6th International Conference in Open & Distance Learning - November 2011, Loutraki, Greece - PROCEEDINGS

Ταξίδι ζ’ ένα «σαμένο κένηπο»: μελεηώνηαρ ακέπαια λογοηεσνικά κείμενα ζηο

Ππόγπαμμα «Σποςδέρ ζηον Δλληνικό Πολιηιζμό» ηος Ανοικηού Πανεπιζηημίος
Κύππος

A Journey to a “Lost Center”: Studying Complete Literary Texts in the

Programme of Greek Studies at the Open University of Cyprus

Σηέθανορ Δςθςμιάδηρ Ανηώνηρ Κ. Πεηπίδηρ

Αλνηθηφ Παλεπηζηήκην Κχπξνπ Αλνηθηφ Παλεπηζηήκην Κχπξνπ
apetrides@ouc.ac.cy

Abstract
This paper sets forth the educational advantages of and the issues deriving from the
study of complete literary works of the classical, Byzantine and post-Byzantine period
(or substantial parts thereof) as taught in several undergraduate courses at the
Programme of Studies in Greek Culture of the Open University of Cyprus. The
authors unpack the criteria of prescribing particular texts, the opportunities offered to
students for getting acquainted with what literary analysis is about, but also the
complications which may hamper the teaching of literature in a distance-learning
Programme. Before selecting the academic year’s syllabus, the tutors must weigh the
pros and cons of a particular text in terms of representing a certain period and a
certain genre in the history of literature. They must also mind the balance between
established prose works or poems and other, lesser-known ones which are still of
importance. The learning outcomes to be expected are significant: for instance, the
students are familiarised with periods and genres heretofore unknown or
underappreciated. Furthermore, students who in the past treated literature with
indifference learn to appreciate the value and the pleasure of reading. Fulfilling,
however, these aims is contingent upon the educational material the course would be
based on, the quantity and the quality of contacts between the tutor and his/her
students, as well as the utilisation of technology which has been put in the service of
the Open and Distance-Learning Education.

Πεπίλητη
Ζ αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη ηελ πηνζέηεζε ηεο κειέηεο ζηελ νιφηεηά ηνπο ή ζε
νξηζκέλε έθηαζε θεηκέλσλ απφ ηελ αξραηνειιεληθή, βπδαληηλή, κεηαβπδαληηλή θαη
λενειιεληθή ινγνηερλία ζε Θεκαηηθέο Δλφηεηεο πνπ πξνζθέξνληαη ζην Πξφγξακκα
«Σπνπδέο ζηνλ Διιεληθφ Πνιηηηζκφ» ηνπ Αλνηθηνχ Παλεπηζηεκίνπ Κχπξνπ.
Ηδηαίηεξα αλαιχνληαη ηα θξηηήξηα επηινγήο ζπγθεθξηκέλσλ θεηκέλσλ, ηα
πιενλεθηήκαηα πνπ πξνζθέξεη ζην θνηηεηή ε εθαξκνγή απηήο ηεο πνιηηηθήο θαη νη
παξάιιειεο απαηηήζεηο πνπ αλαθχνληαη γηα ηνπο δηδάζθνληεο. Σρεηηθά ε Οκάδα
Γηδαθηηθνχ Πξνζσπηθνχ κηαο Θεκαηηθήο Δλφηεηαο πξέπεη λα ζηαζκίζεη ηελ
αληηπξνζσπεπηηθφηεηα ησλ θεηκέλσλ πνπ ζα επηιέμεη γηα ηηο επνρέο νη νπνίεο
εμεηάδνληαη ζηνπο επηκέξνπο ζεκαηηθνχο θχθινπο, λα εμηζνξξνπήζεη κεηαμχ
πεξηζζφηεξν θαη ιηγφηεξν γλσζηψλ ζπγγξαθέσλ θαη πνηεηψλ, λα κελ αδηαθνξήζεη
γηα ινγνηερληθά είδε πνπ κέρξη πξφηηλνο ζεσξνχληαλ «δεπηεξεχνπζαο ζεκαζίαο». Τα
καζεζηαθά απνηειέζκαηα γηα έλαλ πξνπηπρηαθφ θνηηεηή κπνξεί λα είλαη ζεκαληηθά
SECTION B: applications, experiences, good practices, descriptions and outlines, educational activities, issues for
dialog and discussion
178
6th International Conference in Open & Distance Learning - November 2011, Loutraki, Greece - PROCEEDINGS

φπσο ε εκπέδσζε ηεο έλλνηαο «ινγνηερλία», ε εμνηθείσζε κε ιηγφηεξν γλσζηέο

πεξηφδνπο θαη πεξηνρέο ηεο, ε πηνζέηεζε ηεο θεηκελνθεληξηθήο αλάγλσζήο ηεο. Ζ
επίηεπμε σζηφζν ησλ καζεζηαθψλ ζηφρσλ εμαξηάηαη θαηά πνιχ απφ ην εθπαηδεπηηθφ
πιηθφ πνπ πξέπεη εηδηθά λα ζπλνδεχεη ηε κειέηε ησλ θεηκέλσλ, απφ ηε ζπρλφηεξε
επαθή δηδάζθνληα θαη δηδαζθνκέλσλ, απφ ηελ αμηνπνίεζε, ηέινο, ησλ δπλαηνηήησλ
πνπ παξέρεη ζηελ ΑεμΑΔ ε ζχγρξνλε ηερλνινγία.

