Aziz Çelik - DİSK Tarihi - Dayanışma Direniş Umut 1975 - 1980. 2. Cilt-DİSK Yayınları (2022)

Bu kitap Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu
Araştırma Merkezi (DİSK-AR) tarafından yayına

hazırlanmıştır.
DİSK Tarİhİ
Dayanışma, Direniş, Umut
Cilt 2 • 1975-1980
DİSK Yayınları No: 83 • İstanbul

1. Basım • Şubat 2022
ISBN: 978-605-73866-1-8
Editör: Aziz Çelik
Bu yayın para ile satılamaz.
Bu kitapta yer alan imzalı ve imzasız yazılar

editörün ve yazarların sorumluluğunda olup
DİSK açısından kurumsal görüş niteliği ve
bağlayıcılık taşımaz.
Kitapta yer alan bilgi, belge ve diğer görsel
malzemeler kaynak göstermek koşulu ile
kullanılabilir.
Adres: Dikilitaş Mahallesi Eren Sokak No: 4 Beşiktaş/İSTANBUL
Tel: (0212) 291 00 05 - 06 • Fax: (0212) 240 42 09
E-posta: diskar@disk.org.tr | disk@disk.org.tr
Web: www.disk.org.tr | arastirma.disk.org.tr
facebook & twitter: @disk_arastirma | @diskinsesi
Tasarım: Can Kaya
Baskı: Ceylan Matbaa | Tuncay Mat | Sertifika No: 40933
Maltepe Mah. Davutpaşa Cad. Güven İş Merkezi. No:93/317-318-319

Zeytinburnu-İstanbul • Tel: (0212) 613 10 79
Editör
Aziz Çelik
Yayın Danışmanları
Can Şafak, Ergün İşeri
Araştırma ve Arşiv (DİSK-AR)

Deniz Beyazbulut, Zeynep Kandaz
Katkıda Bulunan Yazarlar (2. Cilt)
Aziz Çelik, Can Kaya, Can Şafak, Deniz Beyazbulut, Ergün İşeri,
Fahrettin Engin Erdoğan, Faruk Pekin, Feza Kürkçüoğlu, Kıvanç Eliaçık,
Meltem Azdemir, Nuran Gülenç, Necdet Okcan, Selim Mahmutoğlu,
Tevfik Güneş, Zeynep Kandaz
Düzelti
Deniz Beyazbulut, Ergün İşeri, Zeynep Kandaz
Tasarım
Can Kaya
Önsöz
Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK), kökleri Türkiye

işçi sınıfının 150 yıllık mücadelesine dayanan bir emek örgütüdür. Gerek
örgütsel tarihimiz gerekse Türkiye işçi sınıfının mücadele deneyimi ve bi-
rikimi DİSK’in bugününe ışık tutuyor. DİSK’in tarihi yüz binlerce işçinin,
binlerce sendikal kadronun, gözünü budaktan sakınmayanların öyküsü-
dür. Bu tarih cesaret ve aklın gücüyle ilmek ilmek örüldü.
Türkiye işçi sınıfının 1960’lardan 2020’lere uzanan mücadelesinin her adı-

mında DİSK var. DİSK sarı ve güdümlü sendikacılığa karşı işçi sınıfının
umudu olarak gerçek sendikacılığın, mücadeleci sendikacılığın, sınıf sen-
dikacılığının bayrağını yükseltti. İşçi sınıfının umudu oldu.
DİSK Yönetim Kurulu olarak DİSK’in yarım yüzyılı aşan mücadele dene-
yiminin yeni kuşaklara aktarılmasının ve DİSK tarihinin bilinmesinin çok
önemli olduğuna inanıyoruz. DİSK’in mücadele ve deneyim hafızasının
devamlılığını çok önemsiyoruz. Bu nedenle DİSK tarihinin yazılması öne-
risini memnuniyetle karşıladık ve DİSK Tarihi kitabının hazırlanmasını
kararlaştırdık.
DİSK Yönetim Kurulu olarak DİSK tarihinin birincil kaynaklara ve belge-

lere dayalı olarak nesnel biçimde yazılmasına büyük önem verdik. Eliniz-
deki çalışma DİSK Tarihi dizisinin 2. cildi olup 1. cilt gibi bağımsız ve nesnel
bir editoryal çalışma ile hazırlanmıştır. DİSK’i var edenleri saygıyla anıyor,
Türkiye işçi sınıfının ve DİSK’in mücadele tarihini yansıtan bu çalışmanın
yararlı olmasını diliyoruz.
DİSK Tarihi kitabı kolektif bir çabanın, çalışmanın ve emeğin ürünüdür.

Bu kitabın arkasında editör, yazar ve araştırmacı olarak katkıda bulu-
nanların yanında, belge ve fotoğraf sağlayanlar, metni okuyup önerileri-
ni iletenler, fotoğraf ve belgenin yeri ve zamanı için yardım edenler, yazım
kuralları konusunda imdada yetişenler, belge tarayanlar, hazırlık toplan-
tılarına katılıp önerilerde bulunanlar ve daha birçok konuda katkı sağla-
yanlardan oluşan geniş bir dayanışma ağı var. Onlar olmasaydı bu kitap
olmazdı. Aşağıda DİSK Tarihi kitabının 1. ve 2. cildine katkı veren kişi ve
kurumlar yer alıyor. Teşekkürler ve alkışlar size…
DİSK Yönetim Kurulu

Teşekkürler sİze...
Ahmet Asena Deniz Fırat Kristal-İş Arşivi Selim Mahmutoğlu

Ahmet Makal Dinçer Doğu M. Dilan Kıran Serhat Salihoğlu
Alpay Biber Ece Göktürk M. Hakan Koçak Sina Pamukçu (*)
Attila Aşut Eda Emirdağ Maden-İş Tarihi Süreyya Algül
Ercüment Tahiroğlu Çalışma Grubu
Aydın Tan Oral
Çetinbostanoğlu Erden Akbulut Masis Kürkçügil
Tarih Vakfı
Aydın Engin Erdoğan Köseoğlu (*) Mehmet Atay
Tevfik Güneş
Aziz Çelik Ergün İşeri Melih Biçer
Tom Etty
Berdan Dere Erhan Kaplan Meliha Kaplan
Tonguç Çoban
Bianet Fahrettin E. Erdoğan Meltem Azdemir
Tuba Akekmekçi
Birleşik Metal-İş Fahri Aral Memet Turhan
Arşivi Tuğçe Yılmaz
Faruk Pekin Mete Sönmez
Bülent Coşkungür (*) TÜSTAV
Feridun Gürgöz (*) Muharrem Kılıç
Bülent Erdem Mustafa Öztürk Umar Karatepe
Feza Kürkçüoğlu
Can Kaya Necdet Okcan USTE/IISH
Genel-İş Arşivi
Can Şafak Gülay Toksöz Nejat Firuz(kuhi) Üzeyir Ataman
Ceyhun Güler Gülsev Toksöz Nuran Gülenç Yavuz Yüceur
Cumhuriyet gazetesi İnan Dağdelen Olcay Büyüktaş Yücel Top
Coşkun Aral İrfan Demirkol Orhan Taylan Yıldırım Koç
Çetin Uygur İsmet Akça Petrol-İş Arşivi Zafer Aydın

Deniz Beyazbulut Kıvanç Eliaçık Sebahattin Gerçeker Zeynep Kandaz
(*) Aramızdan ayrılanlar. Saygıyla anıyoruz.

Unutulmasınlar diye…
Bu tarihi yaparken yaşamını yitirenlerin anısına…
Demir,
kömür
ve şeker
ve kırmızı bakır
ve mensucat
ve sevda ve zulüm ve hayat
ve bilcümle sanayi kollarının
ve gökyüzü
ve sahra
ve mavi okyanus
ve kederli nehir yollarının,
sürülmüş toprağın ve şehirlerin bahtı
bir şafak vakti değişmiş olur,
bir şafak vakti karanlığın kenarından
onlar ağır ellerini toprağa basıp
doğruldukları zaman.
En bilgin aynalara
en renkli şekilleri aksettiren onlardır.
Asırda onlar yendi, onlar yenildi.
Çok sözler edildi onlara dair
ve onlar için:
zincirlerinden başka kaybedecek şeyleri yoktur,
denildi.
İÇİNDEKİLER | 9
İçİndekİler
Önsöz 5
Teşekkürler sİze... 6
Kisaltmalar 23
Sunuş: KİtabImIzIn 2. Cİldİ HakkInda 31
Beşinci Bölüm
ZamanIn AkIşInIn HIzlandIğI YIllar 40
1970’lerİn İkİncİ YarIsI: ZamanIn AkIşInIn HIzlandIğI YIllar 43

“Zamanın Akışını Hızlandırmalıyız” 44
DİSK’in Yıldızının Parladığı Dönem 46
Memurlar: Sendikadan Derneğe Mücadeleye Devam 47
Diğer İki Konfederasyon: MİSK ve HAK-İŞ 48
5. Genel Kurul ÇalIşmalarI 51

5. Genel Kurul Olağan mı Olağanüstü mü? 53
DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler’in 5. Genel Kurul Açış Konuşması 55
5. Genel Kurul Tartışmaları 60
5. Genel Kurulda Alınan “İşbirliği” Kararı 62
Anatüzük Değişiklikleri 63
Ankara’ya Taşınma Önerisi Kabul Edilmedi 63
Daha Geniş Temsile Olanak Veren Örgütsel Yapı 63
Seçimlere İlişkin Düzenlemeler 65
Genel Başkan Seçimine İlişkin Değişiklik 65
Genel Başkan’ın Yürütme Kurulunda Hakimiyetinin Artması 66
Kurumsallaşmaya Dönük Tüzük Değişiklikleri 66
Mali Konular 67
10 | DİSK TARİHİ: DAYANIŞMA, DİRENİŞ, UMUT
5. Genel Kurulda Seçimler 68

Kadınsız Bir DİSK Yönetimi 70
Olağanüstü Genel Kurul (1976) 71
5. Genel Kurul Sonrası Çeşitli Çalışmalar 73
Kıdem Tazminatı Fonu İşçi Haklarına Saldırı Girişimidir 74
5. Genel Kurulda Seçilen Yürütme Kurulu Üyelerinin Biyografileri
5. Genel Kurul Kararları 83
DİSK’te Kurumsallaşma (1975-1977) 91

Faşizme Karşı Güçbirliği ve Eylemler 91
Güçbirliği Yapılacak Örgütler 92
Örgütlenme, Toplu Pazarlık, Eğitim ve Basın-Yayın Konularında Kararlar 92
Toplu Pazarlık 92
Örgütlenme 93
Eğitim 94
Basın-Yayın 94
DİSK Yayınevi ve DİSK Eğitim Notları Kitabı 95
Uzmanlık Dairelerinin Oluşumu 96
DİSK’in Yeni Uzman Kadrosu 96
Aydın Meriç 97
DİSK’in Merter’e Taşınması 99
Sadun Aren: DİSK Araştırma Enstitüsünün Kurucusu 99
Gönen Konferansı (1976): Yeni Dönem İçin Önemli Kararlar 100
Demokratik Sınıf ve Kitle Sendikacılığı Kavramı 103
Krasucki: Demokratik Sınıf ve Kitle Sendikası 105
Nejat Firuz(Kuhi) 106
İbrahim Güzelce’nin Ölümü 107
DİSK’in Değişen ve Tartışmalı Söylemi 108
DİSK’İn MC’ye KarşI Demokrasİ Mücadelesİ 109

Sıkıyönetime ve MC’ye İtiraz 109
Faşizme Karşı Demokrasi ve Özgürlük Mitingleri 110
“MC Cumhuriyet İlkelerini Sarsıyor” 111
İzmir Mitingi 112
İstanbul’da Büyük Miting 113
Kendiliğinden Eylemler Konusunda İlginç Bir Karar 117
DİSK’in Coşkulu 9. Kuruluş Etkinliği 119
Bursa Mitingi 121
Can Yücel-İşçi Marşı 121
Bursa Mitinginin Hikayesi 123
İÇİNDEKİLER | 11
1 MayIs 1976: YarIm YüzyIl Sonra Meydanlarda 125

1950’lerden 1 Mayıs 1976’ya: Türkiye İşçi Sınıfının Taksim'e Uzun Yürüyüşü 126
1 Mayıs’ı Alanda Kutlama Önerisi 128
Kutlama Hazırlıkları 128
1 Mayıs 1976 Kutlama Talimatı 130
Orhan Taylan’ın Meşhur 1 Mayıs Afişi 132
1 Mayıs Marşı 133
Coşkulu ve Kitlesel 1 Mayıs 134
Türkler’in 1 Mayıs 1976 Konuşması 136
DGM Dİrenİşİ ve Genel Yas Eylemİ 141

Bir Siyasal Genel Grev Olarak “Genel Yas” Eylemi 142
12 Mart’ın Devlet Güvenlik Mahkemeleri Kanunu 143
DİSK DGM’lere Karşı 144
İşçi Sınıfına ve Kamuoyuna DİSK’in Uyarısı 146
DGM Karşıtı Cephe Genişliyor 150
Türk-İş DGM’lere Karşı Çıkmadı 153
İşveren Örgütlerinin Tutumu 155
Genel Yas-Genel Grev 155
MESS’ten İşverenlere Talimat-İşçilere Tehdit 158
Altı Günlük Direniş 159
Eylemin İlk Günü: 16 Eylül 159
Eylemin İkinci Günü: 17 Eylül 161
Eylemin Üçüncü Günü: 18 Eylül Motorize Eylem 163
Eylemin Dördüncü Günü: 19 Eylül 165
Eylemin Beşinci Günü: 20 Eylül 166
21 Eylül: Altıncı Günde Eylem Sona Erdi ve Tutuklamalar Başladı 167
Gözaltı, Tutuklamalar ve Davalar 169
Direnişin Kapsamı 172
Direnişe Katılan İşçi Sayısı 172
Profilo’da Direniş ve Ölüm: Yakup Keser 173
Direnişin Yaşandığı İşkolları ve İller 174
Eyleme Katılan İşyerleri 174
Direnişin Ardından 176
DGM Kanunu Çıkarılamadı 176
Büyük İşçi Kıyımı ve Kara Listeler 177
Dayanışma ve İşe İade Mücadelesi 179
DİSK Olağanüstü Genel Kurulu ve Dayanışma Fonu 180
DİSK’i ve Kemal Türkler’i Yıpratma Girişimi 182
DİSK’in Eylemi Değerlendirmesi 183

DİSK’in DGM Direnişinin Sonuçlarına Dair Değerlendirmesi 185
Eleştiriler ve Değerlendirmeler 186
Sonuç 190
Maden-İş Tarihi Çalışma Grubu’nun DGM Direnişi Değerlendirmesi 192
1 MayIs 1977: Büyük Coşku Kanla Boğuldu 195

Miting Hazırlıkları 196
Mitinge Katılma Tartışmaları 198
Yürüyüş 199
DİSK’in 1 Mayıs 1977 Öncesi Açıklaması 199
Miting Alanı 201
Yürüyüş Kolu Tanıklıkları 201
Türkler Kürsüde 202
1 Mayıs 1977 Sloganları 203
Türkler’in 1 Mayıs 1977 Konuşması 204
Ateş, Panik ve Katliam 208
İlk Ateş Nereden ve Nasıl Açıldı? 208
Sıtkı Coşkun: “Kurşun Yağıyordu, O Kürsüdeydi” 210
Gazetecilerin ve Siyasilerin Tanıklıkları 214
Sular İdaresi Üstünde Eli Silahlı Kişiler 216
Intercontinental Oteli’nde Neler Oldu? 218
Panzerler ve Ses Bombaları Paniği Artırdı 220
Beyaz Renault’ların Esrarı ve Yokuşun Başındaki Kamyonet 222
MİT Raporu Ne Diyor? 223
Türkler’in Alandan Ayrılması 224
Katliamda Ölenler 224
1 Mayıs 1977 Katliamında Kaç Kişi Öldürüldü? 226
Onlar Birer Sayı Değil 231
1 Mayıs 1977 Katliamında Öldürülenler 232
1 Mayıs 1977 Katliamı Aydınlandı Mı? 236
Ecevit: Failler Saklandı 244
“Ölülerin de Gerçek Katillerini Bilmek Haklarıdır” 245
DİSK’in 1 Mayıs 1977 Değerlendirmesi 249
DİSK: “1 Mayıs’ın Heybeti Gölgelenmez” 252
DİSK: Olaylar Nasıl Başladı ve Genişledi? 253
Katliam Davası 254
Anıtmezar Girişimi 255
Grevler ve Dİrenİşler 257

Direnişler, Eylemler 257
Tariş Olayları (1975) 258
Seydişehir Olayları (1975) 258
DİSK Seydişehir Raporu 260
ASİS Deneyimi ve ELKA Grevi 263
Büyük Grev (1977) 266
DİSK’İn Örgütsel YapIsI ve Örgütsel Gelİşmeler (1975-1977) 269

Örgütsel Gelişmeler 272
Üye Sayısında Sıçrama 272
Örgütlenme Politikası ve Çalışmaları 275
Örgütlenmede Merkezileşme ve Koordinasyon 275
1 Milyon Üye Kampanyası 276
Üye Sendikalar 276
DİSK Büyüyor: Yeni Üye Sendikalar 277
Genel-İş’in DİSK’e Katılması 277
OLEYİS’in Üyeliği 279
Üye Olan Diğer Sendikalar 280
Birleştirilen Sendikalar ve Yaşanan Sorunlar 283
Anatüzüğe Göre Sendikaların Birleştirilmesi 284
Kimya-İş, Petrokimya-İş, Petrol Kimya-İş ve Petkim-İş'in Tartışmalı Birleşme Süreci 285
Sosyal-İş, Tek Bank-İş, Teknik-İş’in Tartışmalı Birleşme Süreci 290
Tek-İş ile Ges-İş’in Birleştirilmesi 292
Baysen-İş ile Devrimci Yapı-İş’in Birleştirilmesi 293
Baysen-İş ile İlerici Yapı-İş'in Birleştirilmesi 293
T.İ.S. ile Devrimci Toprak-İş’in Birleştirilmesi 294
Kapfer Genel-İş ile Genel-İş’in Birleşmesi 294
Dev Maden-Sen (Eski Mab-İş) ile Çağdaş Maden-İş’in Birleşmesi 295
Has-İş ile Devrimci Sağlık-İş'in Birleşme Süreci 295
Bank-Sen ile Gam-Sen 295
Bank-Sen ve Teknik-İş 296
Gıda-İş, Besin-İş ve Çağdaş Gıda-İş 296
Yeni Haber-İş ile Özgür Haber-İş 297
Çağdaş Metal-İş’in Maden-İş’e Katılımı 297
Has-İş ile TÜS-DER Birleştirilmesi 297
Yeraltı Maden-İş’in Reddedilen Başvurusu 299
Üye Sendikalarla DİSK Arasında Yaşanan Sorunlar 300
Nakliyat-İş’in Üyeliğinin Askıya Alınması 300
Turizm-İş’te Yaşanan Sorunlar ve OLEYİS’e Katılım 300
Farklı Bir Sendikal Deneyim: Yeraltı Maden-İş 301

Bölge Temsilcilikleri 303
Sendikal Disiplin Kararları ve Sendika İçi Demokrasi Sorunu 304
Bölge Temsilciliği Sınavı 305
Katılımın Uygun Bulunmadığı TÖB-DER Toplantısı 307
Mali Durum 308
DİSK ve Sİyaset (1975-1977) 313

DİSK’te Siyasi Gerilimler 313
12 Ekim 1975 Seçimleri: CHP’ye Destek 315
5 Haziran 1977 Genel Seçimleri: CHP’ye Gerekçeli Destek 316
DİSK’in 1977 Genel Seçimlerinde CHP’yi Destekleme Kararının Nedenleri ve Gerekçesi 317
Dönemİn BaşarIlI Olmayan TartIşmalI Gİrİşİmlerİ 321

DİSK’in Politika Gazetesini Satın Alması 321
DİSK-KENT Girişimi ve Başarısızlığı 323
Politika Gazetesi 324
DİSK’te Krİz 329

Cephe ve İşbirliği Tartışmaları 329
Türk-İş’e İşbirliği Çağrısı 330
Kemal Türkler’in Ulusal Demokratik Cephe Çağrısı 331
UDC Tartışmaları ve Kriz 334
Sendikalardan UDC'ye Destek 335
22-24 Eylül: Gönen Kavşağı 336
“Uzmanlar” Krizi, İki Genel Sekreterli ve İki Yürütmeli DİSK 337
Dört Yürütme Kurulu Üyesinin Tutanağı 339
DİSK Temsilciler Meclisi (9 Ekim 1977) 340
Olağanüstü Değil Erken Genel Kurul 341
Altıncı Bölüm
Zor YIllar (1978-1980) 344
Gİrİş: Derİnleşen Ekonomİk ve Sİyasal Krİz 347

TÜSİAD'ın Ecevit Hükümeti'ne Karşı İlanları 350
TESK'in Kontak ve Kepenk Kapatma Girişimi 352
6. Genel Kurul 353

Genel Kurul Çalışmaları 357
“Cephe” Tartışması Çözüme Kavuşuyor 360
6. Genel Kurulun 1 No.lu Cephe Kararı 361
İşçi Sınıfının Birliği ve Tasfiyecilik Üzerine 3 No.lu Karar 362
6. Genel Kurul Kararları 363
Anatüzük'te Köklü Değişiklikler Yapılamadı 364

Seçimler 367
Abdullah Baştürk Genel Başkan Seçildi 367
Genel Sekreter Seçimi 368
Yürütme Kurulu Seçimi 368
Yönetim Kurulu Seçimi 369
Türkler ve Baştürk’ün Konuşmaları 370
Baştürk: “Mücadelemize İşçi Sınıfı Bilimi Yol Gösterecektir” 371
Abdullah Baştürk: Bir İnsan 372
6. Genel Kurulda Seçilen Yürütme Kurulu Üyelerinin Biyografileri 377
6. Genel Kurul SonrasI İlk ÇalIşmalar 381

Yeni Genel Merkez Yapılanması 381
6. Genel Kurul Sonrası Yeni Uzmanların Bir Bölümü 382
Faruk Pekin 383
Ören Toplantısı (Ağustos 1978) 384
Mete Sönmez: DİSK’te 40 Yıl 385
Galip Caner: "En Güzel Fotoğrafları O Çekerdi" 386
Baştürk’ün Ören Toplantısı Konuşması 387
Toplumsal Anlaşma 388
Toplu İşçi Çıkarma, İşsizlik ve Pahalılık 389
DİSK İçinde Birliğin Pekiştirilmesi 389
Cephe Kararı ve Somut Mücadele Hedefleri 390
Toplumsal Anlaşma ve DİSK 390
DİSK Toplumsal Anlaşma’ya Karşı 391
Toplumsal Anlaşma 393
DİSK'te Örgütsel Gelİşmeler (1978-1980) 397

DİSK’e Katılmalar 397
Yeraltı Maden-İş 397
Limter-İş 398
Sosyal-İş 398
Fındık-İş 398
Devrimci Yapı-İş 398
Sine-Sen 399
Taper-İş 399
Nakliyat-İş 399
DİSK’e Diğer Üyelik Başvuruları 400
Aynı İşkolundaki Üye Sendikaları Birleştirme Çalışmaları 400
OLEYİS ve Turizm-İş 400
Tek-İş ve Ges-İş 401

T.İ.S. ve Devrimci Toprak-İş 401
Bank-Sen, Teknik-İş ve Sosyal-İş 402
Dev Maden-Sen ve Yeraltı Maden-İş 402
Genel Kurul Yapmaya Çağrılan Sendikalar 403
Yeni Haber-İş 403
Has-İş 403
Limter-İş 403
Tekstil 403
TÖB-DER’in DİSK Onursal Üyeliği 404
DİSK Üyesi Sendikalar ve Üye Sayısı 405
Tek Tip Demokratik Tüzük 408
DİSK’in Diğer Örgütlerle İlişkileri 409
Dört Sendikanın Geçici İhracı 411
İhraç Süreci 411
Geçici İhraçlara İlişkin Onur Kurulu Kararı 413
Maden-İş’in Geçici İhraç Kararı 413
Bank-Sen’in Geçici İhraç Kararı 415
Baysen’in Geçici İhraç Kararı 417
Yeraltı Maden-İş’in Geçici İhraç Kararı 417
İhraç Edilen Sendikaların Tepkileri 418
Mali Konular 418
Maden-İş, Bank-Sen ve Baysen’in İhraçlara Tepkisi 419
Yeraltı Maden-İş’in İhraçlara Tepkisi 422
Grevler, Dİrenİşler ve Eylemler (1978-1980) 425

Faşizme İhtar Eylemi 425
20 Mart 1978 Günü 430
Başbakan Ecevit’in Eyleme Tepkisi 435
Baştürk’ün Ecevit’e Yanıtı 437
Dava ve Beraat 437
DİSK’in Eylemi Değerlendirmesi 438
Basında 20 Mart Direnişi 440
16 Mart 1978: Göz Yumulan Öğrenci Katliamı 441
Faşizme Karşı Ortak Mücadele Girişimleri 443
Türk-İş’e Ortak Mücadele Çağrısı 445
Demokratik Platform Çalışmaları 447
Demokratik Platform’un Başarısız Olması 448
Üç 1 MayIs: 1978, 1979 ve 1980 449

1 Mayıs 1978: Her Şeye Rağmen! 449
1 Mayıs Hazırlıklarına 5 Siyasi Partinin Genel Başkanları Katıldı 452
1 Mayıs 1978 Afiş Yarışması 453
1 Mayıs 1978 Günü 456
Genel Başkan Baştürk’ün 1 Mayıs 1978 Konuşması 460
1 Mayıs 1978’de Yaşanan Olumsuzluklar ve Disiplinsizlikler 463
Yasaklanan 1 Mayıs 1979 465
Baştürk: İşçi Sınıfı Askerle Karşı Karşıya Gelmez 467
DİSK’e Baskılar ve Tutuklamalar 467
Sıkıyönetimden 1 Mayıs’ta Sokağa Çıkma Yasağı 468
Öğretim Üyelerinin 1 Mayıs Yasaklarına Tepkisi 470
1 Mayıs 1979 Tartışmaları 471
Baştürk’ün 1 Mayıs 1979 Değerlendirmesi 472
Fehmi Işıklar’ın Diyarbakır’da Tutuklanması 473
1 Mayıs 1980: Yine Yasak! 474
30 Nisan Eylemi ve 1 Mayıs 1980 478
Maraş Katliamı, Sikiyönetim ve Faşizmi Lanetleme Eylemi 481
Kitlesel Grev ve Direnişler 487
1978-1980 Grevleri 488
Soda Grevi: 11 Aylık Bir Direnişin Öyküsü 494
Direnişler 498
Dönemin Özgün Bir Deneyimi: Ortak Davranış Komiteleri 498
Tariş ve Antbirlik Direnişleri (1980) 500
DİSK’in Tariş Direnişi Değerlendirmesi: “Sendikal Disiplin Çiğnendi” 506
Antbirlik Direnişi 506
24 Ocak Kararları ve İkinci Ören Toplantısı (1980) 507
24 Ocak 1980 Kararları: 12 Eylül’e Giden Yolun Başlangıcı 508
Kocamanoğlu: Kapıdaki Tehlike Anarko-Sendikalizmdir 510
2. Ören Kararları: “Yılgınlığa, Kararsızlığa, Teslimiyete Yer Yoktur” 512
DİSK Mitingleri (1978-1980) 513
Merkez Demokratik Eylem Komitesi ve Demokrasi Mitingleri 515
İzmir Mitingi (1980) 516
Antalya Mitingi (1980) 517
Ordu Mitingi (1980) 518
İzmit Mitingi (1980) 520
1978-1980 Dönemİnde DİSK ve Sİyaset 521

CHP Hükümeti ile İlişkiler 521
Ecevit-Baştürk Görüşmesi 522
Ekonomik Bunalım Derinleşiyor 524

14 Ekim 1979 Ara Seçimleri ve DİSK 526
Baştürk’ün Ecevit’e Mektubu 527
Bir Yanlış Anlama: DİSK’in Parti Kurma Girişimi 533
DİSK’in TSK Muhtırasına Karşı Sert Eleştirisi 535
DİSK’in Afganistan Açıklaması 537
DİSK’in Güçlenen Anti-Şovenist Tutumu 538
7. Genel Kuruldan 12 Eylül Darbesİne 539

7. Genel Kurul 539
7. Genel Kurula Katılan Konuklar 540
Baştürk’ün 7. Genel Kurul Açış Konuşması 541
Genel Kurul Çalışmaları 550
Anatüzük Değişiklikleri 556
“Yönlendirici Belge ve Temel Kararlar” Taslağı 556
7. Genel Kurulda Seçimler 558
Karar 1: Sosyalist Hareketin Birliği 559
Grevlerle Dayanışma Kararı 560
Asgari Geçim İndirimi Yasası 560
TRT’ye Protesto 561
7. Genel Kurulda Seçilen Yürütme Kurulu Üyelerinin Biyografileri 564
Kemal Türkler’İn Katledİlmesİ 569

DİSK Cinayet Karşısında Teyakkuzda 570
İşçi Sınıfı Başkanı için Şalterleri İndirdi 573
Kemal Türkler Son Kez DİSK Genel Merkezinde 574
DİSK’e Taziyeler 576
Kitlesel Cenaze Töreni 577
Türkler ile Son Yürüyüş 578
Baştürk: “O Sadece Fiziksel Olarak Aramızdan Ayrıldı” 579
Törenden Dönerken Öldürülen Petrol-İş Üyesi 581
“Kemal Türkler’in Son Sözleridir” 581
Türkler’in Katillerin Yargılan(Ma)Ması ve Cezasız Kalması 582
MHP İddianamesi: Kemal Türkler’i Kimler Öldürdü? 584
DİSK’e Kapatma Davası 585
12 Eylül Askeri Darbesi ve DİSK’in Faaliyetlerinin Durdurulması 587
DİSK ve KadIn İşçİler: Gecİkmİş Bİr Buluşma (1967-1980) 589

DİSK ve Kadın İşçiler 593
DİSK Yayınlarında, Politika Belgelerinde, Kararlarında Kadınlar 593
DİSK Gazetesinde Kadın İşçi Sorunları (1967) 594
Emekçi Kadınlar Neler Yapmalı? 596

6. Genel Kurul: Kadın Hakları Kararı 597
Gülay Toksöz: DİSK’te Cinsiyet Eşitliğine Vurgu 598
Kadın Örgütleri İle DİSK/Sendika İlişkileri: İKD Örneği 599
DİSK 7. Genel Kurul Çalışma Raporu’ndan: Çalışma Hayatında Kadın 600
DİSK 7. Genel Kuruluna Sunulan Karar Taslağı 601
Kadın Mücadelesinin Önündeki Engeller 602
DİSK Üyesi Sendikalarda Kadın Çalışmaları 603
Kimya-İş ve Sendikal Mücadelede Kadınlar 604
Bank-Sen’de Kadın Çalışması 606
Kadın İşçi Gözüyle 15-16 Haziran Direnişi 607
Maden-İş ve Kadın Kolları 609
Genel-İş Semineri: Türkiye’de Çalışma Hayatında ve Sendikalarda Kadın (1979) 611
Maden-İş’in “Kadın İşçiler Raporu” 611
Tekstil: Kadın Üyelerin Yoğun Olduğu Bir Sendika 613
DİSK Tekstil Üyesi Fatma Arguz Anlatıyor 614
Sosyal-İş’te Kadın Çalışması 614
Lastik-İş: Kadın İşçiler Mücadeleye Aktif Olarak Katılmalıdır! 615
Tariş Direnişi ve Bir Kadın İşçinin Tanıklığı 616
Sonuç 616
DİSKografİ 619
Unutulmasinlar Dİye (1975-1981) 620

DİSK Genel Merkez Binaları 622
DİSK Genel Kurullarının Tarih ve Yerleri (1975-1980) 622
DİSK Genel Merkez Yöneticileri (1975-1980) 623
DİSK Bölge Temsilcileri (1975-1980) 626
DİSK Emekçileri, DİSK’te Çalışanlar (1975-1980) 627
DİSK Monografİ 631

DİSK Üyesi Sendikalar (1967-1980) 631
DİSK’in Sendikaları 634
1975-1980 Döneminde DİSK Üyesi Sendikalar (Alfabetik Sırayla) 634
Bİr Kurumsal Kİmlİk Sİmgesİ Olarak DİSK ÇarkInIn Evrİmİ 699
DİSK Genel Merkez ÇalIşmalarI (1975-1980) 705

DİSK Basın-Yayın Çalışmaları (1975-1980) 705
Dairenin Oluşumu ve Kurumsallaşması 706
1975-1980 Döneminde DİSK Dergisi 710
Yeni Yönetim, Yeni İçerik (1978-1980) 712
DİSK’in Sesi Gazetesi 713
Yabancı Dilde Aylık Ajans 715

Broşürler 715
Afiş Çalışmaları 716
Foto-Film Merkezi 717
DİSK Bibliyografyası 718
DİSK Yayınları (1967-1980) 719
DİSK Araştırma Enstitüsü Yayınları 720
Ortak Yayınlar 720
1975-1980 Dönemi: DİSK Eğitimlerinde Merkezileşme ve Sıçrama 721
1975-1977 Arası Eğitim Çalışmaları 723
1978-1980 Dönemi Eğitim Çalışmaları 727
Daha Fazla Kâr Daha Fazla Kan Broşürü 730
DİSK Araştırma Çalışmaları ve DİSK Araştırma Enstitüsü (1975-1980) 731
Araştırma ve Dokümantasyon Merkezi 731
1976-1978 Dönemi Araştırma Dairesi Faaliyetleri 732
1978-1980 Arası Araştırma Faaliyetleri: DİSK Araştırma Enstitüsü 732
DİSK’in Uluslararası İlişkileri (1975-1980): Enternasyonal DİSK 736
5. Genel Kurul ve Uluslararası İlişkiler 736
5. Genel Kurul Kararlarında Uluslararası İlişkiler 737
Türkler’in Değerlendirmesi 738
Arap Sendikaları (ICATU) Kongresi 738
1 Mayıs 1976 738
DGM Direnişi 739
Şili Halkıyla Dayanışma Etkinliği 739
Irak Temasları 739
Avrupa Ziyareti 739
Van Depremi Uluslararası Dayanışma 739
DİSK 10. Yıl Etkinlikleri 739
Sovyet Sendikalarının Ziyareti 739
1 Mayıs 1977 740
Ekim Devrimi’nin 60. Yılı 740
1975-1978 Dönemi Özellikleri 740
6. Genel Kurul ve Uluslararası İlişkiler 740
DİSK 6. Genel Kurul Belgeleri ve Kararlarından 741
DSF 9. Genel Kurulu 742
1 Mayıs 1978 743
Abdullah Baştürk’ün 1 Mayıs 1978 Konuşmasından 743
Şili’yle Dayanışma 743
15 Şubat 1979’sa DİSK’in İstemleri Belgesi’nde Bahsi Geçen Uluslararası Konular 743
1 Mayıs 1979 744

Fehmi Işıklar’ın Tutuklanmasını Protesto 744
Mart 1979 Avrupa Ziyareti 744
Filistin Sendikalar Kongresi 744
1 Mayıs 1980 744
1978-1980 Döneminin Özellikleri 744
7. Genel Kurulda Uluslararası İlişkiler 745
DİSK Eğitim Faaliyetlerinde Uluslararası Konular 746
DİSK Dergisinde Uluslararası Sayfalar 747
İngilizce-Fransızca Bülten 749
Hukuk Çalışmaları (1975-1980) 749
DİSK Kültür ve Sanat Çalışmaları (1975-1980) 753
DİSK Güncesİ 757
DİSK Tarİhİ 1. Cİlt HakkInda Düzeltmeler ve AçIklamalar 815

DİSK Tarihi 1. Cilt Düzeltmeler Çizelgesi 816
Memet Turhan Çukurova Direnişini Anlatıyor 817
Ek-1 Onur Kurulu Kararları (1975-1977) 819
Ek-2 6. Genel Kurul Kararları 825
Ek-3 7. Genel Kurula Sunulan Yönlendirici Belge ve Temel Kararlar 831
Ek-4 İhraçlarla İlgili Belgeler 851
Ek-5 Tek Tip Demokratik Tüzük 863
Kaynakça 875
Dİzİn 890
KISALTMALAR | 23
Kisaltmalar
AB Avrupa Birliği
ABD Amerika Birleşik Devletleri
AET Avrupa Ekonomik Topluluğu
AFL Amerikan Emek Federasyonu
AFL-CIO Amerikan Emek Federasyonu- Sanayi Örgütleri Kongresi
AGİT Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı
AID Uluslararası Kalkınma Ajansı (ABD)
ANAP Anavatan Partisi
AP Adalet Partisi
ASİS Ağaç Eşya İşçileri Sendikası
AST Ankara Sanat Tiyatrosu
Aster-İş Askeri Tersane ve Askeri İşyerleri İşçileri Sendikası
Atom-İş Atom Azot Boya Kimya ve Petrol Sanayii İşçileri Sendikası
AUE Birleşik Mekanik İşçileri Sendikası (Britanya)
Av. Avukat
AYM Anayasa Mahkemesi
AYÖD Ankara Yüksek Öğrenim Derneği
Bank-İş Türkiye Banka Sigorta Büro İşçileri Sendikası
Bank-İşveren Türkiye Banka İşverenleri Sendikası
Bank-Sen Türkiye Devrimci Banka ve Sigorta İşçileri Sendikası
Bar-Der-İş Türkiye Kundura Sanayii Deri ve Deriden Yapılan Her Türlü
Eşya (Saraciye) ve Debagat İşleri Kürkçülük Tutkal Sanayii ve
Bağırsak İşleri İşçileri Yapımı Sendikası
Basın-İş Türkiye Basın Sanayii İşçileri Sendikası
Baysen Bayındırlık İşçileri Sendikası
Besin-İş Türkiye Et, Ekmek ve Besin Sanayii İşçileri Sendikası
Bil-İş Bilgi İşlem İşçileri Sendikası
Birleşik Metal-İş Birleşik Metal İşçileri Sendikası
BM Birleşmiş Milletler
BSP Birleşik Sosyalist Parti
Cam Keramik-İş Türkiye Porselen Çimento Cam Tuğla ve Toprak Sanayii İşçileri
Sendikası
CEDAW Kadına Yönelik Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Uluslararası
Sözleşmesi
CENTO Merkezi Antlaşma Teşkilatı
CFDT Fransa Demokratik Emek Konfederasyonu
CGIL İtalya Genel Emek Konfederasyonu
CGP Cumhuriyetçi Güven Partisi
CGT Genel Emek Konfederasyonu (Fransa)
CHP Cumhuriyet Halk Partisi
CIA Merkezi İstihbarat Ajansı (ABD)
CKMP Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi
CPUSTAL Latin Amerika Emekçi Halkının Sendikal Birliği için Sürekli
Kongre
CSIL İtalyan İşçi Sendikaları Konfederasyonu
CUT Şili İşçi Sendikaları Konfederasyonu
Çağdaş Gıda-İş Türkiye Çağdaş Gıda Sanayii İşçileri Sendikası
Çağdaş Maden-İş Türkiye Çağdaş Maden İşçileri Sendikası
Çapa-İş Ormancılık ve Tomrukçuluk ile Avcılık ve Av Hayvanlarının
Üretilmesi Balıkçılık Süngercilik ve Deniz Ürünlerinin
Çıkarılması İşçileri Sendikası
ÇHD Çağdaş Hukukçular Derneği
ÇKP Çin Komünist Partisi
DDÖ Devrimci Direniş Örgütü
Dem-Lim-İş Türkiye Demiryolları ve Limanları İnşaat İşçileri Sendikası
Demir-İş İstanbul Demir ve Madeni Eşya İşçileri Sendikası
Dev Maden-Sen Türkiye Devrimci Maden Arama ve İşletme İşçileri Sendikası
Dev-İş Devrimci İşçi Sendikaları Federasyonu (Kıbrıs)
Devrimci Sağlık-İş Devrimci Sağlık İşçileri Sendikası
Devrimci Toprak-İş Türkiye Devrimci Toprak Su Üretme Veteriner Balıkçılık
Süngercilik Tarım ve Orman İşçileri Sendikası
Devrimci Yapı-İş Türkiye Devrimci Yapı İşçileri Sendikası
DGB Alman Sendikalar Birliği
DGDF Devrimci Gençlik Dernekleri Federasyonu
DGM Devlet Güvenlik Mahkemeleri
DİP Demokrat İşçi Partisi
DİSK Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu
DKM DİSK Eğitim ve Kültür Merkezi
DP Demokrat Parti
DPT Devlet Planlama Teşkilatı
Dr. Doktor
DSİ Devlet Su İşleri
KISALTMALAR | 25
E. Esas
EMGİS Ege Bölgesi Müzik Sahne ve Güzel Sanatlar İşçileri Sendikası
EMSİS Ege Bölgesi Mensucat İşçileri Sendikası
ESAK Birleşik Sendika Hareketi (Yunanistan)
ETUC Avrupa Sendikalar Konfederasyonu (ASK)
FDGB Hür Alman Sendikalar Birliği
FIDEF Federal Almanya İşçi Dernekleri Federasyonu
Fındık-İş Türkiye Fındık Tarım Satış Kooperatifleri ve Birliği ile Tüm
Kooperatif İşçileri Sendikası
FISE Uluslararası Öğretmen Sendikalar Federasyonu
FKF Fikir Kulüpleri Federasyonu
FKÖ Filistin Kurtuluş Örgütü
FKP Fransız Komünist Partisi
FNV Hollanda Sendikalar Federasyonu
FTÖB Fransız Türk Öğrenci Birliği
Gam-Sen Türkiye Garanti Bankası AŞ Mensupları Sendikası
Genel-İş Türkiye Genel Hizmetler İşçileri Sendikası
Ges-İş Türkiye DSİ Enerji Su ve Gaz İşçileri Sendikası
Gıda-İş Türkiye Gıda Sanayii İşçileri Sendikası
GİB-DER Giyim İşçileri Derneği
HAK-İŞ Hak İşçi Sendikaları Konfederasyonu
Has-İş Türkiye Hastane İşçileri Sendikası
HDGH Halkçı Devrimci Gençlik Derneği
HEP Halkın Emek Partisi
Hür Mensucat-İş Türkiye Hür Mensucat Sanayii İşçileri Sendikası
Hürcam-İş Türkiye Çimento Sanayii Toprak Mamulleri ve Her Türlü Cam
Sanayii İşçileri Sendikası
IADL Uluslararası Demokratik Hukukçular Birliği
ICATU Arap Sendikaları Uluslararası Konfederasyonu
ICEF Uluslararası Kimya, Enerji ve Genel İşler Sendikaları
Federasyonu
ICEM Uluslararası Kimya, Enerji Maden ve Genel İşçi Sendikaları
Federasyonu
ICF Uluslararası Kimya İşçileri Federasyonu
ICFTU Uluslararası Özgür (Hür) Sendikalar Konfederasyonu
IFBWW Ağaç ve İnşaat Malzemeleri İşçi Sendikaları Federasyonu
IGF Uluslararası Basım İşçileri Federasyonu
IGTLWF Uluslararası Tekstil, Hazır Giyim ve Deri İşçileri Federasyonu
IISH Uluslararası Sosyal Tarih Enstitüsü (USTE)
ILO Uluslararası Çalışma Örgütü
IMF Uluslararası Metal İşçileri Federasyonu
IMF Uluslararası Para Fonu
IOJ Uluslararası Gazeteciler Örgütü

IUF Uluslararası Gıda İşçileri Federasyonu
İdeal Yapı-İş Türkiye Yapıcılık Genel Hizmetleri Sanayii İşçileri Sendikası/
Karadeniz Bölge Sendikası
İGD İlerici Gençler Derneği
İİSB İstanbul İşçi Sendikaları Birliği
İKD İlerici Kadınlar Derneği
İKÖKD İstanbul Kıbrıslılar Öğrenim ve Kültür Derneği
İlerici Deri-İş/Deri-İş Türkiye Deri Sanayii İşçileri Sendikası
İlerici Yapı-İş İlerici Yapı Yol ve Onarım İşçileri Sendikası
İM-DER İş Müfettişleri Derneği
İYÖKD İstanbul Yüksek Öğrenim ve Kültür Derneği
K. Karar
Kapfer Genel-İş Kapı, Kalorifer ve Belediye İşyerlerinde Çalışan Tüm İşçilerin
Sendikası
Karayol-İş Karayolu İşçileri Sendikası
Kauçuk-İş Türkiye Kauçuk Lastik ve Plastik İşçileri Sendikası
KEFA Kadın Emeği Çalışan Feminist Araştırmacılar
Keramik-İş Türkiye Porselen Çimento Tuğla ve Toprak Sanayii İşçileri
Sendikası
Kimya-İş Türkiye Kimya Sanayii İşçileri Sendikası
KİT Kamu İktisadi Teşebbüsü
Kristal-İş Türkiye Şişe Cam ve Kristal Sanayii İşçileri Sendikası
KTAMS Kıbrıs Türk Amme Memurları Sendikası
Lastik-İş Türkiye Petrol Kimya ve Lastik Sanayii İşçileri Sendikası
Laspetkim-İş Lastik Petrol ve Kimya İşçileri Sendikası
Limter-İş Liman Tersane Gemi Yapım Onarım İşçileri Sendikası
Mab-İş Maden Arama Bilumum İşçileri Sendikası
Maden-İş Türkiye Maden Madeni Eşya ve Makine Sanayii İşçileri
Sendikası (T. Maden-İş, Türkiye Maden-İş)
MBK Milli Birlik Komitesi
MC Milliyetçi Cephe
Md. Madde
MESS Türkiye Metal Sanayicileri Sendikası
MGK Milli Güvenlik Kurulu
MHP Milliyetçi Hareket Partisi
MİSK Türkiye Milliyetçi İşçi Sendikaları Konfederasyonu
MİTES Maden-İş Tatil ve Eğitim Sitesi
MSP Milli Selamet Partisi
MTA-İş MTA Enstitüsü Sondaj Maden ve Yeraltı İşçileri Sendikası
MTTB Milli Türk Talebe Birliği
Nakliyat-İş Türkiye Devrimci Deniz ve Kara Nakliyat İşçileri Sendikası
KISALTMALAR | 27
NATO Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü

OATUU Afrika Sendikalar Birliği Örgütü
OECD Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü
OLEYİS Türkiye Otel Lokanta ve Eğlence Yerleri İşçileri Sendikası
Otomobil-İş Türkiye Otomotiv İmal ve Montaj Demir-Çelik Makina ve
Metalden Mamul Eşya Sanayii İşçileri Sendikası
ÖDP Özgürlük ve Dayanışma Partisi
ÖZ-DER Özgür Düşünce ve Dayanışma Derneği
Özgür Alüminyum-İş Özgür Alüminyum Sanayii İşçileri Sendikası
Özgür-İş Türkiye Özgür İşçi Sendikaları Konfederasyonu
PEO Tüm Kıbrıs Emek Örgütü
Petkim-İş Türkiye Petrol ve Lastik Sanayii İşçileri Sendikası
Petrokimya-İş Türkiye Petrokimya Sanayii İşçileri Sendikası
Petrol Kimya-İş Türkiye Petrol Kimya Sanayii İşçileri Sendikası
Petrol-İş Türkiye Petrol Kimya Lastik İşçileri Sendikası (1950)
Petrol-İş Türkiye Petrol ve Enerji İşçileri Federasyonu (1963)
PİM Genç Sosyal Devrimciler Birliği Pahalılık ve İşsizlikle Mücadele
Derneği
POL-DER Polis Derneği
Prof. Profesör
PSI Kamu Hizmetleri Enternasyonali
PTUF Filistin Sendikalar Federasyonu
s. Sayfa
SADA Sendikalar Arası Dayanışma Anlaşması
SAK Finlandiya Sendikalar Merkezi
Serçip-İş Türkiye Seramik Porselen ve Çini, Sanayi İşçileri Sendikası
SDP Sosyalist Devrim Partisi
SGB Sosyalist Gençler Birliği
SHP Sosyaldemokrat Halkçı Parti
Sigara-İş Cibali Sigara İşçileri Sendikası
Sine-Sen Türkiye Sinema Emekçileri Sendikası
Sosyal-İş Türkiye Sosyal Sigortalar Eğitim Büro Ticaret ve Kooperatif ve
Güzel Sanatlar İşçileri Sendikası
SÖK Sendika Özgürlüğü Komitesi (ILO)
SSCB Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği
SVP Sosyalist Vatan Partisi
T.İ.S. Toprak, Su, Tarım İşçileri Sendikası
TADSİS Türkiye Ayakkabı ve Deri Sanayii İşçileri Sendikası
TAHLİS Türkiye Liman, Kara, Tahmil ve Tahliye İşçileri Sendikası
TAM-İş Türkiye Ağaç ve Mantar Mamulleri İşçi Sendikası
Taper-İş İzmir İncir, Üzüm, Pamuk, Zeytinyağı Tarım Satış Kooperatifleri

ve Birlikleri ve Bu Teşekküllere Bağlı Bilumum İşyeri
Hizmetlileri Ege Bölgesi Sendikası
TARİŞ İzmir, İncir, Üzüm, Pamuk ve Zeytinyağı Tarım Satış
Kooperatifleri Birlikleri
TBB Türkiye Barolar Birliği
TBKP Türkiye Birleşik Komünist Partisi
TBMM Türkiye Büyük Millet Meclisi
TBP Türkiye Birlik Partisi
TCK Türk Ceza Kanunu
Tek Bank-İş Türkiye Ticaret Banka Büro ve Eğitim İşçileri Sendikası
Tek-İş Türkiye Enerji İstihsal Tevzi ve Tesis İşçileri Sendikası (Elit-İş)
Tekges-İş Türkiye Enerji, İstihsal Tevzii ve Tesis İşçileri Sendikası
Teknik-İş Türkiye Ticaret Banka Sigorta Büro ve Eğitim İşçileri Sendikası
TEKSİF Türkiye Tekstil, Örme ve Giyim Sanayii İşçileri Federasyonu
Tekstil Tekstil İşçileri Sendikası
TEP Türkiye Emekçi Partisi
TETOLEYİS Turizm Endüstrisi Türkiye Otel Lokanta ve Eğlence Yerleri
İşçileri Sendikası
TFİS Türkiye Sinema Emekçileri Sendikası
TGS Türkiye Gazeteciler Sendikası
THKP-C Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi
TİB Tüm İktisatçılar Birliği
TİD Türkiye İşçiler Derneği
TİKP Türkiye İşçi Köylü Partisi
TİP Türkiye İşçi Partisi
TİSK Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu
TKP Türkiye Komünist Partisi
TMMOB Türkiye Mühendis ve Mimar Odaları Birliği
TMTF Türkiye Milli Talebe Federasyonu
TOLEYİS Türkiye Otel Lokanta ve Eğlence Yerleri İşçileri Sendikaları
Federasyonu
Top-Su-Köy-Tar-İş Toprak, Su, Tarım İşçileri Sendikası
TÖB-DER Tüm Öğretmenler Birleşme ve Dayanışma Derneği
TÖS Türkiye Öğretmenler Sendikası
TRT Türkiye Radyo Televizyon Kurumu
TSİP Türkiye Sosyalist İşçi Partisi
TSK Türk Silahlı Kuvvetleri
TTB Türk Tabipler Birliği
TUC İngiltere Sendikalar Birliği/Kongresi
TUIAFPW Uluslararası Tarım Ormancılık ve Ekim İşçileri Sendikaları
Federasyonu
KISALTMALAR | 29
Turizm-İş Turizm Sanayii Otel Lokanta ve Eğlence Yerleri İşçileri Sendikası

Tüm-İş Tarsus Çukurova Bölgesi Mensucat Sanayii İşçileri
Sendikası
TÜM PERSON-KON Tüm Kamu Personeli ve Emeklilerinin Haklarını Koruma
Kuruluşları Konfederasyonu
TÜM ZERBANK-DER Tüm Ziraat Bankası Personeli Birleşme ve Dayanışma Derneği
TÜM-DER Tüm Memurlar Birleşme ve Dayanışma Derneği
Tümka-İş Türkiye Tüm Kâğıt ve Selüloz Sanayi İşçileri Sendikası
TÜMTİS Tüm Taşıma İşçileri Sendikası
Türk Maden-İş Türkiye Maden İşçileri Sendikası
TÜRK-İŞ Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu
TÜS-DER Tüm Sağlık Personeli Derneği
TÜSİAD Türkiye Sanayici ve İşadamları Derneği
TÜSTAV Türkiye Sosyal Tarih Araştırma Vakfı
TÜTED Tüm Teknik Elemanlar Derneği
TYS Türkiye Yazarlar Sendikası
TYTTD Tüm Yüksek Tekniker ve Teknikerler Derneği
UAW Otomobil İşçileri Sendikası (ABD)
UDC Ulusal Demokratik Cephe
UGTA Cezayir Genel İşçi Sendikası
UITBB Uluslararası Yapı ve Ağaç İşçileri Birliği
ÜLKÜ-BİR Ülkücü Öğretim Üyeleri ve Öğretmenler Derneği
VP Vatan Partisi
WCL Dünya Emek Konfederasyonu (DEK)
WFSW Dünya Bilim İşçileri Federasyonu
WFTU Dünya Sendikalar Federasyonu (DSF)
WIDF Uluslararası Demokratik Kadınlar Federasyonu
WPC Dünya Barış Konseyi
Yapı-İş Yapı İşçileri Sendikası
Yapı-Sen Yapı Kredi Mensupları Sendikası
Yeni Haber-İş Posta, Telefon, Telgraf ve Televizyon İşçileri ve Hizmetlileri
Sendikası
YENİ OLEYİS Otel, Lokanta, Eğlence Yerleri İşçileri Sendikası
Yeraltı Maden-İş Türkiye Yeraltı ve Yerüstü Devrimci Maden İşçileri Sendikası
YHK Yüksek Hakem Kurulu
YİS Yapı İşçileri Sendikası
SUNUŞ: KİTABIMIZIN 2. CİLDİ HAKKINDA | 31
Sunuş: KİtabImIzIn 2. Cİldİ HakkInda

Azİz Çelİk
Türkiye işçi sınıfına selâm!

Selâm yaratana!
Tohumların tohumuna, serpilip gelişene selâm!
Bütün yemişler dallarınızdadır.
Beklenen günler, güzel günlerimiz ellerinizdedir,
haklı günler, büyük günler,
gündüzlerinde sömürülmeyen, gecelerinde aç yatılmayan,
ekmek, gül ve hürriyet günleri.

Meydanlarda hasretimizi haykıranlara,
toprağa, kitaba, işe hasretimizi,
hasretimizi, ayyıldızı esir bayrağımıza.
Düşmanı yenecek işçi sınıfımıza selâm!

Paranın padişahlığını,
karanlığını yobazın
ve yabancının roketini yenecek işçi sınıfına selâm!

Selâm yaratana!
Nâzım Hikmet, 1962
KİtabImIzIn AmacI, KapsamI, Yöntemİ ve

KIsItlarI
DİSK Tarihi kitabının 2. cildi DİSK’in 1975-1980 dönemini kapsıyor. Böylece DİSK’in 1967-
1980 arasındaki ilk döneminin belgesel-kurumsal tarihinin yazımını tamamlamış oluyo-
ruz. Türkiye tarihinin en kritik dönemlerinden biri olan 1970’lerin ikinci yarısı DİSK için de
bir yandan güçlenme, kurumsallaşma ve yoğun bir mücadele dönemi bir yandan da bü-
yük zorluklar, baskılar ve gerilimlerle dolu zorlu yıllardır. 1975-1980 dönemi Türkiye işçi
sınıfı mücadelesinde ve DİSK tarihinde görülmemiş bir dinamizm dönemidir. Türkiye ta-
rihinin yaygın ve etkili işçi eylemlerinin çok önemli bir bölümü bu dönemde yaşandı.
DİSK Tarihi kitabımızın 2. cildinde Türkiye’nin fırtınalı ve gerilimli yılları içinde DİSK’in
mücadelesinin öyküsünü anlatmaya çalışıyoruz. Bu dönem emek tarihinin ve DİSK’in en
hareketli, en canlı ve bir o kadar da tartışmalı, gerilimli; doğal olarak yazılması zor bir dö-
nemidir. DİSK’in 15-16 Haziran dışındaki tüm görkemli eylemleri bu dönemde gerçekleş-
ti. DGM direnişi, kitlesel 1 Mayıs kutlamaları, Faşizme İhtar eylemi, kitlesel mitingler ve
grevler bu dönemde yapıldı. Büyük acılar, katliamlar ve baskılar da bu dönemde yaşandı.
1970’lerin ikinci yarısı Charles Dickens’ın “hem umut baharı hem de umutsuzluk kışıydı”
tasvirine çok benzemektedir.
1975-1980 dönemi DİSK içinde hiçbir dönem olmadığı kadar ciddi tartışma ve gerilim-
lerin yaşandığı bir dönemdir. Böylesi bir dönemin tarihini yazmak her şeyden önce ha-
cim olarak önemli bir sorunu beraberinde getiriyor. Hacim sorununu dönemin olgula-
rı ve olayları arasında tercihler yaparak aşmaya çalıştık. Tarihsel olgu niteliği taşıdığını
düşündüklerimizi kitabın kapsamına aldık. Buna rağmen yine de ciddi bir hacim sorunu
yaşadığımızın altını çizmek lazım.
Hacim konusunun ötesinde böylesine canlı, dinamik, karmaşık ve tartışmalı bir döne-
min tarihini yazmanın devasa zorluğu tartışma götürmez. Bu zorluk 2. cildin yazımı ve
diğer hazırlıkları boyunca kendini hep hissettirdi. DİSK tarihinin farklı biçimlerde yazı-
labileceğinin farkındayız. Biz bu kitapta kurumsal ve belgesel bir tarih yazım yöntemini
tercih ettik. Bu kitap DİSK’in kendi tarihini yazma, oluşturma çabasıdır. Kitap her şeyden
önce DİSK tarihinin belgelere ve kayıtlara dayalı -mümkün olduğu kadar az hatalı- bir
dökümü niteliğindedir. Kitabın hazırlık çalışmaları sırasında da mutabık kalındığı üzere
bu çalışma DİSK tarihini yorumlama çabasından daha çok bir “envanter” çıkarma çaba-
sıdır. DİSK tarihinin hazırlık çalışmalarında mutabık kalınan değerlendirmeleri 1. cilt için
yazdığımız “Kitabımız hakkında” başlıklı giriş yazısında ele almıştık. Orada vurgulanan
hususlar 2. cilt için de esas alındı.
DİSK tarihi kurumsal ve belgesel yazım dışında işçilerin gözünden, aşağıdan, günlük
yaşam esas alınarak, sözlü tarih kayıtlarına dayalı olarak yazılabilir. DİSK tarihi dö-
nemin sol/sosyalist siyasi tarihi ile içiçe ve siyasal odaklı olarak da yazılabilir. Tüm
farklı yazım biçimlerinin önemli olduğunu ve karşı karşıya konamayacağını, birbirini
tamamlayacağını düşünüyoruz. Ancak bizim bu kitapta yapmaya çalıştığımız DİSK ta-
rihinin olgusal olarak -yapılabildiği kadar- hatalardan arındırılmış ve birincil kaynak-
lara dayanarak kapsamlı olarak ortaya konmasıdır. Bu kitap, DİSK tarihi üstüne daha
ileri çalışma yapmak isteyen araştırmacılar için bir başvuru kaynağı, DİSK tarihini öğ-
renmek isteyen emekçiler, sendikacılar ve toplumsal tarih meraklıları için bir referans
olarak düşünüldü.
DİSK Tarihi belgelere ve kayıtlara dayalı bir çalışma olarak hazırlandı. Kitap için ayrı bir
sözlü tarih çalışması yapılmadı. Daha önce yapılmış çeşitli sözlü tarih çalışmalarından
sınırlı ölçülerde yararlanıldı. Kitabımız daha çok kurumsal tarih yazımı anlayışı (örgüt-
sel gelişmeler, örgütsel yapı ve örgütsel eylemler esas alınarak) ile kaleme alındı, birincil
kaynaklara dayalı kurumsal/örgütsel bir anlatı tercih edildi. Bu haliyle farklı perspek-
tiflerle yazılacak çalışmalara da katkı sağlayacağını umuyoruz.
DİSK Tarihi’nin 2. cildinde de DİSK tarihindeki gelişmelere, mücadelelere, başarılara ve

tartışmalı konulara ayrım gözetmeksizin yer verilmeye çalışıldı. DİSK’in uzun ve zorlu
mücadelesi yanında bu sürecin tartışmaları, yaşanan olumsuzluklar da kitapta nesnel
ve olgusal biçimde yansıtılmaya çalışıldı. Kitapta DİSK tarihinin görkemli sayfalarına ol-
duğu kadar, eksiklerine ve sorunlarına da yer verilerek, tartışmalar ve olgular tümüyle
belgelere dayalı olarak aktarılmaktadır.
Tarihçi E. H. Carr Tarih Nedir? kitabında “bir tarihçiyi kesinliğinden dolayı övmek, bir mi-
marı yapısında iyi fırınlanmış kereste, gereğince karıştırılmış harç kullandığından ötürü
övmeye benzer. Bu onun işinin zorunlu bir koşuludur, fakat onun temel işlevi değildir”
der.1 Kuşkusuz Carr’ın vurguladığı gibi tarih yazımının kesinlik, doğruluk ve maddi ol-
gulara uygunluğun ötesinde boyutları vardır. Ancak Türkiye emek tarihi yazımı söz ko-
nusu olduğunda kesinlik, doğruluk ve hakikatin aktarılmasının hâlâ birincil öneme sa-
hip bir konu olduğunu düşünüyoruz. O nedenle biz bu kitapta “iyi fırınlanmış kereste”
ve “gereğince karıştırılmış harç” kullanmayı esas aldık. Diğer bir ifade ile DİSK tarihinin
farklı biçimlerde yazılabilmesi için bir ön hazırlık yapmış olduk. İddiamız daha fazlası de-
ğil. O nedenle bu kitabı DİSK tarihinin karmaşık meselelerini çözmek ve bir sonuca ka-
vuşturmaktan ziyade bu tarihin inişli çıkışlı uzun yol haritasını çıkarma çabası olarak
görüyoruz.
Kurumsal/örgütsel bir tarih yazımının çeşitli kısıtları olduğu açıktır. Kurumsal/örgüt-

sel bir çalışmada kişisel bir esere göre nesnellik ve kesinlik kaygısı daha ağır basacak-
tır. Bireylerin ve tarafların daha erken ve hızlı ulaştığı sonuçlara kurumlar daha geç ve
yavaş ulaşır. Dahası bu durum zaman zaman kurumsal/örgütsel tarihlerin resmi tarih
yazımına dönüşmesine yol açabilir. Az sayıda örneği olan Türkiye’de sendikal tarih/mo-
nografi yazımında bu tip örneklere rastlanmaktadır. Örgütlerin başarılarını esas alan,
görkemli öykülerini anlatan ancak hata, eksik ve zaaflarına değinmeyen çalışmalardan
söz ediyoruz. DİSK Tarihi kitabını hazırlarken kurumsal bir yayın hazırladığımızı unut-
madık ancak editoryal bağımsızlık anlayışı ile hareket ettik. DİSK’in başarı öyküleri ka-
dar sorunlarını, tartışmalarını ve hatalarını da ortaya koymaya çalıştık. Bunu yaparken
dönemin dilinden ve söyleminden uzak nesnel bir değerlendirme yapmaya çabaladık.
Ne kadar başardığımızın takdiri kuşkusuz okurlarındır. Sonuçta tarih yazımı tarihi ya-
zanlardan ve onların müktesebatından bağımsız gerçekleşmiyor. DİSK yönetiminin edi-
toryal sürece son derece özenli davrandığının ve karışmadığının altını çizmemiz gerekir.
Dolayısıyla bu çalışma DİSK’in kurumsal bir yayınıdır, kurumsal tarih yazımı esas alına-
rak hazırlanmıştır ancak bir DİSK “resmi tarihi” değildir.
1 E. H. Carr (2018), Tarih Nedir?, İstanbul: İletişim Yayınları.
DİSK tarihini ele alırken, aradan geçen yarım yüzyılın bilgisine sahip olarak o dönemin
gelişmelerine, soğuyan ve artık tarih olan olaylara yarım yüzyıl sonra bugünün gözüy-
le bakabilmeye çalıştık. O nedenle DİSK tarihinin o dönemine tanık olanların değerlen-
dirmeleriyle bugün o tarihi yazmaya çalışanların değerlendirmeleri aynı olmayacak-
tır. Aynı olgulara farklı zamanlarda farklı insanların bakması kuşkusuz farklı sonuçlar
doğuracaktır.
Isaac Asimov, The Immortal Bard (Ölümsüz Şair) adlı kısa öyküsünde zaman makine-
siyle 20. yüzyıla getirilen Shakespeare’i anlatır. Eserlerinin 20. yüzyılda nasıl anlatıldığı
ve anlaşıldığını merak eden Shakespeare, takma adla bir Shakespeare kursuna öğrenci
olarak kaydolur ama kursun sonunda yapılan Shakespeare konulu sınavından başarısız
olur. Büyük bir aşağılanma ve eziklik içindeki Shakespeare kendi zamanına geri döner.2
Shakespeare’in kendisine dair sınavdan başarısız olmasının iki sebebi olabilir. Birinci-
si aradan geçen zamanın bilgisidir. 20. yüzyılın sanat tarihçilerinin özgün Shakespea-
re’den oldukça farklı bir Shakespeare anlatıyor olmaları ve bu nedenle Shakespeare’in
20. yüzyılda anlatılan Shakespeare’i anlayamaması doğaldır. Çünkü Shakespeare, ken-
di zamanıyla şimdiki zaman arasında geçen dönemin tanığı değildir, bu dönemin biri-
kimine ve bilincine sahip değildir. Shakespeare’in başarısızlığının bir başka sebebi ise
eksikli, hatalı veya tahrif edilmiş anlatılar olabilir. Tarihsel olguların eksik, yanlış, hatalı,
kırılarak ve hatta çarpıtılarak bugüne aktarılması tarih yazımının önemli sorun alanla-
rından biridir.
Dolayısıyla yarım yüzyıl sonra anlatılan DİSK, o günlerde yaşanandan farklı olacaktır.
Öte yandan zamanında abartılı anlatıların bugün düzeltilebilir olması da farklar yarata-
caktır. Örneğin eylemlere katılım veya üye sayısına ilişkin abartıların zamanla gideril-
mesi ve daha gerçeğe yakın anlatımlar da farklar olmasına yol açacaktır.
KİtabImIzIn Yol Hİkayesİ

Editörlüğünü yapma onurunu ve şansını taşıdığım DİSK Tarihi kitabının 2. cildi de tıpkı 1.
cilt gibi kolektif bir çalışmanın ürünüdür. 1. cildin girişinde anlattığımız gibi DİSK’in 50.
kuruluş yıldönümü çalışmaları çerçevesinde DİSK tarihi üzerine bir kitap hazırlanma-
sı gündeme geldi. DİSK tarihini birincil kaynaklara ve belgelere dayalı olarak yansıtması
hedeflenen kitabın hazırlık çalışmalarına Eylül 2016’da başlandı. Kitabın 1967-1975 dö-
nemini kapsayan 1. cildi Şubat 2020’de toplanan DİSK’in 16. Genel Kurulunun hemen ön-
cesinde yayımlandı. Kitabın 2. cildi ise DİSK’in 55. kuruluş yıldönümüne yetişebildi.
Kitabın araştırma ve kaynak derleme çalışmalarına Aziz Çelik editörlüğünde DİSK-AR

uzmanları Deniz Beyazbulut ve Meliha Kaplan’dan oluşan bir hazırlık ekibiyle başlandı.
Meliha Kaplan’ın ayrılmasından sonra ekibe DİSK-AR uzmanı Zeynep Kandaz dahil oldu.
2 Isaac Asimov (1997), “The Immortal Bard”, The Complete Stories, Volume I, London: Harper Collins Publishers.
Çalışmaya DİSK tarihi ile ilgili arşiv kaynaklarının eksiklerinin giderilmesi ile başlandı.
Türkiye Sosyal Tarih Araştırma Vakfı (TÜSTAV) tarafından tasnif edilip kullanıma açılan
ve saklanan TÜSTAV DİSK Arşivi’nden DİSK Tarihi çalışmasında kullanılacak belgelerin
kopyaları alındı. TÜSTAV arşivlerinden ayrıca Kemal Sülker ve Nebil Varuy koleksiyon-
larından da yararlanıldı. TÜSTAV’ın elektronik ortamdaki Feridun Gürgöz Süreli Yayınlar
Arşivi, DİSK Tarihi’nin önemli kaynaklarından birini oluşturdu.
Amsterdam’da faaliyet gösteren Uluslararası Sosyal Tarih Enstitüsü (USTE/IISH) arşiv-

lerinde yer alan DİSK ile ilgili belgeler bu çalışmanın bir diğer önemli kaynağını oluştur-
du. Bu belgeler Aziz Çelik, Zafer Aydın, Kıvanç Eliaçık ve Ceyhun Güler tarafından US-
TE’den çeşitli çalışmalar nedeniyle elde edilen belgelerden oluşuyordu. USTE, DİSK Tarihi
kitabına özel olarak bazı belge ve fotoğraflara ulaşmamıza da imkân sağladı.
Tarih Vakfı arşivleri de DİSK Tarihi kitabı çalışmalarında kullanılan önemli kaynaklardan
biri oldu. Tarih Vakfı ve Kültür Bakanlığı tarafından 1990’lı yıllarda hazırlanan Türkiye
Sendikacılık Ansiklopedisi’nin derlediği belge ve bilgilerden yararlanıldı.
Arşiv derleme çalışmaları sırasında kişisel arşivlerde yer alan çok sayıda belgenin aslı
veya elektronik kopyası edinildi. Bu çerçevede Aziz Çelik, Can Şafak, Erden Akbulut, Fa-
ruk Pekin, Yıldırım Koç ve Zafer Aydın ellerinde bulunan DİSK tarihi ile ilgili çeşitli bel-
geleri ve Maden-İş Tarihi Çalışma Grubu Derinden Gelen Kökler adıyla hazırladıkları Ma-
den-İş tarihi kitabıyla ilgili belge ve görsellerin elektronik kopyalarını bizimle paylaştılar.
DİSK Tarihi çalışmaları sırasında yoğun bir gazete ve dergi taraması yapıldı. Elektronik
ortamda erişimi olan Cumhuriyet ve Milliyet’in yanı sıra Akşam, Hürriyet, Son Havadis,
Tercüman ve Dünya gazetelerinin DİSK tarihi ile ilgili çeşitli sayıları tarandı. Cumhuriyet
ve Milliyet arşivlerinden çok sayıda kupür indirilip tasnif edildi ve kullanıma hazır hale
getirildi.
Milli Kütüphane, Beyazıt Devlet Kütüphanesi ve Taksim’de bulunan Atatürk Kütüpha-

nesi’nde gazete taramalarının yanı sıra DİSK’in 1967, 1968 ve 1970 yıllarında yayımlanan
gazeteleri ile diğer mevcudu olmayan DİSK yayınlarına ulaşıldı ve tarandı.
DİSK dergilerinin 1973 yılı ile 1980 arasındaki tam koleksiyonu derlendi. DİSK Ajansla-
rı bazı eksikler dışında basılı veya elektronik ortamda toplandı. Böylece DİSK’in 1980’e
kadar olan en önemli basılı malzemelerinin birinden yararlanmak mümkün oldu. Ayrıca
tüm DİSK yayınları tarandı. DİSK yayınlarının taranması ve dijital ortama aktarılmasın-
da Ergün İşeri büyük emek sarf etti.
Arşiv çalışmalarının en önemli parçalarından biri DİSK karar organlarına ait defterlerin
dijitalize edilmesi oldu. DİSK’in başlangıçtan günümüze bütün Genel Kurul tutanak def-
terleri, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu karar defterleri ile Onur Kurulu defterleri dijital
olarak kopyalandı ve dizilerek kullanılabilir hale getirildi. DİSK defterleri kitabımız için
eşsiz bir kaynak oldu.
DİSK’in mevcut taranmış fotoğraf arşivi yanında kişisel arşivlerde yer alan fotoğraflar ile
TÜSTAV, USTE ve Cumhuriyet gazetesi arşivlerinden DİSK tarihine ilişkin yeni fotoğraf-
lara erişildi. Ayrıca başta Genel-İş, Birleşik Metal-İş ve Lastik-İş olmak üzere üye sen-
dikaların elinde bulunan fotoğraf ve yayınlardan da yararlanıldı. TÜSTAV, USTE ve Cum-
huriyet gazetesi fotoğraf konusunda çok önemli katkılar sundu.
Arşiv kaynaklarının derlenmesine paralel olarak araştırma çalışmaları da yürütüldü. Bu

çerçevede üye sendikaların tarihçeleri, DİSK yöneticilerinin biyografileri ile DİSK günce-
si hazırlandı. Ayrıca 1975-1980 arası DİSK faaliyetlerinin (eğitim, araştırma, basın-yayın,
hukuk, örgütlenme ve uluslararası ilişkiler) dökümü çıkarıldı.
KİtabIn PlanI ve İçerİğİ

Başlangıçta tek cilt olarak planlanan DİSK Tarihi kitabı kaynak ve malzemenin zenginliği
nedeniyle zamanla genişledi. Hazırlık çalışmaları ilerledikçe kitabın birkaç ciltten oluş-
ması ve daha fazla gecikmemesi için ciltler halinde yayımlanmasına karar verildi. DİSK
öncesi gelişmeleri de ele alacak şekilde DİSK’in kurulduğu 1967 ile 5. Genel Kurulun top-
landığı Mayıs 1975 arasındaki gelişmeler 1. ciltte ele alındı. 1975-1980 arası dönem 2. cilt
olarak hazırlandı. DİSK davası ve 1991 sonrası dönem ise 3. cilt olarak planlanmaktadır.
2. cilt 1975’te toplanan 5. Genel Kurul ile 12 Eylül darbesi arasındaki beş yılı anlatıyor. Bu
cilde "Dayanışma, Direniş, Umut" alt başlığını verdik. 1975-1977 arasını kapsayan 5. bö-
lüm “Zamanın Akışının Hızlandığı Yıllar” başlığını, 1978-1980 arasını kapsayan 6. bölüm
ise “Zor Yıllar” başlığını taşıyor.
Kitapta DİSK'in 1975-1980 arasındaki beş yıllık tarihi tematik başlıklar halinde ele alını-
yor. Kitabın sonunda DİSK genel merkez faaliyetlerinin ele alındığı “DİSKografi” adlı bir
bölüm ile DİSK güncesi ve kapsamlı ekler de yer alıyor. Kitapta yer alan ekler, belgeler
ve konuşmalarda özgün metin, yazım hataları dışında korundu. Kitapta DİSK genel baş-
kanları, genel başkan vekilleri, genel sekreterleri ve yürütme kurulu üyelerinin biyog-
rafileri ile DİSK üyesi sendikaların kısa monografilerine yer verdik. 1975-1980 dönemin-
de DİSK’te çalışanların bir dökümünü çıkarmaya çalıştık. Ayrıca DİSK’e emek veren çok
sayıda uzman arasından bazılarının kısa biyografilerini de ekledik.
Kitap DİSK üyesi sendikaların değil DİSK’in tarihini anlatmayı hedeflediği için DİSK üye-
si sendikaların pek çok faaliyeti ve eylemi bu kitabın kapsamı dışında kaldı. Üye sendi-
kalar örgütsel çalışmalar kapsamında ele alındı. Üye sendikaların eylemlerinden sadece
DİSK’in müdahil olduğu ve yönlendirdiği eylemler ile DİSK’i etkileyen ve döneme dam-
ga vuran eylemlere yer verildi. Kitabımızda ayrıca kapsamlı bir kaynakça ve dizin de yer
alıyor. Dizinin bu denli kapsamlı bir yayın için son derece yararlı olacağını düşünüyoruz.
DİSK Tarihi kitabının 2. cildinde önemli bir eksikliği de gidermiş oluyoruz. 1. ciltte kadın-
ların ayrı bir bölüm olarak gereğince yer almamış olması haklı eleştirilere yol açtı. Bu
ciltte bu eksiği Nuran Gülenç tarafından kaleme alınan kapsamlı bir kadın dosyası ile gi-
dermiş oluyoruz.
KİtabImIzIn Emekçİlerİ
Kitap editoryal ve kolektif bir çalışmanın ürünüdür. Yüz binlerce üyenin, binlerce yöne-
tici ve temsilcinin yarattığı DİSK tarihi, devasa bir olaylar ve gelişmeler yığını demektir.
Bu tarihin yazımı ancak kolektif ve gönüllü bir çaba ile mümkün olurdu. DİSK Tarihi ki-
tabının yazımında ve hazırlanmasında çok sayıda araştırmacının, uzmanın ve sendika-
cının büyük katkıları oldu. Kitaba çeşitli bölümlerini yazarak katkı verenler ile titiz bir
redaksiyon, okuma ve öneri ile katkıda bulananlara, sıkıştığımızda imdadımıza yetişen-
lere, belge ve bilgi paylaşımında bulanlara, hatalı bilgileri düzeltenlere, eksik bilgilerimizi
tamamlayanlara teşekkür borçluyuz.
Kitabın mutfağı ile editoryal ekibiyle başlamak istiyorum. Ergün İşeri ve Can Şafak ti-
tiz ve ince işçilikle, 1. ciltte olduğu gibi 2. ciltte de yayın danışmanlığını üstlenerek büyük
bir editoryal katkı yaptılar. Kitabın daha az hatalı ve daha ayrıntılı bir metin olmasında
ikisinin benzersiz katkıları oldu. Gerek çeşitli bölümleri kaleme alarak gerekse devasa
ayrıntıları titizlikle okuyarak ve düzelterek kitaba paha biçilemez katkı yaptılar. Kita-
bın araştırma, arşiv ve redaksiyon çalışmalarını DİSK-AR uzmanları Deniz Beyazbulut
ve Zeynep Kandaz ile yürüttük. İkisi de yoğun ve titiz bir çalışmayla, büyük bir özveriyle
ve hevesle çalıştılar. Böylesine bir ekiple çalışabilmek editör olarak benim için büyük bir
şans oldu. Meliha Kaplan’ın önceki yıllarda yaptığı çalışmalar 2. cildin hazırlığında çok
yararlı oldu.
DİSK Tarihi kitabının 2. cildi için Aziz Çelik, Can Kaya, Can Şafak, Ergün İşeri, Fahrettin
Engin Erdoğan, Faruk Pekin, Feza Kürkçüoğlu, Meltem Azdemir, Nuran Gülenç ve Selim
Mahmutoğlu çeşitli bölümleri ve konuları kaleme aldılar. Deniz Beyazbulut, Ergün İşeri
ve Zeynep Kandaz DİSK Güncesi ve DİSKografi bölümlerini hazırladılar. Kitaba DİSK uz-
manları Kıvanç Eliaçık, Tevfik Güneş ve Necdet Okcan DİSK’in merkezi çalışmaları ile il-
gili bölümleri yazarak destek oldular.
Selim Mahmutoğlu o günlerin tanığı olarak çalışmayı farklı bir gözle okudu, bitmez tü-
kenmez sorularımızı yanıtladı. Faruk Pekin ve Nejat Firuz(kuhi) taslak metinleri okuya-
rak eleştiri ve önerilerini iletti. Mete Sönmez ve Dinçer Doğu içinden çıkamadığımız fo-
toğrafları çözmemizde destek oldu. Fahrettin Engin Erdoğan çizimleri ile DİSK tarihinin
az bilinen kahramanlarını ölümsüzleştirdi. Erden Akbulut süreli yayınlar ve fotoğraflar,
İnan Dağdelen ise daha iyi görseller için kitabımıza destek oldu. Tarih Vakfı’ndaki sen-
dikal arşivlerden yararlanma konusunda Bülent Erdem, M. Hakan Koçak ve İsmet Akça
katkıda bulundular.
Kitabımızda 1975-1980 döneminde DİSK’in görünen yüzü olan, DİSK’i ve mücadelesini

çizgileriyle anlatan Tan Oral ve Orhan Taylan’ın çalışmalarına yıllar sonra yeniden ge-
niş yer verdik. Tan Oral ve Orhan Taylan’ın eşsiz eserleri kitabımızı zenginleştirdi. Kita-
bımızda Aydın Çetinbostanoğlu, Erdoğan Köseoğlu ve Coşkun Aral’ın DİSK eylemlerin-
de çektikleri fotoğraflara da yer verdik. DİSK’in tarihini ölümsüzleştiren bu kareler için
kendilerine şükran borçluyuz. DİSK’in eylemlerini fotoğraflayan çok sayıda DİSK çalı-
şanı olduğunu biliyoruz ancak tek tek fotoğrafların sahiplerini saptamak oldukça zor-
du. Fahri Aral’ın “en iyi DİSK fotoğraflarını o çekerdi” dediği DİSK Basın-Yayın Dairesi
çalışanlarından Galip Caner’in yaşam öyküsüne bütün DİSK emekçilerini temsilen yer
verdik.
2. cildin tasarımını da çok beğenilen 1. ciltte olduğu gibi büyük bir özenle ve maharetle
Can Kaya gerçekleştirdi. Can kitaba adeta can verdi.
DİSK Tarihi’nin yazımı sırasında, zor ve meşakkatli zamanlarda bütün DİSK çalışanları
editoryal ekibe büyük destek oldular. DİSK emekçilerine gönülden teşekkürler.
TÜSTAV DİSK Arşivi kaynaklarına erişmemizde ve bu kaynakların taranmasında büyük

emekleri olan ve şimdi aramızda olmayan Feridun Gürgöz ile Bülent Coşkungür’ün anı-
ları önünde saygı ve sevgiyle eğiliyoruz.
DİSK Tarihi kitabının 1. cildi DİSK davasının da hukukçularından olan Av. Halit Çelenk
Ödülü’ne seçici kurul tarafından layık görüldü. Kendilerine teşekkür ediyoruz. Bu büyük
onur kitaba emeği geçen herkese aittir.
DİSK Tarihi'nin 1. cildi büyük bir ilgiyle karşılandı ve tükendi. 2. cilt ile birlikte 1. cildin de
gözden geçirilmiş yeni baskısını yapmayı planlamıştık. Ama ne yazık ki 2021 yılı sonla-
rında ağırlaşan ekonomik koşullar ile artan kâğıt ve baskı maliyetleri şimdilik buna im-
kân vermedi. Önümüzdeki dönemlerde 1. cildin tekrar baskısını yapabilmeyi umuyoruz
ve bütün okurlara teşekkür ediyoruz.
Son olarak DİSK Yönetim Kuruluna başlangıçtan bu yana verdikleri destek ve güven için
içten teşekkür ediyoruz. Bu çalışmaya inandılar, destek oldular ve çalışmanın editoryal
bağımsızlığına büyük titizlik gösterdiler.
Kitabımızın 1. cildinin önsözünde “Kolektif bir çabanın ürünü olan bu çalışmanın kaçı-
nılmaz eksikleri ve hatalarının olacağının farkındayız. Bunca kapsamlı bir mücadele ta-
rihini eksiksiz ve hatasız anlatmak pek mümkün değil” demiştik. Nitekim kitabın ba-
sımının ardından çeşitli hataların ve eksiklerin olduğunu fark ettik. Bu hatalardan en
önemlisi DİSK’in emektarlarından Memet Turhan’a ilişkindi. 1970 Çukurova direnişi-
nin örgütleyicilerinden olan Memet Turhan’ın ismini hatalı yazmıştık. Bu hatayı 1. cildin
elektronik basımında düzelttik. 1 ciltte yer alan diğer hata ve eksiklere ilişkin bir açıkla-
maya 2. cildin sonunda yer verdik.
2. ciltte eksik ve hata olmaması için azami titizliği gösterdik. Bazen küçük bir ayrıntının,
bir belgenin, bir biyografinin ve bir fotoğrafın peşinde günlerce, haftalarca koşturduk,
iğneyle kuyu kazdık. Çelişkili ve karmaşık bilgileri ayıklamaya, düzeltmeye çalıştık. Çift
kontroller yaptık. Ancak buna rağmen kitabımızın hatalardan azade olduğunu söyleye-
meyiz. Kitabın bu cildinde yer alabilecek muhtemel eksikleri ve hataları sonraki ciltlerde
ve basımlarda gidermeyi umuyoruz. Kuşkusuz kitaptaki muhtemel editoryal eksiklerin
ve hataların sorumluluğu editör olarak bana aittir.
Bu tarihi yapanların anısı önünde saygıyla, sevgiyle eğiliyoruz. Söz uçar yazı kalır. Uma-
rız bu tarihi yapanları bir nebze olsun yarınlara aktarabilmişizdir!
DİSK Tarihi editoryal ekibi adına
Aziz Çelik
Üsküdar, Şubat 2022

ZamanIn
AkIşInIn
HIzlandIğI
YIllar
1975-1977
Artık DİSK, dost ve düşmanın hesaba katmak

zorunda olduğu, güçlü, mücadeleci, kararlı ve
sorumlu bir demokratik sınıf ve kitle örgütü
olarak işçi sınıfımızın tek gerçek sendikal tem-
silcisi olmuştur.
Kemal Türkler, 1 Mayıs 1976 konuşmasından
ZAMANIN AKIŞININ HIZLANDIĞI YILLAR | 41
Kemal Türkler 1 Mayıs 1976'da konuşurken,

DİSK Arşivi.
1970’lerİn İkİncİ YarIsI:

ZamanIn AkIşInIn
HIzlandIğI YIllar
1975 yılında DİSK’in 5. Genel Kurulu toplandığında, 14 Ekim 1973’te genel

seçimler yapılmış, 12 Mart’tan çıkılarak ülke yönetiminde ve siyasetinde
demokratik mekanizmalara yeniden dönülmüştür. 1975 sonrası dönem
aynı zamanda, solun, işçi ve sendika hareketinin güçlü bir ivmeyle yük-
selişine de sahne oldu. Bu kitapta 1975’ten 12 Eylül 1980’e DİSK’in yükse-
liş yılları iki dönem olarak ele alınacaktır: 5. Genel Kurul dönemi (Mayıs
1975-Aralık 1977) ile 6. Genel Kurul (Aralık 1977-Haziran 1980) ve olduk-
ça kısa süren 7. Genel Kurul (Haziran-Eylül 1980) arasını kapsayan ikinci
dönem. Bu dönem Kemal Türkler’in ifadesiyle zamanın akışının hızlandı-
rılması gereken yıllardır. Nitekim 1970’lerin ikinci yarısı DİSK için zamanın
akışının hızlandığı yıllardır.
1975-1980 arası Türkiye için koalisyonlar ve siyasal istikrarsızlık döne-

midir. DİSK 1973 seçimlerinden başlayarak yönünü Cumhuriyet Halk Par-
tisi'ne (CHP) çevirdi ve CHP de giderek Ecevit’te sembolize olan halkçı
bir çizgiye yöneldi. DİSK 1977 genel seçimlerinde ve 1970’lerin ikinci ya-
rısındaki ara ve yerel seçimlerde CHP’ye oy verme çağrısı yaptı. 31 Mart
1975’te kurulan Adalet Partisi (AP), Millî Selamet Partisi (MSP), Cumhu-
riyetçi Güven Partisi (CGP) ve Milliyetçi Hareket Partisi'nden (MHP) olu-
şan AP Genel Başkanı Süleyman Demirel’in Başbakanlığındaki 1. Milliyet-
çi Cephe (MC) Hükümeti 12 Nisan 1975’te güvenoyu aldı ve ülkede yeni bir
dönem başladı. Böylece 17 Kasım 1974’te kurulan ve aylarca güvenoyu al-
madan işbaşında kalan Sadi Irmak azınlık Hükümeti dönemi sona ermiş
oldu. MC’nin kurulması, uzun sürecek bir siyasal istikrarsızlık dönemine
işaret ediyordu.
1977 seçimlerinden CHP galip çıktı. Oyların yüzde 41,3’ünü alan Ece-
vit liderliğindeki CHP, 213 milletvekili elde etti ancak Meclis’te çoğun-
luğa (226 milletvekiline) ulaşamadı. Böylece 1973 seçimlerinden birin-
ci parti çıkan CHP, 1977’de bir kez daha seçimlerden birinci parti olarak
çıkıyordu ancak çoğunluğa ulaşamıyordu. Ecevit, hükümet kurmayı
“Zamanın Akışını Hızlandırmalıyız”

DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler’in DİSK’in 10. yıl kutlama etkinliğinde yaptığı açış konuşmasından:
10 yıl önce DİSK’in kuruluşunu “bölücülük” olarak ni-

teleyenler vardı. Onlar Türk-İş içinde kalarak Türk-İş’i
sermayenin denetiminden kurtarmanın mümkün ol-
duğunu savunuyorlardı. Artık bugün kimse buna inan-
mıyor. Mücadelelerle dolu 10 yılın her anı doğru ve
yanlışların altını kesinlikle çizmiş, geçersizlikleri tari-
hin çöplüğüne atmıştır. DİSK üç-beş kişinin iyi niye-
tinin eseri değildir. DİSK, 1872’lerde ilk kez grev ya-
pan, 1920’lerde Kurtuluş Savaşı’nın en ön saflarında
dövüşen, işgal altındaki İstanbul’da 1 Mayıs Bayrağı-
nı yükselten, yasa, baskı, cinayet ve aldatmacalarla
örgütlenmesine yasaklar konan işçi sınıfının tarihsel
mücadelesinin doğal bir ürünüdür. DİSK 10. yıl kutlama etkinliğinden bir kare, DİSK Arşivi.
Zaman, bağımsızlık, demokrasi, barış, toplumsal ilerleme ve sosyalizm lehine ilerliyor. Zamanın akışını hızlandır-
malıyız. Daha çok çalışmalı, daha kararlı ve uyanık olmalıyız. Acil görevimiz olan demokrasi mücadelesinin gerek-
tirdiği güçbirliği için başı çekerken, demokratik sınıf ve kitle sendikacılığından, uluslararası işçi dayanışmasından
taviz vermemeliyiz. “Yaşasın DİSK” seslerini daha da güçlendirmenin, daha ileri hak ve çıkarlar almanın, demokra-
si ve toplumsal ilerleme mücadelesini daha da hızlandırmanın yolu buradan geçmektedir.
İçinde bulunduğumuz, son derece keskin dönemeci başarıyla alırsak demokrasi mücadelesi hızlanacaktır. İşçi sı-
nıfımızın sendikal, siyasal ve ideolojik etkinliği artacaktır. Vakit geçirmeden faşizme karşı, demokrasiden yana
olan güçlerden oluşacak bir seçim hükümeti kurulmalıdır. Bu seçim hükümetinin en birinci görevi serbest seçim-
leri ve herkesin güven içinde oy kullanmasını teminat altına almak olmalıdır. Bu amaçla, faşist saldırganların cina-
yet ve eylemleri anında bastırılmalı, Ülkü Ocakları ve MHP kapatılmalı, çeşitli devlet kademelerine sızmış olan fa-
şistler buralardan atılmalı, faşist caniler bulunarak cezalandırılmalıdır. DİSK, dün olduğu gibi bugün de işçi sınıfının
düşünce ve serbestçe örgütlenme özgürlüğüne konan yasakların kaldırılmasını demokrasinin ön koşullarından bi-
risi olarak istemektedir.
Kaynak: DİSK dergisi, Sayı 32, Şubat 1977.
denese de başarılı olamadı ve AP, MSP ve kadar iktidarda kalmayı başardı. 14 Ekim
MHP’den oluşan 2. MC Hükümeti 21 Tem- 1979’da yapılan Cumhuriyet Senatosu ye-
muz 1977’de kuruldu. Demirel’in Başba- nileme seçimleri ile beş ilde yapılan mil-
kanlığındaki 2. MC Hükümeti, 31 Aralık
letvekili ara seçimlerinden AP galip çık-
1977’de bir gensoru önergesi ile düşü-
tı ve CHP Meclis’te çoğunluğunu yitirdiği
rüldü. 2. MC’nin düşmesinin ardından 5
için Başbakan Ecevit istifa etti. Bunun
Ocak 1978’de CHP Genel Başkanı Bülent
üzerine Demirel, MHP ve MSP’nin dışa-
Ecevit tarafından AP’den ayrılan, bağım-
sız 11 milletvekilinin desteklediği hü- rıdan desteklediği bir azınlık Hükümeti
kümet kuruldu. Ecevit Hükümeti kırıl- kurdu. Demirel azınlık hükümeti 12 Eylül
gan yapısına rağmen 1979 sonbaharına 1980 darbesine kadar işbaşında kaldı.
1975 sonrası dönem, aynı zamanda şidde-

tin ve terörün tırmandığı bir dönem oldu.
1970’lerin sonlarına doğru tırmanan şid-
det eylemleri sonucu beş bine yakın in-
san siyasal cinayetlere kurban gitti. DİSK
bu dönemde yükselen şiddet ve terör ey-
lemlerini, açık hedefi yükselişe geçen işçi
hareketini ve solu sindirmek olan planlı bir
saldırı ve imha süreci olarak değerlendiri-
yordu. DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler
Mayıs 1975’te toplanan 5. Genel Kurulun
açılışında yaptığı konuşmada MC Hükü- neden anarşi ve terör olaylarına karşı,
Milliyetçi Cephe
meti’nin işbaşına gelmesiyle yaşanan tab- faşist saldırı ve provokasyonlara karşı Hükümeti'nin
aşırı bir duyarlılık gösterdiğinin, can gü- ortakları.
loyu şöyle özetliyordu:
venliğini ön plana almasının, iyi değer- Soldan sağa: Prof.
lendirilmesi gerekir. Dr. Necmettin
“İlerici gençlik, aydın ve öğretmenle- Erbakan (MSP),
rimiz başta olmak üzere, ülkenin po- Türkiye’de anarşi ve terör olaylarının Süleyman
litik ve ekonomik bağımsızlığını kıs- Demirel (AP),
odak noktasında, özellikle 1965’ten son- Prof. Dr. Turhan
kançlıkla savunan her yurtsevere karşı ra güçlenen faşist hareket yatmaktadır. Feyzioğlu (CGP),
sürdürülen faşist saldırılar yoğunlaş- Alpaslan Türkeş
tırılmış, özel komandolar aracılığı ile, Faşist hareket, ülkücü görüşler teme- (MHP).
demokrasimizin her kesimini, emper- linde, halk arasında kitle tabanı oluştur-
yalizmle bütünleşmiş bir azınlığın em- maya çalışırken, mülk sahipleri açısın-
rinde tutma çabaları açık seçik bir tavır dan mülkiyetleri için bir garanti, büyük
almıştır”.1 sermaye için ise vurucu güç olduklarını
kanıtlamaya çalışmışlardır.
DİSK Genel Başkanı Abdullah Baştürk de
Faşist görüşlü kişiler özellikle I. ve II. MC
DİSK davası savunmasında 1970’lerin ikin- iktidarları döneminde devlet kademe-
ci yarısında yükselen şiddet ve terör ey- lerini önemli ölçüde ellerine geçirmişler
ve silahlı çeteleri ile, sistemli ve örgütlü
lemlerine ilişkin DİSK’in tutumunu net ve terör yaratmışlardır.
kapsamlı biçimde ortaya koymuştu:2
DİSK Türkiye’de teröristlerin önem-
12 Eylül 1980’den önceki koşullarda li ölçüde korunduğu I. ve II. MİLLİYET-
DİSK ve üyesi sendikalar ve tüm DİSK Çİ CEPHE dönemlerinde de anarşi ve
yöneticileri, anarşizme, terörizme, sal- teröre karşı çıkmış, başta Türk-İş ol-
dırı ve cinayetlere karşı en ağır tehlike- mak üzere tüm demokratik kuruluşla-
leri bile göze alarak, her düzeyde kararlı rı, anarşizme, terörizme, faşist saldırıla-
bir mücadele vermişlerdir. ra karşı, ortak tavır almaya çağırmış, bu
konuda susanların tarihe karşı sorumlu
Anarşi ve terör, kandırılmış insanların olduklarını açıklamıştır.
birbirlerini öldürmeleri olarak görüle-
mez. Türkler ve Baştürk’ün kaynağına işa-
Türkiye’de terörizmin nasıl yaygınlaştı- ret ettiği bu şiddet ve terör sarmalı emek
rıldığının, DİSK’in hangi koşullarda, han-
hareketine de yöneldi. Sendika liderle-
gi baskı ve saldın ortamında çalıştığının,
ri yanında işçiler de terörün hedefi oldu-
1DİSK (1975), DİSK V. Genel Kurul Belgeleri, İstanbul: Ünal
Matbaası, DİSK Yayınları No. 17, s. 12. Bundan böyle DİSK V. lar. DİSK’in kurucu Genel Başkanı Kemal
Genel Kurul Belgeleri olarak gösterilecektir.
Türkler 22 Temmuz 1980 tarihinde bir siya-
2Abdullah Baştürk (1986), Yargı Önünde Savunma, İstanbul:
Çağdaş Yayınları, ss. 252-262. si cinayet sonucu öldürüldü. DİSK üyeleri
Müdürü Cevat Yurdakul ve gazeteci Abdi

İpekçi de tırmanan terörün kurbanı oldu.
Doç. Dr. Server Tanilli uğradığı silahlı saldırı
sonucu felç oldu.
1970’lerin ikinci yarısı aynı zamanda eko-

nomik krize de tanıklık etti. 1960’lardan
sonra uygulanmaya başlayan iç piyasa-
ya dayalı ithal ikameci kalkınma mode-
li 1977’deki bunalım koşullarına kadar de-
vam edebildi. İthal ikameci sanayileşme
modeli 1970’lerin ikinci yarısında Türki-
ye imalat sanayi üretimini sürdürmek için
gereken dövizi sağlayamayınca tıkandı.
1970’lerin ikinci yarısı yüksek oranlı enf-
lasyonlara, yoğun zamlara, devalüasyon-
lara ve zaman zaman belirli tüketim mal-
larında yaşanan yokluk ve kuyruklara
tanıklık etti. Bunların bir bölümünün ka-
sıtlı olarak malları stoklamak, fiyat artış-
de öldürüldü. Kahramanmaraş, Çorum ve
Cumhuriyet, larından aşırı kâr etmek için hatta CHP
27 Şubat 1977. 1 Mayıs 1977 gibi kitlesel siyasi katliam- Hükümeti'ni düşürmek için kullanılan bir
larda yüzlerce yurttaş öldürüldü. Tırma- yöntem olduğunu da söylemek mümkün.
nan siyasal şiddet sonucunda araların- Ekonomik kriz, pahalılık ve yokluk top-
da Prof. Dr. Cavit Orhan Tütengil, Doç. Dr. lumsal muhalefetin yaygınlaşmasına ve
Bedrettin Cömert, Ord. Prof. Dr. Bedri Ka- işçi eylemlerinin, grev ve direnişlerin yo-
rafakıoğlu ve Prof. Dr. Ümit Doğanay’ın da ğunlaşmasına yol açtı.
aralarında olduğu çok sayıda bilim insa-
nı katledildi. Bilim insanları yanında Nihat
DİSK’İn YIldIzInIn
Erim, Abdurrahman Köksaloğlu ve Gün Sa-
zak gibi siyasetçiler de öldürüldü. Ankara
ParladIğI Dönem
Savcı Yardımcısı Doğan Öz, Adana Emniyet
1975-1980 arası DİSK’in en hareketli döne-
Evlat Acısına
Son Mitingi, midir. 1975’te toplanan 5. Genel Kurul son-
31 Ocak 1976,
Ankara.
rasında sendikal anlayış bakımından yeni
bir yönelim içine de giren ve kurumsal-
laşmasını tamamlayan DİSK’in mücadele-
si kitleselleşmiş; sınıf ve kitle sendikacılı-
ğı ilkesini benimseyen DİSK etkili miting
ve eylemlerle, 1 Mayıslarla, metal, tekstil,
cam, genel işler işkollarında örgütlenen
büyük ölçekli grevlerle ciddi bir yükseliş
Soldan sağa: Prof. Dr.

Cavit Orhan Tütengil,
Doç. Dr. Bedrettin
Cömert, Prof. Dr.
Bedri Karafakıoğlu,
gazeteci Abdi İpekçi.
yaşamaya başlamıştır. DİSK bu yıllarda et-

Memurlar:
kili biçimde ülkenin siyasi gündemindeydi.
Emekçi sınıflara, toplum kesimlerine siya-
Sendİkadan Derneğe
si mesajlar vermekte, yol göstermektey- Mücadeleye Devam
di. DİSK özellikle MC Hükümetlerine karşı
demokratik toplumsal muhalefetin öncü- 1971 Anayasa değişiklikleri ile memur sen-
sü rolünü oynadı. dikalarının yasaklanması, memur hare-
ketini zorunlu olarak yeni bir örgütlenme
Bu yıllar DİSK içinde de arayışların, tar-
modeline yöneltti. 1971’den itibaren önem-
tışmaların yoğun olduğu yıllardır. Özellik-
li memur sendika ve konfederasyonları ad
le kitle grevleri içinde yeni arayışlar orta-
ve yapı değiştirerek dernek adı altında ör-
ya çıkmış, tabanı, işçi kitlelerini de içine
gütlenmelerini sürdürdü. Türkiye Öğret-
çeken tartışmalar toplu pazarlık politi-
menler Sendikası (TÖS), Tüm Öğretmen-
kalarına yön vermişti. Öte yandan bu yıl-
ler Birleşme ve Dayanışma Derneği’ne
lar DİSK’te sendika-siyasi parti ilişkile-
DİSK 10. yıl görseli,
ri açısından yaşanan tartışmalı süreçler, Tan Oral, DİSK dergisi,
Sayı 32, Şubat 1977.
sendika içi demokrasiye dönük olumsuz
müdahaleler nedeniyle yoğun gerilimle-
rin ve kırılmaların yaşandığı yıllardı. DİSK
bir yandan hızla büyüyüp yükselirken öte
yandan kendi içinde sert tartışmalar ve
yarılmalarla da yüz yüze kaldı.
1970’li yılların ikinci yarısında DİSK’in

üye sayısı yüz binlerle ölçülmeye başladı.
1967’de 30 bin civarında üyeyle kurulan ve
yaşayıp yaşamayacağı belli olmayan DİSK,
1970’lerin ikinci yarısında Türk-İş karşı-
sında güçlü ve zor bir rakipti. DİSK pek çok
referandumda işçilerin desteğini almış ve
büyük kitle eylemleri ve grevlerle işçi sı-
nıfı içinde gücünü pekiştirmiş bir sendikal
merkezdi.
DİĞER İKİ KONFEDERASYON:
MİSK VE HAK-İŞ
DİSK ve Türkiye İşçi Sendikaları Kültür Merkezi garajında bir pat- oluşan 1. MC Hükümeti’nin ardın-
Konfederasyonu (Türk-İş) 1970’li lama meydana geldi. Bu patla- dan MSP'li bürokratların öncülü-
yıllarda iki büyük işçi konfede- manın bomba imalatı sırasında ğünde oluşturuldu. 1. MC Çalış-
rasyonu olarak kaldılar. 1970’te meydana geldiği Ankara Emni- ma Bakanı MSP’li Ahmet Tevfik
MHP’ye paralel olarak kurulan yet Müdürlüğü tarafından açık- Paksu millî selamet zihniyetinde-
Milliyetçi İşçi Sendikaları Konfe- landı. MİSK İcra Kurulu üyeleri ile ki kuruluşları bünyesinde barın-
derasyonu (MİSK) ve 1976 yılında bazı çalışanlar gözaltına alındı ve
dıran bir konfederasyon için ça-
MSP’nin güç kazanmasına para- haklarında TCK’nin 168 ve 169.
lışmaların başladığını söylüyordu.
lel olarak kurulan Hak İşçi Sen- maddelerinden (silahlı çete kur-
MSP’ye paralel olarak kurulan
dikaları Konfederasyonu (Hak-İş) mak) dava açıldı. Sanıklar askerî
1970’lerin ikinci yarısında faali- Hak-İş, İslâmcı bir sendikacılık
mahkeme tarafından tutuklan-
yetlerini artırmış olsalar da etkili hareketi yaratmayı amaçlıyor-
dılar. Ancak daha sonra serbest
olamadılar. 15-16 Haziran eylem- bırakıldılar. du. Batı ve Yahudi düşmanlığı ile
lerinin hemen ardından 23 Hazi- komünizm ve dahası demokra-
MİSK’in 12 Eylül ile birlikte faali-
ran 1970 tarihinde MİSK kuruldu. si karşıtlığı Hak-İş’e temel rengi-
yetleri durduruldu. 1985’te yö-
1971 yılında üye sayısını 4 bin 700 ni veren ögelerdi. Hak-İş’in 1979
civarında bildiren MİSK, 1976’da neticileri hakkında soruşturma
yılında yaptığı dehşetengiz 1 Ma-
MHP’nin de dahil olduğu 1. MC açıldı. MHP ve bağlı kuruluşla-
yıs değerlendirmesi devletin ge-
Hükümeti döneminde üye sayı- ra para yardımında bulunmaktan
açılan soruşturma MHP davası ile leneksel “1 Mayıs komünist bay-
sını artırdı. Örgütlenmesini daha
birleştirilmek istendi. Ancak As- ramıdır” tutumunu bir adım ileri
çok MHP ve MHP’nin yan kurulu-
kerî Yargıtay dava dosyalarının götürüyor ve 1 Mayıs’ı “Yahudi ve
şu olan Ülkü Ocakları desteği ile
birleştirilmesini iptal etti. Yöneti- müşrik bayramı” olarak da lanet-
sürdürdü. Kamuoyunda MHP ve
bağlantılı kuruluşlar ile anılan bir ciler bu nedenle ilgili suçlara uy- liyordu. Sınıfların varlığını ve sınıf
sendikal örgüt oldu. MİSK, Türk- gulanan yıllık zaman aşımından mücadelesini reddeden bir anla-
İş ve DİSK’i “sınıf esasına dayan- yararlanarak ceza almaktan kur- yışa sahip olan Hak-İş’in ilk Ge-
makta olup sömürücü mahiyette tuldu. 1984’ten sonra MİSK üyesi nel Sekreteri 1976’da yaptığı bir
ve insan haysiyetine ters düşen” sendikalar faaliyetlerini sürdüre- açıklamada Türkiye’de işçi sınıfı
bir sendikacılık anlayışını benim- mediler, 1987’de adını Yurdumuz bulunmadığını, Türk tarihinde sı-
semekle suçladı. Milliyetçiliği öne İşçi Sendikaları Konfederasyo- nıflar olmadığını, sınıf kavramının
çıkararak, “esas olan millettir, nu (Yurt-İş) olarak değiştirdi- Batılı ideolojilerin eseri olduğu-
toplum sınıflara bölünmez” diye- ler ancak bu da işe yaramadı ve
nu söylüyordu. Uzun yıllar Hak-
rek ve millî devletin hem işçinin 1988’de kapandı.
İş Başkanlığını yapan Necati Çe-
hem işverenin devleti olduğu- Hak-İş 22 Ekim 1976 tarihinde lik, Hak-İş’in MSP ile paralelliğini
nu iddia etti. MİSK bir yandan da tıpkı MİSK gibi DİSK’in gerçek- “Hangi toplumsal şartlar MSP’yi
CHP iktidarını “zenginlerin para leştirdiği etkili bir eylemin (Genel ortaya çıkarmışsa Hak-İş’i de o
babalarının ve sermaye sınıfının Yas) hemen ardından kurulmuştu.
hükümeti” olarak eleştiriyordu. şartlar var etmiştir” sözleriyle
MİSK, MHP’yi desteklerken, Hak-
teyit edecekti.
Türkiye Sendikacılık Ansiklope- İş de MSP’ye paralel bir sendikal
Kaynak: Aziz Çelik (2020), “1970’li Yıllarda
disi’nde yer alan bilgilere göre 17 örgüt oldu. Hak-İş 1976’da kuru- Emek Hareketi”, Türkiye’nin 1970’li Yılları, İs-
Temmuz 1979’da MİSK Eğitim ve lan ve AP, MSP, MHP ve CGP’den tanbul: İletişim Yayınları.
Hak-İş Genel Başkanı

Necati Çelik (ortada).
(TÖB-DER), Türkiye Kamu Personeli Sen- sadece üye sayısı değil coğrafi açıdan da
dikaları Konfederasyonu (TÜRK PER-SEN) yaygınlaşmıştı. Demir'e göre TÖB-DER’in
ise Tüm Kamu Personeli ve Emeklilerinin 670, TÜM-DER’in 196, TÜTED’in ise 48 yer-
Haklarını Koruma Kuruluşları Konfede- de şube veya temsilciği vardı.3
rasyonu'na (TÜM PERSON-KON) dönüştü.
Sendikal hakları bulunmayan dernekle-
1970’li yıllarda kamu görevlileri hareke- rin bu denli kitleselleşmesi onların top-
ti dernek biçiminde ciddi bir kitleselliğe lumsal rollerini ve etkilerini artırdı. Memur
ulaştı. Bu derneklerden en kitleselleri olan dernekleri 1960’ların memur sendikaları
TÖB-DER yaklaşık 200 bin, Tüm Memur- yerine kuruldu ve sendika benzeri işlev-
lar Birleşme ve Dayanışma Derneği (TÜM- ler yüklendiler. Tıpkı işçi sendikalarındaki
DER) yaklaşık 100 bin, Polis Derneği (POL- 3 Serdar Demir (1991), “Türkiye’de Kamu Görevlileri Dernek-
DER) 17 bin, Tüm Teknik Elemanlar Derneği leri (1971-1980)”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 24, Sayı 1, ss. Memur derneklerinin
55-97. bir eylemi.
(TÜTED) yaklaşık 15 bin ve Ülkücü Öğre-
tim Üyeleri ve Öğretmenler Derneği (ÜL-
KÜ-BİR) ise yaklaşık 40 bin üyeye sahipti.
Bu veriler kesin olmamakla birlikte, 1965-
71 arasında üye sayısı 10 bini aşan sadece
iki sendika varken, 1970’lerin memur der-
neklerinin üye sayısı çok ciddi boyutla-
ra ulaştı. TÖB-DER’in örgütlenme alanına
giren memurların yaklaşık yarısını, TÜM-
DER’in ise dörtte birini örgütlediği görül-
mektedir. POL-DER 17 bin üyesi ile toplam
sayısı 50 bin civarında olan polislerin yüz-
de 34’ünü örgütlemişti. Memur dernekleri
TÜTED üyeleri bir

yürüyüşte.
yükseliş gibi memur derneklerinde de 1975 Sendika Hakkı, Faşizmi, İşsizliği ve Paha-
sonrası bir patlama yaşandı. 1971 yılında lılığı Protesto mitingleri düzenledi. Kasım
kurulan TÖB-DER ve TÜM PERSON-KON 1975’te ise TÖB-DER, TÜMAS, TÜS-DER,
dışında memur derneklerinin neredeyse TÜM-DER ve TÜTED tarafından sendikal
tamamı 1975 sonrasında kuruldu. Memur haklar için bir kampanya başlatıldı. 1978
derneklerinin önce sol ve sosyalist eğilim- yılında TÖB-DER, TÜMAS, TÜS-DER, TÜM-
li memurlar tarafından kurulduğu, daha DER ve TÜTED gibi memur dernekleri DİSK
sonra ise sağ ve özellikle de ülkücülerin ve TMMOB ile ortak bir mücadele platfor-
memur dernekleri kurma yolunu tercih et- mu oluşturdu. Memur dernekleri, DİSK ta-
tikleri ve bu örgütlenmelerin bir karşı atak rafından 1975 yılında düzenlenen Demok-
ve solun egemenliğini kırma işlevini gör- ratik Hak ve Özgürlükler İçin Mücadele
düğünü söylemek mümkün. İşçi hareketi mitinglerini ve yine DİSK tarafından Devlet
açısından benzer işlevi MİSK de görmüştü. Güvenlik Mahkemelerine (DGM) karşı Eylül
1976’da ilan edilen Genel Yas eylemini des-
Dernekler kamu görevlilerinin sesinin du- tekledi. Memur dernekleri 1970’lerin ikin-
yurulmasında etkin bir rol oynadı. Memur ci yarısında çok sayıda toplantı ile gösteri
hareketi, 1970’lerin toplumsal muhalefeti- yürüyüşü ve eylem düzenledi. Ancak 1975
nin önemli dinamiklerinden birini oluştur- sonrası yükselen siyasal gerilim memur
du. Ulaştığı kitlesellik ile emek hareketinin hareketini de içine çekti. Memur hareketi
önemli bir bileşeni oldu. TÖB-DER 22 Şu- siyasal gerilim ve mücadelelerinin dolaysız
bat 1975’te 52 ilde Grevli, Toplu Sözleşmeli biçimde etkisi altında kaldı.
5. Genel Kurul ÇalIşmalarI
DİSK 5. Genel Kurulu 1. MC

Hükümeti’nin işbaşına gel-
mesinin (Nisan 1975) hemen
ardından Mayıs 1975’te top-
landı. DİSK’in 5. Genel Kurul
dönemi (Mayıs 1975-Aralık
1977) MC Hükümetleri altın-
da geçti. Önce 1. MC ardın-
dan 1977 yılında kurulan 2.
MC Hükümeti, DİSK açısın-
dan son derece elverişsiz bir
dönem anlamına geliyordu.
DİSK’in karşısında sadece
Türk-İş değil, MC Hükümet-
lerinin küçük ortakları olan ve partilerce desteklenen yeni konfederas-
1 Mayıs
yonlar da vardı. DİSK bu koşullarda bir yandan sendikal olarak büyürken 1976'dan bir
MC'yi protesto
öte yandan MC Hükümetleri ile karşı karşıya geldi. DİSK, 1975-1977 ara- pankartı,
sında ivmesi artan bir biçimde güçlendi ve büyüdü. 1977 1 Mayıs katliamı DİSK Arşivi.
ile DİSK ve solun büyümesi ve yükselişinin önü kesilmek istendi.
DİSK’in yükselişini başlatan süreç Mayıs 1975’te toplanan 5. Genel Kurul

ile belirgin hale geldi. 12 Mart’tan çıkışta yeni katılımlarla güçlenen DİSK,
1975 Genel Kurulundan sonra bir sıçrama yaşadı. Üye sendika ve üye işçi
sayısı arttı. Genel-İş’in katılımıyla özel sektör dışında yerel yönetimler-
de de önemli bir güce kavuşan DİSK’in üye sayısında bir tırmanış yaşan-
dı. Öte yandan 1975 Genel Kurulu sonrasında DİSK örgütsel kapasitesi-
ni güçlendirdi ve kurumsallaştı. Bir yandan sendikal hattını sınıf ve kitle
sendikacılığı olarak tanımlayan DİSK bir yandan da merkezi faaliyetle-
rinde ciddi bir gelişme kaydetti. Gerçekleştirdiği kitle eylemleri ve grev-
lerin yanında örgütlenme, yayın ve eğitim faaliyetlerini de güçlendirdi ve
merkezileştirdi.
5. Genel Kurul Divanı,

ortada beyaz gömlekli
olan Kemal Nebioğlu,
DİSK Arşivi.
1970’lerin ortalarına kadar DİSK üyesi iş- tarihlerinde İstanbul Tepebaşı, Kazablanka
çilerin sınıf bilinci, DİSK’in üç günlük, bir Düğün Salonu’nda yapıldı. Genel Kurulda
haftalık, bir aylık seminerlerinde gelişme- 138 delege tam sayısının 137’si hazır bulun-
ye başlamış, patronların ve iktidarlarının du. 137 delegenin 51’i Maden-İş delegesiy-
DİSK’e karşı çok yönlü saldırıları karşısın- di. 5. Genel Kurul öncesi çok sayıda sendi-
da daha da güçlenmişti. Memet Ertürk bu kanın üye olması nedeniyle Maden-İş’in
dönemde genç işçilerin, birbirlerini “se- delege ağırlığı geçmişe göre azalmış olsa
minerlerde, grevlerde, sendika seçme öz- da genel kurulda en çok delegeye sahip
gürlüğüne yapılan saldırılara karşı verilen sendikaydı.
ortak direnişlerde ve kardeşçe dayanış-
DİSK’in 4. Genel Kurulu Şubat 1973’te yapıl-
mada” tanıdıklarını anlatır:
mıştı ve olağan olarak genel kurulun 1976
Fabrikalarda DİSK’i temsil ettik. Biz bir Şubat ayında toplanması gerekiyordu. An-
kadroyduk. DİSK büyüdükçe bu kad- cak DİSK Genel Kurulu olağan süresinden
ro da büyüdü sayıları on binleri buldu. 9 ay erken toplandı. Hızla büyüyen DİSK’in
1970’li yıllarda bu kadrolar DİSK’te ve yeni üye sendikalarının (4. Genel Kurul
bağlı sendikalarda yönetime gelmeye sonrasında 14 yeni sendika DİSK üyesi oldu)
başladı.4 yönetime yansıması ihtiyacı ve siyasal par-
DİSK’in 5. Genel Kurul toplantısı5 daha önce tilerle ilişkiler konusu genel kurulun er-
ilan edildiği gibi 21-24 Mayıs 1975 ken toplanmasına yol açtı. Bu büyümenin
bir an önce yönetim organlarına yansıtıl-
4 Memet Ertürk, 12 Eylül 2009 günü DİSK’in düzenlediği top-
lantıda yaptığı “1 Mayıs 1977” başlıklı konuşma, e-posta, 30 ması ve buna uygun bir örgütsel yapılan-
Mayıs 2011, aktaran Can Şafak (2011), Büyük Grev 1977, İş-
çi Hareketleri Dizisi 6, İstanbul: Sosyal Tarih Yayınları, s. 49. ma ihtiyacı genel kurulun öne çekilmesi-
5 Ayrıca kaynak belirtilmediği sürece 5. Genel Kurul ile ilgili ne yol açmıştı. 5. Genel Kurul yeni kurulan
bilgiler DİSK Arşivi'nde bulunan DİSK Genel Kurul tutanakla-
rında yer alan genel kurul zabıtlarına dayalıdır. Türkiye İşçi Partisi (TİP), Türkiye Sosyalist
5. Genel Kurul Olağan mı Olağanüstü mü?

DİSK Genel Kurulunun olağan toplanma zamanı Şubat 1976 idi. Genel Kurul Mayıs 1975 gibi daha erken bir tarih-
te toplanmıştı. Bu durum DİSK 5. Genel Kurulunun olağan mı olağanüstü mü olduğu konusunda bazı farklı değer-
lendirmelere yol açmıştır.
Cumhuriyet gazetesinde yayımlanan 22 ve 24 Mayıs 1975 tarihli haberlerin içeriğinde genel kuruldan “olağanüs-
tü” diye söz edilmektedir.
Aynı şekilde 5. Genel Kurula ait tutanakta da şu ifadeye rastlanmaktadır: “Tüzüğe eklenen geçici 1. madde ile 21,
22, 23 ve 24 Mayıs 1975 tarihlerinde yapılan 5. Genel Kurul Olağanüstü Genel Kurul gündemi ile yapıldığı için ola-
ğanüstü kabul edilerek, gelecek ilk olağan 6. Genel Kurul’un 1978 yılında yapılması kararlaştırıldı.”
Ancak daha sonra basılan Anatüzük’te ise Geçici madde 1 şu şekilde yer almıştır: “21, 22, 23 ve 24 Mayıs 1975 ta-
rihlerinde yapılan V. Genel Kurul Olağanüstü Genel Kurul gündemi ile yapıldığı için olağan kabul edilerek, gelecek
ilk olağan VI. Genel Kurul 1978 yılında yapılacaktır.”
Görüldüğü gibi genel kurul tutanağındaki ifade çelişkilidir. 1978 yılında yapılacak genel kurulunun 6. Genel kurul
olarak kabul edilebilmesi için 1975’teki genel kurulun olağan olması gerekir.
Öte yandan gerek genel kurul divanının önünde yer alan pankartta ve gerekse genel kurula sunulan çalışma rapo-
ru ile genel kurul sonrası basılan genel kurul belgelerinde “V. Genel Kurul” ifadesi yer almaktadır.
Anlaşıldığı kadarıyla genel kurul numaralarında bir kayma yaşanmaması ve genel kurulun niteliği üstüne bir tar-
tışma olmaması için 1975’te erken toplanan genel kurulun olağan olduğu genel kurulun kendisi tarafından kara-
ra bağlanmıştır.
İşçi Partisi (TSİP) ve Türkiye Emekçi Partisi yaşanan sorunlara dikkat çekip antifaşist
(TEP) gibi sosyalist parti temsilcilerinin da- cephe ve birlik vurgulu bir konuşma yap-
vet edilmediği, konuşturulmadığı, bu parti- tı. Türkler’in konuşmasında 12 Mart önce-
lere mensup sosyalist sendikacıların genel sinde DİSK’in kullandığı ama 12 Mart dö-
kurulu terk ettiği ve bu partilere yakın sos- neminde bir kenara bırakılan “sosyalizm”
yalistlerin yönetime giremediği bir genel vurgusu önemli bir yer tutuyordu. Türkler
kurul olarak daha sonra çeşitli tartışmala- konuşmasında “Sosyalizmin her gün biraz
ra konu oldu. daha yayılıp genişlemesi, emekçi sınıfların
ve yoğun kitlelerin sosyalizme sahip çık-
5. Genel Kurula sunulan çalışma rapo-
ması” gibi bir ifade kullanıyordu. Türkler
ru daha çok uluslararası gelişmelerin ve
konuşmasını “Sosyalizmin kuruculuğun-
ilişkilerin yer aldığı ve siyasal durum de-
da daha iyi hizmetler, emekçilere daha iyi
ğerlendirmelerinin ağır bastığı bir rapor-
haklar, yurdumuzun politik, ekonomik ba-
du. Raporda DİSK’in 4. Genel Kurul sonra-
ğımsızlığının gerçekleştirilmesinde daha
sı faaliyetleri düzenli ve ayrıntılı olarak ele
etkin çabalar ve düşünce özgürlüğünün
alınmamıştı.
bir daha sökülmeyecek biçimde verilmesi
5. Genel Kurul Genel Başkan Kemal Türk- faşizmin ülkemizden sökülüp atılması, an-
ler tarafından yapılan bir konuşmayla açıl- tiemperyalist, anti-kapitalist ve anti-fa-
dı. Türkler güncel siyasal gelişmelere özel- şist bir cephenin oluşması için üzerimi-
Cumhuriyet,
likle MC Hükümeti’nin işbaşına gelmesiyle ze düşen tarihi ve sınıfsal görevlerimizi 22 Mayıs 1975.
daha iyi, daha olumlu yerine getirmemiz bir tehlikeye karşı azami müştereklerde
üzere ileri...” şeklinde bitiyordu. “Sosya- birleşmesi” çağrısına CHP adına olumlu bir
lizm kuruculuğu” ifadesi de DİSK ve Türk- yaklaşım ortaya koymuştu.
ler’in söylemi açısından dikkat çekici bir
yenilikti. 12 Mart öncesinde ve sırasında Yabancı konuklardan Bulgaristan İşçi
“toplumculuk” olarak da adlandırılan sos- Sendikaları Konfederasyonu Genel Sek-

yalizm vurgusundan daha güçlüydü. “Sos- reteri Georgi Borgov, Cezayir İşçi Sendi-
yalizm kuruculuğu” kavramı daha çok o kaları Konfederasyonu Genel Sekrete-
günün sosyalist ülkelerindeki süreci ifade ri C. Muhammed, Federal Almanya Ulusal
Bahir Ersoy
etmekteydi. Bu yeni söylemi Maden-İş’in Kimya, Keramik, Kağıt İşçileri Sendikası
1974 Genel Kurulunda yaşanan değişimin Yürütme Kurulu üyesi P. Plumeyer, Fran-
Ahmet Bahir Ersoy,
1920’de doğdu. Orta sonucu ve 5. Genel Kurul sonrası yaşana- sa Genel Emek Konfederasyonu (CGT) Dış
öğrenimini Adana’da
tamamladıktan sonra cak politika değişikliğinin ilk adımı olarak İlişkiler Dairesi Müdürü G. Julius, İtalya Ge-
İstanbul Üniversitesi
görmek mümkündür. nel İşçi Konfederasyonu ve İşçi Sendikaları
Hukuk Fakültesi’ne
devam etti. 1947’de Konfederasyonu’nu temsilen CGIL Dış İliş-
Sümerbank Defterdar Türkler’in konuşmasından sonra Kemal
Fabrikası'nda işçi olarak kiler Dairesi Müdürü Meroni, SSCB Sendika
çalışmaya başladı. Nebioğlu Divan Başkanlığına, Mehmet Kı-
1949’da Haliç Bölgesi Heyeti Bakanı I. Vladiçenko ve Yugoslavya
Mensucat Sanayii
lınç ve Celal Küçük Başkan Yardımcılıkla-
İşçi Sendikaları Birliği Temsilcisi Sedat Ve-
İşçileri Sendikası ve rına, Kudret Pekpak, Kemal Yılmaz, Özer
İstanbul Tekstil Sanayi li’ye söz verildi. DİSK genel kurullarına ilk
İşçileri Sendikası’nda Kömek ve Cevat Özhasırcı yazmanlıklara
yöneticilik yaptı.
oybirliği ile seçildi. kez bu kadar geniş bir uluslararası katı-
1951’de İstanbul Tekstil
ve Örme Sanayii İşçileri lım söz konusuydu. Bu durum bir yandan
Sendikasının kurucuları 5. Genel Kurula çağırılan konuklar arasın- DİSK’in artan etkisinin öte yandan artan
arasında yer aldı ve
Genel Başkan seçildi. da sosyalist ülke konfederasyonlarından uluslararası bağlarının bir sonucuydu.
Genel başkanlık dahil
uzun yıllar TEKSİF’te
ve diğer ülkelerin sol eğilimli sendikala-
görev yaptı. 27 Mayıs rından delegasyonlar vardı.6 Şehitler için Daha sonra İlerici Yapı-İş’in DİSK üyeliği-
1960’tan sonra işçi
sendikaları temsilcisi saygı duruşundan sonra konuklardan Ta- ne kabulü ve Yeni Haber-İş’in genel kurul
olarak Kurucu Meclis
üyeliğine seçildi. 1969- bii Senatör Ahmet Yıldız, CHP Genel Sek- delegelerinin tespiti ile ilgili önergeler üze-
1980 arasında CHP reter Yardımcısı ve Antalya Milletveki- rine Cenan Bıçakçı, Niyazi Kuas, Burhan
İstanbul milletvekili
olarak TBMM’de li Deniz Baykal, Tek Gıda-İş Genel Başkanı Şahin, Mehmet Akıncı ve Süleyman Çele-
bulundu. Bahir Ersoy
daha sonra 1977 ve İbrahim Denizcier, CHP İstanbul Milletve- bi’den teşekkül eden Komisyon oybirliği
1978 ile 1979 yıllarında
Çalışma Bakanlığı
kili Bahir Ersoy ve CHP Kastamonu Mil- ile seçildi.
da yaptı ve işçilerin letvekili Sabri Tığlı’ya söz verildi. Baykal 7
sendika seçmesinin Yapılan seçimler sonucunda Hüseyin Ak-
kolaylaştırılması ile konuşmasında “tüm demokratik sol güç-
özellikle "irade beyanı"
ler olarak ortak bir strateji saptamak zo- duman, Sami Acar, Talat Öz, Hanefi Öztürk
konusunda önemli
katkıları oldu.Çalışma rundayız” diyerek8 Türkler’in “bütün ilerici ve Baki Son Anatüzük Komisyon üyelik-
Bakanlığı sırasında
referandumun demokratik güçlerin ve kurumların böyle lerine; Yılmaz Bilge, Murat Tokmak, Halit
yasalaşması için yasa
taslağı hazırladı. Ancak 6 Maden-İş Tarihi Çalışma Grubu (2017), Derinden Gelen Kök-
Yapa, Türker Azaklı ve Orhan Kunter Mali
başarılı olamadı. ler, Cilt 2, İstanbul: Sosyal Tarih Yayınları ve Birleşik Metal-İş Komisyon üyeliklerine; Erol Yalçın, Erdo-
Evli ve iki çocuk Ortak Yayını. Bundan böyle Derinden Gelen Kökler-2 olarak
babası olan Ersoy, 22 kaynak gösterilecektir. ğan Özen, Faruk Üstün, Mustafa Gedik ve
Mayıs 1989’da hayatını 7Ersoy ve Tığlı Tekstil İşçileri Sendikası’nın önde gelen eski
kaybetti. kadroları idi.
Canan Bıçakçı Kararlar Komisyonu üyelik-
8 Cumhuriyet, 22 Mayıs 1975. lerine oybirliği ile seçildiler.
DİSK GENEL BAŞKANI KEMAL TÜRKLER’İN
5. GENEL KURUL AÇIŞ KONUŞMASI
Sayın Konuklar, Emperyalizm, dünya haklarına içerdiği nedenlerden ötürü az ge-
karşı aldığı bu tavır ile, kendi hal- lişmiş bir ülke olma olasılığını ıs-
Sayın Basın mensupları ve
kına ve ekonomisi kendine bağlı rarla sürdürmektedir.
Sevgili delege kardeşlerim. diğer kapitalist ülkeler halkları-
Ekonomisi bağımlı, dış politika-
na, bu arada Türkiye gibi az ge-
Gerek ülkemiz gerekse dünya- sı kapitalist ülkelere dönük kal-
lişmiş ülkelere de büyük zararlar
mızın; politik, ekonomik ve sos- dığı sürece Türkiye, bu durum-
vermektedir. Son yıllarda, özel-
yal sorunlarının giderek önem- dan kurtulamıyacaktır. Bunun
likle kapitalist blokta rastladığı-
li boyutlara ulaştığı bir dönemde böylece devamına ise, sade-
mız ekonomik bunalımlar, gittik-
DİSK’in Beşinci Genel Kurul top- ce küçük bir azınlığın kökeni ya-
çe yoğunlaşan işsizlik, enflasyon
lantısını yapıyoruz. bancı sermayeye, çok uluslu şir-
hızının durmadan yükselen gra-
ketlere ve emperyalizme bağlı
Yurdumuz ve Dünya emekçileri- fiği doların son birkaç yıl için-
ve mutlu azınlığın çıkarları var-
nin her geçen gün büyük bir hız- de ardı ardına düşüş göstermesi,
dır. Buna karşılık, başta işçi sı-
la çevrelerine karşı verdikleri sü- ekonomisi Amerika’ya bağlı tüm
nıfımız olmak üzere, tüm eme-
kapitalist veya kapitalist yoldan
rekli mücadele bu arada, Vietnam ği ile yaşıyanların her geçen gün
kalkınmak umudu taşıyan ülke-
ve Kamboçya halklarının emper- biraz daha fakirleştiği bir ortam
leri ve de onların fakir halklarını,
yalizme karşı sürdürdüğü sıcak çığ gibi genişleyip büyüyecektir.
gittikçe daha da fakirleştirmek-
savaşın sosyalizmin zaferi ile so- Bugün Türkiye’nin içinde bulun-
tedir. Bölgesel sıcak savaşların
nuçlanması gibi somut örnekler duğu ekonomik, politik ve sosyal
öncülüğünü yapan Amerika’nın
de göstermiştir ki, emperyaliz- çıkmazların, ancak; anti-emper-
bir zamanlardaki ekonomik üs-
min var olma çabaları, kolay kolay yalist, anti-kapitalist ve anti-Fa-
tünlüğü artık yerini, özellikle Av-
istediği amaca ulaşamıyacaktır. şist bir yöntemle, yani, tüm ileri-
rupa’da yavaş yavaş Almanya’ya
ci demokratik güçlerin işbirliğinin
Artık herkes bilmektedir ki, em- terk etmektedir. Böylece dolar,
sağlanması ile mümkün olabile-
peryalizm, ekonomik ve politik güvenilen para olma durumunu,
ceği tartışma götürmez bir ger-
sultasını sürdürmek için, yer yer marka bırakmak zorunda kala-
çek iken, bu güçlerin dağınıklı-
sıcak savaşlara bile baş vurmak- caktır. Bu arada sosyalist devlet-
ğından yararlanan emperyalizm,
tan çekinmemektedir. Sosya- ler ile, kapitalist olmayan yoldan
faşist uygulamalarla yurdumuzu
lizmin her gün biraz daha yayılıp kalkınma yöntemini seçen üçün-
altından zor kalkılabilir güç du-
genişlemesi, emekçi sınıfların ve cü dünya devletleri; emin, sağ-
rumlara itme çabası içindedir.
yoğun kitlelerin sosyalizme sa- lam adımlarla politik ve ekono-
İlerici güçlerin bir kanadı, hem
hip çıkması karşısında ve sos- mik bağımsızlıklarını korumak ve
de içinde yaşadığımız yurt ger-
yalist ülkelerin gittikçe büyüyen bunları her geçen gün biraz daha
çekleri dikkate alınırsa önemli
gücü önünde, emperyalizm, ge- pekiştirmek yolunda ileri adımlar
bir kanadı saydığımız Sayın Ece-
atmaktadırlar.
nel bir savaşı göze alamamakta- vit yönetimindeki yedi aylık ik-
dır. Bundan ötürüdür ki, özellik- Dünyamızın içinde bulunduğu bu tidardan sonraki milliyetçi cephe
le bölgesel savaşlara başvurarak, durum karşısında, yurdumuz na- hükümeti bu hükümetin bir ay
o ülkelerdeki halkların bağımsız- sıl bir tavır almaktadır? Burada içinde aldığı kararlar, bu iddiala-
lık savaşlarına karşı koyarak, sö- hemen şunu belirtmeliyiz ki, Tür- rımızın somut örneklerindendir.
mürüsünü sürdürmek için yo- kiye gerek içinde bulunduğu eko- Sayın Ecevit’in Başbakanlığındaki
ğun bir çaba göstermektedir. nomik gerekse sosyal sorunların yedi aylık hükümet döneminde,
baskı altında tutulmak istenmiş-
tir. Milli cephe hükümetinin kuru-
luşu ile birlikte bu yoğun baskı-
lar daha da arttırılmış, bu eylem,
giderek, TRT Genel Müdürü İs-
mail CEM’in görevinden alınması
yönünde bir gelişme göstermiş-
tir. Anayasa doğrultusunda gö-
rev yapan, yayınlarında genellik-
le işçi, köylü, esnaf, memur gibi
alınteriyle geçinen emekçi halkı-
mızın somut sorunlarına dönük
olma ilkesini seçen TRT’ye karşı
sürdürülen Anayasa dışı çabalar
ve bu çabaların içerdiği hedefleri,
başta işçi sınıfımız olmak üzere,
halkımız çok iyi bilmekte ve de-
ğerlendirmektedir. İlerici güçle-
rin birliğine inanan işçi sınıfımı-
zın istekleri doğrultusunda çaba
göstermeyi amaç edinen DİSK
Anayasa kuruluşlarına karşı ta-
kınılan bu tavrın daima karşısın-
da olacak ve Anayasamızın sa-
vunulmasını, bugüne kadar nasıl
üstlenmişse, ona bağlı kurumla-
rın bağımsızlığını da titizlikle sa-
vunmayı, vazgeçilmez görevle-
rinden biri sayacaktır.
5. Genel Kurul, Türkler konuşurken, DİSK Birleşik Metal-İş Arşivi.
-Ülkemizin yeraltı servetleri,
kardeş kavgasının hemen hemen faşist saldırılar yoğunlaştırılmış, özellikle petrol sorunumuz daha
sona erdiği, artık bütün yurttaş- özel komandolar aracılığı ile, de- iktidara gelir gelmez, bu milli cep-
larca bilinen açık bir gerçek ol- mokrasimizin her kesimini, em- he tarafından petrol şirketlerine
masına karşılık, milliyetçi cephe peryalizmle bütünleşmiş bir peşkeş çekilmiş bu şirketlerin is-
hükümetinin bir aylık iktidarı dö- azınlığın emrinde tutma çabaları tekleri yönünde alınan acele bir
neminde gördüklerimiz ve yaşa- açık seçik bir tavır almıştır. kararla, değeri milyonları bulan
dıklarımızı, kaba hatları ile sapta- bir zamma çarçabuk uygulama
- TRT gibi bağımsız olması ve bu
dığımızda ortaya çıkan acı tablo kazandırmıştır. Halbuki, Ecevit
bağımsızlığını sürdürmesi gere- hükümeti döneminde, yani, Dün-
şudur:
ken bir Anayasa kurumu, sade- ya petrol bunalımı nedeniyle fiat-
-İlerici gençlik, aydın ve öğret- ce halkımızın emrinde ve halkın ların yüksek olduğu bir dönemde,
menlerimiz başta olmak üzere, sorunlarını yansıttığı için, çıkar- yabancı petrol şirketleri, ATAŞ’ın
ülkenin politik ve ekonomik ba- cı çevreler tarafından huzursuz- ihtiyacı olan ham petrol 11,02 do-
ğımsızlığını kıskançlıkla savunan luk kaynağı olarak görünmüş ve lardan ithal etmeyi önermişlerdi.
her yurtsevere karşı sürdürülen bu çevrelerce devamlı biçimde Ecevit Hükümeti bu öneriye karşı
çıkarak 9,08 dolarda diretmişti. da daralması yönünde aldatıcı seçmesi demek olan “Referan-
Bu durum karşısında yabancı şir- bir yol seçilmiştir. Amaç, büyük dum” biçimi büyük ölçüde yar-
ketler hükümetin verdiği fiattan halk kitlelerini yanılgıya düşür- dımcı olmaktadır. Kapalı oy açık
ithalât yapmaya mecbur kalmış- mek temelde hiçbir çözüm ge- sayımı hedefliyen DİSK’in Refe-
lardı. Fakat milli cephe hükümeti- tirmeyen ilerici güçlere oy veren randum anlayışı, kitleler arasın-
nin kurulması, aynı yabancı petrol halkımızın birliğini bozup, bu bir- da büyük bir gelişme göstermiş,
şirketlerine geniş bir nefes aldır- liğin dağılmışlığından yararlana- benimsenmiş ve yerleşmiştir.
mış. Bu cephenin Enerji ve Tabii rak bugünkü halka karşı güçle- Emekçi sınıfımıza karşı birtakım
Kaynaklar Bakanı Selâhattin Kı- rin iktidarda kalma devamlılığını karanlık ve umutsuz çıkar hesap-
lıç, hepimizin yakından bildiği gibi sağlamaktır. Böylece bir ortam ları içinde olanlar, her ne kadar,
yabancı petrol şirketlerine tanı- yaratılınca da, esasen kaçınılmaz Referandum’un yasalaşmaması
nan 90 günlük süre dolmadan, bu olan genel seçimleri yıl sonuna için çaba gösterseler de Referan-
şirketlerin varil başına 10,50 do- doğru gerçekleştirmek, bu he- dum sorunu gücünü yığınlardan
lar olan ithal fiatı isteklerini kabul sap tutmazsa, seçimleri 76 yılının aldığı içindir ki, giderek, mutlaka
etmiştir. Böylece fakir halkımızın baharına almak suretiyle halkın kendini daha da büyük bir güç-
sırtından, bir çırpıda seksen mil- oylarıyla halka karşı olan bir yön- lülükle kabul ettirecek ve açık bir
yon lira yabancı petrol şirketleri- temi planlamaktır. Böyle bir plan- yasa mevcut olmasa bile, yasa-
nin cebine aktarılıvermiştir. lamanın gerçekleşmesi ise, yur- laşmış olmaya yaklaşır bir duru-
dumuzu ve yurdumuzun politik, ma gelecektir. Onun için, bu ol-
-12 Mart muhtırasından son- ekonomik bağımsızlığını daha da gudan hareket ederek, diyoruz
ra alabildiğine tehlikeye düşen büyük ölçüde tehlikeye düşürür, ki, işçinin kendi sendikasını ken-
düşünce özgürlüğü, halkımızın, ilerici güçlerin birliğine, özellik- disinin özgürce seçmesi demek
seçimlerde ağırlığını ilerici güç- le, sendikal ve diğer tüm demok- olan “Referandumun” bir an önce
lerden yana koyması suretiyle ratik haklarımıza ciddi darbeler yasalaştırılması mutlaka gerçek-
CHP’yi MSP ortaklığı içinde ik- indirir. Faşizmin, mali sermaye- leştirilmelidir. Bu davranış ser-
tidara getirmiş özgür düşünce- nin emrinde en gerici, en şöven mayenin kendi çıkarları açısın-
nin varlığı, yurdumuzda, ancak ve en emperyalist vurucu bir güç dan da seçeceği tek akılcı çıkar
CHP’nin iktidar olduğu yedi ay- olduğu bilindiğine göre, bütün ile- yol olacaktır.
lık dönemde yeniden hissedilme- rici demokratik güçlerin ve ku-
ye başlanmıştır. Fakat, kısa süren rumların böyle bir tehlikeye karşı Başta, kendisine büyük bir özlem
bu dönem, milli cephe hükümeti- azami müştereklerde birleşmesi, ve inançla bağlı olmayan emek-
nin kurulması ile birlikte ortadan hem yurdumuzun bugünkü aşa- çilerin içinde bulunduğu Türk-İş
kaldırılmış, özgür düşüncenin ve masında yerine getirilmesi gere- dahil olmak üzere, diğer serma-
demokrasinin rafa konması yo- ken ciddi bir koşul oluyor. Hem de ye çevrelerinin, Referandum’u ra-
lunda sakıncasız bir yöntem izle- bu koşulun içerdiği tarihi bir zo- yından saptırmak, bu sosyal ol-
me politikası seçilmiştir. Bu so- runluluk olarak görülüyor. guyu durdurmak veya birtakım
mut örnekleri, böylece, daha da oyunlarla kırmak çabaları asla
Sevgili delege kardeşlerim:
genişletebiliriz. Burada önemle başarılı olamıyacaktır. Bu konuda
göz önünde tutmamız gereken Hepimizin kendi güncel yaşamı- yapılacak her türlü yanıltıcı oyun-
sorun şudur: Dar boğazlar için- mızdan çıkarak gayet iyi bildiği- ların daima karşısında olacağız.
de bulunan ekonomimizin, kendi miz gibi DİSK, tüzüğündeki temel Referandum, ekonomik ve sosyal
öz kaynaklarından hareket ede- ilkelerin uyumlu bir yönde büyük haklarını en iyi biçimde saptamak
rek ileriye doğru sıçrama yap- bir hızla gelişmektedir. Onun bu isteyen yoğun kitlelerin istekle-
ması gerekirken, cephe hükü- hızlı gelişmesine, işçinin, kendi rine uygun biçimde gelişecek-
metince bu dar boğazların daha Sendikasını kendisinin özgürce tir. Bu gelişmeye yandaşmış gibi
gözüken fakat bu konuda türlü noktaya tırmanamamıştır. Eko- kaygı kaynağı olmuştur. Bura-
oyunların tezgâhlanmasını gün- nomimiz dış bağımlılığı yüzün- da ayrıntılarına girmek isteme-
demlerinin bir maddesi olarak elden, sayıları milyonu aşan iş gü- diğim, sadece noktalamakla ye-
lerinde tutan işveren çevrelerinin cümüzü dış ülkelere aktarmak tineceğim, önemli husus şudur.
aradan çekilmelerini referandum zorunda kalmışızdır. Yurtta 55 yaşına gelmiş veya si-
olayını sosyal olgu olarak kabul gortaya ilk giriş tarihinden baş-
Henüz gereği gibi sanayileşeme-
etmelerini öneriyoruz. layarak 25 yılını doldurmuş bir
miş, kendi ağır sanayini kurama-
işçi emekli olurken, çalışması-
Sevgili Delege Kardeşlerim: mış, bu yüzden de alt yapı tesis-
nın 10 yılını yurt dışında herhangi
Biz, özde devrimci olan bir ku- lerini tamamlayamamış, işsizlik
bir yabancı ülkede geçiren baş-
ruluşun yönetimini üslenen kişi- sorununa ve yurt kalkınmasına
ka bir işçi bu haktan aynı oranda
ler olarak dünya ve yurt sorun- tutarlı bir çözüm yolu bulamamış
yararlanamamaktadır.
larına bu sorunlar sanki donmuş bir ülkenin, sayıları milyonu aşan
değişmezmiş gibi bakan tutucu bir emekçi kitlesini yurt dışına Çeşitli sorunların, özellikle ge-
çevrelerden daha farklı bir göz- itilmesinin, ne denli çarpık bir po- niş işsizliğin yurt dışına itelediği
le bakıyoruz. Onun için, getirdi- litika sonucu olduğu açıktır. ve kalkınma gücümüzün büyük
ğimiz öneriler gerçekçi, eleştiri- emek birikimi olan bu işçilerimi-
Bu çarpık politikanın getirdi-
lerimiz ise büyük bir haklılığımızı ze, devlet yöntemini üstlenen
ği ve yurt dışındaki işçilerimi-
taşıyorlar. çarpık düzen politikalarında sa-
zi içeren çok yanlı sorunlar, bu-
dece döviz yumurtlayan tavuklar
Durmadan yürüyen zaman, bu gün, kolay kolay çözümlenemez
gözü ile bakılmıştır.
haklılığımızı ardı ardına kanıtlı- hâle gelmişlerdir. Örneğin, ülke-
yor. Bugün yurdumuz, kişiliği ol- mizde, her emekçiyi kapsayan Sayıları milyonu aşan emekçileri
mayan bir dış politika uygulaması bir emeklilik yasası bulunma- içeren uygulama biçimi, daha ki-
nedeniyle, dünyadaki yerini bula- sına karşılık, işçilerimizi çalıştı- şiliği olan bir yöntem izlenerek,
mamıştır. Dünya devletleri ara- ran yabancı devletlerle yapılan mutlaka, ama mutlaka değiştiril-
sındaki yerimiz, emperyalizme sosyal güvenlik sözleşmelerin- meli, yurt dışında çalışan işçileri-
karşı verdiğimiz kurtuluş savaşı- de, bu gerçekten hareket edil- miz de 506 sayılı yasanın hüküm-
nın üstünden 53 yıl gibi büyük bir mediği için, yurt dışında çalışan leri içinde işlem görmelidirler.
zaman geçmiş olmasına rağmen, emekçilerin emeklilik sorunla- Böylece, ekonomik tedirginliğin
halâ güvenilen saygı duyulan bir rı bugün, her işçi için, büyük bir yurt dışına itelediği bu işçileri-
mize, yurt dışına açılan kapıların
devlet eliyle açıldığı unutulmıya-
rak, Anayasamızın 48. madde-
sinde saptanan sosyal güvenlik
hakları garanti edilmelidir.
Ayrıca, işsizliğin yoğunlaştırdığı

kapitalist ülkelerden yurda kesin
dönüşlerin başlamış bulunduğu
bugünlerde, bu dönüşün daha da
hızlanacağı gerçeği gözden kaçı-
rılmaksızın, yurda dönen emekçi-
lere iş yerleri sağlanmalı, bunların
çocuklarına ise okuma olanak-
Çizim: Orhan Taylan. larını sürdürmeleri için bir devlet
görevi olarak, her türlü tedbir ön- Bu uygulama biçimi, geniş emek- kurulması, konut ve halkın ya-
ceden alınmalıdır. çi kitlelerinin dar kazançlarını şam ve niteliğine uygun şehirci-
dikkate alan bir yönde düzetil- lik planlaması sorunu işçi memur
Batı Almanya’da çalışan işçile-
meli, vergi dilimleri ile ilgili ver- ayrımı sorunu gibi ilk planda ele
rimizin çocuklarına ödenmek-
gi oranları, hayat pahalılığı kar- alınması gerekli ve önemli so-
te olan çocuk paraları, çocuğun
şısında değişen durumda olan runlar da, DİSK’in gelecek dö-
yurt içinde veya yurt dışında ol-
asgari ücrete göre, oynak merdi- nemdeki mücadelesinde, üze-
ması ayrımı ortadan kaldırılarak
ven sistemine bağlanmak sure- rinde ısrarla duracağı konulardan
aynı ölçüde ödenmelidir. Bundan
tiyle, az kazanandan çok az, çok
başka, Federal Almanya’da yaşı- olacaktır.
kazanandan çok vergi kesilme-
yan yabancı işçileri, özellikle Türk Çok sayın sevgili delege
si ilkesine dönüştürülmelidir. Ay-
işçilerini içeren, daha açık bir de- kardeşlerim:
rıca, birçok batı ülkelerinde gö-
yimle, bir işçimizin oturmakta ol- rülen uygulamaya uygun olarak,
duğu bölgeden başka bir bölge- Çalışanlara, üretenlere dönük ol-
kesilen vergiler yıl sonunda mali-
ye taşınmasını, hatta o bölgeye mayan, toplumun bütün zengin-
ye dairelerince hesaplanmalı, ya-
karısının veya çocuklarının geti- liklerini yaratanları karşısına alan
saya vergi cetvellerine göre fazla
rilmesini yasaklayan çağ dışı bir kesildiği saptanan vergilerin, hak bir düzende yaşadığımız açık-
uygulamaya karşı çıkılmalı, insa- sahiplerine geri verilmesi biçim- tır. Bu çarpık düzenin Anaya-
nın horlanması demek olan böy- de bir uygulamaya gidilmelidir. sal sınırlar içinde, değiştirilmesi
le bir uygulama biçimi mutlaka için, bütün ilerici güçlerle birlikte
değiştirilmelidir. En önemli sorunlarımızdan biri de çetin bir savaş veriyoruz ve de
hepimizin bildiği gibi, genel grev
vereceğiz.
DİSK, yurt dışında çalışan işçi- hakkımızdır. Bu sorun, işçi sını-
lerimizin bunlar ve bunlara ben- fının en önemli isteklerinden biri DİSK’in Beşinci Genel Kurulunu bu
zeyen daha bir yığın sorunlarını, olduğu noktasından hareket edi- inancımızı ve hedeflerimizi daha
sıcak bir gündem maddesi ola- lerek, ele alınmalı, bunun bir an da pekiştirecek yönde somut
rak daima göz önünde tutacak önce gerçekleşmesi için, yoğun kararlar almamız dileği ile açıyor,
ve bunların işçilerimizden yana ve sürekli bir çaba harcanmalıdır. hepinizi içtenlikle selâmlıyorum!
bir uygulama kazanması yönün-
de çaba gösterecek, mücadele Ülkemiz ve tüm çalışanların eko- Sosyalizmin kuruculuğunda daha
verecektir. nomik, sosyal, politik yaşamının iyi hizmetler, emekçilere daha iyi
daha iyiye, daha güzele dönüştü- haklar, yurdumuzun politik, eko-
Sevgili delege arkadaşlarım: rülmesi, demokratik haklarımı- nomik bağımsızlığının gerçek-
zın sağlam biçimde elde edilmesi leştirilmesinde daha etkin çaba-
İçinde yaşadığımız koşullar hepi-
için, işçi sınıfının en etkin müca-
nizce bilinmektedir. Bu gerçekten lar ve düşünce özgürlüğünün bir
dele araçlarından biri olan genel
çıkarak özetle belirtmem gere- daha sökülmeyecek biçimde ve-
grev konusunda, DİSK, üzerine
kirse, ısrarla sürdürülen böylesi- rilmesi faşizmin ülkemizden sö-
düşen tarihi sorumluluğunun bi-
ne bozuk bir yönetim biçimi için- külüp atılması, antiemperyalist,
linci içinde gerekli kavgayı mutla-
de, vergi adaletsizliği, yani çok anti-kapitalist ve anti-faşist bir
ka vermelidir.
kazanandan pek az, az kazanan- cephenin oluşması için üzerimize
dan ise pek çok vergi kesilen bir Ayrıca, 30 günlük kıdem tazmi- düşen tarihi ve sınıfsal görevleri-
uygulamayı, geniş emekçi kit- natının yasalaşması, memurlarda mizi daha iyi, daha olumlu yerine
lelerinin hala ağır bir yük olarak sendika kurma ve grev hakkın- getirmemiz üzere ileri...
sırtlarında taşımakta devam et- da tanınması, Lokavtın yasa dışı Kaynak: DİSK (1975), V. Genel Kurul Belgeleri, İs-
tiklerini söyliyeceğim. bırakılması, işsizlik sigortasının tanbul: Ünal Matbaası, DİSK Yayınları No. 17.
Kemal Türkler
5. Genel Kurula
katılan uluslararası
konuklara plaket
verirken,
DİSK Birleşik
Metal-İş Arşivi.
5. Genel Kurul TartIşmalarI sonunda Türkler, tekrar aday olmayı ka-

bul etti. Nebioğlu divan başkanlığından
Genel Başkan Türkler'in açış konuşmasın- ayrıldı ve onun yerine Divan Başkanlığı-
da “sosyalizm kuruculuğu” hedefine yer nı Petkim-İş Genel Başkanı Mehmet Kılınç
verdiği Genel Kurulda DİSK Anatüzüğünün yürüttü.
amaç maddesine “sosyalizm” hedefinin
eklenmesi önerisi uzun tartışmalardan Görevi devralan Mehmet Kılınç’ın yöne-
sonra reddedildi. Tartışmalar sırasında söz tim tarzı delegeler arasında tartışma-
alan Basın-İş Genel Başkanı Burhan Şa- lara yol açtı. Kılınç bir ara dinleyicileri
hin konuşmasında Türkler’i sert bir şekil- dışarıya çıkaracağını ve polis çağıraca-
de eleştirdi. Şahin, DİSK’in eyyamcı (günün ğını açıkladı. Bunun üzerine delegelerin
koşullarına göre hareket eden) bir politika bir kısmı salonu terk etti. Genel Kurul
izlediğini ve sosyal demokrasiyi kayıtsız salonunu terk edenler arasında Kim-

ya-İş Başkanı Dinçer Doğu, Basın-İş Ge-
şartsız desteklediğini söyledi. 9
nel Başkanı Burhan Şahin ve Memet Er-
Türkler’in bu eleştirilere yanıt verdiği ko- türk’ün itirazlarını haklı bulan Maden-İş
nuşması sırasında Divan Başkanı Nebioğ- delegasyonunun bir bölümü de vardı. Ge-
lu, 10 dakika sınırının aşıldığı gerekçesiy- nel Kurul kalan delegelerle sürdürüldü.
le mikrofonu kapatılınca gerilim yükseldi. Sonuçta Genel Kurulu terk eden sendika-
Türkler salonu terk ederken, ertesi gün cıların talepleri ve iradeleri kararlara ve
yapılacak seçimlerde Türkler’in Başkanlı- seçimlere yansımadı ve TİP, TSİP ve di-
ğa aday olmayacağı haberleri kulislere ya- ğer sol gruplara mensup hiç kimse DİSK
yıldı. Ancak Türkler ile yapılan görüşmeler yönetimine seçilemedi. 10
5. Genel Kurul
Çalışma Raporu. 9 Derinden Gelen Kökler-2. 10 Derinden Gelen Kökler-2.
Genel kurulda, Anatüzük’te Yürütme Ku- Abdullah

Baştürk,
rulunun seçimi konusunda yapılan deği- Türk-İş'i
eleştiriyor,
şiklik de tartışma yaratmıştı. Anatüzüğün 7 Gün dergisi,
29/b maddesindeki bu değişiklik ile Yü- 6 Nisan 1976.
rütme Kurulu üyeliği için adaylar sadece

Genel Başkan tarafından önerilebilecekti.11
Bu değişiklik Maden-İş’in Anatüzüğünde
yer alan Yürütme Kurulu üyelerinin seçil-
mesine ilişkin hükmü ile aynıydı.
Şubat 1973’te toplanan 4. Genel Kurul son-

rasında, özellikle 1974 ve 1975 yılların-
da bağımsız sendikaların katılımı ile DİSK
hızla büyümüştü. DİSK’i kuran sendikacı-
lar TİP'liydi ve 4. Genel Kurula kadar DİSK
üyesi sendikaların yöneticileri büyük ölçü-
de TİP’e yakın sendikacılardan oluşuyordu.
4. Genel Kurul sonrası DİSK’e üye olan sen-
dikaların yöneticilerinin önemli bir bölümü Bu durum sonraki birkaç yıl içinde sosyal
ise CHP eğilimliydi. Bu eğilim 5. Genel Kurul demokrat eğilimli sendikaların bir bölümü-
sonrasında da artmaya devam etti. nün Türk-İş’ten ayrılmasını beraberinde
getirdi. 1965 yılındaki Türk-İş Genel Kuru-
Maden-İş Tarihi Çalışma Grubu’nun (2017)
lunda özellikle TİP’li sendikacıların yöne-
değerlendirmesine göre “Kemal Türkler’in timden uzaklaştırılması sonrasında olduğu
savunduğu anlayış tabandan güçlenme- gibi Türk-İş’ten kopmalar yaşandı..
nin yanı sıra siyasi ortamın elverişliliği
İşte bu nedenle 5. Genel Kurul yasal süre-
ve Türk-İş politikalarına tepki nedeniy-
sinden oldukça erken toplandı ve DİSK’in
le Türk-İş’ten ayrılan sendikaların DİSK’e
genişleyen sendikal tabanının, yönetime
katılması, Türk-İş’in zayıflatılmasıydı. Bu
yansıması hedeflendi. Kuruluşundan 5.
başarıldığı takdirde DİSK, pek çok avan-
Genel Kurula kadar Maden-İş DİSK’in be-
taja sahip olacak ve en büyük konfede-
lirleyici gücü ve amiral gemisi idi. Gerek
rasyona tanınan yasal olanaklara kavu-
üye ve delege sayısı gerek mali gücü ve
şacaktı. Bu politikanın doğal sonucu ve
gerekse kurumsallığı ile Maden-İş, DİSK’te
başarısı için CHP’li sendikacıların da yö- temel belirleyici idi. Bunun bir diğer so-
netimde yer alması gerekiyordu.” 12 nucu olarak yukarıda vurguladığımız gibi
Öte yandan Haziran 1973’te toplanan Türk- DİSK Anatüzüğü Maden-İş Anatüzüğüne
uyarlanmaya çalışıldı. 5. Genel Kurul son-
İş 9. Genel Kurulunda Türk-İş içindeki sos-
rasında üye sayısının artması ile genişle-
yal demokrat sendikacılar ayrı bir listeyle
meye paralel olarak DİSK’te dengeler de-
seçimlere girdi. Ancak başarılı olamadılar.
ğişmeye başladı ve başta Genel-İş olmak
DİSK (1976), DİSK Anatüzüğü, İstanbul: Ünal Matbaası, DİSK
11
Yayınları No. 20.

