Alkollü İçki̇ler Si̇gara Ve Madde Bağimliliği

ALKOLLÜ İÇKİLER SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI.indd 1 19.04.
2017 16:27:03
DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI YAYINLARI - 363
İLMİ ESERLER - 68
Koordinasyon
Yunus AKKAYA
Tashih
M. Ali SOY
Grafik & Tasarım

İsa YÜCEL
Baskı
Korza Yay. Basım San. Tic. A.Ş.
0 312 342 22 08
Din İşleri Yüksek Kurulu Kararı:

20.11.1996 / 1251
12. Baskı - 2017
ISBN: 978-975-19-1763-8
2017-06-Y-0003-363
Sertifika No: 12931
© T.C. Diyanet İşleri Başkanlığı

İletişim
Dini Yayınlar Genel Müdürlüğü
Basılı Yayınlar Daire Başkanlığı
Tel: 0 312 295 72 93 - 94
Faks: 0 312 284 72 88
e-posta: diniyayinlar@diyanet.gov.tr
Dağıtım ve Satış
Döner Sermaye İşletme Müdürlüğü
Tel: 0 312 295 71 53 - 295 71 56
Faks: 0 312 285 18 54
e-posta: dosim@diyanet.gov.tr
ALKOLLÜ İÇKİLER SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI.indd 2 19.04.2017 16:27:03

ALKOLLÜ İÇKİLER SİGARA VE
MADDE BAĞIMLILIĞI
Prof. Dr. Alparslan ÖZYAZICI
Hacettepe Üniversitesi
Tıp Fakültesi Emekli Öğretim Üyesi
ANKARA - 2017

5
İÇİNDEKİLER
SUNARKEN . .................................................................... 11
GİRİŞ . .............................................................................. 13
KISACA TÜRKİYE YEŞİLAY CEMİYETİ’NİN KURULUŞU

VE GAYESİ........................................................................ 17
Türkiye’yi Alkolsüz Ülke Yapma Gayreti............................ 18
Alkollü İçkilerin İnsanda Meydana Getirdiği Zararlar
Nelerdir? ...................................................................... 19
Sarhoşluk Dediğimiz Durum Nasıl Meydana Gelir?........... 20
Alkollü İçkileri Kullananlar, Onu Belli Bir Seviyede
Tutabilirler mi?.............................................................. 21
Alkollü İçkilerin Uzun Müddet Kullanılması, İnsan
Vücudunda Ne Gibi Zararlara Yol Açar? ........................ 23
İçki Kullanan Şahısların, Kendi Çocuklarında da Zararlar
Görülür mü? ................................................................. 24
Bunca Zararları olmasına Rağmen, Niçin İnsanlar Hâlâ
Alkollü İçkileri İçmeye Devam Ediyorlar? ..................... 24
İslâmiyetin Alkollü İçkiler Hakkındaki Görüşleri Nelerdir?.26
İslâmiyetin Bu Yasaklaması Nasıl Tahlil Edilebilir? ............ 28
İslâm Hukuku’nda İçki Kullanmanın ve Sarhoşluğun
Hükmü ......................................................................... 31
İçki Müptelâsı İçkiyi Terk Edebilir mi? İçkiyi Terk Edenin
Tövbesi Kabul Edilir mi? .............................................. 31

6 Alkollü İçkiler Sigara ve Madde Bağımlılığı
ALKOLÜN ÇEŞİTLERİ..................................................... 33
Alkollü İçkilerin Elde Edilişi ............................................. 34
Fermantasyon: Mayalama: Tahammür .............................. 34
Alkollü İçki Nedir? Dinimizce Haram Edilmiş Olan Alkollü
İçki Tabirinden Ne Anlamalıyız? ................................... 38
Alkol Bir İlaç Olarak Kullanılabilir mi? Bilhassa Kalb
Hastalıklarına Faydalı Ciheti Var mıdır? ........................ 39
İçki Tansiyonu Düşürür mü, Yüksek Tansiyonlularda Az
Miktarda İçki Kullanılmasının Faydası Olur mu? Yoksa
Zararı mı Olur? ............................................................. 40
Alkol Gıdaların Hazmına veya Sindirilmesine Faydalı mıdır? ...41
Alkollü İçkiler Vücudu Isıtır mı, Yani Vücut Sıcaklığını
Arttırmak İçin Soğuklarda Kullanılabilir mi? ................ 42
Alkol Direkt Olarak Ölüme Yol Açabilir mi? Yani Âdeta Bir
Zehir Gibi Tesir Edip Ölüme Sebep Olabilir mi? ........... 42
Bir Bardak Viski Yılan Isırmasına Faydalı mıdır? Yoksa
Zararlı mıdır? ............................................................... 43
İçki İçenlerde Kurşun Zehirlenmesi Görülür mü? ............. 43
Alkollü İçkiler Bir Gıda mıdır? .......................................... 44
Alkollü İçkilerin Azı Faydalı mıdır? .................................. 46
Alkollü İçkiler ve Kalb ve Damar Hastalıkları İle Olan
Alakası ......................................................................... 48
Bira Nedir? Ne Değildir? ................................................... 50
Alkol Tüketimini Nasıl Azaltabiliriz? ................................. 54
ALKOLÜN VÜCUTTAKİ AKIBETİ .................................. 59

İçki Kullananlarda Alkolün Vücuttaki Zararı Birkaç Saat
Sonra Tamamen Geçer mi? Yoksa Günlerce Devam mı
eder? ............................................................................ 62
İçki Kullananlar Niçin Sık Sık Hasta Olurlar? ................... 63
SARHOŞLUK NEDEN İLERİ GELİR?................................ 65

Alkollü İçkiler Sigara ve Madde Bağımlılığı 7
ALKOLÜN TESİR BASAMAKLARI .................................. 69

Beyin Hücrelerindeki Tahribat İlk Kadeh İçki İle Başlar. ... 70
Kılcal Damarların Tıkanması ............................................ 70
İçki ve Göz Küresi ............................................................ 71
Beyin Ne Durumda? ......................................................... 72
Alkolizm ve Delilik ........................................................... 74
Karaciğer ve Diğer Organlar ............................................. 74
TRAFİK KAZALARI VE İÇKİ ........................................... 77

1- Sahte Güven Hissi ........................................................ 77
2- Tehlikeyi İdrak Edememek ........................................... 77
3- Reaksiyon Zamanı Yavaşlamıştır ................................... 77
4- Görme Netliği Bozulmuştur.......................................... 78
5- Her Beş Kazadan İkisi İçkiden İleri Geliyor .................. 78
Alkolün Sebep Olduğu Trafik Kazaları, Tren Kazaları, İş ve
Uçak Kazaları ............................................................... 78
ALKOLLÜ İÇKİLER VE SUÇ İŞLEME ............................. 85
KULLANILMASINA BAĞLI BELLİ BAŞLI HASTALIKLAR ..89

I- Sindirim Sistemi ile Alâkalı Bozukluklar........................ 89
II- Solunum Sistemi ile Alâkalı Bozukluklar...................... 94
III- Dolaşım Sistemi ile Alâkalı Hastalıklar......................... 95
IV- Ciltte Görülen Bozukluklar.......................................... 97
V- Vitamin Eksiklikleri ..................................................... 99
VI- Metabolik Bozukluklar ............................................... 99
VII- Alkole Bağlı Olarak Adalelerde Görülen Bozukluklar
(Alkolik Miyopati) ...................................................... 100
VIII- Alkole Bağlı Kansızlık (Megaloblastik Anemi) ........ 101
IX- Nörolojik (Sinirlerle Alâkalı) ve Pisikiyatrik (Ruhî)
Bozukluklar ................................................................ 103
X- Alkollü İçkilerden İleri Gelen İmmün (Muafiyet:
Bağışıklık) Sistemi ile Alâkalı Bozukluklar ve AİDS ..... 106
XI- Alkollü İçkiler ve Üreme Sistemleri............................ 106

ALKOLİKLERİN VE UYUŞTURUCU MADDE

MÜBTELÂLARININ TEDAVİSİ MÜMKÜN MÜ? ........... 113
TÜRKİYE’DE ALKOLLÜ İÇKİ İMÂLATI VE NETİCELERİ 1

. 19
İÇKİ SATIŞLARI EKONOMİYE FAYDALI MI, YOKSA

ZARARLI MI?.................................................................. 123
Türkiye’de Durum Nasıl?................................................. 124
Sadece Ekonomik Zarar mı? ........................................... 125
Zararlı Madde Alışkanlıklarında Türkiye İle Alakalı Bazı
Rakamlar .................................................................... 125
Yurt Dışı İle Alakalı Bazı Rakamlar .................................. 130
Dünyada En Çok İçki İçilen Memleketler........................ 133
SİGARAYA DAİR BİR KAÇ MESELE ............................. 135
SENELERCE SİGARA İÇENLERDE MEYDANA GELEN

BELLİ BAŞLI HASTALIKLAR . ....................................... 141
Sigaranın Sindirim Sistemi ile Alâkalı Zararları ............... 141
Solunum Sistemi ile Alâkalı Zararları .............................. 142
Dolaşım Sistemi ile Alâkalı Zararları ............................... 143
Diğer Bir Grup Zararları ................................................. 144
Türkiye’de Sigara İçip İçmeme İle Alakalı Bazı Rakamlar .146
Sigara İçmek ve Hamilelik .............................................. 149
Sigaranın Dinî Hükmü ................................................... 152
Pasif İçiciler .................................................................... 154
Sigara İçmenin Kalb Hastalıkları ile Alâkası..................... 156
Sigara İçmek ve Kan Dolaşımı ........................................ 157
Sigara İçmenin Periferik (Çevresel) Damar Hastalığı İle
Alâkası ....................................................................... 158
Sigara İçmenin Kalb Krizi İle Olan Alâkası...................... 159
Kalb Hastalığı ve Kronik Akciğer Hastalığı ...................... 160
Sigara İçmenin, Bayanlarda Doğum Kontrol Hapları İle
Alâkası ....................................................................... 161

Sigara İçmek ve Gençlik ................................................. 161

Katranı ve Nikotini Düşük Olan Sigaralar ....................... 162
Sigarayı Şimdi Bırakmayı Niçin Tecrübe Etmiyorsunuz? .162
Sigarayı Şimdi Bırakın, Sigarayı Bırakırsanız Çok Kârda
Olacaksınız ................................................................. 163
Sigarayı Bırakabilmek ..................................................... 165
Bırakmak İçin İyi Bir Zaman Seçmelisiniz ....................... 166
Sigarayı Aniden Bırakmak .............................................. 166
Sofradan Hemen Kalkınız ............................................... 167
Sigarayı Bırakmada Bir Takım Yan Tesirler Görülebilir .... 168
Yavaş Yavaş Sigarayı Bırakmak ........................................ 168
Sabırlı Olmasını Bilmek .................................................. 169
Bir Tek Sigara İçmek Sizi Tekrar Tiryaki Yapabilir ........... 169
Kilonuza Dikkat Edin ..................................................... 170
Doktora Yardım İçin Başvurabilirsiniz ............................ 170
Sigarayı Bırakınca Kârınız Ne Olacak? ............................ 171
ALIŞKANLIK (İPTİLÂ) YAPAN MADDELER . ............... 173

Narkotikler (Uyuşturucular) ........................................... 177
Eroin .............................................................................. 178
Esrar ............................................................................... 180
Kokain ........................................................................... 181
Krak (Crak) .................................................................... 182
LSD................................................................................. 183
Ekstasi............................................................................. 183
Fensiklidin (Phencyclidine) ............................................ 185
Uçucu (Solvent) Tipi Maddelerin Suistimali.................... 185
İKİ TARAFI KESKİN KILIÇ:

İPTİLÂ (BAĞIMLILIK) YAPABİLEN İLAÇLAR . ............ 187
Stimülanlar ..................................................................... 187
Benzodiazepinler ............................................................ 188

Barbitüratlar (Uyku İlaçları) ............................................ 188

Uykumuz Kaçınca Hemen Uyku Haplarına Başvurmayalım ...189
ALIŞKANLIK YAPAN MADDELERLE ALÂKALI GENEL

ÖZELLİKLER ................................................................. 193
Zehirden Kâr Ümid Edenler ........................................... 194
Madde Alışkanlıklarında, Türkiye İle Alakalı Bazı Rakamlar ....197
İnsanlar Niçin Zararlı Maddelere, İçki, Uyuşturucu Gibi
Zararlı Alışkanlıklara Heves Ediyorlar? ....................... 199
Türkiye’de Durum Nasıl? ................................................ 201
Gençlere İlk İkaz ............................................................ 202
İSLÂMİYET VE ZARARLI ALIŞKANLIKLAR . ............... 203

Hamr Ne Demek? ........................................................... 204
İçkiden Daha Beter ......................................................... 205
Alkollü İçkiler ve İslâmiyet: Yasaklamada Tedriç Kanunu .206
İçki İle Alâkalı Âyetler ..................................................... 207
İçki Hakkında Bazı Hadis-i Şerifler ................................. 208
Zaman İhtiyarladıkca Kur’an Gençleşiyor ....................... 210
Fazilet Odur ki, Onu Düşmanları Dahi Tasdik Etsin ....... 210
DİREKT ALKOLDEN İLERİ GELEN VEYA

ALKOLE ATFEDİLEBİLEN ÖLÜM SEBEPLERİNİN
SINIFLANDIRILMASI..................................................... 213
İSTİFADE EDİLEN BELLİ BAŞLI KİTAB VE MECMUALAR .217
İNDEX............................................................................. 223

11
SUNARKEN
Başkanlığımız, kurulduğu tarih olan 3 Mart 1924’ten itiba-

ren, “Toplumu din konusunda aydınlatma..” görevini aralıksız
sürdürmektedir.
Bir yandan irşad hizmetleri verilirken, diğer yandan basılı,
sesli ve görüntülü yayınlarla, halkımız din konusunda doğru
olarak bilgilendirilmektedir.
Başkanlığımız muhtelif yayınlarıyla toplumun birlik ve
bütünlüğünü sağlamakla birlikte, ayrıca dinde olmadığı halde
sonradan dine sokulan veya dindenmiş gibi algılanan bid’at ve
hurafelere karşı da halkımızı uyarmaktadır.
Yayınlarımızda din, ahlâk, vatan ve bayrak gibi mukaddes
sayılan değerlerimizin korunması ve kollanmasına da azami ti-
tizlik gösterilmektedir. Bu hizmetler, bundan sonra da artarak ve
ilmî ölçüler dikkate alınarak devam edecektir.
İlmî kriterler göz önüne alınarak hazırlanan yayınlarımız,
toplumumuzun her kesimine hitap edebilecek niteliktedir. Bu-
nunla beraber Türk kültürünü koruma ve kültürümüze katkı
sağlama da ana hedeflerimizdendir.
Başkanlığımız bu güne kadar çocuklara, yetişkinlere ve ilmî
çevrelere hitap eden 400’ün üzerinde eser yayınlamış; çizgi film,
drama, belgesel, paket programlar, vaaz ve Kur’an-ı Kerim bant

ve kasetleri hazırlatmış ve bu yayınlarımız muhteva ve kalite

bakımından hüsn-ü kabul görmüştür.
Gelişen dünyada medyanın topluma tesirini inkâr etmek
mümkün değildir. Kendini yenilemek zorunda olan herkes kitap
okumaya, araştırma yapmaya, çeşitli yayınları izlemeye, dinleme-
ye ve yeni yeni bilgiler kazanmaya devamlı ihtiyaç duyacaktır.
Yüce dinimizin hedefi de bu doğrultudadır.
Kesin olarak bilinmelidir ki, dinin bilim ve teknoloji ile çe-
liştiği hiç bir nokta mevcut değildir. Esasen ilk emri “Oku” olan
bir dinin bilimle çelişmesi ve çatışması da düşünülemez.
Elinizdeki eserin siz okuyucularımıza faydalı olacağına ina-
nıyor, yazarını tebrik ediyoruz.
Diyanet İşleri Başkanlığı

13
GİRİŞ
Bilineceği gibi alkollü içkiler, Hz. Peygamber (s.a.s.) efen-

dimiz tarafından; “İçki bütün kötülüklerin anasıdır” diye tarif
edilmiştir. Gerçekten de, ilim, fen ve teknik geliştikçe, bu haki-
katın doğruluğu teyit edilmektedir. Sadece sıhhate zararlı olmak-
la kalmayan içki, trafik kazalarının ve iş kazalarının bugün en
büyük sebepleri arasındadır. Aile geçimsizlikleri, boşanmaların
en önemli sebeplerinden birisi alkollü içkilerin meydana getir-
diği huzursuzluktur. Alkollü içkiler, yaralama, gasp, cinayet vs.
gibi her türlü suçun meydana gelmesinde, artmasında en önemli
faktördür. Bugün bütün bu gerçekler, istatistikî neticelerle göz-
ler önüne serilmiştir. Gerçekten de “İçki bütün kötülüklerin
anasıdır.”
Benim, 15 yıldan fazla bir zamanda, Türkiye’de zararlı alış-

kanlıklarla imkânları ölçüsünde mücadele eden bir hayır ku-
rumu olan Türkiye Yeşilay Cemiyeti’nin Ankara Şubesi’nde
faaliyetim oldu. İmkânlarımız ölçüsünde okullara gidip, genç-
lere, öğrencilere bu maddelerin zararlarını anlatmaya çalıştım.
Şüphesiz konferanslarda ancak belli bir gruba yetişme imkânı
olmaktadır. Bunun için daha geniş bir kitleye faydalı olabiliriz
düşüncesi ile mevzuu biraz daha genişleterek bir kitap haline
getirmeye niyet ettik.

Bu konuda kitap hazırlamanın bir diğer zor tarafı da, bu

mevzu ile alâkalı yerli ve bilhassa yabancı, halka veya belli bir
ilmî seviyedeki şahıslara hitap eden neşriyatın son derece bol
olmasıdır. Sadece bu mevzuda yani zararlı alışkanlıklarla alâkalı
İngilizce her ay yüzden fazla mecmua neşredilmektedir. Ayrıca
tıbbın farklı branşları ile alâkalı olan dergilerde de yine bu mev-
zularda çok sık olarak makaleler neşrediliyor. Çok miktardaki
kaynaktan istifade ile kitap hacminin geniş tutulması kitaptan
istifade imkânını pratik olarak azaltacaktı. Onun için kitabı bir
bilgi yığını yapmadan, bu konuda özet ve lüzumlu sayılabilecek
malumatı vermeye gayret ettim. Ancak alâkadar olanları teşvik
içinde, istifade edilen makalelere ve kitaplara atıf yapmakla iktifa
ettim.
Bu kitapta meseleyi ilmî delillerle anlatmaya çalıştık. Kitabın
son kısmında birkaç sahife halinde, sigara üzerinde durduk. Çok
özet olarak ta diğer zararlı alışkanlıkları anlatmaya çalıştık. Niye-
timiz, tamamen Allah’ın rızasıdır. Şüphesiz, kitaptaki malumatın
tesirini meydana getirecek yine Cenab-ı Hak’kın kendisidir. Ki-
tabın faydalı olmasını temenni ederim.
Bu kitabın ilk dört baskısı, hemen her baskı yeni bilgiler ve
son istatistikî neticelerle takviye edilerek Milli Eğitim Bakanlığı
Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü tarafından basılmış
ve dağıtılmıştır. Diyanet İşleri Başkanlığı değişik bir okuyucu
kitlesine ulaşmak için, kitabın son baskısını Türkmence’ye ve
Azerice’ye tercüme ettirip bastırmış ve tercüme kitabı söz konusu
memleketlere gönderip dağıtmıştır. Son olarak ta Diyanet İşleri
Başkanlığı kitabın Türkçe olarak baskısını yapmıştır. Kitabın bu
son baskısının da hizmete vesile olmasını dilerim.
Kitap 2013 yılında yeniden gözden geçirilmiş, yerli ve ya-
bancı en son neşriyatların ışığında bilgiler değerlendirilmiştir.

Bazı yerler çıkarılmış, istatistikî bilgiler yenilenmiş, yer yer kısa

yeni ilaveler yapılmıştır. Kitabının bu son baskısının da hizmete
vesile olmasını dilerim.
Kitabın hazırlanması esnasında zaman zaman kendileri ile
istişare ettiğim, çoğu Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi’nin
mensubu olan sayın öğretim üyelerine, kitabın ilk dört baskı-
sının yapılmasına vesile olan Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel
Müdürlüğü’nün sayın idarecilerine, kitabın elinizdeki nüshasını
basan Diyanet İşleri Başkanlığı Basılı Yayınlar Daire Başkanlı-
ğı’nın sayın idarecilerine ve emeği geçen bütün personele teşek-
kürü bir borç bilirim.
Prof. Dr. Alparslan ÖZYAZICI

17
KISACA TÜRKİYE YEŞİLAY CEMİYETİ’NİN

KURULUŞU VE GAYESİ
Türkiye Yeşilay Cemiyeti’nin kuruluşu memleketimizin acı

günlerine rastlamaktadır. Tarih 1920 yılının ilk aylarıdır. İstan-
bul mütarekenin acı günlerini yaşamaktadır. İşte bu günlerde
çok miktarda alkollü içkiler, yabancılar tarafından gemilerle İs-
tanbul’a getirilir ve dağıtılır. Maksat bellidir. Cemiyeti, bilhas-
sa gençleri alkollü içkilere alıştırıp dejenere bir nesil meydana
getirmek. İşte bu hâdise karşısında, alkollü içkilerin cemiyete
yapabileceği zararları düşünebilen bir grup din ve ilim adamları
bir araya gelip, alkollü içki tüketimi ile mücadele eden bir der-
nek kurdular. 5 Mart 1920 tarihinde kurulan derneğe, yeşil hilâl
manasına gelen Hilâl-i Ahdar adı verilmiştir.1
Yeşilay Cemiyeti’nin Kurucularından Bazıları
Ord. Prof. Mazhar Osman Uzman,
Ord. Prof. Dr. Fahrettin Kerim Gökay,
Ord. Prof. Dr. Süheyl Ünver,
Ord. Prof. Dr. İsmail Hakkı İzmirli,
Dr. Şükrü Hazım,
1 Gökay FK: Yeşilay Nasıl Doğdu, Nasıl Gelişti? Yeşilay, sayı: 485, s. 7,
Nisan 1974; Gökay FK: Yeşilay Nasıl Gelişti? Yeşilay, sayı: 556, s. 5,
Mart 1980.

Eşref Edip,
Hamdullah Suphi Tanrıöver,
Dr. Tevfik Rüştü Aras,
Dr. Hacı Emin Paşa, (ilk başkan)
Haydarî Zade İbrahim (zamanın Şeyhü’l-İslâmı),
Said Nursî (Darü’l-Hikmetü’l-İslâmiye A’zâsı),
Cemiyetin kurucularından hiç birisi hayatta kalmamış, hepsi
vefat etmiştir.
Görüldüğü gibi Türkiye Yeşilay Cemiyeti, Türkiye’nin en
eski derneklerinden birisidir. Şu anda derneğin genel merkezi
İstanbul’da olup, Türkiye’nin muhtelif yerlerinde şube ve tem-
silcilikleri vardır. Türkiye’de alkollü içki ve uyuşturucu madde
tüketimi ile mücadele eden, ilk ve tek dernektir. Derneğin ayda
bir yayınlanan “Yeşilay” adlı bir kültür ve sağlık mecmuası var-
dır. Ayrıca derneğin, mevzu ile alâkalı neşredilmiş kitapları da
bulunmaktadır.
Türkiye’yi Alkolsüz Ülke Yapma Gayreti

Birinci Büyük Millet Meclisi’nin 13 Eylül 1336 (1920) Pa-
zartesi günkü toplantısında Trabzon Mebusu Ali Şükrü Bey bir
kanun teklifi vermişti. Bu teklifte memlekete içki yasağı getiril-
mesi isteniyordu. Teklifin sahibi olan merhum Ali Şükrü Bey,
Amerika’da içki yasağı olduğunu, bu yasağın bir gerilik olarak
kabul edilemeyeceğini belirtmiş, alkolizmin bir milletin manen
ve maddeten çökmesinde önemli rolü olduğunu ve içki yasağının
memleketin menfaatine olacağını ifade etmiştir.
İlk mecliste iki gün süren ciddi müzakerelerden sonra ka-
nun şu şekilde kabul edilmiştir; “Her nev’i müskiratın imali,

ithali, satın alınması ve kullanılması yasaktır.” “Alenen müs-

kirat istimal edenler veya hafiyen (gizli) edipte sarhoşlu-
ğu görülenler, 50 liradan 200 liraya kadar para cezası veya
üç aydan bir seneye kadar hapis cezası ile tecziye edilirler.
Resmî vazifesi olanlar ise bu cezalara munzam (ilâve) olarak
memuriyetten tardolunur. Bu hükümler temyiz ve istinaf
(yeniden muhakeme) edilemez.”2
14 Eylül 1920 tarihinde kabul edilen teklif ancak 28 Şubat
1921’de 22 no’lu kanun olarak tatbik mevkiine kondu. Kanun
takriben 3,5 sene kadar yürürlükte kaldı. Ve maalesef İkinci Bü-
yük Millet Meclisi’nin çalışmaya başlamasından sonra 9 Nisan
1924 tarihinde tatbikten kaldırıldı. İçki imalâtı ve kullanılması
tekrar serbest hale geldi. Hıristiyan Amerika’nın 13 yıl sürdür-
düğü içki yasağını (1919-1932) biz maalesef 3,5 yıl zor devam
ettirmişiz.
Alkollü İçkilerin İnsanda Meydana Getirdiği Zararlar
Nelerdir?
Alkollü içkiler tahıllardan ve meyvelerden elde edilir. İç-
kilerde insanlara sarhoşluk halini veren, yani asıl zararlı olan
madde, daha çok etil alkol dediğimiz kimyevî maddedir. Her
bir içkide farklı nisbetlerde etil alkol bulunur. Birada alkollü bir
içkidir. Ancak alkol nisbeti diğerlerine nisbetle biraz düşüktür.
Alkol, insan vücudunda karaciğerde okside olur, yani yanar. Bu-
rada su ve karbon diokside kadar parçalanır. Az bir kısmı böb-
reklerden ve nefesle ağızdan atılır. Bunun için içkili şahısların
nefesleri alkol kokar.
2 Kutay C: Türkiye’yi Alkolsüz Ülke Yapma Savaşı. Tarih Konuşuyor,

cilt: 2, sayı: 8, s.620, Eylül 1964.

Sarhoşluk Dediğimiz Durum Nasıl Meydana Gelir?

Alkol bir anestetik yani uyutucu bir maddedir. Kan yolu
ile beyne gelir. Beyini vücudun idare merkezi, bir santral gibi
düşünelim. Alkol beyine geldiği zaman beyinin faaliyetlerine
zarar verir. İlk defa karar verme yani muhakemeyi bozar. Sarhoş
şahıs, kararlarında ve yaptığı hesaplarda hatalar yapar. Sonra
insanın bir özelliği olan utanma hissini kaldırır. Sarhoş şahıs
ayık iken yapmayacağı utanılacak hareketlerde bulunur. O ise
bunların farkında değildir. Alkollü içkiler bundan sonra görmeyi
ve konuşmayı bozar. İçkili olanların cisimleri tam net göreme-
dikleri, bulanık gördükleri anlaşılmıştır.3 Sarhoşlar, genellikle
kaba, ölçüsüz, lüzumsuz ve bıktırıncaya kadar çok konuşurlar.
Bilahare de alkol, işitmeyi ve kasların düzenli çalışmasını bozar.
Sarhoş şahıslar bilineceği gibi yalpalayarak yürürler. Dengelerini
zor sağlarlar.
İçki kullanılması işitmeye zarar vermekte, şahsın içtiği içki
miktarı arttıkça sesleri daha zor işitmektedir. Buda iş kazalarına,
trafik kazalarına davetiye çıkaran faktörlerden birisi olmaktadır.4
İnsanların alkollü içki kullanmaları yaralanma sebepleri için en
önde gelen faktörlerden birisidir.5
İşte böyle bir durumdaki şahıs, düşünmeyen, aklını kul-
lanmayan, dış dünya ile alâkası azalmış, insanın özelliği olan
utanma hissi zayıflamış, sadece solunum, dolaşım ve sindirim
3 Harvey AJ, Kneller W, Campbell AC: The effects of alcohol intoxication

on attention and memory for visual scenes. Memory, Feb 2013.
4 Şahin F: Etil alkolün akustik refleks ve akustik travma üzerine etkisi.
Fırat Tıp Dergisi, 15(2):79-82, 2010.
5 Akay S ve ark: Acil servise travma ile başvuran vakalarda kan alkol
seviyesi ile travma skorları arasındaki ilişkinin araştırılması. İzmir
Atatürk Eğitim Hastanesi Tıp Dergisi, 47(4):137-143, 2009; Aldemir S,
Tan S: Travma ve bağımlılık sendromları. Yeni Tıp Dergisi, 28(4):198-
202, 2011.

gibi otomatik faaliyetlerle yaşayan bir kimsedir. Ama daha da

fazla alınan içki bu faaliyetleri de durdurur. Şahsın kalbi durur,
solunum felcinden ölümüne yol açar. Böyle çok insanlar, bir de-
fada fazla miktarda alkol kullandıklarından dolayı masa başında
kalıp ölmüşlerdir.
İşte alkoliklerin hali. Cemiyete, maddi ve manevî yönden, hem

yük, hem de problem olan insanlar haline gelmişlerdir. İçki içen-
ler, şüphesiz “alkolik olacağız” diye içkiye başlamazlar. Ancak, on-
lardan bir kısmı alkolik olur. Hem dünyasını, hem de ahiretini de
perişan ederler.
Alkollü İçkileri Kullananlar, Onu Belli Bir Seviyede

Tutabilirler mi?
Alkollü içkiler, insanda tolerans yani bir manada alışkanlık
yaparlar. Bir misâl ile anlatmaya çalışalım. Meselâ ilk defa bir
bardak içki ile sarhoş olan bir şahıs, bir sonraki defada sarhoş
olabilmesi için, aynı içkiden daha fazla miktarda kullanması ge-
rekir. Üçüncü defada ise, ikincisinden daha fazla miktarda alkol
alması icap eder. Ve bu durum şahsı yavaş yavaş kötü akıbete
yani iptilâya doğru götürür. İşte ilk defa içkili toplantılarda içme-
ye başlayan şahıs, daha sonra sık sık içmeye başlar. Bir müddet
sonra gizli gizli içmeye başlar. Maksadı, etrafına az içtiği kanaa-
tini vermektir. Kara leke diye adlandırılan devre en tehlikeli dö-
nem olarak tarif edilir. Bu şahıslarda bundan sonra, devamlı içki
kullanma arzusu doğar. Bunlar artık az içkiye kanaat edemezler.

Yani az içki onlar için içki değildir. Bu şahıslar çok miktarda ve

çok sık içki içerler. İşte bu şahıslar alkoliktirler.
Bu şahıslar kavgacı ve mütecaviz insanlardır. Alkol insanları
âdeta suça teşvik eder. Bazı suçların ve hatta cinayetlerin içkili
iken yapıldığını hatırlayalım. Ayrıca bu şahıslar aile içinde de
geçimsizdirler. Hanımlarını ve çocuklarını döverler. Sonunda,
boşanmalara kadar gidebilen kötü neticelere sebep olabilirler.
Türkiye İstatistik Kurumu’ (TÜİK) nun rakamlarına göre,
2006-2015 yıllarında yani 10 yılda Türkiye’de 1 151 591 çift
boşanmıştır. Neticede 2 302 682 vatandaşımız 10 yılda boşan-
mıştır. Çünkü her boşanma vakasında karı ve koca olmak üzere
iki kişi boşanmaktadır. Yani memleketimizde her yıl bir vilayet
nüfusu kadar vatandaşımız boşanıyor demektir. Bu boşanmaların
büyük bir kısmının sebebi geçimsizlik, geçimsizliğin en önemli
sebeblerinden biriside şüphesiz alkollü içkilerdir.6
Bu şahıslar genellikle işlerini de kaybederler. Çünkü işlerine
geç gider, erken ayrılırlar. İşlerinde muvaffak olamazlar. Dairede
mesai arkadaşları ile kavga ederler. Kimseye karşı pek yüzü kal-
mayan alkol müptelâsı şahıslar, bulunduğu yerden ya başka bir
mahalleye veya başka bir şehre göç ederler. Maksadı eski güzel
günlerini tekrar geri getirmek, tekrar ihyâ etmektir. Ancak bunda
da muvaffak olamazlar. Artık sabahları içki ile güne başlamakta-
dırlar. Bu şahıslar devamlı içerler. Ama nereye kadar içeceklerdir.
Bunların âkıbeti yani sonu ya hastahane, ya hapishane, ya da
kabristanla biter. Yani bazılarının sonu alkollü içkilerden dolayı
ölümle sonuçlanmaktadır.
6 1995 yılında yapılan bir araştırmaya göre Türkiye’deki takriben her dört
boşanmadan birisinin zahiri sebebi sarhoşluktur. Bu konuda şu neşriyata
bakılabilir: Sur Mecmuası, 241: 24, Nisan 1996.

Alkollü İçkilerin Uzun Müddet Kullanılması, İnsan

Vücudunda Ne Gibi Zararlara Yol Açar?
Hassas bir makinenin dişlileri arasına çakıl taşı veya kum
dökmek, o makineye nasıl zarar veriyorsa, Allah’ın her insa-
na emanet olarak verdiği, âdeta hassas ve kıymetli bir makine
hükmünde olan insan vücudunda da, alkollü içkiler öyle zarar
vermektedir. Yani alkollü içkileri uzun müddet kullananlarda,
vücutta sayılamayacak kadar çok zararlar meydana gelmektedir.
Alkollü içkiler önce direkt temas ettiği organlara zarar verir.
Meselâ ağızda kanser, yemek borusunda iltihâp hatta yemek bo-
rusu kanseri, mide de önce gastrit, sonra da ülsere sebep olur.
Hatta mide delinmelerine kadar giden kötü neticelere yol aça-
bilir. Ayrıca alkollü içkiler beslenme bozukluğu yapar. Pankreas
iltihâbı yapabilir. Vücudun âdeta kimya laboratuarı durumunda
olan karaciğere alkolün zararları pek çoktur. Karaciğerde yağlan-
maya, bilahare siroza, hatta karaciğer kanserine de sebep olabilir.
Bilhassa siroz deyince akla alkol gelir. Siroz, uzun müddet alkol
kullananlarda sık görülen, ölümle sonuçlanan bir hastalıktır.
Alkol sinir sistemi için, bilhassa beyin için son derece zararlı
tesirlere sahiptir. İçki kullanan şahısta, beyinde sinir hücrele-
rinde tahribât, hatta ölüm görülür. Her kadeh içkinin beyinde,
1000-2000 civarında sinir hücresinin ölümüne yol açtığı hesap-
lanmaktadır. Beyinde normal bir şahısta milyarlarca sinir hücresi
vardır. Ancak her seferinde bin yada iki bin kadar ölen sinir
hücreleri zamanla, milyonlara varan sinir hücresi ölümlerine yol
açar. Sonunda telâfi edilemeyen beyin dokusu kaybına sebep
olur. Bu netice, genç yaşlarda içkiye başlayan şahıslarda, orta
yaşlarda kendisini belli etmeye başlamaktadır. Hatta en sonunda
akıl hastahanelerine kadar düşebilmektedirler.

Ayrıca alkollü içkiler, sinirlerde iltihâba ve bozukluğa yol

açar. Kalbte kalb kası bozukluğuna yol açabilir. Kansızlık yapar.
Alkole bağlı şeker hastalığına yol açabilir.
Bunlardan başka, uzun müddet alkol kullananlarda, zaman-
la ruhî bozukluklarda meydana gelebilir. Şahsiyet bozuklukları
teşekkül edebilir. İçki bulamadığı zamanlarda sıkıntılı bir hale
girer. Kötü hayaller görmeye başlar.
İçki Kullanan Şahısların, Kendi Çocuklarında da
Zararlar Görülür mü?
İçki sadece kullanan şahıslara zarar vermekle kalmaz. Onun
neslinden olanlara da, yani çocuklarına da zarar verir. Meselâ
alkolik bir babanın çocukları arasında geri zekâlılık ve şizofrenik
nisbeti fazladır.
Meseleyi anne yönünden düşünecek olursak, durum daha
da kötü olmaktadır. Şayet anne hâmile iken alkollü içki kullanır-
sa, alkol bebeğe geçer ve bebek üzerinde büyük zararlar meyda-
na getirir. Gelişmiş insan üzerinde bir çok zararları olan alkollü
içkilerin, organları henüz gelişmekte olan, narin yapılı bebek
üzerinde çok daha fazla zararları olacağı gayet açıktır. Meselâ
içki kullanan annelerden, zekâ geriliği olan çocuklar dünyaya
gelebilir. Hatta hâmile iken devamlı alkol kullanan annelerden
doğan bebekler, dünyaya gelince âdeta alkolik bir şahsın halini
göstermekte, sanki alkole müptelâ olarak dünyaya gelmektedir.
Bu yönden tedaviye ihtiyaç göstermektedir. Böyle bir durumun
bebek için ne kadar zararlı olacağı açıktır.
Bunca Zararları olmasına Rağmen, Niçin İnsanlar Hâlâ
Alkollü İçkileri İçmeye Devam Ediyorlar?
Alkollü içkiler yeryüzünde belki tarihin ilk zamanlarından
beri mevcuttu. Bu belkide, insanoğlunun bir nevi imtihan içe-

risinde olmasının sırrıdır. Yani insanoğlu karşısında her zaman

iyinin yanında kötüyü de bulmuş, ikisinden birisini tercih imti-
hanında bırakılmıştır.
Bu meseleyi anlamamız için birazda insanın mahiyetini,
özelliğini bilmemiz gerekir. İnsan bu âlemde çok şeyden lez-
zet alabildiği gibi, çok şeylerden de elem duyabilecek mahiyette
yaratılmıştır. Bilhassa içinde yaşadığımız asır, yani modern ha-
yat, insana kazandırdıklarının yanında bir takım problemleri
de beraberinde getirmiştir. Radyo ve televizyon gibi haberleşme
vasıtaları, dünyayı âdeta bir şehir, bir köy hükmüne getirmiştir.
Yani dünyanın herhangi bir yerinde vukua gelmiş, yangın, kaza,
zelzele, fırtına, harp vs. gibi hâdiseleri o akşam TV’de seyrede-
biliyoruz. Bu gibi hâdiseler insan ruhuna ve hissiyatlarına tesir
ediyor, hüzün ve sıkıntı verebiliyor.
Ayrıca günlük hâdiseler, meselâ dairede amirinizle veya
arkadaşınızla bir münakaşanız, girdiğiniz imtihanda iyi netice
alamamanız, dolmuş şoförü ile hafif bir münakaşanız canınızı
sıkmakta, sizleri huzursuz etmektedir. Bunlara ilâve olarak, geç-
mişten ve gelecekten üzüntüler ve endişelerde insanları rahatsız
eder. Meselâ geçmişte vefat etmiş bir akrabasını düşündükçe
elemi tazeleniyor. Gelecekte ise, ölüm gibi büyük ve dehşetli
bir hakikat genellikle her insanın her zaman en büyük endişesi
olmakta devam ediyor. Yakınlarının, eş ve dostlarının vefatı is-
tese de istemese de bu endişesini her zaman tazelendiriyor. İşte
hazır günden, geçmişten ve gelecekten gelen endişeler, sıkıntılar
arasında kalan şahıs, bunlara karşı iki tarzda karşı koyar. Meselâ
ölüm endişesine karşı kuvvetli bir ahiret inancı ile, belâ ve mu-
sibetlere karşıda tevekkül ve kadere teslim ile karşı koyup teselli
bulur. Kadere olan inancı âdeta onun sıkıntılarına karşı manevî
bir merhem olur. Şayet şahıs kuvvetli bir inanca sahip olmazsa

bu manevî sıkıntılardan kendisini başka türlü kurtarmaya çalı-

şacaktır. Kendisini rahatsız eden aklının verdiği manevî azaptan
kurtulmak için, yani bu hâdiseleri unutmak için şahıs içkiye baş-
vuracaktır. Yani alkollü içkiler, insanlar için gerçeklerden kaçma,
hakikatleri unutma vasıtası olmaktadır. Ancak gerçeklerin, kısa
bir müddet unutulması ile değişmeyeceği açıktır.
İslâmiyetin Alkollü İçkiler Hakkındaki Görüşleri
Nelerdir?7
Bilineceği gibi yüce dinimizce alkollü içkiler kesinlikle ha-
ram edilmiştir. Ancak bu yasaklamada dinimiz tedriç kanununu
yani yavaş yavaş vazgeçirme tarzını seçmiştir. Çünkü insanlar
önceden kazandıkları alışkanlıklarından kolay kolay vazgeçemez-
ler. Hele alkollü içkiler gibi, kullananı âdeta kendisine esir eden
maddelerden vazgeçmek diğer alışkanlıklardan vazgeçmekten
daha zordur. Bu konuda tedricen gelen ayetlerle içkinin menfi-
likleri anlatılmış, en nihayetinde de kesinlikle harâm edilmiştir.
İçki birdenbire kesinlikle harâm edilmiş olsaydı, içkiye müptelâ
olmuş, alışkanlık âdeta damarlarına kadar işlemiş olan o asrın
insanları İslâmiyeti kabulde nazlanabilirlerdi. Alışkanlıklarını
bırakmak istemeyebilirlerdi. Bu bakımdan insanı yaratan, her
özelliği ile insanı bilen Cenab-ı Hak, bu dünyada, fıtrata yani
yaratılışa uygun tarz ile emretmiş, tedricen alkollü içki alışkanlı-
ğından menetmiştir. Bu mevzuda en son nâzil olan ayetler, Mâide
Suresi’nin 90 ve 91. âyetleridir. Bu âyetlerde meâlen şöyle buyu-
rulmuştur; “Ey iman edenler! İçki, kumar, tapmaya mahsus
dikili taşlar, fal okları ancak şeytan işi pisliklerdir. Bunlar-
dan sakının ki felâha eresiniz.” “Şeytan şüphesiz, içki ve
kumar yüzünden aranıza düşmanlık ve kin sokmak ve sizi
7 Bu mevzu için ayrıca kitabın ekinde bulunan “İslâmiyet ve Zararlı Alış-

kanlıklar” başlıklı bölüme de bakabilirsiniz.

Allah’ı anmaktan, namazı kılmaktan alıkoymak ister. Artık

bunlardan vazgeçtiniz değil mi?”
Bu son âyetler ile alkollü içkiler kesinlikle haram edilmiştir.
Sahabelerden Hz. Enes (r.a.) anlatıyor: “Biz içki âleminde idik.
Ben dağıtıyordum. Bir adam geldi, “İçki haram edildi” dedi.
Arkadaşlar derhal “Şu içki kaplarını dök, temizle” emrini
verdiler. O haberden sonra kimse ağzına içki almadı.” (Sünen-i
Nesaî, Eşribe, 51/2)
İçki hakkında Peygamber (s.a.s.) Efendimizin, bir çok ha-

disleri vardır. En muteber hadis kitaplarında bulunan bu hadis-i
şeriflerden bir kaç tanesini beyan edelim:8
“Her sarhoşluk veren şey haramdır (içkidir) ve sarhoş-
luk veren her şey haramdır.” (Buharî, Eşribe, 1; Müslim, Eşribe, 73)
Hz. Aişe (R.A.) anlatıyor: Resûlullah (s.a.s.) buyurdular ki;
“Sarhoşluk veren her içki haramdır.” (Buharî, Eşribe, 4; Müslim,
Eşribe, 67, 68)
“Bir şeyin çok miktarda alınması insana sarhoşluk veri-

yorsa, onun azıda haramdır.” (Ebû Dâvud, Sünen, c. II, s. 294; Tirmîzî,
Eşribe, 3)
“Her sarhoş edici haramdır. Bir farak (küp) içildiği tak-

dirde sarhoşluk veren bir şeyin tek avucu da haramdır.” Tir-
mizi’de gelen rivayette; “Tek yudumu haramdır” diye gelmiştir.
(Ebû Dâvud, Eşribe, 5; Tirmizi, Eşribe, 2, 3)
“Şu muhakkak ki hamr (içki) deva değildir; bilâkis ma-

razdır (hastalık vericidir).” (İbn-i Mâce, Tıp, 27; Müslim, Eşribe, 12)
8 Bu mevzu ile alâkalı şu kitaba da müracaat edilebilir: Prof. Dr. İbrahim

Canan, Kütüb-i Sitte Muhtasarı, Tercüme ve Şerhi. Cilt: 8, s. 124-73,
Akçağ, Ankara, 1985.

“Rabbim ümmetime haram kıldığı şeylerde (ümmeti-

min) şifasını vermez.” (Tac’u’l-Usûl, cilt: 3, sahife: 142)
Hz. Osman (r.a.)’ nın rivayet ettiği diğer bir hadis-i şerifte,
“İçki kötülüklerin anasıdır” Diğer bir rivâyete göre de “İç-
kiden sakınınız. Çünkü içki her türlü kötülüklerin anasıdır.”
denilmiştir. (Dare Kutnî, Sünen. c. IV, s. 247; Camiu’l Usûl Fî Ahadisi’r Resûl,
c. V, s. 103).
“İçkiden uzak durunuz! Çünkü o, her kötülüğün anah-

tarıdır.” (Hakim, El Müstedrek, c. IV, s. 145)
Yine Hz. Osman (r.a.)’ in rivâyet ettiği başka bir hadisi şerif
meâli;
“İçkiden kaçınınız. Allah’a yemin ederim ki, içki ile
iman bir yerde birleşmez. Yani biri diğerini çıkarır.” (Nesâi,
Eşribe, 51/44)
İçilmesi haram olan içkinin alış verişi de haramdır. Bu ge-

len hadis-i şerif bu hükmün delilidir: “Allah Teâlâ Hazretleri
hamrı haram kılmıştır. Öyle ise, bu âyet kendisine ulaşan
herkes, yanında hamr (içki) olduğu takdirde, onu ne satın
alsın, ne satsın, ne de ondan istifade etsin.” (Müslim, Müsâkât,
67). Bu emirden sonra halk, hamr olarak evinde ne varsa Medine
sokaklarına götürüp döktüler.
İslâmiyetin Bu Yasaklaması Nasıl Tahlil Edilebilir?
Bilineceği gibi, dinimizce alkollü içkiler kesinlikle yasakla-
nırken, alkolün zararlarını tam manasıyla gösterecek bugünkü
teknik imkânlar şüphesiz o asırda mevcut değildi. Fakat insanı
harika ve antika bir saat gibi yaratan Cenab-ı Hak, ezelî olan ilmi
ile, alkolün insan vücuduna yapabileceği tahribatı tayin etmiş ve
alkollü içkileri haram kılmıştır. Gelişen teknik imkânlar, yapılan

araştırmalar, İslâmiyetin bu hükmünü tekzib etmemiş, yalan-

lamamış, bilakis teyid etmiştir, doğrulamıştır. Yani bundan da
şunu anlamalıyız ki, İslâmiyet insanlar için neyi emretmiş ise,
o insanın yine kendi faydasınadır ve İslâmiyet insanlar için
neyi de menetmiş ise, oda insanların yine kendi zararınadır.
Bu konudaki diğer bir fevkalâdelikte de, Peygamber (s.a.s.)
efendimizin alkollü içkileri o zamanın inatçı ve müteassıb kavim-
lerinden kaldırılmasındaki harikulâde muvaffakiyetidir. Padişah
Sultan IV. Murad’ın, o asırda yayılmış olan sigara âdetini kaldır-
mak için onca gayretine rağmen, yinede tam muvaffak olama-
dığı tarihî bir gerçektir. Bugün dahi bir sigara alışkanlığından
vazgeçmenin ne kadar zor olduğu çoğu kimsenin malûmudur.
Halbuki, bakıyoruz ki, Peygamber (s.a.s.) efendimizin getirdiği
iman nuru, o asırda, o cahiliyye devrinde, o kavimlerin dem
ve damarlarına kadar işlemiş olan çok kötü âdetleri kaldırmaya
muvaffak olmuştur. İşte alkollü içkileri kaldırması bunun sadece
bir tek misâlidir. Acaba yüzlerce âlim ve fazıl kimseler gitseler,
senelerce çalışsalar, Peygamber (s.a.s.) efendimizin, o zamanda
bir senede yaptığının acaba yüzde birisini yapabilirler miydi?
Bu hakikatı destekleyen yabancılardan bir misal vermek isti-
yorum: Amerika Birleşik Devletleri’nde (A.B.D.), alkollü içkilerin
cemiyetlerine yaptıkları büyük zararları önlemek için, 1919 yılın-
da alkollü içkilerin üretilmesi ve kullanılması devlet eli ile yasak-
lanmıştı. Bunun muhakkak ki faydası olmuştu. Mesela, o sene-
lerde sirozdan ölüm nisbeti, A.B.D.’de bir hayli düşmüştü. Ancak
bu yasaklama hiçbir zaman kesin çare olamamıştır. Bu sefer gizli
imalathânelerde içki imal edilip satılmaya ve kullanılmaya başlan-
dı. Kaçakçılar türedi. Zaman zaman böyle imalathâneler basılıp,
içki fıçıları imha edildi. Neticede, alkollü içki üretimi ve kullanıl-
ması, 1933 yılında tekrar serbest bırakıldı. İşte bu meselede aciz

kaldıklarını, İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde senelerce Hıf-

zısıhha dersi hocalığı yapmış olan Amerika’lı Ord.Prof.Dr. Julius
Hirsch, kendi ders kitabında şöylece belirtiyor: “Hz. Muhammed
(s.a.s.) Kur’an vasıtası ile içkiyi men etmiş ve asırlarca büyük
insan kitlelerini içkinin zararlarından koruyabilmiştir. Bu
netice 20. asırda, münevver Amerika’da, her nev’i propogan-
daya ve fennî terakkiye rağmen elde edilememiştir.” diyerek
bu konuda aciz kaldıklarını açıkça ifade etmiştir.9
A.B.D.’de içki yasağı senelerinde basılmış olan gizli bir içki imalât-
hanesi görülüyor. Vazifeli şahıs, balta ile içki fıçılarını parçalayıp,
içkileri döküyor.
Fazilet odur ki, düşmanlar dahi onu tasdik etsinler. İşte

bu yabancı profesör bunu yapmıştır.
Bu netice, insanların sadece yasaklamalarla bu ve benze-
ri zararlı maddelerden vazgeçmesinin zor olduğunu, insanlara
9 J Hirsch: Hıfzısıhha Ders Kitabı. İstanbul Üniversitesi Yay, No: 34, İs-
tanbul, 1938, s. 242

kuvvetli bir iman şuuru verilmediği müddetçe bu gibi maddeleri

kullanmak isteyebileceğini gösteriyor.
İslâm Hukuku’nda İçki Kullanmanın ve Sarhoşluğun
Hükmü
İslâm dininde alkollü içki kesinlikle yasak edilmiş ve kulla-
nılmasının günah olduğu açıkça bildirilmiştir. Bu yasağa binaen
İslâm Hukuku’nda da içki içme ve sarhoşlukla alâkalı çeşitli hü-
kümler getirilmiştir. Bu mevzuda içkinin mahiyeti tarif edilmiş
ve içki kullanmanın ve sarhoşluğun neticesinde takdir edilen
cezalar açıkça belirtilmiştir.10
İçki Müptelâsı İçkiyi Terk Edebilir mi? İçkiyi Terk
Edenin Tövbesi Kabul Edilir mi?
Neden olmasın? Bir çok alkol müptelâları içkiyi terk etmiş-
ler, eski hayatlarının aksine, son derece sakin, mazbut bir ha-
yata dönüş yapmışlardır. Yalnız kesin şart, şahsın içkiyi kesin
bırakma azminin olması lâzımdır. Bu bakımdan, gerek içkiye
alışmış, gerekse alışma yolunda olanlara düşen, içkiden tövbe
etmek, bir an evvel vazgeçmektir. Rahmeti, merhameti sonsuz
olan Cenab-ı Hak’kın tövbe kapısı sonuna kadar, kıyamete kadar
açıktır. Tövbe edenlerin ve tövbesini bozmayanların günahlarının
affedileceği, çeşitli âyetlerde ve hadislerde müjdelenmiştir. Tövbe
ile alâkalı bir kaç örnek verelim;
Nasr Sûresi, 3. âyet; “Rabbin Teala ya hamd ve şükre-
derek O’nu tenzih et. O’nun mağfiretini iste, şüphe yok ki,
Allah tövbeleri çok kabul edici, günahları affedicidir.”
10 Bu konuda şu kitaba da müracaat edilebilir: Ömer Nasuhi Bilmen,

Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılahat-ı Fıkhiyye Kamusu, cilt: 3, s. 250-60,
İstanbul Ün Hukuk Fak, Yayın No: 90, İstanbul, 1949.

