Li̇se Öğrenci̇leri̇nde Yeme Bağimliliği Ve

HATICE DAYILAR İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SAĞ. BİL. ENST.
YÜKSEK LİSANS TEZİ

ii
İSTANBUL-2015 Adınızı soyadınızı giriniz
Tez kabul edildikten sonra yapılan sabit ciltte sırt

yazısı bu şablona göre yazılacak. Yazılar tek satır olacak
Cilt sırtı yazıların yönü yukarıdan aşağıya
(sol yandaki gibi) olacak .
Tez, Yüksek Lisans’sa, YÜKSEK LİSANS TEZİ;

Doktora ise DOKTORA TEZİ ifadesi kalacak
Tez Sınavının yapılacağı yılı yazınız

T.C.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
( YÜKSEK LİSANS TEZİ )
LİSE ÖĞRENCİLERİNDE YEME BAĞIMLILIĞI VE

ETKİLEYEN FAKTÖRLER
HATİCE DAYILAR
DANIŞMAN
DOÇ. DR. LEYLA KÜÇÜK
RUH SAĞLIĞI VE PSİKİYATRİ HEMŞİRELİĞİ

ANABİLİM DALI
PSİKİYATRİ HEMŞİRELİĞİ PROGRAMI
İSTANBUL-2015
iv
İTHAF
Güzel aileme ithaf ediyorum.

v
TEŞEKKÜR
Yüksek Lisans eğitimim ve tez çalışmam süresince bilgisini, deneyimini, yardım

ve desteğini benden hiçbir koşulda esirgemeyen, beni sevgi, sabır ve güler yüzüyle
yönlendiren ve danışmanım olmasından büyük sevinç duyduğum değerli hocam
Doç.Dr. Leyla Küçük’e,
Yüksek lisans eğitimim süresince bilgi ve tecrübelerinden yararlandığım,

İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi Psikiyatri Hemşireliği
Anabilim Dalı’ ndaki hocalarım Prof.Dr. Sevim Buzlu, Doç.Dr. Yasemin Kutlu,
Doç.Dr. Hülya Bilgin ve Yard. Doç. Dr. Sevil Yılmaz’a,
Araştırma süresince değerli bilgileri ve önerileri ile katkıda bulunan Doç. Dr.
Kemal Erdinç Kamer’e,
Daima yanımda olmalarını istediğim, destek ve sevgilerini heran hissettiğim
annem, babam, canım kardeşime,
Sabırla araştırmama katkıda bulunan adölesanlara,
Ve adını sayamadığım katkıda bulunan herkese tüm kalbimle sonsuz
teşekkürlerimi sunarım.
vi
İÇİNDEKİLER
TEZ ONAYI .................................................................................................................... İİ

BEYAN ...........................................................................................................................İİİ
İTHAF ............................................................................................................................ İV
TEŞEKKÜR..................................................................................................................... V
İÇİNDEKİLER .............................................................................................................. Vİ
TABLOLAR LİSTESİ ................................................................................................. Vİİİ
ŞEKİLLER LİSTESİ ..................................................................................................... İX
SEMBOLLER / KISALTMALAR LİSTESİ .................................................................. X
ÖZET ............................................................................................................................. Xİ
ABSTRACT.................................................................................................................. Xİİ
1. GİRİŞ VE AMAÇ .........................................................................................................1
2. GENEL BİLGİLER ......................................................................................................5
2.1. Ergenlik ....................................................................................................................5
2.1.1. Ergenliğin Tanımı ...............................................................................................5
2.1.2. Ergenlik Dönemi Sağlık Sorunları ......................................................................6
2.1.2.1. Ergenlik Döneminde Görülen Psikiyatrik Bozukluklar .................................7
2.2. Bağımlılık ..............................................................................................................12
2.2.1. Bağımlılığın Tanımı ..........................................................................................12
2.2.2. Yeme Bağımlılığı ..............................................................................................14
2.2.2.1. DSM-V ve Yeme Bağımlılığı ......................................................................16
2.2.2.2. Yeme Bağımlılığının Etyolojisi ...................................................................17
2.2.2.3. Yeme Bağımlılığının Semptomları ..............................................................18
2.2.2.4. Yeme Bağımlılığı ile İlgili Yapılan Araştırmalar ........................................19
2.3. Ergenlerde Sağlık Hizmeti .....................................................................................20
2.3.1. Okul Sağlığı Hizmetleri ....................................................................................21
2.4. Hemşirenin Rolü ....................................................................................................22
3. GEREÇ VE YÖNTEM ...............................................................................................27
3.1. Araştırmanın Amacı ve Tipi ..................................................................................27
3.2. Araştırmanın Soruları.............................................................................................27
3.3. Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Zaman ..................................................................27
vii
3.4. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi ........................................................................27

3.5. Veri Toplama Araçları ...........................................................................................28
3.5.1. Kişisel Bilgi Formu ...........................................................................................28
3.5.2. Yeme Bağımlılığı Ölçeği ..................................................................................28
3.6. Araştırmanın Etik Yönü .........................................................................................31
3.7. Verilerin Toplanması .............................................................................................31
3.8. Verilerin Değerlendirilmesi ...................................................................................31
3.9. Araştırmanın Sınırlılıkları: .....................................................................................31
4. BULGULAR ...............................................................................................................32
4.1. Ergenlerin Sosyo-demografik Özellikleri ..............................................................32
4.2. Ergenlerin Ebeveynleri ile İlgili Özellikleri ..........................................................34
4.3. Ergenlerin Beden Algısı, Beslenme Biçimleri ve Beslenme ile İlgili Düşünceleri35
4.4. Ergenlerin Beslenme Davranışı ile İlgili Duyguları ..............................................37
4.5. Ergenlerin Rehberlik Servisi ile İlişkileri, Kendileri ile Ailelerindeki Hastalık
Bilgisi ile İlgili Özellikleri ............................................................................................39
4.6. Ergenlerde Aşırı Yeme İsteği Uyandıran ve Bundan Dolayı Sorun Yaşadıkları
Yiyecekler .....................................................................................................................40
4.7. Ergenlerin Yale Bağımlılık Ölçeği Puanlarına Göre Kriter Karşılama Oranları ...41
4.8. Ergenlerin Yeme Bağımlılığı Oranları...................................................................42
4.9. Ergenlerin Kendileri ile İlgili Düşüncelerine Göre Yeme Bağımlılığı Oranlarının
Karşılaştırılması ............................................................................................................44
4.10. Ergenlerin Yeme Davranışı ile ÖzelliklerineGöre Yeme Bağımlılığı Oranlarının
Karşılaştırılması ............................................................................................................45
4.11. Ergenlerin Hastalık Özelliklerine Göre Yeme Bağımlılığı Oranlarının
Karşılaştırlması .............................................................................................................48
5. TARTIŞMA ................................................................................................................49
6. SONUÇ VE ÖNERİLER ............................................................................................56
6.1. SONUÇLAR ..........................................................................................................56
6.2. ÖNERİLER ............................................................................................................59
KAYNAKLAR ...............................................................................................................60
FORMLAR .....................................................................................................................75
ETİK KURUL KARARI ................................................................................................84
ÖZGEÇMİŞ ....................................................................................................................87
viii
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 4-1 Ergenlerin Demografik Özellikleri ................................................................ 32

Tablo 4-2 Ergenlerin Ebeveynleri ile İlgili Özellikleri ................................................... 34
Tablo 4-3 Ergenlerin Beden Algısı ile İlgili Düşünceleri ............................................... 35
Tablo 4-4 Ergenlerin Beslenme Davranışı ile İlgili Düşünceleri ................................... 36
Tablo 4-5 Ergenlerin Beslenme Davranışı ile İlgili Duyguları....................................... 37
Tablo 4-6 Ergenlerin Rehberlik Servisi ile İlişkileri, Kendileri ile Ailelerindeki Hastalık
Bilgisi ile İlgili Özellikleri .............................................................................................. 39
Tablo 4-7 Ergenlerde Aşırı Yeme İsteği Uyandıran ve Bundan Dolayı Sorun Yaşadıkları
Yiyecekler ....................................................................................................................... 40
Tablo 4-8 Ergenlerin Yale Bağımlılık Ölçeği Puanlarına Göre Kriter Karşılama Oranları
........................................................................................................................................ 41
Tablo 4-9 Ergenlerin Bazı Bireysel Özellikleri ile Yeme Bağımlılığı Oranlarının
Karşılaştırılması .............................................................................................................. 43
Tablo 4-10 Ergenlerin Kendileri ile İlgili Düşüncelerine Göre Yeme Bağımlılığı
Oranlarının Karşılaştırılması........................................................................................... 44
Tablo 4-11 Ergenlerin Yeme Sorununa Göre Yeme Bağımlılığı Oranlarının
Tablo 4-12 Ergenlerin Beslenme Durumlarına Göre Yeme Bağımlılığı Oranlarının
Tablo 4-13 Ergenlerin Duygudurum ile Beslenme Bağlantısı ile Yeme Bağımlılığı
Tablo 4-14 Ergenlerin Psikiyatrik ve Fiziksel Hastalık Varlığına Göre Yeme Bağımlılığı
Tablo 4-15 Ergenlerin Beslenmeyi Etkileyecek Hastalık Varlığı ve Düzenli Egzersiz
Davranışları ile Yeme Bağımlılığı Oranlarının Karşılaştırılması ................................... 48
ix
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 4-1 Ergenlerin Yeme Bağımlılığı Oranları ............................................................ 42

x
SEMBOLLER / KISALTMALAR LİSTESİ
DSM V:Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders V (Ruhsal

Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı 5)
YFAS:Yale Food Addiction Scale (Yale Yemek Bağımlılığı Ölçeği)
GSA-12: Genel Sağlık Anketi
SCID–I:Structured Clinical Interview for DSM-IV. (DSM 4 için yapılandırılmış klinik
görüşme)
DSM-IV:The Diagnostic and Statistical Manualof Mental Disorders IV
WHO:World Health Organization (Dünya Sağlık Örgütü)
BMI: Body Mass Index (Beden Kitle İndexi)
xi
ÖZET
Dayılar Avcı H. (2015). Lise öğrencilerinde yeme bağımlılığı ve etkileyen

faktörler.İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Psikiyatri Hemşireliği Ana
Bilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul
Bu araştırma lise öğrencilerinde yeme bağımlılığı ve etkileyen faktörleri belirlemek
amacıyla yapılmış, tanımlayıcı kesitsel bir araştırma niteliğindedir.
Araştırma Mart 2014 – Haziran 2014 tarihleri arasında İzmir İl Milli Eğitim Müdürlüğü
Konak İlçe Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı 3 genel lisede öğrenim gören ve öğrenciler
arasından “ tesadüfi örneklem” yoluyla seçilmiş 612 lise öğrencisi ile gerçekleştirildi.
Veriler anket formu ve Yale Yeme Bağımlılığı ölçeği ile toplanmıştır. Anket formunda
ergenlerin demografik özelliklerini, aile yapısını ve yeme özelliklerini değerlendiren 49
soru sorulmuştur. Ergenlerin yeme alışkanlıklarını değerlendirmek amacıyla da 27
soruluk “yeme bağımlılığı ölçeği” kullanıldı.
Verilerin değerlendirilmesinde, tanımlayıcı istatistikler (aritmetik ortalama, standart
sapma, yüzdelik dağılım) ve Pearson Chi-Square, Fisher’s Exact test ve Ki-Kare trend
istatistiksel analizleri kullanıldı. p<0,05, istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi.
Ergenlerin demografik özellikleri incelendiğinde; yaş ortalaması 16±0,85 olup,
%52,5’unun erkek, %68,1’inin normal kiloda olduğu görüldü. Ergenlerin beslenme
alışkanlıkları incelendiğinde; çoğunluğunun düzensiz beslendiği (%52,5), en çok akşam
öğünlerinde (%37,6) yediği, öğünlerini 15-30 dakikada (%55,1) tükettiği ve günde 501-
1000 ml (%35,6) su içtiği görüldü. Ergenlerde aşırı yeme isteği uyandıran ve bundan
dolayı sorun yaşadıkları yiyecekler sıralandığında; ilk üç sırada çikolata/gofret (%46,9),
cips (%44,6), kola/gazoz (%42,0) olduğu görüldü. Ölçek puanlarına göre ergenlerin
%12.4’ünde yeme bağımlılığı olduğu görüldü.
Kızlarda erkeklere oranla yeme bağımlılığı puanı istatistiksel olarak anlamlı olmak
üzere (p=0.002) daha yüksek bulundu. Güzel/yakışıklı olmayan yanları olduğunu
düşünen (p=0.004), çok arkadaşı olduğunu ifade eden(p=0.007), daha ince olmayı
isteyen (p=0.000), yeme sorunu orta olarak ifade eden (p=0.000) ve aşırı yeme isteği
olanlarda (p=0.002) yeme bağımlılığı puanları istatiktiksel olarak anlamlı olarak yüksek
bulundu.
Sonuç olarak, ergenlerin %12.4’ünde yeme bağımlılığı saptanırken kız öğrencilerde,
güzel/yakışıklı olmayan yanları olduğunu düşünenlerde, birçok arkadaşı olan ve daha
ince olmayı istediğini ifade edenlerde, yeme sorunu orta olarak değerlendiren, aşırı
yeme isteği olan, duygudurum ile beslenme bağlantı olduğunu ifade eden ergenlerde
yeme bağımlılığı olduğu görüldü.
Anahtar kelimeler: ergen, ergenlik dönemi, yeme bozuklukları, yeme bağımlılığı
xii
ABSTRACT
Dayılar Avcı, H. (2015). Food Addiction And The Factors Affecting Food Addiction of
High School Students. İstanbul University, Institute of Health Sciences, Department of
Mental Health and Psychiatric Nursing, Master Thesis. İstanbul.
This study has been conducted to determine food addiction and the factors affecting
food addiction of high school students, and it is a cross-sectional descriptive research.
In this study, three high schools were conducted that affiliated with Izmir Konak
District Provincial National Education Directorate of National Education Directorate
and 750 high school students have selected by "random sampling" between March
2014 - June 2014. Data were collected questionnaire form and Yale Food Addiction
Scale.In the questionnaire form, 49 questions that the demographiccharacteristics of
adolescents, the family structure and eating habits were used.27 questions aimed
assessing the eating habits of adolescents "food addiction scale" were used.To evaluate
the data, descriptive statistics (mean, standard deviation, frequency distribution)
Pearson Chi-square, Fisher's exact test and chi-square trend analysis statistical analyses
were used. p<0.05 was considered as statistically significant.
When examined demographic characteristics of adolescents The average ages 16 ± 0.85,
52.5% male, 68.1% of normal weight.When examined adolescents' eating habits; most
of them have irregular feeding (52.5%), eat in the evening mostly (37.6%), comsume
their meals in 15-30 minutes (55.1%) and drink 501-1000 ml water (35.6%). It was
observed that the first three foods that evoke extreme eating habit and therefore faced
with the problems are chocolate / wafers (46.9%), chips (44.6%), coke / soda (42.0%).
It was demonstrated that 12.4% of adolescent have addictive food.
Food addiction scores were higher in female than male (p = 0.002). Food addiction
scores of adolescent who think then one without " without self beautiful / handsome
side" (p = 0.004), "that have a lot of friends " (p = 0.007), and "wanting to be thinner "(p
= 0.000), the problem of eating adolescents with moderate (p = 0.000) and in the group
with excessive food cravings (p = 0.002) food addiction rates, mood and nutrition
connection with adolescents (p = 0.017 and 0.002) and the teenagers that feel "gruff /
seedy" when they don’t eat (p = 0.005) were high statistically significant.
In conclusion,12.6%werefood addictioninadolescents. Food addiction scores of
adolescent that female that have some beautiful / handsome without sides, have many
friends and the ones that express to be more beautiful, with medium eating problem,
with excessive food cravings and with excessive food cravings and teenagers with
relation between eating and mood were significant.
Key words: Adolescent, Adolescence, Eating disorders, Food addiction

1. GİRİŞ VE AMAÇ
Ergenlik dönemi, büyüme gelişmenin en hızlı olduğu, çocukluktan erişkinliğe

geçişi kapsayan önemli bir yaşam dönemidir (Demirezen & Coşansu 2005). Fiziksel
değişikliklerle birlikte, bu dönemde yeme alışkanlıkları ve besin seçimlerinde de
değişiklik olmaktadır. Beslenme, büyüme ve gelişmenin sürdürülmesi ve sağlığın
korunması için gereklidir. Ancak beslenme çocukluk ve ergenlik döneminde yeterli ve
dengeli olmazsa, ileri dönemlerde önemli kronik hastalıkların oluşmasına zemin
hazırlayabilir (Stang & Story 2005). Bu dönemde adölesanlar yalnızca fiziksel olarak
değil, bilişsel ve psikososyal yönden de gelişimlerini sürdürmektedirler. Gençler; kimlik
arayışı içindedir, bağımsız olmaya, kabul görmeye çabalar ve dış görünüşleri ile fazla
ilgilidirler. Düzensiz öğün ve öğün aralarında atıştırma örüntüsü, ev dışında yemek
yeme alışkanlığı ve ayaküstü beslenme (fast-food) biçimi, beslenme alışkanlıklarının
tipik özelliklerindendir (Pekcan 2004).
Güncel yaşamda birçok kişinin yedikleri zaman mutlu oldukları şeklinde
tanımlamalarına rastlanmaktadır. Bu gözlemlerden yola çıkarak araştırmacılar yemenin
olumlu duygulanıma neden olduğunu düşünen kişilerin yeme ile uyarılan ödül
sisteminde bir anormallik olduğunu belirlemişlerdir. Bu gözlemi destekleyen bir klinik
araştırmada, yemenin olumsuz duygulanımı azalttığı ve olumlu duygulanım
geliştirdiğini düşünen ergenlerin 3 yıllık izlem süresince bu şekilde bir düşüncesi
olmayanlara göre daha fazla tıkınırcasına yeme davranışı geliştirdiği bulunmuştur
(Smith ve ark. 2007).
Yeme bağımlılığı kavramından önce özellikle çikolata, şeker ve karbonhidrattan
zengin yiyeceklere aşırı istek duyma ile ilişkili ilk klinik araştırmalar başlamıştır
(Michener & Rozin 1994). Fazla yiyecek tüketenler üzerinde yeme bağımlılığının
olabileceği varsayımıyla birlikte yeme bağımlılığının, ilaç bağımlılığıyla nörobiyolojik
ve davranışsal açıdan benzerlik gösterdiğini belirtilmiştir (Davis ve ark. 2009). Yeme
bozuklukları, insanın yemek yeme, kilo ve vücut görünüşüyle ilgili düşünce ve
davranışlarındaki aşırı rahatsızlıklar olarak tanımlanmaktadır. Patolojik yeme
bozukluğu, kişilerin beden şekli ve kilolarıyla ilgili takıntıları olmasına rağmen
kontrollerini kaybederek sık sık fazla miktarlarda yemek yemeleridir. Bu bozukluğu
olan kişiler streslerini, duygularını, ruhsal durumlarını yönetebilmek için sık sık yeme
ataklarına yakalanırlar. Yeme bozukluklarının gelişiminde hepsinde benzer nedenler
2
görülür. Bir yeme bozukluğu döngüsü sıkıntı, tatminsizlik, kızgınlık, sinirlilik, üzüntü
gibi olumsuz duygularla başlar. Genelde bu olumsuz duyguların kaynağı depresyon,
kişilik bozuklukları, kişinin yaşamındaki sıkıntılı ve üzücü olaylar ve diğer psikolojik
sorunlardır. Zamanla kişinin takıntılı yeme davranışları zihinsel ve fiziksel sağlığını
etkilemeye, normal, sağlıklı bir yaşam sürme kabiliyetini engellemeye başlar. Bazı
araştırmacılar yeme bağımlılığının Diagnostic and Statistical Manual of Mental
Disorders V (DSM V)’te kötüye kullanım olarak sınıflandırılması gerektiğini
savunmaktadır (Volkow ve ark. 2007, Taylor ve ark. 2010, Avena ve ark. 2008). Yeme
bağımlılığına aşina sağlık çalışanlarının ve kendini yeme bağımlısı olarak gören
bireylerin, tıkanırcasına yeme bozukluğundaki tüm karakteristik yeme bağımlılıklarını
yerine getirdiklerini; ağır ve şiddetli olarak tıkanırcasına yeme bozukluğunun
özelliklerini gösterdikleri görülmüştür. DSM V’te beslenme ve yeme bağımlılığı
tanımlanırken; bazı bireylerde özlem ve kompulsif kullanım olması nedeniyle yeme
bağımlılığı madde bağımlılığına benzetilmiştir. Bu benzetme son derece önemlidir. Bu
yaklaşım klinisyenleri psikososyal nedenli yeme bozukluğu veya biyokimyasal bir yeme
bağımlılığı olarak bakmalarına neden olmaktadır (DSM V 2013 ).
Yale Yeme Bağımlılığı Ölçeği (YFAS) yeme bağımlılığı tanısı için geliştirilmiş
ve onaylanmış bir ölçektir. YFAS ölçeği kullanılarak yeme bozukluğu olan hastalar,
obez kişiler ve lise öğrencileri arasında yeme bağımlılığının prevelansı araştırılmıştır.
Dünya çapında epidemik seviyeye ulaşan obezitenin prevelansının artmasında yeme
bağımlığının rolü giderek ilgi çekmektedir. Ancak insanlarda yeme bağımlılığı hala
araştırma aşamasında bulunmaktadır(Pedram ve ark. 2013).
Günümüzdeki sosyal, kültürel ve ekonomik koşulların hızlı değişim göstermesi,
insanın psikososyal gelişiminde çalkantılı bir dönem olan ergenlik döneminin daha da
zorlu yaşanmasına neden olmaktadır. 2000 yılı nüfus sayımına göre Türkiye nüfusunun
%10.6’sı 15-19 yaş grubu ergenlerden oluşmaktadır. Yaşanan sosyal ve ekonomik
sorunlar, işsizlik, üniversiteye giriş ve eğitim sorunları ergenlerin ruhsal gelişimlerini ve
ruh sağlıklarını olumsuz yönde etkilemektedir (Özmen ve ark. 2008).
Ruhsal durumla yemek seçimi, yeme miktarı ve yeme sıklığı arasında, fizyolojik
ihtiyaçlardan bağımsız bir ilişki mevcuttur. İnsanda yeme davranışının anksiyete, neşe,
üzüntü, öfke gibi farklı duygulara göre değiştiği yaygın kabul görmektedir. Emosyonel
durumla bağlantılı olan yemek yeme davranışı “emosyonel yeme” olarak
tanımlanmaktadır. Emosyonel yemenin beden ağırlığı ile ilişkili olduğu birçok
3
çalışmada gösterilmiştir (Ganley 1989). Ayrıca sıkıntı, depresyon, yorgunluk sırasında

yeme miktarında artma, korku, gerilim ve ağrı sırasında azalma olduğu, öfke,
depresyon, sıkıntı, anksiyete ve yalnızlık gibi negatif emosyonlarla emosyonel yeme
davranışının ortaya çıktığı bildirilmektedir (Ganley 1989). Yaşam ödülsüz ve üzücü ise,
kişilerin yiyeceği duygularını doyurmada kullandığı belirtilmektedir (Canetti ve ark.
2007).
Yeme sırasında ortaya çıkan duygusal değişiklikler, yeme davranışının niteliğini
ve niceliğini değiştirmektedir. Bazı kişilerde ise ortaya çıkan bu duygusal değişiklikler
obezite, tıkınırcasına yeme davranışı gibi psikopatolojik süreçlerle
sonuçlanabilmektedir. Ergen ve çocuklar, ruh sağlığı sorunlarının göreceli olarak az
incelendiği ve bu tür sorunların ele alınabileceği hizmet sunumunun hem nicelik hem de
nitelik bakımından yeterli olmadığı bir nüfus kesimini oluşturmaktadır. Ergenin
sağlığını korumayı, sağlıklı yaşamayı öğrendiği yer aileden sonra okul çevresi olup
doğru ya da hatalı bilgi ve davranışlar aile ve okul çevresinde kazanılmaktadır. Bu
nedenle anne, baba ve öğretmenlerin çocuğa iyi bir örnek oluşturması gerekmektedir.
Sağlıklı büyümede, yaşam boyu sağlığın korunmasında ve beden kitle indeksinin
normal sınırlar içinde tutulmasında, ergenin beslenme şekli ve çocukluk döneminde
kazanmış olduğu beslenme alışkanlıkları en önemli etmenlerden biridir (Aktaş 2001).
Dünya Sağlık Örgütünün okul sağlığı komitelerinin okul sağlığı ile ilgili yayınladığı
raporlarda, okul sağlığı çalışmalarının sağlık ekibi tarafından yürütülmesinin
gerekliliğini vurgulamıştır. Hizmet götürülen toplumun niteliklerine bağlı olarak
eğitimcilerle yakın işbirliği yani işbölümü yapmak gerekmektedir. Sağlık ekibinde yer
alması gereken kişiler hekim, hemşire, psikolog ve sosyal çalışma uzmanıdır. Ekip
üyelerinin bu çalışmayı başarılı bir biçimde yürütmeleri için okul sağlığı konusunda
mesleki bir temel eğitime gereksinim vardır (Pekcan 1997).
Sonuç olarak yeme bağımlılığı ile ilişkili olarak yapılan araştırmalarda
bağımlılığın temel ölçütleri olarak bilinen aşerme, kontrolsüz tüketme ve tolerans
süreçleri birçok klinik ve preklinik araştırmada gösterilmiştir (Kelley ve ark. 2005,
Volkow 2007). Ancak bağımlılıkta psikolojik, zihinsel ve bilişsel süreçler bir arada
etkilidir. Bu konuda yapılacak olan klinik araştırmaların artması ile yeme bağımlılığı
kavramının bilişsel, psikolojik ve nörobiyolojik süreçleri daha ayrıntılı
değerlendirilebilecek ve bir bağımlılık davranışı olarak tanımlanıp tanımlanmayacağı
netlik kazanacaktır (Öyekçin & Deveci 2012).
4
Türkiye’de nüfusumuzun yaklaşık beşte birini oluşturan 15 milyon öğrenci

bulunmaktadır. Öğrencilerin okul başarısı yanında, büyüme ve gelişmeleri ile sağlıklı
beslenmeleri de çok önemli bir husustur. Okul çağı döneminde, öğrencilerin bedensel ve
zihinsel gelişimlerini en iyi şekilde tamamlamalarına ve ileriki yaşlarda sağlıklı
beslenme alışkanlıkları kazanmalarına destek olmak gerekir.
Yapılan çalışmalarda, yetersiz ve dengesiz beslenen öğrencilerin dikkat
sürelerinin kısaldığı, algılamalarının azaldığı, öğrenmede güçlük ve davranış
bozuklukları çektikleri, okulda devamsızlık sürelerinin uzadığı ve okul başarılarının
düşük olduğu ortaya konmuştur (Ögel 2000, Özcebe 2002).
İlköğretim okulları ve liselerde çocukların zihinsel, fiziksel ve duygusal
gelişimlerine olumlu katkıda bulunmak için çocuklara yönelik sağlıklı yaşam ve
beslenme programları oluşturulmuştur. Resmi Gazete’de Başbakanlık Genelgesi olarak
yayımlanan Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programının Okullarda
Obezite ile Mücadelede Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Düzenli Fiziksel Aktivite
Alışkanlığının Kazandırılması başlığı kapsamında, “Beslenme Dostu Okul Projesi” ile
okullarda sağlıklı beslenme ve hareketli yaşam konularında duyarlılığın arttırılması ve
bu konuda yapılan iyi uygulamaların desteklenmesi ile okul sağlığının daha iyi
düzeylere çıkarılması hedeflenmektedir.
Türkiye'de yapılan araştırmalara göre, literatür de ergenlerde yeme tutumları
çok fazla incelenmiş olup ergenlerin yeme bozukluğu açısından yüksek riskli grupları
temsil ettiği ortaya çıkmıştır (Demirezen 2005, Pekcan 1997, Korkut 2004). Ancak
ergenlerin yeme bağımlılığı ve yeme bağımlılığını etkileyen faktörleri inceleyen çalışma
yoktur.
Bu çalışmanın amacı, lise öğrencilerinde yeme bağımlılığı ve yeme bağımlılığını
etkileyen faktörleri incelemektir.
5
2. GENEL BİLGİLER
2.1. Ergenlik
2.1.1. Ergenliğin Tanımı

Latince “adolescere” yükleminden türeyen ergenlik kelimesi “yetişkinliğe doğru
yürüyen”,büyüyen, yetişkinliğe ulaşan anlamında kullanıldığından, yapısı gereği bir
durumu değil, birsüreci belirtmektedir ve günümüzde bireyde gözlenebilen hızlı ve
sürekli değişme olarak datanımlanabilmektedir (Yavuzer 1992, Kula 2002).
Bir başka ifadeyle ergenlik; başta biyolojik değişiklikler olmak üzere psikolojik,
fiziksel,sosyal ve bilişsel gibi pek çok alanda değişim ve gelişimin olduğu, birincil ve
ikincil cinsiyetözelliklerinin kazanıldığı, zihinsel kapasitedeki belirgin artışla birlikte
soyut düşünmeningeliştiği ve bunların dışında siyasal, ekonomik, duyuşsal, toplumsal,
yasal, kültürel gibialanlarda da değişim ve sorumluluğun arttığı bir geçiş dönemi olarak
da değerlendirilir (Selçuk 2004, Siyez 2007, Bilgin 2008).
Ergenlik dönemi, içinde barındırdığı olumlu ve olumsuz tüm duyguların yoğun

yaşandığı,bütün tepkilerin sıra dışı ve aşırı olduğu bir dönem olarak nitelendirilir.
UNESCO’ nuntanımına göre ergenlik, “cesaretin çekingenliğe, serüven isteğinin rahata
üstün geldiği” birçağdır (Balat & Akman 2006).
Ergenlik,çocuklar ve ailelerinde pek çok değişikliğin meydana geldiği bir

dönemi kapsar.Çocuklar, hormonları vasıtasıyla yetişkin olmaya başladıkça fiziksel
olarak değişime uğrar veduygusal olarak iniş ve çıkışlar yaşarlar. Bazen mutlu, bazen
üzgün olurlar ve çoğu zaman daneden böyle hissettiklerini açıklayamazlar. Ancak, bu
çağda bulunan bireyler karşı karşıyakaldıkları tüm bu sorunlarını çözerken aynı
zamanda bilişsel, sosyal ve duygusal açından daolgunlaşırlar (Türnüklü ve Şahin 2004).
Ergenlik, bireylerin gelişiminin olumlu olması için imkanlar sağlayan bir dönem
olmaklabirlikte, bireylerin riskli davranışlara da en fazla katıldıkları bir dönemdir. Bu
dönemde risklidavranışlar göstermenin, genelde içinde bulunulan yaş, sosyal çevre ve
arkadaş grubuyla ilgiliolduğu düşünülmektedir (Kıran 2003).
Ergenler yeni deneyimlerin peşinden koşmakta ve bu davranışların sonuçlarını

düşünmedensıklıkla riskli davranışlarda bulunmaktadırlar. Bu sebeple, yaralanma ve
ölüm riski,depresyon, anksiyete, yeme bozuklukları, madde bağımlılığı, çocukluk ve
6
yetişkinlik dönemlerineoranla ergenlikte çok daha fazla görülmektedir. (Kelley ve ark.