üzere daha çok sayıda sendika DİSK yöne-
12 Derinden Gelen Kökler-2. timinde etkin olmaya başladı.
5. Genel Kurulda AlInan 33 sayılı işbirliği kararında “çeşitli sol par-

“İşbİrlİğİ” KararI tiler yelpazesi karşısında DİSK’in mev-
cut yerinin açıkça saptanmasında ve bu
DİSK 5. Genel Kurulu toplumda ve doğrultuda çaba ve eylem sürdürmesin-
işçi hareketinde ortaya çıkan ta- de büyük faydalar vardır” değerlendirme-
lepleri kucaklayan kararlar aldı. 5. si yapılıyordu.
Genel Kurulda alınan kararlar ön-
cekilerden farklı olarak kadın hakla- Kararın dünyadaki sosyalizm uygulamala-
rından çevre sorunlarına kadar eko- rına atıf yapan ve bunlara sahip çıkan bö-
nomik ve toplumsal hayatın değişik lümünde ise “Dünyamızda artık sosyalist
alanlarını kapsıyordu. Kadınlarla il- uygulamanın 50 yılı aşkın bir pratiği var.
gili karar, kadın haklarına yönelik ilk Çeşitli ülkelerde bu pratik bir tornadan çık-
genel kurul kararı olması açısından mışçasına birbirinin aynı değildir. Hele geri
kalmış, az gelişmiş ülkelerde sosyalizme gi-
dikkat çekiciydi.
den bu pratiğin başka başka yöntem ve bi-
İşçi memur ayrımına değinen, kap- çimleri vardır” denirken, “ilerici yurtsever
samının daraltılmasını öneren karar demokratik güçlerin kısa süreli amaçlar
önemliydi. Bu karar sonraki yıllarda içinde demokratik özgürlüklerin yerleşme-
kamu görevlisi dernekleriyle ortak si ve faşizme etkin biçimde karşı konularak
mücadeleye de kaynaklık etti. Yine halkımızın can güvenliğinin sağlanması için
asgari geçim indiriminin asgari üc- birlikte somut eylemler sürdürmeli, önce-
ret düzeyine çekilmesi gibi uzun yıl- likle, işçi sınıfımızın bu eylemde bütünleşti-
lar uğruna mücadele verilen bir poli- rilmesi sağlanmalıdır” hedefi konuyordu.
tika da karara bağlandı..
Ancak DİSK üyesi sendikalar ve genel ku-
Kuşkusuz alınan kararların en rul delegeleri içinde önemli bir ağırlığı ol-
önemlisi 33 sayılı ve Faşizme Kar- masına ve DİSK tarafından 1973’ten iti-
şı İlerici ve Demokratik Güçlerle Ya- baren açıkça desteklenmesine rağmen
pılacak İşbirliği başlıklı karardı. Bu CHP’nin 33 sayılı karardaki yeri oldukça
Cumhuriyet,
karar DİSK’in daha sonraki politi- eğreti idi ve “CHP ile de” güçbirliğinin ya-
24 Mayıs 1975. ka ve iç tartışmalarında önemli bir rol oy- rarlı olacağı söyleniyordu:
nayacaktı. Karar sosyalist bir perspektif- Bütün bu konularda günümüzün koşul-
le yazılmıştı. Kararda DİSK, “sosyalist bir ları içinde ve kitlelerle yukarıda belirtti-
örgüt” ve “sosyalist hareketin önemli taşı- ğimiz hedefler doğrultusunda bütünle-
şen ilerici ve önemli bir demokratik güç
yıcısı olan büyük potansiyel gücü” olarak olduğu inkâr edilemeyen CHP ile de, güç
gösteriliyordu. Genel Kurulda DİSK Ana- birliği yapma doğrultusunda eylem için-
de olmanın büyük yararları olacaktır.
tüzüğünün amaç maddesine “sosyalizm”
hedefinin eklenmesi önerisinin reddedil- Genel Kurulda üzerinde en çok tartışma
mesinden sonra DİSK’i “sosyalist bir ör- yapılan bu karar metninin sonuna CHP ile
güt” olarak tanımlayan kararın kabulü ol- işbirliği konusu bir yama gibi “de” ekiyle
dukça ilginçti. birlikte yazıldı.
Anatüzük Değİşİklİklerİ Anatüzüğün 29. maddesi değiştirilerek

beş olan yürütme kurulu üye sayısı, yediye
Ankara’ya TaşInma Önerİsİ çıkarıldı. Böylece DİSK’in büyüyen yapısı-
na paralel olarak temsil olanakları artırıl-
Kabul Edİlmedİ
dı. Ancak bu değişiklikle birlikte Yürütme
Genel Kurulda DİSK Anatüzüğünde de bir Kurulu üyelerinin seçilme biçimi değişti-
dizi değişiklik yapıldı. DİSK genel merke- rildi. Yoğun ve sert tartışmaların ardından
zinin Ankara’ya taşınması talebi DİSK Ge- yapılan değişiklikle Yürütme Kurulu üyeli-
nel Kurullarında zaman zaman dile ge- ği için adaylar artık Genel Başkan tarafın-
dan gösterilebilecekti.
len bir konudur. Genel Kurulda yapılan ve
Anatüzüğün 2. maddesinde değişiklik ya- Daha Genİş Temsİle Olanak
pılarak DİSK genel merkezinin Ankara’ya Veren Örgütsel YapI
nakledilmesi teklifi reddedildi. Bu açık ta-
Anatüzüğün 16/A maddesinde yapılan de-
vır nedeniyle ileride yaşanabilecek aksine
ğişiklik ile danışma organı olan Temsilci-
bir durumun önlenmesi için Anatüzük’te-
ler Kurulu yerine; Başkanlar Konseyi, Ge-
ki ‘‘yönetim kurulu kararı ile Ankara’ya
nel Temsilciler Meclisi, Bölge Temsilciler
taşınabilir’’ ifadesi 2. maddeden oybirliği Meclisi ve Bölge Temsilciler Kurulu gibi
ile kaldırıldı. Genel Kurulda alınan kararda yeni danışma organları kuruldu. Bu da-
bunun yasal açıdan bir zorunluluk olduğu nışsal organlar DİSK’in büyüyen yapısı için
belirtildi. önemli idi.
DİSK yöneticileri
5. Genel Kurulda.
Soldan sağa:
Osman Özkan,
Dinçer Doğu,
Kemal Türkler,
Kemal Sülker,
Ali Şahin,
DİSK Arşivi.
Genel Temsilciler Meclisi en geç yıl-

da bir DİSK Yürütme Kurulu kararı ile
toplanır ve toplantı divanını DİSK Yü-
rütme Kurulu yönetir. Genel Temsil-
ciler Meclisi DİSK Yürütme Kurulun-
ca hazırlanan gündemindeki DİSK ve
işçi sınıfı sorunları ile genel yurt so-
runları görüşen istişari bir organdır.
Bölge Temsilciler Meclisi: DİSK Böl-

ge Temsilciler Meclisi, DİSK Bölge
Temsilcisi başkanlığında DİSK üye-
si sendikaların o bölgedeki teşki-
DİSK Genel
Ayrıca 24. maddede yapılan değişiklikle
latlanmada bulunan seçimli yöne-
Temsilciler
yeni danışma organlarının oluşma biçim-
Meclisi toplantısı, ticilerinin veya geçici bir süre için
İstanbul Spor leri ve çalışma usulleri aşağıdaki şekilde
Sergi Sarayı, 1977, seçimli yönetici kadrosuna genel
DİSK Arşivi. belirlendi: merkezce Anatüzüğe uygun atan-
mış yöneticilerin ve DİSK üyesi sen-
Başkanlar Konseyi: DİSK Başkanlar
dikalara bağlı o bölgedeki işye-
Konseyi, Genel Başkanın başkanlı-
ri sendika baş temsilcileri ile işyeri
ğında, DİSK Genel Sekreteri ve DİSK
sendika temsilcilerinin katılması ile
üyesi sendikaların Genel Başkanla- kurulur.
rının katılması ile kurulur.
Bölge Temsilciler Meclisi, DİSK Bölge
Konsey en geç üç ayda bir Genel Temsilcisinin çağrısı ile DİSK Genel
Başkan’ın gerekli gördüğü anlarda Yönetim Kurulunun olağan toplan-
toplanır ve gündemindeki konula- tı gününden en geç bir ay önce top-
rı görüşür. Başkanlar Konseyi, DİSK lanır ve o bölgenin DİSK, DİSK’e üye
sendikaları ve işçilerle ilgili sorunla-
karar organları açısından istişari bir
rını görüşür.
organdır.
Bölge Temsilciler Meclisi bir danış-
Genel Temsilciler Meclisi: DİSK Ge-
ma organıdır. DİSK Bölge Temsilci-
nel Temsilciler Meclisi, DİSK Yü-
sine ve o bölgedeki üye sendikala-
rütme, Yönetim, Denetim ve Onur rın teşkilât yöneticilerine ışık tutar.
Kurulları üyeleri ile DİSK üyesi sen-
Bölge Temsilciler Meclisinin istek ve
dikaların genel merkez yürütme ve
önerilerine ilişkin görüş ve kararla-
yönetim Kurulları üyeleri ve DİSK rı, DİSK Yürütme Kurulunca gözden
üyesi sendikalara bağlı yurttaki bü- geçirildikten sonra mümkün olan-
tün işyerleri sendika baştemsilcile- ları uygulamaya konur veya Genel
rinin katılması ile kurulur. Yönetim Kurulu gündemine alınır.
Bölge Temsilcilik Kurulu: Bölge Yapılan bir değişiklik ile Yönetim Kurulu-
Temsilcilik Kurulu, Bölge Temsilci- na aday olma şartı basitleştirildi. “Aday ol-
si başkanlığında, DİSK’e üye sendi- mak için DİSK üyesi bir sendikanın aidat
kaların o bölgedeki Bölge Temsilcisi ödemekte olan geçerli üyesi durumunda
veya Şube Başkanlarının katılma- bulunmak yeterlidir” hükmü kabul edildi:
sı ile kurulan bir danışma organıdır. - DİSK Yönetim Kurulu üyeliği için aday-
lık koyma usulü zorunludur. Ve aday ol-
Bölge temsilcisinin gerekli gördüğü
mak için DİSK üyesi bir sendikanın aidat
anlarda Bölge Temsilcisinin çağrısı ödemekte olan geçerli üyesi durumunda
ile toplanır. Gündemindeki sorunları bulunmak yeterlidir.
ile ilgili konuları görüşür. - Genel Kurul’da delege olarak hazır bu-
lunanlar adaylığını sözlü olarak koya-
bilir. Genel Kurul’da delege olarak ha-
Seçİmlere İlİşkİn Düzenlemeler zır bulunmayanların daha önceden DİSK
Genel Başkanlığına veya Genel Kurul Di-
Yapılan değişiklik ile “DİSK Genel Ku- van Başkanlığına adaylıklarını yazı-
lı başvurma ile bildirmeleri veya üye-
rulu’nun açılış tarihi ile üye sendikanın
si bulunduğu sendika genel başkanının
DİSK’e üyeliğinin kabul edildiği DİSK yö- Genel Kurul’da sözlü olarak ilgili kişi-
netim kurulu karar tarihi itibariyle üyelik nin aday olduğunu açıklaması gerekli ve
zorunludur.
kıdemi üç aydan az olan sendikaların de-
- Herhangi bir nedenle Yürütme Ku-
legeleri Genel Kurul’da oy hakkına sahip rulundan boşalan yerler ilk Genel Ku-
değildir” hükmü Anatüzüğe kondu. Böy- rul’a kadar geçerli olmak üzere Yöne-
tim Kurulu’nda Genel Kurul’daki usul ile
lece yeni üye olan sendikaların delegeleri, doldurulur.
üyelikten ancak üç ay sonra bir genel ku-
rulda oy kullanabilecekti. Genel Başkan Seçİmİne İlİşkİn
Değİşİklİk
Yönetim Kurulunun oluşumunda her sen-
dikadan bir üye kuralı yerine, “DİSK Yöne- Genel Başkan seçiminde üçüncü tur ve
tim Kurulu, Yürütme Kurulu üyeleri ile Ge- sonrasında da mutlak çoğunluk aranma-
nel Kurul’dan seçilen 20 asıl ve Denetim sı hükmü kabul edildi. Eski Tüzük hükmü
Kurulu başkanından kurulur” kuralı ge- (Madde 33) şöyleydi: “Genel Başkan, Genel
Kurul’da hazır bulunan delegelerin üçte iki
tirildi. Yapılan değişikliğe göre 20 asıl üye
çoğunluk oyu ile seçilir. Bu çoğunluk elde
Genel Kurulda, DİSK üyesi sendikaların
edilemediği takdirde oylama üçüncü tura
üyeleri arasında gizli oy ve salt çoğunluk
kadar sürer. Üçüncü turda da üçte iki ço-
usulü ile seçilecekti. Genel Kurulda 20 ye-
ğunluk elde edilemezse üç turun oy top-
dek üye için de ayrıca oylama ve aynı usul
lamı bulunarak en çok oy alan aday seçil-
ile seçim yapılacaktı. Salt çoğunluk oyu- miş olur.” Böylece üç tur sonunda en çok
nu alamayan üyelikler için turlara devam oy alan seçilmiş oluyordu. 5. Genel Kurulda
edilmesi hükme bağlandı. Ayrıca “Yöne- yapılan değişiklik ile üçüncü tur ve sonrası
tim Kurulu üyeliğine bir DİSK üyesi sendi- için mutlak çoğunluk koşulu getirildi. Ge-
kadan üçten fazla üye seçilemez” hükmü nel Kurulda Genel Başkanlık seçimi ile ilgili
Anatüzüğe kondu. kabul edilen değişiklik şöyleydi:
yapılır” hükmü de benimsendi. Böylece Yü-

rütme Kurulu üyelikleri için adaylar sadece
genel başkan tarafından gösterilebilecekti.
Bir diğer ifadeyle tıpkı Genel Sekreter seçi-
minde olduğu gibi Yürütme Kurulu üyelik-
leri için de doğrudan aday olmak ve gös-
terilmek mümkün değildi. Bu kural 6. ve 7.
Genel Kurulda da korundu. Getirilen düzen-
leme ile Genel Başkan Yürütme Kurulunun
kendi dışındaki tüm üyelerinin seçiminde
ciddi bir hâkimiyet sağlamış oldu. Kuşku-
suz Genel Kurul, Genel Başkanın gösterdiği
adayları seçmeyip başka aday göstermeye
Ancak bu takdirde dahi, adayların üç
5. Genel Kurulda zorlayabilirdi. Ancak delegelerin aday ol-
seçilen Yürütme turda aldıkları oy toplamı üç turda kul-
Kurulu bir maları veya başka delegelerce aday göste-
toplantıda. lanılan oy toplamının en az yarıdan bir
rilmeleri pratikte mümkün değildi. 5. Genel
Soldan sağa:
fazlası olması şarttır. Aksi halde seçim
Celal Küçük, Kurulda bir yandan daha geniş katılıma da-
Mehmet Karaca, yenilenir. Adaylar yeniden tespit edile-
Kemal Türkler ve yalı Anatüzük değişiklikleri yapılırken öte
Mehmet Kılınç, rek seçim turuna yeniden başlanır. Ve
DİSK Arşivi.
yandan Genel Başkan’ın yetkilerini artıran
bu usul seçim sonuçlanmaya kadar aynı değişiklikler kabul edilmişti.
şekilde devan ettirilir.
Böylece Genel Başkan’ın çoğunluk iradesi- Kurumsallaşmaya Dönük Tüzük

ne dayanması güvence altına alınmış oldu. Değİşİklİklerİ
Bilindiği gibi 5. Genel Kurula kadar DİSK
Genel Başkan’In Yürütme
genel merkezi, uzmanlık dairelerinden ve
Kurulunda Hakİmİyetİnİn yeterli uzman kadrolarından yoksundu.
ArtmasI DİSK’in yegâne uzmanı uzun yıllar boyun-
Yürütme Kuruluna ilişkin Anatüzüğün 29. ca Sina Pamukçu oldu. 5. Genel Kurul ile bir-
maddesinde yapılan değişiklikle Yürüt- likte DİSK genel merkezinin kurumsallaş-
me Kurulunun Genel Başkan, Genel Sek- ması yönünde önemli bir adım atılmış oldu.
reter ve Genel Kurulca seçilen beş üye ol- Anatüzük değişikliği ile genel merkezde 12
uzmanlık dairesi oluşturuldu. Anatüzüğün
mak üzere toplam yedi kişiden kurulması
32. maddesinde yapılan değişik ile “DİSK iş-
hükme bağlandı. Böylece kuruluşundan
lerinin iş bölümü sistemi içinde daha inti-
bu yana beş kişiden oluşan DİSK Yürütme
zamlı ve yararlı yürüyebilmesi için ihtisas
Kurulu büyüyen DİSK’in ihtiyaçlarına pa-
daireleri” kurulması Tüzük hükmü haline
ralel olarak yedi kişiye yükseltildi.
getirildi. Kurulması Anatüzük hükmü hali-
Ancak yapılan bir değişiklikle birlikte “Ge- ne getirilen daireler şunlardı: 1-Koordinas-
nel Kurul’da beş yürütme kurulu üyesinin yon Dairesi, 2-Örgütlenme Dairesi, 3-Eğitim
seçimi Genel Sekreter seçimindeki usul ile Dairesi, 4-Toplu Sözleşme Dairesi, 5-Mali
İşler Dairesi, 6-Basın-Yayın ve Tanıtma Da- “Her daire bir Yürütme Kurulu üyesinin
iresi, 7-Hukuk İşleri Dairesi, 8-Personel Da- başkanlığında yürütülür” hükmü ile bir-
iresi, 9-Dış İlişkiler Dairesi, 10-Sosyal İlişki- likte DİSK Yürütme Kurulu üyeleri Daire
ler Dairesi, 11-Araştırma ve Etüd Dairesi ve Başkanı olarak adlandırılmaya başlandı.
12-Ücret ve Ekonomi Politika Dairesi.
Malİ Konular
Konfederasyon olarak mevzuat açısından
toplu iş sözleşmesi ehliyetine sahip olma- 5. Genel Kurulda mali konularda da bazı
yan DİSK’in, genel merkezde ayrı bir Top- değişiklikler yapıldı. DİSK aidatının üye
lu Sözleşmesi Dairesi kurması önemliy- başına 1,5 liradan 3 liraya yükseltilmesi
di. Bunun anlamı; DİSK üyesi sendikaların önerisi 5. Genel Kurul delegeleri tarafından
toplu iş sözleşmelerinin, merkezî bir toplu
kabul görmedi.13 Anatüzüğün 46. madde-
iş sözleşmesi politikası içinde ve koordi-
sinde düzenlenen DİSK Birleşik Grev Fo-
nasyon halinde yürütülmesiydi.
nu’nun adı “Dayanışma Fonu” olarak de-
Ayrıca Yürütme Kuruluna gerekli gördüğü ğiştirildi ve Dayanışma Fonu ile ilgili bir
işler için yeni daireler kurma ve kaldırma dizi değişiklik yapıldı. Eski Tüzük’te üye
yetkisi verildi. Uzmanlık daireleri ile ilgili sendikalar için yüzde 10 olarak belirlenen
yapılan diğer Tüzük değişiklikleri şöyleydi: üye sendikaların grev fonu payı esnetil-
di. Madde 46’da yapılan değişiklikle “üye
•Yürütme Kurulu, dairelerin ken-
sendikalar bütçelerine fon koymak veya
dileri içinde iş organizasyonu te-
gerekli organlarda karar almak suretiy-
min için servis, büro gibi sınıflama-
le veya gerektiğinde DİSK Yürütme Kuru-
lar yapar, ücretli kademelerini tesbit
eder, memur, sekreter, uzman, or- lu’nun isteği ile gücü oranında DİSK da-
ganizatör gibi ücretli kadrolarına yanışma fonuna katkıda bulunur” hükmü

atamalar yapar. benimsendi.
13 Derinden Gelen Kökler-2.
•Dairelerin kuruluş, görev, yetki ve
Çizim: Orhan Taylan.
sorumlulukları özel yönetmelik ile
düzenlenir.
•Her daire bir Yürütme Kurulu üye-

sinin başkanlığında yürütülür. Bu
sebeple daire başkanlıkları için, yü-
rütme kurulu kararı ile Yürütme
Kurulu üyeleri arasında görev bölü-
mü yapılır. Daire başkanlıkları deği-
şimi de aynı yolla yapılır.
•İhtisas Daireleri Genel Merkez teş-

kilatlarıdır. Bölge temsilciliklerin-
de Yürütme Kurulu kararıyla lüzum
görülen dairelerin kolları kurulur.
Kemal Türkler,
5. Genel Kurulda
delegeleri
selamlıyor,
Soldan sağa:
Osman Özkan,
Dinçer Doğu, Kemal
Türkler, Kemal
Sülker, Ali Şahin,
DİSK Birleşik
Metal-İş Arşivi.
Anatüzüğe eklenen Madde 47 ile Dayanış- Başkan Türkler, Kemal Sülker, Cevat Öz-
ma Fonu’nun amacı ve yönetimi şu şekil- hasırcı ve Kemal Yılmaz’ı Genel Sekreter
de belirlendi: adayı gösterdi. Ancak yapılan iki tur oyla-
“DİSK dayanışma fonu, Yürütme Kurulu mada da adaylardan hiçbiri üçte iki oy ala-
kararı ile örgütlenme eğitim, grev ve lo- madığı için Genel Sekreter seçilemedi. En
kavt giderleri gibi konularda ihtiyaç kar-
güçlü aday olan Sülker ilk turda 67, ikinci
şısında bulunan üye sendikalara borç
veya yardım vermek şeklinde kurulur. turda 60 oyda kaldı. Üçüncü tura geçildiği
Talepte bulunan sendikaların gerekçe- sırada Kemal Sülker adaylıktan çekildiğini
leri açısından durum tetkik edilmek su-
retiyle, talepçi sendikalar arasında ge- beyan etti. Bu nedenle Genel Başkan eksi-
çerlilik oranı göz önünde bulundurulur. len adayın yerine İbrahim Güzelce’yi Genel
Dayanışma fonu, fondan verilen borçla-
Sekreterliğe aday gösterdi. Üçüncü tur so-
rın yeniden tahsili ve diğer bağış gelirle-
ri ile beslenir.” nunda 127 oy kullanıldı ve İbrahim Güzel-
ce 84 oy alarak DİSK Genel Sekreterliğine
5. Genel Kurulda Seçİmler seçildi.
Genel Başkan seçimi için Kemal Türkler Neredeyse kuruluşundan bu yana DİSK
aday gösterildi ve yapılan seçim sonunda Genel Sekreterliğini yürüten Kemal Sül-
Kemal Türkler 92 oy ile DİSK Genel Baş- ker’in yerine İbrahim Güzelce’nin Genel
kanlığına ilk turda seçildi. Kullanılan oy Sekreter olarak seçilmesi yeni bir döne-
sayısı 134, boş oy sayısı ise 39 oldu. Ardın- min de işaretiydi. Güzelce, Basın-İş Baş-
Cumhuriyet,
25 Mayıs 1975. dan Genel Sekreter seçimine geçildi. Genel kanı olarak DİSK’in kurucuları arasında
yer almış ve DİSK’in ilk Genel Sekreteri Tablo 1: 5. Genel Kurulda Seçilen
Yürütme Kurulu
olmuştu. Ancak kısa bir süre sonra, 1967
Adı Soyadı Görevi Sendikası
sonlarında DİSK Genel Sekreterliğinden
Kemal Türkler Genel Başkan Maden-İş
ve Basın-İş Genel Başkanlığından ayrıla-
İbrahim Güzelce (*) Genel Sekreter Basın-İş
rak Federal Almanya’ya gitmiş ve Alman
Mehmet Kılınç Üye Petkim-İş
Sendikalar Birliği (DGB) Yabancılar Büro-
Celal Küçük Üye Lastik-İş
su’nda çalışmaya başlamıştı. Güzelce’nin
Rıza Güven Üye Tekstil
ikinci Genel Sekreterliği de Nisan 1976’da
Kemal Nebioğlu Üye Gıda-İş
ani ölümü nedeniyle oldukça kısa sürdü.
Mehmet Karaca (*) Üye Maden-İş
Güzelce’nin bu kısa görev süresinde yeni
Fehmi Işıklar (*) Üye Maden-İş
dönemin ilk adımları atıldı. Bunlardan en
önemlisi 1 Mayıs 1976’nın kitlesel ve açık (*) Nisan 1976 ölen Güzelce’nin yerine Haziran 1976’da Meh-
met Karaca Genel Sekreter seçildi. Karaca’dan boşalan Yü-
alanda kutlanması hazırlıklarıdır. Ancak rütme Kurulu üyeliğine ise Fehmi Işıklar getirildi.
Güzelce’nin beklenmedik ölümü üzerine

Yönetim Kurulu, Denetim Kurulu ve Onur
Yönetim Kurulunun 11-12 Haziran 1976 ta-
Kurulu asıl ve yedek üyelikleri için 68 oy
rihli toplantısında Mehmet Karaca 37 oyla kullanılan seçimler sonunda seçilenler
Genel Sekreterliğe seçildi. Karaca’nın Ge- şunlardı:
nel Sekreterliğe seçilmesi üzerine boşalan
Yönetim Kurulu asıl üyeliklerine sırasıy-
Yürütme Kurulu üyeliği için, Anatüzüğün
la, Hakkı Öztürk, Şükrü Özbayrak, Meh-
28. maddesi gereğince yapılan ve 23 üye-
met Mıhlacı, Kenan Akman, Niyazi Kuas,
nin katıldığı gizli oylama sonucunda Fehmi
Mustafa Karadayı, Niyazi Arslan, Erol Yal-
Işıklar, ikinci turda 17 oyla Yürütme Kurulu
çın, Mülayim Güdücü, Fuat Pınarbaşı, Ce- 5. Genel Kurulda
üyeliğine seçildi. vat Özhasırcı, Selahattin Sayın, Halil Hay-
seçilen Yürütme
Kurulu üyelerinin bir
bölümü. Soldan sağa:
ta, Tuncer Kocamanoğlu, Nihat Öztürk, Ali
Genel Sekreter seçiminin ardından Yürüt- Rıza Güven, Celal
Samet, Kemal Yılmaz, Yurdakul Gözde, Ali Küçük, Kemal Türkler,
me Kurulunun beş üyesinin seçimine ge- Mehmet Karaca ve
Şahin ve Mehmet Akıncı seçildiler. Mehmet Kılınç.
çildi. Yapılan Anatüzük değişikliği gereği
Genel Başkan, Mehmet Kılınç, Celal Kü-
çük, Kemal Nebioğlu, Rıza Güven, Mehmet
Karaca ve Uğur Cankoçak’ı aday göster-
di. Adayların üç tur yapılan oylamada üçte
iki oy çoğunluğu elde edemedi. Sonuçta
üç turun oy toplamında sağlanan salt ço-
ğunluğuna göre, Mehmet Kılınç, Celal Kü-
çük, Rıza Güven, Kemal Nebioğlu ve Meh-
met Karaca Yürütme Kurulu üyeliklerine
seçildi.
Soldan sağa:
İbrahim Güzelce,
Kemal Türkler,
Rıza Güven ve
Mehmet Karaca.
Yönetim Kurulu yedek üyeliklerine sıra- ve özgürlüklerden yoksun bulunduğu da

sıyla, Süleyman Çelebi, Özer Kömek, Yıl- saptandığından, Türk kadınının, ekono-
maz Bilge, Mehmet Bekiroğulları, Os- mik bağımsızlığa ve gerekli sosyal haklara
man Özkan, Bektaş Avşar, Celal Ceylan,
kavuşturulması için gerekli çalışmalarda
Celal Yalçınkaya, Rafet Demirtel, Yaşar
bulunulmasına oybirliği ile karar verildi”
Soykal, Macit Karabulut, Orhan Kuntel, Za-
fer Demirbilek, Yılmaz Seçkin, Fuat Gedik, deniyordu. Ancak bu kararın alındığı ge-
A. Baki Son, Süleyman Atasayan, Rafet nel kurulda seçilenlerin tamamı erkek-
Bayraktar, Ali Kumbasar ve Murat Kusey- ti. DİSK’in toplam üye sayısı içinde kadın
ri seçildiler. üyelerin oranı tam olarak bilinmemekle
Denetim Kurulu asıl üyeliklerine Fikri Tan- birlikte üye sendikaların çok sayıda kadın
ta, Osman Özkan ve Mehmet Bekiroğulla- üyesi vardı. Ancak ilk kez kadın sorunu-
rı, Onur Kurulu asıl üyeleri olarak ise Ergün na ilişkin bir kararın alındığı genel kurulda
Erdem, Talat Öz, Türker Azaklı, Erdoğan
DİSK yönetim organlarına seçilenler ara-
Özen ve Ali Taşer seçildiler.
sında hiçbir kadın üyenin olmaması dikkat
KadInsIz Bİr DİSK Yönetİmİ çekiciydi. Bu tabloda 1977 ve 1980’de top-

lanan genel kurullarda da önemli bir de-
Birleşmiş Milletler (BM) tarafından 1975’in
ğişiklik yaşanmadı. Ancak 5. Genel Kurul
Uluslararası Kadın Hakları yılı ilan edil-
sonrasında DİSK’in yayın organlarında sık
mesi DİSK’in 5. Genel Kurul kararlarına
da yansımış ve 1 no.lu karar kadın işçile- sık kadın sorunu konusunda yazılar yer
re ayrılmıştı. Kararda “yasalardaki ileri- almaya başladı.
ci ve eşitlik ilkesine dayanan hükümle- Not: DİSK ve kadınlar konusunda kapsamlı bir değerlendir-
re rağmen uygulamada hâlâ birçok hak me bu kitabın ilerleyen sayfalarında yer almaktadır.
Olağanüstü Genel Kurul

(1976)
5. Genel Kuruldan 17 ay sonra, DİSK Olağa-
nüstü Genel Kurulu Anatüzük değişikliği
gündemi ile 24 Ekim 1976 günü DİSK genel
merkezi toplantı salonunda toplandı. Ola-
ğanüstü Genel Kurul, ileride ayrıntılarıy-
la ele alınan ve Eylül 1976’da gerçekleşti-
rilen DGM direnişinin (Genel Yas Eylemi)
ardından toplandı. Olağanüstü Genel Kurul
özellikle Genel Yas Eylemi gerekçesiyle iş-
ten atılan işçilerle dayanışma için gerek-
li Anatüzük değişikliklerinin yapılmasını
amaçlıyordu.14
Genel Kurulun Divan Başkanlığını DİSK’e

yeni katılan Genel-İş Genel Başkanı Ab-
dullah Baştürk yaptı. Olağanüstü Genel
Kurul, DİSK’in örgütsel yapısını güçlendir-
mek için Anatüzük’te değişiklikler yapıl-
ması amacıyla, 25-29 Mayıs 1976’da yapı-
lan Gönen Konferansı ve 23 Ekim 1976’da
toplanan Genel Temsilciler Meclisinde alı-
nan kararlar çerçevesinde toplandı.
denilmekteydi. Önerge, Divan Başkanlı-
Genel Kurul başlarken Divan’a verilen bir DİSK Olağanüstü
Genel Kurulu,
önergede özetle “23 Ekim 1976 Cumarte- ğınca genel kurulun oylarına sunuldu. Oy-
1976, DİSK Arşivi.
si günü İstanbul Spor ve Sergi Sarayında birliğiyle kabul edilerek gündemin Tüzük
toplanan DİSK Temsilciler Meclisi toplan- değişikliğine ilişkin maddelerine geçildi.
tısında Yürütme Kurulumuzun bugün 24 Mal varlığı tartışması DGM direnişi sıra-
Ekim 1976 günü yapılacak Olağanüstü Ge-
sında sağcı basın tarafından DİSK yöneti-
nel Kurul’da mal varlıklarının açıklanaca-
mini yıpratmak amacıyla açılmıştı.
ğı duyurulmuştu. Böyle bir açıklamanın
kongre sırasında yapılmasının DİSK Yü- Olağanüstü Genel Kurulda gündeme gelen
rütme Kuruluna güvensizlik anlamına ge-
Anatüzük değişikliklerinin nedeni özellikle
lebileceğini bu bakımdan aşağıda imzala-
DGM direnişinin ardından işten atılan DİSK
rı bulunan bizler açıklamanın DİSK’e bağlı
bütün sendikaların yürütme kurulları se- üyelerine destek olmak amacıyla bir daya-
viyesinde genişletilerek kongreden son- nışma fonu kurulması ve DİSK’in örgütsel
raki bir tarihte yapılmasının talep ederiz” yapısının bölge temsilciliklerinin etkinliğini
14 DİSK dergisi, Sayı 28, Ekim 1976.; DİSK Ajansı, 19 Kasım 1976. artırmak yoluyla güçlendirilmesi idi.
Türkler ve Baştürk
DİSK Olağanüstü
Genel Kurulunda DİSK
flaması önünde, 1976.
DİSK Arşivi.
DİSK İşsizlik Fonu ve

Dayanışma Fonu
DİSK Yönetim Ku-

rulu ile Başkan-
lar Konseyi 12
Kasım 1976 tari-
hinde yaptığı ola- Aidat: Üye başına 150 kuruş olan DİSK üye- hükme bağlandı. Bu aidatın üyesi olduğu
ğanüstü toplantı- si sendikaların üyelerinin DİSK’e ödeyece- sendika tarafından işçinin çalıştığı işyerin-
da bir İşsizlik Fonu
kurulmasını karar- ği aidatlar yasal brüt günlük asgari ücretin den kaynağından kesilip DİSK banka hesa-
laştırdı. Konu ile il- onda biri olarak belirlendi. Dönemin yasal bına yatırılması benimsendi.
gili DİSK’in Sesi ga-
zetesinde yapılan günlük asgari ücreti 60 TL olduğu için onda
değerlendirme- Üye sendikaların, bütçelerine fon koymak
biri 6 TL anlamına geliyordu Böylece DİSK’e
de “DİSK üyeleri- veya gerekli organlarında karar almak su-
nin iş güvenliğini ödenecek aidat dört katına çıkarılmış oldu.
sağlamak, onla- retiyle veya gerektiğinde DİSK Yürütme
ra kapitalist dü- Dayanışma Fonu: Anatüzük değişikliği ile Kurulunun isteğiyle gücü oranında DİSK
zenin saldırıları-
na karşı koymada Dayanışma Fonu tanımı genişletildi. Tüzü- Dayanışma Fonu’na katkıda bulunmaları
yardımcı olmak
ğün 46. maddesi “DİSK bünyesinde yapı- hükme bağlandı.
için bir İşsizlik Fo-
nu kurmuştur” de- lan grevleri destekleme veya DİSK ilkele-
nildi. Aynı yazıda 1 Dayanışma Fonu gelirlerinin DİSK’in banka-
Ocak 1977’den son-
rini gerçekleştirme mücadelelerinde işten
da açtıracağı özel bir hesapta toplanmasına
ra işten atılan DİSK çıkarılan işçilere yardım yapma amacı ile
üyelerine İşsizlik ilişkin hüküm Tüzüğe kondu. Bu hesapta
Fonu’ndan düzen- DİSK hesabı içinde bir dayanışma fonu ku-
toplanan Fon’un, üye sendikaların uygula-
li ödeme yapılaca- rulur” şeklinde değiştirildi.
ğı belirtildi. DİSK dığı grevlerde üyelerine ödenmek üzere is-
İşsizlik Sigorta-
sı Fonu’nun temel
Dayanışma Fonu’na kaynak sağlamak için temleri üzerine DİSK Yürütme Kurulunun
kaynağı 24 Ekim Anatüzüğe yeni hükümler kondu. 2/3 oyu ile alınan kararla borç ya da bağış
1976’da toplanan
Olağanüstü Genel olarak verilebileceği kuralı benimsendi.
DİSK üyesi sendika üyelerinden her tak-
Kurulda Tüzük de-
ğişliği ile kurulan vim yılında yasal brüt asgari ücretin iki ka- Ayrıca, Fon gelirlerinin, DİSK ilkeleri-
Dayanışma Fonu
olacaktı.
tını aşmamak şartıyla brüt bir günlük üc- ni gerçekleştirmek amacı ile yapılan giri-
reti tutarında dayanışma aidatı alınması şimlerde işlerine son verilen DİSK’e bağlı
sendikaların üyelerine Yürütme Kurulu İşçi memur

ayrımı üstüne
kararı ile sosyal yardım ya da borç olarak bir çizim,
Tan Oral,
verilme amacı dışında kullanılamayacağı DİSK dergisi,
da hükme bağlandı. Sayı 18,
Aralık 1975.
Yapılan Tüzük değişikliği ile Genel Kurulun

toplama gününde görevde bulunan seçim-
le işbaşına gelmiş DİSK Bölge Temsilcileri
Genel Kurulun doğal delegesi haline geldi.
Tüzük değişikliği ile Başkanlar Konseyine
DİSK Yürütme Kurulu da eklenerek Kon-
sey’in yapısı güçlendirildi.
5. Genel Kurul SonrasI

Çeşİtlİ ÇalIşmalar
DİSK Yönetimi 5. Genel Kurul sonrasın-
da hızlı ve yoğun bir çalışma içine gir-
hep gündeminde oldu. Bilindiği gibi 1975
di. Bir yandan DİSK’in merkezî faaliyet-
yılında 1475 sayılı Yasa’da yapılan değişik-
lerini güçlendirecek kararlar alınırken,
lik ile kıdem tazminatı süresi 30 güne çı-
öte yandan ülke ve emek gündemiyle il-
karılmış ancak kıdem tazminatı ile ilgili bir
gili eylemler ve çalışmalar yapılmasını
fon kurulması hükmü Yasa’ya eklenmişti.
kararlaştırıldı.
1975 yılında kıdem tazminatı ile ilgili yapıl-
1975-1980 döneminde DİSK, toplu pazarlık mak istenen değişliği DİSK Yürütme Kuru-
alanında önemli ve çok iddialı hedefler orta- lu şöyle değerlendiriyordu:15
ya koydu. İşkollarında, toplu sözleşme tas- 1-b) Basından, kıdem tazminatlarının 30
laklarına çalışma sürelerinin düşürülmesi, 1 güne çıkarılması ile ilgili Yasa teklifinin
Büyük Millet Meclisine verildiği öğre-
Mayıs’ın tatil günleri arasına alınması, iş gü-
nildiğinden ve çıkarılmak istenen Yasa-
vencesine ilişkin mekanizmalar, işçi sağlığı nın, işverenin işçiye ödemekle yüküm-
ve iş güvenliği önlemleri gibi hükümler alın- lü olduğu kıdem tazminatına devleti de
ortak edici bir hedef güttüğü, ayrıca, iş-
dı. Bu taleplerden pek çoğu verilen karar-
vereni kendisinin ödemesi gerekli kı-
lı mücadelelerle toplu sözleşme hükmü ha- dem tazminatı yükünden kurtararak,
line gelebildi. MESS sözleşmelerinde hayata onu rahatça işçi çıkarma olanağı hazır-
layacağı ve düşük ücretle işçi çalıştırıl-
geçirilen çalışma sürelerinin kademeli ola- masını da bu yolla gerçekleştirileceği,
rak düşürülmesi, bu dönemde toplu pazar- işçilerin iş güvencesinin ise ortada kal-
lık alanında gerçekleştirilen anılmaya değer dırılacağı planlandığından tasarının bu
biçimi ile yasalaştırılmasına kesinlikle
gelişmeler arasında yer aldı. karşı çıkılmasına
Kıdem tazminatı konusunda yapılan dü- 1525-26-27 Mayıs 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplan-
tısı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK
zenlemeler kuruluşundan itibaren DİSK’in Arşivi.
KIDEM TAZMİNATI FONU İŞÇİ
HAKLARINA SALDIRI GİRİŞİMİDİR
DİSK Genel Sekreteri Mehmet Ka- çıkarlarına son darbelerini vurabil-
raca’nın Açıklaması: me telâşı içindedir. Kıdem Tazmina-
“Verilen haklar geri alınmayacaktır” tı Fonu Tasarısı MC’nin işçi düşma-
diyen MC yalan söylemektedir. Kı- nı girişimleri arasında yer almak-
dem Tazminatı Fonu Tasarısı ile ka- tadır. Birikmiş kıdem tazminatları-
zanılmış haklar geri alındığı gibi, işçi nın getireceği yükten çekindikleri
çıkarlarına aykırı yeni hükümler ge- için bugüne kadar işverenler işçile-
tirilmektedir. Bu da yetmiyormuş ri istedikleri zaman ve rahatça işten
gibi, hazırlanan ve başbakanlığa ve- atamıyorlardı.
rilen tasarı, işverenlerin isteği üzeri- Yani kıdem tazminatı işçi için işvere- DİSK dergisi, Sayı 33, Mart 1977.
ne geri alınmıştır. Tasarıda işveren- ne işçiyi işinden çıkarma olanağı ve-
lerin çıkarları doğrultusunda yapıla- ren 13’üncü maddeye karşı bir çeşit taktirde kıdem tazminatlarının işçi
cak değişikliklerle kıdem tazminatı “iş garantisiydi”. Yeni tasarıya göre için hemen hemen hiç bir anla-
bir sosyal kazanım olmaktan çıkarı- işveren bu yükten kurtulacak ve kı- mı kalmayacaktır. Örneğin kıdem
lacaktır. İşverenlerin bir isteği üzeri- dem tazminatları ayrı bir fonda top- tazminatına ilişkin tüm ödemele-
ne tasarıyı geri almaktan çekinme- lanacaktır. Böylece, işverenler birin fondan yapılmasını isteyen işve-
yen MC’nin böylece büyük serma- rincisi başta bilinçli DİSK üyeleri ol- renlerin amacı daha az işçiye daha
ye çevrelerinin sözcülüğünü yaptı- mak üzere, istedikleri işçiyi istedik- çok üretim yaptırmak ve DİSK’e üye
ğı bir kez daha ortaya çıkmıştır. MC leri zaman işten çıkarma olanağına olan veya olmayan işçileri işten çı-
sosyal içerikli yasalar, refah derken kavuşacaklar. İşten çıkardıklarının karmak suretiyle işyerlerini diken-
halkımızın hak ve çıkarlarını daha da yerine olacakları yeni işçilere dü- siz gül bahçesi haline getirmek-
kısıtlamaktadır. şük ücret verecekleri için daha faz- tir. Ayrıca işverenler fona ödeye-
Kıdem tazminatı uygulaması işçi sı- la kâr elde edecekler. İkincisi, 13 ve cekleri primlerin gider olarak gös-
nıfımızın çıkarlarını ilgilendirdiği için 17’nci maddeleri keyfi bir şekilde terilmesini isteyerek devlete daha
bu konuya ilişkin girişimler tüm iş- uygulayacakları için işçilerin örgüt- da az vergi ödemenin yollarını ara-
çiler ve kamuoyu önünde açıkça lenmesini daha da zorlaştıracaklar- maktadırlar. İşverenlerin bir baş-
tartışılmalıdır. dır. Üçüncüsü de, SSK’da yaptıkları ka önerisi de fona katılma paylarının
gibi kıdem tazminatı fonu için üzer- düşürülmesidir.
Oysa Çalışma Bakanlığı işçi kuru-
luşlarına danışmadan bir tasarı ha- lerine düşen ödemeyi yapmaya- Böylece işveren işten çıkardığı işçi-
zırlamış ve yangından mal kaçırır- rak yeni bir kazanç daha sağlaya- nin kıdem tazminatı işçiden kesilen
casına başbakanlığa gönderilmiş- caktır. Dördüncüsü, yine SSK’da ol- primlerle ve ayrıca devletin kese-
tir. Daha sonra, işveren kuruluşları- duğu gibi fonda birikecek milyonlar sinden, yani yine emekçi halkın ver-
nın isteğine boyun eğerek geri aldığı yağmalanacaktır. gileriyle ödenecektir.
tasarıda özellikle işverenlerin iste- DİSK olarak kıdem tazminatı uygu- İşverenlerin değişiklik önerileriyle
dikleri değişiklikleri yapmak üze- lamasıyla bir noktaya kadar sağla- birleştirildiğinde hazırlanan tasarı-
re sadece Türk-İş, işverenler konfe- nan iş garantisini bütünüyle orta- nın neden DİSK’ten ve kamuoyun-
derasyonu ile bir banka temsilcisini dan kaldırdığı, işverenlere yeni kâr dan saklandığı daha iyi anlaşılmak-
toplantıya çağırmıştır. 550 bin işçi- alanı açtığı ve özellikle DİSK’in ör- tadır. Bu gerici ve sermaye yanlı-
nin sözcüsü olan konfederasyonu- gütlenmesine yöneleceği için Kı- sı girişim karşısında bugüne kadar
muzun görüşünün alınmak isten- dem Tazminatı Fonu Tasarısını işçi sessiz kalan Türk-İş’in bu sessizliği
memesini işçi sınıfına hakaret ola- hak ve çıkarlarına karşı yönelmiş bir ancak kıdem tazminatı fonu tasarı-
rak kabul ediyoruz. girişim olarak görüyoruz. sını onayladığı anlamına gelir.
Aslında MC, temsil ettiği büyük ser- Öte yandan, işverenlerin deği- Türk-İş yönetimi için önemli olan
maye adına giderayak işçi hak ve şiklik önerileri de kabul edildiği işçi sınıfının çıkarlarının ayaklar
5. Genel Kurulda Seçİlen Yürütme
Kurulu Üyelerİnİn Bİyografİlerİ
altına alınması değildir. DİSK’in

MEHMET KARACA DİSK Genel Sekreteri
hızlı gelişmesini önlemeye yö- ve baştemsilciliği görevlerini üstlen-
nelik işverenlerin ve MC’nin di. 15-16 Haziran 1970 işçi direnişin-
her girişiminin altında mutla- den sonra işten çıkarıldı.
ka Türk-İş yönetiminin de im-
zası vardır. Otosan’da işten çıkarılmasının ar-
dından Maden-İş Pendik IV. Bölge
“Sosyal refahın” lâfını edip hal-
Temsilciliği örgütlenmesinde gö-
kımızı yoksulluğa iten MC, ka-
rev aldı. 1972 ve 1974 yıllarında Pen-
zanılmış kıdem tazminatı hak-
dik’te Bölge Temsilcisi seçildi. 1974
kına saldıracağı yerde işsizlik
Eylül’ünde gerçekleştirilen Ma-
sigortası ile İş Yasası’ndaki işçi
den-İş 21. Genel Kurulunda Genel
kıyımının araçları olan 13 ve 17
Başkan Vekili oldu. Maden-İş Ge-
nci maddeler üzerine görüşle-
nel Başkan Vekili olduğu dönemde,
rini açıklasınlar. Hem işsizlik si-
1975 yılında gerçekleştirilen DİSK 5.
gortası kurmayıp 13 ve 17 nci Mehmet Karaca bir toplantıda Türkler ile birlikte,
DİSK Arşivi. Genel Kurulunda DİSK Yürütme Ku-
maddeleri kaldırmayacaksınız,
rulu üyesi seçildi.
hem de kıdem tazminatı fonu Mehmet Karaca, 1945 yılında Bolu,
kurarak işçileri işverenlere kul Göynük’te bir çiftçi ailesinin çocu- Aynı genel kurulda DİSK Genel Sek-
köle yapmaya kalkışacaksınız. ğu olarak dünyaya geldi. İlkokulu dı- reteri olarak seçilen İbrahim Güzel-
Bunun bir tek adı vardır. O da şarıdan tamamladı, Orta öğretimi- ce’nin karaciğer kanserine yakalan-
işçi düşmanlığıdır. DİSK önce- ne Adapazarı İmam Hatip Okulu’nda masının ardından vekaleten DİSK
likle işsizlik sigortasının kurul- başladı. Bir yıl süren öğretiminin ar- Genel Sekreterliği yaptı. Güzelce’nin
masını ve anti-demokratik 13 dından İstanbul Haydarpaşa Erkek 11 Nisan 1976’da ölümünün ardın-
ve 17 nci maddelerin kaldırıl- Enstitüsü’ne devam etti. Bu okuldan dan ise DİSK Genel Sekreteri oldu.3
masını istemektedir. 1963 yılında ayrılarak işçilik yapma- Karaca’dan boşalan Yürütme Kurulu
MC halkımıza karşı açtığı bu ya başladı.1, 2 üyeliğine ise Maden-İş Genel Baş-
meydan savaşını faşist cina- kan Yardımcısı Fehmi Işıklar geldi.
1963 ve 1964 yılları arasında Topha-
yetleri kışkırtarak, gencecik
ne’de bulunan bir torna atölyesinde DİSK Genel Sekreterliği görevini
çocukların kanına girerek, iş-
çalıştıktan sonra 1965 ve 1966 ara- sürdürürken 1976 1 Mayıs’ının Tertip
sizliği hayat pahalılığını ve ver-
sı askerlik yaptı. Askerlik dönüşü, Komitesinde Kemal Nebioğlu ve Me-
gileri arttırarak, kıdem taz-
1967’de Otosan Fabrikası’nda ça- met Ertürk ile görevlendirildi.4 1977
minatı fonu kurarak, kiraları
lışmaya başladı ve işyerinde örgüt- 1 Mayıs Tertip Komitesi ise Mehmet
yükselterek, Amerikan em-
lü bulunan Bağımsız Çelik-İş’e üye Karaca başkanlığında Memet Er-
peryalizminin uşaklığını yapa-
oldu. 1969’da ise DİSK’in kurucula- türk ve Av. Müşür Kaya Canpolat’tan
rak sürdürmektedir. Bu ne-
rından Maden-İş’in Otosan Fabri- oluşturuldu.5
denle, emekçi halkımız, işçi
kası’nda örgütlenme çalışmalarına
sınıfımız seçimlere MC’siz gir- 3 11-12 Haziran 1976 tarihli DİSK Yönetim Kurulu
aktif olarak katıldı. 1970 yılına kadar toplantısı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar
mek ve seçimlerden de de-
Otosan’da sendika işyeri temsilciliği Defterleri, DİSK Arşivi.
mokratik ilerici bir iktidarla 427 Şubat 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu to-
1“Karaca, Mehmet” maddesi, Türkiye Sendik- plantısı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar
çıkmak istiyor. acılık Ansiklopedisi, 2. Cilt, İstanbul: Tarih Vakfı Defterleri, DİSK Arşivi.
ve Kültür Bakanlığı ortak yayını, 1998. 5 9 Mart 1977 tarihli DİSK Yürütme Kurulu to-
Kaynak: DİSK dergisi, Sayı 33, Mart 1977.
2“M. Karaca DİSK Genel Sekreteri Seçildi”, DİSK plantısı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar
dergisi, Sayı 24, Haziran 1976. Defterleri, DİSK Arşivi.
Aralık 1979’da gerçekleştirilen Maden-İş Ge-

nel Kurulunda Genel Sekreter olarak seçildi.
22 Temmuz 1980’de DİSK eski Genel Başkanı
ve Maden-İş Genel Başkanı Kemal Türkler’in
öldürülmesinin ardından Maden-İş Yöne-
tim Kurulu kararıyla Maden-İş Genel Başka-
nı oldu.
12 Eylül 1980 askeri darbesi sonrası DİSK ve

DİSK üyesi sendikaların yöneticilerinin bir
kısmı gözaltına alındı. Mehmet Karaca, Ma-
den-İş Yürütme Kurulunun, sıkıyönetimin
“teslim ol” çağrısına uymama kararı aldıkla-
rını fakat sonra parti (TKP-Türkiye Komünist
Partisi) aracılığı ile yurtdışına çıktıklarını be-
lirtmektedir.8 Karaca yurt dışında sendikal ve
politik çalışmalarını sürdürdü, bu sırada va-
tandaşlıktan çıkarıldı.
DGM eylemi sırasında, 21 Eylül 1976 günü
Mehmet
Karaca Türkler Karaca DİSK’ten gözaltına alındı ve tutuk- Mehmet Karaca, sendikal alanda aktif olduğu
ile birlikte
Mayıs 1976’da. landı. Avukatların itirazları sonrası 23 Eylül kadar siyasette de etkindi. TKP’nin Merkez
Türkler’in
arkasında solda 1976’da tutuklama kararının kaldırılmasıyla Komite üyesiydi. 1987 yılında TKP ile TİP’in
Av. Rasim Öz,
tahliye edildi. birleşme çalışmalarına katıldı ve birleşme
DİSK Arşivi.
sonucunda oluşan yeni partinin (TBKP-Tür-
1977 sonbaharında yaşanan uzmanlar ve yö- kiye Birleşik Komünist Partisi) Merkez Ko-
netim krizi6 sırasında 7 kişilik DİSK Yürütme mitesi üyesi oldu.9 Türk Ceza Kanunu’nda
Kurulu 4 ve 3 olarak iki ayrı gruba bölündü ve yapılan değişikliğin ardından Mayıs 1991’de
Mehmet Karaca, Yürütme Kurulunun çoğun- Türkiye’ye döndü.
luğu tarafından görevden alındı. DİSK Onur
DİSK ve üye sendikaların kapatılma kararla-
Kurulu bu krizin ardından 19 Ekim 1977’de
rının kaldırılması ve DİSK yöneticilerin bera-
aldığı kararla DİSK Genel Sekreteri Mehmet
at etmesi üzerine Temmuz 1991’de yeniden
Karaca’yı DİSK üyeliğinden 1 ay süreyle ge-
faaliyete geçen Maden-İş’in genel başkanlık
çici olarak ihraç etti. Kararın gerekçesinde
görevini üstlendi. Mart 1992’de gerçekleşti-
Karaca’nın “Sıfat ve yetkilerini kötüye kul-
rilen Maden-İş Olağanüstü Genel Kurulunda
landığı ve tüzük hükümlerine ve alınan ka-
sendikal görevlerini bıraktı.
rarlara uymadığı”7 davrandığı belirtildi. Kriz,
daha sonra erken toplanan ve 22-26 Aralık Mehmet Karaca evli ve 2 erkek çocuk
1977’de gerçekleştirilen 6. Olağan Genel Ku- babasıdır.
rul ile çözüldü. 8Aziz Çelik, Deniz Beyazbulut ve Zeynep Kandaz (2021), “12
Eylül Darbesi ve Sendikal Hareket”, Emek Tarihi Konfer-
6 DİSK’te uzmanlar ve yönetim içi kriz metin içerisinde ansları IV, Hazırlayanlar Erol Ülker ve Tayfun Mertan, İstan-
ayrıntılı olarak yer almaktadır. bul: Sosyal Tarih Yayınları.
7 Milliyet, 22 Ekim 1977. 9 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2.
MEHMET KILINÇ DİSK Yürütme Kurulu Üyesi ve Başkan Vekili

Mehmet Kılınç
1934 yılında Maraş’ta doğdu. DGM direnişi
davasında
13 Mayıs 1963’te Ankara’da kurulan Türki- yargılanırken,
DİSK Arşivi.
ye Petrol ve Enerji İşçileri Federasyonu’nun
(Petrol-İş) kurucularındandı.10 Kurulduğunda
federasyonun Genel Başkanlığını üstlendi. 9
Mayıs 1964’te gerçekleştirilen Petrol-İş Ge-
nel Kurulunda yeniden federasyonun Genel
Başkanı oldu.
Petrol-İş’in 18 Haziran 1965 tarihli Genel Ku-

rulunda federasyonun yeni kurulacak işkolu
sendikası Petkim-İş’e devrine karar verildi.11
Petkim-İş 9 Eylül 1965’te Ankara’da kuruldu.
Mehmet Kılınç Petkim-İş’in kurucuları ara-
sında yer aldı ve uzun yıllar Petkim-İş Genel
Başkanlığı yaptı.
1965’te, T. Pancar-İş, T. İl-İş, T. Sağlık-İş, T.

Motor-İş, T. Koop-İş, T. Petrol-İş ve T. Tesi- üyesi Petrol Kimya-İş, 1976’da kendisini feshe-
sat-İş tarafından kurulan Türkiye İşçi Sen- derek Petkim-İş’e katıldı. İki sendikanın birleş-
dikaları Dayanışma Konseyinin başkanlığı mesi sonucu oluşan sendikanın Genel Başkan-
görevini üstlendi.12 Konsey’in dağılmasının ar-
lığına Mehmet Kılınç seçildi. Petkim-İş Genel
dından13 14 Aralık 1968’de kurulan Özgür-İş
Başkanlığı görevini 14-16 Nisan 1979 tarihinde
(Türkiye Özgür İşçi Sendikaları Konfederas-
gerçekleştirilen Genel Kurula kadar sürdürdü.
yonu) kurucu heyetinde Petkim-İş adına yer
aldı. Konfederasyon 27 Aralık 1969’da Ankara DİSK’in 21-24 Mayıs 1975 tarihlerinde ger-
Valiliğince feshedildi.14 çekleştirilen 5. Genel Kurulunda Kemal Nebi-
Kuruluşundan itibaren bağımsız bir sendi- oğlu’nun çekilmesi üzerine Divan Başkanlığı
ka olarak çalışmalarını sürdüren Petkim-İş 19 görevini devraldı. Mehmet Kılınç’ın Genel Ku-
Ocak 1975’te gerçekleştirilen Petkim-İş Ola- rulu yönetme tarzı delegeler arasında tartış-
ğanüstü Genel Kurulunda DİSK’e üye olma ka- malara sebep oldu. Bu genel kurulda Yürütme
rarı aldı. DİSK’in her işkolunda tek sendika ilke-
si doğrultusunda aynı işkolunda kurulu DİSK
10“Petrol-İş (Türkiye Petrol İşçi Sendikaları Federasyonu)”
maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, 2. Cilt, İstanbul:
Tarih Vakfı ve Kültür Bakanlığı ortak yayını, 1998.
11“Petkim-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi,
2. Cilt, İstanbul: Tarih Vakfı ve Kültür Bakanlığı ortak yayını,
1998.
12 “Türkiye İşçi Sendikaları Dayanışma Konseyi” madde-
si, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, 3. Cilt, İstanbul: Tarih
Vakfı ve Kültür Bakanlığı ortak yayını, 1998.
Yıldırım Koç (1996), Türkiye İşçi Sınıfı ve Sendikacılık Tarihi,
13
Ankara: Yol-İş Sendikası Yayınları, ss. 300-310.

Yıldırım Koç (2003), Türkiye İşçi Sınıfı ve Sendikacılık Hare-
14 Kılınç CKMP yöneticiliği döneminde Türkeş ile birlikte (1965),
keti Tarihi, Genişletilmiş 2. Baskı, İstanbul: Kaynak Yayınları; Yürüyüş dergisi, Sayı 88, 14 Aralık 1976,
akt. Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi (1998), 2. Cilt. TÜSTAV Feridun Gürgöz Süreli Yayınlar Arşivi.
Kurulu üyesi seçildi ve DİSK Genel Başkan Ve- açtı. Bunun üzerine 10 Nisan 1977’de topla-
kili oldu. Ayrıca bu dönemde DİSK Sosyal İliş- nan Petkim-İş Ankara Şubesi Olağanüstü Ge-
kiler Dairesi Başkanlığı yaptı.15 DİSK’in 22-28 nel Kurulunda CHP’li olduğunu belirterek İz-
Aralık 1977 tarihlerinde gerçekleşen 6. Genel mir Milletvekili adayı olacağını söyledi.18 DİSK
Kurulunda ise Yönetim Kurulu üyesi seçildi. Yürütme Kurulu, Mehmet Kılınç’ı bu süreçte
“milletvekili aday adayı olması dolayısıyla ge-
Mehmet Kılınç, 1 Eylül 1965’e kadar Cumhuri-
yetçi Köylü Millet Partisi (CKMP) üyesiydi ve nel seçimlere kadar” toplantılardan izinli say-
Parti’nin Genel İdare Kurulu üyeliğini yaptı. Bu dı.19 Ancak Kılınç Milletvekili seçilemedi.
tarihte merkez adaylarının tespit edilmesi sı-
Kılınç'ın İktisadi Mücadelen Siyasi Mücadele-
rasında çıkan tartışmalar sonucu Parti’den is-
ye adlı bir kitabı bulunmaktadır (Ankara: Pe-
tifa etti.16
kim-İş Yayınları,1975).
Mehmet Kılınç, Petkim-İş Genel Başkanlığı
Kılınç, DİSK Ana davasında yargılananlar ara-
döneminde özellikle TİP çevresinden yoğun
sında yer almadı. Bir resmî belgede firari ola-
eleştiriler aldı.17 Kılınç’ın Yürüyüş’te yayım-
lanan Alpaslan Türkeş ile birlikte olduğu fo- rak belirtilmektedir.20
toğrafı üzerine siyasi çizgisi tartışmalara yol Hakkında çok az biyografik bilgi bulabildiğimiz
1525-26-27 Mayıs 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu to- Mehmet Kılınç’ın ölüm tarihi saptanamamıştır.
plantısı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri,
DİSK Arşivi. 18 Yürüyüş, Sayı 106, 19 Nisan 1977.
16 Cumhuriyet, 2 Eylül 1975. 1921 Mart 1977 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK
17Yürüyüş, Sayı 88, 14 Aralık 1976; Yürüyüş, Sayı 94, 25 Oc- Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
ak 1977; Yürüyüş, Sayı 102, 22 Mart 1977; Yürüyüş, Sayı 106, 20Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi Belgeleri, Petkim-İş
19 Nisan 1977. dosyası, Tarih Vakfı Arşivi.
FEHMİ IŞIKLAR DİSK Yürütme Kurulu Üyesi ve DİSK Genel Sekreteri
Okulu’nu tamamladı. 1966’da Muğla’da Or-

man İşletmeleri tamirhanesinde atölye şefi
olarak çalışmaya başladı.21
1960’ların başında Türk-İş üyesi Metal-İş Fe-

derasyonu’na bağlı Muğla Metal-İş'in kuruluş
çalışmalarına katıldı. 1968’de Türk-İş’e bağ-
lı Metal-İş Federasyonu Yürütme Kurulu üye-
liğine seçildi.22 Bursa’daki otomotiv grevi sı-
rasında federasyon yöneticileriyle yaşanan
uyuşmazlık sebebiyle 1973’te Çağdaş Me-
tal-İş’in kuruluş çalışmalarında yer aldı ve Ge-
nel Başkanlığını üstlendi.23 Çağdaş Metal-İş,
17 Ocak 1976 günü toplanan Genel Kurulunda
DİSK’e bağlı Maden-İş'e katılma kararı aldı.24
Ahmet Fehmi Işıklar 20 Ekim 1941’de Urfa’da 21“Işıklar, Fehmi” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklo-
Soldan sağa: pedisi, 2. Cilt, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak
Fehmi Işıklar, doğdu. Sanat Enstitüsü’nü Urfa’da tamam-
yayını, 1998.
Abdullah Baştürk,
ladıktan sonra 1958’de Kırıkkale Mühimmat 22Fehmi Işıklar (1986)., DİSK Davasında Savunma, İstanbul:
Kemal Nebioğlu.
Gür Yayınları:22.
Fabrikası’nda tornacı olarak çalışmaya baş- 23 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2.
ladı. 1961’de Kırıkkale’de Akşam Tekniker 24 DİSK 6. Genel Kurul Çalışma Raporu.
Işıklar, 11-12 Haziran 1976’da İbrahim Güzel-

ce’nin ölümü üzerine Mehmet Karaca’nın Ge-
nel Sekreterliğe seçilmesi nedeniyle boşalan
Yürütme Kurulu üyeliğine seçildi.25 Genel Sek-
reterin bulunmadığı zamanlarda Genel Sekre-
tere vekalet etmesine karar verildi. DİSK Ör-
gütlenme Dairesi Başkanlığına getirildi.26
Işıklar DİSK’in 22-28 Aralık 1977’de gerçek-

leşen DİSK 6. Genel Kurulunda Abdullah Baş-
türk’ün listesinden DİSK Genel Sekreteri se-
çildi.27 Işıklar 25- 30 Haziran 1980’de yapılan
7. Genel Kurulda da yeniden Genel Sekreter
seçildi.28
Fehmi Işıklar, 1 Mayıs 1979’un İstanbul’da kut-

lamasının yasaklamasını takiben DİSK Yürüt-
me Kurulu üyeleriyle birlikte İstanbul Sıkı- mahkemenizden adalet beklemiyorum” söz-
Fehmi Işıklar
yönetim Komutanlığınca tutuklandı.29 Işıklar, leriyle başladı. Işıklar’ın DİSK davasındaki sa- DİSK davasında,
1979’da 15-16 Haziran eylemlerinin yıldönü- vunması “DİSK Davasında Savunma” adıyla Cumhuriyet Arşivi.
münde DİSK’in Diyarbakır 10. Bölge’de dü- Mayıs 1986’da yayımlandı.33

zenlediği Bölge Temsilciler Meclisi toplan-
tısı sırasında yaptığı konuşma nedeniyle DİSK davasının 22 Ağustos 1984 tarihli duruş-
Diyarbakır Sıkıyönetim Komutanlığınca tekrar masında 3 yıl 11 ay 28 gün sonra tahliye edildi.
tutuklandı.30
1987 seçimlerinde Sosyal Demokrat Halkçı
12 Eylül 1980 askeri darbesinin ardından gö- Parti (SHP) 18. Dönem Bursa Milletvekili seçil-
zaltına alındı. Fehmi Işıklar 99 gün gözaltında di. 1990’da aralarında Abdullah Baştürk’ün de
kaldı.31 Diğer DİSK yöneticileri gibi gözaltın- olduğu bir grup milletvekili ile birlikte SHP’den
da işkence gören ve kötü muameleye uğra- ayrıldı ve kurucuları arasında yer aldığı Halkın
yan Fehmi Işıklar Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) Emek Partisi’nin (HEP)34 Genel Başkanlığını
146/1 maddesini ihlal ettikleri iddiasıyla 52 yürüttü.35
DİSK yöneticisiyle birlikte idamla yargılan- Temmuz 1991’de DİSK’in yeniden faaliyete
dı. Yaklaşık 4 yıl tutuklu kaldı.32 Fehmi Işıklar, geçmesinin ardından siyasi faaliyet yürütme-
DİSK davasındaki savunmasına “12 Eylül 1980 yi tercih ederek DİSK Genel Sekreterliğinden
ile başlayan DİSK davasında hukukun en te- istifa etti.36 1991’de yapılan genel seçimlerde
mel ilkeleri çiğnenmiştir. Bu davada adaletin
gerçekleşeceğine inanmıyorum. Bu nedenle 33 Işıklar (1986).
34Ekim 1989’da Paris’te düzenlenen Kürt konferansına katı-
2511-12 Haziran 1976 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, lan bir grup Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) milletvekili
DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK 16 Kasım 1989’da partiden ihraç edildi. İhraç kararını protes-
Arşivi. to eden aralarında Abdullah Baştürk, Fehmi Işıklar, Cüneyt
2618 Haziran 1976 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, DİSK Canver, Arif Sağ, Kemal Anadol, Kâmil Ateşoğlu ve Aydın Gü-
Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi. ven Gürkan’ın da bulunduğu bir grup milletvekili SHP’den
2722-28 Aralık 1977 tarihli DİSK Genel Kurulu, Genel Kurul istifa etti. Aralarında istifacı 10 milletvekilinin de (Abdullah
Karar Defterleri, DİSK Arşivi. Baştürk, Ahmet Türk, Cüneyt Canver, Kenan Sönmez, Salih
Sümer, İsmail Hakkı Önal, Mehmet Ali Eren, Arif Sağ, İbrahim
25-30 Haziran 1980 tarihli DİSK Genel Kurulu, Genel Kurul
28
Aksoy, Adnan Ekmen) bulunduğu bazı eski SHP’liler tarafın-
Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
dan 7 Haziran 1990 tarihinde HEP kuruldu. İlk genel başkanı
29 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2. Fehmi Işıklar oldu.
30 DİSK Ajansı, 2 Ağustos 1979. 35 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2.
31 Işıklar (1986). 3612 Mayıs 1992 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, DİSK
32 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2. Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
SHP-HEP işbirliği sonucu SHP listesinden 1993/1 sayılı kararıyla milletvekilliği düşürül-
(19. Dönem) Diyarbakır Milletvekili seçildi. dü. 1994’ten sonra aktif siyasal ve sendikal
Bu dönemde TBMM Başkan Vekilliği görevini yaşamdan çekildi.37
yürüttü.
Ahmet Fehmi Işıklar, resmi yazışmalar dışında
HEP’in kapatılmasıyla Fehmi Işıklar’ın Ana- Fehmi Işıklar adını kullanmayı tercih etti.
yasa Mahkemesi’nin 14.07.1993 tarih ve 37 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2.
RIZA GÜVEN DİSK Yürütme ve Yönetim Kurulu Üyesi ve DİSK Genel Başkan Vekili
27 Mayıs 1960 sonrasında Türk-İş Yönetim

Kurulunda ortaya çıkan boşalmalar üzerine
Türk-İş İdare Heyetine getirildi.
Türk-İş’e üye Teksif Federasyonu 3-6 Kasım

1961’de milli tip sendikaya Türkiye Tekstil ve
Örme Sanayii İşçi Sendikası’na (Teksif) dö-
nüştü. Güven, 1961’de bu sendikanın Yönetim
Kurulunda yer aldı. Ekim 1963’te gerçekleşen
Teksif Genel Kurulunda İstanbul Şube Başka-
nı seçildi.40 Ancak izleyen dönemde Rıza Gü-
ven ve İstanbul şubesinin yönetimi ile Teksif’in
Genel Merkez Yönetim Kurulu arasında siyasi
anlaşmazlıklar yaşadı.
1965 yılında yapılan Teksif Genel Kuruluna

Ali Rıza Güven 1925’te Malatya’nın Pötürge il- Rıza Güven ve İstanbul şubesinden seçilen
Rıza Güven DİSK 6.
delegeler alınmadı. Güven, 24 Mart 1965’te
Genel Kurulunda, çesinde doğdu. Güven, sanat okuluna devam
soldan sağa: Onur Kuruluna sevk edildi ve41 26 Ağustos
Nebioğlu, Güven, ederken Zeytinburnu Askeri Silahevinde çalış-
1965’te Teksif’ten ihraç edildi.42 Teksif yöneti-
Karaca ve Türkler,
Cumhuriyet Arşivi.
tı. Okulu bitirdikten sonra Devlet Demiryolları- minin bu tutumuna karşı açılan dava sürerken
nın Yedikule Atölyesi’ne tesviyeci olarak girdi.38 1965’te İstanbul Tekstil İşçileri Sendikası’nın
(Tekstil) kuruluş çalışmalarında yer aldı ve
Güven, 1947’de askerden döndükten son- aynı yıl toplanan ilk Genel Kurulunda Rıza Gü-
ra tekstil işkolunda çalışmaya başladı. 1951’de ven Genel Başkan seçildi.43 Rıza Güven sendi-
TEKSİF üyesi Tekstil ve Örme Sanayii İşçi kası adına 1966 yılında DİSK’in kuruluş hazır-
Sendikası Yedikule şube sekreterliğine, aynı lıklarında da yer aldı.
yıl yapılan genel kurulda Genel Başkan Vekil- Tekstil’in Anatüzüğünde birtakım değişiklik-
liğine seçildi.39 ler yapmak amacıyla 31 Mart 1968’de topla-
nan Genel Kurulda sendikanın kısa adı Tekstil
Rıza Güven, 1953’te İstanbul’daki dönemin açık adı ise Tekstil İşçileri Sendikası olarak de-
etkin sendikal yapılarından biri olan İstanbul ğiştirildi. 1968’de “Tekstil” adını alan sendika,
Sendikalar Birliği’nin yönetimine seçildi. 40“Güven, Rıza Ali” maddesi, Türkiye Sosyalist Kültür Ansik-
lopedisi, İstanbul: May Yayını, 1979.
38“Güven, Rıza Ali” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklo-
pedisi, 1. Cilt, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak
41 Türkiye Sosyalist Kültür Ansiklopedisi (1979).
yayını, 1998. 42 Türkiye Sosyalist Kültür Ansiklopedisi (1979).
39 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1. 43 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1.
Güven ve arkadaşlarının yönetiminde Tür- Rıza Güven,

DİSK davasında,
kiye çapında örgütlenerek işkolunun etki- Cumhuriyet Arşivi.
li sendikalarından biri haline geldi.44 8-9 Ka-
sım 1969’da yapılan Genel Kurulda Rıza Güven
Genel Başkanlığa getirildi.45
15-16 Haziran 1970 büyük işçi direnişine ne-

den olan sendika ve toplu iş sözleşmesi dü-
zeninden yapılmak istenen değişikliklere kar-
şı mücadele edenler arasındaydı. Bu amaçla
oluşturulan Türkiye Bağımsız İşçi Sendikaları
Direniş Komitesi’nde yer aldı.
DİSK Yönetim Kurulunun 4 Mart 1975 ta-

rihli toplantısında Tekstil’in 1 Şubat 1975 ta-
rihinden itibaren DİSK’e üyelik başvurusu
oybirliğiyle kabul edildi.46 DİSK’in 21-24 Ma-
yıs 1975’te gerçekleşen 5. Genel Kurulunda
DİSK Yürütme Kurulu üyesi seçildi. Güven,
aynı dönem DİSK Başkan Vekilliği ile Eği-
tim Dairesi Başkanlığını da üstlendi.47 Güven,
DİSK’in 22-27 Aralık 1977’de gerçekleştirilen
6. Genel Kurulunda da DİSK Yürütme Kurulu gözaltında kaldı. Askeri savcının idam istedi-
üyeliğine seçildi ve DİSK Başkan Vekilliği gö- ği52 DİSK yöneticileri arasında Güven de vardı.
revini sürdürdü.48 Güven 1980 yılında topla- Duruşmalarda hakimlerle yaptığı sert tartış-
nan 7. Genel Kurulda da Yürütme Kurulu üye- malar nedeniyle sık sık duruşmalara katılması
si seçildi. yasaklandı. Güven, DİSK davasında 3 yıl 11 ay
28 gün tutuklu kaldı.49 Rıza Güven 1992 yılın-
12 Eylül askeri darbesinin ardından uzun süre da toplanan DİSK 8. Genel Kurulunda Yönetim
gözaltında kalan ve daha sonra tutuklananlar Kurulu üyeliğine seçildi.
arasında Rıza Güven de vardı. Güven, 102 gün
Evli ve üç çocuk babası olan Güven, 91 yaşın-
44 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1.
45 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1. da 2 Haziran 2016’da hayatını kaybetti. Gü-
464 Mart 1975 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, DİSK ven, resmi yazışmalar dışında Ali Rıza Güven
Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
değil Rıza Güven adını kullanmayı tercih etti.
47 25-26-27 Mayıs 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu to-
plantısı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, 49 DİSK-AR (2020), Emeğe Karşı Sermaye Darbesi: 12 Eylül
DİSK Arşivi. İşçi Haklarını Nasıl İhlal Etti? Editör: Aziz Çelik, İstanbul: DİSK
48 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1. Yayınları.
CELAL KÜÇÜK DİSK Yürütme Kurulu Üyesi
Celal Küçük, 1933 yılında Zonguldak’ta dün- by Lastik Fabrikası’nda işe başladı. Lastik-İş’e
yaya geldi. Zonguldak Çelikel Lisesi’nde öğ- üye oldu.
renciyken öğrenimini bıraktı ve çalışmaya
24 Şubat 1967’de İstanbul’da Türk-İş tarafın-
başladı.50 1958’de İstanbul’da bulunan Der-
dan DİSK üyesi Lastik-İş’e karşı kurdurulan
50“Küçük, Celal” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklope-
disi, 2. Cilt, İstanbul: Tarih Vakfı ve Kültür Bakanlığı ortak yayını, 1998.
Celal Küçük. Başkanlığı görevi yaptı. 1976’da gerçekleştiri-

len DGM (Genel Yas) eyleminin 6. günü olan 21
Eylül 1976’da Bakırköy 3. Asliye Ceza Mahke-
mesi tarafından DİSK yöneticileri Kemal Türk-
ler, Kemal Nebioğlu, Mehmet Kılınç ve Rıza
Güven ile birlikte hakkında gıyabi tutuklama
kararı verildi.54 22 Eylül 1976’da yöneticilerin
adliyeye gelmesiyle tutuklama kararı vicahi-
ye çevrildi ve DİSK avukatlarının itirazı üzeri-
ne Ağır Ceza Mahkemesi tutuklama kararını
kaldırdı. 27 Kasım 1976’da Bakırköy Cumhu-
riyet Savcılığı Küçük’ün de aralarında bulun-
duğu DİSK yöneticileri hakkında kamu davası
açarak 6 aydan az olmamak üzere hapis ce-
zası istedi. 21 Aralık 1976’da davadan beraat
ettiler.55
Temmuz 1976’da Kemal Türkler tarafından

Türkiye Kauçuk Lastik ve Plastik İşçileri Sen- yapılan “Ulusal Demokratik Cephe” çağrısına
dikası’nın (Kauçuk-İş) kurucuları arasında yer karşı çıktı. 1977 sonbahar aylarında DİSK’te
aldı. Kuruluşunda Kauçuk-İş’in Genel Sekre- yaşanan “uzmanlar” ve yönetim krizi sıra-
teri olan Küçük, 9 Temmuz 1967’de gerçek- sında DİSK Yönetim Kurulunun ilk toplantısı-
leştirilen Kauçuk-İş 1. Genel Kurulunda Genel na kadar vekaleten genel sekreterlik görevi-
Başkan seçildi.51 Lastik-İş üyelerinin 1968’de ni üstlendi.56
referandum ve sendika seçme özgürlüğü ta-
lebiyle yaptıkları Derby işgali sırasında Küçük 22-26 Aralık 1977’de gerçekleştirilen DİSK
Kauçuk-İş Genel Başkanı'ydı. Kauçuk-İş işçi- 6. Genel Kurulunda Yönetim Kurulu üyeliği-
lerin karşı çıkmasına rağmen Derby’de işveren ne seçildi. 12 Eylül 1980 darbesinden sonra
desteğiyle yetkili sendika olmak istiyordu.52 106 gün gözaltında tutuldu ve yaklaşık 4 yıl
tutuklu kaldı.57 DİSK davasında idamla yargı-
Daha sonra Kauçuk-İş’ten ayrılarak Las-
tik-İş’e geçen Küçük, 4-5 Nisan 1972’de ger- landı. DİSK ve üye sendikaların kapatılma ka-
çekleştirilen Lastik-İş Genel Kurulunda Las- rarlarının kaldırılması ve DİSK yöneticilerin
tik-İş Genel Sekreterliğine seçildi.53 16-17 beraat etmesi üzerine 24-25 Ocak 1992’de
Mayıs 1974 ve 28-30 Mayıs 1980’de gerçek- toplanan Lastik-İş 21. Genel Kurulunda ye-
leştirilen Lastik-İş Genel Kurullarında da bu niden Lastik-İş Genel Sekreterliğine seçil-
görevini sürdürdü. di. Lastik-İş ve Laspetkim-İş'in birleşmesi-
ne kadar genel sekreterlik yaptı. 1994 yılında
21-24 Mayıs 1975 tarihinde gerçekleştirilen
sendikal görevlerini bıraktı.
DİSK 5. Genel Kurulunda Yürütme Kurulu üye-
si seçildi. Bu dönemde DİSK Mali İşler Daire Celal Küçük, 21 Nisan 2018’de hayatını
51“Kauçuk-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, kaybetti.
2. Cilt, İstanbul: Tarih Vakfı ve Kültür Bakanlığı ortak yayını,
1998.
54 DİSK dergisi, Sayı 27, Eylül 1976.
52Zafer Aydın (2012), Geleceğe Yazılmış Mektup 1968 Derby
55 DİSK Ajansı, 22 Aralık 1978.
İşgali, İstanbul: Sosyal Tarih yayınları. 5615-21 Ekim 1977 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı,
53 “Lastik-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK
2. Cilt, İstanbul: Tarih Vakfı ve Kültür Bakanlığı ortak yayını, Arşivi.
1998. 57 DİSK-AR (2020).
5. GENEL KURUL KARARLARI
KARAR 1 yoksun bulunduğu da saptandı- bulunduğunu, güçsüz sendikala-
ğından, Türk kadınının, ekono- rın üyelerinin ve sendikasız işçile-
KADIN İŞÇİLER HAKKINDA
mik bağımsızlığa ve gerekli sosyal rin böylece Yasal yoldan aynı hak-
KARAR
haklara kavuşturulması için ge- ka kavuşmalarının zorunlu hale
Kadın işçilerimizin yoğun olarak rekli çalışmalarda bulunulmasına geldiğini ve işten çıkarılan işçilerin
çalıştırıldığı iş yeri bölgelerinde, oybirliği ile karar verildi. yıpranma ve artı değer kayıpları-
yaşam koşullarının kolaylaştırıl- nın tümünü işverene bırakmaları-
(Not: Bu kararın başlığı tarafımız-
masını belli ölçülerde gerçekleş- nın haksız, mantıksız ve asla kabul
dan konulmuştur.)
tirmek amacı ile kreşler açılma- edilemeyecek bir tasarruf oldu-
sı, çalışan kadınlarımızın, gerek KARAR 2 ğunu tesbit ederek, kıdem taz-
aile birliği, gerekse toplum düze- minatının bir yıldan fazla çalışılmış
ni içinde ve de çalışma hayatında CUMARTESİ GÜNLERİNİN
olmak şartıyla işe başlanıldığın-
erkeklerle eşit hak ve eşit ücre- BÜTÜN İŞYERLERİ İÇİN TATİL
dan itibaren her yıl için 30 günlük
te sahip olmalarının sağlanması, KABUL EDİLMESİ
ücret tutarında olması ve işten is-
Anadolu kadınının erkekler karşı- Dünyanın birçok ülkelerinde haf- tifa yoluyla ayrılması halinde dahi,
sındaki durumunun ‘‘tarlada ırgat talık çalışma süresinin her yıl biraz tazminat alma hakkından yarar-
yatakta avrat’’ anlayışından kur- daha kısaltıldığını, bizde de 1961 lanılması ve bu tazminatların mik-
tarılması ve hedeflerin uygulama Anayasasının işçilerin ve devlet tarı ne olursa olsun vergi dışında
kazanmasını gerçekleştirmek için memurlarının dinlenme haklarını bırakılmaları için gerekli yasanın
seminerler düzenlenmesi, açık çıkarılmasını sağlamak amacıyla
güvence altına almış ve 657 sayılı
oturumlar yapılması, Birleşmiş gerekli çalışmalarda bulunulması-
yasayla haftada 40 saatlik bir ça-
Milletler Örgütünce Uluslararası
lışma düzeni getirilmiş olduğunu, na oybirliği ile karar verildi.
Kadın Hakları yılı ilân edilen 1975
daha sonra çıkarılan bir kararna-
yılında Türk kadınının, yasalardaki KARAR 4
me ile bu yolda ileri bir adım daha
ilerici ve eşitlik ilkesine dayanan
atılmış bulunduğunu, gerek ran- İŞ KANUNU’NUN
hükümlere rağmen uygulamada
dımanın arttırılmasında gerekse DEMOKRATİKLEŞTİRİLMESİ
hâlâ birçok hak ve özgürlüklerden
işsizliğin azaltılmasında iki gün
Dünyanın her yanında, çalışma
tatilin etkin bir uygulama olaca-
koşullarının insancıllaştırılma-
ğı görüşülüp tesbit edildiğinden
sı yönünde güçlü akımların belir-
Cumartesi günlerinin bütün iş-
lediği ve önemli adımların atıldığı,
yerleri için tatil olarak kabul edil-
işçilerin çalışma ve iş güvenlik-
mesi, buna karşılık işçilerin ücret-
lerinin sağlanmasını bir numaralı
lerinde hiç bir eksilme olmaması
sorun haline geldiği günümüzde,
için gerekli Yasanın çıkarılmasını
1475 sayılı İş Kanunu’nun birçok
sağlamak amacıyla çalışmalarda
maddesinin çağdışı kaldığını tesbit
bulunulmasına oybirliğiyle karar
ederek, başta, işçilerin işverence
verildi.
cezalandırılmasının ve tazminat-
KARAR 3 sız işten çıkarılmalarının kesinlik-
le yasaklanması hususu gelmek
KIDEM TAZMİNATI
üzere, İş Kanunu’nun demokra-
Kıdem tazminatının, toplu sözleş- tikleştirilmesi ve işyerinde işçile-
melerin çoğunluğunda 30 güne ri ilgilendiren tüm konularda işçi
5. Genel Kurul Belgeleri, DİSK Yayınları. ve daha üst düzeye çıkarılmış sendikalarının söz ve karar sahibi
olmaları için gerekli Yasa değişik- lokavtı dengelemesinin söz konu- şebekelerinin, işçilerin imzaları-
liğinin yapılmasını sağlamak ama- su olamıyacağını, ayrıca, lokavtın nı taklit etmelerini ve benzeri ka-
cıyla gerekli çalışmalarda bulunul- bir hak olarak kabul edilemiyece- nunsuz yollara başvurmaları ve
masına oy birliği ile karar verildi. ğini, sürekli grev, dayanışma gre- böylece işçileri aldatmada zaman
vi ve genel grev haklarının tam zaman başarıya ulaşmada etkin
KARAR 5
olarak tanınması ve işçileri aile- bir araç haline geldikleri saptandı-
GREV HAKKININ TOPLU SÖZ- leriyle birlikte açlığa ve sefalete ğından, toplu sözleşme yapmaya
LEŞME DÜZENİNE BAĞLI OL- mahkûm etmek demek olan lo- yetkili sendikanın kararlaştırılma-
MAKSIZIN TANINMASI kavtın yasaklanmasını ve toplu sında, sendika seçme özgürlüğü-
işçi çıkarmaların bir suç sayılması nün, ilgili işyerlerindeki işçilerin
Anayasanın 47. maddesiyle ge-
için gerekli yasaların çıkarılması- istedikleri sendikayı ‘‘gizli oy açık
nel olarak tanınmış bulunan grev
nın sağlanması amacıyla gerek- sayım’’ (referandum) yoluyla be-
hakkının, daha sonra çıkarılan ka-
li çalışmalarda bulunulmasına oy lirtmeleri biçiminde, bir Yasanın
nunlarla, salt toplu sözleşmelerin
birliğiyle karar verildi. kabul ettirilmesi amacıyla gerekli
yapılmasına bağlanıp son derece
KARAR 7 çalışmalarda bulunulmasına oy-
sınırlandırıldığını, oysa Batılı ülke-
lerde grev hakkının böyle çok dar birliği ile karar verildi.
DİSK’İN EN AZINDAN HAFTALIK
bir çerçeveyle kısıtlandırılmamış KARAR 9
BİR YAYIN ORGANINA SAHİP
olduğunu tesbit ederek grev hak-
OLMASININ SAĞLANMASI İŞYERİ TOPLU SÖZLEŞME
kının kullanılmasının toplu söz-
leşme düzenine bağlı olmaktan Günümüzde, işçi sınıfının eğitil- DÜZENİNİN SAĞLANMASI
kurtarılıp; genel grev, dayanış- mesi, örgütlenmesi ve bilinçlen- Toplu sözleşmelerin, işyeri ve iş-
ma grevi, uyarı grevi, süreli grev dirilmesinde yayın yoluyla yapı- kolu diye iki düzeyde yapılması-
ve benzerleri gibi tam olarak talan girişimlerin her gün biraz daha nın toplu sözleşme düzenini çığı-
nınması, yani grev hakkının hiçbir önem kazandığı bilindiğinden her rından çıkarıp, işçiler açısından bir
kısıtlama yapılmaksızın tüm çalı- sendikanın ayrı bir yayın organına çok haksızlıkları doğurduğu gibi,
şanlara tanınması yolunda yasal sahip bulunması uygulamasının, işkolu düzeyinde yapılacak toplu
değişikliklerin yapılmasının sağ- günümüz koşulları ve gelişen ör- sözleşmelerin marjinal işyerleri-
lanması amacıyla gerekli çalışma- gütlenme hızımız açısından dik- ni de hesaba katma zorunluluğu
larda bulunulmasına oy birliği ile kate alınarak haftalık ve DİSK yö- yüzünden işçi hak ve çıkarların-
karar verildi. netiminde merkezi bir tek yayın da düşmelere yol açacağını, bun-
organı çıkartılması doğrultusunda
KARAR 6 dan başka, Batılı ülkelerde çok
çaba gösterilmesine ve bu der-
güçlü işçi ve işveren sendikala-
HER TÜRLÜ GREV HAKKININ gide her sendikanın örgütlenme ,
rı konfederasyonları bulunmasına
TANINMASI VE LOKAVTIN SUÇ toplu sözleşme vs. gibi çeşitli ey-
rağmen işkolu düzeyinde yapılan
SAYILMASI lemlerine derginin olanakları dik-
sözleşmelerden, bölgesel ve iş-
kate alınarak yer verilmesine oy-
Anayasa’nın 47. maddesiyle ge- yerleri düzeyindeki sözleşmelere
birliği ile karar verildi.
nel olarak tanınmış bulunan grev doğru bir gidiş olduğu saptandı-
hakkının, daha sonra çıkarılan ka- KARAR 8 ğından, Türkiye’de toplu sözleş-
nunlarla son derece sınırlandırıldı- melerde, yalnız işyeri ya da iş-
SENDİKA SEÇME
ğını, Batılı ülkelerde, grev hakkının yerleri düzeyinde yapılacak bir
ÖZGÜRLÜĞÜNÜN YASAL
çok geniş bir hak olarak tanınıp düzene kavuşturulması için ge-
BİR ZORUNLUK HALİNE
uygulandığını ve devletin eko- rekli Yasa değişikliklerinin yapıl-
GETİRİLMESİ (REFERANDUM)
nomik bakımdan zayıf durumda masının sağlanması amacıyla ge-
alanı koruması gerektiği gerçeği Toplu sözleşmeleri düzenle- rekli çalışmalarda bulunulmasına
karşısında kamu gücünün grevle yen yasanın, bugün, sarı sendika oybirliği ile karar verildi.
KARAR 10 ve bu ayırımın ortadan kaldırılma- olmayan çiftçiye toprak sağlan-
sı için gerekli yasal değişikliklerin ması ve keza tarımsal ürünlerin
KAMU EKONOMİK
sağlanması amacıyla çalışmalar- toplumun yararına uygun olarak
KURULUŞLARININ İŞVEREN
da bulunmasına oy birliği ile ka- arttırılması ve tarımla uğraşan-
ÖRGÜTLERİNE ÜYE OLMALARI
rar verildi. ların emeğinin değerlendirilme-
Ekonomik kamu kuruluşlarının iş- si için gerekli tedbirleri almakla
KARAR 12
veren örgütleriyle olan ilişkileri ve Devleti görevlendirdiği saptandı-
bu kuruluşların bağımsız birer tü- İŞKOLLARININ SAYISININ 16’YA ğından, Türkiye’nin sosyal adalet
zel kişiliğe sahip olması gereği, bu İNDİRİLMESİ içinde kalkınması ve sanayileş-
gerekten çıkarak tüm kamu ke- mesinin ayrılmaz bir gereği ola-
simi birimlerinin özel kesim işve- Halen yürürlükte olan işkolları rak toprak reformunun en kısa
ren örgütleri içinde yer almaları- yönetmeliğinin hem uluslararası zamanda ve gerçek anlamında
nın Anayasamızın ve Sendikalar normlara uygun olmadığını hem yapılmasını sağlamak amacıyla
Kanunu’nun ilgili maddelerine ters de işkolu sayısının yüksek tutu- çalışmalarda bulunulmasına oy-
düştüğü, örneğin; işveren sendi- larak sendikaların bölünmesinin birliği ile karar verildi.
kalarının siyasal nitelikteki görüş- amaçlandığı saptandığından, Tür-
lerini açıklamaları halinde, böyle kiye’de sendikaların işkolu sayı- KARAR 15
bir örgütlenmenin hukukiliğini sının DİSK Anatüzüğünde oldu- SAHİLLERİN YAĞMASININ
savunmanın olanaksızlığı saptan- ğu gibi sınıflandırılarak 16 işkoluna ÖNLENMESİ
dığından, kamu kesimini gerçek- indirilmesi için gerekli yasal deği-
ten devlete ait olmaktan çıkaran şikliğin sağlanması amacıyla ça- Deniz, göl ve nehirlerin devletin
bugünkü duruma son verilmesi lışmalarda bulunulmasına oybirliği hüküm ve tasarrufu altında ol-
ve ekonomik kamu kuruluşlarının ile kabul edildi. duğu, buna rağmen sahillerimizin
işveren örgütleri içinde yer alma- yağma edilmesi sorunu ile karşı
KARAR 13 karşıya bulunduğu deniz, göl ve
larının, yani; onlara üye olmaları-
nın, özde, işçilerin daha iyi bir ya- KOOPERATİFÇİLİK nehirlerin uzantısı olan sahillerde
şam elde etmek amacına dönük meydana getirilmiş olan her tür-
Anayasa’nın, kooperatifçiliğin ge- lü tekel ve ayrıcalığın kaldırılması
olan grevlerini kırmayı hedefle-
yen işverenlere yardımcı olmaları lişmesini sağlıyacak tedbirleri al- ve bundan böyle de yağmaya son
sonucunu yaratacağı, bu itibar- makla Devlet’i görevlendirdiğini, verilmesi, sahillerden herkesin
la ekonomik kamu kuruluşlarının bugün kooperatifçilik alanında- para ödemeden yararlanabilme-
bu üyelik durumlarının önlenme- ki çalışmaların ve mevzuatın ise si için gerekli tedbirlerin alınma-
si için, DİSK’in gerekli yasal deği- yetersiz olduğu saptandığın- sı amacıyla çalışmalarda bulunul-
şikliğin yapılması amacıyla çalış- dan, Türkiye’de kooperatifçiliğin masına oybirliği ile karar verildi.
malarda bulunmasına oybirliği ile yaygın bir halde geliştirilmesi ve
KARAR 16
karar verildi. emekçi halkımızın yararına oluş-
turulması için gerekli yasaların çı- BESLENME
KARAR 11 karılması amacıyla etkin bir ça-
Türkiye’de yapılan inceleme ve
İŞÇİ-MEMUR AYIRIMI lışma içine girilmesine oybirliği ile
araştırmaların da gösterdiği gibi
karar verildi.
Anayasanın Devlet yönetimindeki işçi sınıfımızın genellikle beslen-
‘‘asli ve sürekli görevler’’i görenle- KARAR 14 me bakımından yetersiz koşul-
ri memur saydığını, bunun dışın- lar içinde olduğu, ücretlere sağ-
TOPRAK REFORMU
da ister kamu ister özel kesimde lanan zamların yanısıra etkin bir
çalışanların işçi olduklarının ge- Anayasa’nın, toprağın verimli işle- beslenme siyasetinin izlenmesi-
çerli olduğu İşçi-Memur ayırımı- tilmesini gerçekleştirmek ve top- nin de gerektiği, bu itibarla işçi-
nın bu ilke açısından ele alınması raksız olan, ya da yeter toprağı lerimizin beslenmesi konusunda
bilimsel bir araştırma yapılması ve hergün biraz daha arttığını ve bu ülkelerde bulundukları sürece, her
çıkan sonuca göre gerekli yerle- arada hiçbir bloka bağlı olmayan bakımdan korunmalarını sağla-
re, izlenmesi gereken beslenme devletlerin ve bunların sendika- mak amacıyla olduğu kadar geri
siyasetinin ve buna uygun olarak larının etkinliklerini giderek artır- döndüklerinde devletin kendileri-
alınması gereken tedbirlerin du- dıklarını da saptadığından, DİSK’in ne iş bulmasının sağlanması ama-
yurularak önerilerde bulunulması “yumuşama” siyasetine yönelik cıyla her türlü tedbirin alınması
için çalışmalar yapılmasına oy bir- bir siyaset izleyen, Avrupa Sen-
için gerekli çalışmaların yapılma-
liği ile karar verildi. dikalar Federasyonu gibi bölgesel
sını oybirliği ile karar verildi.
sendika merkezleriyle ilişki kur-
KARAR 17
makla birlikte, buna paralel olarak KARAR 21
RADYOAKTİF IŞINLAR SORUNU çeşitli ülkeler ve özellikle Üçüncü
DİSK EĞİTİM VAKFININ
Dünya Ülkeleri Sendikalarıyla da
Günümüzde, başta işçilerin ça- KURULMASI
temaslarını arttırması için çalış-
lıştıkları işyerleri çevresi gel-
malarda bulunmasına oybirliği ile Günümüzde işçi çocukları için
mek üzere çevrenin kirlenme-
karar verildi. eğitim alanında fırsat eşitliğinin
si sorununun uluslararası önem
kazandığı, işçilerin güvenliği ve KARAR 19 sağlanamamış olduğu, bu yüzden
sağlıklarının korunmasının yeni yetenekli işçi çocuklarının başa-
DİSK’İN DIŞ İLİŞKİLERE DAHA
boyutlara ulaştığı, atom reak- rı göstermeleri olanağı bulunma-
ÇOK ÖNEM VERMESİ
törlerinin kurulmasıyla havadaki dığı, esasen ülkemizdeki eğitim
ozon tabakasının kalınlığının azal- Uluslararası işçi dayanışmasının sisteminin düzenin doğal bir so-
ması ve atom denemeleri sonucu eski ve onurlu bir geçmişi oldu- nucu olarak bozuk bir eğitim sis-
radyoaktif ışınların insanlar ve in- ğu, bu itibarla uluslararası ilişki- temi olduğu, ülkemizde özellikle
sanlara yararlı hayvanların gele- lerin hergün biraz daha önem ka- okul olmayan köylerimizin okula
ceği açısından hergün biraz daha zandığı, başta çok uluslu şirketler kavuşturulması, öğretim ve eği-
tehlikeli hale geldiği saptandığın- olmak üzere, Sendikaların ulusal
tim sistemimizin tüketici durum-
dan insanların, dünyada barış için- alanda tekelci sermaye ile tek ba-
dan kurtarılıp, üretime dönük bir
de yaşamalarını sağlayacak, an- şına mücadele olanaklarının azal-
öze kavuşturulması, bunun ger-
cak, bu gerçekleşene kadar da dığı gerçeğinden çıkarak işçi sınıfı
çekleşmesi içinde “Köy Enstitüleri
devletlerin, mümkün olduğu ka- sorunlarının tam bir uluslararası
dar az silahlanma ile azami gü- işbirliği ve dayanışma içinde çö- modelinin özü esas alınarak” ça-
venlik içinde olmalarını gerçek- zümlenebilmesi için, dış ilişkile- ğımızın koşullarına uygun biçimde
leştirecek bir yolun izlenmesi için re çok daha fazla önem verilmesi oluşturulmasını okul yönetimle-
gerekli çalışmalarda bulunulması- gereğine oybirliği ile karar verildi. rinin demokratlaştırılmasını bun-
na oybirliği ile karar verildi. ların belli ölçülerde gerçekleşti-
KARAR 20
rilmesi için tüm ilerici kuruluşlar
KARAR 18
YURT DIŞINDAKİ İŞÇİLERİMİZ ve öğretim örgütleri ile iş ve ey-
DİSK ve ÜÇÜNCÜ DÜNYA lem birliğinde bulunulmasını, ay-
İşçilerimizin kendi vatanlarında
SENDİKALARI rıca işçi çocuklarının en yüksek
çalışacak iş bulmalarının temel
öğrenim derecelerine kadar çık-
Uluslararası siyaset düzeyinde sorun olduğu, ancak, bugün yurt
hergün biraz daha önem kaza- dışında çalışan işçilerimizin çeşitli malarını sağlamak amacıyla burs
nan “yumuşama”nın uluslararası sorunlarına da çözümler getirme- verme, öğrenci yurtları kurma
sendikal düzeyde de etkisini gös- nin kaçınılmazlığı saptandığından, işçi görevleri yüklenecek bir Eği-
terdiğini, farklı dünya görüşlerine işçilerimizin, yurt dışına gitmek tim Vakfı kurma gibi hedefler için
sahip ülkeler sendikaları arasın- için başvurdukları andan başlıya- çalışmalarda bulunulması oybirliği
da ikili ya da çok yanlı temasların rak, çalışmak üzere gönderildikleri ile karar verildi.
KARAR 22 esas itibariyle emekçi kesimle- KARAR 27
rin omuzlarına yükletilmiş oldu-
ÇALIŞMA SAATLERİ DIŞINDA SOSYAL SİGORTALAR
ğu saptandığından, işçilerin için-
ÖĞRENİM KURUMU’NUN ÖZYÖNETİME
de bulundukları bu güç ekonomik
KAVUŞTURULMASI
Halkımızın ve işçi sınıfımızın öğ- durumdan kurtarılmalarının sa-
renim gereksinimlerinin karşılan- dece bir yolu olarak, vergi dışı bı- İşçilerin sosyal gelecekleri-
masının devlete Anayasa ile bir rakılan asgari geçim indiriminin nin güvencesi demek olan Sos-
ödev olarak verildiği saptandığın- asgari ücret düzeyi olarak sap- yal Sigortalar Kurumunun ve bu
dan, işçilerin çalışma saatleri dı- tanması için gerekli yasal değişik- kurumun yönetiminin işçilerin
şında klâsik öğrenim görmeleri ve liklerinin yapılmasının sağlanması çıkarlarına ters düşen bir yönde
başarılı işçilerin bu yolla, en yük- amacıyla gerekli çalışmalarda bu- olduğunu, başta Teşkilât Kanu-
sek öğrenim derecelerine kadar lunmasına oybirliğine karar verildi. nu olmak üzere kurumun yeni-
çıkmalarının sağlanması amacıyla den örgütlenmesi gerektiği sap-
KARAR 25
kendilerine gece öğrenimi yapa- tandığından, SSK’na yatırılan işçi
bilmeleri için maddi olanak imkanı İŞSİZLİKLE MÜCADELE VE primlerinin işverenlere peşkeş
da verilmesi doğru olacağından bu İŞSİZLİK SORUNU çekilmesine engel olacak prim
konu ile ilgili olan Yasaların çıkarıl- yatırmayan işverenlere ağır mü-
Türkiye’nin bugün içinde bulun- eyyideler yükleyecek tüm işçi-
ması yönünde çalışmalarda bulu-
duğu ekonomik ve Siyasi Sistem- lerin sigortalı olmalarını ve Ku-
nulmasına oy birliği ile kabul edildi.
de işsizlik sorununu tam olarak rumun Yönetiminde söz ve karar
KARAR 23 çözümlenemez. Bu sorun ancak sahibi durumuna getirilmeleri-
diğer sorunlarımız gibi işçi sınıfı- ni sağlayacak hükümlerle dona-
GENÇ İŞÇİLERİN KORUNMASI
nın iktidarınca çözümlenir. DİSK’in tılmış bir Yasanın çıkarılması için
İşçi sınıfımızın geleceği demek bu konuda da etkin yasal bir ça- gerekli çalışmalarda bulunulması
olan genç işçilerimizin, bugün, lışma yapmasına oybirliği ile ka- oybirliği ile kabul edildi.
toplum ve çalışma hayatında ge- rar verildi.
reği gibi korunmadıkları, bu genç KARAR 28
KARAR 26
işçilerin gerek çalışma koşulları- SOSYAL SİGORTALAR
nın gerekse genel ve mesleki eği- TARIM İŞÇİLERİNİN KANUNDA KURUMUNUN KONUT
timlerinin gerçekçi bir biçimde ele HİMAYESİ YAPTIRMASI
alınmadıkları anlaşıldığından bu
Tarım işçilerinin, bugüne kadar Sosyal Sigortalar Kurumu’nun
konuda gerekli çalışmalarda bu-
sürekli olarak ihmal edilmiş ol- üyelerinin konut gereksinimle-
lunulmasına ve çaba gösterilme-
dukları ve her türlü sosyal güven- rini kendi olanakları içinde kar-
sine oybirliği ile karar verildi.
likten yoksun bırakıldıkları Tarım şılamak amacıyla uygulamak-
KARAR 24 İşçileri Kanunu’nun hâlâ çıkarıl- ta olduğu programın geniş bir işçi
mamış olması nedeniyle bunların kitlesinin konutlardan yararlanıl-
ASGARİ GEÇİM İNDİRİMİNİN
etkin bir sendikalaşma içine gir- masına olanak vermediğini 1962-
ASGARİ ÜCRET DÜZEYİ OLARAK
meleri olanağının da bulunmadı- 1972 yılları arası konut kredisi alan
SAPTANMASI
ğı bilindiğinden tarım işçilerinin sigortalıların tümü sigortalı sayı-
Türkiye’de gerek dolaylı vergilerin sosyal güvenliklerinin, örgütlen- sının ancak ortalama %2.66’sını
ağırlığı gerekse dolaysız vergile- melerinin ve çalışma koşullarının meydana getirdiği saptanarak iş-
rin ücret ve maaşlılardan kolay- düzeltilerek geliştirilmesinin tam çilerin konut sorununun çözüm-
ca kesilmesine karşılık, öbür bazı anlamı ile yasaların himayesine lenebilmesi için Sosyal Sigortalar
kesimlerin adil bir vergilendirme alınması için gerekli çalışmalar- Kurumu’nun kendi kuracağı inşa-
uygulaması içine sokulmamış ol- da bulunmasına oybirliği ile kabul at işletmesi eliyle bir aracıya fır-
ması nedeniyle vergi yükünün edildi. sat vermeden konut yaptırması
ve bunları işçilere vermesi yolu- Doğal zenginliklerimizin kullanılı- birlikte görüşülerek vkararlaştı-
nun izlenmesini sağlamak üzere şı konusunun ele alınması, doğal rılması için konuklara kapalı top-
gerekli çalışmalarda bulunulması- kaynaklarımızın sömürülmesine lantı yapılmasına karar verildi ve
na oybirliği ile kabul edildi. bir son verilmesi ve bu kaynakla- bu toplantıda yapılan görüşme-
rın yalnız ve yalnız ülkemizin ya- ler sonucunda 32 imzalı öner-
KARAR 29
rar ve çıkarına işletilmesi ama- ge DİSK’in temel ilke ve amaçları,
GECEKONDU SORUNU cıyla kamu yararına olmak üzere Anatüzükte ve kuruluş beyanna-
devletleştirilmesi için DİSK’in et- mesinde çok, açık ve seçik ola-
Büyük şehirlerimizdeki gecekon-
kin bir çalışma yapmasına oybirliği rak belirlenmiş olduğundan red-
dularda yaşayan yurttaşlarımızın
ile karar verildi. dedildi ve diğer iki önerge 9, 10,
çok zor koşullar altında yaşadık-
14, 17 ve 33 numaralı karar örnek-
larını ancak bu sorunun Türki- KARAR 32
leri içinde görüşülerek bir komis-
ye’nin öbür koşullarından ayrı el
ENERJİ SORUNU yon tarafından bütünleştirilmesi
alınmasının doğru olmayacağı
kararlaştırıldı.
saptandığından kısa vadede ge- Ülkemizin enerji sorununun ele
cekondularda oturan vatandaş- alınması ve yurdumuzun gerek KARAR 33
larımızın yaşama koşullarının dü- güvenliği gerekse kalkınmasıyla
zeltilmesini sağlayacak ve uzun çok yakından ilgili bulunan enerji FAŞİZME KARŞI İLERİCİ VE
vadede de gecekonduların mey- alanında ulusal bir politika izlen- DEMOKRATİK GÜÇLERLE
dana gelmesi nedenlerini ortadan mesi gerektiğini saptandığından, YAPILACAK İŞBİRLİĞİ
kaldıracak bir toprak reformu, sa- DİSK’in Türkiye’nin gereksindi- Şu husus kesinlikle bilinmektedir
nayileşme ve çalışma politikasının ği enerjinin sağlanmasında dışa ki, Türkiye Sosyalist Hareketinin
izlenmesini gerçekleştirecek giri- bağımlılığa son verecek ve doğal tarihçesi, daha gerilere dayan-
şimlerde bulunulması için gerekli kaynaklarımızdan yararlanmayı makla beraber inişli çıkışlı dalga-
çalışmalar yapılmasına oy birliği azamiye çıkaracak ve bu arada en lanmalarla ancak 1929 yılından bu
ile karar verildi. son teknolojik gelişmeleri yakın- yana kalın çizgilerle belirlenmeye
dan izleyecek bir enerji politikası- başlamıştır. 1961’den bu yana da
KARAR 30
nın belirlenmesini sağlayacak ça- toplumcu sendikaların sınıfsal gö-
HEKİMLİĞİN SOSYALİZASYONU lışmalarda bulunmasına oybirliği revleri doğrultusunda omuz ver-
ile kabul edilmiştir. meleriyle bu belirginlik en kesin
Halkımızın sağlığı konusunun ele
alınmasının ve Anayasa’nın her- Yürütme Kurulu’nca Genel Kurul’a bir doruğa ulaştırılmıştır.
kesin beden ve ruh sağlığı için- sunulan ve Kararlar Komisyonun- DİSK, 1961’den sonra, gittikçe
de yaşamasını ve sağlık hizmet- ca da uygun görüldüğü açıklanan, yükselen bu grafiğin, hiç unutul-
lerinden yararlanmasını Devlet’e Anayasa ile ilgili 9 sayılı karar ör- maması gereken ve sosyalist ha-
görev olarak vermiş olduğu sap- neği, faşizm ile ilgili 10 sayılı karar reketin önemli taşıyıcısı olan bü-
tandığından hekimliğin bir ticaret örneği, Ceza Kanunu’nun 141. ve
yük potansiyel gücü olmuştur.
metaı olmaktan çıkarılması, ger- 142. maddeleri ile ilgili 14 sayılı ka-
Ve gelecekte de Türkiye koşulları
çek ve etkin bir Genel Sağlık Si- rar örneği, düşünce özgürlüğü ile
içinde böyle olacaktır. Bu potan-
gortası için gerekli yasal tedbir- ilgili 17 sayılı karar örneği ve ilerici
siyel güç, şimdi, önemli bir sorunla
lerin alınması amacıyla, gerekli ve demokratik kuruluşlarla güç-
karşı karşıyadır:
çalışmalarda bulunmasına oy bir- birliği ile ilgili 33 sayılı karar örne-
liği ile karar verildi. ği olmak üzere, bu karar örnekleri Sosyalist bir örgüt olduğu bilinen
doğrultusunda verilmiş bulunan ve işçi sınıfımızın devrimci pratiği
KARAR 31
32 imzalı ve DİSK’in temel ilkesini içinde sınıfsal görevini sürdüren
DOĞAL KAYNAKLARIN belirleyen önerge ve politik dav- DİSK’in strateji ve taktik hataları
DEVLETLEŞTİRİLMESİ ranışı ile ilgili iki ayrı önergenin ile zedelenmemesi yara almaması
gereklidir. Kaldı ki, DİSK’in dev- Bu itibarla; hedefleyen konular üzerinde de
rimci niteliği olan ve etkin ekono- etkin bir mücadele vermesini,
•12 Mart döneminin verdiği ders-
mik bir mücadele sürdüren sen-
lerden yararlanılması ve Türki- •İşçi sınıfımızdan ve tüm emekçi
dikal bir örgüt olarak da varlığını ye’nin bugünkü koşullarını unut- kitlelerden yana olan Anayasamı-
titizlikle koruması, Türkiye sos- mayarak, ayrıca faşizmin kendi zın getirdiği özgürlüklerden tedir-
yalist hareketin geleceği bakımın- doğrultusunda bir düzen kurmak gin olanların 12 Mart döneminden
dan önemlidir. için fırsat kolladığını da hesaba yararlanarak 1961 Anayasasını üç
katarak, Türkiye’de demokratik
Bu itibarla ülkemizin, bugün için- kez değiştirdiklerini ve Anayasa-
hak ve özgürlüklerin tam anla-
de bulunduğu somut koşullar da yer alan hak ve özgürlükle-
mı ile yerleşmesi ve pekiştirilme-
özellikle dikkate alınarak, çeşit- ri işlerlikten alıkoymuş oldukları
si için bütün ilerici ve yurtsever
li sol partiler yelpazesi karşısın- açık ve seçik bilindiğinden Ana-
demokratik örgütlerle işbirliğine
da DİSK’in mevcut yerinin açıkça gidilmesi, bu amaçla bu konular- yasal özgürlüklerin korunması
saptanmasında ve bu doğrultu- da somut bir işbirliğini de sağla- ve geliştirilmesi için DİSK’in etkin
da çaba ve eylem sürdürmesinde mak amacıyla gerekli çalışmalar- bir mücadele sürdürerek Anaya-
büyük faydalar vardır. da bulunulması, samızın 1961’deki özüne kavuş-
turulması doğrultusunda eylem
Dünyamızda, artık, sosyalist uy- •Anayasamızın içinde yer alan
sürdürmesini,
gulamanın, 50 yılı aşkın bir pra- özgürlüklerin başında düşünce
tiği var. Çeşitli ülkelerde bu pratik özgürlüğünün geldiğini; bugün- •Sermaye sınıfının emekçi sınıf-
bir tornadan çıkmışçasına birbiri- kü yasal durum ve uygulamanın lar üzerindeki açık diktatörlüğü
Anayasanın doğal özgürlükler il- demek olan ve ucu emperyalist
nin aynı değildir. Hele geri kalmış,
kesine ters düştüğünün hayatın tekellere dayanan insanlığın baş
az gelişmiş ülkelerde sosyaliz-
her kesiminde görülüp saptandığı belası faşizmin dünyamız ve Tür-
me giden bu pratiğin başka baş-
bu itibarla salt düşüncenin bir suç kiye’miz için de büyük bir tehlike
ka yöntem ve biçimleri vardır. Bu
olması ve cezalandırılmasının or-
itibarla Sayın Kongremizin bütün olduğunu, yurdumuz da dahil, bir-
tadan kaldırılması için en etkin bi-
bu koşulları dikkate alarak, günü- çok ülkede, bugün de faşizmi tez-
çimde bir çaba gösterilmesi,
müzde ilerici, yurtsever, demok- gâhlamak için emperyalizmin ve
•Türk Ceza Kanunu’ndaki sınıf- yerli işbirlikçilerin fırsat kolladık-
ratik güçlerin, kısa süreli amaçlar
sal bilinçlenmeyi sınırlayan ve ları asla unutulmayarak, DİSK’in
içinde demokratik özgürlüklerin
salt düşünceyi suç sayıp ceza- faşizme karşı yoğun bir mücadele
yerleşmesi ve faşizme etkin bi-
landırmayı amaç edinen 1930 vermesi gereklidir.
çimde karşı konularak halkımı-
tarihli İtalyan faşist Kanunun-
zın can güvenliğinin sağlanması dan alınan 141. ve 142. madde- Bütün bu konularda, günümüzün
için, birlikte somut eylemler sür- lerin, 1961 Anayasası ile getirilen koşulları içinde ve kitlelerle yu-
dürmeli, öncelikle, işçi sınıfımı- doğal özgürlüklere ve çağımızın karıda belirttiğimiz hedefler doğ-
zın bu eylemde bütünleştirilmesi içinde yaşadığı uygarlık düze- rultusunda bütünleşen ilerici ve
sağlanmalıdır. yine ters düştüğünü, ayrıca adı önemli bir demokratik güç oldu-
geçen maddelerin faşist İspan- ğu inkâr edilemeyen CHP ile de,
Bu bakımdan DİSK’in, sol parti-
ya hariç, hiçbir Avrupa ülkesinde güç birliği yapma doğrultusunda
ler ve tüm demokratik ilerici güç- bulunmadığı, Portekiz ve Yuna- eylem içinde olmanın büyük ya-
ler yelpazesi karşısındaki durumu nistan’da bile son gelişmelerden rarları olacaktır.
saptanırken, saydığımız gerek- sonra o ülkelerin Ceza Kanun-
çenin özellikle devrimci pratiğin larından da atıldığı bilindiğinden Bu itibarla DİSK’in bu doğrultuda
doğruları içinde dikkate alınması DİSK’in bu çok önemli ve ölüm eylem sürdürmesine oybirliği ile
tarihî bir sorumluluktur. cezasının yasadan kaldırılmasını karar verildi.
DİSK’te Kurumsallaşma
(1975-1977)
Genel Kuruldan hemen sonra toplanan DİSK Yürütme ve Yönetim Kurul-

5. Genel Kurulu sonrasında
ları gerek ülke gündemi ve gerekse DİSK’in örgütsel yapısı ile ilgili önem-
DİSK Yürütme Kurulunun yeni
li kararlar aldı. 5. Genel Kurul sonrasında 11-14 Temmuz 1975 tarihlerin- uzmanlar alınmasına ilişkin
kararı, 31 Temmuz 1975.
de yapılan Yönetim Kurulu toplantısı DİSK’in
5. Genel Kurul sonrası dönemi çalışmala-
rı için kritik bir öneme sahiptir. Bu toplantıda
DİSK’in genel kurul kararları ışığında yapaca-
ğı çalışmalar ve izleyeceği somut politikalar
ile ilkeler saptandı. Yeni dönemde DİSK çalış-
malarının kurumsallaşması ve merkezileşti-
rilmesi konusunda önemli adımlar atıldı.
Faşİzme KarşI Güçbİrlİğİ ve

Eylemler
DİSK Yönetim Kurulu, Genel Kurulda alınan 33
sayılı “işbirliği” kararı doğrultusunda güçbir-
liği yapılacak örgütleri 11-14 Temmuz 1975 ta-
rihli toplantısında saptadı. Toplantıda ayrıca
somut eylem biçimi olarak ilk planda ve bel-
li aralıklarla İstanbul, Ankara, İzmir, Antal-
ya, Adana, Seydişehir, Eskişehir, İskenderun,
Ereğli, Bursa ve İzmit gibi yerlerde mitingler
veya yürüyüşler düzenlenmesine ve mücade-
lenin seminerler, açık oturumlar, konferans-
lar, broşürler, yayın organları gibi faaliyetlerle
sürdürülmesine oyçokluğu ile karar verildi. 16
11-14 Temmuz 1975 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, DİSK
16

Güçbirliği Yapılacak Örgütler

KARAR 1
Faşizm, sermaye sınıfının cebren veya hile ile işçi sınıfı ile emekçi sınıflar üzerinde kur-
duğu ve çağımızda açık faşizm, kapalı faşizm biçimde görülen diktatörlüğüdür. Faşiz-
me karşı verilen mücadelenin daha etkin bir biçimde sürdürülmesi amacı ile 5. Genel
Kurul’un 33 sayılı kararı doğrultusunda öncelikle aşağıda adları belirtilen ilerici ve de-
mokratik kuruluşlarla güçbirliği yapılması için çağrıda bulunulmasına ve bu güç birliği-
nin ne tarzda sürdürüleceği ile bu nitelikte olup da çağrı yapılması gerekli diğer kuruluş-
ların da saptanması konusunda Yürütme Kurulu’na görev ve yetki verilmesine oybirliği
ile karar verildi.
Kendileriyle güçbirliği yapılacak ilerici ve demokrat kuruluşlar şunlardır:
1- Tüm Öğretmenler Birleşme ve Dayanışma Derneği 7- Türk Veterinerler Birliği Memur derneklerinin bir afişi.
(TÖB-DER) 8- Çalışma Bakanlığı İş

2- Türkiye Barolar Birliği Müfettişleri Derneği
3- Türkiye Mühendis ve Mimar Odaları Birliği 9- Türkiye Memur Dernekleri Yardımlaşma
(T.M.M.O.B.) ve Dayanışma Derneği Konfederasyonu
(TÜMPERSONKON)
4- Tüm Teknik Elemanlar Derneği (TÜTED)
10- Türk Hukuk Kurumu
5- Tüm İktisatçılar Birliği (T.İ.B.)
11- KÖY-KOOP Birliği
6- Türk Tabipler Birliği 12- Tüm Öğretim Üyeleri Derneği
Kaynak: 11-14 Temmuz 1975 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı.
DİSK Yönetim Kurulunun genel kurul son- sözleşmelerinde DİSK’e bağlı tüm örgüt-
rası bu ilk toplantısında üye sendikalarla lerde ortak bir birlik ve bütünleşme sağ-
DİSK arasında yaşanan çeşitli sorunlar da lanması için,
gündeme geldi. Bu gelişmeler “Üye Sendi-
a) Toplu İş Sözleşmesi taslaklarının ha-
kalarla Yaşanan Sorunlar” başlığı altında zırlanmasında o sözleşmeye muhatap
aşağıda ele alınmaktadır. olan işçilerin görüşlerinin de alınması,
b) Greve gidilmesinde, kaldırılmasın-
da ve benzeri önemli konularda işçilerin
Örgütlenme, Toplu PazarlIk, oyuna başvurulması,
Eğİtİm ve BasIn-YayIn c) Toplu İş Sözleşmeleriyle ilgili olarak
KonularInda Kararlar DİSK ilkeleri doğrultusunda temel il-
kelerin saptanması ve bu ilkelerin tüm
sözleşmelerde yer alması,
Toplu PazarlIk
d) Asgari ücret, ikramiye ve benzeri sos-
DİSK Yönetim Kurulunun toplantısın- yal haklarda nihai hedefin saptanması,
tam sınırlarının çizilmesi, bunlar içinde
da ayrıca örgütlenme ve toplu sözleşme
hangileri için greve gitme durumunun
politikaları konusunda da önemli karar- olacağının belli edilmesi, kısacası bu ko-
lar alındı.17 DİSK Yönetim Kurulu toplu iş nularda bütünleşme sağlanması,
DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulları Karar Defterleri, DİSK
17 11-14 Temmuz 1975 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Arşivi.
e) Grev yardımlarının ve uygulama bi- Çizim: Orhan Taylan.

çimlerinin saptanması ve bu konuda da
bütünleşmeye gidilmesi,
f) Toplu sözleşmelerle ilgili hizmetlerin,
örneğin araştırma çalışmalarının DİSK
içinde bütünleştirilmesi ve kontrol altı-
na alınması için gerekli organizasyonun
yapılması hakkında Yürütme Kurulu’na
görev ve yetki verilmesine
oybirliğiyle karar verdi.
Böylece DİSK’in kuruluşundan beri sa-

vunduğu toplu iş sözleşmelerinde merkezî
ve ortak bir politika izlenmesi yönündeki Ayrıca Yönetim Kurulu toplantısında, “or-
tutum pekiştirilmiş ve ete kemiğe bürün- tak giderler ve hizmetler açısından yarar-
lanmak, ortak birtakım imkanlar kullan-
müş oldu.
mak, çalışmalarda dayanışma sağlamak
suretiyle güçlükleri göğüslemede güç bir-
Örgütlenme
liği sağlamak ve böylece DİSK içindeki ör-
DİSK yönetimi, örgütlenmede izlenecek gütleme ilişkilerinin sıklaştırılması daha
ortak ilkeleri de karar bağladı. Bu kararlar iyi yararlılıklar elde etmek amacıyla DİSK
da örgütlemenin merkezî bir şekilde yürü- camiasındaki üye sendikaların mekân-
tülmesi ve üye sendikalarının olanakları- sal birleştirilmesi yoluna gidilmesi” karara
nın birleştirilmesi anlayışına dayanıyordu. bağlandı. Oybirliği ile alınan kararda atıla-
Örgütlenme ile ilgili kararlar şunlardı: cak adımlar şu şekilde sıralandı:
a) DİSK üyesi her bir sendikanın ken- a) Bölgelerdeki Sendika Temsilcilik-

di işkolunda örgütlenmesi ve işkolu- leri, Şubeleri gibi örgütlerin ve DİSK
nun tek ve güçlü sendikası haline gel- Temsilciliklerinin aynı çatı altında
mek için hiç sendika üyesi olmayan ya birleştirilmesi;
da başka konfederasyon üyesi ya da ba- b) Genel Merkezleri aynı ilde olan Sen-
ğımsız sendika üyesi işçileri çatısı altın- dikaların aynı çatı altında birleştirilme-
da toplaması, si ve böylece telefon, vasıta ve öbür ge-
nel hizmetlerin birleştirilmesi,
b) Aynı işkolundaki DİSK üyesi Sendi-
kanın varsa DİSK içinde aynı işkolun- c) Genel Merkezleri İstanbul’da olan
daki sendika ile birleşerek DİSK bütün- Sendikalar için Lastik-İş Sendika Binası
leşmeye gitmesi, ayrıca DİSK dışındaki arkasındaki arsada bir ortak bina yapıl-
sendikalarla da birleşerek bu sendika- ması, bu bina yapılınca hem Genel Mer-
ları ve işçilerini DİSK çatısı altına getir- kezler, hem de Şubeler bir çatı altında
mesi konuları gözönünde tutulmak su- toplanmış olur. İlk plânda (a), İstanbul,
retiyle bir örgütlenme plan ve programı (b) Adana, (c) Ankara ve (d) İzmir’in ele
yapılarak, uygulanmasına alınması.
c) DİSK Bölge Temsilciliklerinin yeniden Yönetim Kurulunun bu toplantısında DİSK

ele alınarak organize edilmesine, atama
üyesi sendikaların Anatüzükleri açısından
veya seçim yoluyla Bölge Temsilcisinin
görev başına getirilmesine oybirliğiyle bütünleşmesinin sağlanması için Yürüt-
karar verildi. me Kuruluna görev ve yetki verilmesine
oybirliğiyle karar verildi. Bilindiği gibi bu (7 veya 10 gün süreli) üye Sendikaların
yönetici kadrolarına;
çalışmanın sonunda 1979 yılında Tek Tip
Demokratik Tüzük kabul edildi. 3. C tipi, olgunluk semineri (1’er aylık
toplam olarak 6 ay süreli) DİSK ve üye
Sendikaların üst kademedeki yönetici-
Eğİtİm leri için ve giderek tabana doğru indiril-
mek suretiyle,
DİSK yönetimi bu toplantıda DİSK’in eği- 4. Toplu Sözleşme veya örgütlenme gibi
tim ve yayın politikalarını da karara bağ- konularda özel seminerler.
ladı. Eğitim konusunda üye sendikaların B- Yazışma yoluyla eğitim
değişik programlar uygulamakta oldukla- C- Konferanslar
rı, imkânsızlıklar nedeniyle bazı üye sen-
1. Bir konferansçının özel bir konu-
dikaların eğitim konusuna önem vereme- da 2-3 saatlik bir süre içinde konferans
dikleri göz önünde tutularak eğitimin daha vermesi,
geçerli ve tutarlı bir biçimde uygulanabil- 2. Bazı konuların açık oturum biçiminde
oluşturulmasını amaçlıyan 2-3 gün sü-
mesi için eğitim çalışmalarının DİSK sevi-
reli Konferanslar.
yesinde ve DİSK tarafından organize edil-
D- Broşür, bildiri, bülten, dergi, gazete
mesine ve uygulanmasına karar verildi. gibi yayın organlarıyla veya yayın yo-
Aynı kararda yapılacak bu eğitimlere ka- luyla eğitim
tılacak sendikaların nasıl mali katkı yapa- E- Kongreler veya buna benzer toplan-
cakları konusunda Yürütme Kuruluna yet- tılarda yapılacak özel konulu konuşma
yoluyla eğitim şeklinde programlanma-
ki verildi. Yapılacak eğitimlerin seminerler, sına ve uygulanmasına
yazışma yoluyla eğitim ve konferanslar da-
hil birden fazla biçiminde olması amaçlan- DİSK yönetimi, DİSK’in basın çalışmaları
dı. Buna göre eğitim biçimleri ana hatlarıyla konusunda da önemli kararlar aldı. Bunun
şöyle belirlendi: bir sonucu olarak aylık DİSK dergisinin dü-
zenli olarak yayımlanmasına karar verildi.
a- Seminerler,
1. A tipi, hafta sonu yetiştirme semine- BasIn-YayIn
ri (3 gün süreli), Sendika temsilcileri ve
üyeleri için; 2. B tipi, geliştirme semineri
Üye sendikaların yayın organlarının DİSK
1976 yılında
tarafından çıkarılacak bir gazete içerisin-
yapılan bir
DİSK eğitim de bütünleştirilmesi, bunun detaylı biçimi
çalışması.
ve üye sendikaların istekleri konusunun
Yürütme Kurulu tarafından saptanmasına
ve böylece bütünleşmiş bir gazete çıkar-
ma işlemi gerçekleştikten sonra gerekli
görüldüğü taktirde DİSK dergisinin çıka-
rılmamasına karar verme konusunda Yü-
rütme Kurulu yetkilendirildi.
Yönetim Kurulu Maden-İş'in kurduğu ba-

sımevinin sağladığı olanağın değerlen-
dirilerek günlük bir DİSK gazetesinin
DİSK Yayınevi ve DİSK Eğitim Notları Kitabı

1977 yılında DİSK Eğitim Dairesi tarafından hazırlanan DİSK EĞİTİM NOTLARI de-
mokratik sınıf ve kitle sendikacılığı adlı kitap, DİSK Yayınevi tarafından Temmuz
1977 tarihinde yayımlandı. DİSK Eğitim Notları kitabı DİSK ve üye sendikalar tara-
fından yaygın kullanılan popüler bir sendikal eğitim kitabı oldu. DİSK Eğitim Not-
ları o sırada Eğitim Dairesi'nde görevli olan Nejat Firuz(kuhi), Ertan Uyar, Gün Bu-
lut ve Zülfü Dicleli tarafından hazırlanmıştı.
Kitabın ikinci baskısı yine DİSK Yayınevi tarafından Ağustos 1978’de yapıldı. Ki-
tabın her iki baskısı da DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler’in sunuş yazısı ve DİSK
Eğitim Dairesinin önsözü ile yayımlandı. Ancak 1978’de Türkler DİSK Genel Baş-
kanı değildi. DİSK Yayınevi ayrıca Ekim 1978’de Bugünkü Amerikan Sendikacılığı
temel sorunlar ve eğilimler adıyla Sovyet yazarı A. Mkrtchian tarafından yazılmış
bir kitabın çevirisini yayımladı.
Ancak bu durum Baştürk’ün Genel Başkanlığı döneminde tartışma konusu oldu
DİSK Eğitim Notları. ve DİSK tarafından bu yayınevine ihtar çekilerek DİSK adını kullanmaması isten-
di. 1 Tartışma DİSK Eğitim Notları kitabının içeriğinden daha çok DİSK’e ait olma-
yan bir yayınevinin DİSK adını kullanmasından kaynaklanıyordu. DİSK yönetimi bu
yayınevine Beyoğlu 1. Noterliğinin 28.5.1979 tarihli yazısı ile ihtarname çekilerek
yayının durdurulmasını ve DİSK adının kullanılmamasını ihtar etti. Baştürk bu ki-
tabın DİSK’in kendi yayınları arasında yer almadığı belirtmektedir2.
DİSK Yayınevi, 4 Mayıs 1977’de kurulan Basım Yayın ve Matbaacılık Anonim Şir-
keti’ne ait bir yayıneviydi. Kurucuları arasında Ehliiman Tuncer, Ali Ümitkılıçöte,
Ekrem Suna, Muammer Tuncer ve Mehmet Cavit Şarman yer alıyordu.3 Şirke-
tin Kurucuları DİSK’in ve DİSK üyesi sendikaların eski yöneticilerindendi. Ehliiman
Tuncer Basın-İş eski Genel Başkanı ve DİSK eski yöneticisiydi. M. Cavit Şarman
Maden-İş ve DİSK yöneticiliği yapmıştı. Ekrem Suna ise DİSK’te muhasebe so-
rumluluğu yapmıştı. DİSK Yayınevi’nin DİSK’e ait bir yayınevi olmadığı, ayrı bir tü-
zel kişiliğe sahip olduğu ve DİSK yönetiminin bu yönde bir kararı olmadığı bilin-
mekle birlikte, DİSK Yayınevi’nin dönemin DİSK yönetiminin bilgisi dahilinde DİSK
Yayınevi adını kullandığı ve DİSK Eğitim Dairesi tarafından hazırlanan bir kitabı
bastığı anlaşılmaktadır.
Bugünkü Amerikan Sendikacılığı.
1 Abdullah Baştürk (1986), Yargı Önünde Savunma, İstanbul: Çağdaş Yayınları, s. 211.
2 Baştürk (1986).
3 Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi, 4 Mayıs 1977.
çıkarılmasının olanaklarını araştırma için sağlamak amacıyla gerekli broşür veya

Yürütme Kuruluna görev ve yetki veril- küçük kitap yayınları yapılması da alınan
mesini kararlaştırdı. kararların arasındaydı.
Üyelerin işçi sınıfı davasına daha sıkıca Basın-yayın faaliyetlerine ilişkin Yöne-
bağlanmalarını temin ve işçi sınıfının bu- tim Kurulunun bir diğer kararı ise DİSK
nun doğrultusunda biçimlendirilmesini ajansının sadece DİSK ve üye sendika
5. Genel Kurul Kemal Nebioğlu Hukuk İşleri Dairesinin; Yü-

sonrası yeni seri
DİSK dergisinin rütme Kurulu üyelerinden Rıza Güven Eği-
ilk sayısı,
Ekim 1975 (DİSK tim Dairesinin ve Yürütme Kurulu üyele-
dergisi önceki rinden Mehmet Kılınç ise Sosyal İlişkiler
seriden devam
ettiği için yeni Dairesinin sorumluluğunu üstlendi.18
serinin ilk
sayısına 16. sayı
denmiştir).
DİSK’İn Yenİ Uzman Kadrosu
Merkezi düzeyde kurumlaşma doğrultu-
sunda atılan bir diğer adım ise Yürütme
Kurulunun, 15 Temmuz 1975 tarihindeki
toplantısında DİSK’in çalışma hızını kar-
şılamak ve işleri daha rasyonel bir biçim-
de sürdürmek amacıyla bir Genel Sekreter
Yardımcısı alınmasına karar vermesi oldu.19
30-31 Temmuz 1975 tarihli Yürütme Kurulu
toplantısında ise Anatüzük'te yer alan da-
irelerde istihdam etmek üzere DİSK’e yeni
uzmanlar alınmasına karar verildi.
haberleriyle ilgili olmak üzere haftada bir Bir süredir uygun bir isim için sürdürü-
veya iki kez çıkarılması ve üye sendika- len çalışmaların ardından Yürütme Kuru-
ların genel merkez, şube veya bölge tem- lu 30-31 Temmuz 1975 toplantısında Ay-
silcisi gibi yönetim kademeleriyle birlikte dın Meriç’i üç aylık bir deneme süresiyle
işyerlerindeki baştemsilciliklerine gönde- Genel Sekreter Yardımcılığına atadı.20 Ay-
rilmesinin hedeflenmesiydi.
dın Meriç deneme süresi sonunda göre-
vine devam etti. Meriç yaklaşık bir buçuk
UzmanlIk Daİrelerİnİn yıl sonra 24 Ocak 1977’de Genel Sekreter
Oluşumu Yardımcılığı görevinden istifa etti. İstifa-
sı Yürütme Kurulunca kabul edildi.21 Ay-
DİSK’in merkezi olarak güçlenmesi, kurum-
din Meriç’in DİSK Genel Sekreter Yardım-
sallaşması amacıyla yapılan Anatüzük de-
cısı olarak atanması DİSK, siyaset ve siyasi
ğişikliklerine uygun adımlar hızla atılmaya
parti ilişkileri açısından önemliydi. Çün-
başlandı. Yürütme Kurulunun ilk toplantı-
kü Aydın Meriç o yıllarda yasal faaliyet
sında bu amaçla 5. Genel Kurulda kurulma-
1825-26-27 Mayıs 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplan-
sı kararlaştırılan daireler için görev dağılı- tısı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK
mı yapıldı. Buna göre Genel Başkan Kemal Arşivi.
19 15 Temmuz 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantı-
Türkler Dış İlişkiler, Toplu Sözleşme, Araş- sı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK
Arşivi.
tırma ve Etüt, Ücret ve Ekonomi dairelerinin;
20 30-31 Temmuz 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplan-
Genel Sekreter İbrahim Güzelce Basın-Ya- tısı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK
Arşivi.
yın ve Tanıtma, Koordinasyon ve Personel
23 Şubat 1977 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK
21
dairelerinin; Yürütme Kurulu üyelerinden Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
Aydın Meriç
DİSK Genel Sekreter Yardımcısı
1939 doğumlu Aydın Meriç, bilgisayar mühendisidir. 1968’de kurulan bağım-
sız Bilgi İşlem İşçileri Sendikası’nın kurucuları arasında yer aldı.1 Aydın Meriç
1970’lerin başında Gönül Dinçer ile IBM şirketinde örgütlü olan Bilişim İşçile-
ri Sendikası'nda (Bil-İş) yöneticilik yaptı.2
1974 yılında DİSK dergisinde ekonomik konularda yazılar yazan Aydın Me-
riç aynı dönemde Makine Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi’nin Sekreter
üyesi görevini yürütmekteydi. Meriç Ağustos 1975’te DİSK Genel Sekreter
Yardımcılığına atandı. Meriç, Ocak 1977’de bu görevinden ayrıldı. Meriç 1973
sonrasında TKP’nin Merkez Komitesi üyesi ve Türkiye’deki en üst düzey yö-
neticisi olarak bilinmektedir.
1 “Bil-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, 1. Cilt, İstanbul: Tarih Vakfı ve Kültür Bakanlığı
Ortak Yayını, 1998. “Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi 1. Cilt bundan böyle Türkiye Sendikacılık Ansik- Aydın Meriç (solda) Memet Ertürk ile 1 Mayıs
lopedisi-1 olarak kaynak gösterilecektir. 1976 kortejinin önünde, OTOSAN'da üretilen ünlü
"böcek" aracının üzerinde, DİSK Arşivi.
2 Derinden Gelen Kökler-2, s. 23.
gösteremeyen TKP'nin ülke içindeki en 30-31 Temmuz 1975 tarihli Yürütme Kuru-
üst düzey yöneticisiydi.22 Meriç’in Genel lu toplantısında Hüsnü Dilli’nin Basın-Ya-
Sekreter Yardımcılığı DİSK’te 5. Genel Ku- yın Dairesi müdürlüğüne, Erhan Gömüç’ün
rul sonrası TKP etkisinin artışının bir adı- Basın-Yayın Dairesi uzmanlığına, Zülal Kı-
mı olarak değerlendirilmektedir.23 lıç’ın Sekreterlik Bürosu şefliğine, Meh-
met Yenigün’ün DİSK Ajansı sekreterliğine
20 Haziran 1975’te Maden-İş Hukuk Dai-
(Basın-Yayın Dairesi uzmanlığına) atan-
resi Müdürü Av. Müşür Kaya Canpolat’ın,
masına karar verildi.25 Bu atamalardan
DİSK açısından bazı önemli hukuki ve
güncel konuların bulunması sebebiyle ge- 25 30-31 Temmuz 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplan-
çici olarak DİSK Hukuk Dairesi kadrosun-
Müşür Kaya Canpolat
da görevlendirilmesine karar verildi.24 (sağda). Solda Avukat
Enis Coşkun, ortada
5. Genel Kurul sonrasında DİSK’in uzman Türkler, DİSK Arşivi.
kadrosu kurumsallaşma hedefine uygun

olarak yeniden düzenlendi ve çok sayı-
da uzman görevlendirildi. Bu çerçevede,
22H. Erdal (1983), TKP’mizi Yükseltelim, İşçinin Sesi Yayını, No.
34, s. 6-7. Özcan, Canan, Türkiye'de sendika-siyasi parti iliş-
kisi ve TKP Atılım Dönemi'nde DİSK-TKP Örneği, Yayınlan-
mamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bi-
limler Enstitüsü, 2010.
23Süreyya Algül (2015), Türkiye’de Sendika-Siyaset İlişkisi
DİSK (1967-1975), İstanbul: İletişim Yayınları; Canan Koç ve
Yıldırım Koç (2008), DİSK Tarihi Efsane mi Gerçek mi, Anka-
ra: Epos Yayınları.
24 20 Haziran 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantı-
sı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK
Arşivi.
sonra DİSK Yürütme Kurulu tarafından bir

5. Genel Kurul Sonrası
Yeni Uzmanlar
dizi uzmanının daha ataması yapıldı: 23
Ekim 1975’te Haluk Şensu Basın-Yayın Da-
5. Genel Kurul
iresi memuru, 28 Kasım 1975’te Nejat Fi-
sonrasında 1975 ve ruz(kuhi) Eğitim Dairesi müdürü, 7 Mayıs
1976 yıllarında DİSK
1976’te Ertan Uyar Toplu Sözleşme ve Araş-
genel merkezinde
görevlendirilen tırma uzmanı, 7 Mayıs 1976’da Gün Bulut
uzmanların bir Toplu Sözleşme ve Araştırma uzmanı, 14
bölümü (atanma
tarihleri itibarıyla) Mayıs 1976’da Prof. Sadun Aren DİSK Genel
Av. Müşür Kaya Başkanlık Ekonomi Danışmanı ve Araştır-
Canpolat, DİSK ma Dairesi müdürü, 11 Ekim 1976’da Sıtkı
Hukuk Dairesi
Aydın Meriç, Genel
Coşkun DİSK Örgütlenme Dairesi uzmanı,
Sekreter Yardımcısı 18 Ekim 1976’da Bingöl Erdumlu DİSK Ör-
Hüsnü Dilli, Basın- gütlenme Dairesi uzmanı, 8 Kasım 1976’da
Yayın Dairesi
müdürü
Av. Enis Coşkun Hukuk İşleri Dairesi uz-
Erhan Gömüç, manı, 29 Kasım 1976’da Zülfikar (Zülfü)
Basın Yayın Dairesi Dicleli Eğitim Dairesi uzmanı, 29 Kasım
uzmanı
1976’da Enver Atılgan Eğitim Dairesi uzma-
Zülal Kılıç,
Sekreterlik Bürosu nı, 10 Aralık 1976’da Berin Uyar Basın-Ya-
şefi yın ve Tanıtma Dairesi uzmanı ve 10 Aralık
DİSK Ajansı, Ağustos 1975.
Mehmet Yenigün,
1976’da Hilmi Etikan Basın-Yayın ve Tanıt-
Basın-Yayın Dairesi
uzmanı ma Dairesi foto-film uzmanı olarak atandı.
Haluk Şensu,
Basın-Yayın Dairesi 5. Genel Kurul sonrası yeni atanan uzman
Nejat Firuz(kuhi), kadrosunun büyük bölümünün başta Ay-
Eğitim Dairesi
dın Meriç olmak üzere TKP’li veya TKP’ye
müdürü
Ertan Uyar, Toplu yakın isimlerden oluştuğu ve bu duru-
Sözleşme ve mun DİSK politikaları ve örgütlenmesin-
Araştırma uzmanı
de TKP’nin görüşlerinin etkisini artırdı-
Gün Bulut, Toplu
Sözleşme ve ğı bilinmektedir.26 Ancak DİSK’e alınan
Araştırma uzmanı tüm uzmanların Türkler, Nebioğlu ve Gü-
Prof. Sadun zelce’nin mülakatından geçtiğini belirten DİSK’in Sesi, Sayı 2.
Aren, DİSK Genel
Başkanlık Ekonomi dönemin Yürütme Kurulu üyesi Mehmet Uzmanlık dairelerinin kurulması ve yeni
Danışmanı ve Karaca ise bu uzmanların işe alındıkları uzman kadrosuyla birlikte DİSK’in ku-
Araştırma Dairesi
müdürü,
tarihte belirli bir siyasi partiye [TKP] üye
rumsallaşmasında, özellikle örgütlen-
Sıtkı Coşkun, DİSK olduklarına ilişkin yaygın kanaatin ek-
me, basın-yayın ve eğitim çalışmalarında
Örgütlenme Dairesi sik bir değerlendirme olduğunu, o tarihte
uzmanı önemli adımlar atıldığı görüldü. DİSK ge-
henüz bu tür bir saflaşmanın olmadığını
Bingöl Erdumlu, nel merkezi tarafından düzenlenen mer-
DİSK Örgütlenme söylemektedir.27
Dairesi uzmanı kezi eylem ve etkinlerde ciddi bir artış
Arşivi.
Av. Enis Coşkun, 26Bu konuda kapsamlı değerlendirmeler için bakınız: Algül olurken, basın-yayın ve eğitim çalışma-
Hukuk İşleri Dairesi (2015), Koç ve Koç (2008), Can Şafak (2013), “12 Mart’tan 12
uzmanı Eylül’e Türkiye’de Sendikalar”, Toplum ve Bilim, Sayı 127.
ları düzenli hale geldi. DİSK dergisi bir yıl-
(Devamı yan sayfada) 27 Derinden Gelen Kökler-2, s. 24. lık aradan sonra yeni bir içerikle düzenli
Sadun Aren: DİSK Araştırma Enstitüsünün Kurucusu

1922’de Erzurum’da doğdu. Babası Ziraat Bankası’nda müfet-
tiş, annesi ev kadınıydı. Annesini küçük yaşta kaybetti. Babasının
memuriyeti nedeniyle öğrenimini Eskişehir, Ankara ve İstanbul gi-
bi çeşitli illerde gerçekleştirdi. 1949’da Munise Hanım’la evlendiler.
1944’te Siyasal Bilgiler Okulu’nu bitirdi. 1945’te aynı okulda asis-
tan, 1950’de doçent oldu. 1951’de İngiltere’ye gönderildi. Ülkeye
dönünce TKP davasından yargılandı ve beraat etti. 1957’de 35 ya-
şındayken profesör oldu.
1960 askeri darbesi sonrası kurulan Milli Birlik Komitesi İktisat Ko-
misyonu’na seçildi. Bu arada Aren’in Devlet Planlama Teşkilatı İk-
tisat Dairesi Başkanı olması düşünülmekteydi. Millî İstihbarat Teş-
kilatı'nın (MİT) itirazı nedeniyle bu gerçekleşmedi. Ancak bir süre
sonra Devlet Planlama Teşkilatı'na (DPT) sözleşmeli olarak danış-
man oldu ve bu görevini 1962 yılına kadar sürdürdü. Sadun Aren (sağda) DİSK davasında Faruk Pekin ile birlikte,
Cumhuriyet Arşivi.
1963 yılında TİP’e girdi. 1964 yılında yapılan Kongrede de Genel
Yönetim Kurulu üyeliğine seçildi. 1955-1965 yılları arasında Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde kesintisiz hocalık yapan
Aren, 1965 seçimlerinde İstanbul’dan TİP Milletvekili seçildi.
Aren, 12 Mart askerî muhtırasından sonra tutuklandı ve Türkiye İşçi Partisi yöneticisi diğer arkadaşlarıyla birlikte
yargılandı. TCK’nin 141/1 maddesinden 12 yıl 5 ay ağır hapis cezasına çarptırıldı. 1974’te çıkan genel aftan yararla-
narak tahliye oldu.
1976’da İstanbul’a yerleşerek DİSK’e danışman oldu. Yeniden Ankara’ya döndü ve 1978’de DİSK Araştırma Ensti-
tüsü’nü kurarak başına geçti. 12 Eylül 1980 darbesi ile Enstitü kapanana kadar bu görevi yürüttü. DİSK ana dava-
sında yargılandı ve 4 yıl tutuklu kaldı. Bu arada Türkiye Barış Derneği dolayısıyla da hakkında dava açıldı ancak o
davadan beraat etti.
Aren, 1991’de Sosyalist Birlik Partisi’nin Genel Başkanlığına seçildi. Daha sonra Birleşik Sosyalist Parti (BSP) Ge-
nel Başkanlığını yaptı. Özgürlük ve Dayanışma Partisi’nin (ÖDP) Onursal Genel Başkanı olan Aren 8 Mart 2008’de
yaşamını yitirdi.
Aren’in ekonomi ve siyaset alanında çok sayıda kitabı ve makalesi yayımlandı.
yayımlanmaya başladı, DİSK Ajansı daha DİSK’İn Merter’e TaşInmasI

Zülfikar (Zülfü)
sık ve yaygın bir araç olarak kullanıldı ve Dicleli, Eğitim
DİSK genel merkezinin hedeflenen ku-
Dairesi uzmanı
DİSK’in Sesi adlı 15 günlük bir gazete çıka- rumsallaşmayı sağlayacak daha geniş bir Enver Atılgan,
rılmaya başlandı. Öte yandan DİSK’in mer- mekâna taşınması genel kurul sonrası- Eğitim Dairesi
uzmanı
kezi eğitim çalışmalarında da önemli bir nın ilk işlerinden biri oldu. Yürütme Kurulu, Berin Uyar, Basın-
DİSK genel merkezinin bulunduğu yer (Be- Yayın ve Tanıtma
artış yaşandı. DİSK daire faaliyetleri (ba- Dairesi uzmanı
şiktaş, Uluğ Han) DİSK’in 5.Genel Kurulunu
sın-yayın, eğitim, araştırma, uluslararası Hilmi Etikan,
izleyen yeni dönemdeki geniş kapsamlı ve Basın-Yayın ve
ilişkiler ve hukuk çalışmaları) bölüm so- Tanıtma Dairesi,
ileriye dönük çalışmaları için yeterli olma- Foto-film uzmanı
nunda ayrıntılı olarak ele alınmaktadır. dığından DİSK genel merkezinin Merter’de
toplanan Gönen Konferansı da bu sürecin

