EducFil 311 PANITIKAN NG REHIYON

KABANATA 3: LITERATURA NG IBA’T IBANG REHIYON

D. Rehiyon 4
Rehiyon 4A (CALABARZON)
Rehiyon 4B (MIMAROPA)
Tagapag-ulat: Shari Lou Mae J. Moscosa (BSED FILIPINO 3B)
Ipinasa kay: Gng. Angelina B. Abenis

Rehiyon 4A CALABARZON

HEOGRAPIKAL NA LOKASYON
Ang CALABARZON (/ká-la-bar-zon/), opisyal na tinatawag bilang Timog Katagalugan at
itinalagang Rehiyon 4A, ay isang rehiyong pangangasiwaan ng Pilipinas. Ang Rehiyon 4A ay nalikha
sa pamamagitan ng bisa ng EXECUTIVE ORDER 103 na naaprubahan noong Mayo 17, 2002.
Binubuo ang rehiyon ng limang lalawigan: Cavite, Laguna, Batangas, Rizal, Quezon. Ang rehiyon ay
ang pinkamataong rehiyon ng bansa ayon sa Pangasiwaan ng Estadistika ng Pilipinas, na binubuo ng
14.4 milyong mamamayan noong 2020 at ang pangalwang may pinaka makapal na populasyon sunod
sa Pambansang Punong Rehiyon. Sa bisa ng Executive Order No. 246, na nilagdaan noong ika-28 ng
Oktubre 2002, ang Lungsod ng Calamba ay itinalagang sentrong pang-rehiyon ng CALABARZON.

Ang CALABARZON ay binubuo ng limang (5) probinsiya, tatlumpu’t isang (31)

congressional district, dalawampung (20) lungsod, isang daan dalawampu’t dalawang (122)
munisipalidad at apat na libo at labing siyam (4,019) na barangay. Ang sumusunod ay bumubuo sa
dalwampung (20) lungsod ng nasabing rehiyon.
Bacoor City (Cavite)
Lungsod ng Cavite (Cavite)
Imus City (Cavite)
Trece Martirez (Cavite)
Tagaytay City (Cavite)
Dasmariñas City (Cavite)
General Trias City (Cavite)
Lungsod ng Biñan (Laguna)
Cabuyao City (Laguna)
Calamba City (Laguna)
San Pablo City (Laguna) Tanauan City (Batangas
San Pedro (Laguna) Santo Tomas City (Batangas)
Santa Rosa City (Laguna) Antipolo City (Rizal)
Batangas City (Batangas) Lucena City (Quezon)
Lipa City (Batangas) Lungsod ng Tayabas (Quezon)

Probinsiya Kabisera Congressional Lungsod Munisipalidad Mga

Districts Barangay
Trece
CAVITE Martirez City 8 7 16 829
LAGUNA Santa Cruz 7 6 23 681
BATANGAS Batangas City 6 4 31 1,078
RIZAL Antipolo City 6 1 13 189
QUEZON Lucena City 4 2 39 1,242
TOTAL: 31 20 122 4,019

TOPOGRAPIYA
Ang CALABARZON ay may iba’t ibang anyong lupa. Binubuo ito ng bahagi ng mga
baybaying lugar at karamihan sa mga nasa itaas na bahagi ng lupain sa loob ng bahagyang
katamtamang paggulong o pag-alon na mga kapatagan at burol, at mga bundok. Halos animnapung
(60) porsyento ng kalupaan ng rehiyon ay may slope mula sa 0 -18 porsyento.

CAVITE
Ang lalawigan ng Cavite ay may kabuuang sukat ng lupain na 128, 755 ektarya o 1, 287.55
kilometro kuwadrado, na matatagpuan sa katimugang dulo ng lalawigan ng Rizal. Sinasaklaw nito ang
humigit kumulang 8% ng kabuuang lawak ng lupain ng CALABARZON. Ito ay nailalarawan sa
pamamagitan ng mga rolling hinterlands na may bantas na burol, na may baybayin sa harap ng Manila
Bay sa antas ng dagat, at ang masungit na bahagi sa hangganan ng Batangas kung saan matatagpuan
ang mga bundok ng Dos Picos.
Kilala ang Cavite sa mayamang kasaysayan nito at maraming Pambansang Bayani. Kung
minsan ay tinatawag itong “Land of the Brave” o ang History Capital ng Pilipinas. Ang mga
mamamayan ng Cavite ay tinatawag bilang Caviteños.