2004).
2.1.2. Ergenlik Dönemi Sağlık Sorunları

İnsan yaşamında ikinci büyüme ve gelişme dönemi olan ergenlik dönemi, kısa
bir dönem olup, ergen zaman zaman bu kadar değişikliğe uyum sağlayamamaktadır. Bu
dönemde ergen;
Fiziksel büyüme ve gelişme ile ilgili sorunlar,
Cinsel gelişim ile ilgili sorunlar,
Psikososyal gelişim ile ilgili sorunlar,
Beslenme ile ilgili sorunlarla karşılaşmaktadır.
Çocukluktan gelen sağlık sorunları da ergenlik döneminde değişik

boyutlardasürebilir. Örneğin bebeklik ve çocukluk dönemindeki yetersiz beslenme ve
sıkgeçirilen enfeksiyon hastalıkları ergenin bu döneme şanssız başlamasına
nedenolmaktadır. Kız çocuklarında, erkeklere göre daha sık beslenme
bozukluklarıgörülmekte; ayrıca kız çocuklarının ergenlik döneminde geçirdikleri
gebelik vedoğumlar nedeniyle kendilerinde ve bebeklerinde sağlık sorunları
ortayaçıkmaktadır (Story 2005, Özcebe 2002, Saral 1993).
Gelişmekte olan ülkelerde tüberküloz, romatizmal kalp hastalığı gibi

çocuklukdöneminden kalan hastalıklarda gençlerin önemli hastalık ve ölüm
nedenleriarasında yer almaktadır. Çocukluk döneminde fizik, mental ve sosyal
sağlığıolumsuz olarak etkileyen her türlü sağlık sorunu çocuğun ergenlik
döneminesağlıklı olarak girmesini engellemektedir (Özcebe 2002).
Ergenlerde en sık görülen sağlık sorunları;
 Kasıtlı ve kasıtsız kazalar
 Sigara kullanımı
 İlaç ve alkol kullanımı
 Uyuşturucu kullanımı
 Yetersiz ve dengesiz beslenme, anoreksiya nervoza ve bilimiya nevroza

gibi beslenme sorunları
7
 Kavga
 Cinsel yolla bulaşan hastalıklar
 Riskli cinsel davranışlar
 Riskli gebelik, abortus (Özmert 2003).
2.1.2.1. Ergenlik Döneminde Görülen Psikiyatrik Bozukluklar

Ergenlik döneminde sıklıkla karşılaşılan psikiyatrik problemler aşağıdaki
gibidir.
Depresyon;kendini depresif duygudurum ve haz eksikliği ile gösteren klinik bir

tablodur.Depresyon ergenlik döneminin en önemli ruh sağlığı sorunudur (Dopheide
2006, Hamrin & Pachler 2005). Bu dönemde depresyonun görülme sıklığının %5 ile
%20 arasında değiştiği bildirilmektedir (Saluja ve ark. 2004). Çocukluk döneminde
daha az görülmesine karşın, depresyonun ergenlikle birlikte görülme sıklığı belirgin bir
biçimde artmaktadır. Depresyonun yaşam boyu görülme sıklığı çocukluk döneminde
%3’ten az olduğu halde ergenlik döneminde bu oran %14’e ulaşmaktadır (Lewinsohn
ve ark. 1998). Bu dönemde görülen depresyonun yetişkinliktekine benzer sonuçları
olmaktadır. Depresyon, ergen için hem yeti yitimine sebep olmakta hem de intihar
davranışı için bir risk etmeni oluşturmaktadır (Liu &Tein 2005, Eskin ve ark. 2007).
Ergenlik dönemi depresyonu ülkemiz gençleri arasında da yaygındır (Çuhadaroğlu &
Sonuvar 1992). Eskin (2000) çalışmasında lise öğrencilerinden oluşan örneklemin
%60,5’inin Genel Sağlık Anketinde (GSA-12) vaka kesim noktası üzerinde bir puan
aldığını bulmuştur. Bu, öğrencilerin yüzde 60’ının ruh sağlığı sorununun varlığına işaret
edebilecek bir puan aldığını göstermektedir. Başka bir çalışmada Bilal (2005) GSA– 12
üzerinde ortalamanın bir standart sapma üzerinde puan alan lise öğrencilerine tanı
koydurucu yapılandırılmış bir görüşme olan SCID–I uygulamış ve bir tanı konanlardan
%70,9’unun majör depresyonu olduğunu bulmuştur. Bu bakımdan ergenlik dönemi,
depresyonun gelişimsel bir psikopatoloji olarak anlaşılması, sağaltımı ve önlenmesi için
yapılabilecek girişim stratejilerinin oluşturulması açısından önemlidir.
Eş tanı açısından değerlendirildiğinde; depresyon, yeme bozukluğuna en sık
eşlik eden psikiyatrik bozukluktur. Depresyonun yeme bozukluğunda %40-45 oranında
gözlendiği, yaşam boyu prevalansının %68 olduğu ve depresyonun yeme bozukluğu
gidişinden bağımsız olarak seyrettiği bildirilmiştir.Depresyon, tıkınırcasına yeme
8
davranışı gösteren olgularda diyet yapanlara göre daha fazla görülmektedir (Halmi ve
ark. 1991, Halmi 2003).
Yeme Bozuklukları; Genel olarak 12-18 yaşları arasında başlayan ve tutku derecesinde
şişmanlama korkusu yüzünden bilinçli olarak aşırı zayıf kalma çabaları ile belirli bir
bozukluk olan yeme bozuklukları; işlevsel, tıbbi, psikolojik ve sosyal bozulmalara yol
açan, kilo vermenin cazibesi üstünde gereğinden fazla durulmasından kaynaklanan
yeme davranışı bozukluklarıdır (Brewerton 1996, Canat 1999).
Yeme bozuklukları gelişim döneminde, duygu durum bozukluklarında,
kişilerarası ilişkilerde ve intrapsişik karışıklıklardaki sorunlarla başa çıkmak için
geliştirilen, dönem dönem tekrarlayan, genellikle zayıflığın veya beden ölçüsü
değişikliğinin yararlarını yücelten, sosyo-kültürel normlardan içselleştirilen, gereğinden
fazla üstünde durulan inançlar bağlamında disfonksiyonel, duygusal, bilişsel ve
davranışsal stratejileri ifade eder (Amerikan Psikiyatri Derneği 1994).
Yeme bozuklukları sadece yemek ve zayıflamak ile açıklanamamaktadır.
Sorunun bundan çok daha karmaşık olduğu görülmektedir. Yeme bozukluğu aslında
temelde vücudun açıklanmayan duygularını, kendisini ve karşılanmayan ihtiyaçlarını
ifade etme şeklidir. Erken teşhis ve önlem almak kişinin daha çabuk iyileşmesini önemli
ölçüde etkiler. Erken zamanlarda teşhis edilmeyen ve geç kalınan durumlarda yeme
bozukluğu kronik bir hale gelebilir ve kişinin yaşamını tehdit edebilir (Sart 2008).
Kişiler yemeği bir ödül olarak ya da bir kaçış yöntemi olarak kullanmayı tercih
ederek bir süre sonra sonra yemeğe bağımlı hale gelebilirler. Örneğin, aşırı yeme
bozukluğu olan bireylerde yemek, bireyler için duygusal bir aneztezi görevi görür.
Kişiler mutsuz hissettiklerinde ya da hayatlarındaki sıkıcı durumların üstesinden
gelebilmek için aşırı yemeye yönelebilmektedir. Zamanla öğrenilen bu yeme davranışı
kişilerin günlük hayatını etkileyecek boyutlara ulaşabilecek ciddi bir sorun haline
gelebilmektedir (Levitan & Davis 2010).
Kişilerin fiziksel görünümlerine gereğinden fazla önem vermesi, özellikle
adolesanlarda yeme bozukluklarının artışına yol açmaktadır. Amerika'da yapılan
çalışmalar, yeme bozukluklarının son 20 yılda önemli derecede artış gösterdiği üzerinde
durmaktadır (Aslan 2004). Yeme bozukluklarının ergen ve genç erişkinlerde görülme
sıklığı %4 olarak bildirilmektedir (Ertan 2008).
Çeşitli alt gruplarda incelenen yeme bozukluklarının başlangıç zamanı ergenlik
olarak gösterilmiştir. Çocuksu bedenin terk edildiği ve bireyselliğin oluşturulmaya
9
çalışıldığı ergenlik, bu hastalık açısından son derece uygun bir zemin oluşturmaktadır
(Parman 2000).
Adölesanların beslenme durumları birçok faktörden etkilenmektedir. Onların bu
konudaki kendi bedenleri ile ilgili düşünceleri, algıları, genetik faktörleri, yaşam
tarzları, alışkanlıkları vb. kişilerin sağlıklı ya da sağlıksız davranışı seçmelerini
etkileyen faktörlerdendir (Aslan 2003). Beslenme alışkanlıklarını bilmek ve bunların
ekonomik, sosyo-demografik faktörler ve sağlık ile olan ilişkilerini saptamak, beslenme
alışkanlıklarının neden ve sonuçlarını anlamada yol gösterici olmaktadır (Önder 2000).
Davranım Bozukluğu; çocuklukta başlayan, ergenlikte devam eden ve yetişkinlikte
“antisosyal kişilik bozukluğu” adı altında ifade edilen sosyal normlarla uyumsuz, illegal
davranışları içermektedir. Buna göre; insanlara ve hayvanlara zarar verme, mülk ve
kamu malına zarar verme, hırsızlık, sürekli yalan söyleme ve kuralların devamlı şekilde
çiğnenmesi; davranım bozukluğunu göstermektedir. Ergenlik,“şiddetli” bir dönemdir.
Fakat; ergenin, toplumsal kurallarla uyumsuz davranışları, sadece ve sadece
“delikanlılık, delilik” olarak değerlendirilmemelidir. Altta yatan sorun ihmal
edilmemelidir (Amerikan Psikiyatrri Derneği 1994).
Ergenlik döneminde kimlik oluşum süreciyle birlikte bilişsel gelişimin
hızlanması, dürtüsel gereksinimlerde ve duygu yoğunluğunda artma, preödipal ve ödipal
çatışmaların yeniden alevlenmesi, meslek seçimi, karşı cinsle kurulan ilişkiler, anne
babadan ayrılma-bireyselleşme sürecinin yaşantılanması gibi nedenlerle ergenler bu
döneme özgül zorluklar ve çatışmalar yaşamaktadır. Dolayısıyla ergenlik döneminde
normal gelişimsel özellikler ile patolojik durumların birbirinden ayrılması zor
olabilmekte, normal gelişimin bir parçası olan kimlik krizinin uygun çözümlenemeyişi
ile de kimlik karmaşası gelişebilmektedir (Erikson 1965, Akdemir 2008).
Sekiz yüz çocuğun 3 ve 12 yaşlarında değerlendirildiği bir başka çalışmada, 3
yaşındaki içe atım davranışlarının kızlarda daha sonraki içe atım davranışlarını
yordadığı, agresif ve yıkıcı davranışların hem kızlarda hem de erkeklerde daha sonraki
dışa atım ve içe vurum davranışlarını yordadığı, agresif davranışların ve içe çekilmenin
süreklilik gösterdiği bulunmuştur (Pihlokoski ve ark. 2006).
Davranım bozukluğu geç çocukluk ya da ergenlik döneminde baș lar; 16
yaș ından sonra baș ladığı nadir olarak görülmektedir. Hastalığın prognozu değiș iklik
göstermektedir. Tedavi edilen olguların çoğunda hastalık eriș kinlikte geçmekte, ancak
daha az orandaki davranıș lar eriș kinlikte görülmeye devam etmekte ve bunlar anti-
10
sosyal kiș ilik bozukluğu tanı ölçütlerini karș ılamaktadırlar. Tedavi edilmeyen olgular
ise anti-sosyal kiș ilik bozukluğu ile birlikte duygu durum bozukluğu, anksiyete
bozukluğu, somatoform bozukluk ve madde kullanım bozuklukları için yüksek risk
taș ımaktadır (Ronald 2007, Herbert 2008).
Alkol & Madde Kötüye Kullanımı ve Bağımlılık; temelleri ergenlikte atılan sinsi
hastalıklardır. Artan bir şekilde, daha fazla “o maddeye” ihtiyaç duymak ve
bırakıldığında yoğun fiziksel ve psikolojik rahatsızlık yaşamak olarak ifade
edilen“bağımlılık”, “kötüye kullanım” basamağından sonra gelişmektedir ki bu dönem
de ergenlikte yaşanmaktadır. Kullanılan madde (alkol, esrar, extacy vb.); iş, okul, sosyal
hayat alanlarında problem oluşturmakta, legal problemler gelişmekte ve kişi tehlike
olasılığı olan durumlarda, madde kullanarak kendinin ve yanındakilerinin hayatlarını
tehlikeye atacak davranışlar göstermektedir (Galanter & Kleber 1999).
Bireyler sigara, alkol, uyuşturucu gibi birçok maddeye bağımlı olabilirler.
Ancak bağımlılık denince akla sadece sigara, alkol, uyuşturucu vb. madde bağımlılıkları
gelmemeli, bunun yanında fiziksel bir maddeye dayanmayan, davranış tabanlı yeme
bağımlılığı, oyun bağımlılığı, seks bağımlılığı, bilgisayar bağımlılığı, televizyon
bağımlılığı, alışveriş bağımlılığı, internet bağımlılığı vb. bağımlılıklardan da söz
edilebilir (Greenfield, 1999; Kim ve Kim, 2002). Hem alkol, sigara gibi madde
bağımlılığında hem de yeme, seks, internet gibi davranış bağımlılıklarında davranış ya
da eylemi kontrol edememe ve olumsuz sonuçlarına rağmen davranış ya da eylemin
süreklilik arz etmesi bağımlılık kavramı için ortak özellikler olarak gösterilebilir
(Henderson 2001).
Gençlerin; sigara, alkol, uyuşturucu madde kullanımı ve diğer davranış
bağımlılığı gelişimine zemin hazırlayan çok sayıda risk etkeni tanımlanmaktadır. Bu
risk etkenlerinden bir veya birkaçını taşıyan gençlerin madde bağımlısı olma riskinin
yüksek olduğu belirtilmektedir. Bu risk etkenleri ailesel, arkadaş ortamı, okul, bireyin
kişisel özellikleri, diğer riskli davranışların görülmesi, toplumsal ve çevresel etkenler
olarak sıralanmaktadır (Ögel 2002, Ögel 2005).
T.C Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Aile ve Toplum Hizmetleri Genel
Müdürlüğü ‘Türkiye Ergen Profili’ (2013) araştırmasında, ergenlerin %82’si bugüne
kadar hiç sigara içmediğini belirtmiştir. Sadece bir kez deneyenlerin oranı %7’dir.
Hergün sigara içenler katılımcıların %5’ini oluşturmaktadır. 12-15 yaş grubu ergenlerin
%96’sı bugüne kadar hiç alkol kullanmamıştır. Bu oran 16-18 yaş grubunda %84’tür.
11
Esrar, bali/tiner ve ecstasy kullanımına bakıldığında, bu tür maddelerin kullanımının

çok sınırlı olduğu görülmektedir (sırasıyla %98, %99 ve
%99,5)(http://ailetoplum.aile.gov.tr2015).
Psikotik Bozukluklar; düşünce bozuklukları olarak tanımlanmaktadırlar. Kişinin
gerçeklik ilişkisi ciddi anlamda zarara uğramıştır. “Normal” düşünememekte,
konuşamamakta, hareket edememektedir. Kişi, “tuhaf”laşmıştır. Ayrıca sosyal bozulma,
etkinlik ve aktivitelerde azalma, bazı düşünce bozuklukları (çaresizlik, nihilistik,
suçluluk hezeyanları) psikotik veya psikotik olmayan depresif bozuklukta görülebildiği
gibi şizofreni, şizoaffektif bozukluk gibi psikiyatrik hastalıklarda da görülebilmektedir
(McClellan ve ark. 1999).Ergenlik dönemi içinde geç ergenlik çağı olarak kabul edilen,
18-25yaş arasını da aldığımızda psikotik bozuklukların ilk ataklarının yaşandığı zaman
olarak belirtilmiştir (Kaplan & Sadpock 1998). İçe kapanık, asosyal duruş, felsefe ve
din ile aşırı uğraş, obsesif davranışlar; özellikle ailede bu tip bir hastalık varsa, dikkate
alınmalı, “ergenlik bunalımı” olarak atlanmamalı ve profesyonel yardım alınmalıdır.
İntihar; ölmek amacıyla planlı ve kasıtlı bir girişimde bulunmak olarak
tanımlanmaktadır. Ergenlik döneminde, 15-24yaşları arasında hızla artmaktadır. Daha
önceki intihar teşebbüsü, aile intihar hikayesi, depresyon, alkol kötüye kullanımı veya
bağımlılığı, psikotik bozukluk, sosyal destek yetersizliği, yalnız olmak, boşanmış
olmak; intihar risk faktörleri arasında belirtilmektedir. Erkeklerin intihar girişimleri
kadınlara oranla 3 kat daha fazla ölümle sonuçlanmaktadır. Kadınlar ise erkeklere
oranla 3 kat daha fazla intihar teşebbüsünde bulunmaktadır. Ergenlik döneminde
görülen intiharlar hem ülkemizde hem de dünyada gün geçtikçe yoğunluğu artan bir
problem olarak karşımıza çıkmaktadır. Türkiye’de ise intihar girişiminde bulunanların
ve intiharı gerçekleştirenlerin oranı Avrupa ülkelerine göre daha düşük olmakla birlikte
intihar girişiminde bulunanların büyük çoğunluğunu Avrupa ülkelerinde olduğu gibi 15-
19 yaş arasındaki gençler oluşturmaktadır (Özgüven ve ark. 2003).Ancak, Türkiye’de
intihar girişimlerine ilişkin sistemli ve güvenilir veriler olmadığından bahsedilmektedir
(Korkut 2004).Türkiye’de yapılan bir çalışmada ise ergenlerde intihar öncesi hakim
olan duyguların sırasıyla; kızgınlık ve öfke, sıkıntı ve umutsuzluk olduğu ve intihar
girişiminin ardından ergenlerin %89.47’sinin pişmanlık duyduğu belirlenmiştir (Tezcan
ve ark. 1995).
12
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)’nun verilerine göre 2014 yılında 15-17 yaş
grubunda 217 intihar vakası gerçekleşti. Bu vakalardan 105’inin erkek, 112’sinin kız
olduğu tespit edildi (http://www.tuik.gov.tr/ 2015).
İstismar; ergenlik döneminde bir diğer sorunsal olarak karşımıza çıkmaktadır. Ergen;
ilgi alanları, giyim tarzı, fikirleri, savundukları, idealleri, karşı oldukları, cinselliği
açısından sınırlarını oluşturmakta ve yetişkin birey olmanın adımını atmaktadır. Bu
anlam da; “taciz” ilk akla gelen olmaktadır. Sınırların her anlamda ihlali olarak
düşünebileceğimiz taciz (sözel, fiziksel, duygusal, cinsel) konusunda ergenlerin
bilgilendirilmesi çok önemlidir (Van der Kolk ve ark. 1996). Ergenlere uygulanan
istismar çeşitli olumsuz sonuçlara yol açmaktadır. İstismarların olası sonuçları, cinsellik
üzerine etkiler, depresif duygudurum, anksiyete, davranışsal etkiler ve kişilik
değişiklikleridir (Alikaşifoğlu 2006).
2.2. Bağımlılık
2.2.1. Bağımlılığın Tanımı

Bağımlılık bir madde ya da davranışı kullanmayı bırakamama veya kontrol
edememe şeklinde tanımlanabilmektedir (Egger & Rauterberg 1996). Bağımlılık
kavramı, uluslararası literatürde daha çok “addiction” ve “dependence” şeklinde
kullanılmaktadır. Ancak DSM-IV (The Diagnostic and Statistical Manual, 4th edition)
“addiction” terimi yerine “dependence” ve “abuse” terimlerini kullanmaktadır
(Henderson 2001).
Şahin (2007) bağımlılığı, herhangi bir maddenin tedavi amaçlı olmaksızın,
fizyolojik bir gereksinime yanıt vermeden, giderek artan miktarda kullanması olarak
tanımlamış ve bağımlılıktaki üç temel unsuru şu şekilde sıralamıştır;
Her durum ve koşulda maddenin alınması için engellenemeyen bir arzu
ve isteğin bulunması,
Devamlı olarak kullanılan dozun arttırılması zorunluluğu (tolerans),
Kullanılan maddeye ve onun etkilerine karşı psikolojik ve fizyolojik
gereksinimin hissedilmesi (yoksunluk).
Bağımlılık genelde bireyin kendisi tarafından fark edilmemektedir. Bu nedenle
diğer rahatsızlıklara oranla daha riskli olan durumlara dönüşebilmektedir. Bireyler
sigara, alkol, uyuşturucu gibi birçok maddeye bağımlı olabilirler. Bunun dışında
bağımlılık denince akla sadece sigara, alkol, uyuşturucu vb. madde bağımlılıkları
13
gelmemeli, bunun yanında fiziksel bir maddeye dayanmayan, davranış tabanlı yeme
bağımlılığı, oyun bağımlılığı, seks bağımlılığı, bilgisayar bağımlılığı, televizyon
bağımlılığı, alışveriş bağımlılığı, internet bağımlılığı vb. bağımlılıklardan da söz
edilebilir (Greenfield 1999, Kim ve Kim 2002). Hem alkol, sigara gibi madde
bağımlılığında hem de yeme, seks, internet gibi davranış bağımlılıklarında davranış ya
da eylemi kontrol edememe ve olumsuz sonuçlarına rağmen davranış ya da eylemin
süreklilik arz etmesi bağımlılık kavramı için ortak özellikler olarak gösterilebilir
(Henderson 2001). Üstelik bu davranışlarla gerçekleşen bağımlılık madde
bağımlılığındakine benzer beynin ön ve limbik bölgelerinde aktivite değişikliklerine
sebep olabilmektedir. Davranışsal bağımlılığı olan bireyler madde bağımlısı olanlar gibi
belirli yoksunluk belirtileri gösterebilmektedir (Miele ve ark. 1990, Holden 2001,
Martin & Petry 2005, Shaw & Black 2008, Young 2009).
Gerek madde bağımlılıklarında gerekse davranış tabanlı bağımlılıkların
saptanmasında genelde benzer belirtiler yol gösterici olur. Bağımlılık gizli olan bir
süreçten geçer ve çoğunlukla birey, bir bağımlı olduğunu fark edemez ya da çok geç
fark eder. Bütün bağımlılıklar aynı şiddette bulunmayıp, hafif, orta ve yüksek şiddette
diye nitelenebilir. Madde bağımlılığı, psikolojik ve sosyolojik problemlere neden
olmakla birlikte, sonu ölümle neticelenebilecek çok ciddi fiziksel (bedensel)
problemlere de yol açabilir. Davranış bağımlılığı madde bağımlılığına oranla daha az
fiziksel risk oluşturmakla birlikte, birey üzerinde psikolojik ve sosyolojik problemlere
daha çok neden olabilmektedir. Ancak yine de hem madde hem de davranış tabanlı
bağımlılıkların çok ciddi psikolojik, fizyolojik ve sosyolojik problemlere neden olduğu
söylenebilir. Örneğin, seks bağımlılığı aile parçalanmalarına yol açarak toplumsal
travmalara neden olurken; yeme bağımlılığı şeker hastalığı, yüksek tansiyon, kalp
hastalıkları ve ani ölümler gibi fiziksel problemlere, psikolojik açıdan bakılınca ise
sevgi ve destek arayışına, aşağılık kompleksine ve ciddi travmalara neden
olabilmektedir. Ayrıca hem madde hem de davranış bağımlılıklarında depresyon
riskinin arttığı söylenebilir (Henderson 2001).
Her madde kullanımında bağımlılık oluşmadığı gibi her davranışa karşı da
bağımlılık geliştirilmeyebilir. Bu nedenle dünyaca kabul görmüş DSM-IV (1994) gibi
referans alınabilecek kriterler sonucunda bireyin bağımlı olup olmadığı konusunda
yargıya varılabilir. Bunlar arasında; bağımlı olunan durumun bırakılamaması ya da
kontrol edilememesi, bağımlı durumdan her defasında alınan hazın yeterli olmaması
14
sebebiyle kullanım miktarının ya da süresinin artırılması, zamanının büyük kısmının

bağımlı olunan şeye yönelik harcanması ki bunun sonucunda ailesel ve toplumsal
problemlerin oluşabilmesi, okul, iş, aile ortamında sorumlulukların yerine
getirilememesi ya da getirmede güçlük yaşanması, madde ya da davranışa olan bağın
azalması ya da kopması sonucunda stres, huzursuzluk, endişe gibi problemlerin
oluşabilmesi vb. kriterler sayılabilir.
Griffiths’e (1999) göre davranış tabanlı bağımlılıkların tanı ölçütleri şunlardır;
Dikkat çekme (Salience): Belirli bir eylem kişinin hayatında önemli bir
hale geldiğinde ortaya çıkar. Düşüncelere (zihinsel uğraş veya bilişsel
çarpıtmalara yol açan), duygulara (şiddetli isteklerle sonuçlanan) ve
davranışa (sosyalleşmiş davranış yıkımları) hâkim olur.
Duygudurum Değişikliği (Mood Modification): Bu durum belirli bir
aktivite ile meşgul olmanın sonucunda öznel deneyimlere işaret eder.
Başa çıkma stratejisi olarak görülebilir.
Tolerans (Tolerance): Aynı etkiyi göstermesi için belirli aktivitelerin
miktarındaki artma sürecidir.
Geriçekilme Belirtileri (Withdrawal Symptoms): Bunlar belirli bir eylem
devam etmediğinde ya da aniden kesildiğinde ortaya çıkan, kişiyi
rahatsız eden duygular ve fiziksel etkilerdir.
Çatışma (Conflict): Kişinin çevresindekiler ile yaşadığı kişilerarası veya
içsel çatışmalardır. İş, sosyal yaşam, hobiler ve ilgiler gibi çeşitli
aktivitelerle üzerinden yaşadığı çatışmalardır.
Nüksetme (Relapse): Belli bir aktivitenin daha önceki örüntüleriyle
yeniden oluşmaya başlamasıdır. Yıllar süren kontrol veya kaçınmadan
sonra tekrar bağımlılığın en uç noktasına dönülmesidir (Griffiths 1999).
2.2.2. Yeme Bağımlılığı