Âl-i İmrân Sûresi, 135. âyet: “O’nlar kötü bir iş işledikleri

yahut nefislerine zulmettikleri zaman Allah’ı anıp hemen gü-
nahlarından tövbe ve istiğfar ederek mağfiret dileyenlerdir.
Zaten günahları Allah’tan başka kim affedebilir? Birde onlar
işledikleri günah da, bile bile ısrar da etmezler.”
Ebu Eyyûb (R.A.) anlatıyor: “Resulullah (s.a.s.) buyur-
dular ki: “Eğer siz hiç günah işlemese idiniz, Allah Teala
hazretleri sizi helâk eder ve yerinize, günah işleyecek (fakat
tövbeleri sebebiyle) mağfiret edeceği kimseler yaratırdı.”
(Müslim, Tövbe, 9; Tirmizî, Da’avât, 105)
Bir hadislerinde, Hz. Peygamber (s.a.s.) Efendimiz şöyle

buyurmuşlardır; “Her kim; kendisinden başka ibadete lâyık
hiçbir ilâh olmayan, hayat ve beka sahibi yüce Allah’a (bir
daha işlememek üzere günahlarımdan) tövbe ve istiğfar edi-
yorum, diye yalvarırsa (şirkten başka) Hakkullah’a müteallik
en büyük günahı bile irtikab etmiş olsa, günahları mağfiret
olunur.” (Ebû Davud, Salat, 361; Tirmîzî, Da’avât, 118; Hâkim, 1/511) Bu
müjdelere karşı, şahsa düşen bir an evvel tövbe etmek en güzel
yoldur.

33
ALKOLÜN ÇEŞİTLERİ
Alkol kelimesi, Arapça asıllı bir kelimedir. Arapça da, kir-

pikleri boyamak için kullanılan pudra şeklindeki toz manasına
gelen “el-kühul (el-küûl)” kelimesi, hemen bütün batı lisan-
larına geçmiş, Türkçe ye de batı kaynaklı lisanlardan, Türkçe
okunuşu şekli olan alkol halinde gelmiştir.
Alkollü içkilerde, kimyevî yönden bir çok çeşit alkol olma-

sına rağmen, en önemli olanı etil alkol dur. Bu madde kimyasal
olarak etanol, yaygın olarak ta, hububat ispirtosu (grain alcohol)
olarak adlandırılır.
İçkilerde bulunan diğer alkol çeşidi metil alkol veya me-

tanol dur. Bu alkolde, halk arasında daha çok odun ispirtosu
olarak bilinir. Metil alkol antifrizlerde ve yakacaklarda olduğu
gibi bazı mamullerde ticari maksatla kullanılmaktadır. Metil al-
kol öldürücü bir zehirdir. Çok az miktarları dahi körlüğe ve
ölüme yol açar. Kaçak olarak yapılan içkilerde bazen metil alkol
bulunur ve bu birçok ölümlere yol açmıştır.
Bir diğer alkol çeşidi de izopropil alkoldür. Bu alkol çeşidi

de kesinlikle zehirlidir. Fakat alkol deyince kast edilen mana
daha çok etil alkoldür.

Alkollü İçkilerin Elde Edilişi

Etil alkol sanayide değişik yollardan elde edilir. Meselâ ase-
tilen gazından (C2H2) etil alkol elde edilebilir. Alkol sanayide
kimyevî maddelerin elde edilmesinde kullanılır. Boyalar, reçi-
neler için iyi bir eriticidir. Etil alkolün %85’lik sulu çözeltisine
kolonya denir. İspirtoda etil alkolün %65-70’lik sulu çözeltisine
boya karıştırılmış halidir. Ancak bizim burada sözünü ettiğimiz
ve içki niyeti ile kullanan şahısta zararları olan alkollü içkilerin
elde edilişidir.
Sarhoşluk veren madde olan etil alkol, hangi içki tipinde
olursa olsun, şekerin fermantasyonu yani mayalanması neticesi
elde edilir. Meselâ bira, çimlenmiş, filizlenmiş arpanın ferman-
tasyonu ile elde edilir. Şarap ise üzüm suyunun fermente olmuş
(mayalanmış veya tahammür etmiş) şeklidir. Ağır içkiler veya
alkol nisbeti yüksek olan içkiler, hafif yani alkol nisbeti düşük
olan içkilerin damıtılması yani distile edilmesiyle elde edilir. Da-
mıtımda esas, alkol nisbeti düşük içkilerin kaynatılması sonucu
ele geçirilen buharların tekrar soğutularak sıvı hale getirilmesidir.
Bu ele geçen sıvıda etil alkol dediğimiz zehir daha fazla nisbet-
tedir. Bildiğimiz ispirtoda bu esasa göre hazırlanmakta, sonra
içerisine boya katılıp takdim edilmektedir.
Fermantasyon: Mayalama: Tahammür
Fermantasyon bazı mikroskobik canlıların havasız (anaero-
bik) vasatta şekerli maddelerden etil alkol sentezleme özelliğidir.
Daha ilmî bir ifade ile yüksek moleküllü maddelerin, bilhassa şe-
kerli birleşiklerin (karbonhidratların), mikroorganizmalar vasıtası
ile daha küçük moleküllü maddelere parçalanmasıdır.1
1 Yakartan N, Bilge E: Genel Botanik. İstanbul Ün. Fen Fak. Basımevi,

İstanbul, 1976, s.411.

Fermantasyonun Kimyasal Özeti Şöyledir:

C6H12O6 2C2H5 - OH + 2CO2 + 21Kal.
GLİKOZ ETİL ALKOL KARBONDİOKSİD
Fermantasyonda rol oynayan belli başlı mikroorganizmalar
ise şunlardır:2
1- Mayalar: Fermantasyonda maya denilince sakkaromiçes
(saccharomyces) cinsi anlaşılır. Meselâ bunlardan sakkaromiçes
serevisia (bira mayası mantarı) çimlenmiş arpa ile mayalandırı-
larak bira yapılmasında kullanılır. Birada %5-7 nisbetinde etil
alkol bulunur. Alkolsüz biranın elde edilişi, biradaki alkolün
vakumla azaltılmasıdır. Yoksa kesinlikle alkolsüz denilen
birada da %1-1.5 nisbetinde etil alkol mevcuttur.
Şarabın elde edilişinde üzüm suyu kullanılır. Üzüm suyuna
%1-2 nisbetinde saf maya katılır. Takriben bir hafta süren fer-
mantasyon neticesi mayide belli oranda etil alkol meydana gelir.
İstenirse bu etil alkollü mayi damıtılarak yüksek dereceli alkollü
içkiler elde edilir. (Şekil: 1)
2- Bakteriler: Bazı fermantasyonlarda değişik bakteriler kul-
lanılır. Meselâ sirke bakterileri ile mayalama neticesi sirke elde
edilir. Laktobasillus bulgaris sütün yoğurt halinde mayalanmasını
sağladığından gıda endüstrisinde önemli yerleri vardır.
2 Özkaya H: Gıda Bilimi ve Teknolojisi. A Ü Ziraat Fak, Teksir No: 113,

Ankara, 1983, s.143.

HAM MADDE:
ŞEKERLİ ve NİŞASTALI
MADDELER
ARPA
ÜZÜM
KURU İNCİR
ŞEKER PANCARI
ŞEKER KAMIŞI
DEĞİŞİK MEYVELER
vs.
KONYAK
BİRA LİKÖR
FERMANTASYON ŞARAP DAMITMA CİN
ALKOLLÜ (İMBİKLEME-DİSTİLASYON) RAKI
MAYİ VOTKA
VİSKİ
Şekil: 1. Alkollü içkilerin elde edilişini özet olarak gösteren şema.
Alkollü İçkilere Ait Genel Liste

İçkinin İsmi Mayalanan Madde Damıtılmış mıdır? Alkol Yüzdesi
Bira Çimlenmiş Arpa Hayır % 4-7
Şarap Üzüm Suyu Hayır % 15-20
Kanyak Üzüm Suyu Evet % 40-50
Likörler Değişik Meyveler Evet % 40-50
Rakı Üzüm, İncir Ezmesi Evet % 40-50
Cin Ardıç Otu Evet % 40-50
Votka Patates ve Diğer Membalar Evet % 67
Viski Çimlenmiş Hububat Evet % 65-70

BİRA ŞARAP LİKÖR VE CİN
İçkiler, alkol ve sudan başka lezzetlendirici ve renk veri-

ci maddeleri ihtiva ederler. Alkollü içkilerin besleyici de-
ğerleri yoktur. Resimde, içinde aynı miktarda etil alkol ihti-
va eden farklı içkiler görülüyor. Bir şişe bira içen adam, bir
kadeh şarap içmiş kadar etil alkolü vücuduna almış olmaktadır.
Sağ baştaki isim herhalde dikkatinizi çekmiştir. Bazen dini bay-

ramlarımızda dahi ikram vasıtası olarak verilen likör, takriben ya-
rısına yakın miktarı etil alkol olan bir alkollü içkidir.

İçkinin İsmi Miktarı Verdiği Kalori Tekâbül Eden Gıda Maddesi
Kanyak Bir Bardak 75 Kalori Bir bardak limonata
Şarap Bir Bardak 75 Kalori Bir adet haşlanmış yumurta
Rakı Bir Kadeh 75 Kalori Yedi adet kesme şeker
İki adet ceviz veya

Şampanya Bir Kadeh 85 Kalori
bir adet portakal
Beş adet bisküvi veya

Bira Bir Bardak 92 Kalori
bir adet armut
Bir bardak süt veya bir büyük porsiyon

Kokteyl (Karışık) Bir Bardak 175 Kalori
dondurma
Viski Bir Bardak 400 Kalori Altı dilim ekmek
Yukarıdaki listede muhtelif içki tiplerinin verdikleri kaloriye karşı-

lık tekabül ettikleri gıda maddelerinden bazıları gösterilmiştir.
Alkollü içkiler vücuda ne miktarda dahil olursa, ne miktarda

kalori verirse, o miktarda da vücut hücrelerine zarar vermekte-
dir. Buna karşılık aynı miktar kaloriyi vermekle birlikte vücuda
hiçbir zararı olmayan gıda maddelerini de düşünelim.
Ayrıca içkilerin mukabili olan ve içkilerin zararlarına karşılık
vücuda faydalı olan gıdaların, içkilere nisbetle bugünkü şartlarda
da çok daha ucuza mal olacaklarını unutmayalım. (Not: Bu mev-
zu ile alâkalı olarak ayrıca, “Alkollü İçkiler Bir Gıda mıdır?”
başlıklı bölüme de bakınız.)
Alkollü İçki Nedir? Dinimizce Haram Edilmiş Olan

Alkollü İçki Tabirinden Ne Anlamalıyız?
Alkollü içkiler, hangi içki tipinde olursa olsun, meyve ve ta-
hılların fermantasyonu, mayalandırılması neticesinde elde edilir.
İçkinin tamamı alkol değildir. İçerisinde su, şekerli maddeler ve
benzeri şeyler bulunur. Fakat hangi tipte olursa olsun, içkiler-
de vücuda asıl zararlı olan, sarhoşluk yapan madde etil alkol

dediğimiz kimyevî maddedir. Etil alkol değişik içkilerde farklı

nisbetlerde bulunur. Meselâ etil alkol birada %5-7, şarapta %15-
20 nisbetinde iken; cin, likör ve rakıda %45-50, votka ile viskide
ise %65-70 nisbetinde bulunur.
Alkollü içkilerin muhtevasında, mineraller, vitamin, protein-
ler ve yağlar gibi vücuda faydalı olan maddeler bulunmaz. Onun
için, alkollü içkilerin hiçbir besleyici değeri yoktur.
Peygamber (s.a.s.) efendimiz, bir hadis-i şeriflerinde, “Bir
şeyin çok miktarda alınması insana sarhoşluk veriyorsa onun
azıda haramdır” (Ebû Dâvûd, Sünen, c.II, s. 294; Tirmizi, Eşribe 3) diye
buyurmuşlardır. Bu hükme göre az miktarlarda da olsa, terkibin-
de etil alkol bulunan her madde dinen haram demektir.
Alkol Bir İlaç Olarak Kullanılabilir mi? Bilhassa Kalb
Hastalıklarına Faydalı Ciheti Var mıdır?
Alkolün ilaç olarak kullanılması fikri kesinlikle kabul edil-
memektedir. Buna misal olarak Amerikan Tıp Birliği’nin (Ame-
rican Medical Association) bu konudaki kesin ifadelerini ve-
rebiliriz. Yani tıp yönünden Amerika’da yetkili bir heyet şöyle
diyor: “Alkollü içkilerin tedavi edici bir ilaç gibi ve vücuda
faydalı bir gıda gibi kullanılmasının hiç bir ilmî temeli, esası
yoktur.”3
Ayrıca aynı teşkilât kalb krizinin tedavisinde alkolün fay-
dalılığını kabul etmemektedir. Yapılan çalışmalar, koroner kalb
hastalığında bir bardak viskinin, dil altına konulan bir tek nitrog-
liserin tabletinin 1/150 (yüz ellide bir)’i kadar dahi tesiri, faydası
olmadığını göstermiştir.
3 The Journal of American Medical Association, 68: 1837, 1917

Viskinin, kalb hastalığı geçirenlere iyi geldiği kanaati kesin-

likle yanlıştır. Bu fikirler içki imal eden firmaların reklâmlarından
kaynaklanmaktadır. Söylenenin tam aksine, içki içtikten sonra
enfarktüs geçiren pek çok hasta vardır. Alkol alan şahısta cilt
damarlarının genişlemesi alkolün vücuttan atılması için meydana
gelen bir reaksiyondur. Cilt damarlarının bu genişlemesine kal-
bin kendisini besleyen damarlar refakat etmediği gibi, alkol alan
şahısta dokuların oksijenlenmesi tehlikeli şekilde azalır ve bu da
enfarktüs riskini arttırır.4
Bir hadis-i şerifte şöyle buyurulmaktadır: “Şu muhakkak ki

içki deva değildir. Bilâkis marazdır. Yani hastalık vericidir.”
(İbn-î Mâce, Tıp, 27; Müslim, Eşribe, 12) İşte belirttiğimiz, içkinin hangi
çeşidi olursa olsun ilaç gibi kullanılamayacağı tarzındaki ifadeler,
bu hadis-i şerifin açık bir teyidinden ibarettir.
İçki Tansiyonu Düşürür mü, Yüksek Tansiyonlularda
Az Miktarda İçki Kullanılmasının Faydası Olur mu?
Yoksa Zararı mı Olur?
Alkollü içkilerin az miktarda kullanılmasının bilhassa kal-

bi besleyen damarlarda vozadilatasyon yani damar genişlemesi
yaparak faydalı olabileceği fikri mevcuttu. Bu kanaatin yanlışlığı
yapılan yeni çalışmalarla çok daha iyi bir şekilde anlaşılmıştır.
Alışkanlığı olan veya daha önce hiç içki kullanmamış şahıslarda,
4 The Journal of The American Medical Association, 143:355, 1950.

Circulation, 1:700, 1950,
American Heart, 3: 5, 1953,
The Lancet, 346:716, 1995.

tansiyonları normal veya yüksek olsun, şahısların hepsinde az

miktarlarda bile alkol kullanılması tansiyonu arttırmaktadır.5
15-80 yaşları arasındaki 80.000 şahısta yapılan çalışma,
günde normal büyüklükte bir bardak içki kullanan şahsın tan-
siyonu (sistolik basınç) ortalama 1 mmHg artmaktadır. Günde
iki bardak veya daha fazla miktarda içki kullananlarda, içki iç-
meyenlerle mukayese edilince, tansiyon âdeta ikiye katlanarak
artmaktadır.6 Alkollü içkiler, batı memleketlerinde erkeklerde
görülen bütün yüksek tansiyonların takriben %10’nun sebebidir.
Bazı memleketlerde bu nisbet %33’e kadar çıkar.7
Alkol Gıdaların Hazmına veya Sindirilmesine Faydalı
mıdır?
Bunun tersi doğrudur. Yani değil alkollü içkilerin hazma fay-
dalı olması, bilakis hazmı geciktirdiği gösterilmiştir. Çünkü alkol
sindirim kanalı duvarlarında tahriş edici sebebi ile fazlaca mukus
ve hidroklorik asit salgılanmasına vesile olur. Bu ise sindirime
menfî tarzda tesir eder. Alkolün hangi çeşidi olursa olsun, ne
miktarda olursa olsun, sindirimi tembih edici bir madde olarak
kabul edilemez. Bira ve şarapta bu prensibin haricinde değildir.8
5 Kaltsky AL: Alcohol Consumption And Blood Pressure. New Eng J

Med, 296:1194-200, 1977.
Malhotra H: Pressor Effects of Alcohol in Normontensive and Hyper-
tensive Subjects. Lancet, 335(2):584-6, 1985.
6 Beilin L: Alcohol and Hypertension, İmplications for Management.
Bull of the World Health Org, 69(4):377-82, 1991.
Özsoylu Ş: Editöre Mektup. Gastroenterohepatoloji, 2(4):304, 1991.
7 Kaplan MN: Alcohol and Hypertansion. The Lancet, 345: 1588, 1995.
8 Lennan RM: Propaganda Vb. Facts. Sane Press, Oklohama City, 1982,
s. 20.

Alkollü İçkiler Vücudu Isıtır mı, Yani Vücut Sıcaklığını

Arttırmak İçin Soğuklarda Kullanılabilir mi?
Alkol, bırakalım vücut sıcaklığını yükseltmek, bilakis vücut

sıcaklığını düşürücü tesire sahiptir. Şöyle ki, alkol kullanan şah-
sın cilt damarlarını genişletir. Bu ise vücuttan hararetin kaybına
vesile olmaktadır. Hatta sarhoş şahsın hisleri azaldığı için, şid-
detli soğuklarda sokakta kaldığını bile fark etmeyebilir. Donma
tehlikesi dahi geçirebilir.9 Rus İnterfax Ajansı’nın haberine göre
1995-1996 kışında sadece Moskova’da toplam 600 kişi soğuktan
donmuştur. Bunların tamamı alkolik kişilerdir.
Alkol Direkt Olarak Ölüme Yol Açabilir mi? Yani Âdeta
Bir Zehir Gibi Tesir Edip Ölüme Sebep Olabilir mi?
Bilineceği gibi, alkollü içkiyi kullanan şahısta, kanındaki

alkol seviyesi, belli miktarların üstüne çıkacak olursa (400-700
mgr/mlt) direkt zehir tesiri yapar. Şahsın solunum felcinden ölü-
müne vesile olur. Alkolden direkt zehirlenme ile meydana gelen
ölümler, alkolden ileri gelen bütün ölümlerin 1/3’ini teşkil eder.
Farklı sebeplerden dolayı olan zehirlenme vakalarında acil

servise başvuran hastaların belli bir yüzdesinin sebebi, içkilerde-
ki etil alkolden ileri gelen zehirlenme idi.10
Alkol zehirlenmesi, A.B.D.’de karbon monoksitten sonra,

ölümle neticelenen zehirlenme sebeplerinin ikincisidir. Alkol ve
9 Creager J: Review and Workbook. C Brown Pub, Oxford, England,

1993, s.191.
10 Yağan Ö ve ark: Bir yıllık dönemde acil servise başvuran akut zehir-
lenme vakalarının retrospektif analizi. Şişli Etfal Hastanesi Tıp Bülteni,
43(2):60-64, 2009.

karbon monoksitin her yıl sebep olduğu ölümler, diğer bütün ze-
hirlenmelerin hepsinin toplamından çok daha fazla miktardadır.11
Bir Bardak Viski Yılan Isırmasına Faydalı mıdır? Yoksa
Zararlı mıdır?
İçkilerdeki alkol hiçbir zaman yılan zehirini nötralize etmez,
yani tesirini önlemez. Yılan zehirlenmesine karşı yapılabilecek en
kötü şey, belki de şahsa içki içirtmektir.
Bir kimseyi yılan sokunca vücudun normal bir reaksiyonu
vardır ki, vücutta bir gerginlik teşekkül eder. Bu damarların bü-
zülmesine yol açar. Böyle bir durum vücut için o anda faydalıdır.
Genellikle yılan ısırmasında kan dolaşımına zehirin yayılmasına
mani olmak için, elde ve ayaklarda zehirlenen kısmın üstü ka-
lınca bir bantla bağlanır. İşte bu esnada şahsa viski içirmek veya
herhangi bir içkiyi içirmek, ciltteki kan damarlarının genişle-
mesine ve yılan zehirinin vücuda daha rahat yayılmasına imkân
verir. Böyle bir durum meseleyi daha da kötüleştirir.
Yılan zehiri genellikle kan basıncının düşmesine sebep olur.
Bira, şarap veya herhangi bir içkide kan basıncını düşürür. Yılan
zehirinin kan basıncını yani tansiyonu düşürmesi, içkinin kan
basıncını düşürmesi ile birleşince hâdise ölümle neticelenebilir.
İçki İçenlerde Kurşun Zehirlenmesi Görülür mü?
Bir çok araştırmalar, bilhassa bira ve şarapta olmak üzere
belli miktarlarda kurşun bulunduğunu göstermiştir.12 İçki kul-
lanan şahısların kanları bu yönden incelendiği zaman, bu kimse-
lerde içtiği içkinin artmasına bağlı olarak nisbeti artan miktarda,
11 Hofmann FG: A Handbook on Drug and Alcohol Abuse. 2nd ed, Oxford
University Press, 1983, s. 115
12 Newton D, Pickford AC: Elevation of Lead in Human Blood from its
Controlleed İngestion in Beer. Human Experimental Toxicology, 11:3-
9, 1992.

kanlarında kurşun bulunduğu tesbit edilmiştir.13 Sigaranın kan-

daki kurşun miktarını arttırdığı, şahıs hem içki, hem de sigara
içiyorsa kanlarındaki kurşun miktarı, hiç içki ve sigara içmeyen-
lere göre %44 nisbetinde arttığı görülmüştür.14
Bunun manâsı gayet açıktır. İçki içen şahıslar hem alkol-
den zehirlenmekte, hem de bir manada kurşun zehirlenme-
sine uğramaktadırlar. Buna bağlı olarak ta, başta böbrek has-
talıkları ve yüksek tansiyon olmak üzere çeşitli hastalıklara
yakalanmaktadırlar.
Alkollü İçkiler Bir Gıda mıdır?
Tek bir cümle ile ifade etmek gerekirse, alkol ne maksatla
alınırsa alınsın bir gıda değildir.15 Bunu birkaç maddede özet-
lemeye çalışalım;
1- Bir maddenin gıda özelliği taşıması için vücudun ge-
lişmesine, büyümesine faydalı olması lâzımdır. Yıpranan ölen
hücrelerin yenilenmesi için kullanılmalıdırlar. Proteinler, yağlar,
karbonhidratlar ve ayrıca mineraller, vitaminler ve su vücudun
ihtiyacı olan maddelerdir. Alkolün ise vücudun tamirinde, bü-
yümede, gelişmede hiçbir faydalı tesiri yoktur. Bir gıda olarak
kabul edilmez.
2- Gıdalar vücutta parçalandığı zaman enerji verirler. Alkol
de vücutta yandığı zaman belli miktarda enerji verir. Ancak gıda-
lar vücuda enerji ve sıcaklık verdiklerinde vücuda hiçbir zararları
13 Shaper AG: Effects of Alcohol and Smoking on Blood Lead in Midd-

le-Aged British Men. British Medical J, 284:299-302, 1982.
14 Pocock SJ: Effects of Tap Water Lead, Water Hardness, Alcohol and
Cigarettes on Blood Concentrations. J of Epidemiology and Comminty
Health, 37:1-7, 1983.
15 Emerson H: What the Medical Sciences Know About Alcohol. In
Toward Prevention. Narcotics Educ Inc, Washington, 1971, s. 9-16.

söz konusu değildir. Halbuki alkol vücuda girdiği andan itibaren,

vücuda toksik (zehirli) ve zararlı tesirleri söz konusudur. Vücuda
giren her damla alkol, vücutta zarara sebep olur. Vücuda alınan
alkol miktarı arttıkça, zararı da o nisbette artacaktır.
3- Gıda maddeleri icabında kan olan, adaleye değişen, ke-

mik olan kimyevî birleşikler demektir. Vücudun büyümesi, ge-
lişmesi için lüzumludur. Adalelerin kasılması, sinir hücrelerinin
faaliyeti için ihtiyaç olan enerjinin kaynağıdır. Hastalıklara karşı
vücudu korumada yardımcı olur. Yüksek beyin merkezlerini tah-
rip etmez, uyuşturmaz.
İçkilerdeki alkol gıdaların aksine adale kuvvetini azaltır, si-

nir merkezlerini uyuşturur. Hastalıklara karşı vücudun muka-
vemetini düşürür. Doku yenilenmesine faydalı olmak bir yana,
canlı dokuları bile öldürür.
4- Gıdalar vücutta değişik şekillerde depolanıp ihtiyaç anın-

da kullanılırlar. Alkol gıdaların aksine vücutta depolanmaz. Vü-
cuda girer girmez, vücut bir an evvel âdeta alkolden kurtulmaya
çalışır.
5- Hematoloji yani kan ile alakalı hastalıkların emektar ho-

cası olan sayın Prof.Dr. Şinasî Özsoylu, çok iddia edilen, şarabın
kan yapıp yapmadığına dair şunları söylemektedir; “Ben yıllar-
dır kan ile alakalı bahisleri okurum. Şarabın kan yaptığına
dair bir neşriyat okumadım. Şahısta demir eksikliği fazla de-
ğilse, karaciğer, dalak yemesi tavsiye edilir. Dana eti, ızgara
şeklinde az pişirilerek yemesi tavsiye edilir. Kanın kırımızı
kürelerinin yani alyuvarların eksikliğinde, bazı demirli pre-
paratlar, folik asit, B12 vitamini ve eritropoietin verilebilir.
Kan yapımı için şarap tavsiye edilmez. Fransızların bordo

şarabını, İngilizlerin İskoç viskisini ve Rusların da Rus vot-

kasını tavsiye etmeleri manidar değil midir?”
Netice olarak şunu tekrarlayabiliriz ki, değişik çalışmalar
göstermektedir ki alkol bir gıda değildir.
Alkollü İçkilerin Azı Faydalı mıdır?
1- Alkolün çok cüzî miktarları dahi (bir veya iki kadeh)
vücudun reaksiyon zamanını, yani ışık ve ses ikazlarına olan
cevabını %5-10 nisbetinde düşürmektedir.
Daktiloda yazı yazmaktan tutun da, herhangi bir cihazı kul-
lanmaya kadar şahıs ne miktar alkollü içki almış olursa olsun,
içkiyi içtikten sonra öncekine göre çok daha fazla sayıda hatalar
yapmaya başlar. Böyle bir neticenin, otomobil kullanan, saatte
1000 km. süratle giden uçağı kullanan için ne kadar önemli
olduğunu düşünelim.
2- Az da olsa içki kullananlarda karaciğer sirozundan ölüm
artmaktadır. Yüksek tansiyona yol açmakta, sarhoş araba kul-
lanmanın yol açtığı kazalara, yaralanma hadiselerine, ani ölüm-
lere sebep olmaktadır. Göğüs ve kalın bağırsak kanserleri, az
da olsa içki kullananlarda, içmeyenlere göre daha sık olarak
görülmektedir.16
3- 15-20 yaşları arasındaki gençlerde yapılan bir araştırma-
ya göre, bu yaşlardaki gençlerde, intiharlar, trafik kazalarından
ölüm gibi, şiddete bağlı ölümler, çok az miktar diye tarif edilen
günde birkaç bardak alkollü içki kullananlarda dahi normale
göre %75 daha fazla olarak bulunmuştur.
16 Jackson R, Beaglehole R: Alcohol Consumption. The Lancet, 346:716,

1995.

Adölesan dediğimiz, reşit olmanın yani gençliğin başlangıç

yılları, içkiye alışma yönünden belki de en tehlikeli yaşlardır.
Bu yaşlarda alınan birkaç kadeh içki bile bağımlılığın teşekkü-
lüne sebep olabilmekte, bu da belirtilen menfi halleri netice
verebilmektedir.17
4- Amerikan Kanser Cemiyeti’nin 276.000 erkek üzerinde
yapmış olduğu çalışmanın neticelerine göre, günde sadece tek
kadeh içki kullanan şahıslarda ölüm nisbeti, içki kullanmayan-
lara göre açık bir şekilde artmıştır.18
5- Avrupa’da geniş çaplı yapılan bir istatiskî çalışmanın ne-
ticelerine göre, belli nisbette içki kullanan şahısların, haftada
evet haftada sadece bir kadeh fazladan içki kullanmaları, bütün
nüfusta alkoliklerin sayısını %10 arttırmıştır.19 Netice olarak ko-
roner kalb hastalığını önleyeceğiz diye içki kullanmayı tavsiye
etmek ancak içki tüccarlarının işine yarar.
6- Her kadeh içki beyinde 2000 kadar sinir hücresinin ölü-
müne yol açmaktadır. Kitabın ilerleyen sayfalarında bu konuda
daha geniş bilgi vardır.
7- Ve unutulmaması gereken önemli noktalardan biriside
şudur ki, alkolün azı daha fazlasına alıştırmaktadır. Buna tıpta
tolerans adı verilir. Yani vücudun sarhoşluk için daha fazlasına
meyletme özelliğidir. Alkolik olan şahısların da bir zamanlar bir
iki bardakla içkiye başlamış olduklarını unutmayalım.
17 Özmert E, Yurdakök K: Alkol ve Çocuk Sağlığı. Çocuk Sağlığı ve Hasta-

lıkları Dergisi, 40:319-24, 1997.
18 Marmot M: A not-so-Sensible Drinks Policy. The Lancet, 346: 1643,
1995.
19 Gyarfas I: Alcohol and Your Heart. World Health, July-August, 1995,
s.23.

GOVERNMENT WARNING: (1) According to the surgeon

general, women should not drink alcoholic beverages during
preg-nancy because of the risk of birth defects. (2) Consumption
of alcoholic beverages impairs your ability to drive a car or opera-
te machinery and may cause health problems.
Amerika Birleşik Devletleri’nde 1989 yılından beri içki şişelerine

yapıştırılması mecburi olan etiket görülüyor. Etikette; doğmamış
bebeğe zararlarından dolayı bayanların bilhassa hamilelikte, kesin-
likle içki içmemeleri gerektiği, ifade ediliyor. Ayrıca alkollü içki-
nin, otomobil sürme maharetini, herhangi bir cihazı kullanma ka-
biliyetini bozduğu ve hastalıklara yol açabileceği belirtiliyor.
Alkollü İçkiler ve Kalb ve Damar Hastalıkları İle Olan

Alakası
Şarap içmek hatta bir kısmının iddia ettiği gibi, bilhassa
kırmızı Fransız şarabını içmek acaba koroner kalb hastalıkları
riskini azaltıyor mu? Bunu son neşriyatların ışığında anlamaya
çalışalım.
1- En başta, şarap dahil hangi içki çeşidi olursa olsun, tek
kadeh bile kullanıldığın da, şahısta muhakemeyi, otomobil sür-
me maharetini bozduğu, otomobil kazalarına, yaralanmalara yol
açabildiğini hatırlayalım. Tek kadeh içkinin dahi, hamilelikte
kullanılırsa, doğmamış bebeğe zarar verdiğini, tek kadeh içki
dahi, kullanan her kişide, içkinin 2000-3000 kadar beyin hüc-
relerini tahrip edip, hücrelerin ölümlerine yol açtığını unutma-
yalım. Gene kullanılan içkinin, yüksek tansiyona, inmelere (felç),
kalbin anormal çalışmasına yol açtığını bilelim. Ayrıca, ne miktar
kullanılırsa kullanılsın, içki kullanan şahıslarda, belli kanser çe-
şitlerinin daha çok ortaya çıkmış olduğunu da hatırlayalım.
Adölesan dediğimiz ve henüz erginlik çağına basan gençler-
de bir tek kadeh içkinin dahi bağımlılık (iptila) yapabildiğini göz

önünde tutalım.20 İsterse tek kadeh içki kullansın, devamlı içki

kullanan her bir insanda, zamanla alışkanlık riski söz konusu
olduğunu düşünelim. Ondan sonra şarabın kalbe olan faidesin-
den söz edelim.
2- Her şeye rağmen, şarabın koroner kalb hastalıklarında
faideliliği söz konusu olsa bile, bir maddenin bin zararı var,
sadece bir faidesi varsa, biz o maddeyi faideli kabul etmeyiz,
zararlıdır diye hüküm veririz.
3- Şarabın, bilhassa Fransızların ileri sürdükleri gibi, kırmızı
Fransız şarabının koroner kalb hastalığına faideliliği münaka-
şalıdır.21 Şarapta mevcut ve antioksidan olarak ifade edilen ve
damar sertliğine mani olduğu kabul edilen malvidin-3-glukozid
adlı madde, kırmızı üzüm suyunda çok daha bol miktarda bu-
lunmaktadır. Bu konuda yapılmış olan mukayesede, şarap yerine
aynı miktar, kırmızı üzüm suyu içen şahısların kanında, antioksi-
dan madde olan malvidin-3-glukozid’in daha yüksek seviyelerde
bulunduğu anlaşılmıştır.22 Onun için, damarlara faidesi olacak
diye, binlerce zararı olan şarabı insanlara tavsiye etmenin hiçbir
manâsı yoktur.
4- Günde 1-2 kadeh şarap içmenin, şahısta koroner kalb
hastalıklarına mani olucu te’siri varmıdır? Bunu bugün açık ola-
rak söyleyebilmek mümkün değildir. Şayet şarabın böyle bir fai-
20 Özmert E, Yurdakök K: Alkol ve Çocuk Sağlığı. Çocuk Hastalıkları ve

Sağlığı Dergisi, 40:319-24, 1997.
21 Goldberg I J, Mosca L, et al: Wine and your heart. Circulation,
103(3):472-5, 2001.
22 Bub A, Watzl B, et al: Malvidin-3-glucoside bioavailability in humans
after ingestion of red wine and red grape juice. Eur J Nutr, 40 (3):113-
20, 2001.

desi varsa, içerisinde çok daha bol miktarda anti oksidan madde
ihtiva eden üzüm suyunun, çok daha faideli te’siri vardır.23
5- İspanya’da 20.000 kadar yetişkin insanda yapılan araş-
tırma da, devamlı olarak günde 1-2 kadeh veya 3-4 kadeh şa-
rap veya bira içen insanların sıhhatlerini, hastalıklara yakalanma
nisbetlerini incelemişlerdir.24 Bu insanların, içki içmeyen aynı
yaşlardaki insanlara göre, daha sık olarak hastalıklara yakalan-
dıkları anlaşılmıştır. Bilhassa şarabı tercih edenlerin sağlıkları,
içmeyenlere göre çok daha bozuk olarak bulunmuştur.25
Bira Nedir? Ne Değildir?
1- Bira çimlendirilmiş arpanın özel muameleden geçirilmesi,
mayalanması sonucu elde edilir. Muhtevasında %5-7 nisbetinde
etil alkol bulunur. Kesinlikle alkollü içki sınıfına dahil edilir.
Bir şişe bira bile kazalara sebep olabilecek derecede sarhoşluk
yapabilmektedir. Kendi zamanının en tanınmış kimyacısı olan
Dr. Harvey Wiley (Encyclopedia Britannıca’dan) “%3 nisbetin-
de dahi etil alkol ihtiva eden bira, sıklıkla onu kullanan bir
şahsı sarhoş edecek kadar alkol miktarına sahiptir.” (Hearing
Ways and Means Committee, 72 Congress, s. 21)
23 Stein JH, Keevil JG, et al: Purple grape juice improves endothelial fun-
ction and reduces the susceptibility of LDL cholesterol to oxidation
in patients with coronary artery disease. Circulation, 100:1050–55,
1999.
Miyagi Y, Miwa K: Inhibition of human low-density lipoprotein oxida-
tion by şavonoids in red wine and grape juice. Am J Cardiol, 80:1627-
31, 1997.
24 Guallar-Castillon P, Rodriguez Artalejo F, et al: Consumtion of alcoholic
beverages and subjective health in Spain. J Epidemiol Community He-
alth, 55(9):648-52, 2001.
25 Rodriguez Artalejo F: Health counseling about alcoholic beverage con-
sumption. An R Acad Nac Med, 118(1):111-24, 2001.

2- Alkolsüz bira diye piyasaya sürülen bira, içerisinde

%5-7 nisbetinde etil alkol bulunan biranın, etil alkol ora-
nının vakumla azaltılmasıdır. İçerisinde kesinlikle %1-1,5
nisbetinde etil alkol bulunur. (Gıda Bilimi ve Teknolojisi. AÜ Ziraat
Fak Teksir No: 113, s. 173, Ankara, 1983)
3- Merhum Ord. Prof. Dr. Fahrettin Kerim Gökay: “Alman-

ya’daki alkoliklerin hemen hepsi bira içerek tımarhanelere,
ya da hapishanelere girmişlerdir. Bu memleketin bira bay-
ramlarında bira içerek, sarhoş olanlar açıkça görülebilir.”
(Bira ve Alkolizm Raporu. Türkiye Yeşilay Cemiyeti, İstanbul, 1983, s. 11)
4- Bira bir gıda değildir. Bira ve şarap A, Bı, D, C vitamin-

lerini ihtiva etmez. Bunlar ise beslenme için lüzumludur. Muka-
yese edilirse süt tam bir gıdadır. Birada bulunan çok düşük gıda
değeri olan karbonhidrat (dekstrin), ufak miktarda protein ve
çok düşük miktarda iki tip B vitamini bulunur. Ancak, çoğu bil-
diğimiz alelâde yiyeceklerde dahi bu maddeler ve vitaminler çok
daha fazla miktarlarda bulunur. Bu bakımdan gerek bira olsun,
gerekse bütün diğer alkollü içkiler olsun besleyici değerleri yok-
tur. (Lennan RM: Propaganda Facts. Sane Press, Oklahama City, 1982, s. 46)
5- Bira Taş Düşürür mü? Nedense bu yanlış kanaat içimize

girmiştir. Biranın diüretik yani idrarı arttırıcı bir tesiri olduğu
herkesin malumudur. Ancak aynı netice menba suyu, ıhlamur
içenlerde de olur. Bu konuda kendileri ile görüştüğümüz üç ayrı
üroloji yani bevliye profesörü, biranın taş düşürmek bir yana,
içerisinde etil alkol bulunduğu için ödem yani idrar yolunun
civarında sıvı birikmesine yol açtığı için, taş düşürme değil
bilakis taşın düşmesini zorlaştırıcı, geciktirici tesiri olduğunu
belirtmişlerdir.

Taş kırma gibi modern tekniğin geliştiği asrımızda, artık bu

gibi yanlış bilgilere itibar etmemek gerekiyor.
6- Bira alkollü içki olduğundan, diğer bütün alkollü içkile-

rin sebep olduğu hastalıklara sebep olabilecektir. Misaller vere-
lim; Cerrahpaşa Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Bilim Dalı Karaci-
ğer Seksiyonu Öğretim Üyelerinden Prof.Dr.Muzaffer Gürakar:
“Biranın zararsız olduğunu düşünmek yanlıştır. İçinde alkol
olan her türlü içki, belli miktarlarda siroz yapmaktadır.”
demektedir. (Bira ve Alkolizm Raporu, s. 12)
7- Norveç Frederikstad hastanesi psikiyatri doktoru, Dr.

Otto Haug kendi geliştirdiği metodu ile, alkolün beyin doku-
sunda yaptığı tahribatı açıkça göstermiştir. Hayret verici netice
şu idi ki, bira içenlerde beyin hasarının alkol yüzdesi en fazla içki
olan viski içenlerdeki kadar, hatta bazı vakalarda daha yüksek
olması idi. (Everett G: Brain Damage Starts With the First Drink, Listen,
Vol: 22, No: 12)
8- Alkolün kalb kası (miyokard) üzerinde doğrudan doğru-

ya zehirli (toksik) tesir yaptığı kesindir.Uzun müddet içki kul-
lananlarda alkolün kalb ve iskelet kaslarında bozukluklara yol
açtığı bilinmektedir. Sadece bira içmekle meydana gelen kalb
kası hasarları çok gösterilmiştir. Bu alışkanlığın sürdürülmesi
kalb kasında meydana gelen hasarın artmasına sebep olur. (Alko-
lizm ve Diğer Uyuşturucular. Prof. Dr. Faruk Öner, Haziran, 1983).
9- Bira içmenin bayanlarda göğüs kanseri riskini %60, er-

keklerde ise böbrek, mesane ve rektum (kalın bağırsağın son
kısmı) kanseri riskini daha yüksek nisbetlerde arttırdığı gösteril-
miştir. (Breslow NE: A High Correlation Beer Drinking and Cancer. J Of the
National Cancer İnstitute, 53: 631, 1974)

10- Bira aynen diğer içkiler gibi iptilâya yani alkolizme se-
bep olabilmektedir. İstanbul Tıp Fakültesi Psikiyatri Bölümü’ne
alkolizm sebebi ile müracaat eden veya klinikte yatırılan 70 al-
kolik hastada bira yönünden şu incelemeler yapılmıştır;
A- Bira genellikle alkolizme başlangıç teşkil etmektedir. 70
hastanın ekseriyeti içkiye bira ile başladıklarını belirtmişlerdir.
B- Bu alkoliklerin %20’si bira müptelâsıdır. %80’i ise, yine
bira ile içkiye başlamış, daha sonra bira kifayet etmediğinden,
daha yüksek konsantrasyonlu içkilere meyletmişlerdir.
C- Bira müptelâlarının, diğer içki müptelâlarından ruhî özel-
likler ve yan tesirler bakımından açık bir farkları yoktur. (Bira ve
Alkolizm Raporu, s. 19)
11- Bütün bu hakikatleri gören Gülhane Askeri Tıp Aka-

demisi’nden, Ankara Üniversitesi ve Hacettepe Üniversitesi
Tıp Fakültesi’nden 106 öğretim üyesi bira ile alâkalı şu raporu
neşretmişlerdir: “Alkolizm bütün dünyada en önemli sağlık
problemlerinden birisidir. 1982 Mayıs ayında Cenevre’de
toplanan Dünya Sağlık Asamblesi’nde teknik tartışma ko-
nusu olarak seçilen alkolizm problemine karşı, yalnız geliş-
miş memleketlerde değil, gelişmekte olan memleketlerde de
müessir tedbirler alınması zarurîdir. Alkolizm şahsı bedenî
ve ruhî yönden çökerten bir hastalık olduğu gibi, aileleri
yıkan, mutsuzluklara ve büyük iş gücü kaybına yol açan,
trafik kazalarının en başta gelen sebepleri arasında bulunan
bir toplum ve sağlık meselesidir.
Gençleri alkolizme götüren yolun önemli bir başlangıç
noktası serbest bira satışı ve reklâmlarıdır. Henüz lise sevi-
yesinde birçok genç, birayı alkollü içki görmeyen bir kanunî
uygulama ortamında, okul çevrelerine yakın birahaneleri

doldurmaktadırlar. Alkoliklerin tedavisinde de, alkoliği alda-

tan ve tedaviyi aksatan içki, biradır. Gençlere alkol kapısını
ilk açan ve bir çoklarını alkole alıştıran, toplumsal yönde
memleketimizde alkolizmin artmasında önemli katkısı olan
ve ilmî yönden alkollü bir içki olduğunda şüphe bulunmayan
biranın; kanunî olarak ta alkollü içki sayılması, pazarlama
ve satış şartlarının diğer alkollü içkilerle bir tutulması, iç-
kili lokantalarda 18 yaşından küçüklere verilmemesi, devlet
radyo ve televizyonunda reklâmının yasaklanması, gerekli
görülecek başka idari tedbirlerin acilen ele alınarak, mües-
sir bir şekilde tatbikata geçilmesi dileğimizi saygılarımızla
sunarız.” (Bira ve Alkolizm Raporu, s. 14)
Haziran 1982 yılında neşredilen bu rapordaki temenniler
bilahare kanun haline gelmiştir. 9.7.1984 tarih ve 18453 sayılı
Resmi Gazete’de neşredilen 8/8100 no’lu kanun ile bira alkollü
içkilere dahil edilmiştir.
Bugün dahi bira Türkiye’de toplam alkollü içki sarfiyatının
maalesef 3/4 (dörtte üçü)’nden de fazlasını teşkil etmektedir. Bu
mevzudaki hafif bir ihmâl telâfisi imkânsız problemlere yol aça-
bilir. Hem Cenab-ı Hak’kın helâl dairesi çok geniştir. İnsanın
keyfine kâfi gelir. Bunca helâl nimetler varken, bunca zarar-
ları olan içkiyi kullanıp harama girmeye hiç lüzum yoktur.
Alkol Tüketimini Nasıl Azaltabiliriz?

Bütün dünyada bir çok memlekette yapılan araştırmaların
neticesine göre, bir memlekette alkol tüketimi arttıkça, alkole
bağlı trafik kazaları, iş ve uçak kazaları, tren kazaları artmakta,
suç işleme sayısı, boşanmalar, cinayetler gibi sosyal problemler
yükselmektedir. İçki tüketimi arttıkça, başta siroz olmak üzere,
pankreas iltihabı, beyin kanamaları, tansiyon yükselmesi gibi

daha birçok hastalığın cemiyetlerde görülme yüzdesi de çoğal-

maktadır. Öyle ise, içki imalatını ve kullanılmasını yasaklamak,
en azından asgariye indirmek için gayret göstermek icap eder.
Bugün tam yasak olmasa bile, dünyanın bütün memleketlerinde,
alkollü içkilerle alakalı yasaklar vardır. Bu konuda bilinenleri
şöylece toparlayabiliriz:
1- İçkinin imâlâtının ve kullanılmasının tamamen yasak-
lanması. Bu yasak 1919-1932 yılları arasında Amerika Birleşik
Devletleri (A.B.D.)’nde tatbik edilmiş ve sonra vazgeçilmiştir.
A.B.D.’de yasağın olduğu yıllarda, sirozdan ölüm nisbetinin yarı
yarıya azaldığı, alkolle alakalı problemlerde azalma olduğu bir
gerçektir.26 Şu anda, dünyada İran, Kuveyt ve Suudî Arabistan’da
tam alkol yasağı vardır.
2- Dünya’da İtalya, Küba, Sovyetler Birliği ve Türkiye gibi
mahdut sayıdaki memleketlerde, devlet alkollü içkileri imâl et-
mektedir. Türkiye 2002 yılında yapılan özelleştirme ile dev-
let alkollü içkilerin imalatı ve dağıtımı işinden tamamen
çekilmiştir.
Dünya devletlerinin büyük ekseriyetinde olduğu gibi, biz-
zat devletin içki imâlâtını yapmaması, özel sektörün imâl ettiği
içkilere de çok yüksek miktarlarda vergi tatbik edilmesi lazım
gelir. Çünkü içki fiyatlarının yüksek tutulması, daima tüketimi
aşağı çekmektedir.27
3- Kanuni olan içki içme müsamaha yaşının yüksek tu-
tulması lazım gelir.Türkiye’ de bu yaş sınırı 18 yaş ve üstüdür.
26 Alcohol and Health. 10th Special Report to the U.S.Congress on Alcohol
and Health. NIAAA (National Institute on Alcohol Abuse and Alcoho-
lism), 2000, s.373, 397.
27 Chalopkaf J, et al: The Effect of Price on Alcohol Consumption and
Alcohol Related Problems. Alcohol Research-Health, 26(1):22-34,
2002.

A.B.D.’de çoğu eyaletlerde bu yaş sınırı 21 yaş ve üstüdür. Bu

yaş sınırının yüksek tutulması, birçok araştırmanın neticesi-
ne göre, daima trafik kazalarını azaltmakta, şiddet eylemlerini
düşürmektedir.28
4- İsveç ve Norveç’te tatbik edilen, hafta sonları içki satış
yasağının getirilmesidir.
Ayrıca belli saatlerden sonra, meselâ saat 23.00 ten sonra
içki satışının yapılmaması, bir şahsa bir seferde belli miktarın üs-
tünde içki satılmaması, belli yaşın altındakilere meselâ 21 yaşın
altındakilere kesinlikle içki satışının yapılmaması, akla gelebile-
cek diğer belli başlı tedbirlerdir.
5- Rast gelen her yere içki satış müsaadesinin verilmemesi,
içkinin ancak belli yerlerde satılması, kesinlikle büyük market-
lerde satılmaması bu yasaklara dahil edilebilir. Okul ve cami
civarlarında, en azından 100 metre mesafe içerisindeki büfe,
dükkan, lokanta vs. gibi yerlerde, kesinlikle içki satışına müsa-
ade edilmemelidir.29
6- Trafikte kan alkol seviyesinin sıfır değerde olması lazım
gelir. Çünkü, şahıs ne miktar alkol alırsa alsın, otomobil sürme
mahareti, iş yapma tecrübesi, aldığı alkol miktarına bağlı olarak
bozulacaktır. Şüphesiz kör kütük sarhoş olanla, bir bardak içki
kullanan, aynı seviyede sarhoş olmaz. Ancak, bilhassa trafik-
te, uçak kullanmada en ideal olanı şahsın hiç içki kullanmamış
olmasıdır.
28 Preventing Alcohol Abuse and Alcoholism. Alcohol Alert, No: 34, 3-5,
1996.
29 Gruenewald PJ, Rewer L, Lipton B: Evaluating the alcohol environ-
ment: Community geography and alcohol problems. Alcohol Resear-
ch-Health, 26(1):42-8, 2002.

İçkili olarak otomobil kullananlara ağır cezalar veril-

mesi, hatta ehliyetinin elinden alınmasına kadar gidilmesi
lazımdır.
7- Alkollü içki şişelerinin üzerine, şu anda A.B.D.’de tatbik
edildiği gibi, içkinin yol açabileceği, kaza, hastalık vs. gibi ikaz
yazılarının yazılması lazım gelir.
8- İçki ile alakalı reklâm yasağı devamlı ve kesin olmalıdır.
9- İlk, orta, lise ve üniversite seviyesindeki talebelere, ders
müfredatı içerisinde, içkinin zararları öğretilmelidir. Radyo, TV
ve diğer yayın vasıtalarında içkinin sebep olduğu kazalar, hasta-
lıklar, sosyal problemler anlatılmalıdır. Camilerde, gerek vaazlar-
da, gerekse hutbelerde, içkinin haramiyeti ve haram edilmesinin
hikmetleri, zararları izah edilmelidir.
10- Şüphesiz en önemli tedbir, insanlarımızın, bilhassa
gençlerimizin zararlı maddelere heves etmeyecek ruh olgun-
luğunda olacak şekilde yetiştirilmesi lazım gelir. Kuvvetli bir
imanla yetiştirilen genç, Allah’ın (c.c.) kesin haram ettiği zararlı
alışkanlıklara heves etmeyeceği gibi, öyle şeyleri tecrübe etmeyi
bile düşünmeyecektir.
11- Türkiye Yeşilay Cemiyeti’nin gayesi, Yeşilay adlı aylık
mecmuanın ilk sahifesinde şöylece özetlenmiştir; “Gayemiz:
Yurdumuzda, ahlâki ve kültürel kalkınma atmosferi için-
de, içki ve uyuşturucu madde istihlâkını (tüketimini) yok
etmektir.”
Memleketimizde biranın 1984 yılında, alkollü içki hükmüne
alınması ile birlikte, bira tüketiminde açık bir şekilde azalma
olduğu bilinen bir gerçektir. Benzer şekilde, Yeşilay’ın gayesinde
de belirtildiği gibi, imâlât ve kullanma yasağının olması, herhalde

en müessir çare olacaktır. Bu kesin tedbir, içki içme heveslilerini

bile koruyacak olan en kesin hal çaresidir.
12- Türkiye’de Haziran 2013’te kesinleşen yeni kanuna göre
alkollü içkilerin reklamı yasaklanmıştır. Ayrıca alkollü içkiler bir-
çok batılı ülkede olduğu gibi, gece saat 22.00 ile sabah 06.00 sa-
atleri arasında perakende satışı yapılamayacaktır. İçki şişelerinin
üzerine de içkinin zararlarını ifade eden ikaz yazıları yazılacaktır.
Yeni çıkan kanun ile, alkollü içkilerin satış yerleri ile alakalı ve
benzeri birtakım yasaklar getirilmiştir. Kanunun memleketimiz
için hayırlara vesile olacağını ümit ediyoruz.30
30 11 Haziran 2013 tarih ve 28674 sayılı Resmî Gazete. Kanun No: 6487

59
ALKOLÜN VÜCUTTAKİ AKIBETİ
Bir yudum bira veya şarap içen bir şahsı en çok etkileyen
unsur, içkinin yapısında mevcut bulunan ve suda süratle eriyen
alkol, daha önce de söyediğimiz gibi etil alkoldür. Etil alkol
o kadar süratle erir ki, sarhoşta her yudum alkolün bir kısmı
daha yutmadan önce, dil ve diş etleri arasından doğruca kana
karışır. Alkolün geri kalan kısmı da ne parçalanır, ne de normal
yiyecekler gibi hazmolur. O da mideden ve ince bağırsaklardan
süratle kana karışır. İçki içen şahsın aldığı alkolün kalın bağır-
saklara geçişi pek enderdir. Bu emilim o kadar çabuk olur ki,
içki ile doldurulan bir midedeki alkolün %90’ı bir saatte kanın
içerisindedir. Kanda erimiş olan alkol kısa bir zamanda, dolaşım
sistemi vasıtasıyla vücuttaki bütün organlara, bilhassa beyin gibi
yüksek su ve kan muhtevâsı olan organlara gider. 100 trilyonla
ifade edilen bütün vücut hücrelerini alkol istisnasız, teker teker
çevirir. Yani bir kadeh içki içen şahısta vücudun bütün hücreleri
zarar görür.
Alkol vücuda alınan bir zehir gibi olduğundan, vücut kendi-
sine verilmiş olan kapasite ile bu zehiri telâfi etmeye çalışacaktır.1
Bu bakımdan kana geçen alkolün bir kısmı direkt olarak akci-
ğerlerden, böbreklerden ve deriden atılacaktır. Bu yolla sarhoş
şahsın içtiği alkolün ancak %5’i vücuttan atılır.
1 Alcohol Metabolism. Alcohol Alert, NIAAA, No: 35, January, 1997.

