POWTÓRZENIE - sztuka egejska i grecka

Sztuka minojska (kreteńska)

 Pałac w Knossos (XX – XV r. p.n.e.)
o Pałac w kształcie labiryntu, o niesymetrycznym, czterokondygnacyjnym planie i o dobrej kanalizacji,
o W kompleksie brakuje odrębnej świątyni, ale znajdują się tu liczne kaplice,
o Pomieszczenia skupione wokół wielkiego centralnego dziedzińca,
o pałac otoczony ogrodami, willami i domami, połączony z nimi wiaduktami i schodami,
o bogato wyposażone i dekorowane wnętrza, świetliki doprowadzające światło.
o Znajdują się tu charakterystyczne kolumny egejskie - rozszerzające się ku górze, o prostym kapitelu
 Cechy malarstwa:
o wrażliwość na naturę, dążenie do swobody, dekoracyjności,
o płynna i falista linia konturów, wyrazisty, ornamentalnie traktowany detal, duża ozdobność,
o Układy pejzażowe, stylizowane tła, sceny rodzajowe; tematyka - dworska i świat przyrody
 Bogini kapłanka z wężami (XVII – XV w. p.n.e., Muzeum archeologiczne w Heraklionie)
o Wykonana z fajansu figurka, przedstawia boginię lub kapłankę z wężami odprawiającą obrządek.
 Tauromachia (woltyżerka na byku) (XV- XIV w. p.n.e., Muzeum archeologiczne w Heraklionie)
o fresk przedstawiający akrobatę, wykonującego skok ponad bykiem; silnie zaznaczony kontrast
pomiędzy masą byka, a wdziękiem akrobaty.
 Mężczyzna wśród lilii (XV-XIV w. p.n.e., muzeum archeologiczne w Heraklionie)
 Freski z megaronu królowej - delfiny
 Dysk z Fajstos

Kolejno: Pałac w Knossos, bogini kapłanka z wężami, Tauromachia, freski z delfinami, dysk z Fajstos:

Sztuka mykeńska (helladzka)

 Grób Agamemnona (ok. 1500 r. p.n.e., Mykeny)
o jest to tolos - czyli grobowiec na planie koła, z fałszywą kopułą i olbrzymim korytarzem (dromos),
poprzedzającym główną komorę; wznoszony z układanych płasko, zacieśniających się ku górze
pierścieni; obsypywany ziemią na kształt kurhanów.
 Maska Agamemnona (ok. 1500 r. p.n.e., Muzeum Narodowe w Atenach)
o Złota maska wykonana w technice repusowania (trybowania) - czyli kucia bez użycia modelu, na
zimno
 Brama lwic, lwia brama (XIII w. p.n.e.)
o Brama z cytadeli w Mykenach

Kolejno: grobowiec Agamemnona, maska Agamemnona, brama lwic:

Sztuka grecka:
Sztuka cykladzka
 Idole cykladzkie (III tys. p.n.e.) – wykonane w kamieniu, małe zgeometryzowane figurki; forma zwarta,
monumentalna, kompozycja statyczna, faktura gładka - brak widocznych śladów narzędzia; rytmika; forma
zbliżona do natury – organiczna; inspiracje – Constantin Brancusi (XX w.)

Kolejno: idole cykladzkie, kuros z Melos, kuros z Sunionu, Apollo z Tenei, stela Aristona:

Okres archaiczny ([XI] VII – VI w. p.n.e.)