Yeme bozukluğu, kişinin yemekle olan ilişkisini takıntılı günlük hayatını
kısıtlayıcı şekilde yaşaması olarak nitelendirilebilir. Yeme bozukluklarının en
bilinenleri arasında anoreksiya nervoza, bulimiya nervoza ve tıkınırcasına aşırı yeme
bozukluğu sayılabilir. Anoreksiya nervozada aşırı yeme davranışının belli dönemler
kendini gösterme olasılığı olmakla birlikte bulimiya nervoza ve tıkınırcasına aşırı yeme
bozukluğunda sık aralıklarla aşırı yeme atakları şeklinde kendisini gösterir (Schmidt
15
1995). Yeme bozukluklarının ortak özelliklerinden bir tanesi özellikle de sık aşırı yeme
atakları ile kendisini gösteren bulimiya nervoza ve tıkınırcasına aşırı yeme
bozukluğunda kişinin yemeğe karşı gelişen bağımlılığından söz edilebilir (Shedding
Light on Food Addictions 2011). Birçok yeme bozukluğu kaynağında yeme bağımlılığı
kavramından bahsedilmekle birlikte DSM-IV-TR yeme bozuklukları kapsamında yeme
bağımlılığına yer vermemiştir. Oysaki yeme bağımlılığı obeziteye sebep olan faktörler
arasında yerini almaya başlamıştır (Liu ve ark. 2010). Yeme bağımlılığı yeni bir terim
olmakla birlikte, ne kadar yaygın olduğu hakkında yeterli istatistiksel bilgi yoktur.
Tıkanırcasına aşırı yeme bozukluğu, bulimia nevroza, kompulsif yeme gibi diğer yeme
bozukluklarınla çok benzerlik göstermektedir.
Yeme bağımlılığı; kişilerin ne kadar ciddi demeseler de kendilerini bazı

yiyeceklerden alıkoyamadıkları ciddi bir problemdir. Sağlıklı beslenmeye karar
vermelerine rağmen, kendilerini tekrar tekrar sağlıklı olmayan yiyecekleri yerken
bulurlar, aynı zamanda bu yiyeceklerin kendilerine zarar verdiğini bilerek yemeye
devam ederler. İlaç bağımlıları nasıl o ilaca bağımlı ise, yeme bağımlıları da bazı
yiyeceklere o derece bağımlıdır. Beyinde aynı alanda görev yapan aynı
nörotransmitterleri kullanırlar ve çoğu semptomları benzerdir (Gunnars 2014).
Yeme bağımlılığı (food addiction), son yıllarda gündemde olan bir kavramdır.
Özellikle obezitede ve aşırı yemek yiyen kişilerde yeme bağımlılığının olabileceği ileri
sürülmektedir. Bu kişilerde gözlenen davranışların bir tür bağımlılık olup olmadığı
araştırılmaktadır. Yapılan laboratuvar, epidemiyolojik, klinik ve genetik araştırmaların
sonuçları yeme bağımlılığı modelinin klinik geçerliliğini kısmen gösterse de
nörobiyolojik araştırmalar obezite ve madde bağımlılığında ödül sisteminde ortaya
çıkan benzerlikleri ortaya koymaktadır. Araştırmaların bir bölümü ise halen belirgin
farklılıkların olduğuna vurgu yapmaktadır (Wilson 2010).
Yeme bağımlılığının bir bağımlılık türü mü olduğu yoksa yeme bozuklukları

arasında mı sayılması gerektiği tartışılabilmekle birlikte; ikisini kesin çizgilerle ayırmak
mümkün olmaz. Bağımlılık tanımına genel olarak bakmak gerekirse bağımlılık kişilerin
deneyimlerine bağlı olarak geliştirdikleri ve zamanla bağımlı oldukları unsur olmadan
hayatlarına devam edememe kaygısı olarak tanımlanabilir. Nörokimyasal etkenlerin
yanı sıra öğrenmeyle birlikte gelişen ve davranışın ardından kişinin bir anlamda
16
ödüllendirilmesi durumuyla bağdaştırılabilen bağımlılık durumu kişilerin hayatlarını

olumsuz yönde etkileyebilecek bir özellik taşır (Deangelis 2011).
2.2.2.1. DSM-V ve Yeme Bağımlılığı

DSM-V’ teki Beslenme ve Yeme Bozukluğu kısmında yeme bağımlılığı şu
şekilde kabul edilmiştir.
‘’Bu bölümdeanlatılan yeme ilişkili semptomları olan bazı bireyler şiddetli

aşerme ve zorlayıcı kullanım durumları gibi tipik madde kullanımı hastalıklarına
benzerlik göstermektedirler. Bu benzerlik düzenleyici kişisel kontrol ve ödüllendirme
gibi her iki grupta da aynı sinir sistemi ilişkisi yansıtabilir. Bununla birlikte, yemek ve
madde kullanım hastalıklarının ortak ve farklı faktörlerinin göreceli katkısı hala yeterli
bir şekilde anlaşılamamıştır.’’ (DSM-5, p 329).
Yemeği bir madde kullanım hastalığı olarak tanımlamanın tanısal kitapçıkta yer
alması oldukça önemlidir. Bu, klinisyenleri psiko-sosyal kaynaklı yeme bozukluğu,
biyokimyasal sebepli yeme bağımlılığı ya da her ikisini de araştırmaya teşvik eder. Aynı
zamanda, hem yeme bozukluklarının geleneksel tedavisinde (terapi, farkındalık eğitimi
ve ilaç tedavisi gibi) hem de geleneksel bağımlılık model tedavilerinde ( kaçınma,
kimyasal bağımlılık hakkında eğitim ve 12 aşama tipli tamamlayıcı tedaviye hazırlık
gibi) yeme bozukluğu hastalıklarının tedavisinde olduğu gibi klinisyenlerin doğru
teşhisini de içermelidir. Bu prensip kesin olarak yeme bozukluklarının anoreksiya ve
blumia ile birlikte oluştuğu durumlarda eşit olarak uygulanır. Burada da yeme
bozukluğu hem psikodinamik kökler hem de biyokimyasal bağımlılıktan
kaynaklanabilir.
Bu sonuçlar DSM-5 Kimyasal Kullanım Çalışma Grubu başkanı olan Dr.

Charles O’Brien’in gözlemleri ile birebir uyuşmaktadır. Dr. Charles O’Brien yeme
bağımlılığı enstitüsüne yazdığı mektupta:
‘’ Sizin yemek davranışlarınızın, kokain gibi maddeleri kullanan bireylerin

davranışlarına olan güçlü benzerliği konusundaki ilginizi paylaşıyoruz. Büyük olasılıkla
bu benzerlik her iki hastalıkta da ödüllendirme sürecinde görev alan nörolojik
sistemlerdeki bozukluğun yansımasıdır. Bu noktadaki şuanki problem, bu bozuklukların
kesin doğası ve yeme bozukluklarının diğer madde kullanım bozukluklarınınki ile nasıl
birbirine benzediği yada farklılık gösterdiğinin bilinmiyor olmasıdır. Biz ve çalışma
17
grubunun diğer üyeleri bu önemli örtüşmeyi anlamak için araştırma yapılmasını

samimiyetle desteklemekteyiz.’’ (foodaddictioninstitute.org. July 2012).
Yeme Bağımlılığı Enstitüsü, klinisyenleri klinik ve bilimsel deneylere teşvik

etmek için temelde, aşırı yeme hastalığının bir madde kullanım bozukluğu olarak
tanımlanmasını desteklemektedir.
2.2.2.2. Yeme Bağımlılığının Etyolojisi

zengin yiyeceklere aşırı istek duyma ile ilişkili ilk klinik araştırma 1994 yılında
yapılmıştır (Michener ve ark. 1994).
Preklinik araştırmalar birçok nöral peptid yiyeceklerin tüketilmesi ve ödül

niteliği taşımada etkili olduğunu göstermektedir. Bu çalışmalarda yeme bağımlılığı
madde bağımlığı için geliştirilen hayvan modelleri ile çalışılmıştır. Aşırı miktarda
tüketilen şekerin madde bağımlılığında gözlenen davranışsal ve nörokimyasal
değişikliklere neden olduğunu destekleyen araştırmalar mevcuttur (Kelley ve ark 2005).
Beyin görüntüleme yöntemleri kullanılarak yapılan bir araştırmada özellikle

dopaminerjik sistem ile bağlantılı bulgular elde edilmiştir (Davis ve ark. 2009).Lezettli
ve keyif verecek bir yemeği tatmaya hazırlanırken sıradan bir yiyeceği tükettiğimiz
andan farklı olarak beyinde artmış dopaminerjik etkinlik ortaya çıkar. Keyif veren bir
içecek beklentisi ise dopamin artışa neden olur (O’Doherty ve ark. 2002).
Genetikaraştırmalarda da ağırlıklı olarak ödül sisteminde temel rolü olan

dopamin ile ilişkili olmuştur. Dopamin işlevini düzenleyen birçok gen bulunmaktadır
(Stice ve ark. 2009). Bu genlerde ortaya çıkan bir bozukluk olması veya olmaması
kişilerde çoğul bağımlılık, dürtüsellik ve kompulsif davranış riskini büyük oranda
arttırmaktadır. Bağımlılıkla ilgili yapılan araştırmalara paralel olarak yapılan birçok
genetik araştırmada ödül geni (A1 aleli) obesite riski ve tıkınırcasına yeme bozukluğu
gibi farklı yeme bozuklukları ile de ilişkili bulunmuştur (Davis ve ark. 2008, Van Strien
ve ark. 2010). Araştırmalarda ödül geni olan bireylerin daha fazla yiyecek aşerdiği ve
yiyecekle ilgili görevlerde daha fazla zaman harcadıkları ve daha çok yemek yedikleri
gösterilmiştir (Epstein ve ark. 2007).
Yeme sırasında ortaya çıkan duygusal değişiklikler yeme davranışının niteliğini

ve niceliğini değiştirmektedir. Bazı kişilerde ise ortaya çıkan bu duygusal değişiklikler
18
obezite, tıkınırcasına yeme davranışı gibi psikopatolojik süreçlerle

sonuçlanabilmektedir.Son dönemde farklı bağımlılık türleri ile birlikte yeme bağımlılığı
tanımı da gündeme gelmiştir (Bancroft ve ark. 2004). Beyin görüntüleme, öz-bildirime
dayalı kesitsel çalışmalar ve davranışsal deneysel araştırmalarda saptanan bireylerin
yediklerin yiyeceklerin ödül etkisine duyarlı olduğudur. Aynı zamanda yağlı ve şekerli
yiyeceklerin ödül etkisinin daha fazla olduğu ve bu nedenle daha çok tüketildiği
bildirilmektedir.
Yeme bağımlılığında ortaya çıkan artışı sadece genetik ve biyolojik süreçlerle
açıklamanın sınırlayıcı olduğu düşünülmektedir. Şüphesiz bu süreçler oldukça etkilidir
ancak araştırmacıların bir bölümü bu artışın doğrudan yeme endüstrisi ile olan ilişkisi
ile daha fazla bağlantılı olduğunu belirtmektedir (Brownell ve ark. 2009).
2.2.2.3. Yeme Bağımlılığının Semptomları

Yeme bağımlılığı tanısı, diğer bağımlılıklar gibi davranışsal semptomlar
incelenerek konulur. Yeme bağımlılarında tipik 8 semptom vardır, eğer bu
semptomlardan 4-5 tanesi bireyde mevcutsa yeme bağımlısı tanısı konulmaktadır
(Gunnars 2014). Bu semptomlar;
Tıka-basa doygun hissetmeye rağmen bazı yiyeceklere aşerme-özlem

duyma
Bu yiyecekleri yemeye başladığında kendini durduramama ve

gereğinden çok daha fazla yeme
Bu yiyecekleri yedikten sonra çok fazla dolu-tıkanmışlık hissi olma
Bazı yiyecekleri yerken sık sık suçluluk hissetmek ama buna rağmen
kısa süre sonra kendini bu yiyecekleri tüketirken bulma
Özlem duyulan yiyecekleri neden yemesi gerektiği konusunda sık sık

mazeretler uydurma
Yemeyi azaltma veya bırakmayı tekrar tekrar denemek ama başarılı

olamama
Sağlıksız yiyecekleri tükettiğini çevrede bulunan bireylerden saklama
Fiziksel zarar verdiğini bilmesine rağmen sağlıksız yiyecekleri tüketmeyi

kontrol altına alamama (Gunnars 2014).
19
2.2.2.4. Yeme Bağımlılığı ile İlgili Yapılan Araştırmalar

Yeme bağımlılığı (food addiction), son yıllarda gündemde olan kavramdır.
Özellikle obezitede ve aşırı yemek yiyen kişilerde yeme bağımlılığının olabileceği ileri
sürülmektedir. Bu kişilerde gözlenen davranışların bir tür bağımlılık olup olmadığı
araştırılmaktadır. Yapılan laboratuvar, epidemiyolojik, klinik ve genetik araştırmaların
sonuçları yeme bağımlılığı modelinin klinik geçerliliğini kısmen gösterse de
nörobiyolojik araştırmalar obezite ve madde bağımlılığında ödül sisteminde ortaya
çıkan benzerlikleri ortaya koymaktadır (Wilson 2010).
Güncel yaşamda birçok kişinin yedikleri zaman mutlu oldukları şeklinde

tanımlamalarına rastlanmaktadır. Bu gözlemlerden yola çıkarak araştırmacılar yemenin
olumlu duygulanıma neden olduğunu düşünen kişilerin yeme ile uyarılan ödül
sisteminde bir anormallik olduğunu belirlemişlerdir. Bu gözlemi destekleyen bir klinik
araştırmada, yemenin olumsuz duygulanımı azalttığı ve olumlu duygulanım
geliştirdiğini düşünen ergenlerin 3 yıllık izlem süresince bu şekilde bir düşüncesi
olmayanlara göre daha fazla tıkınırcasına yeme davranışı geliştirdiği bulunmuştur
(Smith ve ark. 2007). Benzer bir başka araştırma da, bulimia nevroza tanısı alan 96
kadında 1 yıllık izlem döneminde tıkınırcasına yeme davranışının dirençli bir şekilde
sürmesinde kişilerin yemek yemenin pozitif duygulanımı arttırdığı şeklinde
beklentisinin olmasının önemli bir rol oynadığı belirlenmiştir (Bohon ve ark. 2009). Öte
yandan fazla kilolu olan ve tedavi arayışında bulunan gençlerde depresyon ve anksiyete
gibi olumsuz duyguların varlığında yeme davranışı üzerinde kontrolü kaybetme ve
emosyon düzenleyici olarak yemek yemenin ortaya çıktığı ve bu kişilerde depresyon
oranlarının da daha yüksek olduğu saptanmıştır (Goossens ve ark. 2009).
Çeşitli bağımlılık davranışları olan kişilerde de sigara veya alkol kullanımının

daha iyi hissetmelerini sağlayacağı beklentisinin alkol ve sigara kullanımın artırdığı
görülmüştür (Wetter ve ark. 2004, Sher 1996). Araştırmalarda saptanan benzer bulgular
bağımlılık davranışında önemli bir yeri olan duygusal düzenlemenin bazı yeme davranış
ve bozukluklarında da gözlendiğine dikkati çekmektedir. Öte yandan araştırmacıların
bir kısmı, tıkınırcasına yeme bozukluğu olan kişilerde depresyon ve anksiyete
yaygınlığının yüksek olmasının olumsuz duygu durumların sıklıkla yaşanmasına ve bu
olumsuz süreçlerin tıkınırcasına yeme davranışının önemli tetikçilerinden biri
olabileceğini belirtmektedirler (Wetter ve ark. 2004). Bir araştırmada ise, duygusal
20
durumun besin alımını etkilediği, normal veya düşük kilolu kişilerin olumsuz duygusal
durumlarda daha az yedikleri ancak fazla kilolu kişilerin ise böyle durumlarda daha
fazla yemek yediği görülmüştür (Womble ve ark. 2001). Bir grup tıkınırcasına yeme
davranışı olan obez kadınlarla yapılan bir araştırmada olumsuz duygudurum halinde
(üzgün bir şekilde film izlerken) bu kişilerin daha fazla yemek (çikolata vb.) yedikleri
saptanmıştır (Chua ve ark.2004). Öte yandan karbonhidrattan zengin besinlerin
tüketiminden 1-2 saat sonra öfke ve gerilim gibi duyguların yatıştığı ve yüksek kan
şekeri düzeylerinin azalmış gerilimle ilişkili olduğu da bu konuda yapılan ilk
araştırmalarda saptanmıştır (Benton ve ark. 1993).
Yeme bağımlılığı ile ilişkili olarak yapılan araştırmalarda bağımlılığın temel

ölçütleri olarak bilinen aşerme, kontrolsüz tüketme ve tolerans süreçleri birçok klinik ve
preklinik araştırmada gösterilmiştir (Volkow 2007). Ancak bağımlılıkta psikolojik,
zihinsel ve bilişsel süreçler bir arada etkilidir. Bu konuda yapılacak olan klinik
araştırmaların artması ile yeme bağımlılığı kavramının bilişsel, psikolojik ve
nörobiyolojik süreçleri daha ayrıntılı değerlendirilebilecek ve bir bağımlılık davranışı
olarak tanımlanıp tanımlanmayacağı netlik kazanacaktır (Blundell 2011).
2.3. Ergenlerde Sağlık Hizmeti

Ergenlere verilen sağlık hizmeti bazı açılardan özellik arz etmektedir. Ergenlik
dönemindeortaya çıkanbüyüme gelişmeye bunu izleyen bedensel değişiklikler,bu
değişikliklerle ilgili ergeninpsikolojik kaygıları, bedenin değişen ihtiyacına paralel
olarak beslenmeihtiyacının dadeğişmesi, depresyon, intihara meyil, tütün kullanımı ve
risk almaya yatkınlığı ergenlere özgüsağlık sorunlarıdır. Bununla birlikte ergenlik
toplumlara, dönemlere ve kişiye göre farklıözellikler göstermektedir. Örneğin, sanayi
toplumu ile kırsal kesim gençliğinin özellikleri vesorunları farklıdır (Set ve Çayır 2012).
Bu dönemdeki sağlık sorunlarını çoğu zaman aile bireyleri ile bile paylaşmayan
ergenin alacağı sağlık hizmetinin de özel olması gerekmektedir. Ergenlik döneminde
biyolojik ve psikolojik değişimlere paralel olarak sağlık ihtiyaçları da değişmektedir.
Ergenlik öncesine kadar öncelikli sağlık sorunları enfeksiyon hastalıkları, alerjik
hastalıklar ve ev kazaları gibi nedenlerden oluşurken; ergenlikte kazalar, cinsel yolla
bulaşan hastalıklar, akne, spesifik ortopedik problemler (skolyoz gibi), madde kötüye
kullanma ve psikiyatrik hastalıklar (depresyon, intihar ve yeme bozuklukları gibi) ön
plana çıkmaktadır (Chambers 1995). Diğer yaş gruplarındakilerle karşılaştırıldığında,
21
ergenlerin morbidite ve mortalite nedenlerinin çoğu önlenebilir nedenlerdir (Alexander

1997).
Çoğu ergenin bu dönemdeki risk almaya yatkın davranış özelliği ile ilişkili olan
bu sağlık sorunları ergenlere özel bir sağlık yaklaşımı sunmayı gerekli
kılmaktadır.Ergenlerin sağlığını desteklemek onların bulunduğu her yere ulaşmak
anlamına gelir. Bu nedenle ergen dostu politikalar ve sağlık hizmetleri geliştirilmesine
gereksinim vardır (WHO 2003, WHO 2004). Ergen dostu sağlık hizmetleri bulunabilir,
ulaşılabilir, yaklaşılabilir, kabul edilebilir, uygun ve ödenebilir olmalıdır (WHO 2004,
Ercan 2005). Sağlık hizmetlerinin ergenler tarafından kabul edilebilir, yaklaşılabilir ve
uygun bulunabilmesi ise hizmetlerin sunulduğu ortamın onlar için hazırlanılmış
olmasına ve hizmeti sunanların da onlara özgü sağlık gereksinimleri hakkında bilgi ve
beceri sahibi olmasına bağlıdır (WHO 2004, Ginsburg ve ark. 1995, Hoffman 1997).
Ginsburg ve ark. (1995) ergenlerin sağlık hizmeti aldıkları ortamın ve kullanılan
aletlerin temizliğine ve çalışanların el yıkama alışkanlığına önem verdiklerini,
hizmetlerin dürüstlük, gizlilik ve saygı ilkeleri içinde sunulmasını istediklerini
belirtmişlerdir.
Sağlık merkezine başvuran ergene sağlık hizmetleri ve sosyal hizmetler bir
arada sunulabilmelidir. Bu nedenle ergen dostu sağlık merkezlerinde hekim ve
hemşirelerin yanı sıra psikolog ve sosyal hizmet uzmanı da bulunmalıdır (Cyntia 1998,
Ercan 2005). Ayrıca, ergenlerin bu hizmetlerden yeterince yararlanabilmeleri için uygun
olan akşamüstü ve hafta sonu gibi zamanlarda sunulabilmesi de önemlidir (WHO 2004,
Cyntia 1998, Hoffman 1997).
2.3.1. Okul Sağlığı Hizmetleri

Okul çağı hızlı öğrenme, bilgi ve beceri kazanma ve etkilenme dönemidir.
Alışkanlıklar bu dönemde oluşmaya başlar. Büyüme ve gelişme sürecinin olduğu okul
çağı dönemde alınacak koruyucu önlemler ileriki yaşlarda genel sağlık durumu üzerinde
etkili olabilecek yararlar sağlayacaktır.
Okul sağlığı hizmetleri; öğrenciler, aileler ve okul personelinin sağlık

durumlarının değerlendirilmesi, geliştirilmesi, sağlıklı okul yaşamının sağlanması ve
sürdürülmesine yönelik okul tabanlı bakış açısıyla ele alınan çalışmalardır. Okul sağlığı
hizmetlerinin amacı;
22
 Okul çağındaki tüm çocukların olabilecek en iyi bedensel, ruhsal ve

toplumsal sağlığı kavuşmalarını sağlamak ve sürdürmek,
 Okul çocuklarının sağlıklı bir çevrede gelişimini sağlamak,
 Çocuklukların, ailelerin ve toplumun sağlık düzeyini yükseltmektir.
29.09.2010 tarihli ve 27714 sayılı Resmi Gazete’de Başbakanlık Genelgesi

olarak yayımlanan ‘Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı’nın
‘Okullarda Obezite ile Mücadelede Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Düzenli Fiziksel
Aktivite Alışkanlığının Kazandırılması’ başlığı kapsamında ‘Çocukluk ve Adölesan
Döneminde Yeterli ve Dengeli Beslenmenin Sağlanması için Temel Besin Gruplarında
Yer Alan Besinlerin Tüketiminin Özendirilmesine Yönelik Beslenme Programlarının
Yürütülmesi, Beslenme Hizmetlerinin Periyodik Olarak Denetlenmesinin Sağlanması’
stratejisi yer almaktadır.Bu stratejiye bağlı olarak; ‘ İlköğretim Okullarında Okul Sütü
Programının Başlatılması’, ‘Okul kantinleri ve yemekhanelerinde yürütülen beslenme
hizmetlerininde sağlıklı uygulamalarının teşviki için çeşitli kampanya ve aktiviteler
(Beyaz Bayrak Projesi, Beslenme Dostu Okul vb.) yürütülmesi’, ‘Okul kantin ve
yemekhanelerindeki beslenme hizmetlerinin belirli aralıklarla yeterli ve dengeli
beslenme ve besin güvenliği kriterlerine uygunluğu açısından denetiminin sağlanması’
faaliyetleri bulunmaktadır (http://thsk.saglik.gov.tr 2015).
2.4. Hemşirenin Rolü

Hemşirelik; bireyin, ailenin ve toplumun sağlığını ve esenliğini koruması,
geliştirme ve hastalık halinde iyileştirmesi amacına yönelik hemşirelik hizmetlerinin
planlanması, örgütlenmesi, uygulanması, değerlendirilmesinden ve bu hizmetleri yerine
getirecek kişilerin eğitiminden sorumlu, bilim ve sanattan oluşan bir sağlık disiplinidir
(İnanç 1996).
Ergenin sağlığı ile ilgili kavramlar incelendiğinde; sağlığın geliştirilmesi ve

hastalıkların önlenmesi, sağlığın sürdürülmesi ve sağlığın düzeltilmesi, ergenin ve
ailenin mümkün olan en üst düzeyde sağlığa ulaşmaları, dikkate alınması gereken en
önemli kavramlardır. Sağlığın geliştirilmesinde hemşirenin amaçları; hastalıkları
önlemek ve en üst düzeyde sağlığa ulaşma çabalarında ergene ve ailesine yardım
etmektir. Okul sağlığı hemşiresi; ebeveynlere, ergenlere ve okul öğretmenlerine bireysel
ya da grup eğitimi ve rehberlik yaparak bu amaçlara ulaşabilir. Sağlığın sürdürülmesi
23
temelde sağlıklı ya da kronik sağlık sorunu olan, ancak normal fonksiyonları önemli
ölçüde etkilenmeyen ergenlerin (örn; diyabeti kontrol altında olan ergenin) sağlık
bakımını içerir. Burada hemşirenin büyük ölçüde destekleyici ve eğitici rolü vardır (örn;
diyabeti olan ve uygun beslenmeyen ergenin eğitimi)(Çavuşoğlu 2000).
Ergenin sağlığını korumayı, sağlıklı yaşamayı öğrendiği yer aileden sonra okul
çevresi olup doğru yada hatalı bilgi ve davranışlar aile ve okul çevresinde
kazanılmaktadır. Bu nedenle ebeveynlerin ve öğretmenlerin çocuğa iyi bir örnek
oluşturması gerekmektedir. Sağlıklı büyümede, yaşam boyu sağlığın korunmasında ve
beden kitle indeksinin normal sınırlar içinde tutulmasında, ergenin beslenme şekli ve
çocukluk döneminde kazanmış olduğu beslenme alışkanlıkları en önemli etmenlerden
biridir (Aktaş 2006).
Dünya Sağlık Örgütünün okul sağlığı komitelerinin okul sağlığı ile ilgili
yayınladığı raporlarda, okul sağlığı çalışmalarının sağlık ekibi tarafından
yürütülmesinin gerekliliğini vurgulamıştır. Hizmet götürülen toplumun niteliklerine
bağlı olarak eğitimcilerle yakın işbirliği yani işbölümü yapmak gerekmektedir. Sağlık
ekibinde yer alması gereken kişiler hekim, hemşire, öğrenci velisi, öğretmen, olanak
varsa psikolog ya da sosyal çalışma uzmanıdır. Ekip üyelerinin bu çalışmayı başarılı bir
biçimde yürütmeleri için okul sağlığı konusunda mesleki bir temel eğitime gereksinim
vardır (Pekcan 1997). Okul sağlığı hemşireliği, öğrencilerin sağlıklarını koruma ve
geliştirmede öncelikli bir çalışma alanıdır. Bu nedenle lisans eğitiminde okul sağlığı
hemşireliğine daha fazla yer verilmelidir. Mezun olacak hemşirelerin bu alanda
yeterince bilinçlendirilmesi ve deneyim kazanmaları gerekmektedir (Bahar 2010).
Okul sağlığı hizmetlerinde çalışan hemşirenin görevleri;
 Fizik inceleme;
Fizik muayenede yer alan boy, kilo ve kan basıncı ölçümleri, görme ve işitme
testleri, ruhsal sorun saptama anketleri gibi bazı işlemler okul hemşiresi tarafından
yapılır. Çocuğun muayenesi sırasında öğretmen mutlaka bulunmalıdır, çünkü
öğrencilerin güvendikleri ve onları yönetecek en uygun kişi öğretmendir (Doğru ve ark
1985).
 Taramalarla hekimlere yardımcı olma;
24
Örneğin; Büyüme ve gelişme taramaları ile öğrencilerin, boy ve ağırlıkları her