İÇKİLERDEKİ
DİREKT İHRAÇ %3-5
ALKOL
MİDE ve İNCE AKCİĞERLER BÖBREK VE
(ETİL ALKOL)
BAĞIRSAKLARDAN DERİDEN
SÜRATLE KANA KANDAN
GEÇER
KANDAN BÜTÜN VÜCUD HÜCRELERİNE VE

KARACİĞER HÜCRESİNE GİDER
KARACİĞER HÜCRESİ
ETİL ALKOL ASET ALDEHİD

(C2H5-OH) (CH3-C=0)
L
KO NAZ
AL GE
O
DR H
Hİ
DE
ALDEHİD
DEHİDROGENAZ
Kandaki alkolün %95’inden fazlası bu yolla
yanar. Onun için içkinin karaciğere zararı ASETİK ASİT
büyüktür.
O
(CH3-C = )
–O
H
CO2+H2O
ASETİL-CoA
(Karbondioksit + Su)
- SCoA
(CH -C )
3 =O
SİTRİK ASİT
ÇEMBERİ
MİTOKONDRİYONLARDA
Şekil: 2. Alkolün vücuttaki akibeti

KARACİĞER HÜCRESİ
ETANOL
(ETİL ALKOL) MİTOKONDRİYON
ALKOL NAD+
DEHİDROGENAZ NADH + H+
CO2+H2O
ASET ALDEHİD OKSİDASYON

ASETİK
NAD NADH + H + ASİT BİYOSENTEZ
ALDEHİD
DEHİDROGENAZ
KAN
DEVERANINA
Şekil: 3. Son çalışmaların neticelerine göre etil alkolün karaciğer

hücrelerindeki metabolizması yani bir manada yanmasının şema-
tik resmi
Bu bakımdan içkili şahısların nefesleri son derece kötü ko-

kar ve çok miktarda idrara çıkma ihtiyacını hissederler. (Şekil 2)
Geri kalan %95’i teşkil eden alkol, karaciğerde okside olur,

yani bir cihette yanar. Karaciğer hücrelerinde, alkol önce asetal-
dehide, bilahare asetik aside değiştirilir.
Etil alkolün (etanol) metabolizmasında ilk safha, alkol de-

hidrogenaz enzimi vasıtası ile etanolun aset aldehide değiştiril-
mesidir. Aset aldehid sonra aldehid dehidrogenaz enziminin tesi-
ri ile asetik asiti verir. Asetik asitin teşekkülü hem sitoplâzmada,
hemde mitokondriyonlarda olur. Etil alkolün bizzat kendi toksik
tesiri ile mitokondriyonların içindeki asetik asit teşekkülü düşer.
Sitoplâzmadaki aset aldehid artar. Artan aset aldehid karaciğer

hücresini tahrib etmeye başlar, neticede siroz başta olmak üzere

bildiğimiz kötü neticeler meydana gelir.2
Karaciğer hücrelerinde etil alkolün aset aldehide değişti-
rilmesinin bir diğer yolu daha tarif edilmiştir. MEOS (Mikro-
zomal Etanolu Okside Eden Sistem) diye bilinen bu kimyevi
yol bilhassa yüksek dozda alkol alanlarda devreye girmekte ve
netice olarak aynı zararlara sebep olmaktadır.3 Hücrelerin içe-
risinde mitokondriyon diye adlandırdığımız organcığa, sitrik
asit sıklusu dediğimiz kimyevî değirmene, Asetil-CoA (Asetil
Koenzim-A) diye adlandırdığımız birleşik halinde girer. Bu kim-
yevî değirmende karbondioksit ve suya kadar parçalanır. (Şekil
3) Alkolün bu şekilde oksidasyonu, yani yanmasının sürati, 70
kiloluk normal bir şahısta, bir saatte 10 cm3 (santimetreküp) ka-
dardır (Ancak bir çorba kaşığını dolduracak miktar). Bu yanma
hızı, vücuda alınan alkol, yahut ta şahsın içtiği içki ne kadar çok
olursa olsun artmamaktadır. Şöyle ki, bir su bardağı içerisinde
bulunan şarapta mevcut olan 15 cm3 alkolün yanması için 1,5-2
saatlik bir müddetin geçmesi gerekir. Bu miktardan fazla içkiyi
alan şahısta fazla alkol kanda deveran etmeye devam eder. İca-
bında şahsın zehirlenmesine kadar gidebilir.
İçki Kullananlarda Alkolün Vücuttaki Zararı Birkaç
Saat Sonra Tamamen Geçer mi? Yoksa Günlerce Devam
mı eder?
Alkolün vücuttaki zararı değil bir kaç saatte, birkaç günde
bile kaybolmamaktadır. Alkolün yanma sürati olarak 70 kiloluk
bir şahısta bir saatte 10 cm3 diye tarif edilmektedir. Ancak yapı-
lan yeni çalışmalar alkolün vücuttaki zararının, şahsın içkiyi kul-
2 Alcohol and Health. Eighth Special Report to the U.S. Congress. NIA-
AA, 1993, s. 148.
3 Temel Patoloji (Tercüme Kitap). 5. baskı, Nobel Kitabevi, İstanbul,
1994, s. 233.

lanmasından sonra 21. güne kadar devam ettiğini göstermiştir.4

İçki kullananlarda alkolün hücrelerde yanmasının neticesinde
meydana gelen bir ara ürün olan asetaldehit, kanda normalde
bulunan bir protein olan albumin ile birleşir. Bu yeni birleşik
olan asetaldehid-albumin birleşiği kanda dolanmakta, albu-
minin yarılanma ömrüne bağlı olarak 21 gün şahsın vücudunda
kalabilmektedir. Asetaldehid-albumin birleşiğinin sitotoksik yani
hücrelere zararlı bir madde olduğu, bu şekilde dokuların tahribi-
ne yol açtığı, geniş ve ciddî çalışmalarla gösterilmiştir.5
İçki Kullananlar Niçin Sık Sık Hasta Olurlar?
Sözü geçen ve içki kullananlarda meydana gelen asetalde-
hid-albumin birleşiğinin, insanda lenfosit (muafiyet, yani bağı-
şıklıkla alâkalı hücre) farklanmasını bozduğu, bunun neticesin-
de de alkoliklerde mikroplara, vücuda yabancı maddelere karşı
bağışıklığın yani muafiyetin büyük zarar gördüğü isbatlanmıştır.
Bunun neticesi olarak içki kullananlar, alkolikler sık sık hasta
olurlar.6 (Bu mevzuda kitabın ilerleyen sahifelerinde yer alan,
“Alkollü içkilerden ileri gelen immün sistem ile alâkalı bo-
zukluklar ve AİDS” başlıklı bölümede bakınız).
Amonyak (NH3) gibi vücutta meydana gelen zararlı bir le-
şikler karaciğer hücrelerinde zehirsizleştirilir. Amonyak böbrek-
lerden daha kolay atılabilen üreye değiştirilir. Siroz gibi kronik
karaciğer hastalıklarında amonyağın üreye değiştirilmesi düşer.
4 Özsoylu Ş: Alkol ve Etkileri. Gastroenterohepatoloji, 2(4):304, 1991.

5 Wickramasinghe SN: Cytotoxic Protein Molecules Generated as a
Congequence of Ethanol Metabolism in Vitro. Lancet, 337(2): 823-6,
1986.
6 Wickramasinghe SN: Acetaldehyde-Modified Serum Proteins Inhibit
Mitogen-stimulated Human Lymphocyte Transformation. British J
Haematology, 73:23-8, 1989.
Cook RT: Alcohol abuse, alcoholism, and damage to the immune sys-
tem- A Rewiev. Alcohol Clin Exp Res, 22(9):1927-42, 1998.

Kanda amonyak artar. Neticede amonyak zehirlenmesi, karaciğer

koması olur. (Şekil 4).
Alkolün parçalanması neticesinde meydana gelen fazla hid-
rojen karaciğer hücrelerinin metabolik faaliyetlerini bozar. Bu
meyanda yağların yanmasıda bozulur, karaciğer hücrelerinde yağ
damlacıkları birikir, karaciğerde yağlanma olur. (Şekil 4)
ALKOL
YAĞ ASİDİ ETİL ASET ALDEHİD HİDROJEN

ESTERLERİ
ALKOL VÜCUTTA ENERJİ

BEYİNDE, KALBTE KARACİĞER KAYNAĞI OLARAK YAĞIN YERİNE
VE İSKELET HÜCRELERİNDE TOKSİK GEÇER. KULLANILMADIĞI İÇİN
ADALELERİNDE (ZEHİRLİ) TESİRLER YAĞ BİRİKİR
TAHRİBAT
KARACİĞERDE YAĞLANMA
SARILIK VE
BAZI VİTAMİNLERİN
SİROZ KANDA YAĞLARIN ARTMASI
METABOLİZMASININ
BOZULMASI, VÜCUDUN VE KETON CİSİMLERİNİN
VİTAMİNLERDEN (ASETON, ASETO ASETİK ASİT VE
İSTİFADESİNİN AZALMASI B-HİDROKSİ BUTİRAT) KANDA
ARTMASI (=KETOZİS)
KARACİĞER KAN
FONKSİYONLARINDA AKIMINDA
BOZULMA TIKANMA
DÜŞÜK KAN PROTEİNİ, KANDA AMONYAK YÜKSEK TANSİYON

SARILIK, KANIN YÜKSELİR
PIHTILAŞMASININ
AZALMASI, ÖDEM (SIVI KARACİĞER KOMASI
BİRİKMESİ)
KAN KUSMA (=HEMATEMEZ)
Şekil: 4. İçkilerdeki alkolün vücuttaki muhtemel zararlı tesirleri-

nin bir kısmının şematik hali. Bu şema: Creager, J.: A Review and
Workbook. Oxford, England, 1993 kitabının 192’nci sahifesinde-
ki şemadan istifade ederek hazırlanmıştır.

65
SARHOŞLUK NEDEN İLERİ GELİR?
Sarhoş şahsın içtiği içki miktarı arttıkça, kandaki alkol mik-

tarının artacağı şüphesizdir. Bilineceği gibi, vücudun alkolü yak-
ma sürati bir saatte ancak 5-10 santimetreküptür. Bu miktardan
fazla alkol vücuda girerse kandaki alkol nisbetide artacaktır. İşte
şahısta görülen sarhoşluk belirtileri kandaki alkolün beyine olan
tesirlerinden ileri gelmektedir. Kana karışan alkol miktarı ile,
beyinde tesir altında kalan saha arasında bir alâka mevcuttur.
Meselâ 70 kiloluk bir adam, şayet aç karnına iki şişe bira içecek
olursa, kanında mevcut olan alkolün miktarı %0,05 (on binde
beş) olur. Kandaki bu miktar alkol ile beynin dış cidarlarının,
bilhassa endişe ve merakla alâkalı merkezlerin normal faaliyeti
zarar görür. İçki içen kimseye yalancı bir iyilik hali verir. Her şeyi
sanki toz pembe görmeye başlar. Utanma hissi kaybolur. Tıpta
buna öfori denir. Bu durumda şahsın kendi kendisini kontrol
mekanizması kaybolmuştur. Sarhoş gelişigüzel ve abuk sabuk
sözler söylemeye başlar. Yaptığı her işin en iyisini yaptığına
emindir. Meselâ bir sarhoşa daktiloda yazı yazdırsanız, sarhoş
olmadan önce iyi yazı yazsa da, hatalarla dolu bir yazıyı önünüze
getirecektir. Buna rağmen kendisi en hatasız bir yazı yazdığını
ileri sürer. Sarhoşu bir atış taliminde atış yaptırsanız, hep karava-
na atış yapan sarhoş, hep on ikiden vurduğunu zanneder. Ayrıca
böyle bir halde vasıta kullanan veya bir işte çalışan kimsenin

araba kazası veya iş kazası yapma ihtimâlide artmıştır. Bu ihtimâl

62 sarhoşluk
Alkollü İçkiler Sigara ve Madde Bağmllğ
arttıkça daha da artacaktır. (Şekil 5)
2- YAN LOB: Duyularn kontrolü ile alâkaldr.

Kandaki %0.10-0.30luk alkolle tesir altnda kalr. 3- ART KAFA LOBU: Görme ile vazifeli
Bu miktar takriben dört, beş kadeh rak veya dört,
merkezler Kandaki %0.20-0.30’luk alkolle tesir
beş şişe biradan meydana gelir,
altnda kalr.
1- Hisleri bozulmuştur.
1- Renkleri ayrmaz.
2- Yalpa yaparak yürür.
3- Düzgün yaz yazamaz 2- Bulank ve çift görür.
4- Konuşmas boğuk ve anlaşlmazdr. 3-Mesafeyi tayin edemez.
5- Teknik maharetlerini kaybeder.
(Araba kullanmak gibi)
1- ÖN LOB: Karar ve kendi kendini

kontrolle vazifeli merkez. 5- TALAMUS VE BEYİN SAPI:
Kandaki %0.01-0.10’iuk ofkolde tesir Solunum ve dolaşm kontrolü
altnda kahr. Bu miktar takriben bir, iki ile vazifeli merkez. Kandaki
kadeh rakdan veya bir, iki şişe biradan %0.25-0.50lik alkolle tesir 4- BEYİNCİK:
ileri gelir. altnda kalr. Denge ile vazifeli merkez.
1- Basklar kalkar. 1- Hissizlik Kandaki %0.15-0.35’lik
2- Utanlacak hareketlerde bulunur. 2- Solunum + Dolaşm ve alkolle tesir altnda kalr
3- Sahte bir iyi olma hissine kaplr. sindirim’in tesir altnda 1- Denge kaybolur.
4- Kararlan hataldr. kalmas.
2- Yalpa yaparak ve
5- Hesaplan yanlş yapar. 3- Uyuşukluk ve baygnlk.
sendeleyerek yürür.
6- Çok konuşur. 4- Vücut scaklğnn düşmesi
7-Dikkati ve hafzas azalmştr. 5- Şok ve ölüm.
Şekil: 5. Alkolün beyindeki tesir basamakları.

Şekil: 5. Alkolün Beyindeki Tesir Basamaklar

Şayet bir sarhoş, kanındaki alkol nisbeti %0,1’e (binde bir)

yükselecek kadar içki kullanmışsa, beynin arkasında bulunan
motor merkezlerdeki faaliyetler bastırılacaktır. Bu ise şahsın ada-
lelerine hâkim olabilme kabiliyetinin yavaş yavaş kaybolmasına
yol açacaktır. Şayet kanındaki alkol nisbeti %0,2(binde iki) ye
yükselirse, orta beynin daha derin kısımları tesir altında kala-
cak ve sarhoşu bir rehâvet basacaktır. Alkol nisbeti %0,5 (binde
beş)’i geçerse, beyin sapı diye adlandırılan kısımdaki solunum
merkezi felce uğrayacak ve sarhoş baygınlığı müteâkip sessizce
hayatını kaybedecektir. Bu şekilde çok sarhoşlar içki masasında
hayatlarını kaybetmişlerdir. (Şekil 5 ve 6)
Alkolün %97’si karaciğerde okside olur, yani yanar. Burada

su ve karbon diokside kadar parçalanır. Geri kalan %3’ü böbrek-
lerden idrarla, deriden ter vasıtasıyla ve akciğerlerden solunum
vasıtası ile atılır. Onun için içki içen şahsın ağzı alkol kokar.
Ayrıca çok sık idrara çıkmak ihtiyacını hisseder.
Karaciğerde saatte ancak 10 cm3 kadar alkol yanabilir. Bu-

nun haricinde hiçbir şey, yani ne açık hava ve egzersiz, ne sıcak
kahve, ne de soğuk banyo, vücuttan alkolün atılmasına faydası
yoktur. Sadece zamanın geçmesi ile alkolün vücuttan tasfiye-
si mümkün olur. Şahsın içtiği içki artsa da alkolün vücuttaki
yanma sürati artmaz. Bu neticeye göre bir şişe biranın tesirinin
geçmesi ortalama 2,5-3 saatte mümkün olabilir.
Şekil 6’da görüleceği gibi, içkiden dolayı kanındaki alkol

yüzdesi %0,50 (binde beşe) çıkan şahıslar etil alkolün zehirleyici
tesiri ile ölürler. Böyle çok insanlar, bir seferde fazla miktarda
alkollü içki aldıklarından dolayı zehirlenip ölmüşlerdir.

Promil Olarak (%) Olarak 100 mlt’de Miligram Olarak
(5) 0.50 (Binde beş) 500 mgr/100 mlt (Öldürücü doz)

(4) 0,40 (Binde dört) 400 mgr/100 mlt
(3) 0,30 (Binde üç) 300 mgr/100 mlt
(2) 0,20 (Binde iki) 200 mgr/100 mlt
150 mgr/100 mlt
(1.5) 0,15 (Binde bir buçuk) (Bu miktar alkol yüzdesi altı kadeh rakı veya altı
şişe bira içende görülür.)
(1) 0,10 (Binde bir) 100 mgr/100 mlt
50 mgr/100 mlt
(0.50) 0,05 (On binde beş) (Bu miktar alkol yüzdesi iki kadeh rakı veya iki
şişe bira içenlerde görülür).
Şekil: 6. Şahsın içtiği içkiye bağlı olarak kanındaki alkol nisbeti-

nin artması.
Ancak bazı neşriyatlar, insanların maddî kapasitelerinin

farklı olarak yaratılması sebebi ile, kandaki alkol nisbeti %0,35
(on binde otuz beş) olanlarda dahi ölüm görüldüğünü belirtmek-
tedirler. Sarhoşluk arazları ise, ne miktar alınırsa alınsın ortaya
çıkar. Ancak az miktarda alkol kullanan şahısta az sarhoşluk gö-
rülür. Fazla miktarda içki kullananda ise fazla sarhoşluk görülür.

69
ALKOLÜN TESİR BASAMAKLARI
1- Zihnî Faaliyetler
Kandaki alkol nisbeti
%0,05 (on binde beş) ise,
(ki bu miktar alkol, aç kar-
nına içilen iki şişe biradan
da ileri gelebilir) önce sade-
ce insana has olan, davra-
nışların en yüksek seviyesi
sayılan zihnî faaliyetlere zararı olur. Matematik hesapları yanlış
yapar. Kararları ve hükümleri hatalıdır. Dikkati azalmıştır. Ha-
fızası bozuktur. Duyduğu sesler hakkındaki hükümleri yanlış-
tır. Edep hissi azalmıştır. Kalabalıkta utanmadan idrarını açıkta
yapabilir.
2- Fizikî Faaliyetler
Kandaki alkol yüzde-
si %0,1 (binde bir) olunca,
beynin alt kısmına ve arka-
daki motor merkezlere tesir
eder. Beyinciğe tesiri olur.
Kasların intizamlı çalışması bozulmuştur. Şahıs bunun için dü-
zenli yürüyemez, yalpalar. Dil kaslarının intizamlı çalışması ol-
madığından, boğuk ve anlaşılmayacak tarzda konuşur. Şahısta

görme bulanıktır. Yürüme yanında, koşma ve diğer atletik kabi-

liyetler de bozulmuştur.
3- Hayatî Faaliyetler
Kandaki alkol yüzdesi
%0,5 (binde beş) veya daha
fazla olursa, alkol beyin sa-
pına tesir eder. Solunum felç
olur, kalb durur. Şahıs alkol
zehirlenmesinden ölür gider.
Beyin Hücrelerindeki Tahribat İlk Kadeh İçki İle
Başlar.1
Herkes çok içki içmenin vücuda zararlı olduğunu kesinlikle
kabul eder. Ancak bazı içkiye alışık olanlar; “Evet, şüphesiz
içki içmek zararlıdır. Ancak bu çok fazla içilirse meydana
gelir. Az içilirse zararı olmaz” derler. Bu sözlerle o şahıslar
ancak kendilerini aldatırlar. Bugün kesin deliller göstermiştir
ki, içki az miktarda alınsa da kesinlikle vücutta kalıcı zararlar
bırakmaktadır. Hatta beyin hücrelerindeki tahribat ilk kadeh içki
ile başlamaktadır.
Kılcal Damarların Tıkanması
Alkolün beyin üzerindeki zincirleme tesirlere nasıl sebep
olduğu meselesi fizyoloji âlimlerini uzun zamandan beri uğraş-
tırıyordu. 1940 yılından bu yana sayıları çoğalan âlimler, alkolün
bu tesirlerinin direkt değil de, dolayısı ile olduğunu anladılar.
Şöyle ki, beyin hücreleri normal faaliyetlerinin devamı için, bü-
tün vücud hücrelerinde olduğu gibi, oksijene muhtaçtırlar. İşte
alkol, beyin hücrelerini oksijenden mahrum ederek, beynin fark-
1 Brain Damage Starts With The First Drink. Glenn Everett, Listen, Vol:
22, No: 12.

lı kısımlarına tesir eder. Bu teori kuvvetli desteğini şu misâlde

bulur: Çeşitli çalışmalar göstermiştir ki, bir pilot 2700 metrenin
üzerine çıkınca âdeta sarhoş bir şahsın haline benzer uyuşukluk
halini hissedebilir. Aynı pilot, oksijen maskesi takmadan 5400
metrenin üzerine çıkacak olursa, oksijensizlikten solunum mer-
kezinin faaliyeti duracak ve pilot hayatını kaybedecektir.
Güney Corolina (Karolin) Tıp Fakültesinden Prof.Dr. Mel-
vin Knisely ve çalışma arkadaşları, yaptıkları çeşitli tecrübelerle
alkolün beyin hücrelerini nasıl oksijenden mahrum ettiklerini
göstermişlerdir. Normal ve sıhhatli bir insanda, kalb, kanı atar-
damarlardan geçirerek, vücudun bütün organlarına yayılan fev-
kalâde ince kılcal damarlara kadar pompalayacak biçimde yara-
tılmıştır. Kılcal damarlarda seyreden alyuvarların taşıdığı oksijen
dokulara verilir ve dokularda birikmiş artıklar ve karbon dioksit
kana geçer. Bu oksijen ve karbondioksit alışverişinin davamı ile
dokuların hayatiyeti devam eder. Sıtma, tifo gibi elliden fazla
hastalık tipinde ise bazı sebeplerden dolayı alyuvarların kümeler
halinde pıhtılaşmasından, ince olan kılcal damarlar tıkanır. Ne-
ticede dokular oksijensiz kalır ve dokulardaki hücreler ölürler.
İçki ve Göz Küresi
Alkol, yukarıda bahsi geçen hastalıklardakine benzer me-
kanizma ile kapillerler de yani kılcal damarlarda tıkanmaya,
dolayısı ile oksijensiz kalan o bölgelerdeki hücrelerin ölümüne
yol açmaktadır. Dr. Knisely, çalışmasında, göz küresi saydam
tabakasının hemen altında yayılmış bulunan kılcal damarları
ışıklandırmıştı. Böylece, bu araştırmacı, insanda görülen elliden
fazla değişik hastalıklarda, kanda pıhtılaşma ve kılcal damarlar-
da tıkanma olduğunu müşahede etti. Araştırıcının en enteresan
müşahedesi ise, alkolle alâkalı idi. Dr. Knisely, alkol verdiği hay-
vanlarda da bu pıhtılaşmayı gördü. Öyle ki hayvana verilen alkol

yüzdesi arttıkça, gözdeki kılcal damarlardaki alyuvarlarda da,

pıhtılaşma oranı artmakta idi.
Dr. Knisely ve arkadaşları, özel bir hastanede yatan alkol ile
zehirlenmiş olan hastaları 17 ay gibi uzun bir zaman müddetince
incelemeye tâbi tuttular. Hasta yatırıldığı zaman müşahedelerin-
de objektif olabilmek ve sonra kandaki alkol yüzdesini ölçmek
için, hastadan kan aldılar. Gruptan iki kişi, hastanın göz kılcal
damarlarını dikkatle incelediler. Netice olarak ta kandaki alkol
miktarı arttıkça, gözdeki kılcal damarlarda kan akış hızının ya-
vaşladığını buldular. Kandaki alkol yüzdesi arttıkça, tıkanmış
kılcal damarlar sayısı da artmaktadır. Alkol yüzdesi en yüksek
olanlarda, önemli sayıda kılcal damarlar tahrip olmakta ve gözde
kanlanmalar teşekkül etmektedir.
Beyin Ne Durumda?
Normal olarak bir insan beyninde, milyarlarca sinir hücresi
(nöron) bulunur. Bu hücrelerin bir özelliği doğumdan sonra,
ölüme kadar sayılarının sabit kalmasıdır. Yani sinir hücreleri do-
ğumdan sonra sayıca çoğalmazlar. İşte, yukarıda bahsedildiği
gibi, alkol göz yuvarlağındaki kılcal damarları tıkayıp hücre-
lerde ölüme sebep olduğu gibi, beyinde de aynı neticeye sebep
olmaktadır. İlk kadeh içkiyi içen şahısta dahi alkol beyinde
bazı kılcal damarlarda tıkanmaya, dolayısı ile de birkaç bin
sinir hücresinin oksijensizlikten ölümüne yol açmaktadır. Bu
içki alışkanlığı devam ederse, beyinde telâfisi kesinlikle mümkün
olmayan milyonlarca sinir hücrelerinin ölümüne yol açacaktır.
Alkoliklerdeki belirtilen beyin hasarından dolayı, beyinle
alakalı bütün fonksiyonlarda gerileme ve hasar vardır. Daha önce
normal olan şahıslarda, içkiden ileri gelen beyin hasarından son-
ra, öğrenme, anlama, kavrama, hafıza, problem çözme, tecrit

yani ayırt etme, dikkat ileriye dönük plan yapma vs. gibi, insanın
insan olma özellikleri diyebileceğimiz beyinle alakalı bütün fa-
aliyetlerde, aksama, gerileme ve kayıp söz konusudur.2 Her içki
içen şahıs, içtiği içkinin miktarına göre, az çok, belli nisbetlerde
bu kayıplardan hissedardır.3
Ancak son yıllarda yapılan araştırmalardan anlaşıldığına
göre, içkilerde bulunan alkol, nörotoksik bir maddedir. Yani si-
nir hücrelerine zehir gibi tesir eder. Bizzat sinir hücrelerine zarar
verip ölümlerine yol açar.4
Beyinde nöron diye adlandırılan sinir hücrelerinden başka,
nöronların desteklenmesinde, beslenmesinde vasıta olan ve gliya
hücreleri diye adlandırılan ikinci bir hücre grubu daha vardır.
Alkol kullanan şahısta, sinir hücrelerinden başka, bu destekleyici
gliya hücreleri de ölür, dejenere olurlar.
Dr. C.B. Courville isimli meşhur bir nöropatolog, alkolün
sinir sistemi üzerindeki tesirlerini, “Effects of Alcohol on the
Nervous System of Man” isimli kitabında neşretmiştir.
Bu araştırıcı, kendi otopsi müşahedelerine dayanarak, uzun
seneler alkol almış şahısların beyinlerinin, âdeta içine su çekilmiş
sünger gibi ödemli (sıvı birikmiş) olduğunu söylemiştir. Ayrıca
aynı şahısların beyinlerinde çok sayıda küçük kanama odakları
2 Demir B, Uluğ B: Erken ve Geç Başlangıçlı Alkol Bağımlılığı Tiple-

rinde Nöropsikiyatrik Faaliyetler. Türk Psikiyatri Dergisi, 13(1):15-21,
2002.
3 Parsons OA: Impaired neuropsychological cognitive functioning in
sober alcoholics. In: Hunt WA, Nixon SJ: Alcohol-Induced Brain Dama-
ge. NIAAA Research Monograph, No: 22, 1993, s. 173-94.
4 Alcohol and Health. 10th Special Report to the U.S. Congress on Alco-
hol and Health. NIAAA (National Institute on Alcohol Abuse and Alco-
holism), 2000, s. 134-46.
Ide JS et al: Gray matter volume correlates of global positive alcohol
expectancy in non-dependent adult drinkers. Addict Biol, Mar 2013.

olduğunu, damarlarda fazlaca bir kan birikimi bulunduğunu

da belirtmiştir. Dr. Courville, alkolik şahısların beyinlerinin ka-
namaya daha müsait olduğunu, normal şahısları öldürmeyecek
kadarki darbelerde bile alkoliklerin öldüğünü kaydediyor.
Alkolizm ve Delilik
Norveçli psikiyatrist Dr. Otto Haugh, kendi geliştirdiği çalışma-
ları ile alkolik şahısların beyinlerindeki tahribatı açıkça göstermiş-
tir. Bu şahıs pneumoencephalography (pnömo ensefalografi) diye
adlandırıldığı metoduna göre, lokal anestezi altında omurilikten az
miktarda beyin omurilik sıvısı almakta ve bunun yerine beyine zarar
vermeyen hava verilmektedir. Hava, beyin boşluklarındaki sıvının
yerini almakta, beyin hudutları görülmektedir. Alkolik şahıslarda
beyindeki bu boşlukların büyüdüğü, röntgen filminde fark edilmek-
tedir. Bu alkolik şahsın beyninin yenmesi değildir de nedir? Şaşırtıcı
bir sonuç, bira içenlerde beyin hasarının, alkol yüzdesi en fazla olan
içkilerden olan, viski içenlerdeki kadar, hatta daha fazla olması idi.5
Amerika Birleşik Devletleri’nde akıl hastanelerine yatırılan
hastaların büyük ekseriyetinde, orta veya uzun müddet içki
içtiklerine dair hikâye vermektedirler. Psikiyatrik hastalardan,
alkolizm hikâyesi olanlar kesinlikle bilinmemekle beraber, %25-
33 olarak tahmin edilmektedir. Alkol alanlar, kendi kendilerini
delilik tehlikelerine attıklarını unutmasınlar.
Karaciğer ve Diğer Organlar
Hekimler, karaciğerde siroz hastalığının alkoliklerde, içki
içmeyenlere göre sekiz misli daha fazla görüldüğünü çoktan beri
5 Son yıllarda PET (Positron Emission Tomography), CT (Computerized
Tomography) ve MR (Magnetic Resonance) gibi gelişmiş olan tekniklerle
normal ve alkolik şahısların beyin dokuları incelenip mukayese edildi-
ğinde aynı neticeler elde edilmiştir. Bu konuda şu neşriyata bakılabilir:
Alcohol and Health. 10th Special Report to the U.S. Congress. NIAAA
(National Instıtute on Alcohol Abuse and Alcoholism, 2000, s. 135.

biliyorlardı. Ancak bunun sebebi Dr. Knisley’in grubunun çalış-

maları ile anlaşılmıştır. Alkol beyinde yaptığı gibi, karaciğer ve
diğer organlarda da kılcal damarların tıkanmasına yol açmakta-
dır. İşte devamlı içki kullanan şahısların organları oksijen yok-
luğundan dolayı hücrelerin ölmesine sebep olmakta, buda çeşitli
bozukluklar halinde kendisini göstermektedir.
Netice
Bütün bunlar ara sıra veya az da olsa içki içenlere ne ifade
edecek? Bu hakikatler “damlasından da olsa kendinizi koru-
yunuz” diye özetlenebilecek olan dinimizin hükmünün hak ve
doğru olduğuna delil olmaz mı?
Alkolik şahıslarda beyinde kanamaya olan meyil artmıştır. Normal

şahısları öldürmeyen darbeler alkolikleri öldürebilir. Yukarıda bu
sebepten ölmüş bir şahsın beyni görülüyor.

77
TRAFİK KAZALARI VE İÇKİ
Trafik kazalarının içkili araba kullanma ile yakın alâkası var-

dır. Bunun belli başlı sebeplerini şöylece sıralayabiliriz
1- Sahte Güven Hissi
Bu hissin sebebini anlatmıştık. Bu his şahsın devamlı gaza
basmasına sebep olmaktadır. Süratli gitmenin kaza ihtimalini
arttırdığı malûmdur.
2- Tehlikeyi İdrak Edememek
Sarhoş kimsede karar verme ve hüküm verme gücü za-
yıflamıştır. Karşıdan gelecek tehlikeyi kavrayacak kabiliyeti
azalmıştır.
3- Reaksiyon Zamanı Yavaşlamıştır
Yani normal bir vasıta sürücüsünün, karşıdaki tehlikeyi his
edipte, ayağını gazdan kaldırıp frene basıncaya kadar geçen za-
man, içkili şahıslarda yavaşlar ve gecikir. Bu gecikme içtiği iç-
kinin artmasıyla artar. Çünkü idrak zayıflaması yanında, motor
faaliyeti bozulduğundan, ayak adalelerine hâkim olabilme ve
intizamlı kullanma alkolle bozulmuştur.1
1 Yalaz G: Motorlu Araç Kullananlarda Alkolün Reaksiyon Zamanına

Olan T’esirinin Araştırılması. Ege Ün Tıp Fak Dergisi, 18:41, 1979.

4- Görme Netliği Bozulmuştur

İçkili şahıs bulanık ve çift görür, renkleri karıştırır. Trafik
ışığının dur ikazını anlayamaz. Ayrıca bakarken, sanki bir tünel-
den bakıyormuş gibi görür. Bunun manası açıktır. Sarhoş şoför
yoldaki vasıtaları iyi göremez. Onlara çarpabilir. Yanlarını da iyi
göremediğinden, yandaki arabalara ve yayalara çarpabilir.
5- Her Beş Kazadan İkisi İçkiden İleri Geliyor
Bütün yukarıda verilen ve daha da çoğaltılabilecek tesirlerin
neticesidir ki, ölümle neticelenen her beş kazadan birisi veya
ikisi şoförün veyahut ta yayanın içkili olmasına bağlanmaktadır.2
1990 yılından 2005 yılına kadar Kaliforniya’da hastanede
yatıp metamfetamin, alkollü içki, opioidler, esrar, kokain veya
farklı zararlı maddeler kullananlardan tedavi görmüş olanlar 16
yıl takip edildiler. Yaş, cins ve ırka göre motorlu vasıtalar vasıtası
ile olan ölüm hızları incelendi. Motorlu vasıta kazaları ile ölüm
nisbeti, sadece alkollü içkiler değil, diğer bütün zararlı maddeleri
kullananlarda normale göre yüksekti.3
Alkolün Sebep Olduğu Trafik Kazaları, Tren Kazaları,
İş ve Uçak Kazaları
1- Şoförlük zahirde basit gibi görülmektedir. Fakat, yapı-
lan bir incelemede, bir şoförün her 1,5 km. lik yolda, 20 adet
önemli karar alıp icra ettiğini göstermiştir. Alkol bu karar me-
kanizmalarını bozmaktadır. Bu netice daha çok alkolün merkezî
2 Smith ET: Exploring Biology (4th Ed). Harcourt Brace and Company,
New York, 1954, s. 246, 335.
Ege R, Öner O: Alkol ve Trafik Kazaları. Türkiye Trafik Kazaları Yardım
Vakfı, Ankara, 1986.
3 Callaghan RC, et al: Alcohol -or drug- use disorders and motor vehic-
le accident mortality: A retrospective cohort study. Accid Anal Prev,
53:149-55, 2013.

sinir sistemine, bilhassa beyine olan tesirinden ileri gelmektedir.

Meselâ bir şoför aç karnına iki şişe bira içecek olsa, alkolün tesiri
ile, karşısındaki cisimleri net göremez, bulanık görür. İşitmesi
hatalıdır. Kaslarının düzgün çalışması bozulmuş, adalelerine hâ-
kimiyeti azalmıştır.4
2- Şöyle düşünelim. Sarhoş bir şoförün önüne, aniden bir
araba veyahut ta çocuk çıkmış olsun. Cismi net göremez, teh-
likeyi geç fark eder. Kararlarında gecikir. Yani ayağını gazdan
çekip frene basması gerekir. Halbuki bütün bu hareketleri aniden
yapması lâzım gelirken gecikmiştir. Bütün bu menfî şartların bir-
leşmesi neticesi arabanın durması gecikir ve kaza yapar.
Ölümle neticelenen her dört veya beş trafik kazasından ikisi, ya

şoförün veyahut ta yayanın içkili olmasına bağlanmaktadır. Çoğu
batı memleketlerinde bu nisbet çok daha yüksektir. Bilhassa tatil
günlerinde meydana gelen trafik kazalarında, içkinin rolü olduğu
kesindir.
4 Drinking and Driving in Alcohol (An Understanding of the Drug). State

University of New York at Albany, 1976, s. 74-88.

İçki bütün dünyada trafik kazalarının en önemli sebebi olduğu gibi,

iş kazalarına, tren ve uçak kazalarına sebep olan, aile içi huzursuz-
luklara ve boşanmaya yol açan, bütün suç çeşitlerini arttıran kötü-
lüklerin anası olan bir düşmanımızdır.
3- Bir diğer tehlikeli cihette alkolün sarhoş şoföre verdiği

yalancı cesarettir. Yani araba normalin üstünde süratli gitse de,
sarhoş şoför tehlike içerisinde olduğunu fark edememektedir.
Son derece süratle gider. Bu bakımdan sarhoş şoförler genellikle
fazla süratten kaza yaparlar.
4- Şahsın sürme maharetinin bozulması için ille de aşırı
derecede sarhoş olması icab etmez. Aslında şahıs ne miktar alkol
alırsa alsın, sürme maharetine zararı vardır. Ancak şüphesiz bu
tesir az sarhoşlarda az, fazla sarhoşlarda fazladır.
Eğer bir şahıs bir veya iki saat içerisinde üç kadeh içki alır
ve hiç vakit geçirmeden hemen sonra araba kullanırsa, kaza yap-
ma ihtimâli %600 nisbetinde artmaktadır.Bunun manası şudur;
bu nisbette sarhoş bir insanın otomobil kullanması fitili yanmış
bir dinamite benzetilebilir. Yani fitili yanmış dinamit bir müddet
sonra nasıl infilâk edecek ise, belli seviyede sarhoş bir adamda

karayolunda o kazayı yapacak demektir. O kazanın vuku bul-

ması için karayolunda bir yer arıyor manasına geliyor.5 (Şekil 7)
Ölüm Riski 385
60
50 48
40
30
20
10 11,1
0
%0,01 %0,02-0,04 %0,05-0,9 % 0,10-0,14 % 0,15 ve üstü
Kan Alkol Seviyesi
Şekil: 7. Tek vasıtanın bulaşmış olduğu kazalarda, sürücünün kan

alkol seviyesi arttıkça, ona bağlı olarak ölüm riskinin artışı. İçki iç-
meyenlerle mukayese edilince ölüm riski, kan alkol seviyesi %0.05-
0.09 (on binde beş ile on binde dokuz) olan sürücülerde 11.1 misli
fazla; kan alkol seviyesi %0.10-0.15 (on binde on ile on binde on
beş) arasında olanlarda 48 misli fazla ve kan alkol seviyesi %0.15
(on binde on beş) ve daha üstünde olan sürücülerde ise ölüm riski
içmeyen sürücülere göre 385 evet üç yüz seksen beş misli daha faz-
ladır. (Zador PL: J Stud Alcohol, 52(4):302-10, 1991)
5- 2014 yılı rakamlarına göre memleketimizde 142 372 tra-

fik kazası olmuş, bu kazalarda 285 059 kişi yaralanmış ve 3524
kişide ölmüştür. Bu kazaların yol açtığı maddî hasarın maliyeti
ise 4,5 milyar TL’dır. Ve bu kadar trajik neticeleri olan trafik
kazalarının en önemli sebeplerinden birisi de maalesef sarhoş-
luktur. (Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Dairesi Başkanlığı
istatistikleri).
5 Zivkovic V et al: The effects of a new traffic safety law in Rebublic

of Serbia on driving under the influence of alcohol. Accid Anal Prev,
53:161-5, 2013.

A.B.D.’de 40 yaşın altındaki nüfusun en önemli ölüm sebebi

trafik kazalarıdır. 2005 yılında A.B.D.’de alkollü içkilerin yol
açtığı trafik kazalarından takriben 16 885 kişi ölmüş ve aynı yıl
içkinin yol açtığı kazaların neticesinde, tahminen bir milyon-
dan fazla Amerikan vatandaşı yaralanmıştır. Ancak bu kazalarda
şoförlerin sarhoşluğu yanında az sayıda da olsa, yayaların ve
bisiklet sürenlerin sarhoşluğu da söz konusudur. (Kaynak: National
Highway Traffic Safety Administration, 2007)
6- Alkollü içkiler nasıl trafik kazalarına yol açıyorsa, aynı

tesir prensiplerine göre tren ve uçak kazalarına da sebep olmak-
ta, işteki çalışma verimini düşürmekte ve iş kazalarına da yol
açmaktadır. Türkiye’de ortalama olarak her yıl 120.000 kadar iş
kazası olmakta, bu kazalarda vasati 1.500 kişi hayatını kaybet-
mekte, 4.000 kadar da işçi sakat kalmaktadır. Bu sebepten her
yıl iki milyon kadar iş gücü kaybedilmektedir. Bu iş kazalarının
önemli bir sebebi sarhoşluktur. (Rakamlar Sosyal Sigortalar Ku-
rumu’ndan alınmıştır)
7- Pilotlarda alkolün çok daha uzun müddet müessir olduğu
ispatlanmıştır. Bir pilot içki kullandıktan 48 saat sonra bile bazı
testlerde muvaffak olamadığı ve bununda bazı kazalara sebep
olabileceği belirtilmiştir. (Aviation Space Environ Med, 59(7):657-60,
1988)
8- Hastahanelerin acil servislerinde çalışanlar, sarhoşluktan

ileri gelen trafik kazalarında yaralanıp gelenleri gördükleri gibi,
belki bir o kadarda içkili oldukları halde bıçaklanan, düşen, eli
kesilen, kavga edip yaralanmış insanlarında acil servise geldikle-
rini görmüşlerdir. Sözünü ettiğimiz bu hadiseler ilmî olarak acil
servislerde incelenmiş, değişik hadiselerin neticesinde yaralanıp
hastanelerin acil servislerine gelenlerin kanında alkol bulunup
bulunmadığı incelenmiştir. Netice hastanelere göre değişse bile,

acil servise gelen hastaların ortalama %20-25’inde alkol pozitif

olarak bulunmuştur. Bilhassa yaralı olarak gelen hastaların bazen
%50-55’inde yani yarısından fazlasının kanında alkol pozitif ola-
rak bulunmuştur (Şekil 8). Buda alkollü içkilerin bütün kötü dav-
ranışlara ne ölçüde tesiri olduğunu isbat eden bir diğer delildir.6
Bir araştırmada trafik kazasından hastaneye başvuranların
kan alkol seviyeleri incelendi. Bu şahısların %22 ‘sinde (78 has-
ta) kan alkol seviyeleri yüksek bulundu. İçkili oluş ile şoförün
kaza yapma riskinin açıkça arttığı görüldü. İçkinin en çok kul-
lanıldığı gün olan Cumartesi ve Pazar günlerinde, acil servise
trafik kazalarından dolayı müracaatın diğer günlere göre açıkça
arttığı anlaşıldı.7
İÇKİLİ OLANLARIN YÜZDESİ
7 Kendi Beyanı
Kanında Alkol Pozitif
0 Olarak Bulunanlar
Kavga Düşme Yangın Kesme Diğer
Tecavüz Patlama Bıçaklama Sebepler
Şekil: 8. Acil servise gelen değişik vesilelerle yaralanmış olan şa-

hısların kendi beyanlarına müracaat edilerek içki içip içmediği so-
rulmuş ve sonrada kanında alkolün müsbet olup olmadığı araştı-
rılmıştır. Kendi beyanından sonra kan alkol seviyesi incelenenlerde
alkol pozitif olanların düşük olarak bulunması, aradan geçen za-
man içerisinde alkolün vücuttan atılmasına bağlıdır. (J Stud Alco-
hol, 50 (2):155-61, 1989)
6 Cherpitel CJ: Breath analysis and self-reports as measures of alcohol

related emergency room admissions. J Stud Alcohol, 50(2): 155-61,
1989
7 Göksü E ve ark: Trafik kazası sebebi ile başvuran hastaların demografik,
klinik özellikleri ve kan etil alkol düzeyi ile ilişkisi. Türkiye Acil Tıp Der-
gisi, 8(1):26-31, 2008.

85
ALKOLLÜ İÇKİLER VE SUÇ İŞLEME
Suçların yarısından fazlası sarhoşken işlenmektedir. Zih-

nimizi bir yoklarsak, nerede çok içki kullanılıyorsa, bar gibi,
meyhane gibi yerlerde, kavgada eksik olmaz, cinayette eksik ol-
maz. İçkinin tesiri altında, sarhoş iken işlenen cinayet haberlerini
gazete sahifelerinde, hemen her gün okuyoruz. İçki ile suç, ikiz
kardeş gibidirler. Birisinin olduğu yerde diğeri de vardır.1
Alkol ve eroin bağımlısı olan şahısların ailevî problemleri de
artmaktadır. Aileleri için bir sıkıntı ve problem şahıslar haline
gelebilmektedirler.2
Sigara, alkol ve diğer zararlı madde bağımlılığı olan şahıslar-
da, madde bağımlılığı olmayan normal şahıslarla mukayese edil-
diklerinde, madde müptelası olan şahıslarda suç işleme sayısının
manalı bir şekilde yüksek olduğu tesbit edilmiştir.3
İçkinin ailede de önemli şiddet unsuru olduğu, babanın içti-
ği içki miktarı arttıkça, hanımını, çocuklarını daha çok dövdüğü
1 Özsan H: Alkol ve Madde Kullanım Bozukluklarıyla İlgili Medikole-

gal Sorunlar. Ankara Ün Tıp Fak Mec, 51(1):31-3, 1998.
2 Gümüş Ö ve ark: Alkol ve eroin bağımlılarının ailelerindeki psiko-
sosyal ve ekonomik zorlukların araştırılması. Bağımlılık Dergisi,
3(3):146-154, 2002.
3 Yumru M ve ark: Gaziantep Üniversitesi’nde adli psikiyatrik açıdan
incelenmiş olan vakaların değerlendirilmesi: yüksek oranda al-
kol-madde kullanımı. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 6(1):30-35, 2005.

anlaşılmıştır. Aile içi şiddet, şüphesiz boşanmaların önemli se-

beplerindendir. Türkiye’de her dört boşanmadan birisinin sebebi,
içkinin yol açtığı şiddettir.4 Bu nisbet A.B.D.’de ve çoğu Avrupa
ülkelerinde %50’ye kadar çıkabilmektedir. Yani çoğu batı mem-
leketlerinde, her iki boşanmadan birisinin sebebi sarhoşluktur.5
Çocuk ve yetişkinlere karşı cinsel taciz vakalarında istismar-
cıların ekseriyetini erkek ve evli olmayan şahısların teşkil ettiğini,
istismarcıların eğitim seviyelerinin düşük ve zararlı madde ve
alkollü içki kullanım nisbetinin yüksek olduğunu göstermiştir.6
Her yıl A.B.D.’de işlenen suçlarda, mağdur olan ve zarar
gören 11,1 milyon kişiden, takriben dörtten birisi yani 2,7 mil-
yon kişi, sarhoş olan şahısların işledikleri suçların neticesinde
mağdur olmuşlar, zarar görmüşlerdir.7
Cinayetler ve intiharlarda alkolün tesiri araştırılmış, cina-
yetlerde katillerin %50’den fazlası sarhoş olduğu halde, maktûl
yani öldürülenlerde de kan alkol seviyesinin %50-60 nisbetinde
değiştiği gösterilmiştir.
İntiharlar bütün dünyada en önemli halk sağlığı problemle-
rinden birisidir. İçki kullanılması intiharlara olan meyli tehlikeli
4 Aile İçi Şiddetin Sebep ve Sonuçları. Başbakanlık Aile Araştırma Kuru-

mu Yay, Ankara, 1995, s. 183.
5 The Problem Alcohol Narcotics. Texas Alcohol Narcotics Edu İnc, Tane
Press, Dallas, 1989.
Leonard KE, Quigley BM: Drinking and marital aggression in newl-
yweds. J Study Alcohol, 60(4):537-45, 1999.
Stets JE: Verbal and physical aggression in marriage. J Marriage Fa-
mily, 43:721-32, 1990.
6 Erdoğan A, ve ark: Türkiye’nin dört farklı bölgesinde çocuk ve ergen-
lere cinsel tacizde bulunan kişilerin karakteristik özellikleri. Anado-
lu Psikiyatri Dergisi, 12(1):55-61, 2011.
7 Greenfeld LA: Alcohol and Crime. Report Prepared for the National
Symposium on Alcohol Abuse and Crime. NCJ 168632, Washington
DC, U.S. Department of Justice, 1998.

bir şekilde arttırmaktadır.8 İntiharlarda da intihar eden şahısların

kan alkol seviyesi %40’ın üzerinde bulunmuştur. Bu hakikatları
doğrulayan çok sayıda çalışma vardır.9
Tamamlanmış olan intiharlarda bağımlılık seviyesinde alkol-
lü içki kullanımı oldukça yüksektir.10
Şüphesiz bu neticeler genel nüfusta alkol tüketimi oldukça
yüksek olan A.B.D. içindir. Rakamların, içki tüketiminin değiş-
mesine bağlı olarak değişeceği şüphesizdir. Mevzu ile alâkalı
A.B.D.’de yapılmış olan bir çalışmayı daha verip konuyu kapa-
talım. Beş yıllık bir devre için, 15-24 yaşları arasındaki gençlerde
kanunî olarak müsaade edilen içki içme müsaadesinin (LDA:
Legal Drinking Age) ölümle neticelenen kazalardaki tesiri ince-
lenmiştir. Kanunî içki içme müsaade yaşı Amerika’da eyaletlere
göre 18 ile 21 yaşları arasında değişmektedir. Bu araştırmanın
neticelerine göre, kanunî olarak içki içmeye müsaade edilen yaş
sınırı yükseldikçe, gençler arasında motorlu vasıtalarla yapılan
kazalarda, boğulma, yanma, düşme gibi kasdî olmayan kazalar-
da, intiharlarda ve cinayetlerde azalma olduğu görülmüştür. Aynı
yaşta olup ta içki içen gençlerde, ölümle neticelenen kazaların
arttığı, cinayetlerin ve intiharların yükseldiği anlaşılmıştır. Bu ça-
8 Ali S et al: Alcohol: the lubricant to suicidality. Innov Clin Neurosci,

10(1):20-9, 2013.
9 (58) Goodman RA, et al: Alcohol and Fatal İnjuries in Oklahama. J
Stud Alcohol, 52(2):156-61, 1991.
Smith SM, et al: Alcohol and Fatal İnjuries: Temporal Patterns. Amer
J Prev Med, 5(5):296-302, 1989.
Sevinçok L ve ark: Genç Erkeklerde Madde Kullanımı: Sosyo-de-
mografik Özellikler ve Psikiyatrik Teşhisler. Türk Psikiyatri Dergisi,
11(1):40-48, 2000.
10 Ekici G ve ark: Tamamlanmış intiharlarda alkol madde kullanım öy-
küsünün rolü. Bağımlılık Dergisi, 2(3):113-116, 2001.

lışmanın sonucu gayet açıktır. İçki içmeye müsaade yaşı yüksek

tutuldukça, suç işlemede ona bağlı olarak azalmaktadır.11
Türk Ceza Kanunu’(T.C.K.)’nun 574. maddesi kısmen şöy-
ledir: “Madde 574: Her nerede olursa olsun on sekiz yaşını
doldurmamış bir gence veya akıl ve şuurunun zaafı sebebiyle
tabiî halde olmadığı zâhir bulunan bir kimseye müskirat
verenler, iki aya kadar hafif hapse mahkûm olur.
Eğer fail müskirat satıcısı ise muvakkaten meslek ve
sanatının tatiline hüküm olunur.”
Gönül arzu ediyor ki, maddedeki gibi 18 yaşın altındakilere
kesinlikle içki satışı yapılmasın ve bu yaş hududu, A.B.D.’nin
birçok eyaletlerinde olduğu gibi 21 yaşına çıkarılsın.
11 Jonens NE, Pieper CF: The Effects of Legal Drinking Age on Fatal İn-
juries of Adolescents and Young Adults. Amer J Public Health, 82:112-
14, 1992.
White HR: Longitudinal perspectives on alcohol use and aggressi-
on during adolescence. In: Galanter M. Recent Developments in Alco-
holism. Vol.13, Alcohol and Violence. Plenum Press, New York, 1997,
s. 81-103.
Zhang L, et al: The nexus between alcohol and violent crime. Alcohol
Clin and Exp Res, 21(7):1264-71, 1997.