önemli bir parçasıydı. DİSK’e bağlı sendi-
kaların yürütme kurulları ve DİSK mer-
kez yönetim organları, 25-29 Mayıs 1976
tarihlerinde Gönen’de ilk kez uzman kad-
rolarla bir araya geldiler. DİSK yönetimi ile
uzmanların bir araya geldiği ve önemli ko-
nuların görüşüldüğü bu toplantı DİSK tari-
hinde ilklerdendi.
DİSK ve üyesi sendikaların yöneticile-

ri ve DİSK uzmanları, DİSK ilkelerinin ge-
liştirilmesi, iç bütünlüğün güçlendirilme-
si, örgütsel çalışmaların koordinasyonu
konularında görüşmeler yaptılar. Örgüt-
lenme, mali işler, toplu sözleşme, eğitim,
basın-yayın-propaganda, dış ilişkiler, hu-
kuk ve araştırma gibi uzmanlık daireleri-
nin çalışmaları konularında konferansın
görüşleri, kurulan komisyonlarla rapor-
lar haline getirildi. Konferans raporları, bir
kez daha görüşülmek ve son şeklini al-
mak üzere DİSK karar organlarına verildi
bulunan Lastik-İş'e ait binadaki iki kata
DİSK’in Merter’deki ve karar altına alındı. DİSK dergisinde Gö-
genel merkez taşınmasına karar verdi.28
binası, 1 Mayıs 1979 nen Konferansı şöyle değerlendiriliyordu:
öncesinde bir polis 30
baskını, DİSK Arşivi. Öte yandan DİSK’in genel merkez seviye-
sinde çalışmalar yapmak üzere Ankara DİSK ve DİSK’e bağlı sendikaların Yü-
Bürosu’nun kurulmasına ve yer bulunma- rütme Kurullarının katıldığı GÖNEN
KONFERANSLARI, sınıf sendikacılığı-
sı için Mehmet Kılınç’a yetki verilmesine nın güçlenmesi doğrultusunda ortak
karar verildi.29 görüşlerin günümüz koşullarında bir
kez daha belirlenmesine katkıda bu-
lundu. Konferanslar, örgütümüzün ka-
rarlı ve sorumlu siyasetini, sınıf ve kitle
Gönen KonferansI (1976): Yenİ sendikacılığı temeli üzerinde yükselen
Dönem İçİn Önemlİ Kararlar güçlü savaşımlarını onaylarken bağ-
lı sendikalar arasındaki koordinas-
DİSK’in sayısal büyümesi yanında, nitel ge- yonun kısa ve uzun vadedeki plân ve
programlarıyla birlikte konfederal dü-
lişimi için de 5. Genel Kurul sonrasında ça-
zeyde çözümlenmesinin gereğini de
lışmalar yürütülmeye başlandı. 1976 Ma- belirledi. Önümüzdeki dönemde, GÖ-
yıs ayında Maden-İş’in Gönen Tesislerinde NEN KONFERANSLARININ önerdiği ve
DİSK organlarının karar altına aldığı
2830 Mayıs 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK önerilerin hayata geçirilmesiyle DİSK,
Yönetim ve Yürütme Kurulları Karar Defterleri, DİSK Arşivi. işçi sınıfının tek sendikal örgütü olma
10 Haziran 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK
29
Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi. 30 DİSK dergisi, Sayı 26, Haziran 1976.
doğrultusunda yeni boyutlara ulaşa-

caktır. (Özgün metin koyu)
Gönen Konferansı’nda kabul edilen ra-

porlarda DİSK’in çeşitli faaliyet alanları-
na ilişkin somut ve ayrıntılı öneriler yer
aldı. Bu önerilerin en temel özelliği tüm
üye sendika faaliyetlerinin DİSK’le ko-
ordinasyon halinde, dahası DİSK’in ilgi-
li dairesi tarafından “kesin denetim altın-
da” yürütülmesinin kararlaştırılmasıydı.
DİSK’in söylemine yeni eklenen “demok-
ratik merkeziyetçilik” ilkesi raporlarda
sık sık vurgulanıyor ve bazı alanlarda ise
Örgütlenme Komisyonu Raporu: Raporda
merkezî denetim oldukça abartılıyordu. Gönen Konferansı,
örgütlenme, üye sendikaların örgütlenmesi Mayıs 1976,
Öte yandan kimi komisyon raporlarında DİSK Arşivi.
ve DİSK’in merkezî örgütlenmesi şeklinde
ise netameli kavramlara yer verildiği dik-
iki başlıkta ele alındı. Raporda örgütlenme-
kat çekiyordu. DİSK karar organlarınca da
nin demokratik merkeziyetçi yapıda olması
kabul edilen Gönen Konferansı raporları-
gerektiği vurgulanıyordu. Böylece DİSK’in
nın bir bölümü hayata geçirilirken bazıları
önceki dönem belgelerinde rastlanmayan
ise uygulanmadı. Oldukça fazla önem at-
bir kavram olarak demokratik merkezi-
fedilen Gönen Konferansı raporlarının ba-
yetçilik DİSK söyleminde yerini alıyordu.
sılmadığının altını çizmek gerekir. DİSK’in
Demokratik merkeziyetçi bir yapı için tüm
1975-1980 dönemi çalışmalarında etki-
sendikalarda aynı tip tüzük uygulanma-
li olan 1976 Gönen Konferansı’nda hazır-
sı gerektiği savunuluyordu. Dikkat çeken
lanan ve Yönetim Kurulu tarafından ka-
bir diğer saptama ise yeni örgütlenmeler-
bul edilen31 raporların özeti aşağıda yer
de hiçbir zaman vaatçi bir politika izleme-
almaktadır.32
mesi idi. Raporda DİSK’in sendikaların ör-
Dış İlişkiler Komisyonu Raporu: Ulusla- gütlenme çalışmalarını koordine etmesi ve
rarası alanda toplumsal rejimleri ne olur- denetlemesi gerektiği belirtiliyordu. Rapor,
sa olsun her ülkenin sınıf ve kitle sendikal DİSK Örgütlenme Dairesinin kurulmasını
örgütleriyle ilişkilerin geliştirilmesi, sınıf hedef olarak koymuştu.
uzlaşmacılığından arınmamış sendikal ör- Mali İşler Komisyonu Raporu: Raporda
gütlere karşı uyanık olunması ve Uluslara- DİSK’e bağlı tüm sendikalarının üye aidat-
rası Çalışma Örgütü'nde (ILO) DİSK’in hak larının, brüt bir yevmiye olması ilkesi be-
ettiği yeri alması için çabaların yoğunlaş- nimseniyordu. Hem DİSK’in hem de üye
tırılması amaçlandı. sendikaların bir dayanışma fonu kurma-
31 11-12 Haziran 1976 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantı- sı isteniyordu. DİSK aidatının, üye sendi-
Arşivi. ka aidatının yüzde 2’si olarak tespit edil-
32Gönen Konferansı Raporlarının tam metni için bakınız: Ya- mesi öneriliyordu. Üyelik aidatının brüt bir
şasın DİSK “Sınıf Kitle Sendikacılığında Atılım” (1975-1977),
İstanbul: Konuk Yayınları. yevmiyeye ulaşması durumunda grevdeki
işçilere ödedikleri fiili aidatının yüzde işçiye en çok 6 ay süreyle her ay ücretinin
30’unun net olarak ödenmesi (bunun gün- yüzde 75’ini ödemesi) diğer toplu iş sözleş-
lük 25 TL’den az ve 50 TL’den fazla olma- mesi hedefleri olarak benimsenmişti.
ması) önerisi yer aldı.
Araştırma Komisyonu Raporu: Raporda
Toplu Sözleşme Komisyonu Raporu: Ra- işçi sınıfı ile ilgili konularda özel olarak da
porda ekonomik ve demokratik hareketin sendikaların üyeleri üstüne çalışmalar ya-
çok gerisinde kalan uzlaşmacı, reformist pılması gerektiği vurgulanıyordu. . Rapor-
politikalarının uygulanamayacağı, talep da sendikaların sürekli olarak işkolu ve iş-
düzeyinin çok ilerisinde, “gerçekçilik ilkesi yerlerine yönelik konular ile sendikaların
ile bağdaşmayan maceracı, goşist bir poli- üye ve işyeri sayıları, toplu iş sözleşmele-
tikayı ise onaylamaya hiç imkân yoktur” ri, ücretlerin durumu ile grev ve lokavt uy-
deniliyordu. DİSK’in toplu sözleşme politi- gulamalarına ilişkin çalışmalar yapmaları
kasının işçi sınıfının siyasal mücadelesi ile öneriliyordu. Her sendikada sosyal bilim-
iç içe yürütülen bir politika olduğu vurgu- ler konusunda tahsil yapmış yeterince uz-
lanıyordu. Toplu sözleşmelerle ilgili rapor- mandan oluşan bir Araştırma Dairesinin
da da “demokratik merkeziyetçilik” ilke- kurulması ve konfederasyon ile sendika-
sinin titizlikle savunulduğu belirtiliyordu. lardaki araştırma birimlerinin koordine
Demokratik merkeziyetçilik vurgulanır- edilmesi tavsiye ediliyordu.
ken, bürokratik merkeziyetçilik, anar-
ko-sendikalizm ve kendiliğindencilik ise Hukuk Komisyonu Raporu: Hukuk Dai-
eleştiriliyordu. resinin yapacağı işler kalem kalem sayıl-
dıktan sonra avukatların atanmaları ve
Raporda toplu sözleşme politikaları ola- çalışmaları konusunda önerilere yer ve-
rak üye ve ailesinin insanca yaşamasını riliyordu. Raporda DİSK avukatlığının uz-
sağlayacak bir ücret, ücret kaybı olmaksı- manlıkla birlikte sınıfsal bir sendikacılık
zın 40 saatlik iş haftası, yıllık izin süreleri- anlayışını ve devrimciliği gerekli kıldığı ve
nin artırılması, iş güvencesinin sağlanma- işçi sınıfı ideolojisine ters düşenlerin DİSK’i
sı ve işçi sağlığı ve iş güvenliği koşullarının temsil etmelerinin yanlış olduğu belirtili-
en iyi şekilde sağlanması benimseniyor- yordu. Üye sendikaların avukat seçiminde
du. Ayrıca yürürlük sürelerinin en çok iki DİSK Hukuk Dairesinin görüşünü alıp ata-
yıl olması, kapsamın en geniş biçimde tu-
mayı ona göre yapılması isteniyordu. Tam
tulması, işveren icazetiyle veriliyormuş iz-
gün çalışma esası kabul ediliyordu.
lenimi veren elbiselik, kumaş, terzi parası,
ev kirası, aile yardımı gibi yan ödemelerin Eğitim ve Basın-Yayın Komisyonu Rapo-
sözleşme metinlerinde prensip olarak yer ru: DİSK’te uygulanan eğitimin sınıf te-
almaması, 1 Mayıs’ın işçi bayramı olarak meline dayalı, bilimsel ve sendikal nitelik-
kabul ettirilmesi, işyerlerinde geçici işçi te olduğu vurgulandıktan sonra DİSK ve
çalıştırılmaması, kıdem tazminatının ya- bağlı sendikaların kadro eğitimi, kitle eği-
sal sürenin üzerine çıkarılması ve sözleş- timi, teknik eğitim ve eğitici eğitimi gibi
melere işsizlik tazminatı maddesi konul- dört alanda yoğunlaşması gerektiği be-
ması (işverenin iş sözleşmesinin feshettiği lirtiliyordu. Kadro eğitimleri A, B ve C tipi
eğitimler olmak üzere üçe ayrılıyordu. Ra-

Demokratİk SInIf ve
porda ayrıca DİSK seminer notlarının ki-
tap haline getirilmesi, eğitim broşürlerinin
Kİtle SendİkacIlIğI
hazırlanması gibi öneriler de yer alıyordu. KavramI
Raporda üye sendikaların eğitim çalışma- Can Şafak
larının DİSK Eğitim Dairesinin “kesin de-
netimi altında yürütülmesi” isteniyordu. 5. Genel Kurulun ardından DİSK, sendika-
Raporda, DİSK Eğitim Vakfı ile DİSK Eğitim cılık anlayışı ve sendika-siyaset ilişkile-
Merkezi’nin oluşturulması da öneriliyordu. ri açısından yeni bir döneme girdi. Fransız
Genel Emek Konfederasyonu (Confédéra-
DİSK ve bağlı sendikaların basın-yayın
tion Générale du Travail-CGT) lideri Hen-
ve propaganda faaliyetlerinin son dere-
ri Krasucki’nin CGT’nin niteliğini tanımlar-
ce dağınık ve zayıf olduğu vurgulandık-
ken kullandığı “CGT kendini bir kitle örgütü,
tan sonra, DİSK’e bağlı sendikaların ba-
bir sınıf örgütü, demokratik bir örgüt ola-
sın-yayın ve propaganda alanında “ortak
rak tanımlıyor” ifadesinden esinlenerek
bir politik temel üzerinde” ve DİSK Ba-
oluşturulduğu anlaşılan “demokratik sınıf
sın-Yayın Dairesinin organ kararlarına
ve kitle örgütü” kavramı ilk kez bütünlük-
göre izlediği çizgisiyle “kesin uyum ha-
lü bir sendika tezi olarak DİSK dergisinin
linde” yoğunlaştırılması isteniyordu. Ra-
“Yeniden Çıkarken” başlığını taşıyan baş-
porda DİSK dergisinin abone sayısının 15
yazısında kullanıldı.33 Kavram olarak Kra-
binden 50 bine çıkarılması, bunun için ba-
sucki’nin yazısından esinlenen sınıf ve kitle
ğış ve abone kampanyası yapılması, DİSK
Ajansı’nın haftada en az iki gün çıkarıl- 33 DİSK dergisi, “Yeniden Çıkarken”, Sayı 16, Ekim 1975, s. 2-3.
ması öneriliyordu. DİSK 5. Genel Kurulu- DİSK dergisinin

Ekim 1975 tarihli
nun 7 no.lu kararı doğrultusunda DİSK yö- sayısında “sınıf ve
netiminde haftalık merkezî bir tek yayın kitle sendikacılığı”
üstüne yazı.
çıkarılması, DİSK denetiminde bir günlük
gazetenin çıkarılması için çalışma yap-
mak üzere Basın-Yayın ve Tanıtım Daire-
sine yetki verilmesi, kadın ve genç emek-
çiler için aylık bir DİSK dergisi çıkarılması
öneriliyordu.
Raporda ayrıca bir DİSK Basın-Yayın Si-

tesi kurulması, bu sitenin uygun araç ve
gereçle donatılması, bu sitede DİSK dene-
timinde bir günlük gazete ve haftalık ya-
yın çıkarılması, aylık DİSK dergisinin, DİSK
Ajanslarının, üye sendika yayınlarının ve
diğer yayın ve propaganda çalışmalarının
DİSK Basın-Yayın Sitesi’nde hazırlanması
öneriliyordu.
sendikacılığı kavramı Krasucki tarafından da kaydetmektedir. Bu ilke ve sendika içi

ayrıntılı olarak betimlenmiyordu. 34
Kavra- demokrasi, aslında DİSK’in geleneksel yak-
mın esin kaynağı Krasucki olmakla birlikte, laşımıydı ve kuruluş yıllarının da öncesine
içeriğinin büyük ölçüde, DİSK’in CGT dene- uzanan bir birikime dayanmaktaydı.
yimi de olan uzman kadrosu tarafından şe-
DİSK dergisinin izleyen iki sayısında bu
killendirildiğini söylemek mümkündür.
tez, “Devrimci Sendikacılık: Sınıf ve Kit-
Sendikaların aynı zamanda hem “demok- le Sendikacılığı” üst başlığı altında; önce
Henri Krasucki ratik”, hem “sınıf”, hem de “kitle” örgüt- kasım sayısında “Sendikal Demokrasinin
leri oldukları tespitine dayanan bu tez, İlke ve Özellikleri” ve Aralık sayısında da
Henri Krasucki (1924-
2003). Polonya kökenli
sendika-siyaset, sendika-parti ve sen- “Sendikal Bağımsızlık ve Devrimci Sen-
Fransız sendikacı. dika-üye meselelerini de bu iki nokta- dikacılık” yazılarıyla yeniden ortaya kon-
Otomotiv işçiliği yaptı.
Alman işgali sırasında da, sendikaların bu iki niteliği ekseninde du.37 DİSK Eğitim Notları’nda işlenen sınıf
anti-faşist direniş
hareketine katıldı. çözümlüyordu:35 ve kitle sendikacılığı önermesi, 1979 yılın-
Naziler tarafından
tutuklandı. Toplama DİSK, işçi sınıfının, kapitalizmin sadece da bir kitapçık olarak da yayımlandı.38
kampına yollandı. sonuçlarına değil, nedenlerine de kar-
Toplama kampından şı olan bir sınıf örgütüdür. Ve aynı za- Sonraki yıllarda daha kapsamlı bir tez ola-
sağ çıkan az sayıda
insandan biri oldu. manda siyasal eğilimi, dinî inancı, ne rak geliştirilen ve siyasi vurgusu güçlenen
Fransız Komünist olursa olsun tüm işçileri ortak çıkarlar
Partisi’ne katıldı ve etrafında birleştiren bir kitle sendikal
sınıf ve kitle sendikacılığı anlayışına göre
partinin politbüro üyesi sendikalar, yalnızca işçileri -sınıfı- bağrın-
örgütüdür.
oldu. Genç yaşından
itibaren sendikal da barındırmaları ve “kapitalist sömürünün
hareket içinde yer aldı DİSK siyasetle ilişkisini siyasi partilerden
ve Fransa Genel Emek temeline yönelmeleri” ile aynı zamanda sı-
Konfederasyonu’nda
bağımsızlık ekseninde görmekte; bunun-
nıfsal bir nitelik gösterirler ve “işçi sınıfının
(CGT) çeşitli la birlikte –tek tek üyeleri farklı eğilimle-
kademelerde görev ekonomik, politik ve ideolojik mücadelesi-
yaptıktan sonra 1982- re sahip olsalar da- bir ideolojik çizgisi ve
1992 arasında CGT nin bütünlüğü içinde yer alırlar.” 1979 yılın-
Genel Sekreteri oldu.
mücadelesinin siyasal boyutları olduğunu
da yayımlanan kitapçıkta bu vurgu son de-
Dünya Sendikalar önemle vurgulamaktadır: 36
Federasyonu’nun rece açıktır: “Sendikalar işçi sınıfının politik
(WFTU) Başkan
DİSK, sosyalizme doğru bağımsızlık, de-
Yardımcılığına seçildi. mücadelesi doğrultusunda mücadele ver-
Henri Krasucki’nin mokrasi, barış ve toplumsal ilerleme
kitapları Sendikalar ve mücadelesini ilerletici her yapıcı tartış- mek, işçi sınıfı bilimine ters tüm eğilimlere
Sınıf Savaşımı, (İstanbul: maya ve öneriye açık olduğu kadar, bu
Sorun Yayınları, 1979)
karşı sendikal düzeyde ideolojik mücadele-
mücadeleyi zayıflatıcı her türlü davranış
ve Çağdaş Sendikaya yi sürdürmek zorundadırlar.”39
Evet (İstanbul: Amaç karşısında da kayıtsız kalmayacağını ve
Yayıncılık, 1987) adıyla bu eğilimlere karşı aktif bir biçimde mü-
Türkçeye çevrildi. cadele edeceğini de açıkça belirtir. DİSK, sendikaların bir yandan “dünya gö-
rüşü, siyasi düşüncesi, dinsel inancı, dili,
Aynı yazıda DİSK, “tabanın söz ve karar sa-
cinsiyeti, ırkı, derisinin rengi ne olursa ol-
hibi olması” ilkesini kıvançla benimsediğini,
sun” bütün işçilerin “kitle örgütü” olduk-
toplu sözleşmelerden, en geniş anti-faşist
larını tespit ederken diğer yandan da “sı-
gösterilerine kadar sendikal demokrasiyi
nıf mücadelesi içinde üzerlerine düşen
uygulayan demokratik bir örgüt olduğunu
37DİSK dergisi, Sayı 17, Kasım 1975, s. 14-15.; DİSK dergisi, Sa-
34 Henri Krasucki (1979 [1969]), Sendikalar ve Sınıf Savaşımı, yı 18, Aralık 1975, s. 16-17.
2. Baskı, İstanbul: Sorun Yayınları, s. 61-77. DİSK (1979), Demokratik Sınıf ve Kitle Sendikacılığının Te-
38
35 DİSK dergisi, Sayı 16, Ekim 1975. mel İlkeleri, İstanbul: DİSK Yayınları No.28, s. 14.
36 DİSK dergisi, “Yeniden Çıkarken”, Sayı 16, Ekim 1975, s. 2-3. 39 DİSK (1979).
Krasucki: Demokratik Sınıf ve Kitle Sendikası

Fransız Genel Emek Konfederasyonu (CGT) lideri Henri Krasucki 1969’da yayım-
lanan bir söyleşisinde CGT’yi demokratik sınıf ve kitle örgütü olarak tanımlıyor.
Krasucki’nin CGT’nin sendikacılık anlayışına ilişkin görüşleri özetle aşağıda yer
almaktadır. Krasucki’nin bu söyleşisi bir dizi başka yazısı ile birlikte Sendikalar ve
Sınıf Savaşımı adıyla 1977 yılında Sorun Yayınları tarafından basıldı.
“CGT kendini bir kitle örgütü, bir sınıf örgütü, demokratik bir örgüt olarak tanım-
lıyor. Onun üzerine oturduğu temel, her sendikanın olduğu gibi, ideolojik bir bir-
likteliğin değil, ortak çıkarların varlığıdır. Elbette bir işçi sendikası için ortak çı-
karlar sınıf savaşımının gerçekliklerine dayanır. Siyasi bir partiden en azından
benim anladığım anlamda, saflarında temsil ettikleri toplumsal sınıf ve taba-
kalarının tamamını hatta çoğunluğunu bile değil, yalnızca ileri bölümünü topar-
lamayı amaçlayan bir siyasal partiden farklı olarak sendikalar, aralarında çok
değişik siyasi tercihler ve ideolojik ayrılıklar olan -gerçekte de vardır- ama çı-
karları aynı herkesi toplamayı amaçlarlar.
İşçiler tüm diğerlerinden daha güçlü bir gerçeklik temelinde toparlanırlar: işçi- Krasucki’nin Sendikalar ve Sınıf Savaşımı
ler olarak sömürüldüklerini ve ayrı ayrı alındığında patronlara, bütünlüğü için- adlı kitabı.
de ise patronlar düzenine ve onların hizmetindeki devlete karşı çıkarlarının ko-
runması olgusu.
Biz sendikayı, yalnızca işçilerin en bilinçlilerini toparlayan bir örgüt olarak anlamıyoruz. Görevini yerine getirebil-
mek için bir sendika tüm ilgililerin olanaklı olan en çoğunu toparlamayı başarmalıdır. İlke olarak ise bunların tümü-
nü toparlamalıdır.
(…) İşçi sendikasının temel görevi, en başta ve sürekli olarak, işçilerin ekonomik istemlerini savunmaktır. (...)
(…) İdeolojik sorunlar yok değil. Ancak, sendikal bir örgütün uzmanlığı sınırları içinde ve her şeyden önce çıkar bir-
liğine dayanan bir kitle örgütü olan bu örgütün niteliği de hesaba katılarak.
Bu basit ve açık olarak, örneğin, bazı sorunların bir kenara bırakılması demektir.
Bir sendikal örgüt felsefi sorunlar üzerine tavır alabilir mi? Hayır. Çünkü orda materyalist veya idealist anlayış-
lı, allaha inanmayan veya inançlı işçilerin tümü birlikte yaşamak zorundadır. Sendika bu sorunların kotarıldığı hat-
ta tartışıldığı bir yer değildir.
Siyasi sorunlar konusunda ise sendikanın tavır almasını gerektirenlerle, gerektirmeyenlerin, hatta sendikanın bir-
liğini bozmadan ilgilenmesi olanaksız olanları ayırabilmek gerekir."
Kaynak: Henri Krasucki (1979 [1969]), Sendikalar ve Sınıf Savaşımı, 2. Baskı, İstanbul: Sorun Yayınları, s. 61-63.
görevleri işçi sınıfının bilimi [sosyalizm] DİSK’in 5. Genel Kurul kararları arasın-
rehberliğinde” yerine getirmeleri gereğini da yer almayan “demokratik sınıf ve kitle
ortaya koymaktadır. Böylece, kitleyi “or- sendikacılığı” kavramı, DİSK’te 1975 sonra-
tak çıkarları” için ekonomik mücadeleye sında DİSK yayınlarında ve açıklamaların-
çeken sendikalar, aynı zamanda üyeleri- da yaygın biçimde kullanılmıştır. Zaman
ni kendi çatıları altında “işçi sınıfının bi- zaman yönetim organlarının kararların-
limi” doğrultusunda politik mücadeleye da da kullanılan kavram, Anatüzüğe DİSK’i
yöneltmektedir. niteleyen bir kavram olarak konulmamış
NEJAT FİRUZ(KUHİ)
DİSK Eğitim Müdürü üye oldular. FKP Türkçe aylık ya- 1980’e kadar Maden-İş Dış İlişki-
yını İşçinin Dostu’nun 1973’te ler Dairesi müdürü, ardından Ge-
Galatarasay Lisesi’ni bitirdikten
çıkmasına öncülük ederek Fran- nel Sekreter Yardımcısı olarak gö-
sonra sosyoloji eğitimi almak için
sa’daki Türkiyelileri FKP’de örgüt- rev yaptı.
1970’te gittiği Paris’te arkadaşla-
leme çalışmalarını genişlettiler.
rıyla birlikte Fransa Türk Öğrenci DİSK, TKP ve Barış Derneği da-
Birliği yönetimine seçildi. 12 Mart O arada Nejat Firuz ile Alp Ök- vaları kapsamında arandığı için
1971 askeri darbesinin damgası- tem’in Paris’te karşılaşmala- 1 Nisan 1981’de yurtdışına çık-
nı vurduğu bu dönemde FTÖB, rı, Hikmet Kıvılcımlı çizgisinden tı ve 7 yıl merkezi Prag'da bulu-
Türkiye’deki faşist baskılara kar- esinlenen yurtdışı Devrimci Der-
nan Dünya Sendikalar Federas-
şı, demokratik hak ve özgürlük- leniş Örgütü’nün kurulmasına yö-
yonu'nun Eğitim ve Dayanışma
ler için dayanışma eylemlerinde nelik ilk adım oldu. DDÖ 1975 so-
Dairesi'nde görev üstlendi; dün-
yoğunlaştı. İdam kararlarına kar- nunda kendini feshetti.
yanın değişik ülkelerinde semi-
şı 1972 başında örgütlenen açlık DİSK Genel Sekreteri Kemal Sül- ner ve konferanslar düzenledi,
grevi yankı uyandırdı. ker ile Maden-İş Genel Başkan DİSK için uluslararası dayanışma-
Fransa’daki Türkiyeli işçile- Vekili Mehmet Karaca’nın 1974 Ni- yı yaygınlaştırdı.
ri CGT’de örgütleme girişimini san ayında CGT’ye yaptıkları zi-
yaret iki örgüt arasında ilişkilerin Daha sonra Fransa'ya yerleşti ve
başlattılar. 1972 başından itiba-
hızla gelişmesine neden oldu. Radio France Internationale'in
ren CGT’nin Türkçe aylık yayınının
Türkçe yayınlar redaksiyonunda
hazırlanıp dağıtılmasına katıldılar. Genel sekreter seçildiği DİSK 5. ve 1972’de kurucuları arasında
Hukuk büroları ve Türkçe eğitim Genel Kurulundan bir ay sonra İb-
seminerleri düzenlediler. yer almış olduğu Théâtre de Li-
rahim Güzelce, 1975 Haziran'ında
berté – Özgürlük Tiyatrosu’nda
Nejat Firuz ve arkadaşları aynı sı- toplanan CGT 39. Kongresine ka-
yönetmen Mehmet Ulusoy ile bir
rada Fransız Komünist Partisi’ne tıldı. İlk kez karşılaştığı Nejat Firuz
süre daha çalıştı. Daha sonra ça-
bir hafta boyunca kendisine eşlik
etti ve çevirmenlik yaptı. Birlik- lıştığı Radio France Internationale
te, kongreye davetli yabancı sen- Türkçe yayınlarının ve ELELE der-
dikacılarla DİSK adına çok sayı- neğinin kapanması ardından CGT
da ikili görüşme yaptılar. İbrahim Uluslararası İlişkiler Dairesi'nde
Güzelce Nejat Firuz’a İstanbul’a uzman olarak görev üstlendi.
gelip DİSK’te kendisine Sina Pa-
Uluslararası sendikal hareket ve
mukçu ile birlikte ikinci yardımcı
Türkiye konulu bir kitabının yanı-
olarak görev almasını önerdi, o da
sıra, değişik imzalar altında (Ne-
kabul etti.
jat Firuz, Nadi Fırat, Nedim Akat,
Ancak 22 Aralık 1975’te DİSK’te Taner Tekin, Şeref Kanra, Clau-
Eğitim Dairesi müdürü olarak işe de Martin) ve imzasız yazı, çevi-
başladı. 24 yaşındaydı. DİSK temel ri ve makaleleri Türkiye ve dünya
sendikal seminer sistemi kuruldu. medyasında (Cumhuriyet, Po-
DİSK eğitim notlarıyla demok- litika, Sosyalist, 11. Tez, DİSK'in
ratik sınıf ve kitle sendikacılığı Sesi, Halkın Dostları, Yeni Der-
geliştirildi.
gi, Ürün, Atılım, France Nouvelle,
DİSK genel merkezinden ‘’uz- L'Humanité, Le Mouvement sy-
manları uzaklaştırma operasyo- ndical mondial, Flashes, Elele...)
Nejat Firuz(kuhi). nu’’ndan sonra Nejat Firuz 12 Eylül yayımlanmıştır.
İbrahim Güzelce’nin Ölümü

5. Genel Kurulda DİSK Genel Sekreteri seçilen İbrahim Gü-
zelce, seçilmesinin üzerinden bir yıl geçmeden 11 Nisan 1976
günü 1 Mayıs’ın yıllardan sonra ilk kez ve DİSK’in önderliğin-
de bir mitingde kutlandığını göremeden öldü.
Güzelce’nin hastalanmasından sonra DİSK Yürütme Kurulu
23 Ocak 1976 tarihinde “DİSK Genel Sekreteri İbrahim Gü-
zelce’nin dünyanın hangi ülkesinde daha ileri bir tedavi ola-
nağı varsa, o ülkeye gönderilip tedavi ettirilmesine ve her
türlü masraflarının prensip olarak DİSK bütçesinden karşı-
lanmasına, eğer o mümkün değilse, DİSK camiasından kar-
şılanmasına oybirliği ile” karar verdi. Ancak Güzelce maale-
sef kurtarılamadı. İbrahim Güzelce’nin cenaze töreni, 14 Nisan 1976, DİSK Arşivi.
Güzelce 14 Nisan 1976’da binlerce işçinin katıldığı görkemli

bir törenle toprağa verildi. DİSK genel merkezine getirilen Güzelce’nin tabutu işçiler ve sendikacılar tarafından se-
lamlandı. Daha sonra, binlerce işçi, DİSK yöneticileri, örgütleri adına gelen milletvekilleri, gençler, dostları ve ailesi
Beyazıt Meydanı’ndan Topkapı Çamlık Mezarlığı’na yürüdüler.
Güzelce’nin ölümü üzerine yayımlanan DİSK Ajansı’nda şöyle deniyordu:1
“O bedensel olarak yokoldu. Fakat DİSK dimdik ayakta ve emeğin sermaye egemenliğinden kurtuluşu için mü-
cadeleye devam ediyor. Bu mücadelenin her anında, sömürünün ve baskının yokolduğu emekçinin özgür Türki-
ye’sinde işçi sınıfımız İbrahim GÜZELCE’yi yaşatacaktır.”
1 DİSK Ajansı, 20 Nisan 1976.
ve tanımlanmamıştır. Sadece 6. Genel Ku- Demokratik Sınıf ve

Kitle Sendikacılığının
rulda yapılan Tüzük değişikliği ile DİSK’in Temel İlkeleri broşürü,
1979.
“Görev ve Yetkileri” başlıklı 5. madde-
nin b) fıkrası “DİSK’i Türkiye işçi sınıfının
en güçlü demokratik sınıf ve kitle örgütü
duruma getirmek” şeklinde değiştirildi.
Anatüzük’teki eski ifade “DİSK’i Türkiye
işçi sınıfının en güçlü ve en etkili meslek
örgütü haline getirmek” şeklindeydi.
Sınıf ve kitle sendikacılığı kavramı 1975

sonrasında ciddi bir popülarite kazan-
mış ve sadece DİSK içinde değil, sendika
hareketinin bütünü içinde etkili olmuş;
iz bırakmış sendikal sloganlardan, mot-
tolardan biridir. 1975-1980 döneminde,
Türk-İş’e bağlı kimi sendikalar tarafın-
dan da benimsenmiş, hayata geçirilmeye
çalışılmıştır.
DİSK’İN DEĞİŞEN VE TARTIŞMALI SÖYLEMİ
Aziz Çelik
5. Genel Kuruldan sonra DİSK’in sosyalizm savaşımı”, “ileri demok- grupsal ya da işçi sınıfının açık des-
söyleminde belirgin bir değişiklik rasi”, “dünya sosyalist sistemi” gibi teğini almayan çıkışlardan mutla-
gözlenmeye başlandı. Bu değişen yeni kavram ve ifadelerle birlik- ka kaçınmalıyız. Maceracı, mao-
söylemi DİSK dergisi, DİSK’in Sesi, te kullanılmaya başlanmıştır. Öte cu, cepheci denen goşist akımların
DİSK Ajansı gibi yayınlar ile DİSK yandan “barış, yumuşama ve si- eylemlerini tecrit etmeli ve onları
adına yapılan açıklamalardan ve lahsızlanma”, “barış ve ilerleme”, kesinlikle içimize sokmamalıyız”1
özellikle Genel Başkan’ın konuş- “toplumsal ilerleme” ve “Sovyetler diyerek dönemin sol içi tartışmalı
malarından izlemek mümkündür. Birliği’nin başını çektiği barış için- üslubunu çok sert biçimde kullanı-
DİSK’in 12 Mart öncesi ve sonrası de bir arada yaşama politikası” gibi yordu. Kuşkusuz bu durum hem sol
söyleminde var olan “sosyalizm” kavramlar ve barış ve silahsızlan- içi hem DİSK içi gerilimleri artırıcı rol
vurgusu bu dönemde de artarak maya ilişkin vurgu konuşma ve ya- oynayan bir yaklaşımdı.
devam etmiştir. En önemli söylem yınlarda artmaya başlamıştır.
değişikliği “sınıf ve kitle sendikacı- Öte yandan “ters akımlar” ifadesi
DİSK’in söyleminde sol içi jargon
lığı” olarak ifade edilen yeni sendi- Baştürk tarafından da “anarşizm
açısından tartışma yaratacak “ma-
kal anlayıştır (Bu konu bu bölümde de terörizm de bireysel terörizm
ocu bozkurtlar ve benzeri macera-
ayrıntılı olarak incelenmiştir). "De- de, anarko sendikalizm de işçilerin
cı, bozguncu akımlar”, “işçi sınıfına
mokratik merkeziyetçilik" kavramı örgütlü mücadelesine ters akım-
ters akımlar”, “işçi sınıfının birliği ve
bu dönemde DİSK’in literatürüne lardır. İşçilerin mücadelelerini bal-
bozguncu akımlar” ve “küçük bur-
giren yeni bir kavramdır. talayan hareketlerdir” ifadeleriyle
juva sol sapma” gibi ifadeler de sık
tanımlanmıştır.2
DİSK’in söyleminde siyasal açıdan sık yer almıştır. Bu ifadeler döne-
min sol içi tartışmalarının DİSK’e de Söylem değişikliği sadece politik
da ciddi bir değişim yaşanmıştır.
yansıdığını göstermektedir. yönelimdeki değişimi ifade etmi-
DİSK’in geçmişinde var olan an-
ti-kapitalist ve anti-emperyalist Örneğin Türkler, 10. kuruluş yıl- yordu örneğin “savaşım”, “belgi”,
söylem devam etmiş ancak sos- dönümü toplantısında yaptığı ko- “ardıcıl” gibi dönemin TKP yayın-
yalizm vurgusu “sosyalizm kuru- nuşmada “Her zamankinden çok larında ve açıklamalarında sıkça
culuğu”, “işçi sınıfımızın baş çektiği uyanık, kararlı, hazırlıklı ve sorumlu görülen yeni sözcükler de sıklıkla
sosyalizme açılan ileri demokratik olmalıyız. Geniş kitle hareketleri- kullanılıyordu.
bir düzen” ve “bağımsızlık, demok- ne zarar vererek faşist güçlerin ek- 1 DİSK dergisi, Sayı 32, Şubat 1977
rasi, barış ve toplumsal ilerleme ve meğine yağ sürecek olan bireysel, 2 Baştürk (1986), s. 254.
DİSK’İn MC’ye KarşI

Demokrasİ Mücadelesİ
DİSK 5. Genel Kurulunun hemen öncesinde, Nisan 1975'te MC Hükümeti

kuruldu. Bu yüzden DİSK’in 5. Genel Kurulu ile 6. Genel Kurulu arası dö-
neminin önemli yönlerinden biri, MC Hükümeti’nin anti-demokratik ve
baskıcı politikalarına karşı demokrasi ve özgürlüklerin savunulmasına
odaklanmış olmasıdır.
SIkIyönetİme ve MC’ye İtİraz

Milli Güvenlik Kurulu (MGK) 24 Mayıs 1975 tarihli toplantısında Ankara,
İstanbul, Adana ve İçel (İçel il, Mersin merkez ilçe idi) illerinde uygulan-
makta olan sıkıyönetimin, 4 Haziran 1975’ten itibaren geçerli olmak üze-
7 Gün, Sayı 138,
re yeniden bir ay süre ile uzatılmasını hükümete tavsiye etti. DİSK Yürüt- 29 Nisan 1975.
me Kurulu 25-27 Mayıs 1975 tarihli toplantısında
sıkıyönetimin uzatılması sorununu değerlendirdi.
DİSK, sıkıyönetimin, Anayasa'da saptanmış temel
hak ve hürriyetleri bir anlamda askıya aldığını, bu
haklar arasında özellikle grev hakkının kısıtlandı-
ğını ve izne bağlandığını, bu durumun ise sermaye
çevrelerinin geniş biçimde işine yaradığını ve işçi
sınıfının çıkarlarına ters düşen bir doğrultuda ge-
liştiğini vurgulayarak sıkıyönetim uygulanmasına
karşı çıkılmasına karar verdi.40
DİSK Yürütme Kurulu, aynı toplantısında 5. Ge-

nel Kurulda alınan kararlar ile ilgili yapılması gere-
kenleri görüşerek ülkedeki siyasal durum ve ön-
celikler konusunda değerlendirmeler yaptı. Bu
4025-26-27 Mayıs 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK Yöne-
tim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
MC’yi protesto sermaye sınıflarının artan ekonomik ve

eylemi,
siyasal baskısına HAYIR diyen emek-
Eylül 1976,
DİSK Arşivi. çi sınıf ve kitleler üzerindeki MC zul-
mü şiddetlendi. Ekonomik çıkar ve de-
mokratik mücadelesini birleştiren işçi
sınıfımızın demokratik, sendikal ve si-
yasal hak ve özgürlüklerine karşı giri-
şilen planlı, silahlı saldırı yoğunlaştı. MC
iktidarının kışkırttığı bu Anayasa dışı
saldırılar tüm çalışan katmanları kap-
sadı. Devlet kolluk kuvvetleri ve ikti-
dar organlarının gözleri önünde sokak-
lar kana bulandı. İşçilere yaylım ateşleri
açıldı, yasal toplantılar basıldı ve yasak-
landı. Büyük sermayenin faşizm tırma-
nışı devam etti.
Faşİzme KarşI
Demokrasİ ve
Özgürlük Mİtİnglerİ
5. Genel Kurulun hemen ardından DİSK
değerlendirmelerin başında Türk Ceza Ka-
tarafından düzenlenen “demokrasi” mi-
nunu’nun (TCK) 141 ve 142. maddelerinin ve
tingleri DİSK’in yükselişinin ve MC ile mü-
idam cezasının kaldırılması ve yeni kuru-
cadelesinin ilk önemli adımları oldu. Bu
lan MC Hükümeti’nin icraatları yer alıyor-
mitingler aynı zamanda 12 Mart döneminin
du. Toplantıda alınan kararlarda MC, sert bi-
bitişini ve yeni bir dönemi işaret ediyordu.
çimde eleştiriliyor ve DİSK’in bu gelişmeler
DİSK 15-16 Haziran sonrasında ilk kez bü-
karşısında tüm ilerici, yurtsever ve demok-
yük bir kitle eylemi düzenliyordu. Dahası
ratik güçlerle daha etkin işbirliği yapması-
direnişler ve fiili grevler dışarıda bırakıla-
nın ve bunlarla daha yakın bağlar kurma-
cak olursa bu mitingler DİSK’in tek başına
sının yollarının aranması gerektiğine karar
kararlaştırdığı ilk büyük kitle eylemleriy-
veriliyordu.
di. DİSK gücünü göstermeyi hedefliyordu.
Genel Başkan Türkler, yayımladığı yeni Bu kitlesel eylemler, sendikal harekete ve
yıl mesajında 1975 yılında ülkemizin genel DİSK’e büyük bir canlılık getirdi.
durumunu ve DİSK’in mücadelesini değer-
DİSK Yürütme Kurulu 5. Genel Kurulun he-
lendirirken MC’nin yarattığı tahribatı sert
men ardından 30-31 Temmuz 1975 tarih-
biçimde eleştiriyordu:41
li toplantısında bir dizi etkinlik ve eylem
Sömürü ve kâr düzeninin dünya çapın- kararı aldı. Yapılması öngörülen mitingler
daki bunalımının daha da şiddetlenme-
si ekonomisi dışa bağımlı ülkemizde- öncesinde hazırlık amacıyla önce miting
ki sınıflararası çatışmaya yeni boyutlar yapılması kararlaştırılan kentlerde Böl-
kazandırdı. İç çıkar çelişkileri sertleşen
ge Temsilciler Kurulu toplantıları planlan-
41DİSK (1977), DİSK 6. Genel Kurul Çalışma Raporu, İstanbul: dı. Alınan karar doğrultusunda 28 Ağus-
DİSK Yayınları. Bundan böyle DİSK 6. Genel Kurul Çalışma
Raporu olarak kaynak gösterilecektir. tos 1975 tarihinde İzmir’de Maden-İş Bölge
“MC Cumhuriyet İlkelerini Sarsıyor”

Ülkemizin içinde bulunduğu çok yanlı sorunların saptandığı Genel Kurul kararlarını görüşen Yürütme Kurulu’na göre de:
1. Yurdumuzda sınıfsal bilinçlenmeyi sınırlayan, salt düşünceyi suç sayıp cezalandırmayı amaç edinen, basın özgür-
lüğü ile kişisel özgürlüğü içeren düşünce özgürlüğünü baskı altına almış olan 1930 tarihli İtalyan faşist kanunundan
aktarılarak Türk Ceza Kanunu’na alınan 141 ve 142. maddeler, 1961 Anayasasıyla getirilen doğal özgürlüklere ve çağı-
mızın içinde yaşadığı uygarlık düzeyine ters düşmektedir. Bu maddelerin ölüm cezasını içeren madde ile birlikte mu-
hakkak Yasa’dan kaldırılması gerekmektedir.
2. Emperyalizme ve altıyüzyıllık bir sömürü düzenine karşı millî kurtuluş savaşı vererek, feodal bir düzenden Cum-
huriyet düzenine geçen halkımızın elde ettiği uygar yaşama hakkı, Milli Cephe Hükümetinin kuruluşu ile birlikte geniş
biçimde tehlikeye düşmüş, Cumhuriyet ilkeleri sarsılmaya başlamıştır. Kadınlarımızın giyimlerine karşı Ankara gibi bir
başşehrin sokaklarında yapılan plânlı sataşmalar, dinin, eski düzene dönme hasreti içinde geniş biçimde sömürü ara-
cı olarak kullanılması, kaba kuvvetin devrimci, yurtsever güçlerin tümüne karşı başlattığı fiili saldırılar, yurt sorunla-
rına içtenlikle sahip çıkan kamu sektörü yöneticilerinin ardı ardına ve açık seçik bir hedef saptanarak durmadan par-
tizanlık güdülerek değiştirilmesi ve yerlerine sadece Milli Cephe Hükümetine bağlı kişilerin atanması, işçi sınıfımız ve
tüm halkımızca büyük bir endişeyle izlenmektedir.
Bütün bunlar açıkça göstermektedir ki, dünya görüşleri birbirlerine taban tabana zıt olan dört partinin biraraya gele-
rek büyük bir zorlama içinde bir Cephe Hükümetinde birleşmelerinin amacı, her ne pahasına olursa olsun çağdışı bir
yönetim biçimine, belli ölçülerde de olsa, yurdumuzda uygulama kazandırmak, politik, ekonomik, sosyal ve düşünsel
ilerlemeyi engellemek, bu karanlıktan ve geri kalmışlıktan fazlasıyla yararlanarak yurdumuzu iç ve dış sömürüye da-
ha açık bir pazar haline getirmektir.
Sayın Ecevit’in Odalar Birliği Genel Kurul toplantısında ortaya atılan görüşleri eleştiren ve sermaye çevrelerin-
den bir bölümünün hükümetle cephe birliği halinde olduklarını vurgulayan demeci de yukarıdaki kanılarımızı
doğrulamaktadır.
Yürütme Kurulumuz tarafından, bu ve Kongremizce saptanan öbür somut konularla ilgili olarak önümüzdeki çalışma
döneminde tüm ilerici, yurtsever ve demokratik güçlerle daha etkin işbirliği yapmasının ve bunlarla daha yakın bağ-
lar kurmanın yollarının aranması gerektiğine
oy birliği ile karar verildi.
Kaynak: 25-26-27 Mayıs 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
Temsilciliği salonunda Temsilciler Mecli- Hak ve Özgürlükler İçin Mücadele Mitingi”

si toplantısı, 24 Ağustos 1975 tarihinde İz- hedeflendi. İstanbul mitingi de planlanan
mit’te Temsilciler Meclisi toplantısı ya- tarihten önce gerçekleştirildi.42 Katılım
pılacak ve ardından 31 Ağustos 1975’te açısından bakıldığında 6 Eylül 1975’te İz-
İzmit’te, 7 Eylül 1975 tarihinde İzmir’de mi- mir’de 15 bine yakın, 20 Eylül 1975’te İstan-
ting gerçekleştirilecekti. İzmit mitinginin bul’da on binlerce emekçinin Demokratik
yapılmasına izin verilmedi, İzmir mitingi Hak ve Özgürlükler İçin Mücadele Mitin-
ise öngörülenden bir gün önce yapıldı. Yine gi’ne katıldığı görüldü. Ulaşılan üye sayı-
aynı şekilde önce 14 Eylül 1975 tarihinde sı, kendi dışındaki güçlerle güç ve işbirliği
İstanbul’da Genel Temsilciler Meclisi top- çağrıları düşünüldüğünde o günkü ölçüler
lantısı ve ardından 28 Eylül 1975’te İstan- 42 30-31 Temmuz 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplan-
bul’da Taksim Meydanı'nda “Demokratik Arşivi.
DİSK Yürütme ASİS ve Yeni Haber-İş’in ise 2’şer otobüs

Kurulunun
30-31 Temmuz tutması kararlaştırıldı. Diğer DİSK üyesi
1975 tarihli kararı,
DİSK Arşivi.
sendikaların da asgari birer otobüsle mi-
tinge katılım sağlamaları öngörüldü.43 Geç-
mişte yaşanan deneyimler ve işçi sınıfına
yönelik saldırılar dikkate alınarak örneğin
İzmir mitinginin güvenliğinin sağlanması-
na katkıda bulunmak için üye sendikalara
bin 200 kişilik bir ekibi oluşturmak için bü-
tün imkanları ile çalışmaları tavsiye edildi.44
İzmİr Mİtİngİ
Demokratik Hak ve Özgürlükler İçin Mü-
cadele Mitinglerinden ilki, 6 Eylül 1975 tari-
hinde İzmir’de yapıldı. 15 bine yakın emek-
çinin, aydının, gencin katıldığı belirtilen
için dahi büyük bir kitlesellikten söz etmek
mitingde, Genel Başkan Türkler, şu görüş-
mümkün değildir. Buna karşın uzun yıllar-
leri dile getirdi:45
dan sonra ilk kez alanlara çıkılması, miting
öncesinden çok miting sonrasında başta “Sosyalizme geçme şartları olan köklü
ekonomik, sosyal ve politik dönüşüm-
DİSK üyeleri olmak üzere işçi sınıfı içinde lerin gerçekleşmesini sağlayacak halk-
heyecan yaratmış olmalıdır. tan yana bir iktidarın kurulması, yurdu-
muzda temel demokratik dönüşümlerin
DİSK yönetimi mitinglere katılımı artırmak gerçekleşmesini zorlaştıran baş engel
ve güçlendirmek amacıyla birçok önlem bugünkü MC iktidarıdır. Bu demektir ki,
anti-faşist, anti-emperyalist mücade-
aldı: Alınan kararda “DİSK’e bağlı sendika- lemizin acil görevi MC iktidarının aldığı
ların, mitinglerin yapıldığı illerin dışındaki oyları mümkün olduğu kadar azaltarak,
bölgelerdeki üyelerinin bir kısmının miting- böyle gerici bir iktidarın bir daha koa-
lisyonda bile bir araya gelmesi olanağı-
lerde hazır bulundurulması, hem bu üyele- nı ortadan kaldırmaktır.”
DİSK İstanbul
mitingi afişi, 20 rin daha da bilinçlenmeleri hem de miting-
Eylül 1975.
lerin tam bir disiplin içinde yürütülmesi Genel Sekreter Güzelce de konuşmasında
Yılmaz Aysan
(2013), Afişe açısından yararlı olacağından” söz edile- “Bugün acil görevimiz: Faşizme set çek-
Çıkmak, İstanbul:
İletişim Yayınları rek üye sendikaların belirlenen sayıda oto- mektir. Faşizmin tırmanmasını engelle-
kitabından. mektir. Anayasanın uygulanmasını sağ-
büs tutarak, miting yapılan ilin dışındaki
bölgelerdeki üyelerini miting yerinde hazır lamaktır. İşçi sınıfının birliğini sağlamak,
bulundurmalarına istedi. Mitinge katılımı işverenlerin ve birtakım bozguncuların
sağlamak amacıyla Maden-İş’in 50 oto- 43 30-31 Temmuz 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplan-
büs; Petkim-İş, Kimya-İş, Lastik-İş ve Gı- Arşivi.
da-İş’in 15’er otobüs; Sosyal-İş’in 10 otobüs; 44 29 Ağustos 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantı-
Turizm-İş ve Tek-İş’in 5 otobüs, Tekstil’in Arşivi.
20 otobüs, Basın-İş’in 6 otobüs, Baysen-İş, 45 DİSK 6. Genel Kurul Çalışma Raporu.
bölücü girişimlerini mahkûm etmektir.

Demokratik istekler etrafında en geniş
demokratik güç birliğini sağlamaktır. MC
iktidarının yerine, ulusal demokratik bir
hükümetin geçmesini sağlayacak şartları
yasal yollardan vereceğimiz mücadeleyle
yaratmaktır” demiştir.46
İstanbul’da Büyük
Mİtİng
İzmir mitinginden sonra, 14 Eylül’de İstan-
bul’da toplanan Genel Temsilciler Meclisi-
nin ardından bir araya gelen Yürütme Ku-
rulu yaptığı açıklamada, buhranı kapitalist
sömürünün doğurduğunu, emekçilerin
buhrana hayır dediklerini ve ‘‘demokra-
tik hak ve özgürlükler için girişilecek mü-
cadelenin emperyalizme ve faşizme karşı
girişilecek mücadeleden bağımsız olma-
dığını” ve “bağımsızlığın yeniden kaza-
nılması, demokrasinin ve emekten hariç
bir düzenin hakim kılınması” savaşımının
başını işçi sınıfının çektiğini belirtti.47
20 Eylül 1975’te İstanbul’da yapılan De- İbrahim Güzelce ve sonra da Genel Başkan İzmir mitingi
mokratik Hak ve Özgürlükler İçin Müca- Kemal Türkler mitinge katılanlara hitap 6 Eylül 1975,
DİSK Arşivi.
dele Mitingi’ne DİSK’e göre 100 bine ya- etti. DİSK’in yeni döneminin gündemini ve
kın emekçi, aydın ve birçok demokratik söylemini yansıtması açısından bu konuş-
kitle örgütü ile bazı meslek kuruluşla- malardan bölümler aktarıyoruz:49
rı katılmıştır.48 100 bin kişilik katılım iddi-
asının abartılı olduğunu söylemek müm- DİSK Genel Başkanı Mitingde yaptığı ko-
kündür. İstanbul’da Taksim Meydanı’nda nuşmada şunları söyledi:
düzenlenen mitinge, işçiler birkaç koldan “Kapitalist sistemin dünya çapında-
ki buhranı derinleşiyor, genelleşiyor.
yürüyerek geldiler. Önce Tertip Komite-
Kapitalist ülkelerin içinde bulunduk-
si adına Maden-İş Genel Sekreteri Me- ları ekonomik, toplumsal ve siyasal
met Ertürk, ardından DİSK Genel Sekreteri zorluklar artıyor. Büyük tekeller, çok
uluslu tekeller ellerindeki imkânları,
46 DİSK 6. Genel Kurul Çalışma Raporu. sermayelerini birleştiriyor, kendi kâr-
47 DİSK 6. Genel Kurul Çalışma Raporu. larını daha da arttırmak için ulusal ve
48DİSK 6. Genel Kurul Çalışma Raporu.; DİSK dergisi, Sayı 16,
Ekim 1975. 49 DİSK dergisi, Sayı 16, Ekim 1975.
uluslararası zenginliklerin yağmasını demokratik hak ve özgürlükleri koru-

İstanbul mitingi,
20 Eylül 1975,
şiddetlendiriyorlar. ma ve genişletme mücadelemizin çok
DİSK Arşivi.
Sermayenin büyüme ve kâr oranını önemli güncel bir sorununa değinmek
yükseltme ihtiyacı emperyalist şirket- istiyorum. BİRLİK sorununu kısaca aç-
ler arasındaki ve dolayısıyla kapitalist mak istiyorum.
ülkeler arasındaki çıkar çelişkisini, çe- Sermaye sınıfları, aralarında ne kadar
kişmesini körüklüyor. Böylece, iktidara
çıkar çekişmesi olursa olsun, demokrasi
egemen parababaları halkın tüketimini
ve sosyalizm mücadelesine karşı güçle-
kısmak için kemerleri sıkma politikası
rini topluyor. Buna karşılık, işçi sınıfımız
uyguluyorlar. Bu amaçla ücretleri ve sa-
tın alma gücünü düşürüyorlar, çalışma da sınıf işbirliği yapan işveren yanlı-
süresini azaltıyorlar, ekonomik gelişimi sı sendikacılığı mahkûm ederek, zayıf-
yavaşlatıyorlar, fiyatları yükseltiyorlar, latarak devrimci sendikacılık yörünge-
işsizliği arttırıyorlar. Diğer yandan, as- sine kayıyor, DİSK saflarında birleşme
keri harcamaları arttırarak, ekonomi- doğrultusunda önemli adımlar atıyor.
yi askerileştirerek, kapitalizmin emekçi "Partiler üstü veya siyaset dışı" sendi-
kitlelerin sırtına yüklemek istenen yü- kacılık masalıyla, işçi sınıfını siyasal ik-
künü ağırlaştırıyorlar. Sömürücüler çe- tidarın koltuğuna oturmuş sermaye sı-
tesinin kârı artarken halkların yoksul- nıflarının peşine takmaya çabalayan
laşma süreci hızlanıyor. Türk-İş her geçen gün biraz daha zayıf-
Faşizme ve emperyalizme karşı, ba- lıyor. Türk-İş, işçi direnişlerini ‘kanun-
ğımsızlık, demokrasi, barış ve toplum- suz’ ilan ederek, işverenlerin, MC iktida-
sal ilerleme doğrultusunda verdiğimiz rının ağzını kullanıyor.
Demokrasi mücadelemizin güçlenme-

sini sağlayacak diğer bir unsur da tüm
ilerici demokratik ve ulusal güç ve ör-
gütlerin demokratik güç ve eylem bir-
liğinin sağlanmasıdır. Kitlelerin istekle-
ri eylemde buluştukça, işçi sınıfımızın
etrafında ve onun öncülüğünde saflaş-
ma gerçekleştikçe faşizmin yerleşmesi
zorlaşacaktır.
Genel Sekreter Güzelce’nin 20 Eylül 1975

İstanbul mitingi konuşmasında ise şu de-
ğerlendirmeler öne çıkıyordu:
Bugün, emperyalist tekellere ve onla-
rın dünya politikalarına bağımlı olan ve
MC iktidarıyla ifadesini bulan ülkemiz
yönetiminde, işbirlikçi büyük burjuvazi değildir. Tarih, bunun somut örnekleri
Türkler İstanbul
ciddi çıkmazlar içinde bulunuyor. ile doludur. mitinginde,
20 Eylül 1975
Bu ciddi çıkmazların nedeni, birin- (…) DİSK, azınlıktaki bir avuç kapitalistin (Türklerin arkasında
ci olarak, izlenen dışa bağımlı kapita- bencil çıkar ve hırsı uğruna yurdumu- soldan sağa:
list yoldur. İkinci olarak ise, ülkemizin zun anarşi içine düşürülmesine, emek- Kemal Nebioğlu,
bağlatıldığı emperyalist sistemin için- çilerin geleceğinin tehlikeli günler içine İbrahim Güzelce
ve Sıtkı Coşkun).
de bulunduğu ekonomik, toplumsal ve atılmasına karşı, tâ baştan beri müca-
politik krizdir. Dünya çapında sosya- dele veriyor. Bu mücadele günümüzde
list sistemin ve diğer anti-emperya- daha da güçlenerek ve tüm barışsever,
list güçlerin emperyalist sistemi ge- ilerici-demokratik güçlerin aktif katkı-
rileten başarıları, ülkemiz çapında ise sıyla sürdürülmek durumunda ve zo-
bağımsızlıktan, demokrasiden, barış rundadır. Bunun önemini belirtmek, bu
ve toplumsal ilerlemeden yana güçle- mücadelenin belkemiği olan işçi sınıfı-
rin etkinliklerinin artması, ibreyi her nın birliği için çaba göstermek her yurt-
geçen gün işçi ve emekçi sınıflar lehine sever kişi ve örgütün acil görevidir.
değiştirmektedir.
Miting Tertip Komitesi üyesi ve Maden-İş
Bugün eğer MC iktidarı ve temsil etti-
ği gerici sermaye güçleri bütün güçle- Genel Sekreteri Memet Ertürk’ün 20 Eylül
ri ve olanaklarıyla ilerici, halktan yana 1975 İstanbul mitingi konuşmasından bazı
demokratik bir iktidarın oluşmasını en-
gellemeye çalışıyorsa, bunun için dün-
bölümleri aktarıyoruz:
ya burjuvazisinin tarihsel deney ve Günümüzdeki baskıcı terörcü şartlar,
tecrübelerinden yararlanıyorsa, bu bü- dışa bağımlı işbirlikçi büyük burjuvazi-
yük ölçüde zayıf düştüğünün, buna- nin ve onun iktidarlarının içinde bulun-
lımdan bunalıma sürüklendiğinin bir dukları aczlerin bir sonucudur.
diğer ispatıdır. Onun bu bunalımları-
nı ne 12 Mart faşist dönemi, ne 4 geri- Bağımsızlık, Demokrasi, Barış ve Top-
ci partiden oluşan zoraki koalisyon ve lumsal İlerleme uğrunda yürütü-
ne de 25 yıllık Cumhuriyet tarihimizin len haklı mücadelemizin başarısı için
27 yılında başvurduğu sıkıyönetimler acil görevimiz, işçi sınıfının birliğini
giderememiştir. güçlendirmektir.
Ama bütün bunlara karşı işçi sınıfımı- Kapitalist yağmaya, emperyalist talana
zın ve emekçi halkımızın bağımsızlık, ve faşist barbarlığa karşı mücadelenin
demokrasi, barış ve toplumsal ilerleme kısa vadedeki hedefi işçi sınıfı öncülüğü
mücadelesi durmuyor, genişliyor, güç- ve denetiminde tüm ulusal ve demokra-
leniyor. İşçi sınıfının başını çektiği bu tik güçlerce, ileri bir demokrasi ortamı-
haklı mücadeleyi durdurtmak mümkün nın yaratılmasıdır, gerçekleştirilmesidir.
İşçi sınıfı, bu çetin ve zor mücadele sü- Cumhuriyet’te yer alan habere göre ise
recinde Maoist, Troçkist ve benzeri ters
mitinge 30 bin kişi katılmıştır.
akımlar ile her türden sekter görüşler-
le mücadele etmeyi gündemine almıştır.
Miting sırasında sayıları 500 kişiye yak-
İşçi sınıfımızın ve emekçi halkımızın
mutlu bir dünya yaratmak için yürüttü- laştığı belirtilen bir grup “Faşizme Ölüm
ğü haklı mücadeleyi hiçbir güç durdura- Halklara Hürriyet” diye slogan atarak bil-
mayacaktır (…)
diri dağıtmaya başladı. DİSK’in güvenlik
Yaşasın Bağımsızlık, Demokrasi, barış
görevlileri ile çatışan bu grup, daha sonra
ve toplumsal ilerleme yolunda tüm de-
mokratik güçlerin eylem birliği, miting alanından ayrıldı.50 Cumhuriyet’te
Yaşasın işçi sınıfının uluslararası dev- yer alan habere göre ise çatışma “Kürt
rimci dayanışması milleti özgürlüğüne kavuşacaktır” şeklin-
Yaşasın DİSK. deki pankartlar yüzünden çıkmıştı. Çıkan
6. Genel Kurul Çalışma Raporu’na göre çatışmada 20 kişi yaralandı. Bu olay üze-
Türkiye’de ilk kez bu denli kitlesel, geniş rine gazeteler miting haberini “Kürtçü-
ve etkin bir gösteri gerçekleştirilmiştir ve lük pankartı çatışmaya yol açtı” şeklinde
mitinge 100 bin kişi katılmıştır. Ancak 100 verdi.51
İzmir mitingi, bin kişilik katılım saptamasına ihtiyat- 50 Derinden Gelen Kökler-2, s. 25.
6 Eylül 1975,
DİSK Arşivi. la yaklaşmak gerekir. 21 Eylül 1976 tarihli 51 Cumhuriyet, 21 Eylül 1975.
KENDİLİĞİNDEN EYLEMLER KONUSUNDA
İLGİNÇ BİR KARAR
A) Gerekçe: direnişlerini sürdürürken, 27 işye- demokratik ve politik bir içeri-
rinde 7000 işçi de yasal grevleri- ğe kavuşmaları sonucu ve yasal
Son günlerde basında yoğunla-
ni devam ettirmekte idi. İşçi sını- mevzuatın toplum hayatındaki bu
şan “işçi eylemleri”, “yasa dışı
fımızın demokratik eylemlerini iki objektif gelişmeye ayak uydura-
eylemler”, “direnişler”, önemli
ana grupta ele almamız zorunlu- maması, toplumun bu kesitinin is-
ölçüde sermaye çevrelerinin ka-
dur. Birinci grup, toplu sözleşme temlerine cevap veremez duru-
muoyunu etkilemek, şaşırtmak
ve yön vermek stratejilerine da- ve grev yasasının sınırları ve ver- ma gelmelerinden doğmaktadır.
yanmaktadır. Doğaldır ki, sıkıyö- diği haklar içinde yürütülen yasal
grevler; sıkıyönetim grev ertele- Bu arada önemle üzerinde du-
netimin kalkmasıyla sendikalaş-
meleri ortadan kalkınca, bu ya- rulması gereken nokta, işçi sını-
ma, toplu sözleşme ve grev hak
sal eylemlerde belirgin bir artış fımızın bu demokratik eylemle-
ve özgürlüklerinin bir ölçüden iş-
olmuştur. Daha doğrusu, olma- rinin kendiliğinden (spontane) bir
lerliğe kavuşmasıyla işçi sınıfı-
sı gereken olağan düzeye kavuş- biçimde gelişmesi halinde ortaya
mızın demokratik eylemlerinde
muştur. Yine de özellikle Bakanlar çıkan sorunlardır.
belirgin bir artış olmuştur. Bazı-
larının ve sermaye çevrelerinin Kurulu kararıyla birçok stratejik DİSK, işçi sınıfı mücadelesinin
yaptığı gibi demokratik eylemle- işyerinde grev uygulamaları erte-
hangi düzeyde olursa olsun ör-
ri bir kalemde ajan provokatör- lenmiştir (Shell, Makina Kimya ve
gütlü bir mücadele olmasını
lere, polis duyumlarına bağlayıp Erdemir gibi). İkinci grup demok-
savunmaktadır.
geçmek mümkün değildir. Ey- ratik direnişler, işçi sınıfı hareke-
lül 1975 ortalarında çok kabaca tinin gelişmesine, yeni boyutlar DİSK, örgütsüz, disiplinsiz, kendi-
yapılan bir araştırmaya göre, bu kazanmasına, giderek salt eko- liğinden gelişen demokratik ey-
dönemde 20 işyerinde 4000 işçi nomik olmaktan çıkan taleplerin lemlerin çoğunlukla başarısızlıkla
sonuçlandığının bilin-
cindedir. Bu kendiliğin-
den gelişen eylemlerin
zararı yalnız o eylemi
başlatan işçilere de-
ğildir. Zarar genel ola-
rak işçi sınıfı hareke-
tine ve onun sendikal
örgütlenmesinedir.
Bu nedenle DİSK ke-

sinlikle kendiliğinden
(spontane) eylemle-
rin karşısındadır. DİSK
sendikal örgütlenme-
nin disiplini dışındaki
bu hareketleri olumlu
2 Ekim 1975 tarihli DİSK Yönetim Kurulu Kararı, DİSK Arşivi.
karşılamamaktadır.
B) Karar: a) Referandum hakkının geliştirilmesine,
yasallaşması,
Yukarıda gerekçe bölümün- a) Sendika içi demokrasinin,
de açıklanan noktaların ışığında, b) Dayanışma grevi,
b) İşçi sınıfı bilinci doğrultusun-
DİSK Yönetim Kurulu, c) Genel grev, daki eğitimin,
1. İşçi sınıfımızın kendiliğinden d) Grev uygulamasına konan sı- c) Sendikaların işyeri içi örgüt-
(spontane) eylemlerine destek nırlamaların kaldırılması, lenmelerinin geliştirilmesine,
olunmayacağına,
e) Lokavtın yasaklanması, Oybirliği ile karar vermiştir.
2. Aşağıdaki demokratik istem-
f) İş garantisinin sağlanması, Kaynak: 2 Ekim 1975 tarihli DİSK Yönetim Kurulu
lerin gerçekleşmesi için vargücü toplantısı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Ka-
ile mücadele edilmesine, 3. Aşağıdaki hususların rar Defterleri, DİSK Arşivi.
İstanbul mitingi ile ilgili olarak 6. Genel Ku- provoke etmek isteyen, işçi sınıfımızın
birliğini, giderek gelişme gösteren ileri-
rul Çalışma Raporu’nda yapılan değerlen-
ci güçlerin demokratik güç ve eylem bir-
dirme, DİSK ile sosyalist sol arasındaki ge- liğini bölücü ve böylece faşist tırmanışa
rilimi ve DİSK tarafından benimsenen sert hizmet edici nitelikteki maocu ve ben-
zeri ters, bozguncu ve maceracı akımlar,
sol içi söylemi göstermesi açısından il- tarihimizde yine ilk kez geniş kitleler ta-
ginçtir: 52 rafından açık bir şekilde mahkûm edil-
mişler ve alandan dışarı atılmışlardır.
Daha sonraki anti-faşist, anti-emperya-
İzmir ve İstanbul mitingleri, faşizme,
list kitle gösterileri için tarihsel bir atılım
emperyalizme ve gericiliğe karşı sava-
niteliği taşıyan bu büyük işçi mitingini
Cumhuriyet, 21 şımın başını işçi sınıfının çektiğini bir
Eylül 1975. 52 DİSK 6. Genel Kurul Çalışma Raporu. kez daha vurgulayarak, küçük burjuva
sol sapmalara iyi bir ders vermiş ve ba-
ğımsızlık, demokrasi, ilerleme savaşı-
mının ancak en genişine kitle eylemle-
riyle başarılı olabileceğini kanıtlamıştır.
İstanbul mitinginde yaşanan olaylar ile

konuşmalarda ve miting değerlendir-
melerinde kullanılan söylem, DİSK için-
de daha sonra artacak olan siyasal geri-
limin ilk ipuçlarını veriyordu. Öte yandan
mitingde Türkler, Güzelce ve Ertürk tara-
fından yapılan üç konuşmada da “bağım-
sızlık, demokrasi, barış ve toplumsal iler-
leme mücadelesi” ifadesi dikkat çekici bir
biçimde birkaç kez tekrarlanıyordu. Bu ifa-
de 5. Genel Kurul sonrası açıklama, yayın
ve konuşmalarda yoğun bir biçimde kulla-
nılıyordu. Giderek bu sloganı kullanan sen-
dikalar ile demokratik kitle örgütleri TKP’li
olarak tanımlanmaya başlandı.53
53 Derinden Gelen Kökler-2, s.25.
DİSK’İN COŞKULU 9. KURULUŞ ETKİNLİĞİ
DİSK’in 9. kuruluş yıldönümü
1976’da binlerce işçinin katıldığı
coşkulu bir toplantıyla kutlandı.
9. kuruluş yıldönümü toplantı-
sı için Kemal Nebioğlu, Celal Kü-
çük ve Memet Ertürk’ten mey-
dana gelen bir Tertip Komisyonu
oluşturuldu. 9. kuruluş yıldö-
nümü kutlaması kapsamında
13 Şubat 1976’da İstanbul Spor
ve Sergi Sarayı’nda bir dizi et-
kinlik gerçekleştirildi. 9. kuruluş
yıldönümü DİSK Genel Başkanı
Kemal Türkler’in yurt ve dünya
olaylarına ilişkin DİSK’in görüş-
lerini paylaştığı bir açış konuş-
masıyla başladı. Türkler, işçi sı-
nıfının taleplerini dile getirdi ve Türkler 9. kuruluş etkinliğinde konuşurken, DİSK Arşivi.
TCK 141. ve 142. maddelerinin ip-

tal edilmesine ilişkin bir konuşma
da yaptı.
Saatlerce süren kuruluş yıldö-

nümü gecesine dönemin tanın-
mış ve etkili sanatçıları katıldı.
Kutlama etkinliğinde Kerem Gü-
ney sahne alarak Sabahattin Ali
ve Nazım Hikmet’in şiirlerinden
bestelenen türküleri okudu. Ruhi
Su ve Sümeyra Çakır türküleriyle
salonda büyük bir coşku yarat-
tı. Timur Selçuk, Nazım Hikmet’in
şiirlerinden yaptığı besteleri ses-
lendirdi. Selçuk’un söylediği 1 Ma-
yıs marşı büyük coşku yarattı ve
hep birlikte söylendi.
9. kuruluş etkinliğinden bir kare, DİSK Arşivi.
Gece boyunca çeşitli sanatçılar Yücel’e aitti. Yücel tarafından ya- arasında Fazıl Hüsnü Dağlar-
tarafından yazılan ve bestelen
zılan “İşçi Marşı” şiiri bestelendi ca da yer aldı. Dağlarca’nın DİSK
DİSK marşları da okundu. Dost-
ve çok beğenildi. Sözlerini Hasan için yazdığı DİSK’in Sesi şiirini da-
lar Tiyatrosu ve Boğaziçi Üniver-
Hüseyin’in yazdığı “DİSK’e Se- vul ve koro eşliğinde Genco Er-
sitesi Karma Korusu DİSK için
bestelenen marşları Ahmet Yü- lam” şiiri ise Şanar Yurdatapan kal söyledi. Sözleri Mehmet Ba-
rür yönetiminde okundu. DİSK tarafından bestelenmişti. Kuru- şaran’a ait olan Emekçi Marşı da
marşlarından birinin sözleri Can luş yıldönümüne katkı sunanlar DİSK için yazılmıştı.
Genco Erkal ayrıca Nazım’ın şiirlerini coşkuyla okudu. Rah-
mi Saltuk Venseremos [Zafer bizimdir] adlı marş ile salonu
coşturmaya devam etti. Marşlar hep bir ağızdan ve coşkuyla
söylendi. Geceye katılan bir diğer sanatçı ise Cem Karaca oldu.
9. kuruluş yıldönümü gecesi DİSK açısından büyük bir moral

oldu. Daha sonra anlatılacağı üzere, 1 Mayıs’ın bir açık hava
mitingi ile kutlanması fikri bu toplantının yarattığı coşku ile
ortaya çıktı.
Ruhi Su 9. kuruluş yıldönümü etkinliğinde, DİSK Arşivi.
DİSK'in Sesi He heyde hey hey

Doymaz kimse.
He heyde hey
DİSK’in sesi bu He heyde hey
Grev mi yaptık
He heyde hey hey
Susmaz kimse. He heyde hey hey
Kuruluş yıldönümü etkinliğinde Cem Karaca, DİSK Arşivi. Dönmez kimse.
He heyde hey
Feriştah olsan He heyde hey
Dağlarca kuruluş yıldönümü öncesinde DİSK Genel Sekre- Yazım benimdir.
teri İbrahim Güzelce’ye mektup yazdı. Mektupta dayanış- He heyde hey hey
He heyde hey hey
ma dileklerini ileten Dağlarca, DİSK için kaleme aldığı şiiri Korkmaz kimse.
şöyle ifade etmişti: Yazmaz kimse.
He heyde hey
He heyde hey
“9. yıl olduğu için dizeler dokuz hecelidir, hepsi dokuz bö- Birer birersek
Güneş yolumdur
lümdür. Hem dururken hem yürürken söylenebilir, türkü-
He heyde hey hey
dür, marştır. Bestesi içindedir, işçi-kendi içindeki sestir. He heyde hey hey
Ayrıca bestelenmese de olur. Yalnız davul eşliğinde söy- Kalmaz kimse. Durmaz kimse.
lenmesi uygundur. (..)” He heyde hey He heyde hey
Yıldönümü etkinlikleri çerçevesinde bir sergi de hazırlan- Yaşarsa örgüt Vurdun yokettin
mıştı. Büyük bir çabanın ürünü olan sergi, işçilerden büyük He heyde hey hey He heyde hey
ilgi gördü. Sergi, Türkiye işçi sınıfının tarihsel mücadelesini Çökmez kimse. Bitmez kimse.
dile getirmeyi amaçlamıştı.
He heyde hey FAZIL HÜSNÜ
Kaynak: 6 Şubat 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK Yönetim ve Yü-
rütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi; DİSK dergisi, Sayı 20, Şubat 1976. İş ekmek eyler DAĞLARCA
Can Yücel-İşçi Marşı
Can Yücel “Hava döndü işçiden işçiden esiyor yel” dizele- Köylükler uykusunda döndü dönüyor sola
riyle bilinen İşçi Marşı’nı DİSK için yazdı. Güne bakıyor bebek büyüyen yumruğuyla
Başaklar göverdi bak başkoydular bu yola
İşçi Marşı
Şaltere uzanıyor tanrıya açılmış el
Hava döndü işçiden işçiden esiyor yel
Dumanı dağıtacak yıldız-poyraz başladı
Bahar yakın demek ki mevsim böyle kışladı
Senlik benlik bitip de kuruldu muydu bizlik
Bu fırtına yarınki sütlimanlara bedel
Asgari ücret değil hür ve günlük güneşlik
Beklenen gün olacak aldığın son gündelik
Tekliyor işte çağın çarkına okuyan çark Halk kalacak geride gidince bu zalım sel
Ve durdu muydu bir gün bu kör avara kasnak Hava döndü işçiden işçiden esiyor yel
Bir zincir yitirenler bir dünya kazanacak
Sen de o dünyadansın sınıfın bir safa gel Tarihle yürüyenler tarihle adım adım
Hava döndü işçiden işçiden esiyor yel Safları sıklaştırın tarihle hızlanalım
Lakin hızlandık derken kolu dağıtma sakın
Başları bozuklar var şimdi bize tek engel
Sen ki Ferhat’sın işçi günün senin gelecek

İndir yumruğun indir del şu karanlığı del
Del ki dağlar ardından önümüzde bir çiçek
Çiçek açsın aydınlık tekmil olunca tünel
9. kuruluş yıldönümü etkinliğinde İşçi Marşı’nı okuyan koro, DİSK Arşivi.

Can Yücel, 1976
Bursa Mİtİngİ Öldürülen TOFAŞ işçisi

Muammer Çetinbaş,
Çizim: Fahrettin E.
Erdoğan.
1976’da Maden-İş’in Bursa’da örgütlenme çalışmalarının ik-
tidarı ve Türk-İş’i rahatsız etmesiyle Maden-İş’li işçilere sal-
dırılar yoğunlaştı. Önce 17 Haziran günü Renault Baştemsil-
cisi Osman Özdemir’in evine saldırıldı. 30 Haziran 1976 günü
ise Tofaş Fabrikası’nda işçi Muammer Çetinbaş öldürüldü.
Türk Metal tarafından yönlendirildiği belirtilen silah-

lı bir grubun Tofaş’ta bildiri dağıtmak istemesi ve işçilerin
DİSK, Maden-İş üyesi Tofaş işçisi Muam-

mer Çetinbaş’ın öldürülmesinden sonra
faşist saldırıları lanetlemek amacıyla 10
Temmuz 1976’da Bursa’da kitlesel bir mi-
ting düzenledi. Mitinginin ana teması “Tır-
manan Teröre ve DGM’ye Hayır!” idi.
Stadyum önünden başlayıp Heykel Mey-

danı’nda son bulan bir yürüyüş ardından
miting gerçekleştirildi.
Mitingde önce Maden-İş Bölge Temsilci-

si Selim Mahmutoğlu ardından DİSK Genel
Başkanı Kemal Türkler konuştu. Türkler,
bildirileri almak istememesi üzerine Türk
Bursa mitingi, mitingde yaptığı konuşmada “İşçi sınıfı-
10 Temmuz 1976, Metal Bursa Şube Başkanı Baki Yeşiloğlu
DİSK Arşivi. mıza karşı faşist çetelerin giriştikleri sal-
bulunduğu araçtan yedi el ateş etti. Açılan
dırganların amacı açıktır. İşçilere gözdağı
ateş sonucu Esat Burhan yarandı, Muam-
vermek, onları yıldırmak, DİSK’in gelişme-
mer Çetinbaş hayatını kaybetti.
sini engellemek ve giderek ortadan kaldır-
Olay sonrası arabanın şoförü İhsan Olgun mak. Bursa’da faşist güçlerin hesapları
tutuklanırken Türk Metal merkez yöneti- suya düşmüş, tuzak bozulmuştur. Bu, bi-
cisi Erdoğan Aslıyüce ve eski Şube Başka- linçli Bursa işçilerinin soğukkanlılığı, ce-
nı Bilge İleri gözaltına alındı. Muammer Çe- sareti, uyanıklığı ve direnişi sayesinde
tinbaş’ın öldürülmesi sonrasında DİSK’in olmuştur. Bugün buradaki kitlesel eylemi-
örgütlü olduğu 11 işyerinde işçiler üretimi miz, MC iktidarının koltuğu altındaki faşist
durdurdu. beslemelere bir ihtardır” dedi.
Kemal
Türkler Bursa Miting sırasında DİSK bildirisi yanında
mitinginde
konuşurken, sol siyasi parti ve demokratik kitle ör-
DİSK Arşivi.
gütlerinin bildiri dağıtmasına ve bir baş-
ka grubun bildiri dağıtımına müdahale
etmesi üzerine çatışma çıktı. Bu çatış-
ma görkemli bir mitinge gölge düşürmüş
oldu.
Ardından Maden-İş Bursa Temsilcisi TİP'li

Selim Mahmutoğlu mitingde yaşanan
olaylara sebep olduğu iddiasıyla üzerine
görevden alındı ve Onur Kuruluna sevk
edildi. Bu gelişmeler DİSK’te iç gerilimleri
artıran bir rol oynadı.
BURSA MİTİNGİNİN HİKAYESİ
Selim Mahmutoğlu
30 Haziran 1976 günü Türk Me-
tal'in yönlendirdiği eli silahlı bir
grup TOFAŞ Türk Otomobil Fab-
rikası önüne gelerek bildiri dağıt-
mak isterler, ancak vardiyadan
çıkan işçiler bildirileri almak iste-
mezler, zorla ellerine tutuşturan
bildirileri yere atarlar. Bunun üze-
rine kendilerine hiçbir fiziki mü-
dahale yapılmamasına rağmen
yanlarında getirdikleri silahları
topluluğa yöneltip ateşlerler. Bu
silahlı saldırı sonucu sendikamız
üyesi Muammer Çetinbaş olay
yerinde hayatını kaybeder.
Muammer Çetinbaş’ın vurulduğu Maden-İş Bursa Bölge Temsilcisi Selim Mahmutoğlu Bursa Mitinginde konuşurken, DİSK Arşivi.
haberini alınca “sakın Muammer’i
Otopsi işlemleri bitip cenazemizi sizinle görüşmek istiyor, hemen
kimseye, polise bile bırakmayın,
alıncaya kadar bir gurup üyemiz gelmeniz gerekiyor” dediler. Git-
ben hemen geliyorum” dedim.
hastanede kaldı. Geri kalanlara bir tim. Beni bir odaya aldılar. Oda-
Yardımcım Mehmet Demirci’ye
konuşma yaptıktan sonra dağıl- da, üsteğmen rütbeli bir subay
“bütün işyerlerini ara durumu
malarını söyledim. Bir gurup sen- ve Türk Metal Örgütlenme Dai-
anlat ve herkes işi bırakıp Bursa
dika temsilcisi ve üyeyle birlikte re Başkanı Avni Çarsancaklı var-
Devlet Hastanesi’ne doğru yürü-
sendikaya döndüğümüzde saat dı. Üsteğmen, yaşanan olaylar-
yüşe geçsin. İşçileri getirip götü-
gecenin 11’ini bulmuştu. Genel dan büyük bir üzüntü duyduğunu,
ren firmayı da ara derhal otobüs-
merkezden Memet Ertürk aradı. bunların tekrarlanmaması için
leri fabrika yollarına göndersin, Destek ve moral verici dileklerini birlikte çaba göstermemiz me-
işçileri yoldan alıp hastaneye taşı- ilettikten sonra bir isteğimin olup alindeki sözlerden sonra bana
sın, kabul etmeyen olursa bundan olmadığını sordu. “Hemen burada önceden hazırlanmış bir bildiriyi
sonra araçlarına binmeyeceğimizi çok görkemli bir miting yapmalı- uzattı.
ve sözleşmelerini iptal ettireceği- yız” dedim. “Tamam o zaman sen
mizi söyle” dedim ve yola çıktım. Bildiriyi mealen şöyleydi: “Değer-
başvurusunu yap ben kararı çı-
li işçi kardeşlerimiz… Tofaş önün-
Bursa’da o tarihte yaklaşık 7 bin kartırım” dedi. Ertesi gün hemen
de yaşanan elim olay bizi birbiri-
üyemiz vardı ve iki vardiya halinde benim başkanlığımda 5 kişilik Ter-
mize düşürmek isteyen karanlık
tip Komitesi ile 10 Temmuz 1976
çalışılıyordu. Olaydan sonra has- güçlerin işidir… biz iki sendika ola-
günü Heykel Meydanı’nda “Mu-
tane önünde toplananların sayısı rak bu olayı lanetliyoruz… birlik
ammer Çetinbaş’ın Katledilmesi-
3 bini aşmıştı. Tabii Bursa içinden ve beraber olmalıyız... vs.” Altına
ni Protesto Mitingi” yapacağımızı
dostlarımız öğretmenler, memur- da iki sendikanın adını ve imza-
Vilayete bildirdik.
lar, mimar- mühendisler, gençler cılar olarak da ikimizin adını yaz-
de önce sendikaya sonra da has- Öğlenden sonra Merkez Komu- mışlar. Üsteğmen benden bu bil-
tane önüne koşarak geldiler. tanlığı’ndan aradılar. "Komutan diriyi Avni Çarsancaklı ile birlikte
imzalayıp Bursa’daki tüm işyer- Daha sonra toplanma yeri ola- Türkler kürsüye çıktı. Müthiş bir
lerine dağıtmamızı istedi. rak belirlediğimiz stadyum önü- alkış var. Kemal Bey’in konuşma-
ne gittik. Oradan miting güzergâ- sı bittikten sonra kürsüden birlik-
Üsteğmene: “Amacına ulaşmak
hı olan Altıparmak Caddesi’nden te indik. Aydın Meriç aşağıda kür-
için adam öldürmeyi bir yöntem
miting alanı olarak belirlediğimiz sü merdivenin başında bekliyor.
olarak kullanan hiçbir kişi ve ör-
Heykel Meydanı’na çıktık. Mitingle O esnada tanımadığım bir genç
gütle aynı bildirinin altına imza at-
ilgili aldığımız güvenlik önlemleri- Aydın’a “TİP’liler bildiri dağıtıyor”
mayız, atmam” diyerek çıkıp sen-
ni anlattım. diye oldukça heyecanlı bir sesle
dikaya döndüm.
bilgi (!) verdi. Aydın bana dönüp ne
Aydın Meriç bana bir tek şey sor-
Bu arada Memet Ertürk bana te- oluyor gibisinden baktı. “Akşam
du: “TİP mitingde bildiri dağıta-
lefonla, mitingin DİSK adına ola- konuşmuştuk” dedim.
cak mı?” “Sadece TİP değil, TSİP
cağını, Maden-İş ile DİSK’e bağlı
de TÖB-DER de BYÖD de bildiri Ben Kemal Bey’i arabasına götü-
sendikaların da mitinge katılaca-
dağıtacak, ama bildirilerin içeri- rüp geri geldiğimde kürsü önün-
ğını bildirdi. Konuşmacı olarak da
ği DİSK’e ve bağlı sendikalara ha- de bir grup, pankart sopalarıyla
“sen ve Kemal Türkler kararlaş-
tırıldı” dedi. karet içermeyecek, tam tersine birbirlerine girmişlerdi. Mikrofonu
destek içerecek. Çünkü bu örgüt- kaptım avazım çıktığı kadar bağır-
Miting hazırlıklarına başladık. ler DİSK’in ve Maden-İş’ in Bur- maya başladım: “Bu bir provokas-
Önce basın toplantısı düzenledik, sa’da örgütlenmesinde hep yanı- yondur durdurun bunu”. Kürsü-
basını bilgilendirdik. Arkasından mızda oldular ve şu anda yürüyen den başarılı olamayınca aşağıya
Bursa’daki tüm demokratik kit- Tekstil –İş Sendikasının örgüt- inip aralarına girdim, ayırmaya ça-
le örgütleriyle art arda iki toplan- lenmesinde de en büyük desteği lıştım. Ama olan olmuştu.
tı yaptık. Bu toplantılara Balıke- bunlardan alıyoruz” dedim.
sir, Çanakkale gibi çevre illerden Ben görmedim, ancak görenler
de katılımlar oldu. Bu örgütlerle Ertesi gün sabahın erken saa- Aydın Meriç’in o gence, kafa işare-
görüşmelerimizde iki şeyin altı- tinde toplanma yeri olan stad- tiyle “halledin” dediğini anlattılar.
nı özellikle çizmeye çalıştım. Bir, yum önünde buluştuk. Her şey Ertesi gün Bursa basınının başlık-
bu miting bizim mitingimiz, DİSK’in planlandığı gibi yürüyor. İnsan- ları; “Birbirlerine girdiler”, “Miting
mitingi. Sorumluluğu bize ait olan lar guruplar halinde geliyor. Ön- kavgayla bitti” vb. oldu.
bu mitingde inisiyatifimizi kim- gördüğümüz saatte Altıparmak
Sonraki günlerde DİSK Yürütme
seye devretmeyiz ve amacımızı Caddesi üzerinden meydana doğ-
Kurulu beni Bursa mitingindeki
bozacak, zayıflatacak hiçbir şeyi ru yürüyüşe geçtik. Müthiş bir ka-
olaylara sebep olduğum için Genel
hoşgörüyle karşılamayacağımı- labalık. Gazeteci arkadaşların tes-
Onur Kuruluna sevk ettiğini öğ-
zın altını çizdim. İki, kırmızı çizgi- pitine göre Bursa’da o güne kadar
rendim. İfademi Celal Küçük aldı.
lerimiz vardır. Bize hakaret içeren hiçbir siyasi parti veya kuruluş bu
Sonuç bana bildirilmedi, “kınama”
hiçbir sloganın atılmasına, bildiri- kadar geniş katılımlı bir miting dü-
cezası almışım.
nin dağıtılmasına izin vermeyiz. zenleyememiş. Bana göre de sa-
Bu isteklerimizi kabul eden her- dece nicel olarak değil, nitel ola- Bursa Valisi Karahasanoğlu, mi-
kese miting alanı açıktır. rak da çok güçlü ve görkemli bir tingdeki konuşmamın içeriğinden
mitingdi. Bir yandan Muammer’in dolayı Adalet Bakanı’nın da ona-
Mitingden bir gün önce Maden-İş
katilleri lanetleniyor, aynı zaman- yını alarak hakkımda TCK 159’dan
Genel Sekreteri Memet Ertürk ve
da da güncel hedef olan “DGM’ye dava açtırdı, altı ay hapis cezası
DİSK Genel Sekreter Yardımcı-
HAYIR!” diye alan inletiliyor. Çok aldım.
sı Aydın Meriç Bursa’ya geldiler.
mutluyum.
Önce birkaç saat masa başı ça- Selim Mahmutoğlu,
lışması yaptık. Bursa’da yapılan Konuşmalara geçildiğinde önce Dönemin Türkiye Maden-İş
hazırlıkları, toplantıları anlattım. ben konuştum. Sonra Kemal Bursa Temsilcisi
1 MayIs 1976:
YarIm YüzyIl Sonra
Meydanlarda
DİSK’in 1975-1980 dö-

nemine damgasını vu-
ran eylemleri arasın-
da 1 Mayısların özel bir
yeri vardır. DİSK, 1 Ma-
yıs 1976’da yarım yüz-
yıl aradan sonra ilk kez
kitlesel bir miting ile 1
Mayıs’ı kutladı. Türki-
ye’de son olarak 1925
yılında kutlanan 1 Ma-
yıs işçi sınıfının, tüm
emekçilerin birlik-mü-
c a d e l e - d aya n ı ş m a
günü, 51 yıl aradan
sonra DİSK’in çağrısı
üzerine kitlesel bir ka- 1 Mayıs 1976,
tılımla İstanbul’da Taksim Meydanı’nda kutlandı. Böylece DİSK, işçilerin Taksim Meydanı.
1 Mayıs 1976'da
1950’lerden beri miting yapmaya çalıştıkları ve engellendikleri Taksim Atatürk Kültür
Merkezi önüne bir
Meydanı'nda, ülkenin en önemli ve sembolik meydanında kitlesel bir mi- kadın ve erkek işçi
figürünün yer aldığı
ting ile yarım yüzyıl süren fiili 1 Mayıs engellemelerini aşmış oluyordu. büyük 1 Mayıs
pankartı asılmıştı.
1 Mayıs 1976’da DİSK’in önderliğinde binlerce işçi, emekçi ve aydın Taksim Fotoğraf: Aydın
Çetinbostanoğlu.
Meydanı’nı doldurdu. 1 Mayıs 1976, disiplinli ve görkemli bir miting oldu.
DİSK, 1976’ya kadar otellerde verilen resepsiyonlarla kutladığı kuruluş
yıldönümünü, ilk kez işçilerle birlikte, İstanbul Spor ve Sergi Sarayı’nda
13 Şubat 1976’da kitlesel, coşkulu ve görkemli bir toplantıyla kutladı. 1 Ma-
yıs’ın kitlesel olarak kutlanması fikri de DİSK’in bu 9. kuruluş yıldönümü
toplantısından sonra ortaya çıktı.
1950’LERDEN 1 MAYIS 1976’YA:
TÜRKİYE İŞÇİ SINIFININ TAKSİM'E UZUN YÜRÜYÜŞÜ
Meltem Azdemir
Türkiye işçi sınıfının, ülkenin sem- sınırlandırılması taleplerini ifade tandaş, emeğini istismar ederek
bolik merkezi olarak kabul edilen etmek amacıyla Tekstil ve Örme sebepsiz yere işine nihayet veren
Taksim Meydanı’ndaki ilk kitlesel Sanayi İşçileri Sendikası tarafından iş verenlerin kanun[un] bize bah-
mevcudiyeti her ne kadar 1976 1 hazırlıkları yapılan mitinge gerek şettiği hakları verme[me]kle ısrar
Mayıs’ına denk düşse de Taksim aynı sendikanın bir sonraki sene, eden, türlü kaçamak yollarla alış-
Meydanı’nın işçilere açılması tar- 1952 Nisan’ında yapmak istediği tığı fahiş kazancı yine sırtımızdan
tışmasının ve sendikaların bu yön- mitinge Valilik tarafından izin veril- çıkarmak isteyenlere daha fazla
deki talep ve girişimlerinin bilinen mediği görülür. Taksim’de düzen- göz yumamayız.” Peşi sıra Ağaoğ-
tarihinin 1950’li yılların başlarına lenmek istenen mitingin yapılama- lu meclise dönerek sorar: “İşte ar-
kadar uzandığını ve fakat antiko- ması üzerine sendikanın sert bir kadaşlar, bu satırlar okunduktan
münizmin en saldırgan dönemi- protesto bildirgesi yayımladığı ve sonra haklı olarak soruyoruz: Ne-
ni yaşadığı 1950’lerde, bu talebin bu durumun Meclis’te sert tartış- reye gidiyoruz? Sınıf mücadelesine
1 Mayıs mitingi biçiminde ortaya malara neden olduğu bilinmekte- mi gideceğiz? Meydanlarda top-
çıkmasının pek mümkün olamadı- dir. Sonunda Zeytinburnu Çimento lanarak sermaye ve say [emek]
ğını söylemek gerekir. Bu doğrul- Endüstrisi İşçileri Sendikası, İstan- mücadelesi mi yapacağız?”
tuda Türkiye işçi sınıfının Taksim’de bul İşçi Sendikaları Birliği’ne (İİSB)
Tüm bu olup bitene rağmen işçi
miting yapma girişimlerinin 1976 1 başvurarak artık kamuoyunda
hareketinin muhalif enerjisini yi-
Mayıs’ına kadar engellendiği ancak ciddi bir sendika düşmanlığı örneği
tirmediğini ve “meydanlarda sınıf
bu talebin, Cumhuriyet dönemi işçi olarak değerlendirilen bu soruna
mücadelesini” sürdürme kararlı-
hareketi tarihinin o güne kadar- yönelik bir çözüm üretilmesi ge-
lığında olduğunu, 1953 yılında çi-
ki en kitlesel eylemi olma özelliği rekliliğini talep eder.
mento işvereninin sendikalı işçilere
gösteren Saraçhane Mitingi de da- Dönemin Çalışma Bakanı Samet yönelik baskılarını protesto etmek
hil olmak üzere, canlılığını korudu- Ağaoğlu’nun mitingin yasaklan- için yine İİSB tarafından yine Tak-
ğu belirtilmelidir. Bu girişimler ara- masının, o sıralarda artan iş ihti- sim Meydanı’nda düzenlenmek
sında sonuç almaya en çok yakla- lafları ve grev hareketlerinin belli istenen ve Valilikçe türlü çabalarla
şanı ise Zeytinburnu Çimento En- bir merkezden –Komünist Parti- son dakikada yasaklanan miting
düstrisi İşçileri Sendikası’nın 1953 si’ni ima etmektedir- idare edildiği örneği ile ifade etmek mümkün-
Mart ayında düzenlemeye çalıştığı yönündeki şüphelerinin ve miting dür. Öte yandan mitingin hazırlık-
ancak emniyet güçleri tarafından talebinin de bunların devamı nite- larını yürüten Avni Erakalın’ın mi-
son anda engellenen mitingi oldu- liğinde olduğu yönündeki kanaat- tingde okumak üzere kaleme al-
ğu söylenebilir. lerinin sonucu olduğunu söylerken dığı ve fakat okuyamadığı konuş-
İşçilerin ‘50’lerde Taksim’e Çıkma sınıf mücadelesi karşısında anti- ma metninde yer alan şu ifadeler
Çabaları komünist ajitasyonun en yaygın sadece mitingin gerçekleşeceğine
örneklerinden birine başvurduğu dair beklentilerin yüksek olduğu-
Ancak bu noktaya gelene kadar görülmektedir. Öyle ki Ağaoğlu, nu göstermesi bakımından değil,
gerek 1951 yılında tekstil başta miting düzenleyicilerinin yasakla- aynı zamanda Türkiye işçi sınıfının
olmak üzere kimi sektörlerde yer- ma durumunda polisle çatışarak mekân üzerine evrilmiş hasret ve
li üretimin zayıflaması ve büyük olaylar çıkarmayı planladıklarını mücadele dolu olan tarihselliğine
tenkisatlara neden olan ithalat iddia eder ve yasaklama kararı- ışık tutması bakımından da ayrıca
rejimi değişikliğine karşı yerli üre- nı protesto eden sendika bildiri- dikkate değerdir: “Aziz işçi kardeş-
timin desteklenmesi ile ithalatın sinden şu satırları okur: “İşçi va- lerim. Şu an çoktandır hasretini
çektiğim açık havada toplanmak
ve konuşmak fırsatına kavuşma-
nın zevki ve heyecanı içindeyim.”
‘60’larda Bir Kez Daha Zorlanan
Taksim
Bu doğrultuda Türkiye işçi sınıfının
1960’larda siyaset sahnesine çık-
masıyla başlayan yeni dönemini
sadece yapısal değişikliklerle açık-
lamanın mümkün olmadığı belirtil-
melidir. Türkiye işçi sınıfının bu yeni
dönemi, 1950’ler boyunca biriken
deneyim ve enerjisinin, “yitirilmiş 1 Mayıs 1976'da Taksim'e yürüyen işçiler.
davalarının”, “çıkmaz sokaklarının”
ve daimî arayışlarının 1960’ların ce ilgisi bulunmayan üç meydanı değişmez ve miting daha önce de
başında uygun sokaklar bulmasına (Sultanahmet Meydanı, Gülhane belirtildiği gibi, Saraçhane Meyda-
neden olan bir tarihsellik ile açık- Parkı ve Vatan Caddesi), miting nı’nda gerçekleşir.
lanmalıdır. Bunun en büyük gös- alanı olarak saptadığı, buna karşın
Nihayet: 1 Mayıs 1976’da
tergesinin ise 1961 Türkiye’sinde Miting Tertip Komitesi’nin ilk açık-
Taksim’de
Türk-İş’in gönülsüz tutumuna rağ- lamalarında dahi mitingin esasen
men Sıkıyönetim koşulları altında Taksim’de gerçekleştirilmek isten- Bu doğrultuda Türkiye işçi sınıfının
ve askeri bir Vali’yle kıran kırana diği görülür. Dönemin Vali’si Tulga “en azından bir günlüğüne ege-
geçen bir mücadele sonucunda ise buna karşı çıkar ve bu itirazına menlerin resmi alanını ve toplumu
İİSB’ye mensup sendikaların Sa- gösterdiği gerekçeler arasında ilk ele geçirerek” 1 Mayıs’ı kitlesel
raçhane Mitingi’ni gerçekleştirebil- sırada trafikte yaşanacak aksama- olarak meydanlarda kutlamaya
mesi olduğu söylenebilir. Yaklaşık ları, ikinci sırada politik gerekçelere başladığı zamanların, 1950’lerin
100 bin işçinin katıldığı belirtilen, yer verir ki bu noktada miting için birikimiyle 1960’ların sonuna doğ-
doğrudan siyasal iktidara yönelik, şehir dışını ya da Sarayburnu’ndaki ru tarih sahnesine çıktığı 12 Mart
siyasal taleplerin dile getirildiği ve Atatürk Heykeli’nin önünü işaret parantezinin ardından 1970’lerin
Türkiye işçi sınıfının oluşumu açı- ettiği belirtilmelidir. Öte yandan ikinci yarısında daha da güçlendiği
sından kritik bir eşik özelliği taşı- Vali Tulga, 6-7 Eylül olaylarına gön- zamanlara, 1976 1 Mayıs’ına denk
yan miting, esasen Taksim’de ya- derme yaparak olası tahriklerden düşmesinin tesadüf olmadığı be-
pılmak istenir; ancak askeri valinin lirtilmelidir. DİSK öncülüğünde ül-
duyduğu endişeyi, Türk işçisinin
ciddi engellemeleri sonucu Saraç- kenin sembolik merkezi olarak ka-
“çapulcu olmadığından”, tahriklere
hane Meydanı’nda yapılır. bul edilen Taksim Meydanı’ndaki ilk
kapılmayacağından emin olduğuna
kitlesel 1 Mayıs kutlamasının ise,
31 Aralık 1961 İstanbul Saraçha- değinmeyi ihmal etmeksizin, “bazı
Türkiye işçi sınıfının Taksim istika-
ne Meydanı’nda yapılan mitingin kökü dışarıda ideolojilere hizmet
metindeki bu uzun yürüyüşünde
Cumhuriyet dönemi işçi hareketi eden tahrikçiler için bu bir fırsat
“yitirdiği davalarda”, “çıkmaz so-
tarihinin o güne kadarki en kitlesel olabilir” ifadeleriyle açıklık getirir.
kaklarda” deneyimlediklerinden
eylemi olduğu göz önüne alındığı Bunun üzerine, Tertip Komitesi’n- biriken bir tarihselliğe işaret ettiği
taktirde, miting öncesi Taksim ko- de yer alan sendikacılar kısa süre söylenebilir.
nusunda yapılan tartışmaların, İs- önce gerçekleşen ekim seçimleri
Kaynak: Yazarın “İstanbul: Emeğin Kenti, Kentin
tanbul’un “miting meydanları” tar- öncesi Taksim’de yapılan parti mi- Belleği, Belleğin Mekânlar” başlıklı yüksek lisans
tışmasını da beraberinde getirmiş tinglerini ve yine aynı meydandaki tezinden (Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, 2017) yazar tarafından özetlenmiştir.
olması ise ayrıca dikkate değerdir. gençlik gösterilerini anımsatsalar Metnin kaynakları tezin dördüncü bölümünde
Belediyenin trafikle birinci dere- dahi Vali’nin bu konudaki tutumu yer almaktadır.
1 Mayıs’ı Alanda Kutlama Önerisi

Memet Ertürk’ün anlatımıyla 1976 1 Mayıs’ının kutlanması kararı:
Ertürk’ün 9 Eylül 2009 tarihinde DİSK’in düzenlediği bir toplantıda yap-
tığı konuşmadan.
DİSK’in İstanbul Spor ve Sergi Sarayı’nda 13 Şubat 1976 da düzenle-
diği 9. kuruluş yıl dönümü toplantısının düzenlenmesinden ve güven-
liğinden sorumluydum. Coşkulu, disiplinli ve görkemli bir kutlama oldu.
Bu tarihe kadar DİSK’in kuruluş günleri otellerde verilen resepsiyonlarla
kutlanıyordu ve ilk defa işçilerle kutlanmaya bu tarihte başlandı. Toplan-
tının sonuna doğru Kemal Türkler yanıma gelerek toplantı ile ilgili mem-
nuniyetini dile getirdi ve benim şahsımda toplantı için emeği geçen tüm
arkadaşları kutladı. Kemal Türklere, ‘Başkan eğer DİSK yürütme kuru-
lu karar alırsa 1976 1 Mayıs’ını kitlesel bir şekilde kutlama gücümüz var. Memet Ertürk, 1 Mayıs’ın alanda kutlanması önerisini
yapan 1 Mayıs Tertip Komitesi üyesi.
Yarım asırlık bu yasağı bu sene Taksim meydanında kırabiliriz’ dedim.
Kemal Türkler henüz toplantının heyecanını ve etkisini taşıyan DİSK yürütme kuruluna bu teklifi hemen orada gö-
türdü ve orada 1976 1 Mayısının taksimde kitlesel bir şekilde kutlanması için prensip kararı alındı.
Kaynak: Can Şafak (2019), Maden-İş Tarihine Tanıklıklar, 2. Cilt, İstanbul: Sosyal Tarih Yayınları, ss. 202-203.
DİSK Yürütme Kurulu 27 Şubat 1976’daki toplantısında “a) 1 Ma-

yıs İşçi Dayanışma Bayramının coşkun ve yığınsal bir biçimde
kutlanmasına, b) Kutlama hazırlıklarının yürütülmesi ve tertip
komitesinin oluşturulmasında Kemal Nebioğlu, Memet Ertürk,
Mehmet Karaca ve Müşür Kaya Canpolat’ın görevlendirilmesi-
ne, c) 1 Mayıs’ın dünyada ve Türkiye’de tarihçesini anlatan bir
broşür hazırlanmasına, d) üye sendikalara bir talimat yazılarak 1
Mayıs için şube, bölge ve işyeri düzeyinde hazırlıkların başlatıl-
masına” oybirliği ile karar verdi. DİSK, 1 Mayıs kutlaması ile ilgili
ilk kamuoyu açıklamasını 7 Mart 1976 günü yaptı.
Kutlama HazIrlIklarI
DİSK 1 Mayıs 1976 için oldukça ayrıntılı hazırlıklar yaptı. DİSK
Başkanlar Konseyinin 31 Mart’taki toplantısında miting için
alınacak güvenlik önlemleri tartışıldı. DİSK Yürütme Kurulu-
nun 2 Nisan günü yapılan toplantısında 1 Mayıs 1976 kutlaması
için ayrıntılı kararlar aldı:54
1 Mayıs’ın bütün dünyada İşçi Bayramı olarak kutlanması ne-
deniyle, Türkiye’de de 1976’dan itibaren İşçi Bayramı olarak
kutlanması ve bu yıl için uygulanacak program ve bu programla
DİSK Ajansı, 542 Nisan 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu
7 Mart 1976. Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
1 Mayıs 1976,
Taksim Meydanı,
DİSK Arşivi.
ilgili organizasyon DİSK Başkanlar Kon- Mayıs 1976’ya çok titiz bir hazırlık yapıldı-
seyinin 31 Mart ve 1 Nisan tarihlerinde
ğını gösteriyordu.
yapılan toplantısında görüşülmüş, DİSK
Yürütme Kuruluna önerilen Başkan-
DİSK Yürütme Kurulunun 2 Nisan 1976 ta-
lar Konseyi görüşleri de Yürütme Ku-
rulunca görüşülerek, 1976’dan itibaren rihli kararları sadece 1 Mayıs kutlaması ile il-
1 Mayıs’ın İşçi Dayanışma Günü olarak gili değildi. Kararda 1 Mayıs’a ilişkin, toplu iş
kutlanmasına
sözleşmelerine hüküm konması kararı da
Kararda 1 Mayıs için kurulması gerekli komi- alındı. Buna göre 1 Mayıs’ın her yıl işçi bayra-
teler, program ve yapılacak işler sıralanıyor- mı olarak kutlanabilmesi amacı ile üye sen-
du. Buna göre sendika genel merkezlerinden dikaların yapacağı toplu iş sözleşmelerine
işyeri komitelerine kadar bir dizi komite ku- aşağıdaki maddenin konulması isteniyordu: 1 Mayıs 1976'da
Atatürk Kültür
rulması kararlaştırdı. Kararda komitelerin Merkezi önüne asılan
Madde- a) 1 Mayıs genel tatil günü, diğer kadın ve erkek
kaç kişiden oluşacağı, işleyişi ve koordinas- bütün dünya ülkelerinde de olduğu gibi işçinin birlikte yer
yonuna ilişkin ayrıntılar yer aldı. İŞÇİ BAYRAMI olarak kutlanabilmesi aldığı pankart.
Belirlenen miting programına göre 1 Mayıs

günü sabahı saat 9:00 ile 10:00 arasında
Beşiktaş’ta toplanılacak ve saat 10:00’dan
itibaren Beşiktaş’tan başlamak suretiy-
le Beşiktaş Caddesi-Stadyum Önü ve Gü-
müşsuyu güzergahı üzerinden Taksim
Meydanı’na kadar yürüyüş yapılacaktı.
Kararda yürüyüş düzeni ile ilgili ayrıntılara
da yer veriliyordu. Yürüyüş kortejine ilişkin
ayrıntılar tek tek yazılmıştı. Bütün ayrıntı-
ların Yürütme Kurulu kararına yazılması, 1
1 MAYIS 1976 KUTLAMA TALİMATI
Yürüyüş kortejinin düzenlenmesi- broşürün, protokola
nin ise, ve sendika temsilci-
lerimize dağıtılması,
a) Önde DİSK ve üye sendikalarının
merkez yürütme ve yönetim ku- b) 1 Mayıs İşçi Bay-
rulları üyelerinden teşekkül eden ramının nedenini,
yöneticiler grubu, uygulamakta olan
diğer dünya ülkele-
b) DİSK ve üye sendikalarının ge-
rinin hangileri oldu-
nel merkez, bölge temsilciliği veya
ğunu ve Türkiye’de
şube flamaları,
de 1976 yılından iti-
c) Her işyeri işçilerinin ayrı gruplar baren bu uygulama
halinde onar metrelik aralarla yü- yolunun açılması
rümesi şeklinde uygulanmasına, ile ilgili DİSK kararı-
nın nedenini kısa-
C- YAPILACAK İŞLER’in,
ca içeren 2-3 kitap
1. İşyeri işçi grupları, kamyon, oto- sayfası ebadındaki
büs veya bunlara benzer bir aracı, bir ayrı yayının bol
günün önemine ait bir değerlendir- miktarda DİSK ta-
me ile programa alınmış iseler, o iş- rafından basılması,
yerine ait işçi grubunun önünde bu tüm işçi üyelerimize
aracın yürümesi, ve bunun dışındaki DİSK Yürütme Kurulunın 1 Mayıs kutlama
talimatı, 2 Nisan 1976, DİSK Arşivi.
Bu düzenleme bir bayram olduğu işçi ve halka dağıtıl-
için işyerlerindeki işçi kardeşleri- ması; bu konuyla il-
C) 1. Üye sendikalarımızın kendi-
mizin mutlaka bu gibi şeyler yap- gili afişleme yapılması,
lerine ait yayın organlarının işçiye
malarında büyük yarar olduğuna; c) Üye sendikalarımızın genel mer- Nisan’ın son haftası içinde dağıtı-
bununla ilgili büyük yarar olduğu- kez flamalarının DİSK tarafından
labilecek şekilde programlanarak
na, bununla ilgili masrafların işçile- her sendika için ikişer adet tek tip
rin kendi aralarından toplamalarının çıkarılmasına,
standart olarak yaptırılması; biri-
ise büyük önem taşıdığına, eğer sinin yürüyüşte kullanılarak diğe- 2. DİSK’in 2-3 kitap sayfası tutarın-
aralarından topladıkları masrafları- rinin Taksim Meydanında göndere daki broşüründen, özellikle 1 Ma-
na yetersiz kalırsa, sendikanın işçi- asılması, yıs’ın nedeni ile uygulanmakta olan
lere mali açıdan yardımcı olmasına,
d) Yukardaki üç fıkrada belirtilen diğer dünya ülkelerinin nereleri ol-
2. a) Elde taşınacak dövizlere ko- işlerle, diğer müteferrik işler için duğunun sendika yayın organların-
nulacak sözlerin DİSK tarafından DİSK tarafından yapılacak mas- da çıkarılmasına,
hazırlanarak üye sendikalarımıza rafların, üye sendikalarca işçi üye-
bilahare gönderilmesine, leri oranında DİSK’e ödenerek 3. Sendika yayın organlarında 1 Ma-
karşılanması, yıs ile ilgili fikir yazıları da konulma-
b) Dövizlerin, DİSK tarafından veri-
lecek sözlere göre, sendikalarımız e) Üye sendikaların bölge temsilci- sına, ancak bu yazıların DİSK Basın
veya işyeri işçileri tarafından yapıl- liği veya şube flamalarının da birer Yayın Dairesine sendikalarca onay-
ması, bu nedenle sözlerin yazılması adet olarak DİSK tarafından toptan lattırılması gerekliliğine,
dışında dövizlerin şimdiden hazır- yaptırılması, bunların faturasının il-
oybirliği ile,
lanmaya başlanması, gili sendikaya yazdırılmak suretiy-
le, sendikasınca ödenmesi, Kaynak: 2 Nisan 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu
3. a) DİSK tarafından küçük bir ki- toplantısı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar
tapçık şeklinde hazırlanmakta olan biçiminde düzenlenmesine, Defterleri, DİSK Arşivi.
1 Mayıs 1976,
Taksim Meydanı,
Devrimci Gençlik
kortejinin alana
girişi, DİSK Arşivi.
amacı ile işyeri tatil yapılır ve herhangi DİSK’in ilkeleri çerçevesinde, “1 Mayıs İşçi
bir nedenle işçi çalıştırılamaz. Sınıfının Birlik, Mücadele ve Dayanışma
b) 1 Mayıs’ın arifesi olan 30 Nisan günü Günü”ne katılmaya karar veren örgüt-
saat 12.00’den sonra işyerinde ücret- ler şunlardı: Tüm İktisatçılar Birliği (TİB),
li tatil yapılır. Bu güne ait işçi ücretleri Tüm Öğretmenler Birleşme ve Dayanışma
herhangi bir nedenle kesilemez.
Derneği (TÖB-DER), Tüm Memurlar Bir-
c) 1 Mayıs İşçi Bayramı için Nisan ayının leşme ve Dayanışma Derneği (TÜM-DER),
ikinci yarısı içinde işçiye 500.- TL (1000- İlerici Kadınlar Derneği (İKD), Tüm Teknik
….. TL) tutarında bayram ödeneği verilir.
Elemanlar Derneği (TÜTED), İlerici Genç-
1 Mayıs kutlamaları için DİSK ve demok- ler Derneği (İGD), Tüm Yüksek Tekniker
ve Teknikerler Derneği (TYTTD), Halkçı
ratik kitle örgütleri yöneticileri 20 Nisan
Devrimci Gençlik Derneği (HDGD), İstan-
1976 günü DİSK genel merkezinde bir top-
bul Kıbrıslılar Öğrenim ve Kültür Derne-
lantı yaptı. Toplantıya 1 Mayıs kutlamaları-
ği (İKÖKD), Tüm Sağlık Personeli Derneği
na katılacaklarını belirten örgütlerin yet- (TÜS-DER), Genç Sosyal Devrimciler Birli-
kilileri katıldı. ği Pahalılık ve İşsizlikle Mücadele Derneği
(PİM), İstanbul Yüksek Öğrenim ve Kültür 1 Mayıs Sergileri
Toplantıda, tertip komitesinin ve toplan-
Derneği (İYÖKD) ve Özgür Düşünce ve Da-
tıya katılan demokratik kitle örgüt tem- yanışma Derneği (ÖZ-DER). DİSK 1 Mayıs 1976’da
İstanbul Belediyesi
silcilerinin ortaklaşa saptadığı slogan- Sanat Galerisi'nde
Daha sonra kutlama çağrısına olumlu ya- İbrahim Güzelce anısına
lara uyulması kararlaştırıldı. Varılan bir resim sergisi
nıt veren bağımsız sendikaların ve Türk-İş düzenledi. Sergide
karara göre örgütler kendi flamaları altın-
bünyesinden kutlamalara katılacak sen- Güzelce’nin büyük boy
resimleri yer alırken
da yürüyüşe katılabilecekler, ayrıca ken- dikaların yöneticileri ile DİSK’te bir toplan- Karikatürcüler Derneği
di özlük sorunlarını belirten pankartlar de çizgilerle 1 Mayıs
tı daha yapılarak kutlama programı hak- sergisi düzenledi.
taşıyabileceklerdi. kında bilgi verildi.
ORHAN TAYLAN’IN MEŞHUR 1 MAYIS AFİŞİ
1 Mayıs 1976’nın efsaneleşen ve kurulu toplantısında afişi göstere-
daha sonraki yıllarda çok yay- ceklermiş. Beğenilirse o gün basa-
gın kullanılan 1 Mayıs görsellerin- caklar. Gece hemen bir kâğıda çizip
den biri olan eller üzerinde 1 Ma- verdim afişi.
yıs yazılı dünya afişi ressam Orhan
Bu tür işler hep son dakikada is-
Taylan tarafından çizilmişti. Orhan
tenirdi zaten, hâlâ öyle herhalde. O
Taylan’ın 1970’lerin ikinci yarısın-
nedenle alışıyorsun. Benzer işle-
da DİSK dergisinde ve yayınlarında
ri sürekli yaptığın için de işi yetiş-
çok sayıda çizimi yayımlandı. Res-
tirme sıkıntın olmuyor. Ama çarpı-
sam Orhan Taylan, 1976 yılında çi-
cı işlerin sıkışık zamanlarda çıktığı
zilen ve yıllar boyu belleklerden si-
söylenebilir.
linmeyen 1 Mayıs afişinin öyküsünü
2011 yılında şöyle anlatmıştı: Beğenileceğini biliyordum. İki koca-
man el ve çiçekler ile dünya işçile-
1968’de Devrimci Sanatçılar Birli-
rinin bayramını tasvir ettim. Öfke-
ği adında bir grubumuz vardı. Ara-
li bir şey değildi. Politik afişlerdeki
mızda kurumsal değil de dostluk Orhan Taylan, 1 Mayıs 1976 afişi, TÜSTAV Arşivi.
sertlik Avrupa geleneğinden ge-
ilişkisi bulunuyordu ama o zaman-
liyor. İki dünya savaşı arasındaki
lar devrimcilikten aşağısı kurtar- başkanlığı değişti. Kemal Türkler’in
yoksullukta, sıkıntıda doğal olarak
mıyordu isim konusunda. Heykel- yerine Abdullah Baştürk gelince
hırçın sanat biçimleri geliştirdi-
tıraş Kuzgun Acar, çizer Tan Oral, 1978’deki 1 Mayıs’ta kullanılan afi-
ler ama bizim geleneğimizde sert
fotoğrafçı İsa Çelik, ressam Gülsün
üslubun yeri fazla yok. Yani ozan- şin üstündeki imzamı sildiler. Ön-
Karamustafa... Bazen 15-20 kişi-
lar bağlamayla çalıp söylerken bile ceki yönetime yapmışım çünkü
yi buluyorduk. Sendikaların gör-
kimseye kabaca sövmez, sövünce afişi... Afiş kamuya mal olduğu için
sel işlerini yapardık. 1971 muhtıra-
bile bunu hicivle, incelikle yaparlar. rahatsızlık duymadım imzanın si-
sından sonra dağıldı grup. Ben afiş
çalışmayı sürdürdüm, çünkü İtal- Afiş Dünya Sendikalar Federasyo- linmesinden. Sonra tekrar kullanıl-
ya’da öğrenciyken hayran kalmış- nu’nun yarışmasında birinci seçildi. maya başlandı.
tım afişlere. 1979’du galiba. Birinci seçilmem-
Yaptığım afişleri meydanlarda gö-
1976 yılında 1 Mayıs’a az bir süre den çok Amerikalının ikinci, Sov-
rünce keyifleniyorum. Bu kişisel bir
kalmıştı, DİSK’teki arkadaşlar bir yetlerin temsilcisinin de üçüncü ol-
ması dikkat çekti. Dolar cinsinden şey. İnsanların onu benim yaptığı-
gece yarısı telefon edip bir afiş çiz-
bir ödülü vardı, "Para mı istersin, 15 mı bilmesi ya da bilmemesi boyu-
memi istediler. Sabah yürütme
günlük Prag mu fazla uzatıp kısaltmaz.
gezisini mi?"
İstanbul’da olduğum zaman 1 Ma-
dediler, ge-
yıs’a katılırım. Akşam Maden İş
ziyi seçtim.
Çok güzel Sendikası’nın bir etkinliği var.
geçmişti. 1976’da Kemal Türkler’in başka-
nı olduğu, afişi yaptığım sendika...
Afişin üze-
Katılmamı istediler, onur konuğu
rinde imzam
vardı, 1976 ve olarak düşünmüşler galiba, "Olur
1977’de o ha- mu öyle şey, katılmak görevimiz"
liyle kulla- dedim.
nıldı. O sıra- Kaynak: Akşam, 1 Mayıs 2011; Eyüp Tatlıpınar’ın
Orhan Taylan (solda) Nihat Behram ile, Afişe Çıkmak kitabından. larda DİSK’in söyleşisi, aktaran Derinden Gelen Kökler-2.
1 MAYIS MARŞI
Türkiye’de 1 Mayıs kutlamalarıyla yapılmış durum saptamaları-
özdeşleşen ve efsaneleşen 1 Ma- nı, geleceğe olan güven ve inancı,
yıs marşının söz ve müziği Sarper devrimci kararlığı dile getirir. Mü-
Özsan’a aittir. 1969 yılında Anka- zik ise, Kürdi dizisiyle sol minör to-
ra Devlet Konservatuvarı Kompo- nunun karışımıyla yazılmış bir ez-
zisyon Bölümü’nden mezun olan giden oluşmuştur. Bu ezgi aynı
Sarper Özsan, Mimar Sinan Güzel zamanda devrimci ruhu ve he-
Sanatlar Üniversitesinde ve Ko- yecanı yansıtan bir yapıya sahip-
caeli Üniversitesi Güzel Sanatlar tir. Bu ruh ve heyecan müziğin, “1
Fakültesi Müzik Bölümünde öğre- Mayıs, 1 Mayıs, işçinin emekçinin
tim üyesi olarak çalıştı. Özsan, söz Sarper Özsan
bayramı/Devrimin şanlı yolunda
ve müziğini yazdığı 1 Mayıs Mar- ilerleyen halkın bayramı” sözleri-
şı’nın öyküsünü 2011 yılında şöyle yaylım ateşi açarak yüzlerce kişi-
ni içeren nakarat kısmında doru-
yi öldürdüğü, bu nedenle de tarihe
anlatmıştı: ğa ulaşır. Bütün bunların yanında,
"Kanlı Pazar" adıyla geçen Rus-
Sanıyorum 1973 yılında Anka- ya’daki ünlü 1 Mayıs 1905 sahnesi sözlerin iyi anlaşılması ve halkın
ra Sanat Tiyatrosu, Bertolt Bre- için Brecht, metnin üzerine “İşçi- kolay söyleyebilmesi için, söz-
cht’in Maksim Gorki’nin romanın- ler marş söyleyerek sahneye gi- le müziğin özellikle ritim ve vurgu
dan aynı adla sahneye uyarladığı rer” biçiminde bir not yazmış ama açısından uyuşumu anlamına ge-
“Ana” oyununu oynamaya karar hangi marş olduğunu belirtmemiş. len prozodi konusuna da çok dik-
vermişti. Müziklerini benim yap- Herhangi bir söz de koymamış... kat edilmiştir.
mamı istediler. Seve seve kabul Bir süre burası için uygun bir mü- O sıralarda Ankara Sanat Tiyat-
ettim ve hemen çalışmaya koyul- zik aradım ama sözüyle ve mü- rosu, Ankara’da çok sevilen, çok
dum. Tabii Brecht’in bütün oyunla- ziğiyle bu sahne için içime sinen gidilen bir tiyatroydu. Bütün ileri-
rında olduğu gibi bu da müzikli bir bir müzik bulamadım. Bu durum- ci ve devrimci kesim Ankara Sa-
oyundu ve oyunun metninde Bre- da iş başa düştü. Bu müziğin söz- nat Tiyatrosu’nun oyunlarını ka-
cht tarafından yazılmış şarkı söz- lerini de müziğini de benim yaz- çırmazdı. Sanıyorum izleyicilerin
leri bulunuyordu. Sanıyorum ön- mamın daha iyi olacağına karar beğenisiyle kulaktan kulağa ya-
celikle bu sözleri besteledim. Ama verdim. Çalışmaya başladığımda yıldı. Çünkü marşı öğrenebilecek-
oyunda, Çarlık polisinin, mey- gerek sözlerin gerekse ezginin, bir leri başka bir kaynak yoktu; bir
danda toplanan işçilerin üzerine yandan oyuna aykırı kaçmama-
sına, öte yerde çıkarılmış herhangi bir ka-
ya n d a n set bulunmuyordu. Eskiden bu
da kendi türlü eylemler çoktu. Grevler çok
halkımızın daha sahiciydi. 15-16 Haziran ey-
kulağı- lemlerine bakarsanız bunlar tari-
na aykı- he geçecek olaylar. Dünyada şu
rı gelme- anda devrim dalgası yükselmiyor.
ye ce k Oysa bizim gençliğimizde 60’li yıl-
bir yapı- larda bütün dünyada devrim dal-
da olma- gası yükseliyordu. Bu dalga bütün
sına dik- dünyayı bütün halkları etkilemiş-
kat ettim. ti. Ama şimdi böyle bir dalga gör-
Sözler, müyorum. Tarihler, dönemler dal-
devrimci galar halinde gelir. O günler de
Ankara Sanat Tiyatrosu (AST) tarafından sahnelen Ana oyunundan
bir sahne, 1974. bir gözle gelecek.
Coşkulu ve Kİtlesel 1 MayIs

1 Mayıs
1 Mayıs işçinin emekçinin

1 Mayıs 1976, kararlaştırıldığı gibi düzenli ve disiplinli geçti. Katılımın
bayramı beklenen çok fazla olduğu miting büyük bir coşkuya sahne oldu. Mitinge
Devrimin şanlı yolunda beklenenden çok fazla katılım olması 2 Mayıs 1976 tarihli Cumhuriyet’te
ilerleyen halkların bayramı şöyle anlatılıyordu:
Yepyeni bir güneş doğar DİSK’in düzenlediği 1 Mayıs İşçi Bayramını kutlama töreninin görkemlili-
ği en iyimser tahmincileri bile yanılttı. Sabahın erken saatlerinden itiba-
dağların doruklarından
ren bir araya gelen ve saat 10 civarında yürüyüşe geçen grupların Taksim
Mutlu bir hayat filizlenir Meydanına varışları dört saatten fazla sürdü. Oysa Beşiktaş’tan, Saraç-
kavganın ufuklarından hanebaşı’ndan ve Şişli’den başlatılan yürüyüşlerde 4-5 km’lik mesafeler
Yurdumun mutlu günleri yüründü sadece. Ancak grupların kalabalık oluşu yürüyüşü son derece
mutlak gelen gündedir ağırlaştırmış, sonunda tüm tahminler aşılmıştı... Kalabalıklar karşısında
1 Mayıs 1 Mayıs işçinin sayısal değerler ileri sürmeyi sevenler ilk defa sustular dün. Sık sık söy-
emekçinin bayramı lenen söz Taksim’in ve hatta İstanbul’un böylesine bir kalabalık görme-
diği idi. Sayısal tahminler en azından 200 binden başlıyordu. Aslında Tak-
Devrimin şanlı yolunda
sim böylesine bir kalabalığı gerçekten görmemişti. Fakat gördüğü kadarı
ilerleyen halkların bayramı da toplananların hepsi değildi. Taksim’e açılan tüm ana caddeler de yarı
yarıya dolmuştu.
Vermeyin insana izin kanması
ve susması için DİSK’e bağlı sendi-
Hakkını alması için kitleyi kaların tümü, 30’un
bilinçlendirin üzerinde devrim-
Bizlerin ellerindedir gelen ci gençlik ve mes-
ışıklı günler
lek örgütü, sosyalist
1 Mayıs 1 Mayıs işçinin
emekçinin bayramı partiler ve çok sayı-
Devrimin şanlı yolunda da Türk-İş’e bağlı iş-
ilerleyen halkların bayramı çinin katıldığı yürü-
yüş ve miting sabah
Ulusların gürleyen sesi yeri
saat 9.00’dan 15.30’a
göğü sarsıyor
kadar sürdü. Ana
Halkların nasırlı yumruğu
balyoz gibi patlıyor yürüyüş kolu Be-
Devrimin şanlı dalgası şiktaş’tan Taksim’e
dünyamızı kaplıyor kadar yapılmasına
Gün gelir gün gelir, zorbalar karşın katılanların Cumhuriyet, 2 Mayıs 1976.
kalmaz gider
fazlalığı nedeniy-
Devrimin şanlı yolunda bir
kâğıt gibi erir gider le, işçiler sabahın erken saatlerinden itibaren fabrikaların yoğun oldu-
ğu semtlerden, topluluklar halinde yürüyüşe geçtiler ve Beşiktaş, Sa-
Söz ve Müzik: Sarper Özsan raçhanebaşı, Şişli ve Kabataş’ta toplanarak ayrı ayrı kollardan Taksim’e
Kaynak: Marmara Üniversitesi geldiler.55
İletişim Fakültesi Haber Ajansı (MİHA)
muhabiri Semra Dursun’un söyleşisi,
Kalabalık nedeniyle yürüyüş 10.30’da başlayabildi. İşçiler en önde sen-
30 Nisan 2011, aktaran Derinden
Gelen Kökler-2. dikalarını ve çalıştıkları fabrikayı gösteren flamaları taşıyorlardı.
55 Cumhuriyet, 2 Mayıs 1976.
Fazıl Hüsnü Dağlarca:

1 Mayıs 1976
1 Mayıs’ı yaşıyoruz
Bu alan
1 Mayıs’a dar.
Nasıl parlarsa pırlasın
güneş
Nice vurulmuşların
asılmışların ölüm
soğukluğu
Konmuş doruklara
Ta doruklara düşmekte
kar.
Son törenimizden beri
Susturulmuşuz 52 yıl
İşte yeni ilkyazında
İşte DİSK’in genç
bayrakları
Konuşan
Haykıran bayrakları
1 Mayıs 1976 yürüyüş kolu. Birer çiçek
Görmüyor musunuz
Yürüyüşe sendika, meslek ve gençlik ör- Mitingde Genco Erkal’ın okuduğu şiirle- Gözlerimizde
Bakışlarımızda açar.
gütlerinin yanı sıra CHP’nin “demokratik rinden sonra DİSK Genel Başkanı Türkler
En güzel sesi
sol” kanadından 13 milletvekili de katıldı. konuştu. Miting, Türkler’in konuşmasının Nedir bütün doğanın
En güzel sesi nedir ey?
ardından sona erdi. Bu görkemli 1 Mayıs İşte ağzımızla sımsıcak
Dönemin tanınmış şair ve yazarları, tiyat-
mitingi TRT televizyonunda oldukça kısa İşitmiyor musunuz:
Alacağını arıyanların
ro sanatçıları, aktör ve aktrisleri arasında ve görüntüsüz verildi. ağzında gürül gürül
yürüyüşe katılanlar çok sayıdaydı. İbra- Yarının gerçeği ışıldar.
Neden durdurulamaz
him Güzelce’nin eşi Nihal Hanım ile 1969’da Devrim yollarındaki sel?
Besbelli:
Kanlı Pazar’da öldürülen Ali Turgut Ay-
İşçi olsun köylü olsun
taç’ın eşi ve 12 yaşındaki kızı da oradaydı.56 emekçi olsun
Öğretmen yazar
Üç kol halinde oldukça kalabalık yürüyüş düşünür... öğrenci olsun
Çalışanların hepsi
kortejlerinin alana yerleşmesi 14.30’u bul-
Gövdesinden dışarı taşar.
du. 1 Mayıs İşçi Bayramı’nın kutlanışı sıra- 1 Mayıs’ı yaşıyoruz
Yeryüzünde
sında hiçbir olay çıkmadı.57 Türkiye’ye
Yüreğine benzeyen
Sayılamayacak kadar çok sayıda afiş ve Bu alanda kaç kişi var?
190 bin mi 200 bin mi 250
pankartın yer aldığı 1 Mayıs mitinginde, bin mi
Milyarlarca mı?
özellikle işçilerin fabrikada çalışmalarını Hayır
canlandıran araçlar, iş giysileri ile fabrika 48 kişi daha ekle
Daha kanı kurumamış
işçileri, davul zurnalı ekipler, faşist saldırı- Daha dünlerde
yokedilmiş 48 kişi
lar sırasında ölen tüm işçi ve gençlerin fo- 1 Mayıs aydınlığına
toğrafları dikkat çekti. Mitingde MC’yi isti- dimdik
Kara resimleriyle
faya çağıran sloganlar sık sık atıldı.58 Kara soluklarıyla
katılanlar!
56 Derinden Gelen Kökler-2. 1 Mayıs’ı yaşıyoruz
57 Cumhuriyet, 2 Mayıs 1976. Bu alan 1 Mayıs’a dar.
58 Cumhuriyet, 2 Mayıs 1976. Genco Erkal 1 Mayıs 1976’da şiir okurken, DİSK Arşivi.
TÜRKLER’İN 1 MAYIS 1976 KONUŞMASI
DİSK GENEL BAŞKANI KEMAL işçilerinin birlik, mücadele ve da- kadar kutsallaştığı günümüzde,
TÜRKLER’İN 1 MAYIS 1976 yanışma gününü kutluyoruz. 1 Mayıs’ta alanları dolduran her
KONUŞMASI ülkenin işçi sınıfı, sadece, dünya
Bayramımız, hepimize, Türkiye ve işçilerinin ortak istemlerini hay-
Birlik, mücadele ve dayanışma dünya işçi sınıfına kutlu olsun. kırmakla kalmıyor, 1 Mayıs’ı müca-
günümüze katılan DOSTLAR VE delesiyle yaratan, 8 saatlik işgünü
DEĞERLI KONUKLAR, AYDINLAR; İşçiler, emekçiler, tüm ilericiler,
için 1886 yılında genel greve gi-
Tüm dünya işçilerinin yanında Türkiye burjuvazisi 1 Mayıs’la- den ve bu uğurda kurbanlar veren
yerini alan TÜRKİYE İŞÇİ SINIFI, rın kutlanmasını engellemek için Amerikan işçi sınıfının yiğit önder-
Savaşa karşı barış, faşizme kar- elindeki tüm baskı olanaklarını lerini saygıyla anıyor. Bugün, tüm
seferber etti. Her Mayıs’tan önce Türkiye işçi sınıfının kalbinin attığı
şı demokrasi özlemini haykıran
hiç bir gerekçe göstermeden, ör- bu alanda toplanmış olan yüzbin-
EMEKÇİ HALKIMIZ, sömürüsüz
gütlü, bilinçli işçi önderlerini tu- ler, 1886 yılının Şikago kurbanla-
ve baskısız, özgürlük ve kardeş-
tukladı. Pek çoğunu işkenceden rını, bugüne değin sömürüsüz ve
lik dünyası için savaşan dünya
geçirdi. Her 1 Mayıs öncesinde savaşsız bir dünya için mücadele
işçileri.
olağanüstü tedbirler alarak yıl- vermiş olan ülkemizin ve diğer ül-
Selam sizlere, gınlık, korku ve terör yaratmaya kelerin işçi önderlerini, yiğit nefer-
çalıştı. Sermaye sınıflarını bu denli lerini büyük bir coşku ve saygıyla
Selam olsun, işçilerin, emekçilerin, korkutan olgu, 1 Mayıs’ın özünde selamlıyoruz.
tüm çalışanların birlik ve dayanış- yatmaktadır. Çünkü 1 Mayıs, her
ma günü 1 Mayıs bayrağını yere Dostlarım,
şeyden önce, her ülkede ve tüm
düşürmeyen işçi sınıfımızın yiğit dünyada işçilerin, sermaye ege- Az önce belirttim. Dişine, tırnağı-
savaşçılarına! Selam olsun sana, menliğine ve zulme karşı birlik ve na kadar örgütlü, bankalarda, şir-
büyük insan, işçi sınıfımızın sa- mücadelelerinin bayrağıdır. ketlerde, siyasal iktidarda örgütlü
vaşçı neferi merhum DİSK Genel
olan sermaye sınıfları, işçi sınıfı-
Sekreteri İbrahim GÜZELCE! Doğuşundan günümüze kadar 1
nın, emekçi köylülerin, tüm çalı-
Mayıs’ın esas sloganı “Bütün ül-
İşçiler, köylüler, memurlar, esnaf- şanların örgütlenmesini, birleş-
kelerin işçileri birleşin” olarak kaldı.
lar, teknik eleman ve tüm aydın- mesini engellemeye çalışıyorlar.
Dünya çapında ilk kutlanma tarihi
lar, Dostlarım, kardeşlerim, İşte bu yüzden, işçilerin emekçi-
olan 1890 yılından bu yana gün-
lerin birleştiğinde ne muazzam bir
Bugün ve şu anda Türkiye işçi sı- celliğini yitirmeyen 1 Mayıs, her
güç olduğunu gösteren 1 Mayıs’ı
nıfının, emekçi halkımızın kalbi yıl daha geniş işçi ve emekçi kit-
karalamak, saptırmak istiyorlar.
burada, en büyük sanayi kentimiz leleri tarafından gittikçe büyüyen
Parababalarının kiralık kalemleri,
olan İstanbul’un Taksim alanında gösterilerle kutlandı. 1 Mayıs’ı bu
bu uğurda sayfa, sayfa yalanlar
atıyor. Şu anda kalbimiz, ülkemizin denli unutulmaz ve birleştirici kılan
yazdılar, yazıyorlar ve yazacaklar.
dört bir yanında, tüm dünya ülke- nedenlerin temelinde, emek dün-
Fakat hiç bir baskı ve zulüm, ya-
lerinde yüz milyonlarca emekçiyle yasının, sermaye, sömürü, kâr ve
lana dayalı bölücü hiçbir ideolojik
birlikte atıyor. Bugün, sermaye ve baskı dünyasına karşı sürdürdüğü
kampanya 1 Mayıs’ı saptıramadı: 1
zulüm dünyasına karşı bir tek ses, yiğit mücadele yatar. Dün olduğu
Mayıs’ı unutturamadı. Bunun so-
tek bir yumruk olan emek dünya- gibi, bundan sonra da hiç bir güç,
mut kanıtı, şu anda burada, “1 Ma-
sının birlik, mücadele ve dayanış- 1 Mayıs’ın tüm dünya işçileri tara-
yıs, işçinin, emekçinin bayramı”
ma günü. fından birlik ve dayanışma içinde,
diye haykıran yüzbinlerdir.
büyük bir coşkuyla kutlanmasını
Bugün 1 Mayıs İşçi Bayramı. Çok engelleyemeyecektir. İnsanlığın 1 Mayıs’ın doğuşu, gelişimi, dün-
uzun yıllardan sonra ilk kez bu- üçte birinin sömürü ve zulümden yada ve ülkemizde kutlanışı üze-
gün, kitlesel bir şekilde dünya kurtulduğu, özgürlüğün ekmek rine DİSK ve örgütümüze bağlı
sendikalar çeşitli broşür ve bildi- izlerini taşır. Bugün bizim yaptı-
riler yayınladılar. Kulaklarını, kafa- ğımız gibi tüm dünyada, iş-çiler,
larını ve yüreklerini işçinin sesine içinde yaşadığımız duruma uygun
kapayan, fakat paranın padişah- ve yarınki istemlerini dile getirir-
lığına kiralayanlar da çok iyi bili- ler. 1976’nın 1 Mayıs’ı bizlerden,
yorlar ki, 1 Mayıs’ı doğuran olaylar yani emekçilerden, halklardan
bundan tam 90 yıl önce olmuştur. yana değişen bir dünyada kutlanı-
yor. İnsanlığın üçte biri sermaye-
Dünyada ilk kez, 1 Mayıs 1886 nin egemenliğinden kurtuldu. Sö-
tarihinde devrimci işçilerin ön- mürge ülkelerin sayısı parmakla
derliğindeki Amerikan işçi sınıfı 8 gösterilecek kadar azaldı. Daha
saatlik iş günü için ülke çapında son yıllara kadar, bir sömürge ül-
genel greve gitmiştir. “Ekmek ve keler kıtası olan Afrika’da en son
suyla yaşamayan bir insan za- Gine, Mozambik, Angola halkları
ten yaşamaya layık değildir.” di- bağımsızlıklarını kazandılar. Ulu-
yen Amerikan kapitalist tekelleri Kemal Türkler 1 Mayıs 1976’da konuşurken,
sal kurtuluş için savaşan halklar,
DİSK Arşivi.
ve onların devleti, tüm güçlerini aynı anda emperyalizmin ekono-
seferber ederek genel greve sal- işçi sınıfının mücadeledeki karar- mik yağma ve sömürüsüne karşı
dırttı. Atlı ve silahlı polislerin, jan- lılığını ve birliğini dile getirdi. Daha yiğit bir mücadele veriyorlar. Ja-
darmaların, grev kırıcı birliklerin, ilk yılında, 1 Mayıs, burjuvazinin pon, sonra Fransız ve en son da
ajan ve bozguncuların planlı saldı- vahşetine karşılık, işçilerin sömü- Amerikan emperyalizmini büyük
rısı, Şikago’nun 20 bin grevci işçisi rüsüz ve baskısız bir dünya için bir bozguna uğratan Vietnam hal-
üzerinde en üst noktasına ulaştı. dayanışmalarını dile getirdikleri kı, yeni sömürgecilerin böldüğü
3 ve 4 Mayıs günleri birçok işçi bir gün oldu. 1889 yılında, dünya ülkesini birleştiriyor. Orta-Do-
öldürüldü, yaralandı ve tutuklandı. işçi sınıfının birlik, mücadele ve ğu’nun Arap halkları, Amerikan
Amerikan burjuvazisinin işçi sını- dayanışma günü olarak ilân edilen emperyalizminin beslediği İsrail
fına karşı yönelttiği bu kanlı zulüm 1 Mayıs, 1890 yılından bu yana sü- saldırganlığına karşı işgal altındaki
bütün dünyada nefretle karşılan- rekli olarak kutlanmaktadır. toprakları için savaşını sürdürüyor.
dı. Çeşitli ülkelerde milyonlarca Cezayir, Suriye, Irak gibi ülkelerde,
1 Mayıs’ı, değil Türkiye’nin serma-
işçi bir yandan 8 saatlik işgünü emekçi kitleler emperyalizmin
ye sınıfları, emperyalist tekeller
için mücadeleyi yükselttiler, aynı ekonomik saldırısına karşı, kendi
bile saptıramadı, unutturamadı.
anda da idama mahkûm edilen 4 doğal zenginliklerini millileştiriyor
Artık çok gerilerde kalan, DİSK’in
işçi liderini kurtarmak için dün- ve ekonomik bağımsızlıkları, top-
olmadığı yıllarda bile, işçiler 1 Ma-
ya çapında eylem birliği yaptılar. lumsal ilerleme için savaşıyorlar.
yıs’ı yaşatmasını bildiler. Bunun
Fakat kan ve kâr kokan Amerikan Kapitalist ülkelerin içine düştüğü
en somut, en açık, en muhteşem
parababalarına kurban gerekiyor- derin buhranın hem neden hem
belirtisi olan 1 Mayıs 1976, işçi sı-
du. 11 Kasım 1887 günü asılarak de sonuçlarına karşı mücadele-
nıfımızın mücadele tarihinde şanlı
öldürülen bu 4 yiğit işçinin arasın- yi yükselten örgütlü işçi sınıfları
yerini alacaktır.
da bulunan Parsons’un son sözle- tekellerden yana olan iktidarların
ri şöyle oldu: “Bütün dünya biliyor İşçi ve emekçi kardeşlerim, tüm yerine ilerici ve demokratik hü-
suçsuz olduğumu. Eğer asılırsam, ilericiler, kümetler istiyorlar. Sosyalizmin
cani olduğumdan değil, sosyalist başarıları emekçi kitlelere gerçek
olduğumdan asılacağım.” 1 Mayıs hiç bir zaman eskimeyen, çıkış yolunu gösteriyor.
her yıl daha da zenginleşen bir
Daha ilk yılında, 1 Mayıs, kendili- gündür. Her yılın 1 Mayıs’ı, dün- Sosyalist ülkelerin başını çek-
ğinden uluslararası bir işçi günü yadaki ve her ülkedeki ekonomik tiği barış ve yumuşama politi-
olmuştu. Daha ilk yılında, 1 Mayıs, ve siyasal gelişim ve değişimin kası yeni başarılar elde ederek,
işyerlerinde çocuk yuvası, kreş
açılmasını istiyorlar.
Emekçiden yana, ilerici, ulusal ve

demokratik bir hükümet isteyen
geniş emekçi kitlelerin demok-
ratik, sendikal ve siyasal hak ve
özgürlükleri koruma ve geniş-
letme mücadelesi gelişiyor. Bu
savaşımı ezmek, geriletmek ve
emekçi halkımızı parçalamak için
büyük sermayenin emriyle ha-
reket eden MC iktidarı, elindeki
tüm güçleri seferber ediyor. Ci-
nayetleri, adam kaçırmaları, bas-
kınları besliyor, kışkırtıyor. Fakat
Türkler 1 Mayıs 1976’da kürsüde, DİSK Arşivi. her şeye rağmen sömürüsüz ve
özgür bir Türkiye için mücadele-
emperyalizmin savaş kışkırtıcılığı- Kardeşlerim,
nin, ancak birlik içinde başarıya
nı frenleyerek, geriletiyor. 1975’in
Bugün, ülkemizde de Amerikan ulaşacağı hızla kavranıyor. Biz,
yazında Helsinki’de toplanan Av-
emperyalizminin desteklediği, sadece işçi sınıfının değil, yoksul
rupa Ortak Güvenlik ve İşbirliği
faşizme fırsat arayan, vatan ve köylülerin, tüm çalışanların ör-
Konferansı kararları sosyalist sis-
halk düşmanı bir iktidar var. Adı- gütlü mücadele birliğinden tüm
temin ve barıştan yana olan tüm
na Milliyetçi Cephe denen bu yasa halkımızın ilerici demokratik kitle
insanlığın büyük bir başarısıdır.
dışı ve azınlık iktidarı işbaşında. Bu örgütlerinde birleşmesinden ya-
Siyasal güçler dengesi dünya dönem içinde hayat pahalılığı ve nayız. İşçi sınıfımız, örgütlenme
çapında bağımsızlıktan, demok- işsizlik durmadan arttı ve artıyor. ve örgütlü mücadele konusunda
rasi, barış ve toplumsal ilerleme- İşçi ücretleri, memur maaşları ve tüm emekçi katmanlara örnek
den yana güçler ve halklar lehine köylü gelirleri sürekli olarak düşü- oluyor. DİSK, işçi sınıfının devrim-
hızla değişiyor. Fakat, gerileyen yor. Buna karşılık yerli ve emper- ci sendikal birliğini sağlamak için
emperyalist sistemin saldırgan- yalist sermayeli tekelci kapita- mücadele ediyor. Artık DİSK, dost
lığı artıyor. Sosyalist sisteme listlerin kârı gittikçe akıl almaz bir ve düşmanın hesaba katmak zo-
ve halkların mücadelesine kar- hızla artıyor. İşçi, köylü, memur, runda olduğu, güçlü, mücadeleci,
şı silahlanmayı ve soğuk savaşı esnaf, küçük üretici, yani nüfusu- kararlı ve sorumlu bir demokra-
kışkırtıyor. Bu gün girişemediği muzun büyük çoğunluğunu oluş- tik sınıf ve kitle örgütü olarak işçi
dünya savaşının yerine, bölgesel turan, tüm değer ve zenginlikleri sınıfımızın tek gerçek (sendikal)
savaşları alevlendiriyor. Böylece, yaratan emekçi halkımızın yaşa- temsilcisi olmuştur. DİSK, sınıf
Orta-Doğu’da, Kıbrıs’ta olduğu ma ve çalışma koşulları ağırlaşı- ve kitle politikası temeli üzerin-
gibi, halkları bölmek, parçalamak yor, hayat çekilmez hale geliyor. de, siyasal görüş ayrımı yapma-
ve yeni askeri üsler elde etmek isyan tüm işçilere açık bir örgüttür.
tiyor. Başta Amerika olmak üzere, Çalışma ve toplumsal yaşamı- DİSK, taşıdığı sınıfsal ve tarihsel
emperyalist devletler birçok ül- mızda son derece önemli bir yeri sorumluluğun bilincindedir.
kede gerici ve Faşist hükümetleri olan emekçi kadınlarımız köle
destekliyorlar, besliyorlar. Şili’de muamelesi görüyor. Kâğıt üze- Bunun gereği olarak, sağ ve sol-
olduğu gibi, halkın gerçek ve ya- rindeki yasalar bile uygulanmıyor. dan alacağı hiç bir ders olmadığı
sal temsilcilerini devirip, eli kanlı Fakat, özellikle DİSK’e bağlı sen- gibi, hiç kimseye de ders ver-
tekellerin iktidarını kurmak için dikalarımız bu soruna sahip çıka- meye niyetli değildir. İşçi sınıfı-
faşist güçlerle işbirliği yapıyorlar. rak, örneğin eşit işe eşit ücret ve nın bilimini rehber edinmiş olan,
Sosyalizmden yana olduğunu • Referandum hakkı yasalaşma- sınıfı emekçi halkımız, bizler, ulu-
açıkça vurgulayan DİSK, Genel lıdır. sal onurumuz ve bağımsızlığımız
Kurulunun kendisine çizdiği yol- için ikili anlaşmaların yırtılmasını,
dan emin adımlarla ve hızla ilerle- • Grev hakkına konan sınırlama- üslere el konulmasını, NATO ve
mektedir. Bugün, yüzbinlerce kalar kaldırılmalıdır. CENTO dan çıkılmasını isterken,
dın ve erkek emekçinin, memurun, • İşçileri, açlığa, sokağa atmak aynı anda, bölgede ve dünyada
aydının, öğrencinin DİSK’in çağrı- demek olan lokavt yasaklanma- barış mücadelesine katılmış olu-
sına cevap vererek 1 Mayıs’ı kut- lıdır. yoruz. Ülkemizde özgürlük ister-
lamaları, örgütümüzün birleştirici, ken, Türk Ceza Kanunu’nun faşist
mücadeleci ve sorumlu siyaseti- • Genel grev ve dayanışma grevi 141 ve 142 nci maddelerinin iptali
nin yeni ve tarihsel bir başarısıdır. hakkı yasalaşmalıdır. ve Devlet Güvenlik Mahkeme-
Bu başarıyı hazmedemeyenler, lerinin kaldırılması için mücadele
• Tüm çalışanlara, grevli ve toplu
soğukkanlılıklarını yitirerek bölü- ediyoruz. Doğal kaynaklarımızın,
sözleşmeli sendikalaşma hakkı
cülük tuzağına düşmekte ve işçi bankaların, sigortaların, iç ve dış
tanınmalıdır.
sınıfından itibar görmemektedir- ticaretin millileştirilmesini ister-
ler. Bu arada, işçi hareketine ters • Kadın ve genç işçiler için, eşit ken, ülkemizin ekonomik bağım-
ve yabancı, maceracı ve bozguncu işe eşit ücret sağlanmalıdır. sızlığı ve emekçi halkımızın refahı
bazı akımlar da attıkları sloganlar için savaşıyoruz.
ve davranışlarıyla sermaye sınıf- • Tüm çalışanlar ve özellikle
larının ekmeğine yağ sürüyorlar. emekçi köylüler, sosyal güvenliğe İşçi sınıfımızın, emekçi halkımı-
Bu gibi akımları etkisizleştirecek kavuşturulmalıdır. zın tüm bu sosyal, demokratik ve
olan da yine örgütlü demokratik ulusal istemlerinin gerçekleşmesi
• Ücret kaybı olmadan, 40 saatlik için faşizme özlemini saklamayan
kitle hareketleridir.
iş haftası ve yılda 1 aylık ücretli tekelci sermayenin iktidarı Milli-
Günümüzde artık eylem ve Ör- tatil gerçekleştirilmelidir. yetçi Cephenin demokratik yol-
güt birliği mutlaka sağlanmalıdır. dan düşürülmesinin şart olduğu-
• Tüm çalışanlar için işsizlik si-
Tırmanan faşizm tehlikesine set nu görüyoruz. Bugün birkez daha,
gortası yasalaşmalıdır.
çekmek, MC iktidarını Anayasal tüm ilerici, demokratik ve ulusal
ve demokratik yoldan düşürmek, • Ücretler ve tüm emekçilerin güçleri, örgütleri acil görevimiz
ancak en geniş kitlelerin birlik gelir düzeyi yükseltilmeli, orman için ortak mücadeleye çağırıyo-
içinde örgütlü mücadelesiyle ola- ve tarım işçileri için gelir garantisi ruz. Bu acil görev, eli kanlı, vatan
naklıdır. Parlamento içi muhale- sağlanmalıdır. ve emekçi düşmanı MC iktidarı-
feti de içeren bu mücadele birliği, nın Anayasa dışı saltanatına Ana-
ortak bir istem programı üzerine Kardeşler, yasal ve demokratik yoldan son
oturmalıdır. DİSK’in demokratik Bugün, sermaye dünyasının sö- vermektir.
istemleri bellidir. mürülen, ezilen emekçilerinin Kardeşlerim...
1 Mayıs’ın diğer bir özelliği de ge- ortak istemlerinin başında ba-
niş emekçi kitleleri ortak istem- rış, genel silahsızlanma, özgürlük Şu anda sizlere, üzerinde “TÜM
leri etrafında bir araya getirme- ve demokrasi geliyor. Her ülke- ÜLKELERİN İŞÇİLERİ BİRLEŞİN”
sidir. Şu alanı çevreleyen, ellerde nin kendine özgü koşulları bu is- yazılı bez pankartın önünden
taşınan pankartlar ekonomik temleri biçimlendiriyor. Örneğin, sesleniyorum. “Bütün ülkelerin
ve demokratik istemlerimizi aile İspanya halkı, faşizmin zindan- işçileri birleşin” sloganı 1 Mayıs’ın
getiriyor. larından kurtulup, demokrasiye temel anlamını yansıtan bir slo-
varmak için demokratik genel se- gandır. Bugün, çeşitli uluslardan
DİSK’in en acil istemlerini bir çimler ve temsil yetkisi olan tüm yüz milyonlarca emekçinin aynı
kez daha tekrarlamakta yarar partilerin katılacağı geçici ortak anda, aynı istemleri, sömürüsüz
görüyorum: bir hükümet istiyor. Türkiye işçi ve savaşsız bir kardeşlik dünyası
özlemini haykırmaları bunun so- ve MC iktidarına karşı birleşelim. Her türlü zulüm ve teröre rağ-
mut bir kanıtıdır. Ancak, dünya men yıllardır 1 Mayıs bayrağını
işçi ve emekçilerinin birliğinin sü- Bu birleşmede, dayanışma içinde yere düşürmeyen, sömürüsüz
rekli, kalıcı ve güçlü olması için mücadele temel ilkemiz olacaktır. ve baskısız, özgür ve demokratik
mücadelemizi yükseltmeliyiz. bir Türkiye için, barış dünyası için,
Kardeşlerim,
Bunun için de, emekçilerin birlik, sosyalizm için savaşmış, canlarını
mücadele ve dayanışmasını her İster kapitalist ister sosyalist ol- vermiş tüm işçi sınıfı önderleri ve
şeyden önce kendi ülkemizde sun, dünyanın pek çok ülkesinde neferlerini bu tarihsel günümüz-
gerçekleştirmeliyiz. 1 Mayıs yasalara dünya işçilerinin de saygıyla, sevgiyle ve büyük
birlik, mücadele ve dayanışma bir coşkuyla anıyoruz. Padişahlık
• Faşizme karşı, demokrasi ve
günü yada emek bayramı olarak yönetimine karşı, Cumhuriyet için
özgürlük için birleşelim.
geçmiştir. Ülkemizde ise, 1 Mayıs, ve emperyalist işgale karşı ulusal
• Aşırı sömürü ve kâr düzeni ka- “Bahar ve Çiçek Bayramı” şeklin- bağımsızlık için tüm emekçi hal-
pitalizme karşı birleşelim. kımızın katıldığı ulusal kurtuluş
de yasalaşmıştır. Özellikle ulusal
savaşımızın lideri M. Kemal ATA-
bayramların ülke yaşamında derin
• Savaş kışkırtıcısı, yağmacı, hal- TÜRK, 11 Nisan 1976 Pazar sabahı
kımızın ve dünya halklarının baş izler bırakan son derece önemli
aramızdan ayrılan büyük insan,
düşmanı emperyalizme karşı bir- nedenleri vardır. Örneğin 23 Ni-
işçi sınıfının yiğit neferi, DİSK
leşelim. san 1920 tarihinde emperyalist
Genel Sekreteri İbrahim GÜZEL-
orduların işgali altındaki ülkemiz-
CE, ülkemizde ve tüm Dünyada,
• Savaşa karşı dünya barışı için de ilk Millet Meclisi kurulmuştur. sömürüye, emperyalizme karşı,
birleşelim. Buna karşılık, “Bahar ve Çiçek bağımsızlık, demokrasi, özgür-
• Bağımsız, sömürüsüz ve de- Bayramı” nın toplumsal yaşamı- lük, barış ve toplumsal ilerleme
mokratik Türkiye için birleşelim. mızı etkilemiş olan hiç bir önemli için verilen halk kurtuluş savaş-
nedeni veya gerekçesi yoktur. 1 larında veya aynı amaç uğrunda
• İlerici, demokratik emekçi hal- Mayıs’a Bahar Bayramı denme- hayatlarını veren tüm şehitlerin
kımızdan yana ve ulusal bir iktidar sinin nedeni olsa olsa, Türkiye işçi anısı için hepinizi saygı duruşuna
için birleşelim. sınıfının bu günü işçi bayramı ola- çağırıyorum.
• Emekçi halkımıza ve demokra- rak kutlamasını önlemek, engel-
lemek olabilir. Yaşasın 1 Mayıs, Türkiye ve dünya
siye düşman tekelci sermayeye işçi ve emekçilerinin birlik, müca-
Günümüzde, 1 Mayıs’ı emek bay- dele ve dayanışma günü!
ramı olarak kutlamayan, sadece
Yaşasın halklar arası kardeşlik ve
faşist rejimli ülkelerdir. Bugün bu-
dostluk!
rada tarihimizin en büyük 1 Ma-
yıs gösterisini, gerçekleştirdikten Yaşasın dünya anti-emperyalist
sonra, ülkemizde de artık 1 Mayıs’ı güçlerinin birliği!
işçi bayramı olarak yasa değişik-
Yaşasın barış mücadelesi!
liği zamanı gelmiştir. DİSK’in bu
konuda yasa değişikliği önerisinin Yaşasın Türkiye ve dünya işçileri-
başta işçi sınıfımız olmak üze- nin devrimci sendikal birliği!
re, tüm emekçiler ve ilerici güç-
ler tarafından destekleneceğine Yaşasın Türkiye işçi sınıfı ve DİSK!
eminiz. Kahrolsun emperyalizm, faşizm
İşçi ve Emekçi Kardeşlerim, ve gericilik!
Kaynak: DİSK dergisi, Sayı 22-23, Nisan-Mayıs
Tan Oral, DİSK dergisi, Sayı 21, Mart 1976. Dostlar, 1976.
DGM Dİrenİşİ ve
Genel Yas Eylemİ59
Azİz Çelİk - Can Şafak
16 Eylül 1976’dan başlayarak yaklaşık bir hafta süreyle Devlet Güvenlik