 Rzeźba – cechy:
o Początkowo wykonana z drewna i wapienia, później z brązu i marmuru; rzadziej w technice akrolitu
(głowa, ręce i stopy z kamienia, szata z drewna [od VII w. p.n.e.]) albo chryzelefantyny (drewniana
konstrukcja pokryta złotem i kością słoniową),
o 3 główne kierunki rzeźbiarskie to:
 dorycki - surowy, postaci muskularne, krępe; występuje w m.in. Argos, Koryncie,
 joński - miękki w modelunku, bardziej dekoracyjny; np. Milet, Naksos, Paros, Chios,
 detaliczny - połączenie geometrycznych form z tradycjami wschodnimi; głównie Kreta;
o Typowe formy rzeźbiarskie to kora, czyli posąg stojącej, ubranej dziewczyny oraz kuros - posąg
stojącego młodzieńca, zwycięzcy zawodów sportowych;
o Pod koniec VII w. p.n.e. powstaje monumentalna rzeźba w kamieniu, dążąca do przełamania
panujących zasad symetrii i frontalizmu oraz prawidłowego oddania ruchu.
 Rzeźba - kuros
o Rzeźba przestawiająca młodego, nagiego mężczyznę, zwycięzcę zawodów sportowych
o Kompozycja zwarta, zamknięta, dośrodkowa, statyczna, monumentalna; bryła blokowa o ustawieniu
frontalnym,
o postać statyczna, wyprostowana; ręce wzdłuż ciała, szerokie barki, wąskie biodra; ujęta w sztywnej,
kroczącej pozie; bezosobowa twarz, uśmiech archaiczny
o Przykłady to: Kuros z Melos (VI w. p.n.e., marmur, Muzeum na Akropolu w Atenach), Kuros z Sunionu
(VI w. p.n.e., marmur, muzeum archeologiczne w Atenach) Apollo z Tenei (styl joński, marmur,
muzeum w Monachium)
 stela Aristiona (Muzeum archeologiczne w Atenach) - stela nagrobna z wizerunkiem Hoplity.
 Rzeźby na przyczółkach świątyń na Sycylii (np. Świątynia Hery) [?]

Kolejno: Doryforos, Diadumenos, Dyskobol, Atena Partenos, Zeus Olimpijski (opisy niżej):
Okres klasyczny (V – IV w. p.n.e.)
 Kanon rzeźby greckiej (okres klasyczny oraz późnoklasyczny):
o Rozkwit rzeźby monumentalnej, wolnostojącej - dominują przestawienia bogów i atletów; rzeźba
zmierza do oddania ruchu,
o Dzieła cechuje harmonia, swoboda i idealizacja; kompozycja jest bardziej rozluźniona, następuje
odejście od frontalności i przełamanie osi prostych, wprowadzenie KONTRAPOSTU,
o Pod koniec V w. powstaje tzw. Styl mokrych szat,
o W V w. p.n.e. Poliklet opracowuje kanon postaci ludzkiej (1/8), wprowadza kontrapost; jego kanon
zostaje w IV w. p.n.e. poprawiony przez Lizypa (1/9),
o Od IV w. uczłowieczenie bogów, ukazanie ich w codziennych sytuacjach,
o Pojawienie się stylu surowego oraz portretu syntetycznego (bark emocji),
o Rozwój reliefu wotywnego i nagrobnego,
o Płaskorzeźba idealizowana, o kompozycji rytmicznej, podporządkowanej architekturze; tematyka
głównie mitologiczna;
o Pierwsze akty kobiece.
 Twórcy
Poliklet:
o Doryforos (450-440 p.n.e.) - rzeźba przedstawiająca włócznika, wykonana z marmuru. Zastosowanie
kontrapostu, swobodniejsza kompozycja i postawa; doskonałe proporcje, dopasowanie do kanonu;
brak dopracowania głowy, poważny wyraz twarzy.
o Diedumenos - (ok.420 p.n.e.) - zastosowanie kanonu i kontrapostu, lekkie skręcenie ciała postaci w
prawo, uniesione ręce,
Myron:
o Dyskobol (445 p.n.e.) - rzeźba przedstawia zawodnika, szykującego się do rzutu dyskiem; występuje
tu częściowe odejście od frontalizmu oraz uchwycenie momentu pomiędzy 2 ruchami (odchylaniem
się do tyłu a rzutem)
Fidiasz:
o Atena Partenos (447–438 p.n.e.) - dzieło o wysokości 12 m, wykonane w technice chryzelefantyny -
ze złota i kości słoniowej na drewnianej konstrukcji; przedstawienie statyczne, dostojna poza; w
prawej dłoni bogini trzyma Nike, lewą opiera o tarczę, dekorowaną scenami walki bogów.
o Zeus olimpijski (V w. p.n.e.) - rzeźba przedstawiająca siedzącego na tronie Zeusa; w dłoni trzymał
posążek bogini Nike, lewą rękę opierał na inkrustowanym berle. Z lewego ramienia zwisa mu złoty
płaszcz, na głowie znajduje się wieniec z gałązek oliwnych. Na rzeźbionych oparciach i nogach tronu
ukazano postać bóstw i sceny bitewne; powaga, dostojność wyrazu twarzy
o fryzy przedstawiające procesję panatenajską - fryz przedstawiający grupę dziewczyn z najlepszych
rodzin ateńskich podczas uroczystości kultowych, swobodne przedstawienie.