89
KULLANILMASINA BAĞLI BELLİ BAŞLI

HASTALIKLAR
I- Sindirim Sistemi ile Alâkalı Bozukluklar1
1- Ağızda Kanser
2- Yemek Borusu İltihâbı (Osefajitis)
3- Yemek Borusu Kanseri (Osefajial Karsinom)
Yapılan birçok araştırmalar alkollü içkilerin, ağız, gırtlak ve

yemek borusu kanserleri yanında, vücutta diğer kanser tipleri-
nede yakalanma riskini arttırdığını göstermektedir. Meselâ, bira
bayanlarda göğüs kanseri riskini, erkeklerde böbrek, mesane ve
rektum kanseri (kalınbağırsakların son kısmı) riskini arttırmak-
tadır.2 İster bira, şarap, isterse yüksek dereceli alkollü içkiler
kullanılsın, bayanlarda göğüs kanseri riski %60, erkeklerde ve
bayanlarda müştereken, habis bir deri kanseri olan malign mela-
1 Alcohol and Health. First Special Report to the U.S. Congress, National
Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism (NIAAA), 1973.
Alcohol and Health. Eighth Special Report to the U.S. Congress, NIA-
AA, 1993.
2 Tuyns AJ: Alcohol and Cancer. Proc Nutr Soc, 49(2):145-51, 1990.
Breslow NE: A High Correlation Between Beer Drinking and Cancer.
Journal of National Canser Institue, 53:631-9, 1974.

nom riski %50-70, tiroid kanseri riskide %100-150 nisbetinde

artmaktadır.3
Yapılan çalışmalara göre, kanser riski taşımayan, emniyetli
hiçbir içki seviyesi yoktur. Az miktarlarda dahi kullanılan içki,
zamanla kansere sebep olabilmektedir.4 İçki kullananların çoğun-
da görüldüğü gibi, sigaranın da içilmesi, bilhassa üst sindirim
sistemi ve solunum yollarında içkinin yol açtığı kanser riskini
daha da arttırmaktadır.
4- Müzmin Mide İltihabı (Kronik Gastrit), Ülser ve Bağır-
saklarda İltihab
Alkol mukozalar (mide ve bağırsakların en iç sathı) için,
tahriş edici rol oynar. Zira alkol su çekici bir maddedir ve hüc-
relerdeki proteini çöktürmektedir. Temas ettiği bölgelerin âdeta
çıbanlaşmasına sebep olur, neticede de, midede gastrit ve ülsere,
bağırsaklarda da iltihaba yol açar.
5- Hazımsızlık
İçkiyi devamlı kullanan şahıslar, müzmin olarak hâzımsız-
lıktan şikâyetçidirler. Yani yediklerini sindiremezler. Zira alkol
yemeklerin sindirim için lüzumlu olan enzimlerin (kimyasal
maddelerin) tesirini baltalar. Mide hâzım fermenti olan pepsini
ve pankreas sindirim fermenti olan tripsini tahrip eder. Ayrıca
midede asitten zengin ifrazata sebep olur. Sindirim enzimleri-
nin az salgılanmasına yol açar. Bunların neticesinde, hazımsızlık
meydana geldiği gibi, mide ağrılarının ve midede ülserin teşek-
külüne vesile olur.
3 Lennan RJ: Propaganda vs. Fact. Sane Press, Oklahama City, 1982,
s .1-3.
4 Bagnardı V, et al: Alcohol Consumption and the Risk of Cancer. Alco-
hol Research-Health, 25(4):263-70, 2001.

6- Beslenme Bozukluğu (Malabsorbsiyon)5

Bahsi geçtiği gibi, alkol besinlerin emildiği sindirim kana-
lının en iç tabakası olan mukozaları sertleştirir. Âdeta oraları
kuru bir hale getirir. Sertleşmiş olan mukozalardan, zaten tam
olarak hazım olmamış olan gıdaların emilerek kana geçişi zorla-
şır. Çeşitli gıdaların emilmesindeki zorluk, alkole müptelâ olan
şahıslarda vitamin eksiklikleri, bilhassa Bı vitamini eksikliği ya-
par. Bu sebeple beriberi ve pellegra adlı hastalıkların meydana
gelişine yol açabilir.
Ayrıca alkol kullanan şahıs, daha önce bahsi geçtiği gibi ka-
loriyi alkolden almaktadır. Bu hal şahsın diğer yemeklere olan
iştahını keser. Halbuki alkol besleyici değere sahip olmadığın-
dan, diğer gıdaları da tam alamayan şahısta beslenme bozukluğu
meydana gelecektir.
7- Pankreas İltihabı (Pankreatit)
Had (akut) ve müzmin (kronik) tipleri olabilir. Kullanılan
alkol miktarına bağlı olarak, pankreasın dış salgı yapan hücrele-
rinde zedelenmeler, bozukluklar olur. Uzun seneler ve devamlı
alkol alanlarda pankreas iltihabı ve tam bir pankreas yetmezliği
gelişir. Alınan gıdaların sindirimi ve bağırsaklardan emilimi sek-
teye uğrar. Vücutta vitamin eksiklikleri baş gösterir. Pankreas
yetmezliği sebebi ile zamanla diabet (şeker hastalığı) ortaya çıkar.
Şiddetli karın ağrısı ve kilo kaybı ile kendisini hissettirir. Ölümle
neticelenebilir.
A.B.D.’de pankreas iltihabı vakalarının %65’i alkollü içki
kullanmaya bağlıdır.6
5 Mendenhall C, et al: Relationship of protein calorie malnutrition to
alcoholic liver disease. Alcohol Clin Exp Res, 19(3):635-41, 1995.
6 Şimşek H: Akut ve Kronik Pankreatit. Gastroenteroloji kitabı içinde,
s.929-50, Hekimler Yayın Birliği, Ankara, 1993.

8- Alkole Bağlı Sarılık (Alkolik Hepatit)

Alkol ve hepatit B virüsü (HBV) infeksiyonu, bütün dün
yada en çok görülen karaciğer hastalığı sebepleri arasında yer
almaktadır. Son senelerdeki bazı çalışmalar, sarılığa yol açan vi-
rüsün alkoliklerde daha çok görüldüğünü ve bunlarda alkolün
kolayca karaciğer hastalığına yol açtığını göstermiştir.7
Sarılığın belirtileri, ateş, sarılık (derinin, göz diplerinin ve
idrarın sararması) ve karın ağrısıdır. Şahıs içkiye devam ederse,
alkolden ileri gelen sarılık, ölümle neticelenebilir. Şahıs içkiyi
keserse, şifa bulabilir. İçki içmekte ısrar eden sarılık vakalarının,
%10-20’sinde siroz gelişir.
9- Karaciğerde Yağlanma ve Siroz (Sonradan Karaciğer
Kanserine de Yol Açabilir)
Alkol karaciğerin glikoz deposunu azaltır, oksijenlenmesini
bozar. Karaciğer hücresi ise oksijensizliğe karşı hassastır. Elekt-
ron mikroskopla yapılan araştırmalar, alkolün karaciğer üzerine
zehirli (toksik) tesirle, karaciğer yağlanması ve neticede de siroz
meydana gelmesine sebep olduğunu göstermiştir.
Son yıllarda yapılan çalışmalar, karaciğer hücrelerinde mey-
dana gelen mikroskobik tahribat, daha çok alkolün hücrelerde
yakılması ile meydana gelen aset aldehide bağlanmaktadır. Al-
koliklerde artan aset aldehid hücrenin ince yapısını tahrip eder,
fibroza (sertleşmeye) sebep olur.
Karaciğerde yağlanma görülen hastalar içkiyi keserlerse
genellikle şifa bulurlar. Ama içkiye devam ederlerse, karaciğer
sirozlu bir hal alır. Sirozda, normal faaliyet gören karaciğer hüc-
relerinin yerini bağ dokusu (nedbe nesci) hücreleri almıştır. Ka-
7 Sonsuz A ve ark: Alkoliklerde Hepatit B Virüsü (HBV) İnfeksiyonu.

T Klin Gastoenterohepatoloji, 2:287, 1991.

raciğer sertleşmiş ve normal faaliyetini göremeyecek hale gelmiş-

tir. Şahsın karaciğeri büyür. İştahsızlık ve beslenme bozukluğu
görülür. Peşinden sarılık ortaya çıkar. Karnında su toplanır.
Siroz sarılıkla beraber gelişebilir.Bu hastalar daha da ağırla-
şırlar. Hastalar ya bir enfeksiyon ya kanama veyahut ta karaciğe-
rin iflas etmesi neticesi ölürler.8
İçkiyi kesen hastalar kendilerini daha iyi hissederler. Karaci-
ğerin fonksiyonları kısmen düzelebilir. Son bir çare olarak, iflas
etmiş karaciğerin yerine yeni bir karaciğer naklinin yapılmasıdır.
Ama, herhalde karaciğerin bu hale gelmesine sebep olan içkiden,
baştan uzak kalmak, hiç heves etmemek en iyi çare olsa gerek.
Herhangi bir memlekette alkollü içki tüketimi artıyorsa, iç-
kiye bağlı olan sirozdan ölüm nisbeti de artmaktadır. Meselâ
memleketimiz için içkinin siroza sebep olma nisbeti %10-15
olarak değişmektedir. Çoğu batı memleketlerinde bu oran %50-
75 arasında değişir.9
Alkollü içkiler bütün dünyada yılda 2,5 milyon insanın ölü-
müne yol açmaktadır. İçki ile alakalı ölümlerin %16,6’sı siroz ile
alakalıdır.10
Alkoliklerde siroz görülme sıklığı, normal, içki kullanma-
yan şahıslardan yedi misli daha fazladır. A.B.D.’de tahminen iki
milyon kişide, alkolden ileri gelen karaciğer hastalığı bulunmak-
8 Cheddid A, et al: Prognostic Factors in Alcoholic Liver Disease. The

American J of Gastroentorology, 86:210-6, 1991.
Ökten A ve ark: Karaciğer Sirozunun Etiyolojisi (1052 vak’anın anali-
zi). T Klin Gastroenterohepatoloji, 6:45-50, 1995.
9 Çolakoğlu S: Siroz. Gastroenteroloji kitabı içinde, s. 748-55, Hekimler
Yayın Birliği, Ankara, 1993.
10 More VR et al: Alcohol Cirrhosis Alters Nuclear Receptor and Drug
Transporter Expression in Human Liver. Drug Metab Dispos, Mar
2013.

tadır. Gene A.B.D.’de 900 000 kadar sirozlu hasta bulunmakta,

bu hastaların 26 000 kadarı her yıl ölmektedir. Ancak, A.B.D.’de
sirozlu vak’aların en azından %40’ında, hatta çoğu kere %90’ında
önceden uzun yıllar içki içme hikâyesi vardır.11
A.B.D.’de konulan içki yasağı yıllarında sirozdan ölüm nis-
beti yüz binde on dörtten yediye, yani yarı yarıya inmiştir. Ancak
yasak kaldırılınca bu oran tekrar aynı seviyeye yükselmiştir. Son
yıllara ait rakamlarda da A.B.D.’de sirozdan ölüm nisbeti yüz
binde 14 civarındadır.12
Son yıllarda alkoliklerde tahrip olmuş olan karaciğerin yeri-
ne karaciğer nakli yapılabilmektedir.13
II- Solunum Sistemi ile Alâkalı Bozukluklar
1- Ağız ve Yutak Kanseri (Orofaringeal Kanser)
Birçok çalışmalar, alkoliklerde ağız ve yutakta, normal
şahıslara göre daha fazla kanser olduğunu ortaya koymuş-
tur. Ancak alkolizmin neden kansere sebep olduğu kesinlikle
bilinmemektedir.
2- Gırtlak Kanseri (Larinks Kanseri)
Bu kanser tipi daha ziyade alkol nisbeti yüksek olan, vis-
ki gibi içkileri tercih eden şahıslarda daha sık görüldüğü
bilinmektedir.14

and Health. NIAAA, 2000, s.198.
12 Alcohol and Health. Eighth Special Report to the U.S. Congress. NIA-
AA, 1993, s.165.
13 Testino G et al: Alcoholic liver disease and liver trasplantation. Recen-
ti Prog Med, 104(1):17-22, 2013.
14 Lowenfals AB: The Alcoholic Patients in Surgery. Williams Wilkins Co,
Baltimore, 1971, s.233.

3- Müzmin Solunum Yolları ve Akciğer Hastalıkları

Alkolik şahıslarda bu hastalıklar normal şahıslara göre daha
fazla nisbette bulunmakta olup, bu hastalıklardan ölüm nisbeti
alkolik şahıslarda oldukça yüksektir.
4- Akciğer Veremi
Alkolik şahıslarda, kötü beslenme ve bakımsızlık vs. gibi
sebeplerin neticesinde normal fertlere göre daha yüksek oranda
görülmektedir.
III- Dolaşım Sistemi ile Alâkalı Hastalıklar
1- Alkole Bağlı Kalb Kası Bozukluğu (Alkolik Kardiyo-
miyopati)
Kalb kası bozukluğunda kalb adalesi normal yapısını kaybe-
der. Kalb adalesi büyür, zayıflar. Kalbin bizzat kendiside büyür,
kalb yetmezliği ve neticede ölüm olur. Alkole bağlı kalb hastalığı,
batıda iskemik olmayan (kan damarlarının tıkanması ile alakalı
olmayan) kalb kası bozukluğunun en önemli sebebidir. Kalble
alakalı vak’aların %45’inin sebebidir.15
Şayet hastada konjestiv (kan veya su toplanması ile ilgili)
kalb hastalığı veya kalb kası dejenerasyonu gelişmemişse alkol
tamamen terk edildiği takdirde, kardiyomiyopatili hastaların tak-
riben %30’unda iyileşme görülür.16
15 Kasper EK, et al: The causes of dilated cardiomyopathy. J Am Coll

Cardiol, 23(3):586-90, 1994.
16 Ertekin C: Alkolik Miyopati. E Ü Tıp Fak Mec, 10:89, 1971.
Rubin E, Doria J: Alcoholic Cardiompyopathy. Alcohol Health Res
World, 14(4):277-84, 1990.

2- Alkole Bağlı Yüksek Tansiyon (Hipertansiyon)

Yüksek tansiyon, miyokart enfarktüsü (kalb sektesi) ve
beyin damarlarında kanamaya bağlı felçler için önemli bir risk
faktörüdür. Birçok araştırmalar alkol kullanılmasının yüksek tan-
siyona yol açtığını göstermiştir.Meselâ, günde 3 veya 4 bardak
içki içenlerde, içmeyenlere göre %50 daha fazla yüksek tansiyon
olduğu; günde 6-7 bardak içki içenlerde de içmeyenlere göre
%100 yani tamamında yüksek tansiyon olduğu isbatlanmıştır.17
Dünya Sağlık Teşkilatı (WHO) ve Hipertansiyonla Alakalı
Milletlerarası Cemiyet, müşterek olarak, alkollü içkilerin hiper-
tansiyona yol açtığını belirtmişler ve bu konuda alınması gere-
ken tavsiyelerde bulunmuşlardır. (World Health Organization
(WHO), 1996)
3- Aritmiler (Kalb ve Nabzın Düzeninin Bozulması) Normal
kalb atışındaki bozukluklar uzun yıllar alkol kullananlarda gö-
rüldüğü gibi, ilk defa çok miktarda içki kullananlarda da ortaya
çıkmaktadır. Bir çalışmada akut atriyal fibrilasyonlu (kulakçığın
hızlı ve anormal kasılması) hastaların % 63’ünde yüksek nisbette
alkol kullanma hikâyesi bulundu.18
4- Beyin Damarlarındaki Kanamalara Bağlı Felçler
(İnmeler)
Kan basıncının alkoliklerde artmış olması, beyinde kanama-
ya bağlı felçleri ve ölümleri de arttırmaktadır. Felç (inme)ten ileri
17 Moore RD, et al: Alcohol Consumption and Blood Pressure. Amer J

Hypertens, 3(1):1-7, 1990.
Beilin LJ, et al: Alcohol and hypertension – Kill or cure? (Review). J
Hum Hypertens, 10(supp: 2):S1-S5, 1996.
18 Rich EC, et al: Alcohol-Related Acute Atrial Fibrillation. Arch İntern
Med, 245(5):830-33, 1985.

gelen ölümler, A.B.D.’de uzun müddet devam eden hastalıklar

içinde en önemli ölüm sebebidir.19
5- Ani Ölümler
Alkolikler arasında ani ölümler normal kişilere göre çok
daha yüksek nisbette görülmektedir. Alkoliklerde görülen
ani ölümler, kısmen alkol müptelâlarında görülen aritmilere
bağlanmaktadır.20
IV- Ciltte Görülen Bozukluklar
1- Telanjiektazi
Deride kılcal damarların genişlemesinden ileri gelen kırmızı
lekeler.
2- Rozase
Yanaklarda ve burunlarda görülen, gül şeklinde sivilceye
benzeyen deri hastalığı.
3- Kutanöz Ülserler
Deride yer yer görülen ülser arazları.
4- Rinofima
Burunda anormal büyüme ve kızarma. Bu durum havuç
burun diye de adlandırılır.
19 Alcohol and Health. 10th Special Report to the U.S. Congress. NIAAA,
2000, s.246.
20 Keil U, et al: The relation of alcohol intake to coronary heart disease
and all-cause mortality in a beer-drinking population. Epidemiyology,
8(2):150-6, 1997.
Wannawethee G, Shaper AG: Alcohol and sudden cardiac death. Br
Heart J, 68(5):443-8, 1992.

Müzmin alkolik bir şahısta, ağız tabanında görülen dil altı kanse-
ri. Kanserle alkol arasında bir irtibatın olduğu yapılan çalışmalarla
daha açıkça görülmüştür.
Gırtlak Kanseri: Etilalkol nisbeti fazla olan içkileri devamlı kulla-

nan şahıslarda daha yüksek nisbette görülür.

V- Vitamin Eksiklikleri
Alkol kullananlarda A, B1(thiamin), B6, B12, D, E, folik asit
başta olmak üzere vitamin eksiklikleri ve buna bağlı hastalıklar
görülür.
1- Pellegra
Sinir sistemi, sindirim sistemi bozuklukları ve derideki ya-
ralarla teşhis edilir. Niasın (Bir B grubu vitamini) ve piridoksin
(B6vitamini) eksikliğinden ileri gelir. Derinin ışığa maruz kalan
yerlerinde eritem (derinin kızarması) görülür. Bu kısımLarda de-
rinin en üst tabakası olan epidermis dökülür. Şahısta ishal vardır.
2- Skörbüt
C vitamini eksikliğinden ileri gelir. Diş etlerinde iltihap ve
kanama vardır.
3- Beriberi
B1vitamini eksikliğinden ileri gelir. Kalbte bozukluklara se-
bep olur. Ayaklar şişer, sinirlerin yapısı bozulur. Hastaya bir nevi
felç gelir.
VI- Metabolik Bozukluklar
1- Alkole Bağlı Kan Şekeri Düşüklüğü (Alkolik Hipoglisemi)
Bu netice şekerin vücutta bir nevi depo yeri olan karaciğer
hücrelerinin, alkolün zehirli tesiri ile tahrip olmasından ileri gelir.
Alkoliklerde görülen kan şekeri düşüklüğünden bahsedil-
mekte ise de, ilk defa içki kullanan bir şahısta da kan şekeri
düşüklüğü (hipoglisemi) görülmektedir. Bebeklerin alkol buha-
rına maruz kalması neticesi kan şekerinde düşme, hatta kaslarda
kasılmalar görülmektedir.21
21 Cummins LH: Hypoglycemia and Convulsion in Children Following
Alcohol İngestion. J Pediatr, 58: 23-6, 1961.

Şeker hastalarında alkolün kan şekerini önemli miktarda

düşürdüğü, bunun şekerli hastalarda daha da kötü neticelere
sebep olduğu anlaşılmıştır.22
2- Alkole Bağlı Olarak Kanda Yağların Artması (Alkolik
Hiperlipemi)
Alkoliklerde kandan alınan numunelerde, normal şahıslara
göre kesinlikle total lipid (yağ) ve kolesterolun yüksek olduğu
görülmüştür.23 Devamlı içki kullananlarda alkol hem vücuttaki
yağ depolarından yağları çözüp kana geçmesine vesile olmakta,
hem de hücrelerdeki normal metabolizmayı (besinlerin yanma-
sını), fazlaca yağ imaline kaydırmakta, netice olarak ta kanda
yağların artmasına yol açmaktadır.24 Bu hal ileride damar sertli-
ğini netice verebilir.25
VII- Alkole Bağlı Olarak Adalelerde Görülen
Bozukluklar (Alkolik Miyopati)
Alkolün tahrip ettiği bir diğer sistemde adalelerdir. Ani ola-
rak ortaya çıkabilir. Bilhassa bacaklarda olmak üzere, genellikle
adalelerde güçsüzlük ve şiddetli ağrılarla kendisini belli eder.
İçki tamamen terk edilirse, ancak kısmen iyileşebilir.26 İçki kul-
lanan bayanlarda adale bozukluğu alkolik erkeklere göre çok
daha süratle gelişir. Aynı netice kalb kası bozukluğu içinde söz
22 Greenberg SR: Methylene Blue in Alcohol İnduced Hypoglycemia.

Lancet, 1965, (2):1132.
23 Karayılanlıoğlu T: Alkoliklerde ATP-Sitrat Liyaz (ACL) Enziminin
Rolü ve Lipid Metabolizmasındaki Önemi. GATA Bülteni 33:1315,
1991.
24 Gürbilek M ve ark: Kronik etil alkol uygulanmasının serum lipid pa-
rametreleri üzerine tesiri ve çeşitli dokulardaki histolojik değişiklik-
ler. S Ü Tıp Fak Dergisi, 13 (3):176-82, 1997.
25 Uzunalimoğlu A: Alkolik Hiperlipemi. Ank Ü Tıp Fak Mec, XXI-
II:719-24, 1979.
26 Ertekin C: Alkolik Miyopati. E Ü Tıp Fak Mec, 10:89-92, 1971.

konusudur. Yani erkeklerle mukayese edildikleri zaman, hem

adale bozukluğu, hem de kalb kası bozukluğu açısından bayan-
lar büyük risk altındadırlar.27
VIII- Alkole Bağlı Kansızlık (Megaloblastik Anemi)
Alkol vücudun sadece görünür yerlerine değil, asıl hücre-
lerin menbaları olan yerlere de darbesini indirir. Alkol kan hüc-
relerinin yaratıldığı yer olan kemik iliğine direkt toksik (zehirli)
tesirle, buradaki kan hücrelerinin anası durumunda olan hüc-
relerin zarar görmesine sebep olur. Netice olarak ta, normalden
daha az kan hücresi teşekkül eder. Bu kansızlık şeklinde kendi-
sini belli eder.
Alkoliklerde Kanamaya Olan Meyil
Alkolü kullanan şahıslarda normal fertlere göre, kanamalar
daha çok görülür ve meydana gelen kanamalarda güçlükle ön-
lenebilir. Bunun çeşitli sebepleri vardır. Bir defa alkol, yukarıda
bahsedildiği gibi, kemik iliğine direkt zararlı tesiri ile, kanın
pıhtılaşmasında önemli rolü olan kanın şekilli elemanlarından
trombositlerin yapılmasını düşürür. Bu netice devamlı alkol al-
mayıp ta, arada sırada kullananlarda dahi kendisini gösterir.
Ayrıca kanın pıhtılaşmasında önemli rol oynayan kimya-
sal maddeler daha çok karaciğerde yapılmaktadır. Alkoliklerde
karaciğer büyük zarar gördüğü için kanın pıhtılaşmasında rol
oynayan maddelerin yapılması bozulur. Netice olarak ta bu şa-
hıslarda, kolayca kanama olur ve kanamalarda güçlükle önlenir.28
27 Urbano-Marquez A, et al: The greater risk of alcoholic cardiomyopat-

hy and myopathy in women campared with men. JAMA, 274 (2):149-
54, 1995.
28 Hourihane DO: Suppression of erythropoiesis by alcohol. Brit Med J,
1:86-89, 1970.

Alkollü içkilerden ileri gelen beslenme bozukluğu; soğukta yağ-

mur ve kar altında sokakta kalmaktan ileri gelen, alkolün dolaylı
zararı diyebileceğimiz, ayaklarda meydana gelen donma hali. Bu
netice ayağın kesilmesi ile de sonuçlanabilir.
Alkoliklerde, el ve ayaklarda olan yaralanmalar, ihmâl ve pislikten

dolayı ağır neticeler verir ve parmağın düşmesine kadar varabilir.

IX- Nörolojik (Sinirlerle Alâkalı) ve Pisikiyatrik (Ruhî)

Bozukluklar
Bu tip bozukluklar, alkolün daha çok beyin, beyincik ve
sinirler üzerinde yapmış olduğu tahribatın neticesidir. Ehemmi-
yetli olanları belirtelim.
1- Alkolik Polinevrit (Sinirlerin İltihâbı)
Sinirlerde iltihâb ve felçler meydana gelir. Alkol kullanan-
larda sık sık görülen bir hastalıktır. Daha çok ayaklara giden
sinirleri tutar. Bazen kol ve kafa sinirleri de hastalanır. Ağrılıdır.
Hissetme kusurları, bilahare de hareket kusurları görülür.
2- Adalelerde Kasılma Bozuklukları (Konvulziv disorder)
3- Alkolik Halüsinöz
Bunda da, ortada hiç bir madde yok iken, onun mevcudi-
yetine hükmetmek, yani bir nevi hayaller görmektir. Daha çok
işitmeyle alâkalı hayaller mevcuttur.
4- Alkol Paranoryası (Kronik Ruh Bozukluğu) Bu ruhî bo-
zukluğun en önemli arazlarından birisi, şiddetli kıskançlıktır.
Bu şahıslar hanımının kendisini aldattığı kanaatine kapılırlar.
Aynı fikri, kızı ve kız kardeşi içinde düşünür. Kendisine aile içe-
risinde kötü gözle bakıldığını, kendisini öldürmek istediklerini
zanneder.
5- Delirium Tremens
Titreme ile birlikte görülen aşırı hezeyan hali. Alkolik şahsın
fizikî iptila diye tarif edilen bağımlılığından ileri gelir. Hemen
bütün alkolik şahıslarda, içkinin kesilmesinden sonra meydana
gelmektedir. Bu tabloda hayal görme, titreme, adalelerde kasıl-
ma, nabız artışı, konuşmanın bozulması, şoka meyil olur. Hasta
bu esnada korkunç hayvanları, yılan, akrep, çıyan gibi hayvanları

gördüğünü iddia eder. Bu duruma uygun tıbbî müdahale yapıl-

mazsa, şahsın ölümü ile de sonuçlanabilir.29
6- Vernike Hastalığı (Wernicke’s Syndrome) Beyinde olan
tahribatın neticesi olarak meydana gelmektedir. Bilhassa gözlerde
kasların çalışmaması neticesi görülen hastalıklarla kendisini belli
eder. Gaipten sesler duyduğunu iddia eder.
7- Korsakoff Psikozu (Korsakoff’s Psychosis) Birçok araş-
tırmanın ortak neticesine göre, alkol nörotoksik bir maddedir.
Yani beyin hücrelerine zehir gibi zarar verir. Sinir hücrelerinin
ölümüne yol açar.
Beyinde ve sinirlerdeki tahribatın neticesi, hafıza kusurları
ve sinir iltihaplarıyla kendisini belli eder. Bu şahıslar yakın geç-
mişi unuturlar, devamlı hayal ve masallar uydururlar. Unutkanlık
bir bunama halini alabilir. Beyinde meydana gelen hasar, mag-
netik rezonans dediğimiz geliştirilmiş cihazlarla, açık bir şekilde
görülebilmektedir.30
Bu hastalarda görülen tipik bir belirtide, el ve kollardaki
felçlerdir.
8- Görme Siniri Bozukluğu ve Çift Görme Uzun yıllar içki
kullanmış şahıslarda ayrıca renk körlüğü de diyebileceğimiz renk
görme bozuklukları da meydana gelir.31
29 Alcohol and Health. Eighth Special Report to the U.S. Congress, NIA-
AA, 1993, s. 180.
2000, s. 134-46.
31 İşsever H ve ark: Kronik Alkol Bağımlılarında Renk Görme. Klinik
Gelişim, 9:4119-22, 1996.

9- Sara Nöbetlerinde Artma
Saralı hastalar, çok cüz’î miktarlarda alkol alsalar dahi, alkol

sara nöbetlerini davet eder. Çünkü alkol beyinde ödeme (mayi
artması) yol açar. Kafa içi basıncı artar. Buda sara nöbetine sebep
olur. Aynı hal, daha önce beyinle alâkalı bir zedelenme ve hasta-
lık geçirmiş olanlar içinde söz konusudur.
Alkoliklerde tipik yüz şekli. Kabalaşmış cilt, bakımsız bir saç ve

sakal tıraşı. Büyümüş ve kırmızı burun. Alkol müptelâsı şahıs gü-
nün birinde ekstra dozun tesiri ile sokak ortasında ölüp kalabilir.
10- Bunama ve Delilik
Bunama bütün alkolik şahıslarda görülen ortak bir neticedir.

Korsakoff Psikozu diye adlandırılan hastalıkta görüldüğü gibi, bu
hastalığın ortaya çıkmadığı başka alkolik kişilerde de görülür.
Delilik meselesine gelince, akıl hastahanelerine yatan has-

taların önemli bir kısmında daha önce uzun yıllar alkollü içki
kullanma hikâyesi vardır.

X- Alkollü İçkilerden İleri Gelen İmmün (Muafiyet:

Bağışıklık) Sistemi ile Alâkalı Bozukluklar ve AİDS
Vücutta, mikroplara, yabancı cisimlere karşı vücudu mü-
dafaa etmekle vazifeli, son derece önemli bir müdafaa sistemi
vardır. Bu sisteme immün (muafiyet) sistemi denir. Vücudu ko-
rumakla vazifeli bu sistem alkol kullananlarda büyük zarar görür
ve şahsın, solunum sistemi hastalıkları, zatürrie, verem dahil
birçok hastalıklara yakalanma meyli artar.32
Bu sistemin önemli hücresi olan lenfositler içki müptelâ-
larında hem sayıca azalır hem de fonksiyon yapma kapasiteleri
büyük zarar görür.33 Aynı netice bu sistemin diğer elemanların-
dan olan T-hücreleri içinde söz konusudur. Bütün bunların ne-
ticesinde, diğer bulaşıcı hastalıklara yakalanma riskinin artması
yanında, bağışıklıkla alâkalı bir hastalık olan AİDS’in alkoliklerde
görülme sıklığı (başka sebeplerinde tesiri ile) artmaktadır.34
XI- Alkollü İçkiler ve Üreme Sistemleri35
Erkeklerde ve kadınlarda çocuk sahibi olabilmek için, bu
sistemle alâkalı organlardan başka, üreme sistemlerine tesir eden
ve hormon dediğimiz kimyevî maddelerin kanda belli hassas
ölçüler içerisinde olma zarureti vardır. Alkol, hormonların belli
hücrelerde hem sentezlenmelerine, hem bu hücrelerden salgı-
lanmalarına zarar verdiği gibi; bu hormonların vücut içerisin-
de nakledilmelerine, başka dokulardaki tesirlerine ve vücutta
32 Cook RT: Alcohol abuse, alcoholism, and damage to the immune sys-
tem- A review. Alcohol Clin Exp Res, 22(9):1927-42, 1998.
33 Jerrels T: Drugs of Abuse, Immunity and Immunodeficiency, New
York, P Press, 1991, s.229-36.
34 Seminara D, et al: Alcohol Immunomodulation and AIDS. New York,
Alan Liss İnc, 1990, s.221-30.
35 Alcohol and Health. Eighth Special Report to the U.S. Congress, NIAAA
1993, s.178-80.

parçalanmalarına kadar tesir eder ve zarar verir. Neticede ne

olur? Yıllarca içki kullanan şahıslarda, erkeklerde ve bayanlar-
da iktidarsızlık, kısırlık ve hatta erkeğin hanımına karşı nefsani
meylin kaybolmasına sebep olur. Erkeklerde bu kötü neticelerin
hormonal bozukluklar yanında, asetaldehid (alkolün parçalanma
ürünü)’in testislere (hayalara) zehirli tesirlerinden ileri geldiği ka-
bul ediliyor. Bayanlarda, ay hali dönemlerinde bozukluklar veya
ay halinin tamamen kaybolması (amenore), hamile kalamama
veya erken düşük gibi problemlerle kendisini gösterir. Doğma-
mış bebeğe alkolün zehir tesiri ayrıca anlatılacaktır.36
Uzun müddet sigara içilmesi, eroin, kokain gibi zararlı mad-
delerin kullanılması, cinsî faaliyeti ve erkeklerde spermiyumların
gelişmesini bozarak, infertiliteye (kısırlığa) yol açabilmektedir.37
Nesle de Zararlı
“Ben kendi kendime içiyorum, kime ne zararım var?”-
diye söyleyebilen sarhoşlar, kendilerinden çok nesillerine içki
vasıtasıyla zarar verdiklerini acaba farkındalar mı?
Alkol alındıktan kısa bir müddet sonra (30-60 dakika son-
ra), kan deveranı ile bütün vücut hücrelerini saracaktır. Dolayı-
sı ile insanın yaratılmasına vasıta olan iki hücreden birisi olan
erkek yumurta hücrelerini de (spermiyumları) sarar ve bütün
diğer hücrelere olduğu gibi onlara da zarar verir. Devamlı içki
kullananlarda, seprmiyumlarda kromozom dediğimiz, babadan
evlâda bir takım özellikleri nakletmekte vazifeli olan mikrosko-
bik hücre kısımları da zarar görür. Bu hal yeni dünyaya gelecek
36 Emanuele MA, Emanuele NV: Alcohol’s Effects on Male Reproduction.
Alcohol Health Research World, 22(3):195-200, 1998.
Les Dees W, et al: Alcohol and Female Puberty. Alcohol Research-He-
alth, 25(4):271-5, 2001.
37 Önder I, Ünlü C: Kadında ve Erkekte İnfertilite. Ank Ü Tıp Fak Yay,
No: 450, Ank Ü Basımevi, Ankara, 1995.

evlâdında büyük bir kusur halinde kendisini gösterecektir. İşte

bu mevzuda bir otorite şahsın kanaatlerini aynen naklediyoruz.
“Alkol, hayatın ta kaynaklarını zehirler. Fizyopatolojik, tec-
rübî ve klinik müşahedeler bunu geniş ölçüde isbat ederler. Ço-
cukların ölü doğmasına ve erken ölüm vakalarına ciddî bir faktör
olan bu zehir, nüfusu azaltıcı âmil olarak kendini gösterir. İçki
müptelâlarının torunları üzerinde fizik ve psişik (ruhî) vasıfları
üzerinde tesir yapmak suretiyle, alkol ırk üzerinde de zararlı
neticeler meydana getirir. Nitekim ayyaş babaların çocukları tü-
berküloz tehlikesine marûzdurlar. Bu zehirin tesirlerine karşı
hassaslaşmışlardır. Alkolün nesil üzerinde zararlı tesiri, zekâ ge-
riliğinin sık rastlanması ve psikopatik (ruhen bozuk) ve ahlâki
bozuklukların görülmesi şeklinde kendini ifade eder.”
“Delilik ve sara ise alkolik irsiyetin diğer tezahürleridir.”38
Netice olarak şunu söyleyebiliriz; alkoliklerde spermiyum-
lar (erkek yumurta hücreleri) sayıca az olduğu için genellikle
alkoliklerin çocukları olmaz. Ancak çocukları olsa bile, spermi-
yumların genetik yapısı bozuk olduğundan, sakat, zekâca geri,
kusurlu çocukları olma ihtimâli içki içmeyenlere göre yüksektir.
Bu ifadeleri destekleyen çok miktarda istatistik neticeleri
bulunmaktadır.39
Annenin Hatası
Çocukların zihnen ve bedenen gerilemesine yol açan hal sa-
dece babanın hatasına bağlı değildir. Anne şayet içki kullanıyor-
sa, oda yeni bir çocuğun yaratılmasında vasıta olan, kendi dişi
38 Kamay B: Adli Tıp, A Ü Tıp Fak, 1951. s.293.
39 Kılıç Ö: Alkol (Tıp ve İslâm Gözüyle). Ticaret Mat, 1965, İzmir, s. 68-
76.
Mechanisms of Alcohol Damage in Utero. Ciba Foundation Symposi-
um, Pitman, London, 1984.

yumurta hücrelerini tahrip edecek, çocuklarının sakat doğma

ihtimâli artacaktır. Bilhassa alkolü hamilelik esnasında kullanan
annelerin çocuklarında telâfisi kabil olmayan bozukluklar olur.
Hamilelikte kullanılan alkolün emniyetli bir ölçüsü yoktur. Yani
anne hamile iken ne miktar içki kullanırsa kullansın bebeğine
zarar verir.40
İçkinin doğmamış bebekte sebep olduğu rahatsızlık tablosu-
na fötal alkol sendromu (ceninde alkolün sebep olduğu tablo)
adı verilir.41 Bu bebeklerde fizikî gelişme geriliği, zekâ geriliği,
emme refleksi bozukluğu başta olmak üzere birçok gelişme kusu-
ru vardır. Erken doğum, cılız doğum, hatta ölü doğum olabilir.42
Bilhassa çok alkol tüketilen batı memleketlerinde, bilhassa
belli coğrafi bölgelerde, fötal alkol sendromu aşağı yukarı her
1000 canlı doğumdan ikisinde görülmektedir.43
Aynı neticelerin, hatta belki de daha zararlı olarak uyuştu-
rucu maddelerin hamilelik esnasında kullanılmasından da ileri
geldiğini ilâve edebiliriz.44 Sigaranın hamilelik esnasında kulla-
nılmasının çocuğa çok zararlı olduğu kesindir. Bilhassa uyuştu-
40 Sood B, et al: Prenatal alcohol exposure and childhood behavior at

age 6 to 7 years: I dose – responce effect. Pediatrics, 108(2):E34, 2001.
Larsen WJ, Human Embryology. Churcill Livingstone, New York, 1192,
s 4. 360.
41 Jones K L: Fetal Alcohol Syndrome. Lancet, 2:999, 1973.
Mechanisms of Alcohol Damage in Utero. Ciba Foundation Symosi-
um, Pitman, London, 1984.
42 Bilim ve Teknik, 21 (249): 36-8, 1988
Prenatal Exposure to Alcohol. Alcohol Research-Health, 24(1):32-41,
2000.
43 Alcohol Clin. Exp. Res., 15 (3): 514-24, 1991
Alcohol and Health. 10th Special Report to the U.S. Congress. NIAAA,
2000, s. 283.
44 Buchi KF, et al: The Prevalence of Prenatal Opioid and Other Drug
Use in Utah. Am J Perinatol, Aug 2012.

rucu maddeyi ve içkiyi devamlı kullanan annelerin çocukları,

gördüğü diğer zararların yanında, doğduğu zaman âdeta bir al-
kolik veya uyuşturucu madde müptelâsı imiş gibi arazlar göster-
mektedir. Bu çocukların bir alkolik veya eroinman gibi tedavisi
gerekmektedir.45
Hamilelik esnasında eroin kullanan annelerin bebeklerinde,
henüz dünyaya gelmeden adeta madde iptilası gelişir. Yeni doğan
bebekte bu 2-4 gün içinde birçok klinik belirtilerle kendisini
belli eder. Ölümle bile sonuçlanabilen vakalar mevcuttur.46
Dikkat edilirse, anne bilerek veya bilmeyerek belki uğrunda
hayatını dahi feda edebileceği yavrucuğunu dünyaya gelmeden
zehirlemektedir.
Ayrıca bütün bunlardan başka, bebeğin emzirme döneminde
içki kullanan annenin sütüne de alkol karışır. Çocuğunu emziren
anne sütle beraber alkolü de çocuğuna emzirmiş olur. Bu gibi
çocuklar, hastalıklara karşı mukavemetsiz ve büyüdüklerinde de
alkol almaya daha temayüllüdürler.47
Hamile anneler, bırakalım alkollü içki, eroin, kokain türü
uyuşturucu maddeler, sigaradaki zararlı maddeler, normal, ma-
sum gibi görülen herhangi bir ilacı kullanırken bile hekime
sormalıdırlar. 1950 li yıllarda hamile annelerde, sakinleştirici,
bulantı ve kusmalara karşı kullanılan talidomit adlı ilacın tesiri
ile, hamile anneler hiç zarar görmediği halde, el ve ayakları çok
45 Glass L: Narcotic Withdrawal in the Newborn. American Family Phy-

sician, 6:75, 1972.
46 Can E ve ark: Neonatal Mahrumiyet Sendromu. Şişli Etfal Hastanesi
Tıp Bülteni, 44(3):124-127, 2010.
47 Arıtan MŞ: Uyuşturucu Maddeler ve Alkol. Menteş Mat, Konya, 1975,
s. 75.

az gelişmiş veya hiç gelişmemiş bebekleri dünyaya geldi.48 Ha-

mileliğin bilhassa ilk üç ayında hiçbir ilacın tamamen emin
olmadığı unutulmamalıdır. En iyisi hamile bayanların, zaruri
olan tıbbı bir sebep yoksa, bütün hamilelik boyunca hiçbir ilaç
kullanmamalarıdır. İlaçların hamilelikte riskli olup olmadığına
dair ilaç kılavuzları hazırlanmıştır.49
Bir uyuşturucu maddeyi hamilelik esnasında kullanmış anneden

dünyaya gelen bir ayağı kısa, bir parmağı noksan olan bebek, An-
nenin hatasını bir nevi bebeği çekiyor.
48 Bernick SJ, Kane S: Drug transfer to the fetus and to the breastfeeding
infant :what do we know? Curr Drug Deliv, 9(4):350-5, 2012.
Alpay M: Gebelik ve Zararlı Etkenler. Çağdaş Tıp Dergisi, 1(5):26-9,
1974.
49 Briggs G, Freeman R, Yaffe SJ: Drugs in Pregnancy and Lactation. 8th
Ed. Wolters Kluwer, Philadelphia, 2008.

113
ALKOLİKLERİN VE UYUŞTURUCU MADDE

MÜBTELÂLARININ TEDAVİSİ MÜMKÜN MÜ?
Alkoliklerin ve uyuşturucu madde müptelâlarının tedavisi

için batı memleketlerinde, bu maksatla kurulmuş özel klinikler
vardır. Memleketimizde de böyle şahısların tedavisi için daha çok
hastanelerin psikiyatri klinikleri kullanılmaktadır.
Alkolizmin tedavisi için revaçta olan ilaç antabus (tetraetil
diüram disülfid) adlı maddedir. Bu ilaç, alkol alan şahsa veril-
diği zaman alkolün yanma seyrini aset aldehid diye adlandırılan
seviyede durdurmakta, ayrıca bu arada şahıs içki alırsa bulantı
ve kusmalara sebebiyet vermektedir. İşte bu tesirden dolayıdır
ki, şahıs ilaçlı iken alkolü alamamakta, ondan tiksinmekte, bu
durumun sonradan da devamı temenni edilmektedir.
Bu tedavi tarzı bazen bir seneyi de geçmektedir. İlk doz ilaç
disulfiram (antabus) doktor nezaretinde alınmakta, bilahare de
hasta kontrol altında olmak üzere bir yıl, belli dozda muntaza-
man ilaca devam etmektedir. Alkolik şahıs antabus kullanırken,
her hafta veya iki haftada bir defa muntazaman, kan, idrar, kara-
ciğer fonksiyonları kontrol edilmelidir. Karaciğer fonksiyonların-
da bir bozukluk olursa, tedavi derhal durdurulmalıdır.1
1 Mc Nichol RW, Sowel JM: Disulfiram, A Guide to Clincical Use in

Alcoholism Treatment. American Family Physician, 44(2):481-4, 1991.
Balaban Ö D ve ark: Disülfirama bağlı olarak gelişen bir katatoni va-
kası. Düşünen Adam, 23(3):215-218, 2010.

Opiat antagonisti (zıt tesirli) olarak bilinen naltrekson alkol

bağımlılarının tedavisinde kullanılmaktadır.2 Gene aynı gruptan
olan nalmefen henüz tecrübe safhasındadır.3
Alkolü bırakmakla meydana gelen titreme, asabiyet, baş
ağrısı vs. ile kendisini belli eden mahrumiyet tablosu’nda (wit-
hdrawal sendromu), teskin edici olarak benzodiazepinler diye
bilinen ilaç grubundan olan klordiazepoksid veya diazepam
verilmesi tavsiye edilmektedir.4
Eroin, morfin, esrar, LSD gibi uyuşturucu madde müptelâ-
larının tedavisinde de, bu maddelerin terki durumunda, başka
teskin edici maddeler kullanılır. Meselâ morfinmanın tedavisin-
de, morfin kesildiği zaman, o kesilme arazlarını önlemek için,
methadon adlı başka sükûnet verici madde kullanılır.5
Bu ilaç tedâvilerini akabinde de, gerek alkoliklerin, gerekse
uyuşturucu madde müptelâlarının, yeniden o maddeleri kullan-
malarını önlemek için psikoterapilerinin (ruhî tedavi) yapıl-
ması gerekmektedir.
Tedavi için genel kanaat şudur ki, bu gibi tedavilerde, şahsın
içkiyi veya uyuşturucu maddeyi bırakmaya kesin niyetli olması
gerekmektedir. Alkolik veya içki müptelâsı şahıs içkiyi bırakma-
ya kesinlikle niyet edecek, hekimde ona yardımcı olacaktır. Yok-
sa yakınlarının tesiri ve zoru ile tedaviye gelen şahıs, hastaneden
ayrıldıktan kısa bir müddet sonra tekrar içkiye başlamaktadır.
2 Addolorato G et al: Management of Alcohol Dependence in Patients

with Liver Disease. CNS Drugs, Mar 2013.
2000, s.451-61.
4 Saitz R, et al: Alkol mahrumiyet tablosunda şahsa göre değişen teda-
vi. JAMA, 8(5):265-73, 1995.
5 Mattick RP, Hall W: Are detoxification programme effective. Lancet,
347:97-100, 1996.

Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden bir araştırıcı grubu al-

kolü bırakmak için tedavi gören alkolik 90 kişiyi inançları yö-
nünden incelemiş, zannedilenin aksine bu alkolik insanların ek-
seriyetinin inançları olan, fakat ibadet yönünden zayıf kimseler
olduklarını anlamışlardır. Bu şahısların %80’ni, içkinin dinen
haram olduğunu kabul etmekte, alkol aldıklarından dolayı ken-
dilerini suçlamaktadırlar.6
Araştırmaya göre, Ramazan ayına hürmeten içki kullanma-
yan müptelâlar olduğu gibi, Ramazan ayında alkoliklerin belli
bir yüzdesi oruç tutmaktadır (%37). Araştırıcılar çalışmalarının
neticesi olarak, içkiyi terk etmekte irâdenin önemli rolü oldu-
ğunu hatırlatarak, içkiyi terk etmekte inançların önemli rolü
olabileceğini belirtmektedirler.
Bu manâda yapılmış başka çalışmalarda vardır. GATA (Gül-
hane Askeri Tıp Akademisi) İstanbul’daki Haydarpaşa Eğitim
Hastanesi Psikiyatri Kliniği Öğretim Elemanları’nın 1994 yılında
yapmış oldukları bir araştırmanın neticeleri şöyledir; İstanbul
Garnizonu’nda vazifeli, tamamı erkek, er ve subaylardan 2300
kişide içki kullanıp kullanmadıkları ile alâkalı değişik sualler
sorulmuştur. “Niçin içki kullanmıyorsunuz?” sualine, ankete
iştirak edenlerin %45.5’i (646 kişi), “dinimizce haram edilmiş
olduğu için” cevabını vermişlerdir.
Sağlık Bakanlığı’nın 1995 yılında 24 ilde ve 12781 lise öğ-
rencisinde yapmış olduğu anket çalışmalarının neticelerine göre,
yine “niçin içki içmiyorsunuz?” sualine, ankete iştirak edenle-
rin %44.6’sı (5700 kişi), “dinimizce haram edildiği için” ceva-
bını vermişlerdir.
6 Işık E ve ark: Alkolik hastaların din konusuna yaklaşımları. Gazi Ün

Tıp Fak Dergisi, 1 (2):39-47, 1986.

Sayısı arttırılabilecek bu örnekler göstermektedir ki, dinî

inançlar insanları zararlı alışkanlıklardan hem korumada ve hem
de alışmış insanların alışkanlıklarından vazgeçmesinde son dere-
ce önemli bir âmil olmaktadır.
Tıp doktoru yani hekim olan şahıslardan madde bağımlıları
olanları da mevcuttur. Bu bize bir şeyin zararını bilmenin, şahsın
o maddeye olan hevesine mani olamayacağını gösterebilir. O şah-
sın ciddî manevî ruh olgunluğunda olması, şahsın imanlı olması,
o kişiyi zararlı alışkanlıklardan muhafazada önemli rolü olabilir.7
“İsimsiz Alkolikler” (Alcoholics Anonymous): Amerika
Birleşik Devletleri’nde (ABD) hizmet gören ve alkol bağımlılarını
tedavi için gayret gösteren bu teşkilât, kilise ile alâkalı, tedavide
din ağırlıklı hizmet etmeye çalışan bir hayır cemiyetidir. Önce-
den alkolik olup ta içkiyi bırakmış olanların teşkil ettikleri bir
cemiyettir. Alkolik bir kişinin ancak sağlam bir inanç ve Allah’ın
yardımı ile bu belâdan kurtulabileceğini kabul etmesini ön şart
olarak alkolik şahsa bildirirler. “İsimsiz Alkolikler” çalışma-
larında belli ölçüde netice almışlardır. Alkolik şahısların isim-
siz alkoliklere dahil olması, alkol müptelalarında intihar riskini
önemli seviyede azalttığı müşahede edilmiştir.8 Biz kendi memle-
ketimiz için aynı telkin ve tedaviyi, İslâmiyetle, İslâmî telkinle ra-
hatlıkla yapabiliriz. Ve fikir açısından İslâmiyet ne kadar üstünse,
memleketimizdeki alkolikleri İslâmî telkinle yapılabilecek tedavi
metodunda da o ölçüde güzel netice alınacağı kanatindeyim.
7 Ünsalan N ve ark: Yatarak tedavi gören madde bağımlılığı (alkol ve

alkol dışı) teşhisi konan hekimlerin özellikleri. Anadolu Psikiyatri
Dergisi, 5(3):148-153, 2004.
Akvardar Y ve ark: Doktorlar arasında madde kötüye kullanımı bir
sorun mu? Türk Psikiyatri Dergisi, 13(3):238-244.
8 Hashimoto S, Ashizawa T: Does participating in AA decrease the risk
for suicide in alcohol dependence? Nihon Arukoru Yakubutsu Igakkai
Zasshi, 47(6):308-316, 2012.

İçkinin ve uyuşturucu maddelerin terkinde hiç şüphesiz,

bilhassa memleketimiz için, inancın kesin rolü vardır. Böyle çok
insanlar kötü bir hayat içerisinde iken dönüş yapmışlar, tövbekâr
olmuşlar, eski kötü hayatlarını terk etmişlerdir. Bilahare de tam
dindarane bir hayat yaşamaya başlayıp, kendilerini kurtardıkları
gibi, ailesini, çoluk çocuğunu ve komşularını da kendi zararla-
rından kurtarmışlardır.
Üzerinde çok durulan bu mevzu ile alakalı devamlı olarak
araştırmalar yapılmakta ve yeni tedavi usulleri ortaya atılmakta-
dır.9 Tedaviden çok, bu zararlı maddelere karşı önceden alınacak
tedbir, herhalde en tesirli müdafaa silahı olacaktır.
9 Volpicelli JR, et al: Naltrexone and alcohol dependence. Arch Gen Psy-
chiatry, 54(8):737-42, 1997.
Mason BJ, et al: A double-blind, placebo-controlled study of oral nal-
mefen for alcohol dependence. Arch Gen Psychiatry, 56(8):719-24,
1999.