1. Διζαγυγικά
Απφ ηα πξψηα καο ζρνιηθά ρξφληα κέρξη ηα κεηαγελέζηεξα, φηαλ αξρίζακε πιένλ λα
θαηαλννχκε ηη εζηί ινγνηερλία —λέα, αξραία, κεζαησληθή ή μέλε— δηδαρζήθακε ηα
ινγνηερληθά θείκελα ζε αλζνιφγηα θαη απνζπάζκαηα. Τα λενειιεληθά αλαγλψζκαηα
πνπ ππήξμαλ ε βαζηθή, αλ φρη ε απνθιεηζηηθή, νδφο ηεο κχεζήο καο ζε απηά
δηαλζίδνληαλ ζρεδφλ εμ νινθιήξνπ κε ζχληνκα δηεγήκαηα θαη πνηήκαηα πνπ
θάιππηαλ, αληηπξνζσπεπηηθά ή φρη, ην θάζκα κεηδφλσλ θαη ειαζζφλσλ πνηεηψλ θαη
πεδνγξάθσλ πνπ ζπλαπνηεινχζαλ ηε λενειιεληθή ινγνηερλία. Πνιχ ζπαλίσο ζηηο
κεγαιχηεξεο ηάμεηο, απηέο ηνπ Γπκλαζίνπ ή ηνπ Λπθείνπ, δίδνληαλ επηπξφζζεηα θαη
απνζπάζκαηα ιίγσλ ζειίδσλ απφ κπζηζηνξήκαηα ζηα νπνία βέβαηα πξνηαζζφηαλ
κηθξή εηζαγσγηθή πεξίιεςε, αλαγθαία γηα ηελ θαηαλφεζή ηνπο. Όζνη πάιη
δηδαρηήθακε θάπνηα ζηηγκή ηελ αξραία ινγνηερλία απφ ην πξσηφηππν, αξθεζηήθακε
ζε παξαγξάθνπο πνπ, αλ αθνξνχζαλ ζπγθεθξηκέλν θείκελν (π.ρ. ηνλ Ξελνθψληα, ηνλ
Λπζία, ηνλ Πιάησλα, ηνλ Θνπθπδίδε ή ηνπο ηξαγηθνχο), ην θάιππηαλ κφλν ελ κέξεη.
Τν βάξνο κνηξαία έθιηλε πξνο ηε κειέηε ηεο γιψζζαο θαη φρη πξνο ηα λνήκαηα ή ηελ
θεληξηθή ηδέα ηνπ έξγνπ πνπ πξνζθέξνληαλ κάιινλ έηνηκα, «ζην πηάην», ρσξίο ηε
δηάλπζε κηαο εζσηεξηθήο δηαδξνκήο πνπ δελ ήηαλ άιιε απφ ην μεδίπισκα ησλ
ιέμεσλ, ησλ πξνηάζεσλ θαη ησλ ζηίρσλ, ηε ζχδεπμε λνεκάησλ θαη εηθφλσλ, ηελ
είζνδν θαη έμνδν ησλ εξψσλ. Τα πξάγκαηα θάπσο άιιαμαλ, φηαλ, παξάιιεια κε ηε
δηδαζθαιία θεηκέλσλ απφ ην πξσηφηππν, δφζεθαλ ζηνπο καζεηέο «νη θιαζηθνί ζε
κεηάθξαζε», αίηεκα πνπ, φζν γλσξίδνπκε, αλαγφηαλ ζηνλ παηδαγσγφ-νξακαηηζηή
Αιέμαλδξν Γεικνχδν θαη ζε εθηελέο άξζξν ηνπ πνπ είρε απηφλ αθξηβψο ηνλ ηίηιν.1
Απφ ηα ρξφληα ηεο κεηαπνιίηεπζεο κέρξη ζήκεξα ε κφλε επθαηξία λα δηδαρηείο έλα
θείκελν ζην αθέξαην κέζα ζην ζρνιείν πξνζθεξφηαλ νπζηαζηηθά κέζα απφ ηε
δηδαζθαιία ηεο αξραίαο γξακκαηείαο απφ κεηάθξαζε. Κη απηή, ζήκεξα κπνξνχκε λα
ην νκνινγήζνπκε, δελ είρε ηφζν επηβιεζεί απφ ηελ αλάγθε λα ζηαζνχκε ζηελ ίδηα
ηελ ηδέα λα ζεσξήζνπκε ην θείκελν ζην ζπλνιφ ηνπ, φπσο απαηηεί ε ζπνπδή
νηαζδήπνηε ινγνηερλίαο, αιιά ζηε ζπλείδεζε ηεο λενειιεληθήο απζππαξμίαο θαη
ζηελ επηβεβαίσζε ηνπ γισζζηθνχ θξάγκαηνο πνπ ρσξίδεη ηελ αξραηφηεηα απφ ηε
λεφηεξε Διιάδα. Γηα άιιε κηα θνξά ζηε λενειιεληθή ηζηνξία ηεο εθπαίδεπζεο έλα
δήηεκα νπζίαο είρε θαηαζηεί δήηεκα ηδενινγίαο.
Γελ είλαη εδψ αλάγθε λα ζηαζνχκε ζην εξψηεκα αλ ε κειέηε ησλ αξραίσλ θεηκέλσλ
απφ κεηάθξαζε ζην Γπκλάζην θαη ζην Λχθεην απέδσζε ηα πξνζδνθψκελα.2 Τν
γεγνλφο είλαη —θαη δελ ρξεηάδνληαη λα επηθαιεζηνχκε ζηαηηζηηθέο κειέηεο γη’
απηφ— φηη ε ζρέζε καο κε ην βηβιίν θαη ζηελ Διιάδα θαη ζηελ Κχπξν, είηε
ινγνηερληθφ είηε επηζηεκνληθφ είλαη απηφ, παξακέλεη απνγνεηεπηηθά πεξηνξηζκέλε.
Πέξαλ ηνχηνπ, γηα ηελ παηδεία καο απφ ην δεκνηηθφ ζρνιείν κέρξη θαη ην

1
Βι. Γεικνχδνο (1916) θαη ζρεηηθά Παπαλνχηζνο (1978), 254.
2
Όπσο θαη πνιιά δεηήκαηα ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο, ε εηζαγσγή ηεο κειέηεο —ζην Γπκλάζην
θαη ζην Λχθεην— ησλ αξραηνειιεληθψλ θεηκέλσλ απφ κεηάθξαζε βξήθε ππέξκαρνπο θαη πνιέκηνπο.
Βι. ελδεηθηηθά κεηαμχ ησλ έλζεξκσλ ππνζηεξηθηψλ, Βψξνο (1981), 13-29. Καη αληίζεηα, Χαηδεθψζηα
(1997).

SECTION B: applications, experiences, good practices, descriptions and outlines, educational activities, issues for
dialog and discussion
179
6th International Conference in Open & Distance Learning - November 2011, Loutraki, Greece - PROCEEDINGS

Παλεπηζηήκην ε αλάγλσζε ελφο βηβιίνπ απφ άθξε ζ’ άθξε, απφ ηελ αξρή έσο ην
ηέινο, ήηαλ θαη είλαη φρη είδνο πνιπηειείαο αιιά είδνο ελ αλππαξμία. Μνινλφηη νη
ιφγνη πνπ επέβαιιαλ θαη επηβάιινπλ ηελ επηινγή ηεο απνζπαζκαηηθήο αλάγλσζεο
είλαη πξνθαλείο —ηα δεζκεπηηθά πεξηζψξηα ελφο σξνινγίνπ πξνγξάκκαηνο— είλαη
ηαπηφρξνλα δεισηηθνί θαη κηαο ζπγθεθξηκέλεο αληίιεςεο πνπ θπξηάξρεζε ζε φιεο ηηο
βαζκίδεο ηνπ ζρνιείνπ θαη θαζφξηζε ελ πνιινίο ηε ζρέζε καο φρη εηδηθά κε ηε
ινγνηερλία αιιά γεληθά κε ην βηβιίν.3

2. Η μελέηη ηηρ ελληνικήρ λογοηεσνίαρ ζηο Ππόγπαμμα Σποςδών ζηον Δλληνικό

Πολιηιζμό ηος Α.Π.Κς. : γενικό πεπίγπαμμα
2.1. Γενικά
Πέξα απφ ην λα πξνζθέξεη ηε δεχηεξε επθαηξία, βαζηθή απνζηνιή ηεο δηά βίνπ
κάζεζεο είλαη λα θαιχςεη ηα θελά κηαο παηδείαο πνπ νιηθψο ή κεξηθψο δελ
εθπιήξσζε ηνπο ζηφρνπο ηεο. Ζ απνθαηάζηαζε κηαο ρακέλεο ζρέζεο κε ην βηβιίν
γεληθά είλαη εμ νξηζκνχ απαξαίηεηε φπσο νπζηαζηηθφο είλαη ν επαλαπξνζδηνξηζκφο
ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν πξέπεη λα κειεηάκε θαη, ζε δεχηεξν επίπεδν, λα
απνιακβάλνπκε ηνλ έληερλν ηξφπν γξαθήο πνπ απνβιέπεη ζ’ έλα αηζζεηηθφ
απνηέιεζκα. Οη κέζνδνη πνπ πηνζεηνχληαη θαη νη πξνθιήζεηο πνπ αλαθχπηνπλ ζηελ
ΑεμΑΕ δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο έρνπλ αλνίμεη κηα γφληκε ζπδήηεζε πάλσ ζε
παηδαγσγηθά θαη αθαδεκατθά εξσηήκαηα πνπ έρνπλ σο βαζηθφ άμνλα ηνλ ηξφπν κε ην
νπνίν ζα απνθαηαζηαζεί ε ζρέζε ηνπ ψξηκνπ ζε ειηθία θνηηεηή κε έλαλ ρψξν κε ην
νπνίν αηζζαλφηαλ πεξηζζφηεξν ή ιηγφηεξν νηθείνο ζην καθξηλφ ζρνιηθφ παξειζφλ.4
Τν Πξφγξακκα Σπνπδψλ ζηνλ Διιεληθφ Πνιηηηζκφ φπσο πξνζθέξεηαη ζην Αλνηθηφ
Παλεπηζηήκην Κχπξνπ έρεη σο βαζηθή ζπληζηψζα ηε κειέηε ηεο ινγνηερλίαο πνπ
γξάθηεθε ζηα ειιεληθά απφ ηνλ Όκεξν κέρξη ηνπο ζπγγξαθείο θαη πνηεηέο ηνπ
ζήκεξα. Απφ ηηο 15 Θεκαηηθέο Δλφηεηεο, ππνρξεσηηθέο θαη επηιεγφκελεο, πνπ έρεη ηε
δπλαηφηεηα λα πξνζθέξεη πξνο ην παξφλ ην Πξφγξακκα, ηνπιάρηζηνλ ηέζζεξηο
(ΔΛΠ21, ΔΛΠ28, ΔΛΠ31 θαη ΔΛΠ47) αθνξνχλ ακηγψο ζηε κειέηε ηεο ινγνηερλίαο
απηήο. Οη δχν πξψηεο, Θεκαηηθέο Δλφηεηεο ηνπ δεπηέξνπ έηνπο, είλαη ππνρξεσηηθέο:
«Aξραία Eιιεληθή θαη Πξψηκε Βπδαληηλή Λνγνηερλία» (ΔΛΠ21) θαη ε
«Νενειιεληθή Λνγνηερλία (19νο-20νο αηψλαο)» (ΔΛΠ28). Απφ ηηο άιιεο δχν
Θεκαηηθέο Δλφηεηεο ηνπ ηξίηνπ θαη ηέηαξηνπ έηνπο πνπ είλαη πξναηξεηηθέο ε
«Βπδαληηλή θαη Μεηαβπδαληηλή Λνγνηερλία (8νο-18νο αη.) (ΔΛΠ47) απνηειεί
ζπλδεηηθφ θξίθν ησλ δχν πνπ κφιηο αλαθέξακε, ελψ ε άιιε ην «Αξραίν Διιεληθφ
Θέαηξν» (ΔΛΠ31) εκβαζχλεη ζηε κειέηε ηνπ αξραίνπ δξάκαηνο θπξίσο ηνπ 5νπ
αηψλα κέζα απφ ηελ νινθιεξσκέλε ζπνπδή ηξηψλ αθέξαησλ ηξαγσδηψλ (ηνπ
Αηζρχινπ, ηνπ Σνθνθιή θαη ηνπ Δπξηπίδε) θαη κηαο θσκσδίαο ηνπ Αξηζηνθάλε.

