DÖNEM II

TIBBİ BİYOKİMYA LABORATUVARI

GAİTA LABORATUVARI
DERS NOTU
2022-2023
 GAİTA ANALİZİ
Gaita analizi, sindirim fonksiyonu ve sindirim sistemi hastalıklarının teşhis ve tedavisi
için klinikte önemlidir. Gaitanın analizi hastanın hekimi tarafından istenmedikçe yapılmaz.
Gaitanın rengi sterkobilinojenin oksidasyon ürünü olan sterkobilinden gelir ve normal
gaita esmer renk gösterir. Göz muayenesiyle gaitada sterkobilin bulunup bulunmadığı
anlaşılır. Safra yollarının tıkanması durumunda sterkobilin bulunmadığından gaita renksiz
olur.
Gaitanın rengi diyetle değişir. Çok etle beslenenlerde renk daha koyu sebze ile
beslenenlerde renk biraz daha açık olur. Fakat ıspanak yiyenlerde renk siyaha yakın yeşil
renk olur. Demir ve bizmutlu ilaç kullananlarda gaita siyah renklidir. Amipli dizanteride dışkı
mukuslu ve kanlıdır.

GAİTADA GİZLİ KAN ARANMASI

Gastrointestinal epitel hücrelerinin fizyolojik dökülmesi sonucunda normal bir kişide

günde 0,5-1,5 ml gastrointestinal kan kaybı olur. Ticari test kitleriyle yapılan ölçümlerde
ancak günlük kan kaybı 5-10 ml’den fazla ise sonuç pozitif olur.
Patolojik hallerde gaitada kan görülebilir. Gaitada, gastrointestinal sistemden
kaynaklanan kanamalardan (mide ve duodenal ülserler ile karsinomalarında, kolorektal
hastalıklar vb.) dolayı gizli veya gözlenebilen kan olabilir.
Gaitada gizli kan (GGK), gaitada bulunan ancak genelde gözle görülemeyen kanı ifade
eder. GGK testi çoğunlukla rutin muayenenin parçası olarak yapılır. 50 yaşından sonra yıllık
olarak yapılması önerilir. GGK testinin başlıca kullanım yeri erken dönem kolon
kanseri taramasıdır. Bu test kolon kanserinin erken dönemde yakalanmasını sağlayarak
mortaliteyi azaltır. Gaitada bulunan kan erken kanserin tek belirtisi olabilir. Kanser erken
tespit edildiği takdirde tedavi edilebilme ihtimali artar. Bu yüzden Amerikan kanser cemiyeti
kolorektal kanser taramasında asemptomatik, ortalama risk grubundaki kişilerde 50 yaş
sonrası yılda bir defa GGK yapılmasını ve her 3-5 yılda bir flexible sigmoidoskopi
yapılmasını önermektedir.
GGK testi kanserin teşhisine yönelik değildir; kanamanın kaynağını bulmak için ileri
araştırmanın yapılması gerekir çünkü kan diğer gastrointestinal problemlerin de göstergesi
olabilir. Örneğin özofagus varis kanaması, polip, gastrik inflamasyon, hemoroid,
inflamatuvar bağırsak hastalığı, peptik ülser hastalığı nedeniyle de GGK görülebilir.
GGK testi pozitif ise ve bariz bir kanama odağı belli değilse, hastaya kolonoskopi
yapılmalıdır. Bu testin sonucu negatif olması kolon kanserini dışlamaz. Hastada kolon
kanserini düşündürecek klinik belirti ve bulgular varsa GGK testi negatif olsa bile
kolonoskopi yapılmalıdır.
GGK testinin ikincil kullanımı aneminin (kansızlık) nedenini bulmaktır. Örneğin
kanayan bir ülserden kan kaybı olabilir.
Gaita analizi hekim tarafından istenmedikçe yapılmaz. Gaitanın fiziksel analizini
takiben gizli kan analizi yapılır. Laboratuvarda analizi yapılacak gaitanın taze olması, idrar ve
bir kimyasal madde ile karışmış olmaması gerekir. Gaitanın alınmasıyla analizi arasında
geçen zaman en fazla bir saat olmalıdır.

2
 GGK Testinin Numune Red Kriterleri:
• Çok uzun zaman beklemiş gaita
• Örnek kabının dışına taşmış ve ağzı kapatılmamış kapta gönderilen veya incelemeye
yetmeyecek miktarda az olan gaita örneği
• Örnek kabı üzerinde veya beraberindeki belgede hastayı tanımlayan bilgi yoksa
(barkot, isim)

GGK testi için geliştirilmiş, gayet hassas ve kullanımları son derece kolay ticari kitler
vardır. Bu test için gaitadaki hem fraksiyonunun yalancı peroksidaz aktivitesine dayanan
kimyasal yöntem ve lateks aglünitasyon teknolojisini kullanan immunokimyasal yöntemler
en sık kullanılan yöntemlerdir.