Uyuşturucu madde müptelâlarının tedavisi için uzak şarkta açılmış

bir tedavi merkezi. Böyle bir yerde ilaç tedavisi yanında, hastala-
rı açık havada çalıştırma, meşgul etme ve bir nevi müptelâ oldu-
ğu maddeyi unutturma prensibi vardır. Fakat heyhatt!.. Bütün bu
gayretlere rağmen, yinede uyuşturucu madde müptelâsı olan şa-
hısların büyük ekseriyeti (%90-95), bu tedavi merkezlerinden ay-
rıldıktan kısa bir müddet sonra tekrar aynı maddeye başlamakta-
dırlar. Onları baştan muhafaza etmek herhalde en tesirli ve verimli
gayrettir.

119
TÜRKİYE’DE ALKOLLÜ İÇKİ İMÂLATI VE

NETİCELERİ1
YILLAR TOPLAM İMALÂT (litre) SATIŞ DEĞERİ (TL)
1980 237 987 307 litre 34 175 TL
1990 447 899 300 litre 1 809 195 TL
2000 867 717 158 litre 597 971 924 TL
2008 1 093 326 015 litre 1 371 664 643 TL
2012 1 173 670 644 litre 1 864 337 469 TL
Verilen rakamlara ithal edilen içkiler dahil değildir. Buna

rağmen alkollü içki imalâtında, netice olarak da tüketiminde
devamlı bir artışın olduğu açıktır. 2012 yılı rakamlarına göre,
Türkiye’de, günde yaklaşık üç milyon litre içki sarf edilmekte ve
her gün, içkiye, asgariden 3,7 milyon TL para harcanmaktadır.
Bu paranın et, süt, yumurta, peynir vs. gibi zaruri ihtiyaçlara sarf
edilmesinin, insanlarımızın sağlığı açısından da ne kadar önemli
olduğu açıktır.
Türkiye’de Farklı Tip İçkilerin İmâlâtı ve Fiyatları
MİKTAR SATIŞ DEĞERİ (YTL)
(% 89) (% 63.7)
Bira
1 049 381 338 Litre 1 169 576 482 TL
Şarap 31 818 753 Litre 135 977 986 TL
Damıtılmış Alkollü İçkilerin Tamamı 92 470 553 Litre 558 783 001 TL
TOPLAM 1 173 670 644 Litre 1 864 337 469 TL
1 Verilen rakamlar Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)’nun neşriyatlarından

alınmıştır.

Dikkat edilirse, memleketimizde ki toplam alkollü içki

imalâtının % 89’nu bira teşkil etmekte ve fiyat olarak da toplam
miktarın % 63,7’ni bulmaktadır. Yapılan araştırmalarda, gençler
arasında içki kullananların % 85’inin bira içtikleri tesbit edil-
miştir. Alkolikler arasında yapılan çalışmalarda da, alkoliklerin
% 85’nin içkiye ilk defa bira ile başladıklarını, zamanla daha
yüksek dereceli alkollü içkilere meylettiklerini göstermiştir. Gö-
rüleceği gibi, bira alkolizme giden merdivenin ilk ve tehlikeli
basamaklarıdır.
Binlerce zararı olan ve içilmesi gibi, ticareti de yüce dini-

mizce haram edilmiş olan içkiye karşılık hiç mi helâl kazanç
yolu yok? Cevap olarak aynı kaynaktan aldığımız meşrubatlarla
alakalı istatistikleri verelim.
2012 Yılına Ait Türkiye’deki Her Türlü Gazoz, Meyve

Suları ve Süt Satışları ile Alakalı Liste
İMÂLÂT SATIŞ DEĞERİ
ŞİŞELENMİŞ İÇME SULARI 7 177 513 555 LİTRE 1 204 228 869 TL
HER TÜRLÜ GAZOZLAR 3 302 431 930 LİTRE 1 884 091 268 TL
MEYVE SULARI 712 310 TON 1 300 454 037 TL
SÜT VE AYRAN 1 656 923 TON 2 107 982 782 TL
TOPLAM 6 496 756 956 TL
Yukarıdaki rakamlara açık satılan sütler, pastanelerde hazır-

lanıp açık satılan ayran, limonata, çay vs. gibi içeceklerin satışı
dahil edilmemiştir. Birde yaz boyu satılan dondurmaların satışını
eklesek, yukarıdaki rakamın bir misli olacağından kimsenin şüp-
hesi olmasın. Hiçbir sanayi mamulünü dahil etmediğimiz halde,
sadece su, süt, ayran vs. satışları dahi içki satışlarının değerini
geçiyor. İşte bereketli, helâl ve meşrû kazanç yollarından birisi.

Türkiye’de Ferd Başına İçki Sarfiyatı (Litre Olarak)

YILLAR BİRA RAKI ŞARAP DİĞERLERİ TOPLAM
1990 9,8 1,7 0,66 0,34 12,5
2012 20,3 0,9 1,14 0,51 22,8
Yukarıdaki rakamlar, Türkiye’de imâl edilen toplam içki

miktarlarının, 1990 yılı nüfusunun ve 2012 yılı nüfusunun, sa-
dece 15 ve daha üstündeki yaşta olanlar hesaba katılarak bölün-
mesi ile elde edilmiştir. Bilhassa bira sarfiyatındaki artış açıktır.
Türkiye’de İçki Sarfının Tehlikeli Şekilde Artışı
YILLAR NÜFUS TOPLAM İÇKİ İMALATI
1939 17 369 000 16 251 424 LİTRE
2012 75 627 384 1 173 670 644 LİTRE
Rakamlardan da anlaşılacağı gibi, Türkiye’nin nüfusu 17

milyon kadar iken, toplam içki imâlâtı 16 milyon litre civarın-
da idi. İçki sarfı nüfusun artışı ile paralel artmış olsa idi, 2012
yılında nüfusumuz 75 milyon kadar iken, içki imâlâtının 70
milyon litre kadar olması lazım idi. Öyle olmamış, 2012 yılında
toplam içki 1 173 milyon litre olmuştur. Görüldüğü gibi, içki
sarfı patlama şeklinde artmış, 15 misli kadar çoğalmıştır. Dünya
ortalamasında içki sarfının artışı, ortalama 1,5 mislidir. Türki-
ye’de ki böylesine tehlikeli bir tüketim artışı, herhalde her bir
Türk vatandaşını düşündürmelidir.
2015 yılında Türkiye’de, 183 011 adet ölümlü ve yaralanmalı

trafik kazası olmuştur. Bu Kazaların neticesinde 3831 kişi kaza
yerinde, 3699 kişi de yaralandıktan sonra 30 gün içerisinde hasta-
nelerde vefat etmiştir.
Bu kazalarda binlerce vatandaşımız da ömür boyu sakat

kalmışlardır. Sarhoşluk bazı memleketlerde trafik kazalarının
%40’ının, hatta %50’ sinin direkt sebebidir.

Sadece 2015 yılında Türkiye’de 131 830 yuva yıkılmış,

netice olarak ta, 263 660 vatandaşımız boşanmıştır.
2014 ve 2015 yıllarında Türkiye’de 262 743 boşanma olmuş, neti-
cede iki yılda toplam 525 486 vatandaşımız boşanmıştır.
Çünkü her boşanma vakasında karı ve koca olmak üzere

iki kişi boşanmaktadır. Yaklaşık bir il nüfusundan daha fazla
vatandaşımız her yıl maalesef boşanmaktadır. Ve boşanmaların
en önemli sebeplerinden birisi ve belki de birincisi sarhoşluktur.
Bir araştırmanın neticesine göre, memleketimizde ki her dört
boşanmadan birisinin sebebi sarhoşluktur. İçki tüketimi yüksek
olan birçok batı memleketlerinde, her iki boşanmadan birisinin
sebebi sarhoşluktur.
Her yıl sadece bir tek aile bile içkiden dolayı parçalanıyor
olsa, devletin içkiden gelen parayı kâr saymaması lazım gelir.
Değil bir aile, her yıl binlerce aile içkiden dolayı parçalanıyorsa,
devletin içkiden gelen parayı hiç hiç kâr saymaması lazım gelir.

123
İÇKİ SATIŞLARI EKONOMİYE FAYDALI MI,

YOKSA ZARARLI MI?
Alkollü içkilerin satışlarından devlet kasasına belli miktarda

para girmektedir. Ancak, alkollü içkiler sebep oldukları problem-
lerle, getirdiğinden fazlasını götürmektedir. Yani astarı yüzünden
pahalı dediğimiz bir nesnedir. Amerika Birleşik Devletleri’ nde
(A.B.D.), “Alkol İptilası ve Alkolizm Hakkında Millî Enstitü”
(National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism: NIA-
AA), alkollü içkilerin Amerikan cemiyetine sebep olduğu zarar-
ları her yıl hesaplamaktadır. NIAAA’nın hesaplarına göre, içkinin
bir yılda A.B.D.’ de sebep olduğu ortalama zararı aynen verelim.1
1- Ekonomik kayıplar: Bizzat sarhoşluğun iş verimliliğini
düşürmesi, içki kullanan şahsın sık sık hasta olmasının yol açtığı
iş gücü kaybı, vs. ile sebep olduğu zararlar: 134 milyar dolar.
2- İçkinin yol açtığı hastalıkların tedavi ve hastane mas-
rafları: 26 milyar dolar.
3- Diğer masraflar: İçkinin yol açtığı trafik, tren, uçak,iş
kazalarının, yangınların vs.nin maliyeti: 24 milyar dolar.
İçkinin Yol Açtığı Toplam Zarar: 184 Milyar Dolar
Görüleceği gibi, sadece bir yılda, alkollü içkilerin Amerikan
ekonomisinde yol açtığı zarar yaklaşık 184,6 milyar dolar olarak
1 Alcohol Research Health, 24(1):62-1, 2000.

hesaplanmıştır. Bunun yanında, benzer sebeplerle, eroin, kokain,

LSD vs. gibi, diğer zararlı alışkanlıkların, Amerikan ekonomisine
olan zararı, yılda ortalama 97,7 milyar dolar olarak hesaplan-
mıştır.2 Alkollü içkilerin ve diğer zararlı alışkanlıkların maddî
zararları toplanırsa, Amerika Birleşik Devletleri’ inde sebep ol-
dukları toplam ekonomik zarar, bir yılda 282 milyar dolardır.
Bu dünyayı besleyebilecek bir rakamdır.
Bütün Zararlı Alışkanlıkların Toplam Zararı: 282 Milyar Dolar.
2003 yılında alkollü içkilerin kullanılmasının Avrupa Birliği

memleketlerinde yol açtığı maddî zarar 125 milyar EURO ola-
rak tahmin edilmiştir. Aynı yıl içkinin Avrupa Birliği ülkelerinde
maddî olmayan hasarı 270 milyar EURO olarak tahmin edil-
miştir. İçkiden dolayı kaybedilen hayatlar, bunun aile fertlerine
çektireceği acı ve ıstırap ayrıca düşünülmelidir.3
Türkiye’de Durum Nasıl?4
Alkollü İçkilerden Gelen Gelir Ve Toplam Vergi

Türkiye’de Toplam Vergi Gelirleri
Gelirlerinde Alkollü İçkilerin İçkilerin Payı
2003 YILI 82 491 Milyon Tl. 959 Milyon Tl. %1.16
2005 YILI 119 628 Milyon Tl. 1509 Milyon Tl. %1,26
Alkollü içkilerden gelen kârların toplam vergi gelirleri için-

deki yüzdesi, nisbeti devede kulak bile değildir. Memleketimiz
için tek bir misal olarak trafik kazalarının maliyetini verelim.
Memleketimiz de 2003 yılında trafik kazalarının maliyeti 468,3
2 NİDA NOTES, November, 1998, 13: 4

3 Avrupa Komisyonu İçin Rapor. Alkol Araştırmaları Enstitüsü, İngiltere,
Haziran, 2006
4 Kuş S: Alkol Kontrolü Politikaları. TAPDK, 2011, Ankara, sh. 255.

milyon TLdir. 2005 yılında ise 879,2 milyon TL, 2007 yılında
ise 1 152 milyon TL’dir. 2011 yılında 1 188 milyon TL olan
maliyet, 2012 yılında 1 393 milyon olmuştur. Trafik kazalarının
dörtte hatta beşte birinin sarhoşluktan ileri geldiğini kabul etsek
bile, sadece trafik kazalarının maliyeti, içkiden geldiği zannedilen
kârı silip süpürmektedir. Yani kazalarda ölenleri, sakat kalanları
hesaba katmasak bile, sadece zayi olan arabaların maliyeti mil-
yonları buluyor.
Kaldı ki, sarhoşluk sadece trafik kazalarına değil, benzer se-
beplerle tren kazalarına, uçak kazalarına, iş kazalarına yol açmak-
tadır. Yangınlara ve ciddî iş gücü kayıplarına sebep olmaktadır.
Sadece Ekonomik Zarar mı?

Kaldı ki burada sözü edilen sadece ekonomik zarardır. Ay-
rıca içki satarak kendi vatandaşınızı hasta ediyorsunuz. Sarhoş-
luğun sebep olduğu kazalarda sakat kalmasına, hatta ölümüne
yol açıyorsunuz. Bunlardan başka, sarhoşluğun evdeki huzuru
bozduğu, binlerce yuvanın yıkılmasına sebep olduğu, cinayetle-
rin önemli bir kısmının sarhoşken işlenildiği, içkinin intiharlara
yol açtığı düşünülürse, mes’elenin ne kadar geniş bir çerçevesi
olduğu anlaşılır. Netice olarak şunu söyleyebiliriz: Satılan her
damla içki kâr değil, memleketimiz ve insanımız için zarardır.
Allah’ın haram ettiği bir şeyden, zaten daha başka nasıl bir netice
beklenebilirdi ki?
Zararlı Madde Alışkanlıklarında Türkiye İle Alakalı

Bazı Rakamlar
1- 1995 yılında Sağlık Bakanlığı’nın Türkiye’de 24 ilde ve
12781 lise talebesinde yapmış olduğu çalışmaların neticelerine
göre, öğrencilerin %20’si devamlı olarak sigara içmektedirler.
Yine aynı çalışmaya göre, talebelerin %27’si ara sıra alkollü içki

kullanmaktadır. Bu nisbet kız talebelerde %23,9, erkek talebe-

lerde ise %29,4 tür.
Öğrencilerde içki kullanma nisbeti %6,5 ile Gümüşhane’de
en düşük, %38,4 ile İzmir’de en yüksektir.
Sağlık Bakanlığı’nın yapmış olduğu ankete göre, öğrenciler
arasında diğer zararlı maddeleri kullananların oranı %3,5 idi
(Milliyet Gazetesi, 3 Kasım 1999).
2- Gene 15 ayrı ilde, 25245 liseli gençte yapılan araştırmaya
göre, talebelerin arasında her gün sigara içme nisbeti %22 olarak
bulunmuştur. Öğrencilerin %17,3’ü son bir ay içerisinde, en az
bir def’a alkollü içki kullandığını bildirirken, %9’u haftada en az
bir def’a alkol kullandıklarını belirtmişlerdir.
Bu yaşlara kadar en az bir defa esrar kullanma nisbeti %3,6,
uçucu madde kullanma oranı %8,6, uyuşturucu, uyarıcı madde
kullandığını belirtenlerin oranı ise %3,3 olarak bulunmuştur.5 Bu
rakamların oldukça yüksek olması, herhalde mes’elenin ciddiye-
tini, ciddî bir şekilde tedbir almak icab ettiğini, açık bir şekilde
ortaya koymaktadır.
3- Bir araştırmada toplam 11 989 ilköğretim , 12 270 or-
taöğretim öğrencisine anket tatbik edilmiştir. İlköğretim döne-
minde tütün, alkol, uçucu maddeler ve esrar dışındaki maddeler
“uyuşturucu uyarıcı” olarak sorulmuştur. Neticelere bakıldığın-
da, genel olarak en yüksek madde kullanım oranı İzmir ilinde
bulunmuştur. İlköğretim talebeleri arasında hayatı boyunca en
az bir defa tütün kullananların sayısı %16,1 olduğu tesbit edil-
miştir. Bu oran alkol için %15,4, uçucu ve uyuşturucu maddeler
için %1,7’dir. Ortaöğretimde hayatı boyunca en az bir defa tütün
5 Ögel K ve ark: Lise Gençleri Arasında, Sigara, Alkol ve Madde Kulla-

nım Yaygınlığı. Türk Psikiyatri Dergisi, 12(1):47-52, 2001.

kullanımı %55,9, alkol kullanımı %45, esrar kullanılması %4,

uçucu madde kullanımı %5,1, eroin ve ekstazi kullanım nisbe-
ti %2,5’tur. İlk ve ortaöğretimde madde kullanım oranı erkek
talebelerde daha yüksektir. Özel okullarda okuyanlarda madde
kullanım riski, devlet okulunda okuyanlara göre daha yüksek
bulunmuştur. Neticede, Türkiye’de ilköğretim ve ortaöğretim
öğrencileri arasında madde kullanımının, diğer ülkelerde yapılan
araştırma sonuçlarına göre düşük bulunmasına rağmen, bilhassa
tütün kullanımının oldukça yaygın olduğu görülmüştür.6
4- Zararlı madde alışkanlığı İstanbul’da lise ikinci sınıf ta-
lebeleri arasında şöyle bulunmuştur; Tütün kullanma nisbeti:
%37; Alkollü içki kullanma oranı: %51,2; Diğer zararlı madde-
leri kullanma oranı: %24,5 Bu neticelerden anlaşıldığına göre,
İstanbul’daki liselerde içki ve sigara dışındaki diğer zararlı mad-
deleri kullanma nisbeti oldukça yüksektir.7
Türkiye’de 15 farklı ilde, lise ikinci sınıf öğrencilerine zararlı
alışkanlıklarla alakalı bir anket tatbik edilmiştir. Neticede bu
talebelerin %22’sinin devamlı sigara içtikleri, %17,3’nün son bir
ay içerisinde en az bir defa alkollü içki kullandığını ifade etmiş-
lerdir. Hayatlarında bir defa dahi olsa esrar kullananların oranı
%3,6, uçucu kullanma nisbeti %8,6, uyuşturucu uyarıcı madde
kullananların sayısı %3,3’tür. Uçucu madde kullanımındaki yük-
sek nisbet bilhassa dikkat çekicidir.8
6 Ögel K ve ark: Dokuz ilde ilk ve ortaöğretim öğrencilerinde tütün,

alkol ve madde kullanım yaygınlığı. Türk Psikiyatri Dergisi, 15(2):112-
118, 2004.
7 Ögel K ve ark: Onuncu sınıf öğrencileri arasında tütün, alkol ve mad-
de kullanım yaygınlığı. Bağımlılık Dergisi, 7(1):18-23, 2006.
8 Ögel K ve ark: Lise gençleri arasında sigara, alkol ve madde kullanım
yaygınlığı. Türk Psikiyatri Dergisi, 12(1):47-52, 2001.

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti lise talebeleri arasında yapı-

lan araştırmada sigara içme nisbeti %35,2, içki kullanma yüzdesi
%85,9 ve diğer alışkanlık maddeleri kullanma oranı %11 olarak
bulunmuştur. Bilhassa alkollü içki tüketimindeki yüksek oran
dikkati çekecek seviyededir.9
5- Kars il merkezinde üniversite talebeleri arasında zararlı
maddeleri kullanmaları açısından test yapılmıştır. Toplam 1168
öğrenciden 672’sinin sigara (%57,5), 436’sı alkollü içki (%37,3),
44 talebenin de (%3,8) herhangi bir uyuşturucu maddeyi dene-
diği anlaşılmıştır.10
Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi talebelerinde yapı-
lan test neticesinde, fakülte öğrencilerinin %41,6’sının siga-
ra,%40,3’nün içki ve %9,3’nün de diğer alışkanlık yapan mad-
deleri tecrübe ettikleri anlaşılmıştır.11
Konya’da Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi talebelerinde
yapılan ankette, sigara içme sıklığı oldukça farklı idi. Erkek ta-
lebelerde sigara içme sıklığı %28,3, kız talebelerde ise %9,8 idi.
Sigara içme sıklığı tıp fakültesi birinci sınıfındaki öğrenciler ara-
sında %15,6 iken, altıncı sınıf talebelerinde sigara içme oranı
daha yüksek olup %23,4 idi. Son sınıftaki talebelerin sigaranın
9 Çakıcı M ve ark: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti lise öğrencilerinde

psikoaktif maddeleri kullanma yaygınlığı. Anadolu Psikiyatri Dergisi,
11(3):206-212, 2010.
10 Tanrıkulu A ve ark: Kars il merkezinde üniversite öğrencileri ara-
sında sigara kullanma sıklığı ve risk faktörleri. Türk Toraks Dergisi,
10(3):101-106, 2009.
11 Mayda AS ve ark: Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi öğrencilerinde
sigara, alkol ve madde kullanımı sıklığı. Düzce Üniversitesi Tıp Fakül-
tesi Dergisi, 12(3):7-14, 2010.

zararları ile alakalı bilgileri artmış olmasına rağmen, sigara içme

oranlarının birinci sınıflara göre artmış olması manidardır.12
6- Bir araştırmacı grubunun yaptığı çalışmaların neticeleri-
ne göre, 1036’sı subay ve 2335’i astsubay olmak üzere toplam
3371 kişide yapılan anket sonuçlarına göre, araştırmaya katılan
subayların %81,5’u, uçucu subayların %84,3’ü, astsubayların
%58,3’ü, uçuş personeli astsubaylarının %74,2’si alkollü içki
kullanmaktadırlar.13
7- 1997 yılında, İstanbul’da 12-15 yaşları arasında, halka
dönük olarak yapılan araştırmaya göre, erkeklerin %34,5’u, ba-
yanların %15,9’u alkollü içki kullanmaktadırlar.14
PİAR Araştırma Ltd. Şti.’nin 1988 yılı Ocak ayında yapmış
olduğu bir kamuoyu araştırmasına göre, Türkiye’de yetişkin in-
sanların %22,9’u içki içmektedir.
8- Alkol müptelası yani alkolik diyebileceğimiz şahıslarla
alakalı farklı yüzde verilse de, genellikle Türkiye’de yetişkin in-
sanların %0,1-3’ünün alkolik olduğu tahmin edilmektedir. Alkol
fabrikalarında çalışanlarda, alkoliklerin oranı %8,5’a kadar çık-
makta olup, Türkiye genel ortalamasının oldukça üstünde olan
bir değeri ifade etmektedir.15
12 Kutlu R ve ark: Tıp fakültesi öğrencilerinde depresif belirti ve si-

gara içme sıklığı. Türk Silahlı Kuvvetleri Koruyucu Hekimlik Bülteni,
8(6):489-496, 2009.
13 Malkoç A, Akabay N, Çifter İ: Hava Kuvvetlerinde Alkol Sorunu Üze-
rinde Bir Araştırma. Sekizinci Millî Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler
Kongresi İlmî Çalışmaları, Marmaris, s. 279-98, 1972.
14 Türkcan A ve ark: İstanbul’da Alkol Kullanım Yaygınlığı. 33. Millî Psi-
kiyatri Kongresi Tebliğ Özet Kitabı, Antalya, s.14, 1997.
15 Türkcan A: Türkiye’de Alkol Kullanımı ve Bağımlılığının Yaygınlığı
Üzerine Bir Gözden Geçirme. Türk Psikiyatri Dergisi, 10(4):310-18,
1999.

9- 2012 yılı Mart ayında SETA (Siyaset, Ekonomi ve Toplum

Araştırmaları) Vakfı’nın 15-29 yaş aralığındaki 10 174 gençlerle
bir araştırma yaptı. Neticeye göre, gençlerin %64’ü sigara içmi-
yor. Gençlerin %80’i ise alkollü içkileri kullanmıyor. Bu neticeler
Türk cemiyeti için nisbeten iyi neticelerdir.
Yurt Dışı ile Alakalı Bazı Rakamlar
1- Sanayileşmiş, maddî olarak gelişmiş memleketlerde yetiş-
kin kimselerin takriben %70-90’ı alkollü içki kullanmaktadırlar.
İçki kullananların %5-10 kadarı alkoliktir.16
Mongollar arasında yapılan çalışmada, Mongolların erkek-
lerinin %50’si, bayanların ortalama %30’u devamlı alkol içicileri
olduğu anlaşılmıştır.17
2- Rusya’da 40 milyon, A.B.D.’de 20 milyon alkolik oldu-
ğu tahmin ediliyor. Avrupa memleketlerinin bir kısmında kro-
nik alkoliklerin sayısı nüfusun %25’ini teşkil eder. Bu mem-
leketlerin bazı bölgelerinde, hastahane vakalarının % 50’ye
yakınını alkolikler ve alkolle alâkalı hastalığı olan şahıslar teşkil
etmektedirler.18
3- A.B.D.’de içki içenlerin % 10’u sarf edilen içkinin %
50’sini kullanmaktadır. Alkolizm 25-65 yaşları arasındakiler için
en önemli ölüm sebeplerinin üçüncüsüdür. (Kalb-damar hasta-
lıkları, kanser ve alkolizm).19
16 World Health, 48(4):16, 1995.

17 Demaio AR et al: Exploring knowledge, attitudes, and practices re-
lated to alcohol in Mongolia: a national-based survey. BMC Public
Health, Feb 2013.
18 Çelik C: Alkolizm ve Moleküler Patolojisi. T Klin Gastroenterohepato-
loji, 2:178-88, 1991.
19 Creager J: A Review Workbook. C Brown Pub, Oxford, 1993, s.191.

Alkollü içkiler bütün dünyada yılda 2,5 milyon insanın ölü-

müne yol açmaktadır. İçki ile alakalı ölümlerin %16,6’sı siroz ile
alakalıdır.20
4- Ağız, yemek borusu ve yutak kanserleri dahil birçok has-
talıklara yol açan alkollü içkiler, bütün dünyada trafik kazaları-
nın ve iş kazalarının en önemli sebebidir. Boğulma, yüksekten
düşme, intihar ve cinayetlerin arkasında çoğu kere sarhoşluk
vardır. Birçok memlekette, bilhassa gençlerin karıştığı trafik ka-
zalarında ve yaralanmalarda %40-50 nisbetinde sarhoşluk rol
oynamaktadır.
5- Almanya’da yılda, içkili olarak vasıta kullanmaktan dolayı
meydana gelen trafik kazalarında 7000 kişi ölmektedir. A.B.D.’de
2005 yılında sarhoşluktan ileri gelen trafik kazalarında 16885
kişi ölmüştür. Bu rakam trafik kazalarında ölenlerin % 49’unu
teşkil etmektedir.21
6- 1978 yılında A.B.D.’de 2 200 000 iş kazası olmuş ve bu
kazalarda 13 000 işçi ölmüştür. Bu kazaların üçte birinin sebebi
sarhoşluktur.22
7- Her yıl A.B.D.’de işlenen suçlarda mağdur olan ve zarar
gören 11,1 milyon kişiden takriben dörtten birisi yani 2,7 mil-
yon kişi, sarhoş şahısların işledikleri suçların neticesinde mağdur
olmuşlar, zarar görmüşlerdir.23
20 More VR et al: Alcohol Cirrhosis Alters Nuclear Receptor and Drug

Transporter Expression in Human Liver. Drug Metab Dispos, Mar
2013.
21 National Highway Traffic Safety Administration, 2007.
22 The Problem Alcohol Narcotics. Texas Alcohol Narcotics Ed İnc, Dal-
las, 1980.
and Health. National İnstitute on Alcohol Abuse and Alcoholism (NIA-
AA), 2000, s. 1.

8- A.B.D.’de ve çoğu batı memleketlerinde erkeklerde kısır-

lığın ve fizyolojik sebebe bağlı olmayan iktidarsızlığın en önemli
sebebi alkolizmdir.24
9- İngiltere’de 13 635 ortaokul ve lise talebesi içki ve siga-
ra kullanmaları yönünden test edildiler. 14 yaş civarında olan
gençlerde içki içme nisbeti %26 iken, 17 yaşında bu oran %71’e
yükselmişti. Sigara içme 14 yaşında %12 iken, 16 yaşına doğru
%27’e yükselmişti. Dikkat edilirse içki kullanma nisbeti, aynı
yaşlardaki talebelerdeki sigara içme oranından daha yüksek
bulunmuştur.25
10- Fransa’da alkollü içki tüketimi oldukça yüksektir. 2009
yılında Fransa’da alkollü içkilerle alakalı ölüm sayısı, erkeklerde
toplam 36 500 (toplam ölümün %13’ü) ve bayanlarda 12 500
‘dür (toplam ölümün %5’i).26
24 Masters W H: Human Sexual İnadequaecy. Little Brown and Co, Bos-

ton, 1970.
Emanuele MA, Emanuele NV: Alcohol’s Effects on Male Reproduction.
Alcohol Health Research World, 22(3):195-201, 1998.
25 Hagger-Johnson G et al: Cigarette smoking and alcohol drinking in a
representative sample of English school pupils: Cross - sectional and
longitudinal associations. Prev Med, Feb 2013.
26 Guerin S et al: Alcohol-attributable mortality in France. Eur J Public
Health, Mar 2013.

Dünyada En Çok İçki İçilen Memleketler

(Saf Etanol (etil alkol) Sarfı Cihetinden Alkollü İçki Tüketi-
mi (=istihlâkı) : Yılda Fert Başına Litre)27
1 Lüksemburg 14,6 litre 18 A.B.D 8,6 litre
2 Çek Cumhuriyeti 13,7 litre 19 Kanada 8,1 litre
3 İrlanda 13,4 litre 20 İtalya 8,1 litre
4 Macaristan 13,4 litre 21 Japonya 7,7 litre
5 Fransa 13,2 litre 22 İzlanda 7,5 litre
6 Avusturya 12,9 litre 23 İsveç 6,9 litre
7 Danimarka 12,1 litre 24 Norveç 6,6 litre
8 İspanya 11,7 litre 25 Azerbaycan 3,1 litre
9 Portekiz 11,4 litre 26 Kazakistan 2,2 litre
10 İngiltere 11,2 litre 27 İsrail 1,7 litre
11 Belçika 10,7 litre 28 Türkiye 1,0 litre
12 Finlandiya 10,5 litre 29 Türkmenistan 0,7 litre
13 İsviçre 10,4 litre 30 Tunus 0,5 litre
14 Almanya 10,1 litre 31 Kuveyt 0 litre
15 Avustralya 9,9 litre 32 İran 0 litre
16 Hollanda 9,6 litre 33 Suudî Arabistan 0 litre
17 Rusya Federasyonu 8,9 litre
Bu liste liste şu şekilde hazırlanmaktadır: Bir memlekette bir yılda

sarf edilen bütün içkilerin etil alkol (etanol) nisbetleri hesaplanıp
toplanır. Sonra bu toplam rakam 14 veya 15 yaş ile üzerindeki nü-
fusun toplamına bölünür. Çıkan rakamlar yukarıdaki rakamlardır.
Yukarıdaki rakamlar Dünya Sağlık Teşkilatı’nın istatistiklerinden

ve çok sayıda farklı devletlere ait resmî istatistiklerden istifade
ederek hazırlanmıştır.
27 Kuş S: Dünyada ve Türkiye’de Alkol Kontrolü Politikaları. TAPDK,

Ankara, 2011, sh. 87,93.

Yıllık Ferd Başına Bira Sarfı (Saf Etil Alkol Miktarı Olarak)
1 Çek Cumhuriyeti 9,43 litre 9 Belçika 5,69 litre
2 İrlanda 9,24 litre 10 Venezüella 5,69 litre
3 İsviçre 7,49 litre 11 Slovakya 5,34 litre
4 Almanya 7,26 litre 12 Avustralya 5,20 litre
5 Avusturya 6,42 litre 13 Hollanda 4,91 litre

6 Lüksemburg 6,16 litre 14 Finlandiya 4,89 litre
7 Danimarka 6,02 litre 15 Gabon 4,77 litre
8 İngiltere 5,97 litre
Yıllık Fert Başına Şarap Sarfı (Saf Etil Alkol Miktarı Olarak)
1 Lüksemburg 9,43 litre 9 Danimarka 4,57 litre
2 Fransa 8,38 litre 10 Avusturya 4,47 litre
3 Portekiz 7,16 litre 11 Macaristan 4,47 litre
4 İtalya 6,99 litre 12 Uruguay 4,35 litre
5 İsviçre 6,23 litre 13 Almanya 3,38 litre

6 Arjantin 5,63 litre 14 Şili 3,25 litre
7 İspanya 5,07 litre 15 Güney Kore 2,99 litre
8 Yunanistan 4,78 litre

135
SİGARAYA DAİR BİR KAÇ MESELE
1- Sigara, tütün bitkisinin (Nicotina tabacum) kurutulmuş

olan yapraklarından hazırlanır. Tütün, puro, enfiye ve hatta çiğ-
neme ile de kullanıldığı gibi, pipo ile de içilebilmektedir. İster
pipo, ister puro, ister düşük nikotinli sigara, isterseniz ağızlık
kullanarak sigara içiniz, zararı yönünden netice değişmez. Tü-
tünün, sigaranın zararsız olanı içilmeyenidir. Ancak şüphesiz
ki sigara tarzındaki kullanılışı, vücuda en zararlı olan tütün kul-
lanma alışkanlığıdır.
2- Sigara dumanında 4000 civarında kimyevî madde tes-
bit edilmiştir. Evet yanlış okumadınız sigara dumanında 4000
kadar madde mevcut olup, bunlardan hiçbirisi insan bedenine
faydalı değildir. Hepside zararlıdır. En zararlıları ise, nikotin, zift
(katran), karbon monoksit (CO) ve kanser yapabilen (kan-
serojen) maddelerdir. Bu maddelerden, asitler, alkol, aldehitler,
ketonlar, siyanür, karbon monoksit gibi maddeler, doğrudan
zehir tesiri gösterirler ve organlarda tahribat yaparlar.1
Sigaranın vücuda olan zararları, sigaranın içildiği anda baş-
lar. Sigara dumanı, ağız, dil, boğaz, yemek borusu, nefes yolları,
akciğer ve mideye doğrudan ulaşır. Dumanın içerisinde bulunan
zararlı maddeler de, saniyeler içerisinde, kalb, beyin, kan damar-
1 Yıldız L, Kılıç A: Sigaranın Klinik ve Biyokimyasal Te’sirleri. T Klin Tıp

Bilimleri, 20:306-12, 2000.

ları, böbrekler, mesane gibi pek çok organa gider ve gittiği yerde
zarara yol açar.2
3- Nikotin tıbbî maksatla kullanılmaz. Siyanürle mukayese
edilebilecek seviyede bir zehirdir. 100-120 mgr. (miligram) ka-
dar nikotin, şayet bir anda damar içerisinden, bir şahsa zerk
edilecek olursa, şahsın ölümüne sebep olur. Meselenin ente-
resan olan bir ciheti de, bu miktar yani 100-120 mgr. nikotinin
iki paket sigarada bulunuşudur.
4- Günde iki paket sigara içen birçok insanlar var. Bunlar
neden zehirlenmiyorlar diye sorulabilir. Aslında sigara içenler
zehirlenmektedirler. Ancak yavaş yavaş zehirlenmektedirler. Bu
kimselerin birdenbire zehirlenip ölmemelerinin sebebi ise, si-
gara içenlerin sigarayı yakarak kullanmalarıdır. Yani sigaradaki
nikotin havaya dağılır ve nikotinin belli bir miktârı vücuda geçer.
Sadece bir tek sigara içen şahsın vücuduna 1,5-2 mgr. (miligram)
civarında nikotin geçmektedir.
Ayrıca bir paket sigarayı bir anda değil, gün boyunca içmek-
tedirler. Bütün bunlardan başka sigara içenler aldıkları nikotini
direkt kandan değil solunum yolundan aldıkları için, sigara içen-
ler birdenbire zehirlenip ölmezler.
5- Sadece bir tek sigara içen şahısta, nikotinin tesiri ile, böb-
rek üstü bezlerinden adrenalin ve ayrıca noradrenalin adlı hor-
monların salgılanmasına yol açar. Bunların tesiri ile, midenin asit
salgısı artar. Zamanla, devamlı sigara içenlerde, midede gastrit
ve ülser meydana gelir. Yine bir tek sigara ile, şahsın solunumu
hızlanır. Kalb atış hızı artar, kalbin fazla çalışmasına sebep olur.
Yine nikotinin tesiri ile, vücudun bütün damarları belli nisbette
2 Bilir N: Sigara ve Sağlık Konusunda En Sık Sorulan 50 Sual ve Cevap-

ları. Hacettepe Diş Hekimliği Fak Dergisi, 22(3-4):61-5, 1998.

olmak üzere büzülür. Buna karşılık kalb aynı işi yapmak için
zorlanır. Şahsın tansiyonu artar. (Şekil 9)
Yukarıdaki neticelerden de görüleceği gibi, sigara vücudu
teskin eden, sakinleştiren bir madde değil, bilakis vücudu hare-
kete geçiren, solunumu hızlandıran, kalb çarpıntısına yol açan,
tansiyonu arttıran bir maddedir.
6- Nikotin el ve ayak damarlarını büzer, el ve ayaklara daha
az kan gider. El ve ayakların sıcaklığı düşer. Ancak sigarayı kul-
lanan şahıs, sigarayı kullandıktan 20-30 dakika kadar sonra, el
ve ayak sıcaklığı normal seviyesine çıkar.
7- Nikotinin tesiri ile, sigara içen şahıslarda, vücudun bütün
organlarına, damarların vazokonstriksiyonundan (büzülmesin-
den) dolayı, daha az kan gider. Bu vücudun bütün organlarının
daha az kapasite ile çalışmaları manasına gelir. Aynı şey beyin
içinde söz konusudur. Bir tek sigara içen şahısta bile beyine gi-
den kan miktarı azalır. Günde bir paket sigara içen şahıslarda ise
beyine giden kan miktarında önemli miktarda düşme olur. Bu
beynin daha az kapasite ile kullanıldığını gösterir.
Ayrıca yine nikotinin merkezi sinir organlarına tesiri netice-
sinde, kusma, baş dönmesi meydana gelebilmektedir.
8- Bir şahsın damarına 2 miligram nikotin verilirse (takriben
bir tek sigaranın içilmesi ile vücuda giren miktardır) kalb bir
dakikada 15 defa daha fazla çarpar. Kalbten atılan kan hacmi
dakikada 10 litre iken 12 litreye yükselir. Bu durumda sigara
içen şahıs, yerinde oturuyor olsa bile ağır iş yapıyor gibi kalbi
çok çalışır. Bilhassa daha önce kalb krizi geçirenlerde sigara ile
kalb ağrıları başlayabilir.
9- Sigara kalbin atış hızını arttırdığından dolayı, kalbin biz-
zat kendisinin oksijen ihtiyacı artar. Buna karşılık, kandaki alyu-

varların belli bir yüzdesi oksijen yerine CO (Karbon monoksit)

ile birleşmiştir. Kalbin kendisini besleyen damarlar olan, koroner
arterlerle kalbe gelen kan miktarı da azalmıştır. Yani hızlı çalış-
masından dolayı, sigara içenlerde, kalbin kana ve oksijene olan
ihtiyacı artmış, buna karşılık kalbe gelen kan miktarı da, oksijen
miktarı da azalmıştır. Neticede, bilhassa önceden kalb krizi ge-
çirenlerde bir tek sigara içmekle dahi kalb ağrıları başlayabilir.
Sigara her organa, fakat bilhassa kalbe çok zararlı olan bir
madde. Âdeta kalbi delirten, çıldırtan zararlı bir alışkanlık olarak
tarif edilebilir.
10- Sigara dumanındaki dört binden fazla olan zararlı mad-

delerden biriside karbon monoksit (CO)’tir. CO otomobilin
egzozundan çıkan zehirli gazlardan birisidir. Sigara dumanında
%4 oranında CO bulunur. Sigara içen şahıs belli nisbette vücu-
duna bu zehirden almaktadır.
Bilineceği gibi kanda bulunan alyuvarlar vücut hücrelerine

oksijen taşırlar. Bir vasatta hem oksijen, hem de CO varsa, kar-
bon monoksit oksijenden en az 400 misli daha hevesli bir şe-
kilde alyuvarlara yapışır ve bir nevi o alyuvarı devre dışı bırakır.
Sigara içenlerin alyuvarlarının % 5-8 kadarı CO ile âdeta işgal
edildiğinden oksijen taşıyamazlar ve devre dışı kalırlar. Sigara
içenlerde hemoglobinin oksijen taşıma kapasitesi, %2,5-15 ara-
sında azalır. Bilhassa beyin dokusunun istenilen seviyede oksijen
alamamasından dolayı, düşünme, karar verme, net görme ve
işitme gibi önemli fonksiyonlarda azalma olur. (Bilir N, 1998)
Ayrıca, CO zamanla, damarlarda kolesterol depolanmasına

yol açar.

Bunların neticesinde ne olacaktır? Bunun ve benzeri birçok

hâdiselerin neticesinde sigara içen şahsın gücü, kuvveti, düşün-
me kapasitesi, içmeyene göre azalacaktır.
11- Sigara içenin gücü, kuvveti azalır: Sigara içen şahsın
sigaradan zarar görmesi için ille de hasta olması icap etmez. Me-
selâ aynı yaşta olan iki şahıs düşünelim. Fizikçe, bedence birbi-
rine yakın olsunlar. Bunlardan sigara içen şahıs, sigara içmeyene
göre, kuvvette, atletik faaliyetlerde, her türlü işi yapmakta daima
geri olan kişidir. Sigara vücudun verimliliğini % 20 nisbetinde
düşürmektedir.
İnsanın gücünü, kuvvetini azaltan bir maddeye gençlerin
heves etmesine bir mana vermek gerçekten zor.
12- Sigaranın kullanıldığı anda meydana getirdiği belli başlı
değişiklikler bunlardır. Bir tek sigara vücutta bu kadar zararlı
tesire sahip olursa, günde birkaç tane, hatta birkaç paket içende
ne kadar çok zararlı olacağını tahmin edebiliriz. Birde yıllarca
sigara içenlerde ise sayılamayacak kadar çok hastalık meydana
gelecektir. Belli başlılarından kısaca söz edelim.
13- Bir aromatik nargile oturumunda içe çekilen duman
miktarı, bir tek sigaradan içe çekilen duman miktarından çok
yüksektir. Nargileden solunan duman sigara dumanına göre,
karbon monoksit, ağır metaller, aromatik hidrokarbonlar, uçucu
aldehitler gibi birçok toksik maddeyi önemli ölçüde daha fazla
miktarda ihtiva etmektedir. Bu analizler bu ürünün tehlikeli bir
tütün kullanım biçimi olduğunu açıkça göstermektedir. Zarar
yönünden sigaradan bir farkı yoktur. Hatta sigaradan daha da
zararlıdır.3
3 Sezer RE ve Pıçak YK: Tütün mücadelesi için yeni bir tehdit: Aromatik
nargile. Cumhuriyet Tıp Dergisi, 33(1):133-143, 2011.

10- Beyine giden

kanda azalma
o l u r. B e y i n 1- Kalbin atış hızı
daha az kapa- (nabız) artar.
site ile çalışır. Kalbde çarpın-
Yüksek doz ni- tı olur. Has-
kotin, kusma talarda kalb
ve baş dönme- krizleri çıkar.
si yapar. 2- Solunum hızla-
9- Kanda Kolesterol nır.
artar. 3- Mide’de asit sal-
gısı ortar. Si-
8- Böbrek üstü bez-
gara zamanla
lerinden Adre- gastrit ve ülse-
nalin adlı hor- re sebep olur.
mon salgılanır.
Bu hormon 4- El ve ayak da-
vücudu adeta marlarının
çapı daralır. El
alarma sokar.
ve ayağa nor-
7- Bağırsak hare- malden az kan
ketleri kısmen gider. El ve
artar. ayakta sıcaklık
düşer.
6- Damarlar büzü-
5- Vücudun bü-
lür. Kalb aynı
tün damarları
işi yapmak için bir tek sigara
zorlanır. Şah- içilmesinden
sın tansiyonu sonra belli nis-
artar. bette büzülür.
Bütün organ-
lara giden kan
azalır. Her or-
gan daha az
kapasite ile
çalışır.
Şekil: 9. Sadece bir tek sigara içildiğinde vücutta meydana gelen

belli başlı değişiklikler.

141
SENELERCE SİGARA İÇENLERDE MEYDANA

GELEN BELLİ BAŞLI HASTALIKLAR
Sigaranın Sindirim Sistemi ile Alâkalı Zararları

1- Sigara iştahı keser.
2- Sindirimi güçleştirir.
3- Dişleri sarartır, ağız kokusu yapar. Sigara tiryakilerinde
diş çürükleri artar, ölen, çekilen dişler çoğalır. Diş etleri hasta-
lıkları, sigara içmeyenlere göre daha çok görülür.1
4- Ülser sebebidir. Sigaranın bırakılması, ülserin şifa bulma-
sını hızlandırır.2
5- Dudak, dil, yutak ve yemek borusu kanserlerine yol açar.
Yapılan çok geniş çaplı araştırmalar hem kadın hem de er-
keklerde yemek borusu (ösefagus) kanserlerinin başlıca sebebi-
nin sigara olduğunu göstermiştir. Yemek borusu kanserinden
ölüm oranı, sigara, puro ve pipo içenlerde içmeyenlere göre 10
kat fazladır. Gırtlak ve ağız içi kanserlerinde olduğu gibi, şahıs
1 Ide R, et al: Relationship between cigarette smoking and oral health

status. Sangyo Eisegaku Zasshi, 44(1):6-11, 2002.
2 Abu Farsakh NA: Risk factors for duodenal ulcer disease. Saudi Med
J, 23(2):168-72, 2002.

aynı zamanda alkollü içkide kullanıyorsa, yemek borusu kanseri

riski %25-50 oranında artmaktadır.3
Kontrollü ve geriye dönük yapılan pek çok çalışmada sigara
alışkanlığının mide kanseri gelişme riskini önemli ölçüde arttır-
dığı bildirilmektedir. Sigaranın yol açtığı mide kanseri vakaları-
nın oranı %20-35 arasında değişmektedir.4
6- Ayrıca, pankreas, mesane ve rahim kanserleri ile sigara
arasında kuvvetli bir alaka bulunmuştur.
Sigara alışkanlığının mesane kanseri riskini yaklaşık 3 ile
5 defa arttırdığı bildirilmektedir. Mesane kanserinin sigara ile
alakası ise değişik çalışmalarda %50-85 arasında değişmektedir.
Sigaranın bırakılması ile mesane kanseri gelişme riski, sigaranın
bırakılmasından ancak 15 yıl sonra hiç sigara kullanmayanların
seviyesine gelmektedir.5
Solunum Sistemi ile Alâkalı Zararları
1- Öksürük, balgam, nefes darlığı ve hırıltılı nefese yol açar.
2- Müzmin bronşit ve amfizeme sebep olur, astım denilen
hastalığın tedavisi’ni zorlaştırır.6
3- Gırtlak ve akciğer kanseri, sigara içenler arasında çok
görülür.
3 Tür A ve ark: Sigaranın Sağlığa Etkileri ve Bırakma Yöntemleri. Logos

Yay, İstanbul, 1995, sh.163.
Lepage C, et al: Epidemiology and risk factors for oesophageal adeno-
carcinoma. Dıg Liver Dis, Feb 2013.
4 Özyardımcı N ve ark: Sigara ve Sağlık. Adeka İlaç AŞ, Bursa, 2002,
sh. 318.
5 Rink M et al: Gender spesific effect of smoking on upper tract urothe-
lial carcinoma outcomes. BJU İnt, Mar 2013.
6 Ulrik CS, Lange P: Smoking and astma. Ugeskr Laeger, 164(7):891-5,
2002.

Akciğer ve gırtlak kanseri vakalarının % 90’ının sebebi

sigaradır.7
4- Uzun yıllar sigara içip te terk edenler en büyük rahatlı-
ğı, nefes almakta, öksürükten kurtulmakta ve yokuşu çıkmakta
hissettiklerini ifade etmektedirler.
5- 60 yaşında olup ta, halen sigara içmeye devam eden şa-
hısların akciğerlerinin kapasiteleri, 70-80 yaşındaki hiç sigara
içmemiş olan, insanların akciğerlerinin kapasitelerine eşittir.8
Bu sigara içen şahısların, erken ihtiyarladıklarının çok açık bir
delilidir.
6. Bayanlarda meme kanseri için sigara bir risk faktörüdür.
Erken yaşta sigaraya başlayan bayanlarda meme kanseri riski
%75 artmaktadır. Ovaryum kanserleri de sigara içen bayanlarda
daha çok görülmektedir.9
Dolaşım Sistemi ile Alâkalı Zararları
1- Damar sertliği yapar (Arteriyoskleroz).
2- Kol ve bacak damarlarında tıkanıklıklar yapar. Gangren
olur. El ve ayakların kesilmesi ile neticelenebilir, sakatlığa sebep
olur (Bürger).
3- Beyini besleyen damarlarda da damar sertliği olabilir.
Felçler meydana gelebilir.
7 Hara M, et al: Smoking and risk of premature death among middle

age Japanese. Jpn J Cancer Res, 93(1):6-14, 2002.
8 Hays TJ ve ark: Sigara İçimi İle İlgili Hastalıklardaki Eğilimler. Send-
rom, 104:20-30, 1999.
9 Faber MT et al: Cigarette smoking and risk of ovarian cancer : a poo-
led analysis of 21 case - control studies. Cancer Causes Control, Mar
2013.

4- Kalb hastalıklarına bilhassa miyokard enfarktüsüne (kalb

krizi) zemin hazırlar. Miyokard enfarktüsü, bugün memleketi-
mizde de, bütün dünyada da en önemli ölüm sebebidir. Sigara
içenler arasında, içmeyenlere göre, hem enfarktüs, hem de en-
farktüsten ölüm, en az 10 misli daha fazla görülmektedir. Kalb
hastalıkları ve beyin kanaması sebebi ile meydana gelen
ölümlerin üçte biri sigaraya bağlanmaktadır.
5- Sindirim, solunum ve dolaşım sistemi ile alâkalı sigara-
dan ileri gelebilen birçok hastalıklarda, hastanın sigaraya devam
edipte ilaç almasındansa; hastanın sigarayı bırakması, hiçbir ilaç
almasa dahi hastanın şifası için daha faydalı olmaktadır.
Diğer Bir Grup Zararları
1- Hâfızayı zayıflatır. (Çünkü damarlarda kireçlenmeye (ar-
teriyoskleroz) yol açar. Beyine giden kan ve dolayısıyla oksijen
azalır).
2- Keyif kaçırır, uykusuzluğa sebep olur.
3- Ciltte kırışıklıklara yol açar.
Derinin yaşlanmasında harici faktörlerden en önemli olan-
ları güneşe maruziyet ve sigara içmektir.10
4- Sigara içenlerde yaralar geç iyileşir. Anestezi altında ame-
liyat olacaklar, ameliyattan en az iki ay önce, sigarayı bırakmaları
icap etmektedir.11
5- Sigara içenlerin yanında oturanlarda sigaradan zarar gör-
mektedirler. Evde sigara içen baba bir cihetten çocuklarını da ze-
10 Vierkötter A, Krutmann J: Enviromental influences on skin aging and

ethnic-spesific manifestations. Dermatoendocrinol, Jul 2012.
11 Beckers S, Camu F: The anesthetic risk of tobacco smoking. Acta Ana-
esth Belg, 42:45-56, 1997.
Kurt E: Sigara içimi ve anestezide risk. Sendrom, 104:43-6, 1999.

hirlemiş oluyor. Kapalı bir yerde ve otobüslerde sigara içenlerin

içmeyenleri de belli bir nisbette zehirledikleri unutulmasın. Siga-
ra içmedikleri halde, sigara içenlerin dumanları ile zehirlenenlere
pasif içiciler denir ve bunlar sigarayı bizzat içenler kadar olmasa
bile, sigaranın sebep olduğu bütün menfilikleri yaşarlar.
6- Erkeklerde ve bayanlarda cinsî iktidarsızlığın önemli se-
beplerinden birisi de sigara içmektir.
7- Sigaranın belki 1000’den fazla zararı var. Şimdiye kadar
sağlık açısından bir faydalı tarafını gösteren çıkmamış. Söyleye-
ceğimiz şudur: Alışmayanlar hiç yanaşmasınlar, tiryakiler de
bir an evvel vazgeçmenin yollarını arasınlar.
8- Üstünde pek durulmayan bir diğer zarar, sigaranın yan-
gınlara yol açmasıdır. Sigaradan, daha doğrusu sigara izmarit-
lerinden çıkan yangınlardan her yıl takriben 1700 Amerikan
vatandaşı ölmektedir.12
Memleketimizde de her yıl binlerce dönüm ormanlık arazi
bu sebepten maalesef yanıp kül oluyor.
9- Her yıl bütün dünyada takriben 3 milyon insan sigaranın
sebep olduğu hastalıklardan ölmektedir.13
Memleketimiz için hesaplanacak olursa, halen her yıl,
yaklaşık 15 bin kişi, sigara kullanılmasından ileri gelen has-
talıklardan ölmektedirler.14
12 The Most Asked Questions about Smoking. American Cancer Society,

16. sual
13 British Med. Bull., 52:3-11, 1996
14 Onat A ve ark: Yetişkinlerde sigara içiminin sıklığı, HDL ile ilişkisi ve
koroner olaylara te’siri. Türk Kardiyol Dern Arş, 29:493-8, 2001.