Kolejno: Hermes z Małym Dionizosem, Apollo z jaszczurką, woźnica z Delf, Apollo belwederski, Artemida na łowach,
odpoczywający Ares, Apoksyomenos (poniżej opisy):

Okres późnoklasyczny (IV w. p.n.e.)

Twórcy:
Praksyteles:
 Hermes z małym Dionizosem (ok. 340 p.n.e., muzeum archeologiczne w Olimpii)
o rzeźba przedstawiająca stającego Hermesa podtrzymującego ręką małego Dionizosa;
o charakterystyczne są giętkie proporcje, wygięcie torsu, łagodne linie i brak napięcia, uwypuklone
poprzez zastosowanie podbory będącej przeciwwagą dla postaci. miękki modelunek, dbałość o
szczegóły; wysmuklenie postaci.
 Apollo z jaszczurką - (Apollo Sauroktonos, IV w. p.n.e.)
o przedstawia apolla opierającego się swobodnie o pień, po którym wspina się jaszczurka; mimo że
spełniała rolę sakralną, jest bardzo swobodna, lekka w wyrazie - Apollo wydaje się rozluźniony,
niedbały.
Pitagoras z Reggio:
 Woźnica z Delf (ok. 475 p.n.e., muzeum w Delfach)
o monumentalny posąg brązowy przedstawiający woźnicę;
o rzeźba należy do tak zwanego stylu surowego - twarz surowa, bez emocji, ciężka szata; zastosowanie
subtelnego kontrapostu;
o Niegdyś częścią posągu były również 4 konie oraz ciągnięty przez nie pojazd, do dnia dzisiejszego
zachowała się jedynie postać woźnicy.
Leochares:
 Apollo belwederski (IV w. p.n.e., Muzea Watykańskie)
o przedstawiająca Apolla tuż po wypuszczeniu strzały; kontrapost, uniesiona dłoń, swobodna, lekka
postawa, głowa skręcona w bok; w XVIII i XIX w. uchodził za wcielenie klasycznego piękna;
 Artemida na łowach (IV w. p.n.e., Luwr)
o przedstawia Artemidę w pozycji kroczącej, wyciągającą strzałę z kołczana, z jeleniem u boku; lekka
postawa, płynny ruch, głowa zwrócona w bok.
Lizyp:
 Odpoczywający Ares
o to przedstawia boga Aresa siedzącego na cokole w swobodnej pozie. Zwrócenie uwagi na twarz,
panie prześwitów pomiędzy kończynami a cokołem.
 Apoksyomenos [oczyszczający się atleta] (ok. 320 r. p.n.e., Muzea watykańskie) z
o zastosowanie kontrapostu, swobodna pozycja, zastosowanie kanonu, wysmuklenie postaci; rysy
twarzy są odbiciem wewnętrznych przeżyć, widać na nich zmęczenie.