Mahkemeleri’ne (DGM) karşı örgütlenen “Genel Yas” direnişi; 15-16 Hazi-
ran direnişinin ardından, 6 Eylül 1975’te İzmir’de ve 20 Eylül 1975’te İstan-
bul’da gerçekleştirilen “Demokratik Hak ve Özgürlükler İçin Mücadele”
mitingleri ve 1976 1 Mayıs mitingiyle birlikte Türkiye Devrimci İşçi Sendi-
kaları Konfederasyonu’nun (DİSK), 1970’lerin ikinci yarısındaki yükselişi-
nin önemli adımlarından biridir.
Tan Oral,
DİSK dergisi,
Genel Yas eyleminin 15-16 Haziran direnişi ile kimi benzer yanları da var- Sayı 28,
dır. Her iki direniş de toplu pazarlık süreci dışında örgüt- Ekim 1976.
lenmiş, hedefine işçi hak ve özgürlüklerini koyan ve ge-

nel grev niteliği taşıyan siyasi eylemlerdir. Ancak, Genel
Yas eylemi, aynı zamanda Adalet Partisi (AP), Millî Sela-
met Partisi (MSP), Cumhuriyetçi Güven Partisi (CGP) ve
Milliyetçi Hareket Partisi’nden (MHP) oluşan ve 1. Milli-
yetçi Cephe (1. MC) olarak bilinen 39. Hükümet’e karşı ve
onu iktidardan düşürmek amacıyla düzenlenen bir siya-
si genel grevdir. Bu, Genel Yas eyleminin, onu diğer dire-
nişlerden, siyasi özellikler de taşıyan kitlesel grevlerden
ya da eylemlerden ayıran çok önemli bir yanıdır. Genel
Yas eyleminin bir diğer önemli özelliği, bir ya da birkaç
bölgeyle sınırlı kalmaması olmuştur. DİSK, Genel Yas ey-
lemini “Türkiye işçi sınıfının siyasal nitelikli en yaygın
eylemi” olarak değerlendirmiştir.60
59 Bu bölüm Aziz Çelik ve Can Şafak tarafından yazılan ve Sosyal Politika-İktisat
Yazıları Prof. Dr. Seyhan Erdoğdu’ya Armağan (Ed: Hasan Tahsin Benli, Elif Hacı-
salihoğlu, Denizcan Kutlu ve Güven Savul), Ankara: Mülkiyeliler Birliği Vakfı Ya-
yınları, 2020 içinde yayımlanan “DİSK’in DGM Direnişi ve Genel Yas Eylemi (1976)
Türkiye Tarihinin En Büyük Siyasi Genel Grevi” başlıklı makalenin gözden geçi-
rilmiş halidir.
60 DİSK dergisi, Sayı 27, Eylül 1976.
Bİr Sİyasal Genel Grev Genel Yas eylemi ile DİSK, ilk kez ülke ça-
pında siyasal kapsamlı ve siyasal amaç-
Olarak “Genel Yas” lı bir eylem örgütlemeye karar vermişti.
Eylemİ Hatta eylemin temel hedefi MC Hüküme-
ti’nin düşürülmesi idi. DİSK Yönetim Ku-
12 Mart’ın sonlarına doğru, Temmuz 1973’te rulu 15 Eylül 1976 tarihli toplantısında “MC
kabul edilen ve yürürlüğe giren 1773 sayılı iktidarının Anayasal ve demokratik yol-
Devlet Güvenlik Mahkemelerinin Kuruluş lardan düşürülmesine ve halktan yana bir
ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un iktidarın kurulmasına kadar” tüm ülkede
uygulanması sırasında çeşitli Anayasa’ya “genel yas” ilanına karar verdi.
aykırılık iddiaları gündeme geldi. Diyarba-
kır Devlet Güvenlik Mahkemesi’nin baş- Alınan karar doğrultusunda on binlerce
vurusu üzerine Anayasa Mahkemesi, Ma- DİSK üyesi işçi, iş bıraktı. Eyleme bağımsız
yıs 1975’te DGM Kanunu’nu iptal etti ve ve Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyo-
iptal kararının bir yıl sonra yürürlüğe gir- nu’na (Türk-İş) bağlı sendikaların üyeleri
mesini kararlaştırdı. İptal edilen DGM’lede katıldı. Eylem ağırlıklı olarak aralarında
re ilişkin Yasa bir yıllık süre dolmadan MC İstanbul, İzmir, Ankara, Mersin, Bursa, An-
Hükümeti tarafından yeniden çıkarılmak talya, Adana ve Diyarbakır’ın olduğu 12 ilde
istendi. Bu girişim, DİSK tarafından büyük uygulandı. 16 Eylül’de başlayan iş bırakma
tepkiyle karşılandı. DİSK, DGM’nin işçi sı- eylemleri 21 Eylül gününe kadar sürdü. 21
nıfı ve sendikalara ve yükselen demok- Eylül günü DİSK Yürütme Kurulu üyeleri
ratik harekete karşı kullanılacağını be- gözaltına alındı ve tutuklandı. “Genel Yas”
lirterek DGM Kanunu’nun yeniden kabul eylemi, adı konulmamış bir siyasi genel
edilmesine karşı aktif bir tutum aldı. Ger- grevdi. Eylem DGM tasarısının yasalaş-
çekten de DGM’nin görev alanına giren masını önlemede etkili oldu. DGM Yasası
suçlar arasında 275 sayılı Toplu İş Sözleş- çıkmadı. Ancak eylem, MC Hükümeti’nin
mesi Grev ve Lokavt Kanunu kapsamında- düşmesini sağlayamadı. Eylem sonrasında
ki suçlar da vardı. üç bine yakın işçi işten çıkarıldı. Türkiye
İşveren Sendikaları Konfederasyonu’nun
DGM direnişi, Türkiye sendikal hareketinin
(TİSK) İşveren dergisi TİSK Yönetim Kuru-
en büyük doğrudan siyasal eylemi sayıla-
lu kararıyla DGM direnişi nedeniyle işten
bilir. Eylemin açık bir siyasal hedefi var-
çıkarılan işçilerin kimlik bilgilerinin yer al-
dı. Bu hedef 1. MC’nin demokratik yollar-
dığı bir liste yayımladı.
dan düşürülmesiydi ve eylemin öne çıkan
sloganı “Demokrasi Düşmanı MC’ye ve Doğrudan/pür siyasi grevler işçi hare-
DGM’ye Hayır” idi. 1960’lardaki ve 1970’le- keti tarihinde örneğine az rastlanan ey-
rin ilk yarısındaki işçi eylemleri esasen lemlerdir. Siyasal iktidarı etkilemeye ve
ekonomik amaçlı veya sendikal hakla- protestoya dönük eylemler grev hakkı
rı savunmaya dönük eylemler idi. 1960’la- kapsamında değerlendirilirken, pür siya-
rın sonunda başlayan fabrika direnişleri si grevlerin hukuki durumu tartışmalıdır.
ve 15-16 Haziran direnişi DİSK’i ve sendi- Örneğin, ILO Sendika Özgürlüğü Komitesi
kal hakları savunmak amacıyla yapılmıştı. (SÖK), pür siyasi grevleri 87 sayılı Sözleşme
kapsamında görmemektedir.61 Bu nedenle

pür siyasi greve başvurmak oldukça risk-
li ve bir o kadar da etkili bir yoldur. Emek
tarihinde bilinen pür siyasi grevlerden biri
sendikaların, Almanya’da Kapp Darbesi’ne
karşı giriştikleri grevdir.
12 Mart 1920’de Almanya’da bir askeri dar-

be gerçekleştirilir. Darbeyi gerçekleşti-
ren generaller Alman ordusunun Versail-
les Antlaşması gereğince küçültülmesine
karşı çıkmaktadır. Darbenin ardından sos-
yal demokrat Cumhurbaşkanı Friedrich
Ebert ve Hükümet Stuttgart’a kaçar. Dar-
benin başına Prusyalı yüksek bir bürokrat
olan aşırı milliyetçi Wolfgang Kapp geçer.
Kapp Şansölye ilan edilir ve bir teknokrat-
lar Hükümeti kurar. Ancak sendikaların
çağrısıyla yapılan beş günlük genel grev
sonucunda, Kapp Darbesi başarısız oldu.62
İngiliz Kömür Madencileri Sendikası’nın
Anayasası’nın 136. maddesine “Devle-
1970’lerde ve 1980’lerde başlattıkları geniş Resmî Gazete,
kapsamlı grevler ise ekonomik hedeflerle tin ülkesi ve milletiyle bütünlüğü, hür de- 11 Temmuz 1973,
DGM Kanunu.
başlayıp siyasi nitelik kazanan grevlerdir. mokratik düzen ve nitelikleri Anayasa’da
1974’teki grev, muhafazakâr Hükümet’in belirtilen Cumhuriyet aleyhine işlenen
düşmesi ile sonuçlanırken, 1985’teki grev ve doğrudan doğruya Devlet güvenliği-
muhafazakâr Margaret Thatcher Hükü- ni ilgilendiren suçlara bakmakla görev-
meti tarafından kırılmıştır. li Devlet Güvenlik Mahkemeleri kurulur”
hükmü eklenmişti. Anayasa değişikliği-
ni takiben DGM ile ilgili Kanun hızla hazır-
12 Mart’In Devlet landı ve 1173 sayılı Devlet Güvenlik Mah-
Güvenlİk Mahkemelerİ kemelerinin Kuruluş ve Yargılama Usulleri
Kanunu Hakkında Kanun, 11 Temmuz 1973 tarih-
li Resmî Gazete’de yayımlanarak yürür-
12 Mart ara rejiminin bitimine yakın 15 lüğe girdi ve DGM’ler kurulmaya başlandı.
Mart 1973’te yapılan Anayasa değişiklik- DGM’lerin hangi illerde ve kaç adet kuru-
leri ile DGM kurulması öngörülmüştü. 1961 lacağına Bakanlar Kurulu karar veriyordu.
61Aziz Çelik (2010), “Sendikal Haklar: Uluslararası Çalışma DGM’nin bakacağı suçlar arasında 275 sa-
Hukuku ve Türkiye’nin Uyumsuzluğu”, Disiplinlerarası Yak-
laşımla İnsan Hakları içinde (Editör: Selda Çağlar), İstanbul: yılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Ka-
Beta Yayınları.
nunu ile Dernekler Kanunu’na göre işlenen
62Aziz Çelik (2005), “Kapp darbesinden 12 Eylül’e”, BirGün,
19 Eylül 2005. suçlar da vardı. Ayrıca Toplantı ve Gösteri
Yürüyüşleri Hürriyeti Hakkında Kanun’a için esasa girmeye gerek olmadığına ka-
göre işlenen suçlara da DGM bakacaktı. rar verdi.
İstanbul, Ankara, İzmir, Adana ve Diyarba- Anayasa Mahkemesi’nin kararı Resmî Ga-
kır’da kurulan DGM’lerde sanık ve avukat- zete’de yayımı tarihinden bir yıl sonra yü-
lar sık sık Anayasa’ya aykırılık iddiasında rürlüğe girecekti. Böylece yasama orga-
bulunuyor; ama bunlar mahkemeler tara- nına yeni mevzuatın çıkarılması için bir
fından reddediliyordu. Ancak 1974 yazın- yıl süre verilmiş oldu. Türkiye Büyük Mil-
dan itibaren bazı mahkemeler, bu konuda- let Meclisi (TBMM), 11 Ekim 1976’ya kadar
ki talepleri ciddi bularak DGM Kanunu’nun yeni bir DGM Kanunu çıkaramadığı takdir-
belirli maddelerini Anayasa Mahkeme-
de, iptal edilen Yasa, tümüyle yürürlükten
si’ne götürmeye başladı. 13 Ağustos 1974’te
kalkacak ve DGM kapatılacaktı. Ancak, MC
Diyarbakır DGM Savcısı Yılmaz Öztürk,
Hükümeti’nin ortakları, tek bir DGM Yasa
Yasa’nın özünü oluşturan 1. ve 6. madde-
tasarısı üzerinde anlaşamadı. Özellikle
lerinin iptali için Anayasa Mahkemesi’ne
MSP ve CGP arasında tartışma yaşandı.63
başvurdu. 6 Mayıs 1975’te Anayasa Mah-
Daha sonra MC ortakları Meclis’e üç ayrı
kemesi 1975/126 sayılı kararı ile DGM Ka-
tasarı sundu.
nunu’nun 1. ve 6. maddelerini usulden boz-
du. Kararın gerekçesi 11 Ekim 1975 günü
Resmî Gazete’de yayımlandı. Mahkeme ip- DİSK DGM’lere KarşI
tal gerekçesi olarak tasarının 1973 yılın-
da Senato’da görüşme yapılmadan kabul DİSK, DGM’nin yasalaştığı 1973 yılın-
edilmesini gösterdi. Anayasa Mahkeme-
dan başlayarak DGM’ye karşı çıkmış ve
si, söz konusu kuralları usulden bozduğu
DGM’nin kaldırılmasını hedefleri arasına
DİSK dergisi,
Sayı 25,
almıştı. DİSK Yönetim Kurulunun 14 Ekim
Temmuz 1976. 1973 ve 12 Ekim 1975 ara seçimlerinde
CHP'ye oy verme çağrısının gerekçesin-
den biri de DGM’nin kaldırılmasıydı.64 DGM
1976’da tekrar gündeme geldiğinde, DİSK
hem eski DGM Kanunu’nun hem de MC or-
takları AP, MSP ve CGP tarafından hazır-
lanan DGM Yasa taslaklarının, 1961 Ana-
yasası’na aykırı olduğunu ve DGM’nin sınıf
mahkemeleri olduğunu saptayarak, yeni-
den kurulmalarını önlemek için tüm de-
mokratik mücadele yöntemlerinin kulla-
nılması gerektiğini açıkladı.65
63 Cumhuriyet, 6 Aralık 1975.
6412 Eylül 1973 ve 2 Ekim 1975 tarihli DİSK Yönetim Kurulu
toplantıları, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defter-
leri, DİSK Arşivi.
65 DİSK dergisi, Sayı 25, Temmuz 1976.
DİSK, “sıkıyönetimsiz sıkıyönetim” olarak

nitelediği DGM’nin kurulmasının “burju-
vazinin iktidarı yürütmedeki acz ve be-
ceriksizliğini” kanıtladığını belirtti. Hâkim
sınıflar, yıllardır yürürlükte olan baskı-
cı yasaları yetersiz ve bu yasaları uygu-
lamakla yükümlü mahkemeleri “etkisiz”
bulmaktaydı. Bu çerçevede DİSK, DGM’le-
ri derin bir ekonomik, siyasal ve ideolo-
jik buhran içine giren sermaye sınıflarının
kendi iktidarlarını korumak için kurdukla-
rı açık baskı araçları ve sınıf mahkemele-
ri olarak görüyor ve şu tespiti yapıyordu:66 DİSK’in Uyarısı” başlıklı bildiri bir milyon
DİSK Genel
adet basılarak fabrikalarda dağıtıldı.68 Yü- Temsilciler Meclisi,
(…) Burjuva yönetimini korumak, bu 9 Temmuz 1976,
yönetimin sınıfsal yapısını değiştire- rütme Kurulu aynı toplantıda DGM’lerle il- Spor ve Sergi Sarayı,
DİSK Arşivi.
cek toplumsal düzen değişikliği için di- gili gelişmeleri değerlendirmek üzere DİSK
ğer emekçi katmanlarla birlikte iktidar
mücadelesi veren işçi sınıfının yükselen Yürütme, Yönetim, Denetim ve Onur Ku-
sendikal, demokratik, siyasal ve ideolo- rullarıyla DİSK üyesi sendikaların yürüt-
jik örgütlü mücadelesini bastırmakla eş
anlamlıdır.
me ve yönetim kurulları ve yurt çapın-
daki tüm temsilci ve baştemsilcilerinden
Yeni DGM yasa tasarısı kanunlaştı-
ğı takdirde Türkiye yeni bir döneme gi- oluşan DİSK Genel Temsilciler Meclisi’nin
recek ve olağanüstü ‘sıkıyönetimsiz 9 Temmuz 1976’da saat 10.00’da İstanbul
sıkıyönetim’ dönemi açık bir şeklide
başlayacaktır. Harbiye’deki Spor ve Sergi Sarayı’nda ola-
ğanüstü olarak toplanmasına karar verdi.
DGM’leri “sınıf mahkemeleri” ve “sıkıyö-
netimsiz sıkıyönetim” olarak niteleyen Ayrıca Türk-İş’e ve tüm ülkelerin demok-
DİSK’in, DGM’lere karşı direniş ve “Ge- ratik ve sendikal örgütlerine bir çağrı ya-
nel Yas” kararının işaretleri, 1976 Temmuz pılması da kararlaştırıldı. Kemal Türkler
başlarında ortaya çıktı. 2 Temmuz 1976’da imzasıyla diğer ülkelere telgrafla yapılan
toplanan DİSK Yürütme Kurulu, DGM ko-
çağrıda, DGM’lerin amacı ve MC’nin DİSK
nusunda gelinen son durumu görüşe-
ve DİSK sendikalarına karşı uyguladı-
rek DGM Yasa Tasarısı’nın gerçek niteli-
ğı baskılar anlatılıyor, yetkililerden DGM
ğini açıklayacak biçimde, işçi sınıfına ve
Yasa Tasarısı’nın iptal edilmesini isteyen
kamuoyuna DİSK tarafından bir uyarı ba-
telgraflar çekmeleri isteniyor ve “DİSK ve
sılarak dağıtılmasına karar verdi.67 DİSK
Türkiye işçi sınıfı adına demokrasi ve in-
Yürütme Kurulu kararı üzerine 5 Temmuz
sanca bir yaşam savaşçılarına o denli ge-
1976 günü “İşçi Sınıfına ve Kamuoyuna
rekli olan desteği göstereceğinize inanıyo-
66DİSK dergisi, “Demokrasi Savaşımına Karşıt Devlet Gü-
venlik Mahkemeleri Sınıf Mahkemeleridir”, Sayı 25, Temmuz rum” deniyordu.69
1976, s. 5.
2 Temmuz 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK
67 68 DİSK Ajansı, Özel Sayı, 5 Temmuz 1976.
Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi. 69 DİSK dergisi, Sayı 25, Temmuz 1976.
İŞÇİ SINIFINA VE KAMUOYUNA DİSK’İN UYARISI
Devlet Güvenlik Mahkemeleri d) Uygulanmayan toplu sözleş- 2-DEVLET GÜVENLİK MAH-
“sıkıyönetimsiz sıkıyönetim” menin uygulanması için işyerinde KEMELERİ SUÇU NE OLURSA
demektir pasif direnme gösteren işçiler, OLSUN TÜM EMEKÇİ HALKIMIZI,
TÜM İLERİ KİŞİ VE ÖRGÜTLERİ
Sermaye sınıflarının emriyle MC e) Yasal bir greve sokulan bir aja- YARGILAYACAKTIR.
iktidarı Anayasa Mahkemesinin nın üzerinde bulunan veya kullan-
1975’de iptal ettiği Devlet Gü- dığı bir silâh yüzünden tüm grevci Devlet Güvenlik Mahkemeleri
venlik Mahkemesi yasasının ye- işçiler ve sendika yöneticileri, kurulduğu takdirde:
nisini Meclislere getiriyor. a) Suç olarak nitelenen herhangi
f) İşyerine sahtecilikle sokulan
sarı sendikalara karşı DİSK’i koru- bir işçi eylemini sözle veya yayın
DEVLET GÜVENLİK MAHKE-
ma mücadelesi veren işçiler, yoluyla destekleyenler,
MELERİYLE MC İKTİDARININ İKİ
AMACI VAR: g) İşten atılan veya saldırıya uğ- b) Bu gibi eylemlerle dayanışma
rayan arkadaşları için direnen içine giren işçiler, emekçiler ay-
a) Büyük sermayenin aşırı sömü- dınlar, örgütler,
işçiler,
rü, aşırı kâr ve aşırı baskı düzeni-
ni pekiştirmek. h) Başka bir işyerindeki kardeşle- c) İşçi sınıfının bilinçlenmesi için
çıkan tüm yayınlarda, yapılan ko-
riyle dayanışma içine giren işçiler,
b) Bu düzene karşı mücadele nuşma ve toplantılarda, verilen
eden işçi sınıfı hareketini, DİSK’i i) Hiç bir neden göstermeden demeçlerde, basılan bildirilerde
tüm ilerici örgüt ve kişileri ola- veya uydurma bir nedenle işvere- suç unsuru bulunduğu iddia edil-
ğanüstü mahkemelerde yargı- nin suçladığı işçiler, diği takdirde bu suçu işleyen sen-
lamak, susturmak, ezmek ve dika yöneticileri, aydınlar, gazete-
j) MC iktidarının “milli güvenliğe ciler, yazarlar,
böylece halkın bilinçlenmesini
aykırı” bulduğu grevlere katılan
önlemek. d) Anayasa Mahkemesinin görev-
işçiler,
1-DEVLET GÜVENLİK MAHKE- leri arasında bulunmasına rağmen
k) Herhangi bir nedenle, kısa suç niteliğinde görülen herhangi
MELERİ İŞÇİ SINIFININ SENDİ-
süreli olsa da işi yavaşlatan veya bir yayında gösteride bulunan
KAL, SİYASAL VE DÜŞÜNSEL
üretimi durduran işçiler, siyasal parti yönetici ve üyeleri,
MÜCADELESİNİ HEDEF ALIYOR.
l) Sarı sendika komandolarının e) Bu sömürü, kâr ve baskı düze-
DGM kurulduğu takdirde:
saldırısına karşı koyan işçiler, nine, siyasal iktidara karşı göste-
a) Ücretleri zamanında vermeyen ride bulunan tüm örgüt yönetici
m) Ve genel olarak 275 sayılı Top- ve üyeleri,
işverene karşı her hangi bir eylem lu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt
girişen işçiler. yasasıyla ilgili “suç”ların kapsa- f) Kasıtlı ve maksatlı bir ihbar
mına giren işçiler, üzerine haberi olmadan kendisine
b) İşverenin kaba baskısına ve
ait olmayan posta, radyo, tele-
hakaretine karşı tepki gösteren tutuklanıp Devlet Güvenlik Mah- fon gibi tüm haberleşme araç ve
işçiler, kemelerinde yargılanacaklar. gereçleri üzerinde veya evinde
c) Her hangi bir sendikal toplantı- yakalanan vatandaşlar hırsızlık
İşçi sınıfının özgürce düşünme ve
suçundan,
da işçi sınıfının çıkarları doğrultu- örgütlenme hakkını yasak! Türk
sunda veya mevcut yasaları eleş- Ceza Kanununun 141 ve 142 nci g) Yasal bir gösteri veya toplantı-
tiren temsilci, baştemsilci, diğer maddelerinin daha sert ve süratli da bir kişi veya küçük bir grubun
sendika yöneticileri ve konuşmacı biçimde uygulanması DGM’nin kasıtlı bir şekilde olay çıkarması,
üyeler, önde gelen amaçları arasındadır. bozgunculuk yapmasını bahane
ederek bu gösteri veya toplantıyı komutana bağlı olan bu hâkim- DGM Anayasa’nın 32. maddesine
düzenleyen yöneticiler ile bunlara lerin komutana ters düşen karar de aykırıdır. Bu maddeye göre:
katılanlar, vermesi düşünülemez. “Bir kimseyi tâbi olduğu mah-
kemeden başka bir merci önüne
h) Demokratik kuruluşların genel çıkarma sonucunu doğuran yargı
Hakimleri siyasal iktidar ta-
kurullarında alan veya bozguncu- yetkisine sahip olağanüstü mer-
ların önceden plânlanmış olaylar rafından seçilen ve hâkimlik
ciler kurulamaz.”
çıkarması nedeniyle, bu genel güvencesi olmayan DGM, MC
kurulu düzenleyen örgüt yönetici, iktidarına bağımlıdır ve onun ye- Oysa:
üye ve delegeleri, rine gelecek diğer gerici iktidar-
a) DGM’nin kapsamına giren
i) Genel olarak 12 Mart olağa- lara da bağlı olacaktır. İktidarın suçları işleyenler tâbi oldu-
nüstü baskı döneminde anti-de- suçladığı eylem ve düşünceleri ğu mahkemede değil, DGM’de
mokratik bir öze sokulan 171 sa- yargılayacaktır. yargılanacaklardır.
yılı toplantı ve gösteri yürüyüşü
yasası ile 1630 sayılı dernekler
yasasının suç diye nitelediği dav-
ranışın içine girenler özellikle ileri-
ci örgüt ve kişiler,
Devlet Güvenlik Mahkemelerinde

yargılanacaklar.
3-DEVLET GÜVENLİK MAH-

KEMELERİ SİYASAL İKTİDARA
BAĞIMLI MAHKEMELERDİR ve
ANAYASAYA AYKIRIDIR.
DGM Anayasa’nın 7 nci mad-

desine aykırıdır. Bu maddeye
göre: “Yargı yetkisi Türk Milleti
adına bağımsız mahkemelerce
kullanılır.”
a) DGM hâkimleri siyasal iktida-

rın seçeceği hâkimler arasından
atanacak ve böylece iktidar kendi
politikasına uygun düşen kişileri
seçmiş olacaktır.
b) Hâkimlerin görev süresi üç

yılla sınırlandırılmıştır. Görevden
alınmak korkusundan dolayı bu
hâkimler tarafsız ve siyasal ik-
tidara ters düşen doğru kararlar
veremeyecektir.
c) DGM’de askeri hâkimler var-

dır. Terfi ve kıdem durumları DİSK Ajansı DGM Özel Sayı 5 Temmuz 1976.
b) Bu nedenle, 32. madde- ilâ 382 nci maddelerinde; 384 ilâ mahkemelerin halkın bilinç-
ye rağmen, DGM “olağanüstü 388 nci maddelerinde; 390 ilâ lenmesini engelleyemediğini
mahkemelerdir.” 394 ncü maddelerinde; 401 ve gösteriyor. Böylece MC iktidarı,
403 ncü maddelerinde; 448 ilâ yetersiz gördüğü bu mahkemele-
c) Bağlı olduğu şehirde DGM yok-
452 nci maddelerinde; 464 ncü rin hakimlerine de yeterli güveni
sa, suçlu görülen vatandaşlar en
maddesinde; 495 ilâ 500 ncü duymadığını göstermiş oluyor.
yakın DGM’de yargılanacaklardır.
maddelerinde, 512 ve 517 nci
4-DEVLET GÜVENLİK MAHKE- maddelerinde yazılı suçlar; MC iktidarı, DGM’lerini kullana-
MELERİ KURULDUĞU TAKDİRDE rak işçi sınıfının ve emekçi halkın
2-Devlete ait posta, telgraf, te- bilinçlenmesi doğrultusunda
MEVCUT MAHKEMELERİN YET-
lefon, radyo, telsiz ve televizyon
KİSİ KALMAYACAK. yapılan çalışmaları daha süratli
gibi bilcümle haberleşme araç,
bir şekilde ve anında bastırmak
DGM’nin kapsamına girecek olan gereç, tesis ve tellerine karşı işle-
istiyor.
Türk Ceza Kanunu maddeleri, nen hırsızlık suçları;
DGM yasa tasarısının 9. madde- 5- DEVLET GÜVENLİK MAH-
3-10.2.1963 tarih ve 171 sayılı
sinde şöyle gösterilmiştir: KEMELERİNDE SAVUN-
Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü
MA GÜVENCESİ ORTADAN
MADDE 9. - Devlet Güvenlik Hürriyeti hakkında Kanunla,
15.7.1963 gün ve 275 sayılı Toplu KALDIRILMAKTADIR.
Mahkemesinin görevine giren
suçlar şunlardır. İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Devlet Güvenlik Mahkemeleri ku-
Kanununda ve 22.11.1972 gün rulduğu takdirde:
A) Türk Ceza Kanunun 125 ilâ 141 ve 1630 sayılı Dernekler Kanu-
nci maddelerinde; 146 ilâ 157 nci nu’nda yazılı suçlarla, 10.7.1963 a) Mahkemenin hoşuna gitmeyen
maddesinde 163 ncü maddesinin tarih ve 6136 sayılı Ateşli Silâhlar bir tutum içinde bulunan kişi, du-
bir, iki ve üçüncü fıkralarında ve ve Bıçaklar hakkındaki Kanunun ruşmadan çıkartılarak gıyabında
168, 169, 171 ve 172 nci maddele- değişik 12 nci maddesinde yazılı karar verilebilecektir.
rinde yazılı suçlar. suçlar:
b) Mahkemeye ters gelen bir sa-
B) Devletin ülkesi ve milleti ile Yukarıda belli edilen suçları işle- vunma yapan veya mahkemenin
bütünlüğü, hür demokratik düzen yenler bu suçların soruşturma- benimsemediği bir biçimde ko-
ve nitelikleri Anayasada belirtilen larında emirleri yapmayanların nuşan, davranan “sanık” avukatı
Cumhuriyet aleyhine işlendikleri işledikleri suçlar, bunların suçla-
ve doğrudan doğruya Devlet gü- duruşmadan çıkartılabilecektir.
rına iştirak edenler, sıfat, meslek
venliğini ilgilendirdikleri takdirde, ve memuriyetleri ne olursa olsun c) Özellikle sendikal, siyasal ve
aşağıda yazılı suçlar. Devlet Güvenlik Mahkemesinde düşünsel açıdan suç diye nite-
1-Türk Ceza Kanunun 142, 143, yargılanırlar. lenen davranışlar üzerinde ön
144, 145, 158, 159 ve 162 nci soruşturma yapma hakkı, başta
Anayasa Mahkemesinin Yüce
maddelerinde ve 163 ncü mad- bu konular üzerinde uzmanlaş-
Divan sıfatı ile görevleri ile ilgili
desinin dört, beş ve altıncı fık- suçlardan dolayı yargılayacağı mış polis büroları olmak üzere,
ralarında ve 164, 165, 166, 174, kişilere ilişkin 44 sayılı Anayasa mahalli kolluk kuvvetlerine
179,180, 188 nci maddelerinde, Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargı- bırakılabilmektedir.
191 nci maddenin ikinci fıkrasında, lama Usulleri hakkında Kanunun
193 ncü maddenin ikinci fıkra- Böylece sanık sayılan kişi daha
20 nci maddesinin 3 numaralı
sında ve 201, 234, 235, 236, 241, başında hukuk ve adalet kav-
bendi hükümleri saklıdır.
242, 254, 255, 256, 257, 258, ramıyla olmayan kişiler tara-
264, 271, 296 ncı maddelerinde Aynı “suç”lara bakan mevcut fından mahkûm edilmekte ve
311 ilâ 315 nci maddelerinde; 369 mahkemelerin dışında DGM’nin iktidara bağlı DGM tarafından
ila 374 ncü maddelerinde; 376 kurulmak istenmesi, olağan cezalandırılabilmektedir.
6-MC İKTİDARI DEVLET GÜVEN-
LİK MAHKEMELERİYLE EMEK-
ÇİDEN YANA İLERİ DEMOKRATİK
DÜZEN MÜCADELESİNİ EZMEK
İSTİYOR.
Büyük sermaye, emrindeki MC

iktidarını sarı sendikaları, işgal
altındaki TRT’yi ve kiralık faşist
canileri kullanarak işçi sınıfı hare-
ketini, DİSK’i, tüm ilerici örgütleri
tasfiye etmek için Devlet Gü-
venlik Mahkemelerini kurdurmak
istiyor.
DGM insanca bir yaşam, de-

mokratik ve özgür bir düzen için
mücadele verenleri, başta işçileri
sermaye sınıflarının, işverenlerin
eli kolu bağlı kölesi yapmak için
kurulacaktır.
DGM “sıkıyönetimsiz sıkıyöne-

tim” demektir. DİSK Ajansı DGM Özel Sayı 5 Temmuz 1976.
Böyle bir ortamda sömürü ve kurulması DİSK ve DISK üyesi 3-DlSK’e bağlı sendikalara toplu
baskı azgınlaşacak, faşist tipte sendikaları yok etme amacına sözleşme yetkisi verilmemesi için
yeni yasalar çıkartılarak, mevcut dayalıdır. Bugüne kadar işçi sını- gerekli yerlere gizli emir ve tali-
cezalar arttırılacaktır. matların verilmiş olması,
fın, emekçi halkımızın, sendikal,
demokratik ve siyasal hareketini 4 -Halk hizmetinden kopuk ve
DİSK’in elini kolunu, sesini bağla-
tehdit eden DGM kadar büyük bir MC iktidârının gerici, faşizan poli-
mak demek, başta DİSK üyeleri
tikası doğrultusunda halkın şart-
olmak üzere işçi sınıfımızın hızla tehlike görülmemiştir.
lanması için yayın yapan TRT,
yoksullaşması ve karanlıklara
gömülmesi demektir. Biz DİSK olarak, en azından insan konularını, tabanın söz ve karar
hak ve özgürlüklerini ayaklar sahibi olma ilkesi acısından gö-
Haziran 1970’de de büyük ser- altına alan DGM yasa tasarısının rüşüp karara bağlamak amacıyla
mayenin iktidarı DİSK’i tasfiye et- DİSK, tüm işçi kardeşlerimizi
Meclislerden çıkmasına karşı
mek için 274 ve 275 sayılı yasaları temsil etme durumunda olan ve
tüm hukukçuların, tüm ilerici
değiştirmek istemişti. Ancak, DİSK Yürütme, Yönetim, Denetim
işçi sınıfımız gösterdiği tepkiyle Demokratik örgüt ve kişilerin
ve Onur Kurullarıyla, DİSK üyesi
yapılan değişikliklerin Anayasa demokratik ve Anayasal hakla- sendikaların yürütme ve yönetim
Mahkemesinde iptal edilmesini rını kullanmaya kararlı oldukları kurulları ve yurt çapındaki tüm
sağlamıştı. Ancak 274 sayılı sen- inancındayız. temsilci ve baştemsilcilerinden
dikalar yasasını değiştirmek su- oluşan DİSK Genel Temsilciler
retiyle DİSK’i ve DİSK üyesi sen- 1-Devlet Güvenlik Mahkemeleri, Meclisini toplantıya çağırmıştır.
dikaları ortadan kaldırmayı başa- DİSK Yürütme Kurulunun 2 Temmuz 1976 tarihli
ramayanlar bu gün aynı amaçla 2-DİSK’in örgütlü olduğu işyerle- toplantısında basılması kararlaştırılan ve DİSK
rindeki işçiler üzerinde yoğunla- Ajansı Özel Sayısı olarak 5 Temmuz 1976 ya-
bir başka yol denemektedirler. yımlanan açıklama (Açıklamanın özgün yazımı
Devlet Güvenlik Mahkemelerinin şan faşist komando saldırıları, korunmuştur).
DGM Yasa Tasarısı, 9 Temmuz 1976’da top- Yaz dönemi olmasına rağmen MC Hükü-
Türkler Genel
Temsilciler lanan DİSK Genel Temsilciler Meclisi’nin meti, TBMM’yi olağanüstü toplantı yönte-
Meclisinde
konuşurken, ilk gündem maddesiydi. Genel Temsilciler mi ile çalıştırıp DGM Yasası’nı Meclis’ten
9 Temmuz 1976,
Meclisi’nde Genel Başkan Kemal Türkler, geçirmek istiyordu. Yasa Tasarısı Meclis’e
DİSK Arşivi.
direnişin işaretini vermişti. Türkler, DGM gelince DİSK, örgütlerindeki tüm izinleri
Yasa Tasarısı’nın amacının DİSK’i tasfiye erteledi ve bunu kamuoyuna duyurdu. 12
etmek ve işçi sınıfının başını çektiği de- Temmuz 1976 tarihli açıklamada şu talimat
mokrasi mücadelesini yargılama yoluyla yer alıyordu: “Meclisler yaz tatiline girene
ezmek olduğunu vurgulamıştı. 70 dek, DİSK’e bağlı işyerlerindeki işçiler ile
DİSK ve DİSK üyesi sendikaların yönetici
Türkler, DGM’lerin kurulmak istenme- ve diğer kadrolarının yıllık ücretli izinleri
sinin iki amacı olduğuna işaret etmişti: ertelendi. Bu konuda gerekli talimat sen-
“Birincisi büyük sermayenin aşırı sömü- dikalara gönderildi.”72 Dikkat çekici hu-
rü, aşırı kâr ve aşırı baskı diktatörlüğü- sus, sadece DİSK kadrolarının değil işçile-
nü pekiştirmek, ikincisi, bu sınıfın dikta- rin izinlerinin de ertelenmiş olmasıydı. Bu
törlüğüne karşı mücadele eden işçi sınıfı durum direniş kararlılığının bir işareti idi.
hareketini, DİSK’i, tüm ilerici örgüt ve ki-
şileri olağanüstü mahkemelerde yargıla-
mak, susturmak, ezmek ve böylece hal-
DGM KarşItI Cephe
kın bilinçlenmesini önlemek.” Türkler’e Genİşlİyor
göre DGM’ler “büyük burjuvazinin işçi sı-
nıfı ve emekçi halkımız üzerindeki zorba DGM’ye karşı muhalefet ve DİSK’in
egemenliğini” daha da pekiştirmek için DGM’lere karşı mücadele çağrısı 1976
kurulmaktaydı.71 Temmuz ayında geniş yankı buldu. Türk-
İş’e bağlı 12 sosyal demokrat sendika, Tüm
70 DİSK Ajansı, 9 Temmuz 1976.
71 DİSK dergisi, Sayı 25, Temmuz 1976, s. 7. 72 DİSK Ajansı, 12 Temmuz 1976.
Öğretmenler Birleşme ve Dayanışma Der- Cumhuriyet,

13 Temmuz 1976.
neği (TÖB-DER) ve Türkiye Barolar Birli-
ği’nin (TBB) de aralarında olduğu çok sa-
yıda demokratik kitle örgütü DGM’ye karşı
olduklarını açıkladı.73
12 Temmuz 1976’da Türk-İş üyesi sosyal

demokrat sendikaları temsilen Yol-İş Fe-
derasyonu Başkanı Halit Mısırlıoğlu ta-
sarıya karşı olduklarını ve DGM’lere karşı
mücadele edeceklerini açıkladı ve Türk-
İş Yönetimi’ne de bu yönde çağrı yaptı.74
Mısırlıoğlu açıklamasında yurdun çeşit-
li yerlerinde görülen saldırı olayları ile öğ-
retmen ve memur kıyımı gibi olayların
temelinde işçi sınıfını sindirmek ve etkin-
liğini önlemek amacının yattığını belirte-
rek, DGM’yi ayakta tutma çabasının da bu
özlemden kaynaklandığını söyledi. Mısır-
lıoğlu açıklamasında oldukça sert ifadeler
kullanarak “çoğulcu siyasi hayattan çeki-
nen kapitalizm ve onun iktidar temsilcile- değiştirilmesini değil, değiştirilmemesini
ri için hedef, kendilerini koruyucu olarak gerektiren bir uygulamaya tanık olunma-
otoriter ve diktacı bir rejim anlayışını seç- sına rağmen görüş değişikliğinin tutarlı
mek ve bu yoldan özgürlükçü demokrasi- olmadığı belirtiliyordu.76
yi ortadan kaldırmaktır. Yaygınlaştırılan
Mısırlıoğlu’nun açıklamasının ardından
zorbalık gibi, DGM’lerin faaliyete geçirme
Türk-İş üyesi sosyal demokrat sendikalar
çabasının arkasında da bu özlem yatmak-
bu açıklamaya destek verirken, bir başka
tadır” diyordu.75
destek de Türk-İş 1. Bölge Temsilcisi Ziya
Türk-İş üyesi sosyal demokrat sendika- Hepbir’den geldi. Hepbir DGM’lerin kuruluş
lar adına yapılan açıklamada üç yıl önce amacının işçi sınıfının hareketlerine kar-
Türk-İş 9. Genel Kuruluna sunulan rapor- şı olduğunu söyledi. Ayrıca Bağımsız Oto-
da Türk-İş’in, Devlet Güvenlik Mahkeme- mobil-İş sendikası da yaptığı açıklamada
leri’ne karşı olduğunu açıkladığı ve “özel DGM’nin fikrine bile karşıyız dedi. 77
ve olağanüstü yargı yerlerinin işçi hak
Türkiye Barolar Birliği ise yaptığı açık-
ve özgürlüklerini tehdit edeceğini” be-
lamada DGM’yi topluma mahkeme ola-
lirttiği vurgulanıyordu. Sosyal demok-
rat sendikalar üç yıl içinde bu görüşün rak kabul ettirmenin mümkün olmadığı-
nı açıkladı ve DGM’lere karşı hazırladığı
73 Cumhuriyet, 13 Temmuz 1974.
74 Cumhuriyet, 13 Temmuz 1976. 76 DİSK Ajansı, Özel Sayı, 1 Eylül 1976, s. 30.
75 Cumhuriyet, 13 Temmuz 1976. 77 Cumhuriyet, 14 Temmuz 1976.
Türkiye Yol-İş -Yasa, işçi sendikalarının faaliyetleri-

Genel Başkanı ni sınırlamaya ve maksatlı suçlamalar-
Halit Mısırlıoğlu
(solda), Türk-İş
la işçi sınıfının demokratik mücadelesi-
Genel Başkanı Seyfi ni engellemeye yöneliktir.
Demirsoy ile.
-12 Mart döneminden önce Devlet Gü-
venlik Mahkemelerinin kurulması-
na karar verilmiş, sonradan bu amaç-
la Anayasa değiştirilmiştir. Anayasa ya
göre, mahkeme değil, mahkemeye göre
Anayasa yapılmıştır.
-Devlet Güvenlik Mahkemeleri, Türki-
ye’nin de imzası bulunan uluslararası
belgelerde yer alan insan hak ve özgür-
lüklerine aykırıdır.
raporu Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık ve -Anayasaya insan hak ve özgürlükler
Anayasa Mahkemesi Başkanlığı’na gön- ile uyumsuzluk içinde olduğu görülen bu
derdi.78 DİSK’in DGM’lerle mücadele çağrısı yasanın çıkarılmasına karşı olmak, işçi
sınıfı için sadece özgürlükçü demokra-
üzerine TÖB-DER, ÇHD, TİB, TMMOB, TÜS- siyi koruma ödevinin bir gereği değil,
DER, TÜTED, TÜM-DER, TÜMOD ve TÜMAS aynı zamanda genel yargı organlarında
görevli tüm yargıçlara duyulan saygının
gibi çeşitli demokratik kitle örgütleri des-
bir sonucudur.
tek açıklamasında bulundu ve DGM’lere
karşı olduklarını açıkladı.79 13 Ağustos’ta TÜTED, TÖB-DER, TÜM-
DER, TÜS-DER ve TÜMAS İstanbul Şu-
Bu arada sosyal demokrat sendikacılar 21 beleri DİSK’in DGM’lere karşı mücadele-
Temmuz 1976’da toplanan Türk-İş Yöne- sini destelediklerini açıkladılar.81 3 Eylül
tim Kuruluna DGM’lerle ilgili bir rapor sun- 1976’da İstanbul’da Türk-İş’e bağlı 60 sen-
dular. Raporda DGM’lerin sakıncaları şöyle dikanın 400’e yakın yöneticisinin katıldı-
vurgulanıyordu: 80
ğı bir toplantıda genel grev ve Türk-İş ile
-Devlet Güvenlik Mahkemeleri ku- DİSK’in işbirliği yapma önerileri oybirliği
ruluş yasası ve Meclis’teki teklifler, ile kabul edildi.82 DİSK yönetimi, 5 Temmuz
Anayasanın tabii hakim kavramı- tarihinde DGM’lere karşı birlikte hareke-
nı tahrip etmektedir. Bu mahkemeler,
tabii hakim kavramının öz anlamı ile
te geçmeyi önerdiği Türk-İş yönetimine 6
bağdaşmamaktadır. Eylül’de yeniden işbirliği çağrısı yaptı.83 10
-Bu yasa ‘savunma hakkının özünü’ Eylül 1976 tarihinde toplanan DİSK Yürüt-
zedelemektedir. me Kurulu toplantısının açılışında Genel
-Yasanın ‘hakimlerin atanmasına iliş- Başkan Türkler, “İşçi sınıfımız, kendisine,
kin hükümleri’ mahkemelerin bağım- DİSK’e, demokrasiye, insanca bir yaşam
sızlığı ve hakimlerin teminatı ilkelerini
mücadelesine ve tüm ilericilere yönelen
çiğnemektedir.
DGM tehlikesinin gerçekleşmesine ola-
-Bu yasa kuvvetler ayrılığı ilkesi-
ni zedelemekte, yargı gücünün yürüt- nak tanımayacaktır” şeklinde konuştu.84
me organınca kullanılmasına olanak Toplantıdan sonra yapılan yazılı açıklama-
vermektedir.
81 DİSK Ajansı, 13 Ağustos 1976.
78 Cumhuriyet, 13 Temmuz 1976. 82 Cumhuriyet, 4 Eylül 1976.
79 Milliyet, 14 Temmuz 1976. 83 DİSK dergisi, Sayı 6, Ekim 1976.
80 Cumhuriyet, 22 Temmuz 1976. 84 DİSK Ajansı, 10 Eylül 1976.
Cumhuriyet,
22 Temmuz 1976.
da milletvekillerine ve tüm ilerici örgüt ve CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit, ağus-
kuruluşlara mücadele ve güçbirliği çağrısı tos ayı sonunda ve eylül ayı başında yap-
yapılıyordu.85
tığı çağrılarda Türk-İş ile DİSK’in DGM
Devrimci Gençlik Dernekleri Federasyo- konusunda ortak tutum izlemesini iste-
nu (DGDF) üyesi Ankara Yüksek Öğre- di.88 DİSK, Türk-İş’e DGM’ye karşı işbirliği
nim Derneği (AYÖD) tarafından Ağustos DİSK Ajansı,
88 Cumhuriyet, 3 Eylül 1976. 11 Eylül 1976.
1976’da Ankara’da mücadelede ortaklık
sağlanması amacıyla bir çağrı yapıldı. 11
demokratik kitle örgütüyle ile başlayan
görüşmeler 14 örgütün katılımıyla devam
etti. DGDF 18 Eylül 1976 tarihinde Anka-
ra’da bir miting yapma kararı aldı.86
Türk-İş DGM’lere
KarşI ÇIkmadI
Ancak Türk-İş Genel Başkanı Halil Tunç’un
DGM’lere esastan karşı olmaması nede-
niyle Türk-İş’ten bu çağrılara olumlu bir
cevap gelmedi. Hatta Türk-İş Genel Baş-
kanı Tunç, DİSK’i suçlamayı tercih etti.
Türk-İş Genel Başkanı Halil Tunç, yuka-
rıda aktarılan Halit Mısırlıoğlu ve sosyal
demokrat sendikaların açıklamasının ar-
dından Anayasa gereği DGM’lerin kurulu-
şuna karşı çıkmanın mümkün olmadığını,
ancak DGM’nin kuruluş tarzı ve görevleri
üzerinde durmak gerektiğini söyledi.87
85 DİSK Ajansı, 11 Eylül 1976.
86Emperyalizme ve Oligarşiye Karşı Devrimci Gençlik, Sayı
13, 6 Ekim 1976, s 3-11
87 Cumhuriyet, 14 Temmuz 1976.
çağrısı yapmış ve Türk-İş Genel Başkanı söz konusu olduğu konularda bu tür mah-
Tunç da DGM’lere esastan karşı çıkmaya- kemelerin mevcudiyetinin dikkate değer
caklarının işaretini vermişti. Ecevit’in iş- bir konu olduğunu açıklamıştı. DİSK, Türk-
birliği talebi üzerine Türk-İş Yönetim Ku- İş’in bu tavrını da sert bir dille eleştirdi.
rulu toplandı; ama bir karar alınamadı. DİSK, Türk-İş’in CHP yanlısı olarak bilinen
Eylül ayının ilk günlerinde Türk-İş Başkanı sendikaları ile Halil Tunç-Sadık Şide yö-
Halil Tunç, Başbakan Süleyman Demirel’le netimi arasındaki çelişkinin bir kez daha
sonucu açıklanmayan iki görüşme yaptı.89 gözler önüne serildiğini belirterek, Halil
Türk-İş Genel
Tunç’u burjuvazinin ağzıyla konuşmakla
Başkanı Halil
Tunç.
9 Eylül’de yapılan Türk-İş Yönetim Kurulu suçladı.92
toplantısında DİSK’in ve Ecevit’in DGM’lere
karşı işbirliği çağrıları ele alındı. Sosyal de- Tunç, 15 Eylül günü yaptığı açıklamada
mokrat sendikalar DİSK ile işbirliğini des- TCK’nin 163. maddesinin Devlet Güven-
tekledi. Tunç ise DGM’nin varlığının Ana- lik Mahkemeleri Kanunu dışında bırakıl-
yasa’ya dayandığı gerekçesiyle eylemin maması istedi. Tunç, 163. madde dışarıda
yararsız olacağını savundu.90 Yol-İş Baş- bırakılırsa Türk-İş ülke çapında eyleme
kanı Halit Mısırlıoğlu ise “Çözüm buluna- geçebilir diyordu.93 Tunç, DİSK’in ve Ece-
mazsa ülke çapında araçlarla karayollarını vit’in eylem birliği çağrısına ancak dire-
kapamayı düşünüyoruz” dedi. Toplantı- niş bittikten sonra, 21 Eylül’de cevap ver-
di ve “DİSK’le iş birliği yapmayacağız” dedi.
da Zonguldak Maden-İş Başkanı Mehmet
Tunç, 29 Eylül 1976’da yaptığı açıklamada
Tezer ile Petrol-İş Başkanı İsmail Topkar
“DGM’nin yasalaşmasını önlemenin amacı
da Mısırlıoğlu’nu destekleyen konuşma-
rejime yöneliktir” iddiasında bulundu. Tunç
lar yaptı. Harb-İş sendikası Genel Başka-
oyunların ideolojik ve maksatlı olduğunu,
nı Kenan Durukan ise: “Sosyal demokrat
Türk-İş olarak toplumu iç kavgaya sürük-
sendikalar olarak DGM konusunda kamu-
leyecek her türlü eylemi kıracak güçte ol-
oyunu aydınlatıcı, DGM’ye karşı olduğu-
duklarını söyledi.94 Tunç’un hedefinde Hü-
muzu gösteren kapalı salon ve açık hava
kümet değil, DİSK vardı: “Allende’nin ölüm
toplantıları yapmayı düşünüyoruz” şek-
gününde merasim düzenleyip yas tutan-
linde konuştu. İki gün devam eden Türk-
lar. Mao’ya ağıtlar yakıp genel yas ilan
İş Yönetim Kurulu toplantısında DGM’lere
edenlerle Türk-İş elbette hiçbir konuda
karşı DİSK ile işbirliği konusunda bir karar
eylem birliği içinde olmaz.”95 Türk-İş Ge-
alınamadı ve Yürütme Kuruluna yetki ve-
nel Başkanı’nın değerlendirmesi dema-
rildi.91 DGM direnişine karşı tutum mesele-
gojik, dahası trajikomikti. Faşist bir askerî
si, Türk-İş içindeki çatlağı bir kez daha or-
darbe ile devrilip öldürülen Şili’nin sos-
taya çıkarmıştı.
yalist Devlet Başkanı Allende’yi anarak96
̈
Türk-İş, DGM’nin “Türkiye’nin jeopolitik 92 DİSK dergisi, “Üçüncü yol yoktur!” Sayı: 25, Temmuz 1976,
s. 2.
yapısı gereği olduğu” görüşündeydi. Ha- 93 Akşam, 16 Eylül 1976.
lil Tunç, devletin ve milletin bütünlüğünün 94 Akşam, 30 Eylül 1976.
95 Cumhuriyet, 30 Eylül 1976.
89 Derinden Gelen Kökler-2, s. 39. 96DİSK Yürütme Kurulu 13 Ağustos 1976 tarihli toplantısında
90 Cumhuriyet, 10 Eylül 1976. Şili’nin seçimle gelmiş sosyalist devlet başkanı Allende’nin
91 Cumhuriyet, 10 Eylül 1976. kanlı bir askeri darbeyle devrilmesinin yıldönümü olan 11
DİSK’i suçluyor ve üstüne bir gaf yaparak TİSK ve diğer işveren örgütleri, DGM Ka-
Mao’ya ağıtlar yakıp genel yas ilan etmek nunu’nun yeniden getirilmesi konusun-
gibi saçma bir demagojiye başvuruyordu. daki gelişmeleri izlemek, kendi adlarına
Tunç’un Mao demagojisi durup dururken hareket etmek ve gerekli ön çalışmala-
ortaya çıkmamıştı. Çin Komünist Partisi rı yapmak üzere MESS’i görevlendi. MESS
(ÇKP) Genel Sekreteri Mao Zedong, 9 Ey- de TİSK Başkanı Narin’in açıklamasına pa-
lül 1976 tarihinde ölmüştü. Mao’nun ölümü ralel olarak Demirel Hükümeti’ne bir rapor
üzerine MC’nin Dışişleri Bakanlığı bayrak- sundu. Vatan gazetesinde yayımlanan bir
ların yarıya indirilmesini isterken, İçişleri haberde Hükümet’e sunulan raporun ay-
Bakanlığı bayrakların yarıya indirilmesi- rıntıları açıklanmıştı. “Yasa Dışı Eylemlerle
ne karşı çıkmış ve bayrakları yarıya indi- İlgili Rapor” başlıklı belgede şu talepler yer
ren kuruluşlar hakkında işlem yapmıştı. alıyordu:98
Tunç, gaf üstüne gaf yapıyordu. İlk gafı ko-
-İşçi ücretleri dondurulmalı.
alisyonun AP’li Dışişleri Bakanı İhsan Sab-
-Toplu sözleşmelerle işçilere sağlanan
ri Çağlayangil’in yas tutma kararına kar-
sosyal haklara sınır konmalı.
şı çıkan koalisyonun MSP’li İçişleri Bakanı
-İşçilerin sendika kurma hakları konu-
Oğuzhan Asiltürk ile yan yana düşmesiydi. sunda yeni bir düzenleme yapılmalı.
Tunç’un ikinci gafı ise DİSK Yönetimi’nin
-Yasalardaki boşluklar ve devlet otori-
ideolojik olarak Maoculuk ile oldukça me- tesindeki zaaflar giderilmeli.
safeli olduğunu bilmemesi veya bilerek
çarpıtmasıydı. İddia komik bir demagoji-
den ibaretti.
Genel Yas-Genel Grev
DİSK Yürütme Kurulu 6 Eylül 1976 tarihli
İşveren Örgütlerİnİn toplantısında Türk-İş’e üç konuda işbirliği
Tutumu çağrısında bulunma kararı aldı:99
a) Demokrasinin kurtarılması, korun-
DGM’lerin yeniden kurulmasına yönelik ması ve genişletilmesi için işbirliği,
girişimlere karşı DİSK’in ve Türk-İş için- b) İşçi sınıfı hareketini dışarıdan bölme-
deki sosyal demokrat sendikaların tepkiyi ve parçalamayı hedef tutan tüm ha-
reketlere karşı işbirliği,
si yoğunlaşmaya ve DGM karşıtı cephe bü-
c) İşveren ve işveren örgütlerinin sendi-
yümeye başlayınca işveren örgütleri de
kalara karşı anti-demokratik tutum ve
harekete geçti. TİSK Yönetim Kurulu Baş- davranışlarına karşı işbirliği
kanı Halit Narin, işveren örgütlerinin 26 için Türk-İş’le görüşmesi hakkında
Ağustos 1976’da yaptığı toplantı sonrasın- müzakere.
da kabul edilen deklarasyona göre “kanuni
DİSK Yönetim Kurulu 10 Eylül 1976 tarih-
veya kanunsuz grevlerde geçen sürelere
li toplantısında DGM’ler konusunu ele aldı.
ait herhangi bir ödeme yapılmayacağını”
DİSK, Türk-İş ile görüşülmesine ilişkin
açıkladı.97
98Vatan, 4-5 Eylül 1976, aktaran Derinden Gelen Kökler-2, s.
Eylül’de bir anma toplantısı kararı aldı ve 11 Eylül 1976’da “Şi- 37.
li işçi sınıfı ve yurtseverleri ile dayanışma günü” düzenledi. 6 Eylül 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı DİSK Yö-
99
97 Cumhuriyet, 28 Ağustos 1976. netim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
14 Eylül’de Millet Meclisi, DGM Tasarısı’nı

görüşmek üzere toplandı. İlk gün usul tar-
tışmaları ile geçti. Aynı gün DİSK, tüm ör-
güt kademelerine teyakkuz durumu çağ-
rısı yaptı. DİSK Genel Yönetim Kurulu ise
15 Eylül 1976 günü DİSK Başkanlar Konse-
yi ile birlikte tekrar toplantıya başladı ve
DGM direnişi ile ilgili tarihi kararı aldı.
15 Eylül 1976 tarihinde Genel Başkan Ke-

mal Türkler başkanlığındaki Yönetim Ku-
rulu üyeleri ile Başkanlar Konseyi üye-
lerinin ortak toplantısında, “Bu iktidarın
Anayasal ve demokratik yoldan düşürül-
mesine ve halktan yana bir iktidarın ku-
rulmasına kadar tüm ülkede Genel Yas ila-
nına” karar verildi.
Bu tarihi kararın tam metni şöyleydi:102

Toplantı Tarihi: 15 Eylül 1976
Toplantı No: 32
15 Eylül 1976 günü Genel Başkan Kemal
Türkler’in başkanlığında olağanüstü
toplanan Genel Yönetim Kurulu üyele-
ri ile Başkanlar Konseyi üyelerinin ortak
Yürütme Kurulu kararını onayladı ve 14 toplantısında,
DİSK Yönetim Madde 1- Bu iktidarın Anayasal ve de-
Kurulunun
Eylül 1976 günü Yönetim Kurulu üyeleri ile
mokratik yoldan düşürülmesine ve
Genel Yas Başkanlar Konseyi üyelerinin DİSK genel
eylemine halktan yana bir iktidarın kurulmasına
ilişkin kararı, merkezinde, üye sendikaların yürütme ku- kadar tüm ülkede Genel YAS ilanına,
15 Eylül 1976,
DİSK Arşivi. rulu üyeleri ile bölge ile şube yöneticileri- Madde 2- Anayasal ve demokratik hak-
nin ve sendikaların işyeri baştemsilcileri ve larını, DİSK’in “tabanın söz ve karar sa-
hibi olması” temel ilkesi içinde kulla-
temsilcilerinin de görevlerinin başında ha-
nabilmesi açısından işçi üyelerimizin
zır olmalarına karar verdi.100 serbest bırakılmasına,
Madde 3- Örgütümüzün bulundu-
DİSK, DGM Yasası’nın Millet Meclisi ve ğu merkezlerde her gün genellikle öğ-
Senato’da görüşülme süresince sürek- lenden sonraları DİSK tarafından ses-
li toplantı halinde olacağını ve gelişmelerin siz matem yürüyüşleri veya mitingler
düzenlenmesine,
anında değerlendirileceğini duyurdu. 11 Ey-
Madde 4- Bunun dışında DİSK tarafın-
lül günü, DİSK’e bağlı tüm yönetici kadrola- dan düzenlenmeyen hiçbir yürüyüş, mi-
ra 14 Eylül’de görev başına çağrısı yapıldı. 101 ting gibi gösteriye üyelerimizin katılma-
ması ve bozguncu unsurların içeriden
10 Eylül 1976 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, DİSK
100
Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi. 15 Eylül 1976 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, DİSK
102
101 DİSK Ajansı, 14 Eylül 1976. Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
veya dışarıdan gelecek tahrikler[in]e kullanabilmesi açısından işçi üyelerimi- DİSK Yönetim
olanak verilmemesi için üyelerimizin
zin serbest bırakılmasına” ifadesi yer alı- Kurulu toplantısı,
çok dikkatli ve tiziz davranmalarına, 15 Eylül 1976,
yordu. Karar ayrıca “sessiz matem yü- Merter'deki DİSK
Madde 5- İşbu kararın 16.9.1976 günü genel merkezinin
saat 13.00’ten itibaren yürürlüğe girme- rüyüşleri ve mitingleri” gibi eylemleri de 4. katı,
sine, içeriyordu. Karar metninde üretimin dur-
DİSK Arşivi.
Oybirliği ile karar verildi. durulmasına dönük bir ifade yoktu. Genel
Kararın altında şu isimler ve imzalar vardı: grev çağrısı yasadışı grev olarak nitelene-
Kemal Türkler (Genel Başkan), Rıza Güven ceği ve DİSK’e kapatma davası açılabile-
(Genel Başkan Vekili), Mehmet Kılınç (Ge- ceği için “genel yas” ifadesi kullanılmıştı.
nel Başkan Vekili), Mehmet Karaca (Genel “Genel Yas” eylemi tam anlamıyla siyasal
Sekreter), Celal Küçük (üye), Kemal Nebioğ- içerikli bir genel grevdi. Ancak bu lafzen
lu (üye), Fehmi Işıklar (üye), Cevat Özhasır- karara yazılmamıştı.
cı (üye), Selahattin Sayın (üye), Halil Hayta
(üye), Tuncer Kocamanoğlu (üye), Ali Samet İki gün devam eden Yönetim Kurulu ve
(üye), Kemal Yılmaz (üye), Yurdakul Gözde Başkanlar Konseyi ortak toplantısından
(üye), Mehmet Akıncı (üye), Hakkı Öztürk sonra alınan karar, Genel Başkan Kemal
(üye), Şükrü Özbayrak (üye), Mehmet Mıh- Türkler tarafından 16 Eylül 1976 günü bir
lacı (üye), Kenan Akman (üye), Niyazi Kuas basın toplantısı ile ve DİSK Ajansı ile ka-
(üye), Mustafa Karadayı (üye), Erol Yalçın muoyuna duyuruldu. Türkler, basın top-
(üye), Niyazi Arslan (üye), Mülayim Güdücü lantısında “meşruluğunu yitiren MC, ik-
(üye), Fuat Pınarbaşı (üye). tidarı işgal etmektedir” diyerek eylemin
Toplantıda alınan “Genel Yas” kararının temel amacını şöyle açıkladı:
uygulamasına ilişkin olarak, “’tabanın söz 1. Ülkemizi MC’nin yarattığı karışıklık ve
ve karar sahibi olması’ temel ilkesi içinde bunalımdan kurtarmak,
2. Hayat pahalılığı artışına son verip uygulanacağı ve işyerlerinde işin durduru-

emekçi halkımızın yüksek geçim ola-
lacağı söylentilerinin yaygınlaşmakta oldu-
naklarına kavuşmasını sağlayacak ka-
pıları açmak, ğunu kaydetti. Böyle bir amaçla, işyerlerin-
3. Demokrasiyi açıkça boğazlanmak- de işin durdurulmasının bir siyasal grev ya
tan kurtarıp demokratik, sendikal ve da genel grev, yasadışı bir eylem niteliğinde
siyasal hak ve özgürlükleri koruyup
genişletmek,
olduğunun özellikle altını çizdi. MESS üyele-
rine, tasarının görüşülmesinin veya yasa-
4. Ve bu nedenle, emekçi halkımızın 1977
Genel Seçimlerinde özgürce oy kullan- laşmasının protesto edilmesi amacıyla iş-
ma ve bu istemleri destekleyen dile- yerlerinde iş durdurulduğu takdirde, buna
diği iktidarı seçme olanağı sağlamak
amacıyla, karşı alınabilecek tedbirler ve uygulanacak
hukuki ve cezai müeyyideler olduğuna işa-
Türkler, Genel Yas kararını da kamuoyu-
ret etti. Bundan kastedilen, böyle bir eyleme
na duyurdu: “Bu kararlar bugün (16.9.1976
katılan işçilerin bildirimsiz ve tazminatsız
Perşembe) saat 13:00’ten itibaren geçer-
işten çıkarılmalarıydı. MESS işçilere yöne-
li olacaktır. Tüm işçileri, ilerici ve demok-
lik olarak da “ihtar niteliğinde” bir bildiri ya-
ratik kuruluşları DİSK’in bu tarihi kararını
yımladı. 17 Eylül tarihinde dağıtılan MESS
desteklemeye çağırıyoruz.”103 Türkler, ba-
bildirisinde, “Bu eylemin sonuçları sizler için
sın toplantısında kendisine yöneltilen “Yü-
rüyüşler sırasında iş duracak mı?” sorusu- çok acı olacaktır” diyordu: 105
na, “onu işverenler düşünsün” karşılığını İşçi arkadaşımız,
verdi. 104
İşyerimizde, bir süreden beri işlerinizi
durdurmakta ve çalışmamaktasınız.
MESS’ten İşverenlere Bu eylem yasalarımıza göre yasadı-

şı bir eylemdir, suçtur. İşyerinde işçinin
Talİmat-İşçİlere Tehdİt en önemli görevi üretimi sürdürmektir.
Bu yasadışı greve devam ettiğiniz veya
DİSK’in Genel Yas kararı sendika hareketi katıldığınız takdirde, çalışmadığınız sa-
içinde, siyasi çevrelerde olduğu kadar ser- atlerin ücretini, hafta tatili ücretini-
maye çevrelerinde de yankı buldu. MESS, zi kaybedersiniz. Ayrıca hizmet sözleş-
meleriniz de feshedilir, işinizi kaybetme
direnişe karşı üyelerini bir yazıyla uyar- durumu ile karşılaşırsınız. Bunlardan
dı. “Sayın Üyemiz” hitabıyla başlayan yazı- başka hakkınızda cezai kovuşturma da
da MESS, Millet Meclisi ve Senato’nun, DGM yapılabilir.
Yasa Tasarısı’nı görüşmek üzere 14 Eylül Belirttiğimiz bu hususları bu konuları
1976 Salı günü toplantıya çağrıldığını hatır- bilen güvendiğiniz başka kişilere de so-
runuz. Onlar da bu sözlerin doğruluğunu
latarak, DİSK’in bu tasarıya karşı çıktığını ve
tasdik edecektir.
bütün örgütüne 14 Eylül günü hazır olmaları
İşçi Arkadaşımız,
talimatını vermiş bulunduğunu bildirdi. Ta-
Sizleri, Yasalara saygılı olduğunuza
sarıyı protesto etmek amacı ile DİSK’in ey-
inandığımız için uyarıyoruz. Bu yasadışı
lemlere girişeceği ve eğer tasarı yasalaşa- eylemden vazgeçin. Bu eylemin sonuç-
cak olursa, bu eylemlerin çok geniş biçimde ları sizler için çok acı, işvereniniz olarak
bizler için de üzücü olacaktır.
104 Milliyet, 17 Eylül 1976. 105 DİSK dergisi, Sayı 27, Eylül 1976.
AltI Günlük Dİrenİş Eylemİn İlk Günü: 16 Eylül

Eylem 16 Eylül 1976 Perşembe günü DİSK
DİSK’in eylem kararı üzerine 16 Eylül
yöneticilerinin saat 13.00’te İstanbul’da
1976’da saat 13.00’te binlerce işçi iş bı-
Taksim Atatürk Anıtı’na ve İzmir Atatürk
raktı. Eylemlere, DİSK’e bağlı sendikala- Anıtı’na siyah matem çelenkleri koyma-
rın yanında, Türk-İş üyesi sendikaların larıyla başladı. Çelenklerde “Demokrasi
tabanlarından da önemli bir katılım oldu. Düşmanı MC’ye hayır!” sloganı yer alıyor-
İstanbul, İzmir, Ankara, Mersin, Bursa, du. DİSK’in eylem kararı üzerine, 16 Eylül
Antalya, Adana, Diyarbakır, Kayseri, Sa- 1976’da saat 13.00’te binlerce işçi iş bıraktı.
karya ve Balıkesir’de birçok işkolunda bir- İstanbul, Ankara, Bursa, Adana, İzmir, An-
den başlayan iş bırakma eylemleri 21 Ey- talya, Kayseri, Diyarbakır, Mersin, Kayseri,
lül gününe kadar altı gün sürdü. Aşağıda Sakarya, Balıkesir ve Manisa’da işçiler iş
gün gün DGM eylemi sırasında yaşananlar bırakma veya iş yavaşlatma yöntemleri-
aktarılmaktadır.106 ni kullanarak direnişe geçti. Genel-İş, Ma-
106DGM direnişine ilişkin ayrıntılar aksi belirtilmediği sürece den-İş, Lastik-İş, Petkim-İş, Sosyal-İş ve
Cumhuriyet gazetesinin 16-23 Eylül 1976 tarihli sayılarından İşçiler DGM
aktarılmıştır. Direniş boyunca Cumhuriyet gazetesinde eyle- Tekstil üyeleri yaygın bir şekilde direnişe eyleminde,
me ilişkin nesnel, somut ve farklı tarafların görüşlerini yan- Cumhuriyet
sıtan kapsamlı haberler yayımlandı. katıldı. Arşivi.
Cumhuriyet,
17 Eylül 1976.
Direniş özellikle İstanbul, Ankara, İzmir, Bölge Temsilcisi Ömer Çiftçi Meclis kapısı-
Bursa ve Adana’da etkisini gösterdi.107 na siyah çelenk koyduktan sonra gözaltına
Eylemin ilk gününde metal, kimya, ilaç alındı. Aynı saatte Ankara’da Zafer Anıtı’na
ve genel hizmetler işkolları başta olmak da siyah çelenk konuldu. İzmir’de işi bıra-
üzere 300’e yakın işyerinde 100 binin üze- kan işçi sayısının 40 bini aştığı belirtildi.
rinde işçinin pasif direnişe katıldığı belir- Aliağa (İzmir) ve İPRAŞ (İzmit) rafinerile-
tildi. Türk-İş’e bağlı Petrol-İş'e üye işçiler rinde üretim önce yavaşlatıldı ve ardından
de Aliağa ve İPRAŞ rafinerilerinde eyleme durduruldu. Bin 800 otobüs ve troleybüs
katıldı. İstanbul’da metal işkolunda Top- sürücüsü ve biletçisi kontak kapatınca
kapı yöresinde 35, Pendik ve Kartal’da 49, ulaşımda ciddi aksamalar yaşandı. Ada-
Beyoğlu-Levent’te 61, Silahtarağa-Eyüp’te na ve Gaziantep’te ise anıtlara matem çe-
33 ve Sefaköy’de 19 işyerinde pasif dire- lengi koyan DİSK’e bağlı sendikaların yö-
niş gerçekleşti. Üretimin durduğu işyerleri neticileri ile direnişe geçen işçilerin üyesi
arasında Türk Demirdöküm, Rabak, Arçe-
olduğu sendikaların yöneticileri gözaltına
lik, Kavel, Philips, Profilo ve Nasyonal gibi
alındı.108
işyerleri de vardı. İstanbul’da ilaç ve gıda
işkolunda da direnişler yapıldı. Unilever Dönemin İçişleri Bakanı Oğuzhan Asiltürk
işçileri de direnişe katıldı. Bursa’da Tofaş (MSP), Genel Yas eylemini işçi haklarını
ve Renault dahil 14 işyerinde direniş ger- zedeleyen kanunsuz bir eylem olarak ni-
çekleştirildi. Antep’te 2, İzmir’de 24 ve An- teledi. DGM’lerin işçi hakları ile ilgisi olma-
kara’da 24 madeni eşya işyerinde üretim dığını, DGM’lerin komünizm ile bölücülük
tamamen durdu. Genel-İş Ankara, İzmir, yapmak isteyenlerle mücadele edeceği-
Adana, Kayseri ve Eskişehir’de tüm bele- ni iddia etti. Türk-İş Başkanı DİSK’in ey-
diye hizmetlerini durdurdu. DİSK Ankara lemleri hakkında bilgileri olmadığını ifade
107 Dünya, 17 Eylül 1976. 108 Cumhuriyet, 17 Eylül 1976.
Demirdöküm
işçileri DGM
eyleminde,
DİSK Arşivi.
ederken, “Açıklamamız eylem şeklinde İzmir Aliağa rafinerilerinde üretim durdu.

olacak” dedi.109 Türk-İş Başkanı’nın söz Rafinerilerin durması akaryakıt darlığı-
ettiği eylem, 163. maddenin DGM kapsamı nın hissedilmesine yol açtı. Direniş metal,
dışında bırakılırsa yapacaklarını belirttiği genel hizmetler, ilaç, petro-kimya, teks-
eylemdi. Doğrudan DGM’lere karşı bir ey- til, gıda ve lastik işkollarında yoğunlaştı.
lem değildi. Özellikle büyük şehirlerde ulaşım ve te-
mizlik hizmetleri ciddi biçimde aksadı. İs-
Eylemin başladığı 16 Eylül Perşembe günü
tanbul’da yüzlerce işyerinde üretim durdu,
DGM yasa tasarısının Meclis görüşmeleri
fabrikaların yoğun olduğu bölgeler ses-
21 Eylül Salı gününe ertelendi. Aynı gün ga-
sizliğe büründü. İşçiler işbaşı yapıyor; an-
zetelerde yer alan haberlere göre DGM ta-
cak çalışmıyordu. Direnişin ikinci gününde
sarısının 11 Ekim’e kadar yasalaşmasının
Türk-İş üyesi sendikalara bağlı işyerlerin-
mümkün olmadığı belirtildi. TİSK Başkanı
den de katılımlar arttı. Türk-İş üyesi sen-
Halit Narin ise Başbakan Demirel ile yaptığı
toplantıdan sonra DİSK ve Türk-İş’in DGM dikaların örgütlü olduğu Yaşar Mensucat,
konusunda baskı unsuru olacaklarını san- Santral Dikiş, Boyateks, Hasköy Yüniplik
madığını, böyle bir şey olursa idareyi [Hü- ve Osman Kaymak Mensucat işçileri ey-
kümeti] destekleyeceklerini açıkladı.110 leme katıldılar. DİSK üyelerinin Ankara’da
başlattıkları eyleme binlerce işçi katıldı.
Özellikle belediye işçilerin yürüttüğü di-
Eylemİn İkİncİ Günü: 17 Eylül reniş ulaşım ve çöp toplama işlerinde cid-
17 Eylül’de Genel Yas eylemi yaygınlaşarak di aksamalara yol açtı. Ankara’da metal
sürdü. İkinci gün İzmit’te kurulu İPRAŞ ile işkolunda işçiler direnişe katıldı. İPRAŞ ve
Aliağa rafinerilerinde üretimin durması-
110 Cumhuriyet, 17 Eylül 1976. nın yanı sıra TPAO’nun akaryakıt ve bakım
işyerlerinde çalışan işçiler de üretimi durdurdu. İP-

RAŞ’ta sözleşme yetkisi Türk-İş üyesi Petrol-İş’te
iken, DİSK üyesi Petkim-İş de işyerinde etkindi ve
aralarında uyuşmazlık vardı. İPRAŞ’ta direnişin ikin-
ci günü meydana gelen olaylar sonucunda 48 işçi gö-
zaltına alındı.
Direniş tatil köylerinde çalışan işçilere de uzandı.

Kuş-Tur, Fransız Tatil Köyü ile Foça Tatil Köylerinde
de eylem nedeniyle turistler tatil köylerini terk et-
meye başladı. İzmit’te ise direnişe belediye işçileri-
nin yanı sıra Fastaş, Philips, Çelik Halat, Good Year,
Pirelli ve Rabak işçileri de katıldı. Mersin’de direni-
şe Maden-İş, Genel-İş ve Petkim-İş'e üye binlerce
işçi, 10 işyerinde, 17 Eylül günü saat 08.00’den itiba-
ren direnişe geçti. Direnişe katılan işyerleri arasında
Sumaşi, Şahmanlar Döküm Sanayi, Orman Tamirha-
nesi, Demsan, Leyland, Mitaş, Rıfat Elbeyoğlu Kazan
Sanayi gibi işyerleri de vardı. Genel-İş üyeleri Mersin
ve Tarsus belediyelerinde, Petkim-İş üyeleri de Soda
Sanayii’nde direnişe geçtiler. Direnişe katılan sen-
dika yöneticileri ifadeleri alındıktan sonra serbest
bırakıldı.111
Bu arada Mersin’de ilginç bir gelişme yaşandı. Türk-

İş’e bağlı Petrol-İş Şube Başkanı Münip Tepeci,
Türk-İş ile kendi sendikasının DGM Yasası’nın çı-
karılması karşısındaki tutumunu protesto etmek
üzere 17 Eylül saat 14.00’te ölüm orucuna başladı.112
Adana’da Genel-İş üyesi işçilerin direnişe geçme-
sinin ardından ikinci gün (17 Eylül) Gıda-İş'e üye iş-
çiler ile Tekstil ve Yeni Haber-İş'e üye işçiler de di-
renişe katıldı. Diyarbakır’da Genel-İş üyesi 600 işçi
direnişe katıldı. Bursa’da 14 fabrikada 10 bine yakın
işçinin direnişe katıldığı bildirildi. Adapazarı’nda ise
Balkanların ve Ortadoğu’nun en büyük fabrikala-
rından biri olan Asit Sanayi Fabrikası işçileri de di-
renişe katıldı.113
Cumhuriyet, 18 Eylül 1976. 113 Cumhuriyet, 18 Eylül 1976.
Direnişin ikinci gününde Kemal Türk-

ler yaptığı açıklamada, “İktidar ortak-
larını bir an önce istifaya çağırıyorum”
derken, Türk-İş Başkanı Tunç, DİSK’i
suçladı. Tunç, işçilerin eylem çağrısına
iltifat etmediğini iddia etti. Tunç ayrıca
DİSK’in genel grev yapacak gücü ol-
madığını, eylemi Türk-İş’e yüklemeye
çalıştığını ve sorumluluktan kaçtığını
iddia etti.114 TİSK Genel Sekreteri Rafet
İbrahimoğlu ise direniş sona ermediği
takdirde işyerlerinde hukuki müeyyi-
deler uygulayacaklarını açıkladı. De-
mirel, “Hükümeti kuran DİSK değil ki,
düşüren DİSK olsun. Hükümet DİSK’in
işi değil” diyerek, “DGM’nin işçi hak-
larıyla ilgisi yok” iddiasını tekrarla-
dı. İçişleri Bakanı Asiltürk ise, “Kaba
kuvvete başvurmak suçtur” açıkla-
masını yaptı.115
Direnişin ikinci günü DİSK Genel baş-

kanı Türkler, TİSK Başkanı ile İçişleri
Bakanı’nın direnişlerle ilgili açıklama-
larını yanıtladı. Türkler, iktidarın DGM
Yasası çıkararak 1977 seçimlerini ka-
zanmak islediğini, DİSK’in bunu ön-
lemek ve ilerici bir iktidarın işbaşına
gelmesini sağlamak için Genel Yas ilan
ettiğini belirtti.116
Eylemİn Üçüncü Günü:

18 Eylül Motorİze Eylem
Direnişin üçüncü gününde iki önemli
eylem öne çıktı. Bunlardan biri Ereğli
Demir Çelik Fabrikaları’nda üretimin
tamamen durmasıydı. İPRAŞ ve Aliağa
rafinerilerinde üretimin durmasının
114 Dünya, 18 Eylül 1976.
116 DİSK Ajansı, 17 Eylül 1976. Motorize eylem, 18 Eylül 1976.
ulaşan istihbarat nedeniyle ertelendiği be-

lirtildi.119 Ertelenen sessiz matem yürüyüşü
yerine, DİSK yeni bir eylem tarzı uygulaya-
rak, İstanbul’da Beşiktaş’tan Taksim’e ka-
dar uzanan yüzlerce araçlık bir konvoyla
DGM’yi protesto etti. Eylem sırasında trafik
felce uğradı. Saat 15.00’te başlayan DİSK’in
araçlı yürüyüşünde kamyon ve otobüs-
leri dolduran işçiler “Demokrasi Düşmanı
MC’ye Hayır!”, “DGM’ye Hayır!” ve “Faşiz-
me Geçit Yok!” gibi çeşitli sloganların yazı-
lı olduğu pankartlarla siyah çelenkler taşı-
dılar. Bir ucu Yıldız Yokuşu’nda iken diğer
ardından büyük kamu fabrikalarından biri
Ankara’da Zafer
ucu Taksim’de olan konvoya, Beşiktaş ve
Anıtı'na DGM olan Ereğli’de üretimin durması Genel Yas
protestosu için Taksim’de toplanan geniş bir kalabalık da
çelenk bırakan açısından kritik bir eşik oldu. Polis, bin-
DİSK’liler, eşlik etti. İşçiler, Taksim Atatürk Anıtı’na
DİSK Arşivi.
lerce işçinin direnişe geçtiği Ereğli Demir
siyah çelenk bırakarak tekrar işyerlerine
Çelik Fabrikaları’nı ablukaya aldı. İşçiler
döndüler.120
donmaması için yüksek fırını rotasyona
aldılar.117 Motorize eylem de daha sonra çeşitli eleş-
tiriler aldı. Bu eleştirilere kısmen hak ver-
Direnişin üçüncü gününün diğer önem-
mek de mümkündü. Gerçekten de o gün-
li eylemi ise Genel Yas kapsamında dü-
lerin ortamında planlanan bir yürüyüşü
zenlenmesi planlanan yürüyüşlerden il-
motorize bir eyleme dönüştürmek bel-
kinin yapılması idi. DİSK Yürütme Kurulu
ki yenilik gibi görünüyordu; ama böyle bir
16 Eylül 1976 tarihli toplantısında 18, 20 ve
gösterinin işçi yürüyüşlerindeki kitlesellik
21 Eylül 1976 günleri saat 14.00 ile 18.00
ile bir ilgisi yoktu. İşçilerin yaşam biçimle-
arasında Beşiktaş Meydanı-Dolmabah-
rine de pek uygun sayılamazdı. Motorize
çe Caddesi-Gümüşsuyu güzergâhı üze-
eylemin bir başka sorunlu yönü de planla-
rinden Taksim’e sessiz matem yürüyüşü
nan yürüyüşe diğer kitle örgütlerinin ka-
düzenlenmesi ve Taksim’de Atatürk hey-
tılımına olanak vermemesiydi.121 Öte yan-
keline çelenk konması ve saygı duruşun-
dan trafiğin felç edilmesinin toplumdan
dan sonra dağılınmasına kararı vermiş-
tepki alması da mümkündü.
ti ve Yürüyüş Tertip Komitesi, Celal Küçük
başkanlığında Fehmi Işıklar ve Müşür Kaya Basında yer alan haberlere göre direnişin
Canpolat’tan oluşturulmuştu.118 Ancak üçüncü gününde direnişin en etkin olduğu
DİSK Yönetimi direnişin üçüncü gününde İstanbul’da yeni katılan işyerleri ile metal,
yapılacak matem yürüyüşünün programı- tekstil ve ilaç sektörlerindeki işyerlerinin
nı değiştirdi. Yürüyüşün DİSK yönetimine büyük çoğunluğu, lastik, plastik, kimya
16 Eylül 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK
118 120 Cumhuriyet, 19 Eylül 1976.
Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi. 121 Derinden Gelen Kökler-2, s. 44.
Cumhuriyet,
19 Eylül 1976.
ve gıda sektörlerindeki fabrikaların ise en yapan işçilerin sesine kulak verilmesini

önemlilerinde üretim tümü ile durdu. Be- istedi.123
lediye işçilerinin çalışmaması sonucu İs-
tanbul’da çok ciddi bir çöp sorunu oluştu.
Eylemİn Dördüncü Günü:
Bazı turistik işletmeler ile PTT işyerlerin-
de de hizmetler durdu. Cumhuriyet’in he-
19 Eylül
saplamalarına göre İstanbul’da pasif di- Eylem 19 Eylül günü de devam etti. İPRAŞ
renişe 100 binin üzerinde işçi katılmıştı.122
ve Aliağa’da üretime geçilememesi nede-
Edirne’de direnişe katılan işçi sayısının
niyle akaryakıt dağıtımında kısıtlama de-
5 bine ulaştığı bildirildi. Eylemin üçüncü
vam etti. Eylemin dördüncü gününde Ereğ-
günü İPRAŞ’taki üretimi durdurma eylemi
li Demir Çelik’te üretimi durduran binlerce
devam ederken, Aliağa Rafinerisi’nde üç
işçi işbaşı yaptı. Konuyla ilgili olarak açık-
gündür devam eden direniş nedeniyle İz-
mir ve çevresinde akaryakıt sıkıntısı arttı. lama yapan yerel sendika yöneticileri, iş-
İzmir’de eyleme, belediye işçileri yanında çilerin DGM ile ilgili olarak siyasal iktidara
sağlık işçileri de katıldı. Direnişin üçüncü uyarı yaptıklarını, şimdilik bu uyarıyı ye-
gününde SSK Tepecik ve Buca hastanele- terli gördüklerini, gerek görülürse yeniden
Cumhuriyet,
rinde işçiler iş bıraktı. Bu hastanelerde sa- 123 Cumhuriyet, 19 Eylül 1976. 20 Eylül 1976.
dece acil vakalara bakıldı. İzmir’de dire-

niş devam ederken Türk-İş İzmir 3. Bölge
Temsilcisi, Tunç’un “Mao yası” demagoji-
sini sürdürerek Genel Yas eyleminin Ma-
o’nun yası olduğunu iddia etti. Direnişin
üçüncü gününde Türk-İş’teki sosyal de-
mokrat sendikalar adına Halit Mısırlıoğ-
lu Türk-İş yönetimini eleştirerek, direniş
eylem yapacaklarını açıkladı. Direniş sı- Eylemİn Beşİncİ Günü:

rasında polisin kordon altına aldığı fabri- 20 Eylül
kada Vali, Genel Müdür ve sendika tem-
silcilerin katıldığı bir toplantı sonunda işe Eylemin beşinci günü DGM’ye karşı di-
başlama kararı alındı. Direnişin dördün- renen işçilerden 73’ü tutuklandı. Tutuk-
cü gününde İPRAŞ’ta üretimi durdurma lananların 23’ünün İPRAŞ işçisi olduğu,
eylemi devam etti. Petkim-İş yöneticileri İzmir’de 8, Adana’da ise 42 işçinin tutuk-
önceki gün askeri kordon altına alınarak landığı bildirildi. Direnişin beşinci günün-
işçilerin çıkarıldığını ve Petrol-İş üyesi 40- de Aliağa’da üretim tamamıyla dururken,
50 işçi ile üretim yapılmak istendiğini, an- İPRAŞ’ta ise üretimin yavaşladığı bildiril-
cak bu işçilerin 20 bin metreküp kapasiteli di. İPRAŞ ve Aliağa’daki direnişin etkili ol-
fabrikada 2 bin metreküp üretim bile ya- duğu, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı’nın
pamadıklarını çünkü gerçek rafineri işçisi benzin ve motorin ithal edilecek açıkla-
olmadıklarını belirtti. Aliağa rafinerisinin masıyla ortaya çıktı. Bakan, akaryakıt sı-
çalıştırılması için gösterilen çabalar da bir kıntısının artmaması için ithalat yoluna
sonuç vermedi ve üretimi durdurma eyle- gideceklerini açıkladı. Adana’da DGM Sav-
mi devam etti. Eylem sonucu özellikle bü- cısı, DGM’ye karşı direnen tüm işçi ve sen-
yük kentlerin sokaklarında biriken çöple- dikacıların gözaltına alınması talimatını
rin arttığı bildirildi. Çukurova bölgesindeki verdi. İzmir’de Aliağa’daki direniş yanın-
eylemler Türk-İş’e bağlı Tes-İş ve Petrol-İş da belediyeye ait otobüs ve troleybüsler
şubeleri tarafından yapılan açıklamalar ile de çalışmadı. Ankara’da direniş nedeniy-
desteklendi. Öte yandan DGM direnişine le ulaşımda meydana gelen aksamalara
DİSK üyesi Yeni Haber-İş'in PTT işyerle- karşı Valilik şehirlerarası otobüslerle şe-
rinde çalışan üyeleri de katılmaya başladı. hir içinde yolcu taşınması kararı aldı. Mer-
Bu durumun uluslararası ve şehirlerarası sin’de ölüm orucuna yatan Petrol-İş Şube
telefon görüşmelerini aksatacağı belirtildi. Başkanı Münip Tepeci’nin sağlık durumu-
Öte yandan, direnişle ilgili özellikle küçük nun bozulduğu bilgisi verildi. Bursa’da gö-
merkezlerde işçi ve sendikacılarla ilgi- zaltına alınan 43 işçinin adliyeye çıkarıl-
li soruşturmalar da yoğunluk kazandı. Bu madan bekletildiği bildirildi. Maden-İş 13.
DGM'ye Hayır arada Türkiye Barolar Birliği Olağanüstü Bölge Temsilcisi Selim Mahmutoğlu işve-
yürüyüş ve renlerin işçileri tutuklatmak için düzmece
Genel Kurulu, DGM’lere karşı protesto yü-
mitingi,
27 Eylül 1976, rüyüşü yapma kararı aldı. 124
rapor tuttuğunu açıkladı.125
Ankara Tandoğan
Meydanı. 124 Cumhuriyet, 20 Eylül 1976. 125 Cumhuriyet, 21 Eylül 1976.
DİSK Genel
Sekreteri
Mehmet
Karaca
DGM eylemi
nedeniyle
adliyede,
DİSK Arşivi.
Direnişe beşinci gününde İstanbul ve An- mitingler olduğunu belirtti. Türkler, ikinci
kara Belediye Başkanlarından destek ve kararın genel yas ilan eden birinci karar ile
uyarı geldi. İstanbul Belediye Başkanı Ah- karıştırılmaması gerektiğini, DİSK’in ana-
met İsvan, direnişi saygı ile karşıladıkları- yasal ve demokratik haklarını kullanmak
nı belirterek, “Ancak işçinin bu tartışılmaz açısından işçi üyelerini serbest bıraktığını
gücünün DGM’lerle ilgili uğraşıya ters bir açıkladı.128
etki yapmasından, kamuoyunu aksi yön-
DGM direnişinin beşinci gününde Petrol-İş
de oluşturmasından, samimi ve ciddi bir
Genel Teşkilatlanma Sekreteri Cevdet Sel-
endişe duymaktayım” açıklamasını yap-
vi bir açıklama yaparak Türk-İş 1. Bölge
tı.126 Ankara Belediye Başkanı Vedat Da-
Temsilcisi ve Petrol-İş eski Genel Başka-
lokay direnişte bulunan temizlik işçileri
nı Ziya Hepbir’in DGM’lere karşı çıktığı için
ile birlikte basın toplantısı düzenleyerek
görevinden alındığını belirtti.129
DGM’lere karşı olduğunu açıkladı.127
Bu arada bir açıklama yapan Kemal Türk- 21 Eylül: AltIncI Günde Eylem
ler, TRT ve Hükümet’in, DİSK’in 15 Eylül’de Sona Erdİ ve Tutuklamalar
açıklanan kararlarını tahrif ettiklerini be-
BaşladI
lirtti. Türkler, DİSK’in 15 Eylül’de iki karar
aldığını, bunlardan birinin MC’nin anayasal 21 Eylül günü DİSK yöneticileri için tutuk-
ve demokratik yollardan düşürülmesi için lama kararı verildi. 21 Eylül günü erken sa-
Genel Yas kararı olduğunu, bunun için kul- atlerde DİSK genel merkezi polis tarafın-
lanılacak yöntemin matem yürüyüşleri ve dan kuşatılıp, basıldı ve arandı. Ancak polis
126 Cumhuriyet, 21 Eylül 1976. 128 Cumhuriyet, 21 Eylül 1976.
127 DİSK Ajansı, 20 Eylül 1976. 129 Cumhuriyet, 21 Eylül 1976.
diyen Son Havadis, “Kemal Türkler ve DİSK

dışarıdan talimat alıyor” şeklinde uydur-
ma bir başlık kullandı. Bununla da yetinme-
yen gazete, “Sıkıyönetim 4 yıl önce DİSK’i
TKP’ye bağlı anarşist deposu olarak ilan et-
mişti” şeklinde bir başlıkla, DİSK’i TKP’ye
bağlı gösteren gayri ciddi ve hayal mahsulü
bir şema yayımladı.131
20 Eylül 1976 günü toplanan DİSK Yürüt-

me Kurulu adına Kemal Türkler, 21 Eylül
1976 günü bir açıklama yaptı. Açıklama-
da Genel Yas kararının yeniden görüşül-
düğü belirtilerek, çöp ve ulaşım gibi gün-
cel konuların çözümü için genel hizmetler
işkolundaki işçilerin kararlarını yeniden
gözden geçirmelerinin istendiği ve be-
lediyelerde çalışan işçilerin 21 Eylül saat
05.00’ten itibaren çalışmaya başlamış ol-
malarından mutluluk duyulduğu belirtildi.
Açıklamada Yürütme Kurulunun, “Genel

yasadışı bir şey bulamadığına dair bir tuta-
Son Havadis Yas” konusundaki DİSK kararının aynen
gazetesinin hayal nak tutmak durumunda kaldı. Genel Sek-
mahsulü DİSK kalmasına karar verdiği, DGM Yasası’nı
TKP şeması, reter Mehmet Karaca aynı gün DİSK’e gel-
23 Eylül 1976. protesto için giriştikleri direniş hareke-
diğinde emniyete götürüldü ve ardından
tinin bugün için hedefine ulaşmış olma-
çıkarıldığı mahkemece tutuklandı. Kara-
sı nedeniyle bu konuda alınmış kararla-
ca’nın tutukluluğuna avukatlar tarafından
rın yeniden gözden geçirilmesi için işçileri
yapılan itiraz sonucu Karaca’nın tutuklu-
uyardığı belirtildi.132 Bunun üzerine DİSK’e
luğu 23 Eylül’de kaldırıldı ve tahliye edildi.
bağlı sendikaların üyeleri, yeni ortaya çı-
DİSK’e baskın yapıldığı 21 Eylül günü Ba-
kan koşullar altında bir durum değerlen-
kırköy 3. Asliye Ceza Mahkemesi, Genel
dirmesi yaparak kademeli olarak direnişi
Başkan Kemal Türkler ile Yürütme Kuru-
kaldırmaya başladılar.
lu üyeleri Kemal Nebioğlu, Mehmet Kılınç,
Rıza Güven ve Celal Küçük hakkında gıyabi DİSK Yönetim Kurulu, 21-22 Eylül 1976 ta-
tutuklama kararı verdi. 130 rihlerinde olağanüstü olarak toplandı.
Toplantıda DGM ile ilgili gelişmeler değer-
DİSK yöneticilerinin tutuklanması AP yan-
lendirildi. Toplantının ikinci gününe Yü-
lısı aşırı sağcı Son Havadis gazetesinde “as-
rütme Kurulunun 6 üyesi tutuklandığı için
paragas” ve sansasyonel bir yaklaşım-
toplantıya katılamadı. 133
la verildi. Kendisi bizzat giderek mahkeme
131 Son Havadis, 23 Eylül 1976.
karşısına çıkan Türkler için “yakalandı” 132 DİSK Ajansı, 21 Eylül 1976.
130 DİSK dergisi, Sayı 27, Eylül 1976. 133 21-22 Eylül 1976 tarihli toplantısı, DİSK Yönetim Kurulu,
GözaltI, 2- DİSK yöneticilerinin işçileri kanunsuz

greve teşvik ettikleri hakkındaki delille-
Tutuklamalar ve rin neler olduğu açıklanmamıştır.
Davalar 3- İncelenen DİSK karar defterlerinde bu

konuda (kanunsuz grev konusunda) alın-
mış bir karar bulunmadığı görülmüştür.
22 Eylül günü Türkler ve diğer DİSK yö-
neticileri adliyeye geldi ve tutuklama ka- Eylemden yaklaşık iki ay sonra Bakırköy
Cumhuriyet Savcılığı, 27 Kasım 1976 tarihin-
rarları vicahiye134 çevrildi. DİSK hukukçu-
de DİSK yöneticileri hakkında kamu dava-
ları bu karara da itiraz ettiler ve Ağır Ceza
sı açtı. Savcılık Genel Yas eylemi nedeniyle
Mahkemesi, DİSK yöneticileri hakkında
DİSK Genel Başkanı Türkler ile Genel Sekre-
tutuklama kararını kaldırıp tahliyeye ka-
ter Karaca ve Yürütme Kurulu üyeleri Rıza
rar verdi. Mahkeme tutukluğu kaldırma
Güven, Mehmet Kılınç, Celal Küçük, Kemal
kararında şu gerekçelere yer veriyordu:135
Nebioğlu ve Fehmi Işıklar hakkında 275 sa-
1- Gönderilen hazırlık evrakında han- yılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Ka-
gi tarihte, hangi işyerinde kanunsuz grev nunu’nun 55. maddesine aykırı davran-
uygulandığı belirtilmemiştir.
dıkları gerekçesiyle altı aydan az olmamak
DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Ar-
şivi. Toplantıda açık bulunan Genel Başkan Vekilliğine Ab-
üzere hapisle cezalandırılmalarını istedi.136
dullah Baştürk seçilmiştir. Toplantıda Yürütme Kurulunun
altı üyesinin tutuklu olması nedeniyle tutuklanan Yürütme Ankara’da 5 bin işçi için soruşturma açıldı.
Kurulu üyeleri serbest bırakılıncaya kadar bir geçici yürüt-
me komisyonu seçilmesi ve bu komisyonun Yürütme Kuru- DİSK’in çağrısına uyarak Genel Yas eylemi-
lu üyesi Fehmi Işıklar (Maden-İş) ile Abdullah Baştürk (Ge-
nel-İş), Burhan Şahin (Basın-İş), Şinasi Kaya (Maden-İş) ve
ne katılan 5 bin işçi hakkında Yenimahalle
Erol Yalçın (Tekstil)’dan oluşmasına karar verilmiştir. Cumhuriyet Savcılığı soruşturma başlattı.137
Yokluklarında (gıyap) verilen kararın yüzlerine okunarak
134
uygulamaya konulması (vicahi). 136 Cumhuriyet, 28 Kasım 1976.

135 DİSK dergisi, Sayı 27, Eylül 1976. 137 Milliyet ,24 Eylül 1976.
Türkler ve yürütme
kurulu üyeleri
adliyede, 22 Eylül 1976.
Soldan sağa: Güven,
Türkler, Küçük ve
Nebioğlu, DİSK Birleşik
Metal-İş Arşivi.
1978 tarihinde beraat ettiler.139 Savcı kara-

rı temyiz edeceğini belirtti.140 Ancak dava
12 Eylül 1980 tarihine kadar sonuçlanma-
dı. DİSK’in faaliyetlerinin durdurulması-
nı takiben Bakırköy 1. Asliye Ceza Mahke-
mesi tarafından DGM direnişi davasının 12
Eylül 1980’den sonra açılan DİSK davası ile
birleştirilmesi istendi; ancak sıkıyönetim
mahkemesi, delillerin ana dava dosyasına
alınmasına, bununla birlikte birleştirmeye
gerek görmeyerek ve dosyanın yerel mah-
kemeye iadesine karar verdi.141
DGM direnişine ayrıntılı olarak yer verilen

DİSK İddianamesi’nde direnişle ilgili ola-
rak sivil mahkemeler tarafından yürütü-
len soruşturmalardan duyulan rahatsızlık
şu şekilde ifade ediliyordu: “Her ne kadar,
DİSK yöneticileri ve eylemlere katılan-
lar hakkında tavsif ve kapsam yönünde
30 Eylül’de toplanan Bakanlar Kurulu
Tutuklanan münferit nitelikte görülerek noksan yasal
Yürütme Kurulu DİSK’in DGM eylemini görüştü ve bir bildiri soruşturmaların açılmış olması, eylem-
üyelerinin tahliyesi.
Soldan sağa: Güven, yayımladı. Bildiride “devlet ve millet malı- lerde güdülen gerçek ve genel mahiyetini
Küçük, Türkler
ve Nebioğlu, DİSK na zarar verenler hakkında gerekli takibat ve işlenen fiilin gerçek vasfını hiçbir za-
Arşivi.
yapılmakla beraber, uğranılan zararın se- man ortadan kaldırmayacağı izahtan va-
bep olanlar tarafından tazmini için gerekli restedir.”142 DİSK İddianamesi’nde DGM
teşebbüslere geçilecektir” denildi.138 Diğer direnişi konusuna ayrıntılı olarak yer ve-
bir ifadeyle Hükümet, direnişin yarattığı rilmiş ve direniş karşısında mevcut düze-
ekonomik zararın DİSK’e ödettirilmesi için nin acz içinde kalabileceğini gösterdiği id-
girişimde bulunacaktı. Ancak bu yönde bir dia edilmişti:143
girişime ve uygulamaya rastlanmadı. DİSK’in Devlet Güvenlik Mahkemele-
ri ile doğrudan hiç bir münasebeti yok-
DGM direnişi nedeniyle 275 sayılı Yasa’ya tur. Bu mahkemeler ve bu mahkemeleri
oluşturan yasa tasarısının ele alınışın-
muhalefetten (işçileri yasadışı greve teş-
da kimlerin ve hangi fiillerin yargılana-
vik ve tahrikten) Bakırköy 1. Asliye Ceza cağı açık bir şekilde yasa gerekçesinde
Mahkemesi’nde yargılanan DİSK Genel 139 DİSK Ajansı, 22 Aralık 1978.
Başkanı Kemal Türkler ile Genel Sekreter

141 Cumhuriyet, 25 Şubat 1982.
Mehmet Karaca ve Yürütme Kurulu üyeleri 142İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı Askeri Savcılığı, DİSK
İddianamesi, DİSK, DİSK’e Bağlı Sendikalar-İlgili Kişi ve Ku-
Kemal Nebioğlu, Celal Küçük, Mehmet Kı- ruluşlar Soruşturması-1, 25 Haziran 1981, s. 656.
lınç, Rıza Güven ve Fehmi Işıklar, 21 Aralık 143İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı Askeri Savcılığı, DİSK
138 Cumhuriyet, 1 Ekim 1976. ruluşlar Soruşturması-1, 25 Haziran 1981, s. 656.
DGM davasının
bir yargılaması.
Ön sıra soldan
sağa: Küçük,
Kılınç, Karaca
ve Türkler,
DİSK Arşivi.
belirtilmiş olmasına rağmen DİSK, var- DGM direnişi DİSK İddianamesi’nde, DİSK
lığını, güç ve eylem birliğini, diğer nite- yöneticilerine dönemin TCK’nin 146/1
likleri belli demokratik kitle örgütleri ile maddesine göre idam cezası istenmesi-
birlikte göstermek için tamamen siya-
nin nedenleri arasında sayılmıştı. İddia-
si ve ideolojik davranış içinde bu mah-
name’nin 146. maddesinin DİSK yöneti-
kemelere karşı tavrını ortaya koymuş,
bu mahkemeleri “Burjuva Mahkemele- cilerinin eylemleri için uygulanmasının
ri” olarak vasıflandırıp, kendi düşünce- tartışıldığı bölümde DGM direnişi “devlete
lerine göre DGM’lerin işçi ve emekçile- karşı cebri baskı unsuru olan siyasi nite-
ri yargılamak, onlara baskı yapmak için likli grev” olarak tanımlandı. İddianame’ye
kurulmak istendiği fikrinden hareketle göre, DGM direnişi dâhil çok sayıda eylem,
ve bunu bahane edip, memleket sathın- DİSK mevcut anayasal düzene karşı oldu-
da yasalara göre suç sayılan genel grev
ğunu ortaya koymuş, DİSK bu eylemler ile
uygulamasına giderek gerçek amaçları-
anayasal nizamı devamlı baskı tutmuş ve
nı ortaya koymuştur.
“her geçen gün kendilerini kademe kade-
DİSK’in 16 Eylül 1976 “DGM’ye Hayır” ge-
me fiile yaklaştıran ‘manevi cebir’” kullan-
nel grev ve direnişi ile oluşturmaya ça-
mıştır.144 Böylece 52 DİSK yöneticisi hak-
lıştığı güç ve eylem birliğini bu vesi-
le ile gerçekleştirerek güçlerinin hangi kında İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı
boyutlara ulaşabildiğini ve mevcut dü- Askeri Savcılığı tarafından hazırlanan iddi-
zenin oluşan bu güç karşısında aciz anamede aralarında DGM direnişinin de ol-
kalabileceğini ve sınıf iktidarı mücade- duğu eylemler, “Devlet Nizamını, Anayasal
lesinde başarıya ulaşabileceklerini, işçi Düzeni, Devletin Temel Kuruluşlarını ihti-
sınıfı dışında parlamento dahil toplu- lalci yöntemlerle yıkmaya teşebbüs” fiilleri
mun bütün kesimlerine karşı dayatmacı
144İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı Askeri Savcılığı, DİSK
bir güç olarak kendilerini kabul ettirme- İddianamesi, DİSK, DİSK’e Bağlı Sendikalar-İlgili Kişi ve Ku-
ye çalıştıkları anlaşılmıştır. ruluşlar Soruşturması-1, 25 Haziran 1981, s. 800-808.
Dİrenİşİn KapsamI
DGM direnişi, katılan işçi sayısı, coğrafi ve
sektörel yaygınlık, katılan sendika ve işye-
ri sayısı açısından o güne kadar yaşanmış
en büyük iki işçi eyleminden biridir. DGM
direnişi, Türkiye tarihinin doğrudan siya-
sal amacı olan o güne kadarki en yaygın
direnişi olarak nitelenebilir. Direniş doğru-
olarak sayılıp 52 DİSK yöneticisinin idamı
Motorize eylem dan siyasal bir hedefi olmasına karşın hem
konvoyu Taksim istendi. “Manevi cebir” ile devlet nizamı-
Meydanı'nda, coğrafi hem de sektör ve işyeri açısından
Milliyet, nı ve anayasal düzeni ihtilalci yöntemlerle
büyük bir genişliğe ulaşmıştı. Direnişe çe-
19 Eylül 1976. yıkmak gibi absürt bir iddia ancak huku-
şitli biçimlerde katılan işçi sayısının an az
kun askıya alındığı diktatörlük dönemleri
100 bin olduğu düşünülecek olursa eylemin
için söz konusu olabilirdi. Nitekim, Savcı-
önemi daha iyi anlaşılabilir. Direnişin sek-
lığın bu absürt iddiası davaya bakan sıkı-
yönetim mahkemesi tarafından da kabul tör ve işyeri açısından da oldukça geniş bir
edilmemiş ve DİSK yöneticileri 23 Aralık etkisi olmuştu. Nitekim bu etki DİSK İddia-
1986 tarihli İstanbul Sıkıyönetim Mahke- namesi’nde şöyle ifade edilmektedir:148
mesi kararı ile TCK’nin 141/1-6 maddele- İşi bırakma eylemleri yurt sathında fa-
ri145 gereğince sekizer yıl, onar ay, yirmişer aliyet gösteren madeni eşya, petro kim-
gün ağır hapis cezasıyla cezalandırılmış ve ya, tekstil, basın, temizlik, şehir içi taşı-
ma, gıda, lastik, deri, çimento, seramik,
DİSK ise 141/1’e göre yasadışı örgüte dö- ağaç ve toprak ve tüm işkollarında uy-
nüştüğü iddiasıyla kapatılmıştır.146 gulanmıştır. Bu eylemlere yüz binlerde
işçi katılmış, bu arada hayati önem ta-
Kararın temyizinin ardından Askeri Yar- şıyan devlet işletmelerinde İzmir’de Ali
gıtay 16 Temmuz 1991 tarihinde bu kararı Ağa rafinerisinde, İzmit’te İpraş rafine-
risinde, Ereğli Demir Çelik Tesislerin-
bozmuş DİSK Yöneticilerinin beraatine ve
de, İstanbul’da Türk Demir Döküm, Sun-
DİSK’in kapatılma kararının kaldırılması- gurlar, İzmit’te Pirelli, Good Year, Rabak,
na karar vermiştir.147 Böylece önce TCK’nin Bursa’da Tofaş, Renault, Ankara’da oto-
büs ve temizlik işyerleri gibi tesislerde
146. maddesine sonra da TCK’nin 141. mad-
işin durdurulması sonunda iktisadi yön-
desine göre suç olduğu iddia edilen pek den ülke etkilenerek milyarlara varan
çok eylem yanında DGM direnişinin de suç zararlar meydana gelmiştir.
olmadığı ortaya çıkmıştır.
765 sayılı eski TCK 141 ve 142. maddeleri “bir sınıfın bir di-
145 Dİrenİşe KatIlan İşçİ SayIsI
ğer sınıf üzerinde tahakkümünü tesise matuf cemiyet” kur-
mayı ve bu yönde propagandayı yasaklıyordu. 141 ve 142. Direnişe katılan işçi sayısının tespit edil-
maddeler esas olarak komünist/sosyalist örgütlenmeler ve
faaliyetleri engellemeyi amaçlayan düzenlemelerdi. 141 ve mesi oldukça zordur. Çeşitli işkollarında,
142. maddeler 12 Nisan 1991’de 3713 sayılı Kanun ile yürür-
lükten kaldırıldı. Türkiye’nin pek çok ilinde, çok sayıda sen-
146 İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı 2 numaralı Aske- dika tarafından gerçekleştirilen ve altı gün
ri Mahkemesi’nce verilen 23 Aralık 1986 gün ve 1981/1968-
1986/251 sayılı hüküm. 148İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı Askeri Savcılığı, DİSK
T.C. Askeri Yargıtay, Esas No: 1991/122, Karar No:1991/437
147 İddianamesi, DİSK, DİSK’e Bağlı Sendikalar-İlgili Kişi ve Ku-
ve 16 Temmuz 1991 günlü kararı. ruluşlar Soruşturması-1, 25 Haziran 1981, s. 655.
Profilo’da Direniş ve Ölüm: Yakup Keser

Direnişe katıldıkları gerekçesi ile işverenlerin DİSK ve Maden-İş kadrolarına yönelik
şiddet ve tasfiye harekâtı Profilo’yu kana buladı. Profilo’da yaşanan direniş ve Ya-
kup Keser’in ölümü Maden-İş Tarihi Çalışma Grubu tarafından tanıklıklara dayalı ola-
rak anlatılmaktadır. MESS tarafından üye işverenlere gönderilen genelgeye gönüllü
bir uyum gösteren Profilo işvereni Jak Kamhi, 22 Eylül’de aralarında dört işyeri baş-
temsilcisi ve temsilcilerinin bulunduğu 18 Maden-İş üyesini işten atmaya kalktı, bu-
nun üzerine fabrikadaki tüm işçiler direnişe geçti. İşçiler 29 Eylül günü işten atılan 18
işçi ile birlikte işbaşı yapmaya karar verdiler. 29 Eylül sabahı baştemsilci Hasan Algül
ve atılan diğer 17 işçi işbaşı yaptı.1
İşveren MESS tarafından yayımlanan ve işçilerin tazminatsız işten atılmalarını be-
lirten bildiriyi dağıtmaya başladı. İşçiler de bildirinin dağıtılmasına engel oldu. Bunun
üzerine işveren fabrikaya polis çağırdı. Polis fabrikayı ablukaya aldı. Panzerli polis bir-
likleri basınçlı su ve göz yaşartıcı bomba kullanarak saldırıya geçti. Ancak Profilo işçi-
lerinin direnişi kırılamadı. Direnişin ikinci günü polis geri çekildi ve fabrika etrafında az
sayıda devriye polis kaldı. Ertesi sabah (30 Eylül 1976) vardiyasında işe gelen ve dire- Yakup Keser, Çizim: Fahrettin E. Erdoğan.
nişe katılmak isteyen işçilere polis engel olmak isteyince işçilerle polis arasında tar-
tışma çıktı. Polis bu sırada işçilere karşı silah kullandı. Olaylar biraz yatıştığında ise yan taraftan fabrika binasına ateş
açıldı. Yakup Keser adlı Maden-İş üyesi bu sırada öldü. Direnişçi işçiler olay yerine gelen Jandarma Kumandanı tarafın-
dan evlerine gönderilecekleri vaadiyle kandırılarak direnişi bırakmaları sağlanmış ve ardından polise teslim edilmişler-
di. Polise teslim edilen 510 işçiden altısı tutuklandı, diğerleri ise serbest bırakıldı.2
Polis, Keser’in cenazesini Maden-İş'in geniş katılımlı bir tören düzenleyerek kaldırmasını engellemek için kaçırmış ve giz-
lice gömülmesini sağlamıştı.3 Öte yandan Yakup Keser’in vücudundan çıkan kuruşunun hangi polisin tabancasından çık-
tığını saptamak üzere Toplum Suçları Bürosu, emniyetten görevli polislerin ve polis şeflerinin kimlikleri ile tabanca nu-
maralarının bildirilmesini istemiş ancak 4 Ekim itibarıyla emniyet bu isteği yerine getirmediği için bu talep tekrarlanmıştı.4
1 Derinden Gelen Kökler-2, s. 51-53.
2 Derinden Gelen Kökler-2, s. 51-53.
3 Cumhuriyet, 3 Ekim 1976.
süren eyleme katılan işçi sayısı kesin ola- işçinin Hükümet’e görevlerini hatırlatmak
rak bilinemez. Mükerrer katılımları zaman için görev başında olduğunu belirtmiştir.150
zaman ortaya konan abartılı sayılar eyle-
TİSK Genel Başkanı Halit Narin ise başlan-
me katılan işçi sayısının kesin olarak bilin-
mesine engeldir. Bu nedenle eyleme katılan gıçta eyleme 100 bin işçinin katıldığını, di-
işçi sayısı genel hatlarıyla tahmin edilebilir. renişin sonlarına doğru bunun 35 bine geri-
lediğini söylemiştir.151 İstanbul Sıkıyönetim
DİSK, “doğurduğu sonuçlar açısından son Komutanlığı Askeri Savcılığı tarafından ha-
derece etkin, bilinçli ve disiplinli” DGM di- zırlanan DİSK İddianamesi’nde yer alan
renişine Türkiye çapında 500 bin işçinin bilgiler ise çelişkilidir. İddianame’nin 112.
katıldığını açıklamıştır.149 Genel-İş Genel sayfasında yer alan bilgilere göre Genel
Başkanı Abdullah Baştürk direnişin dör- Yas eylemi sanayi kuruluşlarının yoğun
düncü günü yaptığı açıklamada 350 bin 150 Cumhuriyet, 21 Eylül 1976.
149 DİSK dergisi, “Başyazı”, Sayı 27, Eylül 1976, s. 2. 151 Cumhuriyet, 21 Eylül 1976.
bulunduğu 14 ilde bir hafta süre ile devam sendikaların bazılarından da olumlu tepki al-
etmiş ve 234 işyerinde 88 bin 485 işçi dire- mıştır ve Türk-İş üyelerinin de eyleme katıl-
niş eylemine katılmıştır. Devletin saptadı- dığı görülmüştür.
ğı bu sayının asgari olduğunu düşünmek
DGM direnişinin yaşandığı işkolları ve sek-
mümkündür. Ancak aynı İddianame’nin
törler -farklı yoğunluklarda olmakla bir-
655. sayfasında ise DGM eylemlerine 400
likte- şu şekilde sıralanabilir: metal, kimya,
yüz bin civarında işçinin katıldığı iddia edil-
petrol, genel hizmetler, ilaç, tekstil, gıda, tu-
miştir.152 Bu çelişki ilginçtir. 234 işyeri ve 88
rizm, sağlık ve deri. Eylemin daha görünür
bin 485 gibi somut bir verinin birkaç yüz
olmasını sağlayan unsurlardan biri petrol
sayfa sonra 400 bin olması eylemin vaha-
ve belediye işçilerinin katılımıdır. Genel-İş
metini artırmaya dönük bir tutum olabilir.
ve Petkim üyelerinin eylemleri, genel yasın
Direniş sırasında basında yer alan haberlere
önemli bir parçası olmuş, hızlıca topluma
göre ise katılımcı sayısı 100 bin civarındaydı.
yansımıştır. DGM direnişinin yaşandığı il-
400 veya 500 bin gibi katılımcı sayılarının ler ve bölgeler ise şöyle sıralanabilir: Adana,
abartılı olduğunu açıktır. Çünkü DİSK’in o Adapazarı, Ankara, Antalya, Bitlis, Ceyhan,
dönemki üye sayısı bu kitaptaki üye sayı- Diyarbakır, Erzurum, Eskişehir, Gazian-
sı ile ilgili bölümde vurguladığımız gibi en tep, İstanbul, İzmir, İzmit, Karadeniz Ereğlisi,
iyi ihtimalle 300 bin civarındadır. Siyasal ni- Kayseri, Malatya, Mardin, Mersin, Niğde, Si-
telikli bir genel grev girişimine 100 bin civa- vas, Trabzon ve Zonguldak.
rında işçinin katılımı bile oldukça önemlidir.
O güne değin 15-16 Haziran dışında bu kit-
Eyleme KatIlan İşyerlerİ
lesellikte başka bir eylem söz konusu değil- Eyleme katılan işyerlerinin ağırlıkla me-
dir. DGM direnişi, 15-16 Haziran ile birlikte en tal, petro-kimya ve genel hizmetler işkol-
yüksek katılımlı iki DİSK eyleminden biridir. larında faaliyet gösterdiği görülmektedir.
Eyleme dönem açısından Türkiye ekono-
Dİrenİşİn YaşandIğI İşkollarI ve misinin belkemiği sayılabilecek kamu iş-
İller yerleri olan İPRAŞ (İzmit Petrol Rafinerisi
Anonim Şirketi) ile Aliağa Rafinerisi, Ereğli
15-16 Haziran direnişi İstanbul ve Kocae-
Demir Çelik Fabrikaları’nın ve Kardemir’de
li ile sınırlı iken DGM direnişi çok daha geniş
çalışan işçilerin katılımı dikkate değerdir.
bir coğrafyaya yayılmıştır. 15-16 Haziran di-
Ayrıca İstanbul, Ankara ve İzmir belediye-
renişinde belediye işçilerinin katılımı yok-
lerinin yanı sıra çok sayıda belediyede, işçi-
ken DGM direnişinde belediye işçileri etkin
lerin eyleme katılmış olması DİSK’in kamu
bir rol oynamıştır. DGM direnişinin olduk-
sektöründe de önemli bir güce ulaştığının
ça yaygın ve uzun bir eylem olduğunun al-
göstergesidir. Direnişin aralarında Renault,
tını çizmek gerekir. Direnişin çeşitli ey-
TOFAŞ, Arçelik, Coca Cola, General Elektrik,
lem biçimleri ile altı gün sürmesi de önemle
Good Year, Bosch, Singer vb. özel sektörün
not edilmelidir. Direniş, Türk-İş üyesi işçi ve
önde gelen işyerlerinde uygulanmış olma-
152İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı Askeri Savcılığı, DİSK sı DİSK’in örgütlenmesinin ve etkisinin ge-
ruluşlar Soruşturması-1, İstanbul: 25 Haziran 1981. nişliği açısından fikir verici niteliktedir.
Tablo 2: Eyleme Katılan İşyerleri
Abot Adana Özbucak Ajanstürk Man Mako (Bursa) Marsa Yağ
Ak Çimento Akgül (Ankara) Akın Tekstil Merse Mesaj Metal Kaplama
Akınal Akınal Çorap Aktres (Ankara) Metal Plastik Metoloji Meysan

MEB Ders Aletleri
Altın Mekik Altınelli Arçelik Mısırlıoğlu Misan (Ankara)
(Ankara)
Arçelik (Ankara) Bahar Sanayi Bahariye Çekme Mitaş (Ankara) Mitaş (Mersin) Mithat Giyim
Behçet Yılmazoğlu
Bakır Levha, Belde San Miyon Örme Mustafa Demirdöven Mustafa Kubus (Ankara)
(Ankara)
Bemis Bernimot Bilge Nalbantoğlu Nasyonal Nestle
Biliktan Bilim İlaç Bimak Net Cıvata Neyir Niko Kablo

Orman Tamirhanesi Osman Kaymak
Boğaziçi Bomonti Yün İplik Boronkay Nuriş (Ankara)
(Mersin) Mensucat
Bosfor Değirmeni Boya Tekstil Branda Sanayi Otometal Döşeme Ören Bayan Örme İş
Bufer Burçelik Bursa Sifaş Özköseoğlu Pamuk İplik Parsan
Büfer Carlo Erba Coca Cola Penyelüks Philips Philips (İzmit)
Çatalay Çelik Endüstrisi Çelik Halat (İzmit) Pirelli (İzmit) Polmak (Ankara) Polsaş (Ankara)
Çelik İzabe Çeşit Mensucat Çift Kaplan Profilo PTT İşyerleri (İstanbul) Purteks
Demaş Demet Cıvata Demirer Rabak Ramazanoğluları Renault

Renault Servisi Rıfat Elbeyoğlu Kazan
Demsan (Mersin) Derby Plastik Destaş Renault Servisi
(Ankara) Sanayi (Mersin)
Detel Dilson Carlton Dinarsu Robert Bosch Roche Rota
Diyarbakır Et Balık Süt
Dokkaksan Doksan (Ankara) Sağlar Makine Santral Dikiş Sarkuysan
Kurumu
Dökümay ECA Edip İplik Sarper Satataş Sel Nikel (Ankara)
Edip Konfeksiyon Edirne Edip İplik Edirne Meriç Selahattin Döngel Sifaş Simko
Elektromak Elektrometal Elsa Singer Soda Sanayi (Tarsus) SSK Hastaneleri (İzmir)
Elsel Emayetaş Emboy Yüntaş Sumaşi (Mersin) Sungurlar Sunjüt
Ender Triko Ereğli Demir-Çelik Erka Supsan Süperglas Süsel Nikels (Ankara)
Şahmanlar Döküm
Ersu Etel Konfeksiyon Evaş Şark Mensucat Şark Sanayi
(Mersin)
Fako Fastaş (İzmit) Fayzer Takko Tamsaş (Ankara) Tekfen
Fener Boyahanesi Ferro Filikal Tekimal (Ankara) Teknik Boya Teknosan
Fisan Fisto Foça Tatil Köyleri Fransız Tatil Köyü Teks İplik Tekstil Sanayii Telra
Galvaniz General Elektrik Gislavet Termen Testaş Tezsan
Gomelastik Good Year (İzmit) Gökbakan TOFAŞ Tomsan (Ankara) Topkapı İplik
Güneş Güven Boyahanesi Halıfleks Topkapı Yem TPAO İşyerleri (İzmir) Tuber
Haliçoğlu Çekme Halmek Harmancı Tekstil Tül Perde Türbaş Türk Demir Döküm
Hasbüküm Hasköy Yün İplik Hastaş Türk Traktör (Ankara) Türkmen Uda (Ankara)
Un Fabrikaları (İstan-
Haymak Hayriş Haznedar Uludağ Boyahanesi Unilever (Vita Sana)
bul 7 Adet)
Herboy Gömlek Hisar İplik Hormak (Ankara) Uniroyal Uso Uyar Vida
İPRAŞ ve Aliağa
Hürteks İlhan Bayoğlu Boya Uzel Ülker Vakko
Rafinerileri
İpsan Boğaziçi
İto Kalıp Takım Vog Bali Yalova Bahar Yapağı Yıkama
Mensucat
Kaplan Eksport Karadeniz Örme Kardemir Yaşar Mensucat Yem Sanayii Yeni Tekstil Herko
Kartaltepe Mensucat Kasar Boya Kasar Boyacılık YGN (Ankara) Yıldız Kazan
Kavel Kaya Döküm Kendir Halat Direnişe Katılan Belediye İşçileri Adana, Adapazarı, Ankara, Antalya, Bitlis,
Ceyhan, Diyarbakır, Erzurum, Eskişehir, Gaziantep, İstanbul, İzmir, İzmit,
Karadeniz Ereğlisi, Kayseri, Malatya, Mardin, Mersin, Niğde, Sivas, Trabzon
Keten Kendir Kısmet Fermuar Kisan
ve Zonguldak
Koç Yün İplik Konfor Yay Yatak Korsino Kaynak: Cumhuriyet gazetesinin 17-22 Eylül 1976 arası sayılarından
Kuştur Tatil Köyü Küçük motor Leyland (Mersin) derlenmiştir.
Dİrenİşİn ArdIndan imkânlardan yararlanarak çeşitli engelle-

melerde bulundu.
Genel Yas eyleminin ardından DGM’le-

re tepkiler devam etti. 15 demokratik kit- DGM Kanunu ÇIkarIlamadI
le örgütü tarafından 27 Eylül 1976’da An-
kara’da düzenlenen bir miting ile DGM’ler Genel Yas direnişinin en önemli sonucu
protesto edildi. Mitinge başta TÖB-DER, DGM’lerle ilgili Yasa’nın çıkmasının en-
TÜS-DER, TÜM-DER, Halkevleri ve Çağdaş gellenmesidir. Oluşan toplumsal tepki Ya-
Hukukçular Derneği (ÇHD) olmak üze- sa’nın zamanında çıkmasını engellemiş
re çok sayıda meslek odası ve dernek ka- ve daha sonra başka bir yasa da çıkarı-
tıldı.153 Öte yandan Yasa’nın Meclis görüş- lamamıştır. 24 Eylül gününün Ramazan
meleri sırasında CHP, iç tüzüğün verdiği Bayramı arifesi olması nedeniyle Millet
Meclisi’nde yapılan toplantıda bir sonraki
oturumun 30 Eylül’de yapılması kararlaş-
Tan Oral,
DİSK dergisi, tırıldı. 2 Ekim’de Millet Meclisi’nde tasa-
Sayı 27,
Eylül 1976. rının tümü üzerinde görüşmeler tamam-
landı ve maddelere geçilmesi kararı alındı.
Ancak Millet Meclisi’nde iki kez yapılan
yoklama sonunda çoğunluk sağlanamadı.
5 Ekim Salı gününde tasarının maddele-
rine geçilmesi oylanırken CHP ve AP mil-
letvekilleri arasında kavga çıktı. 6 Ekim
Çarşamba günü Millet Meclisi’nde tasarı
maddelerinin görüşme süreci daha 1. mad-
dede tıkandı. CHP milletvekillerinin verdi-
ği 113 soru önergesi dışında milletvekille-
ri, Bakan’a da soru yöneltiyorlardı. Sonraki
beş gün içinde de Yasa görüşülüp oylana-
madı ve 11 Ekim günü sonunda yürürlük-
ten kalktı.
Genel Yas direnişi sonrasında 12 Eylül’e

kadar DGM’lerle ilgili bir kanun kabul edil-
medi. DGM’lerin kurulmasına ilişkin Ka-
nun ancak 12 Eylül 1980 darbesinden son-
ra 16 Haziran 1983’te 2845 sayılı Devlet
Güvenlik Mahkemelerinin Kuruluş ve Yar-
gılama Usulleri Hakkında Kanun olarak
kabul edildi. Devlet Güvenlik Mahkemele-
ri’nin Kuruluş ve Yargılama Usulleri Hak-
kında Kanun, 2004 yılında yürürlükten
kaldırıldı.
Büyük İşçİ KIyImI ve Kara

Lİsteler
İşten çıkarmalar direniş biterken başladı.
21 Eylül günü Aliağa rafinerisinde 700 ci-
varında işçinin işine son verildi.154 Bunun- Eylem sonrasında işverenler TİSK ve
Cumhuriyet,
la da yetinilmedi Aliağa rafinerisinin ay- MESS’in talimatı üzerine işçi çıkarmaya 29 Eylül 1976.
larca durması pahasına tüm işçiler işten başladı. Ramazan Bayramı günlerinde faz-
çıkarıldı.155 MESS, eylemi kanunsuz grev la mesai yapan personel daireleri işçile-
diye nitelendirdi. İşyerleri adına savcılıkla- rin çıkış bildirgelerini hazırladı.157 DGM ey-
ra ve kaymakamlıklara başvuru yaparak lemlerinin yürütümünde çeşitli düzeyde
DİSK’in ve direnişe katılan işçilerin ceza- rol alanların da aralarında bulunduğu Ma-
landırılmasını istedi. Ayrıca Bölge Çalışma den-İş Tarihi Çalışma Grubu eylem sonucu
Müdürlüklerine başvurarak işyerlerinde işten çıkarmalara ilişkin şu değerlendir-
tespit yapılmasını istedi.156 meyi yapmaktadır:158
MESS üye işverenlere direnen işçileri taz- İlk günlerde tüm işkollarında eylem ne-
deniyle işten çıkarılanların sayısının
minatsız olarak çıkarmaları konusun-
1500’e yükseldiği tahmin ediliyordu. İş-
da yol gösterdi. İşçilerin cezalandırılma- ten çıkarılanların çoğunluğu fabrikala-
ları amacıyla üyelerinden şu isteklerde rın deneyimli işçileri, temsilcileri ve baş
temsilcileriydi.
bulundu;
DİSK’in aldığı ‘tabanın söz ve karar sa-
Direniş sırasında kapı kontrollerine dik- hibi olması ilkesine göre üyelerin ser-
kat edilmesi, gerektiğinde noter tespi- best bırakılması’ kararı eylemin en bü-
ti yaptırması, yük yükünü fabrikalardaki temsilcilerin
Eyleme katılan işçilere çalışmadığı gün- ve önder kadroların taşıyacağı anla-
lerin ücretinin ödenmemesi ve üretim mına geliyordu. İşin başında belliydi ki
kaybının tazmin edilmesi için sendika- bunun bir maliyeti olacaktı. Açıkça-
lara dava açılması. sı DİSK yönetimi de eylem kararı verir-
ken bunu göze almıştı. Sonuçta bu bir
155 DİSK Ajansı, 2 Ekim 1976. 157 Derinden Gelen Kökler-2, s. 46.
156 Cumhuriyet, 18 Eylül 1976. 158 Derinden Gelen Kökler-2, s. 49-51.
sınıf savaşıydı ve savaşta bir miktar za- Kemal Türkler’in 23 Ekim tarihli DİSK
yiat verilmesi kaçınılmazdı. Ama işten Genel Temsilciler Meclisi’nin açılışın-
çıkarmalar yağmur gibi gelmeye başla- da yaptığı konuşmaya göre tüm sendi-
yınca, baştan yapılan hesapların yanlış- kalardan çıkarılanların sayısı üç binin
lığı ortaya çıktı. üzerindeydi.
Daha düşük oranlı bir tasfiye beklen- Çok sayıda militan işçinin işyerlerinden
tisinin nedeni DİSK’in ve Maden-İş’in o
günlerde birçok bölge ve fabrikada eriş- atılması, geriye alınmamaları çok ciddi bir
tiği büyük güçtü. Bu gücün belkemiği- olumsuzluk olarak değerlendirilebilir. Sü-
ni temsilci kadroları oluşturuyordu. Bu rece tanıklık etmiş sendikacı ve sendi-
sayede işyerlerinin önemli bir kısmın-
da işverenlerin otoritesi dengelenmiş, ka uzmanlarından oluşan Maden-İş Tarihi
herhangi bir kararı sendika temsilcile- Çalışma Grubu’nun değerlendirmesine de
rinin onayı olmadan yürürlüğe sokmak yansıyan DİSK’in gücüne duyulan güve-
zorlaşmıştı. Bu durum, eylem sonunda
ödenecek faturanın kabul edilebilir öl- ni, DİSK’in lokomotif sendikası Maden-İş
çülerde kalabileceğini düşündürüyor- açısından, Maden-İş Genel Sekreteri Me-
du. Nitekim birçok fabrikada temsilciler, met Ertürk şöyle ifade edecektir: “Ma-
genel direnişe katılmadan önce işvere-
ne gerekli uyarıyı yapmış, kimsenin iş- den-İş’te birkaç saat içinde on, on beş bin
ten atılmamasını garantiye alabilmişti. işçiyi harekete geçirebilecek gücü elimiz-
Çoğu MESS dışında bulunan kimi yerde tutardık.”159
lerde de genel greve katılma sırasında
işyerinde ortaya çıkacak üretim kaybını,
TİSK ve MESS, direniş nedeniyle işten çı-
daha sonraki bir zaman diliminde faz-
la mesaileri serbest bırakarak dengele- karılan işçilerin listesini diğer işyerleri-
me konusunda bir çeşit anlaşma yapmış ne yolladı. Böylece kara liste uygulaması-
ve kadro kaybını baştan frenlemişlerdi.
nın yeni bir örneğini verdi. TİSK’in İşveren
TİSK İşveren Ancak eylem sonrası işten atılma ha- dergisi Kasım 1976 ile Şubat 1977 tarihli sa-
dergisinde
berleri peş peşe gelmeye başlayınca
yayımlanan
DGM’ye karşı zaferin ne kadar ağır bir yılarında, TİSK Yönetim Kurulu kararıy-
“kara listeler”
Kasım 1976. bedel ödenerek sağlandığı ortaya çıktı. la DGM direnişi nedeniyle işten çıkarılan
ve direnişe katıldığı id-
dia edilen toplam 650 iş-
çinin adlarını, doğum ta-
rihlerini, doğum yerlerini,
sigorta sicil numaralarını
ve işyerlerini yayımladı.160
Yayımlanan liste kişilik
haklarının ağır ihlali idi ve
işçilerin haklarında yar-
gı kararı olmaksızın dam-
galanması ve teşhir edil-
mesi anlamına geliyordu.
Ayrıca bu yayın işçilerin iş
159 Şafak (2019), s. 216.
160İşveren dergisi, Kasım 1976, Cilt 15,
Sayı 2; İşveren dergisi, Şubat 1977, Cilt
15, Sayı 5.
bulma imkânlarını da zorlaştırdığı için en- 5 Ekim 1976’da toplanan DİSK Yönetim Ku-
düstri ilişkileri tarihinde hukuk dışı olarak rulu DİSK Yürütme Kurulunun bu kararla-
kabul edilen kara liste uygulamasıydı. rını kabul ederek genişletti. DGM direnişi
nedeniyle işten çıkarılan işçilerle dayanış-
Böylece eyleme katılan işçiler kara listeye
ma için önemli kararlar aldı. Bu toplantıda
alınmış oldu ve başka yerlerde iş bulmala- alınan kararlar şunlardı:162
rı zorlaştı. Kara liste uygulaması işverenler
Madde 1: DİSK’in 16 Eylül kararlarının
tarafından el altından başvurulan bir yön- sonucunda tabanın söz ve karar sahi-
tem olarak hep vardı; ancak TİSK, ilk kez bi olması ilkeleri içinde [eylemlere ka-
tıldığı için] işten çıkarılmış ve 16 Eylül-1
aleni bir kara liste yayımlamış oluyordu.
Ekim 1976 tarihleri arasında tekrar işe
alınmamış olanlara, asgari ücretin yüz-
de ellisinden az ve ikibin liradan çok ol-
DayanIşma ve İşe İade mamak üzere birinci ay için brüt ücret-
Mücadelesİ lerinin yüzde kırkı ve ikinci ayla sonraki
aylar için brüt ücretlerinin yüzde ellisi
DİSK Yürütme Kurulu 30 Eylül 1976 tarihli oranında DİSK tarafından kurulan fon-
dan yardım yapılmasına karar verildi.
toplantısında DİSK’in 16 Eylül kararlarının
Madde 2: Üye sendikalarımızın aylık ge-
sonucunda eylemlere katıldığı için işten
lir ve giderleri nakit fonlar gözönün-
çıkarılmış ve tekrar işe alınmamış işçile- de tutularak, bu fona katkıda bulunma
re asgari ücretin yüzde 50’sinden az ve 2 oranlarının DİSK Yürütme Kurulunca
saptanmasına karar verildi.
bin liradan çok olmamak üzere birinci ay
Madde 3: DİSK’te kurulan bu fona gi-
için brüt ücretlerinin yüzde 40’ı ve ikin- derek üye işçilerimizin de katkıda
ci ayla sonraki aylar için brüt ücretleri-
5 Ekim 1976 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, DİSK
162
nin yüzde 50’si oranında DİSK tarafından Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
kurulan fondan yardım yapılmasına ve Tan Oral,

DİSK dergisi,
bu nedenle çıkarılan ve bu iş için kurulan Sayı 29-30,
Kasım-Aralık
fondan yardım görecek işçilerin DİSK ta- 1976.
rafından yapılacak bir program dahilinde
örgütlenmede görevlendirilip çalıştırılma-
larına karar verdi. DİSK Yürütme Kurulu,
işten atılan işçilere yapılacak yardımlarla
ilgili olarak üye sendikaların kararda ay-
rıca belirtilen miktarda parayı 7 Ekim 1976
tarihine kadar dayanışma hesabına yatır-
malarını istedi. Yürütme Kurulu Maden-İş
ve Genel-İş için birer milyon olmak üzere
toplam dört milyona yakın dayanışma ai-
datının sendikalar tarafından yapılmasına
karar verdi.161
5 Ekim 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK
161

bulunmaları ve bu katkının hangi nok- 8 Ekim tarihinde bu kararı uygulamaya

talarda ve kaç ay süreyle olacağı husus-
soktu ve bu amaçla DİSK Dayanışma Fonu
larının Yürütme Kurulunca saptanması-
na karar verildi. adı altında bir banka hesabı açtı.164
Madde 4: Hem bazı işverenlerin işçi-
DİSK’in maddi olanakları karar altına alı-
lerin bu fona katkıda bulunmaları için
bordrodan kesinti yapılması hususun- nan bu dayanışmanın yapılabilmesi için
da zorluk çıkarmalarına karşı, hem de yetersizdi. İşten atılan işçilere dayanış-
gerekirse bütün işçilerden yasal olarak
ma yapılabilmesi için kaynak yaratmak
bordrolardan para kesilmesi için Ana-
tüzük’te gerekli değişikliğin yapılması gerekiyordu. 9 Ekim’de yapılan DİSK Ge-
konusunda olağanüstü DİSK Genel Ku- nel Yönetim Kurulu ve Başkanlar Kon-
rulunun toplantıya çağırılması için Yü-
rütme Kuruluna yetki verilmesine ka- seyi’nin ortak toplantısında mali açıdan
rar verildi. güçlenme önerileri değerlendirildi ve bir
Madde 5: Yukarıdaki kararlara uyma- işsizlik fonunun kurulması kararlaştırıldı.
yan sendikaların yöneticilerine Anatü- Bu toplantıda alınan kararlar uyarınca 23
zük hükümlerinin uygulanmasına ka-
rar verildi. Ekim 1976’da Genel Temsilciler Meclisi, 24
Ekim’de ise DİSK Olağanüstü Genel Kurul
Madde 6: DİSK’in 16 Eylül kararlarının
sonucunda tabanın söz ve karar sahibi toplantıları arka arkaya yapıldı.
olması ilkesi içinde işten çıkarılmış olan
işçilerin yeniden işe alınmaları hususu-
nun ilk toplu sözleşme görüşmelerinde DİSK Olağanüstü Genel
gündemin 1. maddesi olarak ele alınma-
sına karar verildi.
Kurulu ve DayanIşma Fonu
Madde 7: Bu nedenle işten çıkarılan ve DGM direnişinden beş hafta sonra, 23 Ekim
bu iş için kurulan fondan yardım göre-
1976’da DİSK Genel Temsilciler Meclisi, 24
cek işçilerin kontrol altına alınması ve
DİSK tarafından yapılacak bir program Ekim 1976 günü ise DİSK Olağanüstü Ge-
dahilinde örgütlenmede görevlendirilip nel Kurulu toplandı. Bu iki toplantının kri-
çalıştırılmalarına karar verildi.
tik gündemleri DGM direnişinin sonuçları
Bu kararlarla bir yandan işçilere maddi da- ve dayanışma kampanyası idi. DİSK Genel
yanışma yapılacak, öte yandan bu konu Temsilciler Meclisinde ayrıntılı bir konuş-
toplu iş sözleşmelerinde gündemin 1. mad- ma yapan Kemal Türkler, hangi koşullarda
desi olacak, ayrıca işçilerin bir bölümü işe bu noktaya gelindiğini ve ne yapılması ge-
dönüşleri sağlanana kadar DİSK’in ör- rektiğini şöyle anlattı:165
gütlenme faaliyetlerinde çalışacaktı. An-
Gerileyen büyük burjuvazi iyice sal-
cak bazı sendikalarda ödemelerin tamamı dırganlaştı. Üç bine yakın DİSK üye-
yapılamıyor, yapılabilen sendikalarda da si işçi ve sendika temsilcisi işten atıldı.
Bu arkadaşlarımızın önemli bir çoğun-
ödemelerin sürekliliğini sağlamak gibi bir
luğu tabanda yönetici olan işçi ve sen-
sorun ortaya çıkıyordu.163 dika temsilcileriydi. İşverenlerin ama-
cı sendika temsilcilerini işten atarak
Yönetim Kurulunun kararının ardından 5 DİSK’i işyerlerinden koparmak ve iş-
Ekim 1976’da toplanan DİSK Yürütme Ku- ten atılan işçileri DİSK’e karşı çıkarmak
suretiyle DİSK’i parçalamaktır. DİSK’in
rulu “İşten atılan tüm DİSK üyesi işçiler parçalanması halinde ücretler, kıdem
DİSK’in güvencesi altındadır” kararını aldı. 164 DİSK Ajansı, 8 Ekim 1976.
163 Derinden Gelen Kökler-2. 165 DİSK Ajansı, 23 Ekim 1976.
DİSK Olağanüstü
Genel Kurulu,
24 Ekim 1976,
DİSK Arşivi.
tazminatları, maaşlar kolaylıkla don- güçlendirmekti. Böylece DİSK, işveren-

durulacaktır. Böyle bir ortamda sömü-
lerin milyarlık fonuna karşı, işçi sınıfımı-
rü artacaktır.
zın mücadelesine büyük bir mali güvence
Türkler, işverenlerin DİSK’in mücadelesini sağlamış ve işverenlerin oyununu bozmuş
kırmak amacıyla bir dayanışma fonu kur- olacaktı. Türkler konuşmasını, “Mali açı-
duklarını, bunu 1 milyar liraya çıkarma kadan daha güçlü bir DİSK, korkusuz ve gü-
rarı aldıklarını açıkladı. Türkler’e göre, bu venli bir mücadele demektir. Daha güçlü
fonun kullanım alanları belliydi: İşverenler bir DİSK, güvenceli bir grev demektir” di-
bazı işyerlerinde işçileri uzun süreli grev- yerek tamamladı.166 DİSK Dayanışma Fonu
lere itecekler ya da lokavt ilan edecekler, ve DİSK aidatının artırılması yönündeki
bu yolla grevci işçilere destek olan sendi- karar önerileri sonraki gün yapılan Olağa-
kayı mali açıdan çökertmeye çalışacaklar- nüstü Genel Kurulda Anatüzük değişikliği
dı. Sendika, üyesine yardımda bulunamaz olarak oybirliği ile kabul edildi.
duruma gelince, bu kez işçiyi sendikaya
karşı kışkırtmaya çalışacaklar, “DİSK işçi- Maden-İş, DGM direnişinin lokomotifiy-
ye sahip çıkmıyor”, “DİSK yüzünden eko- di ve direniş sonunda işten çıkarılan ve
nomi zarara uğruyor” gibi bir kara pro- MESS tarafından kara listeye alınan Ma-
pagandaya girişeceklerdi. Bu saldırılar den-İş üyelerinin sayısı binin üzerindey-
altında toplanan genel kurulun önünde- di. DGM direnişi, 1977 Mayıs’ının sonunda
ki görev, işten atılan ve atılabilecek DİSK Maden-İş’in MESS’e karşı başlattığı Bü-
üyesi işçilere ve sadece kendi bütçeleriyle yük Grev’in de önemli kilit noktaların-
sonuca ulaştıramayacakları önemli grev- dan biri durumuna gelecek, “DGM’yi ez-
lerde sendikalara maddi destek olmak dik sıra MESS’te!” sloganıyla başlatılan ve
amacıyla DİSK Dayanışma Fonu’nu kurup 166 DİSK Ajansı, 23 Ekim 1976.
yürütülen grevlerin başlıca hedeflerin- “DİSK icat oldu, Kemal Türkler patron oldu”
den biri de DGM direnişine katıldıkları için diye büyük bir kampanya başlattı. Tercü-
MESS talimatıyla işlerinden atılan temsil- man’ın iddiasına göre, işçiler açlıkla bo-
ci ve işçilerin işlerine iadesinin sağlanma- ğuşurken, Kemal Türkler İstanbul Çek-
sı olacaktı. Ancak DGM direnişi nedeniyle mece taraflarında apartman yaptırıyordu.
atılan işçilerin işe iadesi konusu uzun süre Türkler’in Almanya’da yaşayan kardeşleri
çözümsüz kaldı. Bu süreç, verilen sözle- ile geçmişte aldıkları imarlı bir parsele kat
rin ağırlığını sırtlarında hisseden sendi- karşılığı ortak bina yaptırdıkları doğruydu.
kalar için de oldukça sıkıntılı geçti. İşten Ancak Tercüman gazetesinin gerçekle bağ-
çıkarılan temsilcilerin işe iadesi 30 Ma- daşmayan abartılı yayını her türlü tekzip ve
yıs 1977’de başlayan Maden-İş grevlerinde açıklamaya karşın uzun süre devam etti168.
toplu sözleşme teklifleri arasında yer aldı. Öteden beri Türkiye’deki sol, sosyalist ve
Grev sonuçlanırken bu işçilerin kıdem taz- ilerici tüm hareketlerle DİSK’in eylemlerini,
minatlarının ödenmesi de kabul ettirildi ve “son Türk devletini ortadan kaldırma giri-
sorunun önemli bir bölümü halledildi. Ama şimi” olarak damgalamaya çalışan TRT’nin
işe iadeleri sağlanamadı. 167 DİSK ve Türkler karşıtı yayınları da devam
ediyordu. Bu gelişmeler üzerine spekülas-
yonlara son vermek amacıyla DİSK Genel
DİSK’İ ve Kemal Türkler’İ
Başkanı Türkler, 22 Ekim 1976’da mal var-
YIpratma Gİrİşİmİ lığını ve mal varlığının kaynaklarını, gelirini
İşten çıkarılan işçilerin geçimini sağla- aylık harcamalarını tek tek açıkladı. Türk-
ma sorumluluğu DİSK’in üzerindeydi ve ler açıklamasında “Alkol kullanmam, ku-
bu son derece ağır bir yüktü. İşçilerin ezi- mar oynamam, eğlence yeri ve gazinolara
ci çoğunluğunun iş sözleşmeleri İş Yasa- gitme masrafım yoktur” dedi.169
sı’nın 17. maddesine göre feshedildiği için
Türkler 23 Ekim’de yapılan DİSK Genel Yö-
kıdem tazminatları da ödenmemişti. Üs-
netim Kurulu ile Başkanlar Konseyi ortak
telik MESS’in çıkardığı kara liste bütün iş-
toplantısından sonraki basın açıklamasın-
yerlerine gitmiş, çıkarılan işçilerin yeni bir da, Tercüman’ın iddialarını dile getirerek,
işe girmeleri olanaksız hâle gelmişti. Öte “amacın kişi olarak kendisi değil”, DİSK Yö-
yandan başta MESS olmak üzere işveren netimi ile tabanının arasını açmak olduğunu
sendikaları, çıkarılan işçilerin sendikanın belirtti ve kalem kalem mal varlığını açıkla-
politik amaçları uğruna işlerinden olduk- dı. Diğer DİSK Yürütme Kurulu üyelerinin de
larını, şimdi de aç kalacaklarını ileri süre- ertesi gün yapılacak Temsilciler Kurulunda
rek DİSK’te büyük bir çatlak oluşturmaya mal varlıklarını açıklamalarına karar veril-
çalışıyorlardı. di. Ayrıca, “Genel Başkan Kemal Türkler’in
Ekim ayının ortalarında bu propaganda- kişiliğine yöneltilen ve yönetim kadrola-
ya yeni bir unsur eklendi. Doğrudan Kemal rına yaygınlaştırılabilecek saldırıların ana
Türkler’i hedefine alan Tercüman gazetesi, 168Tercüman gazetesinde Refik Sönmezsoy tarafından ka-
leme alınan bu iddilar daha sonra DİSKOMÜNİZM adıyla ki-
167Bu konuda ayrıntılar için bakınız: Can Şafak (2012), Bü- tap olarak da yayımlandı. Refik Sönmezsoy, DİSKOMÜNİZM,
yük Grev 1977, İstanbul: Sosyal Tarih Yayınları; Derinden Ge- Umur Kitapçılık, İstanbul: 1978.
len Kökler-2. 169 DİSK Ajansı, 22 Ekim 1976.
hedefinin DİSK’in bütünlüğü olduğunu ke- DİSK dergisi,

Sayı 27,
sinlikle saptayan” Genel Yönetim Kurulu ve Eylül 1976.
Başkanlar Konseyi, “bu oyuna gelmeyece-