Her 13 saniyede bir kişi, her 65 saniyede (yani daki-

kada) beş kişi, dünyada, sigaranın yol açtığı hastalıklardan
ölmektedirler.15
Sigaranın yol açtığı hastalıklardan ileri gelen ölümlerden or-
talama 1/100’ü pasif içicilerde meydana gelmektedir. (Adı geçen
eser, 31. sual).
10- Kanada’da 5 milyon, İngiltere’de 10 milyon, A.B.D.’de
ortalama bir rakam olarak 40 milyon kişi sigarayı bıraktı. Ancak,
A.B.D.’de daha 50 milyon sigara içen insan var. (Adı geçen eser,
36. sual).16
Türkiye’de PIAR Araştırma Şirketi’nin 1988 yılında ve 1993
yıllarında yapmış olduğu istatistiklere göre, memleketimizde ön-
celeri içip te sigarayı bırakan kaba bir tahminle 7-8 milyon kadar
vatandaşımız var. Ancak 15 yaşın üstünde 15 milyondan fazla
vatandaşımızın da devamlı sigara içicisi olduğu aynı istatistikle-
rin bir diğer üzücü neticesi.
Türkiye’de Sigara İçip İçmeme İle Alakalı Bazı
Rakamlar
1- Sağlık Bakanlığı’nın 1995 yılında 24 ilde ve 12781 lise
talebesinde yapmış olduğu araştırmanın neticelerine göre, lise
seviyesinde öğrencilerin %20’si sigara içiyor.
2- Bu konuda çok farklı istatistikî neticeler alınmaktadır.
Samsun’da, 4740 ortaokul ve lise talebelerinde yapılan bir çalış-
mada, sigara içme nisbeti %13,1 olarak bulunmuştur.17 Kayse-
15 Tobacco or Health: Choose Health. WHO’s Short Answers to Forty Qu-
estions, 1988, 23. sual
16 Ma J, Ward EM, Smith R, Jemal A: Annual number of lung cancer de-
aths potentially avertable by screening in the United States. Cancer,
Feb 2013.
17 Oymak FS ve ark: Kayseri’de kolej öğrencilerinde sigara içme alışkan-
lığı. Erciyes Tıp Dergisi, 20(3):214-9, 1998.

ri’de, bir kolejde yapılan çalışmada ise, öğrencilerin %10’u de-

vamlı olarak sigara içmekte idi.18 Erzurum ilinde, halk arasında
yapılan bir anketin sonuçlarına göre, sigara içme oranı, cinsiyet
ayırımı yapılmaksızın, %58,8 idi.19 Bütün bunlar, farklı bölge-
lerde ve farklı eğitim seviyelerinde yapılan anketlerde, oldukça
farklı neticelerin çıktığını göstermektedir.
3- 1996 yılında, Bursa İl Jandarma Alayı’nda, er, erbaş ve
rütbeli personelde yapılan araştırmanın sonuçlarına göre, er
ve erbaşlarda sigara içme nisbeti %70,7, rütbeli personelde ise
%73,4 idi. Bu neticeler, Türkiye’deki genel sigara içme oranına
göre oldukça yüksek olan rakamlardır.20
4- Halen 36,2 milyon kadar yetişkin insanımızın yakla-
şık %40’ı, yani 14,3 milyon insanımızın sigara tiryakisi oldu-
ğu hesaplanmaktadır. Bu tiryakilerin 10,4 milyonu erkek, 3,9
milyonu bayandır. Ancak sigara tiryakisi olan bayanların sayı-
larında, son yıllarda erkeklere göre daha ciddî seviyelerde artış
görülmektedir.21
5- Bursa’da, ortaokul öğretmenleri arasında yapılan bir an-
ketin neticelerine göre, bayan öğretmenlerin %43,5’u, erkek
öğretmenlerinde %43,4’ü devamlı olarak sigara içmekte idiler.
Erkek ve bayan öğretmenlerin arasında, sigara içme yönünden
18 Sancak R ve ark: Kırsal ve kentsel alandaki lise ve ortaokul öğren-

cilerinde sigara içme durumu. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi,
40:385-93, 1997.
19 Sağlam L ve ark: Erzurum ilinde sigara içme alışkanlığının araştırıl-
ması. Solunum Hastalıkları, 11:148-53, 2000.
20 Öztürk M: Asker ve Sigara: Bursa İl Jandarma Alayı Örneği. GATA
Bülteni, 40:340-45, 1998.
21 Onat A ve ark: Türk Erişkinlerinde Sigara İçimi: Kadınlarımızda Tir-
yakilik Yolunda. Türk Kardiyol Dern Arş, 27:697-700, 1999.

hemen tamamen aynı neticelerin çıkması ve her iki grupta da, si-
gara içme seviyelerinin oldukça yüksek olması dikkati çekicidir.22
6- 2000 yılı tahminlerine göre, 30 yaşın üstünde olan ye-
tişkin Türk erkeklerinin takriben %50’si, bayanların ise %15,5’u
devamlı olarak sigara içmektedir. (Onat A ve ark, 2001)
Kocaeli’nde şehir merkezi ve ilçelerde yapılan ankette siga-
ra içme nisbeti erkekler arasında %42,5, bayanlarda ise %21,8
olarak bulunmuştur. Erkekler ve bayanlar arasında sigara içme
nisbeti bakımından yarı yarıya fark vardır.23
7- Mardin ili şehir merkezinde yapılan araştırmada bayanlar
arasında sigara içme oranının %22,9 civarında olduğu anlaşılmış-
tır. Sigara içme sıklığı, en yüksek yüksek okul mezunu bayanlar
arasında olup (%34,3), en düşük seviye ise okur yazar olmayan
grupta (%16) çıkmıştır. Sigara içme oranı, çalışan bayanlarda
%40,2 olup, çalışmayan yada ev hanımı olan bayanlarda %21,7
nisbetinde idi.24
8- Şanlıurfa’nın köylerinde yapılan bir araştırma da, araştır-
maya dahil edilmiş olan 368 kadından %25,6’sının aktif sigara
içicisi olduğu tesbit edilmiştir. Bu devamlı sigara içen bayanların
yarıya yakını (%51,2) hamilelikleri esnasında da sigara içmeye
devam etmişlerdi. Sigara içen bayanların %74,4’nün bebeklerinin
ve çocuklarının yanında da sigara içmeye devam ettikleri anlaşıl-
mıştır. Bu bize sadece şehirli, genellikle yüksek tahsilli ve çalışan
22 Yüksel EG ve ark: Orta Dereceli Okul Öğretmenlerinde Sigara İçme

Nisbeti. Solunum Hastalıkları, 10:55-60, 1999.
23 Argun B ve ark: Kocaeli’nde sigara içme prevalansı. Tüberküloz ve To-
raks, 59(2):140-145, 2011.
24 Saka G ve ark: Mardin kent merkezinde 15 yaş üstü kadınlarda si-
gara içme sıklığı. Türk Silahlı Kuvvetleri Koruyucu Hekimlik Bülteni,
7(2):141-146, 2008.

bayanların sigara içtikleri fikrini değiştirmektedir. Her kesimden

bayanlar sigaranın zararlarına maruzdurlar.25
Sigara İçmek ve Hamilelik
1- Kadınlar sigaranın zararlarına erkeklerden daha hassastır-
lar. Aynı durum alkol alışkanlığında da mevzubahistir. Erkekler
arasındaki alkoliklerin karaciğer sirozuna yakalanma riski, günde
130 gram saf alkol alırlarsa meydana gelmekte, fakat kadınlarda
aynı risk günde sadece 50 gramla meydana gelmektedir. Aynı
şekilde, içki ve sigara kullanan kadınlar, erkeğe nazaran kansere
yakalanma yönünden daha büyük bir riske sahiptir.
Evli olup ta çocuk sahibi olmayı isteyen ve hamile kalmayı
arzu eden bayanlarda, sigara içmenin hamile kalmayı geciktirdiği
anlaşılmıştır.26
2- Hamilelikte sigara içen annelerin zayıf, cılız (prematüre),
hastalıklı hatta ölü bebekleri dünyaya gelebilir. Yine bilhassa
hamilelikte sigara içen annelerin, komplikasyonlu doğum dedi-
ğimiz, doğum esnasında problemleri olabilir.27
3- 17.000 çocuk üzerinde yapılan incelemeler, annenin si-
gara tiryakisi olması halinde çocuk üzerindeki zararlı tesirleri
olduğu anlaşılmıştır. Sonuç gerçekten ürkütücüdür.
Gebeliğin dördüncü ayından itibaren günde devamlı olarak
10 adet sigara içen annelerin bebeklerinde, doğum sırasında
ölüm nisbetinde % 30’luk bir artış görülmüştür. Ayrıca sigara
tiryakisi annelerden dünyaya gelen çocukların, normalden daha
25 Köse E ve ark: Şanlıurfa’nın kırsal kesiminde yaşayan kadınlar arasın-

da sigara içme davranışı. Solunum, 13(1):26-31, 2011.
26 Munafo M, et al: Does cigarette smoking increase time to conception.
J Biosoc Sci, 34(1):65-73, 2002.
27 Lauren S, et al: Maternal Smoking During Pregnancy: A Rewiev. Am J
of Public Health, 92(6):966-74, 2002.

az ağırlıkta doğdukları, böyle annelerin düşük ve ölü doğum

yapma ihtimâlinin daha yüksek olduğu kabul edilmektedir. Ay-
rıca, annenin sigara içme alışkanlığı, çocuğunun sakat ve kusurlu
olarak dünyaya gelme ihtimâlini de arttırmaktadır.28
4- Bütün hamileliklerde normalde % 15-20 nisbetinde dü-
şük vakası olur. Sigara içen annelerde, en insaflı bir rakamla %
28 nisbetinde fazla düşük vakası olmaktadır. 100 000 sigara içen
hamile anneler incelenmiş ve bunlarda sigara içmeyen 100 000
hamile bayanlara göre 4000 civarında ekstradan düşük vak’ası
gösterilmiştir.29
Yine aynı incelemenin neticelerine göre dış gebelik riski si-
gara içen annelerde içmeyenlere göre iki misli artmaktadır.
5- Sigara içen annelerin geri zekâlı çocukları olma riski, si-
gara içmeyen annelere göre %75 daha fazla bulunmuştur.30
6- Bebeğini emziren annelerde nikotin, anne sütüne, dolayı-
sı ile bebeğe de geçer. Bebekte zararlı tesirleri olur. Hatta bebekte
nikotin zehirlenmesine bile yol açabilir.31
7- Hamilelikte çevresel sigara dumanına maruziyetinin, üç
ve daha fazla kişinin sigara içtiği evlerde yaşamanın, anne ve ba-
28 Sağlık Ansiklopedisi, Arkın Kitabevi, İstanbul, 1984.

Yurdakul Y: Sigara İçmenin Zararları. Çağdaş Tıp Dergisi, 5(27):2-4, 1978.
Jarvinen PA: Effect of Smoking During Pregnancy on Fetus. Annales
Padiatriae Fenniae, 9: 18, 1963.
29 Wald N, Hackshaw AK: Cigarette Smoking: an epidemiological over-
view. British Med Bull, 52:3-11, 1996.
30 Drews CD: The relationship between idiopathic mental retardation
and maternal smoking. Pediatrics, 97:547-51, 1996.
31 Ertogan F: Tütün, Gebelik ve Süt Çocukluğu. Tüberküloz ve Toraks,
28(3-4):154-8, 1980.

banın her ikisinin de sigara içmesinin bebeklerde ve çocuklarda

solunum sistemi hastalıklarını arttırdığı görülmüştür.32
8- Gülhane Askeri Tıp Akademisi’nde (GATA) çalışan ve si-
garanın insan vücuduna yaptığı tahribatı en iyi bilen gruplardan
olan hemşireler arasında yapılan bir ankette, çalışan hemşirele-
rin %49,8’inin yani nerede ise yarıya yakınının devamlı sigara
içtiği anlaşılmıştır. Bu bize bir şeyin zararını bilmenin, insanı o
maddeden uzaklaştırmaya yetmediğini açıkça isbat etmektedir.33
Günde sadece bir paket mi sigara kullanıyorsunuz? Bir senede onla-

rın nasıl küçük bir tepe teşkil ettiğini hiç aklınıza getirdiniz mi? Ya-
nıp giden paracıklarınızı, kaybolan sıhhatinizi hiç düşündünüz mü?
32 Karatay G: Hastaneye yatan çocuklarda çevresel sigara dumanı ma-

ruziyeti. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik
Dergisi, 4(3):96-101, 2011.
33 Sayan İ ve ark: Bir eğitim hastanesinde görev yapan hemşirelerin siga-
ra içme profilinin belirlenmesi. Genel Tıp Dergisi, 19(1):9-15, 2009.

Sigaranın Dinî Hükmü

Din âlimlerimiz sigara için açık ve kesin hükümler bulun-
madığından dolayı, içki gibi sigara ile alâkalı açık ve kesin hü-
küm verememişlerdir. Ancak yüce dinimizin sigaraya iyi gözle
bakmadığı da açıktır.
Bir kere insana vücut nimeti emanet olarak verilmiş ve
ömrü boyunca vücudu nasıl kullanacağından hesaba çekileceği
bildirilmiştir. Sigara vücuda en zararlı olan maddelerden birisi
olduğuna göre, sigara içenin manen mesûl olacağı açıktır. Bir
de meselenin mâli yönü vardır. En başta sigara oldukça yüksek
bir fiyatla satılmaktadır. Bunun toplamı her ay belli bir meblağı
bulmaktadır ki, bu para zarurî ihtiyaçlardan kesilerek sigaraya
yatırılacaktır. Bu şüphesiz; “Yiyiniz, içiniz, israf etmeyiniz.
Çünkü Allah israf edenleri sevmez” (A’râf Sûresi, 31) meâlin-
deki ayetteki hükme ters düşmektedir.
Ayrıca Hz. Peygamber (s.a.s.) Efendimiz, muhtelif hadis-i
şeriflerinde sıhhatin kıymeti üzerinde durmuşlardır. Meselâ;
“İnsanların çoğunun aldandığı (ve kıymetini takdir ede-
mediği) iki nimet vardır. Vücut sıhhati ve boş vakit”. (Buhari,
Tirmizi)34
“İman müstesna, hiç bir kimseye sıhhatten daha hayırlı

bir nimet verilmemiştir”. (Tirmizi, Hadis No: 3553)
“Kul kıyâmet gününde, dört şeyden hesap vermedikçe,
Huzur-u Rabbü’l-Âlemîn’den ayrılamaz; (Ömründen) Ömrü-
nü nerede tükettiğinden. (İlminden) İlmi ile ne yaptığından.
(Malından) Malını nerede kazanıp nereye sarf ettiğinden.
34 Canan İ: Hadis Ansiklopedisi (Kütüb-i Sitte). Akçağ Kitabevi, 10. cilt,

Tıb ve Rukye Bölümü, s. 535.

(Bedeninden) Bedenini nasıl kullanıp, nerede harcadığın-

dan.” (Tirmizî, Kıyâmet 1, 2419)
“Sağlık kaidelerine riayet ederek kuvvetli olan mümin,
(şartlarına riayet etmediği için güçsüz ve) zayıf kalan mü-
minden Allah katında daha hayırlı ve daha sevimlidir.” (Müs-
lim, Kader, 34; İbn-i Mace Mukaddime, 10; R. Salihin, Hadis No: 100)
Hadis-i şeriflerinde görüleceği gibi, insan vücudunun sıh-

hatini muhafaza ile vazifelidir. Onu tahrip edip zehirlendiren
her şeyden kaçmak mecburiyetindedir. Sigara da şüphesiz bu
hükmün haricinde değildir.
Ayrıca, yine diğer bir hadislerinde Hz. Peygamber (s.a.s.)
Efendimiz; “Müslüman elinden ve dilinden, Müslümanların
incinmediği insandır.” (Tirmizî, İman, 26-27-28) diye buyurmak-
tadır. Umumî bir toplantıda sigara içen bir şahıs, diğer sigara
içmeyenleri de belli bir nisbette zehirlemektedir. Bu sigara iç-
meyen diğer mümin kardeşlerine eziyet etmek değil de nedir?
Sigara içen şahıs, farkında olmadan başkalarının kul hakkını
almış olmaktadır. Kul hakkının âhirette hesabını vermenin en
zor bir hak olduğu hepimizce malumdur.
Bu konuda Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Ku-
rulu’nun bir fetvasını vererek mevzuu bitirelim; (Diyanet, Mart
1992, s. 30).
“Sigara içmenin gırtlak ve akciğer kanseri başta olmak

üzere bir çok hastalıklara yol açtığı mütehassıslarca belir-
tilmektedir. Dinimiz kişinin kendisine ve başkasına zarar
vermesini, eza etmesini ve israfı haram kılmıştır. Bazı âlim-
ler içene ve dumanını teneffüs eden herkese sıhhî yönden
zararlı olan sigaranın, israf, eza ve fena kokusunu da dikkate
alarak, haram olduğunu söylemişlerdir. Hakkında kesin ya-

saklayıcı hüküm bulunmadığını ifade eden bazı âlimler ise

onu mekrûh görmüşlerdir. Binaenaleyh sigara içmenin en
azından mekruh olduğunda şüphe yoktur.
İçilmesi haram veya mekruh olan bir şeyin satışı da aynı
hükümdedir.” (Mekruh: Kerih, nahoş görülen)
Pasif İçiciler
Bugün açık bilinen bir gerçek daha var; şahıs hiç sigara iç-
miyor, içmeyi de düşünmüyor. Fakat iş yerinde, bekleme salon-
larında, velhasıl bulunmak mecburiyetinde kaldığı yerlerde içilen
sigaraların dumanlarının kirlettiği pis havayı teneffüs eden şa-
hıslar sigara dumanından belli ölçüde de olsa zehirlenmektedir-
ler. Pasif içici dediğimiz bu şahıslar da sigara içenlerde görülen
bütün hastalıkların hemen hepsi (ancak daha az sayıda olmak
üzere) görülür. Sigaranın yol açtığı hastalıklardan meydana gelen
ölümlerin aşağı yukarı 1/100’nin pasif içicilerde olduğu tahmin
ediliyor.35
Sigaradaki nikotin vücutta bazı değişikliklere uğradıktan
sonra idrarla kotinin diye adlandırılan bir artık madde şeklinde
atılır. Bir araştırıcı grubu, İstanbul’da, bir ilkokulda talebeleri
üç gruba ayırıp idrarlarındaki kotinin seviyesini incelemişlerdir.
Neticeler şöyledir:
1- Evinde hiç sigara içilmeyen çocukların idrarlarındaki ko-
tinin miktarı: 237 ngr/mlt,
2- Evinde sadece babalarının sigara içtiği çocukların idrar-
larındaki kotinin seviyesi: 400 ngr/mlt,
35 A Physician Talks About Smoking, 1990, s. 36-9

Iversen B et al: Active and passive smoking and the risk of myocardial
infarction in 24 968 men and women during eleven year of follow
up: the Tromso Study. Eur J Epidemiol, Feb 2013.

3- Evinde babanın yanında annenin de sigara içtiği çocukla-

rın idrarlarındaki kotinin miktarı: 484 ngr/mlt. (ngr (nanogram):
gramın milyarda biri)
Araştırmaların neticesinde görüldüğü gibi evde sigara içen
şahıs arttıkça, çocuklarında vücuduna aldığı nikotin se viyesi
ve ona bağlı olarak ta idrarındaki kotinin seviyesi artmaktadır.
Hiç sigara içmeyen bu çocuklar, anne ve babası evde sigara
içiyorsa, günde sanki 4-5 sigara içmiş gibi zarar görmekte-
dirler.36 Bu çocuklarda, bronşit, zatürrie gibi üst ve alt solunum
yolu enfeksiyonlarının, evde sigara içilmeyen çocuklarla kıyas
edildiği zaman 3,5 misli daha fazla görüldüğü tesbit edilmiştir.
Evde, sigara dumanına maruz kalmış çocuklarda, akciğer fonk-
siyon testlerinde de, normale göre farklar, bozukluklar tesbit
edilmiştir.37
Pasif içicilik sadece çocuklarda değil, yetişkin insanlarda da
problemlere yol açıyor. Amerika Birleşik Devletleri (A.B.D.)’nde
her yıl pasif içici olup, solunum sistemi ile alakalı sigaraya bağlı
hastalıklardan 4000-5000 kişinin öldüğü, İngiltere’de ise 1000
kişinin öldüğü tahmin ediliyor. Sigara içen bir erkekle evlenen
bir bayanın akciğer kanserine yakalanma riskinin % 30 daha
fazla olduğu hesaplanmıştır. Şüphesiz aynı netice aksinde de söz
konusudur.38
36 Dağlı E, et al: Urinary cotinin levels in primary school children: Evi-

dence of exposure to environmental tobacco smoke. Epidemiology
Aspects of Pediatric Respiratory Disease. P0324, 1992.
37 Lancet, 346:280, 1995.
Karakoç F ve ark: Çevresel sigara dumanının, çocuklarda, akciğer
fonksiyon testleri ve bronşiyal hiperaktivite üzerine etkisi. Çocuk
Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 41:293-303, 1998..
38 The Most Often Asked Questions About Smoking by American Can-
cer Society, 1989, question 24.

A.B.D.’de her yıl yaklaşık 200 000 kişi miyokard enfarktü-

sünden yani kalb krizinden dolayı ölmektedir. Bunun, tahminen
35000-40000 kişisi pasif içicilikten dolayı ölmektedir. Akciğer
kanserinden ölümlerde bu nisbet 3000-4000 kişi kadardır. Bu
netice, pasif içiciliğin, kalb damar hastalık larından ileri gelen
ölümlere te’siri, akciğer hastalıklarından ileri gelen ölümlere te’si-
rinden 10 misli daha fazla olduğunu göstermektedir.39
Sigara Tiryakileri
Unutmayın ki, sigara içerek sadece kendinizi değil, çoluk çocu-
ğunuzu, aynı odada çalıştığınız mesaî arkadaşınızı da sigaranızın
dumanı ile zehirliyorsunuz. Başkalarının hakkını alıyorsunuz. 40
milyon evet 40 milyon Amerikalı sigarayı bıraktı. Siz hiç sigarayı
bırakmayı düşünmediniz mi?
Sigara İçmenin Kalb Hastalıkları ile Alâkası

Gerçek: Sigara İçmek Kalb Hastalıkları Riskini Ciddi
Şekilde Arttırır.40
Yıllardır sigara ile akciğer kanseri ve kronik akciğer hasta-
lıkları arasındaki bağlar üzerinde çalışılmış ve bu çalışmalar en
39 Başar E: Pasif Sigara İçiminin Kardiyak Te’sirleri. Türk Kardiyol Der

Arş, 28:239-44, 2000.
40 Katsiki N et al: Smoking and vascular risk: are all forms of smoking
harmfull to all types of vascular disease? Public Health, Feb 2013.

iyi şekilde döküman haline getirilmiş ve tanıtımı en iyi şekilde

yapılmıştır. Vatandaşlarımızın çoğu belki sigara içmenin solu-
num yolları hastalıkları ile alâkasını biliyor. Ancak hikâyenin
tamamı bundan ibaret değildir. Çünkü son müşahedeler sigara
içmenin kalb damar hastalıklarının ana, esas sebebi olduğunu
göstermiştir.
Şimdi size soruyoruz; bu konu sizi de yakından ilgilendiri-
yor mu? Muhakkak ki evet. Memleketimizde her yıl on binlerce
vatandaşımız, kalb krizi, yüksek tansiyon, dolaşım sistemi hasta-
lıkları ve diğer kalb hastalıklarından ölmektedirler. Aynı zamanda
milyonları geçen sayıda vatandaşımızda kalb ve damar hastalık-
larından muzdariptirler. Binlerce ölüm hadisesinin zahiri sebebi
sigara olup, bunun ekseriyetini de kalb krizleri yani miyokard
enfarktüsü teşkil ediyor.
O halde kalb hastalıklarını hafife almamamız lâzım gelir.
Sigara İçmek ve Kan Dolaşımı

Sigara içmenin kalb ve kan damarlarında birçok ciddî te-
sirleri vardır. Sigara içerisindeki nikotin kanın damara yaptığı
basıncı yani tansiyonu, kalb atış hızını, kalb tarafından pompa-
lanan kan hacmini ve kalbin kendisini besleyen arterlere giden
kan miktarını arttırır. Nikotin aynı zamanda kol ve bacak atar-
damarlarının büzülmesine ve dolayısı ile de ele ve ayağa giden
kan miktarının düşmesine sebep olur.
Bütün bunlarla beraber, nikotin sigara dumanında bulunan
zararlı maddelerden sadece bir tanesidir. Sigara dumanında bu-
lunan diğer bir zehirleyici madde olan karbon monoksit (CO),
kandaki alyuvarlarla birleşir, kalbin ve vücudun bütün diğer
organlarının ihtiyacı olan oksijen miktarını azaltır. Sigara içmek
aynı zamanda kanda bulunan ve kanın pıhtılaşmasında önemli

rolleri olan kan pulcuklarının (trombositlerin) istenmeyen şe-

kilde biribirlerine yapışmalarına ve kümeler teşkil etmelerine
yol açar. Kan pulcuklarının yani trombositlerin çabuk harap-
lanmalarına sebep olur. Kanın pıhtılaşma zamanını düşürür ve
kan akışını zorlaştırır. Bütün bu hadiseler, şahsın kalb damar
sistemine zarar verir.41
Dikkat: Sigara Dumanında Karbon Monoksid Bulunur.
Sigara İçmenin Periferik (Çevresel) Damar Hastalığı İle

Alâkası
Periferik damar hastalığı kol ve bacaklardaki kaslara kan
taşıyan damarların daralmasıdır. Şayet kan pıhtısı daralmış olan
bir arteri tıkarsa, neticede kol ve bacağın zarar görmesine hatta
kaybedilmesine yol açabileceğinden tehlikelidir.
Sigara içmek periferik damar hastalığının ana risk faktörü-
dür. Sigara içenler periferik damar hastalığına daha çok yaka-
lanırlar. Aynı zamanda hastalık ortaya çıkarsa, sigara içenlerde
daha ağır seyreder. Sigarayı bırakanlarda bu hastalığın önemi
gittikçe azalır. Periferik damar hastalığı olanların çoğu sigara
içenlerdir. Cerrahi müdahalenin icap ettiği vakalarda, ameliyat
sigarayı bırakanlarda daha iyi netice verir.
Şeker hastalığı periferik damar hastalığı için bir diğer önemli
risk faktörüdür. Şeker hastalığından muzdarip olup ta aynı za-
manda sigara içenlerin periferik damar hastalığına yakalanma
riski daha yükselmiştir.
41 Sağcan A, Omay B, Akın M: Kronik sigara içen koroner arter hastala-

rında, agonistlerle indüklenmiş in-vitro trombosit agregasyon ceva-
bı. Türk Kardiyol Derneği Arş, 29:488-92, 2001.

Arter Duvarı Kan Yağ Birikintisi

Enine kesitler arter duvarında birikmiş olan yağı gösteriyor. Lüme-
ni (kanın aktığı boşluk) daralmış olan bir arterde kan pıhtısı teşek-
kül edebilir. Bu durum kalb kasına kanın gitmesini önler ve neti-
cede kalb sektesi veya krizi yani miyokard enfarktüsü olur.
Ateroskleroz (Damarların Sertleşmesi)

Ateroskleroz arterlerin yani atardamarların en iç duvarında
yağların birikmesi ile husule gelir. Neticede damarlar sertleşir ve
elastikiyetleri azalır. Bunun neticesinde de daralmış olan kan da-
marlarına kanı pompalamak için kalb zorlanır, daha çok çalışır.
Arterler damar duvarında birikmiş olan yağdan dolayı tıkanabilir.
Buda kalb krizinin en önemli sebebidir.42
Kalbi besleyen damarlar olan koroner arterlerin ve ana atar
damar olan aortun sertleşmesi, sigara içenlerde içmeyenlere göre
çok daha fazla görülür. Damar sertliği teşekkül ederse, sigara
içenlerde içmeyenlere göre daha ağır seyreder.
Sigara İçmenin Kalb Krizi İle Olan Alâkası
1- Sigara içmek,
2- Yüksek tansiyon,
3- Kanda yağ miktarının (meselâ kolesterolün) yüksek
olması, miyokard enfarktüsü yani kalb krizinin en önemli
42 Aparcı M ve ark: Gençlerde sigara içiminin aterosklerotik risk faktör-

leri üzerine olumsuz etkisi. Türk Silahlı Kuvvetleri Koruyucu Hekimlik
Bülteni, 8(3):193-198, 2009.

üç sebebidir. Yüksek tansiyonu olan, kanda kolesterolü yüksek

olan veya her ikisi de yüksek olan ve aynı zamanda sigara içen
şahıslarda kalb krizi riski çok daha yüksektir. Şahsın içtiği sigara
miktarı arttıkça, kalb krizi geçirme riskide artmaktadır. Meselâ,
günde bir paket sigara içen şahsın kalb krizi geçirme şansı,
hiç sigara içmeyen birisine göre iki misli daha fazladır. Gün-
de iki veya daha fazla sigara içenlerde bu risk içmeyenlere
göre üç misli daha fazladır.
Sigara içip te kalb krizi geçirenlerin tekrar sigaraya de-
vam etmeleri durumunda ikinci bir kalb krizi geçirme ih-
timâlleri daha da artmıştır. Bu kimseler bir nevi kendi mezar-
larını kendi elleri ile kazmaktadırlar.
Genel Araştırmaların Neticesi: Sigara İçmek, Akciğer
Kanseri, Kalb Hastalığı, Amfizem, Bronşit Gibi Hastalıklara
Yol Açar.
Angina Pektoris (Göğüs Anjini)
Angina pektoris kalb kaslarının ihtiyacı olan oksijeni alama-
masının sonucu meydana gelen bir durumdur. Göğüste şiddetli
ağrılarla kendisini hissettirir.
Sigara içmek,kalbin dakikadaki atış sayısını yani nabzı arttı-
rır. Bunun neticesinde kalbin oksijene olan ihtiyacı artar. Ancak
kalbe yani kalb kaslarına giden oksijen miktarını düşürür. Neti-
cede göğüs ağrıları ortaya çıkar. Bu bakımdan bu şahıslar göğüs
ağrılarını azaltmak maksadı ile hareketlerini tahdit etmek yani
azaltmak zorunda kalırlar.
Kalb Hastalığı ve Kronik Akciğer Hastalığı

Sigara içmek kronik bronşit ve amfizem gibi kronik akciğer
hastalıklarının ana sebebidir.

Kronik Obstruktif (tıkayıcı) Akciğer Hastalığı (KOAH) bil-

hassa solunum sistemi üzerine menfi tesirleri olan, nefes alıp ver-
medeki zorlukla kendisini hissettiren bir hastalıktır. Uzun yıllar
içilmesinin neticesi olarak ortaya çıkar. Tedavisinde de sigaranın
tamamen terk edilmesi son derece önemlidir.43
Bu kronik akciğer hastalıkları kalbe ek bir yük getirir ve
şahısta kalb hastalığı mevcutsa, kalbte yetmezlik tablosu ortaya
çıkar.
Kronik Obstruktif (tıkayıcı) Akciğer Hastalığı (KOAH) olan
erkek şahıslarda erektil disfonksiyona (sertleşme problemi) ol-
dukça sık rastlanmıştır. KOAH ağırlaştıkça, yani hastalık tablosu
ağırlaştıkça erektil fonksiyon daha çok bozulmuştur. KOAH lı
hastaların hemen hemen hepsi değişik ölçülerde erektil fonksi-
yondaki bozukluktan şikâyet etmişlerdir.44
Sigara İçmenin, Bayanlarda Doğum Kontrol Hapları İle
Alâkası
Doğum kontrol hapı alan bir kadının kalb krizi geçirme
riski, bu hapları kullanmayan kadınlara göre daha yüksektir.
Doğum kontrol hapı alan ve aynı zamanda sigara içen kadınlar-
da kalb krizi geçirme riski normal kimselere göre bir kaç misli
artmaktadır.
Sigara İçmek ve Gençlik
Genç yaşta sigaraya başlayan bir kimse, ömrü oldukça yaşa-
yacağı hayatını, sıhhatli bir şekilde yaşama şansını büyük ölçüde
43 İnal İ ve ark: Kronik obstrüktif akciğer hastalarında sigara hikayesi

ve fonksiyonel kapasite arasındaki ilişki. Fizyoterapi Rehabilitasyon,
22(1):39-43, 2011.
44 Usalan AK ve ark: Kronik obstruktif akciğer hastalığında erektil dis-
fonksiyon ve hastalık parametreleri ile ilişkisi. Türk Geriatri Dergisi,
14(3):238-244, 2011.

risk altına sokar. Meselâ, gençler arasında kalb krizi geçirme

riski oldukça azdır. Ancak sigara içerlerse, gençlerde dahi
öksürük, kuvvet azlığı ve kalb çarpıntısı ortaya çıkar. Bu
durum sigara içmeye devam edilirse, zamanla daha da kötü-
leşir, kalb hastalığı veya kronik akciğer hastalığı gibi önemli
hastalıklar gelişir.
İkaz: Sigarayı şimdiden bırakırsanız, kalble alâkalı hastalık

riskiniz büyük ölçüde azalır.
Katranı ve Nikotini Düşük Olan Sigaralar
Sigaranın sağlık için emin, zararsız olan tipi yoktur. İlmî

araştırmalar, katranı ve nikotini düşük olan sigaraların içilme-
sinin koroner kalb hastalığı riskini düşürmediğini göstermiştir.
Katran ve nikotin yüzdeleri düşük olan sigaraları içenler,
sayı olarak daha fazla sigara içerler ve sigarada azalmış olan
nikotini telâfi etmek içinde, içtikleri sigaraları derin derin iç-
lerine çekerler. Bu ise yeni yeni problemleri netice verir. Çünkü
sigarada bulunan zararlı maddeler sadece nikotin ve ziftten ibaret
değildir. Sigarada toplam 4000 kadar zararlı madde mevcuttur.
Düşük nikotinli sigaradan içen şahıs, sigara dumanını içine daha
çok çekeceği için, şahıs diğer birçok zararlı maddeleri vücuduna
daha çok oranda alır ve hastalık riskide o nisbette artar.
Sigarayı Şimdi Bırakmayı Niçin Tecrübe Etmiyorsunuz?
Ne kadar zamandır veya kaç paket içtiğiniz hiç önemli değil.

Sigarayı bıraktığınız andan itibaren kalb hastalığı riskiniz azala-
caktır. Sigarayı bıraktığınızdan on yıl sonra, kalb hastalığından
ölebilme riskiniz, hiç sigara içmeyen bir şahıs gibi olacak.

Kalb hastalığı belirtileriniz başlamadan önce sigarayı bırak-

mış olmanız önemlidir. Kalb hastalığınız bir defa ortaya çıkar ve
ondan sonra sigarayı bırakırsanız, kalb sektesi geçirme riskiniz
azalsa bile normal şahıslardaki seviyeye düşmez. Sigarayı bırak-
mak için kalb hastalığının çıkmasını beklemeyin. Vaktiniz varken
bırakın.
Sigarayı Şimdi Bırakın, Sigarayı Bırakırsanız Çok
Kârda Olacaksınız
Seçilmiş Mükâfatlar: Sigarayı bırakmanın kendisine mah-
sus mükâfatları vardır. Koklama ve tad alma hissiniz artacak,
kendinizi daha zinde hissedeceksiniz. Sıhhatiniz yerine gelecek.
Sigarayı içmemenin mükâfatı daha sıhhatli bir hayattır. Aslında
son sigarayı bıraktığından;
20 Dakika Sonra; kan basıncınız düşecek ve nabzınız ön-
cekine göre düşecektir.
8 Saat İçerisinde; kanınızdaki karbon monoksit (CO) dü-
şecek, oksijen (O2) normal seviyesine doğru yükselecektir.
Nikotin süratle düşecektir.
72 Saat Sonra (3 Gün); son sigara dumanınızı savurduğu-
nuzdan 72 saat sonra akciğerlerinizin kapasitesi hemen yükse-
lecektir.
3-5 Yıl İçerisinde; kalb krizi riskiniz sigara içmeyenlerdeki
seviyeye iner.
10 Yıl İçeresinde; akciğer kanserinden ölme riskiniz sigara
içmeyenlerin seviyesine iner.45
45 Stop For Good, American Medical Association, s. 33.

Evet, resimli roman kahramanı Red Kit te artık sigara içmiyor. Si-
gara yerine ağzına bir çöp koyuyor. Peki ya siz hiç sigarayı bırak-
mayı tecrübe ettiniz mi?
Sigarayı ilk denemede bırakamazsanız bile bir daha, bir daha

deneyiniz. Sonunda başarı sizindir.

Biraz Şaka
Sigara İçenlere Muhteşem Bir Haberimiz Var
Bol duman tütün şirketi her yaştan sigara içicisini büyük
mükâfatı kazanmaya çağırmaktadır. Her sigara içen şahsın, aşa-
ğıdaki mükâfatları kazanma şansı vardır;
1. Büyük Mükâfatlar: Gıcır gıcır bir akciğer kanseri, kalb
krizi (miyokart enfarktüsü), amfizem, damar sertliği, yüksek
tansiyon, cinsi iktidarsızlık.
2. İkinci Mükâfat: Farenjit (yutak iltihabı) ve bademcik
iltihabı, bronşit, astım ve mide ülseri, erken yaşlanma.
3.Teselli Mükâfatlarımız: Sinüzit, diş eti iltihabı, diş taşları,
sararmış dişler ve iştahsızlık, nefesin kötü kokması.
Sigarayı Bırakabilmek
Misallerini gördüğümüz gibi, artık bugün sigaranın zararlı
olmadığını kimse iddia edemiyor. Gerek bu konuda araştırma
yapan ilim adamları, gerekse sigarayı yıllardan beri kullanan tir-
yakilerde sigaranın zararlı, hem de sağlığa son derece zararlı bir
madde olduğunda birleşmektedirler. Ancak alışmış tiryakilerin
ortak derdi de, alışmış olduğu sigarayı nasıl bırakacağıdır. Bunun
için bir yol, metot mevcut mudur?
Hemen peşin olarak belirtelim ki sigarayı bırakmak husu-
sunda sihirli, fevkalâde netice veren bir metot yoktur. Netice
tamamen sigara için şahsın irade gücüne, biraz sabır ve metanetli
olmasına bağlıdır. Yoksa peşin olarak lüzumsuz vaadlerde bulun-
mak, tiryakileri sükut-u hayale uğratabilir. Ancak bizzat kendim,
uzun yıllar, meselâ 25-30 senedir, günde bir, iki hatta üç paket
sigara içip te bırakan ve rahatladığını ifade eden, çok kişilerle
karşılaştığımı ifade etmek isterim.

Amerika Birleşik Devletleri’nde daha önce tiryakisi olup ta

bırakan ve bu halini devam ettiren 40 milyon kişi, İngiltere’de
10 milyon kişi, Kanada’da 5 milyon kişi ve memleketimizde de
7-8 milyon civarında vatandaşımızın sigarayı bıraktığını ifade
edersek, sigara bırakmanın zor bir iş olmadığını, biraz gayret
edilirse mümkün olabileceğini anlarız. Şayet sizde sigara içiyor-
sanız, sigarayı bırakanlar grubuna katılmamanız için hiç bir se-
bep yoktur.
Bırakmak İçin İyi Bir Zaman Seçmelisiniz
Nezle, soğuk algınlığı, mide rahatsızlıkları dönemlerinde
çoğu kişi tiryaki bile olsa sigara istemez, hatta tiksinti bile duya-
bilir. Bu durum sigarayı bırakmak için iyi bir başlangıç olabilir.
Sigarayı bırakmakta en önemli faktör, şahsın kendi ira-
desi ve nefsine hâkim olabilmesidir. İşte şahsın nefsine ve
iradesine en hâkim olduğu zaman ise, oruçlu olduğumuz Rama-
zan ayıdır. Oruç tutan bir kimse gündüzleri sigara içmeyeceğine
göre akşamları da biraz sabredip bu halini devam ettirebilirse, bir
ay içerisinde sigara illetinden kurtulamaması için hiç bir sebep
yoktur.
Sigarayı Aniden Bırakmak
Sigarayı bırakmanın en emin ve kestirme yolu aniden bırak-
maktır. Bilhassa belli bir hastalığa yakalanmış olan şahıslarda bu
tarz sigarayı bırakma çok görülür. Damar sertliğine uğramış,
miyokard enfarktüsü geçirmiş, mide kanaması olmuş, gırtlak
veya akciğer kanseri olma riski olan şahısların, yıllardan beri
sürdürmüş olduğu sigara alışkanlıklarını doktorunun ikazı
ile hemen bıraktıkları çok görülmektedir. Hatta tiryakiye, si-
garaya devam ederse elinin ve ayağının kesilebileceği belirtilirse
derhal sigarayı bırakmaktadır. Bütün bunlar göstermektedir ki,

zora gelince sigara bırakılabilmektedir. Öyle ise, “ne yapayım,

bırakamıyorum” ifadesi tiryakilerin kendi bahaneleri olmasın?
Ciddi bir rahatsızlık geçirmediği halde, sigara tiryakisi olup
ta aniden bırakan tiryakilerde vardır. Bu birazda gayret ve cesaret
işidir. Tiryaki kararını verir, üzerindeki sigara paketini, kibrit ve
çakmak gibi sigarayı hatırlatan her şeyi kaptığı gibi çöp bidonu-
na atar. Bir daha da sigarayı aramaz ve içmez. Sigarayı bırakma-
nın en pratik ve kestirme yolu budur.
Ancak böyle bir durumda şahsın takviye edilmesi gerekir.
Her gün bol miktarda soğuk su veya meyve suyu içmesi tavsiye
edilir. İlk günlerde yemek olarak, taze meyve, sebzeler ve haş-
lamalar tavsiye edilir. Mümkün mertebe yeni meşgaleler tavsiye
edilir. Bir eski tiryaki sigarayı bırakma hatırasını şöyle anlatıyor-
du “Sigarayı bırakmaya karar verdiğim zaman yaz ayı idi.
Deniz kenarında idim. Sigara aklıma geldiği ve sigarayı is-
tediğim an denize atlıyor ve uzun müddet yüzüyordum. O
zaman o istek benden kayboluyordu. Bir ay sonra zaten yeni
hale alıştım ve artık sigarayı aramamaya başladım. Şimdi ise
hiç aramıyorum ve eskisine göre son derece rahatım.”
Sofradan Hemen Kalkınız

Sigarayı terk etmeden önce bir kimse yemekten hemen son-
ra sigara içiyor idi ise, o şahıs yemeğini bitirir bitirmez sofradan
kalkmalıdır. Çünkü yemeği bitirmiş, oturuyor ve sigara içmeyi
hatırınıza getiriyorsanız, sonunda muhtemelen sigara içeceksiniz
demektir. Bu ise bütün gayretinizin bir manada boşa gitmesi
demektir. O zaman hemen sofradan kalkıp başka meşgaleler
bulmanız lâzımdır.
Yine sigarayı terk eden şahıs, eli ile devamlı meşgul olacak
sigarayı arıyorsa, eli için yeni meşgaleler bulmalıdır. Meselâ eli ile

tesbih çekebilir. Birde ağzı devamlı bir şey arıyorsa, sakız, nane
şekeri, karanfil gibi çiğneyecek bir şeyle nefsini avutabilir.
Sigarayı Bırakmada Bir Takım Yan Tesirler Görülebilir
Her gün belli miktarda sigara içen bir kimse sigarayı bıra-
kınca bir takım değişik haller gösterebilir. Çabuk sinirlenme hali
olur. Baş dönmesi, mide bulantısı geçirebilir.
Hatta akciğerlerin temizlenmeye başlamasından dolayı, kötü
bir öksürükte tutabilir. Aslında bunlar iyiye alâmettir ve bir iki
hafta içerisinde geçer. Bu yan tesirler uzarsa doktora gidilebilir.
Ayrıca yine sigarayı terk eden şahıs, kahvehane ve benzeri
yerler gibi çok sigara içilen yerlere gitmemelidir. Sigara içmeyen
arkadaşlar edinmelidir. Şayet ikram eden olursa, bıraktığını ifade
ederek reddetmelidir. Sigarayı daha önce bırakmış kimselerle
konuşup, onların tecrübelerinden istifade etmelidir.
Yavaş Yavaş Sigarayı Bırakmak
Bazı kimseler tedricen sigarayı bırakmayı tecrübe ederler
ve genelliklede muvaffak olurlar. Bunun içinde önce kullanmış
olduğu sigara markasını değiştirmesi tavsiye edilmektedir. Böy-
lece alışmış olduğu sigaranın verdiği koku ve ağız tadı kısmen
kaçmış olur.
Sonra belli zamanlarda kendi kendine sigara yasağı koy-
malıdır. Meselâ; “Saat 10.00’a kadar sigara içmeyeceğim”,
“iş yaparken sigara içmeyeceğim”, “öğle tatilinde de sigara
yok”, “akşam yemeğinden sonra da sigara içmeyeceğim” gibi
yasaklar koymalıdır. Yavaş yavaş bu yasak saatlerini gittikçe art-
tırmalıdır.
Sigara bırakma sebeplerini bir kağıda yazar, sık sık bu ya-
zıları okur. Şayet bu arada sigara içiyorsa, içtiği sigarayı yarısına

kadar içip bırakır. Dibine kadar içmez. Sigara içerken de müm-

kün mertebe içine çekmemeye çalışır. Ağzına doldurup üfler.
Bir diğer usulde yavaş yavaş sigarayı bırakmaktır. Her gün
veya gün aşırı sigara miktarını devamlı olarak azaltır. Bir tek
sigaraya düşürür ve en sonunda da tamamen terk eder. Yani ilk
gün 20 adet sigara içiyorsa, ikinci günü 19’a, üçüncü günü 18’e,
bir sonraki gün 17’e düşürüp, en sonunda da tamamen terk eder.
Ancak, sigarayı aniden bırakmanın, sigarayı tedricen bırakmak-
tan daha netice alıcı olduğu belirtilmektedir.
Sabırlı Olmasını Bilmek
Bırakma halini devam ettirmek sigarayı bırakmak kadar zor-
dur. Sigara aklınıza geldiğinde başka işlerle meşgul olun. Çok
darlanırsanız Allah’a dua ediniz. Bu sizin için bir manevi kuv-
vet olacak ve o anda sigarayı istemiyebileceksiniz.
Birde sabır içerisinde olmasını bilmek lâzım gelir. Sabreder-
ken de sadece yaşadığınız günü düşünün. Yani; “ben bu sigara-
yı bıraktım ama, bu sıkıntı ile günlerce, hatta aylarca nasıl
sabredeceğim” deyip mevcut sabrınızı başka zamana dağıtma-
yın. Sabırda sadece yaşadığınız günü, hatta yaşadığınız saati
düşünün. Yani; “ben şu anda sigara içmemeye sabredebiliyor
muyum?” diye kendinize sorunuz. Muhakkak ki sabrınız o anda
kâfi gelecek ve sizi koruyacaktır. Her gün, hatta her saat aynı şeyi
yaparsanız, sonunda galip gelen siz olacaksınız.
Bir Tek Sigara İçmek Sizi Tekrar Tiryaki Yapabilir
Maalesef bir tek sigara dahi sizi tekrar eski tiryakiliğinize
döndürebilir. Ancak sigarayı bırakmayı tecrübe etmiş ve tekrar
sigaraya başlamış iseniz bu sizi üzmesin. Birçok araştırma, siga-
rayı bırakmayı ilk defa tecrübe edenlerin ancak belli bir yüzdesi-
nin sigarayı terk edebildiğini, aynı şahıslar ikinci, üçüncü, hatta

dördüncü ve beşinci teşebbüslerinde ancak sigarayı bırakmaya

muvaffak olabildiklerini göstermiştir.
Kilonuza Dikkat Edin
Sigarayı bıraktığınızda kilonuz artabilir. Ancak bu pek
önemli bir problem değildir. Yağlı ve tatlı yiyeceklerden biraz
uzak durun. Salata, meyve ve sebzeye ağırlık verin. Dikkatli
olunuz. Kilo almayı, sigaraya tekrar başlamak için bir mazeret
olarak kullanmayınız.
Doktora Yardım İçin Başvurabilirsiniz
Sigara bırakmak hususunda mümkünse sigara içmeyen bir
göğüs hastalıkları mütehassısına, bir kardiyoloğa veya bir dahi-
liye hastalıkları mütehassısına, buda mümkün olmazsa sigara
kullanmayan herhangi bir doktora müracaat ediniz. Bunlar si-
zinle ilgilenebilir, sigarayı bırakmak hususunda size yardımcı
olabilirler. Sizdeki tiryakilik önüne geçilemez bir ihtiyaç halini
almış ise bir fakülte hastanesinde göğüs hastalıkları bölümüne
müracaat ediniz. Sigara bırakmak hususunda bazen iki tedavi
metodu tavsiye edilebilir:
1- Nikotinli çiklet.
2- Nikotin deri yaması.46
Doktorunuz sizin için bunlardan birisini tavsiye edecek ve-
yahut ta bütün bunlara hiç ihtiyaç olmadığını belirtecektir. Si-
garayı bırakmaktan ileri gelen asabiyet şiddetli olursa, belki size
teskin edici bazı ilaçlar tavsiye edebilecektir.
46 Ceylan C, Yılmaz N: Sigarayı Bırakma Metotları ve Uygulanacak Stra-

tejiler. Sendrom, 105:22-6, 2000.
Lowell C: Sigarayı Bırakmaya Yardımcı İlaç Tedavisi. Sendrom, 104
(6):32-43, 1999.

Sigarayı Bırakınca Kârınız Ne Olacak?

İlk defa CO (Karbon monoksit), nikotin, zift ve diğer zehir-
lerin zararlarından, kirliliğinden kurtulacaksınız. Nefesinizdeki
kötü koku temizlenecek. Gün geçtikçe dişleriniz temizlenecek,
nefes almanız rahatlayacak. Bazı dolaşımla alâkalı problemleri-
niz birkaç haftada düzelecek. Kalb hastalıkları riskiniz azalacak.
Öksürüğünüz kalkacak. Geceleri daha rahat uyuyacaksınız. Mer-
divenleri çok daha rahat çıkacaksınız.
Çevreyi, evinizi kirletmeyeceksiniz. Çocuklarınızı, dairede-
ki arkadaşlarınızı sigara dumanı ile zehirlemiyeceksiniz. Maddi
yönden kârınız olacak. Sigaraya harcadığınız para elinizde kala-
cak. Ve daha bir çok avantajınız olacak. Bütün bu kârlar, müsbet
neticeler sigarayı bırakma teşebbüsüne değmez mi? Ne dersiniz?

“Sigara İçmek Çok Cezbedicidir” Amerikan Kanser Cemiyeti’nin,

sigara içmenin şahsı çirkinleştirdiğini ima eden bir afişi.