yıl ölçülmeli, gelişiminde gerilik ya da obezite gibi sağlık sorunu saptananlar ileri
incelemeler için sevk edilmelidir.
 Sağlık eğitimi
Okullarda sağlık eğitiminin amacı, çocuğun okul öncesi dönemde edindiği
olumlu sağlık bilgi, tutum ve davranışlarını desteklemek ve olumsuz ve yetersiz olanları
değiştirmektir. Yeterli ve dengeli beslenmenin sağlanmasında, sağlık eğitiminin rolü
büyüktür.
 İlkyardım;
Okul sağlığı hemşiresinin zehirlenmeler konusunda bilgi sahibi olması gerekir.
Çünkü, okullar toplu yaşanılan yerlerdir ve ergenlerde abur cubur yeme alışkanlığının
da fazla olduğunu düşünürsek bu konu üzerinde durulması gerekmektedir.
 Ailelere bilgi verme;
Ailelere verilen eğitimlerle; aileler çocukların sağlık problemleri ile başa
çıkmayı öğrenir. Okul sağlık programlarının etkinliklerini ve işlevlerini öğrenir. Bir
okul sağlık programındaki tarama işlemlerinin önemini öğrenir. Sağlık problemleri
belirlenmiş çocukların uygun tıbbi bakımına ilişkin bilgileri edinir. Belirlenmiş
gereksinimlere dönük sağlık programları etkinliklerini destekler.
Örneğin; Ailelere verilecek eğitimle ergenlerin, yeterli ve dengeli beslenmesi
sağlanabilir.
 Yönetme,
 Okulda oluşabilecek sorunların çözümü,
 Ileri tetkik ve tedavi geektiren öğrencilerin sevki,
 Sevk sonuçlarının izlenmesi,
 Kayıtların tutulması;
Okul sağlığı hemşiresinin çok önemli bir diğer görevi öğrencilerin, sağlık
kayıtlarını tutmak, ileri inceleme ve tedavi için gönderilen öğrencilerin gerekli
tedavilerinin yapılıp yapılmadığını izlemektir (Doğru ve ark 1985).
Aşıların yapılması gibi görevleri vardır (Bilgel 1997, Judith 2004).
Davranışların ve kötü alışkanlıklarının değiştirilmesi yerlerine yararlı olanların
uygulamaya konulması beslenme eğitiminin başlıca amacıdır. Bu nedenle, okullarda
okul sağlığı hemşirelerinin bulunması sağlanarak, beslenme eğitimine küçük yaşlarda
başlanılmalı ve olumlu alışkanlıklar kazandırılmalıdır. Beslenme eğitiminde amaç
25
yemeye ve içmeye dayalı karar vermede yol gösterici olmaktır. Beslenme durumunun
düzeltilmesinin yanında bilgi kazanımı ve davranış değişikliğinin kazandırılmasıdır
(Devine 1988).
Avrupa Birliğine üye ülkelerde beslenme eğitiminde müfredatta olması
gerekenler ve tavsiyeler verilmektedir. Beslenme eğitimi müfredatı beslenme ile ilgili
yedi konuyu ele almaktadır. Bu konular Avrupa ve ABD'deki beslenme uzmanları,
sağlık eğitimcileri ve öğretmenlerden oluşturulan bir konsey tarafından belirlenmiştir
(Dixey ve ark 1998):
1. Gıda ve duygusal gelişim
2. Yeme alışkanlıkları ve sosyo-kültürel etkiler
3. Beslenme ve kişisel sağlık
4. Gıda üretimi, işlenmesi ve dağıtımı
5. Tüketicilerin gıdaya bakış açısı
6. Gıdaların korunması ve saklanması
7. Gıdaların hazırlanması.
Özellikle ülkemizde öğretmenlerin genel olarak beslenme konularında eğitim
almamış olmaları konunun önemi ve içeriğinin ifade edilmesini engellemektedir. Bu
açıdan okul sağlığı hizmetlerinde hemşirenin rolü çok büyüktür. Sağlığın korunması ve
geliştirilmesine yönelik çalışmalar arasında yer alan, öğrencilerin beslenme
programlarının yeterli ve dengeli, sağlık kurallarına uygun olması okul hemşiresinin
denetiminde olmalıdır (Doğru ve ark. 1985).
Okul ruh sağlığı hizmetleri öğrencilerin gelişim ve psikolojik gereksinimlerinin
karşılanması bakımından akademik gereksinimlerinin yanında oldukça önemli bir yere
sahiptir (Stephan ve ark. 2010). Söz konusu hizmetlerin yeterli bir şekilde öğrencilere
ulaştırılması, bu hizmetlerde yer alan kişilerin sorumluluklarını yerine getirmesi ile
ilişkili görülmektedir. Bu noktada söz konusu sorumlulukların, başta okul psikolojik
danışmanları olmak üzere, öğrencileri en yakından tanıyan sınıf öğretmenleri ve aileleri
ile okul-aile koordinasyonunu sağlayacak sosyal çalışanlar-sosyal hizmet uzmanları,
gerektiğinde destek alınacak çocuk-ergen psikolog ve psikiyatristleri ile okul doktoru ve
okul hemşiresi tarafından yerine getirilmesi ve bu bağlamda okul içinde bir ekibin
oluşturulması gerektiği düşünülmektedir. Bu ekip yalnızca sorun çözme adına değil,
önleyici rehberlik hizmetlerinde işbirliği içinde çalışmaları bakımından da
gereklidir.Okul ruh sağlığı hizmetleri sadece ruhsal bozuklukların tedavi sürecini değil,
26
her öğrencinin duygusal, bilişsel, davranışsal gelişiminin takibini içerdiğinden bir ekip
çalışmasını gerektirmektedir (Suldo ve ark. 2010).
Amerika’daki okul ruh sağlığı politikalarına göre, okul çalışanları ve okul
çevresindeki herkes, öğrencilerin ruh sağlığı ile doğrudan veya dolaylı olarak ilgili
görülmektedir. Okul içerisinde okul ruh sağlığı hizmetleri ile doğrudan ilgili olan
çalışanlar-eğitim profesyonelleri, sınıf öğretmeni, özel eğitim çalışanları, sağlık
eğitimcileri, sınıf içi yardımcı çalışanlar, danışmanlar, yöneticiler, bunun yanında
danışmanlık hizmeti veren kişiler, psikologlar, sosyal çalışma profesyonelleri, sağlık
personeli (hemşire, sağlık eğitimcileri, doktorlar, danışmanlar) olarak belirlenmiştir
(Adegoke& Culbreth 2000).
Okul ruh sağlığı hizmetlerinin sunulmasında çeşitli eğitim geçmişine sahip okul
personelinin ve okul dışı personelin rol oynadığı, ilgili araştırmalarca belirtilmiştir (Liu
ve ark. 2011, Noel ve ark. 2011). Ancak söz konusu personelin istihdam edilmesinde bir
ortaklık olmadığı görülmektedir. Genel olarak okul ruh sağlığı hizmetlerinin
sağlanmasında yer alan personeller: okul psikologları, okul danışmanları/okul psikolojik
danışmanları, okul hemşireleri, okul sosyal çalışmacıları olarak belirtilmektedir (Mellin
ve ark. 2011, Anderson-Butcher & Bronstein 2011,Ocasta-Price & Graham-Lier 2008).
Sözü edilen personeller okul ruh sağlığı hizmetlerinin sunulmasında ilk halkayı
oluşturmaktadır. İkincil olarak bu hizmetlerin sunulmasında işbirliğine gidilmesi
gerekenler olarak öğretmenler, okul idarecileri, öğrenci aileleri, okul dışında çalışan
topluluklar, medya vb. görülmektedir. (Bohanon & Wu 2011, Burke & Stephan 2008,
Puddy 2012). Söz konusu çalışanların bir ekip oluşturarak okulda ruh sağlığını işbirlikçi
bir yaklaşımla sunmaları desteklenmektedir (Anderson & Bronstein 2012). Öncelikle bu
hizmetlerin ve bu hizmetlerdeki personelin yurt dışındaki okullarda yer alışının tarihsel
gelişimine bakmakta yarar görülmektedir.
27
3. GEREÇ VE YÖNTEM
3.1. Araştırmanın Amacı ve Tipi

Araştırma lise öğrencilerinde yeme bağımlılığı ve yeme bağımlılığını etkileyen
faktörleri incelemek amacıyla tanımlayıcı kesitsel bir araştırma olarak gerçekleştirildi.
3.2. Araştırmanın Soruları

1. Lise öğrencilerinde yeme bağımlılığı düzeyi nedir?
2. Lise öğrencilerinde yeme bağımlılığını etkileyen faktörler nelerdir?
3.3. Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Zaman

Araştırma Mart 2014 – Haziran 2014 tarihleri arasında İzmir İl Milli Eğitim
Müdürlüğü Konak İlçe Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı; İzmir Kız Lisesi, İzmir Karataş
Anadolu Lisesi, İzmir Mithatpaşa Teknik ve Endüstri Meslek Lisesinde eğitim gören
öğrenciler ile gerçekleştirilmiştir.
3.4. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi

Araştırmanın evrenini, İzmir İl Milli Eğitim Müdürlüğü Konak İlçe Milli Eğitim
Müdürlüğüne bağlı 31 genel lisede 2013-2014 eğitim öğretim döneminde öğrenim
gören 27.611 lise öğrencisi oluşturmuştur.
Araştırmada; Konak İlçe Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı 3 lise tesadüfi

örneklem yöntemi ile belirlenmiştir.
İl merkez müdürlüğüne bağlı liseler ve öğrenci sayıları şöyledir;
İzmir Kız Lisesi – 968 öğrenci
İzmir Karataş Anadolu Lisesi – 1460 öğrenci
İzmir Mithatpaşa Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi – 932 öğrenci
Örneklem, evrenin bir modeli ya da örneğidir. Doğru bir örneklem seçimi için
iki özellik aranmalıdır;
1. Evrenin temsil yeteneği (nitelik bakımından)
2. Yeterli büyüklük (nicelik bakımından).

28
Temsil yeteneği içinden seçildiği evrenin karakteristiklerini bir yanlılık

yaratmadan yansıtması demektir. Yeterli büyüklük ise, sonuçların evrene
yansıtılabileceği büyüklüktür (Bal 2001).
Örneklem büyüklüğü, “Farklı büyüklükteki evrenler için % 96 güven düzeyi ve

% 4 göz yumulabilir yanılgıya göre örneklem büyüklüğü” isimli tablosuna göre
belirlenmiştir (Seyidoğlu 2000). Bu liselerin herbirinden 250’şer öğrenci olasılıksız
örneklem yöntemi kullanılarak belirlenmiştir (N=750). Ancak eksik doldurulan
anketlerin kapsam dışı bırakılması sonucu araştırmanın örneklemini 612 öğrenci
oluşturmuştur.
3.5. Veri Toplama Araçları

Araştırmaya katılım gönüllülük ilkesi esas alınarak gerçekleştirilmiş ve her
öğrenciden yazılı ve sözlü izin alınmıştır.
Araştırmanın amaçları doğrultusunda veri elde edebilmek için bu çalışmada ,

araştırmacı tarafından, literatür bilgisine dayalı olarak geliştirilen ve uzman görüşüne
sunulan öğrencilerin sosyokültürel yapılarını, aile özelliklerini ve yeme alışkanlıklarının
belirlenebilmesi amacıyla Kişisel Bilgi Formu ile Gearhardt, Corbin& Brownell
tarafından 2009’da geliştirilen, 2012 yılında geçerlilik ve güvenilirlik çalışması
Bayraktar ve arkadaşları tarafından yapılmış olan Yale Yeme Bağımlılığı Ölçeği
(YFAS) kullanılmıştır.
3.5.1. Kişisel Bilgi Formu

Kişisel bilgi formu; lise öğrencilerinin demografik ve yeme tutumlarına yönelik
bilgiler içeren toplam 49 sorudan oluşmaktadır. BMI (body mass index ): kilo (kg)/ boy
(m²) olarak hesaplanmıştır.
3.5.2. Yeme Bağımlılığı Ölçeği

2009 yılında Gearhardt ve arkadaşları tarafından geliştirilen ve 2012 yılında
Bayraktar ve arkadaşları tarafından Türkçe’ye uyarlanan ölçek 27 sorudan
oluşmaktadır.
Ölçek maddeleri aşağıdaki soruları ölçmektedir.
Yiyeceğin aşırı miktarlarda ve uzun süre tüketilmesi: Madde 1, 2, 3
Bırakma isteği ve başarısız bırakma girişimleri: Madde 4, 22,24,25

29
İyileşme, maddeye erişim ve kullanıma yönelik geçirilen zaman ve

etkinlik düzeyi: Madde 5, 6, 7
Azalan veya vazgeçilen sosyal hayat, iş hayatı ve boş zaman aktiviteleri:

Madde 8, 9, 10, 11
Kötü etkileri ve sonuçları olduğunu bilmesine rağmen kullanıma devam

etme: Madde 19
Tolerans (miktarda gözlenen artış ve etkideki azalma durumu): Madde

20, 21
Yoksunluk belirtileri ve yoksunluk belirtilerini azaltmak amacıyla

kullanıma devam etme: Madde 12, 13, 14
Klinik ölçüde bozukluklar: Madde 15, 16.
Yeme Bağımlılığı Ölçeği için yapılan güvenilirlik analizinde (2012) ölçeğin

Cronbach’s Alfa değeri 0,93 bulunmuştur. Bu araştırmada ise Cronbach’s Alfa değeri
0,86 bulundu.
30
Ölçeğin değerlendirilmesinde ise;
SORULAR CEVAPLAR PUAN
1,2,4,6 ve 25. sorulara 0-1-2 ya da 3 olarak cevap verenlere 0 puan verildi

4 olarak cevap verenlere 1 puan verildi
3,5,7,9,12,13,14,15 ve 0-1 ya da 2 olarak cevap verenlere 3 0 puan verildi

16. sorulara ya da 4 olarak cevap verenlere 1 puan verildi
8,10ve11. sorulara 0-1 olarak cevap verenlere 0 puan verildi

2-3 ya da 4 olarak cevap verenlere 1 puan verildi

19,20,21 ve 22. sorulara
24.soruya 0 olarak cevap verenlere 1 puan verildi

Verilen cevaplar; 0= hiç 1= ayda bir kez 2= ayda 2-4 kez
3= haftada 2 kez 4= haftada 4’ten fazla ya da her gün
*17 *18 *23. Sorularda ise puanlama yoktur. Bunlar diğer sorular için
hazırlayıcı sorulardır.
*26 ve *27. Sorularda ise katılımcının yeme konusunda kontrol sağlayamadığı
yiyecekler hakkında bilgi verir.
Tüm bağımlılık kriterleri altında bütün soruları toplanır (tolerans, yoksunluk,
kötü sonuçları olduğunu bilmesine rağmen kullanıma devam etme vs.). Eğer skor 1 ve
1’in üzerindeyse bu kriterle karşılaşmış ve skor 1 olarak alınır. Skor 0 ise bu kriterle
karşılaşmamış demektir (Toplam 7 semptom olduğu için skor 0-7 arasındadır).
Madde bağımlılığı tanısına benzer olan klinik bozukluklar hesaplanırken; 15 ve
16. sorudan 1 puan alması şartıyla, diğer semptomlardanalınan puanların toplamı da
3’ten büyük ise yeme bağımlılığı tanısı konulur.
31
3.6. Araştırmanın Etik Yönü

Araştırma kapsamında;
2012 yılında Türkçe formunun güvenilirlik ve geçerlilik çalışmasını yaptığı

Yeme Bağımlılığı Ölçeği’ni kullanmak üzere Prof. Dr. Feyza Bayraktar’dan izin alındı
(23/09/2013).
İzmir Valiliği İl Milli Eğitim Müdürlüğü’nden Valilik Onayı alındı (14/04/2014

tarihli 12018877/604.01.02/1511311 sayılı).
İzmir İl Milli Eğitim Müdürlüğü araştırma, yarışma ve sosyal etkinlik

komitesinden etik kurul onayı alındı (07/03/2012 tarihli B.08.0.YET.00.20.00.0/3616
sayılı).
Araştırma yapılan okullarda yetkili kişilere çalışma hakkında bilgi verildi ve

çalışmaya katılan öğrencilerden yazılı ve sözlü izin alındı.
3.7. Verilerin Toplanması

Çalışma için gerekli izinler alındıktan sonra, okul yöneticileri ve öğretmenler ile
görüşülerek araştırmanın amacı hakkında bilgi verildi. Öğrencilere çalışma ile ilgili
gerekli bilgi verilerek, araştırmayı kabul eden öğrencilere rehberlik derslerinde anket
formları dağıtıldı ve ders sonunda formlar toplandı.
3.8. Verilerin Değerlendirilmesi

Araştırma sonucunda elde edilen edilen veriler amaçlar doğrultusunda bilgisayar
ortamında IBM SPSS Statics Version 22 paket programı kullanılarak değerlendirildi.
Değişkenlerin gruplar arasında karşılaştırılmasında Pearson Chi-Square, Fisher’s Exact
test ve Ki-Kare trend istatistiksel analizleri kullanıldı. p<0,05 ‘istatistiksel olarak
anlamlı kabul edildi’.
3.9. Araştırmanın Sınırlılıkları:

1. Araştırma grubu İzmir ili Konak ilçesinde öğrenim gören lise öğrencileri ile
sınırlıdır.
2. Araştırma bulguları öz- bildirime dayalı olduğundan örneklemin veri

toplama araçlarına verdikleri bilgileri ile sınırlıdır.
32
4. BULGULAR
Araştırma kapsamında elde edilen bulgular aşağıda belirtilen başlıklar altında

özetlenmiştir.
1. Ergenlerin sosyo-demografik özellikleri

2. Ergenlerin ebeveynleri ile ilgili özellikleri
3. Ergenlerin beden algısı, beslenme biçimleri ve beslenme ile ilgili düşünceleri
4. Ergenlerin beslenme davranışı ile ilgili duyguları
5. Ergenlerin rehberlik servisi ile ilişkileri, kendileri ile ailelerindeki hastalık
bilgisi ile ilgili özellikleri
6. Ergenlerde aşırı yeme isteği uyandıran ve bundan dolayı sorun yaşadıkları
yiyecekler
7. Ergenlerin Yale Bağımlılık Ölçeği puanlarına göre dağılımları
8. Ergenlerin yeme bağımlılığı oranları
9. Ergenlerin bazı bireysel özellikleri ile yeme bağımlılığı puanlarının
karşılaştırılması
10. Ergenlerin kendileri ile ilgili düşüncelerine göre yeme bağımlılığı
puanlarının karşılaştırılması
11. Ergenlerin yeme davranışı ile özelliklerine göre yeme bağımlılığı
puanlarının karşılaştırılması
12. Ergenlerin hastalık özelliklerine göre yeme bağımlılığı puanlarının
karşılaştırılması
4.1. Ergenlerin Sosyo-demografik Özellikleri

Bu bölüm araştırmaya katılan ergenlerin sosyo-demografik özellikleri ile ilgili
verileri kapsamaktadır.
Tablo 4-1 Ergenlerin Demografik Özellikleri
n %
Yaş Ort.±SS (Min-Max.) 16±0,85 13-19
Kız 291 47,5
Cinsiyet
Erkek 321 52,5
Zayıf 126 20,6
BMI Normal 417 68,1
Kilolu 69 11,3
33
1 204 33,3
Sınıf 2 308 50,3
3 100 16,3
20-100 TL 216 35,3

Aylık ortalama harçlık 101-200 TL 228 37,3
miktarı
201-300 TL 118 19,3
300 TL üzeri 50 8,2
30 TL'den az 316 51,6
30-40 TL 138 22,5
Beslenme için haftalık
41-50 TL 83 13,6
harcama miktarı
50 TL'den fazla 75 12,3
Ort.±SS (Min-Max.) 36,75±35,92 0-300
Tek çocuk 87 14,2
1 kardeş 267 43,6
Kardeş sayısı 2 kardeş 115 18,8
3 Kardeş 85 13,9
4 ve daha fazla kardeş 58 9,5
1 264 43,1
2 244 39,9
3 66 10,8
Kaçıncı çocuk
4 21 3,4
5 12 12,0
6 5 0,8
Kötü 39 6,4
Orta 247 40,4
Okul başarısı
İyi 262 42,8
Çok iyi 64 10,5
Köy 9 1,5
Kasaba 16 2,6
Yaşamının en uzun geçtiği
İlçe 140 22,9
yer
İl 442 72,2
Yurt dışı 5 0,8
Evet 54 8,8
Sigara
Hayır 558 91,2
Evet 88 14,4
Alkol
Hayır 524 85,6
Evet 11 1,8
Madde kullanımı
Hayır 601 98,2
Toplam 612 %100
34
Araştırma kapsamındaki ergenlerin cinsiyet, sınıf, yaş, boy, kilo ve BMI ile
aylık harçlık ve beslenme bütçeleri değerleri incelendiğinde çoğunluğun, erkek (%52,5),
normal kiloda (%68,1) ve 2. Sınıf (%50,3) öğrencisi olduğu görülmüştür. Ergenlerin
çoğunun aylık ortalama harçlık miktarı 101-200 TL (%37,3)’dir.Ergenlerin çoğunun
(%51,6) beslenme için haftalık harcama miktarı; 30 TL’den azdır.Ergenlerin yaşları 13
ile 19 yıl arasında değişmekte olup, ortalama 16±0,85’dir.
Ergenlerin kardeş sayısı, kaçıncı çocuk olduğu, okuldaki başarı durumları ve

yaşamının en uzun geçtiği yer incelendiğinde çoğunluğun; 1 kardeş (%43,6) , 1. çocuk
(%43,1), okul başarısının iyi (%42,8) ve ilde yaşadığı (%72,2) görülmüştür.
Ergenlerin sigara, alkol ve madde kullanım oranları incelendiğinde; çoğunluğun

sigara (%91,2), alkol (% 85,6) ve madde (%98,2) kullanmadığı görülmüştür (Tablo 1).
4.2. Ergenlerin Ebeveynleri ile İlgili Özellikleri

Bu bölüm araştırmaya katılan ergenlerin ebeveynlerine dair özellikler, eğitim, iş
durumu ve gelirleri ile ilgili bilgileri kapsayan tabloyu içermektedir.
Tablo 4-2 Ergenlerin Ebeveynleri ile İlgili Özellikleri
Anne Baba
n % n %
Sağ 572 93,5 557 91,0
Durum Ölü 4 0,7 16 2,6
Ayrı 36 5,9 39 6,4
Okuma yazma bilmiyor 22 3,6 3 0,5
İlkokul 172 28,1 126 20,6
Eğitim Ortaokul 127 20,8 147 24,0
Lise 185 30,2 173 28,3
Üniversite 106 17,3 163 26,6
Çalışıyor 229 37,4 486 79,4
Çalışmıyor (iş arıyor) 42 6,9 19 3,1
İş durumu
Çalışmıyor (İş aramıyor) 288 47,1 15 2,5
Emekli 53 8,7 92 15,0
n %
0-750 TL 58 9,5
Aile Geliri 751-1500 TL 237 38,7
1501-3000 TL 199 32,5
3000 TL'den fazla 118 19,3
Toplam 612 %100
35
Ergenlerin ebeveyn özellikleri incelendiğinde; annelerin çoğunun sağ (%93,5 ),

lise mezunu (%30,2), çalışmıyor(iş aramıyor) (%47,1) olduğu görülmüştür. Babaların
ise çoğunun sağ (%91,0), lise mezunu (%28,3) ve çalışıyor (%79,4) olduğu
görülmüştür.Ergenlerin aile gelir oranları dağılımı incelendiğinde; çoğunluğun 751-
1500 TL arası (% 38,7) gelirleri olduğu görülmüştür (Tablo 2).
4.3. Ergenlerin Beden Algısı, Beslenme Biçimleri ve Beslenme ile İlgili Düşünceleri
Bu bölüm araştırmaya katılan ergenlerin beden algıları, kilo ile ilgili endişeleri,
beslenme biçimleri ve beslenme ile ilgili düşüncelerini kapsayan tabloyu içermektedir.
Tablo 4-3 Ergenlerin Beden Algısı ile İlgili Düşünceleri
n %
Güzel/yakışıklı sayılırım 268 43,8
Kendini nasıl görüyor Güzel/yakışıklı olmayan yanlarım var 276 45,1
Çirkinim 68 11,1
Birçok arkadaşım var 516 84,3
Arkadaşı var mı? Var ama daha fazla olmasını isterdim 75 12,3
Hiç arkadaşım yok 21 3,4
Daha ince olmayı isterdim 222 36,3
Fiziksel değerlendirme Daha kilolu olmayı isterdim 90 14,7
Kilomdan memnunum 300 49,0
Hiç 192 31,4
Biraz 131 21,4
Kilo almak ne kadar
Orta 105 17,2
endişelendirir?
Fazla 87 14,2
Çok fazla 97 15,8
Hiç 339 55,4
Biraz 106 17,3
Kilo vermek ne kadar
Orta 68 11,1
endişelendirir?
Fazla 42 6,9
Çok fazla 57 9,3
Toplam 612 %100
Ergenlerin kendileri ve arkadaşları ile ilgili düşünceleri incelendiğinde;

çoğunluğun güzel/yakışıklı olmayan yanlarım var (%45,1) ve birçok arkadaşım var
(%84,3), fiziksel değerlendirme de kilomdan memnunum (49,0)diye ifade ettikleri
görülmüştür. Kilo almak sizi ne kadar endişelendirir? sorusuna çoğunluğu hiç (%31,4)
yanıtı verirken %15,8’i ise çok fazla endişelendirdiğini ifade etmiştir. Kilo vermek ne
36
kadar sizi endişelendirir? sorusuna yine çoğunluğun hiç (%55,4) yanıtı verirken %9,3’ü
çok fazla endişelendirdiğini ifade etmiştir (Tablo 3).
Tablo 4-4 Ergenlerin Beslenme Davranışı ile İlgili Düşünceleri
n %
Hiç 300 49,0
Biraz 144 23,5
Yeme sorununuz var mı? Orta 105 17,2
Fazla 36 5,9
Çok fazla 27 4,4
Aşırı yeme 161 51,8
Yeme ve kusma 6 1,9
Nasıl bir sorun Çok az ve kısıtlı yeme 103 33,0
Aşırı zayıflık 26 8,3
Aşırı şişmanlık 16 5,1
Kendi isteğiyle kusma Evet 29 4,7
Hayır 583 95,3
Şu ana kadar kilo vermeyi Evet 231 37,7
denediniz mi? Hayır 381 62,3
Son bir yılda kilo vermeyi Evet 267 43,6
denediniz mi? Hayır 345 56,4
Kendi kendime diyet uyguluyorum 162 26,5
Doktor ve diyetisyen gözetiminde diyet
Kilo vermek için hangi uyguluyorum 25 4,1
yöntem? Spor ve egzersiz yapıyorum 324 52,9
Zayıflama hapı kullanıyorum 3 0,5
Diğer 98 16,0
Düzenli 251 41,0
Düzensiz 321 52,5
Beslenme tanımı
Sadece fastfood 11 1,8
Diğer 29 4,7
Kahvaltı 117 19,1
En çok yenilen öğün
Öğlen 89 14,5
Akşam üstü 67 10,9
Akşam 230 37,6
Gece kalkıp 34 5,6
Her öğün eşit 75 12,3
15 dakikadan az 217 35,5
15-30 dakika 337 55,0
Öğün kaç dakikada biter
30-60 dakika 44 7,2
60 dakikadan fazla 14 2,3
37
200 ml'den az 51 8,3

201-500 ml 128 20,9
Tüketilen su miktarı
501-1000 ml 218 35,6
1-2 lt'den fazla 215 35,2
Toplam 612 %100
Ergenlerin yeme davranışı ve kilo verme ile ilgili düşünceleri incelendiğinde;

çoğunluğunun yeme sorunu olup olmadığı cevabına hiç (%49,0), yeme sorunu varsa
nasıl bir sorunu olduğu sorusuna aşırı yeme (%51,6) yanıtını verdikleri görülmüştür.
Ergenlerin çoğunluğunun kendi isteğiyle kusmadığı (95,3), şu ana kadar (%62,3) ve son
bir yılda (%56,4) kilo vermeyi denemediği ancak kilo vermek için spor ve egzersiz
yaptıkları (%52,9) görülmüştür.
Ergenlerin beslenme alışkanlıkları incelendiğinde; çoğunun düzensiz beslendiği

(%52,5), en çok akşam öğünlerinde (%37,6) yediği, öğünlerini 15-30 dakikada (%55,1)
tükettiği ve günde 501-1000 ml (%35,6) su içtiği görülmüştür (Tablo 4).
4.4. Ergenlerin Beslenme Davranışı ile İlgili Duyguları

Bu bölüm araştırmaya katılan ergenlerin beslenme davranışları ve beslenme ile
ilgili duygu durumlarını kapsayan tabloyu içermektedir.
Tablo 4-5 Ergenlerin Beslenme Davranışı ile İlgili Duyguları
N %
Mutlu 247 40,4
Öğünlerinizi tüketirken Mutsuz 20 3,3
genelde içinde Sinirli 25 4,1
bulunduğunuz ruh hali Gergin 43 7,0
Sakin 277 45,2
Hiç yemek yemem 98 16,0
Her zamankinden az yerim 187 30,6
Üzüntülü/yorgun olduğunda
Her zamankinden çok ve sık yerim 106 17,3
Bir değişiklik olmaz 221 36,1
Hiç yemek yemem 65 10,6
Sevinçli heyecanlı Her zamankinden az yerim 92 15,0
olduğunda Her zamankinden çok ve sık yerim 118 19,3
Bir değişiklik olmaz 337 55,1
Duygudurum ile beslenme Var 366 59,8
bağlantısı Yok 246 40,2
38
Çok sık 109 17,8

