Mszaki

1. Cechy mszaków:
 Samożywne, wilgociolubne (higrofity), organy pionierskie
 Zdolne do retencji, chronią glebę przez erozją, wpływają na mikroklimat
 Heteromorficzna przemiana pokoleń z dominującym gametofitem, rozmnażanie –
gamety
 Zapłodnienie wymaga obecności wody - plemniki muszą przepłynąć z plemni do rodni
zawierającą komórkę jajową - dlatego rosną one w gęstych kępach i mają zdolność
magazynowania wody
 Składa się najczęściej ze stopy, sety, zarodni
 W zarodni powstają mejospory - haploidalne zarodniki
 Mają charakter przetrwalnikowy i służą do rozprzestrzeniania się gatunku
 Nie są naczyniowcami ! - nie wytwarzają drewna
 Nie są oraganowcami! mają prostą budowę tkankową a ich sporofit nie wykształca
organów - korzeni, łodygi, liści
Budowa:

Gametofit Sporofit
 Pokolenie dominujące  Pokolenie niedominujące
 Kształt plechowaty lub gametofor  Budowa osiowa
 Większy od sporofitu  Mniejszy od gametofitu
 Wieloletni, samożywny  Krótkotrwały, niesamodzielny
 Rozmnażanie wegetatywne – rozmnóżki  Brak chloroplastów, rozwija się w gametoficie
 Jednopienne, dwupienne
Łodyżki Listki Chwytniki Stopy Sety Zarodnia
Pionowe 1 warstwa Wielokomórkowe Zbudowane z Pionowe Puszka i wieczko
Nierozgałęziona miękiszu asym. i silnie pofałdowanych Nierozgałęzione Okrywa czepek
Miękiszowy Brak połączenia z rozgałęzione dużych kom. Epiderma, Tkanka
rdzeń i kora wiązkami Umocowują w Pobierają wodę miękiszowy zarodnikotwórcza
przewodzącymi podłożu z solami min. Z rdzeń
łodyżki gametofitu

Cechy plechowców Cechy organowców

 Rozmnażanie płciowe uzależnione od wody
 Brak organów typowych dla roślin
naczyniowych (odpowiedniki – chwytniki,
łodyżki, listki)
 Brak typowej tkanki przewodzącej
 Niezdrewniałe ściany komórkowe
 Wielokomórkowe gametangia (rodnie i
plemnie)
 Tkanki: okrywająca, miękiszowa i
wzmacniająca
 Skórka pokryta kutykulą
 Zarodniki pokrywa sporopolenina
Rozmnażanie:
1. Rozwija się z haploidalnego osobnika
2. Zarodnik w wyniku licznych mitoz kiełkuje w splątek - młodociany gametofit
3. Ze splątka wyrastają ulistnione łodyżki - gametofory
4. Na szczycie łodyżek tworzą się gametangia i mech jednopienny - jeden osobnik
wytwarza gametangia męskie i żeńskie (mech torfowiec) o mech dwupienny - jeden
osobnik tworzy gametangia tylko jednego rodzaju (mech płonnik)
5. W rodni powstaje komórka jajowa, w plemni uwicione plemniki
6. Do zapłodnienia dochodzi wyłącznie w obecności wody
7. Pod wpływem wody szyjka rodni pęcznieje i otwiera się na szczycie, a komórki
wypełniające jej kanał rozkładają się
8. Powstają przy tym substancje stanowiące chemiczny bodziec przyciągający
poruszające się plemniki
9. Plemnik w kropli deszczu lub rosy przepływa do nieruchomej komórki jajowej w rodni
(oogamia)
10. Powstaje diploidalna zygota, która daje początek sporofitowi - pokoleniu
bezpłciowemu
11. Sporofit rozwija się w obrębie rodni, następnie jego rozrastająca się stopa przebija
dolną część ścianki rodni i wrasta w gametofit, gdzie czerpie pokarm i wodę
12. Druga część sporofitu rośnie w górę i rozrywa ściankę rodni
13. Pozostałość rodni (kalypatra), pozostaje zwykle na szczycie sporofitu i okrywa
zarodnię
14. Zarodnia tworzy się na szczycie bezlistnej łodyżki sporofitu (sety)
15. Z tkanki zarodnikotwórczej wypełniającej wnętrze zarodni w wyniku mejozy powstają
haploidalne zarodniki o otoczone podwójna ścianą o wewnętrzna cienka celulozowa
ityna o zewnętrzna, grubsza, sporopoleninowa egzyna
16. Dają one początek gametofitowi - pokoleniu płciowemu
 2. Wątrobowce:

Gametofit Sporofit
 Brak typowego splątka  U porostnicy niewielki
 Wyrasta z niego tylko 1 gametofit  Na krótkim trzonku okrągła zarodnia z
 Kształt: zarodnikami
 Ulistniona łodyżka (brak wiązek przewodzących,  Zarodnie nie są chronione czepkiem
spłaszczenie grzbietowo brzuszne, z boków 2  Po pęknięciu ścian zarodni zarodniki
szeregi listków) wypychane są na zewnątrz przez
 Blaszkowaty, plechokształtny sprężyste włókienka – sprężyce:
o Najbardziej złożony gametofit (skórka,  Martwe, wydłużone komórki
aparaty szparkowe, tkanka asymilacyjna,  Spiralne zgrubienia ich ścian
przewietrzająca, spichrzowa) reagują na wilgotność powietrza
o Górna powierzchnia okryta jest skórką ze gwałtownym wyginaniem
specyficznymi aparatami szparkowymi  U usznicy sporofit o długiej secie
(mają beczulkowaty kształt, 16 komórek
ułożonych w 4 leżące nad sobą
pierścienie, mogą częściowo się
zamykać, niewielka sprawność)
o Niżej miękisz asymilacyjny z komorami
powietrznymi, pod nim duże komórki
miękiszu spichrzowego z niewielką
ilością chloroplastów
o Roślina dwupienna
o Z dolnej warstwy okrywającej wyrastają
nitkowate chwytniki
o Gametangia umieszczone na
wzniesionych trzonkach (plemniostany,
rodniostany); plemnie na górnej stronie
tarczowatego rozszerzenia tych
trzonków; rodnie - na spodzie
parasolowatych rozszerzeń

3. Mchy – torfowce:

Gametofit Sporofit
 Splątek blaszkowaty  Sporofit drobny
 Dojrzały gametofit w postaci łodyżki z licznymi  Osadzony na łodyżce wytworzonej przez
bocznymi odgałęzieniami, szczególnie w części gametofit
szczytowej (tworzą tzw. główkę)  Części:
 Łodyżka odznacza się ciągłym, nieograniczonym  Stopa - tkwi w szczycie łodyżki
wzrostem (część szczytowa żywa, fotosyntetyzuje, gametofitu
część dolna zamiera, ulega mineralizacji, brak  Seta - bardzo krótka
chwytników)  Zarodnia - kulista, otwierająca się
 Listki drobne, jednowarstwowe (duże, martwe z wieczkiem, pozbawiona czepka i
pierścieniowatymi zgrubieniami i otworkami; drobne ozębni
żywe, wydłużone, zawierają chloroplasty