173
ALIŞKANLIK (İPTİLÂ) YAPAN MADDELER
Alışkanlık yapan maddeler deyince akla ilk defa gelen al-

koldür. Yani her türlü alkollü içki. Alkol iptilâ yapan maddelerin
başını çekmekle birlikte, buna başka maddeler de ilâve edilebi-
lir. Morfin, eroin, esrar, LSD (lizerjikasid dietil amid), kokain
ilk akla gelen başka isimlerdir. Hatta tıpta ilaç olarak kullanılan
benzodiazepinler (hipnosedatif: uyutucu ve sakinleştirici), bar-
bitüratlar (uyku ilaçları), amfetaminler (tembih edicilerin bir
grubu), narkotikler (uyuşturucular) de dikkatsiz ve uzun müd-
det kullanıldığı zaman iptilâ yapabilmektedirler.
Alışkanlık ve ilaç bağımlılığı deyince ne anlamalıyız? Meselâ

çoğumuz çay ve kahve tiryakisiyizdir. Ancak gerçek manada, far-
makolojide (ilaçlar ilmi) çay ve kahve iptilâsından söz edilmez.
Bağımlılık yapan madde şöyle tarif edilebilir: Bu maddeler
merkezi sinir sisteminde (M.S.S.), yani beyin, beyincik ve
omurilikte önemli derecede stimülasyon (tembih, uyanıklık)
veya depresyon (uyuşukluk, baskı) meydana getirirler. Netice
olarak ta bazı şeyleri idrakte, huy ve mizaçta, zihnî ölçülerde
değişiklikler olur. Davranışlar bozulur. Motor fonksiyonlar-
da bozukluklar olur. Meselâ sarhoşun zorlukla ve yalpalayarak
yürümesi gibi. Alışkanlık yapan maddelerin kullanılmasından

sonraki sarhoşluk halinde otomobil kullanılması, birçok trafik

kazalarının ana sebebidir.1
İptilâ ise şöyle tarif edilebilir: Bir maddenin vücuda veya
M.S.S.’ne tesiri sonucu, o maddenin tıbbî bir maksat olmak-
sızın ısrarla kullanılmasıdır. Bu tip maddeleri kullananlarda iki
tip iptilâ (bağımlılık) olur:
Psişik (Ruhî) İptilâ: Müptelâ olmuş bir şahsın, meselâ bir
alkoliğin veya esrarkeşin içkiyi veya esrarı almak, kullanmak
için, devamlı bu maddelere karşı bir arzu hissetmesidir. Alkolik
alkolü, esrarkeş esrarı belli periyodlarda bulamazsa veya kul-
lanamazsa bir takım, ruhî huzursuzluk, sinirlilik, asabiyet gibi
arazlar gösterirler. Bunlar ruhî bağımlılığın mevcudiyetinin de-
lilleridirler.
Fizikî İptilâ: Buna nöröadaptasyon adı da verilmektedir.
Madde müptelâsı şahıs alıştığı madde ile meselâ içki ile öylesine
içli, dışlı olmuştur ki, bilhassa M.S.S. hücreleri normal faaliyet-
lerini yapabilmeleri için âdeta o maddeye ihtiyaçları vardır. Alış-
kanlık yapan maddenin kesilmesi halinde şahısta mahrumiyet
tablosu (abstinens sendromu) diye adlandırılan bir klinik tablo
ortaya çıkar. Çarpıntı, nabızda artma, titremeler, hayaller görme,
bir grup nörolojik (sinirlerle alâkalı) bozukluklar ortaya çıkar.
Şahıs, yılan, akrep, çıyan gibi hayvanları gördüğünü söyler. Bu
belirtiler ruhî bağımlılıktan oldukça farklıdır. Çoğu kere psişik
(ruhî) ve fizikî iptilâ birlikte görülür.
Alkol ve alışkanlık yapan madde kullanılmasında, maddenin
kesilmesi durumunda, mahrumiyet (yoksunluk) belirtileri, hu-
kuktaki adı ile imsak belirtileri gelmesi durumunda iptila (ad-
1 Moeller MR, Kraemer T: Drugs of abuse monitoring in blood for

control of driving under the influence of drugs. Ther Drug Monit,
26(2):210-21, 2002.

diction), mahrumiyet tablosunun teşekkül etmediği durumları

ise, alışkanlık (itiyat: habitutaion) olarak görmek, hukukçular
ve kanun yönünden alışılagelmiş bir davranış olmuştur. Şahsın
bir cürme bulaşması durumunda, alacağı ceza iptila veya itiyat
haline göre değişmektedir.2
Tolerans (Tahammül): Alışkanlık yapan maddeleri kulla-
nanları bekleyen bir diğer önemli tehlikede toleranstır. Tolerans,
vücudun iptilâ yapan maddeye alışmasıdır. Meselâ ilk defa alkol
alan bir şahıs, bir bardak içki ile sarhoş oluyorsa, ikinci defa ilk
seferki kadar sarhoş olması için, ilk seferdekine göre daha fazla
içki alması lâzım gelir. Üçüncü seferde ise ikincisinden daha fazla
içki alması lâzımdır. Bu her sefer artarak çoğalır. Şahıs neticede
alkolik olur.
Çapraz Tolerans: Aynı sınıftan olan ilaçlardan birine karşı,
şahısta tolerans meydana gelmişse, aynı sınıftan olan bir diğer
ilaca karşıda tolerans meydana gelmesidir. Meselâ uyku ilaçla-
rından birisini devamlı kullanan şahısta zamanla tolerans gelişir.
Bu şahsın vücudu aynı sınıftan olan, fakat daha önce şahsın hiç
kullanmadığı başka bir uyku ilacına karşıda alışmış gibidir. Buna
çapraz tolerans deniyor.
2 Özsan HH: Alkol ve madde kullanım bozukluklarıyla ilgili medikole-

gal sorunlar. Ankara Ün Tıp Fak Mec, 51(1):31-3, 1998.

BU GRUPTAKİ İPTİLA TİPİ TOLERANS

İPTİLA (BAĞIMLILIK) TİPİ
BAŞLICA MADDELER RUHÎ FİZİKÎ YAPIYOR MU?
1. Morfin (Opioid) Tipi İptila (Bu Morfin, Kodein, Eroin,

gruptaki Maddelerin Çoğu Haşhaş Meperidin, Metadon (Morfin
EVET EVET EVET
Bitkisinin Tohum Kapsülünden Ve Kodein Tıpta Ağrı Kesici Ve
Elde Edilirler.) Öksürük İçin Kullanılır.)
2. Alkol Tipi İptila (Alkolizm)
(Her Türlü Alkollü İçki, Tahıllardan Her Türlü Alkollü İçki (Tıpta
“ “ “
Ve Meyvelerden, Fermantasyonla Kullanılmaz.)
Elde Edilir.)
Barbitüratlar (Uyku İlaçları),
Benzodiazepinler (Diazepam,
Klordiazepoksid, Vs.),
3. Barbitürat Tipi İptila “ “ “
Meprobamat (Tıpta Uyutucu
Ve Sakinleştirici (Hipnosedatif)
Olarak Kullanılır.)
4. Tütün Tipi Bağımlılık (Tütün, KISMİ
Sigara, Puro, Pipo (Tıpta
Tütün Bitkisinin Kurutulmuş “ ZAYIF TOLERANS
Kullanılmaz.)
Yapraklarından Elde Edilir.) YAPAR
Amfetamin; Deksamfetamin,
Metamfetamin Metilfenidat
KUVVETLİ
(Ritalin) Vs.
5. Amfetamin Tipi İptila “ ZAYIF TOLERANS
(Tıpta Narkolepsi (Uyku
GELİŞİR
Hastalığı, Davranış Bozuklukları
Vs. de Kullanılırlar.)
6. Kokain Tipi İptila (Kokain, Kokain Ve Koka Bitkisinin
Koka bitkisinin Yapraklarından (Erythroxylon Coca) Yaprakları. “ ZAYIF ZAYIF
Elde Edilir.) (Tıpta Kullanılmaz)
7. Esrar (Marijuana) Tipi Bağımlılık Esrar, Marijuana (Müessir
(Esrar, Hint Keneviri Bitkisinin Madde: Thc: Delta-9-
“ ZAYIF ZAYIF
Çiçek Ve Yapraklarından Elde Tetrahidrokannabinol) Tıpta
Edilir.) Kullanılmaz.)
KISA
8. Halüsinojen (LSD) Tipi LSD (Lizerjik Asid Dietilamid), ZAMANDA
Bağımlılık (LSD) (Lizerjikasid Dimetiltriptamin, Meskalin, ÇOK
“ HAYIR
Dietil Amid) Buğdaya Musallat Bir Fensiklidin (Angel Dust: Melek KUVVETLİ
Mantardan Elde Edilir. Tozu) (Tıpta Kullanılmaz) TOLERANS
GELİŞİR.
9. Khat Tipi İptila (Khat (Catha Müessir Madde Zayıf Amfetamin
Edulis) Bitkisinin taze Yapraklarının Benzeri Te’siri Olan Katinon’dur. “ HAYIR HAYIR
Çiğnenmesi ile Ortaya Çıkar.) (Tıpta Kullanılmaz)
10. Uçucu Solvent (İnhalant) Aseton, Benzin, Eter, Tiner, BAZILARI
“ EVET
Tipi İptila Toluen, Vs. (Tıpta Kullanılmaz) YAPAR
Şekil 10. Dünya Sağlık Teşkilâtı iptilâ yapan maddeleri, tesir şid-
detine, kullanılış tarzlarına, ilaç grubu temeline ve benzeri özel-
liklerine istinaden, 10 ayrı gruba ayırmıştır. Yukarıdaki şemada,
bu 10 farklı bağımlılık tiplerinin isimleri verilmiş ve belli başlı
bazı özellikleri belirtilmiştir.
(NOT: Bu şema; Dökmeci İ: Farmakoloji (Kısaltılmış Temel Bil-

giler). İzmir, 1995. baskılı kitabın 266. sahifesindeki şemadan is-
tifade edilerek hazırlanmıştır.)

Narkotikler (Uyuşturucular)
Bu isim altında geçen maddeler, daha çok haşhaş bitkisin-
den (Papaver somniferum) iki yolla elde edilirler:
1- Haşhaş bitkisinin tohum kapsülünün olgunlaşmadan
önce bıçakla çizilmesi ile dışa akan sıvının güneşte kurumasın-
dan elde edilen afyon sakızından (opium gum) elde edilirler.
2- Olgun tohum kapsülünün kuru artıklarından elde edilir.
* Afyon (opium)
Haşhaş bitkisinin tohum
* Morfin
kapsülünden elde
edilenler; * Kodein
* Thebain
* Hidromorfin (dilaudid) Yarı Sentetik)
* Eroin (Yarı Sentetik)
Naloksan (naloxone) thebainden elde edilir. Eroinmanlarda
husule gelen mahrumiyet tablosunu (abstinens sendromu) azdı-
rır, açığa vurdurur.
Meperidin (pethidine) ve metadon (methadone) ise ta-
mamen sentetik olarak laboratuvarlarda sentezlenen narkotik-
lerdir. Metadon bilhassa eroinmanların tedavisinde, eroine göre
daha az zararlı olduğu düşünülüp, bir nevi ehven’üş-şer diye
verilen bir maddedir.3 Ancak metadonla tedavide ölüm riski de
bulunmaktadır.4
3 Cone EJ, Preston KL: Toxicologic aspects of heroin substituion treat-

ment. Ther Drug Monit, 24(2):193-8, 2002.
4 Pilgrim JL, McDonough M, Drummer OH: A review of metadone deat-
hs between 2001 and 2005 in Victoria, Australia. Forensic Sci Int, Feb
2013.
Amato L, et al: Methadone at tapered doses for the management of
opioid withdrawal. Cochrane Database Syst Rev, Feb 2013.
McGlone L, et al: Neonatal visual evoked potentials in infants born to
mothers prescribed metadone. Pediatrics, 131(3):e857-63, 2013.

Narkotikler ağrı kesici ve uyku verici olarak bilinirler.Meselâ

morfin şiddetli ağrıları olan kanserli hastalarda doktor kontro-
lünde olarak ağrı kesici olarak verilir. Kodein öksürük kesici bir
madde olarak bilinir.5
İlaç olarak yazılan kuvvetli opioidler, fentanil (deriden
veriliyor), morfin ve petidin (meperidin) dir. Zayıf opioid
ise kodeindir. Petidin kanserli olmayanlara daha çok yazıldığı
halde, morfin ve fentanil daha çok kanserli hastalar için tercih
edilmektedir.6
Eroin
Morfinin ikinci bir ameliyeden geçirilmesi ile elde edilir.
Tıbbî maksatla kesinlikle kullanılmaz. Elde edilişi de gayr-ı ka-
nunidir. Eroin bütün narkotik suiistimallerinin % 90’nı teşkil
eder. Çok kısa zamanda ve çok cüz’î miktarları dahi alışkanlık
yapar. Eroin suiistimali, burundan toz şeklinde çekerek, cilt altı-
na ve damar içine (intra venöz) enjeksiyon ile de yapılabilmekte-
dir. Eroin kullananların o anda göz bebekleri küçülür. Burunları
tıkalı gibi konuşurlar. Nezleli birisi gibi, burunları devamlı akar.
Eroin, keyif verici tesirinden dolayı su-i istimali çok yapılan
yarı sentetik afyon menşeli bir ağrı kesicidir (narkotik analjezik).
Eroinin kötü maksatla kullanılışı bilhassa son 30 yılda bütün
dünyada önemli bir halk sağlığı meselesi haline gelmiştir. Eroin
kullanıldığında, başta merkezî sinir sistemi olmak üzere, solu-
num sistemi, kalb-damar sistemi gibi birçok sisteme tesir eder.
5 Laval G, et al: New Level III Opioids of the World Health Or-ganization.
Rev Med Interne, 23(l):55-70, 2002.
6 Pan HH, et al: Trends in the consumption of opioid analgesics in ta-
iwan from 2002 to 2007: a population-based study. J Pain Symptom
Manage, 45(3):272-8, 2013.

Şahsın damar yolu ile çok miktarda eroin kullanması, şahısta

solunumun durmasına yol açar. Şahsın ölümü ile neticelenebilir.7
Bilhassa damar yolundan enjektör ile eroin kullananlar ara-
sında sarılığın iki tipi (hepatit B ve hepatit C) ve aids normal
şahıslara göre daha sık olarak görülmektedir.8
Eroinin, bir defada bile damar içine vererek kullananlar-
da iptilâ yapabildiği, otoritelerce ifade edilen bir hakikattir.
Bir defa bağımlılık teşekkül ettikten sonra şahsın kendisini o
alışkanlıktan kurtarması hemen hemen imkânsızdır. Böyle bir
şahısta tolerans olacağı için, sarhoşluğun meydana gelmesi için
her seferinde aldığı eroin dozunun artırılması lâzımdır. Şahıs
eroini kullanmaya 5-10 mgr ile başlar. Zamanla bu doz 400-450
mgr’a kadar çıkar. Eroin kullananlar da, hayatî organlarda, bil-
hassa karaciğer ve böbreklerde patolojik bozukluklar kendisini
gösterir.9 Neticede fazla uzun olmayan bir müddet içerisinde,
bu şahıs aldığı ekstra bir doz neticesinde solunum merkezi felç
olacak, şahıs ya bir tavan arkasında, ya bir park köşesinde veya
bir tuvalet kenarında ölü olarak bulunacaktır.
Withdrawal Sendromu: Eroinmanların veya başka herhan-
gi bir madde bağımlısının, müptela olduğu maddeyi bulamaması
durumunda, 12-16 saat sonra ortaya çıkan durumdur. Ağrılar,
asabiyet, uykusuzluk, zihnî melekelerde azalma, göz bebekle-
rinde büyüme, ürperme, çarpıntı, hızlı nefes alıp verme, esne-
7 Cansız K ve ark: Eroin Kullanımına Bağlı Solunum Depresyonu. Türk

Silahlı Kuvvetleri Koruyucu Hekimlik Bülteni, 11(2):248-250, 2012.
8 Mırsal H ve ark: Damar yolundan eroin kullananlarda hepatit B, hepa-
tit C ve HIV yaygınlığı. Bağımlılık Dergisi, 4(1):10-14, 2003.
9 Türkmen A ve ark: Eroin intoksikasyonu sonrası gelişen non-trav-
matik rabdomiyolize akut böbrek yetersizliği. İst Tıp Mecmuası,
59(3):98-100, 1996.
Orth SR: Adverse renal effects of renal and illicit drugs. Ther Umsch,
59(3): 122-30, 2002.

me, burun akıntısı, terleme, kusma, ishal olur. Bu tablo, şahsın,

bağımlısı olduğu maddeyi alması veyahut ta yetecek miktarda
narkotik analjezik (ağrı kesici) verilmesi ile ortadan kalkar.
Eroinmanların tedavisi için, değişik metotlar ve ilaçlar tec-
rübe edilse de, genellikle arzu edilen tam tedavi sağlanama-
maktadır. En te’sirli çare, şüphesiz bu maddelere baştan uzak
kalmaktır.10
Esrar
Türkiye’de suiistimali ve kaçakçılığı en çok yapılan zarar-
lı maddelerden birisidir. Esrar, dünyanın hemen bütün coğrafi
bölgelerinde yetiştirilebilen dişi Hint keneviri bitkisinin gövdesi,
yaprakları ve çiçekli kısımlarından elde edilmektedir. Asıl mü-
essir aktif madde, bitkinin özsuyunda bulunan delta-9-tetra-
hidrokannabinol (THC: Tetrahydrocannabinol)’dur. Kuru yap-
raklarının tütüne sarılarak içilmesi en yaygın kullanılış tarzıdır.
Batıda marijuana adı ile bilinen madde ise kenevir bitkisinin
daha çok üst yapraklarının kurutularak sigara şeklinde içilmesi-
dir. Amerika Birleşik Devletleri (A.B.D)’nde kanunen yasak ol-
masına rağmen, 18-25 yaş grubundakilerin, devamlı olmasa bile
% 50-70 kadarının marijuanayı kullandıkları tesbit edilmiştir.11
Esrarın belki en önemli zararı, biranın şahsın yüksek dereceli
alkollü içkilere geçişte vasıta olması gibi, esrarda, eroin, kokain
gibi ağır bağımlılık yapan maddelere alıştırmada geçiş vazifesi
yapmasıdır.12
10 Li M, Chen K, Mo Z: Use of qigong therapy in the detoxification of

heroin addicts. Altern Ther Health Med, 8(1):50-4, 2002.
Jones CM: Heroin use and heroin use risk behaviours among nonme-
dical users of prescription opioid pain relievers-United States, 2002-
2004 and 2008-2010. Drug Alcohol Depend, Feb 2013.
11 Statistical Abstracts of the United States, 1994, sahife: 141.
12 Wilcox HC, Wagner FA: Exposure opportunity as a mechanism lin-
king youth marijuana use to hallucinogen use. Drug Alcohol Depend,

Esrar kullanan kişilerde, mekân, zaman, şahıs ve cisim idra-

ki bozulur. Cisimleri olduğundan büyük ve küçük görür. Motor
koordinasyon bozulmuştur. Bu sebeple trafik kazalarına yol açar.
Kullanan şahıslarda kullandığı anda, kalb atışları ve nabız
artar. Koroner arter problemi olan şahıslarda enfarktüs görülür.
Uzun yıllar esrar kullananlarda ise solunum yolu hastalıkları or-
taya çıkar. Yine uzun yıllar kullananlarda kalb, beyin, böbrekler
üzerinde zararlı tesirleri görülür.
Esrar şahsın sağlığına olan zararlarından başka, esrarı kulla-
nan şahısta bilhassa saldırganlık hislerinin açığa çıkmasına sebep
olmaktadır. A.B.D.’de, narkotik büro dosyalarında, marijuananın
tesiri altında işlenmiş olan birçok cinayet kayıtları vardır.13 Hiçbir
tıbbî maksatla kullanılışlı olmayan esrar, şahsı deliliğe, hatta ölü-
mü ile neticelenebilecek olan kötü akıbete doğru götürecektir.14
Kokain
Güney Amerika’da yetişen koka bitkisinin (Erythroxylon
Coca) yapraklarından elde edilir. Beyaz, kristalize, tuz gibi bir
tozdur. Takriben 300 kg. koka yaprağından yarım kilo kokain
elde edilir.
Kokain müptelâları bu maddeyi toz halinde burundan çe-
kerler veya suda eritip damardan zerk ederler. Kokain kullanıl-
dığı an M.S.S. (Merkezî Sinir Sistemi)’ne tesir eder. Şahsın kalb
atışları artar, kan basıncı yükselir ve solunumu hızlanır. Yüksek
66(2):127-35, 2002.
13 U.N. Bulletin of Narcotics, Vol: 18, No: 2, 1966.
14 Graham HL, Maslin J: Problematic cannabis use amongst those with
severe mental health problems in a inner city area of UK. Addict Be-
hav, 27(2):261-73, 2002.
Kintz P, et al: Crime under the influence of psycoactive drugs. Acta
Clin Belg Suppl, (1):24-30, 2002.

dozlarda, solunum felci veya kalb durmasından dolayı ölüme

yol açar.
Kokainin az miktarları dahi, kullanan şahısta zamanla alış-
kanlık yapar.15 Uzun yıllar kokain kullananlarda uykusuzluk,
ruhî bozukluklar, intihar teşebbüsleri gibi bozukluklar görülür.
Kokainin kalb kası ve iskelet adaleleri üzerinde, direkt toksik
(zehirli) tesirleri vardır.16
Kokain müptelalarının tedavileri için birçok değişik ilaç ve
usul tecrübe edilmesine rağmen, diğer alışkanlık yapan madde-
lerdeki gibi, istenen, arzu edilen tam tedavi sağlanamamaktadır.17
Krak (Crak)
Kokainin ucuz, yoğunlaştırılmış bir çeşididir. Kokain eroin-
den daha zararlı iken, krak kokainden üç defa daha zararlıdır.
Nefesle çekme yerine daha çok sigara ile içilir. Tesirleri daha
keskin ve öldürücüdür. Uzun müddet kullananlarda ruhî bozuk-
luklar, hatta deliliğe varan tesirleri söz konusudur.18
15 Mathias R: Even modest cocaine use can cause brain changes related
to addiction. NIDA NOTES, 16(3):6-7, 2001.
16 Cengiz G ve ark: GC/MS metodu ile idrarda kokain tayini. Ankara
Üniversitesi Eczacılık Fakültesi dergisi, 33(3):139-149, 2004.
17 Mathias R: Blood pressure medication may improve cocaine treat-
ment results in patients with severe withdraval symptoms. NIDA
NOTES, 16(6):8, 2001.
Simpson DD, Joe GW: A national 5 year follow-up treatment outco-
mes for cocaine dependence. Arch Gen Psychiatry, 59(6):538-44, 2002.
Bell RP, et al: Intact inhibitory control processes in abstinent drug
abusers (I): A funtional neuroimaging study in former cocaine addi-
cts. Neuropharmacology, Mar 2013.
18 Gossap M, et al: Changes in use of crack cocaine after drug misuse
treatment. Drug Alcohol Depend, 66(1):21-8, 2002.

LSD
(Lysergic Acid Diethylamide: Lizerjik Asid Dietilamid)19
Bu madde, buğdaya musallat olan bir mantardan elde edilir.
Renksiz, tatsız ve kokusuz bir madde olarak tarif edilir. LSD’yi
kullanan şahısta bir takım hayaller, parıldayan güzel ışıklar gö-
rüldüğü belirtilir.20 Fakat bu madde öylesine müessir bir madde
olarak tarif edilmektedir ki, LSD’nin çok çok cüz’î, mikroskobik
miktarları dahi, şahsı âdeta dönüşü olmayan bir yolculuğa gön-
derebilmektedir.Yapılan tecrübeler, LSD’nin çok ufak dozlarının
bile, hücrelerde bulunan ve irsiyetle alâkalı mikroskobik yapılar
olan kromozomlarda büyük tahribatlar yaptığını göstermiştir.
Bilhassa hamilelik esnasında kullanılan annelerin bebeklerinde
çeşitli organ kusurları meydana gelmektedir.21
Bütün bunlar göstermektedir ki, LSD dediğimiz kimyevî
madde bir zehir özelliğini taşımaktadır. Öyle ise aklı başında
olan birisi bu maddeyi niçin tecrübe etmeyi düşünsün ki?
Ekstasi
(Ecstasy) MDMA (3,4 Methylenedioxy Metamphetamine)
Ekstasi maddesi stimülan (tembih edici) ve halusinasyon
yapan (hayallere yol açan) bir maddedir. Son yıllarda genç-
ler arasında çok kullanılan zararlı maddelerden birisidir. Bir-
çok zararları yanında yol açtığı karaciğer harabiyeti (hepa-
19 Mori T et al: Discriminative stimulus effects of hallucinogenic drugs:

a possible relation to reinforcing and aversive effects. J Pharmacol
Sci, 120(2):70-6, 2012.
20 Öztürk Ö ve ark: Hallüsinojen kullanımıyla ilgili akut ve kronik du-
rumlar ile tedavi yaklaşımları. Bağımlılık Dergisi, 8(2): 102-107, 2007.
21 Nichols CD, Sanders-Bush E: A single dose of LSD influences gene
expression patterns within the mammalian brain. Neuropsycophar-
macology, 26(5):634-42, 2002.

to-toksisite) bu maddenin yan tesirlerinden birisidir ve ölümle

neticelenebilmektedir.22
Türkiye’de farklı dokuz ilden 11991 lise ikinci sınıf talebe-
leri arasında, ekstasi adlı zararlı maddeyi kullanıp kullanmadık-
ları sorulmuştur. Ankete cevap verenlerin %2,5’u hayatlarında
en az bir defa bu maddeyi kullandıklarını ifade etmişlerdir. Bu
oran memleketimiz için gerçekten dikkatli olunması gereken bir
rakamdır.23
Ekstasi veya MDMA denilen madde, kullanılınca LSD gibi
hayaller gösteren (halüsinojen) bir madde olarak tarif edilmekte-
dir. Tembih edici, uyarıcı te’siri vardır. Ancak şahıs ekstasi hapını
aldıktan bir müddet sonra, zararlı te’sirleri görülmeye başlar.
Bu maddenin bilhassa beyin üzerindeki zararları çoktur.
Beyinde, vücut sıcaklığını kontrolle vazifeli olan merkezlere za-
rar verir. Vücudu istenmeyen şekilde ateş basar. Uzun müddet
kullananlar da, böbrekler iflas eder. Vücuttan su istenilen şekilde
atılamaz. Beyin fazla su alır, şişer, telafisi mümkün olmayan tah-
ribatlar ve sonunda da ölüm vukua gelir.24
Ayrıca, ekstasi hapını kullananlar da, kandaki pıhtılaşma
istenilen seviyede olmaz, vücudun değişik yerlerinde kanamalar
olur ve ölümle neticelenebilir.
Daha birçok hastalığa ve problemlere yol açan ekstasinin
zararları, bilinen birçok zararlı maddelerinkinden çok daha fazla
22 Şahin OZ ve ark: Ekstasi kullanımına bağlı fulminan hepatit: vaka

takdimi. Akademik Gastroenteroloji Dergisi, 3(3):152-154, 2004.
23 Ögel K ve ark: Türkiye’de ortaöğretim gençliği arasında ekstasi (ecs-
tacy) kullanımı. Bağımlılık Dergisi, 4(2):67-71, 2003.
24 Koesters SC, et al: MDMA (Ecstasy) and other club drugs. The new
epidemic. Pediatric Clin North Amer, 49(2):415-33, 2002.

olduğu, zaman geçtikçe ve bu konuda araştırmalar yapıldıkça

daha iyi anlaşılmaktadır.25
Fensiklidin (Phencyclidine)
Bu zararlı madde de LSD gibi halusinojenik (hayal verici)

bir maddedir.26 Argo ifade ile melek tozu (angel dust) adı ve-
rilir.27 1963 yılında anestezik olarak ameliyatlarda kullanılmış,
ancak zararları müşahede edilince derhal tıbbî olarak kullanmak-
tan vazgeçilmiştir. 1970’li yıllardan sonra da suiistimali yapılan
maddeler grubuna dahil olmuştur. Vücutta, maddenin kullanıl-
dığı anda ve yıllarca sonra ortaya çıkan, birçok problemlere yol
açmaktadır.
Uçucu (Solvent) Tipi Maddelerin Suistimali
Bu tip suiistimalde, bazı zamklarda, boya maddelerinde,

mobilya cilalarında, saç spreylerinde bulunan, eter, aseton, ben-
zin, tiner vs. gibi uçucu, organik sıvı maddelerin solunum yolu
ile vücuda alınması söz konusudur. Bu maddeler alkol sarhoşlu-
ğuna benzeyen bir sarhoşluk yaparlar. Bilhassa bazı solüsyonlar,
ciddî toksik (zehirli) tesirlere sebep olurlar, organlarda ciddî pa-
tolojik hasarlara yol açarlar ve sonu ölümle bitebilir.
25 Ogeil RP, Rajaratnam SM, Broadbear JH: Male and female ecstasy users:
Differences in patterns of use, sleep quality and mental health outco-
mes. Drug Alcohol Depend, Feb 2013.
26 Crosby MJ, et al: Phencyclidine increases vesicular dopamine uptake.
Eur J Pharmacol, 438(1-2):75-8, 2002.
27 Moghaddam B, Krystal JH: Capturing the angel in “angel dust”: twenty
years of translational neuroscience studies of NMDA receptor anta-
gonists in animals and humans. Schizophr Bull, Sep 2012.

Koklayarak uçucu maddeleri kötü maksatla kullananlarda,

sinir sistemi hasarları, anlama, kavrama bozuklukları gibi pato-
lojik hadiseler ortaya çıkmaktadır.28
Uçucu madde kullananlarda, bu madde ile birlikte genellik-
le sigara, içki hatta esrar kullandıkları da tesbit edilmiştir.
Uçucu maddeyi kullanmaya başlama yaşları 12, 13 yaşlarına
kadar gerilemiştir.29
Uçucu maddelerin ne nisbette kullanıldığını anlamak için,
15 ayrı ilde toplam 20245 lise ikinci sınıf talebelerinde araştırma
yapılmıştır. Neticede bu talebeler arasında hayatları boyunca
en az bir defa uçucu madde kullananların nisbeti %8,8 olarak
bulunmuştur.30
28 Kendirli Y ve ark: İnhalasyon yolu ile uçucu madde kullanımı. Türk

Nöroloji Dergisi, 14(1):15-20, 2008.
29 Ögel K ve ark: Yatarak tedavi gören ergen uçucu madde kullanıcı-
larında madde kullanım özellikleri: Cinsiyet ve yaşadığı yere göre
karşılaştırma. Bağımlılık Dergisi, 6(2):76-83, 2005.
Taymur İ, Çalışkan H, Varol H: Uçucu madde kötüye kullanımı olan
ergenlerin altı aylık takip sonuçları. Düşünen Adam, 24(2):139-144,
2011.
30 Ögel K ve ark: Uçucu madde kullanımının yaygınlığı: Çok merkez-
li bir araştırmanın verilerinin değerlendirilmesi. Anadolu Psikiyatri
Dergisi, 1(4):220-224, 2000.

187
İKİ TARAFI KESKİN KILIÇ:

İPTİLÂ (BAĞIMLILIK) YAPABİLEN İLAÇLAR
Çoğumuz sadece afyon, morfin, eroin, kokain gibi mad-

delerin iptilâ yaptığını düşünmüşüzdür. Veya iptilâ, alışkanlık
deyince bu tip maddeler hatıra gelmektedir. Halbuki bugün tıpta
çok kullanılan bazı ilaçlarında kontrolsüz kullanılması ile iptilâ
yapabildiği, bu gibi ilaçlarında suiistimali olduğu acı bir gerçek-
tir. Alışkanlık yapabilen ilaçların belli başlıları şu isimler altında
toplanabilir:
1- Stimülanlar (tembih ediciler). Misal: Amfetaminler.
2- Hipno-sedatifler (uyutucu ve sakinleştirici ilaçlar).
A- Benzodiazepinler. Misâl: Diazepam, klordiazepoksid,
oksazepam, vs.
B- Barbitüratlar (uyku ilaçları). Misal, fenobarbital, pen-
tobarbital, sekobarbital ve tiyopental.
Stimülanlar
Bunlar ismi üzerinde olduğu gibi tembih edicilerdir. M.S.S.
(merkezi sinir sistemi)’ni uyarıcı özellikleri vardır.
Bunların bir grubu amfetaminlerdir. Amfetaminlerin spor-
cular tarafından kullanılışı doping olarak adlandırılır. Tıpta
dikkat eksikliği, narkolepsi (uyku hastalığı), bitkinlik, halsizlik

tedavisinde kullanılır. İştah kesici özelliklerinden dolayı, şişman-

lıkta belli bir müddet (12 hafta) kullanılır. Dikkatsiz kullanılışı
iptilâya sebep olur.
Benzodiazepinler
Gündüzleri sedatif (sakinleştirici), geceleri hipnotik (uyu-
tucu) olarak kullanılabilir. Asabiyet, ruhî gerginlik, uykusuzluk
halinde kullanılır. Daha emin olmaları sebebi ile, benzodiazepin-
ler barbitüratlara ve diğer hipno-sedatif ilaçlara tercih edilirler.
Ancak bu ilaç grubu da suiistimal edilirler ve barbitürat tipi ip-
tilâya yol açarlar.1
Barbitüratlar (Uyku İlaçları)
Bunların yerini son yıllarda benzodiazepinler almıştır.
Benzodiazepinler ve barbitüratlardan başka hipnosedatifler-
den adı çok duyulan ve maalesef bilerek suiistimâli çok yapılan
metakualonu (methaqualone) ve meprobamatı (meprobamate)
zikredebiliriz.
Tıpta oldukça yaygın bir şekilde kullanılan bu ilaç grupları,
başta da belirttiğimiz gibi, iki tarafı keskin kılıç gibidir. Alışkan-
lık yapabilmektedirler. Morfinin, eroinin, kokainin bahsi geç-
tiği zaman belki dehşetle irkilen insanlar, bu ilaçlarında onlara
benzer iptilâlar yapabildiğini hatırlamalıdırlar. İlaç iptilâsının
neticesinde, şahıslarda çeşitli ruhî bozukluklar, bedenî rahat-
sızlıklar, cinayet teşebbüsleri, intihar teşebbüsleri, hatta ölümde
görülmektedir. Meselâ bir kutu uyku hapını birden içip intihar
edenleri çoğumuz duymuşuzdur.
1 Danacı AE ve ark: Depresif bozukluk tanılı hastalarda benzodiazepin
kullanımı. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, 10(1):16-20, 2000.
Özdel O ve ark: Çok yüksek doz lorazepam bağımlılığı ve mahru-
miyet semptomları. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, 18(2):119-121,
2008.

A.B.D.’de uyuşturucu iptilâsı sonucu ölenlerin %30’nun

eroinin, hemen arkasından % 27’sinin barbitürat ve bir hipnose-
datif ilaç olan diazepam sebebi ile olduğu bildirilmiştir. İntihar
edenlerin % 8’nin narkotiklerden birisini kullandığı, % 15’nin
ise hipnosedatif kullandığı tesbit edilmiştir.2
Ankara’da Hacettepe Üniversitesi öğrencileri arasında yapı-
lan bir araştırmaya göre, üniversite talebelerinin % 25.7’si (dört
öğrenciden birisi) alışkanlık yapan bu ilaçları kullanmaktadırlar.3
Bu netice bile bu meselede dikkatli olmamız lâzım geldiğini bize
hatırlatmaktadır.
Uykumuz Kaçınca Hemen Uyku Haplarına
Başvurmayalım
Memleketimiz insanlarında ufak bir rahatsızlıkta dahi he-
men bir ilaç kullanma hevesi mevcut. Aslında tedavi için ilaç-
ları almak, istimâl etmek, kullanmak, hepimizin bildiği gibi
dinen de meşrûdur. Fakat tesiri, şifayı ilacın bizzat kendisin-
den değil de, Cenab-ı Hak’tan bilmek gerektir. İlacı O verdiği
gibi, şifayı da O verecektir.
Ancak her bir ilacın vücut için, bilhassa karaciğer ve böbrek-
ler için ekstra bir yük olduğunu da unutmayalım. Hemen hemen
bütün ilaçların vücutta istenmeyen kötü tesirlerinin olabileceğini
daima hatırlamaya çalışalım. En basit aspirinin bile gıdaların
sindirimine menfi tesirleri, mide ve bağırsaklarda kanamalara
yol açabilmesi ve astımlılara zararları olması gibi yan tesirleri var.
Merkezi sinir sistemine (M.S.S.) tesir eden uyku ilaçlarının ve di-
ğer ilaçların, alışkanlık yapma riski bir yana, daha birçok zararlı
tesirleri vardır. Ayrıca barbitürat yani uyku ilacı alarak uyuyan
2 Özden SY: Uyuşturucu Madde Bağımlılığı. Nobel Tıp Kitabevleri, İs-

tanbul, 1992, s. 83.
3 Sağlık Dergisi, 58(4-6):15-30, 1984

kimse, sabah uyandığında, normal uykudan uyandığı zamanki

gibi zinde uyanmaz. Uykudan kalktıktan sonra 1-2 saat kadar
süren âdeta bir uyuşukluk hali devam eder. Hatta bu zaman
esnasında bazı muhâkeme kusurları bile görülebilir.
Bilhassa sakinleştiriciler başta olmak üzere, bazı ilaçların
gece uyurken kâbusa yol açtığını bilelim. Rohipnol (rohypnol),
mogadon bunlar arasında sayılabilir. Hatta sinir sistemi ile alaka-
lı olmayan bazı ilaçların da, meselâ bazı kalb ilaçları da kâbusa
yol açmaktadır.
Hafif bir uyku kaybında birçok yan tesirleri olan uyku hap-
larına, diğer benzeri ilaçlara hemen başvurmayalım. Fıtrî yani
yaratılışa uygun tedbirler alalım. Meselâ koyu çay ve kahveden
bilhassa akşamları kaçmak lâzımdır. Gündüzleri uyumamak, bi-
lakis yorucu işler yapmak. Akşamleyin bol yoğurt yemek. Pey-
gamber (s.a.s.) Efendimiz’in de sünneti olan, yatmadan hemen
önce abdest alıp yatağa girmek vs. gibi tedbirleri almak. Bütün
bu ve benzeri tedbirlerden netice alamazsak, son çare olarak ve
kesinlikle doktor tavsiyesi ile bu tip ilaçları kullanalım.
Tembih edici ilaçlar olan amfetaminlere, bazen öğrencilerin
imtihan öncesi başvurduğu oluyor. Bu tip maddeleri kullananlar
imtihan gününe kadar derse çalışırlar. Tam imtihan günü bütün
gücü tükenmiş olarak imtihana girer. Ve kağıdı boş verip imti-
handan çıkarlar.
Netice: Vücudu birtakım maddelerle zorlamaya gerek
yok. İki tarafı keskin kılıç gibi olan bu ilaçlara ancak doktor
tavsiyesi ile ve çok özel durumlarda kullanılması icap ettiği-
ni tekrar edip bu mevzuu kapatalım.

Bir genç bir defa kullanmakla

eroinman olur ve bir eroinmanın baş-
ka bir çıkış kapısı yoktur. Aldığı ekstra
bir doz neticesi zehirlenip ölür.
Bir Eroin Müptelâsından Mektup
25/1/1984’te üç çocuk ve ailemi

Türkiye’de bırakarak Suudi Arabistan’a
işçi olarak geldim, bir müddet çalıştıktan
sonra büyük bir hataya düşerek uyuş-
turucu müptelâsı oldum. Eroin anamı,
babamı, ailemi, çocuklarımı dahi unut-
turmayı başardı. Cezaevine düştüm ve şu
an, iki yıldır memleketim ve yavrularım-
dan ayrı, çocuklarımı aç bırakarak cezamı
çekiyorum. Yavrularım Türkiye’de, ben
burada perişanım ve geriye üç yıl daha
cezam var. Çok pişman ve perişanım. Yurt
içinde veya yurt dışında bulunan bütün
din kardeşlerime ve Türk vatandaşlarına,
bu gibi yola düşen eroin müptelâsı olan
kardeşlerime hemen vazgeçmelerini, bu
zehirli yılandan nefislerini kurtarmalarını
diliyorum.
M.T.
Bireyman Cezaevi
7.nci Koğuş-Po.Box 21155
Cidde-S. Arabistan
Bir eroin müptelâsının 4 Tem-

muz 1988 tarihli bir günlük gazetenin
Bir eroinmanın mukadder
“Okuyucu Mektupları” köşesinde çı-
akıbeti: Ölüm. 14 yıl eroin
kullanan şahıs, farkında ol- kan ibret dolu mektup
madan aldığı ekstra doz ne-
ticesinde ölmüştür.

193
ALIŞKANLIK YAPAN MADDELERLE ALÂKALI

GENEL ÖZELLİKLER
1- Bu maddelerin bir müşterek özelikleri, genellikle çok kısa

zamanda ve çok cüz’î, bazen LSD’de olduğu gibi, mikroskobik
miktarlarının dahi iptilâ yapabilmeleridir. Eroinin bir defa damar
içerisine verilerek kullanılması dahi, kullanan şahsı müptelâ hale
getirebilmektedir.
2- Bu maddeleri kullanan şahısta aynı tesirin meydana gel-
mesi için, zamanla kullanılan maddenin devamlı arttırılması icap
eder (tolerans). Bu ise o maddeye karşı talebin artması manasına
gelecektir.
3- Bu tip maddeler kanunsuz olarak satıldıkları için, hep
fahiş fiyatlarla satılırlar. Şahsın maddeye olan ihtiyacı devam-
lı artar. Parası yetmemeye başlar. Evdeki kıymetli şeyleri satar.
İcabında para bulmak için çalar, suç işler. Başka kimseleri bu
maddeye alıştırır. Onlara satış yapar.
4- Bilhassa eroinmanların sosyal ve ailevî münasebetleri ta-
mamen bozulur. Eroinmanlarda cinsel istek sıfırdır.1 Şahıs aile-
sine, çocuklarına karşı olan mesuliyetlerini tamamen kaybeder.
1 Deyo RA, et al: Prescription opioids for back pain and use of medica-
tions for erectile dysfuntion. Spine, Mar 2013.
Nik Jaafar NR, et al: Risk factors of erectile dysfunction in patients
receiving methadone maintenane therapy. J Sex Med, Feb 2013.

Hanımı ve çocukları onun için bir değer ifade etmez. Tek aradığı
şey müptelâsı olduğu maddeyi bulabilmektir. Bu şahıslarda istik-
bal diye bir şey kalmamıştır. İşlerini de kaybederler.
5- Vücutça manen ve maddeten âdeta çökmüşlerdir. Asabi-

yet, ruhî gerginlik, sinirlilik, uykusuzluk vs. gibi haller görülür.
Ayrıca mide, bağırsak hastalıkları, karaciğer büyümesi ve yağlan-
ması, böbrek hastalıkları, kansızlık, deride sivilceler ve yaralar
ortaya çıkar. Göz adalelerinde felçler görülür.
6- Bu şahıslar başka bir suçtan hapse atılmamışsa veya başka

bir hastalıktan ölmemişse, aldıkları maddenin ekstra bir dozu ile
zehirlenerek ölürler.
Netice: Bu tip maddelerin kullanılması âdeta zehiri tec-

rübe etmek gibidir. Zehir, “acaba öldürür mü?” diye tecrübe
edilir mi? İşte hangi isim altında olursa olsun, iptilâ yapan
maddelerin tecrübesi, zehirin tecrübesinden farklı değildir.
Zehirden Kâr Ümid Edenler
Alışkanlık yapan maddeler sadece bir sağlık problemi olarak

kalmamakta, aynı zamanda devletler arasında bir soğuk harp
silahı olarak ta kullanılmaktadır. Bunun tarihî misalleri de mev-
cuttur. Satışı kanunen yasak olduğu için kaçakçılığı yapılmakta
ve fahiş fiyatla satıldığı içinde toplam yıllık cirosu milyarlarca
doları geçmektedir. Eroin, kokain dahil bütün zararlı maddele-
rin kaçakçılığı ile mücadele, memleketimiz de dahil emniyetin
önemli vazifeleri arasındadır. İşte bazı rakamlar:
1- Tedavi merkezinde yapılan bir araştırmaya göre, zararlı

maddelere alışmış olanların önemli bir kısmının, bu maddelere
ilk defa çocuk denilebilecek yaşlarda, 12-15 yaşlarında başla-

dıkları anlaşılmıştır. Şüphesiz, bir müddet sonra bu çocuklar o

maddenin bağımlısı haline gelmişlerdir.2
2- A.B.D.’de 18 yaş gençleri arasında herhangi yasaklanmış
bir maddeyi kullananların nisbeti, 1981 yılında % 66 ile zirveye
çıkmış, 1992’de % 41’e inmiş ve 1994’te % 46 olmuştur. (World
Health, 48(4):17-20, 1995)
3- Amerika Birleşik Devletleri’nde geçen yıl (2012 yılı) ma-

rijuana (esrar) yasaklanmış maddeler listesinde en çok kullanı-
lan madde oldu (%26). Esrardan sonra en çok tıpta kullanılan
ilaçların suistimali söz konusu idi (%9). Sonra diğer yasaklanmış
maddelerin kullanılması söz konusu idi (%8). Bir ay içerisinde
alkollü içkilerin kullanılışı %35’den fazla idi. Karışık içki kulla-
nan %27, sigara içen nisbeti ise %19’du.3
4- Doğu Avrupa’da bir milyon bağımlı, beş milyon ağır
uyuşturucu kullanan olduğu tahmin ediliyor. Resmî istatistik-
lere bakılırsa haşhaş ve marijuana (esrar) kullananların sayısı
20 milyonla 30 milyon arasında. Beş milyonu sadece Fransa’da.
İngiltere’de yapılan bir araştırmaya göre Newcastle’de gençlerin
% 80’i hafif, ya da ağır iptilâ yapan zararlı maddeleri tecrübe
etmiş. Batı Avrupa mahkûmlarının çoğu uyuşturucu suçundan
hapiste yatıyorlar. (Yeşilay, sayı: 744, Kasım 1995, s. 25)
Dünyada kanunsuz olarak imal edilen bütün zararlı mad-
delerin 3/5’ü A.B.D.’de kullanılmaktadır. (Bilim-Teknik, Mayıs 1992)
2 Yüncü Z ve ark: Çocuk ve ergenlere yönelik bir bağımlılık merkezine

iki yıl süresince başvuran vakaların sosyodemografik değerlendiril-
mesi. Bağımlılık Dergisi, 7(1):31-37, 2006.
3 Conway KP, et al: Prevalance and Patterns of Polysubstance Use in
a Nationally Representative Sample of 10th Graders in the United
States. J Adolesc Health, Feb 2013.

5- Kaba bir tahmine göre, dünya nüfusunun %4,1’i, her-

hangi bir maddeyi iptila şeklinde kullanmaktadır. Dünyada 140
milyon kişi esrar, 13 milyon kişi eroin, 8 milyon kişi kokain ve
30 milyon şahıs amfetamin türü sentetik maddeleri kullanıyor.
Her yıl bütün dünyada zararlı madde enjeksiyonu netice-
sinde 160 000-210 000 civarında insan ölmektedir. Bu tip alış-
kanlık yapan maddelerin şırınga ile kullanılması, AİDS belasının
yayılmasına da yol açıyor. (World Health, 48(4):17, 1995)
6- Piyasada serbest olarak satılan, fakat aynı zamanda su-
iistimali de yapılan uyku ilaçları, sakinleştirici diye bildiğimiz
ilaçlar, hem gelişmiş hem de gelişmekte olan memleketlerde
yaygın şekilde kullanılmaktadır. Bazı Afrika memleketlerinde
yasak maddeleri kullanan müptelâların, yasaklanmış madde ye-
rine benzodiazepinleri kullanma nisbetinin % 40 kadar olduğu
rapor ediliyor (World Health, 48(4):17, 1995).
7- Yapılan araştırmaların neticelerine göre, bütün dünyada
alışkanlık yapan ve suiistimali yapılan maddelerin, bilhassa genç-
ler arasında kullanılması devamlı olarak artmaktadır.4
4 Miller P, Plant M: Heavy cannabis use among UK: an exploration. Drug

Alcohol Dependence, 65(3):235-42, 2002.
Preti A, Miotto P, DeCoppi M: Deaths by unintentional illicit drug
overdose in İtaly, 1984-2000. Drug Alcohol Dependence, 66(3):275-
82, 2002.
Darke S, et al: Heroin use in New South Wales, Australia, 1996-2000.
Addiction, 97(2):179-86, 2002.
O’Malley PM, Jonston LD: Epidemiology of alcohol and other drug use
among American college students. J Stud Alcohol Suppl, (14):23-9,
2002.
Strote J, Lee JE: Increasing MDMA (Ecstasy) use among college stu-
dents: results of a national survey. J Adolesc Health, 30(1):64-72,
2002.

Madde Alışkanlıklarında, Türkiye İle Alakalı Bazı

Rakamlar
1- Sağlık Bakanlığı’nın 1995 yılında yedi ilde ve 8453
lise talebesinde yapmış olduğu araştırmanın neticelerine göre,
içki ve sigara dışında, diğer zararlı maddeleri kullanma nis-
beti %3,5’dur. Bu oran resmî liselerde %3,4, özel liselerde ise
%5,6’dır. Bu müptelaların %73,6’ sını erkek öğrenciler, %26,4’nü
ise kız öğrenciler teşkil ediyordu.
Bu araştırmaya göre, kullanılan madde çeşitleri şöyle sırala-
nıyordu; %31,7’si esrar, %22’si alışkanlık yapabilen ilaç ve hap,
%21,2’si uçucu ve yapıştırıcı bağımlısı, eroin %5,9, morfin %5,7,
kokain %5,3 ve diğerleri %8,2 idi (Milliyet Gazetesi, 3 Kasım 1999,
Çarşamba).
2- Bir askeri eğitim birliğinde askerlik yapan 3802 kişide

yapılan incelemelerin neticesine göre, bu şahısların %3,6’sı içki
ve sigara dışında diğer alışkanlık yapan maddeleride (esrar, alış-
kanlık yapan ilaçlar, eroin, morfin vs.) kullanmakta idiler.5
3- Gene 15 ayrı ilde, 20245 lise talebesinde zararlı alışkan-
lıklarla alakalı yapılan bir diğer araştırmanın neticelerine göre,
gençlerin hayatları boyunca en az bir def’a esrar kullananların
oranı %3,6, uçucu kullananların nisbeti %8,6, uyuşturucu-uya-
rıcı madde kullandığını belirtenlerin yüzdesi %3,3’dür.6
Türkiye’de farklı illerde toplam 11 989 ilköğretim, 12270
ortaöğretim talebelerine esrar kullanıp kullanmadıklarına dair
test uygulanmıştır. Neticede ilköğretim talebeleri arasında esrar
5 Sevinçkök L ve ark: Genç Erkeklerde Madde Kullanımı: Sosyo-de-

mografik Özellikler ve Psikiyatrik Teşhisler. Türk Psikiyatri Dergisi,
11(1):40-8, 2000.
6 Ögel K ve ark: Lise Gençleri Arasında, Sigara, Alkol ve Madde Kulla-
nım Yaygınlığı. Türk Psikiyatri Dergisi, 12(1):47-52, 2001.

kullanımı %1,2, ortaöğretim talebelerinde ise esrar kullanma

nisbeti %4 olarak bulunmuştur. Esrar kullanan bu talebelerde
sigara, içki ve diğer zararlı maddeleri kullanma nisbeti, bu mad-
delerin hiçbirisini kullanmayan kontrol talebelerine göre oldukça
yüksek bulunmuştur. Erkekler arasında esrar kullanma nisbeti
kız öğrencilere göre üç misli daha çok bulunmuştur. Bu talebele-
rin ilk defa 12-14 yaşlarında esrarı tecrübe ettikleri anlaşılmıştır.7
Oldukça yüksek sayılabilecek bu rakamlar, bu zararlı mad-
delerin gençler arasında kullanma sıklığının basit görülmeyecek
seviyede olduğunu göstermektedir.
4- Türkiye’de alışkanlık riski yüksek olan ilaçların yeşil ve
kırmızı reçete ile satılması, bu ilaçların satışını kısmen dizginle-
miştir. Sağlık Bakanlığı’nın reçeteler üzerinde yapmış olduğu bir
araştırmaya göre, Türkiye’de bir ayda 36360 reçetenin benzodi-
azepinlerin kullanılması için yazıldığı, bu ilaçlardan da en çok %
27 nisbetinde olan diazepamın satıldığı anlaşılmıştır.
5- Bir gazete haberi: “Ölüm TIR’ı Yakalandı. Kapıkule sı-
nır kapısında, Hollanda plakalı bir TIR’da yapılan aramada,
eroin imalinde kullanılan 12 ton asit anhidrit ele geçiril-
di.”(19 Ekim 1995, Milliyet Gazetesi)
Bu miktar asit anhidritten altı ton eroin elde edilebilmek-
tedir. Birkaç miligramının dahi te’sirli olduğu eroinden, altı ton
eroinin ne mânaya geldiği, herhalde herkesçe anlaşılabilecek
rakamdır.
6. Hasan ÖZDEMİR (Eski İstanbul Emniyet Müdürü): “Bü-
tün alkollü içkiler uyuşturucudur. Bira da alkollü içkidir ve
uyuşturucudur.
7 Ögel K ve ark: Türkiye’de ilköğretim ve ortaöğretim gençliği arasında

esrar kullanım yaygınlığı. Bağımlılık Dergisi, 4(1):15-19, 2003.

