Mięśnie szkieletowe

 Przymocowane do kości, stanowią część czynną układu ruchu

 Wytwarza ciepło, wspomaga układowi krążenia
 Zbudowane z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej szkieletowej
 Głównym elementem strukturalnym tej tkanki są długie, cylindryczne, wielojądrowe
włókna mięśniowe
Podział mięśni ze względu na położenie:

Położenie Przykłady funkcji

 Mimika twarzy
Mięśnie głowy
 Uczestniczą w rozdrabnianiu pokarmu
Mięśnie szyi  Umożliwiają ruchy głowy
Mięśnie klatki piersiowej  Uczestniczą w ruchach oddechowych i ramion
 Pozwalają zachować prawidłową postawę ciała
Mięśnie grzbietu
 Uczestniczą w ruchach ramion
 Pozwalają poruszać tułowiem i zachować prawidłową
Mięśnie brzucha
postawę ciała
Mięsnie kończyny górnej  Umożliwiają ruchy kończyny górnej
 Utrzymują ciężar ciała
Mięsnie kończyny dolnej
 Umożliwiają ruchy kończyny dolnej

Podział mięśni ze względu na kształt:

 Długie (np. mięśnie kończyn)

 Krótkie (np. niektóre mięśnie kręgosłupa)
 Szerokie (np. mięśnie brzucha)
 Mieszane (np. mięsień okrężny ust)
Podział mięśni ze względu na zakres wykonywanych ruchów:
 Zginacze
 Prostowniki
 Przywodziciele
 Odwodziciele
 Dźwigacze
 Mięśnie obniżające
Mięśnie synergiczne - mięśnie współdziałające w wykonywaniu jednego ruchu w jednym
kierunku np. przepona i mięśnie międzyżebrowe
Mięśnie proste brzucha są cechą atawistyczną od zwierzęcia!
Mięsień sercowy i mięśnie gładkie

 Mięsień sercowy jest zbudowany z tkanki mięśniowej, poprzecznie prążkowanej

serca. Komórki tej tkanki, zwany również kardiomiocytami albo włóknami
 mięśniowymi, mają widlasty rozgałęzione końce oraz jedno lub 2 jądra położone
centralnie. Komórki przylegają do siebie, a miejsce ich styku są widoczne jako tzw.
wstawki
 Mięśnie gładkie są zbudowane jest tkanki mięśniowej gładkiej, komórki tej tkanki
mają wrzecionowaty kształt i zwykle jedno centralnie położone jądro komórkowe

Mięśnie wyrazowe
Budowa mięśni szkieletowych

 Sarkomer – to odcinek miofibryli pomiędzy 2 liniami Z, który stanowi jednostkę

kurczliwą. Ślizganie się włókien aktyny między włókna miozyny powoduje skracanie
się sarkomeru. Skrócenie się wszystkich sarkomerów powoduje skurcz mięśnia.