1.Kimyasal Yöntemle GGK Testi

Ticari test kitleri, içersinde guaiac emdirilmiş özel filtre kağıdı bulunan test preparatı
ve renk reaktifi (%75 etil alkol içinde <%6 H2O2) içerir.
Prensip: Eritrositler içinde bulunan hemoglobinin hem fraksiyonu, yapısal olarak
bitkilerde bulunan peroksidaza benzemektedir. Test, hidrojen peroksidin hemoglobin ve
türevleri tarafından katalitik olarak parçalanması sonucunda ortamda renksiz olarak bulunan
oksijen alıcısı bileşiğin renkli guinon bileşiğine dönüşmesi prensibine dayanmaktadır.

Guiac doğal olarak bulunan bir fenol bileşiğidir ve hidrojen perosidaz enzimi ile
renginde değişme olur, çünkü guinone adlı maddeye okside olur. Guiac ihtiva eden testler
GGK için kullanılır. Ancak bu testler insan hemoglobini için spesifik değildir, bazı yiyecekler
ve bazı ilaçlar yalancı pozitif sonuca neden olur.
Et, balık gibi yiyeceklerde bulunan miyoglobin ve hemoglobinde peroksidaz aktivitesi
vardır ve testlerde yalancı pozitifliğe sebep olabilirler.
Bu test yapılmadan iki gün önceden diyetten kırmızı et, peroksidaz aktivitesi gösteren
meyveler (turp, şalgam, pişmemiş domates, armut ve muz) çıkarılmalıdır. GGT testi
yapılmadan 72 saat öncesinden hasta eksojen peroksidaz aktivitesine sahip yiyecekleri
tüketmemelidir.
Aspirin, kortikosteroid, günde 250 mg’ dan fazla C vitamini ve diğer antioksidanları
kullananlarda yalancı pozitif sonuç olabilir.
Gaitada günlük 5-10 ml’den fazla kan olması guiac testini pozitif yapar.
GGK’nın arka arkaya çıkılan ardışık 3 gaita örneğinde, tercihen 3 farklı günde
bakılması önerilmektedir.
GGK testi yapılacak hastanın kanayan diş etleri gibi pozitif sonuca neden olabilecek
başka bir patoloji olmamalıdır.
Testi yaparken fazla miktarda gaita örneği kullanılması ve reaksiyonun süresine
dikkat edilmemesi hatalı sonuçlara neden olur.

2. İmmunokimyasal Yöntemle GGT Testi

Prensip: İnsan hemoglobinine karşı meydana gelmiş antikorlarla kaplı lateks

partiküllerinin, hemoglobin ile oluşturdukları aglünitasyonun ortaya çıkardığı renk değişikliği
saptanarak gaitadaki hemoglobin varlığı kalitatif olarak gösterilebilir.

Test kitinin kontrol bölgesinde anti-hemoglobin monoklonal antikorları sabitlenmiştir.

Eğer uygulanan numunede hemoglobin antijeni bulunursa bu antijenler, anti-hemoglobin
monoklonal antikorlarıyla reaksiyona girer. Kısa bir süre sonra test bölgesinde çizgi görülür,

3
buda sonucun pozitif olduğunu gösterir. Hemoglobin antijeni bulunmuyorsa test bölgesinde
çizgi oluşmaz, buda sonucun negatif olduğunu gösterir.

4
 İmmunokimyasal yöntemin Guaiac testine göre avantajları:
1.Testi anti-insan hemoglobin antikorları vasıtasıyla çalıştığından, yüksek hassasiyet ile
sadece insan hemoglobinini tespit etmektedir.
2. Maliyeti daha yüksek bir test olmasına rağmen duyarlılığı daha yüksek bir testtir.
3.Herhangi bir diyet gerektirmez, hastanın beslenme ve ilaç düzenini bozmadan testi
uygulama olanağı sağlar.
4.Ayrıca örnek kaplarının kullanışlı olması ve kısa zamanda bir çok örneğin çalışılmasına
olanak sağlar.
Bir olgu-kontrol çalışmasında immunokimyasal metodla bir yıl ve iki yıl süre ile belli
aralarla tarama testine tabi tutulanların, tarama yapılmayanlara göre kolorektal kanser
mortalite oranlarında %60 azalma tespit edilmiştir.