LAGUNA
Ang lalawigan ng Laguna ay may kabuuang lawak na 175, 973 ektarya o 1,759.73 kilometro
kwadrado. Ito ang ikatlong pinakamalaking lalawigan sa rehiyon na sumasaklaw sa humigit kumulang
11% ng kabuuang lawak ng lupain ng CALABARZON. Ito ay itinuturing na isang lalawigang
panloob na binubuo ng pinakamalaking bahagi ng Rehiyon ng Laguna de Bay saan matatagpuan ang
Lawa ng Laguna, ang pinakamalaking panloob natubig ng bansa at ang pangalawang pinakamalaking
tubig-tabang sa Timog-silangang Asya. Ito ay nailalarawan sa pamamagitan ng patag at masungit na
lupain at ang slope nito ay mula sa antas hanggang sa matarik na dalisdis.
Kilala ang Laguna bilang lugar ng kapanganakan ni Jose Rizal, ang pambansang bayani ng
Pilipinas. Ang nasabing lalawigan ay kilala rin bilang Silicon Valley ng Pilipinas dahil sa
napakaraming industriya ng electronic at semiconductor na tumatakbo sa lalawigan. Higit pa rito, ang
Laguna ay kilala rin bilang Resort Capital of the Philippines na may higit sa 700 hot spring resort na
karamihan ay matatagpuan sa Calamba at Los Baños.
BATANGAS
Ang lalawigan ng Batangas ay may kabuuang lawak na 316, 581 ektarya o 3, 165.81
kilometro kuwadrado. Saklaw nito ang humigit-kumulang 20% ng kabuuang lawak ng lupain ng
CALABARZON at itinuturing na pangalawang pinakamalaking lalawigan sa rehiyon. Ito ay may
kakaibang hugis-cove na mga lugar sa baybayin na nasa timog-silangang bahagi ng lalawigan. Ito ay
kadalasang binubuo ng katamtamang sloping hanggang gumulong at may napakatarik na burol na
may mga nakakalat na bulubunduking lugar.
Kilala ang Batangas sa mga panlabas na aktibidad na inaalok nito sa mga bisita nito. Ito ang
perpektong lugar para sa mga mahilig pumasyal at maging sa mga mahilig sa kasaysayan. Kilala rin
ito bilang foodie haven dahil dito nagmula ang maraming sa mga paboritong delicacy ng Pilipinas
tulad ng lomi, bulalo, goto at tawilis. Ang Lungsod ng Lipa ay dating kilala bilang sentro ng kape ng
mundo. Sa kaslaukuyan, kilala rin ito bilang “Munting Roma ng Pilipinas” na tahanan ng ilang
simbahang Katoliko, kumbento, seminary, paaralang Katoliko at mga retreat house.

RIZAL
Ang lalawigan ng Rizal ay may kabuuang kupain na 130,892 ektarya o 3,308.92 kilometro
kwadrado at humigit-kumulang 8% ng kabuuang lawak ng lupain ng CALABARZON. Ang
topograpiya nito ay kumbinasyong ng mga lambak at kabundukan, na may patag na mababang lugar
sa kanlurang bahagi, masungit na mga tagaytay at mga burol na bahagi ng mga saklaw ng Sierra
Madre sa silangang bahagi.
Ang Rizal ay kilala bilang first-class na probinsiya at tahanan ng maraming napakagandang
tanawin at karanasan – mula sa maalon na lambak hanggang sa mga burol, mula sa malinis na
dalampasigan hanggang sa mga kuweba at talon. Kilala rin ito bilang Cradle of the Philippine Art, na
ipinagmamalaki ang maraming tanawin at pasyalan – mula sa maalon na lambak hanggang sa mga
burol, mula sa malinis na dalampasigan hanggang sa mga kuweba at talon. Kilala rin ito bilang Cradle
of Philippine Art na ipinagmamalaki ang maraming gallery na nagpapakita ng mga gawa ng lokal na
pintor.
QUEZON
Ang lalawigan ng Quezon ay may kabuuang lawak ng lupain na 870,660 ektarya o 8,706.60
kilometro kwadrado. Ito ang pinakamalaking lalawigan sa CALABARZON na mayroong 54% ng
kabuuang lawak ng lupain ng rehiyon. Sa kabilang banda, mayroon itong lupain na may kakaunting
kapatagan, lambak at latian. Ang alun-alon na mababang lupain sa tabi ng baybayin ay mahusay na
pinatuyo. Ang lalawigan ay napakakitid na may karaniwang lapad na humigit-kumulang 30 kilometro.
Maraming kilalang pamantasan ang matatagpuan sa Lungsod ng Quezon, ang sia doon ay ang
Diliman kampus ng Unibersidad ng Pilipinas na itinatag noong Pebrero 1949. Diro rin matatagpuan
ang Loyola Heights kampus ng Unibersidad ng Ateneo de Manila, ang pangatlo sa pinakamatandang
pamantasan sa Pilipinas. Kilala rin ito sa komersyo, edukasyon, pananaliksik, teknolohiya, pulitika,
turismo, sining at palakasan. Ilang sangay ng pambansang pamahalaan kabilang ang Batasang
Pambansa Complex, Kapulungan ng mga Kinatawan ng Pilipinas, ang tinatawag na tahanan ng
lungsod.

