Bài thu hoạch Chương 2 Sàng lọc và đánh giá hoạt tính dược liệu

Học kỳ I, Năm học 2023-2024

Khóa: QH.2020 Ngành: CLC Hóa Dược

Họ tên: Nguyễn Việt Hải Ngày 29 tháng 9 năm 2023

Nội dung: Phương pháp chuẩn hóa và kiểm tra chất lượng thuốc thảo dược
I. Trình bày các yêu cầu cơ bản về GMP (Good Manufacturing Practice:
thực hành tốt sản xuất thuốc), QA (Quality Assurance: đảm bảo chất
lượng) và QC (Quality Control: kiểm tra chất lượng) trong sản xuất thuốc
thảo dược?
GMP (Good Manufacturing Practice), QA (Quality Assurance), và QC (Quality
Control) là các khía cạnh quan trọng trong sản xuất thuốc thảo dược để đảm bảo sản
phẩm an toàn, hiệu quả và chất lượng. Dưới đây là các yêu cầu cơ bản của từng khía
cạnh này:
1. GMP (Good Manufacturing Practice - Thực Hành Tốt Sản Xuất):
 Vị trí và môi trường sản xuất: Đảm bảo rằng cơ sở sản xuất được xây dựng
và duy trì theo cách tạo điều kiện thích hợp cho quá trình sản xuất thuốc thảo
dược. Điều này bao gồm vị trí, thiết kế, và điều kiện sạch sẽ để ngăn ngừa ô
nhiễm.
 Quản lý sản xuất: Đảm bảo quá trình sản xuất được kiểm soát chặt chẽ, với
việc sử dụng quy trình làm việc chuẩn và đúng quy định. Điều này bao gồm
quản lý tài liệu, quản lý dược liệu, và kiểm soát chất lượng trong quá trình sản
xuất.
 Kiểm soát chất lượng: Xác định các tiêu chuẩn chất lượng và thực hiện kiểm
tra chất lượng trong quá trình sản xuất để đảm bảo sản phẩm cuối cùng đáp ứng
các yêu cầu chất lượng.
 Bảo quản và vận chuyển: Đảm bảo rằng sản phẩm được bảo quản và vận
chuyển một cách an toàn để tránh ô nhiễm và sự thay đổi chất lượng.
2. QA (Quality Assurance - Đảm Bảo Chất Lượng):
 Hệ thống quản lý chất lượng: Phát triển và duy trì hệ thống quản lý chất
lượng để đảm bảo rằng quy trình sản xuất, kiểm soát chất lượng và quản lý đều
được thực hiện theo cách đúng và hiệu quả.
 Kiểm tra và đảm bảo tuân thủ: Thực hiện kiểm tra và giám sát định kỳ để
đảm bảo rằng tất cả các hoạt động sản xuất tuân thủ GMP và các tiêu chuẩn
chất lượng liên quan.
  Đào tạo và phát triển: Đảm bảo rằng nhân viên được đào tạo đầy đủ và có khả
năng thực hiện công việc của họ một cách hiệu quả, và xác định nhu cầu đào
tạo bổ sung.
3. QC (Quality Control - Kiểm Tra Chất Lượng):
 Kiểm tra sản phẩm: Thực hiện kiểm tra và thử nghiệm sản phẩm thuốc thảo
dược để đảm bảo rằng chúng đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng quy định. Điều
này bao gồm kiểm tra các yếu tố như độ tinh khiết, nồng độ, và sự hiệu quả của
thành phần thảo dược.
 Kiểm tra thiết bị và dụng cụ sản xuất: Đảm bảo rằng thiết bị và dụng cụ
được sử dụng trong quá trình sản xuất đều đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng
và được bảo trì đúng cách.
 Báo cáo chất lượng: Ghi lại và báo cáo kết quả kiểm tra chất lượng cho cả hệ
thống quản lý chất lượng và các cơ quan quản lý chất lượng có thẩm quyền.