Yemek yemediğiniz zaman
Bazen 191 31,2
keyifsiz/hırçın olur
musunuz? Nadiren 163 26,6
Hiçbir zaman 149 24,4
Çok sık 128 20,9
Sizi hiç rahatsız edecek Bazen 284 46,4
kadar sinirlendiğiniz oldu
mu? Nadiren 153 25,0
Çok sık 145 23,7
Bazen 210 34,3
Öfkelenince kontrol kaybı
Nadiren 184 30,1
Toplam 612 %100
Ergenlerin yemek esnasındaki duyguları incelendiğinde; çoğunun öğünlerini

tüketirken sakin (%45,3) olduğu, üzüntülü/yorgun olduğunda (%36,1) ve
sevinçli/heyecanlı olduğunda (%55,1) yemede bir değişiklik olmadığı ancak
duygudurum ile beslenme arasında bir bağlantı olduğunu düşündüklerini (%59,8) ifade
etmişlerdir. ‘Yemek yemediğiniz zaman keyifsiz/hırçın olurmusunuz?’ sorusuna
(%31,2)’sinin bazen yanıtı verdikleri, öfkelenince kontrol kaybı olup olmadığı sorusuna
da bazen (%34,3) cevaplarını verdiği görülmüştür (Tablo 5).
39
4.5. Ergenlerin Rehberlik Servisi ile İlişkileri, Kendileri ile Ailelerindeki Hastalık
Bilgisi ile İlgili Özellikleri
Bu bölüm araştırmaya katılan ergenlerin rehberlik servisi ile ilişkileri, kendileri
ile ailelerindeki hastalık bilgisi ile ilgili özelliklerini yapsayan tabloyu içermektedir.
Tablo 4-6 Ergenlerin Rehberlik Servisi ile İlişkileri, Kendileri ile Ailelerindeki Hastalık
Bilgisi ile İlgili Özellikleri
n %
Daha önce rehberlik servisine Evet 151 24,7

başvuru Hayır 461 75,3
Aile içi problemler 34 22,5
Rehberlik servisinden hangi Arkadaş ilişkileri 33 21,9
konularda yardım aldınız? Kişisel problemler 67 44,4
Diğer 17 11,2
Var 40 6,5
Ailede psikiyatri hastası birey Yok 572 93,5
Var 24 3,9
Psikiyatrik probleminiz
Yok 588 96,1
Var 33 5,4
Fiziksel hastalık Yok 579 94,6
Var 26 4,2
Beslenmeyi etkileyecek hastalık Yok 586 95,8
Evet 261 42,6
Düzenli egzersiz
Hayır 351 57,4
Toplam 612 %100
Ergenlerin rehberlik servisi ile ilişkileri, kendileri ile ailelerindeki hastalık ve

egzersiz oranları incelendiğinde; çoğunluğunun daha önce rehberlik servisine
başvurmadığı (%75,3), başvuranların ise rehberlik servisinden kişisel problemler
(%44,4) ile ilgili yardım aldığı, ailede psikiyatri hastası bulunmadığı (%93,5),
kendilerinin psikiyatrik probleminin olmadığı (%96,1), fiziksel bir hastalığı olmadığı
(%94,6), beslenmeyi etkileyecek herhangi bir hastalığı olmadığı (%95,8) ve düzenli
egzersiz yapmadığı (%57,4) görülmüştür (Tablo 6).
40
4.6. Ergenlerde Aşırı Yeme İsteği Uyandıran ve Bundan Dolayı Sorun Yaşadıkları
Yiyecekler
Bu bölüm araştırmaya katılan ergenlerde aşırı yeme isteği uyandıran ve bundan
dolayı sorun yaşadıkları yiyecekler ile ilgili bilgileri kapsayan tabloyu içermektedir.
Tablo 4-7 Ergenlerde Aşırı Yeme İsteği Uyandıran ve Bundan Dolayı Sorun Yaşadıkları
Yiyecekler
n %
Çikolata/gofret 287 46,9
Cips 273 44,6
Kola/gazoz 257 42
Pizza/lahmacun/döner 244 39,9
Dondurma 236 38,6
Pasta/kek 231 37,7
Patates kızartması 214 35
Hamburger 195 31,9
Şeker/şekerleme 171 27,9
Kurabiye/bisküvi 159 26
Makarna 143 23,4
Pastırma/sucuk/salam 140 22,9
Kırmızı et 131 21,4
Pilav 127 20,8
Donat/tatlı çörek 126 20,6
Ekmek 125 20,4
Tost/peynirli sandviç 116 19
Muz 112 18,3
Poğaça/açma 99 16,2
Çilek/kiraz/üzüm 97 15,8
Simit 87 14,2
Kraker 86 14,1
Peynir 86 14,1
Elma 65 10,6
Hiçbiri 59 9,6
Karnabahar 49 8
Marul 46 7,5
Toplam 612 %100
Ergenlerde aşırı yeme isteği uyandıran ve bundan dolayı sorun yaşadıkları

yiyecekler sıralandığında; ilk beş sırada çikolata/gofret (%46,9), cips (%44,6),
kola/gazoz (%42,0), pizza/lahmacun/döner (%39,9), dondurma (%38,6) olduğu
görülmüştür (Tablo 7).
41
4.7. Ergenlerin Yale Bağımlılık Ölçeği Puanlarına Göre Kriter Karşılama

Oranları
Bu bölüm araştırmaya katılan ergenlerin Yale bağımlılık ölçeği puanlarına göre
kriter karşılama oranları ile ilgili bilgileri kapsayan tabloyu içermektedir.
Tablo 4-8 Ergenlerin Yale Bağımlılık Ölçeği Puanlarına Göre Kriter Karşılama Oranları
Kriter karşılanıyor Kriter karşılanmıyor

n % n %
Gerektiğinden daha fazla ve uzun periyotta yeme 171 27,9 441 72,1
Sürekli yeme isteği veya tekrarlanan başarısız bırakma
girişimleri 577 94,3 35 5,7
Yiyeceği kazanmak, kullanmak için fazla zaman /
aktivite harcama 171 27,9 441 72,1
Önemli sosyal, eğitimsel ve ya aktiviteleri bırakmak
veya azaltmak 128 20,9 484 79,1
Olumsuz sonuçların bilinmesine rağmen yemeye
devam etme 368 60,1 244 39,9
Tolerans gelişimi (miktarda artma , etkide azalma) 479 78,3 133 21,7
Karakteristik yoksunluk semptomları 114 18,6 498 81,4
Yemenin neden olduğu önemli klinik bozukluklar 77 12.6 535 87.4
Ergenlerin Yale Bağımlılık ölçeği puanlarına göre kriter karşılama durumlarına

bakıldığında çoğunluğunun; gereğinden daha fazla ve uzun periyotta yemediği (%72,1),
sürekli yeme isteği veya tekrarlanan başarısız bırakma girişimlerinde bulunduğu
(%94,3), yiyeceği kazanmak, kullanmak için fazla zaman/aktivite harcamadığı (%72,1),
önemli sosyal, eğitimsel ve ya aktiviteleri bırakmadığı veya azaltmadığı (%79,1),
olumsuz sonuçların bilinmesine rağmen yemeye devam ettikleri (%60,1), tolerans
gelişimi (miktarda artma, etkide azalma) olduğu (%78,3), karakteristik yoksunluk
semptomları gelişmediği (%81,4), yemenin neden olduğu önemli klinik bozukluklar
(87,4) görülmediği saptanmıştır (Tablo 8).
42
4.8. Ergenlerin Yeme Bağımlılığı Oranları

Bu bölüm araştırmaya katılan ergenlerin yeme bağımlılığı oranlarını gösteren
grafiği içermektedir.
Şekil 4-1 Ergenlerin Yeme Bağımlılığı Oranları
Yeme Bağımlılığı
87,6%
12,4%
Var
Yok
Örneklem grubundaki ergenlerin (n=612) %12,4’ünde yeme bağımlılığı olduğu

%87,6’sında ise yeme bağımlılığı olmadığı görülmüştür. Ergenlerin Bazı Bireysel
Özellikleri ile Yeme Bağımlılığı Puanlarının Karşılaştırılması
Bu bölüm araştırmamıza katılan ergenlerin bazı bireysel özellikleri ile yeme

bağımlılığı puanlarının karşılaştırıldığı tabloyu içermektedir.
43
Tablo 4-9 Ergenlerin Bazı Bireysel Özellikleri ile Yeme Bağımlılığı Oranlarının
Karşılaştırılması
Yeme bağımlılığı
Var Yok Total
n % n % n % p
Kız 49 64,5 242 45,1 291 47,5
Cinsiyet
Erkek 27 35,5 294 54,9 321 52,5 0,002
Total 76 12,4 536 87,6 612 100
Kötü 7 9,2 32 6,0 39 6,4
Orta 29 38,2 218 40,7 247 40,4
Okul başarısı 0,701
İyi 33 43,4 229 42,7 262 42,8
Çok iyi 7 9,2 57 10,6 64 10,5
Total 76 12,4 536 87,6 612 100
0-750 TL 8 10,5 9,3 58 9,5
751-1500 TL 32 42,1 205 38,2 237 38,7
Aile geliri 1501-3000 TL 0,354
24 31,6 175 32,6 199 32,5
3000 TL'den
fazla 12 15,8 106 19,8 118 19,3
Total 76 12,4 536 87,6 612 100
Evet 7 9,2 47 8,8 54 8,8
Sigara 0,899
Hayır 69 90,8 489 91,2 558 91,2
Total 76 12,4 536 87,6 612 100
Evet 11 14,5 77 14,4 88 14,4
Alkol 0,980
Hayır 65 85,5 459 85,6 524 85,6
Total 76 12,4 536 87,6 612 100
*Pearson Chi-Square, **Fisher’s Exact test, ***Ki-Kare trend analizi
Ergenlerin cinsiyetine göre yeme bağımlılığı incelendiğinde; kızların erkeklere
oranla daha fazla yeme bağımlılığı gösterdiği görüldü. İstatistiksel olarak kız ve erkek
öğrencilerin yeme bağımlılığı oranları arasında anlamlı fark bulundu (p<0.005). Okul
başarısı ile yeme bağımlılığı arasındaki ilişkiye bakıldığında okul başarısı iyi olan
ergenlerde daha fazla yeme bağımlılığı görüldü. Yine aile geliri 751-1500 TL arasında
olanlarınsigara ve alkol kullanmayanlarında yeme bağımlılığı puanları daha yüksek
olmakla birlikte, yeme bağımlılığı oranları arasında istatistiksel fark bulunmadı
(p>0.005).
44
4.9. Ergenlerin Kendileri ile İlgili Düşüncelerine Göre Yeme Bağımlılığı

Oranlarının Karşılaştırılması
Bu bölüm araştırmaya katılan ergenlerin kendileri ile ilgili düşüncelerine göre
yeme bağımlılığı oranlarının karşılaştırıldığı tabloyu içermektedir.
Tablo 4-10 Ergenlerin Kendileri ile İlgili Düşüncelerine Göre Yeme Bağımlılığı
Var Yok Total
n % n % n % P
Güzel/yakışıklı sayılırım 25 32,9 243 45,3 268 43,8
Kendini nasıl Güzel/yakışıklı olmayan
0,004
görüyor yanlarım var 35 46,1 241 45,0 276 45,1
Çirkinim 16 21,1 52 9,7 68 11,1
Total 76 12,4 536 87,6 612 100
Birçok arkadaşım var 56 73,7 460 85,8 516 84,3
Kendini nasıl Var ama daha fazla olmasını
0,007
tanımlar isterdim 15 19,7 60 11,2 75 12,3
Hiç arkadaşım yok 5 6,6 16 3,0 21 3,4
Total 76 12,4 536 87,6 612 100
Daha ince olmayı isterdim 42 55,3 180 33,6 222 36,3
Kendini nasıl Daha kilolu olmayı isterdim
13 17,1 76 14,4 90 14,7 0,000
değerlendirir
Kilomdan memnunum 21 27,6 279 52,1 300 49,0
Total 76 12,4 536 87,6 612 100
*Pearson Chi-Square
Ergenlerin kendileri ile ilgili düşüncelerine göre “kendini güzel/yakışıklı

olmayan yanları olan”, “çok arkadaşı olan” ve “daha ince olmayı isteyen” gruplarda
yeme bağımlılığı sorununun olduğu saptandı. Bu değişkenlerin yeme bağımlılığı
oranları dağılımı incelendiğinde de gruplar arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı
bulundu (p<0.05).
45
4.10. Ergenlerin Yeme Davranışı ile ÖzelliklerineGöre Yeme Bağımlılığı

Bu bölüm araştırmaya katılan ergenlerin yeme sorunları, beslenme durumları,
duygu durum ile beslenme bağlantısı ve yemek yemedikleri zamanki durumlarına göre
yeme bağımlılığı oranlarının karşılaştırıldığı tabloları içermektedir.
Tablo 4-11 Ergenlerin Yeme Sorununa Göre Yeme Bağımlılığı Oranlarının

Var Yok Total
n % n % n % p
Hiç 17 22,4 283 52,8 300 49,0
Biraz 16 21,1 128 23,9 144 23,5
Yeme sorunu Orta 22 28,9 83 15,5 105 17,2 0,000
Fazla 7 9,2 29 5,4 36 5,9
Çok fazla 14 18,4 13 2,4 27 4,4
Total 76 12,4 536 87,6 612 100
Aşırı yeme 34 57,6 127 50,2 161 51,6
Yeme ve kusma 2 63,4 4 1,6 6 1,9
Çok az ve kısıtlı
Nasıl bir sorun 0,002
yeme 9 15,3 94 37,2 103 33,0
Aşırı zayıflık 7 11,9 19 7,5 26 8,3
Aşırı şişmanlık 7 11,9 9 16 5,1
Total 59 18,9 253 81,1 312 100
*Ki-Kare trend analizi
Ergenlerin yeme sorunu orta olan ve aşırı yeme isteği olan grupta yeme
bağımlılığı olduğunu saptandı. Ergenlerin yeme sorunlarına göre yeme bağımlılığı
oranları dağılımı incelendiğinde gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı fark
bulundu (p<0.05).
46
Tablo 4-12 Ergenlerin Beslenme Durumlarına Göre Yeme Bağımlılığı Oranlarının

Var Yok Total
n % n % n % p
Düzenli 23 30,3 228 42,5 251 41,0
Düzensiz 48 63,2 273 50,9 321 52,5
Beslenme tanımı 0,190
Sadece fastfood 1 1,3 10 1,9 11 1,8
Diğer 4 5,3 25 4,7 29 4,7
Total 76 12,4 536 87,6 612 100
15 dakikadan az 22 28,9 195 36,4 217 35,5
Öğün kaç dakikada biter 15-30 dakika 41 53,9 296 55,2 337 55,1
30-60 dakika 12 15,8 32 6,0 44 7,2 0,071
60 dakikadan fazla 1 1,3 13 2,4 14 2,3
Total 76 12,4 536 87,6 612 100
*Pearson Chi-Square, **Ki-Kare trend analizi
Düzensiz beslenen, bir öğünü 15-30 dakikada bitiren ve öğünleri tüketirken

kendini mutlu bir ruh hali içinde hisseden ergenlerde, yeme bağımlılığının puanlarının
diğer gruplara oranla daha fazla olduğu ancak aralarındaki farkın istatiksel olarak
anlamlı olmadığı bulundu (p>0.05).
47
Tablo 4-13 Ergenlerin Duygudurum ile Beslenme Bağlantısı ile Yeme Bağımlılığı
Var Yok Total
n % n % n % p
Mutlu 30 39,5 217 40,5 247 40,3
Mutsuz 4 5,3 16 3,0 20 3,3
Öğünlerinizi tüketirken
genelde içinde Sinirli 5 6,6 20 3,7 25 4,1 0,017
bulunduğunuz ruh hali Gergin 11 14,5 32 6,0 43 7,1
Sakin 26 34,2 251 46,8 277 45,2
Total 76 12,4 536 87,6 612 100
Duygudurum ile Var 58 76,3 308 57,5 366 59,8
beslenme bağlantısı Yok 18 23,7 228 42,5 246 40,2 0,002
Total 76 12,4 536 87,6 612 100
Çok sık 18 23,7 91 17,0 109 17,8
Yemek yemediğiniz zaman Bazen 31 40,8 160 29,9 191 31
keyifsiz/hırçın olur Nadiren 16 21,1 147 27,4 163 26,6 0,005
musunuz? Hiçbir zaman 11 14,5 138 25,7 149 24,6
Total 76 12,4 536 87,6 612 100
*Fisher’s Exact test,**Pearson Chi-Square, ***Ki-Kare trend analizi
Öğünleri tüketirken mutlu olduğunu ifade eden ergenlerde yeme bağımlılığının

daha fazla olduğu ve aralarındaki farkın istatiksel olarak anlamlı olduğu görüldü
(p=0,017). Duygu durum ile beslenme bağlantısı olduğunu ifade edenlerin yemek
yemediği zaman bazen “hırçın/keyifsiz” olan ergenlerin yeme bağımlılığı sorununun
olduğunu görüldü. Duygudurum ile beslenme bağlantısı olduğunu ifade edenlerin ve
yemek yemedikleri zamanki duygu durumlarına göre yeme bağımlılığı oranları dağılımı
incelendiğinde gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulundu (p<0.05).
48
4.11. Ergenlerin Hastalık Özelliklerine Göre Yeme Bağımlılığı Oranlarının

Karşılaştırlması
Bu bölüm araştırmaya katılan ergenlerin psikiyatrik problem, fiziksel ve
beslenmeyi etkileyecek hastalık varlığı ile düzenli egzersiz yapmalarına göre yeme
bağımlılığı oranlarının karşılaştırıldığı tabloyu içermektedir.
Tablo 4-14 Ergenlerin Psikiyatrik ve Fiziksel Hastalık Varlığına Göre Yeme Bağımlılığı
Var Yok Total
n % n % n % p
Psikiyatrik Evet 6 7,9 18 3,4 24 3,9
probleminiz Hayır 70 92,1 518 96,6 588 96,1 0,103
Evet 6 7,9 27 5,0 33 5,4
Fiziksel hastalık
Hayır 70 92,1 509 94,0 579 94,6 0,282
Total 76 12,5 536 87,6 601 100
*Fisher’s Exact test
Psikiyatrik ve fiziksel hastalığı olduğunu ifade eden ergenlerde yeme bağımlılığı

oranları daha fazla olmakla birlikte aralarındaki fark istatiksel olarak anlamlı bulunmadı
(p>0.05).
Tablo 4-15 Ergenlerin Beslenmeyi Etkileyecek Hastalık Varlığı ve Düzenli Egzersiz

Davranışları ile Yeme Bağımlılığı Oranlarının Karşılaştırılması
Var Yok Total
n % n % n % p
Beslenmeyi etkileyecek Evet 5 6,6 21 3,9 26 4,2
hastalık Hayır 71 93,4 515 96,1 586 95,8 0,354
Total 76 12,4 536 87,6 612 100
Evet 27 35,5 234 43,7 261 42,6
Düzenli egzersiz
Hayır 49 64,5 302 56,3 351 57,4 0,180
Total 76 12,4 536 87,6 612 100
*Pearson Chi-Square, **Fisher’s Exact test
Ergenlerin beslenmesini etkileyecek bir hastalığı bulunmayan ve düzensiz

beslenen grupta yeme bağımlılığı sorununun olduğunu saptanırken, değişkenler ile
yeme bağımlılığı oranları dağılımı incelendiğinde gruplar arasında istatistiksel olarak
anlamlı fark bulunmadı (p>0.05).
49
5. TARTIŞMA
Ergenlik dönemi, büyüme ve gelişmenin en hızlı olduğu, çocukluktan erişkinliğe

geçişi kapsayan önemli bir yaşam dönemidir (Demirezen & Coşansu, 2005). Bu
dönemde fiziksel değişikliklerle birlikte, bu dönemde yeme alışkanlıkları ve besin
seçimlerinde de değişiklik olmaktadır. Ancak beslenme çocukluk ve ergenlik
döneminde yeterli ve dengeli olmazsa, ileri dönemlerde önemli kronik hastalıkların
oluşmasına zemin hazırlayabilir (Stang, Story, 2005).
Yeme bozuklukları, insanın yemek yeme, kilo ve vücut görünüşüyle ilgili
düşünce ve davranışlarındaki aşırı rahatsızlıklar olarak tanımlanmaktadır. Patolojik
yeme bozukluğu kişilerin beden şekli ve kilolarıyla ilgili takıntıları olmasına rağmen
kontrollerini kaybederek sık sık fazla miktarlarda yemek yemeleridir. Yeme
bağımlılığı;kişilerin kendilerini bazı yiyeceklerden alıkoyamadıkları ciddi bir
problemdir. Yeme bağımlılığı olan kişiler düzenli beslenmeyekarar vermelerine rağmen
kendilerini tekrar tekrar sağlıklı olmayan yiyecekleri yerken bulurlar, aynı zamanda bu
yiyeceklerin kendilerine zarar verdiğini bilerek yemeye devam ederler (Şenol, 2006;
Oğlağu 2012).
Ergenlerde yeme bağımlılığı ve etkileyen faktörleri değerlendirmek amacıyla
tanımlayıcı ve kesitsel araştırma dizaynındaki bu çalışmadan elde edilen bulgular
literatür doğrulturunda 2 bölümde tartışıldı.
Birinci bölümde; örneklem grubunun bireysel ve yeme davranışı ile ilgili
özellikler ( Tablo 4-1, 4-2, 4-3, 4-4, 4-5, 4-6, 4-7, 4-8) tartışıldı.
İkinci bölümde ise; yeme bağımlılığı ve etkileyen bireysel özellikleri içeren
bulgular (Tablo 4-9, 4-10, 4-11, 4-12, 4-13, 4-14, 4-15) tartışıldı.
Birinci bölüm;Örneklem grubunun bireysel ve yeme davranışı ile ilgili
özelliklerin tartışılması.
Yeme bağımlılığı (food addiction), son yıllarda litaratürde gündemde olan bir
kavramdır. Çalışmalarda özellikle obezitede ve aşırı yemek yiyen kişilerde yeme
bağımlılığının olabileceği ileri sürülmektedir (Öyençin ve Deveci 2012, Şenol 2006,
Oğlağu 2012, Wilson 2010). Lise grubu ergenlerde yeme bağımlılığının araştırıldığı bu
araştırmada ergenlerin yaş ortalaması 16±0,85 olup, %47,5’inin kız (n=291),
%52,5’inin erkek (n=321) olduğu görüldü. Bu ergenlerden n 76’sı (%12,4) yeme
50
bağımlılığı gösteriyordu. Yeme bozuklukları genellikle ergenlik ve genç erişkinlik

yıllarında başlayan psikiyatrik hastalıklardır (Hoek ve ark. 2003, Yeşilbursa ve ark.
1992). Kaye’ nin (2008) çalışmasında yeme bozukluğu sıklığı ve yaygınlığının; ergenlik
döneminde ve genç kızlarda daha yüksek olduğu ifade edilmiştir. Yeme bozukluğu
sıklığı % 0.2-1 olarak tahmin edilmektedir (Hoek ve ark. 2003). Ancak yapılan
epidemiyolojik bir çalışmada yeme bozukluklarının yaygınlığının giderek arttığı
bildirilmektedir(Ünsal ve ark. 2010). Epidemiyolojik araştırmaların derlendiği bir
çalışmada, yeme bozukluğu görülme sıklığının kadınlarda %1-20 arasında değiştiği
belirtilmektedir (Wilson 2010). Ülkemizde 14-19 yaş arasındaki kız ve erkek lise
öğrencileriyle yapılan bir araştırmada grubun %4’ünde yeme bozukluğu bulunmuştur
(Yeşilbursa ve ark. 1992, Korkut 2004). Örgen ve arkadaşlarının (2012) çalışmasında
yeme bozukluklarının Türkiye’de 12-18 yaş arasındaki genç kızlarda erkeklere oranla
daha sık görüldüğü saptanmıştır. Zayıflığın bir güzellik ölçütü olarak kabul edilmesi
özellikle kızlarda yanlış yeme tutum ve davranışların edinilmesine neden olmaktadır
(Akdeveli ve Gümüş, 2010). Göktürk ve arkadaşlarının (2000) yaptığı bir çalışmada
yeme bozuklukları kızlarda erkeklere göre 8-12 kez daha fazla görülmektedir.
Rosenvinge ve arkadaşlarının (1999) çalışmasında, 15 yaş kızlar arasında %3 yeme
bozukluğu saptanmış, bu çalışmaya alınan 214 erkeğin hiç birinde ise yeme bozukluğu
kriterlerine de rastlanılmamıştır. Literatür ile uyumlu olarak yaptığımız araştırmada
yeme bağımlılığı gösteren ergenlerin %64,5’i (n=49) kız, %35,5’i (n=27) si erkekti.
Son yıllarda yazılı ve görsel basında yayımlanan ince olma, güzellik ve diyet gibi
konuların yoğunluğundaki artış da dikkate alındığında yeme bozukluklarının kızlarda
erkeklere oranla daha sık görülmesinin olağan bir sonuç olduğu düşünülebilir.
Bu araştırmadaki ergenlerin ebeveyn özellikleri incelendiğinde; %93.5’inin
(n=572) annelerin sağ, %30.2’sinin (n=185) lise mezunu, %47.1’inin (n=288)
çalışmadığı (iş aramıyor) görülmüştür. Babaların ise %91,0’inin (n=557) sağ,
%28.3’ünün (n=173) lise mezunu ve %79.4’ünün (n=486) çalışıyor olduğu
görülmüştür.
Uğuz ve arkadaşlarının (2005) yaptığı bir çalışma da ekonomik düzeyin
artmasının yeme bozuklukları için risk olabileceğini göstermektedir. Ekonomik düzeyin
artması, kalorisi yüksek gıdaların tüketimini ve hareketsizliği beraberinde getirebilir.
Koçoğlu ve arkadaşları (2003) ile Ramachandran ve arkadaşları (2002) da obezitenin
üst ekonomik düzeyde daha fazla görüldüğünü tespit etmişlerdir. Bunun aksine, düşük
51
ve orta ekonomik düzeydeki çocuklarla (Neumark 2002) V ve IV’ncü sosyal

sınıflardaki gençlerde (Jebb 2004) şişmanlık riskinin fazlalığına dikkat çekilmiştir.
Araştırmada ergenlerin sadece babasının çalıştığı ve ekonomik durumlarının ise
çoğunluğunda orta olduğu bulundu. Ayrıca en fazla yeme bağımlılığı görülen grup
ekonomik düzeyi orta olan ergenlerdi. Bu bağlamda ekonomik durumun öğrencilerin
harçlık miktarını ve öğün dışı yeme alışkanlıklarını etkileyeceği düşünülmektedir.
Sigara alışkanlığının adölesan çağda başlaması, erişkin yaşta düzenli sigara
içiciliğine yol açtığı göz önünde bulundurulduğunda, bu çalışmada saptanan %
8,8’lik (n=54) sigara içme oranı sevindiricidir. Öztunç ve arkadaşlarının (2002)
çalışmasında, benzer sigara kullanma oranı saptanırken diğer iki çalışmada ise
ilköğretim ve lise öğrencilerinde oranlar çok daha yüksek bulunmuştur (Tezcan ve ark.
2002, Kara ve ark. 2003). Literatür incelendiğinde yeme bozuklukları ile alkol ve
madde kullanımı arasındaki paralelliklerden ve eş zamanlılıktan söz edilmektedir.
Schuckit ve arkadaşlarının (1996) alkol bağımlılığı ile yeme bozuklukları arasındaki
ilişkiyi araştırdıkları çalışmaya göre alkol bağımlısı kadınlarda anoreksiya oranı %1.41,
bulimia oranı %6.17, alkol bağımlısı erkeklerde ise bulimia oranı %1.35 olarak
saptanmış, anoreksiyaya ise bu grupta rastlanmamıştır. Bu çalışmada ergenlerde alkol
kullanım oranı %14,5 (n=88) olarak bulunmuştır.
Köse’nin 2005 yılında yaptığı araştırmada öğrencilerin öğün dışı yeme
alışkanlığının %59.7 olduğu saptanmıştır. Sormaz ve arkadaşlarının (2005) yapmış
olduğu çalışmada, araştırmaya katılan öğrencilerin hepsinin, öğün ve öğün aralarında
hızlı hazır yiyecekleri tükettiği, Türk ve arkadaşlarının (2007) yapmış olduğu çalışmada
ise, öğrencilerin %50’sinin bu tip yiyecekleri tükettiği bildirilmiştir (Akdağ ve ark.
1993).Araştırmada ergenlerin yeterli ve dengeli beslenme konusundaki durumları
incelendiğinde, ergenlerin %52,5’inin düzensiz beslendiği, en çok akşam öğünü
yediği ve öğünlerini 15-30 dakikada bitirdikleri saptanmıştır. Yeme bağımlılığı
kriterleri ile karşılaştırdığımızda ise, düzensiz beslenen ergenlerde yeme
bağımlılığı oranı %63,2 görülürken, öğününü 15-30 dakikada bitiren ergenlerde
yeme bağımlılığı görülme oranı %53,9 bulunmuştur. Bu bağlamda hızlı ve
düzensiz beslenenlerde yeme bağımlılığının daha fazla olduğunu söyleyebiliriz.
Yeme bağımlılığı için ailede ruhsal bozukluk öyküsü önemli bir etken olarak
bildirilmiştir (Lilenfeld ve ark. 1998). Bozulmuş yeme davranışı görülen ergenlerde
depresyon, major depressif bozukluk veya anksiyete bozukluğu olduğuda gösterilmiştir
52
(Godart ve ark.2002). Ergenlik dönemi beden algısı ve beslenme bozukluklarının