2.2. Τα σπονολογικά οπόζημα

Με γλψκνλα ην γεγνλφο φηη απφ ηνπο θνηηεηέο ηνπ Πξνγξάκκαηνο δελ απαηηείηαη ε
γλψζε ηεο αξραίαο ειιεληθήο ηα θείκελα πνπ γξάθηεθαλ ζ’ απηή ηε γιψζζα είηε
θιαζηθά, είηε κεηαθιαζηθά είηε βπδαληηλά δελ δηδάζθνληαη απφ ην πξσηφηππν αιιά
απφ κεηάθξαζε. Ωο ρξνλνινγηθφ νξφζεκν εδψ κπνξεί λα ζεσξεζεί ν 12νο αηψλαο,
νπφηε θάλεη ηελ εκθάληζή ηεο ε ιεγφκελε δεκώδεο βπδαληηλή ινγνηερλία, εθείλε πνπ
θαη’ άιινπο ζεκαηνδνηεί ηηο απαξρέο ηεο λενιιεληθήο ινγνηερλίαο. Με ηε βνήζεηα

3
Γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο ζηελ εθπαίδεπζε βι. γεληθά Brumfit, Carter (1987), Hall (2005),
Lazar (1993). Δπίζεο κε αθεηεξία ηελ ειιεληθή ζρνιηθή πξαγκαηηθφηεηα βι. Εεξβνχ (2002),
Μπφθινπλη-Λαγνπνχινπ (2002), Παζραιίδεο(2002) θαη Απνζηνιίδνπ (2002).
4
Γηα ηνλ φιν πξνβιεκαηηζκφ βι. ηηο δηαθνξέο ζπκβνιέο ζην Kayalis, Τ. and Natsina, A., (2010).

SECTION B: applications, experiences, good practices, descriptions and outlines, educational activities, issues for
dialog and discussion
180
6th International Conference in Open & Distance Learning - November 2011, Loutraki, Greece - PROCEEDINGS

γισζζαξίνπ νη θνηηεηέο δελ ζα δπζθνιεπζνχλ λα δηαβάζνπλ ζην πξσηφηππν θείκελν

νχηε ηνλ Δηγελή Αθξίηε νχηε ηνλ Πηωρνπξόδξνκν νχηε φ,ηη δεκψδεο αθνινπζεί ζηα
χζηεξα βπδαληηλά θαη ζηα κεηαβπδαληηλά ρξφληα. Δηδηθά κάιηζηα νη Κχπξηνη θνηηεηέο
δελ έρνπλ πξφβιεκα λα θαηαγίλνπλ κε ηα ιεγφκελα Πεηξαξρηθά θππξηαθά ζνλέηα
(Canzoniere) ρσξίο ηε βνήζεηα κηαο απφδνζεο ζηελ θνηλή λενειιεληθή.

2.3. Η αναγκαιόηηηα ηυν κειμένυν

Παξφηη θαη νη ηέζζεξηο απηέο Θεκαηηθέο Δλφηεηεο «δηαηξέρνπλ» κηα γξακκαηνινγία
πνπ πιεξνθνξεί ην θνηηεηή γηα ην ηη έγξαςε «πνηνο, πνχ, πφηε», θπζηθφ θνξκφ ηεο
κειέηεο ηνπο θαη ηεο εμέηαζήο ηνπ δελ κπνξνχλ παξά λα απνηεινχλ ηα ίδηα ηα
θείκελα. Σηελ πεξίπησζε ηεο ΔΛΠ 31 («Αξραίν Διιεληθφ Θέαηξν»), βέβαηα, ε
έλλνηα «θείκελν» δηεπξχλεηαη αλαγθαζηηθά φζν θαη θπζηνινγηθά, ψζηε λα
ζπκπεξηιάβεη θαη ην «θείκελν» ηεο παξάζηαζεο σο γεγνλφηνο. Δδψ αθξηβψο, ινηπφλ,
αλαθχεηαη ην δίιεκκα αλ ε δηδαζθαιία πξέπεη λα γίλεηαη κέζα:
α. απφ αλζνιφγηα θαη απνζπάζκαηα,
β. απφ αθέξαηα θείκελα ή
γ. απφ ζπλδπαζκφ ησλ δχν;
Ζ ζπκβαηηθνχ ηχπνπ παλεπηζηεκηαθή παηδεία φπσο θαηά θαλφλα πξνζθέξεηαη ζηελ
Διιάδα θαη ζηελ Κχπξν πξνζθξνχεη ζε εγγελείο πεξηνξηζκνχο πνπ δπζρεξαίλνπλ ηελ
πηνζέηεζε ηεο δεχηεξεο ή ηεο ηξίηεο ιχζεο. Ο δηδάζθσλ ζηηο Φηινζνθηθέο Σρνιέο,
θπξίσο ζηα Τκήκαηα Φηινινγίαο, πξέπεη θη απηφο κνηξαία λα ζπκβηβαζηεί κε ηε
ζηελφηεηα ηνπ σξνινγίνπ πξνγξάκκαηνο θαη ηηο ζπλήζεηο πιένλ αλαηξνπέο ηνπ
αδπλαηψληαο πνιιέο θνξέο αθφκα θαη λα νινθιεξψζεη ζ’ έλα δηδαθηηθφ εμάκελν κηα
παξάδνζε αθηεξσκέλε π.ρ. ζε κηα αξραία ηξαγσδία έθηαζεο πεξίπνπ 1.500 ζηίρσλ. Ζ
άκεζε ζπλάξηεζε ηεο εμεηαζηέαο χιεο κε ηε δηδαθηέα, ή κάιινλ ηελ παξαδνζείζα,
απνηξέπεη ηνλ θαζεγεηή λα απαηηήζεη απφ ηνλ θνηηεηή ηε κειέηε νιφθιεξνπ ηνπ
έξγνπ. Έηζη ν θνηηεηήο γλσξίδεη πνιιά γξακκαηνινγηθά γηα ηνλ Δπξηπίδε αιιά δελ
εκβαζχλεη φζν ζα έπξεπε ζηα ίδηα ηνπ ηα έξγα, κειεηά αξθεηά «κεκνλσκέλα»
πνηήκαηα ηνπ Σεθέξε, φρη φκσο νιφθιεξε κηα πνηεηηθή ηνπ ζπιινγή φπσο ην
Μπζηζηόξεκα. Απφ ηελ άιιε κεξηά, δελ είλαη ζπάληεο νη ρεηξνπξγηθέο επεκβάζεηο ζην
θείκελν πνπ έρνπλ σο απνηέιεζκα βίαηεο θαη απζαίξεηεο θαη παξά θχζηλ ιχζεηο.
Έηζη, π.ρ., απφ ηελ ηξαγσδία αθαηξνχληαη ηα ρνξηθά, ιεο θαη πξφθεηηαη γηα αλνχζην
«παξαγέκηζκα» θαη φρη γηα ηα ρσξία ζηα νπνία απνζηάδεηαη κε ηε κεγίζηε δπλαηή
θαζαξφηεηα ε εζηθή θαη δηδαθηηθή νπζία ηνπ έξγνπ. Αλάκεζα ζηε Σθχιια ηεο
«ιηγφηεξεο χιεο» θαη ηε Χάξπβδε ηεο «ζρνιηθήο» ή «θηινινγηθήο» ιεγφκελεο
κεηάθξαζεο (πνπ δελ είλαη ηίπνηε άιιν παξά κηα ιέμε πξνο ιέμε αζέιγεηα επί ηνπ
θεηκέλνπ) θαηαζπαξάζζεηαη ην θείκελν σο αθέξαηνο δσληαλφο νξγαληζκφο.