II. Trình bày các đặc điểm trong chuẩn hóa dược liệu và cao chiết thuốc
thảo dược về định tính và định lượng nhằm đảm bảo chất lượng thuốc thảo
dược?
Chuẩn hóa dược liệu và cao chiết thuốc thảo dược là quá trình quan trọng để
đảm bảo chất lượng và hiệu quả của sản phẩm thảo dược. Để đảm bảo chất lượng,
định tính và định lượng là hai khía cạnh quan trọng trong quá trình này. Dưới đây là
một số đặc điểm cần xem xét trong quá trình chuẩn hóa và kiểm tra chất lượng thuốc
thảo dược:
1. Định tính:
 Xác định loại cây thuốc: Phải xác định chính xác cây thuốc được sử dụng.
Điều này bao gồm việc nhận biết và xác định thông tin về loại cây, phân bố địa
lý, và cách thu thập.
 Xác định phần dùng: Xác định phần của cây được sử dụng để làm thuốc,
chẳng hạn như lá, rễ, hoa, quả, hay cành.
 Xác định sự tương đồng và pha loãng: Đối với cao chiết thuốc thảo dược,
phải xác định sự tương đồng với chuẩn mẫu và kiểm tra xem sản phẩm có bị
pha loãng không.
2. Định lượng:
 Xác định hàm lượng thành phần hoạt chất: Quy trình này liên quan đến việc
xác định hàm lượng chính của các thành phần hoạt chất trong sản phẩm. Điều
này đòi hỏi việc sử dụng các phương pháp phân tích hóa học hoặc phân tích sắc
ký để định lượng.
  Kiểm tra chất lượng và tinh chất: Kiểm tra các thông số chất lượng khác như
độ ẩm, chất cặn, và các hạt bẩn có thể xuất hiện trong sản phẩm. Điều này đảm
bảo rằng sản phẩm không bị nhiễm độc và đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn.
3. Xác định các chất phụ gia: Các chất phụ gia như chất bảo quản, chất làm dẻo,
hoặc chất màu có thể được sử dụng trong quá trình sản xuất thuốc thảo dược. Cần xác
định hàm lượng và tính chất của chúng để đảm bảo an toàn và chất lượng của sản
phẩm.
4. Kiểm tra vi sinh và tác nhân ô nhiễm khác: Cần thực hiện kiểm tra vi sinh và tác
nhân ô nhiễm khác như vi khuẩn, nấm, kim loại nặng, hoá chất độc hại, để đảm bảo
rằng sản phẩm không gây hại cho sức khỏe của người tiêu dùng.
5. Đối chiếu với tiêu chuẩn và quy định: Sản phẩm thảo dược cần phải tuân theo các
tiêu chuẩn và quy định liên quan đến dược phẩm và thực phẩm bảo vệ sức khỏe.
6. Kiểm tra ổn định: Thực hiện các thử nghiệm ổn định để xác định thời gian hạn sử
dụng và điều kiện lưu trữ phù hợp.
Tất cả các bước trên đều phải được thực hiện theo các phương pháp chuẩn mực
và các tiêu chuẩn quốc gia và quốc tế để đảm bảo chất lượng và an toàn của thuốc
thảo dược. Quá trình này đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo rằng sản phẩm
cuối cùng là an toàn và hiệu quả khi sử dụng cho mục đích điều trị hoặc bảo vệ sức
khỏe.