LIKAS NA YAMAN AT PRODUKTO NG REHIYONG CALABARZON

Niyog ang pangunahing produkto ng rehiyon. Ang matatayog na puno ng niyog ang makikita
sa lahat ng baybayin ng lalawigan. Dahil sa matatabang lupain ng rehiyon, ang mga mamamayan ay
nagtatanim rin ng iba pang produkto.

Nag aani rin ng palay, mais, tubo, kape, prutas at gulay. Ang palay ay inaani sa Laguna at Batangas.
Ang bayan ng Paete, Liliw at Nagcarlan ay kilala sa matamis na lansones.
Sa

Sa Batangas, inaani nila ang cacao, kape at dalandan. Samantalang sa Cavite, sila ay tanyag sa saging,
pinya at avocado. Ang Quezon naman ang nangunguna sa produksiyon ng niyog at palay. Dito rin
ginagawa ang sombrerong buntal at inuming lambanog.

PANGUNAHING HANAPBUHAY / INDUSTRIYA

Pagsasaka ang pangunahing hanapbuhay ng mga tao dahil sa malalawak at matatabang lupain
ng nasabing rehiyon.

KINAGISNANG WIKA
Ang pangunahing wika ng nasabing rehiyon ay Tagalog, Chavacano, at Ingles.
Halimbawa:
 Cosa to nombre? Anong pangalan mo?
Mi nombre _____ . Ang pangalan ko ay _____ .
Buenas dias Magandang Umaga!
Adios Paalam!

TRADISYON AT KULTURA
Ang kultura ng Pilipinas ay pinaghalong impluwensiya ng mga katutubong tradisyon at mga
kultura ng mga unang mangangalakal at mananakop sa ating bansa. Kung kaya’t ang mga Pilipino ay
kilala bilang isa sa may magagandang tradisyon at kultura sa mundo.
MGA PAGDIRIWANG SA REHIYON 4A
1. Pahimis Festival (Amadeo)
- Isinasagawa ang pagdiriwang na ito bilang pasasalamat, ginaganap tuwing ika-2 ng
Pebrero. Kinilala rin bilang “Coffee Festival”, dahil kape ang pangunahing ani ng bayan.
Nagsimula ang pagdiriwang na ito taong 2002 na ang layunin ay mapalakas ang
industriya ng kape sa lugar.

2. Regada Festival (Cavite City)

- Ito rin ay kilala bilang “Water Festival”. Isinasagawa ang pagdiriwang na ito bilang
pagbibigay-pugay sa kanilang patron na si San Juan Bautista. Ang salitang “Regada” ay
isang salitang Chavacano na nagmula sa wikang Espanyol na “regar” na ang ibig sabihin
ay “hugasan na may tubig”. Ang pagdiriwang na ito ay ginaganap tuwing ika-22
hanggang ika-24 ng buwan ng Hunyo. Nakagisnan nang ilinya ang mga mobile sound
system at sprinklers para sa paghahanda sa grand drenching na mangyayari sa pagatatapos
ng pagdiriwang. Ayon sa mga mamamayan sa bayang ito, lumalahok sila sa “paulan”
upang lumikom ng mga biyaya sa kanilang patron na santo.

-
3. Higantes Festival (Angono, Rizal)
- Ang pagdiriwang na ito ay kilala rin sa tawag na Pista ni San Clemente na ipinagdiriwang
tuwing ika-23 ng Nobyembre sa Angono, Rizal. Ito ang pinakamalaking pagdiriwang na
isinasagawa para kay San Clemente, patron ng mangingisda. Ang imahen ng santo ay ay
binitbit ng mga lalaking deboto na nakadamit ng makukulay na kasuotan o ng kasuotan
ng mga mangingisda, sapataos na yari sa kahoy at may bitbit na sagwan, lambat at iba
pang kagamitan sa pangingisda at mga higantes na gawa sa papel na may taas na
hanggang labindalawang (12) talampakan.

4. Salubong (Angono, Rizal)

- Isinasadula sa Salubong ang pagkikita ng Birheng Maria at ni Kristong nabuhay muli.
Ang pagtatanghal ng Salubong sa Angono ay nagsisimula sa isang taimtim na prusisyon o
parada ng mga andas na may mga kilalang tao na naroon sa muling pagkabuhay ni Kristo
ay pasan-pasan ng mga deboto sa kanilang balikat. Ang pagdiriwang ng isa sa
pinakamahalagang kaganapan sa “Liturgical Calendar” na kung saan magpahanggang
ngayon ay dinarayo at pinupuntahan pa rin ng mga turista upang saksihan ang nasabing
kaganapan.