ğini” belirterek, “Genel Başkana tam bir gü-
ven” içinde olduğunu bir kez daha oybirliği
ile kamuoyuna ilân etti.170
DİSK’İn Eylemİ
Değerlendİrmesİ
DİSK, direniş sonrasında yaptığı çeşitli de-
ğerlendirmelerde eylemi başarılı buldu. Bu
açıklamalarda eylemin görkemi ve elde
edilen zafer ön plandaydı. DİSK, “doğur-
duğu sonuçlar açısından son derece etkin,
bilinçli ve disiplinli” olan DGM direnişine
Türkiye çapında 500 bin işçinin katıldığı-
DGM’ye karşı aktif tavır almaya zorladı-
nı açıkladı. Eylemin en kapsamlı değerlen-
lar”. DİSK’in değerlendirmesine göre, “İşçi
dirmesi DİSK dergisinin Ekim 1976 sayı-
sınıfının en bilinçli ve örgütlü kesimi DGM
sında başyazıda yer aldı:171
girişimine karşı aktif tavır koyarken di-
16 Eylül 1976 Perşembe günü saat 13’ten
ğer bölümü de bu hareket karşısında ta-
itibaren işçi sınıfı Devlet Güvenlik Mah-
kemeleri yasa tasarısının kanunlaşma- rafsız kalmadı. Etkilendi.” DİSK, eylemi
sını önleme somut hedefi doğrultusun- somut hedef açısından da başarılı olarak
da Anayasal ve demokratik haklarını
kullandı. İşçi sınıfının önemli bir bölümü değerlendirdi:
üretimi durdurdu.
İşçi sınıfının eylül hareketinin somut
Bu eylem: a) Katılan işçi sayısı (yarım ve yakın hedefi DGM tasarısının yasa-
milyon), b) Somut hedefi (DGM tasarı- laşmasını önlemekti. Ancak bu hareket
sının yasalaşmasını önleme), c) Coğ- içinde yakın hedef; ‘Siyasal İktidar’ he-
rafi yaygınlığı (Türkiye). d) Doğurduğu defiyle bilinçli olarak birleşti, çünkü işçi
sonuçlar açısından son derece etkin ve sınıfı, DGM’ye karşı aktif tavır içine gir-
disiplinliydi. mekle, aynı anda DGM’yi gündeme ge-
Her şeyden önce bu, Türkiye işçi sınıfının tiren MC’nin ekonomik politikasını ve
siyasal nitelikteki en yaygın eylemleydi. baskıcı niteliğini de protesto ediyordu.
DİSK, sadece DGM’ye ve MC’ye hayır de-
DİSK’in değerlendirmesine göre, Ge-
mekle kalmamış 16 Eylül’de bu iktidar
nel Yas’a sadece DİSK üyesi işçiler ka- demokratik ve Anayasal yoldan düşü-
tılmadı. Kimi yerde bazı bağımsız ya da rülene ve halktan yana bir iktidar iş-
başına gelene kadar “Genel Yas” ilan
Türk-İş üyesi sendikaların üyeleri de ka-
etmişti.
tıldılar. DİSK’e göre “Sosyal-demokrat
Hem tasarının yasalaşmasını önlemek
denilen sendikalar Türk-İş yönetimini,
hem de bu tasarıyı gündeme getiren bir
170 DİSK dergisi, Sayı 28, Ekim 1976. iktidara karşı olduğu için işçi sınıfının bu
171 DİSK dergisi, “Başyazı”, Sayı 27, Eylül 1976, s. 2. demokratik kitlesel hareketi siyasaldır.
Direnişin belkemiğini oluşturan Maden-İş 23 Ekim 1976 günü toplanan DİSK Genel
tarafından yapılan değerlendirme ise şu Temsilciler Meclisi’nin aldığı kararlarda
şekildeydi:172 DGM eylemi şöyle değerlendiriliyordu:
İşçi sınıfımızın öncülüğünde sürdürü- İşçi sınıfımızın kararlı savaşımı Devlet
len 16 Eylül savaşımı parlamento içi ve Güvenlik Mahkemeleri tasarısının yasa-
parlamento dışı mücadeleleri birleştire- laşmasını önleyerek, büyük burjuvaziye
rek DGM’lerin çıkışını engelledi. İşçi sı- ve onun gerici-faşist karması yönetimi
nıfımız siyasal içerikli bu savaşımda de-
MC’yi geriletti. DİSK, işçi ve emekçilerin
mokrasi mücadelesindeki kararlılığını
ekonomik mücadelesini, sömürüsüz ve
ve bilinçliliğini ve gelecekte her tür mü-
ileri demokratik bir toplum düzeni için
cadeleye hazırlıklı olduğunu kanıtladı.
verilen mücadeleyle uyum içinde yürü-
DİSK’e göre direniş amacına ulaşmıştı. tüyor. Bağımsızlık, demokrasi, barış ve
toplumsal ilerleme ve sosyalizm savaşı-
Ancak Genel Yas’ın somut siyasal hedefi
mı yol alıyor.
olan MC’nin düşürülmesi başarılamamış-
tı. DİSK’in değerlendirmelerinde bu husus DİSK Genel Temsilciler Meclisi değerlen-
yer almıyordu. Oysa ya MC’nin düşürülme- dirmesinde yer alan bir başka tespit ise
si somut hedefi yanlıştı ve hedef “DGM’nin “demokrasi savaşımı” güçlendikçe DİSK’i
yasalaşmasını engellemek” olarak sınır- bölüp parçalama çabalarının giderek art-
lanmalıydı ya da bu hedefin başarılı ol- tığıdır. Açıklamada yer alan ilginç bir tes-
madığı vurgulanmalıydı. Ancak o günle- pite göre büyük sermaye, Türk-İş Yönetimi
rin siyasal ve sendikal çekişmeleri içinde ve sağcı basının DİSK’e yönelik saldırıları-
böylesi bir sağduyu beklemek zordu. na “Maocu, bozguncu ve maceracı goşist
23 Ekim 1976’da toplanan DİSK Yönetim akımlar da” katılıyordu. Benzer bir tes-
Kurulu ile Başkanlar Konseyi toplantısın- pit direnişin genel bir değerlendirmesinin
dan sonra yayımlanan “ortak karar” adlı yapıldığı DİSK dergisinin Ekim 1976 tarih-
açıklamada, Genel Yas kararının “hâlâ li 28. sayısında da yer alıyordu. Soldan ge-
geçerli” olduğu ilan ediliyordu. 173
Kemal len eleştirilere karşı kullanılan bu sert dil,
Türkler, 1976 yılını değerlendirdiği yeni bir sendikal örgüt için oldukça abartılıydı.
yıl mesajında da “Demokrasi ve toplum- Öte yandan DİSK’in bu değerlendirmesin-
sal ilerlemeden, halktan yana olan tüm de ve Genel Temsilciler Meclisi’nde kulla-
güçlerin en acil, en somut hedefi seçim- nılan söylemin dikkat çekici olduğunun
lere MC’siz girmek ve seçimlerden ilerici, altını çizmek lâzım. “Bağımsızlık, demok-
demokratik bir iktidarla çıkmak olmalı- rasi, barış ve toplumsal ilerleme ve sos-
dır” derken, “Genel Yas” kararının devam yalizm savaşımı”, “ileri demokratik bir
ettiğini vurguluyordu.174 Nitekim Türkler, toplum düzeni”, “maocu, bozguncu ve ma-
eylemin sonlarına doğru yaptığı açıkla-
ceracı goşist akımlar” vb. ifadeler doğru-
mada da DGM’ye karşı eylemlerle MC’nin
dan siyasal ifadelerdi ve daha çok da TKP
düşürülmesini ayrı ayrı kararlar olarak
tarafından kullanılmaktaydı. Bu eleştiri-
değerlendiriyordu.
lerin TKP’den esinle veya DİSK’teki TKP’li
172 Maden-İş (1977), 22. Dönem Çalışma Raporu, İstanbul, s. 62.
173 DİSK dergisi, Sayı 28, Ekim 1976.
kadroların etkisiyle yapıldığını söylemek
174 DİSK Ajansı, 31 Aralık 1976. mümkündür.
DİSK’İN DGM DİRENİŞİNİN SONUÇLARINA
DAİR DEĞERLENDİRMESİ
Bazı kısır ve art niyetli görüşleri politikleşme eğilimini sınırlayıp, ertelenemeyecek bir görev
kısaca eleştirerek başlayalım. Ki- durduramadığını ve inisiyatifi elin- olduğunu,
mileri, bu hareketin, burjuvazinin den kaçırdığını,
k) Grev hakkına konan kısıtla-
isteği doğrultusunda ve “DİSK’i
c) Sınıflar arası siyasal kutup- maların ve memurların grev ve
özünden boşaltmak” için yapıldı-
laşmayı biraz daha netleştirerek, toplu sözleşmeli sendikalaşma
ğını, MC’nin işine yaradığını söy-
emek-sermaye arasında uzlaşma hakkı olmamasının hareketi ve
leyecek denli boylarından büyük
olmayacağını, eylem birliğini kısıtladığını, etkisi-
lâflar ettiler. Sosyalizm adına ile-
ni azalttığını,
ri sürülen bu görüşler kendi haf- d) Büyük sermayeye karşı etkin
talık gayrı resmi ve merkez ya- mücadelenin, işyeri ve işkolu öl- l) Uluslararası dayanışmanın ve
yın organlarında yayınlandı. Bu çeğinin ötesinde, ancak ulusal dü- protestonun anti-demokratik gi-
hırçınlığın altında bizce yatan en zeyde verilebileceğini, rişimlerde bulunan iktidarlar üze-
önemli neden, bu siyasal eğilimin rinde önemli bir baskı unsuru
e) İşçi sınıfı harekete geçtiği tak-
kendisini sosyalizmin merkezi dirde ancak, tekel dışı katmanla- oluştururken, demokrasi müca-
olarak görmesi ve gerçekte treni rın ve diğer demokrasi güçlerinin delesine soluk alma olanağı ver-
(işçi sınıfı hareketini) çoktan ka- harekete geçebildiğini, diğini göstermiştir.
çırarak, her geçen gün biraz daha
f) İşçi sınıfının büyük çoğunluğu Bu arada işçi sınıfının DGM’ye kar-
gerilerde kalmasıdır. Oysa Türki-
aktif olarak katıldığı takdirde so- şı giriştiği mücadele:
ye’de kendilerinden başka hiç bir
sol akım işçi sınıfının bu tarihsel nucun çok daha başarılı olacağı- a) Petrol-kimya, telekomünikas-
eylemini küçük görerek, “oyun nı, bu nedenle işçi sınıfının sendi- yon, elektrik, ulaşım (hava, kara,
içinde oyun” arama dedektifliği- kal güç ve örgüt birliğinin önemini, deniz) gibi stratejik işkollarında
ne girmedi. g) İşçi sınıfının toplumun en dina- örgütlenmenin,
İşçi sınıfının bu siyasal hareketi- mik ve öncü gücü olduğunu, b) Örgütlenmeyi ulusal düzeyde
ni saygıyla selâmladıktan sonra h) Bu nedenle bu gücün hem merkezileştirerek yaygınlaştır-
daha ileri götürücü yapıcı eleşti- sendikal, hem de siyasal düzey- manın,
riler yerine, neredeyse “bu hare- de bağımsız bir güç olarak örgüt- c) “Tabanın söz ve karar sahibi ol-
ket burjuvazinin icazetiyle yapıl- lenmesinin gerekliliği ve geliştiril- ması” açısından işyerlerinde daha
dı” diyecek kadar hırçınlaşmalar mesinin belirleyici önemini,
güçlü bir örgütlenmenin,
üzerinde fazlaca durmayı bu yazı
için gereksiz görüyoruz ı) MC’nin artık kolaylıkla iste-
d) Hareket içindeki kitleleri doğ-
diği anti-demokratik yasaları
ru bilgilendirmek ve burjuvazinin
İşçi sınıfının kitlesel Eylül hareketi: çıkaramayacağını,
ideolojik saldırı ve yıldırma giri-
a) Burjuvazinin kendi öz legalite- i) Demokratik hak ve özgürlük- şimleri karşısında morali yüksek
sini çiğnemeye başladığı andan lerin korunması ve genişletilmesi tutmak açısından, sendikal ba-
itibaren işçi sınıfının mevcut siya- için mücadelenin acilliğini ve ha- sın-yayının ve özellikle günlük ya
sal-hukuksal yapıyı, genişletmek rekete geçirici niteliğini, da en azından kısa süreli periyodik
üzere savunacağını, organların konfederal düzeyde ele
j) Somut istemleri içeren or-
alınması ve gerçekleştirilmesinin,
b) Genel grevi yasa dışı ilân eden tak bir program etrafında de-
burjuvazinin artık kitlelerin hızlı mokratik güç ve eylem birliğinin e) İşçi sınıfı hareketine fiili olarak
Eleştİrİler ve Değerlendİrmeler
katılamayan kamuoyunun
diğer kesimlerinin deste-
DİSK’in DGM Direnişi-Genel Yas kararı ile ilgili olarak dönemin DİSK Ge-
ğini almak ya da en azından
nel Sekreteri ve aynı zamanda TKP’li olan Mehmet Karaca, DİSK’in bu
onları tarafsızlaştırmak için
kararları TKP’nin dayatması sonucu aldığına yönelik iddiaların gerçek
çalışmalar yapılmasının,
dışı olduğunu söylüyor. Karaca, “Kararı formüle ederken kullandığımız
f) DİSK’in malî gücünün bazı kavramlar TKP’nin görüş ve önermeleri ile belki çakışıyordu. An-
arttırılmasının, cak eylem süresini ‘MC düşünceye kadar’ diye belirtmemiz DİSK’in ken-
g) İşten atılan DİSK üye- di iradesi ile oldu ve bütün formülasyonlar Türkler tarafından belirlen-
si işçi ve sendika temsilci- di” demektedir. Karaca, o dönem DİSK Genel Sekreter Yardımcısı olan
lerini kendi anti-komünist ve TKP’li olduğu bilinen Aydın Meriç’in “MC düşünceye kadar Genel Yas”
ve DİSK düşmanı çizgileri- şeklindeki kararı doğru bulmadığını da eklemektedir.175
ne çekmeye çalışan maocu
Kuşkusuz DGM direnişi kararının TKP dayatması ile alınması söz konu-
ve diğer goşist, bozguncu
unsurlara karşı mücade- su olamazdı. Yürütme ve Yönetim Kurullarında TKP’li veya TKP’ye ya-
lenin önemini ve acilliğini kın olanların sayısı oldukça sınırlıydı. Ancak DGM eyleminin dönemin
daha açıkça vurgulayarak TKP politikalarına uygun olduğunu, kararın bu politikalardan esinlene-
bilince çıkarmıştır. rek veya etkilenerek alındığını, DİSK’teki TKP’li kadroların varlığının bu
politikaların uygulanmasını kolaylaştırdığını ve DİSK’in belgelerinde bu
Bundan sonra yapılması
politikaların açık etkilerinin görüldüğünü söylemek mümkündür. TKP
gereken işçi sınıfımızın ta-
Merkez Komitesi Yayın Organı olan Atılım dergisinin Nisan 1976 tarih-
rihsel mücadelesi üzerin-
li sayısında “DİSK 9 Yaşında” başlıklı yazıda aralarında DGM’lerin de ol-
de tartışmayı sürdürmek,
duğu bir dizi talebin gerçekleşmesi için “DİSK bütün demokratik güçle-
bir yandan büyük başarı-
sını anlatırken, diğer yan- rin eylem birliğini kaçınılmaz bir sorumluluk saymaktadır” deniyordu.176
dan saptanan eksiklikle- Atılım’ın Ağustos 1976 sayısının ilk sayfasında yer alan slogan “Sıkıyö-
ri ve zayıflıkları gidermek
netimsiz sıkıyönetim demek olan Devlet Güvenlik Mahkemelerine karşı
için etraflı, ardıcıl ve dev-
savaş!” şeklindeydi. Aynı sayıda “DGM’ye savaş” başlıklı bir yazı da yer
rimci bir uğraş vermektir.
alıyordu.177 Eylül 1976 sayısında yer alan “DGM’ye karşı direnişin öğret-
İşçi sınıfımızın 100 yılı aşkın tikleri” başlıklı yazıda da direnişin bütün devrimci güçlerin birliğinin bir
ekonomik, 60 yıla yakla- sonucu olduğu vurgulanıyordu.178 Atılım’ın Kasım 1976 sayısında özellik-
şan siyasal mücadelesinin le direnişe dönük eleştiriler üstüne yazılanlar ile DİSK’in eleştirileri ör-
vardığı ileri boyutlar ve sı- tüşüyordu; hatta bazı yerlerde kelimesi kelimesine... Yazıda şöyle deni-
nıf sendikacılığının başarı- yordu: “Yürüyüş dergisinin 77-78. sayılarını okuyanlar (...) ‘oyun içinde
sı böylece bir kez daha or- oyun’ arayanların, dedektif kafalıların bencil bir partizanlık hırsıyla işçi
taya çıkmıştır. Bu gerçeğe
direnişini arkadan vurduklarına tanık oldular.” “Oyun içinde oyun ara-
göz kapamak demokrasi
ma dedektifliği” ifadesi isim verilmeden DİSK dergisinde de (Eylül 1976)
savaşımının (mücadelesi-
kullanılıyordu.
nin) başarısını engeller.
Kaynak: DİSK dergisi, “Başyazı”, Sayı 176 Atılım, Sayı 28, Nisan 1976.
27, Eylül 1976.
177 Atılım, Sayı 32, Ağustos 1976.
178 Atılım, Sayı 33, Eylül 1976.
Genel
Temsilciler
Meclisi,
23 Ekim 1976,
DİSK Arşivi.
Eylemin karar alma süreci, yürütülme ve giderek derinleşecek gerilimin bir parçası
sonuçlandırma biçimi ile yarattığı sonuçlar olduğunu söylemek mümkündür.179
eleştiri konusu oldu. DİSK’in yaptığı vur-
Kararın en çok eleştirilen yönü Genel Yas
gular, yapılan konuşmalar ve yayımlanan
ilanının “İktidarın Anayasa ve demok-
mesajların tümü, konulan hedefin (MC’nin
ratik yoldan düşürülmesine ve halktan
düşürülmesi) sendikal amaçları aştığı ve
yana bir iktidarın kurulmasına kadar”
açıkça siyasal amaç güttüğü kanısını güç-
lendirir nitelikteydi. DGM direnişinin ar- sürdürülmesi hedefiydi. Bu, DİSK’in ne de-
dından pek çok işkolunda sendika temsil- rece kararlı olduğunu göstermek için ilan
cileri, sendika aktivistleri ve binlerce işçi edilmişti; ama açıkçası pek de gerçekçi
işten çıkarıldı. İşveren örgütleri kara liste- değildi. Ayrıca, sendikal mücadelenin sı-
ler hazırlayarak militan DİSK temsilcileri- nırlarını aşıyordu.180 Kemal Türkler dire-
nin, üyelerinin başka işyerlerine girmele- nişin sona ermesine doğru “Genel Yas”
rini önleme yoluna gittiler. Direniş özellikle eyleminin MC’nin 1977 seçimlerinde ikti-
bu yönüyle siyasi çevrelerde, sendikal ha- dardan düşürülmesine kadar geçerli ola-
reket ve demokratik kitle örgütleri için- cak bir eylemler dizisi olarak anlaşılması
de tartışma yarattı. Böylece DGM direnişi gerektiğinin altını çizdi. DİSK, genel gre-
DİSK’in kimi siyasi partilerce, siyasi çevre vin 20 Eylül’de sona ermesinden sonra da
ve gruplarca eleştirilen eylemlerinden biri uzun süre bu noktayı vurgulamaya de-
oldu. Yukarıda da vurgulandığı gibi DİSK’in vam etti. 22 Ekim 1976’da toplanan DİSK
bu eleştirilere karşı tutumu oldukça sert Yönetim Kurulu ile Başkanlar Konseyinin
oldu ve verilen yanıtlarda ağır bir üslup 179Bu gerilim 5. Genel Kurulda TİP, TSİP ve sosyalist grupla-
rın genel kurulu terk etmesi ve yönetimde yer verilmeme-
kullanıldı. Bu sertliğin DİSK içinde 5. Genel si ile başlamıştı.
Kurul sonrası ortaya çıkan ve daha sonra 180 Derinden Gelen Kökler-2.
Yürüyüş, Eylemi yüzünden en yürekli, en bilinç-

28 Eylül 1976, li, işçileri işlerinden çıkarınca, sendika-
TÜSTAV
Feridun Gürgöz
lar gücünden yitirmiştir. Sendikaların
Süreli Yayınlar başat görevi, işçilerin işlerinden çıka-
Arşivi. rılmalarını önlemekken, bu grevde tam
tersine, grev yüzünden işçiler işlerinden
çıkarılmıştır.
TİP yayın organı Yürüyüş dergisinin ka-

pağında yer alan “işçi kıyımı, oyun içinde
oyun” başlığı ve dergide yer alan “DİSK’in
özünü boşaltma oyunu sürdürülüyor” de-
ğerlendirmesi tartışmaları alevlendirdi.182
Yürüyüş, 16 Eylül direnişinin yönünün,
DGM’ye hayır diyerek, böyle bir yasanın
çıkışını engellemeye yönelik olduğunu ve
bu yanıyla başarılı olduğunu ve burjuvazi-
yi, yeni bir mevzi elde etmekten, en azın-
dan şimdilik, alıkoyduğunu yazdı. Buna
karşılık yayımladığı bir yorumda Yürüyüş,
eylemin yönetiminin, örgütlenme biçimi
ve hedefin açık seçik olmamasının işçi sı-
ortak toplantısından sonra yayımlanan nıfı hareketinde kısa sürede tedavisi güç
karar metninde, “İşçi sınıfının Eylül ayın- yaralar açtığını da vurguladı. Yürüyüş, so-
da koyduğu demokratik tavırdan ders- nuç olarak “16 Eylül direnişi, bütün bunlara
ler çıkararak, hâlâ geçerli olan Genel Yas rağmen, yine de Türkiye’nin demokratik-
içindeki hedef ve görevlerimizi bilmekte- leşme mücadelesine yeni mevziler kazan-
yiz” deniliyordu. dırmıştır. Türkiye işçi sınıfı hareketinin
DİSK’in, “İktidarın Anayasal ve demokra- kendi kurtuluşu için açılan ve giderek ge-
liştirilen yola girmesi daha da hızlanmış-
tik yoldan düşürülmesine ve halktan yana
tır” değerlendirmesini yaparken şu eleşti-
bir iktidarın kurulmasına kadar” sürecek
rileri de vurguluyordu:183
“Genel Yas” kararına ve eylemin haya-
ta geçirilmesinde “tabanın serbest bıra- DİSK yöneticileri, politik bir eylemin po-
litik planda sorumlusu olmaktan özen-
kılmasına” karşı eleştiriler yükseldi. Aziz
le kaçmışlardır. Böylece, direniş, politik
Nesin bu konuda şunları yazmaktadır: 181 planda olduğu kadar, fiilen de yönetici-
siz bırakılmıştır.
MC iktidarını düşürünceye kadar sü-
recek diye ilan edilen Genel Yas Eylemi, Eylül direnişinin ne zamanlaması yapıl-
yanlış hesapla başlatılmış bir eylemdir. mış ve kitlelere iletilmiş; ne hedef açık
Genel Yas Eylemi içindeki grevlerin, iş- seçik kitlenin önüne konulmuş ve ne de
çiden çok işverenin çıkarına uygun düş- direnişe katılanların birlikteliği sağla-
tüğü, grevde öncülük yapan en bilinç- nabilmiştir. Bir işyeri direnişini sürdü-
li işçilerin, işyerlerinden çıkarılmasıyla rürken diğer bir işyeri işbaşı yaptığını
da belli olmuştur. İşverenler, Genel Yas ilan etmiştir. Bu başı boşluk direnişlerini
Aziz Nesin (1981), Büyük Grev, Masal-Öyküler, Aziz Nesin

181 182 Yürüyüş, Sayı 77, 28 Eylül 1976.
Hikâye Kitapları Dizisi: 34, İstanbul: Nesin Vakfı, ss. 268-269. 183 Yürüyüş, Sayı 81, 26 Ekim 1976.
sürdüren kitleyi kararsız ve inançsız bir (…) Hedef Devlet Güvenlik Mahkemele-
duruma sokmuştur. Artık işçiler, yö- rine karşı işçi sınıfının yığınsal politik
neticilerinden gelecek talimatı değil, hareketiydi. Bu anlamda eylem gerçek-
ne yapacaklarını birbirlerine danışarak leştirilmiştir. MC’yi düşürmek için bir
kararlaştırmışlardır. genel siyasi grev çağrısının ise gerçek-
çi olmadığı ve olamayacağı açıktır. Bu
Bu noktada TİP’in eylem içindeki tutumu- bakımdan genel siyasi grevin, MC dü-
şürülünceye kadar süreceği şeklindeki
na ilişkin olarak Selim Mahmutoğlu’nun
bir anlamsızlığı görmemek yanlıştır. Bu
değerlendirmesi dikkat çekicidir. Direni- noktada esas belirtmek istediğimiz, ‘si-
şe katılan Mahmutoğlu, aynı zamanda Ma- yasi genel grev’ eyleminin başlatılması
ile ‘MC düşene kadar genel yas’ ilanının
den-İş 13. Bölge Temsilcisi’ydi:184 birbirine karıştırılmasıdır. Bu konuya
başlangıçta bir açıklık getirilmemiştir.
Devlet Güvenlik Mahkemelerinin ku-
rulmasına karşı çıkmak, buna karşı ak- (…) MC düşene kadar ‘genel yas’ adı al-
tif mücadele içinde olmak DİSK ve Ma- tında ilan edilen sürekli mücadele ile sı-
den-İş olarak en büyük onurumuzdur. nırları bu genel ve sürekli eylemle karış-
Yapmamız gerekeni yaptık. Burada hiç- tırılan genel siyasi grevin boyutlarının,
bir problem yok. Problem, 16 Eylül 1976 somut hedeflerinin çeşitli mülahazalar
ile belirtilmemesi işçilerin başlattıkları
sabahı başlatılan... ‘İlerici halktan yana
genel siyasi grevin sınırlarının çizilme-
bir hükümet kuruluncaya kadar Genel
mesi hareketin amacı, hedef belirlen-
Yas ilan edilmiştir’ adlı karardır.
mesi bakımından önemli bir zaafıdır.
DİSK’in DGM’lerin kuruluşunu önle-
mek için öngördüğü eylem biçimini Parti Türkiye Emekçi Partisi’nin (TEP) görüşle-
(TİP) olarak doğru bulmadık, tepki gös- rini yansıtan Emekçi dergisinde DGM dire-
terdik. Böyle ucu açık, hedefi muğlak, nişi Türkiye tarihinin ilk siyasi grevi olarak
ne kadar süreceği belli olmayan üreti-
nitelenmektedir. Dergide yayımlanan baş-
mi durdurma kararı olamaz dedik. Par-
ti olarak bunları söyledik ama doğru yazıda: “MC iktidarı demokratik güçlerin
bulmasak da Parti üyelerinden, sonuç- direnişi karşısında gerilemek zorunda kal-
ta bunun kendi sendikalarının bir kararı
dı. Ardarda olağanüstü toplantıya çağırdığı
olduğunu, sendikal disipline uymalarını,
çalıştıkları işyerlerinde bu eylemin ba- TBMM, sonunda DGM yasasını çıkarama-
şarıyla sonuçlanması için çaba göster- dan dağılmak zorunda kaldı. Bu, Türki-
melerini istedik. Kararını bizim almamız ye’nin Ulusal Demokratik güçleri için bir
gerekmiyordu. DGM’lere karşı mücadele
başarıdır” değerlendirmesi yapılmakta-
edilmesini doğru buluyorduk ve bu ey-
leme katıldık. dır. Emekçi, DİSK yönetimine kimi eleşti-
riler yönetmekle birlikte “DİSK yönetimi-
Türkiye Sosyalist İşçi Partisi’nin (TSİP) gö-
ni ihanetle suçlayan bazı sekter çevrelerin
rüşlerini yansıtan İlke dergisinde çıkan bir
iddiaları ciddiye alınmayacak kadar saç-
yazıda ise direnişin eksiklerine dönük özlü
madır” diyerek genel olarak eylemi olumlu
eleştiriler yer almaktadır. İlke özellikle
bulmaktadır.186
“DGM’ye karşı genel grev” ile “MC düşene
kadar Genel Yas” ayırımının doğru yapıl- Devrimci Gençlik dergisi süreç ile ilgili de-
madığının ve bunun zaaf yarattığının altını ğerlendirmesinde, gerek TİP ve TSİP eği-
çizmektedir:185 limli örgütlerin tutumlarına ve gerekse
DİSK yönetimine yönelik sert eleştiriler
184 Şafak (2019), s. 251-252.
185 İlke, Sayı 34, Ekim 1976. 186 Emekçi, Sayı 23-24-25, Eylül-Ekim-Kasım 1976, s. 3-9.
yer aldı. Devrimci Gençlik dergisindeki yo- Canan Koç ve Yıldırım Koç, DİSK’in MC ikti-
rum yazısında şu değerlendirme yer aldı:187 darının düşürülmesi hedefini anarko-sen-
DİSK yöneticileri bu eylemde takındık- dikalist bir eylem olarak tanımlarken şu
ları tavırla eylemi daha en başta pasifize değerlendirmeyi yapmaktadır: DGM ile mü-
etme yolunu tutmuşlardır. Daha işin ba- cadele bir anda MC’nin iktidardan düşürül-
şında sergilenen işçi sınıfının devrimci
eylemini reformcu burjuvazinin hizme- mesi ve halktan yana bir iktidarın kurul-
tine sokma anlayışı kendisini eylemin ması mücadelesine dönüştürüldü. Bunun
biçiminde ve “tavırlarda” da göster-
için de işçiler serbest bırakıldı ve “genel yas”
miştir. (Aslında bu DİSK’in örgütsel ya-
pısının da bir sonucudur.) Herşeyi ken- ilan edildi. Koç ve Koç’a göre DİSK böylece
di sendikal mevkilerinin geleceğine ve hem sorumluluktan kaçmış hem de belirsiz
düzenin hukuksal gereklerine tabii kı-
bir tavır ortaya koymuştu. Yazarlar eylemin
lan bir anlayışın işçi sınıfının kararlılık,
atılganlık, cesaret ve coşkunluk isteyen DGM’nin yasalaşmasını engellemede başa-
eylemine önderlik etmekten ne kadar rılı olduğunu, ancak MC’nin devam ettiğini
uzak olduğu, onların devrimci coşkun-
luktan uzak, suç işlemeden ve burun- belirtmektedir.189
ları kanamadan devrimcilik yapmak
düşüncesinin eseri olan “tavırları”yla
apaçık sergilenmiştir. Sonuç
Başta da söylediğimiz gibi bugün müca-
dele henüz sona ermemiştir. Bir yandan DGM Direnişi/Genel Yas eylemi, Türkiye
direnişçi işçiler işlerinden atılmakta,
hapsedilmekte diğer yandan DGM soru- emek tarihinin özgün ve benzeri olmayan
nu aktüalitesini sürdürmektedir. bir eylemidir. Türkiye emek tarihinde Sa-
Bugün yapılacak olan kararlılıkla müca- raçhane mitingi, TÖS’ün Büyük Öğretmen
delenin önüne atılmaktır. İşçilerin yanı Boykotu, 15-16 Haziran ve 1989 Bahar ey-
başında kararlı bir şekilde yer almak-
tır. Tutuklanan, işlerinden atılan işçi- lemleri gibi güçlü kitlesel ve önemli sonuç-
lerle bağlar kurmak onların yeniden iş- lar doğuran görkemli eylemler gerçekleş-
lerine alınmaları için mücadele etmek,
tirilmiştir. Eylül 1976 direnişini bunlardan
BÜTÜN MÜCADELE ALANLARINDA Fİİ-
LEN YER ALMAK VE DEVRİMCİ GENÇLİ- ayıran ve özgün kılan doğrudan siyasal bir
ĞİN TÜM MÜCADELE İMKANLARINI İ$Çİ hedefe yönelmiş olması, modern Türkiye
SINIFININ MÜCADELESİNİN HİZMETİNE
tarihinin ilk ve pür siyasal genel grevi ol-
SUNMAKTIR.
masıdır. Saraçhane mitingi sendikal hak-
CHP, DGM’ye karşı gösterilen tepkinin hak- ların yasalaşmasını hedefleyen ve siyasal
lı olduğunu ve halkın demokrasiyi tehlike- iktidar üzerinde baskı oluşturmayı hedef-
de gördüğü için buna sahip çıktığını vurgu- leyen bir eylemdi, 15-16 Haziran ise doğru-
layan bir açıklama yapmıştır. CHP Merkez dan yasama organı tarafından çıkarılmak
Yönetim Kurulu bildirisinde DGM’ye karşı istenen bir yasayı engellemeyi hedefliyor-
tepkilerin açığa vurulmasında demokratik du. Ancak her iki eylemin temel savunu-
kuralların dışına çıkılmaması, özgürlükçü su sendikal haklardı. Aynı şekilde 1989-
ve barışçı yöntemlerden uzaklaşılmaması 1990 Bahar eylemleri de Anavatan Partisi
gereğine de vurgu yapılmıştır.188 (ANAP) iktidarına yönelmiş olmasına rağ-
187Emperyalizme ve Oligarşiye Karşı Devrimci Gençlik, Sayı men, işçi sınıfının ekonomik taleplerine
13, 6 Ekim 1976, s. 3-11
188 Cumhuriyet, 18 Eylül 1976. 189 Koç ve Koç (2008), s. 313.
dayanıyordu. DGM direnişi, açık siyasi he- Böylece konulan hedefe ulaşılması müm-
defi açısından emek tarihinde ayırt edici ve kündü. Öte yandan eylemin adının açıkça
benzeri olmayan bir eylemdi. DGM direnişi "genel grev" konmaması ve "işçilerin ser-
doğrudan siyasal bir konuda ve siyasal ik- best bırakılması" formülü "sorumluluk-
tidarı demokratik yollardan düşürmeyi he- tan kaçma" ve "merkezi yönetimden yok-
defleyen bir karşı çıkıştı. O kadar ki eylem sunluk" gibi eleştirilere yol açsa da bunun
kararında DGM ifadesi dahi yer almıyordu. yasal sakıncalara karşı teknik-hukuki bir
önlem olduğunu kabul etmek mümkündür.
Bilindiği gibi 15-16 Haziran’da CHP, DİSK’in
Aksi halde DİSK’in kapatılması ve yönetici-
karşısındaydı. Ancak eylemden sonra CHP
lerinin ağır cezalar alması söz konusu ola-
tutum değiştirdi ve DİSK’i destekledi. DGM
bilirdi. Nitekim bu dikkatli üslup sayesinde
direnişinde ise MC’ye karşı CHP, eylemin DİSK Yürütme Kurulu “delil yetersizliğin-
yanındaydı. Eylemin özellikle belediye iş- den” kısa sürede tahliye edildi ve hakların-
çileri arasında geniş bir katılıma ulaşması- da açılan dava beraatle sonuçlandı.
nın nedeni de Genel-İş’in artık DİSK üyesi
olması ve CHP’nin eylemi desteklemesidir. Eylem sonucunda yaşanan işçi kıyımı ise
Türk-İş’in yalpalaması ve DİSK ile CHP’den bir başka eleştiri konusudur. Eylemin biz-
gelen işbirliği çağrılarına rağmen harekete zat içinde bulunanlar işçi kıyımının öngö-
geçmemesi, eylemin kapsamını kuşkusuz rüleri aştığını söylemektedir. Burada bir
daralttı ancak eylem, özellikle Türk-İş için- hesap hatası yapılmış mıdır? Bu soru ey-
deki sosyal demokrat eğilimli sendikalar lemin en çok tartışılacak yönlerinden biri-
tarafından sempatiyle karşılandı. dir. Yaşanan işçi ve kadro kıyımının DİSK’i
zaafa düşürdüğünü söylemek mümkün-
DGM direnişi DİSK’in Demirel Hükümeti ile dür. Ancak DİSK’in bu konuda hızlı bir ref-
ikinci büyük karşı karşıya gelmesidir. De- leks verdiği ve geniş bir dayanışma kam-
mirel 1317 sayılı Yasa’yı çıkarsa da Yasa, panyası örgütlediği görülmektedir. Ancak
Anayasa Mahkemesi’nden dönmüş ve bu dayanışmanın yaşanın işçi kıyımı kar-
emeline ulaşamamıştı. DİSK-Demirel kar- şısında yeterli bir çözüm olduğunu söyle-
şılaşmasının ikincisinde de Demirel amacı- mek mümkün değildir.
na ulaşamadı. DİSK’in kararlı tutumu DGM
Kanun Tasarısı’nın geçmemesinde önemli Yöneltilen eleştiriler, eylemin eksiklikleri
ve eylem sırasındaki hatalar ne olursa ol-
bir rol oynadı.
sun; Genel Yas-DGM Direnişi, Türkiye işçi
Eylemin en çok eleştirilen yanı “MC düşü- sınıfının kitlesel, militan bir başkaldırısıdır
rülünceye kadar” hedefinin konulması ve ve Türkiye emek ve sendika hareketi tarihi
işçilerin eylem türü konusunda serbest içinde çok önemli bir siyasi grevdir. Yarattı-
bırakılması olmuştur. “MC düşürülünceye ğı sonuçlar itibarıyla da dikkat çekici ve yol
kadar” olarak konulan somut hedef yan- gösterici olmuştur. On binlerce işçi, günler-
lıştı; hedef “DGM’nin yasalaşmasını en- ce direnmiş, siyasete ağırlığını koymuş ve
gellemek” olarak sınırlanmalıydı. DGM’nin siyasi iktidarın meşru olmayan bir yasa gi-
engellenmesi ve MC’nin protesto edilme- rişiminin geri püskürtülmesinde önemli
si daha doğru/gerçekçi bir hedef olurdu. bir rol oynamıştır.
MADEN-İŞ TARİHİ ÇALIŞMA GRUBU’NUN
DGM DİRENİŞİ DEĞERLENDİRMESİ
DGM direnişi sırasında DİSK veya İkinci MC’nin ortaya çıkması ile
Maden-İş’te görev yapan yöne- sonuçlandı. Hedef bu kadar geniş
tici ve uzmanların da aralarında tutulmasa kimsenin diyecek sözü
bulunduğu Maden-İş Tarihi Çalış- olmazdı.
ma Grubu tarafından hazırlanan
DİSK direnişi tek başına üstlendi
Derinden Gelen Kökler kitabın-
da DGM direnişinin kapsamlı bir Ayrıca 16 Eylül eylemi için yapılan
değerlendirmesi yer almaktadır. hazırlıklar, 15-16 Haziran Direnişi
Eylem kararını alan ve uygulayan- öncesi ile karşılaştırıldığında daha
ların değerlendirmelerinin son zayıf kalmıştı. 1970’te konu ünite
derece önemli olduğunu düşünü- temsilcileri ile de tartışılabildi-
yoruz. Aşağıda Maden-İş Tarihi ği halde bu kez Genel Temsilciler
Çalışma Grubu’nun değerlendir- Meclisi’ne kadar indirilebilmişti.
mesinin özeti yer almaktadır. Bu, kitle tabanının konuyu kavra-
masında zayıflık yaratabilecek bir
Sendikal hedefler aşılmış mıydı?
noktaydı.
16 Eylül 1976 tarihli DİSK Yöne- Akşam, 23 Eylül 1976. 15-16 Haziran Direnişine neden
tim Kurulu ve Başkanlar Konseyi
parti alabilirdi. Bunu başarabile- olan yasa değişikliği girişimi sa-
ortak toplantısında da, ülkemizi
cek bir ideolojik güç ve yaygın bir dece ve sadece işçi sendikalarını
MC’nin yarattığı karışıklık ve bu-
toplumsal destek gerekirdi. Sü- hedef alıyordu. İşçinin gözünde
nalımdan kurtarmak, hayat pa-
recin sonunda iktidar değişikliği hedefin somutlaması çok daha
halılığı artışına son verip emekçi
başarılamazsa, eylemin hedefine kolaydı.
halkımızın yüksek geçim ola-
naklarına kavuşmasını sağlaya- varmadan sonuçlandırıldığı gibi Oysa DGM’leri hortlatma girişi-
cak kapıları açmak, Demokrasiyi bir algının ortaya çıkması kaçınıl- mi sadece sendikal mücadelenin
açıkça boğazlanmaktan kurtarıp mazdı. Nitekim öyle de oldu. önünü kesmeyi amaçlamıyor,
demokratik, sendikal ve siyasal aynı zamanda basın ve düşünce
DGM’lerin sonunu getiren 16-20
hak ve özgürlükleri koruyup ge- özgürlüğünden siyasal muhale-
Eylül Genel Grevi, daha sonraki
nişletmek, iktidarın Anayasal ve fet olanaklarının büyük ölçüde
süreçte de bir iktidar değişikli-
demokratik yoldan düşürülmesi- suç kapsamına alınmasına kadar
ği getiremediği için hedeflenen
ne “ve halktan yana bir iktidarın bütün toplumu ilgilendiriyordu.
sonuca varamamış gibi göründü.
kurulmasına kadar tüm ülkede Olay demokrasiye karşı bir mü-
Kemal Türkler’in ve DİSK’in, 1976
Genel Yas ilânı... ” deniyordu. dahaleydi. Bu müdahale ancak
Eylül ayından 1977 genel seçimi-
tüm demokrasi güçlerinin birlik-
Bu ifadelerden de anlaşılacağı gibi ne kadar olan süreci “Genel Yas”ın
te davranmalarıyla defedilebilirdi.
belirlenen siyasal hedef, temel bir devamı sayan açıklamaları ve
Sadece fabrikalarda değil hayatın
işlevi ve varlık nedeni ekonomik seçim sonunda CHP’nin birin-
her alanında birlikte ve ortaklaşa
mücadeleyi yürütmek olan bir ci parti haline gelmesi bu kanıyı
davranarak önlenebilirdi.
sendikal örgütün sınırlarını aşı- değiştiremedi. DGM’ler ortadan
yordu. MC’nin düşürülmesi gibi kaldırıldı ama 9 Temmuz 1976’da Eyleme diğer örgütlerden ol-
geniş kapsamlı bir siyasal kararı koyduğu siyasal hedef DİSK’in dukça yoğun destek mesajı gel-
ancak bir ya da birden fazla siyasal boyunu aştı. Üstelik bu süreç, mişti. Ama bu kuruluşlar eylem
planında aynı ölçüde katkıda bu- dile getirilen bu düşünce, aynı DİSK’e paralel hareket ederek
lunamadılar. Herkes bir kaç ay zamanda büyük bir özgüveni de Türk-İş yönetiminden bağımsız
önce 1 Mayıs’ı alanlara taşımayı içeriyordu. Ama buradan gelen davranabildiler.
başaran DİSK’ten bir şeyler yap- eylemi tek başına sürdürme alış-
masını bekliyordu. Eylem süreci kanlığı kısa süre sonra yapılacak DİSK’in ve Türkiye Maden-İş
içinde DİSK’in de toplumun diğer UDC çağrısı sırasında DİSK’in ger- sendikasının, DGM Direnişi sıra-
kesimleri, dernekler, odalar ve çekten yalnız kalmasına da zemin sında polis kurşunu ile canından
siyasal hareketlerle daha aktif bir hazırladı. olan Profilo işçisi Yakup Keser’e,
eylem birliği oluşturma yönünde olaylarda yaralanan diğer kardeş-
özel bir çabası olmadı. Sonuçta Eylem çok şey kazandırdı
lerimize, eylem boyunca gözal-
eylemin bütün yükü DİSK’in üze- Üç binin üzerinde işçiyi, en azın- tına alınan, tutuklanan yüzlerce
rinde kaldı. Katkılar zayıf kaldı.
dan bir dönem, sendikal müca- üyemize ve eylem sonucu işlerini
Toplumsal muhalefetin en di- deleden koparan DGM direnişi- kaybeden çok sayıda işyeri baş-
namik unsurlarından biri olan ne yüzbinlerce işçi katıldı. Kimi temsilcisi, temsilcisi ve üyelerine
üniversiteler kapalıydı. Dernek işyerlerinde sürekli, kiminde ara büyük bir şükran borcu vardır.
statüsünde kurulan ve eylem ara süren dört günlük eylem, Tür-
Kaynak: Maden-İş Tarihi Çalışma Grubu (2017),
sonrasında 2 Ekim’de kapatılan kiye’de gerçekleştirilen en geniş Derinden Gelen Kökler, Cilt 2, İstanbul: Sosyal
TÖB-DER okulların tatil olması kapsamlı genel grev olarak tarihe Tarih Yayınları ve Birleşik Metal-İş ortak yayını
nedeniyle bir boykot girişimin- geçti. DİSK ve Maden-İş s. 49-51.
de bulunamadı. Eylem kararının üyeleri, yönetimlerinin

alınmasında önemli rolü bulunan aldığı “tabanı serbest
Türkiye Barolar Birliği 18- 19 Eylül bırakma” kararını tam
tarihlerinde genel kurulunu top- ve doğru olarak deşifre
layacaktı. Eylem tasarının Mec- ederek büyük bir özveri
lis’e getirilmesine bağlı olarak bu ile uyguladılar. Eylem,
tarihten önce başlayınca avukat- işçilerin ve temsilcilerin
ların duruşmalara girmeyerek di- sendikaya duydukları
renişe katkı verme girişimine pek güvenden dolayı, bü-
olanak kalmadı. Mühendislerin ve yük bir çeşitlilikte ve di-
hekimlerin örgütleri ise eylemi siplinle uygulandı. Daha
desteklemiş ama katkıları Anka- sonra türetilen “DGM’yi
ra’daki mitingle sınırlı kalmıştı. Ezdik” şiarı da göste-
riyor ki, eylem bütün
Bu nedenle Kemal Türkler, ey- kadrolara “aşırı” güven
lemden bir ay sonra yaptığı bir verdi.
konuşmada, “Diğer ilerici güçleri
işbirliğine zorlayalım, fakat esas Ayrıca eylem sürecin-
umudumuzun ve güven kayna- de sendikal birlik yö-
ğımız işçi sınıfı ve örgütleri ol- nünde de önemli işa-
duğunu unutmayalım” diyordu. retler ortaya çıktı. İlk
DGM’lere karşı direnişte bütün kez bazı Türk-İş sen-
yükü sırtlamanın da etkisiyle dikalarının yönetimleri Derinden Gelen Kökler.
1 MayIs 1977:
Büyük Coşku Kanla Boğuldu
DİSK’in 1 Mayıs 1977

kutlaması ciddi bir ha-
zırlık sonucunda gör-
kemli ve kitlesel bir bi-
çimde gerçekleştirildi.
1 Mayıs 1977 DİSK’in o
güne kadarki mücadele
birikiminin ve toplum-
sal etki gücünün de bir
sembolü oldu. Ancak 1
Mayıs 1977 mitingi bi-
timinde yaşanan katli-
am hem DİSK ve Türki-
ye işçi sınıfı tarihi hem
de Türkiye’nin siyasal
tarihi açısından kara
bir sayfadır. Katliamda
1 Mayıs 1977
son saptamalara göre en az 41 kişi öldü. Katliamın failleri ve arkasında- Taksim Meydanı.
ki güçler bugüne kadar bulunup yargılanmadı. 1 Mayıs 1977 katliamı tipik

bir cezasızlık örneği olarak kaldı. 1 Mayıs katliamını gerçekleştirenlerin
veya yol verenlerin, DİSK’in ve toplumsal muhalefetinin yükselişini dur-
durmak, Türkiye kaosa sürükleyerek yaklaşan 5 Haziran 1977 seçimleri-
1 Mayıs 1977'de Atatürk
nin sonuçlarını etkilemek ve MC’nin devamını sağlamak gibi amaçlar ta- Kültür Merkezi (AKM)
şıdığını söylemek mümkün. önüne 1976'dan
farklı olarak sadece
zincirlerini kıran bir
1 Mayıs 1977 katliamı üzerine kitaplar, tanıklıklar ve gazete yazı dizile- erkek işçi pankartı
asıldı. 1976 1 Mayıs'ında
ri yayımlandı. 1 Mayıs 1977 katliamı Maden-İş Tarihi Çalışma Grubu tara-
AKM önünde kadın ve
fından hazırlanan Derinden Gelen Kökler kitabında kapsamlı olarak sen- erkek işçi figürlerinin
yer aldığı bir pankart
dikal deneyim ve tanıklıklarla incelendi. Ayrıca DİSK eski Basın-Yayın vardı.
Dairesi Müdürü Fahrettin Engin Erdoğan 1 Mayıs katliamında ölenlerle
ilgili çarpıcı bir araştırma yaptı. Kitabımı- b) Yine, sendikalarımızın mahalli örgüt-
1 Mayıs 1977
zın “1 Mayıs 1977” başlığı yazılırken Derin- lerinden olan şube ve bölge temsilcilik-
Katliamına İlişkin
Kitap ve Yazı Dizileri
den Gelen Kökler ile DİSK’in yayın ve arşiv lerinin de 3’er kişilik birer komite kurul-
kaynaklarından yararlanıldı.190 ması ve bu komitelerin başkanının bölge

Nail Güreli (2006), 1 temsilcisi yada şube başkanı olmasına,
Mayıs 1977, İstanbul:
Ozan Yayıncılık.
Mİtİng HazIrlIklarI c) Fabrikalarda kurulacak komitelerin,
fabrikaların büyüklük ve küçüklüğüne
göre ayarlanması, fabrikalarda kurula-
9 Mart 1977 günü toplanan DİSK Yürüt-
cak komitelerin işyeri temsilcileri içinde
me Kurulu, 1 Mayıs’ın İstanbul’da yığınsal
olmak şartıyla asgari 5, azami 25 kişi-
olarak kutlanmasına, bunun için bir Tertip ye kadar olmasına, bu kurulan komite-
Komitesi kurulmasına ve Komitenin Genel lerden bir kişinin komite başkanı olarak
Sekreter Mehmet Karaca başkanlığında tespitine oybirliği ile karar verildi.
Memet Ertürk ve Av. Müşür Kaya Canpo-
Korhan Atay (2013),
lat’tan oluşmasına karar verdi. Komiteye 10 Mart’ta miting için Vilayet’e dilekçe ve-
1 Mayıs 1977 İşçi
Bayramı Neden ve gerektiğinde diğer sendikalardan da üye rildi. Dilekçede mitingin 14.00’te başlayıp
Nasıl Kana Bulandı?
İstanbul: Metis alınması konusunda yetki verildi. Bu çer- 16.00’da sona ereceği yazıyordu. Valiliğin
Yayıncılık.
çevede daha sonra Komiteye Basın-İş’ten
Barış Yetkin (2005),
isteği üzerine dilekçenin altına şu açıkla-
Kırılma Noktası-1
Burhan Şahin ve Tekstil'den Erol Yalçın da
ma da eklenmişti: “Yürüyüşte yöneticilik
Mayıs 1977 Olayı, katıldı.
İstanbul: Otopsi
sorumluluğu Tertip Komitesi üyelerine ait
Yayınları.
1 Mayıs’ın etkili ve coşkulu, aynı zamanda
Tuğçe Yılmaz olacaktır.”192
(2021), 1 Mayıs ‘77 düzenli olabilmesi için sendikaların genel
Kayıplarını Yakınları
merkezlerinde, bölge ve şube temsilcilik-
Anlatıyor/1 Mayıs
’77 ve Cezasızlık, lerinde ve işyerlerinde ayrı ayrı komitele-
IPS İletişim Vakfı
(online-çevrimiçi rin kurulmasına ve kurulan komitelerin
yayın), https://m.
listesinin DİSK’e gönderilmesine karar ve-
bianet.org/bianet/
yasam/241932-1- rildi. Yürütme Kurulu kararında komitele-
mayis-1977-e-kitabi-
yayinda. rin oluşumuna ilişkin ayrıntılı kurallar yer
Ertuğrul Mavioğlu ve aldı.191
Ruhi Sanyer (2007),
“30 yıl sonra kanlı 1 Buna göre,
Mayıs”, Radikal, 29
Nisan 2007-20 Mayıs a) Sendikalarımız genel merkezlerin-
2007. de DİSK Merkez Tertip Komitesi’ne bağ-
Çetin Yetkin (2010),
lı olarak 3’er kişilik bir komite kurulma-
1 Mayıs 1977 üstüne sı, komite başkanının mutlak sendika
yazı dizisi, Yeniçağ, 30 genel başkanı veya genel başkan veki-
Nisan 2010-5 Mayıs li veya genel sekreter yada bir yürütme
2010.
kurulu üyesi olmasına,
Bingöl Erdumlu (2012),
“1 Mayıs 1977…”,
1901 Mayıs 1977 bölümü büyük ölçüde Maden-İş Tarihi Çalış-
ma Grubu’nun Derinden Gelen Kökler-2 (2017) kitabında yer
gunzileli.com web
alan 1 Mayıs 1977 dosyasından yararlanılarak yazılmıştır.
sitesi, 20 Mayıs 2012.
9 Mart 1977 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK
191 1 Mayıs 1977 Merkez Tertip Komitesi tarafından saptanan
(Devamı yan sayfada) Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi. sloganlar, DİSK dergisi, Sayı 34, Nisan 1977.
1 Mayıs 1977 Merkez Tertip Komitesi 15 Ni- kitle örgütleri şunlardır: Tüm Öğret-
1 Mayıs 1977'de
san’da yaptığı toplantıda mitingde kulla- menler Birleşme ve Dayanışma Der- Atatürk Kültür
neği (TÖB-DER), İş Müfettişleri Derne- Merkezi'ne asılan
nılacak sloganları belirledi. DİSK yönetimi zincirlerini kıran
ği (İM-DER), Türk Mimar ve Mühendis erkek işçi figürünü
mitinge katılacak kitle örgütlerinin yetki-
Odaları Birliği (TMMOB), KÖY-KOOP, İle- içeren pankart
lileri ile 1977 Nisan ayının üçüncü hafta- rici Kadınlar Derneği (İKD), Tüm Sağlık
hazırlanıyor,
DİSK Arşivi.
sında arka arkaya toplantılar yaptı. Tertip Personeli Derneği (TÜS-DER), Tüm Me-
Komitesi ayrıca Türk-İş’e bağlı sendika- murlar Birleşme ve Dayanışma Derneği
(TÜM-DER), Tüm Teknik Eleman ve Tek-
lar ve bağımsız sendikalarla da toplantılar
nikerler Derneği, Tüm Teknik Eleman- (Yan sayfadan devam)
yaptı. 1 Mayıs’a katılacak olan demokra-
lar Derneği (TÜTED), Çağdaş Hukukçu- İpek Çalışlar ve Güldal
tik derneklerle DİSK’te bir toplantı yapıldı. lar Derneği, Barış Derneği, Giyim İşçileri Kızıldemir, kapak
dosya yazısı, Nokta
Toplantıyla ilgili yapılan açıklamada şöyle Derneği (GİB-DER), İlerici Gençler Der- dergisi, 4 Mayıs 1986.
denildi: 193 neği (İGD), Pahalılık ve İşsizlikle Müca-
Fahrettin Engin
dele Derneği (PİM), Devrimci Halk Kültür Erdoğan (2016),
Toplantıda DİSK’in düzenlediği 1 Mayıs’ı “Türkiye’de Mayıs,
Derneği, Dev-Genç, Devrimci Demokra-
kutlama gösterilerine kitlesel bir şekil- 1 Mayıs’ta Taksim”,
tik Kültür Derneği Cumhuriyet, 30 Nisan
de katılacaklarını belirten on yedi de-
2016.
mokratik kitle örgütü kendi örgüt fla-
maları altında yürüyeceklerdir. DİSK
Yürütme Kurulunun 25 Nisan 1977 tarih- Maden-İş Tarihi
Çalışma Grubu
ilkeleri ve DİSK 1 Mayıs Merkez Tertip li toplantısında ise 1 Mayıs töreninde gö- (2017), Derinden
Komitesi kararları çerçevesinde ‘1 Mayıs Gelen Kökler, 2. Cilt,
revlilerin giymesi amacıyla 5 bin 33 adet
İşçi Sınıfının Birlik-Mücadele-Dayanış- İstanbul: Birleşik
ma Günü’ne katılacak olan demokratik görevli gömleğinin yaptırılmasına karar Metal-İş ve TÜSTAV
ortak yayını.
193 DİSK Ajansı, 22 Nisan 1977. verildi.
Mİtİnge KatIlma Bunun sonucudur ki, kendilerinin oluru

ile Dev-Genç Beşiktaş kortejine ve Kur-
TartIşmalarI tuluş grubu Saraçhane kortejine verildi.
Halkın Kurtuluşu, Halkın Yolu ve Halkın
Birliği gruplarından oluşan “Üçlü İttifak”
1 Mayıs 1977 kutlaması öncesinde en kendi yayın organlarında her ne paha-
sına olursa olsun yürüyüşe ve mitinge
önemli tartışmalardan biri mitinge ka-
katılacaklarını açıklamıştı. DİSK yöneti-
tılacak gruplara ilişkindi. DİSK yönetimi mi ise kendilerine yönelik suçlamalarda
“üçlü ittifak” veya “üçlü blok” olarak bili- bulunan, provokasyona açık söylemleri
olan bu grubun miting alanına girmesi-
nen siyasi grupların DİSK yönetimine dö- ne karşı çıkıyordu.
nük suçlayıcı tutumları nedeniyle mitinge
katılmalarına karşı çıkıyordu. Mitinge ka- Karaca bu grupların Taksim’e nasıl gele-
ceklerini kendi yayın organlarında yazıp
tılma tartışmaları 1 Mayıs 1977 öncesinde
çizdikleri için DİSK’teki görüşmelere çağ-
gerilimi ciddi biçimde yükseltmişti. Tertip
rılmadığını belirterek, bazı temsilcileri ile
Komitesi Başkanı ve DİSK Genel Sekrete-
DİSK genel merkezi dışında görüşüldüğü-
ri Mehmet Karaca, solda ciddi kitle taba-
nü ancak görüşlerinde değişen bir şey ol-
nı olan diğer örgütlerle ilgili görüşmeleri
madığını ve bu yüzden yapacak bir şey ol-
şöyle anlatıyordu:194
madığını anlatmaktadır.
Bazı gençlik kuruluşlarının ve siyasi ör-
gütlerin aynı çatı altında bir araya gel- O tarihte Halkın Sesi dergisinden Gün Zileli
mek istememeleri nedeniyle örneğin
gruplar içindeki çelişkiyi 2010 sonrasında-
Dev-Genç’in ve Kurtuluş’un önde gelen
temsilcileriyle DİSK’te ayrı, ayrı görüşül- ki yazılarında şöyle anlatmıştı:195
dü. Bunların talepleri de vardı ama ge-
nel olarak DİSK’in koydukları prensip- 1 Mayıs’ta Taksim’e ulaşacak bu dizgin-
lere uyacaklarını da beyan ettiler. Bu iki siz rekabetçiliğin başını biz çekiyorduk.
DİSK’in 1 Mayıs Revizyonist zinciri kırmanın pratikteki
öncesi açıklaması, örgütün taleplerinin başında aynı kor-
anlamı, 1 Mayıs günü revizyonistlerin bir
DİSK dergisi, tejde bulunmak istemeyişleri geliyordu.
Sayı 34, güzel hırpalanması ve Taksim’e gelen
Nisan 1977. 194 Derinden Gelen Kökler-2. sanayi işçilerinin tarafımıza kazanılma-
sıydı. Bu havayı öylesine körüklemiştik
ki revizyonizme karşı mücadelede biz-
den geri kalmaktan korkan Üçlü Blok da
aynı havaya girdi.
O tarihte Halkın Yolu dergisinden Feyyaz

Kurşuncu’nun anlattıklarının içeriği de Zi-
leli’nin anlatımına yakındı: 196
1 Mayıs 1977’de Taksim Meydanını işçi
düşmanlarına bırakacak mıyız? İşte ka-
tılalım, katılmayalım tartışıyoruz. Büyük
tartışmalar çıktı katılalım, katılmayalım
diye. Tereddütler var çatışma çıkar mı?
Ne olur? diye. Sonunda bu tereddütle-
re rağmen katılma kararı alındı. … Tak-
sim’i işçi düşmanlarına bırakmamaya
195Korhan Atay (2013), 1 Mayıs 1977, İstanbul: Metis Yayınları,
s. 76, aktaran Derinden Gelen Kökler-2.
196 Atay (2013), s. 94-103, aktaran Derinden Gelen Kökler-2.
DİSK’in 1 Mayıs 1977 Öncesi Açıklaması

“DİSK nereden gelirse gelsin, kime yönelirse yönelsin şiddet hareketlerine ve terörcülüğe karşıdır”
DİSK’in 1 Mayıs 1977 öncesi Taksim’deki kutlama ile ilgili yapmış olduğu ve 977/63 sayılı DİSK Ajansı ile basına ve ka-
muoyuna duyurulan açıklama şöyleydi:
“DİSK, nereden gelirse gelsin kime karşı yönelirse yönetsin şiddet hareketlerine ve terörcülüğe kesinlikle karşıdır. Bu
tür davranışlar, seçimler öncesinde korku ve yılgınlık yaymaya çalışan, 1 Mayıs gösterisine gölge düşürmek isteyen,
DİSK’i karalamak için haftalardır yayın yapan tekelci sermayenin siyasal hesaplarını kolaylaştıracaktır. 1 Mayıs göste-
risinin en küçük bir olaya yol açmadan tam bir disiplin ve kararlılık içinde sona ermesi için;
1- DİSK kendi gerekli güvenlik önlemlerini almıştır.
2- Başta İçişleri Bakanı olmak üzere tüm emniyet yetkililerini dışarıdan yapılması muhtemel saldırılara karşı tam bir
tarafsızlık içinde görev yapmaya çağırıyoruz.
3- 1 Mayıs gösterimize katılacak diğer demokratik kuruluşları DİSK’in çizdiği sınırlar içinde kalmaya çağırıyoruz. Aksi
takdirde, DİSK’in dışından yapılabilecek müdahalelerin doğuracağı olaylardan DİSK sorumlu olmayacaktır.
Bu arada her türlü yasal işlemi tamamlamış olan DİSK’in 1 Mayıs afişlemesi sırasında dışarıdan yapılan silahlı saldırıların
sorumlularının yakalanmaması, tarafsızlığın lâfını edenlerin bu tür olaylardan yarar umduklarını göstermiştir.
Aldığımız bilgilere göre İstanbul dışında kalan bazı bölgelerde DİSK dışındaki bazı kuruluşlar tarafından 1 Mayıs gösteri-
leri düzenleneceğini öğrenmiş bulunuyoruz. DİSK’e bağlı sendikalarımızla tüm üye işçilere kamuoyuna şu hususları bir
kez daha hatırlatmakta yarar görüyoruz.
1- Uluslararası işçi sınıfının birlik-mücadele-dayanışma günü olan 1 Mayıs’ı tüm ülkelerde sadece sendikalar örgütler.
2- Bu yıl 1 Mayıs DİSK tarafından ve sadece İstanbul’un Taksim alanında kutlanacaktır.
3- Taksim alanına doğru yürüyüş saat 14’de başlayacaktır.
4- DİSK’in saptadığı ve onayından geçen sloganlar sendikalarımıza bildirilmiştir. Tüm DİSK üyeleri, işçi sınıfının disipli-
nine uyarak ve tahriklere kapılmadan, tehditlere kulak asmadan 1 Mayıs günü İstanbul dışında yapılacak hiçbir göste-
riye katılmayacaklardır.
Kaynak: DİSK dergisi, Sayı 35-36, Mayıs-Haziran 1977.
karar veriyorsun. Senin meselen Tak- kurtaramadık. Her içine karıştığımız sol
sim’de revizyonistlerle. Yani onunla içi çatışmayı, bir provokasyon olarak ni-
hesaplaşacaksın. telemiş olsak da, kendimizi bundan kur-
tarmak mümkün olmadı.
Kurtuluş dergisinden Mahir Sayın’ın de-
ğerlendirmeleri ise şöyleydi: 197
1 Mayıs, tam bu provokasyon için oluş-
Yürüyüş
turulmuş bir ortamdı. Öncesinde burju-
va basını 1 Mayıs’ta solcuların birbirini
DİSK’in ve Maden-İş’in yöneticilerinin bü-
kıracağına dair çok yoğun propaganda-
lar yapmıştı. Bu propagandayı yapabil- yük bölümü Beşiktaş kolunda başlayacak
meleri için, doğrusu sol da epey ciddi bir bir yürüyüşle Taksim’e yönelecekti. Sa-
malzeme sunmuştu. Yani bundan ken-
dimiz de azade değiliz. Biz de o provoka- raçhanebaşı’nda da bir DİSK yürüyüş kolu
tif ortamın bir öğesi olmaktan kendimizi vardı. DİSK’e bağlı sendikaların bazı yöne-
197 Atay (2013). ticileri de Saraçhanebaşı’nda görevliydi.
1 Mayıs 1977
yürüyüş kolu,
Unkapanı
tarafı, Aydın
Çetinbostanoğlu.
Beşiktaş ve Saraçhanebaşı’nda işçiler ve kadar uzanan Barbaros Bulvarı’ndaki yü-

mitinge katılacaklar sabahın ilk saatlerin- rüyüş kolunda durum daha sakindi.
den itibaren toplanmaya ve öğle saatlerin-
Saraçhanebaşı’nda toplanan yürüyüş ko-
de yürüyüşe başlamışlardı.
lunun ön saflarında Maden-İş’in Topka-
Akşam saatleri yaklaştıkça özellikle öğle pı ve Silahtar bölgelerinden işçiler vardı.
saatlerinden beri Tarlabaşı Caddesi’nde DİSK’e bağlı diğer sendikaların çoğunlu-
bekleyen gruplarda yorgunluk ve gerilim ğu da bu koldan yürüyüşe katıldı. Kurtu-
1 Mayıs 1977 yürüyüş
ortaya çıktı. Bu durum yürüyüş kolunda luş grubu da bu koldaydı. Öğle saatlerinde
kolu, Unkapanı gerilimin bir ölçüde yükselmesi ile sonuç- “Üçlü İttifak” veya “Üçlü Blok” diye adlan-
tarafı, Aydın
Çetinbostanoğlu. landı. Balmumcu’dan itibaren Beşiktaş’a dırılan Halkın Yolu, Halkın Birliği ve Halkın
Kurtuluşu gruplarına bağlı binlerce kişi
Belediye Sarayı’nın önünde toplanmışlar-
dı. Halkın Sesi (TİKP) grubu ise daha önce-
den yürüyüşe ve mitinge katılmayacağını
açıklamıştı.
Üçlü İttifak, kendi yayın organlarında her

ne pahasına olursa olsun yürüyüşe ve mi-
tinge katılacaklarını açıklamıştı. DİSK yö-
netimi ise bu grubun mitinge katılımına
karşı çıkıyordu. Miting öncesi her iki ta-
rafın yaptığı açıklamalar gerilimi yük-
seltmişti. DİSK yönetimi, işçiler ve diğer
Yürüyüş Kolu Tanıklıkları

Dönemin Maden-İş yöneticilerinden Selim Mahmutoğlu:
“Söz konusu grupların Taksim Meydanı’na doğru yürümelerine bir itirazımız yoktu. Bu nedenle de bizimle birlikte yü-
rümelerine herhangi bir engel çıkarmadık. Ancak aramıza ve alana girmelerine izin vermeyecektik. Bunda kararlıydık.
Çünkü alana girip olay çıkaracaklarını biliyorduk zaten bunu da gizlemiyorlardı. Tabii mitingin tüm sorumluluğu bizim
üzerimizdeydi. Olay çıkmasını da biz engelleyecek, güvenliği de biz sağlayacaktık. Bu çerçevede yürüyüş kortejinin ni-
zamı ve sıralanması çok önemliydi, öncelikle bunu belirledik. Üçlü Blok’u en arkaya aldık. Elimizdeki telsizlerle alandan
bilgi alarak ve korteji yavaş yürüterek miting bitmeden alana girmemeye karar verdik. Nitekim Taksim’e, daha doğrusu
Tarlabaşı sapağına geldiğimizde DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler’in konuşması bitmişti. Dolayısıyla miting de bitmiş-
ti. Miting bitti ama olaylar da aynı anda başladı. Söz konusu grubun alana girmesini önlemek için DİSK görevlilerinden
oluşan 2-3 bin kişilik bir barikat kurduk. Ayrıca ben Maden-İş’e ait bir araç ile yolu kapatmaya çalıştım. Ancak barikata
yüklenmeye başladılar. Ve bizim bulunduğumuz bölgede ilk silah sesi bu grubun içinden geldi.”
Kaynak: Maden-İş Tarihi Çalışma Grubu (2017), Derinden Gelen Kökler, Cilt 2, İstanbul: Sosyal Tarih Yayınları ve Birleşik Metal-İş ortak yayını;
Durumun Üçlü Blok’tan görünüşü:

Üçlü Blok’taki Halkın Yolu grubunun yöneticilerinden olan Kâmil Aslantürkoğlu yürüyüş kolundaki olayları 2012 yılın-
da şöyle anlatmıştı:
“1 Mayıs’ta Saraçhane’de toplandığımızda, bizim önümüzde, DİSK kortejinin en arkasında elinde tornadan çıkmış so-
palar olan bir grup işçi ve bir de o zamanlar Anadol’un çıkardığı böcek denilen araçlar vardı. DİSK’ten adını hatırlaya-
madığım bir yetkili geldi. Biz, ‘Ortak slogan dışında slogan atmayacağız’ dedik. Bütün gruplarla konuştuk. ‘Ne Ameri-
ka ne Rusya’ sloganı vardı, ‘Kahrolsun sosyal emperyalizm’ sloganı vardı. Bunları atmayacağımızı, ‘Yaşasın 1 Mayıs’ gibi
o zaman belirlenen üç dört ortak sloganı atacağımızı söyledik. Bu sloganları zaten DİSK ve DİSK’in kortejindeki bütün
gruplar atıyordu. ‘Bunları atarak mitinge katılalım, bu bütün işçi sınıfının bayramı. Adı üstünde birlik ve dayanışma günü.
Burada kimse kimseye yasak uygulayamaz. Taksim Meydanı kimsenin özel malı değil’ dedik. … Bizimle görüşen DİSK’li
çok sekter bir arkadaştı. Kestirdi attı: ‘Hayır, bizim kararımız var. Bu merkezi bir karardır. Mitingi biz organize ediyoruz,
sorumlusu biziz. Miting DİSK’in sorumluluğunda ve olay çıkmayacak diye valiliğe, emniyet müdürlüğüne taahhütte
bulunduk. Siz istiyorsanız ayrıca kendi mitinginizi yapın bizi ilgilendirmez, biz burada kesiyoruz korteji’ dedi.”
Kaynak: Korhan Atay (2013), 1 Mayıs 1977, İstanbul: Metis Yayınları.
gençlik grupları ile Üçlü İttifak arasında sağlam bir güven-

lik duvarı oluşturarak Üçlü İttifakın en arka sıralarda yürü-
mesine izin verdi. Taksim’e gelinceye kadar önemli bir olay
yaşanmadı.198
Mİtİng AlanI
Taksim Meydanı bir önceki yıla göre daha da kalabalık ve coş-
kuluydu. Kadınların katılımı da 1 Mayıs 1976’ya göre daha faz-
laydı. Türküler, marşlar söyleniyor, halaylar çekiliyordu. Mey-
danda renk renk flamalar, pankartlar ve dövizler göz alıyordu.
198 Derinden Gelen Kökler-2. 1 Mayıs 1977 Taksim Meydanı.
değiştirilmesi önerisini mitinge katılan-

ların oyuna sundu. Öneri coşkuyla kabul
edildi. Türkler gecikmeyi dikkate alarak
konuşmasını 45 dakika yerine 15-20 daki-
kada bitirmeyi planlamıştı. Bu nedenle ba-
sına dağıtılan konuşmanın bazı bölümle-
rini okumamıştı. Bu sırada görevlilerin bir
bölümü ile Anadolu ve Trakya kentlerin-
den gelenler dönüş hazırlığına başlamış-
tı. Türkler konuşmasının sonuna doğru
kitleyi saygı duruşuna çağırdı. Saygı du-
ruşunun sonunda sessizlik yerini kitlenin
uğultusuna bırakırken meydanın bir kö-
Bez dövizlerde ve flamalarda sendikal ta- şesinden bir tahta parçasının aniden kırıl-
1 Mayıs 1977,
Taksim Meydanı'ndan leplerin yanında siyasi ve sosyal talepler masına benzeyen sesler duyuldu.199 Bir ta-
bir görünüm.
de vardı. Taksim Meydanı’nın AKM tarafın- bancadan iki-üç el ateş edilmişti… Kemal
da, sol eli kelepçeli bir işçiyi tasvir eden dev Türkler ateş anını gazeteci Nail Güreli’ye
bir bez tablo asılmıştı. Protokol tribünün-
1979 yılında şöyle anlatmıştı:
de çok sayıda yerli ve yabancı konuk yer
Sonuçta miting benim konuşmam-
almıştı. Kürsüde Süleyman Üstün ve Sıt-
la belki bir dakika kadar sonra bitecek-
kı Coşkun heyecanlı konuşmalar yapıyor, ti. Çünkü oradaki konuşma kısaltılmıştı.
mitinge katılan kuruluşları tanıtıyordu. Bu eylemi yaratmak isteyen veya yarat-
mak için görevlendirilen bir takım kişi-
Mitinge 99 sendika ve 53 dernek katıl- ler vardı ki bunu takip ediyorlardı. Nere-
deyse konuşma bitiyor diye bence 1977
dı. Katılan kuruluşların çokluğu nedeniy-
1 Mayıs’ını provoke edenler derhal ace-
le alana girişte ve yerleşimde sorunlar ve le ile hemen patır kütür silahlı eyleme
gecikmeler ortaya çıktı. Bu nedenle Kemal geçiştiler konuşmanın son dakikasında.
… Demişler ki bunun konuşması 40-45
Türkler konuşmasına ancak 18.30’a doğru
dakika sürer en azından. Bir de bakmış-
başlayabildi. lar ki 45 dakika değil 10 dakika, 13 daki-
ka geçmiş. Ve neredeyse miting iki-üç
dakika sonra başladığı gibi heybetiyle
Türkler Kürsüde bitiyor. O sırada (birisi) silahı patlatıyor.
DİSK Genel Başkanı Türkler konuşmasın- Türkler atışın yapıldığı yer konusundaki
da dünyadaki siyasal gelişmelerden, ulusal gözlemini şöyle açıklamıştı: “Önce Adalet
kurtuluş hareketlerinden, sosyalist ülke- Partisi binasının olduğu yerden bir veya
lerin başarılarından söz etti. Türkler, dün- iki el silah atışı yapıldı. Ondan sonra da Su-
ya barışı ve silahsızlanmaya vurgu yaptı, lar İdaresi’nin üzerinden üç el arka arka-
Türkiye’deki durumu anlattı ve MC Hükü- ya ateş edildi. Sesler mısır patlaması gibi
meti’ni eleştirdi. geliyordu.”200
Türkler konuşmasında Taksim Mey- 200Nail Güreli (2006), 1 Mayıs 1977, İstanbul: Ozan Yayıncılık,
danı’nın adının 1 Mayıs Meydanı olarak ss. 168-171.
1 MAYIS 1977 SLOGANLARI
1 MAYIS SLOGANLARI VE BELGİLERİ Bez veya Karton Dövizlere Yazılacak Seçmen Yaşı 18
Sadece İstanbul’da kutlanması ka- Sözler Yurt Dışındaki İşçilere Oy Hakkı
rarlaştırılan 1 Mayıs için Merkez Ter- Faşizme Karşı Mücadelede İşçi Sını- Eğitim Özgürlüğü - Eğitim Güvenliği
tip Komitesi, 15 Nisan günü yaptığı fı Ön Safta
toplantıda, 1 Mayıs kutlama törenin- Can Güvenliği
Tüm Çalışanlara Sendikalaşma, Toplu
de kullanılacak belgileri de sapta- Olağanüstü Yargıya Son
Sözleşme ve Grev Hakkı
dı. Karton ve bez dövizlere yazılacak
Faşizm: Zulüm Açlık ve Yokluk Rüşvet ve Kayırma Düzenine Son
ve topluca söylenecek olan slogan-
lar, DİSK’e bağlı sendikaların genel Demektir 1 Mayıs İşçinin Emekçinin Bayramı
merkezlerine gönderildi. Öte yandan, Faşizme Geçit Yok Her İş Yerinde Kreş
1 Mayıs gösterisi için. Saptanan bu
sloganların dışına çıkılmaması zorun- Sendika Seçme Özgürlüğü Her Mahallede Çocuk Bahçesi
luğu kamuoyuna duyuruldu. Sapta- Lokavt Hak Değil, Suçtur Silahlanma Yarışına Son
nan ve 977/59 no.lu DİSK Ajansı’yla
Faşizme Karşı Tüm Demokratik Güç- Savaşsız ve Sömürüsüz Bir Dünya
açıklanan slogan ve belgiler şöyleydi:
lerin Birlikte Mücadelesi Fantom Değil Kreş-Tank Değil İş
Faşizme Geçit Yok
141 ve 142’ye Hayır 1 Fantom=300 Köye Okul
İşçiyiz Güçlüyüz Devrimlerde
NATO’ya CENTO’ya Hayır 1 Fantom=750 Aileye Ev
Öncüyüz
Eşit İşe Eşit Ücret 1 Fantom=20.000 Çocuğa Kreş
İleri Demokratik Bir Düzen
Sınırsız Grev Hakkı! Kadın-Erkek Faşizme Karşı Elele
Genel Grev Hakkımız Söke Söke
Alırız İş Güvenliği İstiyoruz Fabrikalarda Biz Tarlalarda Biz Biziz
Bağımsız Türkiye Petrol ve Tüm Madenler Hayatı Yaratan
Millileştirilmeli Çocuklarımızı Öldürülsün Diye
DGM’yi Ezdik Yaşasın DİSK
Genel Grev Hakkı Doğurmadık
Hak Verilmez Alınır
DGM’yi Ezdik. Yaşasın DİSK Evlat Acısına Son
Referandum Hakkımız Söke Söke
Alırız Savaşa Karşı Barış, Sömürüye Kar- Dünya Silahsızlanma Konferansı
şı Savaş Toplansın
BU ALAN 1 Mayıs Alanı
Suntaya Cuntaya Hayır Topraklarımız ABD’ye Değil, Yoksul
1 Mayıs, 1 Mayıs İlk Dileğimiz Yaşata- Köylüye Verilsin
cak Seni Tunç Bileğimiz Demokratik Seçim Hükümeti
Kölelik Anlaşmalarına Hayır
Hehey de hey DİSK’in Sesi Bu MC’ye Son
Faşizmin Zindanlarında Yatanlara
İşçiler Birleşin-İşçiler Birleşin Yaşasın İşçi Sınıfının Birliği Özgürlük
İşçiler Geliyor-İşçiler Geliyor 40 Saatlik Çalışma Haftası İleri Demokratik Bir Düzen
Barış-Birlik-Dayanışma İşçi Memur Ayırımına Hayır Faşist Yuvalar Dağıtılsın
1 Mayıs Belgileri Tarım İşçilerine Demokratik İş Yasası Faşist Canilerden Hesap Sorulsun
1 Mayıs Emeğin Bayramı Tüm Çalışanlara Sigorta Hakkı İşkencecilerden Hesap Sorulsun
1 Mayıs, 1 Mayıs İlk Dileğimiz Yaşata- Tüm Çalışanlara İşsizlik Sigortası Umudumuz İşçi Sınıfı
cak Seni Tunç Bileğimiz
Herkese İş Geliyoruz Zincirleri Kıra Kıra Sömü-
Yaşasın 1 Mayıs rünün Temellerine Vura Vura
Aracıya Tefeciye Sömürüye Son
Ya Hep Beraber Ya da Hiç birimiz Kur- Banka-Sigorta Millileştirilmeli
Yasa Önünde Eşitlik
tulmak Yok Tek Başına
Özgürlükler İçin İleri Patronların Kara Listesi İşçilerin Şe-
1 Mayıs, İşçi Sınıfının Uluslararası Bir- ref Belgesidir
lik Mücadele ve Dayanışma Günü Sömürüye hayır!
Vergilerimiz İşverenlere Kredi Bize
Bütün Ülkelerin İşçileri, Birleşin! Emekten Yana Düzen Değişikliği Panzer-Cop
Yaşasın Bağımsızlık Demokrasi Barış Demokratik Bir İş Yasası 13, 17, 24. Kaynak: DİSK dergisi, Sayı 35-36, Mayıs Ha-
ve Toplumsal İlerleme Savaşımı Maddeye Hayır ziran 1977.
TÜRKLER’İN 1 MAYIS 1977 KONUŞMASI
İşçiler, emekçiler, ilericiler, yurt- 1 Mayıs 1886 tarihinde Amerikan yürüyorlar. 48 yıllık yasakla-
severler, tüm alınteriyle geçi- işçi sınıfı 8 saatlik işgünü için ülke madan sonra işçi sınıfının siya-
nenler, Dünya sendikal hareke- çapında genel greve gitti. Üre- sal özgürlüğe kavuştuğu İspan-
tinin önde gelen üyeleri, değerli tim durdu. Genel Grevi bastırmak ya’da demokratikleşme hareketi
yabancı konuklarımız, ilerici ku- üzere büyük sermaye sahipleri- ilerliyor. Fransa’daki son mahal-
ruluşların sayın yöneticileri ve nin emrindeki baskı güçleri hare- li seçimler halkın birleşik gücünü
üyeleri, sayın basın emekçile- kete geçti. Amerikan işçi sınıfının temsil eden sol partilerin zaferiy-
ri, örgütümüzü yaşatan, yücel- bu demokratik hareketini kan ve le sonuçlandı. Şili’de, işçi sınıfını
ten, bugünlere getiren yiğit DİSK ateşe boğanlar dört işçi önderi- ve katledilen Halkın Birliği hükü-
üyeleri, ni astırmaktan kaçınmadılar. Ası- metinin liderlerinden Korvalan’ın
lanlar arasında bulunan bilinçli işçi serbest bırakılması faşist Pino-
Bugün 1 Mayıs. Bugün uluslarara-
önderi Parsons en son şu söz- şe çetesinin gerilemekte olduğu-
sı işçi sınıfının birlik-mücadele ve
lerle tüm ülkelerin emekçilerine nu gösterdi. Bugün emperyalist
dayanışma günü. Bugün işçi bay-
seslendi: “Eğer asılırsam, cani ol- güçlerin desteklediği ırkçı, faşist
ramı. Bayramımız hepimize kutlu
duğumdan değil, sosyalist oldu- rejimlere karşı yiğitçe direnen si-
olsun. Hepinizi Türkiye Devrimci
ğumdan asılacağım.” Bu dört işçi yah Afrika halklarıyla dayanışma-
İşçi Sendikaları Konfederasyonu
önderini Amerikan parababala- mızı dile getiriyoruz.
(DİSK) adına coşkuyla ve içten-
likle selâmlarım. rının kanlı ellerinden kurtarmak Ulusal kurtuluş savaşlarının ve
için tüm ülkelerin işçileri hareke- uluslararası işçi hareketinin en
Şu anda yüzmilyonlarca emekçi te geçti. Böylece 1 Mayıs, bütün başta gelen destekçisi olan sos-
sömürüsüz, baskısız ve savaşsız dünya emekçilerinin sermayenin yalist ülkelerin barış saldırısı ve
bir dünya özlemini haykırıyor. Şu egemenliğinden kurtuluş sava- çok yönlü başarıları emperyalist
anda, açlıktan ölen Afrikalı kar- şımını bayraklaştıran uluslara- saldırganlığı frenliyor. Kalıcı ve
deşlerimizin acısıyla haykırıyo- rası dayanışma günü haline gel- sürekli bir dünya barışı için veri-
ruz. Bugün, parmakları ve dili ke- di. 1886 yılından bu yana 1 Mayıs, len savaşım ilerleyip, güçlendikçe
silen ünlü Şili’li şarkıcının, kendi aynı düşünce etrafında birleşmiş, savaş doğuran emperyalist, şo-
hükümetini korurken katledilen kenetlenmiş olan bütün dünya ven ve militarist merkezlerin ge-
Şilili işçi arkadaşımızın öfkesini proleterlerinin birlik-mücadele rilemesi hızlanıyor. Bu gerçekle-
dile getiriyoruz. Bugün, kendi dü- ve dayanışma günü olarak büyük re rağmen, barış-yumuşama ve
zenlerini kurmuş olmanın büyük gösterilerle kutlanmaktadır. silahsızlanma savaşımının başını
sevinci içinde olan Sovyet, Bul-
Her geçen yıl 1 Mayıs’lar daha bü- çeken sosyalist ülkelere saldıran-
gar, Vietnamlı ve diğer sosyalist
yük bir coşkuyla daha geniş kit- ları, leke sürmeye kalkanları barış
ülkelerin emekçilerinin sevincini
ve ilerlemenin, işçi sınıfının düş-
paylaşıyoruz. leler tarafından ve daha bilinçlice
manları olarak lânetliyoruz.
kutlanmaktadır. Çünkü sömürü,
Neden bir başka gün değil de, bu-
baskı ve zulüm alanları daralırken, Emperyalist güçler ve yerli or-
günü uluslararası işçi sınıfının bir-
barış-refah-özgürlük ve dostluk takları halkımızla diğer ülkele-
lik-mücadele ve dayanışma günü
dünyasının sınırları genişlemek- rin halkları arasında düşmanlıklar
olarak kutluyoruz?
tedir. Üreten insanlığın, emekçi- yaratmaya özel bir özen gös-
1 Mayıs’ın tarihi çok eskilere da- lerin düzeni olan sosyalizm hız- teriyorlar. Silahlanmayı kışkır-
yanır. Fakat bütün ülkelerin işçi- la ilerlemekte ve yeni başarılar tıyorlar. Amaçları, sömürü, kâr
leri 1 Mayıs 1886 hiç bir zaman elde etmektedir. Bugün Angola, ve baskı düzenini aklamak, hız-
unutmazlar. 1 Mayıs’ın temelin- Vietnam, Mozambik, Laos halkla- la artan askeri harcamaları haklı
de işçi sınıfının birliği, mücadelesi, rı emperyalist ve yerli gerici güç- göstermektir. Oysa biz tüm ül-
dayanışması ve parababalarının lerin elinden kurtardıkları ülkele- kelerin emekçileriyle düşman-
zulmü yatmaktadır. rinde sosyalizm hedefine doğru ca değil, dostluk-dayanışma ve
barış içinde yaşamak istiyoruz.
Bu nedenle örneğin Ege ve Ak-
deniz’in düşmanlık ve gerilim ala-
nı değil, tersine halkların dostluk
ve barış bölgesi olmasını ve tüm
komşularımızla saldırmazlık an-
laşmaları yapılmasını istiyoruz.
Bir avuç emperyalist silah te-

keline milyarlar kazandıran top,
tank, savaş uçakları değil eğitim
ve sağlık tesisleri kreş, konut ve
yeni işyerleri istiyoruz. Uluslara-
rası sorunların şiddet yoluyla de-
ğil barışçı ve karşılıklı görüşmeler
yoluyla çözümlenmesini savu-
nuyoruz. Kendi ülkemizde ve tüm
dünyada genel bir silahsızlanma
ve tüm askeri blokların kaldırıl-
masını istiyoruz. Bu nedenle, sal-
dırgan NATO’dan ve CENTO’dan
çıkmak, ikili kölelik anlaşmaları-
nı yırtmak, tüm yabancı üsleri ve
askerleri ülkemizden atmak için
savaşım veriyoruz. Ulusal güven-
liğimiz ve ulusal bağımsızlığımı-
zın gerçekten sağlanması ancak
bu şekilde olanaklıdır. Ulusal çı-
karlarımızı ve dünya barışını en
önde tutan bağımsızlıkçı ve ba-
rışçı bir dış politikanın önde gelen
savunucularıyız.
Böylesi bir dış politika ancak ba-

ğımsızlık ve barış düşmanı büyük
sermayenin düzeni yerine işçi sı-
1 Mayıs 1977 Kemal Türkler konuşmasını yaparken, Fotoğraf: Aydın Çetinbostanoğlu.
nıfımızın ve tüm emekçi halkımı-
zın kendi düzeninin kurulmasıy- Faşist tırmanış kimseyi yanılt- demokrasi savaşımının gelişimini
la olanaklıdır, işçi sınıfımızın baş masın. Tüm dünyada olduğu gibi, durdurmak istiyorlar. Bu arada sol
çektiği sosyalizme açılan ile- ülkemizde de faşizm ve gericilik görünüp MC ile beraber vuranlar
ri demokratik bir düzen savaşımı cephesi geriliyor. Milliyetçi Cephe bu kanlı oyunun aktörleri arasında
önündeki engelleri devire devire ve onunla beraber tekelci serma- yer alıyorlar, İşçi sınıfımızı sırtın-
ilerliyor, Tüm dünyada olduğu gibi yenin suntacı partisi geriledikçe dan hançerleyen demokrasi sava-
ülkemizde de siyasal güçler den- azgınlaşıyor. şımını rayından çıkarmak isteyen
gesi insanca özgür bir yaşam is- bu maocu bozkurtlar ve benzeri
teyen halkımız ve ilericilik cephesi MC’nin emrindeki kiralık ölüm şe- maceracı, bozguncu akımlar faşist
lehine değişmekte devam ediyor. bekeleri kanlı cinayetler işleyerek tırmanışa hizmet ediyorlar.
Büyük sermaye sahiplerinin vergilerin, yoksulluğun tek so- Kültür Sarayı önünde duran pa-
amacı, ölüm korkusunun evle- rumlusu olan ve bu küçük sömü- nodaki işçinin bir elini bağlayan
re kadar girdiği, kimin resmi gü- rücü azınlığın hesabını bozacağız. yasağı kaldıracaktır. Korkuyorlar,
venlik görevlisi, kimin faşist ko- Hem faşizm tehdidini hem de bü- korkacaklar, korksunlar. Geliyo-
mando olduğunun bilinmediği bir yük koalisyon oyununu param- ruz, geleceğiz yakındır.
ortam yaratarak geniş emek- parça edeceğiz. Demokratikleş-
me hareketini, ileri demokratik bir Acil görevimiz olan faşist tırma-
çi kitlelerin oy özgürlüğünü ön-
düzen savaşımını ve işçi sınıfımı- nışı durdurmak ve demokratik
lemektedir. MC’nin gerilediğini
zın devrimci hareketinin gelişimi- hak ve özgürlüklerimizi genişlet-
gören büyük sermaye sahipleri-
ni durdurmaya çalışan gerici-fa- mek açısından önümüzdeki haf-
nin hesabı açıktır. Bu sömürücü-
şist güçlere unutamayacakları bir taların büyük bir önemi vardır.
ler ve işbirlikçiler şebekesi büyük
ders vereceğiz. Sosyalizme açılan ileri demok-
koalisyon adını verdikleri MC ve
ratik bir düzen hedefi doğrul-
muhalefetin ana güçlerinden olu- Resmi görevli sıfatıyla ülkemizin tusunda aldığımız kararın haya-
şan yeni bir koalisyona oynuyor- iç işlerine karışan ve CIA hesabına ta geçmesi için çalışmalıyız. Bu
lar. Bu oyunun gerçekleşmesi için çalışan Amerikalıların kirli oyunla- nedenle önümüzdeki haftalar-
de ülkemizin her yerinde özellikle rını açığa çıkaracağız. Dün DGM’yi da MC’nin ve tüm gerici-faşist
son günlerde kanlı saldırı olayları ezen işçi sınıfımız kendi örgütlü güçlerin bozgunu için güçlerimizi
düzenliyorlar. Böylece ya faşizm güçlerinin öncülüğünde durma-
birleştirmeliyiz.
gelir ya da bu koalisyon kuru- dan, bıkmadan ve yılmadan sos-
lur tehdidini savunuyorlar. İşsiz- yalizm hedefine doğru yürüme- DİSK’in güncel kararının ne ol-
liğin, hayat pahalılığının ve artan ye devam edecektir. İşçi sınıfımız duğunu biliyorsunuz. Bu ilişkin
1 Mayıs 1977 Kemal Türkler konuşmasını yaparken, Fotoğraf: Aydın Çetinbostanoğlu.

kararımızın en birinci nedeni de- Buradan sizler adına tüm işçile- dayanışmalarını dile getiren çe-
mokratik bir ortamın koşulları- re, emekçilere ve yönetimi ihanet şitli ülkelerin sendikal örgütlerini
nı yaratarak ekonomik ve siyasal içinde olan tüm Türk-İş üyelerine
DİSK adına bir kez daha içtenlikle
savaşımımıza konan tüm yasak- sesleniyorum. Sınıf kardeşlerim:
selâmlıyorum.
ların kaldırılmasını sağlamaktır. Hepinizi az önce bildiğinizi belirt-
En başta, 141 ve 142’nci madde- tiğim DİSK’in kararına katılmaya Yabancı konuklarımız ve işçi sını-
lerin iptalini, referandum-genel çağırıyorum. Daha ileri hak ve çı-
fımız önünde DİSK’i dünya sen-
grev ve tüm çalışanlara eksiksiz karlar için sömürüsüz ve baskı-
sendikalaşma haklarının tanın- sız bir düzen için hepinizi DİSK’te dikal hareketinden koparma he-
ması, kısıntısız grev hakkı ve lo- birleşmeye çağırıyorum. Türk-İş sapları yapanlara sesleniyorum.
kavtın yasaklanmasını istiyoruz. yönetimini ihanetle suçlayan, işçi Elde ettiğimiz her demokratik
Tüm işçiler, emekçiler, tüm ileri- sınıfımızın gücüne ve sınıf sendi- kazanım DİSK’i dünya ilerici sen-
ciler faşist cinayet ve saldırıların kacılığına inanan DİSK dışındaki
dikal hareketine daha da yaklaştı-
sorumlularının yakalanarak ce- tüm sendikaların yöneticileri olan
arkadaşlarıma sesleniyorum: İşçi racak ve ulusal sendikal hareketi-
zalandırılmasını istiyor. İlericile-
rin, yurtseverlerin kaatillerinden sınıfının ortak çıkarları için güç ve miz uluslararası sınıf sendikacılığı
mutlaka hesap sorulmalıdır. Bu eylem birliğine girelim. ile bütünleşecektir.
kararımızın gerekçesini yayınla- Dağılmadan önce son DİSK Genel
dık. Bu gerekçede belirttiğimiz is- Burada önemli bir konuyu bir kez
Temsilciler Meclisi toplantımız-
temlerin hayata geçmesi ancak daha vurgulamak istiyorum. He-
da bugün sizlere sunulmak üzere
ve ancak parlamento içindeki ve kararlaştırılmış olan öneriyi açık- pinizi demokratik bir kazanım
dışındaki tüm ulusal ve demokra- lıyorum. Onayladığınız takdir- olan oylarınıza sonuna kadar sa-
tik güçlerin eylem ve güç birliğine de bu öneriyi DİSK olarak İstan- hip çıkmaya çağırıyorum.
bağlıdır. Bu birliği sağlayacak olan bul Belediye Meclisi’ne ileteceğiz.
tek güç işçi sınıfımızdır. Şimdi soruyorum: DİSK’in öncülüğünde düzenle-
Sizler adına tüm ilerici, demok- nen 1 Mayıs uluslararası işçi sını-
En onurlu ve görkemli gününü 1
ratik örgüt ve güçlere sesleniyo- Mayıs 1976’da ve 1 Mayıs 1977’de fının birlik-mücadele ve dayanış-
rum: faşist tırmanışı durdurmak yaşayan bu alanın adının 1 Mayıs ma gününe katılan ve katılmayan
ve toplum yaşamını demokratik- Alanı olarak değiştirilmesini isti- tüm işçi, emekçi kardeşlerimi tüm
leştirmek için işçi sınıfımızın ön- yor musunuz?
ilericileri coşkuyla selâmlarım.
cülüğünde güç ve eylem birliğini
geliştirelim. Şimdi sizleri Türkiye ve ulusla-
YAŞASIN ULUSLARARASI İŞÇİ
rarası işçi sınıfının, tüm dünya
1 Mayıs 1977, birlik-mücadele ve emekçilerinin sömürüsüz baskı- DAYANIŞMASI
dayanışma çabalarımızda yeni bir sız ve savaşsız bir dünyada ya-
dönüm noktası olsun. YAŞASIN DÜNYA SENDİKAL
şaması için yaşamları boyunca
savaşım vermiş olan eski Genel HAREKETİNİN BİRLİĞİ
51 yıllık yasağı kırarak kutladı-
Sekreterimiz İbrahim GÜZEL-
ğımız 1 Mayıs 1976’dan bu yana YAŞASIN TÜRKİYE İŞÇİ SINIFI
CE’nin tüm ilericilerim yurtse-
DİSK’in sayısal gücü yarım mil-
verler ve sosyalistlerin unutul- YAŞASIN DİSK
yonu aştı. Bugün hedefimizi bir
maz anısı için saygı duruşuna
kez daha tekrarlıyorum: 1 Milyon-
çağırıyorum. İLERİ DEMOKRATİK BİR DÜZEN
luk DİSK için ileri! Sınıfımızın sen-
dikal birliğini sağlamak için ile- 1 Mayıs gösterimize katıla- İÇİN İLERİ
ri! Sınıf sendikacılığının bayrağını rak veya destek mesajları gön- Kaynak: DİSK dergisi, Sayı 35-36, Mayıs-Ha-
tüm işyerlerine dikmek için ileri! dererek Türkiye işçi sınıfımızla ziran 1977.
Ateş, Panİk ve Katlİam kafatası kırığı ve 5’i kurşun yarası sonu-

cunda toplam 34 kişi hayatını kaybetmişti.
Miting alanındaki ilk ateşten sonra olan- Ancak sonraki yıllarda DİSK Basın-Yayın
ları, tanıklıklara göre şöyle özetlemek Dairesi Müdürü Fahrettin Engin Erdoğan
mümkündü: tarafından yapılan bir araştırma katliam-
•İlk ateşten sonra Sular İdaresi’nin üs- da ölenlerin sayısının 41 kişi olduğunu or-
tünden ve Intercontinental otelinden ateş taya koydu.
açılmıştı.
•Bu seri ateşlerden sonra polis panzerleri İlk Ateş Nereden ve NasIl
meydana girmişti. AçIldI?
•Panzerlerin alana girmesinin ardından
Politika gazetesi 7 ile 14 Mayıs 1977 tarih-
ses bombaları patlatılmış, su sıkılmış, ca-
navar düdükleri çalınmıştı. leri arasında, miting alanındaki görev-
li sendikacıların, işçilerin, gazetecilerin ve
•Bazı polis otomobilleri etrafa ateş ederek
meydandan uzaklaşmıştı. demokratik kuruluş yöneticilerinin olay
konusunda hatırladıklarını ayrıntılı olarak
Olayı yaşayanların ezici çoğunluğu seri
yayımladı. 201 Gazeteci Nail Güreli bu anlatı-
ateşlerin yoğunlaştığı yerler olarak Su-
lar İdaresi’ni ve Intercontinental otelini lara 1 Mayıs 1977 konusunda yazdığı kita-
gösteriyorlardı. bında özetleyerek yer verdi. Gerek Nail Gü-
Savcılık iddianamesine göre seri ateşler reli gerekse başka kaynaklardan derlenen
ve polis panzerlerinin yol açtığı panik so- tanıklıkların bir kısmını aktarıyoruz.
nunda 28’i ezilme ve boğulma sonucu, 1’i 201 Güreli (2006), ss. 131-148.
1 Mayıs 1977
alanda paniğin
başladığı anlar,
Fotoğraf: Aydın
Çetinbostanoğlu.
Kemal Türkler (DİSK Genel Başkanı): “Su-

lar İdaresi’nin duvarının üstünde patır-
tı olunca ben konuşmayı kesmedim ama
o tarafa doğru baktım. Çünkü burada bir
dalgalanma, bir karışma durumu meydana
gelmişti. Sular İdaresi’nin üstünden kıvıl-
cım şeklinde görünüyordu o ateşler. Yanıp
sönen ateş böcekleri gibiydi.”202
Mehmet Karaca (DİSK Genel Sekreteri): “Bu

olay esnasında kürsünün yan tarafında ya-
bancı konuk sendikacılar için oluşturdu-
ğumuz platformda konuklarla beraber bu-
lunuyordum. Bulunduğumuz yer kuşbakışı
alana hâkim bir yerdi, gelişmeleri görebili-
yordum. Tabii özellikle Intercontinental ote-
li tarafından gelen mermilerden sakınarak.
Olay patladıktan sonra Sular İdaresi tara-
fından ateş edenler üzerlerinde çelik yelek-
leri olan, teçhizatlı güvenlik görevlileriydi.
Kürsünün yanından görebiliyordum onları.
Hatta arka tarafımda Belediye Başkanı Ah-
met İsvan oturuyordu, protokol tribününde.
O tarafa yöneldi, yanındaki görevli polise
işaret ediyordu ‘Bakın oradan ateş ediliyor’
diye. Belediye Başkanını da ittiler oradaki
polisler ‘sen karışma’ anlamında.”
Ahmet İsvan (İstanbul Belediye Başkanı): Memet Ertürk (Maden-İş Genel Sekreteri):
Cumhuriyet,
“Ateş başlamadan önce Abdülhak Hâmit “Alan doldu. Kemal Türkler’in konuşması 3 Mayıs 1977.
Caddesi istikametinden meydana doğru,
başladı, bitmesine yakındı. Ben kürsüdey-
Sular İdaresi’nin duvarına doğru kaçışma-
dim o arada. Sağ taraftan iki el silah sesi
lar başladı. İlk bakışta ben bunun kaçışma
geldi. Bir iki el ateşten sonra bir dalgalan-
olduğunu da fark etmedim. Çok hızlı olarak
ma oldu kitlede. Bir an sessizlik oldu. On-
o tarafa doğru koşmalar başladı. Ondan bi-
dan sonra çeşitli yönlerden silah sesi gel-
raz sonra ateş sesi gelmeye başladı. Şimdi
meye başladı. Sonradan o taraftaki görevli
anlaşılıyor ki o kaçışma bizim duymayaca-
arkadaşlardan öğrendiğimize göre ilk ateş
ğımız, arka sokaktan başlamış olan ateşin
Tarlabaşı’ndaki sokaktan gelmiş. Orada
sonucuymuş. Onun sesini duymadık biz.
bizim Uzel’den üç üyemiz öldü.”
Ama artık aşağı yukarı kesin olarak bilini-
yor ki ateş o köşeden başlamış.” Müşür Kaya Canpolat (DİSK Hukuk Dairesi
202 Güreli (2006), ss. 170-171. Müdürü): “Kemal Bey’in konuşmasının bir
SITKI COŞKUN: “KURŞUN YAĞIYORDU, O KÜRSÜDEYDİ”
1 Mayıs 1977’de kürsü sorumlulu- dağılan kalabalığın biraz sonra ye- çıkarttırmayı hedefliyordu. Böyle-
ğu Sıtkı Coşkun’daydı. Sıtkı Coşkun niden toplandığını gördüm. Görev- sine bir panik içinde DİSK görevli-
provokasyon ve saldırı sırasında ve liler de Tarlabaşı’na doğru hareke- leri, özellikle bu görevliler içinde-
sonrasında kürsüde izlediği sakin- te geçtiler. ki ana unsurlar, yani ekip başları
leştirici tutum ve tavırla ölü ve ya- ve en önemli noktaları koruyanlar
Tam o sırada... yaylım ateşi başla-
ralı sayısının artmasını engelledi. görevlerini kurşun yağmuru altın-
dı... Birden her yer karıştı... Bu sı-
DİSK kürsü sorumlusu Sıtkı Coş- da yaptılar. Yer yer vızır vızır geçen
rada sürekli anonsla kalabalığın ve
kun olaylar sonrasında Politika’da kurşunlar altında polis ve panzerle
görevlilerin kürsü etrafında kalma-
yayımlanan yazıda saldırı ve katlia- kitleler arasına barikat kurarak pa-
sını ve görevlilerin görevlerini yap-
mın başlangıcını şöyle anlatıyordu: niğin daha da büyümesini, ezilme-
malarını sağladık.
lerin daha fazla olmasını kesinlikle
Saat 19.00 sıralarında Türkler’in
O sırada, panzerler harekete geç- engellediler.
konuşması bitmek üzereyken son
ti. Bir panzer özellikle Kazancı Yo-
cümlelerde, Tarlabaşı istikametin- Kaynak: Güreli (2006), ss. 170-171.
kuşu ağzına su sıktı. Aynı anda ses
den silah sesleri geldi. Bulunduğum
bombası atıldı. Panik birden arttı... Sıtkı Coşkun
yerden Tarlabaşı ağzında kalabalı-
Tekrar vurgulamak gerek. Pani-
ğın Elmadağ ağzına ve Taksim’deki 1948’de Elâzığ’da dünyaya ge-
ğin olağanüstü artmasına neden
anıta doğru açıldığını gördüm. Önce len Coşkun, 1965’te İstanbul Üni-
oldu panzerler. Bu sırada, Inter-
10-12 el silah sesi duyuldu. Alan versitesi İktisat Fakültesi’ne girdi.
continental’den doğru gelen ateş,
kalabalıktı. Sloganlar bağırılıyordu, Türkiye İşçi Partisi üyesi oldu. Fikir
kürsü üzerine kadar ulaştı. Ben
bu yüzden silah sesleri boğuk du- Kulüpleri Federasyonu’nun İstan-
birkaç kez korunmak için eğildim,
yuldu. Çoğu insan hele yeşilliklerin bul Şube Sekreteri oldu. Haziran
yere yattım kürsüde. Bu arada,
ortasındakiler hemen o anda fark 1968’deki üniversite işgalinde İşgal
ateş bir an duralar gibi oldu. Bun-
etmediler bile. Konseyi üyesiydi. 1974’ten sonra
dan yararlanarak paniği önlemek
Türkiye Komünist Partisi’ne (TKP)
Durumu görünce ve olay çıka- için kitleye tekrar ant içirdim. Panik
cağını anlayınca mikrofonu aldım o anda önlenebildi bir ölçüde, ama girdi. Coşkun TKP’nin Merkez Ko-
ve paniği önlemek üzere koruma panzerler yeniden harekete geç- mite Sendikalar Bürosu Sekrete-
görevlilerini ve kitleyi uyarma- tiler... Alana açılan ateş bilinçliydi, ri olarak çalıştı. 1977 1 Mayıs’ında
ya başladım. Yerlerine dönmele- organizeydi. Kitleyi bir Kazancı Yo- yüzbinlerin üzerine ateş açıldığın-
rini, görevlerini’ yerine getirme- kuşu ağzına bir de kürsüye doğ- da Sıtkı Coşkun, kurşun yağmuru
lerini istedim. Elmadağ yönünde, ru itmeyi, buralarda büyük panik altında kürsüye fırladı, bilinçsizce
kaçmaya çalışan insanları yönlen-
dirmeyi başardı.
1976’da DİSK Örgütlenme Dairesi

müdürü olarak görevlendirildi. Ay-
rıca DİSK Bursa Bölge Temsilcisi
olarak da görev yaptı.
12 Eylül 1980 darbesinden son-

ra 1981’de yurtdışına çıktı. 1990’da
yurda döndü. Türkiye Birleşik Ko-
münist Partisi, Sosyalist Birlik Par-
tisi ve Özgürlük ve Dayanışma
Partisi’nde kuruculuk ve merkez
yöneticiliği yaptı. 1998 yılında ya-
kalandığı hastalık sonucunda 50
Sıtkı Coşkun 1 Mayıs 1977’de kürsüde, Fotoğraf: Aydın Çetinbostanoğlu. yaşında yaşamını yitirdi.
yerinde, daha çok saygı duruşu sırasında- Bu nedenle ‘Haydi arkadaşlar koşun’ falan
1 Mayıs 1977’de
ki o sessizlik anından yararlanan kesim, diyerek alana girişi hızlandırmaya uğraşı- saldırı sonrası alan.
Polislerle konuşan
işi başlattı. Daha doğrusu işi başlatmak yorduk. Tam bu sırada kortejin en arkasın- ortadaki beyaz
pardesülü İstanbul
isteyen kesim o anı seçti. Yani bunu seçiş daki Kurtuluş grubuna, alana girmelerini Belediye Başkanı
anı da önemli. Düşünüyorduk ki herhangi istemediğimiz gruplardan bir baskı oldu. Ahmet İsvan,
Fotoğraf: Aydın
bir olay dağılma anından önce olursa, alı- Korteje sokmak istemediğimiz unsurların Çetinbostanoğlu.
nan tedbirler onu önleyebilir. Ancak da- arasından, onlardır demiyorum ama onla-
ğılma sırasında olursa gerçekten o sırada rın bulunduğu yerden, havaya ateş edildi.
meydana gelecek olayları önlemek müm- Gayet net gördüm. Havada silahlı iki el gör-
kün olmaz. Yani biz ne kadar endişe edi- düm. Ondan sonra, silahlı el sayısı anında
yorsak onlar da o kadar hesaplı bir şekilde on beşe kadar çıktı aynı bölgede. Hem de
dağılma anını seçtiler ve oradaki sessizlik beş metrekarelik bir alanda oldu bu. Bunu
anından yararlanarak ilk silahı patlattılar görünce aracın üzerinden güvenlik görev-
lilerine ‘Yatın’ diye bağırdım. Sağımızdan,
ve arkasını devam ettirdiler.”
solumuzdan vızır vızır kurşunlar geçme-
Murat Tokmak (Maden-İş 1. Bölge Tem- ye başladı ve etraf ana baba gününe dön-
silcisi): “Alan çok sıkışık olduğu için giriş dü. Tam aracın üzerinden atladığım sırada
oldukça yavaş oluyordu. Ancak mitingin birinci kurşunu yedim. Sağ kolumu delip
günbatımından önce bitmesi gerekiyordu. geçmiş. Elimin ağırlaştığını hissettim ama
İstanbul Belediye
Başkanı Ahmet İsvan
ve eşi Reha İsvan
1 Mayıs 1977
mitinginde.
kurşun yediğimin farkında değildim. Gü- bizim Böcek marka aracımızın arka cam-
venlikçi arkadaşlara baktım, kimi yerde ları sert plastiktendi. Arkadan gelen mer-
yatıyor, kimi ayakta duruyordu. Kurşun- miler saçlarımı yalayarak geçiyordu. İn-
lar yanı başımızdan geçiyordu. Yatanlara dim, ön tekeri kendime siper yaparak bir
ateş etmiyorlardı bence, ayakta kalanlara yandan kendimi korumaya bir yandan da
belli bir düzeyden ateş ediliyordu. Çünkü olan biteni anlamaya çalışıyordum.
yüksekten gelseydi yatanları vurabilirler-
“Artık mermiler sadece Tarlabaşı tara-
di ama yerdekiler vurulmuyordu.”
fından değil, Sular İdaresi üzerinden ve
Hanefi Öztürk (Maden-İş 16. Bölge Tem- alandan da gelmeye başladı, aynı anda bir
silcisi): “Konuşma bitti bitecek derken ilk panzer de üzerimize sürekli tazyikli su sı-
silah sesi alana yeni giren grupların bu- kıyordu. Korkunç bir kurşun sesi ve gü-
lunduğu yerden geldi. Sonra Sular İdaresi rültü altındaydık ve artık çevremizi, ken-
ve daha sonra da otelden. Ben o sırada iki dimizi koruyamıyorduk. Arkamızda çok
resmi giyimli polis memuru ve bazı insan- sayıda büfe vardı, herkesi bu dükkânla-
larla birlikte Sular İdaresi’nin önündeki bir ra yönlendirdik ve biz de oralara sığınmak
kulübenin arkasına sığındım. Kurşun yağ- zorunda kaldık. Aracın arka camı kevgir
mur gibi yağıyordu. Uzel işçilerinden uzun gibi olmuştu, üzerinde yüzden fazla delik
boylu birinin arkadan vurularak düştüğü- vardı. Çünkü sert plastiktendi ve cam gibi
nü gördüm. Bu düşüşü bugünkü gün gibi dağılmadığından üzerindeki mermi izle-
hatırlarım.” ri rahatlıkla sayılabiliyordu. Bir de sigara
paketim vardı ve o da arabanın ön konso-
Selim Mahmutoğlu (Maden-İş Örgütlen-
lunun üstündeydi. Bir mermi kim bilir ne-
me Uzmanı): “İlk sıkılan kurşunların alana
reden sekerek gelmiş, içine saplanmış ve
yeni giren grubun içinden sıkıldığını çok
orada kalmıştı.”
net gördüm. Tüm görevliler ‘Yere yat’ tali-
matı verdikten sonra ben de bizim araba- Bingöl Erdumlu (DİSK Örgütlenme uzma-
nın içine girip ön koltuklarına doğru uzan- nı ve 1 Mayıs görevlisi): “… Ben orada si-
dım. Ancak orası da güvenli değildi. Çünkü lah atıldığını biliyorum. Ama daha evvel
bilmem nerede atıldı mı?.. Yüz metre öte- yanımdaki adam düştüyse, dışarıdan bi-
den, Sular İdaresi’nin üstünden de atıldı rinin ateş etmiş olması lazım. Başka türlü
mı? Bunu bilemem ben. Ama şöyle oldu: olabilir mi? İşte orada, sarışın göçmen tipli
Yolu kestik, adamlar fiziki güç kullanarak bir çocuk vardı. Yürüyüş sırasında konuş-
girmek istediler ve ona da direnildi. Ora- tum. O da görevliydi. Vurulanlardan biri
da buna hazırlıklı, elinde sopa olan bir sürü oydu. İsmen, bilmiyorum. Resmini görsem
işçi var. Göğüs göğüse geldik. Orayı de- çıkarırım da... Sarışın bir çocuktu. Ölenler-
lemediler. Geçemediler. Sonuçta yüz kişi den biri. Uzel’dendi. Benim yanımda düş-
orada, dar bir boğaz orası, yüz kişi de bu tü çocuk. Biri yanımda öldü, diğer ikisi de
tarafta, öyle iteleyip de girmek mümkün gene orada düştü. Çocuğun düşüp kıvran-
değil. Zaten kalabalık. Sen de en az yüz, iki dığını hatırlıyorum. Ağzından laf çıkmıyor,
yüz kişiyle yolu kesmişsin. O olmayınca... kıvranıyordu çocuk. Onu kendim çektim...
Benim hatırladığım tabii ne ismini bilirim O çocuğu, arkadaki o eczanenin önüne
ne cismini ama birinin havaya ateş ettiğini sürüklediğimi hatırlıyorum. Ondan son-
hatırlıyorum Maocuların içinden. Ama hara başka çocuklar devraldılar onu. Bırak-
vaya ateş etti. Gene dağılmayınca, bu se- tım, tekrar o kargaşanın olduğu yere git-
tim. Onlara da bir cevap verildi orada. Ama
fer bir tarama oldu. Ama taramayı yapan o
o kıvılcımı, ben hatırlıyorum, havaya ateş
grubun içinde ajan mıdır, değil midir, yok-
eden birisini gördüm, böyle kısa boylu bi-
sa başka bir yere mevzilenmiş birileri mi?
riydi havaya silah sıktığını gördüm. Gö-
Bunu bilemem.
zümde kırk sene evvelinden kalmış bir gö-
“Bizim aramızda düşen olduğuna göre rüntü var. Gerisini bilmem. Dört kişi öldü
[tarama] karşı taraftan geldi. Benim orada... Fakat cevap veren birileri oldu,
1 Mayıs 1977
saldırı sonrası
Fotoğraf:
Coşkun Aral.
zaten o amaçla birileri vardı. Maocular da aradan uzun bir süre geçtikten sonra ya-
panikledi orada, onlar da dağıldı, gerisin pılan değerlendirmeler arasında farklılık-
geriye kaçıştılar. Onların da üstlerine bi- lar olabileceğini dikkate almak gerekir.
rileri sıktı ki, paniklediler. Belki bekleme-
Coşkun Aral (Fotoğraf Muhabiri): “Akşa-
dikleri bir şey. Rastgele, onlardan da belki
ma doğru benim uzağımda olmayan grup
yaralananlar olmuştur, belki olmamıştır.
içinden bir gazete satıcısı ilk silahı patlattı.
Ama ölenler bizim taraftan oldu orada.”203
Ondan sonra her yerden ateş açıldı.”204
Orhan Apaydın, Orhan Apaydın (İstanbul Barosu Başkanı):
İstanbul Barosu Savaş Ay (Fotoğraf Muhabiri): “Kanlı 1 Ma-
Başkanı. “Tam görevliler bize çıkış yolunu göstere-
yıs’ta 23 yaşımda bir polis muhabiri olarak
cekleri sırada silah sesleri duyduk. Sesler
başından sonuna yaşadım. İlk ateşin Hal-
belli bir yerden ve düzenli bir biçimde baş-
kın Kurtuluşu adlı örgüt içine sızmış, muh-
ladı. Duyduğum kadarıyla ilk silah Sular
temelen ‘ayarlanmış’ 2 genç tarafından
İdaresi’nin üzerinden, hemen arkasından
açıldığını gözlerimle gördüm. DİSK o grup-
da yüksek yerlerden atılmaya başlandı.”
lara (Maocu tabir edilirlerdi) meydanda yer
Nuri Karacan (Tüm Öğretim Üyeleri Der- vermek istemiyordu. Gençler Tarlabaşı is-
neği İstanbul Şubesi Başkanı): “Konuş- tikametinden zorladı ve biri belinden ta-
manın bitmesine yakın, saat 19.00 civa- bancayı çıkarıp ateş etti. Sonra ikinci bir
rında Sular İdaresi tarafından silah sesleri genç aynısını yaptı. Ben o anı fotoğrafla-
gelmeye başladı.” dım. Devlet bile bile sessiz kaldı ve ‘kurtlar
birbirini yerse çoban rahat eder’ mantığıy-
Gültekin Gazioğlu (TÖB-DER Başkanı):
la tezgâha yol verdi. Tabanca değil keseka-
“Uzaktan Sular İdaresi binası tarafından
ğıdı patlasa sonuç değişmezdi. 33 ölümün
silah sesleri duyuldu.”
sadece 5’i kurşunlanma…”205
Hasan Fehmi Mavi (TÜS-DER yönetici-
Oktay Kurtböke (Cumhuriyet): “Kemal
si): “Türkler’in konuşmasının sonuna doğ-
Türkler konuşmasının sonuna varmış-
ru Tarlabaşı istikametinden birkaç el silah
tı. Ben de Orhan Apaydın ile birlikte kür-
sesi duyuldu. O sırada biz kürsünün önün-
sünün arkasındaki tribünden indim. Silah
de bulunuyorduk.”
seslerini o anda duydum. İnönü gezisinde,
Sular İdaresi yönünden Mete Caddesi’ne
Gazetecİlerİn ve Sİyasİlerİn doğru büyük bir kaçışma başladı.”
TanIklIklarI
Togay Gözütok (Tercüman): “İlk silah se-
Aşağıda 1 Mayıs 1977’nin tanıklarıyla ya- sini Sular İdaresi ile Cumhuriyet Caddesi
pılmış görüşmelerden özetler yer almak- arasında duydum.”
tadır. Bu görüşmelerin önemli bir bölümü
aradan uzun bir zaman geçtikten son- Ayşegül Dora (Anka Ajansı): “İleride du-
ra yapılmıştır. Bu nedenle katliamın he- rağın önünde bir kaynaşma var, bir şey-
men ardından yapılan değerlendirmeler ile ler olacak, ortam elektriklendi’ dedim. Ve
Can Şafak tarafından Bingöl Erdumlu ile gerçekleştirilen
203 204 Hürriyet, 21 Kasım 2010.
görüşme, 15 Ocak 2016. 205 Sabah, 3 Mayıs 2012.
1 Mayıs 1977
saldırı sonrası
Fotoğraf:
Coşkun Aral.
daha ağzımdaki lafımı bitirmeden silah Mahir Sayın (Kurtuluş): “İnsanları AKM
sesleri duyuldu, olay da başladı.” önüne doğru göndermek için koşuşturu-
yordum. O sırada bir taşın arkasında Sey-
Ergun Çağatay (Gamma Ajansı): “İlk silah
fi Öngider’i gördüm ve bana bağırıyordu,
sesleri Sular İdaresi’nin önünden geldi ve
‘Mahir yere yat! Yere yat! Dolaşma’ diye.
orada panik başladı.”
… Bir taşın arkasına yattım ki, hakikaten
Necati Doğru (Günaydın): “Silah sesle- önüme pıtır, pıtır küçük taşlar düşüyor.
ri başladığı zaman kürsüye yeni dön- Taş değil mermi yağıyor ve yerden böyle
müştüm. İlk ateş Sular İdaresi tarafından toprak sıçratıyor. Fark ettim birileri Inter-
başladı.” continental’e doğru ateş ediyordu yerden.
Anladım ki, üstümüze ateş Intercontinen-
Mihri Belli (Türkiye Emekçi Partisi Başka-
tal’den geliyor.”206
nı): “Biz Türkiye Emekçi Partililer, Taksim
Alanı’na yeni girmiştik. Saygı duruşu tam Ahmet Sami Belek (Halkın Kurtuluşu):
bir disiplin ve sessizlik içinde yapıldı. He- “Akşam 19.00 sıralarında bizim kortej Tar-
men arkasından Sular İdaresi yönünden labaşı’nı geçip tam alana girecekken bir
ateş sesleri gelmeye başladı.” anda silahlar patlamaya başladı. Ben en ön
Selçuk Batur (Mimar): “Saygı duruşu bi- sıralardaydım ve henüz alanı görememiş-
tip, ‘Teşekkür ederim’ sözlerinin duyuldu- tik. Bir anda silahlar atılmaya başladı. Baş-
ğu anda, Sular İdaresi’nin oralardan veya langıçta bu kurşunların nereden atıldığı-
Karaköy dolmuşlarının kalktığı bölgeden nı kestiremedik. Bizim üzerimize de ateş
silah sesleri geldi. Bulunduğum yerden bir edildiğini fark edince önce bir dağınıklık
duman da gördüm.” 206 Atay (2013).
1 Mayıs 1977
saldırı sonrası,
Fotoğraf:
Coşkun Aral.
yaşandı ama hemen toparlandık. Bulun- provokatör olması ihtimali yüksekti. Coş-
duğumuz yerden alanda neler olduğunu kun Aral bu kişi için bir “gazete satıcısı”,
göremediğimiz için olayın vahametini sa- Kâmil Aslantürkoğlu ise “elektrik direği-
atler sonra evlerimize gittikten sonra öğ- nin yanında duran birisi” diyordu.
rendik. İlk kurşunun bizim bulunduğumuz
Tarlabaşı yönünden atıldığına ilişkin iddi- Sular İdaresİ Üstünde Elİ
alar da var ama ben bunu ne doğrulayabi- SİlahlI Kİşİler
lirim ne de yalanlayabilirim.”207
Miting günü Sular İdaresi’nin 5-6 metre
Tüm tanıklıklar ve gözlemler değerlendi- yüksekliğindeki duvarı üzerinde mitinge
rildiğinde şu sonuç ortaya çıkmaktadır: katılanlardan bazıları ile birlikte esraren-
giz kişiler vardı. Gözlemlere ve tanıklıkla-
•İlk ateş, Sular İdaresi ile Anıt arasındaki
ra göre bu kişiler, ilk kurşunlardan sonra
bir yerden açılmıştı. Bu nokta Meydan ile
meydandaki halka “seri ateş” açmışlar-
Tarlabaşı Caddesi’nin kesiştiği yerdi.
dı. Savcı Çetin Yetkin, Sular İdaresi’nden
•Ateş açılmadan önce mitinge katılanlar seri ateşler hakkındaki anlatılanları şöyle
arasında çatışma çıkması son dakikaya özetliyordu:
kadar beklenmişti. Taksim Meydanı’nda görev yapan as-
kerlerin ifadeleri, Sular İdaresi’nin üs-
•Mitingin sonlarına doğru bir kişi du- tünden kitlenin tarandığı iddiaları-
nı destekler nitelikteydi. Jandarma
rup dururken ateş açmıştı. Bu kişinin bir
Komando Birlik Komutanı Üsteğmen
207 Atay (2013). Abdullah Erim savcılığa verdiği ifadede,
‘Su deposunun üzerinden silah sesle-

rinin geldiğini ve dinamit atıldığını, el
bombası, taş sopa fırlattıklarını görür
görmez emrimdeki birlikle ateş eden-
leri yakalamak üzere harekete geçtim.
Bu kişilerin mukavemetine ve büyük bir
bölümünün kaçmasına rağmen içlerin-
den 20 kadar kişiyi yakalayarak polise
teslim ettim.
Astsubay Üstçavuş Mehmet Çağlar’ın

ifadesi de farklı değildi: “Su deposu-
nun üzerinde bir kalabalık vardı, bağı-
rıp çağırıyorlardı, bomba şeklinde pat-
layıcı madde, tabanca sesleri bu yerden
geliyordu” diyordu. Komando Bölük Ko-
mutanlığı emrinde görevli Onbaşı Fikret
Altın’ın aynı konudaki anlatımı şöyleydi:
“... Biz, su deposunun bulunduğu yere ko- Saat 19.09
1 Mayıs 1977 katliamı
mando bölüğü ile gittik, deponun üzerin- -Sular İdaresi’nin üstüne bak kar- sırasında Taksim
Meydanı Sular
deşim. Sular İdaresi’nin üstüne.
de 200’den fazla insan vardı, tabancalar -Sular İdaresi’nin üstünden ateş altında
İdaresinin üstünde
eli silahlı kişiler,
atılıyor, patlayıcı maddeler iş’al ediliyordu kalmayalım oraya bakın.208 Halkın Yolu dergisi,
10 Mayıs 1977,
(ateşleniyordu).”
Savcı Yetkin’in tespitine göre polis Sular TÜSTAV Feridun
Gürgöz Süreli
2621/ 37417 yaka sicil sayılı polis memu- İdaresi’nin üstüne ancak saat 19.29’da ula- Yayınlar Arşivi.
ru Mehmet Ordu’nun, 10 Mayıs 1977 gün- şabildi. Telsiz konuşmaları da Sular İdaresi
lü anlatımı şöyleydi: “Ve bu silah seslerin- üzerinden ateş edildiğinin kanıtıydı.
den sonra, Sular İdaresi’ne ait binanın üst
Katliamın 30. yılında Ertuğrul Mavioğ-
kısmından ateş edilmeye başlandı.” 2855
lu ve Ruhi Sanyer’in Radikal gazetesi için
yaka sayılı toplum polis memuru Besim
hazırladığı yazı dizisinde Sular İdare-
Yeten “İlk atış sesi Tarlabaşı istikametin-
si’nden açılan ateş konusunda şu bilgiler
den geldi, onu takiben Sular İdaresi üstün-
veriliyordu:209
den 20, 30 kişi aniden ateş etmeye başla-
İfadelere göre, komando bölüğü derhal
dı” diyordu.
Sular İdaresi’ne giderek bomba atan-
lara müdahale etti ve burada bulunan-
Polisin 1 Mayıs 1977 tarihli telsiz bantları, lardan yaklaşık 20 kişiyi gözaltına aldı.
miting günü sabahın erken saatlerinden Ama önemli olan bundan sonrası ne ol-
gece yarısına kadar emniyet görevlileri duğu. Jandarmalar gözaltına aldıkları
bu kişileri polise teslim ettiklerini söy-
arasında yapılmış konuşmalarla doluydu. lüyorlar, bunu Sular İdaresi’nin bekçi-
Tarihi bir belge niteliği taşımasına rağmen, leri de doğruluyordu. Fakat gözaltına
uzun yıllar boyunca çözümü yapılmayan alındıkları tutanaklarla tespit edilen bu
bantlar neden sonra çözdürülüp dava dos- 208Yeniçağ, 3 Mayıs 2010, Çetin Yetkin’in 1 Mayıs 1977 hak-
kındaki yazı dizisi. http://www.yenicaggazetesi.com.tr/
yasına eklenmişti. Yetkin’in 2010 yılında- jandarma-yakaladi-emniyet-serbest-birakti-34529h.htm
(Erişim tarihi: 29 Eylül 2021).
ki anlatımında bu konuşmalardaki bazı 209 Radikal, 2 Mayıs 2007, Ertuğrul Mavioğlu ve Ruhi Sanyer’in
cümleler dikkat çekiyordu: yazı dizisi.

1 Mayıs 1977,
saldırı sonrası alan.
kişiler yargılamanın hiçbir aşamasında Tanıkların ifadelerine göre, katliam sıra-

ortaya çıkmadı. Jandarma komandolar sında kitlenin üzerine ateş açılan mer-
tarafından gözaltına alınan bu kişilerin kezlerden birisi de Intercontinental Ote-
hemen bırakıldığı anlaşılıyordu. Olaylar li’ydi. Otelin güvenlik amiri eski emniyet
sırasında İstanbul Emniyet Müdürlüğü müdürlerinden Mehmet Akzambak’ın, 1
1. Şube’de başkomiser olan ve Emniyet Mayıs’tan bir-iki gün önce ‘olaylar çıka-
içindeki hızlı tırmanışıyla tanınan Mete cağı’ gerekçesiyle otelin alana bakan yü-
Altan, Sular İdaresi üzerindeki silahlı si- zündeki bütün odaları boşalttığı sır değil.
vil kişilerin ‘arama’ yapan polisler oldu- Dahası, Akzambak’ın olaylardan son-
ğu iddiasındaydı. Altan, 20-25 dakika ra, “Ben bir şey görmedim, terasta deni-
sonra Sular İdaresi’nin üstüne çıktıkla- zi seyrediyorum” dediği de biliniyor. Ote-
rını belirtiyor ve şöyle diyordu: lin personel müdürü Timuçin Alganer’e
‘Ben ve arkadaşlarım dama çıktığımız- göre otelin 215 ve 216 numaralı odalarına
da dip tarafta uçta birkaç şahıs gördük. gazeteciler, 213 ve 713 numaralı odaları-
Ellerimizdeki tomsonlarla atışa hazır na güvenlik güçleri, 310 numaralı odası-
vaziyette onlara doğru yürüdük, ayağa na da MİT görevlileri yerleşmişti.
kalkmalarını söyledim. Ayağa kalktık-
larında 15 kişi olduklarını gördüm. Ara- Otele 1 Mayıs günü müşteri alınmamıştı
ma yaptık, bir silah bulamadık.’ ve odalarda yalnız görevliler bulunuyordu.
Günaydın gazetesinden Necati Doğru otel-
Intercontinental Otelİ’nde de gördüklerini 8 Mayıs 1977 tarihli Politika
Neler Oldu? gazetesinde şöyle anlatmıştı: 210
Tanıklıklarda adı geçen Taksim’deki In- Kürsü çevresinden çektiğimiz fotoğraf-
tercontinental otelinin adı önce “Marma- ların filmlerini Intercontinental Oteli’nde
fotoğraf çeken arkadaşlara ulaştırmak
ra Etap” daha sonra da “The Marmara” gerekiyordu. Onlar filmleri gazeteye gö-
olarak değiştirildi. Mavioğlu ve Sanyer’in türecekti. Bu nedenle kürsüden inip ka-
2007’deki yazı dizisinde bu otelden açılan labalığı yararak otele gittim.
ateş konusunda şu bilgiler veriliyordu: 210 Güreli (2006), s. 158.
1 Mayıs 1977
saldırı sonrası,
Fotoğraf:
Coşkun Aral.
Otelin resepsiyon memuruna gazete- Mehmet Karaca Intercontinental otelinden

cilerin hangi katta olduklarını sordum.
peş peşe silah sesleri yükseldiğini söylü-
Aldığım cevap beşinci katta olduğu için
bu kata çıktım. Bir odanın kapısı açık- yor, kürsüdeki Kemal Türkler’in anlattık-
tı. Odanın camlarından alanı seyreden ları da otelden açılan ateş gözlemini doğ-
kişiler ve masa üzerinde teleobjektif-
li makineler gördüğüm için gazetecile-
ruluyordu: “Sular İdaresi yönünde karışma
rin bu odada bulunduğunu sanarak içeri olunca, kürsünün karşı tarafındaki otelin
girdim. Ancak odanın kapısından adımı- bize göre sağ tarafından ateş edildi. Bir de
mı atar atmaz oldukça mütecaviz bir bi-
çimde ve itilerek durduruldum. Gazete- otelin olduğu yerden bir ateş geldi. Fakat
cilerin bu odada olmadıklarını sert bir o kürsüye geldi doğrudan doğruya. Otelin
ses tonuyla söyleyen ve kapıyı hızla yü-
yukarısından geldi, orta katlarından gel-
züme kapatan kişi gözlüklüydü. Kapı dı-
şarı edilir edilmez odalara servis yapan di. Bu karışma sürünce ben duraksadım.
garsona ‘Bu odadakiler kim?’ diye sor- Ve otelden de ateş edildiğini gördüm. On-
dum. Garsonun cevabı ‘Polisler’ oldu.
dan sonra arkadaşlar hemen beni kürsü-
Silah sesleri başladığı zaman kürsüye
den çektiler, aldılar aşağıya.” 211
yeni dönmüştüm. Silah sesleriyle bir-
likte alanda biriken halk şiddetli bir rüz-
gârda buğday tarlası gibi dalgalandı. Avukat Rasim Öz’ün tanıklığı da diğer göz-
lemleri destekliyordu:
Halk Opera binasına ve kürsüye doğru
kaçmaya başladı. Sular İdaresi tarafın- Günler öncesinden alanı gören bütün bi-
dan başlayan silah seslerinden çok az nalar boşaltılmıştı. Sonradan öğrendik
bir zaman sonra, belki de bir iki saniye ki, polisler, MİT mensupları hatta kim-
sonra otelin önünden Pamuk Eczanesi
liği belirsiz Amerikalılar Intercontinen-
tarafından silah sıkıldığını gördük. Ayrı
tal otelinde farklı odalara yerleştirilmiş.
ayrı noktalardan aynı anda ve büyük bir
uyum içinde silahlar patlıyordu. 211 Güreli (2006), ss. 170-171.
Av. Rasim Öz
Kemal Türkler ile,
DİSK Arşivi.
Polisler, ateş edilen binaların altında sıkıştı. Yokuşun alt kısımlarında emniyet
görevliydi. Ama polisler ateş edenler-
güçlerinin ve araçlarının bulunması, in-
den birini bile yakalamadı. Kemal Türk-
ler konuşurken ben de kürsüde hemen sanların sahile doğru koşmasını engelle-
yanındaydım. Ateş edilmeye başlanın- yen diğer bir faktör oldu. Yokuşa sapan-
ca kurşunlardan korunsun diye omuz-
larından tutarak aşağı doğru bastır- ların bir bölümü ezilme nedeniyle hayatını
dım. Daha sonra başka arkadaşlar gelip kaybetti.
Türkler’i götürdü. Kurşunlar kürsüyü de
hedef alıyordu. Daha sonra tespit yap- Mitinge katılanların bir bölümünün Ka-
tırdık: Intercontinental Oteli’nin beş, altı
ve yedinci katlarından ateş edilmişti ve zancı Yokuşu’nun ağzına yönelmesinin
kurşun izlerinin ivmesi de içeriden dışa- sorumlusu aşağıdaki tanıklıkların da gös-
rıya ateş edildiğini gösteriyordu.
terdiği gibi panzerler ve atılan ses bom-
balarıydı. İstanbul Tabip Odası Başkanı
Panzerler ve Ses BombalarI Özdemir İlter ses bombalarının ortaya çı-
Panİğİ ArtIrdI kardığı paniği şöyle anlatıyordu: “O sırada
Panzerler insanların üzerine doğru hız- polisin müdahalesi kitleleri daha çok he-
la manevra yapmak, su sıkmak, ses bom- yecana verdi. Ses bombalarının atılma-
baları atmak suretiyle paniği artırdı. Mey- sıyla hiç ses bombası duymamış arkadaş-
dandaki kalabalık, silah seslerinden çok lardan ‘Bomba atılıyor. El bombası atılıyor’
patlamalardan çıkan sesten etkilendi. Dal- diye elime ayağıma sarılanlar oldu. ‘Hayır
galanmalar, bilinçsizce kaçışmalar oldu. bu ses bombasıdır, korkulacak bir şey de-
Mitinge katılanlar çeşitli yönlere dağıldı. ğildir’ desek de ses bombalarının atılması
Kazancı Yokuşu’na doğru yönelenler önce ve ateşin devam etmesi alandaki paniğin
yokuşun başındaki bir araç nedeniyle büyümesinin önemli bir nedeni oldu.”
İstanbul Barosu Başkanı Orhan Apaydın

açılan ateşler konusunda şu tespiti yapı-
yordu: “Bence olay bazı gruplar arasındaki
çatışma değildir. Belirli bir planın tatbiki-
dir. Benim gördüğüm kadar tek bir yerden
ateş edilmedi. Yüksek yerlerden havaya
ve bazen halkın üzerine sıkılan kurşun-
larla görkemli mitingin çil yavrusu gibi da-
ğılması planlanmıştı.”
TÖB-DER Başkanı Gültekin Gazioğlu’nun

anlatımında panzerlerin yarattığı panik ön
plandaydı: “O zaman bir panzerin kalaba-
lığın üzerine doğru hareket halinde oldu-
ğunu gördüm, yerde insanları gördüm ve
nihayet biz kürsüye yakın bir yere kadar konusuydu. Birkaç panzeri çatışmanın de-
1 Mayıs 1977 saldırı
üç dört defa ateşten korunmak için yere vam etmesi üzerine alana ve Interconti- sonrası alandan
fotoğraflar,
yatarak uzaklaştık.” nental Oteli’nin önüne hareket ettirdim. DİSK Arşivi.
Panzerler, su sıkarak, ses bombaları at-
Birinci TİP döneminde Cumhuriyet Sena-
mak suretiyle dağılmaları teminen alan-
tosu üyeliği yapmış Fatma Hikmet İşmen,
da harekete geçtiler” diye savunmuştu. 213
olaylar başlayınca birden ‘Kanlı Pazar’ı ha-
213 Nokta, 4 Mayıs 1986, İpek Çalışlar ve Güldal Kızılde-
tırlamıştı: “Bu anda gözüme kanlı Pazar mir’in kapak yazısı. http://www.bianet.org/bianet/siya-
set/138133-1-mayis-1977-kanli-bayram (Erişim Tarihi: 3
olayı geldi. 16 Şubat 1969’da Taksim Ala- Ekim 2021).
nı’nda 20 bin kişilik yasal yürüyüş, cop-
Politika gazetesi,
lu, zincirli, kamalı saldırıya uğramıştı. Bi- 2 Mayıs 1977.
çim o biçimdi. Ancak çapı çok, çok genişti.

Alan hemen hemen boşalmıştı. Önümüz-
den sağa doğru yollanan panzerden geldi-
ğini sandığım birkaç ses bombası duydum.
Hangi topluluğu ürkütmeye çalışıyorlar
diye düşündüm. İlk kez duyanlar gerçek
bomba sanırlar…”212
Panzerlerin önüne geleni yere devirerek

çılgınca tur atması panik ortamının bi-
linçli olarak çıkarıldığını düşündürüyordu.
Panzerlere harekete geçme emrini İstan-
bul Emniyet Müdür Yardımcısı Salih Bora
vermişti. Bora telsizle verdiği bu emri,
“Öylesine silah atıldı ki, can güvenliği söz
212 Güreli (2006), ss. 139-145.
1 Mayıs 1977,
Kazancı Yokuşu
başında ezilerek
ölenler.
Oysa alanda bir silahlı çatışma yoktu. Mi- “Dışarı fırladığımız sırada, tam Kazancı
tinge katılanlardan yanında silah bulu- Yokuşu’nun başında yatmakta olan ka-
nanlar çoğunlukla havaya ateş ediyordu. dın cesedini panzerin ezerek geçtiğini,
Silahlı bir çatışma olsaydı, yüzlerce kişi halk ağlayarak dehşet içinde söyledi. Pan-
hayatını kaybedebilirdi. zerin çarpmış olduğu kadını da gördüm.
Gazetemizde resmi çıktı. Bu kadın Meral
“Taşkışla yolundan hızla iki panzer ala-
Özkol’du.”214
na girdi. Sıkışmış olan kalabalığı, yeniden
kürsüye doğru kaçmaya yöneltecek şe-
kilde tarayarak ve otelin önünden geçe- Beyaz Renault’larIn EsrarI ve
rek Atatürk anıtına doğru hareket ettiler. Yokuşun BaşIndakİ Kamyonet
Net olarak renkli giysili, açık renk saç-
Emniyet Birinci Şube’nin çoğunluğu beyaz,
lı bir kadının panzer altında kaldığım gör-
bir bölümü lacivert otomobilleri de çevre-
düm. Panik ile kalabalığın dağılışı bundan
sonra daha da süratlendi. Panzerler, aynı deki garajlara bırakılmıştı. İlk ateşe ka-
yöntemle birkaç kez geçtiler.” Cumhuri- dar mitinge müdahale etmeyen polis daha
yet gazetesinden Şükran Ketenci (Soner), sonra tam anlamı ile aktif hale getirilmiş-
Beyoğlu Hastanesi’nde çalışan Meral Öz- ti. Tanıkların anlattıklarına göre beyaz bir
kol’un öldürülüşünü böyle anlatıyordu. Renault’dan açılan ateş paniği artırmış ve
otomobil daha sonra Sıraselviler’e doğ-
Hürriyet gazetesi muhabiri Kasım Gen- ru uzaklaşmıştı. Tahminler bu otomobilde
ce de hazırlık soruşturması sırasın-
Nokta, 4 Mayıs 1986, İpek Çalışlar ve Güldal Kızıldemir’in
214
da verdiği ifadede, şunları söylüyordu: kapak yazısı.

gayri resmi görevlilerin bulunduğu yönün- duydum. Kazancı Yokuşu’nun ön tara-

fında bulunanlar bize doğru kaçışmaya
deydi. Ancak daha sonra bu otomobilin
başladılar. Büyük bir kalabalığın kam-
yaralı bir polis memurunu hastaneye ta- yonete dayanması üzerine kamyone-
şıdığı ortaya çıkmıştı. Otomobilden tom- tin yokuş aşağı kayacağını düşünerek
kendimi aşağıya attım. Yerde yatan bir
son ile ateş edildiği ise büyük bir ihtimal-
kadının üzerinden panzerin geçtiğini
le doğruydu. Beyaz Renault’daki tomsonu gördüm. Yokuştan aşağıya doğru kaçar-
ve içindeki yaralı polisi gören bir diğer gör- ken olaydan önce kamyonetin 100 met-
re kadar aşağısında park etmiş vaziyet-
gü tanığı ise Türkiye Emekçi Partisi Ge-
te durduğuna ihtimal verdiğim beyaz
nel Başkanı Mihri Belli’ydi. Ne var ki Em- Reno bir arabadan sağa-sola ateş edil-
niyet’in Taksim’e tek bir beyaz otomobille di. (Arabanın yukardan gelme ihtimali
yok, çünkü yokuşun ağzı kapalı idi) Re-
geldiğini kabul etmek zordu.
no’nun içinde ikisi önde, ikisi arkada ol-
mak üzere 4 kişi vardı. Siyah elbiseliydi-
“Fakat tanıkların tümünün anlatımların- ler. Şoförün yanında oturan makineliyi
daki tutarlı yanlar dikkate alınırsa, alan- camdan dışarı çıkarmış ve öyle tarıyor-
da provokasyona katılmış bir değil, birden du etrafı. Araba Sıraselviler’e çıkan yol-
dan hızla geçti ve uzaklaştı.216
daha fazla beyaz renkli araç olduğu ortaya
çıkıyor. Bu tezi destekleyecek çok fazla ta-
nık olduğu gibi, o yıllarda güvenlik güçleri- MİT Raporu Ne Dİyor?
nin kullandığı araçların büyük çoğunluğu- Hürriyet gazetesinde 29 Haziran 1977 günü
nun Renault marka ve beyaz renkli olduğu 1 Mayıs’ı konu alan bir MİT raporu yayım-
gerçeği de gözden kaçırılmaması gereken landı. Raporda ilk kurşun konusunda şöy-
bir başka ayrıntı.”215 le deniyordu: “İlk kurşun kimin tarafından
1 Mayıs 1977’de Kazancı Yokuşu’nun ba- atıldı? Bu kurşun fraksiyonlar arası çatış-
şındaki Fiat marka kamyonetin kontrge- mayı körüklemek isteyen bir şahıs veya
rilla tarafından ölümleri artırmak için ka- Ermeni veya Rum militan olabilir. Kitle pa-
sıtlı bırakıldığı iddiaları gündeme geldi. niği yaratarak birçok vatandaşımızın öl-
Ancak Teknik-İş'in görevlisi Fevzi Kara- mesine sebep olabilecek herhangi bir DİSK
deniz’in DİSK’e yolladığı ifadesi, bu iddia- yöneticisi veya başka bir fraksiyon men-
larının doğru olmadığını ortaya çıkardı. Bu subunu düşünmek biraz zordur.”217 DİSK’in
kamyonet Teknik-İş'e aitti. Karadeniz’in aynı gün yayımladığı açıklamada, raporun
bu konuda DİSK’e gönderdiği yazılı ifade olayların gerçek sorumlularını saklamayı
şöyleydi: amaçladığını ayrıca Ermeni ve Rum mili-
tan denerek kışkırtma yapıldığını belirtti.
Gösterileri başından sonuna kadar Ka-
zancı Yokuşu’nun ağzındaki Teknik İş
TBMM’nin 2012’de kurduğu Darbeleri
kamyonetinin üstünden izledim. Kam-
yonet sabahtan alana asılacak pankart- Araştırma Komisyonu, 1 Mayıs olaylarını,
ları taşımıştı. Miting sonrası pankart- 12 Eylül süreci içinde önemli bir dönemeç
ları toplayıp aynı araçla götürürüz diye
alana yakın olan Kazancı Yokuşu soka- olarak kabul etti. Komisyon bu konuda
ğına park etmiştik. İlk silah seslerinin Genel Kurmay Başkanlığı’ndan, Emniyet
Tarlabaşı Caddesi tarafından geldiğini
Radikal, 4 Mayıs 2007, Ertuğrul Mavioğlu ve Ruhi Sanyer’in
216

215 yazı dizisi.
yazı dizisi. 217 Hürriyet, 29 Haziran 1977.
Türkler’in Alandan Ayrılması

“Arkadaşlar ‘Başkan, in aşağı’ diyerek beni kolumdan tutup aşağı indirdiler ve korumak için üzerime kümelendi-
ler. Hanımla çocuklar biraz ilerideydiler. Onları da alıp getirdiler. Salkım saçak üzerimize kümelenmiş bizi koruyor-
lardı. … O sıra görevli arkadaşlar da benim hanım da ‘Sen buradan git’ dediler.” Kemal Türkler olay sonrasını böy-
le anlatıyordu.
Türkler daha sonra bir belediye cipine bindirildi. Cip Beşiktaş’a doğru giderken lastiği patlayınca arkadan gelen di-
ğer bir cipe binildi. Türkler “Ben nereyi tarif edersem oraya gideceğiz” dedi ve Maden-İş Başkan Vekili Şinasi Ka-
ya’nın Darphane’deki evine ulaşıldı. Bu evin aranma ihtimaline karşı bir Volkswagen otomobil ile Türkler’in Bakır-
köy’deki bir yakınının evine gidildi.1 Bu sırada Memet Ertürk ve Mehmet Karaca Türkler’in yanından ayrılmamıştı.
1 Güreli (2006), ss. 171-172.
Genel Müdürlüğü’nden ve MİT’ten görüş kafatası kırığı ve 5’i kurşun yarası sonun-
ve belge istedi. Genel Kurmay, MİT’in 1977 da toplam 34 kişi hayatını kaybetmişti. İd-
Nisan ayı içindeki ön raporları ile birlik- dianamedeki “Tabanca ile vurulup öldürü-
te 5 Mayıs 1977 tarihli raporunu da gön- len 5 kişiden 4’ü (muhtemelen kaçarken
derdi. Ancak gönderilen raporlar olayın arkalarından isabet eden kurşun yarası
gerçek failleri konusunda yeni bir bilgi ile ölmüşlerdir” tespiti sol gruplar arasında
içermiyordu.218 karşılıklı ve hedef alınarak yapılan bir vu-

ruşma olmadığını ortaya koyuyordu. An-
cak Adli Tıp raporları da dahil olmak üzere
Katlİamda Ölenler belgelerin bir bölümünün gerçeği yansıt-
madığı görülüyordu.
Savcılık iddianamesine göre seri ateşler
Raporda ölüm nedeni olarak kaburga kırık-
1 Mayıs 1977 ve polis panzerlerinin yol açtığı panik so-
katliamında larına bağlı olarak mekanik asfeksi göste-
öldürülenler, nunda 28’i ezilme ve boğulma sonucu, 1’i
Günaydın, rilen Meral Cebren (Özkol)’u panzer ezmiş-
3 Mayıs 1977. 218 Vatan, 23 Kasım 2012.
ti. 31 yaşındaki Uzel işçisi Hasan Yıldırım’ın
adı savcılığın listesinde yoktu. İddianame-
de Uzel işçileri Ziya Baki ve Kahraman Al-
sancak ile Ankara Ders Aletleri işyerinden
M. Atilla Özbelen’in ezilme sonucu öldükle-
ri belirtilmişti. Oysa Murat Tokmak ve DİSK
uzmanı Bingöl Erdumlu, Maden-İş üyele-
rinin yanı başlarında kurşun yarası ile ha-
yatlarını kaybettiklerine tanık olmuşlardı.
Kutlutaş (Ankara) işçisi Niyazi Darı, başına
aldığı iki kurşun yarası sonrasında kurta-
rılamamıştı. Katliamda beş Maden-İş üyesi
hayatını kaybetmişti. Murat Tokmak, Uzel
işçilerinin ölüm anını şöyle anlatmıştı:
1 Mayıs 1977
katliamında
öldüğü sanılan
Hülya Emecan
Yaşıyor, Nazım
Alpman özel
haberi, BirGün,
17 Mayıs 2010.
Panzerlerin siren sesleri duyulunca orta- Katliam kurbanlarından Leyla Altıparmak

lık iyice karıştı ve bağrışmalar, dağılma-
ve Kıymet Duman sağlık emekçileriy-
lar oldu. Yatarken bizim kortejin arka bö-
lümünü kollayan güvenlikçilerden Uzel di. Ömer Narman, Mustafa Elmas, Hikmet
işçileri Hasan Yıldırım, Kahraman Alsan- Özkürkçü, Kenan Çatak, Bayram Çıtak ve
cak, Ziya Baki ve Perfektüp’ten Hüseyin
Turan’ı gördüm. Yere yatmalarını söyle- Ahmet Gözükara, TÖB-DER üyesi öğret-
dim. Birisi ayaktaydı. Vurulup düştüğü- menlerdi. Hayatlarını kaybeden diğer kişi-
nü görünce, köşeye çekmek için ayağımı
uzattım. Bu esnada ikinci kurşunu yedim ler Ali Yeşilgül, Yücel Elbistanlı, Özcan Gür-
ve iyice ağırlaştım. Kendimi toparlamaya kan, Tevfik Beysoy, Aleko Kenteus, Kadir
çalışırken, ayak bileğimi tutan arkada-
şın elini bıraktığını hissettim ve öldüğü- Balcı, Hüseyin Kırkın, Rasim Elmas, Kara-
nü anladım. Birkaç kurşun yemişti çün- bet Akyan, Karabet Akyan ve Bayram Sü-
kü. İleriye doğru emeklerken Kahraman
rücü farklı sektörlerde işçilik yapıyorlardı.
Alsancak ve Ziya Baki’nin de öldüğünü
gördüm. Yere yatmış kendilerini koru- Nazmi Arı toplum polisi; Nazan Ünaldı, Ha-
yorlar zannediyordum, halbuki ölmüşler. cer İpek, Sibel Açıkalın, Ercüment Günkut
Üstüm başım kan içinde Elmadağ’a doğ-
ru koşar adım yürüdüm. Gözlerim de ka- ve Mustafa Ertan üniversite öğrencisiydi.
rarmaya başlamıştı. Bu sırada arkamdan Jale Yeşilnil lisede okuyordu. Divan Nergis
hızla elinde silahla, biri beni geçti ve po-
lis barikatıyla karşı karşıya kaldı. Polisle- ve Mehmet Ali Genç gece bekçisiydi. Bay-
rin amiri bu kişiyi görünce barikata ‘Açın ram İyi inşaat ustası ve Hamdi Toka seyyar
lan’ dedi. Eli silahlı kişiye ‘Geç ulan eşoğ-
lu eşek’ diye bağırdı ve eli silahlı adam da satıcı olarak çalışıyordu. Gazeteci Nazım
barikatın arkasına geçti gitti. Ben de onun Alpman, yaptığı bir röportaj ile ölenler ara-
yarattığı boşluktan yararlanarak arkaya
geçtim. Hâlâ silahlar patlıyordu, insanlar
sında adı geçen Hülya Emecan’ın sağ oldu-
dağılmıştı.219 ğunu ortaya koymuştu.220
219 Nazım Alpman (2010), “Hülya Emecan Yaşıyor!”, BirGün, 17
220
yazı dizisi. Mayıs 2010.