2.4. Η καη’ ιδίαν μελέηη ηηρ λογοηεσνίαρ

Ζ εηθφλα θαη ε εκπεηξία είλαη γλσζηέο θαη δελ ρξεηάδεηαη λα επεθηαζνχκε ζε
πεξαηηέξσ αλαιχζεηο. Ζ πξννπηηθή ζα παξακέλεη ίδηα έσο φηνπ ε κειέηε ηεο
ινγνηερλίαο απεμαξηεζεί απφ φ,ηη απιψο παξαδίδεηαη ζην παλεπηζηεκηαθφ
ακθηζέαηξν θαη εμαπισζεί ζηελ απαίηεζε γηα θαη’ ηδίαλ κειέηε ζην ζπίηη. Σ’ απηφ
αθξηβψο ην ζεκείν ζπλαληάηαη ε «ζπκβαηηθή» κε ηελ «εμ απνζηάζεσο» εθπαίδεπζε
θαη αλαδεηθλχνληαη νη δπλαηφηεηεο πνπ παξέρεη ε δεχηεξε θαη ε απηνδηδαζθαιία
πάλσ ζηελ νπνία ζηεξίδεηαη. Με επηπιένλ δεδνκέλν φηη νη Θεκαηηθέο Δλφηεηεο είλαη
εηήζηεο θαη φρη εμακεληαίεο ν ρξφλνο κπνξεί λα κεηξάεη θαη λα απνηηκάηαη
δηαθνξεηηθά. Όπσο κειεηά έλαλ πξνθαζνξηζκέλν φγθν χιεο, ν θνηηεηήο ελφο
Αλνηθηνχ Παλεπηζηεκίνπ κπνξεί λα κειεηήζεη θαη ινγνηερληθά έξγα ζην αθέξαην,
«απφ ηελ αξρή έσο ην ηέινο», ζε φιεο ηηο θσηνζθηάζεηο ηνπο, λα θαηαλνήζεη φ,ηη

SECTION B: applications, experiences, good practices, descriptions and outlines, educational activities, issues for
dialog and discussion
181
6th International Conference in Open & Distance Learning - November 2011, Loutraki, Greece - PROCEEDINGS

γεληθά κειέηεζε γηα ηνλ πνηεηή ή ην ζπγγξαθέα, λα αλαδείμεη ηελ θεληξηθή ηνπ ηδέα,
λα αλαθαιχςεη, ηέινο, ηελ αμία ελφο ινγνηερληθνχ έξγνπ απφ κφλνο ηνπ.

3. Kπιηήπια επιλογήρ ηυν «ςποσπευηικών» κειμένυν

Τφζν ε πνηφηεηα θαη ε πνζφηεηα, φζν θαη ε εηδνινγηθή πνηθηιία ηεο θιαζηθήο,
κεηαθιαζηθήο, βπδαληηλήο θαη λενειιεληθήο ινγνηερλίαο απνηεινχλ ηα πξψηα θπζηθά
εκπφδηα ηα νπνία πξέπεη λα ππεξπεδήζεη ε Οκάδα Γηδαθηηθνχ Πξνζσπηθνχ κηαο
Θεκαηηθήο Δλφηεηαο πνπ έρεη θεηκελνθεληξηθφ πξνζαλαηνιηζκφ. Τα θξηηήξηα
πνηθίιινπλ θαηά πεξίπησζε αιιά κπνξνχλ λα νκαδνπνηεζνχλ σο εμήο:
 Οη απαηηήζεηο ησλ ζεκαηηθψλ θχθισλ
 Ζ εμηζνξξφπεζε αλάκεζα ζε γλσζηά θαη «άγλσζηα» θείκελα
 Ζ έθηαζε ησλ πξνηεηλφκελσλ θεηκέλσλ
 Ζ αμηνπνίεζε δφθηκσλ κεηαθξάζεσλ θαη ζρνιηαζκέλσλ εθδφζεσλ

3.1. Οι απαιηήζειρ ηυν θεμαηικών κύκλυν

Τν ρξνλνινγηθφ εχξνο θαη ε εηδνινγηθή πνηθηιία πνπ θαινχληαη λα θαιχςνπλ νη
Θεκαηηθέο Δλφηεηεο πνπ ζέηνπλ σο ζηφρν ηε κειέηε ηεο ειιεληθήο ινγνηερλίαο
απαηηνχλ ηε δηαίξεζε θαη θαηαλνκή ηνπο ζε επηκέξνπο ζεκαηηθνχο θχθινπο. Δχινγα
ε απαίηεζε κειέηεο έξγσλ ζην αθέξαην πξέπεη λα είλαη, θαηά πξψην ιφγν,
αληηπξνζσπεπηηθή ησλ επηκέξνπο ζεκαηηθψλ θχθισλ πνπ ζπλήζσο αληηζηνηρίδνληαη
είηε κε βάζε ρξνλνινγηθή φπσο, π.ρ., αξρατθή, θιαζηθή, ειιεληζηηθή θ.ν.θ., είηε κε
βάζε εηδνινγηθή, δειαδή ηελ έληαμε ησλ θεηκέλσλ ζε ινγνηερληθά είδε (literary
genres), φπσο επηθή, ιπξηθή θαη δξακαηηθή πνίεζε, ή ηζηνξηνγξαθία θαη ξεηνξηθή.
Αλ κηα Θεκαηηθή Δλφηεηα έρεη δηαηξεζεί ζε ηέζζεξηο επηκέξνπο θχθινπο, ν θάζε
θχθινο πξέπεη λα εθπξνζσπείηαη απφ έλα ηνπιάρηζηνλ επηιεγκέλν έξγν. Με βάζε ηελ
έσο ηψξα εκπεηξία θαζεκηά απφ ηηο αληίζηνηρεο Θεκαηηθέο Δλφηεηεο απαηηεί απφ ην
θνηηεηή ηε κειέηε ηεζζάξσλ έσο έμη έξγσλ θαηά ηε δηάξθεηα ελφο αθαδεκατθνχ
έηνπο.