5. Batingaw Festival (Cabuyao, Laguna)

- Ito ay pagkilala sa maalamat na kampanang ginto. Ipinagdiriwang ito tuwing Enero 10-16
taun-taon. Sinisimulan ang pagdiriwang sa pagapapatunog ng sabay-sabay sa mga
batingaw ng simbahan. Naniniwala ang mga Cabuyeños na magdadala ito ng mahusay na
pang-agrikultura at ani. Tampok sa parada ang iba’t ibang kamapana at ang kampanang
ginto, makukulay na kasuotan, malikhaing pagsayaw sa kalye, pagkanta at trade fair.
6. Sampaguita Festival (San Pedro, Laguna)
- Ang taunang paista ay ipinagdiriwang sa ika-2 ng Pebrero. Isang linggong pagdiriwang
na kinabibilangan ng iba’t ibang aktibidad mula sa kultura hanggang sa mga palaro, street
dances, sport exhibition, at mga gawaing pangrelihiyon. Tampok sa pista ang koronasyon
ng Hiyas ng San Pedro kung saan naglalayon itong isulong ang turismo sa San Pedro at
muling pasiglahin ang industriya ng Sampaguita sa komunidad.

7. Itik o Duck Festival (Victoria, Laguna)

- Bugso ng urbanisasyon at paglubo ng populasyon ng Pateros, naging destinasyon ng mga
mangangalakal ng balut ang Victoria at naging “Duck Raising Center” ng Pilipinas. Itik
ang pangunahing produkto ng bayan ng Victoria sa Laguna. Ito ang naging sentro ng
 industriya ng itik sa lalawigan. Bilang pasasalamat, ang pista ng mga itik ay
ipinagdiriwang upang gunitain kung paano nagbigay ng karangalan ang itik sa bayan.
Tampok sa pista ang iba’t ibang delicacies mula sa itik na ipinakikita sa panahon ng
pagdiriwang.

8. Sinukmani Festival (Rosario, Batangas)

- Ang pagdiriwang na ito ay ginaganap tuwing ika-9 ng Hunyo pagkatapos ng pag-aani ng
palay sa tag-araw. Ang Sinukmani Festival ay isang pagdiriwang na kilala bilang
paggunita sa pagkakatatag ng Munisipalidad ng Rosario. Ipinagdiriwang ito sa
pamamagitan ng paglalatag ng mga “rice cakes” sa lansangan na may iba’t ibang disenyo,
laki at dekorasyon. Ang Sinukmani ay isang katutubong “delicacy” ng Rosario na gawa
sa malagkit na bigas na niluto sa gata ng niyog at asukal.

9. Tapusan Festival (Alitagtag, Batangas)

- Ang Tapusan Festival ay isang pagdiriwang sa huling araw ng Mayo sa Alitagtag,
Batangas bilang pagpupugay sa Banal na Krus. Kasama sa mga kaganapan ang pag-aalay
ng mga bulaklak bago ang isang lumang krus sa simbahan ng bayan at isang makulay na
 prusisyon ng krus, kasama ang iba pang andas na may dalang mga imahe ni Birheng
Maria na pawang sinindihan ng maliliwanag na pailaw at pinalamutian ng mga bulaklak.

10. Laguimanok Festival (Padre Burgos, Quezon)

- Ang Laguimanok Festival ay ipinagdiriwang tuwing ika-14 hanggang ika-17 ng Pebrero
upang gunitain ni Padre Burgos. Ngakakaroon ng mga parade ng “float”, street dancing,
karera ng kayak, at ang pinakamahabang paligsahan ng pag-iihaw ng manok, Isa ito sa
pinakamalaki, pinakamakulay at kapana-panabik na pagdiriwang sa Quezon na kilala rin
bilang Padre Burgos Day. Layunin ng pista na ito na itampok ang tradisyon at kultura na
nalilinang ng mga Burgosin.

11. Pahiyas Festival (Lucban, Quezon)

- Ay isang pagdiriwang ng pasasalamat pagkatapos ng masaganang ani. Ang Pahiyas ay
literal na nangangahulugang “mahalagang alay” at ang pagsasananay ay nagsimula noong
ika-16 siglo bawat ika-15 ng Mayo bilang parangal kay San Isidro Labrador at ang patron
ng magsasaka. Tampok sa pista na ito ang iba’t ibang katutubong sayaw, likhang sining at
mga bahay-bahayan na puno ng palamuti.
 12. Sanghiyang Festival o Sayaw sa Apoy (Indang at Alfonso, Cavite)
- Isnag ritwal a pre-kolonyal na ipinagdiriwang ng mga firewalkers, ng Indang at Alfonso
na idinaraos tuwing unang linggo sa Buwan ng Disyembre. Pinagsasama nito ang mga
elemento ng katutubong relihiyon, mahika at pananampalatayang Kristiyano. Ito ay kilos
pasasalamat at isang ritwal upang pagalingin ang isang may sakit. Nagsasagawa ang mga
mamamayan ng pagdiriwang na ito bilang handog kay Bathala para sa isang masaganang
ani, pasasalamat para sa paggaling mula sa sakit at paglaya mula sa kamatayan.