yaşandığı en önemli dönemdir. Ergenlerin bu dönemde bedensel gelişimleri ile baş
edebilmeleri için rehberlik ya da psikolojik desteğe ihtiyaç duyabilirler (Pruneti C ve
ark. 2004). Özellikle okullar bu tip destekleri ergenlere vermede önemli yere sahiptir.
Araştırmaya katılan ergenlerin %24,7’si daha önce rehberlik servisine
başvurduklarını söylemişlerdir. En sık (%44,4) rehberlik bölümüne başvurma
nedeninin ‘kişisel problemler’ ile ilgili konular üzerine olduğu görülmüştür.
zengin yiyeceklere aşırı istek duyma ile ilişkili klinik araştırmalar başlamıştır (Michener
W ve ark. 1994). Nasser ve arkadaşları (2011) bir klinik araştırmada çikolata
tüketiminin doğrudan ölçülebilir bir psikoaktif etkisinin olduğunu, içeriğindeki kakao
ve şekerin de bu aşermede doğrudan etkili olduğunu göstermiştir. Avena ve ark. ise
(2011) yaptıkları bir çalışmada her yiyecek maddesinin bağımlılık benzeri davranışlara
neden olmadığı, özellikle tuzlu, yağlı, şekerli ve katkı maddeleri içeren besinlerin bu
etkilerinin daha belirgin olduğuna vurgu yapılmıştır. Bu araştırmaya katılan
ergenlere aşırı yeme isteği uyandıran ve bundan dolayı sorun yaşadıkları
yiyecekler sorulduğunda %46,9’u çikolata/gofret, %44,6’sı ise cips yanıtı vermiş
olup, sonucun diğer yapılan çalışmalarla paralel olduğu saptanmıştır.
İkinci bölüm; yeme bağımlılığı ve etkileyen bireysel özellikleri içeren
bulguların tartışılması.
Yeme sorunları ve fiziksel aktivite ile spora katılım arasındaki ilişkiyi içeren çok
fazla sayıda araştırma bulunmaktadır (Strober M, 1997). Egzersizin fiziksel ve zihinsel
gelişim üzerinde olumlu etkilerinin yanında olumsuz bazı sonuçları olabileceği
konusunda da görüşler mevcuttur (Mond JM, 2009). Cook ve Hausenblas (2008),
egzersize bağımlılığın fiziksel aktivite ve yeme bozuklukları arasında bir aracı olduğunu
ifade etmektedir. Imperatori ve arkadaşları (2014), egzersizin yeme bağımlılığını
önlemede önemli bir faktör olduğu fakat egzersiz bağımlılığının ise tam tersi bir etki
yaptığını vurgulamışlardır. Başka bir çalışmada ise fiziksel aktivitenin yeme
bağımlılığına karşı önemli bir faktör olduğu ancak obezite ile fiziksel aktivitenin
oldukça fazla kısıtlandığı ifade edilmiştir (Davis 2011).Shroff ve arkadaşlarının (2006)
çalışmasında %80’den fazla yeme bozukluğu hastasında aşırı fiziksel aktivite yapmanın
ortak bir durum olduğu rapor edilmiştir. Aşırı fiziksel aktivite yapmak genellikle yeme
bozuklarının akut fazında görülmesine rağmen yine de tedavinin zayıf olması, daha
53
şiddetli psikopatalojinin gelişmesi veya bozukluğun tekrar etmesi sonucunda aşırı

egzersiz davranışlarının kalıcı olabileceği de rapor edilmiştir (Strober 1997). Klinik
veya bilimsel olarak yeme bozukluğu hastalarında kilo, şekil ve dış görünüş egzersiz
yapmanın birincil sebebi olarak görülmektedir (Dallegrave 2008). Bir başka çalışmada
ise, yeme bozukluğu hastalarında egzersiz için olumsuz etkilerin düzeltilmesinin
oldukça önemli olduğu üzerinde durulmaktadır (Mond 2009). Bu konu üzerinde
cinsiyet farklılıklarını araştıran birkaç çalışma da egzersize bağımlılıkta cinsiyet
farklılığını dikkate değer bulmuştur (Hausenblas 2002). Araştırmada literatür ile
uyumlu olarak yeme bağımlılığı gösteren grubun %55.3’ü kilosunun fazla
olduğunu ve “daha ince olmayı isterdim” şeklinde kendini değerlendirdiği
belirlendi. Ayrıca araştırmaya katılan ergenlerin %42.6’sı düzenli egzersiz
yaparken, yeme bağımlılığı gösteren grubun ise literatürden farklı olarak sadece
%35.5’inin düzenli egzersiz yaptığı bulundu.
Duygudurum ile beslenme bağlantısı irdelendiğinde; Baysal A (2004) göre bazı
bireyler sıkıntılı olduklarında daha fazla besin tüketirken, bazı bireyler ise tam ters
yönde davranış gösterebilmektir. Bağımlılık davranışında önemli bir yeri olan duygusal
düzenlemenin bazı yeme davranış ve bozukluklarında da gözlendiğine dikkati
çekmektedir. Öte yandan tıkınırcasına yeme bozukluğu olan kişilerde depresyon ve
anksiyete yaygınlığının yüksek olmasının olumsuz duygu durumların sıklıkla
yaşanmasına ve bu olumsuz süreçlerin tıkınırcasına yeme davranışının önemli
tetikçilerinden biri olabileceğini belirtmektedirler (Wetter ve ark. 2004). Bir araştırmada
ise, duygusal durumun besin alımını etkilediği, normal veya düşük kilolu kişilerin
olumsuz duygusal durumlarda daha az yedikleri ancak fazla kilolu kişilerin ise böyle
durumlarda daha fazla yemek yediği görülmüştür ( Womble ve ark. 2001). Tıkınırcasına
yeme davranışı olan bir grup obez kadınla yapılan bir araştırmada olumsuz duygudurum
halinde (üzgün bir şekilde film izlerken) bu kişilerin daha fazla yemek (çikolata vb.)
yedikleri saptanmıştır(Chua ve ark.2004). Yapılan bir çalışmada depresif semptomlar ile
duygusal yeme arasında pozitif yöne, fiziksel aktivite ile negatif yönde bir ilişki olduğu
rapor edilmiştir (Konttinen 2010). Bu araştırmada psikolojik durumlarının yeme
davranışlarını nasıl etkilediği sorgulanmıştır. Buna göre, çalışma grubundaki
bireylerin %38.5’i stres altında, %38.5’i üzüntü durumunda, %46.2’si sinirlilik
durumunda normalden az yediğini ve mutlu olma durumunda ise %46.2’si
normalden biraz fazla yediğini belirtmiştir. Ayrıca çalışmaya katılan ergenlerin
54
%59.8’inde duygu durum ile beslenme bağlantısının olduğu, yeme bağımlılığı

gösteren grupta bu oranın %76.3’e kadar yükseldiği bulgusu literatürle
uyumludur.
Araştırmacılar son yıllarda yapılan çalışmaların ışığında yeme bozukluğunun
etiyolojisinde tek bir nedenden çok birden çok etmenin rol oynadığını
düşündürmektedir (Jimerson ve ark. 2002). Biyolojik ve psikolojik yatkınlık, aile
durumu ve sosyal koşulların etkileşimi yeme bozukluklarındaki risk faktörleri olarak
kabul edilmektedir (Siyez 2006). Bu risk faktörlerinin yanında geçmişte hayatı olumsuz
yönde etkileyen ruhsal travmalar, ergenlerin sigara ve alkol gibi alışkanlıkları, genetik
yatkınlık gibi risk faktörleride yeme bağımlılığı içinde kabul edilmektedir (Konttnen
2010, Fairburn and Harrison, 2003). Bozulmuş yeme davranışı görülen ergenlerde
depresyon, major depressif veya anksiyete bozukluğu olduğu gösterilmiştir (Godart ve
ark.2002). Bu araştırmada literatürden farklı olarak yeme bağımlılığı gösteren
ergenlerde psikiyatrik problemler ve fiziksel hastalık oranları yeme bağımlılığı
göstermeyen gruba göre daha düşük saptandı. Güncel yaşamda birçok kişinin
yedikleri zaman mutlu oldukları şeklinde tanımlamalarına rastlanmaktadır. Bu
gözlemlerden yola çıkarak araştırmalar yemenin olumlu duygulanıma neden olduğunu
düşünen kişilerin yeme ile uyarılan ödül sisteminde bir anormallik olduğunu
belirlemişlerdir. Bu gözlemi destekleyen bir klinik araştırmada, yemenin olumsuz
duygulanımı azalttığı ve olumlu duygulanım geliştirdiğini düşünen ergenlerin 3 yıllık
izlem süresince bu şekilde bir düşüncesi olmayanlara göre daha fazla tıkınırcasına yeme
davranışı geliştirdiği bulunmuştur (Smith ve ark. 2007). Benzer bir başka araştırma da,
bulimia nevroza tanısı alan 96 kadında 1 yıllık izlem döneminde tıkınırcasına yeme
davranışının dirençli bir şekilde sürmesinde kişilerin yemek yemenin pozitif
duygulanımı arttırdığı şeklinde beklentisinin olmasının önemli bir rol oynadığı
belirlenmiştir (Bohon ve ark. 2009). Öte yandan fazla kilolu olan ve tedavi arayışında
bulunan gençlerde depresyon ve anksiyete gibi olumsuz duyguların varlığında yeme
davranışı üzerinde kontrolü kaybetme ve emosyon düzenleyici olarak yemek yemenin
ortaya çıktığı ve bu kişilerde depresyon oranlarının da daha yüksek olduğu saptanmıştır
(Goossens ve ark. 2009).
Okul sağlığı hizmetlerini yürüten ekip içinde, okul sağlığı hemşiresi öğrencilerin
sağlığını korumada hayati bir rol oynamaktadır. Milyonlarca çocuğun sağlık kontrolleri
sadece hastanelerde olamaz. Bu nedenle okul rehberlik bölümüne, okul sağlığı
55
hizmetlerine ve okul sağlığı hemşiresine büyük gereksinim vardır (Bahar 2010). Ayrıca
okul temelli eğitim programları ile ilgili olarak öncelikle eğitim uzmanlarının yeme
bozukluklarının ciddi ve kompleks bir problem olduğunu bilmeleri gerekir. Bu kişisel
problemlerin tanımlanması ve yönetiminde okul sağlığı hemşirelerin aktif rol alması
gerektiği düşündürmektedir.
Okul temelli birincil müdahale programlarının amacı, kişinin kendi vücuduyla
ilgili memnuniyetsizliğini tanımlaması ve buna bağlı olarak kişilerin benlik saygılarının
ve kişisel yeterlilik duygularının arttırılmasıdır (Phelps ve ark, 2000). Bu sorunun
sadece kız ergenlerde olduğunu düşünmemek gerekir. Vücuduyla ve kilosuyla kafasını
meşgul eden erkeklerde de yeme bozukluğu gelişebilir (Siyez D. 2006). Amerika
Birleşik Devletlerinde Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezince 2001 yılında yapılan
araştırmada son bir ayda 9–12. sınıf öğrencilerinin % 46’sının zayıflamaya çalıştığı
bulunmuştur (Orsel ve ark. 2014). Bu araştırmada da literatürle uyumlu olarak
yeme bağımlılığı olan ergenlerin %47.3’ü “kendinde güzel/yakışıklı olmayan
yanları” olduğunu söylemişler ve %55.3 “olduğundan daha ince olmayı”
istediklerini belirtmişlerdir.
Arkadaşlık ilişkileri her yaş döneminde önemli olmasına rağmen özellikle
ergenlerin sosyalleşme sürecinde önemli bir rol oynamaktadır (Temel ve Aksoy 2001).
Arkadaş grupları, ergenin okul ve öğrenme ile ilgili değerlerinin ve tutumlarının, giyim
şekillerinin, konuşma tarzlarının, eğlenme tercihlerinin, yeme-içme ve ilaç kullanma
alışkanlıklarının şekillenmesinde oldukça etkili olmaktadır (Tamar & Ögel 1997).
Yapılan çalışmalar, ergenlik döneminde görülen problem davranışlar açısından
arkadaşların problem davranışlarının önemli bir risk faktörü olduğunu ortaya
koymaktadır ( Hawkins ve ark. 1992, Yüksel ve ark. 1994). Araştırmada da yeme
bağımlılığı olan ergenlerin ‘arkadaşınız var mı?’ sorusuna %73,7’si ‘birçok
arkadaşım var’ cevabını vererek literatürlerleuyumlu cevaplar alınmıştır.
56
6. SONUÇ VE ÖNERİLER
6.1. SONUÇLAR
Lise öğrencilerinin yeme bağımlılığı ve yeme bağımlılığını etkileyen faktörleri
incelemek amacıyla yapılan çalışmanın bulgularından aşağıdaki sonuçlar elde
edilmiştir:
Ergenlerin çoğunluğunun erkek (%52,5), normal kiloda (%68,1) ve 2. Sınıf
(%50,3) öğrencisi olduğu görülmüştür.
Ergenlerin çoğunun aylık ortalama harçlık miktarı 101-200 TL (%37,3)’tür ve
çoğunun (%51,6) beslenme için haftalık harcama miktarı; 30 TL’den
azdır.Ergenlerin yaşları 13 ile 19 yıl arasında değişmekte olup, ortalama
16±0,85’dir.
Çoğunluğun; 1 kardeş (%43,6) , 1. çocuk (%43,1), okul başarısının iyi (%42,8)
ve ilde yaşadığı (%72,2), sigara (%91,2), alkol (% 85,6) ve madde (%98,2)
kullanmadığı görülmüştür.
Araştırmaya katılan ergenlerin annelerin çoğunun sağ (%93,5 ), lise mezunu
(%30,2), çalışmıyor(iş aramıyor) (%47,1) olduğu görülmüştür. Babaların ise
çoğunun sağ (%91,0), lise mezunu (%28,3) ve çalışıyor (%79,4) olduğu ve aile
gelirlerinin 751-1500 TL arası (% 38,7) olduğu görülmüştür.
Ergenlerin çoğunluğun güzel/yakışıklı olmayan yanlarım var (%45,1) ve birçok
arkadaşım var (%84,3), fiziksel değerlendirme de kilomdan memnunum (49,0),
diye ifade ettikleri görülmüştür. Kilo almak sizi ne kadar endişelendirir?
sorusuna çoğunluğu hiç (%31,4), kilo vermek ne kadar sizi endişelendirir?
sorusuna yine çoğunluğun hiç (%55,4) yanıtı verdiği görülmüştür.
Ergenlerin çoğunluğunun yeme sorunu olup olmadığı cevabına hiç (%49,0),
yeme sorunu varsa nasıl bir sorunu olduğu sorusuna aşırı yeme (%51,6) yanıtını
verdikleri görülmüştür.Çoğunluğun kendi isteğiyle kusmadığı (95,3), şu ana
kadar (%62,3) ve son bir yılda (%56,4) kilo vermeyi denemediği ve kilo vermek
için spor ve egzersiz yaptıkları (%52,9) görülmüştür.
%52,5’inin düzensiz beslendiği, en çok akşam öğünlerinde (%37,6) yediği,
öğünlerini 15-30 dakikada (%55,1) tükettiği ve günde 501-1000 ml (%35,6) su
içtiği görülmüştür.
57
Ergenlerin çoğunun öğünlerini tüketirken sakin (%45,3)olduğu, üzüntülü/yorgun

olduğunda (%36,1) ve sevinçli/heyecanlı olduğunda (%55,1) yemede bir
değişiklik olmadığı, duygudurum ile beslenme arasında bir bağlantı olduğunu
düşündükleri (%59,8) görülmüştür. ‘Yemek yemediğiniz zaman keyifsiz/hırçın
olurmusunuz?’ sorusuna (%31,2)’sinin bazen yanıtı verdikleri, öfkelenince
kontrol kaybı olup olmadığı sorusuna da bazen (%34,3) cevaplarını verdiği
görülmüştür.
Ergenlerin %75,3’ünün daha önce rehberlik servisine başvurmadığı,
başvuranların ise rehberlik servisinden kişisel problemler (%44,4) ile ilgili
yardım aldığı, ailede psikiyatri hastası bulunmadığı (%93,5), kendilerinin
psikiyatrik probleminin olmadığı (%96,1), fiziksel bir hastalığı olmadığı
(%94,6), beslenmeyi etkileyecek herhangi bir hastalığı olmadığı (%95,8) ve
düzenli egzersiz yapmadığı (%57,4) görülmüştür.
Ergenlerde aşırı yeme isteği uyandıran ve bundan dolayı sorun yaşadıkları
yiyecekler sıralandığında; ilk beş sırada çikolata/gofret (%46,9), cips (%44,6),
kola/gazoz (%42,0), pizza/lahmacun/döner (%39,9), dondurma (%38,6) olduğu
görülmüştür.
Ergenlerin Yale Yeme Bağımlılık ölçeği puanlarına göre kriter karşılama
durumlarına bakıldığında çoğunluğunun; gereğinden daha fazla ve uzun
periyotta yemediği (%72,1), sürekli yeme isteği veya tekrarlanan başarısız
bırakma girişimlerinde bulunduğu (%94,3), yiyeceği kazanmak, kullanmak için
fazla zaman/aktivite harcamadığı (%72,1), önemli sosyal, eğitimsel ve ya
aktiviteleri bırakmadığı veya azaltmadığı (%79,1), olumsuz sonuçların
bilinmesine rağmen yemeye devam ettikleri (%60,1), tolerans gelişimi (miktarda
artma, etkide azalma) olduğu (%78,3), karakteristik yoksunluk semptomları
gelişmediği (%81,4), yemenin neden olduğu önemli klinik bozukluklar (87,4)
görülmediği saptanmıştır
Ergenlerin (n=612) %12,4’ünde yeme bağımlılığı olduğu %87,6’sında ise yeme
bağımlılığı olmadığı görülmüştür.
Ergenlerin cinsiyetine göre yeme bağımlılığı incelendiğinde kızların erkeklere
oranla daha fazla yeme bağımlılığı gösterdiği görüldü. İstatistiksel olarak kız ve
erkek öğrencilerin yeme bağımlılığı oranları arasında anlamlı fark bulundu
(p<0.005). Okul başarısı ile yeme bağımlılığı arasındaki ilişkiye bakıldığında
58
okul başarısı iyi olan ergenlerde daha fazla yeme bağımlılığı görüldüğü bulundu.
Yine aile geliri 751-1500 TL arasında olanlarla sigara ve alkol kullanmayanlarda
daha fazla yeme bağımlılığı gösterdiği bulundu. Ancak okul başarısı, aile geliri,
sigara ve alkol kullanımlarının yeme bağımlılığı oranları arasında istatistiksel
fark bulunmadı (p>0.005)
Ergenlerin kendileri ile ilgili düşüncelerine göre “kendini güzel/yakışıklı
olmayan yanları olan”, “çok arkadaşı olan” ve “daha ince olmayı isteyen”
gruplarda yeme bağımlılığı sorununun olduğu saptandı. Bu değişkenlerin yeme
bağımlılığı oranları dağılımı incelendiğinde de gruplar arasındaki fark
istatistiksel olarak anlamlı bulundu (p<0.05).
Ergenlerin yeme sorunu orta olan ve aşırı yeme isteği olan grubunda yeme
bağımlılığı olduğunu saptandı. Ergenlerin yeme sorunlarına göre yeme
bağımlılığı oranları dağılımı incelendiğinde gruplar arasında istatistiksel olarak
anlamlı fark bulundu (p<0.05).
Düzensiz beslenen, bir öğünü 15-30 dakikada bitiren ve öğünleri tüketirken
kendini mutlu bir ruh hali içinde hisseden ergenlerde, yeme bağımlılığının diğer
gruplara oranla daha fazla olduğu ancak aralarındaki farkın istatiksel olarak
anlamlı olmadığı bulundu (p>0.05).
Öğünleri tüketirken mutlu olduğunu ifade eden ergenlerde yeme bağımlılığının
daha fazla olduğu ve aralarındaki farkında istatiksel olarak anlamlı olduğu
görüldü. Duygu durum ile beslenme bağlantısı olduğunu ifade edenlerin yemek
yemediği zaman bazen “hırçın/keyifsiz” olan ergenlerin yeme bağımlılığı
sorununun olduğunu görüldü. Ergenlerin duygudurum ile beslenme bağlantısı ve
yemek yemedikleri zamanki durumlarına göre yeme bağımlılığı oranları
dağılımı incelendiğinde gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulundu
(p<0.05).
Psikiyatrik ve fiziksel hastalığı olduğunu ifade eden ergenlerde yeme bağımlılığı
oranları daha fazla olmakla birlikte aralarındaki fark istatiksel olarak anlamlı
bulunmadı (p>0.05).
Ergenlerin beslenmesini etkileyecek bir hastalığı bulunmayan ve düzensiz
beslenen grupta yeme bağımlılığı sorununun olduğunu saptanırken, değişkenler
ile yeme bağımlılığı oranları dağılımı incelendiğinde gruplar arasında
istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmadı (p>0.05).
59
6.2. ÖNERİLER
Lise öğrencilerinin yeme bağımlılığı ve yeme bağımlılığını etkileyen faktörleri
incelemekamacıyla yapılan bu çalışmadan elde edilen sonuçlar doğrultusunda aşağıdaki
önerilerde bulunulmuştur:
Öğrencilerin doğru beslenme alışkanlıkları edinmeleri yaşamlarının ileri
döneminde sağlıklarını korumaları açısından önemli olup, bunun için de,
beslenme bilgi ve alışkanlıklarındaki yetersizlikler sağlık profesyonelleri
(hemşire, hekim vb.) tarafından belirlenmelidir.
Öğrenciler besinler hakkında yeterli bilgi düzeyine sahip olmakla beraber
diyetlerinde sıklıkla sağlıksız gıdalara da yer vermektedir. Bu nedenle
öğrencilerin, yeterli ve dengeli beslenme konusunda bilinçlendirilmesi önerilir.
Önemli olan gençlerin tüketim alışkanlıkları kalıcı hale gelmeden gerekli
önlemlerin alınmasıdır. Bu önlemler arasında okullarda yemekhane ve
kantinlerde sağlıklı gıdaların sunulması ve özellikle kronik hastalıklar açısından,
okullardan başlamak üzere kültürel özelliklere uygun etkin bir beslenme eğitimi
yer almalıdır.
Ülkemiz eğitim sisteminde özel okulların yanı sıra devlet okullarında da okul
hemşirelerine ve okul ruh sağlığı hemşirelerine yer verilmelidir.
Okul sağlığı hemşireleri;

Öğrencilerin sağlık değerlendirmesi kapsamında özellikle BKI, kilo
memnuniyeti ve diyet yapma gibi faktörlerini değerlendirmeli
Okullarda yeme bozukluğu riskine yönelik tarama çalışmaları yapmalı
Öğrencilere ve gerektiğinde ailelere sorunlara yönelik danışmanlık yapmalı ve
yeme bozuklukları riski konusunda bilgilendirmeli
Ergenlikte oldukça önemli bir sıklığa sahip olan yeme bozukluklarını önleme ve
tedaviye yönelik programlar (sağlık eğitimi, danışmanlık ve izlem) yürütmeli
Yeme bozukluğu belirlenen vakaların ciddiyetini tanılama ölçütlerine göre
derecelendirerek gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri (psikolog,
diyetisyen vb.) ile işbirliği ve danışmanlık yapmalı ve
Aşırı yeme ya da yemeyi reddetme gibi davranışlara sebep olan anksiyete ve
stresin azaltılması için öğrencilere stresle baş etme yöntemlerini öğretmelidir.
60
KAYNAKLAR
Adegoke, A.A., Culbreth, J. R. (2000). School Counsellor Preparation in Nigeria and

the USA. Compare; 30(2): 235-244.
Akdağ, F., Arslan, P.(1993).Hızlı Hazır Yemek Sistemi. Türkiye Diyetisyenler

DerneğiYayını, Sayı: 6,Ankara.
Akdemir,D.,Çetin, Ç.F. (2008). Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Bölümüne Başvuran

Ergenlerin Klinik Özellikleri. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi; 15(1).
Akdevelioğlu, Y.,Gümüş, H. (2010). Eating Disorder and Body İmage Perception
Among Univeristy Students. Pakistan Journal of Nutrition; 9:1187-1191.
Aktaş,N.(2001). Konya İl Merkezinde Farklı Sosyoekonomik Düzeydeki, 9-11 yaş

Grubu Öğrencilerin Obezite Prevelensı ve Bunu Etkileyen Etmenler, Ankara
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Ev Ekonomisi Anabilim Dalı Doktora Tezi,
Ankara.
Alexander, B.(1997). Sexual concerns of adolescents.”Family Medicine Principels

&Practice”. 5. baskı. New York, Springer; 21926.
Alikaşifoğlu, M., Ergingöz, E., Ercan, O. ve ark. (2006). Sexual abuse among female
high school students in Istanbul, Turkey. Child abuse Negl;30:247-55.
Amerikan Okul Hemşireleri Birliği'nin Okul Hemşireliği Standartları, görev, yetki
vesorumlulukları. Erişim tarihi: 10.04.2015. www.asha.org.
American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental

Disorders, Fifth Edition, pp. 350-352. Arlington,V.A., American Psychiatric
Association.
American Psychiatric Association.(1994). Diagnostic and Statistical Manual of Mental
Disorders, 4th ed. Text Revision. American Psychiatric Press, Washington.
Anderson, E. M., Bronstein, L. R. (2012). Examining interdisciplinary collaboration
within an expanded school mental health framework: a community–university initiative.
Advances of School Mental Health Promotion; 5(1): 23-37.
Arısoy, Ö. (2009). İnternet Bağımlılığı ve Tedavisi.Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar;
1(1):55-67.
61
Aslan, D., Gürtan, E., Hacım, A., Karaca, N., Şenol, E., Yıldırım, E. (2003).Ankara’da
Eryaman Sağlık Ocağı bölgesinde bir lisenin ikinci sınıfında okuyan kız öğrencilerin
beslenme durumlarının ve bazı antropometrik ölçümlerinin değerlendirmeleri, C.Ü. Tıp
Fakültesi Dergisi; 25(2):55-62.
Aslan, D. (2004). Beden Algısı ile İlgili Sorunların Yaratabileceği Beslenme Sorunları.
Sted; 13:9.
Avena,N.M., Rada P., Hoebel, B.G. (2008). Evidence for sugar addiction: behavioral
and neurochemical effects of intermittent, excessive sugar intake. Neuroscience &
Biobehavioral Reviews; 32:20–39.
Bahar, Z. (2010). Okul Sağlığı Hemşireliği.Dokuz Eylül Universitesi Hemşirelik

Yüksekokulu Elektronik Dergisi; 3(4):195-200.
Bal, H. (2001).Bilimsel Araştırma Yöntem ve Teknikleri, SDÜ Basımevi, Isparta, s.110.

