, 0.01 ise durdurma
düğmesi olarak atansaydı ne olurdu? 0.01 serbest bırakılır bırakılmaz işlem tekrar
başlardı. Yükselen kenar algılamalı kontaklarda ise 0.01’ e basılsa bile tekrar
çalışma olmaz. 0.00 önce OFF konumuna arkasından ON konumuna getirildiği
takdirde yeniden çalışır.

CPM2A gibi kompakt modellerde diferansiyel kontaklar DIFU ve DIFD ile ifade edilir.

Şekil 17: CPM2A için Diferansiyel Kontak

Program No 9
Amaç Diferansiyel Kontak-2
Seviye Temel

Aşağıda düşen kenar tetiklemeli(Aşağı-Down) diferansiyel kontak kullanılmıştır.

26
4 PLC
DÜŞÜNME MOLASI

Yakınma
Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde... Gencecik bir veliaht, babası ölünce İran
tahtına çıkmış. Ülkesini iyi yönetmek için dünya tarihini öğrenmek istemiş. Ünlü,
ünsüz ne kadar bilgin varsa sarayına çağırmış.
Demiş ki:
Bana dünya tarihini yazınız. Okuyup öğreneyim, ülkemi ona göre doğru dürüst
yöneteyim.
Bilginler:

D
Buyruk sizin sultanım, demişler ve çalışmak için dağılıp gitmişler.
Bir yıl...
Üç yıl...
Beş yıl...
On yıl...
Yirmi yıl...
Bilginlerden ses seda yok.
***
İran Şahı, yeniden haber salmış bilginlere:
- Ne oldu dünya tarihi? Okuyup öğrenecek, ülkeyi ona göre yönetecektik... Tez
getirin araştırmalarınızı, incelemelerinizi, çalışmalarınızı, yazdıklarınızı...
Bilginler, kırk deve yüklü kitapla yola çıkıp saraya gelmişler:
-Araştırdık, inceledik, çalıştık, yazdık. Buyurun işte kırk deve yükü kitap, demişler.
Şah:
- Benim, demiş, kırk deve yükü kitabı okuyup ülkeyi ona göre yönetmeye zamanım
yok. Siz bunu biraz kısaltın da öyle getirin...
Ve yine bir yıl geçmiş...
Üç yıl...
Beş yıl...
On yıl...
***
Şah, merak edip duruyormuş dünya tarihini...
Sonunda bilginler, kırk deve yükü kitabı iki deve yüküne indirmişler.
Saraya gelip, yıllarca sürmüş olan araştırmalarının, incelemelerinin, çalışmalarının
özetini Şah’a sunmuşlar...
Şah:
- Yok, demiş; bunları okumaya da zamanım yetmez. Siz gidin, bunların özetini de
çıkarıp öyle gelin...

27
4 PLC
***
Yine aradan yıllar geçmiş...
Şah yaşlanmış.
Dünya tarihini öğrenemeden ülkesini yönetmek zorunda kaldığı için üzgün,
bilginlere bir haber daha salmış.
- Ne oldu bizim dünya tarihinin özeti?
Bu kez bilginler bir eşek yükü kitapla gelmişler.
Şah, dökülmüş saçları ve ak sakalıyla kitaplara bakmış:
- Vakit yetmeyecek, demiş. Siz bunun da özetini çıkarıp öyle gelin.
***

D
Bir yıl...
Üç yıl...
Beş yıl...
Şah, ölüm yatağına düşmüş. Dünya tarihini öğrenemeden ülkesini yönettiği için
kendisini suçluyor, sayıklamalı karabasanlar içinde, "Şu dünya tarihini öğrenemeden
şahlık etmenin utancıyla ölüp gideceğim, ne yazık" diyormuş.
Derken…
Bilginlerin pir - i fanisi, koltuğunun altında bir kalın kitapla çıkagelmiş.
- Sultanım, dünya tarihini özetleye özetleye bu kitaba indirdik, demiş.
Ama Şah, son nefesini vermek üzereymiş:
- Onu da okumaya vakit kalmadı, demiş. Hiç değilse bana şu dünya tarihini, sözlü
olarak kısaca kulağıma anlatın. Öğrenmeden ölmüş olmayayım.
Bilginlerin pir - i fanisi, Şah’ın kulağına eğilmiş:
- Dünya tarihinin özeti şudur, demiş. Doğdular, acı çektiler ve öldüler.