3.2. Η εξιζοππόπηζη ανάμεζα ζε «γνυζηά» και «άγνυζηα» κείμενα

Ζ παλνξακηθή γλψζε θαη ε εκβάζπλζε σο ζπλδπαζηηθέο καζεζηαθέο παξάκεηξνη ζε
κηα εθπαίδεπζε παλεπηζηεκηαθνχ επηπέδνπ απαηηνχλ ηελ εμνηθείσζε ηνπ θνηηεηή
ηφζν κε «γλσζηά» (ιφγσ ηεο γεληθφηεξεο θήκεο θαη θαηαμίσζήο ηνπο) φζν θαη κε
«άγλσζηα», ιηγφηεξo πξνβεβιεκέλα έξγα. Απηφ ζεκαίλεη πνίεζε αιιά θαη
πεδνγξαθία, «βαηά αιιά θαη δχζβαηα», επαλαπξνζέγγηζε ησλ «θιαζηθψλ» πνπ
δηδαρηήθακε ζηα καζεηηθά ρξφληα αιιά, παξάιιεια, γλσξηκία κε ηα ειάζζνλα ή
απηά πνπ θαίλνληαη ζήκεξα σο ειάζζνλα αιιά δελ ήηαλ ζηελ επνρή ηεο δεκηνπξγίαο
θαη ηεο πξψηεο θπθινθνξίαο ηνπο. Μηα «δίθαηε κνηξαζηά» ζπλάδεη θαη κε ηηο
πξφζθαηεο ηάζεηο ηεο θηινινγηθήο επηζηήκεο πνπ έρεη αλαδείμεη ηηο ιηγφηεξν
«θσηηζκέλεο» πεξηφδνπο ηεο ηζηνξίαο ηεο ινγνηερλίαο θαη εμεηάδεη ηα θείκελα ζηα
ηζηνξηθά θαη θνηλσληθά ηνπο ζπκθξαδφκελα κε αξθνχκελε πιένλ ζην δηαρξνληθφ
ηνπο ελδηαθέξνλ ή ην φηη ζε απηά εθθξάδνληαη «παλαλζξψπηλεο αμίεο».

3.3. Η έκηαζη ηυν πποηεινόμενυν κειμένυν

Όζν θαη αλ ε θαηάηκεζε ησλ έξγσλ απνηειεί παξάδεηγκα πξνο απνθπγήλ, ε έθηαζε
θάπνησλ απφ απηά δελ επηηξέπεη ηελ εμ νινθιήξνπ κειέηε ηνπο. Γηα θείκελα ηφζν
εθηεηακέλα φζν ηα νκεξηθά έπε, ηα ηζηνξηνγξαθηθά έξγα, ν Δηγελήο Αθξίηεο ή ν
Εξωηόθξηηνο, αλαγθαζηηθά πξέπεη λα θαηαθχγνπκε ζε κηαλ επηινγή: ζπγθεθξηκέλεο
ελφηεηεο πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ αθεγεκαηηθή ζπλνρή (π.ρ. κία έσο δχν ξαςσδίεο,

SECTION B: applications, experiences, good practices, descriptions and outlines, educational activities, issues for
dialog and discussion
182
6th International Conference in Open & Distance Learning - November 2011, Loutraki, Greece - PROCEEDINGS

έλα έσο δχν βηβιία-θεθάιαηα, 400 έσο 500 ζηίρνη). Αληίζεηα, ην πεδίν είλαη
πξφζθνξν φηαλ πξφθεηηαη γηα έξγα ηεο δξακαηηθήο πνίεζεο (ηξαγσδίεο θαη
θσκσδίεο), βηνγξαθίεο θαη Βίνπο αγίσλ, κπζηζηνξήκαηα ηεο κεηαθιαζηθήο θαη ηεο
λεφηεξεο επνρήο, πνηεηηθέο ζπιινγέο.

3.4. Η αξιοποίηζη δόκιμυν μεηαθπάζευν και ζσολιαζμένυν εκδόζευν

Γεληθά πάλησο πξέπεη λα πξνθξίλεηαη ε επηινγή έξγσλ πνπ δηαζέηνπλ ην πξνλφκην:
 λα έρνπλ απνδνζεί ζε δφθηκεο λενειιεληθέο κεηαθξάζεηο
 λα ζπλνδεχνληαη απφ αμηνπξεπή ειιελφγισζζα ππνκλήκαηα ή/θαη
ινγνηερληθέο αλαιχζεηο.
Με δεδνκέλε ηε δηάδνζε ησλ θιαζηθψλ ζπνπδψλ δηεζλψο ε ειιελφγισζζε
δεπηεξεχνπζα βηβιηνγξαθία πξέπεη λα απνηειεί «καμηιαξάθη» γηα ηνλ κέζν θνηηεηή,
ηνλ ειάρηζην θνηλφ παξνλνκαζηή ησλ απαηηήζεψλ καο, ελψ νη αξηζηείο αλακέλεηαη λα
κειεηήζνπλ θαη ηθαλφ αξηζκφ αγγιφγισζζσλ θπξίσο βνεζεκάησλ, ησλ πην
ζχγρξνλσλ θαηαθηήζεσλ ηεο έξεπλαο.

4. Γιδακηικέρ και μαθηζιακέρ απαιηήζειρ

4.1. Η μελέηη ηυν ακέπαιυν κειμένυν ζηην ππάξη
Γηα ην πνηα θείκελα ζα ηνλ ζπλνδεχζνπλ ζηε δηδαθηηθή ρξνληά ν θνηηεηήο
ελεκεξψλεηαη πνιχ πξηλ απφ ηελ επίζεκε εθθίλεζή ηεο. Απφ ην πξνεγνχκελν
θαινθαίξη, ηφηε δειαδή πνπ θαιείηαη λα εγγξαθεί ζηηο Θεκαηηθέο Δλφηεηεο ηεο
εξρφκελεο ρξνληάο, γλσξίδεη, κέζσ ηεο ηζηνζειίδαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ, πνηα είλαη ηα
ιεγφκελα ππνρξεσηηθά αλαγλψζκαηα ψζηε λα έρεη ηε δπλαηφηεηα κηαο πξψηεο
γλσξηκίαο θαη εμνηθείσζεο κε απηά. Με άιια ιφγηα, πξνηνχ πξνκεζεπηεί ηα ζρεηηθά
γξακκαηνινγηθά ή άιια εγρεηξίδηα, πξνηνχ θαλ γλσξίζεη ηνλ δηδάζθνληα, ν θνηηεηήο
κπνξεί λα αθηεξσζεί ζηελ αλάγλσζε ησλ έξγσλ πάλσ ζηα νπνία ζα βαζηζηεί κεγάιν
κέξνο ηεο δνθηκαζίαο ηνπ ηφζν ζηε δηάξθεηα (κε ηηο γξαπηέο εξγαζίεο), φζν βέβαηα
θαη ζην ηέινο (κε ηηο ηειηθέο θαη επαλαιεπηηθέο εμεηάζεηο) ηνπ επφκελνπ
αθαδεκατθνχ έηνπο. Με ηε δπλαηφηεηα απηή κηαο «πξψηκεο» γλσξηκίαο, κηαο εηζφδνπ
ζε έλα καζεζηαθφ πξνζηάδην, πξνηνχ δειαδή βξεζεί «αληηκέησπνο» κε ην άγρνο ηεο
πξψηεο εξγαζίαο, ν θνηηεηήο κπνξεί λα αληηκεησπίζεη έλα ινγνηερληθφ έξγν σο
αλαγλσζηηθή εκπεηξία, απφιαπζε ή/θαη πξνζσπηθή αλαδήηεζε.