III. Trình bày các phương pháp sắc ký phân tích định tính trong kiểm tra
chất lượng cao chiết thảo dược: TLC (sắc ký lớp mỏng), HPLC (sắc ký
lỏng hiệu năng cao), GC (sắc ký khí) và các kỹ thuật ghép nối như GC-
MS, HPLC-MS, HPLC-NMR?
Các phương pháp sắc ký phân tích định tính là công cụ quan trọng trong kiểm
tra chất lượng cao chiết thảo dược. Dưới đây là một trình bày về các phương pháp này
và kỹ thuật ghép nối:
1. TLC (Sắc ký lớp mỏng):
 Nguyên tắc hoạt động: TLC sử dụng một tấm chất pha cố định, thường là tấm
thủy tinh hoặc nhựa, có một lớp mỏng chất chấm. Mẫu cao chiết thảo dược
được áp dụng lên tấm chất pha và sau đó được phát triển trong hệ thống dung
môi di động. Các thành phần của mẫu tách ra và tạo thành các vết trên tấm.
 Ứng dụng: TLC thường được sử dụng để tạo ra "vân tay" của mẫu, tức là một
biểu đồ của các thành phần trong cao chiết. Nó cho phép xác định sự tương
đồng giữa các mẫu và theo dõi quá trình tách chất.
2. HPLC (Sắc ký lỏng hiệu năng cao):
  Nguyên tắc hoạt động: HPLC sử dụng một cột sắc ký cao áp và hệ thống dung
môi chảy qua cột với áp suất cao. Các thành phần trong mẫu tách ra dựa trên
tương tác với cột và dung môi chảy qua cột.
 Ứng dụng: HPLC cung cấp thông tin chi tiết hơn về thành phần và hàm lượng
của chúng trong cao chiết. Nó cho phép phân tích định tính và định lượng chính
xác các thành phần trong cao chiết thảo dược.
3. GC (Sắc ký khí):
 Nguyên tắc hoạt động: GC sử dụng khí nén và cột sắc ký khí để tách các
thành phần dựa trên tính khả bay hơi của chúng. Mẫu cao chiết thảo dược được
chuyển vào dạng khí và tách ra trên cột dựa trên thời gian bay hơi.
 Ứng dụng: GC thường được sử dụng để phân tích các hợp chất hữu cơ như
dầu cỏ, dầu hữu cơ và các hợp chất có tính bay hơi cao.
4. Kỹ thuật ghép nối (GC-MS, HPLC-MS, HPLC-NMR):
 GC-MS (Sắc ký khí ghép nối với phổ khối lượng): Kết hợp giữa sắc ký khí
và phổ khối lượng, nó cho phép xác định cụ thể của các hợp chất trong mẫu
dựa trên mẫu phổ khối lượng.
 HPLC-MS (Sắc ký lỏng hiệu năng cao ghép nối với phổ khối lượng): Kết
hợp giữa HPLC và phổ khối lượng, cho phép xác định các hợp chất phức tạp
trong mẫu.
 HPLC-NMR (Sắc ký lỏng cao áp ghép nối với phổ cộng hưởng từ hạt
nhân): Kết hợp giữa HPLC và NMR, cho phép xác định cấu trúc của các hợp
chất và theo dõi sự biến đổi của chúng trong quá trình phân tách.
Các kỹ thuật ghép nối cung cấp thông tin mạng lưới và chi tiết về cấu trúc của các
hợp chất trong cao chiết thảo dược, giúp xác định định tính chất lượng và đánh giá sự
tương đồng hoặc khác biệt giữa các mẫu.