28
4 PLC
 Talimat Girilmesi

Bir işi yapan yada yaptıran komutlardır. Operand bir talimatın(instruction)

işletileceği veriyi türüne göre ya sağlar yada gösterir. Bunlar sabit sayılar gibi
sayısal değerler de olabilir ama çoğunlukla kullanılacak verileri ihtiva eden bit yada
word uzunlukluğundaki adres alanlanlarıdır. Adresi operand olarak olarak gösterilen
bir bite “operand bit”, adresi operand olarak gösterilen bir word adresi, “operand
word” olarak tanımlanır. Bazı talimatlarda word adresleri, istenen veriyi içeren çoklu
adreslerin ilk değeri olabilir.

Şekil 18: Talimat Formatı

Belirtilen hafıza alanlarındaki tüm adresler operandlar için kullanılamayailir. Bir

operandın iki word adrese ihtiyacı varsa veri alanındaki son word, operandın ilk
adresi olarak atanamaz. Çünkü tek bir operand için tüm wordler aynı veri alanı
içinde olmak zorundadır.

29
4 PLC
 D

Şekil 19: Talimat (Komut) Girilmesi

Program No 10
Amaç SET-RESET Talimatları
Seviye Temel

Çıkışı mandallamanın bir diğer yolu SET komutunu kullanmaktadır. Mühürlemeden

çıkmak için RST kullanılır.

30
4 PLC
 D

Çıkışları doğrudan SET/RESET edilmesinin bir yolu da “PLC/Force”

menüsünden “On/Off “ seçeneğidir.

Program No 11
Amaç UP-DOWN Talimatları
Seviye Temel

Diferansiyel Kontak kullanmanın bir yoluda UP-DOWN komutlarıdır.

31
4 PLC
 0.00, ON olduğu zaman UP sadece bir işlem zamanı işletilir. Yani bir pals verir. UP
komutu, giriş sinyalinin ON durumuna geçtiği anı algılar. İşlemlerin sadece bir defa D
yapılması istendiği durumlarda kullanılır.

DOWN fonksiyonu ise düşen kenarı algılamaktadır.

Yukarıdaki diferansiyel kontakların örneğini UP-DOWN fonksiyonları ile yazalım.

Global Sembol Girişi

PLC türüne göre değişmekle beraber bir iş yapan kullanıma hazır sembollerdir.

32
4 PLC
 D

Şekil 20: Global Sembol Girişi

Kontaktör ve röleli kontrol sistemlerindeki yardımcı kontaklar ve röleler yerine,

programlanabilir kontrol sistemlerinde dahili röle eşdeğerinde olan bayraklar (flags)
kulanılmaktadır. Kontaktör ve röleli kontrol sistemlerindeki yardımcı kontaklar ve
röleler yerine, programlanabilir kontrol sistemlerinde dahili röle eşdeğerinde olan
bayraklar (flags) kulanılmaktadır. Bayraklar (Flag) talimatların işleyişine göre
durum değiştiren bitlerdir. Her bir Flag’a, Flag’ın byte adresi ve bit adresi ile
erişebilir.

Name İsim Etiket Timsal Açıklama

Hata ER P_ER Operand verisi hatalı girilirse
Error Flag
ON olur.
Operand, girmemesi gereken
Access Erişim AER P_AER
bir hafıza alanına erişmeye
Error Flag Hatası
çalışırsa ON olur.

33
4 PLC
 CY P_CY Aritmetik işlem sonucunda
Carry Flag Elde
elde olursa ON olur.
Karşılaştırmada ilk operand
Greater > P_GT ikincisinden büyük olursa,
Büyüktür
Than Flag yada veri boyutu, haddini
aşarsa ON olur.
= P_EQ Karşılaştırmada her iki
Equals Flag Eşittir
operand eşit olursa ON olur.
Karşılaştırmada ilk operand
Less Than < P_LT ikincisinden küçük olursa,
Küçüktür
Flag yada veri boyutu, haddinden
azsa ON olur.
D
Negative N P_N İşlem sonucunda MSB biti ON
Negatif
Flag olursa ON olur.
Overflow OF P_OF İşlemin sonucu, hedef alanın
Taşma
Flag haddini aşarsa ON olur.
Underflow UF P_UF İşlemin sonucu, hedef alanın
Taşmama
Flag haddindenaz olursa ON olur.
Greater Büyük Karşılaştırmada ilk operand
>= P_GE
Than or yada ikincisinden büyük yada eşit
Equals Flag Eşittir olursa ON olur.
Not Equal <> P_NE İki operand da arşılaştırmada
Eşit Değil
Flag eşit değilse ON olur.
Less Than
Küçük Karşılaştırmada ilk operand
or <= P_LE
yada ikincisinden küçük yada eşit
Equals Flag
Eşittir olursa ON olur.