Kilalang Manunulat sa Rehiyon 4

Higit na naging mayaman ang literature ng rehiyong ito dahil sa mga sa literatura ng mga
kilalang manunulat na kinabibilangan ng mga sumusunod:
1. Jose P. Rizal
- Siya ay itinuturing na pambansang bayani ng Pilipinas. Kilala siya bilang isang makata,
manunulat at nobelista. Nagsimula ang buhay ni Rizal sa Calamba, Laguna kung saan
siya ipinanganal at lumaki. Isa siya sa mga magigiting na nakipaglaban para sa kalayaan
ng Pilipinas subalit hindi sa paraang dahas kundi sa pamamagitan ng kaniyang panulat.
Nakilala siya sa kaniyang mga akda na Nolie Me Tangere at El Filibusterismo kung saan
dito niya isiniwalat ang karahasan na dulot ng mga mananakop na Espanyol. Ang mga
akdang ito ang nagmulat sa mga mata ng maraming Pilipino na ilan sa naging ugat sa
himagsikan para sa kalayaan ng ating bansa.
-

2. Claro M. Recto
- Isang makabansang estadista, manunulat sa Kastila at Ingles, mambabatas at itinuturing
na “Ama ng Konstitusyong 1935”. Siya rin ang huling mahistrado ng Korte Suprema na
hinirang ng president ng Estados Unidos. Isilang noong Pebrero 8, 1890 sa Tiaong,
Tayabas (Quezon) subalit siya ay lumaki at nanirahan sa Lipa, Batangas. Isnag mahusay
na makata. Kinilalaang kaniyang malikhaing talino nang Manalo sa isang paligsahang
pampanitikan ang kaniyang dulang may isang yugto na pinamagatang La Ruta de
Damasco (1914) at ang isa pa niyang dula na nagwagi din ng parangal ang Solo Entre Las
Sombras (1917). Bukod dito ay marami pang sanaysay at talumpati na isinulat si Recto sa
wikang Ingles at Espanyol na naglalarawan ng kaniyang mga makabansang pananaw sa
politika at kabuhayan.

3. Lope K. Santos
- Isang manunulat, makata lingguwista, lider manggagawa. Ipinanganak noong Styembre
25, 1879 sa Pasig, Rizal. Nagsimula siya bilang peryodista sa iba’t ibang diyaryo
hanggang sa maging editor ng Muling Pagsilang, Lipang Kalabaw at iba pa. Nakapagsulat
si Santos ng smapung tono ng tula, kasama rito ang mga itinuturing niyang mahahalagang
koleksiyon niya gaya ng Puso at Diwa (1908), Mga Hamak na Dakila (1945), Ang Diwa
ng mga Salawikain (1953), at ang Pangginggera (1912). Sa anim na nobela niyang
tampok ang Banaag at Sikat (1906) na may diwang sosyolista.
- Isa rin siyang kritiko ng panitikan. Kabilang sa pinakamahalaga niyang kritisismo ang
“Peculiaridades de la poesia Tagala” (1929), “Tingting Pahapyaw sa Kasaysayn ng
 Panitkang Tagalog” at ang “Apat na Himagsik ni Balagtas”. Naging malaki rin ang
ambag niya sa pagtaguyod ng wikang pambansa sapagkat naging director siya ng Surian
ng Wikang Pambansa (SWP) at awtor ng Balarila ng Wikang Pambansa na naging
opisyal na teksbuk sa pagtuturo ng wikang Filipino.