IV. Trình bày phương pháp sắc ký vân tay (chromatographic fingerprint:
TLC, HPLC) trong phân tích định tính cao chiết thảo dược?
Phương pháp sắc ký vân tay (chromatographic fingerprint) là một phương pháp
quan trọng trong việc phân tích định tính và định lượng các thành phần hoạt chất trong
cao chiết thảo dược. Các kỹ thuật phổ biến sử dụng trong phương pháp này bao gồm
Sắc ký lớp mỏng (TLC - Thin Layer Chromatography) và Sắc ký lỏng cao áp (HPLC -
High-Performance Liquid Chromatography). Dưới đây, tôi sẽ trình bày về cả hai kỹ
thuật này:
1. Sắc ký lớp mỏng (TLC):
 Nguyên tắc hoạt động: TLC sử dụng một tấm thủy tinh hoặc tấm nhựa có một
lớp mỏng chất chấm được gọi là chất pha cố định. Mẫu cao chiết thảo dược
 được áp dụng lên tấm chất pha này và sau đó được đặt trong một hệ thống dung
môi di động. Thành phần của mẫu sẽ tách ra và di chuyển về phía trên theo
chiều di chuyển của dung môi.
 Đặc điểm:
o TLC cho phép xác định tính chất và số lượng các thành phần trong cao
chiết thảo dược bằng cách so sánh các vị trí và mức độ di chuyển của
các đường vết (spots) với các chất tham chiếu đã biết.
o Nó thường được sử dụng để tạo ra một "vân tay" của cao chiết, tức là
một hình ảnh định hình của các thành phần trong mẫu.
o Để đảm bảo tính chính xác của kết quả, cần sử dụng các tấm TLC tiêu
chuẩn và hệ thống dung môi phù hợp.
2. Sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC):
 Nguyên tắc hoạt động: HPLC là một kỹ thuật để tách hỗn hợp các chất thành
các thành phần riêng biệt dựa trên sự tương tác giữa chất phân tích với pha
động (thường là chất lỏng) và pha tĩnh (thông thường là các chất rắn). Pha
động mang theo chất phân phân tích di chuyển qua pha tĩnh đứng yên.
 Đặc điểm:
o HPLC cho phép phân tích định tính và định lượng chính xác các thành
phần trong cao chiết thảo dược.
o Nó cung cấp các thông tin về độ tinh khiết, hàm lượng, và cấu trúc của
các hợp chất.
o HPLC thường được kết hợp với các phương pháp phát hiện như UV,
phát hiện màu sắc, hoặc phát hiện dựa trên khối lượng để xác định các
thành phần.
Cả hai phương pháp này đều rất quan trọng trong việc kiểm tra chất lượng và
đảm bảo tính chính xác của cao chiết thảo dược. Sắc ký vân tay giúp xác định tính
chất cơ bản và tạo ra một biểu đồ về thành phần, trong khi HPLC cung cấp thông tin
chi tiết hơn về các thành phần và hàm lượng của chúng.
V. Trình bày các bước cao chiết thảo dược bằng phương pháp sắc ký lỏng
hiệu năng cao HPLC?
Phương pháp định lượng cao chiết thảo dược bằng HPLC (High-Performance
Liquid Chromatography) là một phương pháp phổ biến để xác định hàm lượng các
chất phụ gia hoặc thành phần hoạt chất trong các sản phẩm dược phẩm từ thảo dược.
Dưới đây là các bước chính trong quá trình này:
1. Chuẩn bị Mẫu:
  Lấy mẫu thảo dược cần định lượng và nghiền nát nếu cần.
 Trích ly các thành phần cần định lượng bằng cách sử dụng dung môi thích hợp
(thường là dung dịch nước và cồn) để tạo thành chiết dược.
2. Chuẩn bị Thiết Bị:
 Thiết lập hệ thống HPLC với các bộ phận như bơm, cột sắc ký, cột pha đảo, cột
cố định, máy đo cường độ, và phần mềm điều khiển.
 Điều chỉnh điều kiện hoạt động như lưu lượng của pha động, lưu lượng của pha
đảo, và nhiệt độ cột theo yêu cầu.
3. Tiến Hành Phân Tách:
 Tiến hành phân tách các thành phần trong mẫu trên cột sắc ký bằng cách sử
dụng một dãy thời gian và đồng thời đo cường độ của các chất đó.
 Sử dụng một chương trình gradient (nếu cần) để điều chỉnh tỷ lệ pha động và
pha đảo trong suốt quá trình phân tách.
4. Đo Cường Độ:
 Sử dụng máy đo cường độ để đo lượng các chất trên cột sắc ký tại các thời
điểm khác nhau trong quá trình phân tách.
5. Xử Lý Dữ Liệu:
 Sử dụng phần mềm phân tích dữ liệu để xử lý dữ liệu cường độ và xây dựng
đường chuẩn sự tương quan giữa nồng độ và tín hiệu cường độ.
6. Xác Định Hàm Lượng:
 Dựa trên đường chuẩn đã xây dựng, tính toán hàm lượng của các thành phần
trong mẫu dựa trên tín hiệu cường độ đo được.
7. Kiểm Tra và Báo Cáo:
 Kiểm tra tính đúng đắn và chính xác của kết quả định lượng.
 Báo cáo kết quả và sự tương quan giữa các thành phần trong thảo dược.
VI. Tài liệu tham khảo
1. Pulok K. Mukherjee (2019). Quality Control and Evaluation of Herbal Drugs:
Evaluating Natural Products for Healthcare.
2. Monika Waksmundzka-Hajnos, Joseph Sherma, Teresa Kowalska (2008).
Thin Layer Chromatography in Phytochemistry.
3. Monika Waksmundzka-Hajnos, Joseph Sherma, Teresa Kowalska (2010).
High Performance Liquid Chromatography in Phytochemical Analysis.
4. Hildebert Wagner, Rudolf Bauer, Dieter Melchart, Pei-Gen Xiao, Pei-Gen
Xiao, Anton Staudinger (2011). Chromatographic Fingerprint Analysis of
 Herbal Medicines: Thin-Layer and High Performance Liquid
Chromatography of Chinese Drugs.
5. Peter R. Griffiths (2012). Gas Chromatography in Plant Science, Wine
Technology, Toxicology and Some Specific Applications.
6. P.R. Griffiths, M.D.M. Adams. Hyphenated Techniques in Chromatography:
An Overview, Journal of Chromatographic Science, Volume 42, Issue 8,
November 2004, Pages 367–376.
7. K.R. Gupta, U. Jain, A. Dubey, R.D. Tripathi. NMR Spectroscopy in
Pharmaceutical Analysis, Journal of Pharmaceutical and Biomedical
Analysis, Volume 48, Issue 5, 15 October 2008, Pages 1071-1080.
8. Quality Control Methods for Medicinal Plant Materials
https://www.who.int/docs/default-source/medicines/norms-and-standards/
guidelines/quality-control/quality-control-methods-for-medicinal-plant-
materials.pdf?sfvrsn=b451e7c6_0