Always ON ON P_On
Daima ON Daima ON olur.
Flag
Always OFF P_Off
Daima OFF Daima OFF olur.
OFF Flag
Tablo 2: Bayraklar
Bayrak bitleri CPM2A gibi kompakt PLClerde SR yazmacı altında iken CJ1M’de CF
yazmacı altına konulmuştur. Karşılaştırma yapmak için aşağıdaki tablo incelenebilir.

Bit Anlam
253.08 Pil Bitti
253.13 ON

34
4 PLC
 253.14 OFF
253.15 İlk Açılış
254.00 Clock 1 min
254.01 Clock 0.02 sec
255.00 Clock 0.1 sec
255.01 Clock 0.2 sec
255.02 Clock 1 sec
255.04 Elde (CY)
255.05 Buyuk (GR)
255.06 Eşit(EQ)
255.07 Küçük (LE)
D
Tablo 3: CPM2a Bayrakları

Saat palsleri sistem tarafından belirli zaman aralıklarında ON ve OFF yapılan

bayraklardır. Program içinde bayrak adreslerinden ziyade etiket yada timsalleri ile
belirtilir.

İsim Etiket Timsal İşlem

0.01s ON
0.02s P_0_02_s
0.02 s Clock Pulse 0.01s OFF

0.05s ON
0.1 s Clock Pulse 0.1s P_0_1_s
0.05s OFF

0.1s ON
0.2 s Clock Pulse 0.2s P_0_2_s
0.1s OFF

0.5s ON
1 s Clock Pulse 1s P_1s
0.5s OFF

30s ON
1 dak Clock Pulse 1min P_1min
30s OFF

Tablo 4: Saat Palsleri

Talimat Girilmesi 2– Diferansiyel Fonksiyon

Diferansiyel fonksiyonlar programın icrasında bir çevrimlik süre kadar çalışır.

35
4 PLC
 D

Şekil 21: Diferansiyel Talimat Girişi

Talimat Girilmesi 3 – Numarasına Göre Fonksiyon Girmek

36
4 PLC
 D
Şekil 22: Numara ile Talimat Girişi

TIMER Talimatının Girilmesi

PLClerde zamanlayıcının nasıl kullanıldığını görelim

En sık kullanılan Timer’ın sembolu TIM’dir zaman aralığı 0.1 sn’dir.

Şekil 23: TIM Talimatı

Numarası 0000-4095 aralığında set değeri 0000-9999sn arasındadır. Bu değer

999,9 saniyeye tekabül eder.

37
4 PLC
 D
Şekil 24: TIM Talimatı Girişi

Program No 12
Amaç Timer
Seviye Temel

Şekil 25: Zamanlama Diyagramı

Zamanlayıcılar çalışma görevleri bakımından değişik adlar almaktadır.

• Gecikmeli Kapanan Zamanlayıcı

• Gecikmeli Açılan Zamanlayıcı
• Tek Seferlik

38
4 PLC
ON-Delay Timer(Gecikmeli Kapanan Zamanlayıcı)

Şekil 26: Zamanlama Diyagramı

39
4 PLC
Off-Delay Timer (Gecikmeli Açılan Zamanlayıcı)

Şekil 27: Zamanlama Diyagramı

1 Tek Seferlik Timer (One-Shot)

Şekil 28: Zamanlama Diyagramı

ON/OFF Gecikmesi

Şekil 29: Zamanlama Diyagramı

40
4 PLC
 D
Program No 13
Amaç Timer
Seviye Temel

Start butonuna bastıktan 3 sn sonra motor çalışsın. Stop butonuna basıldığında

dursun.
Adres ataması:
Start butonu(Normalde Açık) : 0.0
Stop butonu (Normalde Kapalı) : 0.1
Motor çıkış : 1.0

41
4 PLC
 Program No 14
Amaç Timer
Seviye Temel

Start butonuna basınca kutu A konumundan D konumuna şekilde görüldüğü gibi

taşınacak. Pistonlar ardışık olarak aşağıdaki yönergeye göre çalışacak.