1 MAYIS 1977 KATLİAMINDA KAÇ KİŞİ ÖLDÜRÜLDÜ?
Fahrettin Engin Erdoğan
Kimilerine göre 34, kimilerine Kenan Çatak, Ercüment Gürkut, KATLİAMDA 41 KİŞİ Mİ
göre 35, kimilerine göreyse 36 Leyla Altıparmak, Mahmut Atilla ÖLDÜRÜLDÜ?
veya 37 kişi ölmüştü. 1 Mayıs Özbelen, Rasim Elmas, Bayram
1977 katliamında gerçek ölü sa- Görüldüğü gibi, son 7 kişi olan Ali
Çıtak, Jale Yeşilnil, Nazan Ünaldı,
yısı konusunda kimse söylediği Yeşilgül, Mustafa Ertan, Yücel El-
Hamdi Toka, Hacer İpek Saman,
rakamdan emin olmasa da bir bistanlı, Tevfik Beysoy, Bayram
Ramazan Sarı, Diran Nigiz, Bay-
rakam verilmesi gerekiyordu ve Sürücü, Özcan Gürkan ve Hülya
ram Eyi, Ziya Baki, Ahmet Gözü- Emecan’ın isimlerine savcılık id-
ortaya çıkan bilanço birbirini tut- kara, Meral Cebren (Özkol), Mür-
mayan rakamlardan ibaretti. dianamesinde rastlanmıyor. Aynı
tezim Ortulu ve hüviyeti meçhul şekilde, iddianamede biri kimliği
3 Mayıs 1977 tarihli Cumhuriyet 35 yaşlarında bir erkek cesedi.” belirsiz 5 kişinin adına da (Ali Si-
gazetesi “Ölü sayısı 34’e çıktı, dal, Hatice Altun, Ramazan Sarı,
Evet, savcılık iddianamesinde
ancak bu sayının artmasından Mürtezim Ortulu ve kimliği meç-
geçen 34 kişi bunlardı. DİSK, kat-
korkuluyor” manşetini taşıyordu. hul kişi) DİSK’in listesinde rast-
liamdan bir yıl sonra, 1978 1 Ma-
Sonraki günlerde, ölen 34 kişiden lanmıyor.
28’inin kimliklerinin saptanabil- yıs hazırlıklarında, 77’de ölen 14
diği, bunlardan 6’sının tabanca kişinin fotoğraflarının yer aldığı Bu tablo ortaya şöyle bir du-
kurşunu ile, 3’ününün başlarına “Anıları Yaşayacak” başlıklı bir rum çıkarıyor; her iki liste birbi-
sert bir cisim vurulmasıyla ve di- afiş hazırlamış ve gerek DİSK’in riyle karşılaştırıldığında, DİSK’in
ğerlerinin de ezilerek öldüğü bil- gerekse üye sendikaların der- listesinden 7 kişi iddianamede,
diriliyordu. Basında ve çeşitli ya- gilerinde bu afiş yayımlanmıştı. iddianamedeki 5 kişi de DİSK’in
yın organlarında rakamlar farklı Afişte yer alan isimler sayıldığın- listesinde yok. Bunlar karşılıklı
farklı veriliyordu ve kayda geçen da 36 kişinin öldüğü anlaşılıyordu. toplandığında her iki listede ölü
isimlerin bazıları harf hataları ve sayısı 41 kişiye yükseliyor.
Bu isimler şunlardı:
yanlışlıklarla doluydu. Ama İstan- 1 Mayıs 77’den 15 gün sonra ya-
bul Cumhuriyet Savcılığı’nın Hz: “Hasan Yıldırım, Niyazi Darı, Kadir
yımlanan Devrimci Yol dergisinin
1977/14652, Büro No: 1977/458 Balcı, Nazmi Arı, Hikmet Özkürk-
2. sayısında “Bir Mayıs Şehitle-
ve İddia No: 1977/158 dosya nu- çü, Garabet Akyan, Sibel Açıkalın,
rinin Kanları Yerde Kalmayacak”
maralarıyla İstanbul Ağır Ceza Ömer Narman, Mehmet Ali Genç,
başlıklı yazıda 27 kişilik bir isim
Mahkemesi Başkanlığı’na sun- Hüseyin Kırkın, Aleksnadros listesi yer alıyor. 26 kişinin yuka-
duğu iddianamede, biri kimliği Konteas, Kadriye Duman, Kahra- rıdaki her iki listede de adı geçen
belirsiz olmak üzere toplam 34 man Alsancak, Mehmet Ali (Mus- Devrimci Yol listesinde bir isim
kişinin öldüğü söyleniyor ve nü- tafa) Elmas, Kenan Çatak, Ercü- daha veriliyor ki, bu isim diğer iki
fus kayıtlarıyla birlikte şu isimler ment Gürkut, Leyla Altıparmak, listede de bulunmuyor: Mehmet
yer alıyordu: Mahmut Atilla Özbelen, Rasim Ali Kol.
“Hasan Yıldırım, Niyazi Darı, Kadir Elmas, Bayram Çıtak, Jale Yeşilnil,
Nazan Ünaldı, Hamdi Toka, Hacer Yani, eldeki listelerin tamamı-
Balcı, Nazmi Arı, Hikmet Özkürk- nı doğru kabul edecek olursak, 1
çü, Garabet Akyan, Sibel Açıkalın, İpek Saman, Diran Nigiz, Bayram
Mayıs 1977 katliamında 42 kişi-
Ömer Narman, Ali Sidal, Mehmet Eyi, Ziya Baki, Ahmet Gözükara,
nin öldürüldüğü sonucu çıkıyor
Ali Genç, Hüseyin Kırkın, Aleks- Meral Cebren (Özkol), Ali Yeşilgül,
karşımıza.
nadros Konteas, Kadriye Duman, Mustafa Ertan, Yücel Elbistanlı,
Kahraman Alsancak, Hatice Al- Tevfik Beysoy, Bayram Sürücü, Sevindirici bir gelişme ise 2010
tun, Mehmet Ali (Mustafa) Elmas, Özcan Gürkan, Hülya Emecan.” yılında yaşandı. Hülya Emecan’ın
dir ki, sıradan polis memurları bile
bunlara müdahale edememiştir?
Sonradan emniyet aracı olduğu
iddia edilen bu araçta, Samsun’da
görevli Alaattin adlı bir binbaşı
bulunuyor muydu? Bulunuyorsa
görevi neydi?
Intercontinental Oteli 3 gün re-

zervasyon kabul etmemiş olduğu
halde, 1 Mayıs sabahı Yeşilköy’den
otele gelip yerleşen ve olaydan
sonra salı akşamı İstanbul’u terk
eden yabancı bir kafile var mıydı?
Bunlarla ilgili ciddi bir araştırma
1 Mayıs 1977, saldırı sonrası alan. yapılmış mıdır?
ölmediği, tutuklu kaldığı süreden BUGÜNE KADAR Bu otel günlerce öncesinde bo-
kaynaklı olarak isminin “kayıplar” YANITLANMAYAN SORULAR şaltılıp kontrolden geçirilmiş ol-
listesine alındığı gazetelerde yer masına, giriş ve çıkışlar yasak-
1 Mayıs 1977 katliamının bizzat
aldı. lanmasına ve otelin 4, 5, 6, 7 ve 8.
devlet tarafından örtbas edilme-
katları tamamen polislerce kul-
Aradan geçen yıllar boyunca Tak- sine ilişkin verilecek örnekler sa-
lanılmasına rağmen, bu katlardan
sim katliamıyla ilgili ne bir dava yısızdır.
kitle üzerine kimler, nasıl uzun
açıldı ne de katliamın sanıkları or- 1 Mayıs’tan önceki günlerde “1 menzilli silahlarla ateş edebilmiş-
taya çıkarıldı. 1 Mayıs kutlamala- Mayıs’ta kanlı olaylar çıkacağı- lerdir? Kapıda nöbet tutan 100’ü
rına ilişkin olarak bizler hakkında nın” çeşitli şekilde sağ basında aşkın resmi polis, nasıl olmuş da
vakit harcamadan harekete ge- sürekli ele alınması büyük bir bu silahlı kişilerin giriş ve çıkışına
çen yargının, böylesi bir vahşet rastlantı mıdır? müdahale etmemiştir?
karşısında bugüne kadar sessiz
İlk silah sesleri duyulduktan kısa Yine otelin yanındaki “İnşaat
kalması nasıl açıklanabilir? Zira
bir süre sonra Tarlabaşı kavşa- Ozalit” yazılı binadan, Pamuk
yargının değil, ordunun “emir ve
ğındaki Adalet Partisi binasından Eczanesi üstündeki katlardan
komuta zinciri” içinde olduğu
kitlelerin ve DİSK görevlileri- ve emniyetçe boşaltılıp aranmış
söylenir hep.
nin üzerine ses çıkaran patlayı- olmasına rağmen çiçekçinin bu-
Evet bir dava açıldı katliamın he- cı maddeleri atanlar kimlerdir? lunduğu binadan kimler kitlenin
men sonrasında. Ama ilginçtir ki, Bunlar niçin yakalanamamıştır? üzerine 2 bini aşkın mermi bo-
saldırıya uğrayanlara açılmıştı bu şaltmıştır? Binalara silahları ile
Taksim alanı polis tarafından girip, silahları ile nasıl çıkmışlar-
dava. Katliamdan sonra otobüs- kordona alınmıştı. Giriş ve çıkış- dır?
lerden, vapur iskelelerinden 526 larda da arama yapılmıştı. Buna
kişi toplanmıştı. Yani olayın mağ- rağmen Renault marka bir araç Pamuk Eczanesi’nin üst kalında,
durları gözaltına alınmıştı. 422’si içinde 4 kişi ellerinde silahlarla sahibi tarafından pazar günü açıl-
hakkında takipsizlik kararı verildi. alana girmiş ve kitle üzerine ateş mayan bir otomobil acentesinin
98 kişi hakkında açılan ve sonun- açmıştı. Daha sonra ise bu araç kapısını anahtarla açıp giren, bir
da herkesin beraat ettiği dava ise Gümüşsuyu tarafından kayboldu. süre çekirdek yiyip, sigara içe-
14 yıl boyunca sürdü. Bu kişilerin görevi nedir? Kimler- rek bekleyen, oradan dışarı ateş
Adli Tıbba büyütülmek üzere
gönderilen fotoğraflar nasıl ve
neden kayboldu?
Günün polis telsizlerinin bant ka-

yıtları nasıl kaybolmuştu ve ne-
den yıllar sonra “yandaş” basında
yer aldı?
Bu kanıtlara rağmen, mağdurlar-

dan oluşan 98 kişi dışında neden
kimse yargılanmadı? Dönemin
emniyet müdürleri, İçişleri Bakanı
ve Başbakanı bu katliamın üstü-
nü örtmek için neden ellerinden
geleni yapmışlardı?
1 Mayıs 1977, saldırı sonrası alan.
2 Mayıs 1977 gününün akşamı
ettikten sonra silahları dosyalar Sular İdaresi üzerinde ellerin- İçişleri ve Adalet Bakanlarının
arasına saklayıp çıkanlar kimler- de uzun menzilli silahlar bulunan yaptığı ortak açıklamada gerçek-
di? sivil giyimli kişilerin, katliamdan ler niçin tahrif edilmiştir? İlk silah
önce de orada bulunduğu resim atışlarının miting alanının dışın-
Taksim Sular İdaresi duvarı üze-
ve filmlerle sabittir. Bu kişilerin dan, Tarlabaşı girişinden geldiği
rinden, elleri başının üzerinde in-
resimleri büyütülerek, Adli Tıbba halde Bakanlar niçin ilk atışların
dirilenler kimlerdi? Ve neden salı-
gönderilmesine rağmen bu kişi- alan içinden yapıldığını öne sür-
verilmişlerdi?
lerin kimler olduğu neden polis müşlerdir? Çevre binalardan açı-
Panzerlere ısrarla kim emir ver- tarafından açıklanmamıştır? lan yaylım ateşlerinden niçin söz
mişti? Ve panzerleriyle su sıkıp, etmemişlerdir?
siren çalarak, bomba atarak ve Sular İdaresi arkasında görevli
Dönemin Başbakanı Süleyman
ateş ederek biri kimliği belirsiz Jandarma Komando Birliği Ko-
Demirel, katliam kendisine daha
35 kişiden 29’unun ezilerek öl- mutanı Abdullah Erim, “Buradan
önce ihbar edilmiş olmasına rağ-
mesine sebebiyet veren emniyet ateş edenlerin 20’sini yakalayıp men, neden katliamı önleyecek
müdürleri, İstanbul 2. Ağır Ceza Taksim Parkı’ndaki tuvaletin ar- girişimlerde bulunmamıştır? Bu
Mahkemesi’nin kararına rağmen kasında bulunan askeri birliğe ihbarı kendisine yapanları neden
neden bulunamadılar? teslim ettim. Sonradan Emniyet yargı önüne çıkarmamıştır?
yetkilileri gelip bu kişileri ‘Emni-
Mahkemenin tezkere ve talimat- UĞUR MUMCU’NUN
yete götüreceğiz’ deyip oradan
larına rağmen, bu makamlar ne- “GÖZLEM”İ
den mahkemeye cevap verme almıştır” demesine rağmen bu
gereği bile duymadılar? kişilerin yargı önüne çıkarılması- 1977 1 Mayıs’ına yaklaşırken or-
na kimler engel olmuştur? tam zaten egemen basın-ya-
Yaylım ateşlerinden sonra pan- yın araçları ve psikolojik savaş
zer, Sular İdaresi ile DİSK/OLE- Ateş açılan noktalar herkesçe yöntemleriyle terörize edilmiş,
YİS binası arasında ve Tarlabaşı görülmesine rağmen, polis, ne- emekçi sınıfların kitlesel 1 Mayıs
girişinde otomatik silahlarla ateş den bu binaları kuşatıp katilleri kutlamaları üzerine koro halinde
açanların önüne geldiği halde ne- etkisiz hale getirme teşebbü- gidilmişti. Uğur Mumcu 29 Nisan
den geriye dönmüştür? sünde bile bulunmadı? 1977 tarihli Cumhuriyet’te “Kor-
ku...” başlıklı köşe yazısında şöyle ne sorulan soruları cevaplandıran katliamlar ve gazetecilerden pro-
yazmıştı: Sadi Koçaş, şunları söyledi: fesörlere uzanan toplumun bütü-
nünü sarsan sansasyonel cina-
“...İki yıldır ne ekildiyse o biçili- “(...) Bunu tertipleyenler vardı. İç
yetler gelmişti. 1980 öncesinin iç
yor... Amaçları hep bu: Korku ve ve dış mihraklı, isteyenler vardı.
savaş ve terörü, işte bu katliamlar
terör yaratacaklar... Herkesi ür- (...) Kontr-Gerilla, gerillaya kar-
ve cinayetlerdi. Bir eski Başbakan
kütüp korkutacaklar... (...) Bunla- şı biz Kontr-Gerillayız diyen bir
Yardımcısı’nın “tanıyorum, biliyo-
rın arkalarında, her ulusçu ve her takım insanlardan oluşan bir ör-
rum” dediği bu olayların tertipçi-
ilerici eyleme karşı çıkan CIA var, güt. Bunların, gerilla, komando
leri yargılanmadılar. Bu teröre ve
CIA bürokratları var, kontr-gerilla oldukları kendilerinden menkul,
katliamlara karşı çıkanlar, dire-
var...” ama bunlar bir makamdan yetki
nenler, demokratlar ve devrimci-
alıyorlar. Nedir o makam? Belki
Yine Uğur Mumcu, 1 Mayıs katli- ler, 1980 öncesi “anarşi ve terör”
Cumhurbaşkanı ve Genelkurmay
amının hemen ardından 6 Mayıs ortamının yaratıcısı olmakla suç-
Başkanı’nın emri var, bilemiyo-
1977’de şunları yazdı: landılar ve yargılandılar.
rum, ama Milli İstihbarat Teşkilatı
“1955 yılının 6/7 Eylül olayları- olduğu kesindir. (...) Bazı isimle- DİSK avukatlarından Rasim Öz’ün
na yol açan olay Selanik’te Ata- ri tanıyorum, bunların içinden o bu konudaki açıklamaları Celal
türk’ün doğduğu eve bomba zaman bu işleri yapan Binbaşı, Başlangıç’ın Radikal’deki 1 Mayıs
atılmasıydı. Yassıada duruşma- Yarbay ve, Yüzbaşı gibi rütbeli 2006 tarihli yazısında şöyle ak-
larında, bu bombanın bir güvenlik kimselerden bahsedilirdi. Hatırla- tarılmıştı:
görevlisi olan, Oktay Ergin tara- dıklarım, MİT’de çalışıyorlardı. (...)
“Olayın gerçek faillerinin bildiril-
fından konduğu anlaşılmıştı. Yas- Ama asıl suç emri verenlerindir.”
mesi için defalarca tezkere yazıl-
sıada duruşmalarına kadar 6/7
Sadi Koçaş, o dönemle ilgili olarak dı emniyete. Hiç cevap gelmedi.
Eylül olaylarının ‘solcular’ tarafın-
Kontrgerilla hakkında bildiklerini Yüzlerce tanık dinlendi. Benim
dan yapıldığı ileri sürüldü. İleri sü-
-hepsini yayımlamaması koşu- yaptığım çekimlerde Sular İda-
rülmek ne kelime, birçok solcu bu
luyla- gazeteciye anlatmış ve 1 resi’nin üzerinden ateş edenlerin
gerekçeyle tutuklanmış, aylarca
Mayıs olayının: “1 Mayıs günü or- görüntüsü de vardı. Delil olarak
hücrelerde yatırılmıştı...
taya çıkmış bir olay değil, 1968- mahkemeye sunmuştuk bu filmi.
“Atatürk’ün Selanik’teki doğdu- 1969 ve 1970’lerden itibaren en Ancak o görüntüler kesilmiş. Yıl-
ğu eve bomba koyan güvenlik az 7-8 senelik olayların bir biri- lar sonra farkına vardık. Kim, nasıl
görevlisi Oktay Ergin, şimdi ne- kimi olduğunu” söylemişti. Yani, yok etmiş bilinmiyor.”
rededir dersiniz? Emniyet Genel Sadi Koçaş’ın gazetelerde yayım-
KONTRGERİLLA PARMAĞI!
Müdürlüğü Güvenlik Dairesi Baş- lanmış olanlarla sınırlı kalan anla-
kanlığı’nda... Oktay Ergin, 1 Mayıs tımlarından bile bir gerçek ortaya 1 Mayıs ‘77 katliamı ve sonra-
toplantısı ile ilgili önlemlerin alın- çıkıyor: Kontrgerillanın yalnızca sında işlenen siyasi cinayetlerde
masında ve uygulanmasında en 1 Mayıs katliamından değil, bir “Kontrgerilla” adı ve karanlık ey-
önemli görevlerden birini üstlen- bütün olarak geçmiş dönemdeki lemleri, daima yoğun bir tartış-
mişti.” karanlıkta kalmış cinayet ve katma konusu olmuş ve ülkemizdeki
liamlardan sorumlu olduğu... gelişmelerde karanlık bir yer işgal
1987 yılında, MİT’ten sorumlu eski
etmiştir.
Başbakan Yardımcılarından Sadi Çünkü 1 Mayıs olayı, ne yazık ki,
Koçaş, 1 Mayıs katliamının Kontr- tek olay olarak kalmamış, ar- 6 Mayıs günü CHP Genel Başka-
gerilla tarafından düzenlendiğini kasından üniversite katliamla- nı Bülent Ecevit, Cumhurbaşkanı
itiraf etti. 8 Mayıs 1987 günlü Hür- rı, Kahramanmaraş ve Çorum Fahri Korutürk’e çıkıyordu. Ko-
riyet gazetesinde “1 Mayıs Olayı” olayları gibi, kanlı tertip ve gerici rutürk, Ecevit’i Demirel’den önce
adlı araştırma yazısında kendisi- ayaklanmaların yarattığı büyük kabul etmişti. Ecevit Çankaya’dan
ayrılırken gazetecilere, “bazı kuş- başkanlığı makamına gönderdiği “Bu örgüte iyi niyetli kimsele-
kuları” olduğunu belirtiyor, bunu mektubunda, bu konu ile ilgili ola- rin dışında siyasal düşünceleri
ancak Cumhurbaşkanı’na aça- rak şu açıklamalarda bulunuyor- yönünden yurt savunması için
bildiğini söylüyor ve ertesi gün du:1 gördükleri eğitimi Türkiye’deki
CHP’nin İzmir mitinginde bu kuş- şiddet eylemlerinde kullananların
“Söz konusu örgüt, gerilla ve
kularını şöyle dile getiriyordu: kontr-gerilla savaşları için ve her bulunabileceği güçlü olasılıktır.
“Ben, devlet içinde yer almakla türlü yeraltı faaliyetleri için plan-
“Çünkü bu eylemlerden bazıları,
beraber, hiç değilse devlet gü- lar yapar ve insan yetiştirir.’ (...)
‘Gizlilik içinde çalışır, demokratik görünürdeki çoluk çocuk tarafın-
cünden kaynaklanmakla bera-
hukuk dışındadır.’ (...) dan değil, ancak güçlü bir örgüt
ber, demokratik hukuk devletinin
tarafından düzenlenebilecek ni-
denetim alanı dışında kalan bazı “1974’e kadar, gizli olarak, Ame- teliktedir. Özellikle 1 Mayıs 1977
örgütlerin, bu olaylarda başlıca rikalılardan mali destek görürdü.
Taksim olayı bu izlenimi vermek-
etken olduğunu ve hükümetin iki Amerikan askeri heyetleriyle bir
kanadının da, gereken önlemleri tedir.
binada çalışırdı. Amerikan mali
alacak yerde, bu örgütlerden ya- desteğinin 1974’te sona erdiği “Bu örgütte görev almış, yöne-
rarlanmak istediği kanısındayım.” bildirilmiştir. 12 Mart döneminde tici olarak çalışmış kimselerden
sözü çok geçen ve ‘kontr-gerilla’ bazılarının, emekliye ayrıldıktan
Bu noktada Cüneyt Arcayürek’in
denen kimselerin bu örgüte bağlı
“Cüneyt Arcayürek Açıklıyor-7” sonra da bilgilerini ve yetiştirdik-
olma olasılığı vardır.
kitabına kısaca bir göz atalım. leri elemanları siyasal nitelikteki
1Cüneyt Arcayürek (1985), Cüneyt Arcayürek
Eski Başbakan Bülent Ecevit, 7 eylemler için kullandıklarını gös-
Açıklıyor-7: Demokrasinin Sonbaharı 1977-
Mayıs 1977 tarihinde Cumhur- 1978, Ankara: Bilgi Yayınevi, s. 358. teren belirtiler vardır.”
1 Mayıs 1977, saldırı sonrası alan.

ONLAR BİRER SAYI DEĞİL
Gazeteci, editör ve araştırma- “11 yaşından 60 yaşına... ortalama Ercüment Gürkut (26, öğrenci, İs-
cı Tuğçe Yılmaz, 1 Mayıs ‘77 Kayıp- yaş 31 tanbul), Garabet Akyan (54, işçi,
larını Yakınları Anlatıyor/1 Mayıs İstanbul), Hacer İpek Saman (24,
“11, 17, 18, 18, 19, 19, 21, 24, 24, 25,
‘77 ve Cezasızlık adlı çalışmasında 26, 26, 26, 26, 29, 29, 30, 31, 31, 33, öğrenci, İstanbul), Hamdi Toka (35,
1 Mayıs 1977’de katledilen 41 ki- 34, 34, 34, 35, 35, 37, 39, 41, 42, 43, seyyar satıcı, Sinop), Hasan Yıldı-
şinin izini sürdü. 41 kişinin bir sayı 50, 54, 57, 60 yaşlarında... rım (31, Uzel işçisi, Manisa), Hati-
ve birer isim olarak hafızalarda kal- ce Sarı-Altun (21, İstanbul), Hik-
maması ve bu kişilerin yaşam de- “6 öğretmen, 15 işçi (inşaat, tez- met Özkürkçü (39, öğretmen,
neyimlerinin aktarılması gerektiği gahtar, seyyar satıcı, bekçi, sine-
Urfa), Hüseyin Kırkın (26, işçi, Ço-
ma emekçisi), 2 hemşire, 2 mesle-
düşüncesiyle çalışmasına başlayan rum), Jale Yeşilnil (17, öğrenci, İs-
ği bilinmeyen, 1 hastabakıcı, 1 polis
Tuğçe Yılmaz, uzun uğraşlar sonu- tanbul), Kadir Balcı (35, tezgâhtar,
memuru...
cu 27 kişinin ailesi ve yakınlarıyla Rize), Kıymet Kocamış (25, hem-
görüşebildi. Ulaşamadığı aileler ile “Afyon, Antalya, Antalya, Antakya, şire, Çanakkale), Kahraman Al-
görüşme isteği ve çağrısı ise ha- Artvin, Balıkesir, Bursa, Çanakka- sancak (29, Uzel işçisi, Balıkesir),
len devam ediyor. Aşağıda Tuğçe le, Çorum, Dersim, Diyarbakır, Er- Kenan Çatak (30, öğretmen, Iğ-
Yılmaz’ın bianet.org’da yayımla- zurum, Erzurum, Giresun, Iğdır, İs- dır), Leyla Altıparmak (19, hemşi-
nan ve Mart 2021’de kitaplaştırı- tanbul, İstanbul, İstanbul, İstanbul, re, Diyarbakır), Mahmut Atilla Öz-
lan yazı dizisinin kısa bir bölümünü İstanbul, İstanbul, İstanbul, Manisa,
belen (26, işçi, Antalya), Mehmet
paylaşıyoruz: Maraş, Mardin, Rize, Samsun, Si-
Ali Genç (60, bekçi, Sivas), Musta-
nop, Sinop, Sivas, Sivas, Tekirdağ
fa Elmas (33, öğretmen, Tekirdağ),
“Sekiz kadın, bir çocuk, 24 erkek ve Urfa’dan...
Meral Cebren-Özkol (43, hastaba-
“Kadir Balcı, Ni- kıcı, Bursa), Mürtezim Oltulu (42
yazi Darı, Nazmi yaşında, işçi, Artvin), Nazan Ünaldı
Arı, Hükmet Öz- (19, öğrenci, Sinop), Nazmi Arı (26,
kürkçü, Hasan polis, Afyon), Niyazi Darı (24, öğ-
Yıldırım kurşun- renci ve işçi, Antalya), Ömer Nar-
larla, 29 kayıp da
man (31, öğretmen, Erzurum), Ra-
otopsi raporla-
mazan Sarı (11, öğrenci, İstanbul),
rına göre ezilme
Rasim Elmas (41, sinema emekçisi,
ve ona bağlı ha-
Giresun), Sibel Açıkalın (18, öğrenci,
sar sonucu...
Antakya), Ziya Baki (29, Uzel işçisi,
“Ahmet Gözüka- Samsun), Kimliği belirlenemeyen
ra (34, öğretmen, 35 yaşında erkek...
Maraş), Alek-
sandros Konte- “Hayatlarını 1 Mayıs 1977’de saat
as (57, işçi, İs- 19.05’ten sonra Taksim meydanın-
tanbul), Ali Sidal da kaybettiler.”
(18, işçi, Dersim), Kaynak: Tuğçe Yılmaz (2021), 1 Mayıs ’77 Ka-
Bayram Çıtak yıplarını Yakınları Anlatıyor/1 Mayıs ’77 ve
(37, öğretmen, Cezasızlık, IPS İletişim Vakfı (online-çev-
rimiçi yayın). https://m.bianet.org/bianet/ya-
Sivas), Bayram sam/241932-1-mayis-1977-e-kitabi-yayinda
Eyi (50, inşa- (Erişim Tarihi: 8 Aralık 2021).
at ustası, Erzu-
Not: 1 Mayıs 1977 Katliamında öldürülenlerin fo-
rum), Diran Nigiz toğraflarının bulunduğu sonraki sayfalara katkı-
1 Mayıs 77 Kayıplarını Yakınları Anlatıyor (kitap kapağı). (34, işçi, Mardin), larından dolayı Tuğçe Yılmaz'a teşekkür ederiz.
Ahmet Gözükara Aleksandros Ali Sidal
Maraş-Elbistan doğumlu, Konteas
evli iki çocuk babası, 68 yaşında müstahdem
Sultanahmet Ticaret Lisesi
öğretmeni, TÖB-DER üyesi
1 MayIs 1977 KatlİamInda
Diran Nigiz Ercüment Gürkut Garabet Akyan

29 yaşında, otopark Fransız Filolojisi’nde 55 yaşında, işçi
Öldürülenler
bekçisi öğrenci
Hikmet Özkürkçü Hüseyin Kırkın Jale Yeşilnil

1938 Siverek doğumlu. Evli, 1951, Çorum doğumlu. Site 17 yaşında, Aryamerh
4 çocuklu. Öğretmen, TÖB- Öğrenci Yurdunda işçi, (Şah Rıza Pehlevi) Lisesi
DER Karamürsel Şubesi OLEYİS üyesi öğrencisi
üyesi
Ali Yeşilgül Bayram Çıtak Bayram Eyi Bayram Sürücü
1940 Sivas/Şarkışla 50 yaşında, evli, 5 çocuklu. İşçi
doğumlu. Ankara Serbest inşaat ustası
Çankaya Derbent İlkokulu
Hacer İpek Saman Hamdi Toka Hasan Yıldırım Hatice Altun

İstanbul Üniversitesi 33 yaşında, seyyar satıcı UZEL Fabrikası’nda işçi,
Eczacılık Fakültesi 31 yaşında. Maden-İş
öğrencisi üyesi
Kadir Balcı Kadriye Kıymet Kahraman Alsancak Kenan Çatak

35 yaşında, tezgâhtar Kocamış (Duman) UZEL Fabrikası’nda işçi, 1946 Iğdır doğumlu.
Haydarpaşa Göğüs Maden-İş üyesi Kabataş Ticaret Lisesi'nde
Cerrahisi’nde hemşire Matematik öğretmeni,
TÖB-DER üyesi
Leyla Altıparmak Mahmut Atilla Mehmet Ali
1957 Diyarbakır doğumlu. Özbelen (Mustafa) Elmas
TÜS-DER üyesi, Ankara Ders Aletleri AŞ işyerinde 1944 Malkara doğumlu.
Numune Hastanesi’nde işçi, Maden-İş üyesi Evli ve iki çocuklu. Hoca
hemşire İshak ilkokul öğretmeni,
TÖB-DER üyesi
1 MayIs 1977 KatlİamInda
Mürtezim Ortulu Nazan Ünaldı Nazmi Arı

1958 doğumlu, Yabancı Evli, bir çocuğu var.
Öldürülenler
Diller Yüksek Okulu’nda Toplum polisi

öğrenci
Rasim Elmas Sibel Açıkalın Tevfik Beysoy

1932 doğumlu. Evli, 19 yaşında, Fen Fakültesi
iki çocuklu, Ar Film öğrencisi
Stüdyosunda işçi
Mehmet Ali Genç Mehmet Ali Kol Meral Cebren Mustafa Ertan
Büyük Maksim (Özkol) Öğrenci
Gazinosu’nda gece bekçisi Evli, SSK Beyoğlu
Hastanesi
Niyazı Darı Ömer Narman Özcan Gürkan Ramazan Sarı

Kutlutaş Fabrikası’nda 1942 Erzurum/Narman
(Ankara) işçi. Maden-İş doğumlu, Bakırköy’de
üyesi Sultan Murat İlkokulu
Yücel Elbistanlı Ziya Baki Kimliği meçhul 35

yaşlarında bir erkek
UZEL Fabrikası’nda işçi,
Maden-İş üyesi
1 MAYIS 1977 KATLİAMI AYDINLANDI MI?
Ergün İşeri
1 Mayıs akşamından başlayarak 1977 yılında devletin kıyımdaki bombaları halkın özellikle yoğun
1977 katliamı üzerine bir tartışma rolünü yok saymak ve buradan olduğu bölümlere rastgele fır-
sürmektedir. sola saldırmak için malzeme ara- latmaya başladılar... Olaylardan
mak niyetinde olanlar, kılık de- sonra Taksim alanında kopmuş
Yaşamını yitirenlerin sayısının bile ğiştirip yine aynı ezberi tekrarla- kulak, parmak ve kollar, yürek-
tartışmalı olduğu bu katliamın mıştır. Kimi gazete başlıklarında leri parçalayan bir vahşet man-
üzerindeki gizemin kalkmasını görüldüğü gibi bir ezber bozma zarası halini almıştı…” (Güreli,
umut eden herkes tartışmanın (Ay, 2012) yoktur, tam tersine 1979, s. 118)
başlamasını olumlu karşılamıştır. ezber tekrarı vardır.
2 Mayıs 1977 tarihinde gazetele-
Halil Berktay’ın 2 Mayıs 2012 İşte size dönemin gazete başlık- rini alanlar 1 Mayıs 1977’yi böyle
tarihli Taraf gazetesindeki “sol, larından örnekler; (Güreli, 1979, s. okumuşlardır. O alanda yaşan-
kendi yaptığı rezillikten bir mağ- 107-110) mış olanlarla hiçbir ilgisi olmayan
duriyet efsanesi yarattı” ifadesi böyle bir haberin yazılmasının
tartışmayı daha başlangıcında Tercüman; “Maocular, DİSK’in İs- amacı nedir?
olumsuz biçimde etkilemiştir. tanbul’da yaptığı mitingi bastılar
(Altan, 2012) 34 ölü var.” Bunu anlayabilmek için o dönemi
siyasal, sosyal ve ekonomik bo-
Yine de konu tartışılmaya, sor- Günaydın; “Maocu vatan hainle- yutlarıyla da biliyor olmak gerek-
gulanmaya değer görülmeli, asıl ri işçi bayramı’nı kana buladı 39 mektedir. İçinde bulunduğu tarih
hedef gerçeğin açığa çıkarılması ölü.” kesitinden kopartılarak okundu-
olmalıdır. ğunda, değil bugün o günde bile
Hergün; “Lenincilerle Maocular
Bu yazıyı iki bölüm halinde plan- çatıştı, solcular 40 işçiyi katletti.” insanı yerinden zıplatacak şekil-
ladım. Nedeni tartışmanın iki ayrı de etkileyecek niteliktedir. Doğ-
cephesinin olduğunu düşün- Yeni Asya; “DİSK mitinginde ko- rudan sola, DİSK’e olumsuz bir
memdir. münistler birbirini yedi, 20 ölü.” bakış yaratılmak istenmiştir.
İlki bu tartışma bize ne yarar sağ- Mağduriyet efsanesi yaratıldı di- Bugün, bu tartışmanın açılma-
ladı, tartışmayı açanların muradı yenler, dönüp 1977 yılında yayın- sıyla ne yapılmıştır? 1 Mayıs 1977
neydi onu sorgulamaktır. lanan gazetelerdeki haberleri bir üzerine açılan tartışma iki ayrı
kez daha okumalıdır. O haberler- görüş üzerine temellendirilmiştir;
İkinci olarak ise büyük ölçüde de nasıl bir “efsane” yaratılmak birincisi Halil Berktay’ın iddiala-
akılda kaldığıyla anlatılanlara, ya- istendiği çok açıktır. rı diğeri ise 5 Mayıs 1977 tarihini
yınlanmış belge ve bilgilerle ha- taşıyan MİT raporudur.
tırlatmalarda bulunmaktır. 2 Mayıs 1977 tarihli Hürriyet ga-
zetesinden; 5 Mayıs 1977 tarihli MİT raporu
2012 yılında 1 Mayıs 1977’yi ve Berktay neyi savunmuştur; 1
tartışmak! “Mao’cuların silahları ölüm ku- Mayıs 1977 kıyımı sol içi kavganın
sarken, kutlama törenlerine ka- bir sonucudur. Olayın arkasın-
Tartışmaya katılan herkesin olayı tılan DİSK’li, İGD’li, DEV-GENÇ’li da veya önünde devletin bir rolü
aydınlatmak gibi bir niyeti olduğu militanlar arasında kana susa- yoktur.
şüphelidir. Ortaya konulan tezler mışçasına korkunç bir çatışma
ve tartışma biçimi olayın aydınla- başladı… Bu sırada militanlar Bu görüşün sağlam hiçbir daya-
tılmasından çok, 1977 yılındaki ça- parkalarının içinde getirdikle- nağı, daha da ötesi tanığı yok-
banın tekrarı niteliği kazanmıştır. ri molotof kokteylleri ile plastik tur. Aksine çatışma çıktı denilen
yerdeki tanıklar çatışmadıklarını,
yakınlarından gelen bir silah se-
sinden sonra üzerlerine ateş açıl-
dığını söylemektedirler. Bunlarla
ilgili biraz daha ayrıntılı bilgi ikinci
bölümde bulunmaktadır.
Tartışmayı açan Berktay da (Al-

tan, 2012), en önemli destekçisi
Metin Göktürk (Erkuş, 2021) de
çatışmayı görmediklerini kabul
etmektedirler.
Berktay ortaya çıkardığı yeni bir

bilgiye ve olguya göre değil, şu an
durduğu siyasi, ideolojik konuma
göre yorum yapmaktadır. Başka-
ları için dile getirdiği “gördükleri-
ne inanarak görmedikleri bir şeyi
anlattıkları kanısındayım” (Altan,
Ateşin açıldığı söylenen yerde
DİSK’liler vardı, 2012) sözü aslın-
da tam da kendi durumunu izah
etmektedir. Çünkü görmediği bir
çatışmayı, olmuş gibi kabul ede-
rek sonuç çıkarmaktadır. Eğer
bugüne kadar herkesi yanılttım,
1 Mayıs 1977’yi farklı anlattım di-
yorsa aynı şey bugün için de ge-
çerlidir. Yarın değişen konumuna
göre çıkıp, dün yanılttım gerçek
şuydu diyebilir. Dolayısıyla Berk-
tay’ın güvenilir bir “tanık” olma-
dığı söylenebilir.
1 Mayıs 1977’de ölenler, DİSK afişi.
5 Mayıs 1977 tarihli MİT raporunu
Halil Bertay’ın ileri sürdüğü görüş, dan, açık biçimde yalana başvu-
kendilerine dayanak olarak kulla-
özellikle iktidarın yakın destekçi- rarak bir şeyleri kanıtlamaya ça-
nacaklara tavsiyemiz, 29 Haziran
si birkaç yayın organı tarafından lışmışlardır.
1977 tarihli Hürriyet gazetesini
bayraklaştırılmaya çalışılmıştır.
veya Nail Güreli’nin “iki 1 Mayıs” İki örnek:
Berktay’ın görüşünü destekle-
kitabını bulup okumalarıdır. İkinci
mek için insanda şaşkınlık yara-
bölümde kısaca bahsettiğim bu Taraf gazetesinin 3 Mayıs 2012
tacak derecede bir çabaya giriş-
rapor, birbirinden oldukça farklı tarihli sayısı; başlık “ilk kurşunu
mişlerdir.
içeriktedir. Ama yine de özünde sıkan Maocular”, spot “Bülent
aynı çabanın içindedir; gerçeği Atılan başlıklarla yazılanlar ara- Uluer: ilk ateş Maocuların bulun-
bulanıklaştırmak. sındaki çelişkilere bile aldırma- duğu taraftan geldi”. (Erkuş, Bü-
lent Uluer; İlk kurşunu sıkan Ma- Oysa neresinden bakarsanız ba- tanımıyla emniyet güçlerinin gö-
oculardan, 2012) kın devletin sorumluluğunu kal- revidir.
dıramazsınız. Adına ister devlet,
Akit gazetesinin 7 Mayıs 2012 ta- Devlet bu görevini 1 Mayıs
ister derin devlet deyin hiç fark
rihli sayısı; başlık “Kanlı 1 Mayıs’ın 1977’de yerine getirilmemiş-
etmemektedir.
sopaları Yalova’dan”, haber içeri- tir. Tam aksine miting alanındaki
ğinde görüştükleri kişinin ifadesi, Yapılmak istenen en basit şek- emniyet güçlerinin davranışla-
“34 kişinin öldüğü olayla bizim liyle tarihin yeniden yazılma ça- rı incelendiğinde, olaylarda can
yaptığımız sopaların bir ilgisi yok. basıdır. Tam da iktidarın, muhalif kaybının artmasına yol açanlar
Biz sopaları 77’den sonra hazırla- olarak gördüğü herkesi ve kesimi yine emniyet güçlerinin hareket-
dık.” (Metin, 2012) elindeki devletin zor araçlarıyla leri olmuştur. Bu durum 1 Mayıs
baskı altına aldığı bir dönemde, 1977 dava iddianamesinde şu şe-
Çeşitli kişilerin yaptıkları açıkla-
tarih iktidara göre yeniden şekil- kilde ifade edilmektedir:
maların farklı bir şekilde yansı-
lendirilmek istenmektedir.
tılması, çarpıtılması örnekleri de “… alanın içinde ve dışında görev-
dikkat çekmektedir. Bu bölümü bitirmeden, 1 Mayıs lendirilen panzerlerin siren çal-
1977’yi farklı bir biçimde ele alamaya başlamaları halkın arasında
Yaklaşım ve söylem dikkatle in-
lım. Pek sevdiğim bir yaklaşım alanın o tarafına, bu tarafına iler-
celendiğinde tartışmanın genel-
değil ama “sıradan” vatandaş lemeleri, ses bombaları atmaları
de sola ve özelde DİSK’e yönelik
gözüyle yorumlayalım. ve bir yerlere sığınan halkın üze-
bir karalama biçimine dönüştü-
rine su sıkmaları, ateş açmaları
rülmeye çalışıldığı izlenimi ortaya Bir miting düzenleniyor, gerekli normal muhakeme ve soğuk-
çıkmaktadır. Önce “28 Şubat sü- tüm başvurular mevzuata uygun kanlılığını büyük ölçüde yitirmiş,
reci” üzerinden başlatılan saldı- şekilde yapılmış, mitingi düzen- can korkusu içindeki bu 100 bin-
rılar, 1 Mayıs 1977 kıyımı üzerine leyen kuruluş tarafından katılım- lik kitlenin panik içine düşmesini
açılan tartışma ile sürdürülmek cılar konusunda kaygılar ilgililere süratlendiren diğer bir etken ol-
istenmektedir. iletilmiş. Günlerce basında şu muştur. (Sivil tanık ve mağdurlar
olacak, bu olacak diye yayınlar dosyası)” (Güreli, 1979, s. 316)
Tartışmaya ilişkin okuduğum
yapılmış. Basına sert tartışmalar
onca yazı içerisinde durumu bel-
yansımış, tehditler savrulmuş. 1 Mayıs 1977 dava dosyasında-
ki de en iyi özetleyenin, Hilmi
Sonradan öğreniliyor ki MİT raki iddianame, güvenlik önlemleri
Yavuz’un 13 Mayıs 2012’de Za-
por hazırlamış ve yetkililere gön- konusunda devleti değil, DİSK’i
man gazetesinde yayınlanan “bir
dermiş. Yani açık ve gizli kaynak- övmektedir. Keşke çatılarda da
raşemon hikayesi; 1 Mayıs 1977
larda bir olay olacağı konusunda önlem alsalardı bile denilmek-
anlatıları” başlıklı yazısı olduğunu
sorumlular bilgilendirilmiş, uya- tedir. Sabahın erken saatlerin-
söyleyebilirim. (Yavuz, 2012)
rılmış. den saat 19.00’a kadar her anın
Hilmi Yavuz, yazısında 1 Mayıs’ın son derece düzenli ve disiplinli
Bir açık hava toplantısının veya gerçekleştirilmesi iddianamede
sorumluluğunu asli fail olarak
yürüyüşünün güvenliğini sağla- adeta takdir edilmiştir. (Güreli,
solun üzerine yüklemenin, de-
mak, o toplantıyı düzenleyenlerin 1979, s. 318)
rin devleti de fer’an iştirak etmiş
görevi veya sorumluluğu değildir.
gibi gösterip hafifletici bir sebebe
Oraya katılan herkesin can ve mal Burada bir başka ayrıntıyı da ve-
bağlayarak aklama tavrı olduğu-
güvenliğinden sorumlu olan dev- relim: 1 Mayıs 1977 sonrasında
nu belirtmektedir. Özetle devlet
lettir. Bir olay her koşulda (ister DİSK hakkında, daha doğrusu
aklanmaya çalışılmaktadır.
hiç anlaşamayan gruplar arasın- tertip komitesi hakkında açılan
Düne kadar devleti hasım gö- da isterse basit bir yanlış anla- davanın gerekçesi, DİSK görevli-
renler, AKP’nin devletleşmesiyle şılmayla) çıkabilir. Bunun yayıl- lerinin ellerinde bulunan sopala-
devleti hısım kabullenmişler, toz masını, topluma zarar vermesini rın toplantı ve gösteri yürüyüş-
kondurmaz olmuşlardır. önlemek devletin, yasalardaki leri yasasına aykırı görülmesidir.
(Güreli, 1979, s. 320) Yani kıyıma 12 Eylül 1980 darbesinden sonra 1- 1 Mayıs 1977 üzerine MİT
sebebiyet vermek değildir. So- 1 Mayıs 1977’den dolayı kime ne raporları ve çelişkiler
nuç, DİSK bu davadan beraat et- gibi suçlama yapılmıştır? Basit
miştir. Yine MİT ve emniyet ra- ifadelerle insanlar hakkında idam 12 Eylül darbesine ilişkin başlatı-
porlarında, basında çatıştığı söy- kararı verebilenler, çatıştığı söy- lan dava nedeniyle mahkemeye
lenen “Maocu gruplar”dan da hiç lenen gruplardan gözaltına alınan, gönderilen MİT raporunda 1 Mayıs
kimse bu olayla ilgili aranmamış, tutuklanan kişilere 1 Mayıs 1977 1977 öncesine ve sonrasına ilişkin
hakkında soruşturma açılma- ile ilgili ne sormuştur, daha doğ- kimi “bilgi”lere yer verilmiştir.
mıştır. rusu olayı aydınlatmaya dönük Ancak bu rapor bir iki gazetenin
soru sorulmuş mudur? dışında çok fazla ilgi çekmemiş-
Bu kıyımla ilgili çok sayıda karan-
Sonuç olarak bakıldığında yapıl- tir. Bilgiyi bilerek tırnak içine alı-
lık nokta vardır. Başta DİSK olmak
makta olan tartışmada başta Nail yorum, çünkü 1 Mayıs 1977’deki
üzere yanıtlanması için birçok
Güreli olmak üzere konuyla ilgili olaylarla ilgili bölüm incelendi-
soru gündeme taşınmıştır.
doğrudan veya dolaylı yazılmış ğinde yazılanların gerçeğin ifa-
Berktay ve onu malzeme ya- kitaplardaki, yazı dizilerindeki bil- desi anlamında bir bilgi olmadığı
panların yanıtlaması gereken çok gi ve belgelerden daha yeni olan açıktır. Hatta bunları en iyimser
basit sorular vardır. 1 Mayıs 1977 ne vardır? şekliyle iddia olarak yorumlamak
kıyımından sorumlu sol ise neden daha doğru olabilir. Çünkü MİT’in
Üzülerek söylemeliyim ki bir hiç!
sol aydınlanması için yıllardır çaba sola ilişkin tutumu ve yaklaşımı-
Sadece o dönemin tartışmalarını
göstermekte, neden devlet ve nın ne olduğu daha önceki rapor-
yaşamamış, izleyememiş olanlar
sağ siyaset duymazdan gelmek-
bir şeyler öğrenme fırsatı bul- larında açık biçimde gözlenmek-
tedir?
muştur. tedir.
Her fırsatı, bugün de dahil, solu 1 Mayıs 1977 katliamının üzeri Mahkemeye sunulan MİT rapo-
ezmek için kullanan bir devlet ve devlet tarafından kapatılmıştır. ru denilen belge, 5 Mayıs 1977
sağ siyaset eline bu kadar büyük Açmaya da hiç ama hiç niyetleri
imkan geçtiği halde neden so- tarihini taşımaktadır. (Göktaş,
yoktur.
rumluları belgeleyememiş, yargı 2012) Öncesinde de çeşitli bilgi-
önüne çıkaramamıştır? Hiç kimseye (hatta kendilerine lendirmeler yapılmıştır. Ama bu
bile) saygısı kalmayanların 1 Ma- raporun ana teması, daha da ötesi
Dönemin savcısının belirttiği gibi yıs 1977’de yaşamını yitirenlere rapordaki ifadeler 2 Mayıs 1977
neden 1 Mayıs 1977 soruşturması saygı göstermelerini istemek de tarihindeki kimi gazetelerdeki
bile yapılmamış, mahkeme ka- lüks kalacaktır. haberlerle benzer içeriktedir.
nalıyla dönemin sorumlu devlet
görevlilerine sorulan sorular ya- 1 Mayıs mücadelesinde yaşamı- 5 Mayıs 1977 tarihli rapordaki
nıtlanmamıştır? Savcıların iddia- nı yitiren tüm dostları ve yıllarca
ifade; “saat 19.15 sırasında Türk-
namede olayın açığa çıkarılmasını birçok 1 Mayıs mitinginde birlikte
ler’in konuşması devam ederken,
tarihe havale etmek zorunda bı- çalıştığım Sevgi Göyçe arkadaşı-
Harbiye’den gelen Maoist grubun
mı saygıyla anıyorum.
rakan nedir? ‘Kürtlere özgürlük’ diye bağıra-
1 Mayıs 1977 katliamı üzerine rak alanda oluşturdukları dairenin
En küçük cenaze töreninde bile
görüşler ve saptamalar Inter-continental Oteli önünde-
teleobjektiflerle kayıt yapan, fo-
toğraf çeken emniyetin, otelin içi- Yazımızın bu bölümünde tartış- ki bölümde bulunanların aniden
ne yerleşen MİT ve asker görev- ma sırasında dile getirilen kimi tabancalarını ateşledikleri ve bu
lilerin 1 Mayıs 1977’de kaydettiği iddialar ve görüşlerle ilgili olarak ateşi hedef gözetmeksizin sür-
görüntüler ne olmuştur, neden yaptığımız saptamaları dile geti- dürdükleri görülmüştür.” (Gök-
yayınlanmamıştır? receğiz. taş, 2012)
Hürriyet gazetesinin 2 Mayıs 1977 1 Mayıs 1977 ile ilgili ikinci bir rapor 2- Solcular çatıştı “efsanesi” ve
tarihli haberi; “Tarlabaşı girişinde daha bulunmaktadır. MİT, Genel Tarlabaşı’nda yaşananlar
saat 19.10’da ellerinde <kurtuluş> Kurmay Başkanlığı İstihbarat Da-
iresi, Emniyet Genel Müdürlüğü, Her ne kadar Berktay ve izleyi-
yazılı büyük bir pankart bulunan
İstanbul Cumhuriyet Savcılığı, İs- cileri kabul etmek istemeseler
ayrıca, kızıl bayraklar üzerine Le- de Üçlü Blok ile DİSK görevlileri
tanbul Valiliği ve İstanbul Emniyet
nin, Stalin ve Marks’ın resimlerini arasında bir silahlı çatışma ya-
Müdürlüğü, İçişleri Bakanlığı Mü-
taşıyan grup, <halklara özgür- şandığını kanıtlayacak hiçbir bel-
fettişleri tarafından hazırlandığı
lük> diyerek yürümeye başladı. ge, bulgu, tanıklık yoktur. Kortejin
söylenen bu rapor seçimden sonra
Yürüyen grup İnter-continental Bülent Ecevit’in Başbakan olduğu alana alınacağı konusunda her iki
Oteli’nin çevresini bir anda sar- dönemde, Başbakanlığa sunul- taraf arasında anlaşma sağlan-
maya başladı. Mao’cu grubun muştur. (Güreli, 1979, s. 258-59) mıştır. (Beşpınar, 2012) Bu olayın
arkasında yürüyen 50 kişiden iki taraftan tanıkları vardır, ilk ya-
ikisi, <Kürtlere özgürlük> diye 29 Haziran 1977 tarihinde Hürri- pılan görüşmeye KSD ve TEP’den
yet gazetesinde de yayınlanan bu yetkilileri de tanık olmuşlardır.
bağırarak aniden bellerindeki ta-
yeni rapor daha da ilginç bilgilere (Güreli, 1979, s. 273, 276)
bancaları çekip Taksim alanında
yer vermektedir:
bulunan onbinlerce insanın üze- Tartışma süreci içinde Mehdi
rine hedef gözetmeksizin yaylım “İlk kurşun kimin tarafından atıl- Beşpınar’ın 4 Mayıs 2012 tarihin-
ateşi açtı.” dı? Bu kurşun fraksiyonlar arası de solportal’da (Beşpınar, 2012)
çatışmayı körüklemek isteyen ve Tülay Karaoğlu’nun 5 Mayıs
Hürriyet gazetesinin haberi, Mil- bir şahıs veya Ermeni veya Rum 2012 tarihinde toplumsol.org’da
liyet gazetesinin Anadolu Ajan- militan olabilir. Kitle paniği ya- (Karaoğlu, 2012) yaptıkları açık-
sı’na dayanarak yazdığı haberi ratarak birçok vatandaşımızın lamalar çatışma iddiasını tümüyle
(Güreli, 1979, s. 120-121) okuyan- ölmesine sebep olacak herhangi çürütmektedir. Kısa bir süre önce
lar, rapor ile haberler arasındaki bir DİSK yöneticisi veya bir başka yitirdiğimiz Murat Tokmak orada
paralelliği net bir şekilde görebi- fraksiyon elemanını düşünmek bir silahlı çatışma olmadığını, yan
leceklerdir. Ya bu haberleri MİT biraz zordur. taraftan duyulan bir silah sesin-
veya emniyet servis etmiştir. den sonra geriye doğru çekildik-
Olay, meçhul bir şahsın Türki-
Veya MİT, Anadolu Ajansı’nın ve lerini ve üzerlerine yoğun bir ateş
ye’de büyük bir olay çıkarma gi-
gazetelerin haberini rapor ya- açıldığını defalarca anlatmıştır.
rişimi olarak değerlendirilebilir.
parak, devletin üst makamlarını Suçlu kimdir? Açıkça belli olan bir Olayın başladığı söylenen nok-
“bilgi”lendirmiştir. suçlu yoktur.” tadaki görgü tanıkları gerginliğin,
atışmaların, itişmelerin olduğunu
MİT raporlarında anlatılan hika- Aynı raporda DİSK ve İstan-
ama bir çatışmanın olmadığını
yenin tutarsızlığı her yerinden bul Belediyesi “miting sırasında
kesin olarak o zaman da ifade et-
akmaktadır. Raporun tutarsızlı- olayların çıkmasına yardımcı olan
mişler bugün de söylemektedir-
ğını anlamak için Halil Berktay’ın suçlular” grubunda değerlendi-
ler. Yani çatışmanın olduğuna dair
rilmektedir.
“tanık”lığı bile yeterlidir. bir tanıklık yoktur. Silah sesinden
MİT yine olayların arkasındaki sonra o bölgeye yoğun bir ateş
MİT’in raporu bilgilendirme değil,
gerçekleri ortaya sermek yeri- açıldığı DİSK görevlileri ile Halkın
tümüyle toplumu yönlendirme Kurtuluşu kortejinin farklı yönlere
ne, sorumluları gizleme ve sap-
amaçlı yazılmış bir metindir. Solu tırmaya dönük bir çabanın içinde dağıldığı, polis panzerlerinin hızla
hasım ve tehdit olarak gören, solu görülmektedir. Hayali failler ya- Halkın Kurtuluşu kortejine doğru
önlemek için çalışan bir kurumun ratılmaktadır, Kürtlerden sonra hareket ettiği bilinmektedir. İlk
nesnel bir görüş hazırlaması da Ermeniler ve Rumlar hedef gös- vurulanlar ve yaşamını yitirenler
“herhalde” beklenemez. terilmektedir. DİSK görevlileridir.
Burada eklenmesi gereken bir Mayıs 2012 tarihli sayısında kul- Sular idaresi üzerinde silahlı kim-
bilgi, o sırada Tarlabaşı’nı yukarı- lanmıştır. (Tansel, 2012) se yoktu diyen Göktürk, bunu
dan gören yerlerden biri olan PTT nasıl anladığını yine Berktay yön-
üzerinden de iki kişinin Tarlabaşı Fotoğraflama anı tam olarak ne- temiyle izah etmektedir. Sular
istikametine ateş açtığını gören dir bu kesin belli değildir. İlk silah idaresi denilen yerin uzunluğu
tanıklar da bulunmaktadır. Ay- sesinden sonra polisin müda- 90 metreyi aşkındır, eni ise 20
rıca bu durum iddianamede de halesine karşı kendini korumaya metreye yakındır. Böyle bir yerde,
açık biçimde belirtilmiştir. (Güreli, çalışanlar mıdır, yoksa ilk kurşunu çevresindeki her şey konusunda
1979, s. 312 ve 315) Murat Tok- sıkanlar mıdır? insan nasıl bu kadar emin konu-
mak kendisinin bulunduğu sesli şabiliyor şaşmamak elde değil.
Bir başka tanık Yavuz Alogan,
aracın üzerinde yüzün üzerinde
“barikatın içinde, meydana giriş Berktay ve Göktürk’ün iddiala-
mermi izi bulunduğunu da anlat-
istikametine göre sağda, duva- rı dava dosyasındaki bazı tanık
mıştır. (Yasalar, 2006) Yani insan-
ların üzerine ateş açılmadığı gibi rın dibinde duran beyaz gömlekli, ifadeleriyle uyuşmamaktadır.
bir iddia yaşananlar karşısında bıyıklı bir arkadaş silahını çekerek İki polis memuru verdikleri ifade
boş kalmaktadır. havaya peş peşe ateş etti. Böyle- de sular idaresi üzerinden ateş
ce Taksim çevresinde ilk silah sesi edildiğini söylemişlerdir. Yine bir
3- Maocular ateş açtı efsanesi duyulmuş oldu.” (Alogan, 2010) başka tanık, sular idaresinin Tar-
labaşı’na bakan yönünden ateş
İlk silahın nereden atıldığı, nasıl Bu tanım ile Savaş Ay’ın res- edildiğini gördüğünü anlatmak-
atıldığı konusunda da neredeyse mini çektiği kişiler arasında bir tadır. Bunlara ilişkin bilgiler Ba-
bir kesinlik vardır. Üçlü grubun benzerlik yoktur. Ne konum, ne rış Yetkin tarafından hazırlanan
alana girmek için hazırlandığı, tanımlama hiçbir bağlantı kuru- “Kırılma Noktası” başlıklı kitapta
DİSK görevlilerinin yığınağı kaldır- lamamaktadır. Yani herkesin ilk mevcuttur (Yetkin, 2005).
dığı, tam her şeyin yoluna girdiğini kurşun tanıklığı farklıdır.
sandığı bir anda silah patlamıştır. Dava dosyasında su deposu-
Savaş Ay’ın ilk ateş edenler diye na ilk müdahale eden jandarma
Mehdi Beşpınar, kortejin sağın- komando birliğinin komutanı da
tanımladığı ve fotoğrafladığı kişi-
dan yani Sular idaresi tarafın- savcılığa verdiği ifadede “su de-
ler ne o zaman ne de sonrasında
dan sesin geldiğini söylemek- posunun üzerinden silah sesleri-
hiç aranmamış ve bulunmamış-
tedir. (Beşpınar, 2012) Savaş Ay nin geldiğini ve dinamit atıldığını,
tır. Devletin en düzey istihbarat
(Ay, 77’de 1 Mayıs öncesi günler, el bombası, taş, sopa fırlattıkla-
birimleri bu fotoğrafları yok say-
2012) ve Coşkun Aral (Aral, 2012) rını görerek bölüğümle deponun
mıştır.
kortejin arasındaki bir kişinin ateş üzerine koştu.” (Yetkin, 2005, s.
açtığını belirtmektedir. 4- Sular İdaresi, Inter- 43).
Bir polis muhabiri olarak Savaş continental ve beyaz Renault
Askerler yukarı çıktığında bazı
Ay’ın tanımlamaları çok dikkat Halil Berktay’ın sular idaresin- kişilerin kaçtığını, 30-40 kişiyi
çekicidir; “ilk ateşin Halkın Kur- den ateş açılmadı, derin dev- yakaladıklarını belirtmektedirler.
tuluşu adlı örgüt içine sızmış, let de yoktu iddiasına en önemli Yakalananlar daha sonra polise
muhtemelen ‘ayarlanmış’ 2 genç teslim edilmişlerdir.
destek, bir başka tanıktan Metin
tarafından açıldığını kendi gözle-
Göktürk’ten gelmiştir. Göktürk,
rimle gördüm.” (Ay, 77’de 1 Mayıs Bu olayda bile birbirinden farklı
5 Mayıs 2012 tarihli Taraf gaze-
öncesi günler, 2012) bilgiler vardır.
tesindeki açıklamasında, çatışma
Savaş Ay’ın o sırada çektiği fo- olduğunu sonradan duyduğunu Polisler ise oraya önce kendileri-
toğraflar haftalık bir dergi olan ifade etmektedir. (Erkuş, Metin nin vardığını, yukarı çıktıklarında
Hayat’ta yayınlanmıştır. Taraf ga- Göktürk; Asıl sular idaresi tarandı, 25-30 kişiyi gördüklerini yakala-
zetesi ise derginin o sayfasını 11 2021) yıp, üzerlerini aradıklarını söyle-
mektedirler. Arama yapılıp yapıl- 1 Mayıs 1977’nin bilinmeyen, açık- manevraları olduğu konusunda
madığı bile belli değildir. lanamayan konularından birisini hemen herkes görüş birliği için-
sular idaresi binası olmuştur. Ne dedir.
Sular idaresine ilk müdahale as-
alınan ifadeler ne tanıkların açık-
kerler tarafından mı polis tara- Beyaz Renault olayı da daha ilk
lamaları o konu ile ilgili görüşleri
fından mı yapılmıştır. Yoksa iki yıllarda aydınlığa kavuşturul-
netleştirecek bir bilgiyi taşıma-
ayrı müdahale mi yapılmıştır, açık muştur. Bu araç otelin önünde
mıştır. Ancak iddianameyi hazır-
değildir. yaralanan bir polis memurunun
layan savcılar, eldeki bulgulardan
hastaneye taşınması için kulla-
Sular idaresinde görevli makinist yola çıkarak orasının alana ateş
nılmıştır. Olaylar o kadar karma-
her şey bittikten sonra polislerle açılan yerlerden biri olduğu kana-
şıktır ki aynı aracın içinde bulunan
birlikte binanın üzerine çıktığını atine vardıkları kesindir. (Güreli,
iki polis memurunun ifadeleri bile
ve burada 100 kadar insanın ol- 1979, s. 315)
çelişkili çıkmıştır. Bir polis me-
duğunu söylemektedir. Binada
Sular İdaresi üzerinden ateş açıl- muru araçtan ateş etmediklerini
görevli bekçilerden biri ise 50-60
ması veya açılmaması ne Berk- diğeri ise amiri tarafından veri-
kişinin bina üzerinde bulunduğu-
tay’ı ve taraftarlarını haklı çı- len otomatik tüfekle ateş ettiğini
nu ifade etmektedir. Silah sesleri
karmaktadır ne de karşı görüşte söylemiştir.
kesilince aşağıya inmek istedi-
olanları. İnsanların üzerine de
ğinde bina içindeki merdivende 5- Tarihsel bağlamından
havaya da kurşun atıldığı açıktır.
polisleri görmüştür. kopuk bir tartışma zemini
İddianame kurşunlandıkları için
yaratılmaktadır
Son tanıklık Celalettin Can’dan ölen 5 kişinin, yaralanan 32 kişi-
gelmiştir. Celalettin Can, su- nin bulunduğunu söylemektedir. Tartışmada olaylar ve olgular
lar idaresine en yakın konumda (Güreli, 1979, s. 315) kendi koşullarından, tarihi bağ-
bulunan Devrimci Yol-Devrim- larından koparılmaktadır. 1977
ci Gençlik grubunun içinde bu- Otelden ateş açılmadığı yönün-
siyaset alanında büyük bir dö-
lunmaktadır. Can 16 Mayıs 2012 deki iddia ise tümüyle dayanak-
nüşümün başladığı yıldır. Sağın
tarihli Taraf gazetesine yaptığı tan yoksundur. Alanın ilk sakin-
mutlak egemenliği hızla sarsıl-
açıklamada sular idaresi üzerin- leşmesinden sonraki görüntüsü,
maktadır. 5 Haziran 1977 tari-
den ateş açıldığını, bir arkadaşla- insanların nerelerden tehdit al-
hinde yapılacak seçimlerde solun
rının yaralandığını ve buna karşı- gıladıklarını, hangi yönü güvenli
tümünün ve DİSK’in de deste-
lık verildiğini anlatmaktadır. Yine bularak yöneldiklerini açık biçim-
ğini açık veya kapalı şekilde alan
aynı şekilde otelden de üzerleri- de göstermektedir. Resimler ve
CHP’nin tek başına iktidar olacağı
ne ateş açıldığını grubun güvenli- filmler üç tehdit noktasını işaret
neredeyse kesinleşmiştir.
ğinden sorumlu olanların buna da etmektedir; sular idaresi, otel
karşılık verdiklerini belirtmekte- ve opera binası (AKM). Gazeteci 1 Mayıs 1977 seçim öncesinde
dir. (Tekerek, 2012) Şükran Soner başta olmak üze- solun büyük bir güç gösterisi
re çok sayıda tanık otelin içinden haline gelecek, beklentileri yük-
Metin Göktürk’e tekrar dönecek de önündeki polisler tarafından seltecektir. Bu nedenle mitingin
olursak durumunun olayla ilgili da ateş açıldığını anlatmaktadır. yapılmaması için her yol denen-
birçok konu gibi karmaşık olduğu (Hacı Güneş, 2012) miştir. Hatta seçim yasakları
görülmektedir. Olay çıkaracağı kapsamına sokulmak istenmiş,
polis tarafından bilinen ve olay Ölümlerin çoğunun sıkışma ve
ancak DİSK’in başarılı girişimle-
çıkardığı kabul edilen “Maocu” ezilme sonucu olduğu adli tıp ra-
riyle bu önleme çabası da boşa
gruptan olan bir yayın organı- poru ile sabittir. Nedeni ise alan-
çıkarılmıştır.
nın muhabiri polis dahil herkesin daki kitlenin dönemin valisinin
ateş edildiğini işaret ettiği yerde de belirttiği gibi kitleyi dağıtmak O dönemin siyasetinde farklılıklar
yakalanıyor ama hiçbir şey yapıl- için açılan ateş, atılan ses bom- bulunmakta, ölümle sonuçlanan
mıyor? baları ve panzerlerin alan içindeki tartışma ve çatışmalara neden
olmaktadır. Bu durum o zaman dönemi tüm sıcaklığıyla yaşayan Nail Güreli (1979), İki 1 Mayıs, İstanbul: Güre Ya-
yınları.
için de normal değildi ve bugün de herkes bilmektedir.
değildir. Kimsenin de normal kar- Hacı Güneş, E. A. (2012), “Şükran Soner; İşte 1
şıladığını sanmıyorum. Üzücüdür Yukarıda belirtilen devletin is- Mayıs 1977 gerçeği”, Evrensel, 10 Mayıs 2012,
ama bir olgu olarak vardır. Yalnız- tihbarat raporunda da bu itiraf s. 2.
ca sol içinde değil, aynı dönemin edilmektedir. Türkiye’de sol Kanlı Türkay Karaoğlu (2012), “1 Mayıs katliamı: Sıkılan
sağı içinde de var olan bir du- Pazar’dan sonra devletin kendi- ilk kurşunun hikâyesini, tanığı anlatıyor”, haber.
rumdur. O dönemde eleştirilen, sini korumayacağını, tam tersine sol.org.tr, https://haber.sol.org.tr/soldaki-

ler/1-mayis-katliami-sikilan-ilk-kursunun-hi-
değiştirilmesi ve durdurulması saldıranları kolladığını ve kendini
kayesini-tanigi-anlatiyor-haberi-54478.
için çaba harcanan bir olumsuz- savunmak zorunda olduğunu acı
luktur. 1 Mayıs 1977 öncesindeki deneylerle öğrenmiştir. Burada Tuğba Tekerek (2012), “Celalettin Can: DİSK 1
Mayıs 97’de Dev-Genç’i ciddiye almadı”, t24.
konulan tavırlar gerginliği artır- ne şiddeti yüceltme, ne silah se-
com.tr, https://t24.com.tr/haber/disk-1-ma-
mıştır bu da doğrudur, ama olayın verlik söz konusu değildir. yis-97de-dev-genci-ciddiye-almadi.
oluşumunu, nedenini açıklamaya Bunları yazmamızın amacı bir şeyi “Kanlı 1 Mayıs’ın sopaları Yalova’dan”, Yeni Akit,
yeterli değildir. Aynı farklılıklar küçümseme, hafife alma veya 7 Mayıs 2012, s. 8.
ve gerginliklerin yaşandığı 1976 yok saymak olarak görülmemeli- “İşte 1 Mayıs’ın silahlı işçileri”, Zaman, 5 Mayıs
veya 1978 1 Mayıs’larında benze- dir, o günleri yaşamamış kişilerin 2021, s. 1.
ri bir olayın neden yaşanmadığını olayları tüm boyutlarıyla anlaya- Sümeyra Tansel (2012), “1 Mayısta ilk ateşi gör-
izah edemez. bilmesine yardımcı olmaktır. düm”, Taraf, 11 Mayıs 2012, s. 12.
Zaman gazetesinde yazıldığı gibi Kaynaklar:

“Bir ‘Raşomun’ Hikayesi: 1 Mayıs 1977 Anlatıları”,
Zaman, 13 Mayıs 2012.
alandaki “silahlı işçiler”in varlı-
Yavuz Alogan (2010), “1 tanıklık: 1 Mayıs
ğı da tartışma konusu olmuş, bu 1977”, yavuzolgan.com, http://yavuzalogan.
Barış Yetkin (2005), Kırılma Noktası 1 Mayıs
kişilerin varlığı gruplar arası ça- com/?p=289. 1977 Olayı, İstanbul: Otopsi Yayınları.
tışma iddiasına dayanak yapılmak Ertan Altan (2012), “Halil Berktay; 77 katliamın- Yazının özgün hali Ergün İşeri tarafından 17
istenmiştir. (Sağlam, 2012) Oysa dan solcular sorumlu”, Taraf, 2 Mayıs 2012. Mayıs 2012 tarihinde Sendika.org için kaleme
burada başka bir sorunun varlığı Coşkun Aral, “İlk ateş Maocu dergi satıcısından”, alınmış, kitabımız için yazar tarafından gözden
Sabah, 4 Mayıs 2012, s. 26. geçirilmiş ve güncellenmiştir.
gözlerden kaçırılmaktadır. Sosyal
demokratlar dahil solun düzenle- Savaş Ay (2012), “1 Mayıs 77 ez-
beri bozulsun”, Takvim, 4 Mayıs
diği toplantı, miting ve yürüyüşler 2012.
sürekli saldırı altındadır. 26 Ni- Savaş Ay (2012), “77’de 1 Mayıs
san 1977 tarihinde Niksar’da, 28 öncesi günler”, Takvim, 3 Mayıs
2012, s. 13.
Nisan 1977’de Erzincan’da CHP
mitinglerine silahlı saldırılar ya- Mehdi Beşpınar (2012), “‘77 1
Mayıs’ı tanığı Mehdi Beşpınar:
pılmış, CHP Genel Başkanı Bülent Solcular arasında önemli bir
Ecevit ve beraberindekilere daki- olay yaşanmadı”, haber.sol.org.
tr, https://haber.sol.org.tr/
kalarca kurşun atılmıştır. Birçok devlet-ve-siyaset/77-1-mayi-
insan yaralanmıştır. si-tanigi-mehdi-bespinar-sol-
cular-arasinda-onemli-bir-o-
Bu ve benzeri olaylar yeni de de- lay-yasanmadi.
ğildir. Mitinglerin güvenliği devlet Gökhan Erkuş (2012), “Bülent

Uluer; İlk kurşunu sıkan Maocu-
tarafından değil, bizzat mitingleri lardan”, Taraf, 3 Mayıs 2021, s. 1,
düzenleyenler tarafından sağla- s.3.
nabilmektedir. Bu normal midir, Gökhan Erkuş (2012), “Metin
hayır değildir. Ama bir gerçeklik- Göktürk; Asıl sular idaresi taran-
dı”, Taraf, 3 Mayıs 2021, s. 1, s.3.
tir. 1 Mayıs 1977’ye silahlı gelen-
Kemal Göktaş (2012), “Kanlı 1 Ma-
lerin bulunması saldırı yapacak- yıs gizli MİT raporu”, Vatan, 5 Ma-
larına bir kanıt mıdır? Olmadığını o yıs 2021, ss.1-2. Vatan gazetesi, 2 Mayıs 1977.
ECEVİT: FAİLLER SAKLANDI
“FAİLLERİN SAKLANMAK bazı örgütlerin bu olaylarda baş- nereden, kimlerden geldiği, her-
İSTENDİĞİ DAHA İLK GÜNDEN lıca etken olduğu ve hükümetin kesin gözü önünde cereyan ettiği
BELLİ OLMUŞTU” iki kanadının da gerekli önlemleri için belliydi. Ve ciddi olarak üstüne
alacak yerde, bu örgütlerden ya- yüründüğü takdirde bu olayın so-
CHP lideri Bülent Ecevit, katliam-
rarlanmak istediği kanısındayım.”1 rumlularının, kışkırtıcıların mutla-
dan altı gün sonra 1 Mayıs hak-
ka ortaya çıkması gerekirdi.”
kında önemli açıklamalar yapmış- Ecevit 1978 başında Başbakan
tı. Ecevit, partisinin 7 Mayıs İzmir olduğunda “demokratik hukuk İzler bir noktadan sonra kaybo-
mitinginde şöyle konuşmuştu: devletinin denetimi dışında kalan luyordu: “Biz o sırada ana mu-
“Ülkemizde şiddet eylemleri se- örgütler” hakkında kapsamlı bir halefet partisiydik. Bu olayla-
çim yaklaştıkça yoğunlaştı. Ve çok araştırma yaptıramamıştı. 1990 rı soruşturmak için bir araştırma
kaygı verici boyutlara ulaştı. Özel- yılına gelindiğinde Ecevit, olaylar- komisyonu kurduk. Ama bir nok-
likle 1 Mayıs günü İstanbul’da Tak- da Özel Harp Dairesi’nin rolü konu- tadan sonra izler kayboluyordu.
sim Alanı’nda çıkarılan olay bir kı- sunda daha net konuşabiliyordu: Adeta bir bilgi boşluğu ile, direniş-
rım hareketidir. Eski deyimi ile bir lerle karşılaşıyorduk. Yıllarca üze-
Ecevit’in 1 Mayıs 1977 konusunda rinde durduğumuz halde, olayın
katliamdır. Türk demokrasi tari-
13 yıl sonraki değerlendirmeleri- içyüzü anlaşılamadı.
hinde bu kadar ağır bir olaya rast-
nin ana hatları şöyleydi:
lanmamıştır. Kırımın hedefi olan “O olayın faillerinin saklanmak is-
işçi kuruluşlarıyla üyeleri eğer Kışkırtmanın nereden geldiği bel- tediği daha ilk günlerden itibaren
serinkanlı davranmamış, yasala- liydi: “Özellikle 1977 yılında çok il- belli olmuştu ve çok acayip bir şe-
ra kesinkes bağlı kalmamış olsa- ginç bazı olaylar oldu. Çok kuşku kilde tezgâhlanan bir olay olduğu
lardı, bu olay bütün yurdu saracak uyandırıcı, karanlık olaylar oldu. görülüyordu.”
ve demokrasiyi yakıp yıkacak bir Bunların en önemlisi kuşkusuz, 1
yangının başlangıcı olabilirdi. Özel Harp Dairesi’nin sivil uzantısı:
Mayıs 1977’de Taksim Alanı’nda,
“Onun için benim aklıma bir olası-
“Ben devlet içinde yer almak- 30’u aşkın insanın ölümü ile so-
lık olarak bunun, Özel Harp Daire-
la beraber, hiç değilse devlet nuçlanan olaydı. Bu gözler önün-
si’nin sivil uzantısıyla bir bağlan-
gücünden yararlanmakla be- de yapılan bir kışkırtma sonu-
tısı olabileceği olasılığı geldi... Ve
raber, demokratik hukuk devle- cu çıkmış bir olaydı. Kışkırtmanın bunu Cumhurbaşkanı Fahri Ko-
tinin denetim alanı dışında kalan 1 Milliyet, 8 Mayıs 1977. rutürk’e bildirmeyi, bu
kaygımı sunmayı görev
bildim. Kendisiyle gö-
rüşerek Özel Harp Da-
iresi ile ilgili bilgileri ak-
tardım. Taksim olayının
arkasında bu kuruluşun
sivil uzantısının bulu-
nabileceğini söyledim.
Korutürk bunu benden
yazılı olarak da iste-
di. Korutürk, bu konuyu
dönemin Başbakanı Sü-
leyman Demirel’e de aç-
mış. Demirel buna büyük
tepki göstermiş…” 2
Ecevit, İzmir mitinginde, Cumhuriyet, 8 Mayıs 1977. 2 Milliyet, 15 Kasım 1990.
“ÖLÜLERİN DE GERÇEK KATİLLERİNİ BİLMEK HAKLARIDIR”
Feza Kürkçüoğlu
Cumhuriyet tarihimizin en büyük Cephe (MC) Hükümeti iktidar- yaşamını yitirdiği, ABD’nin 6. Fi-
katliamlarından biri olan 1 Ma- daydı. 1974’ten itibaren başlayan losu’nu protesto eden devrimci
yıs 1977’nin ardından onlarca yıl faşist saldırılar giderek artması- öğrencilere gericilerin polis des-
geçmiş olmasına rağmen ne olana rağmen sol hareket daha da teğiyle saldırdığı “Kanlı Pazar”ın
yın failleri ne de Taksim Alanı’nda büyümekteydi. Bu katliamla -ki yapıldığı yer olan meydan, yeni
yaşamını yitirenlerin kaç kişi ve daha büyük bir kıyım olması bek- bir utanç sahnesine ev sahipliği
kim oldukları henüz tüm gerçek- leniyordu- solda bir kırılma yarat- yapacaktı.
liği ile belli değildir. 1977’de katli- mak isteyenler amaçlarına ulaş-
amda yaşamını yitirenlerin 34 ya Yok, birbirimizden farkımız!
tılar. Yeni bir darbenin zeminini
da 36 kişi olduğu açıklanmışsa hazırlamak isteyenler, saldırıları- 1 Mayıs 1977 katliamı üzerine ki-
da DİSK uzmanlarından Fahret- nı, katliamlarını çoğaltarak 12 Ey- taplar yazıldı, paneller, toplantılar
tin Engin Erdoğan 2010’lu yıllarda lül 1980 Darbesi’ni yaptılar… yapıldı. Yüzlerce köşe yazısı kale-
yaptığı bir çalışmayla bu sayının me alındı. O kitaplardan birini ya-
41 olduğunu açıklamıştır. Faillere 1 Mayıs 1977 törenleri büyük bir
zan 2016’da yitirdiğimiz gazeteci,
gelince “failleri belli” bu katliamı- coşku ile başladı. Her şey DİSK’in
yazar Nail Güreli’nin dediği gibi “iki
nın sorumluları hâlâ ne açıklanmış ve demokratik kitle örgütlerinin
1 Mayıs” var… İki 1 Mayıs-10. Yılın-
ne de yargılanmışlardır… daha önceden belirledikleri gibi
da 1 Mayıs Katliamı isimli kitabın-
gidiyordu… Saat 19.00’u göste-
Onlarca yıl sonra bu katliamı de- da belgelerle katliamı anlatan Nail
rirken başlayan katliamının adre-
ğerlendirirken o dönemin koşul- Güreli 1 Mayıs 1977’in “iki yüzü”
si Taksim Meydanı idi. Tıpkı daha
larını, gerçekliğini yok saymak, olduğundan söz eder ki haklıdır!
önceleri olduğu gibi; Rum vatan-
önyargılarla ve günümüz politi-
daşlara karşı saldırıların yapıldığı 1 Mayıs 1977 öncesi birçok gazete
kasında bir “yer edinme” çabala-
6-7 Eylül 1955 Pogromu’nun ve söz birliği etmişçesine “olay çıka-
rıyla yapılacak bütün değerlen-
dirmeler tarih karşısında olsa olsa 16 Şubat 1969’da Turgut Aytaç cağı” başlıklarını atmış, köşe ya-
boşa gayret olacaktır. ve Duran Erdoğan isimli iki işçinin zılarında kehanetlerde bulunmuş,
Bize göre 1 Mayıs 1977 katliamın-

da ne olduğunu anlatmadan önce
çok kısa olarak o yıllarından söz
edelim. 1968’de öğrenci ve işçi
hareketi ile başlayan yükselen
muhalefeti susturmak için yapı-
lan 12 Mart 1971 Darbesi, devrimci
örgüt, parti ve sendikaları kapat-
mış, pek çok kişiyi de cezaevle-
rine doldurmuştu. 1974 yılından
itibaren yeniden örgütlenen dev-
rimci öğrenci ve işçi hareketi kısa
zamanda kendi mücadele hattını
belirleyip, kitleselleşmişti.
1977 yılında başbakan Süley-

man Demirel’di. AP, MSP, CGP ve
MHP’nin oluşturduğu Milliyetçi Cumhuriyet Anıtı’nın önünde panzer törene katılanlara basınçlı su sıkarken, 1 Mayıs 1977.
felaket senaryoları kaleme almış- Yaşananları olduğu gibi yazan ga-
lardı. Taksim Meydanı’nı kan gö- zeteler ise şunlardı:
lüne çeviren katliamı da 2 Mayıs
Cumhuriyet: “1 Mayıs kanlı bitti:
tarihli gazetelerinde “Sol gruplar 33 ölü.”
arasındaki çatışma” olarak ver-
mişlerdi. İşte, o gazetelerden ba- Politika: “1 Mayıs Töreni Saldırıya
zılarının manşetleri: Uğradı-35 kişi öldü, yüzlerce ya-
ralı var.”
Hürriyet: “Mayıs Katliamı: 34 ölü.”
Vatan: “500 bin kişinin katıldığı 1
Milliyet: “Taksim’de Kanlı Miting: Mayıs Mitingi’ne ateş açıldı. Tak-
34 ölü, yüzlerce yaralı.” sim, savaş alanına döndü: ilk ölü
sayısı 40. Provokasyon.”
Günaydın: “Mao’cu vatan hainle-
ri İşçi bayramını kana buladı, 39 Daha sonraki günlerde sağcı ba-
ölü var.” sının köşe yazarları ballandıra bal- Hürriyet, 2 Mayıs 1977.
landıra nasıl haklı çıktıklarını ya- Panzerler insanları ezdi

Tercüman: “Mao’cular, DİSK’in İs- zıp, durdular. O zamanki tek kanal
tanbul’da yaptığı mitingi bastılar olan TRT televizyonu ile TRT rad- Eşi görülmemiş çatışma bütün
34 ölü var.” yosu da bu koronun sesi oldu. Öy- şiddeti ile devam ederken, Taksim
lesine haberler ve iddialar vardı alanında göz gözü görmüyor, oto-
Son Havadis: “Taksim savaş alanı ki… Onlardan biri de Hürriyet ga- matik silahlardan ve tabancalar-
gibiydi, 38 ölü. Kızıllar Kudurdu.” zetesinin olayı anlatan haberiydi. dan çıkan kurşunlar ölüm kusu-
2 Mayıs 1977 tarihli Hürriyet ga- yordu. Kan revan içindeki insanlar,
Hergün: “Lenincilerle Maocular
zetesinde yayınlanan uzun yazı- iskambil kâğıdı gibi yere devrilir-
çatıştı, solcular 40 işçiyi katletti.”
dan bir bölümü aktaralım: ken, meydanda bulunan on bin-
Yeni Asya: “DİSK’in mitinginde
lerce kişi canhıraş feryatlarla kaç-
komünistler birbirini yedi, 40 ölü. “İç savaşı andırıyordu maya başladılar. Bu sırada sinir
Taksim’de savaş.” bozucu sesleri ile Taksim alanına
Mao’cuların silahları ölüm kusar-
Millî Gazete: “DİSK’in Taksim mi- ken, kutlama törenlerine katılan dalan polis ve jandarma panzerleri
DİSK’li, İGD’li, DEV-GENÇ’li mili- kanlı çatışmaya müdahale etmek
tingi kana bulandı: 40 ölü!”
tanlar arasında kana susamışça- istedi. Birbirlerini çiğneyerek kaçı-
sına korkunç bir çatışma başladı. şan kadın çocukların arasına dalan
Güvenlik güçleri Taksim’in kana panzerler bu arada birçok kişinin
bulanması karşısında dehşete ezilmesine neden oldu. (…)
kapılarak, çaresiz ve hareketsiz Olaylardan sonra Taksim alanında
kaldılar. Bu sırada militanlar par-
kopmuş kulak, parmak ve kollar,
kalarının içinde getirdikleri molo-
yürekleri parçalayan bir vahşet
tof kokteylleri ile plastik bomba-
manzarası halini almıştı.”
ları halkın özellikle yoğun olduğu
bölümlere rastgele fırlatmaya Bu iki paragraf peş peşe yayın-
başladı. Bomba sesleri meyda- landı. Yazıyı yazanlar, bu cümleleri
nı inletirken, halk yerlere biribiri- gazeteyi baskıya yetiştirme te-
nin üstüne yatarak kafalarını kal- laşından bir kez daha okumadan
dırmadan ölümle-hayat arasında yayınlanmış olacaklar ki, iki cüm-
geçen dakikaları saymaya baş- lenin birbirini yalanladığını fark
Son Havadis, 2 Mayıs 1977. ladı. (…)” edememişlerdi.
İddialara gelince, “militanlar ara- Yaşamı boyunca haksızlıklara kar- olduğu gibi görüntüler bir türlü
sında çatışma”, “halkın üzerine şı koyan, insan hakları savunucu- kamuoyuyla paylaşılmadı, çünkü
atılan molotof kokteylleri, plas- su, 12 Mart 1971 ve 12 Eylül 1980 yoktu.
tik bombalar” … Bunların hiçbiri- darbelerinde tutuklanan, Barış
Nasıl olacaktı ki, yüz binlerce kişi-
ne ne alanda bulunan yüz binlerce Davası ve Aydınlar Dilekçesi dava-
nin bulunduğu alanda gruplar ara-
kişi tanık oldu, ne de o zaman- larında yargılanan Emil Galip San-
larında çatışacak, resmi raporla-
lar ismi İnter-Continental olan dalcı’nın satırları hâlâ güncel…
ra göre 2000’nin üzerinde mermi
otelden çekim yapan emniyet ile
Mızrak çuvala sığmıyor! patlayacak ve kurşun yarasıyla
MİT’in film ve fotoğraflarında yer
sadece 5 kişi ölecekti... Mümkün
almadı, katliamın hemen ardından Alanda çatışma olduğu yalanı, sol
değildi elbette. İddia ettikleri gibi
açılan “1 Mayıs Davası” dosyası- gazete ve dergiler dışında hemen
“sol içi çatışma” olsaydı, fotoğraf-
na girmedi. her gazetede günlerce yayınlandı.
ları ve filmleri göstermezler miydi,
Ancak, sözünü ettikleri “Maocu
1993’te yitirdiğimiz gazeteci, ya- sorusunun cevabını aradan geçen
grup” henüz alana girmeden kit-
zar Emil Galip Sandalcı, 6 Mayıs 44 yıl boyunca veren olmadı!
lenin üzerine ateş açılmıştı. Alan-
1977 tarihli Vatan gazetesinde
da da gruplar arasında bir çatışma Olayın sorumlularının adını siz ko-
“Hiç Olmazsa Ölenlere Saygı Du-
olduğuna bu mümtaz gazeteciler yun. İster CIA deyin ister Gladyo
yalım” başlığı ile yayınlanan yazı-
dışında nedense kimse tanık ol- ister kontrgerilla ister derin dev-
sında katliam değerlendirmeleri
mamıştı. Hürriyet muhabirlerinin let ya da biraz yumuşatarak dö-
hakkında şunları yazmıştı:
kaleme aldıkları yazı, yaşamadık- nemin CHP Genel Başkanı Bülent
“1 Mayıs Pazar günü, Türkiye larını ve görmediklerini, büyük bir Ecevit’in 7 Mayıs’ta İzmir mitin-
Cumhuriyeti tarihinde görülme- yalana dönüştürerek anlatıyor ol- ginde söylediği gibi, “Devlet için-
miş bir boyutta, Taksim’de yer maları, yıllar sonra yine Taksim’de de yer alan, fakat demokratik
alan insan kıyımı karşısında dört meydana gelen Gezi olaylarında hukuk devletinin denetim alanı
bir yönden gösterilen tepkiler ka- “bacılara yapılan saldırının” olma- dışında kalan bazı örgütler” deyin
muoyunu tam bir şaşkınlığa çevi- yan videosunu “gördüm” diye ya- sonuç değişmiyor. 1 Mayıs 1977
recek eksiksiz bir kaos ortamı yazan utanmaz gazetecileri (!) aklı- katliamını gerçekleştirenler, so-
ratmaktadır. (…) mıza getirdi. Tıpkı 1 Mayıs 1977’de rumluları sol hareket değildi. Olay,
Gerçeğin buncasına sorumsuz-
ca, insafsızca, kamuoyuna saygı-
sızca ve topluca rafa kaldırıldığı az
görülmüştür. (…) 1 Mayıs Taksim
kıyımının ardından herkes olayı
bir ucundan tutmakta ve tuttuğu
açıdan kendine göre bir ‘öykü-o-
lay’ yaratmaktadır. (…)
Ve çeşitli çevrelerin değişik he-

saplarla olayın ‘nedeni’ olarak
ağızlarına sakız ettiği ‘Maocu öy-
küsü’ Taksim Alanı’nda kurulan
ölüm tuzağını ve orada düzenle-
nen ateş çemberini açıklamaya
yetmemektedir.”
Ölülerin de gerçek katillerini bil-

mek haklarıdır.” Katliam gerçekleştikten, yaylım ateşi kesildikten sonra askerler alana girerken.
iyi hazırlanmış, haftalar önceden boğulma”, 5 kişi “kurşun yara- Katliam günü olayların ardından
alt yapısı oluşturulmuş, kamuoyu sı” ve bir kişi de “panzer tarafın- alandan kaçanların bir kısmı ile
“büyük bir çatışmanın” çıkaca- DİSK yöneticileri ve Tertip Ko-
dan ezilme” sonucunda yaşamını
ğı ve bunun sorumlularının başta mitesi üyeleri gözaltına alındılar.
yitirmişti.
DİSK ile CHP olacağı konusunda Bunlar arasından 98 kişiye dava
“ikna” edilmiş bir katliamdı. Olay günü gazetecilerin ve çeşit- açıldı. Hem de herhangi bir soruş-
Olay, törene katılanların kalaba- li örgütlerin çektikleri fotoğraf ve turma yapmadan. Yargılananlar
lığı nedeniyle Beşiktaş ve Saraç- filmlere bakılırsa katliam bütün arasında ne hükümet yetkilerin-
hane yönünden yürüyerek gelen den ne de emniyet güçlerinden
kıyıcılığıyla ortadaydı. Görülen
grupların tören bitmek üzereyken kimse yoktu. Bu insanların “1 Ma-
alana yaklaşmalarının -özellikle üzerlerine ateş açılan insanların
yıs katliamının suçluları” oldukları
“Maocu” olarak nitelenen grup- panik halinde alanın bir ucundan üzerine kurulan dava yıllarca sür-
ların- hemen ardından önce bir diğer ucuna koşarak sürüklen- dü, 1980’de Sıkıyönetim Mahke-
sonra da iki el silah sesi ile verilen dikleri, birbirleri üzerine devrilip, mesi’nde görülmeye devam etti.
işaret ile başladı. Alana bakan bi- Nihayet 1989’da dava zaman aşı-
birbirlerini ezdikleriydi.
nalardan açılan ateş sonucu alan- mı nedeniyle düştü. Buna göre
da büyük bir paniğin çıkması he- Alanın içinde çatışan gruplardan demek ki suçlular onlar değildi,
deflenmiş ve ardından da ses, sis
bir tek fotoğraf ya da film karesi peki kimdi?
bombaları atarak, basınçlı su sı-
yoktu. Yalanlar onca yıldır sürü-
karak kaçışan insanların arasına Toplum Suçları Savcılığı’nca ha-
giren panzerler ile kitlenin üze- yor, zaman zaman devrimcilere, zırlanan 30 Mayıs 1977 tarihli id-
rine ateş açarak alanda dört dö- sosyalistlere, işçilere ve de DİSK’e dianame şöyle bitiyordu:
nen beyaz Renault araba paniği saldırmak isteyenler bu yalanları
daha fazla arttırmıştı. Taksim ala- “34 kişinin ölümü ve 126 kişiden
temcit pilavı gibi ısıtıp, ısıtıp sof- fazla insanın yaralanması ile so-
nında yaşanan katliamın ardından
raya koyuyorlar. Ancak ne ya- nuçlanan 1 Mayıs faciasını biza-
yapılan resmî açıklama olayda 34
ölü, 136 yaralı olduğu şeklindey- parlarsa yapsınlar mızrak çuvala tihi yaratan ve kararlılıkla uygula-
di. Rapora göre 28 kişi “ezilme ve sığmıyor! yan bu yurt ve insanlık düşmanı
suçlular tarih önünde şimdiden
mahkûm olmuşlardır. Ama bun-
ların er geç şaşmaz Türk ada-
leti önünde gereken hesa-
bı veremeyeceklerinden kim
kuşkulanabilir.”
Hayır, yanlış okumadınız… “Yurt

ve insanlık düşmanı” olan katli-
amın esas sorumlularının “tarih
önünde” mahkûm olduklarını ve
“bir gün” adalet önünde hesap
vereceklerini söyleyerek yargıla-
nanların suçsuz olduklarını itiraf
etmişler. Merak etmesinler, o “bir
gün” mutlaka gelecek ve gerçek
Yaşamını kaybedenlerin büyük çoğunluğunun bulunduğu Kazancı Yokuşu’nda olay sona erdikten
sonra yaralı ve ölüleri taşıyanlar. suçlular hesap verecekler!..
DİSK’İn 1 MayIs 1977 yerleştirdikleri faşist ve Maocu cani-

ler tam bir işbirliği halinde, tam bir di- DİSK’e Bomba
Değerlendİrmesİ siplin içinde bitmek üzere olan gösteri-
ye katılan halkımıza otomatik silâhlarla
saldırdılar. DİSK güvenlik ekipleri paniği DİSK genel merkezi
bombalanmak
DİSK Başkanı Kemal Türkler 2 Mayıs önlemek ve halkımızın can güvenliğini
istendi
sağlamak için faşist ve Maocu hainlere
1977’de yaptığı basın açıklamasındaki suç- 18 Temmuz
yiğitçe karşı durdular. Fakat, bir yandan
lamaların ağırlığı “Maocu” olarak adlandı- 1977’de DİSK’in
alana sızmış olan, diğer yandan da Sular
Merter’deki Genel
rılan Üçlü İttifak’a yönelmişti. Türkler’in 2 İdaresini ve çeşitli binaları siper yapmış Merkezi’ne atılan
olan bu faşist ve Maocu ölüm çetelerinin 4 kilo ağırlığındaki
Mayıs 1977 tarihli ilk demeci şöyleydi:221
gözü dönmüştü. bomba şans eseri
DİSK’in düzenlediği 1 Mayıs işçi bayra- patlamamıştır.
İşçi sınıfının 1 Mayıs gösterisini kana
mı ülkemizin en bilinçli, en kalabalık, Sabahın çok erken
bulayan faşist ve maocu saldırganlar saatlerinde binaya
en görkemli ve en disiplinli demokratik MC’nin, emperyalizmin ve CIA’nın hiz- giden kimliği
kitle gösterisi oldu. Tüm ilerici kuruluş- metindedirler. Bu çevrelerin amacı işçi bilinmeyen kişiler
ların, Türk-İş’e bağlı bir çok sendikanın sınıfımızın yükselen savaşımını ön- yaklaşık 3-4
da katılmasıyla, demokratik güçlerin ve lemek MC’yi kurtarmak ve seçimle- kilo ağırlığındaki
işçi sınıfımızın güç ve eylem birliği yo- ri yaptırmamaktır. Büyük sermayenin özel yapılmış bir
lunda tarihsel bir atılım gerçekleşti. 1 amacı bu faşist ve maocu saldırganla- bombayı ikinci kat
Mayıs’ı düzenleyen DİSK’in amacı hal- penceresinden içeri
rı silâhlandırarak seçimlerin demok-
kımızın çeşitli kesimlerini işçi sınıfımı- attılar. Bomba şans
rasi güçlerinden yana sonuçlanmasını
zın etrafında toplayarak faşizme geçit eseri patlamadı.
önlemektedir. Basında yer alan
arayan MC’nin sonunu yaklaştırmak ve
DİSK, düzenlediği yürüyüş ve mitin- değerlendirmelere
uluslararası işçi dayanışmasının gücünü göre atılan bomba
vurgulamaktı. gin güvenliğini yasalara uygun olarak
DİSK’i tamamen
yapmıştır. Silâhsız olarak hazırlanan
MC’yi kurtarmak ve DİSK’i karala- tahrip edebilecek
bir güvenlik elbette silâha karşı koya- güçteydi.1 Basında
mak isteyen CIA denetimindeki faşist- maz. Silâhlı katillerin saldırısını önle- yer alan bilgilere
ler ve onlarla işbirliği halinde olan Ma- mek ve karşı yasal güvenliği almak ise göre DİSK’e atılan
ocu komandolar sayın Demirel’in ve onun hükümetinin bombayı Amerikalı
da kendi kan- sorumluluğu ve görevidir. İşte bu görev, uzmanlar
lı planlarını ha- bugüne dek diğer olaylarda da olduğu Emniyet’e giderek
zırlıyorlarmış. gibi bu olayda da yerine getirilmemiştir. inceledi. Polis
DİSK bir tek ki- Bundan sorumlu Sayın Demirel ve onun laboratuvarında
şinin bile bur- yapılan incelemeye
hükümetidir.
nunun kanama- göre bomba
Üyelerimizin, tüm emekçi ve ilericilerin Türkiye’de ilk kez
ması için 20.000
tahriklere kapılmamalarını, dikkatli ve görülen türden
üyesine güven-
bir patlayıcıydı.
lik görevi ver- uyanık davranmalarını; itidallerini kay-
Bombanın
miş ve Emniyet betmemelerini özellikle vurgulamak
patlaması halinde
k uv ve t l e r i n e istiyorum. 300 ile 700
de gerekli ön- metrekarelik bir
lemleri alma- Bu açıklamadan 2 gün sonra Genel Başkan alanda çok büyük
ları için çağrıda Türkler ve Genel Sekreter ve Tertip Komi- hasar meydana
bulunmuştu gelebilirdi.
tesi Başkanı Karaca’nın 4 Mayıs 1977’de
Cumhuriyet,
Bütün bu ön- yaptıkları basın toplantısında kanlı saldı- 20 Temmuz 1977.
lemlere rağmen
özellikle CIA’nın rının “tümüyle komplo” olduğu vurgulan- 1Cumhuriyet, 19 Tem-
muz 1977.
ve büyük ser- dı. “Olay, iki sol grubun çatışması gibi
222
mayenin bes- gösterilmek isteniyor” diyen DİSK Başka-

lediği ve arala-
rına katil ajan nı Türkler şöyle konuştu: “Ben Maocuların
DİSK’in 1 Mayıs 77 ile
dahi isteyerek yaptıkları bir olay olarak ilgili basın açıklaması,
Cumhuriyet, 3 Ma-
221
Cumhuriyet,
yıs 1977. 222 Cumhuriyet, 5 Mayıs 1977. 5 Mayıs 1977.
görmüyorum.” Türkler ve Karaca düzenle- tanıkları ve DİSK güvenlik görevlile-

ri, yani yüzbinlerce emekçi, bu gerçek-
dikleri basın toplantısında 1 Mayıs katlia-
lerin canlı tanıklarıdır. Tarlabaşı tara-
mı ile ilgili ayrıntılı bilgiler vermişler, ola- fından. Sular [İdaresi] Duvarı üzerinden,
yın adım adım uygulamaya sokulan bir İstiklâl caddesi üzerindeki yan sokak-
lardan, Intercontinental Otelinden, Pa-
planın bir halkası olduğunu söylemişlerdir.
muk Eczanesi damından, Kazancı yoku-
Aynı zamanda Miting Tertip Komitesi Baş- şundan, Otelin önünden, panzerlerden
kanı da olan Genel Sekreter Karaca, MC’nin uzun menzilli otomatik silâhlarla açı-
lan yaylım ateşleri ajan, faşist ve Mao-
seçim döneminde, ilerici güçlerin birliği- cuların tam işbirliği halinde çalıştıkları-
ni parçalamak için durmaksızın komplolar nı gösterdi. Bunları insanlık düşmanları
düzenlediğini savunmuş ve olayları şöyle olarak lânetliyoruz (…).
özetlemiştir:223 (…) İşçi sınıfımız, tüm ilericiler, uluslara-

rası sermaye ve yerli ortaklarının istedi-
Biz 1 Mayıs günü yapılan görkemli göste- ği, CIA’nın hazırladığı, ajanların-faşist-
riye yapılan hunharca saldırıyı, CHP’nin lerin-maocuların uyguladıkları, kanlı
seçim mitinglerine yapılan faşist saldı- komploda ölen yiğit DİSK üyelerin, yurt-
rılardan ayrı tutmuyoruz. Olayda Mao- severleri unutmıyacaklardır.
cular öne sürülmüş bu grup kullanılmış,
ancak CIA’nın emrindeki MC’nin tertip- DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler basın
ler, gözlerden kaçırılmaya çalışılmıştır. toplantısında olayların ve sorumluları-
Uluslararası işçi dayanışmasının, işçi sı- nın açığa çıkması için önemli gördüğü bazı
nıfımızın ve demokratik güçlerin eylem soruları çeşitli sorumlulara yöneltmiş ve
birliğinin, dayanışmanın alanlara sığma-
dığı o görkemli günü karartmak isteyen olayları bir komplo olarak tanımlamıştır:224
kanlı saldırı, başından sonuna dek tam
DİSK’in yürüyüşüne katılanlar Saraç-
bir komploydu. Komployu tekelci serma-
hanebaşı’nda toplanırken, 200 kadar
ye istedi. Komployu CIA ve onun parale-
silâhlı bir Maocu grup Eminönü’nde top-
li yerli kardeş örgütü hazırladı. Komployu
lanmıştır. Bu silâhlı grubun yürüyüşe
ajanlar, faşistler, Maocular uyguladı.
katılmasını engellemek, silâhlarını al-
Komplonun uygulanmasına kalabalığın makla yükümlü emniyet görevlileri ne
üstüne panzerlerle, beyaz Renault ile yapmışlardır?
ateş açan, ses bombası patlatanlar yar-
Bu grup daha sonra Saraçhanebaşına
dımcı oldu. Olayları yaşayanlar, görgü
1 Mayıs 1977
gelmiş, DİSK görevlileri kendilerini DİSK
yürüyüşünden. 223 Cumhuriyet, 5 Mayıs 1977. yürüyüş kortejinin dışında tutmuştur.
DİSK kortejinin dışında arkadan yürü-
yen bu silâhlı kişilerin durdurulmala-
rı için emniyet görevlileri acaba ne yap-
mışlardır? Bu örgütlerin yayın organları
1 mayısa hazırlık için para toplanması,
silâh toplanması yolunda yayınlar yap-
mışlar. DİSK Genel Başkanı ve bazı ki-
şilerin resimlerini bir zincir içine alarak
(Bu zincir 1 Mayısta kırılacaktır) yolun-
da yayın yapmışlardır. DİSK 1 Mayıs ön-
cesi bu yayınlarla ilgili savcılığa başvur-
muştur. Ne gibi bir işlem yapılmış, nasıl
bir önlem alınmıştır?
Sayın Demirel mitingten 10-15 dakika-
da bir haber aldığını açıklamıştır. Tel-
sizlerle de sabit olduğu ve bizim de tanık
224 Cumhuriyet, 5 Mayıs 1977.
olduğumuz gibi
mitingte görev-
li hükümet komi-
seri Valiyi aramış
ve bulamamıştır.
Sayın Demirel’in
bu kadar önem-
sediği bir mitingi
sayın Vali önem-
sememiş midir?
Anayasa, yasa-
lar vatandaşların
demokratik hak-
larını kullanabil-
melerini sağlama
görevini, güvenlik
kuvvetlerine, hü-
kümete vermiştir.
Demirel ve hükü-
met Anayasanın,
yasaların emret-
tiği görevlerini bi-
linçli olarak ne-
provokasyon tertibi olarak daha önce-
den yapmamışlardır? 1 Mayıs 1977
den düzenlenmiş bir oyun olduğu dü-
Taksim Meydanı,
Olay iki sol grubun çatışması gibi gös- şüncem hiç değişmedi. Fotoğraf: Aydın
terilmek isteniyor. Ben Maocuların dahi Çetinbostanoğlu.
isteyerek yaptıkları bir olay olarak gör- 1 Mayıs 1977 katliamı, 27 Haziran 1977 ta-
müyorum. Görüşleri ne olursa olsun, ge-
nel sosyalist çizgideki insanlar, rastgele rihinde basılan DİSK dergisinin Mayıs-Ha-
halka ateş açma anlayışını taşıyamazlar. ziran 1977 tarihli 35-36. sayılarında da ge-
Görüldüğü gibi Türkler’in 2 Mayıs ve 4 Ma- niş biçimde yer almıştır. Dergide yer alan
yıs tarihli açıklamalarındaki değerlendir- “1 Mayıs’ın Heybeti Gölgelenmez” başlık-
meler oldukça farklıdır. Türkler iki demeç lı başyazı katliamı MC’nin kanlı komplosu
arasındaki farklılığı 1979 yılında gazeteci olarak tanımlarken, yazıda “Maocu boz-
Nail Güreli’ye şöyle açıklamıştı: 225 kurtlar” olarak nitelenen grubun ise mal-
İlk anda iki demeç arasında farklılık var zeme olarak kullanıldığı iddia edilmiştir.
gibi görünmekteyse de aslında fark-
Yazıda “Maocu bozkurtlar” olarak tanım-
lı değil. Yine aynı şeyi söylüyorum. Bi-
rincisinde daha kapalı olarak bu Mao- lanan gruplara yönelik oldukça sert ve si-
culardır diyordum. Halbuki ikincisinde
yasi bir üslup kullanılmaktadır.
diyoruz ki Maocular da oyuna getirilmiş
durumdadırlar. Olayın bazı yanları daha
çok yavaş yavaş aydınlığa kavuşuyor ve Dönemin DİSK yönetiminin 1 Mayıs 1977
belirgin hale geliyordu. Görüntüde Mao- katliamına ilişkin değerlendirmesini gös-
cuların bir olay yarattığı gibi bir süs ve-
rilmekte olduğu anlaşılıyordu. Çünkü ilk termesi açısından dergide yer alan “1 Ma-
gün Sular İdaresi’nin oradan ateş eden- yıs’ın Heybeti Gölgelenmez” yazının bazı
lerin kimler olduğunu bilemezdik. Karşı-
mızdaki otelin yanı başından ateş eden- bölümleri ile “Olaylar nasıl başladı ve
lerin kim olduğunu bilemezdik. Olayın gelişti” başlıklı yazılar önemli belgeler
225 Güreli (2006), ss. 216-218. niteliğindedir.
DİSK: “1 MAYIS’IN HEYBETİ GÖLGELENMEZ”
MC’NİN KANLI KOMPLOSU adına 1 Mayıs’ı kana bulamıştır. “Sol arasında çatışma” ve maocu-
İşçi sınıfı hareketinin geliştiği, de- Kanlı komplo, kısa ve uzun vade- ları sol içinde gösterme yutturma-
mokrasi savaşımına yön verdiği ve li çıkarları için burjuvazinin her türlü casını kimse yutmamıştır. Sol ara-
MC’nin, özellikle AP ve MHP’nin hız- yola başvurmaktan çekinmediğini sında çatışma değil, kitleler üzerine
la geriledikleri bir ortamda düzen- göstermiştir. açılan tek taraflı ateş vardır. Mao-
lenen saldırı, sıraladığımız neden- cular ilk ateşi bekleyen CIA ve onun
*** denetimindeki ajanların maşası
lerden dolayı tam bir kanlı siyasal
MAOCULUKLA SAVAŞIM olmuşlardır.
komplodur.
YURTSEVERLİK GÖREVİDİR Sağ basının iğrenç yalanlarına, ge-
Tekelci sermayeyi bu denli kan-
Maocu bozkurtlar, bu kanlı komp- rici-faşist kuruluşların en aşağılık
lı ve tehlikeli bir komploya zorlayan
saldırılarına rağmen DİSK’in saygın-
baş etken seçimlerde şu ya da bu loyu başlatmak ve sorumluluğu
lığına ve 1 Mayıs’ın görkemine gölge
partinin çoğunluğu alması değildir. DİSK’e, ilerici güçlere yüklemek
düşürülememiştir. Kiralık sağ bası-
Önümüzdeki seçimler bir süredir için malzeme olarak kullanılmıştır.
nın dışındaki tüm gazeteler DİSK’in
sadece iki parti arasında bir yarış Böylece maoculuğa karşı savaşım sağladığı disiplinin kusursuz olduğu
olmaktan çıkmıştır. 1977 genel se- sadece işçi sınıfının bilimsel sosya- noktasında birleşmişlerdir.
çimleri, mevcut siyasal-hukuksal list hareketinin bir sorunu olmak-
yapıyı kabaca çiğneyerek faşizme ***
tan çıkmış demokrasiden yana olan
geçit arayan emperyalist ve yer- HAYDİ 1 MAYIS 1978’E
herkesin yurtseverlik görevi haline
li tekelci sermayenin siyasal güç-
gelmiştir. Bu arada maoculuğu sa- İşçi sınıfımız şimdi:
leri ile; demokratik, sendikal, siya-
sal hak ve özgürlüklere konan tüm dece 1 Mayıs alanında görmek, her- DİSK’e daha sıkı sarılmaktadır.
kısıtlamaların kaldırılmasını ve top- kesi sonuçları ciddi yanılgılara götü-
Ulusal-demokratik güçlerin ey-
lumsal ilerleme isteyen işçi sınıfımı- rür. Türkiye’deki maoculuk, Şili’deki lem birliğini geliştirmek için öncü
zı, geniş halk kitlelerini temsil eden faşist cuntaya, iç savaş sırasında görevini daha bilinçli bir şekilde
siyasal güçler arasındaki bir karşı- Angola’daki kiralık askerlere, NA- yürütmektedir.
laşmadır. Uzun süredir işçi sınıfımı- TO’ya destek olan, başta Sovyet-
Tüm emekçilerle ‘birlikte demokra-
zı DİSK’in düzenlediği geniş yığın- ler Birliği olmak üzere tüm sosyalist siden yana oy hakkını kullanacaktır.
sal eylemlerle, demokrasiden yana ülkelere saldıran uluslararası maocu
olan toplumsal güçler ile demokra- Kendi siyasal örgütlenmesine ko-
hareketten ayrı düşünülemez.
tik hak ve özgürlüklerin genişletil- nan yasağın kaldırılması için sür-
mesi noktasında birleşen tüm siya- *** dürdüğü savaşıma yeni bir hız
sal güçleri etkilemektedir. OYUNLARI BOZULDU verecektir.
İşçi sınıfımız, kendi yörüngesi- Maocu bozkurtlara hayat hakkı ta-

1 Mayıs’a yönelen kanlı komplonun
ne giren ve sayıları durmadan ar- nımayacak ve uluslararası maocu
esas sorumlusunun MC olduğu
tan güçlerle birlikte emperyalist ve hareketin ülkemizde ektiği tohum-
daha 1 Mayıs günü ortaya çıkmıştır.
yerli büyük sermayenin egemenli- lan söküp atacaktır.
DİSK üyeleri ve güvenlik görevlile-
ğine son verecek köklü ekonomik, Sosyalizme açılan İleri Demokratik
ri kürsü etrafında toplanarak ölüm
toplumsal ve siyasal dönüşümler Bir Düzen için büyük sermayenin
kusan ateşin özellikle yüksek bina-
için verdiği sosyalizme açılan İle- gerici-faşist güçlerine karşı verdiği
larda mevzilenmiş ajanlardan geldi-
ri Demokratik Bir Düzen savaşı- savaşımı 1 Mayıs deneyiminden çı-
mı, seçim sonuçları ne olursa olsun ğini göstermiş ve oyunu bozmuş- kardığı dersler ışığında daha da kit-
sürdürecektir. 1 Mayıs gösterisi bu tur. Kitleler olaylara karışmamış, leselleştirerek sürdürecektir.
savaşımın önemli anlarından biri- tersine saldırıya uğramıştır. Böy-
Not: Başyazının bazı bölümleri
si olmuştur. İşte bu gidişi durdur- lece kitleleri provokasyonu sürük-
alınmıştır.
mak ve yeni kitle eylemlerine set leme oyunu, maocu bozkurtların Kaynak: DİSK dergisi, Sayı 35-36, Mayıs-Ha-
çekmek üzere MC, tekelci sermaye tahriklerine rağmen sökmemiştir. ziran 1977.
DİSK: OLAYLAR NASIL BAŞLADI VE GENİŞLEDİ?
Olaylar nasıl başladı ve gelişti? Maden-İş 1. Bölge üyelerinin mey- geliyordu. Maocu bir grup ise Me-
dana getirdiği görevliler ekibiyle cidiyeköy-Şişli yönünden ilerli-
1 Mayıs’ta 1 Mayıs Alanı’na iki kol- son buluyordu. yordu. Resmî güvenlik kuvvetleri
dan yürüneceği daha önceden be- güzergâh kabul edilmeyen bu yol-
lirlenmişti. Sabah saat 10.00’dan Saraçhane yürüyüş kolu Şişha- lardan gelenler karşısında en ufak
itibaren görevliler, 12.00’den itiba- ne’yi çıktığında, polis barikatıyla bir önlem dahi almadılar.
ren de halk Beşiktaş ve Saraçha- karşılaştı. Polis, Tarlabaşı’na dö-
ne’de toplanmaya başladı. nen yolu açtı. Tünel ve Galatasaray Taşkışla önünden gelen grup She-
yönüne sızmayı önleyecek polis raton önünden kıvrılıp, Cumhuri-
Toplanma saat 14.00’e kadar sür- yet Caddesinden alana ulaştı ve
kordonu kaldı. DİSK yürüyüş ko-
dü. Disiplin ve düzen içinde herkes girdi. Anıt çevresine yerleşti.
lunun sonu Tepebaşı Tarlabaşı yö-
yerini almıştı. Beşiktaş yürüyüş
nüne döndü. Ancak maocu bölüm
kolunun başı Akaretler yokuşu- Saraçhane’den gelen ve DİSK kor-
oraya varırken bu kordon kaldırıldı. tejinin hemen arkasında bulunan
nun altında başlayıp, sonu Grun-
dig’e kadar uzanıyordu. 1 Mayıs Alanı’na ilk önce Beşiktaş önemsiz bir grup da alana girdi
kolu Gümüşsuyu’ndan girdi. Bu ve Anıt’ı dolanıp, Intercontinental
Saraçhane yürüyüş kolu ise Ata- önüne uzandı.
kolun bir bölümü girdikten sonra,
türk Köprüsü başlangıcından Su
Saraçhane yürüyüş kolunun bir Genel Başkan Kemal TÜRKLER
Kemerlerine kadar olan bölümü
bölümü Tarlabaşı girişinden alana konuşmasına başlamış, saygı du-
doldurmuştu.
alındı. Sonra, iki yürüyüş kolu, ba- ruşu anına gelmişti.
“Halkın Kurtuluşu”, “Halkın Birliği”, zan Gümüşsuyu bazan Tarlabaşı
“Halkın Yolu” adlı işçi ve demokrasi girişinden girerek alana yerleşti- Sağ yumruklar havada, saygı du-
ler. Yüzbinlerce insan 1 Mayıs Ala- ruşu yapılırken bu grup, gereksiz-
düşmanı maocu grupların Eminö-
nı’nı doldurmuştu bile. ce bozguncu sloganlarını atmaya
nü’nde biriktikleri saptandı.
çalışıyorlardı. “Halkın Kurtuluşu”,
Maocu ekibin bir bölümü Galata Bu arada bir goşist grup (Dev- “Halkın Birliği”, “Halkın Yolu” ma-
Köprüsünden geçerek, Salıpazarı Genç) Beşiktaş’tan kopup ocu komandoları ise Tarlabaşı gi-
yönünden 1 Mayıs Alanı’na sızma- Maçka-Taşkışla yönünden rişine henüz ulaşmışlardı. Tıka
ya çalıştı. Büyük bölümü ise, Fatih
ve diğer yönlerden gelenlerle Ak-
saray’da buluştu.
Saat 14.00’ü geçerken DİSK’in Sa-

raçhane ve Beşiktaş yürüyüş kol-
ları 1 Mayıs Alanı’na doğru hareke-
te geçti. Saraçhane’de, Belediye
Sarayı önündeki askerî araçlar ha-
riç hiç bir resmî güvenlik önlemi
alınmamıştı.
Saraçhane kolu sadece Maden-İş,

Tekstil, Genel-İş, Hürcam-İş, As-
ter-İş, Has-İş, Tek-İş, Gıda-İş gibi
DİSK Sendikalarından oluşuyordu.
(Diğer demokratik kitle örgütle-
ri Beşiktaş’ta buluşmuşlardı.) Sa-
raçhane yürüyüş kolunun sonu, 1 Mayıs 1977 katliamına ilişkin kroki, DİSK dergisi, Sayı 35-36, Mayıs-Haziran 1977.
basa dolan alanla aralarında Ma- Sular İdaresi ve Pamuk Eczanesi önlemeye ve halkı kürsü etrafında
den-İş (özellikle Uzel) görevlileri üstünden, Intercontinental Oteli- toplamaya çalışıyorlardı.
bulunuyordu. nin terasından ve üst katlarından
otomatik ve uzun menzilli silâhlar Bir panzer Kazancı yokuşunun ba-
Saygı duruşu sona ermişti ki ilk takırdamaya başladı. Üç işçi, Sular şında birikenlerin üstüne su sıktı.
ateş burada patlak verdi. Maocu İdaresi önünden Anıt’a doğru koş- Kazancı yokuşundan aşağıya kaç-
komandolar bir iki el havaya ateş tular. Yere yattılar. İkisi kurşunları
ettikten sonra namluların ucunu maya çalışanlar ateşle karşılaştı-
sırtlarından yediler. İnter’den atı-
Uzel işçilerine çevirdiler. Abdülhak lar. 20 kadar kişi burada can verdi.
lan bir kurşun kürsünün önündeki
Hamit Caddesine uzananlar mev- bir arkadaşımızın şakağından ya- Kazancı yokuşunun aşağı nokta-
zilenip, otomatik silâhlarla DİSK raladı. İnter’in solundaki çiçekçiler- sından ateş eden plâkasız beyaz
görevlilerini alan yönüne doğru den de kurşun yağıyordu. bir Renault idi. İçinde 4 kişi vardı.
taradılar. Üç yiğit Uzel işçisi bura-
da düştü. Maden-İş 1. Bölge Tem- Uzun menzilli silâhların namlula- Şoförün yanındaki kişi araba-
silcisi Murat Tokmak ve nice DİSK rından çıkan kurşunlar kürsüyü ve nın camından sarkarak otomatik
görevlisi burada yaralandı. Maocu civarını hedef alıyordu.
bir silâhla tarıyordu. Bu araba Sı-
ajanların, aralarına sızmış görevli
Intercontinental Otelinin önün- raselviler’e çıktı. Ateş aça aça İn-
faşist ajanların ve ara sokaklarda-
ki bazı polislerin silâhları kan kus- deki polisler de silâhlarına sarıldı- ter Otelinin önüne vardı. Çok seri
maya başladı... lar. Genç bir kız elindeki otomatik hareketlerle otelin önünden ateş
silâhla, son derece profesyonel- eden kızı aldı ve Gümüşsuyu yö-
Cumhuriyet Caddesinden gelen ce otelin önünde yer değiştirerek
nünden kayboldu.
maocular ise, alana doğru çok kısa halkı tarıyordu.
bir süre ateş açtılar. Sonuç: 34 ölü, yüzlerce yaralı...
Panzerler ses bombası attı-
Alandaki kitlede hafif bir dalgalar. Panik başladı. DİSK görevlile- Kaynak: DİSK dergisi, Sayı 35-36, Mayıs-Ha-
lanma oldu. Yatışmak üzereydi ki, ri büyük bir soğukkanlılıkla paniği ziran 1977.
Katlİam DavasI kararlılıkla uygulayan bu yurt ve insan-

lık düşmanı suçlular tarih önünde şim-
diden mahkûm olmuşlardır. Ama bun-
Polis, olay yeri çevresinde ve İstanbul’un ların er geç şaşmaz Türk adaleti önünde
gereken hesabı vermeyeceklerinden
diğer semtlerinde 520 kişiyi olaylar ne- kim kuşkulanabilir?
deniyle gözaltına aldı. Savcıların 422 ki-
Toplum Suçları Savcılığı tarafından 1 Hazi-
şiyi serbest bırakmasından sonra 98 kişi
ran’da açılan davada 98 sanık yargılandı.
tutuklandı. Gözaltı ve tutuklulukların
Aralarında Murat Tokmak’ın da bulundu-
keyfi ve rastgele oluşu iddianamede de
ğu 17 sanık ise Afyon’da cezaevinde tutul-
eleştirilmişti:226
du. İddianame Muhittin Cenkdağ, Şerafet-
Olayların yatışmasını takiben görev-
tin Yazıcı, Fikret Karamahmutoğlu, Ahmet
li zabıtanın haklarında kanıt toplanma-
yan bir kişi insanları Kabataş, Beşiktaş, Karaoğlu, Tahsin Çelik ve Adil Durmuş ad-
Gümüşsuyu gibi yerlerden ve iskele- larındaki savcıların yaptığı soruşturma-
lerden toplayarak Emniyet’e celbettiği
görülmüştür.
dan sonra kaleme alınmıştı. Gazeteci Nail
Güreli’nin özel olarak aldığı bilgiye göre id-
34 kişinin ölümü ve 126 kişiden faz-
la insanın yaralanması ile sonuçla- dianamenin ilk taslağında çok daha ilginç,
nan 1 Mayıs faciasını bizatihi yaratan ve sert, sivri ve ağır değerlendirmeler ve suç-
226 Güreli (2006), s. 300. lamalar bulunmaktaydı. Bu ifadeler daha
Anıtmezar Girişimi
ÖLENLER İÇİN ORTAK ANIT VE ORTAK MEZAR GİRİŞİMİ
DİSK Yürütme Kurulu 9 Mayıs 1977 tarihinde 1 Mayıs 1977 katliamında ölenler ve yakınları için aşağıdaki kararları
aldı ancak bu kararlar uygulanamadı.
“1 Mayıs dolayısıyla Taksim’de düzenlenen mitinge yapılan saldırı ve katliam sonucunda ölenlerin ailelerinin izin
verdiği şehitlere toplu mezarlık için yer alınmasına ve topluca bir yere defnedilmesine ve cenaze masraflarının
Konfederasyonumuzca karşılanmasına,
“Bu olayda şehit olanlar için bir anıt yaptırılmasına ve bunun için girişimde bulunulmasına,
“Ölenlerin ailelerinin durumları da araştırıldıktan sonra gerekli görülenlere Yürütme Kurulunca şekli veya miktarı
daha sonra kararlaştırılmak üzere yardım yapılmasının prensip olarak kabulüne karar verildi.”
sonra yumuşatılsa da kaleme alınan me- 1 Mayıs 1977

katliamı davası,
tinde şu cümle yer alıyordu: 227
Cumhuriyet,
2 Haziran 1977.
…Bu davada sanıkların küçük bir bölü-
mü yüce adalet önüne çıkarılmış bu-
lunmaktadır. Bu büyük ve kanlı facianın
tertipçisi, uygulayıcısı yurt ve insanlık
düşmanı olan bu asli failler er geç tes-
pit edilecek ve tarihin ve şaşmaz adale-
tin önüne çıkarılıp hüküm giyeceklerdir.
İlk duruşmada davaya DİSK adına 18 avu-

kat girdi. Bu avukatların beşi Maden-İş’in etmişti. Ancak bu konuda mahkemenin
hukuk müşavirleri olarak görev yapıyor- yazdığı yazıya Adli Tıp Fizik Şubesi’nden
du. Sonraki duruşmalardaki savunmaları bir cevap gelmedi.228 Çetin Yetkin, 1977 Ey-
Av. Rasim Öz üstlenmişti. lül ayında görevden alındı.
7 Temmuz 1977’de yapılan ilk duruşmada 7 Temmuz 1977’den 31 Ekim 1978’e kadar
Savcı İbrahim Çetin Yetkin esas suçluların dokuz duruşma yapıldı. Kahramanmaraş
bulunması ve sorumluluğu görülen kamu olayları nedeniyle 27 Aralık 1978 tarihin-
görevlileri hakkında soruşturma açılma- de ilân edilen sıkıyönetimden sonra dava
sını istemişti. dosyası Sıkıyönetim Askeri Mahkeme-
si’ne gönderildi. 98 kişi hakkında açılan ve
Kamu görevlileri hakkında soruşturma sonunda herkesin beraat ettiği dava ise 13
açılmadığı gibi esas suçluların bulunma- yıl boyunca sürdü ve 20 Ekim 1989’da so-
sı için de bir adım atılmadı. Savcı Yetkin, nuçlandı. Böylece en az 41 kişinin öldüğü
ölen ve yaralanan kişilerde bulunan mer- katliam karanlıkta kaldı. Katliamın gerçek
mi çekirdeklerinin tabancalarla ve mermi failleri bulunamazken 1 Mayıs 1977 Tertip
kovanları ile karşılaştırılmasını ve olayla Komitesi üyelerine de dava açıldı. Ancak
ilgili fotoğrafların büyütülmesini de talep Tertip Komitesi beraat etti.
227 Güreli (2006), s. 280. 228 Güreli (2006), s. 306.
1 Mayıs sonrası DİSK dergisinin arka kapağı, Sayı 35-36, Mayıs-Haziran 1977.
Grevler ve Dİrenİşler
1975 Tariş olayları,

DİSK dergisi, Sayı 18,
Aralık 1975.
Grevler, direnişler ve eylemler bölümünde DİSK ve

üye sendikalarının tümünün eylemleri yer alama-
maktadır. Bu, kitabın hacmi açısından mümkün de-
ğildir. Bu sebeple bu başlık altında sadece doğrudan
DİSK tarafından düzenlenen ve örgütlenen eylem-
ler ve direnişler ile üye sendikalar tarafından ger-
çekleştirilen ve önemli etkiler yaratan; DİSK’in mü-
dahil olduğu veya DİSK açısından da kritik öneme
sahip grevler, eylemler ve direnişler yer alacaktır.
DİSK üyesi sendikaların ve işçilerin 1975-1980 dö-

neminde yapmış olduğu çeşitli eylem, direniş ve
grevler bu kitabın DİSK Güncesi bölümünde yer
almaktadır.
Dİrenİşler, Eylemler
DİSK üyesi sendikalar 1975 sonrası dönemde kamu
işletmelerinde özellikle de tarım satış koopera-
tif ve birliklerinde çeşitli örgütlenme çalışmala-
rı yürüttüler ancak bu örgütlenme girişimleri MC
Hükümetlerinin müdahalesiyle ve engellemesiyle
karşılaştı.
MC hükümetleri ve kamu işletmelerinin idarecileri

gerek kadrolaşma yoluyla gerekse sendika seçme
hakkına müdahale ederek DİSK’in örgütlenmesini
engellemeye çalıştılar.
Tariş Olayları (1975)

TARİŞ OLAYLARI, FAŞİZMİN İĞRENÇ YÜZÜNÜN DİĞER BİR KANITIDIR
Emperyalizmle işbirliği yapan büyük burjuvazi DİSK’in gelişmesinden tedirgindir. İşçi sınıfı birliğini sendikal düzey-
de DİSK saflarında gerçekleştirmesi önemli bir olaydır. Bu birlik, işbirlikçi burjuvaziyi pek çok alanda gerileten bir
güçtür. Sendikaların güçlü muhalefeti karşısında bocalayan tutucu iktidarlar için en kestirme yol baskıya, zor’a
başvurmaktır. Bu demokrasi dişi tutumları izlerlerken, sonucun ne olabileceğini belki incelerler, ancak güçsüzlük-
leri öyle bir kertededir ki bu baskı yöntemlerinden başka tutunabilecek dallan kalmamıştır. Bile bile hem kendileri-
ni hem de memleketi sonu karanlık yollara iterler.
Tariş iplik fabrikasında meydana gelen olaylar, işçi sınıfının DİSK saflarında birleşmesinden duyulan tedirginliğin
ve korkunun yarattığı faşizan uygulamaların bir diğer ispatıdır. DİSK üyesi TEKSTİL Sendikasına geçebilmek ve bu
sendika vasıtasıyla ekonomik-sosyal haklata kavuşabilmek için daha önce amansız bir mücadele veren Tariş işçi-
leri, 10 Aralık 1975 günü hunhar bir saldırıya uğradılar.
İzmir dışından getirilerek fabrikaya sokulan 200 komando, elektrikleri de söndürerek tabancayla, tornavidayla,
sustalı bıçaklarla işçilerin üzerine saldırdılar. TRT ve sağ basın olayları “iki işçi grubu arasında çıkan çatışma” ola-
rak verdi. Oysa söylenmesi gereken şey, Tariş işçilerini DİSK’ten ayırmak ve faşist Mensucat-İş’e geçirmek için Ta-
riş Genel Müdürü eski AP Milletvekili [Mustafa] Orhan Daut’un, fabrika müdürü Sunar Akkan’ın yerine atadığı Ay-
dın Tanyer’in işyerine İzmir dışından 200 komandoyu işçi diye almasıydı. Yani olaylar önceden plânlanmıştı.
Olay bununla da kalmadı, 3’ü ağır olmak üzere 30’u aşkın işçinin yaralı olarak kaldırıldığı SSK Hastanesi de faşist-
lerce basıldı. Doktor kılığına bürünen faşistler, yaralı işçileri hastanenin penceresinden atmaya çalışırlarken yeti-
şenler tarafından bu cinayetler engellendi.
DİSK, bu caniyane tertiplerin ardında uluslararası emperyalist ve faşist örgütlerin olduğu kanısındadır, Mafya’vâ-
ri tertiplere girişecek kadar profesyonel olan bu CİA güdümündeki Nazi artıklarının giriştikleri tertiplere, bütün iş-
çilerin, köy emekçilerinin ve alın teri sahibi çalışan tüm katmanların karşı durması, mücadele vermesi zorunludur.
Bu olayla da somutlaşan en önemli nokta, Anayasa ve yasa dışı güçlerin işçi sınıfının ve emekçi halkın gelişen mü-
cadelesini durdurmak için artık caniyane tertiplere açıkça giriştikleri ve bunu olağanlaştırmaya çalıştıklarıdır.
Devlet brifinginde bazı bakanların, sendikaların mali olanaklarının denetlenmesini istemelerinden tutalım da, yüz-
binlerce işçiyi memur statüsüne sokma girişimlerine, tüm çalışanlara grevli ve toplu sözleşmeli sendikal hakların
verilmemesinden Anayasal bir hak olan Referandum’un soysuzlaştırılarak çıkarılmasını plânlamaya ve sıkıyönetim
için davetiyeler çıkarmaya kadar bir dizi girişimler, demokrasinin-demokratik hak ve özgürlüklerin kesin bir tehli-
ke içinde bulunduğunun ispatlarıdır.
Ancak hiç kimse unutmamalıdır ki her olumsuz gelişme, içinde olumlu gelişmeleri de barındırır.
Kaynak: DİSK dergisi, Sayı 18, Aralık 1975, s. 8.
Seydİşehİr Olayları (1975) Seydişehir Alüminyum Tesisleri’nde ör-

gütlü olan Özgür Alüminyum-İş, DİSK’e
Konya’nın Seydişehir ilçesinde bulunan bağlı Maden-İş'e katılmak amacıyla ge-
alüminyum tesislerinde yaşanan sendikal nel kurulunu toplamak istedi. Türk Me-
anlaşmazlık nedeniyle 11-13 Temmuz ve tal mensupları 11-12 Temmuz’da çıkardık-
Aralık 1975’te bir dizi olay meydana geldi. ları olaylarla genel kurulun toplanmasını
engellemeye çalıştılar. Bu nedenle genel olaylar, “DİSK’in 1.500 kişilik bir kuvvet Seydişehir olayları,
kurul iptal edildi. Olaylar aralık ayında da gönderdiği” söylentisiyle birlikte tama- Cumhuriyet,
11 Ocak 1976.
devam etti. 26 Aralık’ta işyeri önünde bil-
men durdu.
diri dağıtılması sırasında Ankara plakalı
bir araçtan açılan ateş sonucu bir kişi öldü. Seydişehir’de daha sonraki yıllarda da de-
Ardından ilçede yoğun şiddet olayları ya- vam eden yetki mücadelesinin ilk aşama-
şandı. MHP militanı oldukları öne sürülen sı Türk Metal'e toplu iş sözleşmesi yetki-
35-40 kişilik silahlı bir grubun başlattı- si verilmesiyle sonuçlandı. Konya Bölge
ğı saldırıya ilçedeki MSP’li ve AP’li gruplar
Çalışma Müdürlüğü, yetkiyi Türk Metal’e
da katıldı. Ellerinde tabancalar, sopa, bı-
verdi. 23 Aralık 1975’ten itibaren geçer-
çak ve zincirler bulunan sağ eğilimli top-
luluk, sloganlar atarak Özgür Alümin- li olan yetki, DİSK avukatlarının sahte üye
yum-İş, TÜTED, TÖB-DER ve Seydişehir fişleri kullanıldığı yolundaki itirazlarına ve
Kültür Derneği binalarını saldırarak tahrip bu konuda yapılan tespitlere karşın Sey-
etti. Saldırıda bir kahvehane, bir meyhane dişehir İş Mahkemesi tarafından 4 Şubat
ve bir sinema binası da zarar gördü. Mili-
1976’da onaylandı.229
tanların zorlamasıyla olayların içine çeki-
len esnaf ve işçilerin de büyüyen topluluk Seydişehir olayları üzerine DİSK bir Seydi-
TSİP, TİP, CHP, Maden-İş ve Genel-İş bi-
şehir Raporu hazırladı. Rapor DİSK dergi-
nalarına saldırdı. CHP ilçe binası tümüyle
sinde yayımlandı. Aşağıda Rapor’un geniş
tahrip edildi. Olaylar nedeniyle çok sayıda
kişi ilçeyi terk ederken polis olaylara se- bir özeti yer yer almaktadır.
yirci kaldı. Akşama doğru hızını kaybeden 229 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1.
DİSK SEYDİŞEHİR RAPORU
SEYDİŞEHİR RAPORU (Özet) dev tesis, yörenin ilk ve yegâne için, DİSK çatısı altında birleşmek
sanayii kuruluşudur. Çoğunlu- yolunda harekete geçmişlerdir.
DİSK’in gelişmesi karşısında, işçi
ğuyla toprakla olan ilişkilerin ta Bu olumlu adım, işbirlikçi serma-
sınıfının devrimci sendikal birliğini
orta yerine bu ağır sanayii tesisi yenin görevli kıldığı gerici-faşist
DİSK saflarında sağlamak iste-
oturmuştur Seydişehir’den ve güçleri daha ürkütmüş, işçi sınıfı-
mesi karşısında, sermaye güçle-
civar il, ilçe ve köylerden pekçok nın devrimci sendikal mücadele-
rinin korkusu ve şaşkınlığını arta-
köy emekçisi, topraktan kopup, sinin hiç değilse Orta Anadolu’nun
rak gidiyor.
bu muazzam tesise işçi olarak bu stratejik yerine ulaşamaması
Sarı sendikaların işverenlerle olan girmişlerdir. Yani işçileşmişlerdir. için çok yönlü çabalar içine gi-
ortaklıklarının dayanağı olan MC Fakat doğaldır ki, ağır bir sana-
rilmiştir. Tıpkı İskenderun Demir
iktidarının toplumsal tabanı eri- yi tesisinde çalışmaya başlayan
Çelik tesislerinde olduğu gibi...
yor, kayboluyor. Ekonomik aç- Seydişehir işçilerinin köy ile olan
mazlar içinde çırpınan MC, bas- Sarı ve faşist sendikalar bölgeye
bağlantıları halâ devam eder ni-
kıya başvuruyor. Ömrünü biraz üşüştürülmüş, Seydişehir işçisine
teliktedir.
daha uzatmak için giriştiği çaba- ve emekçi halkına karşı yoğun bir
Bölgede, aniden ve yoğun bir işçi gerici ideolojik kampanya açılmış-
lar, onu her geçen gün Anayasa-
yatağı oluşmuştur. Toplumsal tır. Emekçilerin manevi inançları
nın, yasaların biraz daha uzağına
yapı, değişmiştir ve bunun, be- bu yolda sömürülmüş, yüzyılla-
atıyor.
raberinde yeni değişmeler getir- rın birikimi olan kültürel gerilik
(..) Üstelik bu saldırılar planlıdır. mesi de doğaldır. Elbet işçilerin
en alçakçasına kullanılmış, şoven
İnceden inceye düşünülmüş ve sendikalaşma mücadelesi (yani
duygular istismar edilmiş ve yıllar
öyle uygulanmıştır. DİSK’in gü- ekonomik mücadelesi) başlaya-
boyu burjuvazi tarafından sür-
cünden duydukları korku, açıkça caktır, elbet Seydişehir işçileri
ortaya çıkmıştır. Tariş ve Seydi- dürülen antikomünizm edebiyatı
kendi haklarını en iyi savunan bir
şehir olayları gerek basında ve ile Seydişehir işçileri ve köylüleri
sendikayı tercih edeceklerdir.
gerekse TRT’de kamuoyuna çok DİSK’e karşı kışkırtılmaya çalış-
Her ne kadar Seydişehir Alümin- mıştır.
kısıtlı ve yanlış olarak yansıtılmış-
yum Tesisleri özel şahısların (bur-
tır. Tutucu faşist basın ise zaten GÜNLÜK yaşamda bile, güçlü ola-
juvazinin) dolaysız mülkiyetinde
olayları sürekli olarak ters aktar- nın kaba kuvvete başvurmaya-
olmayıp bir devlet kuruluşu ise
maktadır. Oysa İzmir ve Seydişe- cağı açıktır. Orta Anadolu’nun bu
de kapitalizmin yasaları ve işleyişi
hir’de meydana gelen saldırıları, yöresinde güçlenen işçi sınıfının
burada da söz konusudur. İşçi sı-
yaşanılan terör havasını ortaya
nıfı, ekonomik ve sosyal haklarını devrimci sendikacılık anlayışı ol-
sermek, sermaye güçleri + ikti-
daha da geliştirmek için tıpkı di- muş, sermaye güçleri ve onunla
dar + sarı sendika işbirliğini teşhir
ğer devlet sektörlerinde olduğu işbirliği yapan sarı sendikalar ise
etmek ve bazı idari makamların
(Sümerbank, Tekel, Etibank vb.) gözle görülür bir gerileme içine
tutumlarını sergilemek gerekir.
gibi, burada da mücadele vere- girmişlerdir, emekçilerden tecrit
Faşizmin hangi ellerce tırmandı-
cektir. Nitekim Seydişehir işçileri, olmuşlardır.
rıldığı herkese somut olarak gös-
önce “Özgür Alüminyum-İş” adını
terilmelidir. Dolayısıyla, sorunu, baskı yön-
verdikleri sendikalarını kurmuşlar
Seydişehir olaylarının başlangı- ve örgütlenmeye başlamışlardır. temleri ile çözümleme yoluna
cı Orta Anadolu’nun bu yöresine Döktükleri terin karşılığını almak sapmışlar ve Özgür Alümin-
Sovyetler Birliği’nce kurulan ve için giriştikleri bu mücadele, elbet yum-İş’in, DİSK’e bağlı T. Ma-
ülkemizde herkesin savunduğu anayurdumuzun dört bir yanında den-İş Sendikasına katılma kararı
ağır sanayii tesislerinden Alümin- görüldüğü gibi, sermaye güçleri- alacağı kongreyi, Seydişehir dı-
yum kombinasında 8 bin işçinin nin hoşuna gitmemiş ve baskıları şından getirdikleri faşist güçlerce
üretime geçmesiyle başlar. Bu göğüslerken, öte yandan, başarı basarak, dağıtmışlardır.
Özgür Alüminyum-İş üyelerinin için, gerici propagandalar en ücra Kavlak’ın, Mali Sekreter Abdül-
ve pekçok görgü tanığının ifade- köylere dek sokuldu. Bildiri da- rezzak Koçak’ın, Mühendis Hik-
lerine göre bu saldırı bütün sağ ğıtan işçilere saldırıldı, mühendis met Bilge’nin, işçi Oruç Yılmaz ve
güçlerin birleşik saldırısı olmuş Kemal Oyman, Avukat Ali Şen İsmet Atay’ın ve Genel Başkan
ve bu saldırgan güruh içinde ülkü Seydişehir dışından gelen faşist Vural Yıldırımoğlu’nun olayın vu-
ocaklılardan Türk-İş’e, AP, MSP, eşkıyalarca (kiralık adamlarca) kuu bulduğu saatlerde olay ye-
MHP Seydişehir yöneticilerinden yaralandılar. Saldırganlardan iki- rinden değişik ve uzak yerlerde
ilçe yetkililerine ve bir kısım top- si Av. Ali Şen’in ısrarlı çabalarıyla oldukları ŞAHİTLİ olarak belirli idi.
lum polisine kadar pekçok kişi yer tutuklandı. Diğerleri ise mahkeme Ama önceden planlanmış bu sal-
almıştır. Kongreyi yaptırmamak sırasında özgür Alüminyum-İş dırı olayının bir sonraki aşamaya
ve Seydişehir işçileri ile DİSK’in yöneticilerine saldırılarını tekrar- geçebilmesi de, sendika yöneti-
birleşmesini önlemek için adli ve ladılar. cilerinin bu suçlama ile tutuklan-
idari tüm yetkililere yoğun bas- masına ve böylece işçilerden uzak
28.12.1975 Cuma sabahı ise sal-
kılarda bulunulmuş ve “kayma- bulundurulmalarına bağlıydı. Gü-
dırı planlı olarak yürütüldü. Öz-
kamın bu kongreyi yaptırmaması venlik kuvvetlerinin bu tutumu,
gür Alüminyum-İş’e bağlı işçilerin
halinde valiliğe terfi ettirileceği” saldırının etkisi altındaki işçileri
söylentiden de öte yaygınlık ka- fabrikada bildiri dağıtmaları sıra- daha bir karamsarlığa sürükledi.
zanmıştır. sında 06 plakalı olduğu saptanan
arabalardan1 yaylım ateş açıldı. Üstelik Özgür Alüminyum-İş bi-
Bu olaydan sonra, Seydişehir’de, Faşistler, kendi kurşunları ile ken- nasında HAVAN TOPU ve makinalı
gerici güçlerin çabaları devam di adamlarını, MHP Gençlik kolları tüfek bulunduğuna dair bir söy-
etti. Ama Seydişehir Alüminyum başkanını vurdular. Aynı kurşun- lenti, tansiyonu daha da arttırmak
tesislerinde çalışan 7 bin 618 işçi larla Özgür Alüminyum-İş üye- ve halâ kararsız olanları harekete
Özgür Alüminyum-İş’e kayıtlıydı si Hasan Özdemir, Celal Kılıç, ile dahil edebilmek için ortalığa yayıl-
ve Türk Metal-İş sahte fişlerine Mustafa Okyay ve Mustafa Fidan dı. Polis, bu ihbarı değerIendirmek
güvenerek yetki istiyordu. Oysa adındaki 4 işçi de yaralandı. üzere sendika binasında yaptığı
sorunun çözümü çok kolaydı: aramada eli boş ayrılmak üzerey-
Gizli oylama ve açık sayım ilke- Planlanan bu provokasyon ile di ki “dinsizler -Allahsızlar-Komi-
sine göre yapılacak referandum, olaylar daha da büyütüldü. Öz- nistler-Moskoflar-Anarşistler”
DİSK’e geçmek isteyen Özgür gür Alüminyum-İş yöneticileri ve vb. gibi beylik ve yıllanmış haykır-
Alüminyum-İş sendikasının gü- yaralanan işçiler, baskını ve terör malarla ve yürümeyenler itekle-
cünü ortaya koyardı. Ama ser- eylemlerin şikâyet için karakola nerek ve bacaklarına hafifçe bıçak
maye dediğimiz gibi çok yönlü gittiklerinde “olayın gerçek suç- sokularak, kafaları zincirlenerek,
bir çaba içindeydi. Bir yandan re- luları” gerekçesiyle hemen tutuk- sendika binası, faşistlerce basıl-
ferandumun yasa dışı bir uygula- landılar. Aynı anda bazı ajanslar, dı. Tarumar edildi. Kışkırtmalarla,
ma olduğunu öne sürüyor, diğer teleksler saldırı olayını DİSK’in maddi manevi zorlamalarla baş-
yanda zaten sonuç alamayacağı tertip ettiğini yaymaya başla- latılan terör: Tüted, Töb-Der, Sey-
bir uygulamadan kaçınarak Sey- mışlardı, ve mümkündür ki bazı dişehir Kültür Derneği binalarını
dişehir’de baskı ve terör yoluyla gerici-faşist gazeteler haberleri deldi geçti. 1 kahve, bir meyhane
Türk Metal’in yetki almasına çalı- dizmeye başlamışlardı bile... ve Seydişehir sinema binası da bu
şıyordu. Oysa tutuklanan özgür Alümin- talana uğradı.
Bu amaçları gerçekleştirmek için yum-İş Genel Sekreteri Ahmet Bu noktada tam bir gavur-müs-
baskı ve terör yeniden alevlendi- 1 Ankara’dan gelen arabaların plaka nu- lüman sorunu haline getirilen te-
rildi Özgür Alüminyum-İş’e bağlı maraları şöyle saptanmıştır: 06 KA 598, - 06 rör havasına tekbirlerle dinsel ni-
PU 398 - 06 OT 402 - 06 KC 817 - 06 FH 164.
işçilerin yöredeki köy emekçile- Bu numaralar Seydişehir Kaymakamı’na ve
telik hakim kılındı ve kaymakamlık
riyle olan bağlaşıklığını kesmek Savcısı’na da iletilmiştir. önünde biriken kalabalığa, münü-
büslerle olay yerinden uzaklaş- kuvvetlerine yardımcı oldukları verilmeyişinin en önemli neden-
maya çalışan işçiler de zorla dahil iddiaları içinde ve rahat hareket lerinden birisi de, can güvenlikleri
edildi. etmişlerdir. Onları tek korkutan kalmayan adli makamlar üzerinde
ve olayları sona erdiren; gene yoğunlaşan faşist baskılardır.
MSP ve MHP militanlarının ilâhiler
kendi içlerinden yayılan DİSK’in
söyleyerek esnaf arasına daldığı Anayasal kurumlar hiç bir baskı
1500 kişilik kuvvet gönderdiği”
ve yakaladıkları esnafın dükkânı- altında kalmadan karar vermek
söylentisi olmuştur. durumundadırlar. Verilecek karar,
nı kapatarak topluluğa kattıkları
saptandı. Havada uçuşan kur- Seydişehir idari ve adli makam- Seydişehir gerçekleri ve 8000
şunlar arasında manevi duygula- larının harekete geçişi ise, ancak işçinin Anayasal ve Sendikal hak-
rı zorla esir alınan kitle, sırasıyla olayların yatışmasından sonra o larının korunması doğrultusunda
TSİP, Maden-İş, TİP, CHP, Genel-İş da DİSK’i temsilen gelen Maden-İş olmalıdır. Alüminyum tesisle-
ve bir fotoğrafçı dükkânına yönel- yöneticileri ve hukuk adamlarının rinde çalışan emekçilerin yetkili
tildi. Tabelası 15 gün önce sökülen çabalarıyla mümkün olmuştur. tek sendikasının Özgür Alümin-
CHP binası kısmen, diğerleri bü- Ayrıca olaya Barolar Birliği el koy- yum-İş olduğu ve halen bu sen-
tün eşyalarına varıncaya dek ta- muş ve İstanbul Barosu Başkan dikanın yaptığı toplu sözleşmenin
lan ve tahrip edildi.2 Vekili ve T. Maden-İş Sendikası yürürlükte bulunduğu gözden
Hukuk Dairesi Müdürü Av. Müşir uzak tutulmamalı, hatırlanmalıdır.
Emniyet kuvvetlerinin seyirci
Kaya CANPOLAT, Seydişehir’de Sorun, temelinde, sadece eko-
kaldığı olaylar, Özgür Alümin-
gerekli temaslarda bulunarak ida- nomik değil, fakat siyasaldır.
yum-İş’li işçilerin ve esnafın ak-
ri-adli makamlar üzerinde bazı Seydişehir Alüminyum tesisleri,
şamın çökmesinden istifade ede-
baskıları saptamıştır.3 bir devlet kuruluşudur. Devletin
rek kaçmalarından sonra hızını
epey kaybetti ve “DİSK’in 1500 Seydişehir’i gericiliğin bir diğer Anayasal ve demokratik hak ve
kişilik bir kuvvet gönderdiği” politik merkezi durumuna getir- özgürlükleri koruması başta ge-
söylentisiyle birlikte, bütünüyle, me amacını taşıyan ve bu uğur- len görevlerindendir. Oysa Sey-
durdu. da DİSK’in Seydişehir’e girmesini dişehir’de devleti temsil eden
kesin olarak önlemeye çalışan makamların ve tüm görevlilerin
Olayların gerçek gelişimi budur ve gözleri önünde ve planlı olarak
gerici-faşist güçlerin, farkına var-
bunun binlerce görgü tanığı var- bu hak ve özgürlükler çiğnenmiş,
dıkları gibi, DİSK’i elemine etmek,
dır. Oysa Seydişehir olaylarının katledilmiştir.
güçtür! İşçi sınıfının doğal, haklı ve
günlük gerici-faşist kırması bazı
tarihsel mücadelesini yenilgiye Seydişehir’i gericiliğin politik bir
gazetelerde nasıl yansıtıldığı da
ortadadır. Üstelik olayları yaşa- uğratmak ise, başarılabilecek iş diğer merkezi haline getirmeye
yanlar, tedhiş ve terör havasının, değildir. çalışan sermaye + siyasal iktidar
dehşetinin, asla gereği gibi yan- DİSK, Seydişehir Alüminyum te- + işveren yanlısı sendikalar üçlü-
sıtılamayacağını da belirtmekte- sislerinde zorla yaratılan yetki süne karşı tüm ilerici güçler, ör-
dirler. uyuşmazlığı sorununun, Seydişe- gütlerinin en üst organlarım da bu
hir’deki ilgili mahkeme tarafından sorumluluğa katarak, Seydişehir
İşin ilginç bir yanı da şudur: Sal- emekçilerini demokrasi müca-
dırganları ne Anayasa ne yasalar çözüme kavuşturulmak istenme-
diğini de tespit etmiş bulunmak- delesine kazanmak üzere ortak
ne devletin emniyet kuvvetleri çabalarını, düşünce ve davranış
ne adlî ve idarî makamlar… Korku- tadır. Seydişehir işçilerinin ezici
çoğunluğuna sahip Özgür Alü- birliğini gerçekleştirmelidirler. Bu,
tamamış ve durduramamış, geri- artık pek çok gerçeği açıkça gö-
ci-faşist militanlar bu provokas- minyum-İş Sendikasına “yetki”
ren, tecrübe kazanan Seydişehir
yonlarında da devletin emniyet 3 Ayrıca Barolar Birliği’nden bir heyet, İs-
işçilerinin ve köy emekçilerinin de
tanbul Barosu Başkanı Mehmet Ali İkizer
2 Olaylara katılmak zorunda bırakılanların başkanlığında Seydişehir’de tetkiklerde bu- ortak dileğidir. Ve mutlaka ger-
büyük çoğunluğunun Özgür Alüminyum-İş lunmuş ve gerici-faşist komployu bizzat ad- çekleştirilecektir.
üyesi işçiler oldukları, bizzat Seydişehir Kay- lî ve idarî makamlarla yaptıkları temaslarda
makamı’nın da ifadesidir. tespit etmişlerdir. Kaynak: DİSK dergisi, Sayı 19, Ocak 1976.
ASİS DENEYİMİ VE ELKA GREVİ
Can Şafak
1970’lerde, demokratik sınıf ve uyarılarda bulunabilmekteydiler.1 toplu pazarlık anlayışıyla da emek
kitle sendikacılığı tezinin/anlayı- Böylece, “yasal olağan genel kurul tarihinde anılmaya değer bir yer
şının dışında bir diğer farklı bir de- hakkını kullanmaktan öte, ayrıca edinmiştir. ASİS Tüzüğünde şu
neyim, Ağaç Eşya Sanayi İşçileri konsey üyelerinin çoğunluğuyla, kural yazılıdır:
Sendikası’nın (ASİS) pratiği içinde olağan kongre süresini beklemek- “İşverene verilecek toplu iş söz-
ortaya çıktı. sizin, konsey iradesiyle sendika leşmesi önerileri, ilgili işyerinde
ASİS, 1973 yılında Tepe Mobil- yöneticileri genel başkandan aşa- çalışan tüm üye işçilerin istekle-
ya’da çalışan dokuz işçi tarafın- ğısına kadar” her an değiştirilebil- ri saptanarak hazırlanır. İşverenle
dan kurulmuş sendikanın 1974’te mesi mümkündü.2 Paris Komünü yapılacak toplu iş sözleşmesi mü-
toplanan 1. Genel Kurulunda Ce- deneyimi, ASİS’in örgütlenme an- zakerelerinde ilke olarak, o işye-
layışı bakımından önemli bir ha- rindeki tüm işçiler sendika yöneti-
nan Bıçakçı, Genel Başkan seçil-
reket noktası olmuştu. Cenan Bı- cileri ile birlikte katılırlar. Koşulların
mişti. 1974 yılı Eylül ayında DİSK’e
çakçı, “Paris Komünü’nde yönetici buna elverişli olmaması halinde,
katılan ASİS, ‘70’ler boyunca ge-
ücretlerinin işçi ücretlerinden fazla durumu o işyerindeki tüm üye iş-
rek örgütlenme anlayışı ve gerek-
olamayacağı, yöneticilerin her an çiler değerlendirir ve uygun göre-
se toplu pazarlık ilkeleri açısından
geriye çağırabileceği” gibi hüküm- cekleri kararı alırlar. Alınacak karar
farklı/aykırı bir yaklaşım içinde
ler olduğunu özellikle belirtmekte, ne olursa olsun, toplu iş sözleş-
olmuştu. ASİS, Tüzüğünde “ör- mesi, işyerindeki tüm üye işçile-
buna önem atfetmekteydi.3
güt içi demokrasiyi sağlayıp, bü- rin onayına sunularak imzalanır.”4
rokratik yönetim biçimlerini” ve ASİS, örgütlenme yapısında bağ-
lı olarak geliştirip pratiğe geçirdiği Yıldırım Koç, 1974 yılında tanık ol-
sendikacılığın meslek haline ge-
duğu DOMSAN toplu pazarlık mü-
tirilmesini engellemek amacıy- 1ASİS Tüzüğü, Madde 3, http://cenanbicakci.
com/belgelik.php.
zakerelerine ilişkin olarak şunla-
la kurallar getirmişti: Şube genel rı yazmaktadır: “Toplu sözleşme
2Cenan Bıçakçı, Kayıt: Yıldırım Koç, 18 Mart
kurulları, şubeye bağlı bütün üye- 1989. masasının bir tarafında sendika ve
lerle, genel merkez genel kurul- 3 Cenan Bıçakçı, 18 Mart 1989; ASİS Tüzüğü,
Madde 3, http://cenanbicakci.com/belge- 4ASİS Tüzüğü, Madde 3, http://cenanbicakci.
ları ise her yirmi üyeye bir dele- lik.php. com/belgelik.php.
ge oranı ile yapılmaktaydı. Merkez
Yürütme Kurulu üyeleri ile Şube
Başkanlık Kurulu üyeleri ancak üst
üste iki olağan genel kurulda aday
olabiliyordu. İşyeri sendika tem-
silcileri seçim yoluyla belirlenip
atanmakta, seçimler üye çoğun-
luğunun istemiyle her an yenile-
nebilmekteydi. Fabrikalarda, işye-
ri işçi konseyleri seçilmekte; şube
işçi konseyleri, şubeyi denetle-
yebilmekte, gerekçe göstere-
rek şube yönetim kurulunun gö-
revden alınmasını isteyebilmekte,
sendikaya “eğitim, örgütlenme,
politik tutum ve eylem biçimleri
gibi konularda” öneriler getirerek, ELKA grevi, DİSK Arşivi.
işçi temsilcileri, diğer tarafta işve- DİSK Yürütme Kurulu, ELKA gre- ASİS mücadelesi ve grevleri solun
ren temsilcileri oturuyordu. İşye- vine el koyarak, grevin “bir çö- bütün renklerine açık tutulmuştur.
rindeki tüm işçiler salondaydı. Her züme ulaştırılması için ilgili genel ELKA grevi, bu noktada da DİSK’in
maddenin görüşülmesi sırasında, politikanın koordinasyonu husu- tepkisine neden olmuştur. DİSK,
isteyen işçi söz alıyor ve görüşleri- sunda DİSK Genel Başkanı Kemal ELKA’da olup biteni “örgüt üstü bir
ni açıklayabiliyordu. Sendika tarafı Türkler’in gerekli yetkileri kullan- durum” olarak nitelemiş ve bu du-
bir maddeyi kabul etmeden önce masına” karar verdi.8 Kararın he- rumun da “örgüt dışı ve düşma-
işçilerin onayını alıyordu. Türki- men akabinde, DİSK Yürütme Ku- nı, işçi hareketine ters unsurların
ye’de benzeri olmayan bu yön- rulu tarafından grevin yönetimi ve sızmasına” zemin hazırladığını ile-
tem ciddi engellerle karşılaştı.”5 yürütümü Maden-İş'e verildi. Grev ri sürmüştür.13 DİSK Yürütme Ku-
Koç’un belirttiği bu engel DİSK’ten için mali yardım gerekiyor ise, önce rulu’nun 13 Şubat günü aldığı ka-
gelmişti. ASİS’in DİSK Yönetimi’y- diğer sendikalardan katkı sağla- rarda, “grev yerindeki ve sendika
le çatışması, bu toplu pazarlık il- nacak ve arta kalan miktar Ma- içindeki işçi sınıfı hareketine ters
kelerinin uygulandığı ELKA grevi- den-İş tarafından karşılanacaktı.9 eğilimli kişilerin” uzaklaştırılmaları
nin yürütülmesi süreci içinde su Maden-İş’in, ELKA grevinin yürü- öngörülmektedir.14
yüzüne çıkmış, DİSK, “demokra- tülmesi görevini Genel Sekreter
ASİS deneyimi, ironik biçimde
tik sınıf ve kitle sendikacılığı ilkeleri Memet Ertürk’e verdiğine dair ka-
DİSK’in sınıf ve kitle sendikacılı-
gereği”, greve müdahale etmiş, el rar, DİSK Yürütme Kurulu tarafın-
ğı ilkesinin geliştirilmesi bakımın-
koymuştu. dan onaylandı. Karara göre, grevci
dan etkili olmuştur. Sendika içi
ASİS, İstanbul Kartal’da kuru- işçilere 1 Mart 1976 tarihinden iti-
demokrasi ya da DİSK’in sıklıkla
lu olan ve bin yüz işçinin çalıştı- baren her gün için brüt ücretlerinin
kullandığı biçimiyle “söz ve karar
ğı ELKA işyerinde 22 Kasım 1975 yüzde 50’si kadar grev yardımı ya-
sahibi tabandır” ilkesinin detayla-
günü greve gitti. Grevin gerekçesi, pılacak, işçilere bu ödeme karşılı-
rı, ELKA grevi boyunca sürüp gi-
işyerinde çalışan tüm işçilerin top- ğında “grevci üye DİSK talimatı dı-
den tartışma içinde, DİSK Yürüt-
lu görüşmelerine katılmasını işve- şında grevden vazgeçtiği takdirde
me Kurulu kararlarıyla belirlenerek
renin kabul etmemesiydi. ASİS, geçerli olmak üzere” borç senedi
resmiyet kazanmıştır:
DİSK’e başvurarak greve destek imzalatılacak ve “her ödeme sıra-
sında ASİS sendikasından DİSK’e 1. “Sözleşmenin hazırlanması sı-
istedi. Buna karşılık DİSK Yürütme rasında işçiler söz ve karar sahi-
Kurulu, ELKA’da “DİSK’in vazge- borç senedi” alınacaktı. Grevci iş-
çilere 1 Mart 1976 tarihinden iti- bi olmalı, müzakere heyetinin içi-
çilmez ilkesi olan ‘tabanın söz ve
baren ödenecek grev yardımına ne işçilerin temsilcisi dâhil edilmeli,
karar sahibi olma ilkesinin’ öneri-
mahsuben avans verildi.10 Haziran müzakereler sonucunda anlaşma
len yol ile amacından saptırıldığı-
ayında, grevin işveren üzerinde olmayan konular hakkında işçile-
nı saptadı (tespit etti).” Bu ilke ve
ekonomik baskı yapmadığı sapta- rin görüş ve kararları alınmalı ve en
uygulamaya aykırı hareket eden
narak, ASİS’e yapılan borç yardımı sonunda toplu sözleşmenin imza-
ASİS'e yardım yapılmasının müm-
durduruldu ve Memet Ertürk’ün lanması veyahut greve gidilmesi
kün olmadığına; DİSK’e bağlı sen-
görevi sonlandırıldı.11 Grev bitti.12 hususunda işçiler karar vermeli-
dikalara da, bu greve yardım edil-
dir.” 15
memesi gerektiğine dair talimat 8 6 Şubat 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu
toplantısı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu sonuçlandı. ELKA’da işverenin başvurusu
yazılmasına karar verdi.6 DİSK Karar Defterleri, DİSK Arşivi. ile alınan tedbir kararından sonra, işveren
Başkanlar Konseyi de bu tutumu 9 13 Şubat 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu dört yüz elli işçinin İş akdini, yasa dışı greve
benimsedi.7 1976 Şubat ayında toplantısı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu katıldıkları gerekçesi ile tazminatsız olarak
Karar Defterleri, DİSK Arşivi. feshetmişti. Cumhuriyet, 28 Ekim 1976.
5 Yıldırım Koç, Sendikacı Cenan Bıçakçı, 1027 Şubat 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu DİSK dergisi, “ELKA Grevi Üzerine”, Sayı 21,
13
http://www.cenanbicakci.com/ardindan. toplantısı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Mart 1976.