Balat, G.U.,Akman,B. (2006). “Lise Öğrencilerinin Psikolojik Durumların Sosyo-
demografikÖzelliklerine Göre İncelenmesi” Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Dergisi
Sayı:13(1)
Bancroft, J.,Vukadinovic, Z.(2004). Sexual addiction, sexual compulsivity, sexual
impulsivity, or what? Toward a theoretical model. J Sex Res; 41:225-234.
Baysal, A. (2004).Beslenme. Ankara: Hatipoğlu Yayınları, İstanbul. s.98-102.
Bilal, F. (2005). Ergenlerde Çevresel Risk Etmenleri ve Psikopatoloji, Yayınlanmamış
Yük. Lis. Tezi, ADÜ Sağlık Bil. Enst. Aydın.
Bilgel, N. (1997). Halk Sağlığı Bakışıyla Ana ve Çocuk Sağlığı. Nobel Tıp Kitapevi,
İstanbul. s.329-331.
Bilgin, A. (2008), “Aile İçi Bedensel Cezaya İlişkin Bir Çalışma”, Ankara Üniversitesi
Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi; 41(31):29-50.
Blundell, J.E., Finlayson, G. (2011). Food addiction not helpful: the hedonic component
- implicit wanting - is important. Addiction; 106:1216-1218
Brewerton, T.D., Jimerson, D.C. (1996). Studies of Serotonin Function in Anorexia
Nervosa. Psychiatry Res; 62(1):31-42
Brownell, K.D., Farley, T., Willett, W.C., Popkin, B.M, Chaloupka, F.J., Thompson,
J.W. et al.(2009). The public health and economic benefits of taxing sugarsweetened
beverages. N Engl J Med; 361:1599-1605.
62
Bohanon, H., Wu, M. J. (2011). Can Prevention Programs Work Together? An Example
of School-based Mental Health with Prevention Initiatives. Advances of School Mental
Health Promotion; 4(4):35-46.
Bohon, C., Stice, E., Burton, E. (2009). Maintenance factors for persistence of bulimic
pathology: a community-based natural history study. Int J Eat Disord 2009; 42:173-178.
Burke, R. W. & Stephan, S. H. (2008).Contextual Features of Public Schools in the
United States as Settings for Mental Health Promotion. Advances of School Mental
Health Promotion; 1(1):52-60
Canat, S. (1999). Yeme Bozukluklarına Genel Bakış. Ege Psikiyatri Sürekli Yayınları;
4(2):133-136.
Canetti, L., Bachar,E., Berry, E.M.(2002). Food and emotion. Behav Process; 60:157-
164.
Chambers, C.V.(1995). Childhood and adolescence. “Textbook of family practice”. 5.
baskı. Philadelphia, W.B. Saunders Company; 63459.
Child and adolescent health and development(2004). WHO progress report 2002-2003.
Geneva: WHO.
Chua, J.L., Touyz, S., Hill, A.J.(2004). Negative mood-induced overeating in obese
binge eaters: an experimental study. Int J Obes Relat Metab Disord; 28:606-610
Collishaw, S.,Maughan, B., Goodman, R. ve ark. (2004). Time trends in adolescent

mental health. J Child Psychol Psyc; 45:1350–1362
Cook, B.J., Hausenblas, H. A. (2008). The role of exercise dependence for the
relationship between exercise behavior and eating pathology: Mediator or moderator? J
Health Psychol May;13:495–502
Cyntia, R.F., Friedman, S.B., Fisher, M.M., Shonberg, S.K., Alderman, E.M.(1998).
Interviewing the adolescent and family. Comprehensive adolescent health care 2nd ed.
St Louis; Mosby; 60-5.
Çavuşoğlu, H.(2000). Çocuk Sağlığı Sorunları ve Hemşirenin Rolü, Çocuk Sağlığı ve
Hemşireliği, Cilt 1, Ankara.s.17-18.
Çuhadaroğlu, F.,Sonuvar, B. (1992). Adolesanlarda depresyon. NöroPsikiyatri Arşivi.
29:145–150.
63
Dallegrave, R., Calugi, S., Marchesini, G. (2008). Compulsive exercise to control shape
or weight in eating disorders: Prevalence, associated features, and treatment outcome.
Compr Psychiatry; 49:346–352.
Davis, C., Levitan, R.D, Kaplan, A.S., Carter, J., Reid, C., Curtis, C. et al(2008).
Reward sensitivity and the D2 dopamine receptor gene: a case-control study of binge
eating disorder. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry; 32:620-628.
Davis, C.,Carter, J.C. (2009). Compulsive overeating as an addiction disorder. A review

of theory and evidence. Appetite; 53:1–8.
Davis, C.A., Levitan, R.D., Reid, C., Carter, J.C., Kaplan, A.S., Patte, K.A. et al.(2009).
Dopamine for “wanting” and opioids for “liking”: a comparison of obese adults with
and without binge eating. Obesity; 17:1220-1225.
Davis, C., Curtis, C., Levitan, R.D., Carter, J.C., Kaplan, A.S., Kennedy, J.L.(2011).
Evidence that 'food addiction' is a valid phenotype of obesity. Appetite; 57:711-717.
Deangelis, T. (2011). Fighting food addiction. Washington, District of Columbia, US:

American Psychological Association (APA) .
Demetrovics, Z.,Szeredi, B., Rózsa, S. (2008). The Three-Factor Model of
InternetAddiction: The Development of The Problematic Internet Use Questionnaire.
Behavior Research Methods; 40 (2):563-574.
Demirezen, E., Coşansu, G. (2005). Adolesan Çağı Öğrencilerde Beslenme
Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi. Sted 8:174-8
Demirezen, E. (1999).11- 17 Yaş Grubu Okul Çağı Çocuklarda Koroner Kalp Hastalığı
Risk Etmenlerinin Belirlenmesi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü,
Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Devine, M. (1988). Learning and Learning Styles: A Practical Theory for
NutritionEducation.Professional Perspectives, No.2, Division of Nutritional Sciences,
Cornell University.
Dixey, R., Heindl, I., Loureiro, I., Perez-Rodrigo, C., Snel, J. ve Warnking, P. (1998).
Healhy Eating for Young People in Europe,WHO, Kopenhagen, Sep.
Dopheide, J.A. (2006). Recognizing and treating depression in children and adolescents.
Am J Health Syst Pharm; 63:233-243.
Doğru, Ü., İmamoğlu, A., Öcal, G., Sarıbaş, S., Tümer, N., Türmen, T., Yüksel, M.
(1985). Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları. Cilt 1, Kandil Matbaası. Ankara. s.43-58.
64
Egger, O., Rauterberg, M. (1996). Internet Behaviour and Addiction. Unpublished

master’s thesis, Work & Organisational Psychology Unit (IfAP), Swiss Federal Institute
of Technology (ETH), Zurih.
Ercan, O. (2005). Adölesana Yaklaşım. Adolesan Sağlığı İstanbul Universitesi Sürekli
Tıp Eğitimi Etkinlikleri Sempozyum dizisi No=43. İstanbul.Kaya Basım, 2005: 23-7.
Epstein, L.J., Leddy, J.J., Temple, J.L., Faith, M.S. (2007). Food reinforcement and
eating: a multilevel analysis. Psychol Bull; 133:884-906.
Ergün, A.(2003). Hemşirelik Bakımı Sınıflama Modelleri Doğrultusunda Okul Sağlığı

Hemşireliği Uygulamaları, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora
Tezi, İstanbul.
Ertan, T. (2008). Psikiyatrik Bozuklukların Epidemiyolojisi. Türkiye’de Sık
Karşılaşılan Psikiyatrik Hastalıklar. Sempozyum Dizisi; 62:25-30
Eskin, M. (2000). Ergen Ruh Sağlığı Sorunları ve İntihar Davranışıyla İlişkileri. Klinik
Psikiyatri Dergisi; 3:228–234.
Eskin, M., Ertekin, K., Dereboy, C. ve ark. (2007). Risk factors for and protective
factors against adolescent suicidal behavior in Turkey. Crisis: The Journal of Crisis
Intervention and Suicide Prevention, 28: 131–139.
Fairburn, C.G., Harrison, P.J. (2003). Eating disorders. Lancet. 361:1913-1914.
Fonseca, H.,Irelan, M., Resnick, M.D.(2002). Familial correlates of extreme weight
control behaviors among adolescents.Int J Eat Disord.;32(4):441-8.
Galanter, W.M. & Kleber, H.D. (1999). Textbook of Substance Abuse Treatment, 2nd
ed. American Psychiatric Press, Washington.
Ganley, R.M.(1989). Emotion and eating in obesity: a review of the literature. Int J Eat
Disord; 8:343-361.
Gearhardt, A. N., Corbin, W. R., Brownell, K. D. (2009). Preliminary validation of the
Yale Food Addiction Scale. Appetite; 52:430-436
Geliebter, A., Aversa, A.(2003). Emotional eating in overweight, normal weight, and
underweight individuals. Eat Behav; 3:341-347.
Ginsburg, K.R., Slap, G.B., Cnann, A. et al.(1995). Adolescents’ perceptions of factors
affecting their desicions to seek health care. JAMA; 273:1913-8.
65
Goossens, L., Braet, C., Van Vlierberghe, L., Mels, S.(2009). Loss of control over
eating in overweight youngsters: the role of anxiety, depression and emotional eating.
Eur Eat Disord Rev; 17:68-78.
Graham, A., Phelps, R., Maddison, C., Fitzgerald, R. (2011). Supporting children’s
mental health in schools: teacher views. Teachers andTeaching: Theory and Practice;
17(4):479-496.
Greenfield, D.N. (1999). Psychological characteristics of compulsive Internet use: a
preliminary analysis. Cyber Psychology and behavior; 2(5):403-412.
Griffiths, M.D. (1999). Internet addiction: fact or fiction?. The Psychologist; 12(5):246-
250.
Godart, N.T., Flament M.F., Perdereau, F., Jeammet, P. (2002). Comorbidity between
eating disorders and anxiety disorders: a rewiew. Int J Eat Disord. Nov;32(3):253-70.
Göktürk, Ü. (2000). Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi.İstanbul Üniversitesi, Temel ve Klinik
Bilimler Ders Kitapları, Nobel Tıp Kitabevleri, İstanbul.
Gunnars, K.(2014). Food addiction- A serious Problem with a Simple Soltion. Vicious
Eating; 26-31.
Halmi, K.A. (2003). Classification, diagnosis and comorbidities of eating disorders: a
review. Eating Disorders, cilt 6, M Maj, K Halmi, JJ Lopez-Ibor, N Sartorius (Eds),
England. John Wiley and Sons Ltd, s. 1-33.
Halmi, K.A., Eckert, E., Marchi, P. ve ark. (1991). Comorbidity of psychiatric
diagnoses in anorexia nervosa. Arch Gen Psychiatry; 48:712-8.
Hamburg, D.A., Takanishi, R. (1989). Preparing for life. The critical transition of
adolescence. Am Psychol; 44:825-827.
Hamrin, V., Pachler, M.C. (2005). Child and adolescent depression: review of the latest
evidence-based treatments. J Psychosoc Nurs; 43:54–63.
Hausenblas, H. A., Symons Downs, D. (2002). Relationship among sex, imagery and
exercise dependence symptoms. Psychology of Addictive Behaviors; 16;169-172.
Hawkins, J.D., Catalano, R.F., Miller, J.Y.(1992). Risk and protective factors for
alcohol and other drug problems in adolescence and early adulthood: Implications for
substance abuse prevetion. Psychological Bulletin; 112:64-105.
Haznedaroğlu, D. (2000). Adölesanlarla İlgili Çalışmalar. 22. Pediatri Günleri ve
2. Pediatri Hemşireliği Günleri (2000’li Yıllarda Çocuk Sağlığı) Program ve Özet
Kitabı, s.97100.
66
Henderson, E.C. (2001). Understanding addiction. University Pres of Mississippi; 4-

153.
Herbert, M.(2008). Conduct Disorders and Delinquency. In Developmental Problems of
Childhood and Adolescence, John Wiley & Sons Ltd; 215-226.
Hoek, H.W., Van, H.D. (2003). Review of the prevalence and incidence of eating
disorders. Int J Eat Disord; 34:383-96.
Hoffman, A.D.,Greydanus, D.E. (1997).Providing care to adolescents. Adolescent
Medicine 3nd ed. Connecticut: Appleton; 23-39.
Holden, C. (2001). Behavioral Addictions: Do They Exist? Science; 294:980-982.
Imperatori, C., Innamorati, M., Contardi, A., Continisio, M., Tamburello, S., Lamis,
D.A., Tamburello, A., Fabbricatore, M. (2014). Theassociation among foodaddiction,
bingeeatingseverity and psychopathology in obese and overweightpatientsattendinglow-
energy-diettherapy.Compr Psychiatry.; 55:1358-62.
İnanç, N.(1996). Hemşireliğin Gelişmesi Rol ve Sorumlulukları Temel Kavramlar ve
Kuramlar, Hemşirelik Esasları, 2. Baskı, Damla Matbaacılık, Ankara.s.17-18.
Jebb, S.A., Rennie, K.L., Cole, T.J.(2004). Prevalence of overweight and obesity among
young people in Great Britain. Public Health Nutr;7:461-5.
Jimerson, S.R., Pavelski, R., Orliss, M. (2002). Helping Children With Eating
Disorders: Quessential Research on Etiology, Prevention, Assesment, and Treatment. J.
Sandoval’n edit etti i Handbook of Crisis Counseling, Intervention, and Prevention in
The Schools, Second edition. Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.
Judith, B.(2004). Community Health Nurse in the Schools. p. 880-884.
Kaplan, H.I.,Sadock, B.J.(1998). Synopsis of Psychiatry. Behavioral Sciences/ Clinical
Psychiatry, 8th ed. Lipponcott Williams & Wilkins, Baltimore.
Kara, B., Hatun, Ş., Aydoğan, M., Babaoğlu, K., Gökalp, A.S.(2003).Kocaeli İlindeki
Lise Öğrencilerinde Sağlık Açısından Riskli Davranışların Değerlendirilmesi.Çocuk
Sağlığı ve Hastalıkları Derg; 46: 30-7.
Kaye, W. (2008). Neurobiology of Anorexia and Bulimia Nervosa. Physiology and
Behavior; 94:121-135.
Kelley, A.E., Schothec, T., Landry, C.F. (2004). Risk Taking and Novelty Seeking in
Adolescence: Introduction to PartI.Annals of the New York Academy of Science;
1021:2732.
67
Kelley, A.E., Baldo, B.A., Pratt, W.E. (2005).A proposed hypothalamic-thalamic-

striatal axis for the integration of energy balance, arousal, and food reward. J Comp
Neurol; 493:72-85.
Kesebir, S., Şimşek, Y., Kalyoncu, Ö.A.(2007). İki uçlu bozukluk ve madde kullanım
bozukluğu: siklotimik mizaç yatkınlık belirleyici midir? Bağımlılık Dergisi; 8:127–132
Kıran, E.B. (2003). Ergenlerin Akran Baskısı Düzeyleri ve Cinsiyetlerine Göre Sigara
İçme Davranışlarının İncelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri;
3(1):167188.
Kim, S.,Kim, R. (2002). A Study of Internet Addiction: Status, Causes, and Remedies-
Focusing on the alienation factor - International Journal of HumanEcology; 3(1):1-19.
Kim, Y.H. (2003). Correlation of mental health problems with psychological constructs
in adolescence: final results from a 2-year study. Int J Nurs Stud; 40:115-124.
Koçoğlu, G., Özdemir, L., Sümer, H., Demir, D.A., Çetinkaya, S., Polat, H.H.(2003).
Prevalence of obesity among 11-14 years old students in Sivas-Turkey. Pakistan J
Nutr;2:292-5.
Konttinen, H., Silventoinen, K., Sarlio-Lanteenkorva, S., Mannisto, S., Haukkala, A.
(2010). Emotional eating and physical activity self-efficacy as pathways in the
association between depressive symptoms and adiposity indicators. Am J Clin Nutr;
92(5):1031-1039.
Korkut, F. (2004). Okul Temelli Önleyici Rehberlik ve Psikolojik Danışma. Anı
Yayıncılık. Ankara; 217-253
Köknel, Ö. (1998). Bağımlılık. “Alkol ve Madde Bağımlılığı”. Altın Kitaplar Yayınevi,
Akdeniz Yayıncılık A.Ş. İstanbul.
Köse, A.(2005). Zonguldak il merkezinde 15-17 yaş grubu genel lise öğrencilerinde
öğün dışı yeme alışkanlığının incelenmesi. (Yayınlanmış yüksek lisans tezi). Zonguldak
Karaelmas Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları
Hemşireliği Anabilim Dalı. Zonguldak.
Kula, N. (2002). Gençlik Döneminde Kimlik Ve Din. Gençlik, Din Ve Değerler
Psikolojisi içinde (Der. Hayati Hökelekli) Ankara. Ankara Okulu Yay.
Lewinsohn, P.M., Rohde, P., Seeley, J.R. ve ark. (1998). Major depressive disorder in
older adolescents: prevalence, risk factors, and clinical implications. Clin Psychol Rev;
18:765-794.
68
Levitan, R.D.,Davis, C.(2010). Emotions and Eating Behaviour: Implications for the
Current Obesity Epidemic. University Of Toronto Quarterly; 79(2):783-799.
Lilenfeld, L.R.,Kaye, W.H., Greeno, C.G. et all. (1998). A controlled family study of
anorexia nevroza and bulimia nevrosa: Psychiatric disorders in first degree relatives and
effects of proband comorbidty. Arch Gen Psychiatry;55:603-610.
Liu, Y., Von Deneen, K., Kobeissy, F., Gold, M.(2010). Food addiction and obesity:
evidence from bench to bedside. Journal Of Psychoactive Drugs [serial online];
42(2):133-145.
Liu, R.Y., Ramowski, S.K. and Nystrom, R.J. (2011). Health Service Integration in
Oregon School-Based Health Centers: Meeting the Mental Health Needs of Young
People. Advances of School Mental Health Promotion; 3(2):26-36.
Martin, R.P., Petry, M.N. (2005). Are Non-Sustance-Related Addictions Really
Addictions? The American Journal on Addictions; 14:1-7.
McClellan, J., McCurry, C.(1999). Early onset psychotic disorders: Diagnostic stability
and clinical characteristics. European Child & Adolescent Psychiatry; 8: I/13-I/19.
Mellin, E.A., Anderson-Butcher, D. and Bronstein, L. (2011). Strenghthening
Interperofessionals team Collaboration: Potential Roles for School School Mental
Health Professionals. Advances of School Mental Health Promotion; 4(2):51-60.
Meulea, A., Vögele, C., Kübler, A.(2011). German Version of the Yale Food Addiction
Scale. University of Würzburg, Department of Psychology I.
Michener, W., Rozin, P. (1994).Pharmacological versus sensory factors in the satiation
of chocolate craving. Physiol Behav; 56:419-422.
Miele, M.G., Tilly, M.S., First, M. & Frances, A. (1990). The Definition of Addiction
and Behavioural Addictions, British Journal of Addiction; 85:1421-1423.
Mond, J.M., Calogero, R. M. (2009). Excessive exercise in eating disorder patients and
in healthy women.Aust N Z J Psychiatry; 43:227–234.
Nasser, J.A., Bradley, L.E., Leitzsch, J.B., Chohan, O., Fasulo, K., Haller, J. et al.
(2011). Psychoactive effects of tasting chocolate and desire for more chocolate. Physiol
Behav; 104:117-121.
Neumark-Sztainer, D., Story, M., J Hannan, P., Croll, J.(2002). Overweight status and
eating patterns among adolescents: Where do youths stand in comparison with the
Healthy People 2010 objectives? Am J Public Health;92:844-52.
69
Noel, L., Teasley, M., Tripodi, S., Canfield, J.P., Onifade, E., Gandhi, P. (2011). A
Cluster Analysis of School Social Work Practice Tasks, Perceived Effectiveness and
Request for Mental Health Services. Advances of School Mental Health Promotion;
4(4):47-55.
Ocasta-Price, O., Graham-Lear, J. (2008). School Mental Helath Services for the 21th
Century: Lessons from the Destricts of Columbia School Mental Health Program.
O’Doherty, J.P., Deichmann, R., Critchley, H.D., Dolan, R.J.(2002). Neural responses
during anticipation of a primary taste reward. Neuron; 33:815-826.
Önder, F.O., Kurdoğlu, M., Oğuz, G., Özben, B., Atilla, S., Oral, S.N.(2000). Gülveren
Lisesi son sınıf öğrencilerinin bazı beslenme alışkanlıklarının saptanması ve bunun
malnütrisyon prevelansı ile olan ilişkisi, Hacettepe Toplum Hekimliği Bülteni;21(1).
Ögel, K. (2002). Bağımlılığı Önleme Anne-Babalar-Öğretmenler İçin Kılavuz. İstanbul,

IQ Kültür Sanat Yayıncılık. İstanbul. s.102-105.
Ögel, K., Erol, B. (2005). Çocuklarda Sigara, Alkol ve Madde Bağımlılığı. Çocuğum
Madde Bağımlısı Olmasın. Ankara. Morpa Kültür Yayınları.İstanbul.s.60-72.
Örgen, L., Kınacı, B., Arlı, M. (2012). Ergenlerin Yeme Tutum ve Davranışları. Ankara
Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi; 45:229-247.
Örsel, S., Canpolat, B.I., Akdemür, A., Özbay, H. (2004). Diyet Yapan ve Yapmayan
Ergenlerin Kendilik Algısı, Beden İmajı ve Beden Kitle İndeksi Açısından
Karşılaştırılması. Türk Psikiyatri Derg;15:5-15.
Öyekçin, D.G., Deveci, A.(2012).Yeme Bağımlılığının Etyolojisi, Psikiyatride Güncel

Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry; 4(2):138-153
Özcebe, H.(2002). Birinci Basamakta Adolesan Sorunlarına Yaklaşım. Sted (Sürekli
TıpEğitimi Dergisi);11(10):374.
Özgüven-Devrimci, H., Sayıl, I.(2003). Suicide attempts in Turkey: Results of the

WHO / EURO multicentre study of suicidal behavior. Can J Psychiatry; 48:324-329.
Öztunç,G., Aytaç, N., Öztürk, E. Ç.Ü.(2002).Adana Sağlık Yüksekokulu 1. sınıf
öğrencileri ile Adana laboratuar sağlık meslek lisesi 3. ve 4. sınıf öğrencilerinim
beslenme alışkanlıklarının ve hemoglobin düzeylerinin saptanması ve bunların beden
kitle indeksleri ile ilişkileri. Diyarbakır 8. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi Kitabı,
Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Basımevi; 726-32.
70
Özmen, D., Dündar-Erbay, P., Çetinkaya, A. ve ark (2008). Lise öğrencilerinde

umutsuzluk ve umutsuzluk düzeyini etkileyen etkenler. Anadolu Psikiyatri Dergisi;9:8-
15.
Özmert, E.(2003). Okul Sağlığı Hizmetleri.Katkı Pediatri Dergisi;25(2):141152.
Parman, T.(2000). Ergenlik ya da Merhaba Hüzün, 2. basım. Bağlam Yayıncılık,
İstanbul. s. 118-120.
Pekcan, H. (1997). 8. Bölüm, Adolesan ve Okul Sağlığı. Halk Sağlığı (TemelBilgiler)
2.Baskı, Güneş Kitabevi, Ankara.s.192-198.
Pekcan, G. (2004). Adölesan Döneminde Beslenme, Klinik Çocuk Forumu; 4(1):38- 47.
Pedram, P., Wadden D., Amini, P., Gulliver W., Randell, E., et al. (2013). Food
Addiction: Its Prevelans and Significant Association with Obesity in the General
Population. Plos One; 8-9:e74832.
Phelps, L., Sapia, J., Nathanson, D., Nelson, L. (2000). “An emprically supported eating
disorder prevention program”. Psychology in the Schools; 37(5):443-452.
Pihlakoski, L., Sourander, A., Aromaa, M. ve ark. (2006). The continuity of
psychopathology from early childhood to preadolescence: a prospective cohort study of
3-12-year-old children. Eur Child Adolesc Psychiatry;15:409-17.
Pruneti, C., Fontana, F., Donalizio, M., Buracchi, G., Bicchieri, I. (2004). Eating
behavior and body image; epidemiological study on 4.243 senior and junior high
school’s İtalian students. Minerva Pediatr;56:395-410.
Puddy, R.W., Roberts, M.C., Vemberg, E.M., Hambrick, E.P. (2012). Service
Coordination and Children’s Functioning in a School-Based Intensive Mental Health
Program. Journal of Child and Family Studies; 21:948-962.
Ramachandran, A., Snehalatha, C., Vinitha, R., Thayyi,l.M., Sathish Kumar, C.K.,
Sheeba, L., et al. (2002).Prevalence of overweight in urban Indian adolescent school
children. Diab Res Clin Practice;57:185–90.
Ronald, J.P., Jean, E.D.(2007). Prevention of Oppositional Defiant Disorder and
Conduct disorder in Children and Adolescents. In Paula M. B., Thomas H. O, eds
Handbook of Interventions that Work with Children and Adolescents: Prevention and
Treatment. John Wiley & Sons Ltd; 475–488.
Rosenvinge, J.H., Sundgot-Borgen, J., Börresen, R. (1999). The prevalence and
psychological correlates of anorexia nervosa, bulimia nervosa and binge eating among
71
15-year-old students: a controlled epidemiological study. European Eating Disorders

Review;7:382-391.
Saluja, G., Iachan R., Scheid,t P.C. ve ark. (2004). Prevalence of and risk factors for
depressive symptoms among young adolescents. Arch Pediatr Adolesc Med, 158: 760–
765.
Saral, Ş. (1993). “Özel Trabzon Ata Koleji Öğrencilerinin Uyum Düzeyleri ile
Akademik Başarıları Arasındaki İlişki” Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trabzon:
Karadeniz Teknik Üniversitesi, S.B.E.
Sart, C. (2008). ‘Üniversite Öğrencilerinin Yeme Tutumlarının Bazı Değişkenlere göre
Yordalanması’. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi, S.B.E.
Schmidt, U.(1995). Risk Factors for Eating Disorders InTextbook of Eating Disorders
and Obesity; a Comprehensive Handbook. K.D. Brownell & C.G. Fairburn (Editors),
New York: Guilford Press.
Schuckit, M.A., Tipp, J.E., Anthenelli, R.M., Bucholz, K.K., Hesselbrock, V.M.,
Nurnberger, J.I.(1996).Anorexia nervosa and bulimia nervosa in alcohol-dependent men
and women and their relatives. The American Journal of Psychiatry; 153:74-82.
Set, T., Çayır, Y.(2012).Ergenlikte Birinci Basamak Sağlık Bakımı. Smyrna Tıp
Dergisi: 3132
Selçuk, Z. (2004). Gelişim Ve Öğrenme, 10. Baskı Ankara: Nobel Yayın Dağıtım
Seyidoğlu, H. (2000). Bilimsel Araştırma ve Yazma El Kitabı, Güzem Yay. İstanbul,38.

Shaw,M.,Black, W.D. (2008). Internet Addiction-Definition, Assessment,
Epidemiology and Clinical Management. CNG Drugs; 22(5):353-365.
Shedding Light on Food Addictions. (2011). Environmental Nutrition; 34(8):7.
Sher, K., Wood, J., Wood, P., Raskin, G.(1996). Alcohol outcome expectancies and
alcohol use: a latent variable cross-lagged panel study. J Abnorm Psychol; 105:561-574.
Shroff, H., Reba, L., Thornton, L. M., Tozzi, F., Klump, K. L., Berrettini, W.H. (2006).
Features associated with excessive exercise in women with eating disorders.Int J Eat
Disord;39:454–461.
Selçuk, Z. (2004). Gelişim Ve Öğrenme, 10. Baskı Ankara: Nobel Yayın Dağıtım
Siyez, D., Aysan, F. (2007). Ergenlerde Görülen Problem Davranışların
PsikoSosyalRisk Faktörleri Ve Koruyucu Faktörler Açısından Yordanması. Dokuz
Eylül Ünv. Eğitim Fak. Dergisi, Sayı: Xx (1) Ss. 145171.
72
Smith, G., Simmons, J., Flory, K., Annus, A., Hill, K.(2007). Thinness and eating
expectancies predict subsequent binge-eating and purging behavior among adolescent
girls. J Abnorm Psychol; 116:188-197.
Sormaz, Ü., Sürücüoğlu, M.S., Akan, L.S. (2005). Beslenme Kültüründeki Eğilim: Fast
Food Yemek Tercihleri. Türkiye Diyetisyenler Derneği Yayını; 6:1211-1232.
Stang, J., Story, M. (eds).(2005). Guidelines for Adoleccent Nutrition Services.
Steinberg, L. (2007). Ergenlik. (Çev. Ed. Figen Çok). Ankara: İmge Kitabevi.
Stephan, S., Hurwitz, L., Paternite, C. and Weist, M. (2010).Critical Factors and
Strategies for Advancing Statewide School Mental Health Policy and Practice.
Advances in School Mental Health Promotion, 3(3): 48- 58.
Stice, E., Spoor, S., Ng, J., Zald, D.H. (2009). Relation of obesity to consummatory and
anticipatory food reward. Physiol Behav; 97:551-560.
Stockley, L. (1993). The Promotion of Healthy Eating, London, Health Education
Authority.
Story, M.,Stang, J.(2005).Understanding adolescent eating behaviors, Stang J, Story M.

(eds.). Guidelines for Adolescent Nutrition Services. Center for Leadership, Education,
and Trainingİn Maternal and Child Nutrition, Division of Epidemiology and
Community Health, School of Public Health, University of Minnesota, Minneapolis
:920.
Strober, M., Freeman, R., Morrell, W. (1997). The long-term course of severe anorexia
nervosa in adolescents: Survival analysis of recovery, relapse, and outcome predictors
over 10–15 years in a prospective study. Int J Eat Disord; 22:339–360.
Suldo, S.M., Friedrich, A. and Michalowski, J. (2010). Personal and SystemLevel
Factors that Limit And Facilitate School Psychologists’ Involvement in School-Based
Mental Health Services. Psychology in Schools; 47(4): 354-373.
Şahin, M. (2007). Madde Bağımlılığı Konusunda Türkiye’de Yapılmış Olan Lisansüstü
Tezler Üzerine Bir Değerlendirme. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi).Ankara
Üniversitesi, Ankara.
Şenol, S. (2006). Çocuk ve Gençlerde Ruh Sağlığı.HYB Yayıncılık, Ankara, s.248-249.
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, Okul Sağlığı (2013).Erişim tarihi:
29.02.2015. http://thsk.saglik.gov.tr/okul-sagligi/751-okul-sağlığı.html.
T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Türkiye Ergen Profili Araştırması, TEPA
(2013). Erişim tarihi: 10.08.2015. http://ailetoplum.aile.gov.tr
73
Tamar, M., Ögel, K.(1997).Ergenlik Döneminde Madde Kullanımı. İzmir: Ege

Psikiyatri Sürekli Yayınları.
Taylor, V.H., Curtis, C.M., Davis, C. (2010). The obesity epidemic: the role of
addiction. Canadian Medical Association Journal 182: 327–328.
Temel, Z.F.,Aksoy, A.B.(2001). Ergen ve Gelişimi Yetişkinliğe İlk Adım. Ankara:
Nobel Yayın Dağıtım.
Tezcan, S., Aslan, D., Esin, A. (2002). Ankara’da bir ilköğretim okulunda 6., 7., ve 8.
sınıf öğrencilerinde beslenme alışkanlıklarının ve durumunun saptanması araştırması.
VIII. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi Kitabı, Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Basımevi;
733:5-9.
Tezcan, A.E., Oğuzhanoğlu, N.K., Ülkeroğlu, F. (1995). Çocuk ve gençlerde intihar
girişimleri, Kriz Dergisi, II. Sosyal Psikiyatri Sempozyumu Özel Sayı; 3(1-2):70-74.
Totan,T., Yöntem, Z.D. (2007). Ergenlerde Zorbalığın Anne, Baba ve Akran İlişkileri
Açısından İncelenmesi. Ege Eğitim Dergisi; (8)2: 53–68.
Tozzi, F.,Sullivan, P.F., Fear, J.L., McKenzie, J., Bulik, C.M.(2003). Causes and
recovery in anorexia nervosa: the patient's perspective.Int J Eat Disord.;33(2):143-54.
The Food Addiction Theory Learn about the science on foods that may trigger
addiction. (2011).Environmental Nutrition; 34(8): 7.
Türk, M., Gürsoy, Ş.T., Ergin, I. (2007). Kentsel Bölgede lise birinci sınıf
Öğrencilerinin Beslenme Alışkanlıkları. Genel Tıp Dergisi; 17(2).
Türkiye İstatistik Kurumu. (2014). İstatistiklerle Çocuk,2014. s.69. (Erişim Tarihi:
8.07.2015).http://www.tuik.gov.tr/.
Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA) (2004). Hacettepe Üniversitesi Nüfus

Etüdleri Enstitüsü, Ankara.
Türnüklü, A., Şahin, İ. (2004). 13-14Yaş Grubu Öğrencilerin Çatışma Çözme
Stratejilerinin İncelenmesi. Türk Psikoloji Yazıları; 7(13):4561.
Uğuz, M.A.,Bodur,S.(2007). Konya İl Merkezindeki Ergenlik Öncesi ve Ergen
Çocuklarda Aşırı Ağırlık ve Şişmanlık Durumunun Demografik Özelliklerle İlişkisi.
Genel Tıp Derg ;17(1-7).
Uzbay, İ.T.(2010). Madde Bağımlılığın Tarihçesi, Tanımı, Genel Bilgiler ve Bağımlılık
Yapan Maddeler; Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Tıp Fakültesi, Tıbbi Farmakoloji
Anabilim Dalı, Psikofarmakoloji Araştırma Ünitesi, meslek içi sürekli eğitim dergisi. 5-
15.
74
Uzbay, İ.T., Yüksel, N. (2003). Madde Kötüye Kullanımı ve Bağımlılığı.