• Start butonu ile 1. piston parçayı iterek B konumuna taşıyacak.

• 5 sn sonra 2. piston parçayı C konumuna getirecek.
• 3 sn sonra parça D konumuna getirilecek.
• Parça D konumuna konuşlandıktan sonra tüm pistonlar 3 sn sonra geri
çekilecek.
D

42
4 PLC
 D

CJ1M’nin diğer Timer talimatları aşağıya çıkarılmıştır.

Talimat Açıklama Timsal

TIMH(015) TIMH (015) (Fonksiyon No:15)
talimatının zaman aralığı 10 ms’dir
Bu nedenle TIMH için hızlı zaman
rölesi olarak bilinir.

TMHH(540) 1 ms’lik Timer

TIML(542) Uzun Zaman Aralığı.

0.1 sn zaman aralığı olan bu
timer ile 115 gün bekleme yapılabilir.

43
4 PLC
 Tablo 5: TIM Fonksiyonları

Sayaç (Counter) Talimatı

Sayaçlar, girişteki darbeleri sayarak önceden ayarlanan değerlere göre kıyaslama

yapar. Mevcut değerle set değeri örtüştüğünde takip eden işlem, yüklenen göreve
D
bağlıdır.

Şekil 30: Counter Fonksiyonu

Şekil 31: Counter Fonksiyonu Girişi

44
4 PLC
 Şekil 32: Zamanlama Diyagramı

Giriş koşulu sağlandığında SV değerinden itibaren birer birer aşağıya sayar.

D
Program No 15
Amaç Sayaç (Counter)
Seviye Temel

Sinyal girişi OFF’dan ON’a değiştiğinde etkilenir. Mevcut değer sıfır olduğunda
tamlama bayrağı ON olur ve reset sinyali gelmediği müddetçe o vaziyette kalır.

45
4 PLC
Aşağıdaki örnekte 0.00’dan 5 kere giriş yapıldığında çıkış 3 saniye etkin kalmaktadır.

Program No 16
Amaç Büyük Zaman Aralığı
Seviye Temel

İki Timer kullanarak zaman aralığını büyütmek mümkümken bunu Counter ile
beraber yapmak da mümkündür. Counter’ın set değeri 2000, Timer’da 5 saniyeye
ayar edilirse zaman aralığı 10.000 sn yani 2.77 saata çıkar.

0.0 girişi etkin olduğunda Timer saymaya başlar. Set değerine ulaştığında T0001
bayrağını açarak hem kendinin hem deCNT’nin yolunu keserek resetler. Her 5
saniyede CNT’nin durumunu değiştirir.

46
4 PLC
 Program No 17
Amaç Büyük Sayıda Sayma
Seviye Temel

Sayacın azami sayma değeri 9999’dur. Daha büyük sayıya ihtiyacımız olduğunda
ikili counter kullanırız. İlk sayaç belli bir değere set edilir. İkincisi birincisini kontrol
eder. Aşağıdaki örnekte 1. sayaç 1000, ikincisi 20’ye ayarlanmıştır. Bu da demektir
ki 20000’e kadar sayılabilir.

CNT001, değerini, 000 girişine göre 1 düşürür. Bu sayaç 0 olana kadar devam eder.
C001 bayağını set ederek kendini resetlerken CNT002’yi tetikler.

Mesele 1
Amaç Sayaç (Counter)
Seviye Temel

• Start butonuna basınca M1 motoru çalışşın.

• S1 sensörü kutuyu gördüğü anda V1 pistonu tarafından kutuya bant
vurulsun. V1 pistonu 1 sn sonra geri çekilsin.
• Kutu S1 sensöründen kurtulduğu an V2 pistonu kutuya tarih vursun. 2 sn
sonra V2 pistonu geri çekilsin.
• S3 sensörünün önünden 4 kutu geçince motor dursun.