SKURCZ MIĘŚNIA SZKIELETOWEGO

Mechanizm skurczu mięśnia szkieletowego
1. Zakończenie aksonu wydziela do synapsy nerwowo-mięśniowej neuroprzekaźnik
acetolocholinę
2. Acetylocholina łączy się z receptorami na powierzchni sarkolemy i generuje stan
pobudzenia, który rozprzestrzenia się na kanaliki T
3. Pod wpływem pobudzenia docierającego przez kanaliki T siateczka
sarkoplazmatyczna uwalnia zmagazynowane jony wapnia Ca2+
 4. Jony Ca2+ wywołują we włóknie mięśniowym szereg procesów w wyniku, którego
miofilamenty aktynowe wślizgują się między miofilamenty miozynowe
5. Skracanie się sarkomeru powoduje skurcz włókna mięśniowego. Po zakończonym
skurczy pompa wapniowa transportuje jony wapnia z sarkoplazmy do siateczki
sarkoplazmatycznej
Molekularny mechanizm skurczu mięśnia szkieletowego
1. Tropomiozyna blokuje połączenie miozyny z aktyną
2. Jony wapnia, które są uwolnione pod wpływem pobudzenia i przepływają z siateczki
sarkoplazmatycznej do sarkoplazmy miocytu, łączą się z troponiną, powodując
odsunięcie tropomiozyny od aktyny. Dzięki temu głowy miozyny mogą owinąć się na
aktynie. Zachodzi hydroliza ATP związanego z miozyną
3. Aktyna łączy się z miozyną
4. ADP i reszta fosforanowa odłączają się od głowy miozyny. Wywołuje to ruch
cząsteczki miozyny, która zgina się i pociąga za sobą włókno aktyny i następuje
skrócenie sarkomeru i skurcz mięśnia szkieletowego
5. Po przesunięciu się włókna aktyny głowa miozyny przyłącza cząsteczkę ATP i odłącza
się od aktyny. Jednocześnie jon wapnia odłącza się od troponiny a tropomiozyna
wraca do pierwotnego położenia
SKURCZ MIĘŚNIA GŁADKIEGO
Komórki mięśni gładkich są otoczone sarkolemą zawierającą liczne jamki, czyli odpowiedniki
kanalików T. W sarkoplazmie występują ciałka gęste odpowiedniki linii Z, do których
przytwierdzone są filamenty cienkie (aktynowe) oraz filamenty pośrednie (desminowe).
Pomiędzy filamentami cienkimi znajdują się filamenty grube (miozynowe). W skład
filamentów cienkich wchodzi również tropomiozyna. Nie ma w nich natomiast troponiny.
Skurcz komórek mięśni gładkich, podobnie jak w skurczu mięśni szkieletowych polega na
wysuwaniu się włókien aktywny między włóknami.
Mechanizm skurczu mięśnia gładkiego
1. Pod wpływem pobudzenia jony Ca 2+ przepływają z siateczki sarkoplazmatycznej do
sarkoplazmy
2. Jony wapnia aktywują kalmodulinę, która aktywuje MLCK (kinaza łańcuchów lekkich
miozyny)
3. Aktywna MLCK fosforyluje miozynę, a ta z kolei łączy się z aktyną i przesuwa włókna
aktynowe względem siebie i zachodzi skurcz komórki
Przemiany biochemiczne w mięśniu
Źródłem grup fosforanowych do odtworzenia ATP jest fosforkreatyna, magazynowana
wyłącznie w mięśniach poprzecznie prążkowanych. Po zużyciu zapasów fosfokreatyny
następuje utlenianie glukozy powstałej z rozkładu glikogenu oraz glukozy i kwasów
tłuszczowych dostarczonych przez krew. Podczas dużego wysiłku fizycznego stężenia tlenu
we krwi jest niewystarczająco do całkowitego utleniania substratów oddechowych. Zostaje
wówczas uruchomiony zapas tlenu zgromadzony w mięśniu w postaci oksymioglobiny. Po
wyczerpaniu zapasów oksymioglobiny organizm zaciąga dług tlenowy, czyli czasowo
przestawia się na fermentację mleczanowej, czyli proces beztlenowego uzyskiwania energii.
Po przywróceniu warunków tlenowych część mleczanu (produkt fermentacji) ulega
rozkładowi do CO2 i H2O. Pozostała część zostaje przetransportowana do wątroby, gdzie w
procesie glukoneogenezy przekształca się w glukozę
Glukoneogeneza – proces anaboliczny, który polega na syntezie glukozy ze związków innych
niż cukry
Typy włókien mięśniowych

Porównywana Włókna czerwone Włókna pośrednie

Włókna białe (typ II B)
cecha (typ I) (typ II A)
Pobudzenie przez Przy maksymalnym
Stałe Częste
neurony wysiłku
Sposób uzyskiwania Oddychanie Oddychanie Fermentacja
energii tlenowe tlenowe mleczanowa
Zawartość
Duża Średnia Mała
mioglobiny
Zawartość
Mała Średnia Duża
glikogenu
Tempo skurczu Wolne Szybkie Szybkie
Odporność na
Duża Średnia Mała
zmęczenie
Metabolizm Metabolizm Metabolizm
Rodzaj metabolizmu
tlenowy glikolityczny glikolityczno – tlenowy

Rodzaje skurczów
Jednostka motoryczna – zespół włókien mięśniowych unerwionych przez jeden neuron
Zachodzi sumowanie się kolejnych skurczów mięśniowych, czyli ich nakładanie się aż do
uzyskania długotrwałego skurczu zwanego skurczem tężcowym.
Zaliczamy do nich:

 Skurcz tężcowy zupełny – gdy bodźce pobudzają mięsień, zanim nastąpi jego
rozkurcz, co powoduje stan ciągłego skurczu (występuje w przypadkach
patologicznch)
 Skurcz tężcowy niezupełny – gdy bodźce pobudzają mięsień, który zaczyna się już
rozkurczać (występuje w sytuacjach fizjologicznych)
Skurcz izotoniczny jest co skurcz wywołujący skrócenie mięśnia bez zmiany jego napięcia.
Natomiast skurcz izometryczny jest to skurcz, w którego przebiegu nie dochodzi do
skrócenia mięśnia, a jedynie do zmiany jego napięcia (np. zaciskanie zębów)
W normalnych warunkach każdy skurcz mięśnia jest skurczem auksotonicznym