GGK TESTİNİN KULLANIM AMACI: GGK testi gaitada gizli kan mevcudiyetini tek
aşamalı hızlı immunokimyasal yöntemle tayin etmektedir. GGK tek aşamalı hızlı test
yöntemi çok düşük düzeyde kanın tespitine olanak sağlar. 50 ng/ml veya 6 μg’den daha
düşük hemoglobin miktarları gaitada tespit edilebilir.
Kasetteki test bölgesi anti-hemoglobin antikorları ile kaplanmıştır. Test öncesinde
alınan gaita örneği tampon solüsyonuyla çalkalanarak karıştırılır. Bu karışım strip boyunca
ilerler ve anti-hemoglobin antikorları ile teması sağlanarak renkli çizgi oluşturur.“T” Test
bölgesinde renkli çizginin oluşumu pozitif sonucu gösterirken çizginin oluşmaması negatif
test sonucu olarak değerlendirilir. Uygulama kontrolü sağlamak üzere “C” bölgesinde her
zaman renkli çizgi oluşmaktadır. Bu çizginin oluşumu uygulamanın doğru olduğu ve yeterli
miktarda numune tatbik edildiğini göstermektedir.
ÜRÜN İÇERİĞİ: Her test: 1. Bir adet kaset. 2. Ayrıştırma tamponu içeren bir adet numune
tüpü. 3. Numune alma kabı. 4. Bir adet nem alıcı içerir.
DİĞER MALZEMELER: Saat veya kronometre.
SAKLAMA VE STABİLİTE: Tüm malzemeler kullanım hazırdır. Açılmamış kasetleri 2-
30°C saklayın. Buzdolabında saklanıyorsa uygulama öncesi oda sıcaklığına getirin. Kasetler
son kullanım tarihine kadar stabildir. Kasetleri dondurmayın veya 30°C üzerindeki
sıcaklıklara maruz bırakmayın.
UYARILAR 1. Sadece profesyonel vücut dışı kullanım içindir. 2. Uyarı: reaktifler sodyum
azid içermekte, bu madde kursun ve bakırla reaksiyona girip zehirli metal azid oluşturabilir.
Bu nedenle temastan sonra ellerinizi bol su ile yıkayın. 3. Ambalajı bozulmuş ve yırtılmış
ürünleri kullanmayın. 4. Test sadece tek kullanım içindir. Hiçbir zaman tekrar kullanmayın.
5.Laboratuvar önlüğü ve eldiven kullanın. 5. İncelenen numune ve test yapılan laboratuvar
oda ısısında (15-30 C) olmalıdır.
NUMUNE TOPLAMA: 1-2 ml veya 1-2 gr numune test için yeterlidir. GGK testi 6 saat
içinde yapılmalıdır. 6 saat içinde test edilmeyecek numuneler 3 gün 2-8 °C de tutulmalıdır.
Uzun süre test edilmeyecek numuneler -20 °C de muhafaza edilmelidir.
İdrarda kan görünüyorsa, hemaroid kanama varsa, numune almayın. Alkol, aspirin veya diğer
ilaçlar sindirim sistem tahriş edip gaitada kan görülmesine yol açabilir. Bu maddeler test
uygulamasından 48 saat öncesine kadar alınmamış olmalıdır. Diyet uygulamasına gerek
yoktur.
UYGULAMA: 1. Poşeti yırtın ve kaseti bir an önce kullanın. Kaseti bir saatte kullanmanız
öneriliyor. 2. Önce numune toplama kabının kapağını acın, özel numune toplama aparatını
kullanarak gaita numunesi alın. Numune alma çubuğunu çıkarın ve gaitanın en az 5 farklı
noktasından numune almaya çalışın. Daha sonra gaitaya bulaşmış çubuğu tüpün içine daldırıp
ağzını sıkıca kapatın. 3. Numune toplama tüpünü şiddetle sallayın ve sadece 2 dakika
bekleyin. 4. Numune toplama tüpünü dikey durumda iken tepesini kırın. 5. Damlalık haline
gelen tüpten 3 damla (~75uL) numuneyi kasete damlatın. 6. Kasette renk oluşmasını bekleyin

5
ve sonucu 5 dakika içinde değerlendirin. 7. 10 dakikayı aşan testin sonucu dikkate
alınmamalıdır. 8. Strip yüzeyinin temiz olması okumanın sağlıklı olması için şarttır.
SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ: Pozitif: İki çizgi oluşur. Bunlardan biri “C”
kontrol bölgesinde diğeri ise “T” test bölgesinde oluşur. Negatif: Sadece bir çizgi oluşur. Bu
çizgi “C” kontrol bölgesinde olur ve “T” bölgesinde çizgi oluşmaz. Geçersiz: “C” kontrol
çizgisi oluşmaz.

KALİTE KONTROL: Test kontrolü kasetin üzerindeki “C” kontrol bölgesinde

bulunmaktadır. Bu bölgede oluşan çizgi testin internal kontrolüdür. Bu kontrol testin doğru
uygulandığı ve yeterli miktarda numune emdirildiğini göstermektedir. Kontrol materyali
kitin içeriğinde bulunmamaktadır. Ancak pozitif ve negatif kontrollerin uygulanması ve bu
şekilde performans değerlendirilmesi önerilmektedir.
SINIRLAMALAR: Tüm tanı testlerinde olduğu gibi klinik uyum ve hekim tanısı
gerekmektedir. Bu test sadece insan gaitasında gizli kan tespiti içindir. Bu test insan
hemoglobin tayininde çok yüksek hassasiyete sahiptir. Bu neden nadiren düşük yalancı
pozitif sonuçlar alınabilir. Ayrıca birçok vakada hemoglobin gaitada yayılmış olmayabilir. Bu
nedenle numune alma çok büyük önem arz etmekte ve negatif sonuçlar gaitada gizli kan
bulunmadığını kesin göstermez.