47
4 PLC
 Örnek 18
Amaç Filip-Flop
D
Seviye Temel

0.00 girişi yetkilendirildiğinde her iki Timer da çalışmaya başlar. 1. timer 1 sn, 2.
timer 2 sn değerlerine set edilmiştir. 1.03 çıkışı 1 saniye yanık kalır. T001
bayrağının ON olması ile söner (NC kontağı). Çıkış OFF olur. TIM002’nin süresinin

48
4 PLC
bitimine kadar bu durumda bekler (2-1=1 sn) tekrar ON olur. Ardışık olarak bu
işlem 10 defa tekrar edilir.

CNTR(012) Sayacı

Standart sayaç aşağı yönlüdür yani bir set değerinden aşağı doğru sayar. Bazı
uygulamalarda örneğin ürün sayısı gibi yukarı doğru saymaya ihtiyaç vardır. Böyle
durumlarda Aşağı / Yukarı (UP / DOWN) sayıcı olarak kullanılır.

Şekil 33: CNTR Fonksiyonu

Şekil 34: Zamanlama Diyagramı

Artma yönünde sayarken sayım değeri set değerine ulaştığında, bir sonraki sinyal
geldiğinde CNT, ON olur ve sayım değeri sıfırlanır.

Azalma yönünde sayarken sayım değeri sıfıra ulaştığında. bir sonraki sinyal
geldiğinde CNT ON ve mevcut değer=set değeri (PV =SV) olur.

49
4 PLC
Örnek 19
Amaç Counter
D
Seviye Temel

Konveyör üzerinde taşınan şişelerin sağlamlıkları kontrol edilecektir. Sağlam

olanlar 10’lu zümreler halinde paketlenecektir. Bunun için bir sayaç (counter)
kullanılacaktır.

Sensor A, gelen şişeyi ile algılanıp sayıyı bir arttırır. Kırık olanlar ise Sensor B
ile algılanıp sayıyı bir düşürür. Toplam değer 10'a konveyör durur ve ikaz
lambası yanar.

50
4 PLC
KEEP Komutu

KEEP komutu, çıkış bitinin durumunu 2 girişin durumuna göre değiştirir.

Bu talimat 2 giriş bitinin durumuna göre bir çıkış bitin durumunu muhafaza etmek için kullanılır.
İlk bit, üzerinde bulunduğu hat işletilir işletilmez çıkış bitini ON yapar. İkinci giriş biti ise kendi
hattı işletildiğinde ilgili biti OFF yapar. Bit durumu, girişler değişmediği sürece tebdil
olmadan(aynı) kalır.

Şekil 35: Zamanlama Diyagramı

CIO0.00 bitinin durumu ON olduğunda W10.02 bitini de ON durumuna tahvil eder. Eğer
CIO0.01 biti ON olursa W10.02 biti OFF olur ve CIO0.00 biti ON oluncaya kadar öylece kalır.
Her ikisi de ON olursa çıkış OFF olur.

51
4 PLC
 Program No 20
Amaç Bit Durumunu On/OFF Yapma (Toggle Bit)
Seviye Temel

D
Tükenmez kalemde düğmeye basıldığında, yazıcı uç ileriye gider. Bir kere daha
basıldığında geriye çekilir.

Program No 21
Amaç Örnek 5’i Keep talimatı ile yapalım.
Seviye Temel

52
4 PLC
Program No 22
Amaç 5li elma sayma
Seviye Temel

• Yaylı start butonuna basıp-bırakınca M1 motoru, S2 sensörü kutuyu

görene kadar çalışsın.
• S2 sensörü kutuyu görünce M2 motoru çalışsın.
• Kutuya 5 elma düştükten sonra M2 motoru dursun ve M1 motoru çalışsın.
• S3 sensörü kutuyu görünce M1 motoru dursun.

53
4 PLC
 Mesele 2
Amaç Keep
Seviye Temel

Yürüyen bir bant üzerindeki ürünü bir sensör algılanarak A ve B yan bantlarına sevk
edilmektedir. Sensör tarafından algılanan ilk ürün A bantına arkasından gelen ürün B bantına
gönderilecektir.

İstenen programı yazınız.

ÖNERİ: 0.00 girişi 1.01çıkışını ON yapacaktır. Bunun için KEEP talimatını kullanın. 1.01 ON
iken 0.00 girişinden yeni bir sinyal gelirse çıkış OFF olmalıdır.

Sinyal diyagramı:

Sembolleri Kullanarak Program Yazma

Trafik Lambası

Aşağıdaki gibi bir trafik lambasını düşünelim.