4. Alejandro G. Abadilla
- Kilala sa palayaw na “AGA” na tinaguriang “Ama ng Makabagong Panulaang Tagalog”.
Isinilang sa bayan ng Salinas (Rosario), Cavite noong Marso 10, 1906. Bukod sa pagiging
makata, isa rin siyang nobelista at kritikong pampanitikan. Sa kaniyang mga akda,
hinamon at sinalungat niya ang adhikaing paggamit ng sukat at tugma sa tula at ang labis
na romantisismo sa panitikang tagalog. Isa siya sa mga tagapagtatag ng Kapisanang
Panitikan.
Ang kaniyang mga aklat ng tula ay Piniling Tula ni Aga (1965), Tanagabadilla (1964-
1965) at ang Ako ang Daigdig at iba pang Tula (1955). Ang kaniyang mga nobela naman
ay Singganda ng Buhay (1947) at Pagkamulat ni Magdalena (1958). Naging editor siya
ng mga antolohiyang Parnasong Tagalog, ang unang pagtitipon sa isang aklat ng mga
pangunahing tula ng mga makatang Tagalog mula 1800 hanggang 1940’s.
- Ang tula ni Abadilla na “Ako ang Daigdig” ang itinuring na hudyat ng pagsilang ng
modernistang pagtula sa Tagalog sapagkat ito ay nakasulat sa anyo ng malayang
taludturan.

5. Eldefonso Santos
- Isang makata na gumagamit ng sagisag-panulat na Ilaw Silangan. Isinilang sa nayon ng
Malabon, Rizal noong Enero 23, 1897. Isang tanyag na manunulat sa Tagalog noong
panahon ng mga Amerikano. Kahanga –hanga ng karikitan ng kanyang mga tula dahil sa
mga pananalitang ginagamit niya.Bagaman mga payak at kananiwan nga kanyang mga
akda, subalit puno naman ito ng damdamin at diwa na siyang nag bibigay kulay sa
kanyang mga akda. Ang ilan sa kaniyang mga tula ay ang : Tatlong Inakay, Gabi, Ang
 Guryon, Sa Tabi Ng Dagat, Ulap at Mangingisda. May tanaga din siya naisulat tulad ng
Palay, Kabibi at Tag-init.

6. Teo S. Baylen
- Isinilang sa Novelete, Cavite noong Enero 21, 1904. Isa siyang pastor at empleyado ng
US Navy. Ayon sa Talaang Bughaw ni A.G. Abadilla at pinagtibay ng Surian ng Wikang
Pambansa, siya ay tinaguriang Makata ng Cavite taong 1962 hanggang 1964. Nagkamit
siya ng Republic Cultural Heritage Award for Literature noong 1963 at naging Palanca
Awardee noong 1965. Ang kaniyang mga akda tulad ng Takipsilim at Lumang Lambat,
Tinig ni Teenager, Tinig Demokrasya, Sampung Hayop, Laurel ng Inyong Noo ay
nakalimbag sa Aklat Katipunan na Pinsel at Pamansing, at Kalabaw at Buffalo. Ang Tinig
na Darating din ang naging aklat-katipunan ni Baylen sa kaniyang mga tula. Ang Bawat
Hukay ay ang kaniyang unang tula na nailimbag sa magasin na Sampaguita noong 1931.
Samantala ang iba pa niyang tula ay lumabas naman sa mga magasin na Liwayway,
Ilang-ilang at Paru-paro.
- Si Baylen ay hindi lamang din isang makata o kilalang manunulat, isa rin siyang
kompositor at musikero. Kabilang sa kanyang pinakapopular na komposisyon ay ang
Landasng Kadakilaan, Unang Ginang Imelda, at Ramon Magsaysay March.

7. Pascual Hicario Poblete

-“Ama Ng Pahayagan” na isinilang noong Mayo 17, 1858 sa bayan ng Naic, Cavite. Isang
pangunahin at napakasipag at napakasipag peryodista, makata, taga salin at kilala bilang
 mandudulang may maapoy na pagmamahal sa kalayaan ng bayan si Pascual Poblete at aktibo
mula panahon ng kilusang propaganda hanggang sa panahon ng Americano. Ginamit niya ang
aknyang panulat upang gisingin ng damdaming makabayan ng mga Pilipino. Isa sa
pinakamalaki niyang ambag sa kasaysayan at panitika ay ang pagsalin niya sa wikang
Tagalog sa dakialng obra ni Rizal, ang Noli Me Tangere. May akda isya ng mga dulang EL
Amor Patrio at Ang pag-ibig sa Tinubuang Lupa. Isinalin din ni Pobleto ang nakakatuwang
tulang pasalaysay na Ang Caguilaguilalas na Buhay ni Juan Soldado, Ang Awit na ang Buhay
ni San Vicente Ferrer, Conde ng Monte Cristo ni Rizal.
Si Poblete ang nagtatag at naging patnugot ng pahayagang El Resume, isang pahayagang
liberal at tumatalakay ng mga repormang panlipunan at pampulitika na kalaonan ay ginamit
niya upang tuligsain ang mga katiwalian at pang-aaping ginawa ng mga Kastila.Dahil sa
naturang aktibidadis, dinakip siya pagsiklab ng Himagsikan at ipinatapon sa Africa.At itinatag
din niya ang pahayagang El Grito del Pueblo (Ang Tinig Ng Bayan) pagbalik niya noong
1899, panahon ng pananakop ng mga Amerikano.