4.2. Οι ιδιαίηεπερ απαιηήζειρ για ηον διδάζκονηα

Γηα δχν ή θαη ηξεηο αθαδεκατθέο ρξνληέο ηα θείκελα παξακέλνπλ ηα ίδηα γηα λα
αληηθαηαζηαζνχλ ζηε ζπλέρεηα απφ άιια. Γελ πξέπεη λα μερλάκε φηη ε κειέηε
αθέξαησλ θεηκέλσλ ή εθηελψλ απνζπαζκάησλ απφ απηά δελ επαλαπξνζδηνξίδεη θαη
απμάλεη ηηο καζεζηαθέο απαηηήζεηο κφλν γηα ηνπο θνηηεηέο αιιά θαη γηα ηνπο
δηδάζθνληεο. Οη ηειεπηαίνη είλαη επηθνξηηζκέλνη ηφζν κε ηνλ εθνδηαζκφ ηνπ θνηηεηή
κε ηε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία, φζν θαη κε ηελ θαζνδήγεζε ζηελ αλάγλσζή ηνπ
παξέρνληαο ηα θαηάιιεια εξκελεπηηθά «θιεηδηά». Απφ έλα ζεκείν θαη πέξα, ε
εμνηθείσζε ηνπ θνηηεηή κε έλα θείκελν πνπ πξέπεη λα κειεηήζεη ζε φιε ηνπ ή ζε
κεγάιε έθηαζε εμαξηάηαη απφ ηελ εμνηθείσζε ηνπ ίδηνπ ηνπ δηδάζθνληα κε ην
θείκελν απηφ. Αο κελ μερλάκε επίζεο φηη ζην Αλνηθηφ Παλεπηζηήκην δελ δηδάζθνπκε
ην αληηθείκελν ηεο ζηελήο καο εηδίθεπζεο, αιιά θαινχκαζηε λα δηαβνχκε καδί κε
ηνπο θνηηεηέο έλα πξαγκαηηθφ πέιαγνο, ην νπνίν κπνξεί λα εθηείλεηαη, φπσο ζηελ
πεξίπησζε ηεο ΔΛΠ 21, απφ ηνλ Όκεξν κέρξη ηνλ Πξνθφπην. Ζ δηδαζθαιία ινηπφλ
αθεξαίσλ θεηκέλσλ απαηηεί απφ ηνλ δηδάζθνληα επξχηεηα, επειημία, αιιά θαη
ραιθέληεξε θηινπνλία. Δχινγα κηα θαη’ έηνο αλαλέσζε ησλ επηινγψλ ζα αθχξσλε

SECTION B: applications, experiences, good practices, descriptions and outlines, educational activities, issues for
dialog and discussion
183
6th International Conference in Open & Distance Learning - November 2011, Loutraki, Greece - PROCEEDINGS

πνιχ απφ ηνλ θαηαβιεζέληα θφπν, πνπ κεξηθέο θνξέο απαηηεί πξνεηνηκαζία θαη πξηλ
απφ ηελ έλαξμε ηεο ρξνληάο.
Δίηε ζηηο Οκαδηθέο Σπκβνπιεπηηθέο Σπλαληήζεηο (Ο.Σ.Σ.) είηε ζε ηειεδηαζθέςεηο ν
δηδάζθσλ πξέπεη λα θαζνδεγήζεη ηνλ θνηηεηή πψο λα αλαγλψζεη έλα θείκελν, πψο λα
«μεθιεηδψζεη» ηηο πηπρέο ηνπ, θαη πξνπαληφο λα αλαδείμεη ηελ αμία ηνπ, ηελ ηέρλε
ηνπ θαη ην ιφγν πνπ ππαγφξεπζε ηε ζπγγξαθή ηνπ. Ηδηαίηεξα φια απηά είλαη
επηβεβιεκέλα γηα θείκελα πνπ αλήθνπλ ζηε ινγνηερλία πεξαζκέλσλ επνρψλ, πνπ
αλήθνπλ δειαδή ζε θφζκνπο πνιχ δηαθνξεηηθνχο απφ ην δηθφ καο. Ζ καζεζηαθή
πξφζιεςε ηεο ινγνηερλίαο απηήο κε ηα κέηξα θαη ηα ζηαζκά ηεο δηθήο καο επνρήο
νδεγεί ζε παληφο είδνπο παξεξκελείεο ή αδφθηκεο γεληθεχζεηο. Δίλαη καθξχο ν
δξφκνο κέρξη ν ελήιηθαο εηδηθά θνηηεηήο, ν δπκσκέλνο, αο κελ μερλάκε, κε ηελ
αληίιεςε πνπ επηβάιιεη απφςεηο πάλσ ζην θείκελν πξηλ απφ ηελ αλάγλσζή ηνπ, λα
μεθχγεη απφ ην πεξηβφεην «ιέσ ηελ άπνςή κνπ γηα ην θείκελν» (δειαδή πξνζθέξσ
απζαίξεηεο θαηλνκελνινγηθέο αλαγλψζεηο, ελδηαθέξνπζεο νη ίδηεο αλζξσπνινγηθά,
αιιά βεβαίσο εληειψο αλεξκάηηζηεο) θαη λα επηζηξέςεη ζην δφθηκν «δηαηππψλσ
επηζηεκνληθέο εξκελείεο, ελίνηε ελδερνκέλσο πξνζσπηθέο θαη κε κεγαιχηεξν ή
κηθξφηεξν βαζκφ αμηνπηζηίαο, αιιά πάληνηε κε άμνλα ην θείκελν θαη φζα ηζηνξηθψο
ην θαζνξίδνπλ».
Χξεηάδεηαη επίζεο θφπνο γηα λα μεξηδσζνχλ βαζχηαηα ξηδσκέλεο πξνθαηαιήςεηο πεξί
ινγνηερλίαο, φπσο ε απνιπηνπνηεκέλε, ζρεδφλ ππεξβαηηθή έλλνηα ηνπ
γξακκαηεηαθνχ είδνπο (literary genre), ν ινγνθεληξηζκφο ζηελ αλάιπζε, κε ηνλ
πνηεηή λα είλαη ν Λφγνο («απηφ ήζειε λα πεη ν πνηεηήο»), ν ζπγγελήο βηνγξαθηζκφο ή
ηζηνξηθηζκφο θ.ά. Καη φια απηά πξέπεη λα επηηεπρζνχλ ελψ ηα θείκελα πνπ
ρξνλνινγνχληαη πξηλ απφ ηνλ 12ν αηψλα δηδάζθνληαη απνθνκκέλα απφ ην αξρηθφ
γισζζηθφ ηνπο έλδπκα!
Γηα λα επηηχρεη ν δηδάζθσλ ηα πην πάλσ πξέπεη, ηέινο, λα επηκέλεη ηφζν ζηελ
πνζφηεηα φζν θαη ζηελ πνηφηεηα ησλ ζρνιίσλ πνπ παξέρνληαη ζηηο γξαπηέο εξγαζίεο.
Σηελ ΑΕμΑΕ ηα ζρφιηα δελ κπνξεί λα είλαη ηνπ ηχπνπ «ζσζηφ», «κπξάβν»,
«μαλαζθέςνπ ην» ή «ιάζνο», «δελ ηζρχεη» ή κηα ζθέηε αξλεηηθή κνλνθνληπιηά. Γελ
ηθαλνπνηνχλ επίζεο απιά θαη κφλν νη κνλνζέιηδεο ζπλζεηηθέο απνηηκήζεηο, δηφηη δελ
κπνξνχλ λα ιεηηνπξγήζνπλ σο βήκα πξνο βήκα θαζνδήγεζε. Οη δηνξζσκέλεο
εξγαζίεο ζηελ ΑΕμΑΕ απνηεινχλ απφ κφλεο ηνπο εθπαηδεπηηθφ πιηθφ. Πξέπεη ινηπφλ
λα είλαη εμνλπρηζηηθψο (αιιά βεβαίσο επαίζζεηα θαη πξνζεθηηθά) ζρνιηαζκέλεο,
ψζηε λα ιεηηνπξγνχλ σο φρεκα απηνδηδαζθαιίαο.