• Sadece kırmızı ışık yanar.

54
4 PLC
 • Kırmızı ve Sarı ışık beraber yanar.
• Sadece Yeşil ışık yanar.
• Sadece Sarı ışık yanr.

Program için aşağıdaki sıra takip edilecektir.

• Sembollerin oluşturulması
• Ladder diyagramının yazılması

Sembollerin oluşturulması

Program tarafından kullanılacak veri alanları tanımlanmalıdır. Kontaklara

birer isim atanması doğrudan adreslemedir. Programın daha okunabilir ve D
anlaşılabilir olması için adreslere sembolik isimlerin verilmesi daha iyidir.

1- Çalışma alanında “Symbols” çift tıklanır.

2- Yeni bir sembol girişi için sembol penceresi getirilir.

3- Sembol girişi yapılır.

55
4 PLC
 4- Aşağıdaki tabloya göre diğer semboller girilir.

Ladder diyagramının yazılması

1- Çalışma alanında “Section1” çift tıklanır.

2- Programı girin.

Önce kapalı kontak girin ve aşağı yönlü oka basarak kontak ismini bulun.

56
4 PLC
 D
Detail düğmesine basınız. Edit düğmesine tıklayarak açıklama olarak “T004” giriniz.

Timer giriniz ve Detail düğmesine basınız

57
4 PLC
Aşağıdaki üç nokta yan yana alanına tıklayın.
D
“Name or adres” alanına uygun seçim yapınız.

Timer’ın ikinci verisini girelim.

58
4 PLC
Tamam diyelim.

Diğer alanları girelim.

59
4 PLC
 D

60
4 PLC
DÜŞÜNME MOLASI

YAŞAM DERSİ

Leonardo da Vinci 'Son Akşam Yemeği' isimli resmini yapmayı düşündüğünde büyük
bir güçlükle karşılaştı...

İyi'yi İsa'nın bedeninde, Kötü'yü de İsa'nın arkadaşı olan ve son akşam yemeğinde
ona ihanet etmeye karar veren Yahuda'nın bedeninde tasvir etmek zorundaydı..

Resmi yarım bırakarak bu iki kişiye model olarak kullanabileceği birilerini aramaya

D
başladı.. Bir gün bir koronun verdiği konser sırasında korodakilerden birinin İsa
tasvirine çok uyduğunu fark etti.. Onu poz vermesi için atölyesine davet etti, sayısız
taslak ve eskiz çizdi..

Aradan 3 yıl geçti. 'Son Akşam Yemeği' neredeyse tamamlanmıştı, ancak Leonardo
da Vinci henüz Yahuda için kullanacağı modeli bulamamıştı.. Leonardo'nun çalıştığı
kilisenin kardinali, resmi bir an önce bitirmesi için ressamı sıkıştırmaya başladı..

Günlerce aradıktan sonra Leonardo vaktinden önce yaşlanmış genç bir adam buldu..
Paçavralar içindeki bu adam sarhoşluktan kendinden geçmiş bir durumda kaldırım
kenarına yığılmıştı.. Leonardo yardımcılarına adamı güçlükle de olsa kiliseye
taşımalarını söyledi çünkü artık taslak çizecek zamanı kalmamıştı..

Kiliseye varınca yardımcılar adamı ayağa diktiler. Zavallı, başına gelenleri

anlamamıştı.. Leonardo adamın yüzünde görülen inançsızlığı, günahı, bencilliği
resme geçiriyordu.. Leonardo işini bitirdiğinde, o zamana kadar sarhoşluğun
etkisinden kurtulmuş olan berduş gözlerini açtı ve bu harika duvar resmini gördü.
Şaşkınlık ve hüzün dolu bir sesle söyle dedi: 'Ben bu resmi daha önce gördüm'...
'Ne zaman' diye sordu 'Leonardo da Vinci, o da şaşırmıştı. 'Üç yıl önce.. Elimde
avucumda olanı kaybetmeden önce. O sıralarda bir koroda şarkı söylüyordum, pek
çok hayalim vardı, bir ressam beni İsa'nın yüzü için modellik yapmak üzere davet
etmişti'..

İyi ve Kötü'nün yüzü aynıdır.. Her şey insanın yoluna ne zaman çıktıklarına
bağlıdır...

61
4 PLC