Gençler uyuşturucuya iki duble bira ile başlıyorlar. 14

yıllık narkotikçiyim. Tedavi olan uyuşturucu müptelası gör-
medim. Tek çare başlamamak.”
“Geçen yıl dünyada yakalanan sekiz ton eroinin yarısı
Türkiye’de ele geçirilmiştir. Bu, bizim bu mes’elede ne ka-
dar hassas olmamız gerektiğini gösterir.” (22 Kasım 1997, Zaman
Gazetesi)
İnsanlar Niçin Zararlı Maddelere, İçki, Uyuşturucu

Gibi Zararlı Alışkanlıklara Heves Ediyorlar?
Bu maddelerin zararları bütün dünya tarafından biliniyor.
Bütün resmî teşekküller, neşriyat organları, TV’ler, radyolar, ga-
zeteler, mecmualar hep eroin, kokain, LSD gibi maddelerin za-
rarlarını anlatıyor. Bu maddeleri kullananlar bunların zararlarını
belki kullanmayanlardan daha iyi biliyorlar. Öyle ise niçin bile
bile bu zehirlere heves ediyorlar? Bunu değişik iki misalle anlat-
maya çalışalım.
Ölüm ve idam intizarında bulunan yani idamını bekle-
yen bir insan sehpanın tezyin ve süslendirilmesinden zevk
ve lezzet alabilir mi? İşte bunun gibi dünyasının akıbetinin
küfür ve inkâr vasıtası ile mutlak yokluk olduğunu düşünen
bir adam dünyanın nimetlerinden hiç lezzet alabilir mi?
İdam Mahkûmu
Şöyle düşünelim. Ertesi gün idam edilecek bir mahkûmu,
son derece güzel bir saraya yerleştirsek ve son derece mükellef
bir sofraya oturtsak, o mahkûm hiç bu halden zevk ve lezzet
alabilir mi? Çünkü ertesi gün idam edilecektir.
Aynen bunun gibi dünyasının akıbetini ölüm ve idam vası-
tası ile yokluk olacağını düşünen bir adam hiç bulunduğu hal-

den lezzet alabilir mi? Hangi makam ve mevkide olursa olsun,

dünyanın en iyi imkânlarına da sahip olsa, dünyanın en zengin
insanı da olsa, dünyanın en leziz yiyeceklerini de yese, yine ölüm
endişesi her zaman karşısında duracaktır. İşte inançları zayıf,
hatta inançtan tamamen mahrum olan insanlar bundan dolayı iç-
kiye, uyuşturucuya veya başka benzeri maddelere meylediyorlar.
Âdeta akıllarını uyuşturuyorlar. Gerçekleri görmemek istiyorlar.
Böylece kendi zanlarınca ölümü, üzücü hadiseleri düşünmeyerek
geçici bir iyi olma halini tecrübe ediyorlar. Halbuki ayılınca, aklı
başına gelince, yine meseleler önünde duruyor, ölüm hadisesi
yine karşısında kendisini kolluyor.
Deve Kuşu Misâli
Âdeta bu şahısların davranışı, deve kuşunun bilinen davra-
nışına benzetilebilir. Avcıyı gören deve kuşu kaçamayınca avcı
beni görmesin diye başını kuma sokarmış. Halbuki koca göv-
desini dışarıda bırakmış, avcıya hedef olmuştur. Bu şahıslarda
ölüm hatırlarına gelince, kabri görünce, sanki deve kuşu gibi
başını gaflet kumuna sokuyor. Eğlencelerle bu meseleleri düşün-
memeye çalışıyor. Ta ki ecel onu görmesin, kabir ona bakmasın,
eşyanın zevali ona ok atmasın. Halbuki kendisi her zaman ölüme
hedeftir. Netice olarak şunu söyleyebiliriz ki, insan bu dünyaya
bir misafir olarak gönderilmiştir. Asıl vatanı ve mekânı ebedi
âlemdir. Her gün dünyadan 300 000’den fazla insanın göç
etmesi yani ölümü de bunun en açık delilidir. Öyle ise, her
bir insanın öldükten sonra gideceği asıl mekânı için, ibadet ile
bu dünyada hazırlık yapması lâzımdır. İnsanlar bu inanç ve ahi-
ret hazırlığı içerisinde olmadıkları müddetçe, içki, uyuşturucu
ve benzeri şeylere heves edecekler, biri yasaklansa da diğerini,
diğeri yasaklansa da bir başkasını, kendisini rahatsız eden aklını
âdeta uyuşturmak için bulacaklardır.

Türkiye’de Durum Nasıl?

Şüphesiz memleketimizde uyuşturucu madde ve diğer za-
rarlı maddelere olan alışkanlıklar batı memleketlerindeki seviye-
lerde değildir. Zararlı alışkanlıklar konusunda dünya çapında bir
otorite olan merhum Prof. Dr. Şükrü KAYMAKÇALAN hocamı-
zın muhtelif konferanslarında anlattığı bir hatırasını nakledelim:
Türkiye belki dünyanın en kaliteli afyonunu yetiştirmesine rağ-
men, Türk gençlerinin batıdaki emsallerine kıyasla bu maddenin
bağımlısı olmamasını, bazı batılı ilmî şahsiyetlerce, “Türk mu-
cizesi” olarak adlandırıldığını ifade etmiş ve bununda şüphesiz
aldığımız köklü aile terbiyesinden, millî ve dinî terbiyeden ileri
geldiğini belirtmişti.
Ancak buradaki ifadeler tedbir alınmaması mânasına gelme-
melidir. Gün geçmiyor ki, gazetelerde, ekstra doz eroin alıp ta
zehirlenmiş ve ölmüş bir gencin resmi neşredilmemiş olsun. Lise
ve üniversite gençleri arasında yapılan istatistiklerden anladığı-
mıza göre, maalesef gençlerimiz arasında, madde alışkanlıkları
önemli sayılabilecek seviyededir. Bunlar ne demektir? Bunlar,
maalesef zararlı maddelerin kötü maksatla kullanılmasının arttı-
ğına açık bir delil değil de nedir?

Gençlere İlk İkaz

Sevgili gençler! Vatanımızı batırmak için âdeta hevesli
çocuklar gibi bekleyen ve seyreden ecnebilerin oyunlarına
gelmeyelim. Hepsi de zehir olan bu maddelerden uzak ka-
lalım. Manevî sıkıntı ve problemlerimizi, inançla, ibadetteki
huzurla telâfi edelim. Hem kendi sıhhatimizi, hem ahiretimi-
zi, hem de memleketimizin istikbalini muhafazaya çalışalım.
Şüphesiz hiç kimse sigara tiryakisi olacağım diye sigara-
ya başlamamıştır. Kimse de alkolik olacağım diye içkiye veya
eroinman olacağım diye uyuşturucu maddelere başlamamış-
tır.Bu gibi zararlı maddelere hep küçük heveslerle başlanmış,
bir, üç, beş, yedi derken, şahıs günün birinde sigara tiryakisi
olmuş, alkolik olmuş veya eroinman olmuştur. Alışmış, müp-
telâ olmuş insanların bu maddeleri bırakması mümkün fakat
oldukça zordur. En tesirli ve müessir çare ise, bu maddelere
hiç başlamamak, hiç heves etmemek, baştan uzak kalmak-
tır. Herhangi bir maddenin şayet yüzlerce zararı var, hiçbir
faidesi de yoksa ve alışan insan da bu maddelerden çok zor
vazgeçiyorsa, herhalde akıllı olmanın gereği, icabı bu mad-
delere hiç başlamamak, bunlara hiç yanaşmamaktır.

203
İSLÂMİYET VE ZARARLI ALIŞKANLIKLAR
İslâm alimleri dinin gayesini anlatırken, bizzat âyet ve hadis-

lerden istifade ederek şu ana maddeleri tesbit etmişlerdir:
1- Dini muhafaza,
2- Aklı muhafaza,
3- Nefsi muhafaza,
4- Nesli muhafaza,
5- Malı muhafaza.
Hamrın (alkollü içkiler ve diğer sarhoşluk veren maddeler)
durumu:
Şimdi dinin gayeleri noktasından hamra bakacak olursak,
üstte belirtilen beş temel gayeye ters düştüğü görülür. Meselâ
alkollü içkiler ve uyuşturucu ve benzeri zararlı maddeleri kul-
lananların önce aklı gider. Akılla beraber o sarhoşluk anında
dinide gider. Çünkü Hz. Peygamber (s.a.s.) Efendimiz, “İnsanı
insan yapan aklıdır, aklı olmayanın dini de yoktur” buyur-
muşlardır. (Beyhakî, Şuab-ı İman)1
Zararlı maddeler kullanıldığında can (nefis) tehlikeye atıl-
makta, nesil de maalesef manen ve maddeten bozulmaktadır. Bu
1 Canan İ: Kütüb-i Sitte Muhtasarı (Tercümesi ve Şerhi). 8.Cilt, Akçağ

Basımevi, Ankara, 1985, s. 159.

zararlı maddeler, bütün bunlara ilâveten şahsı maddî noktadan

da zarara uğratmaktadırlar. Bu ve benzeri sebeplerden dolayıdır
ki, yüce dinimiz alkollü içkiler gibi, diğer zararlı maddelerin de,
kullanılmasını, imalâtını ve satışını da yasaklamıştır. Zira kulla-
nılması haram olan şeyin imal ve satışı da haramdır.2
Hamr Ne Demek?
Şu hadis-i şerifleri dikkatle okuyalım:
1- “Sarhoşluk veren her içki haramdır.” (Tirmizî, Eşribe 27/2,
Hadis No.1864; Nesaî, Eşribe 23)
2- “Bir şeyin çok miktarda alınması insana sarhoşluk ve-

riyorsa, onun azı da haramdır.” (Ebû Dâvud, Sünen, c.II, s. 224/16294;
Tirmizî, Eşribe 3)
3- “Her sarhoşluk veren şey hamrdır ve sarhoşluk veren

her şey haramdır.” (Buhâri, Eşribe 1; Müslim, Eşribe 73)
4- “Ben her sarhoşluk veren şeyi yasaklıyorum.” (Buharî,
Megazî 60; Müslim, Eşribe 70; Ebû Davud, Eşribe 5)
Hz. Peygamber (s.a.s.) Efendimizin yukarıdaki sözlerine

dikkat edilirse, “hamr” kelimesi geniş mânada tutulmuş ve “Sar-
hoşluk veren her şey hamrdır” denilmiştir.
Dolayısı ile sarhoşluk veren, aklı alan her madde, bu ister
alkollü içki olsun, ister eroin, isterse kokain veya herhangi bir
başka madde olsun, netice değişmeyecek, dinen haram olmuş
olacaktır.
Merhum Ömer Nasuhi Bilmen hocanın “Büyük İslâm İl-
mihali” adlı kitabında, “Yenilmeleri ve İçilmeleri Helâl Olup
2 Kapaklıkaya İ: Uyuşturucu ve Gençlik. Yeni Asya Yay, İstanbul, 1986, s.

68
Şahin A: Sualli, Cevaplı Fetvalar. Cihan Yay, İstanbul, 1984, s. 30

Olmayan Şeyler” ana başlığı altında şöyle bir izah vardır: “Ne-
batatlardan insanı öldüren veya aklını gideren, vücudu ze-
hirleyen veya herhangi bir suretle sıhhate muzır olan şeyleri
yemek haramdır. Meselâ: Afyon, haşhaş, penç gibi sarhoşluk
veren, aklı bozan şeyleri yemek caiz değildir. Bunlardan sar-
hoş olanlar hakkında İslâm ahkâmına göre ta’zir cezası lâzım
gelir. Ta’zir ise selahiyetli hâkim tarafından yapılacak hapis,
darb, tekdir, tenbih gibi cezalardır.” (Bilmen, Ö.N.: Büyük İslâm
İlmihali. Bilmen Yay., İstanbul, s. 446)
İçkiden Daha Beter

Dört mezheple alâkalı olan fıkıh kitabında (Kitâbu’l-Fıkh
alâ Mezâhibu’l-Erba’a) kaydedildiği üzere, İslâm âlimleri, afyon,
eroin gibi uyuşturucuların bedene, akla, dine, ahlâka ve mizaca
verdiği zararları açısından, “içkiden çok daha beterdir” diye
zararlarında ittifak etmişlerdir. Bazıları bu maddelerden hasıl
olan zararların 120’yi bulduğunu göstermiştir. Mısır müftülü-
ğü, bütün bunlara dayanarak yakın zamanda verdiği bir fetvada
meseleyi açık şekilde ortaya koyarak, afyon ve benzeri alışkanlık
yapan maddelerin aynen alkollü içki gibi olduğunu belirtmiştir.
(Canan İ: Kütüb-i Sitte Muhtasarı Tercümesi. cilt: 8, s. 162)
Ancak bazı Şafiî âlimleri, bu tip maddelerin müptelâsı olup

ta vazgeçmek niyetinde olanlara bir müsamaha getirmiş, ta’zir ce-
zasının bunlara verilmemesi gerektiğini ifade etmişlerdir: “Şafiî
fukahasından bazılarına göre afyon gibi camid (katı) müs-
kiratı istimâl eden bir şahıs, bundan zecr için ta’zir olunur.
Fakat bu hususdaki itiyadı, bunları kullanmamak hayatına
tesir edecek bir renk almış bulunursa o zaman ta’zir (ceza)
cihetine gidilmez, belki o şahıs için lâzım gelir ki, tedricen
azaltarak veya yerine başka mubah bir şey ikame ederek ken-

disine zarar vermeyecek bir surette itiyadını (alışkanlığını)

terke çalışsın.”3
Asırlarca önce verilmiş olan yukarıdaki hükmün bugünkü
tıbbî anlayışla tamamen mutabık olduğunu hatırlatarak mevzuu
bitirelim.
Alkollü İçkiler ve İslâmiyet: Yasaklamada Tedriç
Kanunu
Bilineceği gibi, insanlar önceden elde etmiş oldukları alış-
kanlıklarından kolay kolay vazgeçemezler. Sigara tiryakilerini
düşünelim. Sigaradan vazgeçmek için ne kadar uğraşanlar ol-
duğu halde, bıraksalar bile bir müddet sonra tekrar başlayan
tiryakiler çoktur.
İşte İslâmiyetin hükümlerinin tedricen gelmesi ile birlikte,
Arap yarımadasındaki kavimlerden uzun senelerden beri dem
ve damarlarına bulaşmış olan alışkanlıklarını birden bire söküp
almak elbette zor olacaktı. Hele alkollü içkiler gibi kullanıldıkça
âdeta insanı kendisine esir eden, iptilâ yapan maddelerden vaz-
geçmek sigaradan vazgeçmekten çok daha zordur. Fakat İslami-
yet’in getirdiği nur, bütün kötü âdetler gibi alkollü içkileri de o
cemiyetten kaldırdı.
Yüce dinimiz, alkollü içki alışkanlığını o cemiyetten söküp
atmak için, tedriç yani yavaş yavaş men etme cihetine gitmiştir.
İçki birdenbire kesinlikle haram edilseydi, içkiye müptelâ olmuş
o asrın insanları İslâmiyeti kabulde nazlanabilirlerdi. Alışkan-
lıklarını bırakmak istemeyebilirlerdi. Bu bakımdan Kur’an-ı Ke-
rim’de içki ile alâkalı beş ayet-i kerime nazil olmuştur.
3 Ömer Nasuhi Bilmen: Hukûk-u İslâmiyye ve Istılahât-ı Fıkhıyye

Kamûsu. Cilt: 3, s. 251, Bilmen Yay, İstanbul, 1968.

İçki İle Alâkalı Âyetler
Kur’an-ı Kerim’de içki ile alâkalı ayetler iniş sırasına göre

şunlardır;
1- Nahl Sûresi, 67. âyet: “Hurma ağaçlarının meyvesinden

ve üzümlerden hem bir içki yapıyor hem de güzel rızık edi-
niyorsunuz. Bunda aklı eren kavim için elbet ibret vardır.”
Bu ayette içkinin güzel rızık olmadığı açıklanmıştır. Bu ayetin
nüzulu ile, içkinin dinen tasvip edilmeyen bir madde olduğu an-
laşılmasıyla birlikte çok sahabeler içkiyi terk etmişlerdi. Aslında
bu ayetin inzali ile, içkinin ileride haram olacağı da anlaşılmıştı.
2- Bakara Sûresi, 219. âyet: “Sana içkiyi ve kumarı so-

rarlar, de ki: Onlarda hem günah hem insanlar için faydalar
vardır. Günahları ise faydalarından daha büyüktür.”
3- Nisâ Sûresi, 43. âyet: “Ey İman edenler! Siz, sarhoşken

ne söyleyeceğinizi bilinceye kadar namaza yaklaşmayın.” Bu
âyet-i kerime sarhoşken namaz kılmayı men etmiştir. Bu durum-
da beş vaktini hiç geçirmeksizin kılan bir sahabenin, gündüz iki
namaz arasında içki içmemesi gerekiyordu. Aksi takdirde, yani
gündüz iki namaz arasında içki içecek olsa, alkollü içkinin sar-
hoşluk edici tesiri geçmeyeceği için namazı kılamayacaktı. Belki
yatsı namazından sonra içki içebilecekti. İşte bu durumda, yine
büyük bir sahabe kitlesi daha içkiden tamamen vazgeçmişler-
di. Çünkü alkole alışmış olan vücutlar artık yavaş yavaş ondan
uzaklaşıyordu.
4- Mâide Sûresi, 90. âyet: “Ey İman edenler içki, kumar,

tapmaya mahsus dikili taşlar, fal okları ancak şeytanın ame-
linden birer murdardır. Onun için bunlardan kaçının ki mu-
rada eresiniz.”

5- Mâide Sûresi, 91. âyet: “Şeytan içkide ve kumarda ara-

nıza düşmanlık ve kin düşürmek, sizi Allah’ı anmaktan ve
namaz kılmaktan alıkoymak ister. Artık siz hepiniz vazgeç-
tiniz değil mi?”
Bu son âyet ile alkollü içkiler kesin olarak haram edilmiştir.
Sahabelerden Hz. Enes (r.a.) anlatıyor: Biz içki âlemindeydik.
Ben dağıtıyordum. Bir adam geldi “İçki haram edildi” dedi.
Arkadaşlar derhal “şu içki kaplarını dök, temizle” emrini
verdiler. O haberden sonra kimse ağzına içki almadı. (S. Nesaî,
Eşribe 51/2)
(Yukarıdaki âyet meâlleri, merhum Hasan Basri Çantay’ın

“Kur’an-ı Hakim ve Meâl-i Kerim” adlı tefsir kitabından
alınmıştır.)
İçki Hakkında Bazı Hadis-i Şerifler
1- “Sarhoşluk veren her içki haramdır.” (Buhari, Eşribe 4;
Müslim, Eşribe 67, 68)
2- “Her sarhoşluk veren şey hamrdır (içkidir) ve sarhoş-

luk veren her şey haramdır.” (Buhari, Eşribe 1; Müslim, Eşribe 73)
3- “Bir şeyin çok miktarda alınması insana sarhoşluk
veriyorsa, onun azı da haramdır.” (Ebû Dâvud, Sünen, c. II, s. 294)
4- “Her sarhoş edici haramdır. Bir farak(küp) içildiği
takdirde sarhoşluk veren bir şeyin tek avucu da haramdır.”
Tirmizi’de gelen rivayette “tek yudumu da haramdır” diye gel-
miştir. (Ebû Dâvud, Eşribe 5; Tirmizi, Eşribe 2, 3)
5- “Şüphesiz buğdaydan da içki olur, arpadan da içki
olur, kuru üzümden de içki olur, hurmadan da içki olur,
baldan da içki olur. Ben her sarhoşluk verenden sizi men
ediyorum.” (Buharî, Eşribe, 74/2; Ebû Dâvud, Eşribe 20/4, Hadis No: 3677)

6- “Ümmetimden bir taife olur ki alkollü içki içerler ve

içkinin namını tebdil edip istedikleri bir ismi ona takarlar.”
(Ebû Dâvud, Eşribe, 20/6, Hadis No: 3689)
7- “Şu muhakkak ki hamr (içki) deva değildir, bilakis

marazdır (hastalık vericidir).” (Müslim, Eşribe 12)
8- “İçki kötülüklerin anasıdır.” Diğer bir rivayete göre de
“İçkiden sakınınız. Çünkü içki her türlü kötülüklerin ana-
sıdır.” (Hz. Osman (r.a.)’dan nakledilmiş.) (Dare Kutnî, Sünen, c.
IV, s. 247)
9- “İçkiden sakınınız. Allah’a yemin ederim ki, içki ile

iman bir yerde birleşmez. Yani biri diğerini çıkarır.” (Hz.
Osman (r.a.) dan nakledilmiş) (Nesaî, Eşribe 51/44)
10- “Üç grup Cennete giremez:
1- Minnet edici (başa kakıcı).
2- Anne, babasına isyankâr olan,
3- İçkiye müdavim olan (devam eden).” (Hz. Osman (r.a.)
den nakledilmiş) (Nesaî, Eşribe 51/46)
11- “Cenâb-ı Hak, şaraba, içene, dağıtana, satana, alana,
saklamasını isteyene, yüklenip götürene, satıp parasını yi-
yene lânet ediyor.” (İbn-i Ömer (r.a.)dan naklen) (S. Ebû Dâvud, Eşribe
20/2)
12- “Sarhoşluk veren şeylerin on zümreye zararı doku-

nur: Bizzat sarhoşluk veren şeye, ham maddesini ezen veya
sıkana, ezip sıktırana, satıcısına, satın alana, nakliyesi ile
uğraşana, kendisine götürülen kimseye, bütün bu işlerden
elde edilen kazancı yiyene, içene, içilmek üzere ikram ede-
ne.” (Ahmed b. Hanbel,Eşribe 30/6, Hadis No: 3380)

13- Alkollü içkiler yasaklandığına dair vahiy geldiğinde,

Resûlüllah (s.a.s.) pazara çıktı ve bunun alışverişinin de ya-
saklandığını bildirdi. (İbn-i Mâce, Eşribe 30/7)
Zaman İhtiyarladıkca Kur’an Gençleşiyor

İslâmiyetin gelişi 1400 seneyi geçmiştir. Geçen bu kadar
zaman Kur’an’ın hükümlerini eskitememiş. Bilakis gelişen fenler
ve ilimler Kur’an’ın emirlerinin ve nehiylerinin insanlık için en
faydalı olan yolu gösterdiğini isbat etmiştir. İşte alkollü içkilerin
dinen haram edilmesi bunlardan sadece birisidir. İşte dinen ha-
ram edilen alkollü içkileri modern tıp da insan vücudu için zehir
gibi zararlı olduğunu göstermiştir. Alkol deyince, midede gastrit
ve ülser, bağırsaklarda iltihap, karaciğerde siroz, kalbte kalb kası
bozukluğu, beyinde telâfi edilemeyen sinir dokusu tahribatı ve
sinir bozuklukları hatıra gelebilen hastalıklardan sadece bir kı-
sımdır. Bu ise “Şu muhakkak ki hamr (içki) deva değildir,
bilakis hastalık vericidir” Hadis-i Şerifini açıkça te’yit etmekte
yani doğrulamaktadır. (İbn Mâce, Tıp, 27)
Dinde çoğu sarhoşluk veren şeyin azı da haram edilmiş-
tir. İşte senelerce bu mevzuda çalışma yapan Amerikalı bir tıp
profesörü beyin hücrelerindeki tahribatın daha ilk kadeh içkide
başladığını isbat etmiştir.4
Fazilet Odur ki, Onu Düşmanları Dahi Tasdik Etsin

Amerikalılar alkollü içkilerin zararlarından kendi cemiyet-
lerini korumak için ne yapmışlarsa, sonu hep hüsranla netice-
lenmiştir. İşte bu niyetlerinin neticesi olarak 1919 senesinde
Amerika Birleşik Devletleri’nde alkollü içkilerin yapılması ve
kullanılması yasaklandı. Ama neticede yine de mağlup düşmüş-
4 Prof. Dr. Melvin Knisely: Brain Damage Starts With the First Drink.
Listen, 22:6, 1969

lerdir ve 1933 yılında bu yasak kaldırılmıştır. İşte bu meselede

aciz kaldıklarını Amerika’lı bir Ordinaryüs Profesör şöyle açık-
lıyor: “Hz. Muhammed (s.a.s.) Kur’an vasıtasıyla içkiyi men
etmiş ve asırlarca büyük insan kitlelerini içkinin zararların-
dan korumuştur. Bu netice 20’nci asırda münevver Ameri-
ka’da her nevî popagandaya ve fenni terakkiye rağmen elde
edilememiştir.”5
5 Ord. Prof. Dr. Julius Hırsch: Hıfzıssıhha Ders Kitabı. İstanbul Ün Yay,
No: 34, s. 242

213
DİREKT ALKOLDEN İLERİ GELEN VEYA

ALKOLE ATFEDİLEBİLEN ÖLÜM SEBEPLERİNİN
SINIFLANDIRILMASI
Direkt Alkole
Nisbet Yaş
Atfedilebilen Ölüm Sebepleri
1 Alkolik Psikoz (Organik beyin hasarı olan akıl hastaları) %100 15 yaş ve üstü
2 Alkol İptilâsı Sendromu (Alcohol dependence syndrome) %100 15 yaş ve üstü
3 Alkolik Polinöropati (Muhtelif sinirleri saran hastalık) %100 15 yaş ve üstü
4 Alkolik Kardiyomiyopati (Alkole bağlı kalb kası bozukluğu %100 15 yaş ve üstü
5 Alkolik Gastrit (Alkole bağlı mide iltihabı) %100 15 yaş ve üstü
6 Alkole Bağlı Karaciğer Yağlanması %100 15 yaş ve üstü
7 Akut Alkolik Hepatit (Alkole bağlı had seyreden karaciğer iltihabı) %100 15 yaş ve üstü
8 Alkole Bağlı Karaciğer Sirozu (Alkolik siroz) %100 15 yaş ve üstü
9 Alkole Bağlı Karaciğer Tahribatı %100 15 yaş ve üstü
Direkt Etil Alkol Zehirlenmesi (Kanda yüksek dozda etil alkol
10 %100 15 yaş ve üstü
bulunmasından ileri gelir)
Bu listedeki ölüm sebebi olan hastalıklar, 15 yaşın üzerinde-

ki şahısların % 100’ü yani tamamında alkol kullanmaktan ileri
gelmektedir.

İndirekt Olarak
Nisbet Yaş
Alkole Atfedilebilen Hastalıklar
1 Akciğer Tüberkülozu (Verem) % 25 35 yaş ve üstü
2 Dudak, Ağız Boşluğu ve Yutak Kanseri Erkeklerde %50 35 yaş ve üstü
3 Dudak, Ağız Boşluğu ve Yutak Kanseri Bayanlarda % 40 35 yaş ve üstü
4 Yemek Borusu Kanserleri %75 35 yaş ve üstü
5 Mide Kanseri % 20 35 yaş ve üstü
6 Karaciğer ve Karaciğer İçi Safra Yolları Kanserleri % 15 35 yaş ve üstü
7 Larinks (Gırtlak) Kanseri Erkeklerde % 50 35 yaş ve üstü
8 Larinks (Gırtlak) Kanseri Bayanlarda % 40 35 yaş ve üstü
9 Şekerli Diyabet (Şeker Hastalığı) %5 35 yaş ve üstü
10 Yüksek Tansiyon (Essential hypertension) %7 35 yaş ve üstü
11 Serebrovasküler (Beyin damarları ile alâkalı) hastalıklar %6 35 yaş ve üstü
12 Zatürrie (Pnömoni) ve Grip %5 35 yaş ve üstü
Yemek Borusu, Mide ve Duodenum (On iki parmak bağırsağı)
13 %10 35 yaş ve üstü
Hastalıkları
14 Bilier Siroz (Safra yolu tıkanması ile meydana gelen siroz) % 50 35 yaş ve üstü
15 Akut (had) Pankreas Bezi İltihabı (Akut Pankreatit) % 42 35 yaş ve üstü
16 Kronik (müzmin) Pankreas Bezi İltihabı (Kronik Pankreatit) % 90 35 yaş ve üstü
35 ve daha yukarı yaşta olup ta, listede adı verilen hastalıklara

yakalananların hastalıkları, listede verilen nisbetlerde, içki kul-
lanmaktan ileri gelmektedir. Meselâ, 35 yaş ve üstündeki yaşlar-
da verem olanların % 25’in de sebep içki kullanmaktır. Şüphesiz
bu liste, alkollü içki kullanma nisbeti olukça yüksek olan A.B.D.
(Amerika Birleşik Devletleri) içindir. Listede ismi geçen hastalıklar-
da alkolün sebep olma yüzdesi, şüphesiz o cemiyetteki alkol tüke-
tim nisbeti ile direkt alâkalıdır.

İndirekt (Vasıtalı) olarak

Nisbet Yaş
Alkole Atfedilebilen Yaralanmalar ve Zararlar
1 Trafik Kazaları (motorlu vasıtaların kazaları) % 42 Doğumdan itibaren
2 Bisiklet ve Diğer Vasıtaların Kazaları % 20 Doğumdan itibaren
3 Deniz Vasıtalarından Olan Kazalar % 20 Doğumdan itibaren
4 Uçak Kazaları % 16 Doğumdan itibaren
5 Yanmalar % 45 Doğumdan itibaren
6 Boğulmalar % 38 Doğumdan itibaren
7 Yüksekten Düşmeler % 35 15 yaş ve üstü
8 İntiharlar ve Kendi Kendini Yaralama % 28 15 yaş ve üstü
9 Cinayet ve Başkalarını Yaralama % 46 15 yaş ve üstü
Diğer Yaralanmalar ve Zararlar
Soğukta donmalar,
Yemek kaçması neticesinde solunum yolunun
tıkanması veya boğulma,
10 % 25 15 yaş ve üstü
Bir cisme veya şahsa kazaen çarpma,
Kazaen bir makineye elini kaptırmak,
Ateşli silahlarla olan yaralanmalar,
Kasdî veya kazaen olan zehirlenmeler.
Listede isimleri verilen yaralanmalarda, belli yaşın üzerinde, hatta

çoğu doğumdan itibaren, sarhoşluğun ana sebep oluşu listede verilen
nisbetlerdedir. Meselâ doğumdan itibaren trafik kazalarındaki ölüm-
lerde, % 42 nisbetinde sarhoşluk ana faktördür. Bu listedeki oranlar
alkol sarfı yüksek olan memleketlerde, sarf nisbetine göre artacaktır.1
1 Not: Bu liste şu neşriyatdan istifade edilerek hazırlanmıştır: Stnison FS,

De Bakey, SF: Alcohol-Related Mortality in the United States, 1979-
1988. Br J Addict, 87(5):777-83, 1992.

217
İSTİFADE EDİLEN BELLİ BAŞLI KİTAB VE

MECMUALAR
1- Alcohol and Health: First Special Report to the U.S. Congress, Na-
tional Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism (NIAAA), 1973.
2- Alchol and Health: Eighth Special Report to the U.S. Congress,
NIAAA, 1993.
3- Alcohol and Health: Ninth Special Report to the U.S. Congress,
NIAAA, 1997.
4- Alcohol and Health: 10th Special Report to the U.S. Congress,
NIAAA, 2000.
5- Alcohol Narcotic Eduction Inc, Dallas. (muhtelif neşriyatları)
6- Alcohol Research-Health. The J of NIAAA. (muhtelif sayılar)
7- Amerikan Kalp Cemiyeti’nin sigara ile alâkalı neşriyatları.
8- Amerikan Kanser Cemiyeti’nin mevzu ile alâkalı muhtelif neşriyatları.
9- Arı O: Sigara ve İnsan. Yeni Asya Yay, İstanbul, 1982. 10- Arıtan
MŞ: Uyuşturucu Maddeler ve Alkol. Mintaş Mat, Konya, 1975.
10- Arıtan MŞ: Uyuşturucu Maddeler ve Alkol. Mintaş mat. Konya,
1975
11- Arslanbaba R: Sigara (Din ve İlim Gözüyle). Önder Mat, Ankara,
1972.
12- Ömer Nasuhi Bilmen: Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılahat-ı Fıkhıyye
Kamusu (3. cilt). İstanbul Ün Hukuk Fak, Yayın No: 90, İstan-
bul, 1949.

13- Bira ve Alkolizm Raporu. Türkiye Yeşilay Cemiyeti, İstan-

bul,1983.
14- Câbir el-Cezâiri E: Sigara (İlmî, Tıbbî, Fıkhî Açıdan). Tercüme:

Ali Çelik, Bahar Yay, İstanbul, 1991.
15- Canan İ: Kütüb-i Sitte Muhtasarı(tercüme ve şerhi), 8. cilt,

Akçağ, Ankara, 1985.
16- Çeşitli Yönleri İle Alkolizm. Roche Müst Sanayi Ltd Şti, Eker
Mat, İstanbul, 1977
17- Dökmeci İ: Farmakoloji (Kısaltılmış Temel Bilgiler). Saray Tıbbî

Yay, İzmir, 1995.
18- Drugs of Abuse. Drug Enforcement, Drug Enforcement Administ-

ration, U.S.Department of Justice, Vol.6, No.2, July, 1979.
19- Dünya Sağlık Teşkilâtı (WHO)’nın içki, sigara ve diğer zararlı alış-
kanlıklarla alâkalı muhtelif neşriyatları.
20- Gilman AG, et al: The Pharmacological Basis of Therapeutics.

8th Ed, Pergamon Press, 1990.
21- Hofmann FG: A Handbook on Drug and Alcohol Abuse. Oxford

University Press, New York, 1983.
22- Hutbeler. Diyanet İşleri Başkanlığı Yay, Yayın No: 207, Ayyıldız
Mat, Ankara, 1981.
23- İlaç Alışkanlıkları Sempozyumu. Türkiye Bilimsel ve Teknik

Araştırma Kurumu, Ankara, 1973.
24- Jones KL: Drug and Alcohol. Harper Row Pub, New York, 1969.
25- Kapaklıkaya İ: Uyuşturucu ve Gençlik. Yeni Asya Yay, İstanbul,

1986.
26- Kayaalp O: Tıbbî Farmakoloji (Gözden Geçirme Kitabı). Hacet-

tepe Taş Kitapçılık Ltd Şti, Ankara, 1995.
27- Kılıç Ö: Alkol (Tıb ve İslâm Gözüyle). Ticaret Mat, İzmir, 1965.

28- Koç S: Son Asırların Vebası: SİGARA. Nil A.Ş., İzmir, 1992.
29- Kotku MZ: İçki. Seha Neş, Ankara, 1985.
30- Kumar V, Cotran R, Robbins S: Temel Patoloji (Basic Pathology).

(tercüme kitap) 5th ed, W B Saunders Co, Nobel Tıp Kitabevi,
İstanbul, 1994.
31- Kuş S: Dünyada ve Türkiye’de Alkol Kontrolü Politikaları. TAP-

DK (Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurulu), Pulat Basımevi,
Ankara, 2011.
32- Kuş S: Alkol Kontrolü Stratejileri. TAPDK (Tütün ve Alkol Piya-

sası Düzenleme Kurulu), Pulat Basımevi, Ankara, 2012.
33- Hasan Basri Çantay: Kur’an-ı Hakim ve Meâl-i Kerim. Elif Ofset,
İstanbul, 1979.
34- Lennan RJM: Bucks, Bamboozle, Propaganda vs. Facts. Oklaho-

ma, 1982.
35- Lowenfals AB: The Alcoholic Patients in Surgery. The Williams

Wilkins Co, Baltimore, 1971.
36- Mechanisms of Alcohol Damage in Utero. Ciba Foundation Sy-

mposium, Pitman, London, 1984.
37- NIDA NOTES. National Institute on Drug Abuse, U.S.A., (muh-

telif sayılar)
38- Nursî BS: Meyve Risâlesi. Envar Neş, İstanbul, 1990.
39- Özcan İ: Bilim ve Din Işığında İçki ve Sigara. Hisar Yay, İstanbul, 1985.
40- Özden SY: Uyuşturucu Madde Bağımlılığı (teşhis, tedavi, ted-

bir). Nobel Tıp Kitabevleri, İstanbul, 1992.
41- Özyardımcı N: Sigara ve Sağlık. ADEKA İlaç AŞ, Bursa, 2002.
42- Sigaranın Sağlığa Etkileri ve Bırakma Metotları. Pfızer İlaçları

A.Ş., Logos Yay Tic A.Ş., İstanbul, 1995.
43- Sigara Sempozyumu Kitabı. Türkiye Tabipler Vakfı, İzmir, 1988.

44- Songar A: Psikiyatri. Geçit Kitabevi, İstabul, 1977.

45- Tıpta Yenilikler (Alkolizm Özel Sayısı). Eczacıbaşı İlaç Fab, Şubat
1961.
46- Tüberküloz ve Toraks (Sigara Özel Sayısı). Mayıs-Ağustos, 1980.
47- Uyuşturucu Olayların Genel Değerlendirilmesi. İçişleri Bakan-
lığı Emniyet Gn Müd, Narkotik Şube Müdürlüğü, Ankara, 1994
ve 1995.
45- Yeşilay (Türkiye Yeşilay Cemiyeti Tarafından Ayda Bir Neşredilir).
(muhtelif sayılar)
ALKOL VÜCUDUN HAYATİ ORGANLARINI

TEHDİT EDİYOR
Beyin: Her kadeh içki beyinde 2000 kadar sinir
hücresinin ölümüne sebep olur. Bu zamanla büyük
bir yekün tutar ve genç yaşlarda içkiye başlayan
şahıslarda, orta yaşlarda telafisi mümkün olmayan
beyin dokusu kaybı (dejenerasyon) görülür.
A. Normal Beyin, B. Alkoliklerin Beyni.
Karaciğer: Alkol ilk defa karaciğerde yağlanmaya yol
açar. Şahıs içkiyi terk ederse, zamanla bu zararlar
telafi olur. Ancak şahıs içkiye devam ederse, zamanla
siroz gelişir ve şahsın ölümü ile neticelenir.
C. Normal Karaciğer, D. Yağlı ve büyümüş Karaciğer.
Kalb: Normal insan kalbi hafif sıkılmış bir yumruk
büyüklüğündedir.
Alkoliklerde kalb normalin bir misli daha büyür (alkolik
kadiyomiyopati). Şahsın ölümü ile sonuçlanır.
E. Normal Kalb, F. Alkoliklerin büyümüş Kalbi.

I met them in every country I

visited-some with tiny, twisted
bodies, others with faces tragically
ÖNLENEBİLİR TRAJEDİ
skewed. Some were agitated, while

others seemed quite normal. Each
ALKOL PROBLEMİ
encounter was disturbing, for few
CENİNE AİT things compare to the sadness of a
child stunted by a group of more
subtie abnormalities known as fetal
alcohol effect (FAE).
“What’s really sad is how many
FAS and FAE kids go through life
un-detected”, says Ann Streissguth
of the University of Washington, a
specialist in FAS behavior. “It takes
a trained eye to spot FAS, even
in the severely retarded. And in
FAE, mildly retarded kids are often
misjudged.
Text and photographs by GEORGE STEINMET
THE PREVENTABLE TRAGEDY
FETAL ALCOHOL
SYNDROME
National Geographic adlı popüler bir mecmuanın 1992 yılı

Şubat sayısında çıkan bir makale, “Fötal Alkol Sendromu”
(Cenine Ait Alkol Problemi) ile alakalı idi. Alkollü içkilerin
çok kullanıldığı batı memleketlerinde oldukça çok görülen bu
problem, annenin hamilelik esnasında içki içmesinden dola-
yı bebekte birçok kusurların meydana gelmesi hadisesidir.
Bu tip kusurlu bebeklere örnekler: Üst sağ; Beş aylık Fransız ikiz-
ler. Orta sırada, solda, İrlanda’lı bir annenin kusurlu bebeği, sağda
Amerikalı 17 yaşında bir genç. Alt sırada, solda, üç yaşındaki İs-
veçli bir kız çocuğu, sağdakiler ise 10 ve altı yaşındaki Amerika’lı
çocuklar. Annelerin hatasını bir manada çocukları çekiyor.

223
İNDEKS
A Alkolizm ve delilik 74
A.B.D. (Amerika Birleşik Alkollü içkiler 33
Devletleri)’nde içki yasağı 29, - Azı faydalı mıdır? 46
30 - Bir gıda mıdır? 44
Abstinens Sendromu - Bir ilaç mıdır? 39
(mahrumiyet tablosu) 174 - Elde edilişi 34
Acil servis hastalarında alkol - Genel liste 36
kullanma nisbeti 83 - İnsandaki zararları 19
Afyon (haşhaş) 177 - Nedir? 38
Ağız ve Yutak Kanseri (içkiden - Tansiyonu düşürür mü? 40
ileri gelen) 89, 94 - Uzun yıllar kullananlarda yol
açtığı zararlar 23
Aldehid dehidrogenaz 61
- ve AİDS 106
Alışkanlık yapan maddeler 173
- ve ani ölümler 97
- genel özellikler 193
- ve Gıdaların sindirilmesi 41
- listesi 176
- ve Kalb hastalıkları 48
Alkol dehidrogenaz 61
- verdikleri kalori değerleri 38
Alkoleden ileri gelen ölüm - ve suç işleme 85
sebepleri 213
- ve üreme sistemleri 106
Alkolik - vücudu ısıtır mı? 42
Halüsinöz (hayaller görme) 103 - Zehirleme yapar mı? 42
Hiperlipemi (kanda yağların art-
Alkolsüz bira olurmu 51
ması) 100
Hipoglisemi (kanda şeker düşük- Alkol tüketimini nasıl
lüğü) 99 azaltabiliriz? 54
Kardiyomiyopati (kalb kası bozuk- Alkolün...
luğu) 95 - çeşitleri 33
Miyopati (adele bozukluğu) 100 - devamlı kullanılmasına bağlı
Polinevrit (sinirlerin iltihabı) 103 hastalıklar 89

- sebep olduğu trafik kazaları, - hakkında öğretim üyelerinin

tren, iş ve uçak kazaları 78 raporu 53
- vücuttaki akibeti 60 - kanunu 54
- vücuttaki muhtemel zararlı - nedir? ne değildir? 50
tesirleri 64 - taş düşürür mü? 51
- vücuttaki zararının devam müd- Boşanmalar ve içki 22, 85
deti 62
Bunama 105
Amerikan Tıp Birliği 39
Bunca zararlarına rağmen, niçin
amfetaminler 173
insanlar hâlâ içki içiyorlar? 24,
Angina Pektoris (göğüs anjini) 199
160
Ani ölümler (alkolden ileri gelen) C
97 Çapraz tolerans 175
Annenin Hatası 108
D
Antabus (disulfiram) 113
Delilik 74, 105
Aritmiler (alkolden ileri gelen)
Delirium Tremens 103
96
Dil altı kanseri 98
Ateroskleroz (damar sertliği) 159
Diyanetin sigara ile alâkalı fetvası
Ayağın donması 102
153
Âyetler (mevzu ile alakalı) 207
Doğum kontrol hapları ve sigara
B 161
barbitüratlar (uyku ilaçları) 173 Dolaşım sistemi hastalıkları ve
sigara 143
Bazı rakamlar (alkolle alâkalı)
125 Dünyada en çok içki içilen
memleketler 133
Benzodiazepinler (hipnosedatif)
173 E
Beriberi 99 Ekstasi (ecstasy) 183
Beslenme Bozukluğu Eroin 178
(Malabsorbsiyon) 91
Esrar 180
Beyin damarlarındaki kanamalara
Etil alkol 19, 33, 34, 38
bağlı felçler 96
Beyin hücrelerindeki tahribat 70 F
Bira... Fensiklidin 185

Fermantasyon (mayalama) 34 İçkiye neden heves ediliyor? 24

Fizikî iptilâ 174 İçkiye tövbe etmek 31
İçkiyi kesin olarak yasaklayan
G
ayetler 207
Gastrit 90
İki tarafı keskin kılıç (alışkanlık
Gençlere ilk ikaz 202 yapan ilaçlar) 187
Geri zekâlılık 24 İnsanlar niçin zararlı maddelere
Gırtlak kanseri 94 heves ediyorlar 24, 199
Görme bozukluğu ve çift görme İptila 173
(alkolden ileri gelen) 104 İsimsiz alkolikler 116
İslâmiyet ve zararlı alışkanlıklar
H
(diğerleri) 203
Hadis-i Şerif’ler (içki ve sağlıkla
İş kazaları 82
alakalı) 27, 28, 39, 152, 204,
208 İslâm Hukuku’na göre içki içmek
31
Hamilelik ve içki 108
İslâmiyet ve alkollü içkiler 26
Hamilelik ve sigara 149
İslâmiyet ve sigara 152
Hamr 204
Hazımsızlık 90 J
Hepatit (sarılık) 92 Julius Hırsch 211
Hilâl-i Ahdar (Yeşilay) 17
K
Hipnosedatifler 173
Kalb hastalıkları ve alkol 95
Hz. Muhammed (s.a.v.) 13, 27,
Kalb hastalıkları ve sigara 156
29, 30, 32, 39, 152, 153, 190,
203, 204, 211 Kanama (alkole bağlı) 101
Kandaki alkol seviyesi 81
I
Kansızlık (alkole bağlı) 101
İçki... Karaciğer yağlanması ve siroz 92
- içenlerde kurşun zehirlenmesi
43
Karbon monoksit 138, 171
- içenler niçin sık sık hasta olurlar? Kılcal damarların tıkanması
63 (içkiden dolayı) 70
- kâr mı zarar mı? 123 Kokain 181
- ve göz küresi 71 Korsakoff (Korsakof) psikozu
- ve suç işleme 85 104

Krak (Crak) 182 R

Kutanöz ülserler 97 Rinofima 97
Rozase 97
L
Ruhî iptilâ (bağımlılık) 174
LSD (lizerjikasid dietil amid)
183 S
Sara Nöbetlerinde Artma 105
M
Sarhoşluk 20, 65
Mâide Sûresi 90 ve 91. ayetler
207 Sarılık (alkole bağlı) 92
marijuana 180 Sigara...
- içenin gücü, kuvveti azalır 139
Meperidin 177
- içmenin kalb krizi ile alakası
Metabolik Bozukluklar (alkole 159
bağlı) 99 - nasıl bırakılır? 165
Metadon 177 Sigaranın...
metil alkol 33 - dinî hükmü nedir? 152
Morfin 177 - dolaşım sistemi ile alâkalı zarar-
ları 95
N - hamilelikte içilmesinin zararları
Narkotikler (Uyuşturucular) 177 108
- kullanıldığı andaki zararları 136
Neslede Zararlı 107
- sebeb olduğu hastalıklardan
Nikotin 136 ölüm nisbeti 146
Nörolojik bozukluklar (alkolden - sindirim sistemine zararları 141
ileri gelen) 103 - solunum sistemine zararları 94
P Sigaraya dair birkaç mesele 135
Pankreas iltihabı (pankreatit) 91 Sigarayı bırakırsanız kârınız çok

olacak 163
Paranorya 103
Siroz 92
Pasif içiciler kimlerdir 145
Skörbüt 99
Pellegra 99
Solunum sistemi hastalıkları
Pisikiyatrik (ruhî) bozukluklar (içkiden ileri gelen) 94
103
Polinevrit (sinirlerin iltihâbı) T
103 Telanjiektazi 97

Tembih ediciler (stimülanlar) V

187 Viski Yılan Isırmasına Faydalı
Tolerans (Tahammül) 175 mıdır? 43
Trafik Kazaları... Vitamin eksiklikleri (içkiden ileri
- ve içki 77 gelen) 99
Türk Ceza Kanunu’nda içki satışı W
ile alakalı madde 88
Wernicke (Vernike) Sendromu
Türkiye’de içki tüketimi 104
(istihlâkı) istatistikleri 119
Withdrawal Sendromu 179
Türkiye’de madde alışkanlıkları
ile alakalı bazı rakamlar 197 Y
Türkiye’de sigara içip içmeme Yemek borusu kanseri (osefajial
nisbetleri ile alakalı rakamlar karsinom) 89
146 Yeşilay Cemiyeti 13
Türkiye’yi alkolsüz ülke yapma
gayreti 18 Z
Zararlı Madde Alışkanlıklarında
U
Türkiye İle Alakalı Bazı
Uçucu (solvent) tipi maddelerin Rakamlar 125, 146, 197
suistimali 185 Zehirden kâr ümid edenler 194
Ülser 90 Zehirlenme 194
Uyku ilaçları (barbitüratlar) 187 Zekâ geriliği 24
Uyuşturucular (narkotikler) 177

Alkollü İçki̇ler Si̇gara Ve Madde Bağimliliği

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Alkollü İçki̇ler Si̇gara Ve Madde Bağimliliği

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ALKOLLÜ İÇKİLER SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI.indd 1 19.04.

Grafik & Tasarım

Din İşleri Yüksek Kurulu Kararı:

12. Baskı - 2017

© T.C. Diyanet İşleri Başkanlığı

ALKOLLÜ İÇKİLER SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI.indd 2 19.04.2017 16:27:03

Prof. Dr. Alparslan ÖZYAZICI

ALKOLLÜ İÇKİLER SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI.indd 3 19.04.2017 16:27:03

KISACA TÜRKİYE YEŞİLAY CEMİYETİ’NİN KURULUŞU

ALKOLLÜ İÇKİLER SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI.indd 5 19.04.2017 16:27:03

ALKOLÜN VÜCUTTAKİ AKIBETİ .................................. 59

SARHOŞLUK NEDEN İLERİ GELİR?................................ 65

ALKOLLÜ İÇKİLER SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI.indd 6 19.04.2017 16:27:03

ALKOLÜN TESİR BASAMAKLARI .................................. 69

TRAFİK KAZALARI VE İÇKİ ........................................... 77

ALKOLLÜ İÇKİLER VE SUÇ İŞLEME ............................. 85

KULLANILMASINA BAĞLI BELLİ BAŞLI HASTALIKLAR ..89

ALKOLLÜ İÇKİLER SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI.indd 7 19.04.2017 16:27:03

ALKOLİKLERİN VE UYUŞTURUCU MADDE

TÜRKİYE’DE ALKOLLÜ İÇKİ İMÂLATI VE NETİCELERİ 1

İÇKİ SATIŞLARI EKONOMİYE FAYDALI MI, YOKSA

SİGARAYA DAİR BİR KAÇ MESELE ............................. 135

SENELERCE SİGARA İÇENLERDE MEYDANA GELEN

ALKOLLÜ İÇKİLER SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI.indd 8 19.04.2017 16:27:03

Sigara İçmek ve Gençlik ................................................. 161

ALIŞKANLIK (İPTİLÂ) YAPAN MADDELER . ............... 173

İKİ TARAFI KESKİN KILIÇ:

ALKOLLÜ İÇKİLER SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI.indd 9 19.04.2017 16:27:03

Barbitüratlar (Uyku İlaçları) ............................................ 188

ALIŞKANLIK YAPAN MADDELERLE ALÂKALI GENEL

İSLÂMİYET VE ZARARLI ALIŞKANLIKLAR . ............... 203

DİREKT ALKOLDEN İLERİ GELEN VEYA

İSTİFADE EDİLEN BELLİ BAŞLI KİTAB VE MECMUALAR .217

ALKOLLÜ İÇKİLER SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI.indd 10 19.04.2017 16:27:03

Başkanlığımız, kurulduğu tarih olan 3 Mart 1924’ten itiba-

ALKOLLÜ İÇKİLER SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI.indd 11 19.04.2017 16:27:03

ve kasetleri hazırlatmış ve bu yayınlarımız muhteva ve kalite

ALKOLLÜ İÇKİLER SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI.indd 12 19.04.2017 16:27:03

Bilineceği gibi alkollü içkiler, Hz. Peygamber (s.a.s.) efen-

Benim, 15 yıldan fazla bir zamanda, Türkiye’de zararlı alış-

ALKOLLÜ İÇKİLER SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI.indd 13 19.04.2017 16:27:04

Bu konuda kitap hazırlamanın bir diğer zor tarafı da, bu

ALKOLLÜ İÇKİLER SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI.indd 14 19.04.2017 16:27:04

Bazı yerler çıkarılmış, istatistikî bilgiler yenilenmiş, yer yer kısa

ALKOLLÜ İÇKİLER SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI.indd 15 19.04.2017 16:27:04

KISACA TÜRKİYE YEŞİLAY CEMİYETİ’NİN

Türkiye Yeşilay Cemiyeti’nin kuruluşu memleketimizin acı

ALKOLLÜ İÇKİLER SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI.indd 17 19.04.2017 16:27:04

Türkiye’yi Alkolsüz Ülke Yapma Gayreti

ALKOLLÜ İÇKİLER SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI.indd 18 19.04.2017 16:27:04

ithali, satın alınması ve kullanılması yasaktır.” “Alenen müs-

2 Kutay C: Türkiye’yi Alkolsüz Ülke Yapma Savaşı. Tarih Konuşuyor,

ALKOLLÜ İÇKİLER SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI.indd 19 19.04.2017 16:27:04

Sarhoşluk Dediğimiz Durum Nasıl Meydana Gelir?

3 Harvey AJ, Kneller W, Campbell AC: The effects of alcohol intoxication

ALKOLLÜ İÇKİLER SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI.indd 20 19.04.2017 16:27:04

gibi otomatik faaliyetlerle yaşayan bir kimsedir. Ama daha da

İşte alkoliklerin hali. Cemiyete, maddi ve manevî yönden, hem

Alkollü İçkileri Kullananlar, Onu Belli Bir Seviyede

ALKOLLÜ İÇKİLER SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI.indd 21 19.04.2017 16:27:04

Yani az içki onlar için içki değildir. Bu şahıslar çok miktarda ve

ALKOLLÜ İÇKİLER SİGARA VE MADDE BAĞIMLILIĞI.indd 22 19.04.2017 16:27:04

Alkollü İçkilerin Uzun Müddet Kullanılması, İnsan