php (Erişim Tarihi: Ağustos 2017). Karar Defterleri, DİSK Arşivi. 1413 Şubat 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu
628 Kasım 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu 1118 Haziran 1976 tarihli DİSK Yürütme Kuru- toplantısı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu
toplantısı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu lu toplantısı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kuru- Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
Karar Defterleri, DİSK Arşivi. lu Karar Defterleri, DİSK Arşivi. 15ASİS Yürütme Kurulu’na DİSK’in 975/1085
7DİSK dergisi, “ELKA Grevi Üzerine”, Sayı 21, 12Grev sürerken ortaya çıkan grevin yasadışı sayılı yazısı, DİSK Arşivi; DİSK dergisi, Sayı 21,
Mart 1976. olduğu iddiası, ekim ayında sendika lehine Mart 1976.
2. ”Sendikal demokrasinin somut
ifadesi, aşağıdan yukarıya demok-
ratik yoldan seçilmiş yürütme ve
yönetim kademeleriyle üye işçile-
rin uyum içinde sendikal hareketi
yürütmesidir. Bir işyerinde çalışan
tüm işçilerin toplu pazarlıklarda
topluca işverenin karşısına çıkma-
sı “işçinin fiilen yönetime katılma-
sı” demek değildir.16
3. ASİS’in uyguladığı “... böyle bir
sistemle, sendikaların işçileri işve-
ren karşısında temsil yetkisi dolaylı
yoldan kaldırılmakta, işçiler karşı-
sında sendikalar ve yöneticileri
ELKA grevi ile ilgili 13 Şubat 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu kararı, DİSK Arşivi.
hakkında güvensizlik yaratılmakta
ve sendika yöneticilerinin de kendi göre bir “aykırılığın” izlerini gör- ilkeleri, sendika bürokrasisini de
kendilerine güvensizlik duymaları memek de mümkün değildir. Bir hedef almıştır. ASİS, sendika hare-
sonucu meydana getirilmekte ve dönem ASİS Genel Başkanlığı da ketinde işçilerin sözünün geçme-
DİSK’in temel ilkesi olan işçinin ta- yapmış olan Alev Ateş, ASİS’in, ör- sini merkeze alıyordu; profesyonel
bandan söz ve karar sahibi olması güt içi demokrasi olmadığında, “ik-
ilkesi bu biçimde saptırılarak orta- sendikacılığı böyle bir perspektif-
tidar olan komünist partilerin ülke
ya konmaktadır.17 le görüyordu.21 ASİS’in, sendika ai-
yönetimlerinin de anti-demokra-
4. “... bu ilkenin toplu sözleşme tik” olacağını, “hele devletle par- datlarının bordrolardan kesilmesi
yapma konusundaki uygulanış bi- tinin, işçi örgütleri ile devletin (do- yöntemi olan gelenekleşmiş Che-
çimi; sözleşmenin hazırlanması sı- layısıyla partinin) özdeşleşmesi ck-Off sistemine de mesafeli bir
rasında işçilerin söz ve karar sahibi nedenselliği sonucunda; proleter duruşu vardı. Bıçakçı, aidatların
olmaları, müzakere heyetinin içi- diktatörlüğünün değil ama kötü bordrodan kesilmesinin para ba-
ne işçilerin temsilcilerinin alınması, bir bürokratik diktatörlük olu- kımından sendikalara güç verdiği-
müzakereler sonucunda anlaşma şacağını” vurgulayan bir görüş-
ni kabul etmekte, ancak aidatların
olmayan konular hakkında işçilerin le kurulduğunu kaydetmektedir:
söz ve karar sahibi olma haklarına ücretlerden kesilmediği dönemler-
“... sosyalist düzeni gerçekleşti-
başvurulması ve en sonunda toplu recek olan proletarya olacağın- de, sendikaların çok militan olduk-
sözleşmenin imzalanması veyahut dan, örgütlerinde de en alttan en larını ve “örgütlenme biçimleri ve
greve gidilmesi konusunda işçile- üste tüm yönetim kademeleri biz- felsefeleri açısından” sermaye ke-
rin karar vermesi biçiminde olması zat işçilerin elinde olmalı ve aşa- simi ile emeğin örgütlenmesi ara-
gerekir...”18 ğıdan yukarıya, görevden alınmak sında “ayrılık” olması gerektiğini
ASİS Tüzüğüne sosyalizmi bir he- gibi yaptırımlar da içeren yapılan- önemle kaydetmektedir.22
def olarak yerleştirmiştir.19 Ancak ma oluşturulmalıdır.”20
ASİS, örgütlenme ve toplu pazar-
ASİS deneyiminde DİSK’in sosya- ASİS’in sendika anlayışı, sınıf ve
lizme geleneksel yaklaşımlarına lık anlayışı ve pratiği açısından ol-
kitle sendikacılığının esas aldı-
duğu gibi siyasi yönelimi açısından
16 DİSK dergisi, Sayı 21, Mart 1976. ğı demokratik merkeziyetçilikten
1728 Kasım 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu de farklıdır. ASİS deneyimi içinde da Türkiye emek tarihi içinde öz-
toplantısı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu
ortaya çıkan görüşler ve sendika gün bir arayış olarak yerini almıştır.
Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
1828 Kasım 1975 tarihli DİSK Yürütme Kuru- 20Alev Ateş, “Bir Örgütlenme Modeli: ASİS
21Bu yönde bir değerlendirme için, Bkz, “Ce-
lu toplantısı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kuru- Sendikası”, http://www.inadina.com/inanan Bıçakçı’nın Ardından”, Birikim, Sayı 77,
lu Karar Defterleri, DİSK Arşivi. deski/sayi10/aates.htm (Erişim: 1 Kasım Eylül 1995.
19 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1, s. 86. 2019). 22 Cenan Bıçakçı, 18 Mart 1989.
BÜYÜK GREV (1977)
Can Şafak
Türkiye’de özel sektörde toplu 1976’da Bursa, Mudanya’da 298 MESS’in grup sözleşmesi ısrarı
pazarlığın merkezileşmesi sü- işçinin çalıştığı Siemens ve 14 1977 baharında Maden-İş’le yü-
recini başlatan gelişme, grup Aralık 1976’da Kocaeli’nde 700 rüttüğü 30’dan fazla işyerinde
sözleşmeleri olmuştur. 60’ların işçinin çalıştığı Mannesmann toplu pazarlık sürecini kilitledi.
başlarına uzanan bir tarihi geç- grevleri izledi. Bu grevler Ma- 1977 yılının 19,20,21 Nisan 1977
mişi olmasına rağmen grup söz- den-İş’in MESS’e karşı, 30 Mayıs günlerinde Maden-İş, İstanbul
leşmelerinin asıl akla getirdiği, 1977’de Büyük Grev çıkışının ön- Spor ve Sergi Sarayı’nda düzen-
1977’deki Büyük Grev çıkışıyla cüleri oldular. lediği geniş katılımlı taban top-
başlayan Maden-İş ile MESS ara- lantısında, MESS’e karşı büyük
sındaki büyük çatışmadır. Büyük Bu ilk grevler sürerken MESS’in
çaplı bir mücadelenin gerekliliği
Grev gibi metal işkolundaki 1978 9 Kasım 1976 günü toplanan 20.
ve bunun güçlüklerini tartışmaya
ve 1980 grevlerinin de özgün Genel Kurulu, MESS üyeleri-
nin tek tek sahip oldukları toplu açtı. Karar, grevdi. 27 Mayıs 1977
yanı, birleştirilmiş toplu pazarlık
sözleşme yapma hakkını MESS günü Maden-İş, “yasal grev sü-
sürecinde, fabrikalardan binler-
Yönetim Kurulu’na devretme ka- releri dolan tüm işyerlerinde 30
ce işçiyi kapsayan büyük ölçek-
rarı aldı. Grev ve lokavt fonlarıy- Mayıs 1977 günü fiili grev uygu-
li toplu pazarlık birimleri içinde
la bu kararın maddi temelini de lamasının başlayacağını” basına
yürütülmüş olmalarıdır. Metal
yaratmış olan MESS, 1977 yılına, ve kamuoyuna açıkladı. Böylece
sektörü bir daha bu kapsamda ve
o güne kadar hiç sahip olmadı- Büyük Grev, 30 Mayıs 1977 sa-
önemde bir grev dalgasına sahne
ğı bir güçle girdi. Genel Kurulun bahı 23 işyerinde birden, büyük
olmamıştır.
hemen ardından ve Büyük Grev bir coşkuyla başlatıldı. Bir gün
Maden-İş, 2 Kasım 1975 günü çıkışının hemen öncesinde MESS, sonra yasal süreleri dolan 2 işyeri
İzmir’de, 25 işçinin çalıştığı kü- Türk-İş’e bağlı Türk Metal ile Şu- daha katıldı.
çük bir fabrika olan Ente’de greve bat 1977’de Ege Bölgesi’ndeki iki
çıktı. Ente işvereni MESS üye- Büyük Grev büyük bir mey-
işyerinde, Mart 1977’de ise İstan-
siydi. Ente grevi 1977 yılının 30 dan okumaydı. Büyük Grev’in,
bul’daki 8 işyerinde grup sözleş-
Mayıs günü başlayacak Büyük “DGM’yi ezdik sıra MESS’te” slo-
meleri imzaladı.
Grev çıkışının işaret fişeğiydi. ganı zihinlere, hiçbir zaman silin-
Ente grevinden 5 gün sonra, 7 meyecek şekilde kazındı.
Kasım sabahı MESS’e karşı bu
MESS, 17 Ekim günü henüz greve
kez İstanbul’da 700’den fazla iş-
başlamamış 13 işyerinde lokavt
çinin çalıştığı İzsal işyerinde grev
başladı. Bunları, sırasıyla 24 Ocak uyguladı. Lokavt, 5 bine yakın iş-
1976’da 300 işçinin çalıştığı Al- çiyi kapsıyordu. Böylece Büyük
tılar (PDK), 17 Ağustos 1976’da Grev süreci, Türkiye’de sendika
633 işçinin çalıştığı Auer ve 13 hareketinin tarihi içindeki en et-
işçinin çalıştığı İN-TE-NA grev- kili ve kapsamlı “saldırı lokavtı”na
leri, 18 Eylül 1976’da İzmir’de 200 sahne oldu. Toplu lokavt kararı,
işçinin çalıştığı Te-Ba lokavtı, 2 kamuoyunda da tepkiyle karşı-
Kasım 1976’da 55 işçinin çalıştığı landı. Demokratik kitle örgütleri
Yıldız Kazan, 3 Kasım 1976’da 205 ve çeşitli siyasi partiler lokavt
işçinin çalıştığı Çelik Endüstrisi, 11 uygulamasını kınadılar ve Ma-
Aralık 1976’da Ankara’da 70 iş- den-İş’e destek ve dayanışma
çinin çalıştığı Temsan, 13 Aralık Çizim: Tan Oral. mesajları gönderdiler.
Sert kış koşullarında süren Bü-
yük Grev, 1978 Ocak ayı sonun-
da ve şubat ayının ilk günlerinde
yürütülen bir dizi müzakere so-
nunda toplu sözleşmenin im-
zalanmasıyla sona erdi. Büyük
Grev sürecinde Maden-İş tara-
fından toplam 32 işyerinde grev;
13 (MESS’e göre 12) işyerinde ise
henüz greve çıkılmadan MESS
tarafından lokavt uygulanmıştı.
Bu süreç boyunca grev uygula-
nan ve lokavta maruz kalan iş-
yeri sayısı 45 (MESS’e göre 44),
bu işyerlerinde çalışan işçi sayısı
ise 16 bine yakındı. Büyük Grevle
bağlantılı olarak yürütülen bir-
leştirilmiş toplu pazarlık süreci
Metal işçileri büyük grev sırasında.
ise çok daha geniş bir işçi kitle-
sini kapsamaktaydı. Büyük Grev’i lu sözleşme bütün işyerlerinin ile MESS arasında aylardır süren
sona erdiren anlaşma tutanağı 2 yürürlük süreleri birleştirilerek savaşım ve bu süreç içinde elde
Şubat 1978 günü imzalandığında, ve aynı gün aynı masada imza- ettiğimiz deneyimler, mevcut
anlaşma kapsamında 63 işyeri lanmıştı. Bu, grup sözleşmesine
toplu sözleşme düzenini yeni bir
bulunmaktaydı. uzun ve çetin grev koşullarında
Maden-İş’in farklı bir açıdan yak- aşamaya getirmiştir. Bu aşama-
İmzalanan protokolle, bütün söz- nın belirleyici niteliği, ekonomik
laşmasının ve yeni bir toplu pa-
leşmelerin bitiş tarihleri birleşti-
zarlık ve grev stratejisine yönel- savaşımın ayrı ayrı işyerlerinden
rildi. Büyük Grev sonunda çalış-
mesinin de ilk adımıydı. Maden-İş kayarak işkolu kapsamı surecine
ma süreleri kademeli olarak dü-
içinde Büyük Grev boyunca yü- girmesidir.”
şürüldü, yıllık ücretli izin süreleri
rütülen tartışmalar yeni bir yak-
artırıldı. DGM direnişi nedeniyle
laşımı ortaya koymuştu. Kemal
işten çıkarılan işçilerin tazmi-
Türkler, Büyük Grev’in ardından,
natları alındı, kara listeler yırtıldı.
4 Şubat günü düzenlediği basın
MESS’in grevde geçen süre için-
toplantısında Maden-İş’in, grev
deki ikramiyelerin, yan ödemele-
ve lokavt deneyiminden yeni de-
rin ve sosyal hakların ödenmesi
ğerlendirmeler ve kararlar aşa-
sağlandı. Büyük Grev sonunda
masına vardığını açıklayacaktı.
varılan anlaşmadaki en dikkat
Artık, işkolu düzeyinde grev, da-
çekici noktalardan biri ise, grevde
geçen sürelerin kıdemden sayıl- yanışma grevi haklarını da fiilen
masıydı. işler duruma getirme olanakları
doğmuştu: 1
Büyük Grev’in en kritik meselesi
grup sözleşmesiydi. Maden-İş, “Sınıflar arası ekonomik savaşı-
“Grup sözleşmesine hayır” slo- mın bir parçası olarak sendikamız
ganıyla greve çıkmış ancak top- 1 Milliyet, 5 Şubat 1978. Çizim: Tan Oral.
DİSK’İn Örgütsel YapIsI ve

Örgütsel Gelİşmeler
(1975-1977)
Azİz Çelİk
1975 yılında gerçekleştirilen 5. Genel Kurulda ve 1976’da toplanan Olağa-

nüstü Genel Kurulda kabul edilen Anatüzük değişikliklerine göre DİSK’in
örgütsel yapısı şu şekildedir:
A) Karar Organları: a) Genel Kurul, b) Yönetim Kurulu, c) Yürütme Kurulu,

d) Denetim Kurulu, e) Onur Kurulu.
B) Danışma Organları: a) Başkanlar Konseyi, b) Genel Temsilciler Meclisi,

c) Bölge Temsilciler Meclisi, d) Bölge Temsilciler Kurulu.
Dönemin DİSK Anatüzüğüne göre DİSK’in en yüksek kararı organı olan

genel kurul, üye sendikalardan seçilen delegelerden ve doğal delegeler-
den oluşmaktaydı. Üye sendikalardan katılacak delegelerin sayısı, üye sa-
yısı 1.000’e kadar olan sendikalar için 1 delege, üye sayısı 1.000’den yuka-
rı olanlar için her 1.000 üyeye bir delege olmak üzere ve artık üye sayısı
Bir DİSK Genel Kurulu,
500’den fazla ise 1.000’e tamamlanarak delege sayıları saptanıyordu. Yö- DİSK Arşivi.
netim, yürütme, denetim ve

onur kurulu üyeleri ile genel
kurulun toplanma günün-
de görevde bulunan ve se-
çimle işbaşına gelmiş DİSK
bölge temsilcileri doğal de-
lege olarak genel kuru-
la katılıyordu. Yönetim veya
yürütme kurulu, genel ku-
rulu olağan veya olağanüs-
tü toplantıya çağırabilirdi.
Gerektiğinde Genel Başkan
da olağan veya olağanüs-
tü genel kurulu toplantıya
5. Genel
Kurul sonrası
örgütsel yapı.
çağırabilirdi. Genel Kurul, yönetim, yürüt- seçiliyordu. Genel Başkan seçim sırasında
me, denetim ve onur kurulu üyelerini gizli en az bir fazla aday göstermek zorundaydı.
oyla seçiyordu. Genel Başkan Vekili seçilmek için Yönetim
Kurulu üyesi olma zorunluluğu yoktu.
Genel Kuruldan sonraki en yüksek karar
organı olan yönetim kurulu, yürütme ku- Yürütme Kurulu, Genel Başkan ve Genel
rulu üyeleri ile genel kuruldan seçilen 20 Sekreter ile Genel Kurulca seçilen beş üye
asil üye ile denetim kurulu başkanından olmak üzere yedi kişiden oluşuyordu. Ge-
oluşuyordu. Yönetim Kurulu üyeleri DİSK nel Kurulda beş Yürütme Kurulu üyesinin
üyesi sendikaların üyeleri arasından gizli seçimi Genel Başkanın göstereceği en az
oy ve salt çoğunlukla seçilmekteydi. Yöne- iki katı kadar aday arasından yapılıyordu.
tim kuruluna seçilmek için genel kurul de- Genel Başkan beş Yürütme Kurulu üye-
legesi olma koşulu yoktu. Ayrıca “yönetim si için iki katı aday gösteriyordu. Yürüt-
kurulu üyeliğine bir sendikadan üçten faz- me Kurulu üyeliğine doğrudan aday olmak
la üye seçilemez” hükmü söz konusuydu. mümkün değildi. Aynı durum Genel Kurul-
Bu yöntem üye sayısı çok olan sendikala- ca seçilen Genel Sekreter için de söz ko-
rın yönetim kurulunu tek başlarına belir- nusuydu. Genel Sekreter DİSK Genel Ku-
lemelerini engeller ve yaygın bir sendikal rulunda Genel Başkan'ın göstereceği en az
temsile olanak veriyordu. iki aday arasından seçiliyordu.
Genel Başkan Vekilleri en çok üç olmak Görüldüğü gibi DİSK Anatüzüğü genel baş-
üzere Genel Başkan'ın göstereceği aday- kana oldukça geniş yetkiler tanımaktadır.
lar arasından Yönetim Kurulu kararı ile Anatüzük Genel Kuruldan seçilen Yönetim
Kurulu ile Genel Başkan'a karşılıklı yetki- Temsilciler Meclisi, DİSK’in yönetim, yü-
ler vermektedir. Genel Başkan, Yürütme rütme, denetim ile onur kurulları üyeleri,
Kurulu, Genel Sekreter ve Genel Başkan üye sendikaların yönetim ve yürütme ku-
Vekili seçimlerinde ciddi bir güce sahiptir. rulu üyeleri ve DİSK üyesi sendikaların bü-
Genel Başkan'ın önermeyeceği kimseler tün ülkedeki işyerlerinin sendika baştem-
bu görevlere seçilemeyecektir. Genel Ku- silcilerinden oluşuyordu. Bölge Temsilciler
rul ve Yönetim Kurulu da başkanın öne- Meclisi ve Bölge Temsilcilik Kurulu, böl-
receği adayları seçmeyerek onu başka bir ge temsilcilikleri düzeyinde yerel danışma
aday göstermeye zorlayabilir. Bu durum organı olarak işlev görmekteydi.
DİSK’te merkeziyetçi bir örgütsel yapıya
DİSK Anatüzüğüne göre Yürütme Kuru-
işaret etmektedir.
lu gerekli gördüğü yerlerde bölge temsil-
Danışma organları DİSK’teki merkeziyet- cilikleri kurup kaldırabilirdi. Bölge Tem-
çi yapı için kısmen dengeleyici işlev görü- silciliğinin kurulacağı bölgelerde üçten az
yordu. Başkanlar Konseyi, Genel Başkan'ın DİSK üyesi sendikanın örgütü varsa tem-
başkanlığında Genel Sekreter, Yürütme silci Yürütme Kurulunca atanıyordu. Üç
Kurulu üyeleri ve üye sendikaların genel veya daha faza sendikanın o bölgede ör-
başkanlarından oluşan bir danışma kuru- gütü varsa bölgenin temsilcisi seçimle
ludur. Başkanlar Konseyi daha sonraki dö- belirleniyordu.
nemlerde Başkanlar Kurulu olarak adlan-
Yürütme Kuruluna bağlı olarak çalışmak
dırılan organa karşılık gelmektedir.
üzere genel merkezde uzmanlık dairele-
Genel Temsilciler Meclisi oldukça geniş ri kurulması Anatüzük hükmüydü. Yürüt-
temsile dayalı bir danışma organıdır. Genel me Kurulu gerekli gördüğü işler için yeni
Bir DİSK
Genel
Kurulunda
oy sayımı,
DİSK Arşivi.
daireler kurmaya ve kaldırmaya yetkiliy- Ancak DİSK’in diğer kamu işyerlerinde

di. Her daire bir Yürütme Kurulunun baş- örgütlenme girişimi, büyük saldırı ve en-
kanlığında yürütülüyordu. Bu durum her gellerle karşılaştı. 5. Genel Kurul sonra-
bir Yürütme Kurulu üyesinin aynı zaman- sında DİSK’in büyümesi önündeki en-
da Daire Başkanı olması anlamına geliyor- gellerden en önemlisi MC Hükümeti idi.
du. Daire başkanlıkları için yürütme kuru- DİSK’in kamu sektöründe örgütlenme gi-
lunda görev dağılımı yapılıyordu. rişimleri MC Hükümeti’nden kaynakla-
nan çeşitli engellerle karşılaştı. Seydişehir
Örgütsel Gelİşmeler Alüminyum Tesisleri ve Tariş’te 1975 yılın-

da yaşanan olaylar, DİSK’in kamuya ait iş-
yerlerinde örgütlenmesinin siyasal iktidar
DİSK’in 12 Mart’tan çıkış döneminde özel-
eliyle engellenmesinin tipik örnekleriydi.
likle bağımsız sendikalar ve Türk-İş’ten
ayrılan sendikaların katılımıyla başlayan DİSK bir yandan nicel olarak büyürken ve
örgütsel büyümesi 5. Genel Kurul son- giderek etkisi artan bir konfederasyon ha-
rasında da devam etti. DİSK’e çok sayıda line gelirken öte yandan DİSK’te örgütsel
bağımsız ve Türk-İş üyeliğinden ayrılan iç tartışmalar ve gerilimler de gündem-
sendika katıldı. 5. Genel Kurul arifesin- de önemli bir yer kaplamaya başladı. Ya-
de 14 sendika DİSK’e katılmıştı. 5. Genel şanan hızlı büyüme ve değişim, 5. Genel
Kurul sonrasında 1975-1977 dönemin- Kurul sonrasında oldukça ciddi örgütsel
de 15 sendika daha DİSK’e katıldı. Bu dö- sorunlar yarattı. Sendikalar ile DİSK yöne-
nemde DİSK’e katılan sendikalar şunlar- timi arasındaki sorunlar ve üye sendikala-
dı: Aster-İş, Bank-Sen, Besin-İş, Çağdaş rın kendi aralarındaki sorunları zaman za-
Gıda-İş, Çağdaş Maden-İş, Gam-Sen, Ge- man sendika içi demokrasiye zarar veren
nel-İş, Ges-İş, İlerici Deri-İş, Mab-İş, Nak- yöntemlerle çözüldü. İhraçlar, tasfiyeler ve
liyat-İş, OLEYİS, Teknik-İş, T.İ.S.; Çağ- anti-demokratik uygulamalar ortaya çıktı.
daş Metal-İş doğrudan Maden-İş’e katıldı.
Böylece 14 sendika doğrudan DİSK’e ka-
tılırken bu sayı Çağdaş Metal-İş ile 15 olu- Üye SayIsInda SIçrama
yordu. 1975-1977 döneminde bir yandan 1975-1977 dönemi DİSK’in en hızlı büyüdüğü
DİSK’in üye sayısında büyük bir sıçrama dönem oldu. DİSK’in o dönemki belgelerinde
yaşandı, öte yandan üye sendikaların bile- yer alan üye sayıları tartışmalı olsa da ciddi
şimi genişledi. Çok farklı işkollarında faa- bir nicel sıçrama yaşandığı son derece açık-
liyet gösteren sendikalar DİSK’e üye oldu. tır. 1975-1977 döneminde DİSK’in üye sayı-
Bu katılımların en önemlisi Türk-İş üyeli- sına ilişkin bilgiler DİSK rapor ve belgelerin-
ğinden ayrılan ve DİSK’e katılan Genel-İş de yer almaktadır. DİSK 6. Genel Kuruluna
oldu. Kuruluşundan 1976’ya kadar DİSK’in sunulan Çalışma Raporu’ndaki Örgütlen-
en büyük sendikası Maden-İş iken Ge- me Dairesi çalışmalarında yer alan bilgile-
nel-İş’in katılımıyla bu durum değişti. Ay- re göre230 DİSK’in 1977 yılı sonunda yakla-
rıca DİSK, yerel yönetimler üzerinden ka- şık 600 bin üyesi vardı. Rapora göre DİSK 13
muda ilk kez hatırı sayılır bir güce ulaştı. 230 6. Genel Kurul Çalışma Raporu, ss. 245-262.
DİSK üyeleri
bir eylemde,
DİSK Arşivi.
Şubat 1976’da 9. kuruluş yıldönümü kutlar- Böylece 5. Genel Kurul öncesinde var olan
ken üye sayısı 400 bine yaklaşıyordu. üye sayısına katılımlarla 186 binden fazla
üye eklendiği ve üye sayısının 600 bin ci-
5. Genel Kurul ile 6. Genel Kurul arasında
varında olduğu belirtiliyordu. Ancak 1977
DİSK’e 15 yeni sendikanın katıldığı vur-
yılında DİSK’e bağlı sendikaların 600 bin
gulanan raporda bu sendikalara ilişkin sa-
civarında üyeye sahip olduğu iddiası ger-
yısal bilgilere de yer verilmektedir. Buna
çekçi görünmemektedir.
göre DİSK’e 1975-1977 döneminde katılan
sendikaların üye sayıları şöyledir: DİSK Tarihi kitabının 1. cildinde 5. Genel
Bank-Sen: 10.500 Kurul öncesi için yaptığımız üye tahmini
Genel-İş: 100.000 120 bin civarında idi. Bu tahminimiz aidat
Ges-İş: 10.000 ödeyen üye sayısı esas alınarak genel ku-
İlerici Deri-İş: 750 rul delege sayısı üzerinden hesaplanmıştı.
Nakliyat-İş: 470 Her ne kadar DİSK 5. Genel Kuruluna su-
T.İ.S.: 10.000 nulan Çalışma Raporu’nda üye sayısı 270
Teknik-İş: 2.989
bin olarak belirtilse de bunun gerçekçi bir
OLEYİS: 22.821
sayı olmadığını ortaya koymuştuk.231
Mab-İş: 8.000
Çağdaş Maden-İş: 450 Gerek 1. ciltte yaptığımız 120 bin tahmi-
Besin-İş: 6.680 ni gerekse Çalışma Raporu’nda yer alan
Gam-Sen: 3.400 270 bin tahmini dikkate alınacak olursa 5.
Çağdaş Gıda-İş: 911 ve 6. Genel Kurul arasındaki 2,5 yılda iddia
Çağdaş Metal-İş: 10.000 231Aziz Çelik (Ed) (2020), DİSK Tarihi Kuruluş-Direniş-Varo-
Toplam: 186.880 luş, 1. Cilt, İstanbul: DİSK Yayınları, s. 489.
iş sözleşmesi kapsamındaki işçi sayısının

üst sınırının 900 bin civarında olduğu he-
saplanmaktadır.232 900 bin civarındaki
sendikalı işçi sayısının 600 bininin DİSK
üyesi olması gerçekçi değildir.
DİSK üye sayısını tahmin etmenin bir

diğer yolu ise genel kurul delege sayı-
sı üzerinden yapılan hesaplamadır. DİSK
Anatüzüğüne göre DİSK genel kuruluna
üye sendikalar aidat ödeyen her bin üye
başına bir delege ile katılmaktadır. Ara-
lık 1977’de toplanan Genel Kurul toplam
341 delegeden oluşuyordu. 233
Bu delege-
lerin 40’ı (yürütme, yönetim, denetleme
ve onur kurulu üyeleri ile bölge temsil-
edilen üye artışı gerçekçi değildir. 5. Ge- cileri) Anatüzüğe göre doğal delegeydi.
6. Genel Kurul
6. Genel Kurula katılan ve seçimle gelen
delege listesi, nel Kurul Çalışma Raporu’nda yer alan
TÜSTAV delege sayısı 301’dir. Böylece DİSK’in 1977
DİSK Arşivi. 270 bin sayısını esas alırsak DİSK’in üye
yılındaki üye sayısının yaklaşık 300 bin
sayısının 2,5 yılda 330 bin civarında art-
olduğunu söylemek mümkündür. Dele-
mış olması gerekir. Diğer yandan 5. Ge-
ge listesine göre Genel-İş’in 100 delege-
nel Kurul öncesi yapmış olduğumuz 120
si vardır. Bu durum örgütlenme raporun-
bin sayısını esas alırsak DİSK’in üye sa-
da belirtilen 100 bin üye ile uyumludur.
yısı 480 bin civarında olmalıdır. Bu sü-
OLEYİS’in 21 delegesi vardır. Bu durum
rede bu denli büyük bir üye artışı müm-
da örgütlenme raporunda belirtilen
kün görünmemektedir. DİSK’e katılan 15 22,8 bin üyeye yaklaşık olarak karşılık
yeni sendikanın toplam üye sayısının 186 gelmektedir.
bin olarak ifade edildiği dikkate alınacak
olursa DİSK’in üye sayısının yaklaşık 300 Ancak bazı sendikaların genel kurulda ör-
bin olduğu görülmektedir. Bazı sendika- gütlenme raporunda belirtilen üye sayı-
sına oranla daha az delege ile temsil edil-
ların aidat ödemeyen üyeleri olsa da yine
dikleri görülmektedir. Örneğin Mab-İş’in
de aradaki farkın bu üyelerden oluşması
beyan ettiği 8 bin üyesine karşılık 7 dele-
mümkün değildir.
gesi vardır. T.İ.S. 10 bin üye beyan etmesi-
Dahası 1977 yılı sonunda 600 bin kişilik ne karşın 4 delege ile, Ges-İş (Tekges-İş)
DİSK üyesi hayatın olağan akışına da ay- 10 bin üye beyan etmiş olmasına rağmen
kırıdır. 1977 yılında 2,2 milyon sigortalı işçi Aziz Çelik (2019), “Türkiye’de Çalışma İlişkilerinde Kurum-
232
sallaşma: 1960-1980”, Çalışma İlişkileri Tarihi, editör Ahmet

olduğu düşünülecek olursa sigortalı işçi- Makal, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını, s. 179.
lerin yüzde 27’den fazlasının DİSK üye- 233TÜSTAV DİSK Arşivi’nde bulunan 6. Genel Kurul tutanağı
Genel Kurul delege listesine göre ise genel kurul delege sa-
si olması gerekir. Oysa bu dönemde toplu yısı 339’du.
5 delege ile temsil edilmiştir. Öte yandan

Örgütlenme PolİtİkasI
genel kurul yazışmalarından Tekges-İş’in
ve ÇalIşmalarI
üye sayısının 10 bin değil 4 bin 538 olduğu
anlaşılmaktadır.234 Böylece bazı sendika-
Örgütlenmede Merkezİleşme
ların üye sayılarının örgütlenme raporun-
ve Koordİnasyon
da abartılı olarak yazılmış olduğunu söyle-
mek mümkündür. DİSK’in örgütlenme çalışmaları 5. Genel Ku-
rul sonrasında merkezî ve kurumsal hale
Kuşkusuz delege sayısına göre tahmin gelmeye başladı. Genel Kurulun hemen
edilen üye sayısının bazı sorunları ve tar- sonrasında 11-14 Temmuz 1975 tarihlerinde
tışmalı yanları bulunmaktadır. Bunlardan gerçekleştirilen Yönetim Kurulu toplantı-
biri üye sayısı ile aidat ödeyen üye sayısı- sında, örgütlenmede izlenecek ortak ilkele-
ri de karar bağlandı. Bu kararlar örgütleme-
nın farklı olabilmesidir. Nitekim kimi sen-
nin merkezî bir şekilde yürütülmesi ve üye
dikalarda bu duruma rastlanmaktadır.
sendikalarının olanaklarının birleştirilme-
Bir diğer sorun ise mali durumu iyi olan si anlayışına dayanıyordu. Yönetim Kurulu-
sendikaların delege sayısının üye sayısını nun bu toplantısında DİSK üyesi sendikala-
rın anatüzükleri açısından bütünleşmesinin
tam olarak yansıtması, mali durumu ye-
sağlanması için Yürütme Kuruluna görev ve
tersiz olan sendikaların ise fiili üye sayı-
yetki verilmesine karar verildi.
sına göre daha az delege ile temsil edilme
ihtimalleridir. Ancak bu sorunlara rağmen Mayıs 1976’da yapılan Gönen Konferan-
sı’nda benimsenen örgütlenme konu-
delege sayısı üzerinden yapılan hesapla-
sundaki raporda, DİSK’in sendikaların ör-
manın gerçek duruma oldukça yakın ol-
gütlenme çalışmalarını koordine etmesi
duğunu söylemek mümkündür. ve denetlemesi gerektiği belirtildi. Ayrı-
ca DİSK Örgütlenme Dairesinin kurulma-
6. Genel Kurul Çalışma Raporu’na göre
sı gerekliliği vurgulandı. Alınan bu karar-
DİSK 1967’de yaklaşık 30 bin üye ile kurul-
lar doğrultusunda, Gönen Konferansı’ndan
muştu. Böylece DİSK, 10 yılda yaklaşık 10 birkaç ay sonra, Ekim 1976’da Sıtkı Coşkun
katı büyüyerek 1977 yılı sonunda 300 bin ve Bingöl Erdumlu DİSK Örgütlenme Dai-
üyeyi aşan bir örgüt durumuna ulaşmış resi uzmanı olarak atandı.
oldu. DİSK’in dönem boyunca yayımlanan
5. Genel Kurul sonrası örgütlenmede artan
rapor ve belgelerinde yer alan 600 bin üye merkezileşme ve koordinasyon, ekonomik
iddiası gerçekçi olmasa da karşılaştığı bü- olarak güçsüz sendikalara örgütlenme için
yük engellere rağmen üye sayısını 10 yıl- kaynak aktartılmasını da içeriyordu. Ör-
da 10 kat artırmış olması büyük bir başarı neğin DİSK Yürütme Kurulu, 30 Mayıs 1975
olarak not edilmelidir. tarihli toplantısında Devrimci Toprak-İş’in
234 Tekges-İş’in 9.12.1977 tarihli DİSK Genel Merkezine yazdığı
Ceylanpınar Devlet Üretme Çiftliği’ndeki
yazı, TÜSTAV DİSK Arşivi. işçilerin örgütleme kampanyasında öbür
sendikalara üye işçilerin istifaları için ge-

Üye Sendİkalar
rekli noter giderinin karşılanmasını sağla-
mak üzere, bu sendikaya 30.000 lira borç
DİSK, 1975-1980 döneminde hem üye sen-
verilmesine karar verdi.
dika hem de üye sayısı olarak hızla büyü-
dü. 5. Genel Kurul öncesinde olduğu gibi
1 Mİlyon Üye KampanyasI sonrasında da hızlı bir büyüme gerçekleş-
Gönen Konferansı’nı takiben DİSK genel ti. Çok sayıda bağımsız sendika ile Türk-
merkezinde toplanan DİSK üyesi sendi- İş’ten ayrılan bazı sendikalar DİSK üyesi
kaların örgütlenme ile ilgili Yürütme Ku- oldu. DİSK bu dönemde Türkiye’nin önem-
rulu üyeleri DİSK’in 1978’de 1 milyon üyeye li bir sendikal çekim merkezi haline geldi.
ulaşması için gerekli çalışmaların yapıl- Sendikal harekette artık rakipsiz bir Türk-
masını kararlaştırdı. Bu çerçevede Türk- İş yoktu. Giderek güçlenen bir seçenek
İş’ten ayrılarak DİSK’e katılmak isteyen
olarak DİSK vardı.
işçilerin, bu istekleri hemen değerlendi-
rilecek, DİSK bünyesinde örgütlenmele- DİSK’e üye olan sendikaların bir bölümü
ri hızlandırılacaktı. Sendikalar arasında- aynı işkolundaydı. DİSK Anatüzüğü gere-
ki dayanışma daha da pekiştirilecek, her ği bunları birleşmeleri yönünde çalışma-
ilde mekân ve kadro birliği sağlanacaktı. lar yapıldı. Birleşme ve katılımlar sonu-
Ayrıca, 500 bine ulaşan DİSK üye sayısının cunda 1977 sonuna gelindiğinde DİSK’in
1978’de yapılacak olan DİSK Genel Kurulu- toplam 23 üye sendikası vardı. 5 sendika
na kadar 1 milyona çıkarılması için kam- ile kurulan DİSK 10 yılda 23 üye sendikayı
panya açılmasına karar verildi.235 bünyesinde toplamıştı. DİSK’e bağlı sendi-
235 DİSK Ajansı, 20 Temmuz 1976. kaların üye sayısı arasında büyük bir asi-
DİSK’in metri göze çarpıyordu. Üye sayısının ezici
1 milyon üye
kampanyası, çoğunluğu 5 sendikada toplanmıştı. Bun-
DİSK dergisi
kapağı,
lar Genel-İş, Maden-İş, Tekstil, OLEYİS ve
Sayı 32, Bank-Sen’di. Genel-İş yaklaşık 100 bin
Şubat 1977.
üyesi ile DİSK’in en büyük sendikası hali-
ne gelmişti. Toplam üye sayısının yaklaşık
üçte biri Genel-İş üyelerinden oluşmak-
taydı. Genel-İş’i yaklaşık 65 bin üye ile Ma-
den-İş takip ediyordu.
Bu hızlı büyüme beraberinde yeni dina-

mikleri ve sorunları da getirdi. DİSK Ana-
tüzüğünün aynı işkolunda birden çok
sendikanın üyeliğine izin vermesi bunun
başlıca nedenleri arasında yer aldı. Yeni
başvuran sendikaların üyeliği kolay bir şe-
kilde gerçekleşti ancak üyelik sonrası yine
Anatüzüğün hükmü gereğince birleştirme
çalışmaları sancılı oldu ve tartışmalara yol etkin olmuş iken, 1975 sonrasında gerek
açtı. Birleşme sürecinde alınan kararları Türk-İş’ten ayrılan ve gerekse bağım-
doğru bulmayan veya uygulamayan sen- sız sendikaların DİSK’e üyeliği ile DİSK’li
dikalarla DİSK arasında gerilimler yaşan- sendikacıların ve işçilerin siyasal bileşi-
dı. DİSK üyeliği askıya alınan, ihraç edilen mi çeşitlendi. Öte yandan TİP’in son dö-
ve üyeliği düşen sendikalar oldu. Birleşme nemlerinde ve kapatılmasından sonra,
sürecinde tartışmalar ve farklılıklar ne- geçmişte TİP’te birlikte hareket eden sen-
deniyle kimi sendika yöneticilerinin ihracı dikacılar arasında da farklılaşmalar ya-
gündeme geldi. şanmaya başladı. 1974 ve 1975 sonrasında
1. TİP’te yer kadroların bir bölümü tara-
Tablo 3: DİSK Üyesi Sendikaların Listesi
(Aralık 1977, 6. Genel Kurula Katılan fından yeni sosyalist partiler kurulurken,
Sendikalar) yeni sosyalist partilere eleştirel yaklaşan
Sendika
devrimci ve sosyalist oluşumlar da yeni-
den güç kazanmaya başladı. 12 Mart’ın et-
ASİS
Aster-İş
kisinin zayıflamasıyla birlikte, sol bir bü-
Bank-Sen tün yeniden ivme kazanmaya başladı.
Basın-İş Bütün bu gelişmeler DİSK içindeki örgütsel
Baysen iklime ve ilişkilere kaçınılmaz olarak yan-
Dev Maden-Sen
sıdı. Dönemin sert siyasal iklimi ve gerilimi
Devrimci Toprak-İş
DİSK içi ilişkilerde kendini gösterdi.
Genel-İş
Gıda-İş
Hürcam-İş DİSK Büyüyor: Yenİ Üye
İlerici Deri-İş
Sendİkalar
Keramik-İş
Lastik-İş 5. ve 6. Genel Kurullar arasında DİSK üyeli-
Maden-İş
ğine kabul edilen sendikalar sırasıyla şöy-
OLEYİS
ledir: Teknik-İş, Çağdaş-Gıda-İş, Mab-İş,
Petkim-İş
T.İ.S.
Ges-İş, Genel-İş, Besin-İş, Çağdaş Ma-
Tekges-İş den-İş, Gam-Sen, Nakliyat-İş, T.İ.S., As-
Teknik-İş ter-İş, Bank-Sen, İlerici Deri-İş ve OLEYİS.
Tekstil Ayrıca Çağdaş Metal-İş sendikası doğrudan
Turizm-İş
DİSK Maden-İş’e katılma kararı aldı. Böyle-
Tümka-İş
ce 15 sendika DİSK bünyesine katılmış oldu.
Yeni Haber-İş
İplik-İş ve Yeraltı Maden-İş'in DİSK’e üyelik
Kaynak: TÜSTAV DİSK Arşivi, 6. Genel Kurul sendika de-
lege listesi başvuruları ise reddedildi.
Öte yandan hızlı genişleme, farklı siya-

Genel-İş’İn DİSK’e KatIlmasI
si eğilimlere sahip sendika yöneticilerini
DİSK çatısı altında biraraya getirdi. DİSK, 22 Nisan 1962’de kurulan ve uzun yıllar bo-
TİP’i kuran sendikacılar tarafından kurul- yunca Türk-İş üyesi olarak kalan Türkiye
muş ve uzun yıllar bu sendikacılar DİSK’te Genel Hizmet İşçileri Sendikası (Genel-İş),
faaliyet gösterdikten sonra DİSK’e katıl-

masıdır. O dönemde Genel-İş, bir yandan
Türkiye’nin en büyük sendikalarından bi-
riydi. Öte yandan kamuda (yerel yönetim-
lerde) örgütlü bir sendikaydı. Böylece bir
yandan DİSK’in üye sayısında bir sıçrama
yaşanacak, öte yandan kamuda çok ge-
niş örgütlülüğü olan bir sendika DİSK üye-
si olacaktı.
Genel-İş, Türk-İş içinde sosyal demokrat

diye bilinen sendikalar arasında üye sayı-
5 Haziran 1976 tarihinde yapılan Genel Ku- sı itibarı ile en büyüklerinden biriydi. 1973
Genel-İş’in
DİSK'e katılma rulunda DİSK’e katılma kararı aldı. Bu ka- ve 1975 arasında DİSK’e katılma kararı al-
kararı aldığı
Genel Kurulunda rar 9 Haziran 1976 tarihinde DİSK’e bildiril- mış sendikaların yönetimleri de büyük
Türkler ve Baştürk
birarada.
di. Genel-İş, DİSK Yönetim Kurulunun 11-12 ölçüde sosyal demokrat olarak biliniyor
Haziran 1976 günlü toplantısında aldığı ka- ve Bülent Ecevit’in liderliğindeki CHP’yi
rar ile DİSK üyeliğine kabul edildi. destekliyorlardı.
Bu dönemde DİSK üyelikleri açısından en Genel-İş Merkez Yönetim Kurulu’nun 26

önemli gelişme Türk-İş üyesi Genel-İş'in Haziran 1975’te İstanbul’da yapılan top-
Türk-İş’ten ayrılması ve bir süre bağımsız lantısında Merkez Yürütme Kurulu’nun
Genel-İş Türk-İş üyeliğinden ayrılma önerisi oy-
Merkez Yönetim birliğiyle kabul edildi. Bu kararın 8 mad-
Kurulunun
DİSK’e katılma delik bir gerekçesi vardı. Bu gerekçede
kararı, USTE
Arşivi. özetle, ekonomik sosyal ve siyasal buna-
lım patlama noktasına gelmesine rağmen
Türk-İş’in sınıf bilincinden uzak biçimde
suskun kalması, birçok nedenle sınıf mü-
cadelesini zaafa uğratması, sömürü dü-
zeninin yıkılarak işçi sınıfının öngördü-
ğü toplum düzenini kurmada işçi sınıfına
düşen tarihsel görevi göz ardı etmesi, ser-
maye ve çıkar çevreleriyle içli dışlılığını
sürdürerek uzlaşmacılığını kanıtlaması,
sınıf bilinci eğitimini amaçlayan program-
ları sabote etmesi, tarafsızlık güttüğü-
nü iddia ettiği halde sürekli olarak kapi-
talist kuruluşlardan yana tavır koyması,
demokratik kitle örgütleriyle hiçbir ey-
lem ve ilke birliğine girmemesi, MC ikti-
darının aklını başına getirecek hiçbir ciddi
eylem ve işlemde bulunmaması eleştiri- OLEYİS’İn Üyelİğİ

lerine yer veriliyordu. Merkez Yönetim ve
17 Nisan 1947 tarihinde Garsonlar Cemiye-
Yürütme Kurullarının kararı ülkenin çe-
şitli yerlerinde yapılan bölgesel toplantı- ti olarak kurulan sendika, izleyen yıllar-
larda üyelere anlatılırken tabanın da bu da farklı şehirlerde kurulan aynı adlı sen-
karardan yana olduğu saptanması üze- dikaları bir araya getiren bir federasyona
rine olağanüstü genel kurul kararı alın- dönüştü. Sendika, kuruluşundan 4 yıl son-
dı. Genel-İş’in Olağanüstü Genel Kurulu 3 ra 1951 yılında adını Türkiye Otel, Lokanta
Ağustos 1975’te Ankara’daki Stat Sinema- ve Eğlence Yerleri İşçileri Sendikası olarak
sı’nda toplandı. Toplantıya katılan 226 de- değiştirdi. 1952 yılında Türk-İş’in kurucu-
legeden 223’ünün oyuyla Türk-İş’ten ay- ları arasında yer aldı. 1969 yılında federas-
rılma kararı verildi. yonun yerine milli tip sendika haline gele- OLEYİS üyeleri
bir yürüyüşte,
rek Otel Lokanta ve Eğlence Yerleri İşçileri DİSK Arşivi.
Faaliyetlerini yaklaşık 10 ay bağımsız ola-
rak sürdüren Genel-İş, 5 Haziran 1976’da
bir Olağanüstü Genel Kurul daha yaptı. De-
legelerin aldığı DİSK’e üye olma kararı, ha-
zır bulunanların uzun süren alkışlarıyla
karşılandı. Sendikanın 9 Haziran 1976’da
iletilen üyelik başvurusu DİSK tarafın-
dan 11-12 Haziran 1976’da yapılan Yönetim
Kurulu toplantısında kabul edildi. Bu sıra-
da Genel-İş, 130 bin üyesi bulunduğunu,
bu üyelerden 83 bininin belediyelerde ça-
lışanlardan, 54 bininin de kapıcı ve kalori-
fercilerden oluştuğunu açıklıyordu.
Genel-İş’in üyeliğinin ardından Yönetim

Kurulunun 21-22 Eylül 1976 tarihli toplan-
tısında Genel Başkan Kemal Türkler’in açık
bulunan bir Genel Başkan Vekili seçimi için
Tüzüğün 34.maddesinin (b) fıkrası uyarınca
Abdullah Baştürk ve Fehmi Işıkları’ı aday
olarak gösterdiğini bildiren yazısı üzerine
gizli oyla yapılan ve 17 üyenin katıldığı se-
çim sonucunda Abdullah Baştürk Genel
Başkan Vekilliğine seçildi. DİSK Tüzüğü Ge-
nel Başkan Vekillerinin Yönetim Kurulun-
ca seçilmesine olanak tanıyordu. Böylece
Baştürk henüz Genel Kurul toplanmadan
DİSK Genel Başkan Vekili seçildi.
Sendikası (OLEYİS) adını aldı. OLEYİS 10 Üye Olan Dİğer Sendİkalar

Eylül 1977 tarihli genel kurulunda DİSK’e
1975-1977 döneminde DİSK’e üye olan di-
oybirliğiyle üye olmayı kararlaştırdı. DİSK
ğer sendikalar ise aşağıdaki gibidir:
Yönetim Kurulunun 22 Eylül 1977 tarih-
li kararı ile OLEYİS 10 Eylül 1977 tarihinden Teknik-İş (Türkiye Ticaret, Banka, Sigorta,
itibaren geçerli olmak üzere DİSK üyeliği- Büro ve Eğitim İşçileri Sendikası): 1971’de
ne kabul edildi. Üyeliğe kabul edildiği ta- Ankara’da kurulan Teknik-İş, 19-20 Ekim
rihte aidat ödeyen üye sayısı 22 bin 821 1975 tarihinde yapılan Genel Kurulun-
olarak bildirildi. da DİSK’e katılma kararı aldı. Bu karar 21
Ekim 1975 tarihinde DİSK’e bildirildi. Tek-
Yürütme Kurulu 30 Mayıs 1977 tarihli top-
nik-İş, DİSK Yönetim Kurulunun 3-4 Ara-
lantısında OLEYİS’in DİSK’e üye olmasıyla
lık 1975 tarihli toplantısında alınan karar
ilgili yaklaşımı etraflıca incelemiş ve OLE-
ile DİSK üyeliğine kabul edildi. Teknik-İş’in
YİS yetkilileriyle DİSK yetkilileri arasında
üyeliğe kabul edildiği tarihteki üye sayısı
bir protokol yapılmasını kararlaştırmış-
3 bin 634, aidat ödeyen üye sayısı ise 2 bin
tı. Bu protokolde OLEYİS’in DİSK’e üyeliği-
989 olarak belirtilmişti.
ne ilişkin genel kurul yapma ve DİSK üye-
si Turizm-İş ile aralarında bazı konularda Çağdaş Gıda-İş (Türkiye Çağdaş Gıda Sa-
veya işyerlerinde çıkacak problemlerin nayii İşçileri Sendikası): 5 Haziran 1975’te
DİSK Yürütme Kurulu kararıyla çözümlen- Sigara-İş adıyla kurulan sendika, 21 Ey-
mesi için hükümler konuldu. lül 1975 tarihinde yapılan Genel Kurulunda
adını Çağdaş Gıda-İş olarak değiştirdi ve
Yürütme Kurulu 1 Haziran 1977’de Yürüt-
DİSK’e katılma kararı aldı. DİSK Yönetim
me Kurulunun 30 Mayıs 1977 günlü kara-
Kurulu 3-4 Aralık 1975 günlü toplantısında
rı doğrultusunda OLEYİS yetkilileriyle im-
aldığı karar ile Çağdaş Gıda-İş sendikası-
zalanan protokolün onaylanmasına, ayrıca
nı DİSK üyeliğine kabul etti. Üyeliğe kabul
Turizm-İş ile OLEYİS arasında Dedeman
edildiği tarihte Çağdaş Gıda-İş’in üye sayı-
Oteli ile ilgili konunun çözümü için Fehmi
sının bin 863 ve aidat ödeyen üye sayısının
Işıklar’a yetki verilmesine, OLEYİS’in iş-
911 olduğu bildirildi.
kolu toplu sözleşme yetki istemine kar-
şı daha önce yapılmış bulunan DİSK üyesi Mab-İş (Maden Arama Bilumum İşçile-
Turizm-İş sendikasının itirazının geri aldı- ri Sendikası, daha sonra Dev Maden-Sen):
rılmasına, OLEYİS ile Turizm-İş sendika- 25 Haziran 1959’da kurulan Mab-İş, 30 Ka-
sının aynı işyerinde örgütlenme çatışma- sım 1975’te yapılan Genel Kurulu ile DİSK’e
sına girmemek ve herhangi bir işyerinde katılma kararı aldı. 2 Aralık 1975’te DİSK’e
örgütlenmeye daha önce başlamış sendi- katılma başvurusu yaptı. DİSK Yönetim
kaya diğerinin yardımcı olması konusun- Kurulunun 3-4 Aralık 1975 günlü toplan-
da her iki sendikaya yazı yazılmasına ka- tısında aldığı karar ile Mab-İş sendikası
rar verdi. Bu gelişmelerden sonra Yönetim DİSK üyeliğine kabul edildi. Mab-İş’in üye-
Kurulu 22 Eylül 1977 tarihinde OLEYİS’in liğe kabul edildiği tarihte üye sayısının 17
DİSK’e üye olarak kabulüne oybirliği ile bin, aidat ödeyen üye sayısının ise 8 bin ol-
karar verdi. duğu bildirildi. Mab-İş, 20-21 Kasım 1976
Teknik-İş
üyeleri
1 Mayıs 1976’da,
DİSK Arşivi.
tarihlerinde yaptığı Genel Kurulda adını aldı. DİSK Yönetim Kurulu, 11-12 Haziran
Dev Maden-Sen olarak değiştirdi. Dev Ma- 1976 tarihli kararı ile Besin-İş sendikası-
den-Sen’in 20-21 Kasım 1976 günleri top- nı 8 Aralık 1975 tarihinden geçerli olmak
lanan Genel Kurulunda DİSK’e katılma ka- üzere DİSK üyeliğine kabul etti. Üyeliğe
rarının yenilenmesi üzerine DİSK Yönetim kabul edildiği tarihte sendikanın üye sayı-
Kurulu da 20-21 Aralık 1976 tarihli toplan- sı 7 bin 500 ve aidat ödeyen üye sayısı 6 bin
tısında Dev Maden-Sen’in (eski Mab-İş) 800 olarak bildirildi.
DİSK’e üye olarak kabulüne karar verdi.
Çağdaş Maden-İş (Türkiye Çağdaş Maden
Ges-İş (Türkiye DSİ, Enerji, Su ve Gaz İşçi- İşçileri Sendikası): 23 Mayıs 1976 tarihin-
leri Sendikası): 2 Şubat 1961’de kurulan ve de yapılan Genel Kurulunda oybirliği ile
Türk-İş üyesi olan sendika. Ges-İş, 2 Ka- DİSK’e üye olma kararı aldı. DİSK Yönetim
sım 1975 tarihinde yapılan Genel Kurulun- Kurulunun 11-12 Haziran 1976 tarihli kararı
da DİSK’e katılma kararı aldı. Katılma ka- ile Çağdaş Maden-İş'i DİSK üyeliğine kabul
rarı 6 Aralık 1975’te DİSK’e bildirildi. Ges-İş, etti. Üyeliğe kabul edildiği tarihte sendi-
DİSK Yönetim Kurulunun 3 Aralık 1975 ta- kanın üye sayısı 2 bin 563 ve aidat ödeyen
rihli kararı ile DİSK üyeliğine kabul edildi. üye sayısı ise 450 olarak bildirildi.
Üyeliğe kabul edildiği tarihte Ges-İş’in üye
Gam-Sen (Türkiye Banka ve Sigorta İş-
sayısı 10 bin olarak bildirildi.
çileri Sendikası): 23 Şubat 1975’te banka
Besin-İş (Türkiye Et, Ekmek ve Besin Sa- ve sigorta işkolunda faaliyet göstermek
nayii İşçileri Sendikası): 1958’de kuru- üzere İstanbul’da Türkiye Garanti Banka-
lan sendika 8 Aralık 1975 tarihinde yapı- sı AŞ Mensupları Sendikası adıyla kurul-
lan Genel Kurulu’nda DİSK’e katılma kararı du. Sendikanın 1. Olağanüstü Genel Kurulu Ges-İş logosu
T.İ.S. üyeleri
1 Mayıs 1976’da.
24 Nisan 1976’da yapıldı ve Genel Kurul- T.İ.S. (Türkiye Toprak, Su, Tarım İşçileri
da adını Türkiye Banka ve Sigorta İşçileri Sendikası): 1963’te kurulan bağımsız sen-
Sendikası olarak değiştirerek DİSK’e ka- dika. T.İ.S.’in 19 Ağustos 1976 tarihinde ya-
tılma kararı aldı. Bu karar DİSK’e 29 Nisan pılan Olağanüstü Genel Kurulunda DİSK’e
1976’da bildirildi. DİSK Yönetim Kurulu 11
katılma kararı aldı. Bu karar 23 Ağustos
Haziran 1976 günlü kararı ile Gam-Sen’in
1976 tarihinde DİSK’e bildirildi. TİS, DİSK
DİSK üyeliğine kabul etmiştir. Gam-Sen’in
Yönetim Kurulunun 10 Eylül 1976 günlü ka-
DİSK üyeliği oylamasına 23 kişi katıldı ve 1
çekimser oy kullanıldı. Üyeliğe kabul edil- rarı ile DİSK üyeliğine kabul edildi. Üyeliğe
diği tarihte sendikanın üye sayısı 3 bin 400 kabul edildiği tarihte sendikanın üye sayısı
olarak bildirildi. 10 bin devamlı ve 20 bin mevsimlik geçici
olmak üzere 30 bin; aidat ödeyen üye sayı-
Nakliyat-İş (Türkiye Devrimci Deniz ve
sı ise 10 bin olarak bildirildi.
Kara Nakliyat İşçileri Sendikası): 17 Hazi-
ran 1975’te kurulan sendika 30 Aralık 1975 Aster-İş (Askeri Tersane ve Askeri İşyer-
tarihinde yapılan Genel Kurulunda DİSK’e leri İşçileri Sendikası): 16 Haziran 1975’te
katılma kararı aldı. Bu karar DİSK’e 2 Ara-
kurulan Aster-İş, 29 Ağustos 1976 tarihin-
lık 1975 tarihinde bildirildi. Nakliyat-İş
de yapılan 1. Olağanüstü Genel Kurulunda
sendikası DİSK Yönetim Kurulunun 11 Ha-
oybirliği ile DİSK’e katılma kararı aldı. Bu
ziran 1976 tarihli kararı ile DİSK üyeliğine
kabul edildi. Nakliyat-İş’in DİSK üyeliği oy- karar 10 Eylül 1976’da DİSK’e bildirildi. As-
lamasına 23 üye katıldı ve 4 karşıt oy kul- ter-İş sendikası DİSK Yönetim Kurulunun
lanıldı. Üye kabul edildiği tarihte, sendika- 10 Eylül 1976 günlü kararı ile DİSK üyeliği-
nın üye sayısı 470 olarak bildirildi. ne kabul edildi.
Bank-Sen
üyeleri bir
yürüyüşte,
DİSK Arşivi.
Bank-Sen (Türkiye Devrimci Banka, Büro, İlerici Deri-İş'in, üyelik kararı aldığı tarih-
Borsa ve Sigorta İşçileri Sendikası) 12 Ni- ten itibaren DİSK’e üyeliğine kabul edil-
san 1972’de kurulan Bank-Sen, 30-31 mesine karar verildi. Üyeliğe kabul edildi-
Ekim-1-2 Kasım 1976 tarihinde yapılan ği tarihte sendikanın üye sayısı 750, aidat
Olağanüstü Genel Kurulunda DİSK’e katıl- ödeyen üye sayısı ise 450 olarak bildirildi.
ma kararı aldı. Bu karar 11 Kasım 1976’da
DİSK’e bildirildi. Bank-Sen, DİSK Yönetim
Bİrleştİrİlen Sendİkalar ve
Kurulunun 12 Kasım 1976 günlü kararı ile
30 Ekim 1976 tarihinden itibaren geçer-
Yaşanan Sorunlar
li olmak üzere DİSK üyeliğine kabul edildi. DİSK’in üye sayısının hızla büyümesi be-
Üyeliğe kabul edildiği tarihte sendikanın raberinde bir dizi sorunu da getirmiştir.
üye ve aidat ödeyen üye sayısı 10 bin 500 Bunlardan biri de aynı işkolundaki sendi-
olarak bildirildi. kaların birleştirme sürecinde ortaya çıkan
Türkiye İlerici Deri-İş (Kundura Sanayii, görüş farklılıkları, sendikal demokrasi açı-
Deri ve Deriden Yapılan Her Türlü Eşya Ya- sından tartışmalı olan müdahalelerdir. Bu
pımı, İmalat ve Debagat İşleri, Bağırsak İş- tartışma ve sorunlar DİSK’in 1975 sonra-
leme Yerleri Kürkçülük ve Tutkal Sanayi sı döneminde iç gerilimleri artırdı. DİSK’in
İşçileri Sendikası): 10 Nisan 1976’da kuru- Anatüzüğü aynı işkolunda birden çok sen-
lan sendika, 10 Nisan 1977 tarihinde yapı- dikanın üyeliğine olanak vermekle birlikte
lan Genel Kurulunda DİSK’e katılma ka- daha sonra Anatüzük’te öngörülen bir bir-
rarı aldı. Bu karar 21 Nisan 1977 tarihinde leştirme süreci uygulanıyordu. DİSK’e ka-
DİSK’e bildirildi. DİSK Yönetim Kurulu- tılımların bir bölümü üye sendikalarla bir-
İlerici Deri-İş
nun 1-2 Temmuz 1977 tarihli toplantısında, leşme veya onlara katılma şeklinde iken amblemi.
Anatüzüğe Göre Sendikaların Birleştirilmesi

DİSK Anatüzüğünün 14. maddesi
Madde 14-Aynı işkolunda birden fazla DİSK üyesi Sendikanın belirli bir süre içinde birleştirilmesi için, DİSK Yürütme
Kurulunca özel bir BİRLEŞTİRME KOMİSYONU kurulur. Ve belirli birleştirme süresi Yürütme Kurulunca saptanır.
BİRLEŞTİRME KOMİSYONU: Birleştirilmesi gerekli üye sendikaların yöneticilerinden gerekli açıklamayı alır. Bu
sendikaların durumunu bizzat tetkik eder. Ve en iyi birleştirme formülünü bir raporla DİSK Yürütme Kuruluna bil-
dirir. Yürütme Kurulu formül gereğince birleşme konusunda ilgili sendikalara gerekli bildirimi yapar. İlgili sendika
başkanları en geç iki hafta içinde DİSK’e cevap vermekle yükümlüdür. Bundan kaçınan sendikanın, birleşme konu-
sundaki DİSK teklifine (Hayır) cevabı verdiği anlamında kabul edilir.
Birleşme konusundaki DİSK tarafından önerilen formüle (Hayır) diyen sendika kendiliğinden DİSK üyeliğini, (Hayır)
cevabını verdiği andan veya cevapsız olarak geçirdiği iki haftalık sürenin bitiminden başlıyarak yitirir ve DİSK’ten
ayrılmış olur.
Birleşme formülü hakkındaki DİSK Yürütme Kurulu yetkilileri ile kendiliğinden DİSK üyeliğinden ayrılan sendikanın
DİSK dışında hukuki yollardan hak arama yetkisi saklıdır. İlgili sendikaların iki haftalık cevap verme süresi, ilgili sen-
dikaların teklifi ile nedeni olumlu görüldüğünde, DİSK Yürütme Kurulunca uzatılabilir.
Kaynak: DİSK (1975), V. Genel Kurulda Kabul Edilen Değişikliklerle DİSK Ana Tüzüğü, İstanbul: DİSK Yayınları No: 18.
bir bölümü ise önce DİSK’e üyeliği sonra o örgütlenmedeki başarılarıyla birlikte bü-
işkolunda diğer sendikayla birleşme şek- yüyor, diğer yandan da DİSK’e yeni sen-
linde gerçekleşiyordu. 1975-1977 dönemin- dikalar katılıyor ve davet ediliyordu. Doğal
de gerçekleşen birleştirmeler çok tartışıldı olarak aynı işkolunda var olan sendika ile
ve etkileri uzun süre devam etti. Bu birleş- yeni gelen sendikanın tek bir çatı altında
tirmelerde yaşanan anti-demokratik mü- birleştirilmesi gündeme geliyordu. Birleş-
dahaleler 6. Genel Kurulda çokça eleştirildi melerin adil olması ve birleşmelerle daha
ve Genel Kurulda alınan “tasfiyecilik” ko- güçlü sendikaların ortaya çıkması bekle-
nulu karar bu tip sorunlu birleştirmelerinin nir bir durumdur. Ancak dikkatle bakıl-
tekrarlanmaması için gündeme geldi. dığında birleşme süreçlerinde ciddi an-
ti-demokratik eğilimlerin ortaya çıktığı
5. Genel Kurul sonrasında DİSK Yürütme
görülmektedir. Birleştirme kararları çok
Kurulu kararı ile Anatüzüğün 14. maddesi
tartışıldı, hatta bazıları yargı konusu bile
gereğince kurulan Birleştirme Komisyon-
oldu. Dönemin sol içi tartışma ve rekabeti-
ları 13 birleştirme kararı verdi. Bu birleştir-
nin birleştirme sürecini de etkilediği bilin-
me kararlarının bir bölümü sorunsuz uy-
mektedir. Bu konuda ilgili sendika yayın-
gulanırken bazı birleştirme kararları DİSK
larında ve basında çıkan açıklamalar da
içinde ciddi tartışmalara yol açtı. Birleştir-
bu tespiti doğrular niteliktedir. Birleştir-
me Komisyonlarının kararlarına uymayan
me süreçlerinin başlı başına ayrı bir çalış-
sendikaların üyeliği Anatüzük gereği düştü.
ma konusu olduğu kanaatindeyiz. Burada
DİSK bu dönemde hızla büyüyordu. Bir birleştirme süreçlerine ilişkin olgusal bir
yandan kendi içindeki sendikaların değerlendirme ve envanter ile yetineceğiz.
Kİmya-İş, Petrokİmya-İş, yapılan Genel Kurulunda Türk-İş’ten ayrıl-

Petrol Kİmya-İş ve Petkİm-İş'İn ma ve DİSK’e üye olma kararı aldı. Sendika
TartIşmalI Bİrleşme Sürecİ Nisan 1967’de DİSK üyesi oldu.
DİSK’in 5. Genel Kurulu sonrasında önem- Petkim-İş, 1965’te petrol, kimya ve lastik
li örgütsel tartışma ve sorunlarından biri işkolunda faaliyet göstermek üzere An-
DİSK’in kuruluş döneminden beri üyesi kara’da kurulan bağımsız bir sendikaydı.
olan Türkiye Kimya Sanayii İşçileri Sen- Petkim-İş, 10 Ocak 1975’ten itibaren ge-
dikası (Kimya-İş) ile DİSK’in hızla büyü- çerli olmak üzere DİSK üyeliğine kabul
düğü 1975 yılında DİSK üyeliğine kabul edildi.
edilen Türkiye Petrol ve Lastik Sanayii
Petrokimya-İş ise 1969’da petrol arama,
İşçileri Sendikası (Petkim-İş) ile Türki-
nakli ve satışı işkolunda faaliyet göster-
ye Petrokimya Sanayii İşçileri Sendikası
(Petrokimya-İş) sendikalarının birleşti- mek üzere İzmit’te kurulan ve 1975 yılına
rilmesi süreci oldu. Bu birleştirme süreci kadar bağımsız olan bir sendikaydı. Petro-
çok tartışmalı ve gerilimli bir süreç ola- kimya-İş ise 17 Mayıs 1975 tarihinde DİSK
rak gerçekleşti ve özellikle Kimya-İş yö- üyeliğine kabul edildi.
neticileri tarafından “tasfiyecilik” olarak
DİSK Yürütme Kurulunun 10 Haziran 1975
eleştirildi.
tarihli toplantısında Kimya-İş, Petkim-İş
Kimya-İş, 9 Nisan 1956 tarihinde İstanbul ve Petrokimya-İş sendikalarının birleşti-
İlaç Sanayii İşçileri Sendikası adıyla kurul- rilmesi ile ilgili olarak Mehmet Karaca’nın
muş ve daha sonra Kimya-İş adını almıştı. Başkanlığı’nda, Kenan Akman ve Hakkı
Türk-İş üyesi olan sendika, 18 Mart 1967’de Öztürk’ten meydana gelen bir Birleştirme
Kimya-İş ‘in
bir eylemi,
DİSK Arşivi.
Petkim-İş üyeleri,
1 Mayıs 1976’da,
DİSK Arşivi.
Komisyonu kurdu. 236 DİSK Yürütme Kuru- Bu gelişme üzerine 11-14 Temmuz 1975 ta-
lunun 21 Haziran 1975 tarihli toplantısında rihlerinde toplanan DİSK Yürütme Kuru-
ise Kimya-İş, Petkim-İş ve Petrokimya-İş lu konuyu ele görüşerek bir dizi karar aldı.
sendikalarının birleştirilmesi için hazırla- Toplantıda konuşulanlar DİSK karar defte-
nan Birleştirme Komisyonunun 21 Haziran rine şöyle yansıdı:238
1975 tarihli kararının onaylanmasına ka-
Genel Başkan Kemal Türkler, geçtiğimiz
rar verdi. yakın dönem içinde meydana gelen ve
Petrokimya-İş Sendikası ve Petkim-İş
5-6 Temmuz 1975 tarihli Genel Kurulda Sendikası’nın birleşmeleri hakkında
Petrokimya-İş sendikasının kendisini fes- Birleştirme Komisyonu’nun verdiği ve
Yürütme Kurulu’nca onaylanan kara-
hederek DİSK’e bağlı Kimya-İş’e iltihakına rın aksine Petrokimya-İş ve Kimya-İş
karar verildi. Bu iltihak kararı Kimya-İş’in Sendikalarının DİSK’e haber vermeden
5-6 Temmuz 1975 tarihlerindeki Genel Ku- saklı olarak olağanüstü kongrelere git-
meleri, Petrokimya-İş Sendikası ola-
rulunda kabul edilerek birleşik sendika- ğanüstü kongresinde, Kongre Başkanı
nın adı Türkiye Petrol Kimya Sanayii İşçileri Özcan Kesgeç’in DİSK Yürütme Kurulu
Sendikası (Petrol Kimya-İş) olarak değişti- üyeleri Mehmet Kılınç ile Mehmet Kara-
ca’ya söz vermemesi olayları ile Gıda-İş
rildi. Yeni kurulan sendikanın başkanı Kim-
Sendikası Genel Başkanı ve DİSK Yü-
ya-İş Genel Başkanı Dinçer Doğu oldu.237 rütme Kurulu üyesi Kemal Nebioğlu’nun
Gıda-İş Genel Başkanı ve DİSK Genel
236 10 Haziran 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantı-
sı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Başkanının, Türk-İş’in İzmir’de yaptı-
Arşivi. ğı grevin içyüzünü açıklayan demeci-
237 “Petrol Kimya-İş” ve” Petrokimya-İş” maddeleri, Türkiye nin tam aksine, bu grevi öven bir demeç
Sendikacılık Ansiklopedisi, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Ta-
rih Vakfı ortak yayını, 1998. Bundan böyle Türkiye Sendika- 238 11-14 Temmuz 1975 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantı-
cılık Ansiklopedisi-2 olarak kaynak gösterilecektir; Cumhu- sı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK
riyet, 8 Temmuz 1975. Arşivi.
vermiş olması olayı ile ilgili DİSK-içi ör- Yönetim Kurulu üyelerinden bazılarının
gütsel disiplinsizlik üzerinde 2 gün önce
huzurunda DİSK Genel Kurulunun oyun
toplantısı biten DİSK Başkanlar Kon-
seyinde yapılan görüşmeleri de içeren oynadığı gibi birtakım suçlamalarla buna
bir biçimde gerekli açıklamayı yapmış karşı kendisinin de oyun oynadığını be-
ve üyeler de bu konudaki görüşlerini
lirleyen söz ve davranışlarının saptanmış
belirtmişlerdir.
olması gerekçesiyle bu hareketlerin DİSK
Toplantıda alınan kararlar büyük ölçüde Anatüzüğünün 38. maddesinde “DİSK tü-
Petrokimya-İş ile Kimya-İş'in Petrol Kim- zel kişiliğine saygı gösterme” ilkesine kar-
ya-İş olarak birleşmeleri hakkındadır.
şı olması nedeniyle kınama cezası tale-
Toplantıda DİSK Yönetim Kurulu, birleş-
biyle DİSK Onur Kuruluna verilmesine
menin yasal olup olmadığının saptanması
oyçokluğu ile karar verildi.
için Yürütme Kuruluna yetki verdi.
DİSK Yönetim Kurulunda “Sosyal-İş Sen-
Yönetim Kurulu Petrokimya-İş Genel Baş-
dikası Genel Başkanı Özcan Kesgeç hak-
kanı Yılmaz Özdemir’in kesin ihraç tale-
kında, Petrokimya-İş Sendikası’nın Kim-
biyle DİSK Onur Kuruluna verilmesine oy-
ya-İş Sendikası ile birleşme amacıyla
çokluğu ile karar verdi. Özdemir’in Onur
yaptığı olağanüstü Kongresinde DİSK Yü-
Kuruluna sevk gerekçeleri arasında, Yü-
rütme Kurulu üyeleri Mehmet Kılınç ve
rütme Kurulu kararıyla onaylanmış Bir-
leştirme Komisyonu kararı aksine ve Yü- Mehmet Karaca’ya söz vermemiş olma-
rütme Kuruluna bilgi vermeden ve saklı sının, bu kişilerin DİSK karar organların-
olarak Olağanüstü Genel Kurul yapması; dan Yürütme Kurulu Üyeleri olmaları ne-
bu Genel Kurulun Anatüzük ve yasalara deniyle DİSK’in tüzel kişiliğini bir açıdan
aykırı olduğu iddiasıyla birtakım davalar Dinçer Doğu
1990'lı yıllarda
açılması ve sendikanın her türlü kuyuda- DİSK'te yapılan bir
tına mahkemece el konulmak suretiyle toplantıda, sağda
Kemal Sülker,
Genel Kurul kararının uygulanmasına dur- DİSK Arşivi.
durma kararı verilmesi, böylece bu sendi-

ka yoluyla DİSK’e üye durumunda bulunan
3 bin işçinin DİSK dışındaki sendikala-
rın örgütlenmesine açık ve sahipsiz bıra-
kılması, DİSK karşısındaki güçlere DİSK’i
yıpratan imkanlar kazandırması ve DİSK’i
küçük düşürücü ve tüzel kişiliğini lekele-
yici bir nitelik göstermesi sayılıyordu.239
Yönetim Kurulu aynı toplantısında, Kim-

ya-İş Genel Başkanı Dinçer Doğu hakkın-
da, Petrokimya-İş sendikası ile birleşme
kararı almak üzere Olağanüstü Genel Ku-
rul yapma kararını DİSK’ten saklaması ve
239 11-14 Temmuz 1975 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantı-
Arşivi.
temsil eden durumda bulunmalarına rağ- Petkim-İş ile Petrol Kimya-İş'in birleşme-
men DİSK’i küçültücü bir davranış biçimi leri ile ilgili olarak bundan önce Mehmet
olması ve bu davranış tarzının Anatüzü- Karaca’nın başkanlığında Hakkı Öztürk ve
ğün 38.maddesindeki ‘DİSK tüzel kişiliği- Kenan Akman’dan kurulu Birleştirme Ko-
ne saygı gösterme’ ilkesine aykırı olma- misyonunun değiştirilerek yerine Genel
sı nedeniyle kınama cezası istemiyle DİSK Sekreter İbrahim Güzelce’nin başkanlığın-
Onur Kurulu’na verilmesine oyçokluğu ile da Rıza Güven, Burhan Şahin, Kenan Ak-
karar verildi.”240 man ve Hakkı Öztürk’ten oluşan yeni bir
komisyon kurulmasına karar verildi. Ke-
Yönetim Kurulu toplantısında ayrıca “Pet- mal Nebioğlu bu kararlara muhalif oy kul-
rokimya-İş Sendikasının DİSK Yürütme landı. 241
Kurulu’nca onaylanan Komisyon kararı-
na uymaması, DİSK Yürütme Kurulu’na Yürütme Kurulu Petrol Kimya-İş Genel
bu konuda haber vermeden olağanüstü Başkanı Dinçer Doğu tarafından Genel
kongre toplaması ve Kimya-İş Sendikası- Başkanlığı’na hitaben yazılan 21 Ağustos
1975 tarihli yazıda geçen “ancak bu suç-
nın da DİSK’e haber vermeden saklı olarak
lamaları yapan ve örgütümüze karşı has-
kongre yapması olayı içinde Anatüzüğün
mane tavır takınıp, entrikalar çeviren kişi
38.maddesindeki ilkeye aykırı davranış
-ne yazık ki- DİSK Yürütme Kurulu üye-
suçunu bizzat veya teşvik ile katılmış olan
sidir” cümlesi bulanan yazı ile ilgili ola-
öbür görevlilerin veya kişilerin saptanma-
rak Dinçer Doğu’nun DİSK Anatüzüğünün
sı için tahkikat açılması ve bunun sonu-
38. maddesi uyarınca DİSK tüzel kişiliği-
cunda gereğinin yapılması için DİSK Yü-
ne saygı göstermeme ve Anatüzüğe aykırı
rütme Kurulu’na yetki ve görev verilmesi
davranış gerekçesiyle gereğinin yapılması
oybirliği ile karar verildi.”
için Onur Kuruluna sevkine karar verdi.242
Yönetim Kurulunun Onur Kuruluna sevk
DİSK Yürütme Kurulunun 5 Mart 1976 ta-
ettiği Yılmaz Özdemir hakkında 5 Ağustos
rihli toplantısında Petrol Kimya-İş ile Pet-
1975 gün ve 4 sayılı DİSK Onur Kurulu ka-
kim-İş'in birleştirilmelerine çalışmak ve
rarıyla 6 Ağustos 1975 tarihi itibariyle kesin
bu konuda karar vermek üzere bir Birleş-
ihraç kararı verildi. Bunu üzerine Yürütme tirme Komisyonu oluşturuldu.
Kurulu, 22 Ağustos 1975 tarihinde Yılmaz
Özdemir’in de halen Petrol Kimya-İş Ge- 13 Mart 1976 tarihli Birleştirme Komisyo-
nel Başkan Vekili olması nedeniyle DİSK nunun kararı DİSK Yürütme Kurulunun 19
Anatüzüğünün 19. maddesi uyarınca Pet- Mart 1976 günlü kararı ile aynen onaylandı.
rol Kimya-İş sendikasının Olağanüstü Ge- Bu karardan sonra Petrol Kimya-İş kendi-
nel Kurula götürülerek, Yılmaz Özdemir’in sini feshederek Petkim-İş'e katıldı. Yeni
görevden uzaklaştırılması için bu sendi- sendikanın adı Türkiye Petrol ve Kimya
kaya talimat yazılmasına bir karşı oyla ve Sanayii İşçileri Sendikası oldu. DİSK’in bu
oyçokluğu ile karar verdi 241 22 Ağustos 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantı-
240 11-14 Temmuz 1975 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantı- Arşivi.
sı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK 1 Ekim 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK
242
Arşivi. Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi.

birleştirme kararı tartışmalara ve eleştiri- Birleşen

sendikalar,
lere konu oldu. Birleşmeden sonra yıllarca Cumhuriyet,
8 Temmuz 1975.
Kimya-İş ve Petrol Kimya-İş'in Başkan-
lığını yürüten ve DİSK yöneticiliği yapan
Dinçer Doğu geçmişte çalıştığı Hoechst
fabrikasındaki tezgâhının başına döndü.
Doğu’nun sendikacılıktan sonra tezgâh
başına dönmesi sendikal tarihte eşine çok
az rastlanan örneklerden biriydi.
Petrol Kimya-İş’in 12 bin, Petkim-İş’in

ise 3 bin üyesi olması bu eleştirilerin te-
melini oluşturuyordu. Petrol Kimya-İş’in
daha çok üyesi olmasına rağmen Pet-
kim-İş’e katılmaya zorlanmasının gerek-
çesinin Petkim-İş’in Petrol Kimya-İş’ten
daha fazla mal varlığı olmasına dayandı-
rıldığı belirtiliyordu. Petrol Kimya-İş de-
legeleri kararı hatalı bulduklarını ancak
“örgütsel hata yapmamak için”, güç bö-
lünmesine meydan vermemek ve DİSK dı- Ancak bu toplantı sonrasında da tartışma-
şında kalmamak için karara evet diyecek- lar devam etti. Petrol Kimya-İş eski yöne-
lerini açıkladılar. 243 ticilerinin Petkim-İş yöneticilerini eleş-
tiren bir bildiri yayımladı. Bunun üzerine
Petrol Kimya-İş'in Petkim-İş’e katılma- DİSK Yürütme Kurulu, eski Petrol Kim-
sından sonra da tartışmalar devam etti. ya-İş'in eski yöneticilerinin Onur Kurulu-
Yürütme Kurulu, 3 Ocak 1977’de Petrol ve na verilmesini Mehmet Karaca’nın karşı
Kimya Sanayii İşçileri (Petkim) Sendika- oyu ile şu şekilde kararlaştırdı:244
sı’yla ilgili soruşturmayı yürütmekle gö-
Türkiye Petrol ve Kimya Sanayii İşçile-
revli komisyona ilaveten Genel Başkan ri Sendikası yöneticilerinden bazıları-
Kemal Türkler, Genel Sekreter Mehmet nın, Anatüzüğün ihlâl edildiği iddiası ile
yaptıkları yazılı talepleri üzerine soruş-
Karaca, Yürütme Kurulu üyeleri Kemal Ne- turmanın sürdürüldüğü sırada talepte
bioğlu ve Celal Küçük’ün de katılması ile bulunanların da dahil olduğu M. Ali Tü-
Petrol ve Kimya Sanayi İşçileri Sendika- gen, Hüsamettin Bakan, Mehmet Atay,
Cemal Polat, Necat Ökten, Dinçer Doğu,
sı’nın Yürütme Kurulu üyelerinin sendika- Recep Karaçay, Güngör Bedavacı, Atil-
nın içinde bulunduğu anlaşmazlık durumu la Büyükfırat, Ali Özgül ve Esat Erkut’un
birlikte imzaları ile çıkardıkları dört
hakkındaki görüşlerinin teker teker sap- sayfalık ve ‘Petrol Kimya İşçileri Görev
tanması için 10 Ocak 1977 tarihinde DİSK Başına’ başlığı taşıyan matbu olarak bol
miktarda bastırılıp dağıtılmış bir bildiri-
genel merkezinde bir toplantı düzenlen-
de, adı geçen sendika yöneticilerinin ‘…
mesine karar verdi.
11 Nisan 1977 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK
244
243 Yürüyüş, Sayı 63. Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
yavuz hırsızlar...’, ‘sendikamızın başı- birleşmenin üçlü (Sosyal-İş, Tek Bank-İş ve

na çöreklenmiş çeteyi alaşağı etmek…’
Teknik-İş) olabileceği fikri doğdu. Sosyal-İş
gibi tabirlerle suçlanmakta olduğu sap-
tandığından, bu bildiride adı ve imzası bu durumu DİSK’e bildirerek esnek davra-
bulunanların, nılmasını istedi.246
a) Kesin ihraç talebi ile DİSK Onur Kuru-
luna verilmelerine, DİSK Yürütme Kurulu 30 Ocak 1976 tarihli
b) Adı geçen sendikaya, bu nedenden toplantısında ise Sosyal-İş ve Teknik-İş'in
kesin ihraçları için sendika Onur Ku- birleştirilmeleri için bir Birleştirme Komis-
Sosyal-İş Genel
ruluna verilmeleri hakkında talimat
Başkanı Özcan yonu kurulmasını kararlaştırdı. Ancak,
Kesgeç. yazılmasına,
Yürütme Kurulu daha sonra 5 Mart 1976
c) Adı geçen sendika tarafından bu ko-
nunun tabandaki üyelerine duyurulma- tarihli toplantısında, daha önce Sosyal-İş
sına ile Tek Bank-İş'in birleştirilmelerine ilişkin
Kimya-İş, Petrokimya-İş, Petrol Kimya-İş olarak kurulmuş bulunan Birleştirme Ko-
ve Petkim-İş'in birleştirilmesi süreci sen- misyonunun 8 Ağustos 1975 tarihli kararı-
dika içi demokrasiyle çelişen, tabanın söz nın uygulanmamış bulunmasını göz önüne
ve karar sahibi ilkesi açısından son dere- alarak, bu karar uygulanana kadar, Sos-
ce tartışmalı, dönemin sosyalist sol içi ge- yal-İş ile Teknik-İş'in birleştirilmeleriyle
rilimli ikliminin gölgesinde gerçekleşen ve görevlendirilen Komisyonun çalışmaları-
etkileri uzun süre devam eden olumsuz bir na ara vermesini kararlaştırdı.
deneyim olarak değerlendirilebilir.
Bu arada 29 Mart 1976’da yayımlanan bir
DİSK Ajansı ile Sosyal-İş ve Tek Bank-İş'in
Sosyal-İş, Tek Bank-İş,
belirlenen süre içinde birleşmedikleri için
Teknİk-İş’İn TartIşmalI
üyeliklerinin düştükleri açıklandı.247 Bu du-
Bİrleşme Sürecİ rum aynı gün sendikalara yazı ile bildirildi.
DİSK Yürütme Kurulunun 10 Haziran 1975
Buna karşı, Sosyal-İş Birleştirme Komisyo-
tarihli toplantısında Sosyal-İş ile Tek Bank-
nu kararına uymama gibi bir tavrı olmadığı-
İş sendikalarının birleştirilmeleri ile ilgi-
nı, birleşmenin fiilen olmaması nedeninin,
li olarak Mehmet Kılınç’ın başkanlığında
Tek Bank-İş’in özel durumu gereği genel
Rıza Güven ve Cevat Özhasırcı’dan meyda-
kurulunu toplayarak Sosyal-İş’e katılma-
na gelen Birleştirme Komisyonu kuruldu.245
mış bulunmasından doğduğunu belirtti. Ay-
DİSK Yürütme Kurulu, 21 Haziran 1975 ta-
rıca düşmeye ilişkin yazının alındığı günler-
rihli toplantısında birleştirme komisyonla-
de, DİSK üyesi üç sendikanın (Sosyal-İş, Tek
rından gelen raporları görüşerek onayladı
Bank-İş ve Teknik-İş) üçlü birleşmesi için
ve her iki sendikaya da tebliğ etti. Birleş-
çalışmaların sonuca ulaştırılmak üzere ol-
me, Tek Bank-İş'in genel kurulunu toplaya-
duğunu belirten Sosyal-İş, bir yanılgının söz
rak Sosyal-İş’e katılımı yoluyla gerçekleşe-
konusu olabileceği görüşünü bildirdi.248
cekti. Ancak bu birleşme Tek Bank-İş’in iç
İlhan Akalın (1995), DİSK Kısa Tarihi (1960-1980), Ankara:
246
sorunları nedeniyle sağlanamadı. Bu arada Öteki Yayınevi, s. 121.
24510 Haziran 1075 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı,
247 DİSK Ajansı, 26 Mart 1976.
DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Ar- 248“Örgütlenme Dairesi Raporu”, 6. Genel Kurul Çalışma
şivi . Raporu.
Ancak Sosyal-İş’in bu değerlendirmesi- Komisyonu kurularak birleştirme prose-

Sosyal-İş üyeleri
ne karşı DİSK’in tutumu “DİSK Anatüzü- dürüne devam edildi. bir yürüyüşte,
DİSK Arşivi.
ğünün 14. maddesine göre meydana gelen
üyelikten düşme olgusuna karşı, düşen Yürütme Kurulu 16 Mayıs 1977’de Sosyal-İş
sendika tarafından yapılabilecek itirazla- sendikası ile bu sendikanın bulunduğu aynı
rın değerlendirilmesi konusunda bir iç de- işkolundaki DİSK üyesi sendikaların birleş-
netim organı bulunmaması bakımından tirilmeleri için Rıza Güven’in başkanlığında
böyle bir itirazın mahkeme kararı ile çö- Celal Küçük ve Fehmi Işıklar’dan oluşan bu
züm bulunabilir” şeklinde oldu. 249
Bunun
Birleşme Komisyonu kurulmasına, İstan-
üzerine Sosyal-İş üyelikten düşürülmesi-
bul Bakırköy 2. Asliye Hukuk Mahkeme-
ne karşı mahkemeye başvurdu. Yürütme
si’nin 977/76 sayılı 9 Mart 1977 tarihli ka-
Kurulu 31 Ocak 1977’de Sosyal-İş'in üye-
liğine ilişkin dava sonuçlanıncaya kadar rarı ile Sosyal-İş'in DİSK’e üyeliğinin devam
Sosyal-İş'in üyeliğinin askıya alınmasına etmesine karar verilmiş olduğuna göre bu
oybirliği ile karar verdi. sendikanın geçmişte DİSK’e ödemesi gere-
ken tüm aidatlarının takip edilerek tahsili-
Sosyal-İş'in itirazı üzerine Bakırköy Asliye
Hukuk Mahkemesi, 9 Mart 1977 tarihli ka- ne karar verdi.
rarı ile Sosyal-İş’in DİSK üyeliğinin devam
Teknik-İş ile Sosyal-İş'in birleştirilmeleri
ettiğini saptadı. Bu karar DİSK tarafından
için ikinci kez kurulan Birleştirme Komis-
temyiz edilmedi ve yeniden Birleştirme
yonu kararı Yürütme Kurulunun 27 Hazi-
249Örgütlenme Dairesi Raporu”, 6. Genel Kurul Çalışma
Raporu. ran 1977 tarihli toplantısında onaylandı.
Birleştirme Komisyonu Sosyal-İş’in ban- DİSK’e bağlı Sosyal-İş’in Genel Kurulu

olarak, DİSK Anatüzüğünü, sınıf ve kitle
ka işçisi üyelerinin Bank-Sen’e devrini ve
sendikacılığı ilkelerini hiç kimseye çiğ-
Sosyal-İş’in kalan üyelerle Teknik-İş’e ka- netmemeye kendisine tarihi görev say-
tılımı yönündeydi.250 manın bilinci ile; DİSK’in sendikamızın
Teknik-İş’e iltihakını isteyen kararının
kabul edilebilirliğini DİSK Anatüzüğü-
Birleştirme Komisyonunun tasarıları-
ne ve sınıf sendikacılığı ilkelerine aykırı
na göre 7 Ağustos 1977’de Sosyal-İş Ge- bulur ve bu kararı DİSK’e iade eder.
nel Kurulunu toplayacak ve Teknik-İş ile
Sosyal-İş’in bu tutumunu DİSK’e bildir-
birleşme konusunu görüşecek; Komis-
mesinin ardından DİSK Yürütme Kurulu,
yonun kararlarını tartışacaktı. Teknik-İş 23 Ağustos 1977’de “Sosyal-İş sendikası-
ile birleşme biçimini Komisyon şöyle nın 9.8.1977 gün ve 01227 sayılı yazıları ile
saptamıştı:251 ekindeki 7.8.1977 tarihli kongre tutana-
Sosyal-İş Sendikasının Teknik-İş’e ka- ğı incelenerek birleştirme formülüne “ha-
tılma kararını takip eden 15 gün için- yır” cevabı verilmiş olduğu görüldüğünden
de teslim işleri tamamlanır ve Teknik-İş
bu durumda Anatüzüğün 14.maddesi uya-
Sendikasının Yönetim Kurulu toplana-
rak DİSK’in daha önceden belirlediği ve rınca konfederasyonumuz üyeliğini yitirip
gerçekten bu işkolunda işçilere yarar- üyelikten ayrılmış olduklarının bir yazı ile
lı olacak, işçi sınıfının bilimine inanan adı geçen sendikaya bildirilmesine” karar
DİSK ilkelerine sadık Sosyal-İş’in yöne-
verdi. Böylece Sosyal-İş’in üyeliği ikinci
tici ve personeline beceri durumları da
gözönüne alınarak görev verilecektir. kez düşmüş oldu.
Sosyal-İş Sendikasından Teknik-İş’e il- Sosyal-İş sendikası yeniden mahkeme-
tihak edecek şubeler ile aynı yerde-
ki Teknik-İş Şubeleri DİSK’in onayı ile ye başvurarak DİSK üyeliğinin sürdüğü-
en geç bir aylık süre içinde birleştirile- ne karar verilmesini istedi. Sosyal-İş, DİSK
cektir. Bu birleştirilmeden doğan şu- Yönetim Kurulunun 22-24 Ağustos 1978
beler en geç altı ay içinde kongrelerini
tarihli toplantısında aldığı kararla yeniden
yapacaktır.
DİSK üyesi oldu.
Sosyal-İş Sendikasından Teknik-iş Sen-
dikasında görev alanların DİSK’in oluru
olmadan işlerine son verilmeyecektir. Tek-İş İle Ges-İş’İn
Sosyal-iş Sendikasından Banksen’e ve Bİrleştİrİlmesİ
Teknik-İş’e intikal eden üyelerin Sos-
yal-İş’teki üyelik kıdemleri aynen inti- Tek-İş ve Ges-İş'in birleştirilme sürecinde
kal edecektir. yaşanan çeşitli sorunlar nedeniyle gecik-
meler yaşandı. DİSK Yürütme Kurulunun
Karar, Sosyal-İş sendikasının 7 Ağustos
27 Aralık 1975 tarihli toplantısında Tek-
1977 tarihli Olağanüstü Genel Kurulunda
İş ile Ges-İş'in birleştirilmeleri için görev-
görüşüldü ve DİSK’in önerdiği birleştirme lendirilen Birleştirme Komisyonunun o
formülü kabul edilmedi. Genel kurul kara- günün koşullarına göre 15 Kasım 1976 ta-
rında şöyle denildi:252 rihinde verdiği karar, DİSK Yürütme Ku-
250 Akalın (1995), s. 122. rulunca uygulamadan kaldırıldı. DİSK Yü-
251 DİSK dergisi, Sayı 38, Ağustos 1977.
rütme Kurulunun 27 Aralık 1976 günü
Akalın (1995), s. 123; “Örgütlenme Dairesi Raporu”, 6. Genel
252
Kurul Çalışma Raporu. görevlendirdiği Birleştirme Komisyonunca

verilen ikinci karar da uygulamaya konul- 14 Şubat 1975 tarihli Komisyon kararına ve
madı. Bunun üzerine 9 Mayıs 1977 tarihin- 21 Haziran 1975 tarihli Yürütme Kurulu ka-
de alınan karara göre Birleştirme Komis- rarına rağmen, 6 Ağustos 1975 tarihine ka-
yonu yeniden toplandı. dar Devrimci Yapı-İş genel kurulunu ya-
parak Baysen-İş'e katılma kararı almadı.
Komisyonun 9 Mayıs 1977 tarihli kara-
Bunun üzerine DİSK Yürütme Kurulunun
rı Yürütme Kurulu tarafından 9 Mayıs
5 Ağustos 1975 tarihli kararı uyarınca Dev-
1977’de aynen onaylanıp taraflara tebliğ rimci Yapı-İş DİSK üyeliğini yitirdi.
edildi. Ancak Ges-İş’in 24 Mayıs 1977 ta-
rih ve 977/147 sayılı ve Tek-İş’in 27 Mayıs Devrimci Yapı-İş, DİSK üyeliğinden düş-
1977 tarih 201/1024 sayılı yazılı başvurula- müş olmasına rağmen yeniden DİSK’e üye
rındaki yeni bilgiler ve koşullar nedeniyle olmak için başvurdu. Yürütme Kurulu, 1-2
Yürütme Kurulu 30 Mayıs 1977’de, 7 Mayıs Temmuz 1977’de Türkiye Devrimci Yapı İş-
1977 tarihli birleşmeye ilişkin kararını kal- çileri Sendikası (Devrimci Yapı-İş), Dem
dırılarak yeniden Komisyona gönderilme- Lim-İş (Demiryolları, Limanlar, Hava Mey-
sine karar verdi. danları ve Tüm İnşaat İşçileri Sendikası) ve

Kocaeli merkezli TİS-İŞ’in (Türkiye İnşaat
Yürütme Kurulu 2 Ağustos 1977’te, Birleş- Sanayii İşçileri Sendikası) aynı işkolunda-
tirme Komisyonunun değişen koşulları ki DİSK üyesi Baysen-İş'e katılmalarının
da göz önüne alarak hazırladığı 2 Ağustos sağlanması için Örgütlenme Dairesi baş-
1977 tarihli rapor gereğince ve daha önce kanlığına görev ve yetki verilmesine oy-
alınan kararlar uyarınca Tek-İş'in genel çokluğu ile karar verdi.
kurulunu toplayarak gerekli Tüzük deği-
Örgütlenme Dairesi Devrimci Yapı-İş, Dem
şikliklerini yaptığı ve birleşmeye ilişkin
Lim-İş ve TİS-İŞ’in DİSK’e üye olmadan,
sakınca kalmadığı yönündeki kararını ay-
DİSK üyesi Baysen-İş ile birleşmeleri için
nen onaylanarak taraflara bildirdi. Ancak
gerekli görüşmeleri sürdürdü. Bu birleşme
Ges-İş ile Tek-İş birleşmesi, Ges-İş’in ya-
dönem içinde gerçekleşemedi.
şadığı iç sorunlar nedeniyle gerçekleşme-
di. Ges-İş birleşmeye ilişkin DİSK kararına
Baysen-İş İle İlerİcİ YapI-İş'İn
geç yanıt verdiği için üyeliği düştü ve ba-
Bİrleştİrİlmesİ
ğımsız sendika olarak kaldı.253
Birleştirme Komisyonunca verilen 11 Ha-
Baysen-İş İle Devrİmcİ YapI-İş’İn ziran 1975 tarihli ve DİSK Yürütme Kuru-
Bİrleştİrİlmesİ lu’nca onaylanan karar gereğince, İlerici
Yapı-İş'in 15 Temmuz 1975 tarihine kadar
Birleştirme Komisyonunca verilen 14 Şu- genel kurul yaparak Baysen-İş'e katılma
bat 1975 tarihli ve DİSK Yürütme Kurulu’n- kararı alması gerekiyordu. İlerici Yapı-İş 15
ca onaylanan karar gereğince, Devrimci Temmuz 1975 tarihine kadar genel kuru-
Yapı-İş'in derhal genel kurul yaparak Bay- lunu toplamadığı ve DİSK tarafından öne-
sen-İş'e katılma kararı alması gerekiyordu. rilen formülle ilgili bildirime olumsuz ya-
253 “Ges-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1. nıt verdiği için DİSK Anatüzüğünün 14.
maddesi uyarınca 25 Haziran 1975 tarihi uyuşmazlıklarının DİSK üyeliklerine, DİSK

itibariyle DİSK üyeliğini yitirdi ve DİSK’ten camiasına zarar vermeyecek biçimde so-
ayrılmış oldu. nuçlandırılması için Örgütlenme Daire-
si'ne görev verildi.
T.İ.S. İle Devrİmcİ Toprak-İş’İn
Örgütlenme Dairesi ortaya çıkacak uyuş-
Bİrleştİrİlmesİ
mazlıklarda hangi sendikanın çoğunlukta
DİSK Yürütme Kurulunun 25 Ekim 1976 ta- olduğunu saptayacak, çoğunlukta olduğu
rihli toplantısında aynı işkolundaki T.İ.S. ve saptanan sendikaya diğer sendika yar-
Devrimci Toprak-İş'in birleştirilmesi için dımcı olacaktı. Bu karara uymayan sendi-
oluşturulan komisyon raporu, DİSK Yürüt- kanın yöneticileri için Anatüzüğün disip-
me Kurulunun 7 Ocak 1977 tarihli kararıyla lin hükümleri uygulanacaktı.
aynen onaylandı ve taraflara bildirildi.
Ancak kısa bir süre sonra her iki sendi- Kapfer Genel-İş İle Genel-İş’İn
ka da kararları kabul etmelerine rağmen Bİrleşmesİ
çeşitli birleşmeye ilişkin sakıncaların bu-
Birleştirme Komisyonunun 2 Eylül 1976
lunduğunu dile getiren itirazlarda bu-
tarihli Kapfer Genel-İş ile Genel-İş’in bir-
lundular. Yapılan itirazlar ve ileri sürülen
leştirme kararı, DİSK Yürütme Kurulunun
iddialar üzerine 24 Ocak 1977’de DİSK Yü-
6 Eylül 1976 günlü kararı ile aynen onay-
rütme Kurulu, her iki sendikaca ileri sürü-
landı. Genel-İş ile Kapfer Genel-İş'in bir-
len itirazlar aydınlığa çıkarılıncaya kadar
leşmesi amacıyla kurulan Komisyon tara-
ilgili birleştirme kararını askıya aldı.
fından 11 Ekim 1976 tarihinde düzenlenen
Alınan karar uyarınca durum netleşin- uygulama protokolüne göre Kapfer Ge-
ceye kadar iki sendikanın örgütlü bu- nel-İş 26 Ekim 1976 tarihinde Olağanüs-
lundukları işyerlerinde çıkacak yetki tü Genel Kurulunu yaparak, DİSK’e bağlı
Devrimci Toprak-İş
üyeleri bir eylemde,
DİSK Arşivi.
Dev Maden-Sen
üyeleri bir eylemde,
DİSK Arşivi.
Genel-İş'e katılacak ve kurulu kendisini Has-İş İle Devrİmcİ SağlIk-İş'İn

feshedecekti. Kapfer Genel-İş’in bu genel Bİrleşme Sürecİ
kurulu 29 Ekim 1976’da toplanarak ger-
çekleşti ve bu karar doğrultusunda sendi- DİSK üyesi iki sendika Devrimci Sağlık-İş
ka Genel-İş’e katıldı. ile Has-İş’in birleştirilmesi için DİSK Yü-
rütme Kurulu 15 Temmuz 1975’te aldığı ka-
Dev Maden-Sen (eskİ Mab-İş) İle rarla her iki sendikayı DİSK Genel Sekre-
terinin başkanlığında toplantıya çağırdı.
Çağdaş Maden-İş’İn Bİrleşmesİ
Toplantı DİSK Örgütlenme Dairesi Başka-
Mab-İş ile Çağdaş Maden-İş'in birleştiril- nı Fehmi Işıklar başkanlığında gerçekleş-
meleri amacıyla DİSK Yürütme Kurulu- tirildi ve birleşme koşulları saptandı. Buna
nun 16 Temmuz 1976 tarihli kararı ile bir göre her iki sendika da genel kurulları-
Birleştirme Komisyonu kuruldu. Bu ara- nı toplayacak, Devrimci Sağlık-İş kendini
da, Mab-İş 20-21 Kasım 1976 tarihlerin- feshedecek ve Has-İş’e katılacak, Has-İş
de yaptığı Olağanüstü Genel Kurulda adını ise gerçekleştireceği genel kurulla da bu
Türkiye Devrimci Maden Arama ve İşlet- katılmayı onaylayacaktı. Karar aynen uy-
me İşçileri Sendikası (Dev Maden-Sen) gulandı, Devrimci Sağlık-İş sendikası Has-
olarak değiştirdi. İş’e katıldı. Ancak bu birleşme uzun süreli
olamadı ve ilerleyen yıllarda tekrar ayrış-
Yürütme Kurulu 17 Ocak 1977’de Dev Ma-
ma yaşandı.
den-Sen ile Çağdaş Maden-İş'in birleş-
melerine ilişkin olarak komisyon kararını
Bank-Sen İle Gam-Sen
aynen kabul ederek her iki sendikaya da
bildirdi. Çağdaş Maden-İş Komisyon kara- Aynı işkolundaki iki DİSK üyesi sendika
rı doğrultusunda işlemleri gerçekleştire- Bank-Sen ve Gam-Sen sendikaları için de
rek Dev Maden-Sen’e katıldı. Birleştirme Komisyonu kuruldu. Komisyon
Konfederasyonumuzun ilke olarak bu

işçilerin aynı işkolunda birleştirilmele-
rini benimsemesine karşın, her iki iş-
kolunun yapısal olarak ve örgütlenme
açısından önemli farklılıklar gösterme-
si, banka işkolunda mevcut örgütlenme
durumu, büro işkolunun ise çok dağınık
olması ve mevcut işkolları yönetmeli-
ğine göre de banka ve büro işkollarının
ayrı olduğu göz önüne alınarak, şimdilik
kaydıyla, bu işkollarında örgütlenme-
mizin ayrı ayrı yürütülmesine, banka
işkolunda işçilerin BANK-SEN Sendi-
kamızda, büro işkolundaki işçilerin ise
TEKNİK-İŞ Sendikamızda örgütlenme-
lerine oybirliği ile karar verildi.
Daha sonra Teknik-İş 25 Mart 1978’te ola-

Gam-Sen üyeleri
kurulmuş olmasına karşın, bu iki sendi- ğanüstü 6. Genel Kurulda kendini feshe-
1 Mayıs 1976'da, kanın yöneticileri uzun süre birarada çalı- derek, bütün mal varlığı ve üyeleriyle be-
DİSK Arşivi.
şarak birleşmeyi gerçekleştirdiler. Bu bir- raber Bank-Sen’e katılma kararı aldı.254
leşmede alışılmışın dışında bir yol izlendi
ve önce banka işkolunda uygulanabilir bir GIda-İş, Besİn-İş ve
Tüzük hazırlandı. Örgütlenme Dairesinin Çağdaş GIda-İş
organize ettiği tüzük taslakları bölgelerde
yönetici, temsilci ve işçilerle tartışıldı ve Bu sendikaların birleştirilmeleri ama-
bünyeye uygun bir Tüzük oluşturuldu. cı ile kurulmuş bulunan Birleştirme Ko-
misyonu kararı, DİSK Yürütme Kurulu
Daha sonra Bank-Sen Olağanüstü Genel
tarafından 30 Eylül 1976’da aynen onay-
Kurulunu toplayarak, ortaklaşa hazırla-
landı ve Besin-İş ile Çağdaş Gıda-İş'in Gı-
nan Tüzüğü kabul etti. Bu aşamadan sonra
da-İş’e katılmalarına karar verildi. Çağdaş
Gam-Sen genel kurulunu olağanüstü top-
Gıda-İş’e birleşmeyle ilgili olarak iki kez
layarak Bank-Sen’e katılma kararı aldı ve
süre verilmiş olmasına rağmen 12 Aralık
kendisini feshetti.
1976 tarihine kadar Komisyon kararının
gereğini yerine getirmediği için Çağdaş
Bank-Sen ve Teknİk-İş
Gıda-İş DİSK üyeliğini yitirdi. Çağdaş Gı-
DİSK Yürütme Kurulu genellikle aynı iş- da-İş, 14 Mayıs 1978’de yapılan Genel Ku-
kolundaki üye sendikaların birleşmele- rulunda DİSK’e bağlı Gıda-İş’e katılmaya
ri yönünde karar alırken bazı durumlarda karar verdi.255
bu sendikaların ayrı ayrı faaliyetlerine de
Besin-İş'in Gıda-İş ile birleşmesi süre-
karar verdi. Yürütme Kurulunun 14 Mart
cinde de aksamalar yaşandı. Bu nedenle
1977’de Bank-Sen ve Teknik-İş ile ilgili ka-
254 “Teknik-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedi-
rarı bu yöndedir: si, 3. Cilt, İstanbul: Tarih Vakfı ve Kültür Bakanlığı ortak yayı-
nı, 1998. Bundan böyle Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-3
Banka ve büro işkollarında çalışan- olarak kaynak gösterilecektir.
ların Konfederasyonumuz bünyesin- 255 “Çağdaş Gıda-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık
de örgütlenme durumları ele alınarak, Ansiklopedisi-1.
Besin-İş Genel Başkanı Demirhan Tuncay Has-İş İle TÜS-DER

ile Genel Sekreter Naşit Altay hakkında Bİrleştİrİlmesİ
soruşturma açılmasına karar verildi. Be-
sin-İş, Birleştirme Komisyonu kararı uya- Sendikal birleşme konusunda ilginç bir ör-
rınca 19-20 Ağustos 1977 tarihinde yapılan nek, bir işçi sendikası olan Has-İş ile bir
Genel Kurulda kendisini feshederek Gı- memur derneği olan Tüm Sağlık Persone-
da-İş’e katıldı. li Derneği’nin (TÜS-DER) birleştirilme giri-
şimi oldu. Yürütme Kurulu 24 Ocak 1977’de
Yenİ Haber-İş İle Özgür Haber-İş
şu kararı aldı:
DİSK Yürütme Kurulunca onaylanan Bir- Madde 3: a) İşçi-memur ayrımı ile ilgili,
leştirme Komisyonunun 27 Ağustos 1975 ilgili komisyon kararından sonra Konfe-
tarihli kararı gereğince bir ay içinde Öz- derasyonumuz üyesi Has-İş Sendikası-
gür Haber-İş'in genel kurul yaparak Yeni nın ülke çapında bir örgütlenme olanağı
doğduğu ve bunun V. Genel Kurul karar-
Haber-İş'e katılması gerekmekteydi. Öz-
larımızdan olan ilerici demokratik ku-
gür Haber-İş, birleşme konusundaki bil-
ruluşlardan ve Konfederasyonumuzla
dirime olumsuz cevap vermesi nedeniyle güç birliği yapan TÜS-DER ile ortakla-
DİSK Anatüzüğünün 14. maddesi uyarınca şa örgütlenme çalışmalarının gerçek-
18 Eylül 1975 tarihi itibariyle DİSK üyeliğini leştirilmesi, bu işkolunda aynı zamanda
TÜS-DER üyesi olan ve TÜS-DER’in uy-
yitirdi ve DİSK’ten ayrılmış oldu.
gun gördüğü 3 kişinin HAS-İŞ Yürütme
Kuruluna, HAS-İŞ Yürütme Kurulunda
Çağdaş Metal-İş’İn Maden-İş’e amatör olarak görev yapan 3 üyenin is-
KatIlImI tifası ile TÜS-DER’in teklif ettiği 3 kişi-
nin Has-İş organlarınca Has-İş Yürütme
Çağdaş Metal-İş’in DİSK’e katılımı bu sen- Kuruluna seçilmesine,
dikanın Maden-İş’e katılımı yoluyla ger-
b) Yukarıda detayı yazılı kararın daha
çekleşti. DİSK’e katılma protokolü yaptığı önce sözlü olarak aynı anlamda Ge-
halde, Çağdaş Metal-İş, 17 Ocak 1976 günü nel başkan tarafından Has-İş Sendi-
toplanan Genel Kurulunda 10 bin üyesi ile kası Genel Başkanı ile TÜS-DER Genel
Başkanına uygulanması için bildirimde
DİSK’e bağlı Maden-İş'e katılma kararı al-
bulunduğu halde bugüne kadar uygu-
dı.256 Sendikanın katılma kararının uygu-
lanmaması sonucu ilgili kararın Has-İş
lanması amacıyla DİSK Yürütme Kurulu Sendikasına yazılı olarak tebliğine ve bu
Genel Başkan Kemal Türkler’in başkanlı- kararın hayata geçirilmesi için Yürütme
ğında her iki sendikanın yürütme ve yö- Kurulu üyesi Genel Başkan Vekili Rıza
netim kurullarından ikişer temsilcilinin Güven’in görevlendirilmesine,
katıldığı bir kurul oluşturulmasını ka- Yürütme Kurulu 31 Ocak 1977’de Has-İş ile
rarlaştırdı. 6 Aralık 1975 tarihli bu karar TÜS-DER’in ortak çalışması ve sendikal
doğrultusunda işlemler tamamlanarak,
açıdan birleşmesine ilişkin yapılan görüş-
Çağdaş Metal-İş’in Maden-İş’e katılımı
meler ve temaslar neticesinde her iki ta-
tamamlandı.
rafın yöneticilerinin önerilerini de dikkate
256“Örgütlenme Dairesi Raporu”, 6. Genel Kurul Çalışma
Raporu. alarak aşağıdaki kararları aldı:
TÜS-DER üyeleri
1 Mayıs 1976'da,
DİSK Arşivi.
a) Tam bir anlaşmaya varamamış ol- eden 6 ay içinde mutlaka seçimlerinin

makla birlikte TÜS-DER’in Yürütme yapılmasına,
Kuruluna aday olarak verdiği 3 üye-
g) TÜS-DER’den gelen üyelerin TÜS-
den ikisi seçilmiş, biri de İstanbul Bölge
DER Genel Kurul toplantısı yapılmadıkça
Temsilciliğine atandığına göre bununla
Dernekle ilgilerini kesmelerine,
yetinmelerine,
h) Has-İş Genel Kurulunun DİSK’in
b) Has-İş’in bölge temsilcisi atadığı üye-
leri dışında TÜS-DER’in önerdiği yerlere oluru olmadıkça süresinden önce
önerdiği adayları kendi olurları da alına- toplanmasına,
rak DİSK’in oluru ile atanmasına, ı) Genel Kurul yapılacaksa tabandan ta-
c) Bölge temsilciliklerinin Has-İş Yürüt- vana tüm organ ve delegelerin seçimle-
me Kurulunun gösterdiği yerde ve tabe- rinin yapılmasına,
lası altında amatör olarak çalışmalarına, i) Bütünlüğü bozucu konulardaki şika-
d) Gerek Yürütme Kurulunda gerekse yetlerin DİSK’e bildirilmesine,
bölge temsilciliği ile lokal ve işyeri tem- j) Bu kararlara uymayan üyelerin DİSK
silciliğinde görev alanların DİSK ilkele- Tüzüğüne göre cezalandırılmasına,
rine aykırı davranışları dolayısıyla Has-
İş Yürütme Kurulunun üye tamsayısının k) Bu kararlara aykırı davranan Yü-
ya da DİSK Yürütme Kurulu kararı olma- rütme ve Yönetim Kurulu ise, Sendi-
dıkça görevden alınmamalarına, kasının DİSK tarafından Genel Kurula
götürülmesine,
e) İşyeri temsilcilerinin ve lokal kurucu
Yönetim Kurulu üyelerinin Bölge Tem- l) Bu kararların Has-İş’in ilk Genel Ku-
silcisinin önerisi ile Genel Yürütme Ku- rulu sonuna kadar yürürlükte kalması-
rulunca atanmasına ve beş ay içinde sena oybirliği ile
çimlerinin yaptırılmasına,
TÜS-DER, 22-23 Ekim 1977 tarihlerinde top-
f) Atanan bölge temsilcilerinin müm-
kün olan yerlerde bir yıl içinde, müm- lanan 26. Genel Kurulunda aldığı 8 numara-
kün olmayan yerlerde bir yılı takip lı karar ile Has-İş çatısı altında birleşmeyi
zorunlu gördüğünü vurguladı: “İşçilik hak- Yeraltı Maden-İş’in bir yıl sonra yapılan
larının kazanılması, kovuşturulması DİSK genel kurulunda DİSK’e katılma kararı yi-
çatısı altında işçi sınıfının ilkeli birliğinin nelendi. Yeraltı Maden-İş’in DİSK’e katılma
sağlanması için DİSK’e bağlı HAS-İŞ Sendi- kararı şu şekildedir:258
kasında örgütlenmenin zorunluğunu kabul “Devrimci İşçi Sendikaları Konfede-
eder ve karar altına alır.” 257 rasyonu (DİSK) yöneticileri ile kuru-
lan ilişkiler ve DİSK Yürütme Kurulunun
prensip kararları gereği sürdürülen ça-
YeraltI Maden-İş’İn Reddedİlen lışmalar görüşüldü. İşçi sınıfı birliği ve
Başvurusu mücadelesi devrimci sendikalar arası
dayanışma, sendika içi demokratik işle-
yiş ve maden işçilerinin işçi sınıfı birliği
5. Genel Kurul sonrasında çok sayıda sen-
içinde yer almasının, ana ilke olarak ka-
dikanın başvurusu kabul edilirken bazı bulüne ve DİSK’e katılmaya,”
sendikaların üyelik talebi ise kabul edil-
Yeraltı Maden-İş bu karar çerçevesin-
memiştir. Bu dönemde üyelik başvurusu
de 1977’de ikinci kez üyelik başvurusun-
reddedilen sendikalardan biri de Türkiye da bulundu. Yürütme Kurulu’nun 11 Nisan
Yeraltı ve Yerüstü Devrimci Maden İşçile- 1977 tarihli toplantısında, Yeraltı Maden-İş
ri Sendikası (Yeraltı Maden-İş) oldu. Yeraltı sendikasından DİSK’e üye olma isteğine
Maden-İş sendikası 20 Temmuz 1975 tari- ilişkin olarak gelen yazıya cevaben, “üye
hinde kuruldu. Sendika kurulur kurulmaz, olma isteklerinin daha önce Yönetim Ku-
DİSK’e katılma başvurusunda bulundu. rulunda görüşülüp kendilerine sonucunun
Yönetim Kurulu, 10 Eylül 1976 tarihinde Ye- bildirilmiş olduğu, Yürütme Kurulunca ar-
raltı Maden-İş’in DİSK’e üye olma başvu- tık yapılacak bir husus bulunmadığı doğ-
rusunun reddine oyçokluğuyla (1 çekim- rultusunun da cevap verilmesine” oybirli-
ser oy) karar verdi. ği ile karar verildi. Yeraltı Maden-İş’in tüm
257TÜS-DER (1977), 26. Genel Kurul Kararları ve Çalışma 258Yeraltı Maden-İş (1976), 1. Genel Kurul Raporu, Ankara: Ye-
Programı, Ankara: TÜS-DER Yayınları, Sayı 1, s. 1. raltı Maden-İş Yayınları, s. 46.
Yeraltı Maden-İş
üyeleri bir yürüyüşte,
DİSK Arşivi.
çabalarına rağmen DİSK’e üyeliği 1978 yı- Anatüzüğe, 5. Genel Kurul ile diğer karar
lına kadar gerçekleşmemiştir. Yeraltı Ma- organlarının kararlarına ve DİSK’in ge-
den-İş’in DİSK üyeliğinin gerçekleşeme- nel politikasına aykırı söz ve davranışlar-
mesinin nedenini DİSK yönetimi ile Yeraltı da bulundukları ve bu davranışların çeşitli
Maden-İş yönetimi arasındaki siyasal gö- yerlerde ve olaylar içinde belirgin hale gel-
rüş ayrılıkları olduğu vurgulanmaktadır. 259
diğinin kesinlikle saptanmış bulunduğun-
dan ihraç talebi ile DİSK Onur Kuruluna
DİSK Yönetim Kurulunun 14-15 Şubat 1978
verilmelerine ve Onur Kurulu kararı sonu-
tarihlerinde yaptığı toplantı sonucunda Ye-
cuna kadar sendikanın DİSK üyeliği hak-
raltı Maden-İş’in DİSK’e üyeliği oybirliği ile
larının askıya alınmasına karar verdi.
kabul edilmiştir. DİSK Yönetim Kurulu adı-
na Genel Sekreter Fehmi Işıklar ve Örgüt- Yönetim Kurulu 12, 13, 14, 15 Aralık 1977 ta-
lenme Daire Başkanı Tuncer Kocamanoğlu rihlerinde gerçekleştirdiği toplantısında
imzalı yazı, 15 Şubat 1978 tarihinde Yeral- ise iki ayrı Genel Kurul ile iki başlı hale ge-
tı Maden-İş'e ulaştırılmıştır. Ulaştırılan ya- len Nakliyat-İş’in durumunun tüzüksel ve
zıda sendikanın üyelik başlangıç tarihi, Ye- yasal olarak çözüme kavuşuncaya kadar,
raltı Maden-İş’in 1. Genel Kurul tarihi olan 2 bu sendikanın DİSK üyeliğinin askıya alın-
Ağustos 1976 tarihi gösterilmiştir. 260 masına bir karşı oy ve bir çekimser oy ile
karar verdi.
5. Genel Kurul sonrası üyelik başvuru-
su reddedilen bir diğer sendika ise Tür-
Turİzm-İş’te Yaşanan Sorunlar
kiye Tekstil, Dokuma ve Benzeri İşçile-
ve OLEYİS’e KatIlIm
ri Sendikası (İplik-İş) oldu. DİSK Yönetim
Kurulu, 10 Eylül 1976 tarihinde İplik-İş’in 28-31 Mayıs 1976’da gerçekleştirilen 7. Ge-
DİSK’e üye olma başvurusunu oybirliğiy- nel Kurulda Turgut Gökdere tekrar Tu-
le reddetti. rizm-İş Genel Başkanı seçildi. Başkan Ve-
killiklerine Rıza Erdoğan, Ceyhan Aktaş ve
Hasan Özen, Genel Sekreterliğe ise Şaban
Üye Sendİkalarla DİSK
Ali Yaşaroğlu seçildiler. Turgut Gökdere 9
ArasInda Yaşanan Sorunlar
Eylül 1976’da “sendika içi anlaşmazlıklar
sebebiyle”261 genel başkanlık görevinden
Naklİyat-İş’İn Üyelİğİnİn AskIya
istifa etti.
AlInmasI
DİSK Yürütme Kurulu ise Turizm-İş’te-
Yürütme Kurulu 25 Nisan 1977 tarihin-
ki gelişmelere el koydu ve Rıza Erdoğan’ı
de DİSK üyesi Nakliyat-İş yöneticilerinin
“sendikanın kolektif çalışmalarına olanak
Can Şafak (2018), “Devrimci Sendikacılıktan Sınıf ve Kitle
259
Sendikacılığına (1967-1980)”, Çalışma ve Toplum, Sayı 57, s.

vermediği bu nedenle sendika üyelerinin
665-714, s.689-690; Onur Bütün (2015), Yedi Kat Yerin Altın- sendika karar organlarınca yürütülmesi,
dan Uğultular Geliyor Yeni Çeltek’ten Soma’ya Maden İşçileri,
Ankara: Dipnot Yayınları, s.27; Naim Göktaş (2019), “Türkiye takip edilmesi gereken işlerinin yapılmadı-
Sendikal Hareketinde Farklı Bir Deneyim: Yeraltı Maden-İş
Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi
ğı, bu durumun kamuoyunda konfederas-
Sosyal Bilimler Enstitüsü. yonumuz hükmi şahsiyetini de zedelediği,
DİSK’ten Yeraltı Maden-İş’e 15 Şubat 1978 tarihli yazı, TÜS-
260
TAV Yeraltı Maden-İş Arşivi. 261 Cumhuriyet, 29 Ağustos 1975.

FARKLI BİR SENDİKAL DENEYİM: YERALTI MADEN-İŞ
Can Şafak
‘70’li yıllarda DİSK içinde -ve dı- için verilen mücadeledir. Yeral- örgütlenir. Metropollerden uzak-
şında- ortaya çıkan bir diğer sen- tı Maden-İş’in görüşü, sendikanın taki işçi/köylü kitleleri içinde ça-
dikal anlayış da “devrimci sendi- bir politik örgüt olmadığı, “iktidara lışmak, komiteler kurarak halkın
kacılık” olarak formüle edilmiş ve gelmeyeceği” ama bir işçi örgü- farklı kesimleri arasındaki daya-
uygulanmıştır. Özgün/farklı bir tü olduğu, aynı zamanda “sınıfsal nışmayı kotarmak, Fatsa’da Terzi
örgütlenme ve mücadele deneyi- çıkar ve kurtuluşlarına yönelmek Fikri (Fikri Sönmez) deneyiminde
mi olarak “devrimci sendikacılık” için” işçilerin kendilerini eğitecek- de görüleceği gibi Devrimci Yol’un
Devrimci Yol çizgisinin ve Yeraltı leri “bir sınıf okulu ve sınıf örgütü” yatkın olduğu bir örgütlenme tar-
Maden-İş’in söylemi ve pratiğiyle olduğudur: zıdır. Yeraltı Maden-İş’in devrim-
bilinir ve DİSK’in ilk yıllarında aynı ci sendikacılık anlayışı 1976-1980
İşçiler, “grevlerle, genel grevlerle,
kavramla savunduğu sendikacılık döneminde Amasya’da, Aşkale,
dayanışma ve destekleme grev-
anlayışından içeriği, özü açısından Hekimhan, Tomarza ve Turhal An-
leriyle, yürüyüşlerle, mitinglerle
bütünüyle farklıdır. timuan grevleri içinde de uygu-
ve çeşitli aktif mücadele yöntem-
Yeraltı Maden-İş, işçi sınıfının mü- lama alanı bulmuştur. Bunlardan,
leriyle çelikleşirler. Politize olur-
cadelesinin hem ekonomik-de- 1978 yılı başlarında Aşkale Linyit
lar. İşte Yeraltı Maden-İş, devrimci
mokratik hem ideolojik hem de İşletmesi’ndeki grev ve izleyen iş-
sendikacılığı böyle anlamaktadır.” 1
politik alanlarda var olduğunu sa- yeri işgali yedi aydan fazla; Hekim-
Bu anlayış, konseyler biçiminde- han işçilerinin grevi tam on altı ay
vunmaktadır. Sendika, patron
ki sendika örgütlenmesine da- sürmüştür.
karşısında “daha iyi yaşama şart-
ları” için verilen ekonomik, işçi hak yanmaktadır. Sendikanın mer-
Kavramlar üzerindeki tartışmalara
ve özgürlüklerinin demokratik sı- kezindeki Konsey Meclisi, sınıfın
ve kimi nüanslara rağmen sınıf ve
nırlarının genişletilmesi yönünde ekonomik ve siyasal talepleri-
kitle sendikacılığı ile devrimci sen-
verilen demokratik mücadelenin ni savunmaktadır; Konsey Mecli-
dikacılığı tezlerine, 1975-1980 dö-
yanında işçi sınıfının ideolojisi, yani si işyerlerindeki işçi konseylerine
neminde DİSK’in ve sendika hare-
“kendi çıkarları ve kurtuluşu için” ve işyeri komitelerine dayanmak-
ketinin, kısmen siyaseten kısmen
verdiği ideolojik mücadeleyi de sı- tadır.2 Bunun yanında halkın ma-
de işkollarının özellikleri temelin-
nıfın önüne koymaktadır. Politik halle düzeyinde komiteler biçi-
de ortaya çıkmış düşünsel ve pra-
mücadele ise, işçi sınıfının iktidarı minde örgütlenmesi, sendika ve
tik zenginliği olarak bakmak an-
toplu pazarlık süreçleriyle bağ- lamlıdır. Bu iki tez pek çok yanıyla
lanması -ilgili kılınması- esas alın- birbirinden etkilenmiş, pratikte iç
maktadır. Toplu pazarlık ve grev içe geçmiştir. Nitekim, Yeraltı Ma-
süreçlerinde sıra dışı bir yol/yön- den-İş’in 1992 yılında toplanan 3.
tem izleyen Yeraltı Maden-İş’in Genel Kurulu’nda şu yaklaşım or-
1976 Mayısı’nda başlattığı Yeni taya konulmaktadır: “1978 yılında
Çeltek grevi, yirmi üç gün sürer ve üyeliğimizin gerçekleştiği konfe-
grev sırasında maden işçileri ile iş- derasyonumuz DİSK ile ilişkileri-
letmede hissesi bulunan Pancar mizi sınıf ve kitle sendikal ilkelere
Üreticileri Kooperatifi üyesi köy- dayalı bir yapıcılıkla sürdürmek-
lüler arasında sıkı bir dayanışma teyiz.”3 İşçilerin Sesi/Yeraltı Ma-
1 Yeraltı Maden-İş (1976), s. 30-32. den-İş ve TİB tarafından yayım-
2 Çetin Uygur ile 6 Mayıs 2006’da yapılan lanan -tarihsiz- broşür de Sınıf ve
görüşme: Murat Çakır (2006), “Toplumsal
Hareket Sendikacılığı”, Yayımlanmamış Yük- 3Yeraltı Maden-İş (1992), Yeraltı Maden-İş 3.
sek Lisans Tezi İstanbul: Marmara Üniversi- Genel Kurul Çalışma Raporu, Ankara: Yeraltı
Yeraltı Maden-İş Genel Başkanı Çetin Uygur. tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 131. Maden-İş Yayınları, s. 41.
Kitle Sendikası başlığını taşımak- Maden-İş’in köy komiteleri mode- O halde, işçilerle köylülerin birlik-
tadır. Aynı şekilde, 1978 sonlarında li, işçilerin ve köylülerin birbirleri- te mücadele etmesi kaçınılmaz-
Maden-İş’in Seydişehir’de örgüt- ne kopmaz bağlarla bağlı oldukları dır. Ortak çıkarları, amaçları var-
lediği “köy komiteleri” sınıf ve kit- inancına dayanmaktadır: dır. […] İşte, bu nedenle Maden-İş
le sendikacılığı pratiğinde ortaya “Maden- İş […] [i]şçi ve köylülerin köylere büyük önem verir. Köylü-
çıkmış bir yönelim olarak bu iki te- birliğine çok önem verir. Zira ülke- lerin örgütlenmesi, işçilerle daha
zin ortak yanlarını -benzerlikleri- mizde İşçilerin büyük çoğunluğu sıkı bağlar kurması için çalışır.”5
ni- ortaya koymaktadır. Maden-İş köylerden kopup gelmiştir. Hele Yeraltı Maden-İş’in mücadelesi,
çatısı altında verilen mücadelede Seydişehir’de bu tamamen böy- Türkiye sendika hareketi tarihin-
“yalnız Seydişehir Alüminyum Te- ledir. Yerli işçiler henüz topraktan de iz bırakmış, özgün ve etkileyici
sisleri’nde çalışan 7 bin işçiyi de- kopmamıştır. Her birinin köyde bir deneyimdir. Haliç ve Paşabah-
çiftçi çubuğu, az çok toprağı var- çe gibi işçi bölgelerinde yürütülen
ğil, Seydişehir’in çevresindeki 55-
dır. Tüm işçilerin babası, kardeşi, grevler gibi mücadeleyi semte ya-
60 köyün on binlerce köylüsünü
dayısı, amcası köyde çalışır. Ekip yan ama bununla da kalmayarak
de içine çekmiştir.”4 “Direniş Ko-
biçer. İşçi kardeşlerimiz onlara bu işçiler dışında da örgütlenmeye
miteleri”ni, ‘70’lerde DİSK çatı-
işlerde de yardım eder. Fabrikadan dayanan bir mücadele perspektifi
sı altında, maden sektöründe yü- sunmaktadır.
aldığı ücretten biraz para biriktire-
rütülen mücadeleleri hatırlatan, bilirse, bunu toprağa, traktöre ya- 5Maden-İş, Seydişehir Özel Sayısı, Son baskı
4 Maden-İş, Sayı 109, 1 Kasım 1978. tırır. Kısacası köyle sıkı bağı vardır. tarihi: 12 Ekim 1978.
bunun bazı yayın organlarıyla sabit olduğu ve protokolde Turizm-İş ile yaşanabilecek
görüldüğü, bu nedenle 20.9.1976 tarihinde problemlerin DİSK Yürütme Kurulu kara-
yürütme kurulu kararı ile Rıza Erdoğan’ın rıyla çözümlenmesine dair hükümler kon-
kendisine talimat yazıldığı, bu talimata rağ- masına karar verdi.264 İmzalanan protokol
men aynı olumsuz tutum ve davranışlarını ise 1 Haziran 1977’e onaylandı ve Yürüt-
ve uygulamalarını sürdürdüğü tespit edilme Kurulu Turizm-İş ile OLEYİS arasında-
diğinden DİSK Ana tüzüğünün 13. maddesi ki Dedeman Oteli yetki tartışması prob-
uyarınca kesin üyelikten çıkarılması için” leminin çözülmesi için Yürütme Kurulu
DİSK Onur Kuruluna sevk etti. 262
DİSK Onur adına Fehmi Işıklar’ın görevlendirilmesi-
Kurulu Rıza Erdoğan’ın 14 Ekim 1976’dan ne, Turizm-İş’in yetki itirazının geri alma-
itibaren kesin ihracına karar verdi. 263
Rıza sı ve OLEYİS ile Turizm-İş’in “aynı işyerin-
Erdoğan’ın ihracı 26 Ekim 1976’da toplanan de örgütlenme çatışmasına girmemek ve
Turizm-İş Olağanüstü Genel Kurulunda herhangi bir işyerinde örgütlenmeye daha
onayladı. Bu Genel Kurulda sendika Genel önce başlamış sendikaya diğerinin yar-
Başkanlığına Ömer Ülkü, Genel Başkan Ve- dımcı olması konusunda” OLEYİS ve Tu-
killiklerine Ceyhan Akkaş, Hasan Özen ve rizm-İş’e yazı yazılmasına karar verdi.265
Haydar Arslan, Genel Sekterliğine ise Şa-
DİSK Anatüzüğü gereği DİSK Yürütme Ku-
ban Ali Yaşaroğolu seçildi.
rulu 12 Ocak 1978’de OLEYİS ve Turizm-İş'in
OLEYİS’in DİSK’e üyelik başvurusu son- birleştirilmesi için Birleştirme Komisyo-
rasında DİSK Yürütme Kurulu OLEYİS ile nu kurulmasına ve Komisyon başkanlı-
DİSK arasında bir protokol imzalanmasına ğına Kemal Nebioğlu’nun, üyeliklerine ise
4 Ekim 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK
262 30 Mayıs 1977 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK
264
Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi. Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
263 DİSK Onur Kurulunun 14 Ekim 1976 tarihli ve 9 numara- 1 Haziran 1977 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK
265
lı kararı, DİSK Arşivi. Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
Turizm-İş üyeleri
bir mitingde,
DİSK Arşivi.
Tuncer Kocamanoğlu ile Celal Küçük’ün öngörülmüştü. Yönetmeliğe göre böl-

getirilmesine karar verdi. 266
ge temsilcisi adaylarının bölge temsilci-
liği yapacak nitelikte olması gerekiyor-
Birleştirme Komisyonun kararı doğrultu-
du. Bunun için temsilci adaylar DİSK genel
sunda Turizm-İş’in 9. Genel Kurulu 6 Mart
merkezinde yazılı bir sınavdan geçiyor ve
1978 tarihinde toplandı. Bu Genel Kurulda
aldıkları puana göre aday olup olamaya-
OLEYİS ile imzalanan birleştirme protoko-
caklarına Yürütme Kurulu karar veriyor-
lü okundu ve Turizm-İş’in OLEYİS’e katıl-
du. DİSK Anatüzüğüne göre bölge temsil-
ması karara bağlandı.
cileri DİSK Genel Kuruluna doğal delege
olarak katılmaktaydı.
Bölge Temsİlcİlİklerİ
DİSK Yürütme Kurulu 27 Şubat 1976’daki
Bölge Temsilcilikleri DİSK’in örgütlen- toplantısında DİSK Bölge Temsilciliklerinin
me çalışmaları ve faaliyetleri içinde çok merkezlerinin ve kapsadıkları illerin aşa-
önemli bir yere sahip oldu. DİSK Anatüzü- ğıdaki gibi olmasına karar verdi.
ğüne göre Yürütme Kurulu gerekli gördü-
İzmir: Denizli, Aydın, Uşak, Muğla, İzmir,
ğü yerlerde bölge temsilcilikleri kurma ve Manisa;
kaldırma yetkisine sahipti. Bölge temsil- Bursa: Bursa, Bilecik, Çanakkale,
ciliğinin kurulacağı bölgelerde DİSK üye- Balıkesir;
si sendikaların üç veya daha fazla örgütü İzmit: Kocaeli, Adapazarı, Bolu;
Adana: Adana, Mersin, Hatay, Gaziantep;
varsa bölge temsilcilerinin seçimle işbaşı-
Antalya: Antalya, Burdur, Isparta;
na gelmesi gerekiyordu. Bölge temsilcileri-
Ankara: Ankara, Yozgat, Kırşehir,
nin yetkilerinin, görevlerinin ve sorumlu- Konya, Çankırı, Çorum, Zonguldak,
luklarının bir yönetmelikle düzenlenmesi Kastamonu;
Eskişehir: Eskişehir, Kütahya, Afyon;
12 Ocak 1978 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK
266
Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi. Edirne: Edirne, Kırklareli, Tekirdağ;
Diyarbakır: Diyarbakır, Urfa, Mardin, 5. Genel Kurul sonrasında da devam et-

Bingöl, Elâzığ, Muş, Siirt, Bitlis, Van, Ma- miştir. DİSK yönetimi, DİSK yöneticilerinin
raş, Adıyaman, Malatya, Tunceli;
ve DİSK’i temsil edenlerin hem diğer ör-
Erzurum: Erzurum, Kars, Ağrı, Erzincan,
Gümüşhane; gütlerle ilişkilerini hem de görüş, açıklama
Kayseri: Kayseri, Sivas, Niğde, Nevşehir; ve alacakları tutum konusunda birçok ka-
Samsun: Samsun, Ordu, Giresun, Trab- rar almıştır. DİSK yönetiminin bu hassasi-
zon, Rize, Artvin, Sinop, Amasya, Tokat. yetinin bir boyutunun hukuksal nedenlere
Yürütme Kurulu ayrıca Adana, Ankara ve dayandığını söylemek mümkündür. DİSK’i
İzmir Bölge Temsilcilerinin profesyonel ol- yasal açıdan zor duruma sokacak açıkla-
malarına, mevcut İzmir, Kocaeli, Antalya, maların yapılmaması bu kaygının nedeni
Adana, Samsun ve Ankara Bölge Temsil- olarak okunabilir. Öte yandan kamuoyun-
ciliklerine ilaveten Kayseri, Bursa ve Eski- da DİSK’e ilişkin farklı bir kanaat oluşma-
şehir Bölge Temsilciliklerinin kurulmasına sını engelleme bir diğer neden olarak akla
karar verdi. 1977 sonunda 6 bölge temsil- gelmektedir. Ancak bu tutumun en önem-
ciği faal durumdadır. 1977 sonu itibarıy- li nedeninin DİSK’in kuruluşundan itibaren
la bölge temsilcilikleri ve bölge temsilci- sıkı sıkıya uyguladığı merkeziyetçi örgüt-

sel anlayış olduğunu söylemek mümkün-
leri şöyledir: 1) Ankara, 2) Adana, 3) İzmir,
dür. Bu yaklaşım sendikal politika ve tu-
4) Antalya, 5) Samsun ve 6) Bursa. Anka-
tumlarda ortak bir ses oluşmasına katkı
ra Bölge Temsilcisi Ali Kaya, Adana Bölge
yapsa da sendika içi demokrasiyi zedele-
Temsilcisi Bektaş Avşar, İzmir Bölge Tem-
yen ve yeni tartışmalara yol açan sonuçlar
silcisi Cemal Kıral, Antalya Bölge Temsilcisi
da doğurmaktaydı.
Recep Koç ve Samsun Bölge Temsilcisi Se-
bahattin Topuz bölge temsilcilik konsey- DİSK Yürütme Kurulu 10 Haziran 1975’te
lerinde yapılan seçimlerle göreve getiril- üye sendikaları ve şubelerini DİSK adına
di.267 Bursa Bölge Temsilciliğine ise Kasım bağlayıcı demeç vermemeleri konusunda
1976’da seçim yapılıncaya kadar Sıtkı Coş- uyaran bir karar aldı:
kun atandı. 268
DİSK’e bağlı bazı sendikaların böl-
ge temsilciliklerinin ya da şubelerinin,
DİSK sendikası ya da sendikaları diye
Sendİkal Dİsİplİn KararlarI DİSK adına ve DİSK’i bağlayıcı biçimde
ve Sendİka İçİ Demokrasİ demeçler verdikleri, bildiri yayınladık-
ları ve benzeri girişimlerde bulundukları
Sorunu görüldüğünden bütün DİSK üyesi sendi-
kaların genel merkezlerine bir yazı yazı-
Bilindiği gibi DİSK, kuruluşundan itibaren larak bu konuya dikkatlerinin çekilmesi
merkezî uyuma son derece önem vermiş, ve üye sendikaların bölge temsilcilikle-
ri ile şubelerine bir uyarı yazısı gönde-
politika ve açıklamaları ile uyumlu olma- rerek, bundan böyle DİSK adına, DİSK’i
yan ve çelişen açıklamaların ve eylemlerin bağlayıcı biçimde bildiri, demeç verme-
meleri, benzeri bağlayıcı girişimlerde
DİSK üyelerince yapılmaması konusunda
bulunmamalarını kesin olarak isteme-
son derece hassas davranmıştır. Bu tutum lerine oybirliği ile karar verildi.
267 6. Genel Kurul Çalışma Raporu, s.253.
Konu, DİSK Yönetim Kurulunun 14-15 Tem-
15 Kasım 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK
268
Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi. muz 1975 tarihli toplantısında da gündeme
BÖLGE TEMSİLCİLİĞİ SINAVI
Bölge Temsilciliklerine Verilen
Önem
Bölge temsilcilerinde aranan nite-
liklerine ve yetişmelerine verilen
önemi göstermesi açısından DİSK
Adana 2. Bölge Temsilciğine aday
olanlara sorulması kararlaştırı-
lan sorulara ve sınav sonuçlarına
ilişkin Yürütme Kurulu kararlarına
aşağıda yer veriyoruz:
Yürütme Kurulunun 30 Mayıs 1977
tarihli toplantısı:
Madde 3: 12 Haziran 1977 günü
yapılacak DİSK Adana 2. Böl- Bölge Temsilcilikleri hakkında karar.
ge Temsilciliği Konseyine süresi
içinde adaylık müracaatı olanla- 11. Toplu sözleşme yasal olarak ne tarihinde yapılması kararlaştırı-
rın DİSK Genel Merkezine çağrıla- gibi prosedürden geçer? lan DİSK Adana Bölge Temsilciliği
rak yazılı cevaplandırmak şekliyle 12. Toplu sözleşmede size göre Konseyi Bölge Temsilciliğine aday
aşağıdaki soruların sorulmasına temel hedefler nelerdir? Ve neler olmak için zamanında başvuran
karar verildi: olmalıdır? yedi adayın Bölge Temsilciliği Yö-
1. DİSK Yürütme Kurulu ve Genel 13. Toplu sözleşme mücadelele- netmeliği gereğince yapılan vasıf-
Başkan Vekilleri kimlerdir? rinde stratejik taktik ve politika larına ilişkin test sonunda sadece
ne olmalı? Bektaş Avşan’ın 210 puan üze-
2. DİSK’in yapısal niteliği nedir?
rinden 161 puan aldığı ve başarı-
3. Kitle örgütü ne demek? 14. Grev amaç mıdır? Değilse ne-
lı olduğu, diğerlerinin yeterli puan
4. Sınıf uzlaşmacılığı ne demek? dir? Veya grev niteliği açısından
tutturamadığını dikkate alarak tek
değişik mi?
5. Sınıfsal sendikacılık ne demek? adayla seçim yapılmasını doğru
15. Toplu sözleşme politikası ve
6. Kapitalist düzendeki sendika- bulmayarak seçimi erteledi.
grevler açısından DİSK Bölge
cılık görev ve amacı ile sosyalist Yürütme Kurulu bu durum üze-
Temsilcisinin görevi nedir?
düzendeki sendikacılık görev ve rine 19 Temmuz 1977 tarihli top-
amacı nedir? 16. Sendikal eğitimde amaç
lantısında bölge temsilcisi aday-
nedir?
7. DİSK’in temel hedefi ve doğrul- larının bölge temsilciliği yapacak
tusu nedir? 17. Eğitimin biçimsel türleri var nitelikte olması gerektiğini sap-
mı? Nelerdir? tayan ilgili Yönetmelik hükümleri
8. DİSK’in temel hedef doğrultu-
sundaki bugünkü acil görevi ve 18. Kitlesel eğitim nedir? uyarınca yapılan test sınavına ha-
bunun bir ilke olarak yerleşmiş 19. Yarı bilinçlenme ve tam bilinç- zırlık amacıyla konu ile ilgili semi-
söylenişi nedir? Neden? lenme nedir? ner programı düzenlenmesine ve
9. DİSK Bölge Temsilciliğinin ör- 20. Sınıfsal savaşımda en önem- seminerlere DİSK Bölge Temsilcili-
gütlenme konusunda görevini li unsurlar nelerdir? (Sonrasında ği’ne daha önce adaylığını koymuş
somut olarak özetleyiniz. zafer için gerekli koşullar) olanlar ile üye sendikaların gerekli
21. İyi bir DİSK Bölge Temsilcisinin görüp gönderecekleri kişilerin 20-
10. Sendika Şube Başkanı veya
nitelik ve biçimsel yapısı size göre 30 kişilik gruplar halinde progra-
Bölge Temsilcisi ile DİSK Bölge
ne ve nasıl olmalı? ma alınmasına karar verdi.
Temsilcisi arasında örgütlenme
Kaynak: DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu top-
görevi açısından bir farklılık var Yürütme Kurulu 1 Haziran 1977 ta- lantı kararları, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu
mı? Varsa nedir? Neden? rihli toplantısında 12 Haziran1977 Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
geldi ve DİSK Anatüzük hükümlerine ve örgütlerle yapacağı etkinlikleri de kapsı-

Yönetim Kurulu kararlarına dayanılarak, yordu. Yürütme Kurulu 3 Aralık 1975 tarihli
örgüt içi disiplin hakkında örgüte bir ge- toplantısında şu kararı oybirliğiyle aldı:
nelge yayımlanması için Yürütme Kurulu- Ülkemizde son günlerde cereyan et-
na görev ve yetki verilmesi kararlaştırıl- mekte olan olaylar nedeniyle bulundu-
ğumuz kritik dönem dikkate alınarak,
dı. Yönetim Kurulunun aynı toplantısında
yeni bir talimata kadar, DİSK ve DİSK’e
DİSK kurucusu ve Yürütme Kurulu üye- bağlı üye sendikalar olarak, DİSK dı-
si Kemal Nebioğlu hakkında “uyarı” kararı şındaki hiçbir örgütle, yürüyüş, miting
veya çeşitli nedenlerle yapılan kapalı
verildi. Kararda şöyle deniyordu:
salon toplantılarına katılma veya bu gibi
Gıda-İş Genel Başkanı Kemal Nebioğ- eylemleri destekleme biçiminde ilişki
lu’nun DİSK adına demeç vermeye yet- kurulmamasına ve bu konuda özellikle
kili olan Genel Başkan Kemal Türkler’in gerekli titizliğin gösterilmesine dair üye
Türk-İş’in İzmir’de yaptığı grevin iç yü- sendikalara talimat yazılmasına…
zünü açıklayan demecinin tam aksine
DİSK Yürütme Kurulu 1 Mayıs 1977 katlia-
bu grevi öven bir demeç vermiş olması
ve bu davranışının DİSK’e karşı güçlere mının ardından ve 5 Haziran 1977 seçimleri
ve kamuoyuna karşı DİSK’i küçük dü- öncesinde, 16 Mayıs 1977 tarihinde yaptığı
şürücü nitelikte olduğu ve ayrıca DİSK
toplantıda örgütsel dikkati artıyor ve üye
Anatüzüğünün 38. Maddesinde belirle-
nen ‘DİSK tüzel kişiliğine saygı göster- örgütleri uyarıyordu:
me’ ilkesine aykırı bulunması nedeniyle,
DİSK’in doğrudan doğruya düzenleme-
yönetim kurulu içinde aldığı bir kararla
diği ve doğrudan sorumluluğunu üst-
yazılı olarak uyarılmasına oyçokluğu ile
lenmediği, gerekli gördüğü önlemleri al-
karar verildi.
madığı kitlesel eylemlere ne DİSK’in ne
de DİSK’e bağlı üye sendikaların ve bu
Yönetim Kurulu toplantısının ardından
sendikaların birimlerinin DİSK karar
Yürütme Kurulu, 22 Ağustos 1975’te “işçi organlarının kararı olmadan katılma-
sınıfı hareketinin gelişen yeni boyutla- malarına ve tertip heyetlerinde görev
almamalarına,
rını göz önüne alarak, gerek sendikal iç
DİSK adına demeç verme, bildiri yayın-
disiplini korumak ve geliştirmek gerek-
lama, basın toplantısı yapma, DİSK Ana-
se işçi sınıfı bilincine ters akımların üye- tüzüğünde gösterilmiş kişi ve kurullara
lerimiz arasında etkinlik kazanmaması ait olduğundan, bu gibi konularda DİSK
üyesi sendikalarımız yöneticilerinin bu
için bir uyarı genelge çıkarılmasına ve bu
hususa titizlikle uymalarına
konuda basına bilgi verilmesine” oybirli-
ğiyle karar verdi. Bu kararda dikkat çeki- Bu tutum sendika içi demokrasi açısından
ci nokta “işçi sınıfı bilimine ters akımların tartışmalı sonuçlara yol açtı. Yürütme Ku-
rulu 23 Temmuz 1976 toplantısında, DİSK
üyelerimiz arasında etkinlik kazanma-
tarafından 10 Temmuz 1976’da düzenlenen
ması” vurgusudur. “Ters akımlar” ifa-
Bursa mitinginde bazı kuruluşların bildiri
desinin yorumu son derece geniş ve öz-
dağıtımı sırasında olayların çıkmasına se-
nel bir kavram olarak gözükmektedir.
bebiyet verdiği ve bu bildirilerin dağıtımına
Daha çok belirli siyasal grupları kastettiği
müsaade ettiği iddiası ile Maden-İş Bursa
anlaşılmaktadır.
Bölge Temsilcisi Selim Mahmutoğlu hak-
DİSK yönetiminin örgütsel disiplinle ilgi- kında soruşturma açılmasına karar verdi.
li kararları DİSK’e bağlı sendikaların diğer Mahmutoğlu bildiri dağıtımı meselesinin
Katılımın Uygun Bulunmadığı TÖB-DER Toplantısı

Yürütme Kurulu, 13 Haziran 1977
“Madde 2: TÖB-DER’in Demokratik Eğitim Kurultayı hakkındaki 2.4.1977 tarihli mektubuna cevaben eğitimle ilgi-
li bir Kurultay’a sorunla doğrudan ilgili olmayan ya da temsil niteliği belirsiz olan ve bu arada tarafımızdan demok-
ratik güç ve eylem birliği içinde kabul edilmeyen bazı örgütlerin de çağrılmış olması, kurultaya çağrılan örgütle-
re tanınan oy hakkına sahip delegelerin sayısının hangi ölçütler içinde saptandığının anlaşılamaması, eğitimle ilgili
sorunların ne gibi bir bağlayıcı niteliği olduğu belli olmayan bir oylamaya tabi tutulması isteği, komisyonların hangi
konularda kimler tarafından nasıl oluşacağının belirsiz olması, kurultayın çalışma programının kesin tarihinin, kaç
gün süreceğinin bildirilmemiş olmadığı gibi nedenlerden bu kurultayda sağlıklı bir sonuca ulaşılması tarafımızdan
mümkün görülmediği için demokratik eğitim kurultayına konfederasyonumuzun katılmasının uygun görülmedi-
ğinin bildirilmesine”
önceden bilindiğini, miting bitiminde mey- TİP’li Selim Mahmutoğlu’nun görevden

dana gelen olayların provokasyon olduğu- alınması sendika içi demokrasi açısından
nu ve kendisinin bunu önlemek için çaba tartışmalara yol açacak ve eleştirilecekti.
harcadığını vurgulamaktadır (Mahmutoğ-
DİSK Yönetimi’nin örgütsel disipline ilişkin
lu'nun miting tanıklığı önceki bölümlerde
almış olduğu tartışmalı kararlardan bir di-
yer almaktadır).
ğeri de Devrimci Toprak-İş Genel Başkan
Soruşturmanın ardından 15 Kasım 1976’da Yardımcısı Tuncay Çelen ile Yeni Haber-İş
toplanan Yürütme Kurulu ise “Maden-İş’in Genel Eğitim ve Teşkilatlandırma Sek-
Bursa 13. Bölge Temsilcisi Selim Mahmu- reteri Murat Kuseyri’nin DİSK üyeliğin-
toğlu’nun Bursa’da düzenlenen mitingde, den çıkarılmaları için Onur Kuruluna sevk
kendisine daha önceden talimat verildi- edilmeleridir.
ği halde, DİSK dışındaki diğer kuruluşla-
16 Mayıs 1977 tarihli toplantısında DİSK Yü-
rın bildiri dağıtmasına müsaade ettiği ve
rütme Kurulu, 11 Nisan 1977 tarihinde hak-
Bursa’daki çalışmaları ile gerek üye sen-
larında soruşturma açılmasına karar ve-
dikamız Maden-İş’in bütünlüğüne gerekse
rilen Devrimci Toprak-İş ve Yeni Haber-İş
o yörede örgütlü bulunan ve örgütlenecek
yöneticilerinin ihraç talebiyle Onur Kuru-
sendikalarımızın bütünlüğüne ve gelişip
luna sevkine şu gerekçelerle karar verdi:269
güçlenmelerine zarar verdiği yapılan tah-
kikat neticesinde anlaşıldığından ilgilinin Üye sendikalarımızdan yeni Haber-İş
sendikasının Eğitim ve Teşkilatlandırma
bölge temsilciliğinden alınması için Ma-
Sekreteri Murat Kuseyri’nin ve Devrim-
den-İş’e talimat verilmesine” karar verdi. ci Toprak-İş sendikasının Genel Başkan
Aynı kararda Şubat 1976’da kurulması ka- Vekili Tuncay Çelen’in DİSK tarafın-
dan desteklenmemiş DİSK üyesi işçile-
rarlaştırılan ve Bursa, Bilecik, Çanakkale rin katılmaları istenmemiş, üstelik işçi
ve Balıkesir illerini kapsayan, Bursa DİSK sınıfına DİSK ilkelerine ve DİSK’in ka-
Bölge Temsilciliğine ilk bölge temsilcili- rarlarına aykırı sloganların atıldığı ve
konuşmalar yapıldığı DİSK’in genel ilke-
ği seçiminin yapılmasına kadar Sıtkı Coş- leri dışında 15 Ocak 1977 günü Ankara’da
kun’un 15 Kasım 1976 tarihinden itibaren
16 Mayıs 1977 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK
269
vekaleten atanmasına karar veriliyordu. Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
Siyasal Tandoğan mey- Söz konusu mitingler işkence ve siya-

cinayetleri
danında düzen- sal cinayetleri kınamak amacıyla 15 Ocak
kınama
mitingi, lenen ‘Faşist Te-
Cumhuriyet, rörü İşkenceleri 1977’de Ankara ve İzmir’de yapılmıştı. An-
16 Ocak 1977. ve Siyasi Cina- kara’daki miting, Devrimci Toprak-İş ile
yetleri Protesto’ bazı demokratik kuruluşlar ve öğrenci
mitingi ile ilgi-
li olarak miting derneklerinin katılımı ile düzenlenmişti.
tertip komite- Mitingde MC’nin tutumu kınanmış ve po-
sinde görev al- lisin halka ve öğrencilere işkence yaptığını
makla ve miting
belirten konuşmalar yapılmıştı.270
tertip komite-
sinin yayınla-
dığı çağrı bil-
dirisinin altını Malİ Durum
imzalamakla ve
DİSK’in 11 Hazi-
ran 1975 gün ve
1975’te toplanan 5. Genel Kurulda kabul
975/432 sayılı edilen DİSK Anatüzüğüne göre DİSK’in ge-
yazısında belir- lirleri “a) Üye sendikalardan alınan aidat
tilen “DİSK adı-
gelirleri, b) Üye sendikaların işçi üyelerin-
na DİSK’i bağ-
layıcı demeç den alınan aidat gelirleri, c) Eğitim gelir-
vermek, bildiri leri, d) Yasalara göre sağlanacak gelirler,
yayınlamak ve
e) Bağışlar, f) Mamelek [mal varlığı] gelir-
benzeri girişim-
lerde bulunmak, leri, g) Üyesi bulunduğu örgütlerle, ulus-
DİSK Anatüzü- lararası öteki örgütlerden alacağı yar-
ğünde gösteril-
dımlar” olmak üzere çeşitli kalemlerden
miş olan kişi ve
kurulların yet- oluşuyordu.271
kisinde olduğundan” üye sendikaların
bölge temsilciliklerinin, şube başkan- Anatüzüğe göre DİSK üyesi sendikalar ayda
lıklarının ve benzeri organ ve kade- 100 TL, yılda bin 200 TL aidat ödemekle yü-
melerinin kesin olarak bu girişimler- kümlüydüler. Bu ödemenin Ocak ayında
de bulunmamaları gerektiği kararına
ve DİSK’in 10.3.1976 gün ve 976/347 sa- peşin yapılması öngörülse de DİSK Yürütme
yılı yazısında belirtilen, ‘DİSK’in doğru- Kurulu kararıyla aidatların taksitle ödene-
dan düzenlemediği ve doğrudan sorum- bileceği belirtiliyordu. Nitekim DİSK Yürüt-
luluğunu yüklenmediği, gerek duyduğu
önlemleri almadığı kitlesel eylemlere
me Kurulu toplantı kararlarında üye sen-
ve DİSK’in ve de DİSK’e bağlı üye sen- dikaların aidat ödeme sıkıntılarını taksitle
dikaların ve bu sendikalarımızın alt bi- ödeme yöntemine başvurduğu görülmek-
rimlerinin katılmaması’ kararına uyma-
tedir. Aidatlarını ödemeyen sendikalar için
mış olduğu ve yine bu davranışı ile DİSK
Anatüzüğünün 4’üncü maddesinde be- ise DİSK’in sendikanın örgütlü olduğu işyer-
lirtildiği üzere, ‘Türk işçi hareketinin bir- lerinden aldığı aidattan kestirebileceği ve
lik ve beraberliğini sağlamak görevinde
sendikalar hakkında disiplin uygulamaları
DİSK’e karşı çıkmış olduğu sabit bulun-
duğundan DİSK Anatüzüğünün 13.mad- yapılabileceği gibi kesin hükümler vardı.
desi uyarınca kesin üyelikten çıkarıl- 270 Cumhuriyet, 16 Ocak 1977.
ması için Murat Kuseyri’nin ve Tuncay DİSK (1975), Ana Tüzüğü, İstanbul: Ünal Matbaası, DİSK Ya-
271
Çelen’in DİSK onur kuruluna sevkine yınları No.18.