4.3. Δπυηήμαηα και ηπόποι εξέηαζηρ ηος θοιηηηή

Ο θνηηεηήο θαιείηαη λα θαηαδείμεη ηελ ηξηβή ηνπ κ’ έλα θείκελν είηε ζηηο γξαπηέο
εξγαζίεο είηε ζηηο ηειηθέο εμεηάζεηο. Οη εξσηήζεηο κηαο γξαπηήο εξγαζίαο κπνξεί λα
αθνξνχλ:
 ζ’ έλα απφζπαζκα ή ζε κηα πηπρή ηνπ έξγνπ, πξνυπνζέηνπλ φκσο ηε γλψζε
ηνπ φινπ έξγνπ απφ ην θνηηεηή: π.ρ. ε παξνπζία ηνπ ήξσα ζ’ έλα
ζπγθεθξηκέλν επεηζφδην κπνξεί λα ζπζρεηηζζεί κε ηε ζθηαγξάθεζε ηεο
πξνζσπηθφηεηάο ηνπ ζην φιν έξγν,
 αληίζηξνθα, έλα γεληθφ ζέκα ζε φιν ην έξγν, π.ρ. πψο ζθηαγξαθεί ηνλ Χ
ραξαθηήξα ν πνηεηήο ή ν ζπγγξαθέαο,
 δεηήκαηα ρξήζεο ηνπ ιφγνπ ή αθεγεκαηηθήο ηερληθήο. Δδψ ν θνηηεηήο
θηλείηαη ειεχζεξα ζην θείκελν αληιψληαο επηρεηξήκαηα θαη παξαδείγκαηα,

SECTION B: applications, experiences, good practices, descriptions and outlines, educational activities, issues for
dialog and discussion
184
6th International Conference in Open & Distance Learning - November 2011, Loutraki, Greece - PROCEEDINGS

 ζχγθξηζε ηνπ έξγνπ πνπ απνηειεί ππνρξεσηηθφ αλάγλσζκα κε έλα άιιν, π.ρ.
κηαο πινπηάξρεηαο βηνγξαθίαο κε έλα Βίν αγίνπ ή ελφο εξσηηθνχ
κπζηζηνξήκαηνο κε έλα Βίν αγίνπ.
Σε θάπνην κέηξν αληίζηνηρεο εξσηήζεηο κπνξνχλ λα ηεζνχλ θαη ζηηο εμεηάζεηο. Δίλαη
ινγηθφ, κε δεδνκέλν φηη ζην ηέινο ηνπ αθαδεκατθνχ έηνπο ην θείκελν δελ είλαη πιένλ
άγλσζην, νη απαηηήζεηο λα είλαη θαη απμεκέλεο. Αλ ε εξψηεζε αλαθέξεηαη ζε
δεδηδαγκέλε αξραία ηξαγσδία, ν εμεηαδφκελνο πξέπεη λα αλαγλσξίζεη ζε πνην ζεκείν
ηνπ έξγνπ εληάζζεηαη ην δνζέλ απφζπαζκα θαη λα ζπζρεηίζεη ηα ιφγηα ησλ εξψσλ κε
φ,ηη πξνεγήζεθε ή φ,ηη αθνινπζεί. Με άιια ιφγηα, εθηφο απφ ην λα απαληήζεη επί ηεο
νπζίαο ηνπ εξσηήκαηνο, ζα πξέπεη λα δείμεη ηελ εμνηθείσζή ηνπ κε ην θείκελν.

4.4. Ανάλςζη ηυν κειμένυν και κειμενοκενηπικόηηηα

Ζ θεηκελνθεληξηθφηεηα θαη ε αθεγεκαηηθή αλάιπζε (Erzählungsanalyse)
πξνηάζζνληαη σο βαζηθέο αξρέο ηεο αλάιπζεο ζηελ νπνία αζθείηαη ν θνηηεηήο. Δδψ
εκθαλίδνληαη ζπρλά δπζθνιίεο αθνκνίσζεο, θαζψο ζηα πξψηα ζηάδηα αξθεηνί
θνηηεηέο παξεμεγνχλ ηελ πξνζηαγή ηεο «θεηκελνθεληξηθφηεηαο» σο πξφζθιεζε απιά
λα παξαθξάζνπλ ην θείκελν ή/θαη λα παξάζρνπλ ηελ πεξίιεςε ησλ φζσλ έρνπλ
δηαβάζεη. Τν ηὸλ Ὅκεξνλ ἐμ Ὁκήξνπ δεῖ ζαθελίδεηλ παξεμεγείηαη ζήκεξα ηφζν φζν
θαη άιινηε.
Κεηκελνθεληξηθφηεηα βεβαίσο δελ ζεκαίλεη αθξηβψο θαηά ιεπηφλ παξνπζίαζε θάζε
ζηνηρείνπ ηνπ θεηκέλνπ· ζεκαίλεη επηζηεκνληθή αλάιπζε, ζηελ νπνία βαζηθό ζεκείν
αλαθνξάο, θεληξηθή δεμακελή ηεθκεξίωλ είλαη ην ίδην ην θείκελν. Σηελ
θεηκελνθεληξηθή κεζνδνινγία, ζπλεπψο, ην θείκελν (ην νπνίν δελ κπνξεί παξά λα
ζπκπεξηιακβάλεη ην ινγνηερληθό δηαθείκελν θαη ην πνιηηηζκηθό ζπγθείκελν) είλαη ην
πξωηαξρηθό κέζν γηα ηελ επίιπζε ελόο πξνβιήκαηνο εξκελείαο ηνπ θεηκέλνπ· ηίπνηε
δελ πξνβάιιεηαη σο επηρείξεκα, αλ δελ ζηεξίδεηαη ζε ζαθή θεηκεληθά δεδνκέλα.
Με ηθαλνπνίεζε νη δηδάζθνληεο δηαπηζηψλνπκε φηη νη πεξηζζφηεξνη ελήιηθεο
θνηηεηέο καο αθνκνηψλνπλ γξήγνξα ηηο έλλνηεο ηφζν ηεο θεηκεληθόηεηαο φζν θαη ηεο
θεηκελνθεληξηθόηεηαο. Σην ηέινο ησλ ζπνπδψλ ηνπο έρνπλ κάζεη λα αληηκεησπίδνπλ
ην αθέξαην θείκελν σο ζχλνιν θσδίθσλ, νη νπνίνη δηακνξθψλνληαη ηφζν ζην ζηάδην
ηεο παξαγσγήο φζν θαη ζην ζηάδην ηεο θαηαλάισζεο/πξφζιεςεο ηνπ θεηκέλνπ θαη νη
νπνίνη λνεκαηνδνηνχληαη (α) απφ ηελ πεξηξξένπζα αηκφζθαηξα, (β) ηε
γξακκαηνινγηθή θαηαγσγή ηνπ θεηκέλνπ, ηνπ ζπγγξαθέα θαη ηνπ αλαγλψζηε θαη (γ)
ην πιαίζην ηεο πξφζιεςεο ηνπ θεηκέλνπ. Αληηιακβάλνληαη, δειαδή —ζηελ
πεξίπησζε ηνπ δξακαηηθνχ θεηκέλνπ αθφκε πεξηζζφηεξν— φηη ε έλλνηα «θείκελν»
θαη θαη’ επέθηαζε «αθέξαην θείκελν» δελ ζπκπεξηιακβάλεη κφλν ηηο ηππσκέλεο
ιέμεηο αιιά θαη ηα άξξεηα ή/θαη ππφξξεηα ζπκπαξνκαξηνχληα πνπ παξέρνπλ ην
θιεηδί ηεο «νξζήο», δειαδή ηεο επηζηεκνληθά ηεθκεξησκέλεο, αλάγλσζήο ηνπ.

5. Σςμπεπάζμαηα
Ζ παξαπάλσ έθζεζε ησλ πιενλεθηεκάησλ πνπ πξνζθέξεη ε δηδαζθαιία αθέξαησλ
θεηκέλσλ αιιά θαη ησλ δπζθνιηψλ κε ηηο νπνίεο είλαη πηζαλφλ λα ηεζεί αληηκέησπε
καο νδεγνχλ ζηελ θαηαιεθηηθή δηαηχπσζε πξνβιεκαηηζκψλ θαη πξνηάζεσλ:
5.1. Ζ ζηαδηαθή εκπέδσζε ηνπ ηη πξαγκαηηθά είλαη «ινγνηερληθή αλάιπζε»
ζπληζηά ζεκαληηθφ καζεζηαθφ επίηεπγκα γηα έλαλ πξνπηπρηαθφ θνηηεηή. Αλαινγηθά
νη ινγνηερληθέο ηνπ ζπνπδέο ζην Αλνηθηφ Παλεπηζηήκην Κχπξνπ κπνξνχλ λα
επζπγξακκηζηνχλ κεζνδνινγηθά κε ηηο αληίζηνηρεο ζπνπδέο ζηα θαιχηεξα