4. Mchy właściwe – prątniki:

 Splątek nitkowaty
 Widłoząb, skrętek wilgociomierczy
 Gametofit w postaci łodyżki, często rozgałęzionej (z prymitywnymi elementami
przewodzącymi wodę)
 Jednowarstwowe listki z kilkuwarstwowym żeberkiem
5. Mchy właściwe – płonniki:
 Najwyższe zróżnicowanie tkankowe
 Mech płonnik
 Łodyżka rozgałęziona
 Centralnie umieszczona koncentryczna wiązka przewodząca zawiera:
 Hydroidy - komórki martwe, niezdrewniałe, wydłużone, o zwężonych
końcach (przystosowane do łatwiejszego przewodzenia wody )
 Leptoidy - komórki żywe, wydłużone, zawierają dużo białek i cukrów
 Wiązkę otacza tkanka miękiszowa (zawiera chloroplasty)
 Całość otoczona warstwą korową (komórki o zgrubiałych ścianach – funkcje
okrywające)
 Listki wielowarstwowe z żeberkiem (na górnej powierzchni obecne
blaszkowate asymilatory)
6. Cechy mchów właściwych:
 Długa, mocna seta
 Rosnąc, seta odrywa górną część rodni która przekształca się w czepek
 Przez środek zarodni przechodzi kolumienka:
 Dookoła niej układa się tkanka zarodnikotwórcza
 Kolumienka jest przedłużeniem sety
 Pośredniczy w dostarczaniu substancji odżywczych do rozwijającej się tkanki
zarodnikotwórczej
 Substancje te pobierane są z gametofitu przez setę - organ ssący sporofitu
 Dojrzewające sporofity wcześnie tracą chlorofil i brązowieją
 Zarodnia otwiera się za pomocą wieczka :
 Między wieczkiem a resztą zarodni znajduje się higroskopijny pierścień z
cienkościennych komórek
 W okresie dojrzewania zarodników pierścień ten pęcznieje i powoduje
odpadnięcie wieczka
 Na brzegach powstałego w ten sposób otworu (perystomu) znajduje się
wieniec ząbków – ozębnia
 Ruchy ząbków pod wpływem wilgoci w powietrzu zmieniają średnicę otworu,
wpływając na ilość wysypujących się zarodników (gdy jest sucho,
wyprostowują się i opuszczające puszkę zarodniki , mogą być roznoszone
przez wiatr)
 7. Mchy właściwe – glewiki:
Gametofit
 Drobny, płatowaty, plechokształtny
 Prosta budowa wewnętrzna
 Komórki zawierają po jednym kubkowatym
chloroplaście z pireniodem
 W komórkach podszparkowych żyją
symbiotyczne sinice
Sporofit
 Wyrasta z gametofitu jako zielony,
szydlasty utwór
 Brak trzonka sety
 Zarodnia wydłużona (pęka wzdłuż dwiema
klapami o jej komórki zawierają
chloroplasty)
 Wokół wydłużonej kolumienki znajduje się
tkanka zarodnikotwórcza
 Zarodniki w zarodni są pomieszane ze
sprężycami
 Wyspecjalizowane, martwe
komórki, wydłużone
 Posiadają spiralne zgrubienia
 Reagują na zmiany wilgotności w
powietrzu, gwałtownie się skręcają
lub rozkręcają
 Powodują wyrzucanie zarodników
z zarodni
 Stopa tkwi w tkance gametofitu (jej
powierzchniowe komórki tworzą palczaste
wypustki, zwiększające powierzchnię
chłonną stopy)
 U nasady sporofitu ponad stopą mieści się
merystem interkalarny
 Tkanka twórcza, której aktywność
podziałowa komórek trwa prawie
przez całe życie sporofitu
 Powoduje ciągły, stopniowy wzrost
zarodni (w szczytowej partii
zarodnia pęka i wysypuje już
zarodniki, w dolnej części rośnie i
tworzy nowe zarodniki)
 Sporofit glewików jest zatem
utworem stosunkowo
długowiecznym (wyjątek wśród
mszaków)
 W swej dolnej części sporofit jest
stale zielony
Cechy wspólne z:
a. Zielenicami:
 Obecność pojedynczych chloroplastów zawierających pirenoidy
 Ciałka silnie załamujące światło
 Utworzone z elektronowo gęstego, ziarnistego, białkowego podłoża, w
którym wykazać można aktywność enzymów fazy ciemnej fotosyntezy
oraz syntezy skrobi
 Dookoła pirenoidu odkładają się produkty fotosyntezy i skrobia
b. Paprotnikami:
 Stały wzrost sporofitu
 Dzięki tkance twórczej swojej nasady
c. Mszakami:
 Przebieg przemiany pokoleń