Kolejno: Grupa Laokoona, Gal zabijający żonę, Umierający gal, Wenus z milo, Chłopiec..., Ołtarz pergamoński: (niżej)
Okres hellenistyczny (III-I w. p.n.e.)
Rzeźba:
 grupa Laokoona (Agesandos, Polydoros i Atenodoros, II w. p.n.e./I w. n.e., Muzea Watykańskie)
o Rzeźba przedstawia trzech mężczyzn - Laokoona i jego synów, duszonych przez węże
o Postawa i twarze postaci obrazują różne stany psychiczne – centralna figura wyraża przerażenie, ból,
ale też silną walkę; Figura po prawej przedstawia strach oraz zaskoczenie, z kolei ta po lewej - ból i
rezygnację
o Rzeźba silnie ekspresyjna, w kompozycji diagonalnej, otwartej; głębokie rzeźbienie muskulatury ciała,
ukazanie dynamicznego ruchu.
 Gal zabijający żonę (część Grupy Galów, pomnika wystawionego ok. 228 p.n.e. przez Attalosa I w
Pergamonie)
o główny akcent grupy; przedstawia wojownika, który zabił swoją żonę (klęczy na ziemi, jest podtrzy-
mywana przez niego za ramię), by uchronić ją od zastania niewolnicą, a teraz zabija samego siebie
o Cel artysty to ukazanie życia i śmierci, cechą jest realistycznie przedstawienie cech fizycznych galów,
ekspresja, ukośna kompozycja.
 Umierający Gal (jak wyżej)
o ukazanie umierającego gala w pozycji półsiedzącej; ciężar ciała opiera się na ręce, głowa jest
zwieszona, twarz i całe ciało wyraża cierpienie, wyczerpanie; Dzieło silnie ekspresyjne, dokładnie
odtworzenie cech fizycznych galów, śmierć ukazana jako proces.
 Wenus z milo (II w. p.n.e.)
o wykonana z marmuru rzeźba przedstawiająca ideał kobiecego piękna; zastosowanie kontrapostu,
swobodna kompozycja;
o rzeźba obecnie nie ma rąk, jednak prawdopodobnie oryginalnie lewa ręka była wsparta na
kolumience, z kolei druga podtrzymywała szatę na biodrach.
 Chłopiec duszący gęś (Boetos z Chalkedonu, II w. p.n.e.)
o Brązowa rzeźba - przedstawienie małego dziecka, dynamizm postaci;
 Ołtarz pergamoński (II w. p.n.e.)
o ołtarz poświęcony zeusowi ufundowany przez władcę Pergamonu;
o największy ołtarz starożytny, stanowiący samodzielną budowlę architektoniczną;
 o Okalający cokół wypełniony dekoracyjnym fryzem o długości 120 m ukazującym walkę bogów z
gigantami
o Reliefy przedstawiają chaotyczne, skłębione postaci; spiętrzone formy, gwałtowny ruch, wrażenie
wrzawy i niepokoju; występuje tu wielopostaciowa i kilku planowa kompozycja; silna ekspresja i
dynamizm, diagonalna kompozycja, ważna rola światła.

Style w architekturze
 Dorycki
o Ciężkie proporcje, surowość, monumentalność,
o kolumny bez bazy, z żłobkowanym trzonem, wprowadzenie entazis - lekkie wybrzuszenie kolumny na
1/3 wysokości; Kolumna zwęża się ku górze, głowica prosta - złożona z echinusa i abakusa
o Na belkowanie składa się: gładki architraw, fryz podzielony na tryglify i metopy oraz gzyms
o Przykłady świątyń: Partenon (gł. Świątynia na Akropolu w Atenach, poświęcona Atenie), Świątynia
Apolla w Delfach, itd.
 Joński
o Lżejsze smuklejsze proporcje dużo ozdobność
o kolumny o profilowanych bazach i żłobkowanym trzonie, głowica bogato zdobiona z motywem wolut
(ślimacznic); Obecność entazis;
o na belkowanie składa się: trójczłonowy architraw, ciągły fryz wypełniony dekoracją rzeźbiarską oraz
silnie wysunięty gzyms; poszczególne części belkowania są podzielone kimationem;
o Przykłady świątyń: Erechtejon (budowla o nieregularnym palnie, znajduje się tu ganek kariatyd – z
kolumnami w kształcie kobiet), Świątynia Nike Apteros na Akropolu.
 Koryncki
o Posiada większość cech porządku jońskiego
o główna różnica to głowica - w kształcie kosza, okolonego 2 rzędami liśćmi akantu, na których opierają
się 4 waluty podtrzymujące abakus;
o rządek ten jest najbardziej elegancki i najsmuklejszy, powstał w okresie klasycznym;
o przykłady świątyń: tolosy z Delf, pomnik Lizykratesa w Atenach

Kolejno: style dorycki, joński, koryncki:

Malarstwo wazowe – style

 Geometryczny (VII w. p.n.e.) - kompozycje pasowe, zygzaki, koła, meandry, wzory i postaci silnie z
geometryzowane;
 Orientalizujący (VII w. p.n.e.) - Kompozycje pasowe, inspirowane wschodem - liście palmy, lotosu itd.;
 Czarnofigurowy (VII/VI w. p.n.e.) - motywy figuralne i inne, malowane czarną sylwetą na białym lub
czerwonym tle, malarski charakter scen;
 Czerwonofigurowy (VI w. p.n.e.) - motywy figuralne, malowane czerwoną sylwetą na czarnym lub żółtym tle,
głównie sceny mitologiczne.