SECTION B: applications, experiences, good practices, descriptions and outlines, educational activities, issues for
dialog and discussion
185
6th International Conference in Open & Distance Learning - November 2011, Loutraki, Greece - PROCEEDINGS

παλεπηζηήκηα παγθνζκίσο.5 Τα καζεζηαθά απνηειέζκαηα κπνξνχλ λα είλαη

εληππσζηαθά —άλζξσπνη κπνξεί λα αγαπήζνπλ ηε ινγνηερλία κνινλφηη ηνπο ήηαλ
κέρξη ηφηε αδηάθνξε— θαη ηα πιενλεθηήκαηα αδηακθηζβήηεηα. Γελ είλαη εχθνιν,
σζηφζν, λα επηηεπρζεί ν ζθνπφο.
5.2. Πξσηίζησο απαηηείηαη απφιπηε εγξήγνξζε εθ κέξνπο ηνπ θαζεγεηή-
ζπκβνχινπ ζε δεηήκαηα ηερληθήο ηεο επηζηεκνληθήο γξαθήο θαη παξνπζίαζεο,
δφκεζεο ηνπ επηρεηξήκαηνο, απνθσδηθνπνίεζεο ηνπ θεηκέλνπ, ψζηε κε
δηαθξηηηθφηεηα αιιά θαη απνθαζηζηηθφηεηα λα θαζνδεγείηαη ν θνηηεηήο πξνο ηελ
επηζηεκνληθψο απνδεθηή έλλνηα ηεο ινγνηερληθήο αλάιπζεο.
5.3. Δίηε κε πξνζθπγή ζηε βηβιηνγξαθία πνπ ζπλνδεχεη έλα ινγνηερληθφ έξγν
είηε κε ζρφιηα πνπ εηνηκάδεη ε Οκάδα Γηδαθηηθνχ Πξνζσπηθνχ ηεο Θεκαηηθήο
Δλφηεηαο ν θνηηεηήο πξέπεη λα εθνδηάδεηαη κε ην απαξαίηεην δηδαθηηθφ πιηθφ πνπ ζα
ηνλ βνεζήζεη ζηελ θαιχηεξε εξκελεπηηθή πξνζέγγηζε ηνπ θεηκέλνπ πνπ έρεη θιεζεί
λα κειεηήζεη. Οη απαηηήζεηο κεγαιψλνπλ αλάινγα κε ην πνχ ηνπνζεηείηαη
ρξνλνινγηθά ην θείκελν θαη κε ην βαζκφ δπζθνιίαο ηεο θαηαλφεζήο ηνπ.
5.4. Κξίζηκν ξφιν κπνξεί λα δηαδξακαηίζεη θαη ε λέα ηερλνινγία πνπ αμηνπνηεί
ην Αλνηθηφ Παλεπηζηήκην Κχπξνπ θαη πνπ αθελφο επηηξέπεη ηηο ηειεδηαζθέςεηο θαη
ηε ζπρλφηεξε επηθνηλσλία κεηαμχ δηδάζθνληα θαη θνηηεηή, αθεηέξνπ ηελ ελίζρπζε
ηεο εμ απνζηάζεσο δηδαζθαιίαο είηε κε ερνγξαθεκέλεο απαγγειίεο πνηεκάησλ θαη
αλαγλψζεηο πεδψλ έξγσλ είηε κε ηε κέζσ ηεο πιαηθφξκαο ηειεθπαίδεπζεο πξφζβαζε
ζε καγλεηνζθνπεκέλεο ζεαηξηθέο παξαζηάζεηο.
Όια κπνξνχλ λα ζπκβάινπλ ζην λα θεξδεζεί έλα κεγάιν ζηνίρεκα, ε γλσξηκία κε
πνηεηέο, ζπγγξαθείο θαη έξγα, έλα ηαμίδη πνπ γηα ηελ ηαιαηπσξεκέλε καο ζρνιηθή θαη
παλεπηζηεκηαθή παηδεία έπξεπε λα είρε αξρίζεη απφ πην λσξίο αιιά πνπ δελ είλαη
αξγά γηα λα απνθηήζεη ηνπο ηαθηηθνχο θαη επηκνξθσκέλνπο επηβάηεο ηνπ.

Βιβλιογπαθία
Απνζηνιίδνπ, Β. (2002). Λνγνηερλία θαη ηδενινγία. Απνζηνιίδνπ, Β. & E. Χνληνιίδνπ (επηκ.),
Λνγνηερλία θαη Εθπαίδεπζε. Αζήλα: Τππσζήησ, pp. 335-347
Βψξνο, Φ. (1981). Η δηδαζθαιία ηεο Αξραίαο Γξακκαηείαο, πξνζπάζεηα αλαλέωζεο θαη
αλαπξνζαλαηνιηζκνύ. Αζήλα, Δθδ. Νέαο Παηδείαο
Brumfit, C. J. & R. A. Carter (1987). Literature and Language Teaching. Oxford, Oxford University
Press
Carter, R. & M. Long (1996). Teaching Literature. London, Longman
Γεικνχδνο, Α. (1916). Οη θιαζηθνί ζε κεηάθξαζε. Δειηίν ηνπ Εθπαηδεπηηθνύ Οκίινπ 6, 121-182
Retrived on August, 2011 from http://pc-
3.lib.uoi.gr:8080/jspui/handle/123456789/HASH2e68710bf7ce3b8329172e>
Hall, G. (2005). Literature in Language Education. Basinstoke/ New York, Palgrave Macmillan
Χαηδεθψζηα, Σ. (1997). Ζ δηδαζθαιία ησλ Αξραίσλ Διιεληθψλ απφ κεηάθξαζε: κηα επηθίλδπλε
πιάλε. Ἴλδηθηνο 5, pp. 51-72
Kayalis, Τ. & Natsina, A. (2010). Teaching Literature at a Distance. London, Continuum Publishing
Group
Lazar, G. (1993). Literature and Language Teaching. Cambridge, Cambridge University Press
Μπφθινπλη-Λαγνπνχινπ, Κ. (2002). Γηδαζθαιία θαη ζεσξία ινγνηερλίαο: νη ζεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο
ζηα Κείκελα Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο. Απνζηνιίδνπ, Β. & E. Χνληνιίδνπ (επηκ.),
Λνγνηερλία θαη Εθπαίδεπζε. Αζήλα, Τππσζήησ, pp. 177-187
Natsina, A. (2007). Teaching literature in open and distance learning: a comparative survey of literary
education in nine European ODL Universities, Arts and Humanities in Higher Education 6
(2), pp. 133-154
Παπαλνχηζνο, Δ. (1978). Αιέμαλδξνο Δεικνύδνο, Αζήλα, Μνξθσηηθφ Ίδξπκα Δζληθήο Τξαπέδεο

5
Γηα κηα ζπγθξηηηθή παξνπζίαζε ηνπ «ινγνηερληθψλ ζπνπδψλ» ζε επξσπατθά Παλεπηζηήκηα πνπ
βαζίδνληαη ζηελ ΑεμΑΔ, βι. Natsina (2007).

SECTION B: applications, experiences, good practices, descriptions and outlines, educational activities, issues for
dialog and discussion
186
6th International Conference in Open & Distance Learning - November 2011, Loutraki, Greece - PROCEEDINGS

Παζραιίδεο, Γ. (2002). Γεληθέο αξρέο ελφο λένπ πξνγξάκκαηνο γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο.
Απνζηνιίδνπ, Β. & E. Χνληνιίδνπ (επηκ.), Λνγνηερλία θαη Εθπαίδεπζε. Αζήλα, Τππσζήησ,
pp. 319-333
Εεξβνχ, Α. (2002). Ζ ινγνηερλία ζην ζρνιείν, ή απνξίεο κηαο ελήιηθεο πνπ δηαβάδεη ινγνηερλία.
Απνζηνιίδνπ, Β. & E. Χνληνιίδνπ (επηκ.), Λνγνηερλία θαη Εθπαίδεπζε. Αζήλα, Τππσζήησ,
pp. 15-35

SECTION B: applications, experiences, good practices, descriptions and outlines, educational activities, issues for
dialog and discussion
187