Psikofarmakoloji. N. Yüksel (Ed.), Yenilenmiş 2. Baskı, s. 485-520, Çizgi Tıp Kitabevi,
Ankara.
Ünsal, A., Tozun, M., Ayrancı, Ü., Aslantaş, D. (2010). Türkiye’nin batısındaki bir
ilçede lise öğrencilerinde olası yeme bozukluğu görülme sıklığı ve ilişkili faktörler.
Dirim Tıp Dergisi. 85:100-112.
Value adolescent invest in the future.(2003). Educational package facilitator’s manual.
WHO regional Office for the Western Pacific Manila, Philippines. Geneva: WHO.
Van der Kolk, B.A., McFarlane, A.C., Weisaeth, L.(1996). Traumatic Stress: The
Effectsof Overwhelming Experience on Mind, Body, and Society. Guilford Press, New
York.
Van Strien, T., Snoek, H.M., Van der Zwaluw, C.S., Engels, R.C.(2010). Parental
control and the dopamine D2 receptor gene (DRD2) interaction on emotional eating in
adolescence. Appetite; 54:255-261.
Volkow, N., O'Brien, C. (2007). Issues for DSM–V: should obesity be included as a
brain disorder? American Journal of Psychiatry 164: 708–710.
Vögele, C.(2005). Etiology of Obesity, InTextbook of Obesity and Binge Eating
Disorder, Munsch, S. & Beglinger (Editors), Karger.
Wetter, D.W., Kenford, S.L., Welsch, S.K., Smith, S.S., Fouladi, R.T., Fiore, M.C. et
al.(2004). Prevalence and predictors of transitions in smoking behavior among college
students. Health Psychol; 23:168-177.
Wilson, G.T. (2010). Eating disorders, obesity and addiction. Eur Eat Disord Rev;
18:341-351.
Womble, L.G., Williamson, D.A., Martin, C.K., Zucker, N.L., Thaw, J.M., Netemeyer,
R. et al.(2001). Psychosocial variables associated with binge eating in obese males and
females. Int J Eat Disord; 30:217-221.
Yavuzer, H. (1992). Çocuk Psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Yüksel, N., Dereboy, Ç. ve Çifter, İ.(1994). Üniversite Öğrencileri Arasında Madde
Kullanımı. Türk Psikiyatri Dergisi, 5(4): 283-286.
75
FORMLAR
EK- 1
KİŞİSEL BİLGİ FORMU
Sevgili Öğrenciler,
Aşağıda lise öğrencilerinin yeme sorunlarını belirlemeye yönelik olarak yapılacak bir
araştırmaya dair sorular hazırlanmıştır.
Vereceğiniz cevaplar durum ve görüş belirttiği için ‘doğru’ ve ‘yanlış’ diye bir ayrım
söz konusu değildir. Araştırmanın eğitim alanındaki bilimsel çalışmalara yararlı olması
açısından bu madde ve ifadeleri doğru ve samimi bir biçimde cevaplamanız önemlidir.
Bilgi formunda sizin çeşitli özelliklerinizi belirlemeye yönelik ifadeler vardır. Adınızı
ve soyadınızı yazmanıza gerek yoktur. Vereceğiniz cevaplar gizli tutulacaktır. Bilimsel
katkınız için teşekkür eder, başarılar dilerim.
Belirtilen seçeneklerden uygun olan kutucuğa ( X ) işareti koyunuz.
Hatice Dayılar
İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü
Yüksek Lisans Öğrencisi
1. Okulunuzun Adı : ……………………………………………………
2. Cinsiyetiniz () Kız () Erkek
3. Yaşınız …….
4. Boyunuz …….cm
5. Kilonuz …….kg
6. Şu anda eğitim gördüğünüz sınıf düzeyi
( ) 9.sınıf ( ) 10.sınıf ( ) 11.sınıf ( ) 12.sınıf

7. Anne ve babanızın durumu
ANNE BABA
( ) Sağ ( ) Sağ
( ) Ölü ( ) Ölü
( ) Ayrı ( ) Ayrı
76
8. Annenizin eğitim durumu
( ) Okuma- yazma bilmiyor ( ) İlkokul ( ) Ortaokul ( ) Lise ()

Üniversite
9. Babanızın eğitim durumu
( ) Okuma- yazma bilmiyor ( ) İlkokul ( ) Ortaokul ( ) Lise ( )

Üniversite
10. Anne babanızın iş durumu
ANNE BABA
Çalışıyor () ()
Çalışmıyor ( İş arıyor) () ()
Çalışmıyor ( İş aramıyor) () ()
Emekli () ()
11. Kardeş sayısı
( ) Tek çocuğum ()1 ()2 ()3 ( ) 4’ten fazla

12. Kaçıncı çocuksunuz? Belirtiniz ……..
13. Okul başarınızı nasıl değerlendiriyorsunuz ?
( ) Kötü ( ) Orta ( ) İyi ( ) Çok iyi

14. Yaşamınızı en uzun geçirdiğiniz yer
( ) Köy ( ) Kasaba ( ) İlçe ( ) İl ( ) Yurtdışı
15. Ailenizin toplam geliri
( ) 0-750 TL arası ( )751-1500 TL arası ( )1501- 3000 TL arası ( )3001 TL ve

fazlası
16. Sigara kullanıyor musunuz ?
( ) Evet ………../gün / hafta / ay ( ) Hayır

17. Alkol kullanıyor musunuz ?
( ) Evet ………../ gün/ hafta/ ay ( ) Hayır

18. Madde kullanıyor musunuz ?
77
( ) Evet ………./ gün / hafta / ay ( ) Hayır

19. Aylık ortalama aldığınız harçlık miktarı?……………… TL
20. Bir haftada beslenme için ortalama ne kadar para harcarsınız? …………….. TL
21. Kendinizi nasıl görüyorsunuz ?
( ) Güzel / yakışıklı sayılırım.

( ) Güzel / yakışıklı olmayan yanlarım var.
( ) Çirkinim
22. Kendinizi nasıl tanımlarsınız ?
( ) Bir çok arkadaşım var.

( ) Birçok arkadaşım var ama daha fazla olmasını isterdim.
( ) Hiç arkadaşım yok.
23. Kendinizi nasıl değerlendiriyorsunuz ?
( )Daha ince olmayı isterdim ( )Daha kilolu olmayı isterdim ( ) Kilomdan

memnunum
24. Kilo almak sizi ne kadar endişelendirir ?
( ) Hiç ( ) Biraz ( ) Orta ( ) Fazla ( ) Çok fazla

25. Kilo vermek sizi ne kadar endişelendirir ?

26. Yeme ile ilgili sorununuz olduğunu düşünüyor musunuz ?

27. Yeme ile ilgili sorununuz olduğunuzu düşünüyorsanız bunun nasıl bir sorun
olduğunu düşünüyorsunuz ?
( ) Aşırı yeme ( ) Yeme ve kusma ( ) Çok az ve kısıtlı yeme ( ) Aşırı

zayıflık
( ) Aşırı şişmanlık
28. Yemek yedikten sonra kendi isteğinizle kustuğunuz ve ya kendinizi
kusturduğunuz oldu mu ? Evetse ne kadar sıklıkta kendinizi kusturuyorsunuz ?
( ) Evet ……………… ( ) Hayır

78
29. Şuanda kilo vermeyi deniyor musunuz ?
( ) Evet ( ) Hayır
30. Son bir yıl içinde kilo vermeyi denediniz mi ?
( ) Evet ( ) Hayır
31. Kilo vermek için hangi yöntemi kullanıyorsunuz ?
( ) Kendi kendime diyet uyguluyorum.

( ) Doktor ve diyetisyen gözleminde diyet uyguluyorum.
( ) Spor veya egzersiz yapıyorum.
( ) Zayıflama hapı kullanıyorum.
( ) Diğer…………………
32. Beslenmenizi nasıl tanımlarsınız ?
( ) Düzenli beslenirim (3 ana, 2 ara öğün)

( ) Düzensiz beslenirim (öğün atlama yada atıştırma)
( ) Sadece fastfood tarzı beslenirim
( ) Diğer ………………..
33. En çok hangi öğünde yemek yersiniz ?
( ) Kahvaltımı çok iyi yaparım. ( ) Akşam çok iyi yerim.

( ) Öğlen çok iyi yerim. ( ) Gece kalkıp yerim.
( ) Akşam üstü çok iyi yerim. ( ) Her öğün eşit yerim.
34. Bir öğüne oturduğunuzda kaç dakikada yemeği bitirirsiniz ?
( ) 15 dakikadan az ( ) 15-30 dakika ( ) 30-60 dakika ( ) 60 dakikadan
fazla
35. Günde ne kadar su tüketirsiniz ? ( Bir su bardağı = 200 ml)
( ) 200 ml ‘den az ( ) 201-500 ml ( ) 501- 1000 ml ( ) 1-2 lt’den fazla

36. Öğünlerinizi tüketirken genelde içinde bulunduğunuz ruh hali nasıldır?
( ) Mutlu ( ) Mutsuz ( )Sinirli ( )Gergin ( )Sakin

37. Üzüntülü/yorgun olduğunuzda;
( ) Hiç yemek yemem ( ) Her zamankinden az yerim

( ) Her zamankinden çok ve sık yerim ( )Bir değişiklik olmaz
79
38. Sevinçli/heyecanlı olduğunuzda;
( ) Hiç yemek yemem ( ) Her zamankinden az yerim

( ) Her zamankinden çok ve sık yerim ( ) Bir değişiklik olmaz
39. Sizce duygudurumunuz ile beslenme şekliniz arasında bağlantı var mıdır?
( ) Evet ( ) Hayır
40. Yemek yemediğiniz zaman keyifsiz, hırçın, sinirli olur musunuz ?
( ) Çok sık ( ) Bazen ( ) Nadiren ( ) Hiçbir zaman

41. Sizi hiç rahatsız edecek kadar sinirlendiğiniz olur mu ?

42. Öfkelenince kontrolünüzü kaybeder misiniz?

43. Daha önce rehberlik servisine veya psikoloğa başvurdunuz mu ?
( ) Başvurdum ( ) Başvurmadım
44. Başvurdu iseniz hangi konularda yardım aldınız?
( ) Aile içi problemler ( ) Arkadaş ilişkileri ( ) Kişisel problemler ( )Diğer

……..
45. Ailenizde psikiyatri hastası olan birey var mı? Evetse yazınız.
( ) Evet ……………… ( ) Hayır

46. Sizin tedavi gördüğünüz herhangi bir psikiyatrik probleminiz var mı ?
( ) Evet ……………… ( ) Hayır

47. Herhangi bir fiziksel hastalığınız var mı? Evetse yazınız.
( ) Evet ……………… ( ) Hayır

48. Beslenme durumunuzu etkileyecek herhangi bir hastalığınız var mı? Evetse
yazınız.
( ) Evet ……………… ( ) Hayır

49. Düzenli egzersiz yapar mısınız?
( ) Evet ( ) Hayır
80
EK-2
YEME BAĞIMLILIĞI ÖLÇEĞİ
Bu ankette yer alan sorular, geçen bir yıla dair yeme alışkanlıklarınızı öğrenmeyi amaçlamaktadır.
İnsanlar bazen belirli yiyeceklerin tüketimini kontrol etmekte zorlanırlar:
-Dondurma, çikolata, kurabiye, pasta, şeker gibi tatlılar
-Beyaz ekmek, makarna, pirinç gibi nişastalı gıdalar
-Cips, kraker gibi tuzlu atıştırmalar
-Biftek, hamburger, pizza, patates kızartması gibi yağlı yiyecekler
-Kolalı ve şekerli içecekler
Aşağıdaki sorularda “BELİRLİ YİYECEKLER” ifadesini gördüğünüzde listedeki yiyecekler ya da
benzerlerini, ya da geçen bir yıl içinde sorun yaşadığınız bir yiyecek türünü düşünün
SON 12 AYDIR: Hiç Ayda Ayda Hafta Haftada

bir 2-4 da 2- 4’ten fazla
kez kez kez ya da her
gün
1. Belirli yiyecekleri yemeye 0 1 2 3 4
başladıktan sonra planladığımdan
daha fazla yediğimi fark ettim
2. Açlığım geçmesine rağmen kendimi 0 1 2 3 4
belirli yiyecekleri tüketmeye devam
ederken buluyorum
3. Fiziksel olarak rahatsız hissedene 0 1 2 3 4
kadar yiyorum
4. Belirli yiyecekleri yemeyi bırakmak 0 1 2 3 4
ya da tüketimini azaltmak beni
endişelendiriyor
5. Zamanımın büyük kısmını çok fazla 0 1 2 3 4
yediğimden dolayı kendimi miskin
ve yorgun hissederek geçiriyorum
6. Kendimi belirli yiyecekleri gün 0 1 2 3 4
boyunca sürekli yerken buluyorum
7. Belirli yiyecekler elimin altında 0 1 2 3 4
olmadığında, dışarı çıkıp temin
etmeye çalışıyorum. Örneğin, evde
başka seçeneklerim olsa bile markete
gidip satın alırım.
8. Öyle anlar oluyor ki, çok sık ve çok 0 1 2 3 4
fazla yemek yediğim için çalışmaya,
ailem ve arkadaşlarımla vakit
geçirmeye, benim için önemli ya da
eğlenceli faaliyetleri yapmaya vakit
ayıramıyorum.
9. Öyle anlar oluyor ki, çok sık ve çok 0 1 2 3 4
fazla yemek yediğim için hissettiğim
olumsuz duygularla baş etmeye
çalışmaktan çalışmaya, ailem ve
81
arkadaşlarımla vakit geçirmeye,

benim için önemli ya da eğlenceli
faaliyetleri yapmaya vakit
ayıramıyorum.
10. Öyle anlar oluyor ki, çok fazla 0 1 2 3 4
yemekten korktuğum için belirli
yiyeceklerin bulunabileceği
profesyonel ve sosyal ortamlardan
kaçınıyorum.
11. Öyle anlar oluyor ki, belirli 0 1 2 3 4
yiyecekleri yiyemeyeceğim bazı
profesyonel ve sosyal ortamlardan
kaçınıyorum.
12. Belirli yiyecekleri azalttığımda ya da 0 1 2 3 4
bıraktığımda endişe, kaygı ya da
fiziksel yoksunluk belirtileri
yaşıyorum. (lütfen kahve, kola, çay,
enerji içeceği gibi kafeinli içecekleri
azaltmanın yarattığı belirtileri dahil
etmeyin)
13. Gelişen endişe, kaygı ya da fiziksel 0 1 2 3 4
yoksunluk belirtilerini önlemek için
belirli yiyecekleri tüketiyorum.
(lütfen kahve, kola, çay, enerji
içeceği gibi kafeinli içeceklerin
tüketimini dahil etmeyin)
14. Belirli yiyecekleri azalttığımda ya da 0 1 2 3 4
bıraktığımda onları tüketme
isteğimin arttığını fark ediyorum.
15. Yemeklerle ve yemek yemekle ilgili 0 1 2 3 4
davranışlarım beni önemli ölçüde
rahatsız ediyor.
16. Yemekler ve yemek yemek 0 1 2 3 4
yüzünden verimli iş yapma
konusunda önemli sıkıntılar
yaşıyorum (günlük hayat, iş/okul,
sosyal faaliyetler, aile faaliyetleri,
sağlık sorunları)
EVET HAYIR
17. Yemek tüketimin yüzünden depresyon, kaygı, kendimden nefret 0 1
etme, suçluluk gibi önemli psikolojik sorunlar yaşıyorum.
18. Yemek tüketimim önemli fiziksel sorunlara yol açıyor ya da 0 1
var olan sorunları kötüleştiriyor.
19. Duygusal ve/veya fiziksel sorunlar yaşamama rağmen aynı tipte 0 1
ya da aynı miktarda yemek tüketmeye devam ediyorum.
20. Zaman içinde, daha az olumsuz duygu ya da daha çok haz gibi 0 1
istediğim duyguları elde etmek için daha fazla yemek yemeye
ihtiyacım olduğunu fark ediyorum.
21. Aynı miktarda yemeğin, eskisi gibi olumsuz duyguları 0 1
azaltmadığını ya da hazzı arttırmadığını fark ettim.
22. Belirli yiyecekleri azaltmak ya da yemeyi bırakmak istiyorum. 0 1
82
23. Belirli yiyecekleri azaltmaya ya da yemeyi bırakmaya çalıştım 0 1

24. Bu yiyecekleri azaltmayı ya da yemeyi bırakmayı başardım 0 1
25. Geçen bir yıl içerisinde belirli yiyecekleri 1 2 3 4 5 ya

azaltmayı ya da bırakmayı kaç kere kere kere kere kere da
denediniz? daha
fazla
26. Aşırı yeme isteği uyandırdığı için ve/veya aşırı yemekten dolayı sorun yaşadığınız
her yiyeceği işaretleyiniz:
Dondurma Çikolata/ Elma Donat/ Karnabahar Kurabiye/ Pasta/kek Şeker/

gofret Tatlı Bisküvi Şekerleme
Çörek
Ekmek Poğaça/ Marul Makar Çilek/Kiraz Pilav Kraker Cips
Açma na /Üzüm
Simit Patates Havuç Kırmız Muz Pastırma/ Hamburg Tost/

kızartmas ı Et Sucuk/ er Peynirli
ı Salam Sandviç
Pizza/Lah Kola/ Peynir Yukarı
macun Gazoz dakiler
Döner in
hiçbiri
27. Listedekiler dışında aşırı yeme isteği uyandırdığı için ve/veya aşırı yemekten dolayı
sorun yaşadığınız yiyecekler varsa belirtiniz.
83
EK-3
FEYZA BAYRAKTAR’DAN ÖLÇEK KULLANIM İZNİ
yeme bağımlılığı ölçeği hakkında

Gelen Kutusu x
hatice dayılar <h.dayilar@gmail.com> 18 09

2013
Alıcı: feyza.bayraktar
Merhaba;
Ben İstanbul Üniversitesi Psikiyatri Hemşireliği yükseklisans programında öğrenim

görmekteyim.Yükseklisans tezimde 'Obez bireylerde ruhsal durum ve yeme bağımlılığı ' çalışmak
istiyorum.
Yaptığım araştırmalarda yeme bağımlılığı ölçeğinin geçerlik ve güvenirliğini yaptığınız bilgisine

ulaştım.Yüksek lisans tezimde kullanmak üzere yeme bağımlılığı ölçeğini kullanmak için sizden izin ve
ölçeği istemekteyim. Yardımlarınız için teşekkür eder başarılarınızın devamını dilerim.
İyi çalışmalar ;
HATİCE DAYILAR
Feyza <feyza.bayraktar@gmail.com> 20 09 2013
Alıcı: bana
Tabii ki Hatice Hanim yalniz su an bir kongre icin sehir disindayim onunuzdeki hafta gonderirim
iPhone'umdan gönderildi
18 Eyl 2013 tarihinde 18:26 saatinde, hatice dayılar <h.dayilar@gmail.com> şunları yazdı:
Feyza Bayraktar <feyza.bayraktar@gmail.com> 23 09 2013
Alıcı: bana
Ölçeği gönderiyorum.
Sevgiler,
Feyza Bayraktar
84
ETİK KURUL KARARI
EK-4
85
EK-5
86
EK-6
87
ÖZGEÇMİŞ
Kişisel Bilgiler
Adı HATİCE Soyadı DAYILAR
Doğ.Yeri BANDIRMA Doğ.Tar. 01.06.1985
Uyruğu T.C. TC Kim No 21196425606
Email h.dayilar@gmail.com Tel 05360163844
Eğitim Düzeyi
Mezun Olduğu Kurumun Adı Mez. Yılı
Doktora
Yük.Lis.
Lisans Ege Üniversitesi Ödemiş Sağlık Yüksekokulu 2009
Lise Bandirma Şehit Mehmet Gönenç Lisesi (Y.D.A.L.) 2003
İş Deneyimi (Sondan geçmişe doğru sıralayın)

Görevi Kurum Süre (Yıl - Yıl)
İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Atatürk
1. Hemşire 2014-
Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Istanbul Fatih Sultan Mehmet Eğitim
2. Hemşire 2010-2014
Araştırma Hastanesi
3. Hemşire VKV Amerikan Hastanesi 2009-2010
Yabancı Okuduğunu KPDS/ÜDS (Diğer)

Konuşma* Yazma*
Dilleri Anlama* Puanı Puanı
İngilizce Çok iyi iyi iyi 51,25
*Çok iyi, iyi, orta, zayıf olarak değerlendirin
Sayısal Eşit Ağırlık Sözel

LES Puanı 72,192 70,532 67,372
(Diğer) Puanı
Bilgisayar Bilgisi
Program Kullanma becerisi
Office iyi
88
Yayınları/Tebligleri Sertifikaları/Ödülleri
Aile Danışmanlığı Sertifikası
Temel Stoma Eğitim Kursu
Tezer E.,Ertem G.,Çıray Gündüzoğlu N., Dayılar H. (2007). Koah’lı Hastaların

Kullandıkları Alternatif Tedavi Yöntemleri. 6. Ulusal Hemşirelik Öğrencileri Kongresi,
İstanbul, poster bildiri, Kongre Özeti Kitabı, 273.
Şişman F.N., Dayılar H., Ada Z., Dönmez Y.C. (2009). Mastektomili Hastalarda Beden
Algısı ve Benlik Saygısının İncelenmesi. 6. Türk Cerrahi ve Ameliyathane Hemşireliği
Kongresi, Kuşadası, Poster Bildiri, Kongre Özeti Kitabı, 237.
Uğurlu E.S., Başbakkal H., Dayılar H., Çoban V., Ada Z. (2013).Ödemişte bulunan
annelerin bebek bakımında uyguladıkları geleneksel yöntemlerin incelenmesi.
(Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi).
OyurG.,Dayılar AvcıH.,Kamer E., SarıçiçekA.,CengizF., Hacıyanlı M. (2015).

“Laparoskopik Kolesistektomi Ameliyatı Öncesi Hastaların Anksiyete Düzeylerinin
Değerlendirilmesi”, 12. Ulusal Endoskopik Laparoskopik Cerrahi Kongresi, Nisan.
Kamer E., Dayılar AvcıH.,OyurG.,SarıçiçekA.,CengizF., Hacıyanlı M. (2015).

“Tiroidektomi Ameliyatı Öncesi Hastaların Anksiyete Düzeylerinin Değerlendirilmesi”,
7. Ulusal Endokrin Cerrahi Kongresi, Nisan.
Dayılar AvcıH.,OyurG.,Kamer E., SarıçiçekA.,CengizF., Hacıyanlı M. (2015). “Kolon

Ameliyatı Öncesi Hastaların Anksiyete Düzeylerinin Değerlendirilmesi”, XV. Kolon ve
Rektum Cerrahisi Kongresi, Mayıs. (Sözlü Sunu)
Özel İlgi Alanları (Hobileri):

Seyahat etmek, kitap okumak, spor yapmak.

Li̇se Öğrenci̇leri̇nde Yeme Bağimliliği Ve

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Li̇se Öğrenci̇leri̇nde Yeme Bağimliliği Ve

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

HATICE DAYILAR İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SAĞ. BİL. ENST.

YÜKSEK LİSANS TEZİ

İSTANBUL-2015 Adınızı soyadınızı giriniz

Tez kabul edildikten sonra yapılan sabit ciltte sırt

Tez, Yüksek Lisans’sa, YÜKSEK LİSANS TEZİ;

Tez Sınavının yapılacağı yılı yazınız

( YÜKSEK LİSANS TEZİ )

LİSE ÖĞRENCİLERİNDE YEME BAĞIMLILIĞI VE

RUH SAĞLIĞI VE PSİKİYATRİ HEMŞİRELİĞİ

Güzel aileme ithaf ediyorum.

Yüksek Lisans eğitimim ve tez çalışmam süresince bilgisini, deneyimini, yardım

Yüksek lisans eğitimim süresince bilgi ve tecrübelerinden yararlandığım,

TEZ ONAYI .................................................................................................................... İİ

3.4. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi ........................................................................27

Tablo 4-1 Ergenlerin Demografik Özellikleri ................................................................ 32

Şekil 4-1 Ergenlerin Yeme Bağımlılığı Oranları ............................................................ 42

SEMBOLLER / KISALTMALAR LİSTESİ

DSM V:Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders V (Ruhsal

Dayılar Avcı H. (2015). Lise öğrencilerinde yeme bağımlılığı ve etkileyen

Key words: Adolescent, Adolescence, Eating disorders, Food addiction

Ergenlik dönemi, büyüme gelişmenin en hızlı olduğu, çocukluktan erişkinliğe

çalışmada gösterilmiştir (Ganley 1989). Ayrıca sıkıntı, depresyon, yorgunluk sırasında

Türkiye’de nüfusumuzun yaklaşık beşte birini oluşturan 15 milyon öğrenci

2.1.1. Ergenliğin Tanımı

Ergenlik dönemi, içinde barındırdığı olumlu ve olumsuz tüm duyguların yoğun

Ergenlik,çocuklar ve ailelerinde pek çok değişikliğin meydana geldiği bir

Ergenler yeni deneyimlerin peşinden koşmakta ve bu davranışların sonuçlarını

yetişkinlik dönemlerineoranla ergenlikte çok daha fazla görülmektedir. (Kelley ve ark.

2.1.2. Ergenlik Dönemi Sağlık Sorunları

Fiziksel büyüme ve gelişme ile ilgili sorunlar,

Cinsel gelişim ile ilgili sorunlar,

Psikososyal gelişim ile ilgili sorunlar,

Beslenme ile ilgili sorunlarla karşılaşmaktadır.

Çocukluktan gelen sağlık sorunları da ergenlik döneminde değişik

Gelişmekte olan ülkelerde tüberküloz, romatizmal kalp hastalığı gibi

Ergenlerde en sık görülen sağlık sorunları;

 Kasıtlı ve kasıtsız kazalar

 İlaç ve alkol kullanımı

 Yetersiz ve dengesiz beslenme, anoreksiya nervoza ve bilimiya nevroza

 Cinsel yolla bulaşan hastalıklar

 Riskli cinsel davranışlar

 Riskli gebelik, abortus (Özmert 2003).

2.1.2.1. Ergenlik Döneminde Görülen Psikiyatrik Bozukluklar

Depresyon;kendini depresif duygudurum ve haz eksikliği ile gösteren klinik bir

Esrar, bali/tiner ve ecstasy kullanımına bakıldığında, bu tür maddelerin kullanımının

2.2.1. Bağımlılığın Tanımı

sebebiyle kullanım miktarının ya da süresinin artırılması, zamanının büyük kısmının

2.2.2. Yeme Bağımlılığı

Yeme bağımlılığı; kişilerin ne kadar ciddi demeseler de kendilerini bazı

Yeme bağımlılığının bir bağımlılık türü mü olduğu yoksa yeme bozuklukları

ödüllendirilmesi durumuyla bağdaştırılabilen bağımlılık durumu kişilerin hayatlarını

2.2.2.1. DSM-V ve Yeme Bağımlılığı

‘’Bu bölümdeanlatılan yeme ilişkili semptomları olan bazı bireyler şiddetli

Bu sonuçlar DSM-5 Kimyasal Kullanım Çalışma Grubu başkanı olan Dr.

‘’ Sizin yemek davranışlarınızın, kokain gibi maddeleri kullanan bireylerin

grubunun diğer üyeleri bu önemli örtüşmeyi anlamak için araştırma yapılmasını

Yeme Bağımlılığı Enstitüsü, klinisyenleri klinik ve bilimsel deneylere teşvik

2.2.2.2. Yeme Bağımlılığının Etyolojisi

Preklinik araştırmalar birçok nöral peptid yiyeceklerin tüketilmesi ve ödül

Beyin görüntüleme yöntemleri kullanılarak yapılan bir araştırmada özellikle

Genetikaraştırmalarda da ağırlıklı olarak ödül sisteminde temel rolü olan

Yeme sırasında ortaya çıkan duygusal değişiklikler yeme davranışının niteliğini

obezite, tıkınırcasına yeme davranışı gibi psikopatolojik süreçlerle

2.2.2.3. Yeme Bağımlılığının Semptomları