8. Padre Modesto de Castro

-Itinuring na pangunahing manunulat noong ika-19 na daantaon.Ipinanganak sa Biñan,
Laguna noong ika-15 ng Hunyo taong 1819. Kilala siya dahil sa kanyang angking kakayahan
sa pagsulat ng mga sermon pampolitika na kanyang binibigkas at nang tunagal ay sinulat para
mailathala. Ang Katipunan ng mahuhusay na sermon ni Padre Modesto na humuhubog sa
kagandahang –sal ay pinamagatang Platicas Doctrinales na binubuo ng 25 na mahuhusay na
sermon.Kilalang akda ni Padre de Castro ay ang Ubrana at Felisa, Colecccion de Sermones,
Exposicion de la Siete Palabras at ang Novena de San Pedro.

9. Teodoro Agoncillo
-Ipinanganak noong ika-9 ng November taong 1912, sa Lemery, Batangas subalit lumaki siya
sa Intramuros, Maynila. Kilala bilang Pambansang Alagad ng Agham at tinaguriang “Ama ng
Makabansang Pananaw ng Pagsulat ng Kasaysayan”. Kilala siya sa tawag na “Teddy”
o”Ago” ng kaniyang mga kaibigan.
 Ang mga aklat na isinulat niya mula sa pananaw ng Pilipino upang matigil ang lubhang
pananalig noon sa historya na likha ng mga dayuhan ay ang: The History of Filipino People,
The Revolt of the Masses, Malolos, the crisis of the Republic,Philippine History at ang The
Story of Bonifacio and the Katipunan na itinuturing bilang pinakamahalagang akda ni
Agoncillo sa larangan ng makabayang historyagrapiya.

10. Efren Abueg

-Ipinanganak noong Mayo 3, 1967 sa Tanza, Cavite, isang iginagalang na nobelista,
manunulat,mananaliksik mamamahayag, kwentista,mananaysay at kritiko ng kaniyang
panahon.Kabilang sa kanyang mga aklat ang Bugso, ang kauna-unahan niyang koleksiyon ng
mga kwento. Siya ang nag edito at bumuo ng mga antolohiyang gaya ng Mga Piling Akda ng
Kadipan (1964); Mga Agos sa Disyerto (1965-1974); Manunulat: Mga Piling Akdang Pilipino
(1970) at Parnasong Tagalog ni Alejandro G. Abadilla. Siya man din ang may-akda ng “Ang
Mabangis na Lungsod” na tinangkilik din ng karamihan.

Mga Akdang Pampanitikan Ng Rehiyon IV-A

Mayaman ang Rehiyon IV-A sa literatura maging sa panahon ng ating mga ninuno.
Pinatutunayan ito ng mga bugtong, salawikain, kasabihan, mga awiting bayan at mga
kwentong bayan na nagpapasalin-salin sa bibig ng mga mamamayan.

Mga Bugtong
- Ang mga bugtong natin ay maituturing na isa sa mga gintong bahagi ng ating kultura na
hindi nakuhang wasakin, sunugin at ibaon sa limot ng mga dayuhang lumupig sa ating
bansa, sapagkat marami sa ating mga bugtong ang di naititik sa aklat.
- Isang uri ng talinghaga na nagbibigay ng mga pahiwatig upang hulaan ang isang
misteryosong tanong.

Halimbawa:
Nang maglihi’y namatay Walang itak,walang kampit,
Nang mag-anak ay nabuhay. Gumagawa ng mahal na ipit.
Sagot: Sinigwelas Sagot: Gagamba

Sa lalawigan ni Aguinaldo Itim na monggo ang katulad

Marami ditong Katipunero Nakakahawang sakit di dapat ilakad
Sagot: Cavite Sagot: Bulutong

Salawikain, Kasabihan at Kawikaan

- Ang salawikain ay tinatawag sa Ingles na proverbs. Ito ay tumutukoy sa mga kasabihan
na may layuning magbigay-aral. Naglalaman ng mga praktikal na payo.
 - Ang kasabihan ay isang pahayag na nagbibigay ng payo o nagsasaad ng katotohanan
kung saan ang mga salitang ginagamit ay payak at madaling maintindihan.
- Ang kawikaan ay mga grupo ng mga salita o pangungusap na naglalayong magbigay
gabay sa mga tao na maari nilang gamitin sa kanilang pagpapa-unlad sa kanilang mga
buhay.
- Ang bawat salawikain, kasabihan at kawikaan ay nagbabadya ng mga aral sa buhay na
hango sa karanasan at pangyayari o balong kadluan ng kagandahang asal at mabuting
kaugalian na dapat pagkunan ng halimbawang mga kabataan.

Halimbawa ng Salawikain:
Kapag ang nauna’y tamis, ang mahuhuli’y pait.
Ang pag-ibig sa kaaway siyang katapangang tunay.
Halimbawa ng Kasabihan:
Mayaman ka ma’t marikit
Maganda ang pananamit
Pag wala kang tagong bait
Walang halagang mahahagip
Ang mabigat na gumagaan
Kapag napapaluwangan
Walang mahirap na gawa, pag dinaan sa tiyaga.
Halimbawa ng Kawikaan:
Magsisi ka man sa huli, wala nang mangyayari. Dahil walang unang pagsisisi sa
naunag pangyayari.
Ang panahon ay samatalahin, sapagkat ginto ang kahambing.
Ang katamaran ay kapatid ng kagutuman
At ang kagutuman ay ina ng kahirapan.
Awiting Bayan
Mga katutubong awitin na nagpapakilala sa mga kaisipan at damdamin ng bayan na
nagpapahayag din ito ng katangian ng kinabibilangan ng buhay. Ang awiting bayan ay sia sa mga
kultura na pinangalagaan mula sa ating mga ninuno. Ito rin ay tinatawag na “kantahing bayan” ng
iilan. Nasa anyto ito ng patula ngunit may kasama itong tugtog na inaayon sa karanasan, damdamin at
kaugalian ng sinumang gumawa nito. Ang awiitng bayan na ginawa ng ating mga ninuno ay
patungkol sa iba’t ibang pamumuhay, pag-iisip, ugali at damdamin ng mga tao.
Halimbawa:
KUNDIMAN – Isang uri ng payak na awit ng pag-ibig ng mga tagalog. Lakip na dito
ang kangtang “Baka Maputian” ni Ruben Tagalog.
AWITING BAYAN - Mga awiting nagpapakilala ng mga kaisipan at damdamin ng
bayang nagpapahayag ng mga katangian sa buhay. Ang mga ito ay madamdamin at
nakalulugod.
Halimbawa.
Talon ng Pagsanjan
Handa ng ang lunday
 Umupo ng husay
At titignan natin
Ang talong Pagsanjan
Matulin ang agos
Kidlat ang kawangis
Pagbagsak ng tubig
Bomba ang tinig
Tulang Pasalaysay
Ang ganitong uri ng tula ay nagsasaad ng pag-uulat ng mga bagay-bagay o mga pangyayari sa
pamamagitan ng berso. Naglalarawan ito ng mga mahahalagang tagpo o pangyayari sa buhay na
matatagpuan sa mga taludtod na nagsasalaysay ng isang kuwento.

TATLONG URI NG TULANG PASALAYSAY

1. Epiko o Tulang Bayani
- Ito ay nagsasalaysay ng kabayanihang ikinilos ng isang bida. Ito ay isang gawi na hindi
maipaliwanag ang kaniyang naipamalas na kabayanihan. Halimbawa nito ang epiko ng
mga Ilokano na “Biag ni Lam-Ang”.
2. Korido – tulang nagtataglay ng walong pantig sa bawat taludtod. Karaniwang mahaba at may
mahusay na banghay ng mga pangyayaring isinasalaysay. May himig na mapanglaw at
malimit na may paksang kababalaghan. Maalamat ang katangian at karamihan ay hiram ang
mga istorya sa paksang Europeo. Ang halimbawa nito ay ang pinakasikat na “Ibong Adarna”.
3. Awit – Ito ay nagtataglay ng labindalawang (12) pantig sa bawat taludtod. Higit na masigla
ito kaysa korido. May malambing at marikit na pangungusap at nangangailangan ng malalim
na kaisipan. Halimbawa nito ang tulang “Florante at Laura”.
Iba pang halimbawa:
Pinagluha – na isinulat ni Pedro Gatmaitan
Ang Buhay Panggigera – akda ni Lope K. Santos
PAMAHIIN
Sa bahay (kusina):

 Bawal kumanta sa harap ng kalan – may masamang mangyayari.

 Bawal kumanta sa hapag-kainan – simbolo ng hindi pagrespeto.
 Hindi dapat makabasag ng pinggan sa araw ng okasyon – simbolo ng kamalasan.
Sa kasal:

 Bawal isukat ang damit pangkasal – maaaring hindi matuloy ang kasal.
 Bawal magkita ang magkapareha bago ang araw ng kasal – maaaring mamamatay ang isa sa
kanila.
 Dapat umulan sa araw ng kasal – simbolo ng kaswertehan.
 Masama sa magkapatid ang magpakasal sa sukob ng taon – dahil ang isa ay maaaring
makaranas ng hirap sa buhay.
 Pag namatay daw ang kandila ng ikakasal – mamamatay daw ang nasabing pares.