DİSK’in ikinci önemli aidat gelir kaynağı

ise sendikaların işçi üyeleri tarafından ya-
pılacak ödemeydi. Anatüzük’te DİSK üye-
si sendikaların örgütlü olduğu işyerlerinde
çalışan işçilerin (DİSK üyesi işçiler) DİSK’e
ayda 150 kuruş aidat ödeyecekleri belir-
tiliyordu. İşçilerden alınan aidatlar işçiler-
den direkt kesilebileceği gibi sendika tara-
fından da karşılanabilirdi.
DİSK 6. Genel Kuruluna sunulan Hesap Ra-

poru’na göre DİSK’in 1975-977 döneminde-
ki gelirleri toplamı 16 milyon 244 bin TL’dir.
1975-1977 döneminde DİSK’in gelirlerinin
yüzde 88’den fazlasını sendikalardan gelen
aidatların ve dayanışma ödemelerinin (14
milyon 305 bin TL) oluşturduğu görülmek-
tedir. Sendikalardan gelen aidat ödemele-
rinin toplamı 12 milyon 531 bin TL’dir.
DİSK’in gelirlerinin yüzde 77’si sendika

gelirlerinden oluşurken yüzde 10’u sen-
dikalardan gelen dayanışma geliridir. Bu
dönemde toplam gelirlerin yüzde 11’i düze-
yinde (1 milyon 774 bin TL) dayanışma geliri
üye sendikalardan gelmiştir. DİSK’in gelir-
ler kalemleri içerisinde en büyük pay sen-
dika aidatları iken ikinci büyük pay sendi- gelirlerinin yüzde 98’inin kendi kaynakla-
6. Genel Kurul Hesap
rından sağlandığı yüzde 2 civarında bağış Raporu, Tarih Vakfı
kalardan alınan dayanışma gelirleri oldu. Sendikalar Arşivi.
ve diğer gelirler olduğu görülmektedir.
Ancak bu dayanışma gelirlerinin Ekim
1976’da toplanan Olağanüstü Genel Kurul- Bu dönemde sendikalar arasında DİSK’e
da oluşturulan Dayanışma Fonu gelirlerin- en fazla aidat ödeyen sendika Maden-İş
den ayrı olduğunu vurgulamak gerekir. oldu. Maden-İş 1975 ve 1977 arası dönem-
de DİSK’e toplamda 4 milyon 803 bin 630
DİSK gelirleri içinde DİSK’in Sesi gazetesin-
TL ödeyerek tüm sendika aidat gelirlerinin
den elde edilen gelir yüzde 5, DİSK dergi-
yüzde 38,1’ini oluşturdu. Maden-İş aidat-
sinden elde edilen gelir yüzde 1,3 ve eğitim
larının tüm DİSK gelirleri içindeki payı ise
ve seminer gelirleri yüzde 1,5 paya sahip-
yüzde 29,6’dır.
ti. DİSK yayınlarının satışından elde edilen
gelirlerin yüksekliği dikkat çekicidir. Bu Bu dönemde sendika aidat gelirlerinin
satış gelirlerinin önemli bir kısmı üye sen- ikinci büyük dilimini Genel-İş oluştur-
dikalardan gelmektedir. Böylece DİSK’in du. Genel-İş’in DİSK’e Haziran 1976’da üye
573 TL arasında oldu. 7 sendikanın dışında

kalan sendikalar ile ayrılan sendikaların
aidat ödemeleri ise DİSK sendika gelirleri-
nin yüzde 21’ini (2 milyon 694 bin 814 TL)
oluşturdu.
DİSK 5. Genel Kurul sonrası Anatüzük’te

yapılan önemli bir değişiklik Eylül 1976’da
yapılan DGM direnişi sonrası 24 Ekim 1976
tarihinde olağanüstü toplanan DİSK Ge-
nel Kurulunda Dayanışma Fonu kurulma-
sı oldu. Fonun kurulmasındaki amaç ör-
gütlenme, grev ve lokavt gibi durumlarda
sendikalara ve işten atılan işçilere destek
olmaktı.272
Grafik 1: DİSK Aidat

olması nedeniyle aidat gelirleri bu dönem- Bu dönemde DİSK’in dayanışma geliri 8
Gelirleri Dağılımı de üye sayısına göre düşük gözükmekte- milyon 612 bin 953 TL oldu. Sendikalara ve
Not: DİSK aidat
gelirleri içindeki
dir. 1975 ve 1977 arası dönemde Genel-İş üyelere yapılan ödeme ise 12 milyon 773
payı yüzde 5’ten tarafından DİSK’e ödenen aidatlar 1 milyon bin 925 TL olarak gerçekleşti. Aradaki 4
daha küçük olan
sendikalar ile 580 bin 205 TL’ydi ve sendika gelirlerinin milyon 160 bin 972 TL’lik fark ise üye sen-
ayrılan sendikalar
diğer olarak yüzde 12,6’sını oluşturuyordu. Genel-İş ai- dikalara borçlanarak ve diğer gelir kalem-
belirtilmiştir. datlarının tüm DİSK gelirleri içindeki payı lerinden fona aktarım yapılarak sağlandı.
*TPKSİS: Türkiye
Petrol ve Kimya ise yüzde 9,7’ydi. 6. Genel Kurula sunulan Hesap Raporu’n-
Sanayi İşçileri da Dayanışma Fonu hesabından “istenilen
Sendikası
Maden-İş ve Genel-İş’in dışındaki diğer
randımanın alınmadığı” belirtildi.273
sendikaların aidat gelirleri oranları Bank-
272Dayanışma Fonu’na ilişkin ayrıntılı bilgi bu kitabın “Za-
Sen yüzde 8 ve Petkim-İş, Gıda-İş, Las- manın Akışının Hızlandığı Yıllar” bölümünde (1. Bölüm) yer
almaktadır.
tik-İş ile Tekstil yüzde 5’tir. Bu sendikala- 273 DİSK VI. Genel Kurula Sunulan Hesap Raporu, Tarih Vak-
rın aidat ödemeleri 579 bin 458 ile 964 bin fı Arşivi.
Tablo 4: DİSK Gelirlerinin Dağılımı (1975-1977)
DİSK Aidat Geliri İçindeki DİSK Gelirleri İçindeki Payı

Sendika Gelir (TL)
Payı (Yüzde) (Yüzde)
Aidat Gelirleri
ASİS 61.894,70 0,5 0,4
Aster-İş 47.662,00 0,4 0,3
Banksen 964.572,92 7,7 5,9
Bar-Der-İş 40.959,00 0,3 0,3
Basın-İş 216.814,50 1,7 1,3
Baysen 172.115,00 1,4 1,1
Dev Maden-Sen 258.696,00 2,1 1,6
Devrimci Toprak-İş 88.646,25 0,7 0,5
Genel-İş 1.580.205,00 12,6 9,7
Ges-İş 40.820,35 0,3 0,3
Gıda-İş 579.457,66 4,6 3,6
Has-İş 74.722,75 0,6 0,5
Hürcam-İş 220.871,65 1,8 1,4
Keramik-İş 147.653,25 1,2 0,9
Lastik-İş 581.714,99 4,6 3,6
Maden-İş 4.803.629,83 38,3 29,6
Nakliyat-İş 5.418,00 0,0 0,0
Tek-Ges-İş 280.795,11 2,2 1,7
Teknik-İş 180.012,00 1,4 1,1
Tekstil 642.213,55 5,1 4,0
TİS 116.400,00 0,9 0,7
Turizm-İş 271.701,13 2,2 1,7
OLEYİS 68.863,00 0,5 0,4
Tümka-İş 21.758,00 0,2 0,1
TPKSİS (Petkim-İş) 684.405,72 5,5 4,2
Yeni Haber-İş 139.025,25 1,1 0,9
Sosyal-İş 214.887,77 1,7 1,3
Ayrılan Sendikalar 25.098,00 0,2 0,2
Sendika Aidatları Toplam 12.531.013,38 77,1
Diğer Gelirler
Eğitim ve seminer 248.010,00 1,5
Bağışlar 209.073,85 1,3
Uluslararası örgütler 969,50 0,01
DİSK dergisi 209.289,61 1,3
DİSK’in Sesi 768.680,00 4,7
Diğer sair gelirler 146.869,51 0,9
Sendikalardan (Dayanışma) 1.773.739,50 10,9
Kongre devri 356.739,00 2,2
Diğer gelirler toplamı 3.713.371,00 22,9
Toplam gelir 16.244.384,35 100
Kaynak: DİSK 6. Genel Kuruluna sunulan Hesap Raporu, Tarih Vakfı Sendikalar Arşivi
DİSK ve Sİyaset (1975-1977)

Azİz Çelİk
DİSK’in 5. Genel Kurul sonrası dönemi sendika ve siyaset ilişkileri açısından

oldukça yoğun ve hareketli geçmiştir. DİSK’in 5. Genel Kurul sonrası dönemi
(Mayıs 1975 ile Aralık 1977) neredeyse tümüyle Milliyetçi Cephe (MC) Hükü-
metleri dönemine denk gelmiştir. DİSK’in bu dönemi adeta bir MC’ye karşı
mücadele dönemidir. DİSK, MC’nin demokratik yollardan iktidardan uzak-
laştırılması ve ilerici-demokratik bir hükümet kurulması için açık bir mü-
cadele yürütmüştür. Bu mücadele bir yandan demokratik eylemler bir yan-
dan da seçimlerde CHP’nin desteklenmesi şeklinde yürütülmüştür.
DİSK’in bu çalışma dönemine 12 Ekim 1975 ara seçimleri ve 5 Haziran

1977 genel seçimleri denk gelmiştir. DİSK bu seçimlerde 1973 seçimlerin-
de olduğu gibi CHP’ye oy verilmesi yönünde açık çağrı yapmış, seçimler-
de CHP’yi desteklemiştir. 12 Ekim 1973 seçimlerinde zayıflayan MC ortağı
partiler, 5 Haziran 1977 seçimlerinde yenilgiye uğramıştır. 1977 seçimle-
rinden CHP yüzde 41 oy ve 213 milletvekili ile birinci parti çıkmıştır. An-
cak CHP, hükümeti kuracak çoğunluğa ulaşamayınca 21 Temmuz 1977 ta-
rihinde 2. MC (Beşinci Demirel Hükümeti) kurulmuş ancak 2. MC’nin ömrü
uzun olmamış, 5 Ocak 1978’de görevini tamamlamıştır.
DİSK’te Sİyasİ Gerİlİmler

1975-1977 dönemi DİSK’in iç siyasi dengeleri açısından da oldukça ha-
reketli ve gerilimli geçti. Kurumsal bir tarih çalışması olan bu kitap açı-
sından bu gelişmelerin arka planını ele almak ve ayrıntılarını tartışmak
çok olanaklı değildir. Bu kitabın böyle bir amacı da yoktur. Bu tartışma-
nın farklı çalışmalarda yapılması yararlı olacaktır. Nitekim bu yönde çe-
şitli çalışmalar da söz konusudur. Ancak ana hatlarıyla bu dönemin te-
mel gerilim noktalarının altını çizmek istiyoruz. Bunlardan en önemlisi 12
Mart döneminde yaşanan kırılmadır. 12 Mart öncesi DİSK’lilerin kurduğu
ve desteklediği bir siyasi parti varken, 12 gelen ve bir bölümü işçi ve sendika hareke-
Mart’ta TİP kapatılmış ve sola dönük ağır ti içinde bağları olan genç bir kadro TKP’de
baskılar uygulanmıştır. 12 Mart’tan çıkış- etkinlik kazandı. 1974 sonrası TKP, yasal ol-
ta artık TİP yoktur. DİSK yönetiminin eği- masa da fiilen Türkiye’nin siyasi gerçekle-
limi CHP’yi desteklemek yönündedir. Öte rinden biri haline geldi. DİSK’in 5. Genel Ku-
yandan 1974 ve 1975 sonrası DİSK’e katı- rulu ile 6. Genel Kurulu arasında TKP’nin
lan sendikaların yönetimleri büyük ölçü- DİSK’te önemli bir etkinliğinin olduğu, DİSK
de CHP eğilimlidir. Bu gelişme de DİSK’in politikalarını ve DİSK içi örgütsel gelişmeleri
CHP’yi desteklemesini kolaylaştırmış- etkilediği, müdahil olduğu emek tarihi lite-
tır. Ancak CHP’nin TİP’ten önemli bir far- ratüründe ortak kabul gören bir yaklaşım-
kı vardır. TİP, DİSK’li sendikacıların ken- dır.274 Bu etkinin niteliği konusunda farklı
di kurdukları partidir. CHP açısından ise analizler olmakla birlikte DİSK’in 1975-1980
böyle bir tarihi ve ideolojik bağ yoktur. döneminin sendika-siyaset ilişkisi açısın-
CHP’ye destek büyük ölçüde politik gerek- dan incelenmesinde TKP etkisi CHP gibi he-
çelere dayanmaktadır. saba katılması gereken bir gerçekliktir.
12 Mart sonrası solun yeniden toparlanma- 5. Genel Kurulda yönetimin oluşmasında

sı sürecinde çeşitli sosyalist partiler ve dev- CHP'li delegeler ile TKP'lilerin etkilediği de-
rimci örgütlenmeler etkinliğini artırmaya legeler arasında bir ittifak oluştuğu ve yö-
başlamıştır. Bu siyasal oluşumların DİSK’i netimin büyük ölçüde bu eksende şekillen-
etkilemesi son derece beklenir bir durum- diği bilinmektedir.275 Bu durum uzun süre bu
dur. DİSK yönetiminin 12 Mart sonrası ku- ittifakta yer al(a)mayan diğer sol, sosyalist
rulan sosyalist partilere mesafeli olduğunu, ve devrimci parti ve gruplar ile DİSK Yöne-
bunları desteklemediğini ve katılmadığını timi arasında gerilime, tartışmalara ve derin
önceki bölümlerde anlatmıştık. 1970’lerin görüş ayrılıklarına yol açmıştır. Bu gerilim
ortalarında kurulan TSİP, yeniden kurulan ve görüş ayrılıkları ise daha sonra TKP’ye
TİP, Vatan Partisi ve Sosyalist Devrim Par- yakın sendikacılar ile diğerleri arasında baş
tisi ile DİSK yönetimi arasında 5. Genel Ku- göstermiştir. Dönemin yükselen siyasi ge-
rul sırasında ve sonrasında gerilim devam rilimi ve soldaki rekabetçi yaklaşımların da
etmiştir. 5. Genel Kurulda bu partilere yakın etkisiyle bu görüş ayrılıkları ve tartışmalar
olan sendikacılardan Kemal Nebioğlu dışın- DİSK’i olumsuz etkilemeye başlamış hatta
da hiç kimse yönetime seçilememiştir. çeşitli tasfiyeci uygulamalara yol açmıştır.
Bu dönemde DİSK, hızlı bir yükselişe geçer-
12 Mart’tan çıkış sürecinde yaşanan bir baş-
ken ve ciddi bir dinamizm kazanırken aynı
ka gelişme DİSK’i yakından etkileyecektir.
zamanda ciddi iç gerilimlere ve tartışma-
1951-1952 tevkifatları sonrasında zayıflayan
malara da boğulmuştur. Dönemin değer-
ve çözülen TKP, uzun yıllar ülke içinde et-
lendirmesini yaparken bir yandan DİSK’in
kinlik gösterememişti. Yasal olarak faaliyet
ivme kazandığını ve güç kazandığını ama
göstermesi mümkün olmayan TKP’nin fii-
öbür yandan ciddi sendika içi demokrasi
li bir gücü de söz konusu değildi. TKP 1973-
274Koç (2008), Algül (2015), Şafak (2013), Çelik (2019), Akalın
1974 sonrasında bir yeniden toparlanma sü- (1995).
recine girdi. 1960’ların TİP çalışmasından 275 Koç (2008), Algül (2015), Şafak (2013).
sorunlarının ortaya çıktığını unutmamak kurmayı amaçlayan dönüşümleri ön

plana sürüyor.
gerekir.
Bu ilerici, halktan yana hükümetin acil
görevlerinin başında temel bazı sos-
12 Ekİm 1975 Seçİmlerİ: yal-ekonomik ve politik dönüşümlerin
gerçekleşmesi vardır.
CHP’ye Destek İşte bu nedenlerle halkımızı ve üyeleri-
mizi yaklaşan 12 Ekim Ara Seçimlerin-
DİSK Yönetim Kurulu, içinde bulunulan du- de MC iktidarına ve onu oluşturan par-
tilere oy vermemeye çağırıyoruz. Bugün
rumu değerlendirerek yaptığı açıklamay- ülkemizde iktidara en güçlü aday du-
la başta DİSK üyeleri olmak üzere, tüm rumunda bulunan tek ilerici ve demok-
emekçileri 12 Ekim 1975 ara seçimlerin- rasiden yana örgüt CHP’dir. Bu neden-
le DISK, halkımızı ve üyelerini CHP’ye oy
de CHP’ye oy vermeye çağırmıştır. DİSK’in vermeye çağırır. DİSK, CHP’ye oy ver-
CHP’yi destekleme gerekçelerinin de yer meyi gerek yukarıda sıraladığımız acil,
sosyal, ekonomik ve politik dönüşüm-
aldığı Yönetim Kurulu kararı şöyledir:276
lerin gerçekleşmesinin gerekse giderek
12 Mart 1971’deki faşist dönem ile yur- ileri demokratik bir düzen kurulmasının
dumuzda açık baskı ve terör uygulama- ön şartı sayar.
ları başlamış, işbirlikçi sermaye bir açık TÜRKİYE İŞCİ SINIFININ BAĞIMSIZ
faşizm uygulamasına girişmiştir. Başta ULUSAL DEMOKRATİK SINIF VE KİT-
işçi sınıfı olmak üzere, bütün demokra- LE SENDİKAL ÖRGÜTÜ OLAN TÜRKİYE
tik güçlerin mücadelesi ve ortak daya- DEVRİMCİ İŞÇİ SENDIKALARI KONFE-
nışmaları sonucu bu oyun sökmemiştir. DERASYONU (DİSK) YÖNETİM KURULU
14 Ekim 1973’te tekelci -işbirlikçi serma- YUKARIDA AÇIKLANAN NEDENLERDEN
ye ve onun siyasal partileri halktan bir DOLAYI AŞAĞIDAKİ HUSUSLARI OYBİR-
şamar yemişlerdir. Açık faşizm dene- LİĞİ İLE KARARLAŞTIRMIŞTIR.
mesi başarılı olmayınca, yeni bir dene-
meye girişilmiştir. Bu yeni deneme stra- 1. Sendika seçme özgürlüğü (Referan-
tejisi şu olmuştur: dum) hakkının yasalaşması, dayanışma
grevi, genel grev için;
İşbirlikçi sermayenin egemenliğini ko-
ruyup güçlendirmede burjuva demok- 2. Lokavtın yasadan çıkarılması için;
rasisi ve açık terör rejimi unsurların, 3. Tüm çalışanlara toplu sözleşme, grev
bağdaştıracak, uzlaştıracak yeni bir fa- ve sendikalaşma hakkı tanınması için;
şist yapı yaratmak. Durum böylesine
belirgin bir biçim alınca tekelci-işbir- 4. Amerikan Üslerine gerçekten el ko-
likçi sermayenin bu faşizan gidişini dur- nulması, ikili anlaşmaların kaldırılma-
durmak ve geriletmek en acil görev- sı ve ülkemizin onurlu, tam bağımsız bir
lerimizden biri olmaktadır. Bu ise MC dış politikaya kavuşturulması için;
iktidarını ve partilerini demokratik yön- 5. Uluslararası tekellerin, toprak ağala-
temlerle alaşağı etmekle, oy verme- rının, aracı ve tefecilerin egemenliğini
mek ve bir daha iş başına getirmemek- kırmak için;
le mümkündür.
6. Faşizan tırmanışın durdurulması ve
Toplumsal mücadelenin gelişmesi, ge- geriletilmesi için;
niş emekçi kitlelerin mücadelesi, Tür-
kiye’de halk düşmanı MC iktidarını de- 7. Demokratik hak ve özgürlüklerin iş-
ğiştirmeyi, sınıfının, köylünün ve orta lerliğe kavuşturulması ve genişletilme-
tabakaların da katılması ile, demok- si, yani demokrasinin bütün kurum ve
ratik ve emekten yana dönüşümle- kurallarıyla hayata geçirilmesi için;
ri gerçekleştirecek halkçı bir hükümet 8. Türk Ceza Kanunu’ndaki faşist 141,
2 Ekim 1975 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, DİSK
276 142 ve 146. maddeleri ile Devlet Gü-
Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi. venlik Mahkemelerinin kaldırılması ve
5 Hazİran 1977 Genel

Seçİmlerİ: CHP’ye
Gerekçelİ Destek
DİSK, 5 Haziran 1977 seçimlerinden tam 3,5
ay önce tavrını belirledi. 21-22 Şubat 1977
tarihinde ortak bir toplantı yapan Yöne-
tim Kurulu ile Başkanlar Konseyi bu konu-
da ilke kararı aldı. CHP’yi desteklemeye dö-
nük karar, Yönetim Kurulu defterinde şöyle
yer aldı:277
Önümüzdeki genel seçimlerde, 5. DİSK
Genel Kurulunda alınan kararlar doğrul-
tusunda, CHP’nin desteklenmesine oy
birliği ile,
Genel seçimlerde CHP’nin desteklen-
mesi kararının nedenlerinin gerekçe-
li bir rapor halinde hazırlamak açıklan-
masına (oyçokluğu ile-1 karşı oy),
Genel seçimlerle ilgili çalışmaların aşa-
ğıya doğru tabana indirilmesi ve oluş-
turulması için, DİSK olarak, genel tem-
silciler meclisinin, üye sendikaların
Yürütme ve Yönetim Kurulu kadrola-
rının veya bölge temsilciler meclisinin
veya bölge temsilcilik kurulları gibi ka-
demelerin veya bunların gerekli görü-
lenlerinin toplantıya çağrılması konu-
düşünce özgürlüğünün getirilmesi için; sunda yürütme kuruluna görev ve yetki
“Seçimlerde
verilmesine oybirliği ile,
CHP’ye oy 9. Demokrasi, barış, bağımsızlık ve top-
vereceğiz”, Genel seçimlerde, ilerici ve demokra-
DİSK dergisi,
lumsal ilerleme mücadelemizde yeni
Sayı 34, kazanımlar için; tik kuruluşlarla, CHP’nin desteklenme-
Nisan 1977. si kararı ile ilgili olarak ilişki kurulması
10. Halkın büyük çoğunluğunun yara- ve işbirliği yapılması, (oybirliği)
rını, ülkemizin ulusal çıkarlarını ger-
çekten savunan geniş halk tabakaları- Sol siyasal partilerin genel seçimle-
nın temsilcilerinden kurulacak ilerici bir re katılmamaları ve bir bütün olarak
hükümetin işbaşına gelmesi için; CHP’yi desteklemeleri için, gerekçele-
ri de anlatılmak üzere, bu partilerle ge-
İşçi, köylü, memur, esnaf ve tüm alın te- rektiğinde gerekli ilişkilerin kurulması-
riyle geçinen halkımızı, bugün yurdu- na, (oybirliği)
muzda iktidara en güçlü aday durumun-
da bulunan tek ilerici ve demokrasiden Can güvenliğinin halkımız için en önem-
yana siyasi örgüt CHP’ye oy vermeye li sorun haline geldiği gerçeği karşısın-
çağrıda bulunulmasına oybirliği ile kada, yetkili ve görevlilerle sandık ve can
rar verildi. güvenliğinin anayasa ve yasalarca alın-
madığı taktirde, anayasa ve yasalara
12 Ekim seçimleri MC’yi oluşturan partile-
21 Şubat 1977 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, DİSK
277
rin gerilemesiyle sonuçlandı. Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
DİSK’İN 1977 GENEL SEÇİMLERİNDE CHP’Yİ
DESTEKLEME KARARININ NEDENLERİ VE GEREKÇESİ
21 Şubat 1977 tarihli ortak toplan- lelerle birlikte siyasal iktidar olma- lerini elde etmek ve korumak için,
tılarında DİSK Genel Yönetim Ku- larıyla, yani siyasal iktidar savaşımı demokratik hak ve özgürlükleri
rulu ile Başkanlar Konseyi DİSK’in vermeleriyle olanaklıdır. Bazı aşa- korumak ve genişletmek zorun-
1977 Genel Seçimlerinde CHP’nin maların yapılmasını gerektiren bu dadır. Faşist bir düzenin yerleşmesi
desteklenmesini ve bu kararın ne- uzun yol üzerinde atılan her adım halinde emekçilerin satın alma gücü
denlerini ve gerekçesini bir raporla özünde siyasal bir anlam taşır. Ör- daha da düşerken, sömürü iyice
kamuoyuna duyurmayı kararlaş- neğin, ülkemizde büyük sermaye azgınlaşacak, buna karşılık örneğin
tırdı. Bu karar gereğince hazırlanan sahipleri siyasal iktidarları aracılı- işçilerin ücret artışı için girişecek-
raporla kamuoyuna duyurmayı ğıyla emekçilerin ücret artışı, daha leri en küçük grevler bile “ulusal
kararlaştırdı. Bu karar gereğince kısa çalışma süresi, kıdem tazmi- güvenlik” yutturmacasıyla ya-
hazırlanan raporu DİSK üyeleri ile natı artışı gibi en önemli ekonomik saklanacaktır. Geçen sıkıyönetim
kamuoyunun bilgilerine sunuyoruz. istemlerini geriletmek üzere yeni dönemlerinde bu gerçek çok duru
DİSK’in 1977 Genel Seçimlerine iliş- yeni yasalar çıkartmak istiyorlar. bir şekilde yaşanmıştır. Demokrasi
kin kararı Konfederasyonumuzun Ayrıca emekçiler yararına kaza- savaşımı özünde siyasal savaşım-
ısrarla izlediği demokratik sınıf ve nılmış bazı yasaları değiştirmek dır. Ve demokrasinin en başta olan
kitle sendikacılığı ile demokrasi ve istiyorlar. Ya da Devlet Güvenlik savunucusu, tekelci sermayenin
toplumsal ilerleme için verdiği sa- Mahkemeleri gibi yasa tasarıları baş düşmanı olan bilimsel işçi ha-
vaşımın günümüz koşullarındaki en hazırlayarak ilerici işçi ve halk hare- reketidir. DİSK bu anlayış içinde,
doğal bir gereğidir. ketini ezmek için faşist girişimlerde örneğin Eylül 1975 tarihinde de-
bulunuyorlar. Bu arada, iktidarda mokratik hak ve özgürlükler için
DİSK’in en birinci görevi içinde ya-
olmanın sağladığı güçle emekçiler mücadele mitinglerini yapmış, yine
şadığımız kapitalist toplumda ser-
üzerinde sömürüyü şiddetlendi- aynı nedenden dolayı DGM’Iere
maye sınıfının gittikçe arttırmaya
rerek ve kârlarını arttırmak üzere karşı çıkmıştır. DİSK’in sürdürdüğü
çalıştığı sömürüyü sınırlamak, böy-
devlet olanaklarını yağmalıyorlar. daha ileri ekonomik, toplumsal ve
lece işçi sınıfının daha ileri ekonomik
Siyasal iktidarın büyük sermaye demokratik haklar savaşımı, her
ve toplumsal haklara kavuşmasını
adına sürdürdüğü siyaset birbirine zaman, MC’nin demokratik yoldan
sağlamaktır. Ancak, ekonomik sa-
bağlı iki amaca yöneliktir. düşürülmesi ve sosyalizme açılan
vaşımla sağlanan haklar özellikle
tekelci işverenlerin aşırı kâr hırsının a) İşçi sınıfının örgütlü gücü saye- ileri demokratik bir düzenin kurul-
doğurduğu aşırı fiyat, vergi ve enf- sinde ve uzun savaşımlar sonucun- ması hedefiyle bütünleşmiştir.
lasyon artışı karşısında anlamını yi- da kazanılmış demokratik hak ve Geniş işçi ve emekçi kitlelerin top-
tirmektedir. Ekonomik çıkarları uz- özgürlükleri iyice kısıtlayarak baskı lumsal, demokratik, siyasal hak ve
laşmaz olan sınıflar arasında barış altına almak, giderek askıya almak; özgürlüklerinin korunup genişle-
veya işbirliğini kesinlikle reddeden sömürü, kâr ve baskı düzenini de- tilmesi DİSK’in en ön saflarında yer
DİSK, bu nedenle sömürüyü sınır- ğiştirmeye yönelik işçi sınıfı hare- aldığı ve işçi sınıfımızın başını çektiği
lama savaşımını sömürüyü ortadan ketinin gelişmesini engellemek; sosyalizme açılan ileri demokratik
kaldırma savaşımı doğrultusunda b) Böylece, büyük sermayenin kâr bir düzen savaşımında önemli ka-
yürütür. DİSK’e göre kapitalizm oranını garanti altına alarak, sömürü zanımlardır. Bu nedenle DİSK, hem
ile sosyalizm arasında üçüncü bir oranını arttırmak. demokratik bir ortamdan yana,
toplumsal düzen yoktur; sadece Bu nedenle işçi sınıfının, diğer hem de hükümet kurmaya en yakın
sosyalizme varmak için her ülkenin emekçi kitlelerle birlikte sermaye parti olduğu için 1977 Genel Seçim-
koşullarına göre değişik özellikler sınıfına karşı yürüttüğü ekonomik lerinde CHP’yi destekleme karar
gösteren aşamalar vardır. savaşım, genel demokrasi savaşımı almıştır.
Sömürünün ortadan kaldırılması ve siyasal iktidar savaşımı bir bü- DİSK, seçimlere ilişkin kararını, ör-
ancak işçi sınıfının diğer emekçi kit- tündür. İşçi sınıfı, ekonomik istem- gütsel bağımsızlığı içinde, yani:
a) Kendi ilkeleri içinde, tarihli Kurultayı’nda programına 8) Tüm çalışanların toplumsal gü-
b) Kendi tabanının ve örgüt organ- aldığı bir dizi ortak demokratik ve venliğe kavuşturulması.
larının denetimi altında ve Genel toplumsal istemle somutlanmak- 9) İşçi, memur ve tüm çalışanların
Kurulunun saptadığı genel politika tadır. Özellikle V. Genel Kurulundan yararına bir vergi sistemi. Asgari
doğrultusunda, bu yana DİSK’in ileri demokratik geçim indiriminin yükseltilmesi ve
bir düzen hedefine yönelik eko- asgari ücretten vergi alınmaması.
c) Seçilmiş organlarının bir araya
nomik-demokratik savaşımı bu
gelmesiyle, 10) Çalışamayacak durumdaki
istemlerin ve DİSK’in eylem prog-
d) Örgüt dışı hiç bir yerden emir ve toplumsal güvenliği olmayan tüm
ramı içinde yer alan diğer istemlerin
buyruk almadan, yaşlılara ve sakatlara yeterli aylık;
geniş kitleler tarafından benimsen-
işçilerin ve memurların emekli dul
e) Demokratik sınıf ve kitle sendi- mesini sağlamıştır.
kacılığı ile işçi sınıfının devrimci bilimi ve yetim aylıklarının ücret ve maaş
Bu istemlerin en başta gelenleri artısı oranında arttırılması.
doğrultusunda ilerleyen bağımsız- şunlardır:
lık, demokrasi, barış, toplumsal iler- 11) Yurt dışındaki işçilerimiz. Yurt
1) Düşünce, örgütlenme, inanç ve dışındaki emeklilik ve diğer sosyal
leme ve sosyalizm savaşımından en
anlatım özgürlüğü. Tüm Avrupa’da
küçük bir taviz vermeden almıştır. güvenlik haklarının Türkiye’deki ile
düşünce ve örgütlenme özgürlüğü-
İşçi sınıfımızın seçimlerde temsil birleştirilmesi gerek işçimizin ge-
nün sınırlandığı tek ülke Türkiye’dir.
edilmediği günümüz koşullarında rekse işverenin ödediği primlerin
DİSK bu özgürlüğün tam anlamıyla
DİSK’in CHP’yi desteklemesi so- Türkiye’deki SSK’na aktarılması ve
tanınmasını, yerleşmesini savun-
mut nedenlere dayanmaktadır. Bu işçimizin emeklilik hak ve aylığı ile
makta ve bir an önce işçi sınıfının
somut nedenlerin DİSK’in sendikal diğer sosyal güvenlik haklarının bu
kendi devrimci bilimi doğrultusun-
temsilciliğini yaptığı işçi sınıfının hak istemler göz önünde bulundurula-
da bilinçlenmesini baltalayan 142.
ve çıkarlarıyla çok yakından ilgisi rak SSK yasalarına göre hesaplan-
madde ile yine işçi sınıfının serbest-
vardır. ması için gerekli yasal düzenleme-
çe örgütlemesini engelleyen 141.
ler yapılmalıdır. DİSK yurt dışındaki
Tekrar ediyoruz: Sömürüyü orta- maddenin kaldırılmasını istemekte-
işçilerimizin en acil toplumsal ve
dan kaldırma doğrultusunda sava- dir. CHP Genel Başkanı da çeşitli za-
demokratik istemlerini şu şekilde
şım veren işçi sınıfımızın ve emekçi man ve yerlerde yaptığı konuşma-
somutlamaktadır:
kitlelerin ekonomik çıkarlarının ko- larda bu maddelerin kaldırılmasın-
runup genişletilmesi, demokratik, dan yana olduklarını belirtmişlerdir. — İş garantisi için yurt dışındaki
siyasal hak ve özgürlüklerin korun- işçilerimize, buhran dönemi dahil
2) İşçilerin istedikleri sendikayı ser-
masına, geliştirilip genişletilmesi- çalışma, oturma ve sosyal güvenlik
bestçe seçme hakkı olan referan-
ne bağlıdır. MC’nin varlığı ve tekelci hakkının tanınması;
dum.
sermayenin daha güçlü ve uyum — Eşit mesleki eğitim ve mesleki
3) Lokavtın yasadan çıkarılması.
halinde bir iktidar arayışı bu hakla- ilerleme hakkının tanınması;
rın, çıkar ve özgürlüklerin, bırakalım 4) İşçi-memur ayrımına son verile-
rek tüm çalışanlara toplu sözleşme, — İnsana yaraşır konutlarda oturma
genişletilmesini, korunmasını bile ve çocukları için demokratik okul
grev ve sendikalaşma hakkı.
artık olanaksız hale getirmektedir. eğitimi olanaklarının sağlanması;
Tekelci sermaye, 12 Mart açık baskı 5) Hangi görevde veya meslek-
te bulunursa bulunsun 18 yaşını — İşçilerimizin demokratik ve sen-
ve kanlı terör döneminde faşizan bir
doldurmuş yurt dışındaki Türki- dikal hak ve özgürlüklerine saygı
niteliğe büründürdüğü siyasal-hu-
ye Cumhuriyeti vatandaşlarına oy gösterilmesi;
kuksal yapının da dışına çıkmış ve
böylece kendi yasalarını bile çiğne- hakkı. — Yurt dışındaki işçilerimizin bulun-
miştir. 6) İşsizlik sigortası. duğu ülkeden sınır dışı edilmesinin
önlenmesi;
DİSK’in 1977 Genel Seçimlerine iliş- 7) Kadın işçiler için ücret ve hak
kin tavrıyla işçilerin, emekçilerin eşitliği ile analık haklarının genişle- — İşçilerimizin bulundukları ülkeler-
hak ve çıkarları arasında bağ işte tilmesi ve işyerlerinin bu konudaki deki komando örgütlenmesi ve ha-
bu temel gerekçeye dayanmakta- yükümlülüklerini yerine getirme- reketlerinin önlenmesi için,
dır. Bu bağ DİSK’in başından beri lerini sağlamak üzere önlemlerin gerekli önlemler alınmalı ve hak
savunduğu ve CHP’nin Kasım 1976 alınması. eşitliğini sağlamak üzere ikili sos-
yal güvenlik ve işgücü anlaşmaları 17) Demokratik hak ve özgürlükle- kemizden çıkartılması ve genel ola-
gözden geçirilmelidir. Bütün bu gi- rin her türlü yasal sınırlamasından rak ulusal bağımsızlığımız için,
rişim ve çalışmalara sendikal konfe- kurtarılması.
- Faşizmin maddi temeli ve kay-
derasyonlar eşit söz ve karar sahibi DİSK 12 Mart döneminde Anaya-
nağı olan emperyalist ve işbirlikçi
olarak katılmalıdır. sa’da ve diğer yasalarda yapılan an-
tekellerin egemenliğinin engellediği
12) TRT’nin tam bir özerkliğe ka- ti-demokratik değişikliklerin iptal
edilmesini, faşist örgütlenmelerin ve gerçekleşmesi için köklü dönü-
vuşturulması ve sinemadan san-
yasaklanmasını ve siyasal cinayet- şümleri gerektiren toplumsal kur-
sürün kalkması.
lerin suçlularının bulunarak ceza- tuluş ve ilerleme ile ulusal kalkınma
13) DGM’ler gibi olağanüstü baskı
landırılmasını istemektedir. için,
mahkemelerinin kurulmasına yol
açan yasal düzenlemelerin kaldırıl- Sosyalizme açılan ileri demokra- - Tüm askeri blokların kaldırılmasını,
ması. tik bir düzen doğrultusunda bu acil nükleer ve diğer kitle imha silahla-
istemlerin hayata geçirilmesi, her
14) Sıkıyönetim yasasının demok- rının yasaklanması ile genel silah-
şeyden önce:
ratikleştirilmesi. sızlanmayı, Helsinki Sonuç Belgesi
a) Parlamento içi ve dışı demokrasi
15) Anayasal ve demokratik işçi kararlarının uygulanmasını, siyasal
ve ilerlemeden yana olan tüm ör-
haklarının kullanılmasını ve işçi ör- güt, güç ve kişilerin eylem birliği ile yumuşamanın askeri yumuşama
gütlerinin etkinliğini sınırlayan ya- dayanışmasına, ile bütünleştirilmesini ve komşu-
saların değiştirilmesi. Geniş ve ge- larımızla saldırmazlık anlaşmala-
b) Başta işçi sınıfımız olmak üzere,
nel kapsamlı olan bu formülü DİSK rı yapılmasını, çok yönlü ilişkilerin
tüm emekçi kitlelerin bu eylem bir-
şu istemlerle somutlamaktadır:
liği ve dayanışmasının oluşmasını geliştirilmesini içeren kalıcı, adil ve
- Genel Grev ve Dayanışma Grevi önlemeye çalışan her türlü eğilime sürekli bir dünya barışı için, verilen
haklarının tanınması, yani sınırsız karşı uyanık olmasına ve etkin ve uzun süreli savaşımın ilerleyerek
grev hakkı; sürekli savaşım vermesine bağlıdır.
hedefine varması için bir hedefte
- Grev hakkının toplu sözleşme dü- DİSK bu istemlerin hayata geçiril-
birleşen tüm güçlerle birlikte sava-
zenine bağlı olmaktan kurtarılması mesi için atılan tüm adımları des-
tekleyecektir. şımını sürdürecektir.
için yasalardaki tüm kısıtlamaların
kaldırılması; Bu istemler ve dayanışma gerçek- DİSK, bu raporda açıklanan gerek-
- İş Yasasının demokratikleştiril- leştiği ölçüde siyasal güçler denge- çe ve nedenler doğrultusunda tüm
mesi ve tüm işyerlerinde işçileri si demokrasi ve ilerleme cephesin- üyelerini, DİSK’in sendikal anlayı-
ilgilendiren tüm konularda işçi sen- den yana değişecek, gerici-faşist şını ve ilkelerini benimseyen tüm
dikalarının söz ve karar sahibi ol- güçlerin komploları önlenebilecek emekçileri 1977 Genel Seçimlerinde
malarını sağlamak için gerekli yasa ve ileri demokratik bir düzen doğ-
CHP’yi desteklemeye çağırır.
rultusunda kalıcı kazanımlar elde
değişikliklerinin yapılması;
edilecektir. DİSK, işçi sınıfından ve İşçileri şerefsizlikle, yurtseverleri
- Asgari geçim indiriminin asgari onun biliminden aldığı güçle bu ge- vatan hainliğiyle damgalayan, faşist
ücret düzeyi olarak tanınması ve lişimi önlemek isteyen tüm gerici canilere kanat geren, Cumhuriyetçi
bundan vergi alınmaması; güçlere karşı etkin savaşımını sür- kuşakları namussuzlukla suçla-
- 1 Mayıs’ın yasalarda da işçi bay- dürecektir.
yan, ulusal zenginliklerimizi, ulusal
ramı olarak yer almasını sağlamak DİSK parlamento içi ve dışı demok- onurumuzu emperyalist güçlere
için gerekli düzenlemelerin yapıl- rasi ve ilerlemeden yana olan tüm
ması……. peşkeş çeken ve emekçi halkımı-
örgüt, güç ve kişilerin eylem birliği
zın çıkarlarını, hak ve özgürlüklerini
16) Belediyelerin, başta idari olmak ve dayanışmasının gelişip güçlen-
üzere, gelir artışı ile fiyat denetimi- mesi için tüm çabayı harcarken: ayaklar altına alan büyük sermaye-
ne ve kentleşmeye ilişkin yetkileri- - NATO’dan ve CENTO’dan çıkılma- nin gerici ve faşist siyasal temsilci-
nin genişletilmesi ve daha etkin bir sı, ikili kölelik anlaşmalarının yırtılıp lerine, MC partilerine verilecek bir
şekilde görev yapılabilmesinin sağ- atılması, askeri üs ve tesisleriyle tek oyumuz yoktur.
lanması. birlikte tüm yabancı askerlerin ül- Kaynak: DİSK Ajansı, 15 Nisan 1977.
uygun olmak şartıyla mümkün olan gü- için gerekli ortamın yaratılması sonu-
venlik tedbirlerinin DİSK tarafından alı- cunda 5 Haziran seçimlerinin büyük
nabilmesi için yürütme kuruluna yetki önem taşıdığı dikkate alınarak ve se-
verilmesine (oybirliği) çimlerin ilerici demokratik güçlerin za-
feri ile sonuçlanması için işçi sınıfımız
DİSK 5 Haziran 1977 seçimlerini olduk- ve onun demokratik sınıf ve kitle sen-
ça ciddiye almış, bazı örgütsel çalışmala- dikal örgütü olan DİSK’in bu demokrasi
rını 5 Haziran seçimlerine göre düzenlemiş savaşımında yerini olması ve ağırlığını
koyması gerekliliği karşısında, dış ülke-
ve dış ülkeler dahil sendikal ziyaretleri iptal
ler dahil sendikalarının çağrılar ile ilgili
etmiştir:278 5 Haziran tarihine kadar olan ziyaretle-
rin iptaline oybirliği ile
Genel seçimlerin 5 Haziran 1977 tarihin-
de yapılması kararlaştırılmış bulundu- DİSK’in 21-22 Şubat tarihli Yönetim Kurulu
ğundan bugün Türkiye’de tekelci ser-
mayenin ve onun siyasal temsilcilerinin kararında yer alan CHP’nin desteklenme-
parlamentolu veya parlamentosuz bir si kararının nedenlerine ilişkin gerekçe-
terör rejimini kurumlaştırma politika-
sına son verilmesi ve demokratik hak
li rapor ise 16 Nisan 1977 günü kamuoyuna
ve özgürlükleri teminat altına alıp ge- açıklandı. CHP’yi destekleme sebepleri tek
nişletecek, ilerici, demokratik, halktan tek gerekçelendirilmiş olarak raporda yer
yana ve ulusal bir iktidarın kurulması
alıyordu:279
11 Nisan 1977 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK
278
Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi. 279 DİSK Ajansı, 15 Nisan 1977.
Dönemİn BaşarIlI Olmayan

TartIşmalI Gİrİşİmlerİ
Azİz Çelİk
DİSK’İn Polİtİka Gazetesİnİ SatIn AlmasI

DİSK’in düzenli ve geniş üye
kitlesine ulaşan bir yayına sa-
hip olması fikri kuruluş günle-
rinden itibaren hep gündemde
olmuştur. Ancak DİSK, maddi
imkansızlıklar nedeniyle dü-
zenli olarak haftalık veya 15
günlük bir gazete çıkarama-
mıştır. DİSK 5. Genel Kurulunda
alınan 7 no.lu karar “DİSK’in En
Azından Haftalık Bir Yayın Or-
ganına Sahip Olmasının Sağ-
lanması” hakkındaydı. 5. Genel
Kurulun ardından 11-14 Tem-
muz 1975 tarihinde toplanan
Yönetim Kurulu, günlük gazete çıkarılması ile ilgili ilk somut kararı aldı:
Politika gazetesi,
“Üye Maden-İş Sendikamızın bir basımevi kurulmakta olması nedeniy- 11 Ağustos 1977.
le bu imkanlarla ve bu yoldan günlük DİSK gazetesi çıkarılması olanak-

larının araştırılması için Yürütme Kuruluna görev ve yetki verilmesine.”
Bu karardan sonra bir günlük gazete çıkarılması konusu daha net biçimde
1976 Gönen Konferansı’nda Eğitim ve Basın Yayın Komisyonu Raporu’na
kondu ve “DİSK denetiminde bir günlük gazetenin çıkarılması için gerek-
li planlamanın yapılmasında DİSK Basın Yayın ve Tanıtma Dairesine yetki
verilmesi” istendi. Bu öneri Yönetim Kurulu tarafından da benimsendi.280
28011-12 Haziran 1976 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Def-
terleri, DİSK Arşivi.
Günlük gazete çıkarılması kararı halen çı- büroları ve işyeri sendika temsilcilikle-
kan bir gazetenin satın alınması şeklinde rinin Politika gazetesine alıcı olmaları-
gerçekleşti. DİSK Yürütme Kurulu 15 Ka- nı ve ayrıca üye sendikaların genel kurul,
sım 1976 tarihli toplantısında alınan 7 no.lu kongre, konsey gibi ilanlarla, toplu iş söz-
karar ile Politika gazetesinin satın alınma- leşmesi ilanlarını Politika gazetesine ver-
sına karar verdi. Karar şöyleydi: melerini istedi.281
Politika Basın ve Yayın A.Ş.’nin, hisse- Ancak DİSK’in gazeteyi satın alması, ga-
lerinden bir kısmını DİSK’e satma ile il-
gili yazılı talebi etraflıca görüşülmüş zetenin ekonomik durumunu düzeltme-
olup, cem’an 2.400.000 TL tutarındaki ye yetmemişti. DİSK Yürütme Kurulu, 28
sermayesinden.
Aralık 1976’da 800.000 TL’lik garanti se-
a) DİSK adına 1.267.000 TL tutarında nedi karşılığında 200’er bin TL’lik dört
hisse satın alınmasına,
adet borç senedi olarak Politika gazetesi-
b) Üye sendikalarımızdan,
ne 800.000 TL borç verilmesine; 31 Ocak
- Lastik-İş Sendikamızın 120.000 TL 1977’de ise 545.000 TL garanti senedi kar-
tutarında,
şılığında Politika gazetelerine 3 adet 135’er
- Banksen Sendikamızın 120.000 TL
bin, bir adet 140.000 TL’lik 4 adet borç se-
tutarında,
nedinin kredi alarak (toplam 545.000 TL)
- T. Gıda-İş Sendikamızın 72.000 TL
tutarında, borç verilmesine karar verdi.
- Petrol ve Kimya İşçileri Sendikamızın Satın almadan sonra gazete ile ilgili sorun-
72.000 TL tutarında,
ların devam ettiği anlaşılmaktadır. DİSK
- Basın-İş Sendikamızın 72.000 TL
Yürütme Kurulu 3 Ocak 1977 tarihli toplan-
tutarında,
tısında “Politika gazetesi ile ilgili bazı ko-
hisse satınalmaları için talimat
yazılmasına, nuları yerinde tespit etmek için 4.1.1977
c) Gerek DİSK tarafından ve gerekse üye günü saat 14:00’te yürütme kurulu üye-
sendikalarımızca satın alınacak hisse lerinin Politika gazetesini ziyaret etme-
tutarlarının nakden ve defaten derhal lerine ve bilgi almalarına” ve ardından 14
adı geçen şirkete ödenmesine,
Mart 1977 tarihli Yürütme Kurulu toplan-
d) Basın-İş Sendikamıza 72.000 TL borç
tısında “Konfederasyonumuzun hissesi-
verilmesine,
nin bulunduğu Politika gazetesinin içeriği,
e) Politika Gazetesinin DİSK’in politika-
sına aykırı olmaması ve DİSK’in onuru- kadrolarının yeniden düzenlenmesi ve ga-
na yakışır bir biçimde yürütülmesi ve zetenin politikasının saptanmasıyla ilgili
işletilmesi ve ortaya çıkan aksaklıkla-
olarak DİSK Basın-Yayın dairesi başkanı-
rın vaktinde giderilmesi açısından DİSK
adına Genel Başkan Kemal Türkler’in na yetki verilmesine” karar veriyordu. Ve
yetkili olmasına” (Celal Küçük çekimser, nihayet Politika gazetesinin satın alınma-
Kemal Nebioğlu (a) fıkrasına karşı oy ol-
sından 8 ay sonra, 11 Temmuz 1977’de Yü-
mak üzere) oyçokluğu ile karar verildi.
rütme Kurulu Politika Basın-Yayın Ano-
Politika gazetesinin satın alınması ar- nim Şirketi’ne ait DİSK’in sahibi olduğu
dından DİSK Yürütme Kurulu, üye sen- pay senetlerinden 475.000 TL tutarındaki
dikalardan genel merkez, bölge temsil-
13 Aralık 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK
281
ciliği, şube başkanlıkları, lokaller, irtibat Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
475 adet pay senedinin şirketin uygun gö- DİSK dergisinde

Politika gazetesi ilanı,
receği kişi veya müesseselere bedeli pe- Sayı 35-36,
Mayıs-Haziran 1977.
şin ödenmek şartıyla satılmasını karar-
laştırdı. DİSK’in Politika gazetesi sahipliği
DİSK’in derin bir yönetim krizi içinde ol-
duğu 1977 Ekim ayında sona erdi. Gaze-
te, Yürütme Kurulu kararıyla Maden-İş’e
devredildi:282
(a) DİSK’in Politika Basın ve Yayın Ano-
nim Şirketindeki 1.257.000 TL tutarın-
daki pay senetlerinin tamamının üye-
miz Türkiye Maden, Madeni Eşya ve
Makine Sanayii İşçileri Sendikası’na
satılmasına,
(b) Pay senetleri karşılığının T. Ma-
den-İş Sendikası için DİSK’ten alacakla- Halen DİSK’in sahipliğinde imiş gibi gö-
rından mahsuben alınmış olmasına, rüntü ile yayın hayatını sürdüren Politi-
ka gazetesi yayınları, yaptığı propagan-
(c) Politika Basın ve Yayın Anonim Şir-
da ve afişleme dolayısı ile gazetenin ve
ketinin bankalardaki kredilerinin de-
büyük ortağı Maden-İş sendikasının ve
vam ettirilebilmesi ve sürdürülebilmesi
için DİSK’in karşılıklı senet vermesi veya gazetenin sahibi görünen Kemal Türk-
DİSK’in kefil olması için gerekli yardım- ler’in uyarılmasına, olumlu sonuç alı-
ların DİSK tarafından yapılmasına, namaması durumunda DİSK ile Politika
gazetesinin hiçbir ilişkisi olmadığı yo-
(d) Başkaca DİSK olanakları için- lunda gerekli ilanların verilmesine
de gerekli yardımın DİSK tarafından
yapılmasına, Politika gazetesinin DİSK tarafından satın
(e) Bu konuda DİSK ile T. Maden-İş alınması TİP yayın organı Yürüyüş dergi-
Sendikamız arasında yapılacak gesinde sert eleştirilere uğradı. Yürüyüş'te,
rekli anlaşma için DİSK’i temsilen Ce-
lal Küçük’ün tam yetkili olarak görev- Politika’nın DİSK tarafından satın alınma-
li kılınmasına, sında gazetenin Yayın Yönetmeni Demir-
(f) Bu kararın T. Maden-İş Sendikamı- taş Ceyhun tarafında izlenen yayın politi-
za resmen yazılmasına oybirliği ile ka- kasının gerek Vedat Dalokay gerekse DİSK
rar verildi.
Yönetimi tarafından beğenilmemesinin
Politika gazetesi Maden-İş’e devredil- etkili olduğu iddia edildi.284
dikten sonra bir kez daha DİSK Yürüt-
me Kurulu gündemine geldi ama kez
sebep farklıydı. Sebep DİSK içinde yaşa- DİSK-KENT Gİrİşİmİ ve
nan anlaşmazlığın bir devamı şeklindey- BaşarIsIzlIğI
di. DİSK Yürütme Kurulunun kararı şu
şekildeydi:283 1975-1977 döneminin başarılı olmayan,
282 15-21 Ekim 1977 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantı- çok tartışılan ve olumsuz etkileri olan giri-
Arşivi.
şimlerinden biri de DİSK-KENT’dir. Konut
283 7 Temmuz 1978 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantı- sorunu DİSK genel kurullarında tartışılan
Arşivi. 284 Yürüyüş, Sayı 91, 4 Ocak 1977.
Politika Gazetesi
Günlük siyasi gazete. Haldun Simavi ve Kadri Kaya tarafından ekonomik sorunlar ve iş yaşamıyla ilgili bir yayın or-
ganı olarak kuruldu. TRT Genel Müdürlüğü o dönem işbaşında bulunan Milliyetçi Cephe Hükümeti’nce engelle-
nen İsmail Cem ile Ercan Arıklı ve Kadri Kayabal’ın kurduğu Politika Basın Yayın AŞ’ye devredildikten sonra 9 Eylül
1975’ten başlayarak çağdaş, demokratik ve ilerici bir içerikle yayımlanmaya başladı. Birçoğu İsmail Cem’in TRT’de-
ki çalışma arkadaşlarından olan yazarlar arasında Haluk Şahin, Uğur Dündar, Hilmi Yavuz, Çetin Altan, Adil Özkol,
Selahattin Hilav, Sadun Aren, Fethi Naci, Selim İleri, Mete Buharalı, Ahmet Kahraman, Ahmet Yücekök, Uğur Kök-
den, Hıfzı Topuz vardı. Ferruh Doğan, Tan Oral, Ergin Ergönültaş’ın karikatürleri yayımlanıyor, başyazılarıysa İsma-
il Cem yazıyordu. Bu evrede gazetede özellikle düşünce ve inceleme yazılarına yer verildi. 1976’da ortaklığa ka-
tılan Vedat Dalokay, bir süre başyazıları da yazdı. Bu arada Genel Yayın Yönetmeliğine Demirtaş Ceyhun getirildi.
1976 sonunda hisselerinin çoğunluğunu DİSK alınca yeniden başyazıları yazmaya başlayan İsmail Cem, bir süre Ya-
yın Yönetmeliği de yaptı. 1977 Ekim ayında hisseleri Maden-İş devraldı. “Bir ekmek, bir politika” sloganıyla, gaze-
tenin işçi sınıfı ve emekçi yığınlara mal olması amaçlandı. Yazarları arasında Oya Baydar, Aydın Engin, Özlem Özgür,
Sedat Özkol, Şükran Kurdakul, Hüseyin Baş, Ayşe Dicleli, Doç. Ataman Tangör, Süleyman Üstün ve Metin Kurt bu-
lunan gazetede, sanat ve spor olaylarına geniş ölçüde yer verildi.
Yazar ve yöneticileri Türk Ceza Kanunu’nun 142. maddesine aykırı eylemde bulundukları gerekçesiyle kovuştur-
maya uğradı. Genel Yayın Yönetmeni Aydın Engin ve yazarları Özlem Özgür, Akın Ergene ve Osman İkiz tutuklan-
dılar. Politika Yazı İşleri Müdürü Ali İhsan Özgür, Kasım 1978’de kaçırılıp hunharca işkence edildikten sonra öldürül-
dü. Gazetenin yayını da İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı tarafından Mart 1980’de yasaklandı.
Kaynak: Sosyalist Kültür Ansiklopedisi, “Politika” maddesi, İstanbul: May Yayınları; Cumhuriyet, 1 Aralık 1978 ve 13 Mart 1980.
ve karar alınan konulardan biri oldu. 5. Ge- Bu çerçevede DİSK Kooperatif İşleri Mü-
nel Kurulda alınan 28 nolu karar ile SSK’nin dürlüğü yolu ile gerekli koşulları oluş-
işçiler için ucuz konut yapması isteniyor- turuldukça “DİSK-KENT (…) numaralı
du. DİSK Yürütme Kurulu 3 Şubat 1977’de sınırları sorumlu sigortalılar yapı koope-
konut sorunun çözümü için somut bir attı ratifi ortaklığı ismi altında seri kooperatif-
ve konut sorununun bir kampanya olarak leri kuruluşlarının organize edilmesi ka-
ele alınmasına karar verdi. 285
Bu çerçevede rar bağlandı. DİSKKENT böyle ortaya çıktı.
önce Anatüzüğün verdiği yetkiye dayana- DİSKKENT işçiler için konut üretmek üzere
rak Sosyal Tesis ve Hizmetler ile Yatırım ve bir kooperatifler dizisi olarak planlanmıştı.
İşletmeleri Dairesi kuruldu. Aynı toplantı-
Konut kampanyasına katılacak aday or-
da konut kampanyasının organizasyon ve
takların DİSK yatırım programı için-
denetimi yapılmak üzere, DİSK Kooperatif
deki kuruluşların hisselerinden satın
İşleri Müdürlüğü kurulmasına, Sosyal Te-
almaları öngörülmüştü. Bu yatırım ku-
sis ve Hizmetler ile Yatırım ve İşletmeleri
ruluşları inşaatların yapımını ve deneti-
Dairesine bağlanmasına ve DİSK Koopera-
mi üstlenecekti. DİSK-KENT kampanyası
tif İşleri Müdürlüğüne “şimdilik amatör ol-
için öngörülen yatırım kuruluşları kapsa-
mak” üzere Hüseyin Yıldız’ın atanmasına
karar verildi. mında, Yürütme Kurulu tarafından 11 Tem-
muz 1977’de YATFUKAŞ, Yatırım Kuruluş-
285
Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi. ları ve Finansman Anonim Şirketi’ne ait
beheri 1.000 TL değerinde olan pay senet-

lerinden 457.000 TL tutarındaki 475 adet
pay senedinin bedeli peşin ödenerek DİSK
tarafından satın alınmasına ve YAPTUTAŞ
Yapı ve Turizm Sanayi Ticaret Anonim Şir-
keti’nin ait beheri 1000 TL değerinde olan
pay senetlerinden 475.000 TL tutarında
475 adet pay senedinin bedeli peşin öde-
nerek DİSK tarafından satın alınmasına
karar verildi.286 Yürütme Kurulu 19 Ağus-
tos 1977’de ise İstanbul/Beşiktaş, Barba-
ros Bulvarı, Miksan adresinde kurulu bu-
lunan Abana Elektronik Sanayii ve Ticaret
Ortaklığı’nın değeri 5.000 TL olan pay se-
nedinden 100.000 TL değerinde 20 adet
alınarak DİSK’in kurucu ortak olmasına
karar verdi.
Ancak 6. Genel Kurulda seçilen yeni Yü-

rütme Kurulu, 7 Mart 1978’de daha önceki
Yürütme Kurullarınca kurucu ortağı olun-
masına karar verilen Abana Elektrik şir-
ketinden çıkılması ve yatırılan paranın
geri alınması için gerekli girişimlerde bu-
lunulmasına oybirliği ile karar verdi. DİSK güvencesi yeterlidir.
DİSK-KENT
DİSK giriştiği her işi başarıya ulaştırdı. kampanyası,
DİSKENT ile ilgili 25-26 Mayıs 1977 tarih- Cumhuriyet,
Emekçilerin ihtiyacını en iyi onun örgü- 25 Mayıs 1977.
lerinde Cumhuriyet gazetesine ilanlar ve-
tü bilir.
rildi. Ayrıca Politika gazetesi DİSK-KENT
ile katılımcılar arasında haberleşme aracı Şeklinde ifadeler yer alıyordu. İlanda DİSK-
olarak belirlendi.287 KENT konut kampanyasına nasıl katılım
sağlanacağı anlatılıyordu:
Cumhuriyet gazetesinde 25-26 Ma-
(…) DİSK-KENT Konut kampanyasına
yıs 1977 günleri iki gün üst üste yer alan katılmak için gerekli bütün şartları ta-
ilanda “DİSK güvencesi” vurgusu dikkat mamladığınız zaman bir sıra numarası
alacaksız. Yeni konutunuza bir an önce
çekiyordu.
kavuşmanın yolu, kampanyaya çabuk
katılıp, önlerde bir sıra numarası almak-
“İnsanca bir yaşam için DİSKKENT konut
tan geçiyor. Her şey sırayla, her şey ör-
kampanyası” başlıklı ilanda gütlü. DİSK’in bütün işleri gibi… “Bunu
biliyoruz. Kesinlikle biliyoruz. Şim-
286 11 Temmuz 1977 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantı-
sı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK di bir soru daha sorsak. Kıt kanaat ge-
Arşivi. çinen emekçileriz biz. Oysa bugün ko-
287 Koç ve Koç (2008). nut dendi mi milyonlardan söz ediliyor.
Ateş pahası. Ya DİSK-KENT’te de böy- DİSK-KENT konusu DİSK 7. Genel Kurul

le olursa? Çalışma Raporu’nda da ele alındı. Rapor’da
AMACIMIZ KÂR DEĞİL İNSANCA BİR 6. Genel Kurul’a sunulan hesap raporun-
YAŞAM.
da DİSK-KENT’e ilişkin bilgi bulunmadığı
Kuşkunuz olmasın. DİSK GÜVENCESİ için aklamadan söz edilemeyeceği ve bu
dedik. Boşuna değil. Konutunuz müm-
kün olan en ucuz fiyata malolacak. Çün-
nedenle konunun en yetkili organ olan 7
kü DİSK-KENT Konut Kampanyası kâr Genel Kurulda ele alınıp sonuçlandırılma-
amacıyla değil, emekçilerin konut so- sı gerektiği belirtildi. Rapor’da DİSK-KENT
rununa bir ölçüde de olsa çözüm getire-
çalışmalarının 6. Genel Kurulda seçilen
bilmek amacıyla örgütlendi. Konutunuz
elbette ucuz olacak; çünkü birkaç daireli yönetim tarafından da devam ettirildiği
apartmancıklar değil GRUP/KONUT’lar, anlatılmaktadır.
TOPLU/KONUT’lar yapılacak. Çok bü-
yük ölçekli bir konut kampanyası bu. Rapor’da DİSK Sosyal Hizmetler, Tesis-
Peki herkes katılabilir mi konut ler, Yatırım ve İşletmeler Dairesi, DİSK’in
kampanyasına? 6. Genel Kurul döneminde başlatılan DİSK-
DİSK üyesi misiniz? KENT Konut Kampanyası’nın o dönemde-
O zaman diğerlerinden daha şanslısınız. ki yönetsel ve parasal işlemleri konusun-
DİSK üyesi olmak size avantaj sağlaya- da DİSK Yürütme ve Yönetim Kurullarının
cak kuşkusuz.
somut bilgilenmelerinin sağlanmasından
Yani sadece DİSK üyeleri mi katılabiliyor sonra DİSK Yürütme Kurulunun 7 Temmuz
DİSK-KENT Konut Kampanyasına?
1978 gün 25 sayılı kararı ile oluşturulduğu
Sosyal Sigortalar Kurumu’na (SSK’ya)
ve 12 Temmuz 1979 gün ve 78 sayılı DİSK
prim ödeyen bütün işçiler, emekçiler
katılabilir buna. Yurt içinde ya da yurt Yürütme Kurulu kararı ile uygulamaya
dışında 18 yaşını bitirmiş, SSK üyesi ve konulan Daire Yönetmeliğinde belirlenen
SSK’dan konut kredisi almaya hak ka- amaç doğrultusunda çalışmalarını yön-
zanmış bütün yurttaşlarımız DİSK-
KENT’den konut edinebilecekler. lendirdiği anlatılmaktadır:
Kapitalist ekonominin yapısal sorunları,
DİSK-KENT konusu 6. Genel Kurulun gün-
işçi ve emekçilerin temel gereksinimle-
demine geldi ancak bu Genel Kurulda he- rinin karşılanmasını giderek daha güç-
saplar incelenemedi. 6. Genel Kurulda se- leştirici bir gelişim izlemektedir.
çilen yeni Yürütme Kurulu 26 Ocak 1978’de, Bu nedenle, sendikal ve konfederal dü-
zeyde işçilerin ekonomik Örgütleri, sı-
DİSK Sosyal Tesis ve Hizmetleri ile Yöne- nıfsız ve sömürüsüz bir toplum hede-
tim ve İşletmeler Dairesi eski Başkanı sı- fine yönelik, üyelerinin beslenme,
fatıyla DİSKKENT’ten sorumlu olan Kemal barınma, eğitim, dinlenme gibi gereksi-
nimlerinin bugünkü koşullarda karşı-
Türkler’den, DİSK-KENT ve varsa bütün lanmasına yardımcı olmak gibi bir görev
diğer yan kuruluşlara ait para, mal varlığı üstlenmelidir.
ve diğer evrakların Mali Daire Başkanlığı- Sosyal Hizmetler, Tesisler, Yatırım ve İş-
letmeler Dairesinin amacı üye Sendika-
na istenmesine karar verdi. Bu talep birkaç
ların üyelerinin gereksinmelerini karşı-
kez yenilendi.288 lamak için DİSK’in temel amaç, ilke ve
28814-15 Şubat 1978 tarihli DİSK Yönetim Kurulu ve 21 Şubat
Genel Kurul kararları doğrultusunda tü-
1978 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantıları, DİSK Yönetim ketim kooperatifi kurmak, kurdurmak,
ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi. öncülük etmek, ana mallar ve tüketim
DİSK-KENT
kampanyası,
Politika,
24 Şubat 1977.
maddelerinin üretimi, değerlendiril- Alibeyköy Belediye Meclisi DİSK’e arsa

mesi, dağıtım ve üyeleri korumak üze- verilmesini 3 Ekim 1979 günü karar altına
re yapılan bu tür girişimleri planlamak,
eşgüdüm sağlamak, desteklemek, ge- almış, ancak bürokratik işlemlerin uza-
rektiğinde girişimler konusunda kamu- ması sonucu Belediye, tapu verme aşa-
oyu oluşturmak, gerektiğinde üretici ve masına gelememiştir. Bu durumun başlıca
tüketici kuruluşları, belediyeler, köyler,
nedenleri olarak İmar ve İskân Bakanlı-
bunların kurduğu birlikler, kamu kuru-
luşları, kooperatifler, kooperatif- birlik- ğı’na Belediye tarafından sunulan parse-
leri ve diğer ilgili kuruluşlarla ilişki kur- lasyon projelerinin onaylanması işlemle-
mak ve işbirliği yapmaktır. rindeki sürecin uzaması ile vakıflara ait
Bu temel amaç doğrultusunda DİSK Sos- bir kısım arsanın tapu işlemlerinin henüz
yal Hizmetler, Tesisler, Yatırım ve İşletme- bitirilmemiş olması sayılmaktadır. Ra-
ler Dairesi, çalışmalarını DİSK Konut Kam- por’da Soğanlık Belediyesi’nin imar par-
panyası için arsa sağlanması konusunda selasyon projesini tamamlayarak İmar
yoğunlaştırdı ve yerel yönetimlerle ilişki ve İskân Bakanlığı’na gönderdiği, proje-
kurularak somut girişimlerde bulunuldu. nin onaylanmasından sonra Belediye ile

bir protokol imzalanarak arsa sağlanacağı
İstanbul Avrupa yakasında Alibeyköy Be-
anlatılmaktadır.
lediyesi’nden 2.500 konutluk bir arsa sağ-
landı ve ayrıca Anadolu yakasındaki yerel Rapor’a göre, sözü edilen bu arsalar 775
yönetimlerle ilişkiler sürdürüldü. Anadolu sayılı Yasa uyarınca gecekondu önleme
yakasında gelişme bölgesi olan Soğanlık ve ıslah bölgelerindeki belediyeler aracılı-
Belediyesi ile arsa sağlanması konusunda ğı ve İmar ve İskân Bakanlığının onayı ile
ilişkiler geliştirildi. verilmektedir. Her türlü alt yapı işlemleri
bitirilmiş; su, elektrik, kanalizasyon ve Bununla ilgili olarak kapsamlı bir ön

araştırma için Rıza Güven başkanlığında
yolları tamamlanmış olan bu arsalar, onay üç kişilik bir heyet 8.12.1978’de 12 günlü-
alınması anında DİSK’in oluşturacağı koo- ğüne Sovyetler Birliği’ne gönderilmiştir.
peratiflere maliyet bedeli üzerinden dev- Konut sorunu ile ilgili olarak inceleme ve
görüşmelerde bulunan heyet maliyetleri
redilecektir. Rapor’da DİSKKENT ile ilgi-
düşürücü prefabrik konut üretimini ye-
li olarak yapılan diğer çalışmalar şöyle rinde inceleme olanağı bulmuştur.
anlatılmaktadır: Rapor’da DİSK-KENT kampanyasından is-
Ankara Belediyesi Batı Kent projesi için- teyenlere bir zorluk çıkarılmadan paraları-
de DİSK ve üye sendikaların yer alma- nın geri verildiği belirtilmiştir. DİSK-KENT
sı konusunda yapılan ön görüşmelerde kampanyası, DİSK’in faaliyetlerinin dur-
prensip anlaşmasına varılmıştır.
durulması ile birlikte durmuş ve sonuçla-
Arsa sağlanması konusunda somut gi- namamıştır. DİSK-KENT girişimi DİSK’in
rişimler sonuç alıcı biçimde yönlendiri-
konut sorununa ilişkin yakın ilgisinin ve
lirken, toplu konut üretimi konusunda
çalışmalar yapılmıştır.
genel kurul kararının gereği olarak baş-
latılsa da maalesef başarı olamamış ve
Yeni yapı teknolojileri üzerinde yapı-
olumsuz etkileri olan ve çeşitli mağduri-
lan çalışmalarda özellikle konut so-
rununu çözmüş ülkelerin pratiklerine yetlere de yol açan bir süreç olarak tarihe
yönelinmiştir. geçmiştir.
DİSK’te Krİz
Can Şafak - Azİz Çelİk
28 Temmuz 1977 günü DİSK

Genel Başkanı Kemal Türkler
tarafından yapılan Ulusal De-
mokratik Cephe (UDC) çağrısı
DİSK’te kısa bir süre sonra bü-
yük bir krizin tetikleyicisi iş-
levi gördü. Kriz, birkaç ay sür-
dü ve 1977 Aralık ayının son
günlerinde toplanan 6. Genel
Kurul ile bir yönetim değişik-
liğine yol açtı. İşbirliği ve cep-
he politikası, 5. Genel Kuruldan
başlayarak DİSK’in temel yö-
nelimlerinden biri oldu. 5. Ge-
nel Kurul kararında görüldüğü
"Türkler
gibi DİSK bu konuda kendine öncü bir rol atfediyordu. Genel olarak işbirliği UDC önerdi",
Cumhuriyet,
ve cephe politikaları DİSK’te bir rahatsızlık yaratmazken, Türkler tarafın- 29 Temmuz 1977.
dan yapılan UDC çağrısı DİSK’te uzun süredir gerilim yüklü olan fay hat-
larının kırılmasına yol açtı ve iç gerilim ile tartışma saklanamaz bir hale
geldi. 1977 sonbaharında yaşanan kriz, çeşitli artçı krizlerle 1980’lerin ilk
yarısına kadar sürdü ve ancak Haziran 1980’de toplanan 7. Genel Kurulda
kısmen çözüme kavuşturuldu.
Cephe ve İşbİrlİğİ TartIşmalarI

Demokratik güçlerinin işbirliği veya cephe politikaları, 1975’te toplanan 5.
Genel Kuruldan 1980 12 Eylül’üne kadar olan dönemde DİSK’in çok önemli
yönelimlerinden biri oldu. Bilindiği gibi DİSK 5. Genel Kurulda bir “işbirliği”
kararı almıştı. 2. MC’nin kurulmasının söz 2. MC’nin birincisini de aşan bir şekilde
mevcut ekonomik, toplumsal ve siya-
konusu olduğu günlerde DİSK Yürütme
sal bunalımı, emekçilerin ve ülkenin so-
Kurulu 25 Temmuz 1977’de bir “demokrasi rularını daha ağırlaştıracağı bugünden
cephesi” kararı aldı. 28 Temmuz 1977 günü bellidir stop
DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler tarafın- 2. MC hayat pahalılığının, işsizliğin,
emekçilerin sırtındaki vergi yükünün
dan yapılan UDC çağrısı, DİSK tarafından daha da artması, ulusal onurumuzun
geniş köylü yığınlarına, küçük üreticile- daha da ayaklar altına alınması; devlet
re, orta tabakalara, memurlara, aydınlara, kademelerinin faşistleştirilmesine daha
büyük bir hız verilmesi; demokrasiden
“ulusal burjuvaziye” yapılmış işçi sınıfı ile yana olan kuruluş, güç ve kişiler üzerin-
ittifak ve “emperyalizme ve faşizme, te- deki baskının artırılması; anayasal ku-
ruluşların kararlarının çiğnenmesi, ev-
kellerin egemenliğine” karşı birlikte sava-
lat acısı, sönen yuvalar, terör, korku ve
şım politikası/programı olarak sunuldu.289 güvensizlik; kredi ve Pazar darlığının
UDC çağrısı, DİSK Yürütme Kurulunun 25 artması sonucu daha çok sayıda küçük
ve orta işletmenin iflasa sürüklenmesi
Temmuz 1977 tarihinde aldığı “bir demok- ve on binlerce işçinin işsiz kalması de-
rasi cephesinin” oluşturulması kararına mektir stop
dayandırılsa da bu karar metninde “UDC” DİSK Genel Yönetim Kurulu 2 Temmuz
1977 tarihli açıklamasıyla DİSK’in 2.
ifadesi yer almıyordu.
MC’nin kurulmasına kesinlikle karşı ol-
duğunu duyurmuştur stop öte yandan
açıkladığımız gibi Türk-İş’in 2. MC’ye
Türk-İş’e İşbİrlİğİ karşı bir tavır içinde olması ve savaşım
ÇağrIsI çağrısında bulunması konfederasyonu-
muz tarafından sevindirici ve olumlu bir
davranış olarak karşılanmıştır stop
DİSK Yürütme Kurulu 25 Temmuz 1977 ta- Bu durumu ve gelişmeleri gözden geçi-
ren DİSK Yürütme Kurulu:
rihli toplantısında aldığı “demokrasi cep-
DİSK ve Türk-İş konfederasyonları ara-
hesi” oluşturulması kararının devamında
sındaki çeşitli konulardaki ilke, gö-
Türk-İş’e çağrı yapılmasına karar verdi. rüş ve anlayış farklılıklarına rağmen,
Yürütme Kurulu, anti-faşist ve anti-em- demokrasi savaşımı ile işçi sınıfımı-
zın ve ülkemizin bazı sorunlarında or-
peryalist mücadele içinde işçi sınıfının bü- tak noktaların saptanmasının mümkün
tününün yer alması bakımından “DİSK olabileceğini düşünmüş ve bu nedenle
her iki konfederasyonu temsilen bir he-
ile Türk-İş arasında ilke, görüş ve anlayış
yetin ortak bir toplantıda görüşmelerini
farkları olmasına rağmen işçi sınıfının çı- uygun görmüştür stop
karları açısından her iki örgüt arasında or- Demokrasi savaşımı ile işçi sınıfımızın
tak noktalarda işbirliğinin yapılabileceği- ve ülkemizin geleceği açısından olumlu
ve yararlı olması dileğiyle en iyi temen-
ne ve bu doğrultuda aşağıdaki metni yazılı nimizi sunarız stop
telgrafın Genel Başkan imzası ile Türk-İş
Türkler, Türk-İş’i UDC içinde yer almaya
Genel Başkanı Halil Tunç’a çekilmesine”
çağırdı ve DİSK ile Türk-İş arasında ortak
karar verdi. Karar metninde Türk-İş Ge-
noktalar etrafında oluşturulacak bir işbir-
nel Başkanı Halil Tunç’a çekilecek telgra-
liğinin bu yönde önemli bir adım olacağını
fın metni de yer aldı:
vurguladı.290
289 DİSK Ajansı, 28 Temmuz 1977.; ayrıca bkz. Maden-İş (1977),
s. 32. 290 DİSK Ajansı, 28 Temmuz 1977; 6. Genel Kurulu Çalışma
KEMAL TÜRKLER’İN ULUSAL DEMOKRATİK CEPHE ÇAĞRISI
DİSK Genel Başkanı Kemal Türk- politikanın ifadesidir. Politika kü- hızla faşistleştirilmesi, gericileş-
ler, 28 Temmuz günü, MC tehli- fürleşme, sonra kucaklaşma ya tirilmesi ve evlat acısı, sönen yu-
kesine karşı, tüm ulusal demok- da faşist cinayetleri tertipleyip valar, terör, korku ve güvensizlik
ratik güçlerin Ulusal Demokratik sonra melek gibi görünmek veya demektir. 2. MC işçi-memur-öğ-
Cephe’de bir araya gelmeleri ge- halkın ensesinde boza pişirmek retmen-sağlık personeli-ka-
reğini, UDC’nin oluşturulması zo- değildir. O halde 2. MC’nin kuru- dın-teknik eleman-gençlik-a-
runluğunu dile getiren bir açıkla- luş amacı nedir? 2. MC’nin kuru- vukat-köylü-öğretim üyesi gibi
ma yaptı. Türkler’in açıklamasının luş amacı, işçi sınıfının yükselen çeşitli meslek kuruluşlarının bom-
DİSK dergisinin Ağustos 1977 ta- siyasal ve ekonomik hareketini balanması, kapatılması ve yük-
rihli 38. sayısında yer alan geniş demokrasi ve ilerleme savaşımı- sek yargı organlarının kararlarının
özeti aşağıdadır: nı durdurmaktır. Bu gelişimi dur- ayaklar altına alınması demektir.
duramadıkları ve iktidarda ola- 2. MC’de devleti, MHP’lileştirme,
DİSK’in tüm düşünce ve davra- madıkları taktirde MC partileri, bir MHP’yi de devletleştirme giri-
nışlarının temelinde işçi sınıfının, daha iktidar olamayacaklarını ve şimleri hızlanacaktır. Geçen dö-
emekçilerin çıkarları ile hak ve öz- büyük sermayenin aşırı sömürü, nemden daha hızlı ve şiddetli bir
gürlüklerinin korunması, genişle- kâr ve baskı düzeninin ağır yara- biçimde DİSK’i işyerlerinden sö-
tilmesi vardır. Emekçilerin insanlar alacağını bilmektedirler. Gerici küp atmak için sahtecilikler meş-
ca yaşam koşullarına kavuşması sermaye partilerini birleştiren tek rulaştırılacak, son ve faşist sendi-
ancak emekçilerden yana bir top- konu işçi sınıfı, demokrasi, barış kal örgütlenmelere hız verilecek,
lumsal düzen ve siyasal yönetim ve sosyalizm düşmanlığıdır. işyerleri komanda karakollarına
değişikliği ile olanaklıdır. Oysa, 2. dönüştürülerek işçiler üzerinde
MC birincisi gibi mevcut ekono- 2. MC’nin bir diğer kuruluş ama-
cı da, işledikleri cinayetleri, devlet faşist baskı yoğunlaştırılacaktır.
mik, toplumsal ve siyasal buna- Kredi ve pazar zorlukları gittikçe
lım, emekçilerin sorunlarını daha kasasından yaptıkları vurgunları,
kendi ve adamlarının çıkarları için artarak küçük ve orta işletmele-
da ağırlaştıracaktır. Bunun en rin iflâsı hızlanacak, böylece te-
başta gelen savunucuları ve si- tezgâhladıkları yolsuzlukları ört-
bas etmek ve hesap vermekten kelleşme ve işsizlik yeni boyutlara
yasal temsilcileri olmalarıdır. Ay- ulaşacaktır.
kaçmak istemeleridir. Ancak, bu
rıca daha düne kadar ülkeyi yö-
caniler ve haramzadeler unutma-
netemediklerini ilan ederek erken Öte yandan, MC’nin Amerikancı ve
sınlar ki, evlatları faşist kurşunla-
seçim isteyenlerin bugün bir kez teslimiyetçi politikası uluslararası
ra hedef olan analar, babalar, işçi
daha aynı deneye başvurma- siyasal koşullara ve ülke çıkarla-
sınıfımız ve tüm halkımız, bunların
ları bile ülkenin misli görülme- rına ters düşmektedir. Dünya ça-
hesabını birer birer soracaktır. Bu
miş felaketlere sürükleneceğinin pındaki güçler dengesi anti-em-
siyasal hesap sorulup, sorumluları
açık belgesidir. Daha düne kadar peryalist ve ilerici güçler lehine
cezalandırılmadıkça ülkemizin ile-
MC’nin kışkırttığı faşist tırmanı- hızla değişmeye devam etmek-
riye gitmesi olanaklı değildir.
şı ve derinleştirdiği bunalımı bir- tedir. Sovyetler Birliği’nin başını
birlerine yıkanların birbirine küf- 2. MC ortak hayat pahalılığı, iş- çektiği barış içinde birarada yaşa-
redenlerin bugün sanki hiçbir şey sizlik, ortan vergi yükü olacak- ma, kalıcı sürekli ve adil bir dün-
olmamışçasına kucaklaşmala- tır. 2. MC, Kıbrıs sorununun daha ya barışı, genel ve tam bir silah-
rı, siyasal tarihimiz için bir utanç da ağırlaşması, Amerikan em- sızlanma politikasının başarılı ve
abidesidir. “O masaya yumruk peryalizmine bağımlılığın artma- uluslararası nükleer güçler den-
değil, ancak takla atar” diyen bir sı, NATO’nun militarist çevreleri- gesi uluslararası ilişkilere yön ver-
parti başkanı ile, “MSP’ye verilen nin müdahalesinin yoğunlaşması, mektedir. Soğuk savaş politika-
her oy CHP ye verilmiş demek- ulusal onurumuzun yeni ağır ya- sının yerini yumuşama politikası
tir” diyen Demirel’in ikinci kez or- ralar alması demektir. 2. MC, dev- almıştır. ABD’nin nükleer silah
taklık içine girmeleri iki yüzlü bir let kademelerinin daha büyük bir üstünlüğünü yitirmesi ve dünya
çapında nükleer güçler dengesi- halkın çeşitli kesimlerini tem- halkın sesini ve istemlerini duy-
nin oluşması, teknolojik gelişme- sil eden Demokratik Örgütlerle mak zorundadırlar. Bu sese ku-
nin güçler dengesinin kontrolü- açık, sürekli ilişkiler kurmadıkça, lak vermeyen hiç bir hükümet ve
nü uzay boyutlarına yükseltmesi gerçek ve kalıcı demokratik çö- parlamenter kalıcı değildir.
dünya anti-emperyalist ve ilerici zümlere ulaşmak olanaklı değil-
güçlerinin sürekli başarıları Ame- dir. Ancak, örgütlü halk güçleri- Faşist hareketin açık yöneticileri-
rikan emperyalizminin saldırgan- nin gönüllü ve aktif bir şekilde nin çiçek vermesi, barıştan sevgi-
lığını frenlemektedir. Bu koşullar- desteklediği hükümetler başarı- den ve demokrasiden söz etmesi,
da ABD, hâlâ daha soğuk savaşın lı ve kalıcı olabilir. Demokrasi yal- gazetecilere yemek vermesi, se-
izlerini taşıyan dünya politikasını nız parlamento ve seçimler ile vimli görünmeye çalışması kim-
gözden geçirmek zorunda kal- eşit ve sorumlu değildir. Demok- seyi yanıltmamalıdır. Siyasal eği-
maktadır. Buna rağmen MC’nin rasi sadece parlamento ve parti limi ne olursa olsun demokrasiden
Amerikancılıkta ısrarlı dış politi- içi aritmetikleri gözönünde tutu- yana olan herkes bu konuda son
kası dünyadaki ve ülkemizdeki bu larak gerçekleştirilemez. Siyaset derece uyanık bulunmak zorun-
gelişmeler ile ulusal çıkarlarımıza alanını parlamento ve seçimler- dadır. 1. MC döneminde işlenen ci-
ters düşmekte, Türkiye’nin ulus- le sınırlandırmak olanaklı değildir. nayetler siyasal bir hareket olarak
lararası ilişkilerinin gelişmesini ön- Demokrasinin varlığından söz et- faşist hareketin çizdiği stratejinin
lemekte ve bunalımı arttırmak- mek, ancak emekçi kitlelerin ken- bir gereğidir. Terör; korku ve ter-
tadır. Oysa uluslararası ve ulusal di örgütleriyle toplum yaşamının tiplere, komplolara dayalı bu stra-
koşullar, bağımsızlık ve barış ilke- tüm kesimlerinde söz ve karar sa- teji değişmemiştir. Sevimli görün-
lerine dayalı esnek ve çok yönlü hibi olmalarıyla olanaklıdır. Oysa, me çabaları, “milli devlet-güçlü
bir dış politika izlenmesini zorun- işçi sınıfının temsil edilmediği bu- iktidar” adı altında faşist bir iktidar
lu kılmaktadır. Sosyalist ülkeler günkü parlamento aritmetiği oluşturma stratejisinin günümüz-
başta olmak üzere, komşuları- emekçi halkın istem ve özlemle- deki taktikleridir. Bu taktiklerin
mızla, “3. Dünya” ve Avrupa ülke- rini yansıtmaktan uzaktır. de amacı, MHP’ye oy veren kit-
leriyle karşılıklı eşitlik ve çıkarları, lelerin kaymasını önlemek, onları
dünya barışını geliştirmeyi öngö- Kısacası, başta işçi sınıfımız ol- daha aktif hale getirmek, kamu-
ren ilişkilerin zenginleştirilmesi ve mak üzere, toplumumuzun en oyunun “ılımlı” diye nitelenen ke-
güçlendirilmesi bu politikanın ana geniş kesimlerinin yaşam ve ça- simini tarafsızlaştırmak ve meş-
doğrultusu olmalıdır. lışma koşullarını olabildiğine ağır- ruluk kazanmaktır. Şu ya da bu
laştırılacağı, ulusal onurumuzu şekilde, faşist demagoji ve tak-
Hükümetlerin ve halkın oy verdi- iyice ayaklar altına alacağı milita- tiklerin kamuoyuna ulaşmasında
ği parlamenterlerin görevi halkın rist şoven bir politika yürüteceği aracılık edenler, MHP ile tehlikeli
ve ülkenin çıkarlarını savunmak ve demokrasiden-özgürlükten-i- ilişkiler içine girenler şunu unut-
ve istemlerini gerçekleştirmek- lerlemeden yana olan her kuru- masınlar: Faşizm kendi dışında-
tir. Halkın istemlerini ise kendi ku- luş ve her vatandaş üzerindeki ki hiç bir siyasal eğilim ve görüşe
ruluşları dile getirir. Bu nedenle, faşist zulmü ağırlaştıracağı için 2 yaşam hakkı tanımaz. Duvarlarda
hükümeti kurmaya çalışanlar ön- MC’yi kabul etmiyoruz ve karşı- yazılı “bu vatan ya bizim ya da hiç
celikle bu kuruluşların görüşle- yız. Bu nedenle ettikleri yemine kimsenin” sloganı bu görüşümü-
rini almalı; hükümeti, hükümetin sadık, kendi kişisel onuruyla ülke- zün somut kanıtlanmasıdır. Tüm
politikası ve programını bu görüş nin onurunu ve halkın çıkarlarını bu nedenlerden dolayı, faşist ha-
ve istemler doğrultusunda oluş- bir bütün olarak gören parlamen- reketin çanına ot tıkamak ve ülke-
turmayı demokrasinin bir gere- terleri komando tehdidinden, par- mizi bu kara vebadan kurtarmak
ği olarak görmek zorundadırlar. ti disiplini adı altında bir kaç kişi- bir yurtseverlik görevidir.
Ancak bu görüşmelerden son- nin kurduğu baskıdan korkmadan
ra parlamento içi ilişkilere geçil- 2. MC’ye red oyu vermeye çağırı- 2. MC’nin kurtulması kimse-
melidir. Parlamento ve hükümet yoruz. Bizimle aynı görüşte olma- yi umutsuzluğa düşürmemelidir.
kendi dışlarındaki kuruluşlarla, yabilirler. Fakat, parlamenterler Artık tam bir gerici sağ partiyle
iktidar olmayıp gerici-faşist ko-
alisyonlara başvurmak zorunda
kalması ve toplumun hiç bir soru-
nuna çözüm getirmemesi işbirlikçi
tekelci sermayenin ülkeyi yönet-
mekteki beceriksizliğini göster-
mektedir. Emekçi halkımızın çıkar
ve özlemleri ile gerici sermaye yö-
netimleri ve partilerinin izledikle-
ri politika arasındaki çelişki büyü-
mektedir. Hangi partiye oy vermiş
olurlarsa olsunlar, geniş kitlelerin
kendi ve ülke sorunlarına gerçekçi,
köklü ve kalıcı çözümler getirecek
siyasal yönetimlere olan ihtiyacı
artmaktadır. İşçi sınıfımızın başı-
nı çektiği bağımsızlık, demokra-
si, barış ve toplumsal ilerleme sa-
vaşımının durmadan yükselmesi
emekçi halktan yana kalıcı çözüm
yolunu göstermekte ve bu yolda
birleşenler çoğalmaktadır. İşçi sı-
nıfımızın örgütlü güçleri, toplumun
en geniş kesimleriyle birlikte 2. MC
belasının saf dışı bırakılmasını ve
yerine işçi ve emekçilerin acil so-
runlarına çözüm getirecek, faşist
tırmanışı önleyecek, demokrasi-
nin sınırlarını genişletecek bir si-
yasal yönetim önermektedirler.
Gerçekten ve içtenlikle böylesi bir
siyasal yönetimden yana olanlar DİSK dergisi kapağı.
kendilerini bugünkü parlamen- demokratik bir iktidarın oluşması içindeki ve dışındaki tüm örgüt ve
to aritmetiğiyle sınırlamamalıdır. ise, ancak işçi sınıfımızın kendi si- güçlerin Ulusal Demokratik Cephe
Gerici tekelci sermaye partile- yasal temsilcileriyle böylesi bir ik- (UDC) içinde bir araya gelmeleri ve
ri arasındaki çelişkileri demokra- tidarda yer almasını önleyen koşul- UDC’yi güçlendirmeleri acil bir gö-
si ve ilerleme savaşımından geri ların değiştirilmesiyle olanaklıdır. rev ve zorunluluktur.
adım atmaksızın değerlendirerek
ve ulusal demokratik güçlerin ey- Milliyetçi Cephe işbirlikçi tekelci Demokrasi düşmanlarınca yara-
lem birliğine öncelikle güvenerek sermayenin en gerici, şoven ke-
tılan bu cepheleşmenin DEMOK-
2. MC’nin ömrünü daha da kısalt- simlerinin oluşturduğu gericilik
RASİ Bölümünde CHP’nin gerekli
mak olanaklıdır. DİSK’in emekçi- ve faşizm cephesidir. Bu cepheye
yerini alması, işlev ve görevlerini
lerin çıkarlarının, demokratik hak karşı ve güvenoyu aldığı taktirde 2
daha somut bir biçimde yerine ge-
ve özgürlüklerin korunup geniş- MC’yi bir an önce iktidardan uzak-
laştırmak için, ulusal bağımsızlık- tirmesi önemli bir zorunluluk hali-
letilmesinden yana bir politika iz-
tan, demokrasi, barış ve toplumsal ne gelmiştir.
lemeyen hiç bir hükümeti des-
teklemesi beklenmemelidir. İlerici ilerlemeden yana olan parlamento Kaynak: DİSK dergisi, Sayı 38, Ağustos 1977.
DİSK dergi Kurulu, AP eğilimli üyelerin itirazı üze-

kapağı, Sayı 38,
Ağustos 1977. rine yeni bir gündemle çalışmaya başla-
dı ve genel grev konusu ele alınmadı.294
10 Ağustos günü yaptığı toplantıda ise bir
orta yol bularak, “üçlü koalisyon hüküme-
tine” bazı işçi isteklerinin yerine getiril-
mesini öngören bir “muhtıra” verilmesine,
bu isteklerinin yerine getirilmemesi du-
rumunda da genel grev dâhil çeşitli eylem
biçimlerinin uygulanmasına karar ver-
di. Türk-İş Yönetim Kurulu, DİSK’in, ge-
nel grev dâhil çeşitli eylem biçimlerini ve
işçi sınıfı çıkarlarını ve demokrasiyi ko-
ruma yolunda ortak hareket etmeyi ön-
gören önerisini de oybirliğiyle reddetti.295
Toplantıda bir konuşma yapan Halil Tunç,
sendikacılık ve demokrasi meselelerinde
DİSK ile farklı anlayışlara sahip oldukla-
Öte yandan Türk-İş Genel Başkanı Halil rını, Hükümet’in kendisine MC Hükümeti
Tunç, daha 12 Temmuz günü, MC Hüküme- adını verdiğini, bunun da acı sonuçlarının
ti tekrar kurulur ve güvenoyu alırsa se- görüldüğünü, milleti bölmek yerine bir-
natörlükten istifa edip genel grevi doku- leştirmek düşüncesi taşıdıkları için “Ulu-
nulmazlık zırhına bürünmeden Türk-İş sal Demokratik Cephe” kavramına da kar-
Genel Başkanı olarak bizzat yöneteceğini şı çıktıklarını belirtti. Türk-İş, Hükümet’e
ve genel grevin MC yıkılıncaya kadar sü- vermeyi kararlaştırdığı muhtırayı, “muh-
receğini açıklamıştı.291 1 Ağustos günü 2. tıra” sözcüğünü de sert bularak “öneriler
MC Hükümeti Meclis’ten güvenoyu aldı. 2 paketi” olarak sadece Hükümet’e değil,
Ağustos günü de Türk-İş İcra Kurulu top- bütün siyasi partilere gönderme yolunu
lanarak genel grev konusunu ele aldı ve seçecekti.296
Türk-İş Yönetim Kurulunun 9 Ağustos
günü toplantıya çağrılmasına karar ver-
di.292 Türk-İş Yönetim Kurulu, DİSK Genel UDC TartIşmalarI ve
Başkanı Türkler’in ortak eylem önerisini Krİz
de değerlendirecekti.293
Türkler’in UCD çağrısı başlangıçta DİSK
Ne var ki, 9 Ağustos’ta 40 üyenin 36’sı-
içinden destek buldu. Önce çok sayıda DİSK
nın katılımıyla toplanan Türk-İş Yönetim
üyesi sendika Türkler’in UDC çağrısın-
Raporu, s. 138- 140; 26 Eylül 1977 tarihli DİSK Yürütme Kuru-
lu toplantısı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defter-
da destek verdi. Genel-İş, Aster-İş, Bank-
leri, DİSK Arşivi. Sen, Baysen, Dev Maden-Sen, Genel-İş,
291 Milliyet, 13 Temmuz 1977; Vatan, 13 Temmuz 1977.
Milliyet, 2 Ağustos 1977 ve 3 Ağustos 1977; Tercüman, 3
292 294 Milliyet, 10 Ağustos 1977.
Ağustos1977. 295 Milliyet, 11 Ağustos 1977; Vatan, 11 Ağustos 1977.
293 Milliyet, 3 Ağustos 1977. 296 Vatan, 15 Eylül 1977; Vatan, 23 Eylül 1977.
Sendikalardan UDC'ye destek

Genel-İş:
“Sendikamız DİSK Genel-İş de UDC’yi tüm gücüyle desteklemektedir. İkinci MC’nin hayat pahalılığı, işsizlik ve
emekçilerin sırtındaki ağır vergi yükünün daha da artması demek olduğu bilincindedir sendikamız. Bu nedenle sen-
dikamız DİSK Genel-İş, ülkemizi yirmi yedi aylık hükümeti döneminde ağır iç ve dış sorunların eşiğine getiren 1.
MC’nin devamı olan 2. MC’ye karşı UDC’de elbette ki yerini alacaktır.”
Genel-İş, Emek gazetesi, Sayı 296.
Lastik-İş:
“Faşist tırmanışa karşı, demokrasi ve ilerleme için tüm emekçiler UDC’de birleşiyor. Bunun karşısında gerici-faşist
güçler hemen saldırıya geçti. UDC’yi zayıflatmak ve UDC’de birleşen güçleri bölmek için olmadık iddialarda bulu-
nuyorlar. Açıkçası, işçilerin, emekçilerin, ilericilerin, tüm demokratların güç birliğine girmesinden korkuyorlar. Kork-
makta da haklıdırlar. UDC’de birleşen güçler ülkemizde faşizmi geriletecek en kararlı, en tutarlı güçleri oluşturuyor-
lar. Gericiliğe ve faşist tırmanmaya karşı UDC bir kaya gibi dikiliyor.”
Lastik-İş dergisi, Sayı 107.
Has-İş, Hürcam-İş, Maden-İş, Teknik-İş, Atılım’da yayımlanan DİSK Genel Kurulu

Turizm-İş, Tümka-İş, Yeni Haber-İş, Teks- ile ilgili yazıda “TKP, ortak düşmana kar-
til ve Basın-İş yaptıkları açıklamalarla şı Ulusal Demokratik Cephenin kurulma-
UDC içinde yer aldıklarını üyelerine ve ka- sı savaşında işçi sınıfının, sendikaların bö-
muoyuna duyurdular.297 Lastik-İş ise 27- lünmezliğini ve bağımsızlığını savunuyor”
28 Haziran 1977’de yapılan 19. Genel Ku-
deniyordu.298 Mart 1977’de toplanan TKP
rulunda UDC çağrısı yapmıştı. UDC çağrısı
Konferansı, UDC kurulması hedefini açık-
DİSK dergisinin 37 ve 38. sayılarının kapak
ça ilan etmişti. TKP’nin aylık yayın orga-
sloganı oldu.
nı Atılım gazetesi Haziran 1977 sayısında
Ancak çok geçmeden UDC çağrısına yö- UDC’nin işçi-köylü bağlaşıklığı temelin-
nelik eleştiriler gelmeye başladı. Çağrının de kurulacağı belirtiliyor ve bütün ulu-
önde gelen muhatapları olan Türk-İş ve sal demokratik güçlere birleşme çağrısı
CHP’den UDC çağrısına beklenen olum-
yapılıyordu.
lu yanıt gelmedi. UDC çağrısı DİSK için-
de TKP’liler, CHP’liler ve diğer sol/sosya- Türkler’in UDC çağrısı, DİSK Yürütme Ku-
list çevreleri karşı karşıya getirdi. UDC, rulu’nun 25 Temmuz 1977 tarihinde aldığı
TKP tarafından benimsenen bir politika ve “bir demokrasi cephesinin” oluşturulma-
kavramdı ve TKP tarafından kullanılan bir sı kararı ile gerekçelendirilse de DİSK’in bu
slogan ve hedef olması krizin hızla derin- kararında UDC ifadesi yer almıyordu. Söz
leşmesine yol açtı. Nitekim DİSK’in 5. Ge-
konusu Yürütme Kurulu kararının ilgili bö-
nel Kurulundan sonra TKP yayın organı
lümü şöyleydi:299
297DİSK üyesi sendikaların danışma ve karar organlarının
destek açıklamaları ile UDC çağrısına katıldıklarını açıkla-
298 Atılım, Sayı 18, Haziran 1975.
yan demokratik kuruluşların Genel Merkez ve yerel örgütle- 299 25 Temmuz 1977 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantı-
rinin bir bölümü için, Bkz. Yaşasın DİSK “Sınıf ve Kitle Sen- sı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK
dikacılığında Atılım” (1975-1977), İstanbul: Konuk Yayınları, Arşivi; Yaşasın DİSK “Sınıf ve Kitle Sendikacılığında Atılım”
1977, s. 244-258. (1975-1977), İstanbul: Konuk Yayınları, 1977.
DİSK Yönetim
Kurulu ile
Başkanlar
Konseyinin
Gönen toplantısı
22-24 Eylül 1977,
DİSK Arşivi.
Konfederasyonumuzun uygulaya gel- 22-24 Eylül: Gönen KavşağI

diği demokratik sınıf ve kitle sendi-
kal mücadelesi içinde karşılaştığı fa- DİSK Yürütme Kurulu 13 Eylül 1977 tarih-
şizan uygulamalara ve faşizan güçlere li toplantısında DİSK’in içine sürüklendi-
karşı Anayasa ve yasalar içinde de-
ği krizin çözümü için Yönetim Kurulu ile
mokratik kurallara bağlı kalarak sür-
dürdüğü mücadelede faşizme karşı, an- Başkanlar Konseyi’nin 22-24 Eylül 1977
ti-faşist ve anti-emperyalist mücadele tarihlerinde Maden-İş'in Gönen’deki eği-
tabanının daha da genişletilmesinden tim ve tatil sitesinde “Hükümetin yaptığı
yana olduğunun ve bu yolda ilerici de-
zamlar karşısında DİSK’in görüşünün ve
mokratik güçlerin birliğinin sağlanma-
sı gerektiğinin bir kez daha belirtilmesi-
MC’ye karşı tavrının saptanması ve ulusal
ne ve böylece bir demokrasi cephesinin demokratik cephe” gündemini görüşmek
oluşturulmasına üzere toplantıya çağrılmasına karar ver-
di. UDC, Türkler tarafından, DİSK Başkan-
Bu durumun DİSK içinde başta CHP olmak
lar Konseyi ve Genel Yönetim Kurulu’nun
üzere çeşitli siyasal çevrelerde rahatsızlık
22 Eylül’de Gönen’de gerçekleştirilen or-
yarattığı biliniyordu. Bu süreçte CHP’nin
tak toplantısına kadar DİSK adına kamuo-
gidişattan rahatsız olduğu ve DİSK’e mü-
yu önünde savunulacaktı.301
dahale kararı aldığı belirtilmektedir.300
DİSK açısından tarihsel önemdeki Gönen
UDC çağrısı, DİSK içinde bir süredir var Toplantısı, tam kadro ile yapılamadı ve alı-
olan gerilimin su yüzüne çıkmasına neden şılmadık şekilde toplantının daha başlan-
oldu ve konfederasyonu çok sert bir iç ça- gıcında sert tartışmalar yaşandı. Genel
tışma ortamına taşıdı. Başkan Türkler, sık sık toplantıyı belirsiz
300 Derinden Gelen Kökler-2; Koç ve Koç (2008). 301 DİSK Ajansı, 3 Eylül 1977, 06 Eylül 1977 ve 14 Eylül 1977.
sürelerle erteledi.302 Toplantıya damgasını DİSK’te Genel

Sekreter krizi
vuran UDC çağrısı oldu. Toplantının hemen Cumhuriyet,
6 Ekim 1977.
öncesinde, ilk anda UDC çağrısına destek
veren sendikaların çoğu, UDC’ye karşı bir
tutum sergiledi. DİSK yönetiminde de gi-
derek derinleşen bir huzursuzluk hissedi-
liyordu. DİSK Genel Başkanı Türkler’in açış
konuşmasından sonra saptanan gündem
maddelerinin görüşülmesi tamamlana-
madı ve UDC ile ilgili bir karar da alınama-
dı. Toplantıda OLEYİS’in üyeliği oybirliği ile
kabul edildi.
Ancak Genel Başkan Türkler 22, 23 ve 24

Eylül 1977 günlerinde yapılan Gönen Top-
lantısı’nın ardından 27 Eylül 1977’de yaptığı
açıklamada Başkanlar Konseyi’nin UDC’de
birleşme çağrısının hayata geçirilmesi için
oybirliği ile karar verdiğini kamuoyuna
duyurdu.303 Ayrıca DİSK Yürütme Kurulu,
Başkanlar Konseyi’nin bu kararını gözden
geçirerek Ulusal Demokratik Cephe’nin
ülke çapında hayata geçirilmesi ve yay-
gınlaştırılması amacı ile DİSK Genel Tem-
silciler Meclisinin 9 Ekim 1977’de toplan-
masını kararlaştırdı.304
tarafından alınan Genel Kurul ve Genel Tem-
silciler Meclisi kararlarını iptal etti.
“Uzmanlar” Krİzİ, İkİ Genel
Sekreterlİ ve İkİ Yürütmelİ DİSK’in 7 kişilik Yürütme Kurulunun 4 üye-
DİSK si 30 Eylül 1977’de Genel Başkan Türkler ve
diğer üyelerin olmadığı bir toplantıda TKP’li
Gönen Toplantısı’nda bir mutabakat olma-
olarak bilinen 7 DİSK uzmanını işten çıkar-
masına rağmen yapılan açıklama DİSK’te
ma kararı aldı. İşten çıkarılan uzmanlar Ba-
krizi daha da derinleştirdi. Bu süreçte DİSK
sın Yayın Dairesinden Hüsnü Dilli ve Erhan
Yürütme Kurulu 4’e (Rıza Güven, Mehmet
Gömüç; Eğitim Dairesinden Nejat Firuz Kuhi,
Kılınç, Celal Küçük, Kemal Nebioğlu) 3 ola-
Gün Bulut ve Zülfikar Dicleli; Örgütlenme
rak (Kemal Türkler, Mehmet Karaca, Fehmi
Dairesinden Sıtkı Coşkun ve sekretarya-
Işıklar) ikiye bölündü. Yürütme Kurulunun
dan Zülal Kılıç’tı.305 1 Ekim 1977’de DİSK Yü-
4 üyesi toplanarak Genel Başkan Türkler
rütme Kurulu 7 üye ile toplandı. Toplan-
302 Vatan, 28 Eylül 1977.
tıda 4 üye, uzmanların işten çıkarılması
304 DİSK Ajansı, 27 Eylül 1977. 305 Koç ve Koç (2008), s. 404.
kararında ısrarlı oldu. yeralan ve basın organlarında da mak-

satlı olarak tahrik edici bir şekilde çarpı-
Uzmanların işten çı-
tılarak verilen ve dolayısıyla kamuoyun-
karma kararının dak- da tartışmaya yol açan haberlerden sonra,
tilo edilmesi ve im- Konfederasyonumuz üyesi bazı sendi-
ka yöneticilerimiz ve onların temsilcileri
zalanması sırasında
ve üyeleri hergün DİSK’e gelip gelişmeler
Maden-İş Yürütme hakkında bilgi almakta ve görüşlerini be-
Kurulunun bazı üyele- yan etmektedirler. Dün de böyle olmuş-
tur. Ancak bu sırada DİSK Yürütme Ku-
ri ile 1. Bölge’nin 30-40 rulu toplantısında, sürekli görev başında
kadar temsilcisi DİSK bulunan Genel Başkan, Genel Sekreter ve
genel merkezini bas- Örgütlenme Dairesi Başkanının karşı oy-
larına rağmen Konfederasyonumuzda ça-
tı ve kararın alınması- lışan 7 uzmanın iş akdinin feshedilmesi
nı zor kullanarak en- üzerine, o anda Genel Merkezde bulunan
çeşitli sendikalarımızın yöneticileri ve di-
gellemeye çalıştı.306
ğer sendikalarımız üyesi işçiler bu kara-
DİSK’in Yönetim Ku- rı duyduktan sonra tepki göstermişlerdir.
rulunun görev yap- Dünkü gazetelerde yer alan durum bu-
dur. Bazılarının söylediği gibi, sendika yö-
masının bazı Maden-İş neticilerimiz ve üyeleri dışında bir gençlik
yöneticileri tarafın- örgütü üyelerinin bulunduğu gerçeklere
dan zorla engellen- aykırıdır. Gençlik örgütünün ismi kulla-
nılarak olay çarpıtılmak istenmiştir. Zaten
mesi krizi büyüttü ve uzunca bir zamandan beri bu gençlik ör-
DİSK içinde uzun sü- gütünün ismi kimilerince kendi maksat-
ları doğrultusunda kullanılmaktadır.
recek bir uyuşmazlığa
yol açtı.307 DİSK Yürüt- DİSK, işçi sınıfının sendikal birliğini boz-
Cumhuriyet, mak ve kasıtlı olarak çarpıtılmış haber-
29 Eylül 1977.
me Kurulunun dört üyesinin tuttuğu tuta- lerle kamuoyunu yanıltmak isteyenlere
nağa göre DİSK genel merkezini basanlar karşı cevabını, tabanın söz ve karar sahibi
arasında İlerici Gençler Derneği (İGD) üye- olması ilkesini bir kez daha hayata geçire-
rek verecektir.
leri de vardı.
Uzun yıllar sonra olayın içinde olan Ma-
Yönetim Kurulunun 4 üyesi tarafından tutu- den-İş Yürütme Kurulu üyesi Halit Erdem
lan ve bu bölümde örneği yer alan tutanak olayların bir protestonun çok ötesinde ol-
ile basında yer alan haberler üzerine DİSK duğunu belirterek şu değerlendirmeyi yap-
Genel Sekreteri Mehmet Karaca 1 Ekim 1977 tı:309 “Üst kuruluşun yetkili kurulunun aldı-
günü bir açıklama yaparak bu değerlendir- ğı meşru bir kararı tanımamaktı. (…) DİSK
meleri yalanladı:308 Yürütme Kurulu üyeleri dışarı bırakılmadı,
Dün bazı gazetelerde DİSK Genel Merkezi- telefon kabloları koparıldı, zor kullanarak
ne saldırılarak bazı Yürütme Kurulu üye- bir karar geri aldırılmaya çalışıldı. (…) Velev
lerinin tartaklandığına ilişkin haberler yer
almıştır. Aslında durum böyle değildir. 22-
ki karar yanlıştı ya da biz beğenmemiştik
23-24 Eylül 1977 tarihlerinde Gönen’de ya- ama kendimizde bir organ kararına müda-
pılan Yönetim Kurulu ile Başkanlar Kon- hale etme yetkisini görmüştük. Bu perva-
seyi ortak toplantısından sonra basında
sızlık o dönem bütün kararlara egemen bir
ruh haliydi.”
307 Alkan (1977), ss. 68-71.
308 DİSK Ajansı, 1 Ekim 1977. 309 Derinden Gelen Kökler-2, s. 122.
DÖRT YÜRÜTME KURULU ÜYESİNİN TUTANAĞI
DİSK Yönetim Kurulunun 4 üyesine söyleyerek imzalamamaları üzeri- merdivenlerin kalabalık tarafından
(Rıza Güven, Mehmet Kılınç, Celal ne Kemal Türkler’in ‘Öyleyse olağa- tutulduğu görülmüştür.
Küçük ve Kemal Nebioğlu) dönük nüstü Genel Kurul kararı almanızı is-
Genel Başkan’ın:
engelleme ve saldırı kendileri tara- tiyorum’ dediği görülmüştür.
fından tutanak altına alındı. Aşağıda ‘Yol verin geçsinler!’
7 Personelin işine son verilmesine
bu tutanağa yer veriyoruz: demesi üzerine merdiveni aralayan
ilişkin kararın geri alınması ile Genel
“Bugün, 30 Eylül 1977 Cuma günü Kurul kararı verilmesi eş değerdedir. kalabalığın arasından inmeye baş-
saat 15.30 sıralarında DİSK Mer- Kararlardan birinin alınması demek layan Kemal Nebioğlu, Celâl Küçük,
kezi Yürütme Kurulu toplantı oda- Yürütme Kurulunun daha açık bir Mehmet Ertürk’ün:
sında 7 personelin çıkartılmasına deyimle zorbalara teslim olması an-
‘Bırakmayın!’
ilişkin oy çokluğu ile verilen karar, lamına geldiğini ileri süren ve zorba-
karar defteri Genel Sekreter Meh- ların önerisini kabul ettirerek DİSK’e diye bağırması üzerine kalabalık ta-
met Karaca tarafından verilmedi- egemen kılmak isteyen Genel Baş- rafından itile kakıla tekrar çıkarıldık-
ği için kağıda yazılması uygun gö- kan’a karşı direnilince, yukarıda ad- ları ve tartaklandıkları görülmüştür.
rülmüş ve daktilo sekreter Gülay’a lan yazılı kişilerin öncülüğündeki Başkan odasına dönüldüğünde ka-
verilip yazılması beklenirken baş- kalabalığın yeniden toplantı odası- labalığın karşı çıkmadığı görülen
ta Maden-İş Sendikası Genel Sek- na hücum ederek girdikleri, telefon Mehmet Karaca ve Fehmi Işıklar’a:
reteri Mehmet Ertürk, Genel Baş- ahizesini kopardıkları görülmüştür. ‘Telefonlar kesilmiş, dışarıyla gö-
kan Vekilleri Bahtiyar Erkul, Kemal Genel Başkan Kemal Türkler’in ‘is- rüşme olanağı kalmamış bulunu-
Daysal, Halit Erdem ve Murat Tok- tediğinizi görüşüyoruz, elbet olumlu
yor. Zorbalar size bir şey yapmı-
mak, arkalarında sabahtan getirip 4. bir karara varacağız, lütfen dışarı çı-
yorlar. Aşağıdaki katlardan birine
kattaki Eğitim salonunda bekletilen kın’ demesi üzerine homurdanarak
giderek güvenlik kuvvetlerine te-
ve çoğunluğu İGD’li oldukları söy- dışarıya çıkmışlar ve kapı önünde
lefon ediniz!’
lenen kalabalığın kapıyı açarak içeri beklemeye başlamışlardır. Güven-
girdikleri, Mehmet Ertürk’ün elin- lik önlemlerinin alınması için Genel denildiğinde Mehmet Karaca:
deki daktilo edilmiş imzasız karan Başkan’ın odasındaki telefonla ko- ‘Bir kolayını düşünürüz’
masanın üzerine sertçe vurarak ‘Bu nuşmak istendiğinde telefon sant-
kararı değiştireceksiniz ulan’ dediği, ralının bu zorbalar tarafından işgal demekle yetinmiş ve hiçbir girişim-
Yürütme Kurulunun karara oy veren edildiği ve bozulduğu öğrenilmiştir. de bulunmamıştır. İki saatten faz-
üyelerinin tepkisini görünce elinde Dışarı çıkmaktan başka çare kal- la süren bu zorbaca baskılar altın-
19/a maddesinin altını kırmızı ka- madığı düşüncesiyle kapıyı açan da özgürlüğü kısıtlanan Yürütme
lemle çizdiği DİSK tüzüğünü Ge- ve önde bulunan Kemal Nebioğlu Kurulu üyeleri Genel Başkan Kemal
nel Başkan Kemal Türkler’in önüne ile Celâl Küçük kalabalık tarafından Türkler’in ‘Tüzüğün kendisine verdi-
koyan Bahtiyar Erkul’un da ‘Ya ka- Mehmet Ertürk’ün: ği yetkiye dayanarak Genel Kuru-
ran geri alacaklar, ya da Olağanüstü lu olağanüstü toplantıya çağıraca-
‘Çıkarmayın, vurun’
Genel Kurulu toplantıya çağırmak ğını’ kalabalığa söylemesinden bir
kararı verecekler, yoksa buradan çı- şeklindeki konuşması üzerine tar- süre sonra çıkmamıza izin verilmiş
kamazlar, dışarıda bekliyoruz’ diye- taklanarak odaya sokulmuşlardır. ve ancak saat 18.00 de dışarı çık-
rek odadan çıktıktan sonra Genel Bundan sonra Maden-İş Yürütme mak mümkün olmuştur.
Başkan Kemal Türkler, Genel Sek- Kurulu üyeleri ile Genel Sekreterlik
odasında uzun süren bir görüşme Olayı yaşayan kişiler olarak anlatan
reter Mehmet Karaca ve Yürütme
Kurulu üyesi Fehmi Işıklar’ın kararı yapan Genel Başkan Kemal Türkler bu tutanak 5 kopya olarak düzenle-
değiştirmek gerektiğini ileri sürme- yanımıza dönerek topluluğu zarar- nerek okunup imza altına alınmıştır.
leri üzerine kararda olumlu oy kulla- sız hale getirdiğini, dışarıya çıkma- 30.9.1977
nan aşağıda isimleri yazılı Yürütme mızda sakınca olmadığını söyle- Saat 18.30”
Kurulu üyeleri ‘kararlarına ölüm ba- mesi üzerine odadan çıkıldığında Kaynak: Güner Alkan (1977), DİSK’teki Anlaşmaz-
hasına da olsa sahip çıkacaklarını’ müracat odasının, asansörlerin ve lık ve Nedenleri, Geçiş Yayıncılık, ss. 68-71.
DİSK Genel
Temsilciler
Meclisi,
9 Ekim 1977.
“Uzmanlar krizi” olarak bilinen bu kriz, Kuruluna sevk etti.312 Onur Kurulu da 19
yönetim krizini de beraberinde getir- Ekim 1977’de yaptığı toplantı sonucunda
di. DİSK’te aynı anda iki yürütme kuru- Genel Sekreter Mehmet Karaca’yı bir ay
lu ve iki genel sekreter çalışmaya başla- ve DİSK Yürütme Kurulunun çalışmaları-
dı.310 DİSK’in 7 kişilik Yürütme Kurulunun nı zorla engellemeleri nedeniyle Maden-İş
yöneticileri Memet Ertürk, Bahtiyar Erkul,
4 üyesi toplanarak DİSK Genel Sekrete-
Kemal Daysal, Halit Erdem ve Murat Tok-
ri Mehmet Karaca’yı görevden aldı ve ye-
mak’ı ise ikişer ay süreyle DİSK üyeliğin-
rine Maden-İş’ten Hakkı Öztürk’ü getirdi.
den ihraç etti.
Bunun üzerine Maden-İş Yürütme Kurulu
Hakkı Öztürk’ü ihraç istemiyle Maden-İş
Onur Kuruluna sevk etti. Öztürk’ün Ma- DİSK Temsİlcİler
den-İş’ten ihraç edilmesiyle DİSK’teki gö- Meclİsİ (9 Ekİm 1977)
revi de düşmüş oldu.311
Bu süreçte Kemal Türkler tarafından top-
DİSK Yönetim Kurulu Mehmet Karaca’yı lantıya çağrılan DİSK Genel Temsilciler
“Sıfat ve yetkilerini kötüye kullandığı ve Meclisi, 9 Ekim günü İstanbul Spor ve Ser-
tüzük hükümlerine ve alınan kararlara gi Sarayı’nda toplandı. Sıtkı Coşkun ta-
uymadığı” gerekçesiyle, Maden-İş Yürüt- rafından okunan karar tasarısı oybirli-
me Kurulu üyelerini ise, “DİSK Yürütme ğiyle kabul edildi313 Toplantıya muhalif
Kurulu üyelerinin hırpalanmasında ele- 312 Milliyet, 22 Ekim 1977.
başılık ettikleri” gerekçesiyle DİSK Onur Tasarı Maden-İş Genel Sekreteri Memet Ertürk, Bank-Sen
313
Genel Başkanı Metin Denizmen, Basın-İş Genel Başkanı Bur-

310 Cumhuriyet, 6 Ekim 1977. han Şahin, Turizm-İş Genel Başkanı Ömer Ülkü, Tekges-İş
311 Derinden Gelen Kökler-2, s. 123. Genel Sekreteri Yakup Sönmez, Aster-İş Genel Başkanı
sendikaların üst düzey yöneticileri katıl- ödemesi yapılmaması talimatını verdi. Bu-
madı. Temsilciler Meclisi bu önerge çer- nun üzerine DİSK Genel Sekreteri Karaca,
çevesinde, MC’nin iktidardan uzaklaştı- Yürütme Kurulunun 4 üyesinin çeşitli ku-
rılabilmesi için cephe hareketinin bir an ruluş ve bankalara gönderdikleri yazıların
önce hayata geçirilmesinin bir yurtsever- geçersiz olduğunu, DİSK Genel Başkanı’nın
lik görevi olduğunu vurgulayarak, cep- imzasını taşımayan hiçbir yazı ve talima-
henin isminin DİSK Genel Kurul kararıyla tın DİSK’i bağlamayacağını ve bu tür ya-
saptanıncaya kadar UDC olarak kullanıl- zılara itibar edilmemesi gerektiğini açık-
masının yerinde olacağını karar altına aldı ladı.318 Türkler, bir genelge yayımlayarak,
ve Türkler’in DİSK Genel Kurulunun 21-22 DİSK adına sadece kendisinin yetkili oldu-
Ekim 1977 günlerinde olağanüstü olarak ğunu belirtti. Aksine davrananların Tüzük
toplanması kararını desteklediğini açık- suçu işlemiş olacaklarını ve böylelerinin
ladı.314 Türkler, temsilcileri “kundakçıla- haklarında gerekli işlemlere başvurulaca-
rın maskelerini indirmekle” görevlendir- ğını da vurguladı.319
di ve “DİSK’i bir fraksiyonun ele geçirmeye
çalıştığını” bahane ve iddia ederek DİSK
Yürütme Kurulu’nun 4 üyesinin, aslında
Olağanüstü Değİl
DİSK’i bir siyasi kuruluşun emrine sok- Erken Genel Kurul
mak ve DİSK’in bağımsızlığını yok etmek
istediğini söyledi.315 Bu gelişmeleri takiben 14 Ekim 1977 günü
İstanbul’da Kemal Türkler’in arabulucu
Toplantı DİSK’teki iki başlılığı daha da be-
olması ricası üzerine Abdullah Baştürk,
lirgin hale getirdi. Temsilciler Meclisi, DİSK
DİSK’e üye 27 sendikanın 26’sının temsil
Yönetim Kurulunun iptal kararına rağ-
edildiği ve “Başkanlar Kurulu niteliği taşı-
men toplanmıştı ve toplantıya DİSK Yöne-
mayan” bir toplantı düzenledi. Toplantıya
tim Kurulunun çoğunluk üyeleri, Onur ve
Genel-İş Genel Başkanı Abdullah Baştürk,
Denetim Kurulu üyeleri ile kimi baştem-
Maden-İş Genel Başkan Vekili Bahtiyar
silciler ve şube başkanları katılmamış-
Erkul, Bank-Sen Genel Başkanı Metin De-
tı.316 DİSK Yönetim Kurulu üyesi Rıza Gü-
nizmen, Petkim-İş Genel Başkanı Mehmet
ven, Temsilciler Meclisi adı altında yapılan
Kılınç, Tekstil sendikası Genel Başkanı Rıza
toplantının resmi bir nitelik taşımadığını,
Güven, Lastik-İş Genel Sekreteri Celal Kü-
DİSK’i bağlamayacağını açıkladı.317 Böyle-
çük, Gıda-İş Genel Başkanı Kemal Nebioğ-
ce DİSK içindeki ayrışma daha da sertleşti.
lu, OLEYİS Genel Başkanı Mukbil Zırtıloğlu,
DİSK Yönetim Kurulu bankalara gönderdiği
ASİS Genel Başkanı Cenan Bıçakçı, Has-İş
bir yazıyla, kurulun bilgisinin dışında para
Genel Başkanı Halil Hayta, Tekges-İş Ge-
Ayhan Dümen, Teknik-İş Genel Başkanı Turan Ata, Baysen
Genel Başkanı Cevat Özhasırcı ve Has-İş Genel Başkanı Ha-
nel Başkanı Selahattin Sayın, Keramik-İş
lil Hayta tarafından verilmişti. Politika, 10 Ekim 1977; Koç ve Genel Başkanı Mustafa Aktulgalı, Dev-
Koç (2008), s. 413.
314 Politika, 10 Ekim 1977. rimci Toprak-İş Genel Başkanı Tuncer Ko-
Politika, 10 Ekim 1977; Cumhuriyet, 10 Ekim 1977; Tercü-
315
camanoğlu, Baysen Genel Başkanı Cevat
man, 10 Ekim 1977.
316 Vatan, 10 Ekim 1977. 318 Politika, 13 Ekim 1977.
317 Tercüman, 12 Ekim 1977. 319 Vatan, 13 Ekim 1977.
Özhasırcı, Hürcam-İş Genel Başkanı Feri- "Toplantıda DİSK’e bağlı tüm sendika baş-
dun Ertaş, Basın-İş Genel Başkanı Burhan kanlarının ve yönetim, yürütme, dene-
Şahin, Tümka-İş Genel Başkanı Kemal Yıl- tim ile onur kurullarının da katılmasıyla 15
maz, Teknik-İş Genel Başkanı Turan Ata, Ekim 1977 tarihinde birlikte akşam yemeği
İlerici Deri-İş Genel Başkanı Kenan Budak, yenilmesine, masrafının DİSK tarafından
ödenmesine, bu masrafların Tekstil, Las-
Turizm-İş Genel Başkanı Ömer Ülkü ve
tik-İş, Maden-İş ve Gıda-İş tarafından eşit
Yeni Haber-İş Genel Başkanı Mustafa Cen-
olarak karşılanmasına oybirliği ile karar
giz Acar katıldılar. 320
verildi. Genel Başkan Vekili Abdullah Baş-
Toplantıda erken genel kurul toplanma- türk’ün Yürütme Kurulu toplantılarına ka-
sı konusunda mutabakata varıldı ve Ke- tılması kararı alındı.
mal Türkler, Mehmet Karaca, Rıza Güven,
Toplantıda alınan en önemli karar olağan
Fehmi Işıklar, Celal Küçük, Kemal Nebioğ- genel kurul toplantısının erkene alınma-
lu ile Mehmet Kılınç’tan oluşan DİSK Ge- sı ve 22-26 Aralık 1977’de yapılması oldu.
nel Yürütme Kurulunun 16 Ekim sabahın- Karar oybirliği ile alındı. Toplantıda genel
dan başlayarak görevinin başında olacağı, kurul gündemi de karar bağlandı. Günde-
UDC konusunun da genel kurulda ele alı- min dikkat çeken maddesi krize yol açtığı
nacağı basına açıklandı.321 Toplantı sonra- söylenen “cephe” politikası konusundaydı.
sında Türkler’den Anatüzük’teki yetkisi- “Cephe” sorunu gündemde şöyle yer aldı:323
ne dayanarak ilan ettiği 21-22 Ekim 1977 (a) Faşizme ve emperyalizme karşı ulu-
tarihli olağanüstü genel kurul toplanması sal demokratik kuruluş, kişi ve güçlerin
içinde toplanmalarının gerekliliği ve zo-
kararının, 22 Aralık 1977’de erken olağan runluluğuna ilişkin görüşme,
genel kurul olarak yapılması şeklinde de- (b) Cephenin içeriği konusunda DİSK
ğiştirilmesi istendi. Türkler kendisine su- önerilerinin saptanması,
nulan önerileri kabul etti. Genel Başkan (c) Ortak program ve eylem konusunda
DİSK önerilerinin saptanması,
Türkler olağanüstü genel kurul kararı aldı
(d) Cephe adının ne olmasına ilişkin
ve daha sonra sağlanan uzlaşma ile krizin
DİSK önerisinin saptanması,
erken olağan genel kurul ile çözülmesi fik-
(e) Cephe gerekliliği ve zorunluğuna
ri benimsendi. ilişkin hangi demokratik kuruluş, kişi ve
güçlerle görüşme ve güçbirliği yapılma-
Yürütme Kurulunun 15-21 Ekim 1977 ara- sı konusunda, bunların tutum, davranış,
nitelik ve nicelikleri açısından gerekli il-
sında sürekli olarak devam eden Kemal
kelerin görüşülmesi ve saptanması
Türkler’in başkanlığında Rıza Güven, Meh-
Toplantıda “Cephe sorunu Genel Kurul
met Kılınç, Celal Küçük, Kemal Nebioğlu ve
gündemine alındığı için Genel Kurul kara-
Fehmi Işıklar’ın katıldığı toplantıda krizi
rına dek bu konuda herhangi bir tartışma
yumuşatan bir dizi karar alındı.322
durumu olmaması için örgütümüze temin
320 Politika, 15 Ekim 1977.
edilmesine” şeklinde karar da alındı.
321 Politika, 16 Ekim 1977.
322 15-21 Ekim 1977 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantı- 323 15-21 Ekim 1977 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantı-
sı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK sı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK
Arşivi. Arşivi.
Toplantıda ayrıca “uzmanlar krizi” de gün- kararların kendilerine tebliğ edilmesine ve

deme geldi. Toplantıda “Yedi personelin iş Yönetim Kurulunun ilk toplantısına kadar
akdinin feshi ile ilgili 30.9.1977 günlü yü- Genel Sekreterliğe Celal Küçük’ün vekalet
rütme kurulu kararımızın Ana Tüzüğün etmesine karar verildi. Toplantıda Genel
35’inci maddesinin (m) fıkrası uyarınca Kurul hazırlıklarını yerine getirmek üze-
Genel Başkan tarafından yeniden görü- re Yürütme Kurulu toplantılarına ara veril-
şülmesi isteği üzerine yapılan görüşme- mesine de karar verildi.
den sonra yedi personelden Hüsnü Dilli
Böylece krizin DİSK’in en yüksek organı
hariç diğer altı personelin iş akdinin feshi-
olan genel kurulda çözülmesi konusunda
ne oyçokluğu ile” karar verildi.
mutabakata varılmış oldu. Türkler’in UDC
Toplantıda “Özellikle İGD ve İKD için, çağrısı ardından aylarca süren gerilimden
DİSK’in yan kuruluşu olduğu şeklinde ha- sonra 22-15 Aralık 1977 tarihinde toplanan
berlerin alınmakta olması veya kulis- 6. Genel Kurul ile yeni bir dönem başladı.
te konuşulduğunun söylenmesi nedeni ile DİSK’in kuruluşundan bu yana aralıksız 11
DİSK’in herhangi bir yan kuruluşu olmadı- yıl genel başkanlığı yürüten Kemal Türk-
ğının kamuoyuna açıklanmasına ve örgü- ler yerine Genel-İş Genel Başkanı Abdul-
te talimat yazılmasına” oybirliği ile karar lah Baştürk, DİSK Genel Başkanı seçildi.
6. Genel Kurulda kurulacak ortak cephe-
verildi. Toplantıda ayrıca Politika gazetesi-
nin adının UDC olması yönündeki talepler
nin Maden-İş’e devri kararlaştırıldı.
üzerine tartışma ve gerilimler yaşandı ve
Bu kararlar yanında Mehmet Karaca ile sonuçta UDC ifadesine yer verilmeksizin
Hakkı Öztürk hakkında DİSK ve Ma- içerik olarak büyük benzerlik taşıyan bir
den-İş Onur Kurullarının vermiş oldukları karar kabul edildi.
Zor YIllar
1978-1980
Sosyalizmi amaçladığını açıklayan DİSK, işçi

sınıfının kurtuluşunun diğer emekçi kitlele-
rin kurtuluşuyla birlikte olacağı inancıyla tüm
emekçileri ezmeyi amaçlayan faşizmin karşı-
sında sarsılmaz bir kale olarak dikilmeye de-
vam edecektir.
Abdullah Baştürk, 1 Mayıs 1978

konuşmasından
ZOR YILLAR | 345
DİSK Genel Başkanı Abdullah Baştürk 1 Mayıs 1978’de Taksim'de konuşurken,

Cumhuriyet Arşivi.
ZOR YILLAR | 347
Gİrİş: Derİnleşen Ekonomİk

ve Sİyasal Krİz
1978-1980 dönemi DİSK ve sendikal hareket açısından önceki dönemlere

göre bazı sorunların yoğunlaştığı bir dönem oldu. Bunların başında eko-
nomik durumun kötüleşmesi gelmekteydi. İkincisi siyasal şiddetin ve sal-
dırıların artışı ile artan baskıcı siyasal uygulamalardı. Öte yandan sol içi
bölünmelerin, tartışmaların, gerilimlerin artması gerek işyerlerinde ge-
rekse sendikalarda sorunlar yaratıyordu. DİSK bu dönemde, bu büyük
olumsuzluklara karşı mücadele etmek zorunda kaldı, kurumsal bütünlü-
ğünü sürdürdü ve ayakta kalmayı başardı.
1978-1980 dönemi Türkiye’nin bir yandan ekonomik, diğer yandan siyasal 1970’lerin
sonlarında
kriz sarmalında boğulduğu yıllardı. 1977 sonrasında ekonomik kriz şid- ekonomik krizle
detlendi. Döviz yokluğu, döviz yokluğuna bağlı kıtlıklar, yükselen enflas- birlikte artan
kuyruklar, bir
yon, Türk lirasının değer kaybetmesi ve temel tüketim mallarına yapılan tüpgaz kuyruğu,
Cumhuriyet
yoğun zamlar krizin belirgin göstergeleriydi. Ansiklopedisi.
AP azınlık Hükümeti tarafından

24 Ocak 1980’de açıklanan “24
Ocak kararları” Türkiye’nin eko-
nomi politikalarında köklü bir
değişim anlamına geliyordu.1 24
Ocak ekonomik kararlar paketi
1960’lı yıllarda benimsenen ithal
ikameci, iç pazarı esas alan, ko-
rumacı ve popülist ekonomi po-
litikaları yerine açıkça serma-
ye çıkarlarını esas alan, sosyal
hakları ve kamunun ekonomiye
1Bu konuda ayrıntı değerlendirmeler için ba-
kınız: DİSK-AR (2020), Emeğe Karşı Sermaye
Darbesi: 12 Eylül İşçi Haklarını Nasıl İhlal Etti?
Editör: Aziz Çelik, İstanbul: DİSK Yayınları.
Cumhuriyet,
25 Ocak 1980.
müdahalesini reddeden, ihracatı, dışa açıl- Şili (Pinochet4 dönemi), 1980’li yıllarda
mayı esas alan yeni liberal ekonomi politi- başta ABD (Ronald Reagan dönemi) ve İn-
kalarının başlangıcıdır. giltere (Margaret Thatcher dönemi) olmak
üzere dünyada yaygın biçimde uygulandı.
24 Ocak ile başlayan yeni ekonomi politi-
Bu politikalar sonucunda tüm dünyada işçi
kalarının temel hedefi dışa açık/ihraca-
hakları ciddi biçimde aşındı. Türkiye’de bu
ta yönelik sanayileşme, küresel serma-
politikaların mimarı ve uygulayıcısı Turgut
ye ile bütünleşme ve liberalleşme olarak
Özal oldu.
tanımlanabilir. Yeni modelin temel özelli-
ği, ücretlerin düşürülmesi yoluyla yurtiçi 24 Ocak kararları büyük bir devalüas-
talebin daraltılarak, yurtdışı pazarlara ih- yon (TL’nin değerinin düşürülmesi) ile
raç edilecek bir artığın yaratılmasıdır. 24 2 başladı. 47 TL olan ABD doları bir anda 70
Ocak kararlarıyla başlayan yeni dönem, TL’ye yükseldi. Kamu İktisadi Teşekkül-
bu yönüyle 1960 sonrasında uygulanan, iç leri (KİT’ler) tarafından üretilen ve geniş
pazarın korunması ile iç talep yaratılması- bir tüketim alanı olan ürünlere astrono-
nı esas alan, ithal ikamecilik olarak bilinen mik zamlar yapıldı. KİT ürünlerine yapı-
ve planlı kalkınmaya dayalı iktisat politi- lan zamlar yüzde 300-400’e varıyordu. Bu
kalarından köklü biçimde ayrılmaktadır.3 zam paketinin toplamı 24 Ocak’ta 346,5
milyar lirayı bulmuştu. KİT ürünlerine zam
1980 sonrası Türkiye’de uygulanan ikti-
politikası, izleyen günlerde de sürecek ve
sat politikaları, dünyada neo (yeni) libe-
12 Eylül’e kadar KİT ürünlerine 101 milyar
ralizm olarak adlandırılan, piyasanın işle-
liralık daha zam yapılacaktı. 24 Ocak ka-
yişine müdahale edilmesine karşı çıkan,
rarları ile ayrıca bazı ürünlere uygulanan
çalışma hayatında esnekliği ve kuralsız-
sübvansiyonlar (devlet, bütçe destekleri)
lığı, ekonomik alanda özelleştirmeler yo-
da kaldırıldı. Sübvansiyonuna son verilen
luyla kamunun ekonomiye müdahalesini
ürünler arasında çoğu çalışan kesimlerce
en aza indirmeyi hedefleyen politikaların tüketilen çay, şeker, et ve Sümerbank’ın
bir benzeridir. Bu politikalar 1970’li yıllarda giyim mamulleri gibi ücret malları da var-
2Erinç Yeldan (2001), Küreselleşme Sürecinde Türkiye Eko- dı. 24 Ocak kararları, fiyatları serbest
nomisi, 4. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
3 Aziz Çelik (2017), Saraçhane’den 15-16 Haziran’a İşçi Sını- 4General Pinochet 11 Eylül 1973’te sosyalist Salvador Allende
fının Müstesna Yılları: Altmışlı Yıllar. Editör: Mete Kaan Kay- Hükümeti’ni darbe ile devirerek kanlı bir askeri diktatörlük
nar. Türkiye’nin 1960’lı Yılları. İstanbul: İletişim Yayınları kurdu ve Şili’yi neoliberalizmin laboratuvarı yaptı.
ZOR YILLAR | 349
Ecevit güvenoyu
aldıktan sonra,
5 Ocak 1978,
Cumhuriyet
Ansiklopedisi.
bırakılırken ihracatı teşvik eden ve itha- lar terk edildi. Bunların yerini üretimden
latta vergi bağışıklıklarını içeren bir dizi elini çekmiş, piyasayı güçlendirme görevi
kararı da içeriyordu. 5
üstlenmiş ve kamu bütçesini disipline et-
mek için sosyal politikalardan vazgeçmiş
24 Ocak kararları sıradan ekonomik ka-
bir devlet almaya başladı.
rarlar değil, Türkiye için esaslı bir ekono-
mi politikası ve yön değişikliği idi. 24 Ocak 24 Ocak 1980’de yürürlüğe konan istikrar
kararları ile fiyatlar serbest bırakılırken programının arka planında yatan gerek-
ücretlerin ve maaşların bastırılması he- çe, mevcut ücret seviyesi ile Türkiye’nin
deflendi. 24 Ocak kararlarının uygulan- ihracat yapamayacağı iddiası ve ücretleri
ması ile ekonomide kamunun ağırlığı aza- disiplin altına alacak yöntemlerin bulun-
lırken dış ticarette liberalizasyon başladı, masıydı. 24 Ocak kararlarıyla başlayan bu
devletin yavaş yavaş sosyal yükümlülük- yeni dönem sermayenin bir karşı saldırısı
lerini terk etmesiyle özelleştirmelerin önü olarak tanımlanabilir.6 24 Ocak programı,
açıldı ve ücretler üzerinde baskı uygulan- içte ve dışta piyasa serbestisi ile uluslara-
maya başlandı. rası ve yerli sermayenin emeğe karşı güç-
lendirilmesi hedefini güdüyordu.
24 Ocak sonrasında iktisat politikalarında
yaşanan köklü değişiklikle birlikte dev- 24 Ocak kararları ile yapılan devalüas-
letin 1960-80 arasında yürüttüğü sosyal yon ve ağır zamlar halkı yoksullaştırmaya
işlevler terk edilmeye başlandı. Özelleş- başladı ve toplumsal tepkiyi artırdı. Yay-
tirme uygulamaları yanında çalışma yaşa- gın iş uyuşmazlıkları ve grevler yanın-
mında esnekliğe ve kuralsızlaşmaya dö- da toplumsal tepkiler de artmaya başladı.
nük girişimler hız kazandı. 24 Ocak programının yarattığı toplumsal
tahribat o kadar büyük bir tepki yarat-
24 Ocak ile ekonomi politikalarında ulu-
tı ki 1980 yılının ilk 9 ayında Türkiye tari-
sal kalkınmacılık ve devletçilik ya da kar-
hinin en yaygın grevleri yaşandı. 24 Ocak
ma-ekonomi anlayışı ve popülist politika-
6Korkut Boratav (2003), Türkiye İktisat Tarihi 1908-2002,
5Mustafa Sönmez (1984), Özal Ekonomisi ve İşçi Hakları, İs- Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 7. Baskı, Ankara: İmge
tanbul: Belge Yayınları. Kitabevi.
TÜSİAD'ın Ecevit Hükümeti'ne Karşı İlanları

Büyük sermaye çevrelerinin örgütü olan Türkiye Sanayici ve İşadamları Derneği (TÜSİAD) Mayıs ve Haziran
1979’da Ecevit Hükümeti’ni iktidardan uzaklaştırmak için Türkiye tarihinde ilk kez gazete ilanları verdi. 16 Mayıs
1980, 23 Mayıs 1980, 30 Mayıs 1980 ve 13 Haziran 1979 tarihlerinde gazetelerde yayımlanan tam sayfa ilanlar
“Gerçekçi çıkış yolu”, “Ulus bekliyor”, “Yoksulluğu paylaşmak mı? Bolluğu saplamak mı?” ve “Refahın ve hürriyet-
lerin düşmanı enflasyon” başlıklarını taşıyordu. İlanlar Ecevit Hükümeti'ne karşı büyük sermayenin açık çağrısı ni-
teliğindeydi. İlanlarda savunulan görüşler daha sonra 24 Ocak 1980 kararları ile uygulanmaya başlanacaktı.
TÜSİAD’ın bu ilanlarına karşı DİSK Tekstil'in 26 Mayıs 1979 günü verdiği tam sayfa ilan “Gerçek kurtuluş yolu” baş-
lığını taşyordu ve TÜSİAD’ın bunalımın gerçek sorumlulularını ilanlarla gizlemek istediğini vurguluyordu.
TÜSİAD’ın Ecevit Hükümeti'ne karşı verdiği ilanlar, Cumhuriyet, 15-23 Mayıs 1979. DİSK Tekstil sendikasının ilanı,
Cumhuriyet, 26 Mayıs 1979.
programının emek aleyhtarı bir doğrul- Hükümeti güvenoyu alamadı. Bunun üze-
tuda serbestçe uygulanabilmesi 12 Eylül rine AP, MSP ve MHP ortaklığına dayanan
1980’de gerçekleşen askeri darbe ile ola- 2. MC Hükümeti kuruldu. 1 Ağustos 1977’de
naklı oldu. 7 güvenoyu alan 2. MC Hükümeti'nin ömrü
uzun olmadı. 31 Aralık 1977’de CHP tarafın-
Öte yandan siyasal kriz de derinleşiyor- dan verilen bir gensoru önergesi sonucun-
du. 5 Haziran 1977 seçimlerinde CHP yüzde da 218 güvenoyuna karşılık 228 güvensiz-
41,3 oy oranıyla 213 milletvekili kazanarak lik oyuyla düşürüldü.
birinci parti haline gelmişti ancak 450 mil-
MC düşmüştü ama siyasal istikrarsızlık
letvekilin bulunduğu Meclis'te hükümet devam ediyordu. Ecevit tarafından AP’den
kuracak çoğunluğa ulaşamamıştı. Seçim- ayrılan 11 milletvekilinin desteğiyle kuru-
den galip çıkan Ecevit’in kurduğu azınlık lan Hükümet, kırılgandı ve devlete hâkim
7 DİSK-AR (2020). olmakta zorlanıyordu. Tırmanan siyasal
ZOR YILLAR | 351
CHP’nin ciddi bir oy kaybına uğraması Tan Oral,

DİSK dergisi,
üzerine Süleyman Demirel’in Başbakanlı- Sayı 48,
Aralık 1978.
ğında AP azınlık Hükümeti kuruldu. Sos-
yalist solun bir bölümü bu seçimleri boy-
kot etti. AP’nin 12 Eylül öncesi hükümet
olduğu son dönem, Türkiye’nin en ağır si-
yasal ve ekonomik bunalımının yaşandığı
dönem oldu.
24 Ocak kararlarının temel yaklaşımı

1960 sonrasında uygulanan ithal ikameci
sanayileşme modelinin terk edilmesi ve
ekonomide büyük ölçüde liberalizasyona
gidilerek ihracata dönük sanayileşmeye
geçilmesi idi. 24 Ocak 1980’de yürürlüğe
konan istikrar programının arka planında
yatan gerekçe, mevcut ücret seviyesi ile
Türkiye’nin ihracat yapamayacağı iddiası
ve ücretleri disiplin altına alacak yöntem-
şiddet ve terörün boyutu katliamlara var- lerin bulunması talebiydi. Bir yandan bü-
mıştı. 24 Ocak ve 12 Eylül’e giden yolların
yük oranlı zamlar öte yandan ücretlerin
taşları 1977 sonrasında hızla döşeniyor-
baskılanması politikası, AP azınlık Hükü-
du. DİSK’in yeni dönemi 2. MC’nin düşüşü-
meti döneminde sınıf çatışmalarının art-
ne denk gelmişti. DİSK’in 1978-1980 döne-
masına yol açtı.
minin önemli bir bölümü (Ocak 1978-Ekim
24 Ocak kararlarının
1979 arası) Ecevit Hükümeti dönemine mimarı Turgut Özal,
Hürriyet 8. Gün,
denk geldi. DİSK 5 Haziran 1977 seçimle-
31 Ağustos 1980.
rinde CHP’yi desteklemiş olmasına rağ-
men, CHP-DİSK ilişkileri bu dönemde ol-
dukça gerilimli geçti. DİSK, CHP’yi seçim
vaatlerini yerine getirmemekle ve siyasal
terörün asıl kaynağı üzerine gitmemekle
suçladı. CHP Hükümeti döneminde ekono-
mik kriz ve yokluk ciddi boyutlara ulaşır-
ken, büyük sermaye çevrelerini temsilen
TÜSİAD Mayıs ve Haziran 1979’da Ecevit
Hükümeti’ni iktidardan uzaklaştırmak
için Türkiye tarihinde ilk kez gazete ilanla-
rı verdi.8 14 Ekim 1979 kısmi seçimleri (mil-
letvekili ve senato yenileme) sonrasında
8Cumhuriyet, 16 Mayıs 1979, 23 Mayıs 1979, 30 Mayıs 1979, 13
Haziran 1979.
TESK'in Kontak ve Kepenk Kapatma Girişimi

Ecevit Hükümeti döneminde TÜSİAD yanında
AP etkisindeki Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar
Konfederasyonu da (TESK) Hükümet'e karşı
kontak ve kepenk kapatma eylemi kararı aldı.
O dönemde TESK Başkanı AP Milletvekili Hü-
samettin Tiyenşan'dı.
Mart 1979 sonunda alınan eylem kararına DİSK

ve Türk-İş tepki gösterdi. Eylemin 2-6 Nisan
arasında uygulanması planlanmıştı. Eylem ka-
rarı Hükümet ve Sıkıyönetim tarafından da ya-
sa dışı ilan edildi. Bunun üzerine TESK yönetimi
sıkıyönetim uygulanan illerde eylemi iptal etti-
ğini duyurdu.
Kaynak: Cumhuriyet, 27 Mart 1979, 28 Mart 1979, 29 Mart 1979 ve
31 Mart 1979. TESK kontak kapatma eylemi, Cumhuriyet, 29 Mart 1979.
Bu dönemde DİSK büyük zorluklarla kar- şiddetlendi. Büyük çaplı grevler günde-
şılaştı. AP azınlık Hükümeti dönemin- me geldi. Öte yandan terör ciddi boyutlara
de özellikle kamu işyerlerinde ve tarım- ulaştı. Yükselen terör ve siyasal cinayetler
sal kooperatiflerde örgütlü sendikalara DİSK’i de hedef aldı. DİSK’in kurucusu ve
dönük saldırılar gündeme geldi. AP azın- 1977 sonuna kadar 11 yıl süreyle Genel Baş-
lık Hükümeti ve 24 Ocak kararları 12 Ey- kanlığını yapan, Türkiye Maden-İş Genel
lül askeri darbesine gidişin son aşama- Başkanı Kemal Türkler, 22 Temmuz 1980’de
larıydı. 1980’de siyasal ve ekonomik kriz bir siyasal cinayet sonucu öldürüldü.
ZOR YILLAR | 353
6. Genel Kurul
DİSK’in 6. erken Olağan Ge-

nel Kurulu9 22-28 Aralık
1977 tarihleri arasında İs-
tanbul’da Harbiye Şehir Ti-
yatrosu salonunda toplandı.
DİSK’in 5. Genel Kurulu Ma-
yıs 1975’te toplanmıştı. Ola-
ğan Genel Kurul için 6 aya
yakın zaman vardı. Ancak
1977 sonbaharında giderek
artan DİSK içi sorunların ve
görüş farklılıklarının bir kri-
ze yol açması nedeniyle 6.
Genel Kurulun erken top-
lanması kararlaştırıldı. Er-
ken Olağan Genel Kurula yol
açan DİSK’teki krize ilişkin gelişmeler önceki bölümde ele alınmıştı. Ge- 6. Genel Kurul Divanı,
6. Genel Kurulun
nel Kurulun rutin gündem maddeleri dışında en önemli gündem madde- sahne düzenlemesi
sanatçı Metin Deniz
si “cephe” tartışmaları olarak bilinen konuydu. Genel Kurul gündeminin tarafından yapıldı.
6. maddesinde 5 ayrı fıkra halinde cephe konulu gündemin ayrıntıları yer DİSK Arşivi.
almaktaydı:10
(a) Faşizme ve emperyalizme karşı ulusal demokratik kuruluş, kişi ve
güçlerin cephe içinde toplanmalarının gerekliliği ve zorunluluğuna ilişkin
görüşme,
(b) Cephenin içeriği konusunda DİSK önerilerinin saptanması,
(c) Ortak program ve eylem konusunda DİSK önerilerinin saptanması,
96. Genel Kurula ilişkin gelişmeler aksi belirtilmedikçe DİSK Genel Kurul Karar Defteri ve DİSK dergisi
Ocak-Şubat-Mart 1978 tarihli Sayı 39’dan yararlanarak yazılmıştır.
DİSK (1977), DİSK 6. Genel Kurul Çalışma Raporu, İstanbul. Bundan böyle DİSK 6. Genel Kurul Çalışma
10
Raporu olarak kaynak gösterilecektir.

DİSK Yürütme
Kurulu 6. Genel
Kurulda. Soldan
sağa: Kemal
Nebioğlu, Rıza Güven,
Mehmet Karaca,
Celal Küçük, Mehmet
Kılınç, Fehmi Işıklar,
DİSK Arşivi.
(d) Cephe adının ne olmasına ilişkin üzerinde durdu. Türk Ceza Kanunu’nun 141
DİSK önerilerinin saptanması,
ve 142. maddelerin kaldırılması için verilen
(e) Cephe gerekliliği ve zorunluğuna mücadelenin giderek büyüdüğünü ve et-
ilişkin hangi demokratik kuruluş, kişi ve
güçlerle görüşme ve güçbirliği yapılma- kinleştiğini söyledi. Türkler, DİSK’in niteli-
sı konusunda, bunların tutum, davranış, ğini koruyabilmesi için gerekli olan koşul-
nitelik ve nicelikleri açısından gerekli il-
ları sayarak şöyle dedi:12
kelerin görüşülmesi ve saptanması.
DİSK ilkeleri, bu ilkelerin başında gelen
DİSK 6. Genel Kurul açılışında 339 delege- sınıf sendikacılığı ve örgütsel bağım-
nin 335’i hazır bulundu. Genel Kurul Ge- sızlığımızı koruma temelinde örgütlen-
nel Başkan Türkler’in konuşması ile açıl- me çalışmalarına hız vermek ve ilk he-
def olarak 1 milyonluk DİSK hedefine bir
dı.11 “Yaşasın DİSK” sloganları arasında
an önce varmak zorundayız.
Genel Kurulu açan DİSK Genel Başka-
Faşizme, emperyalizme, tekellerin ege-
nı Kemal Türkler, Genel Kurulun tarihsel menliğine karşı olan tüm kuruluş ve
önemi üzerinde durarak, “genel kurul so- güçlerin bir cephe içinde bir araya gel-
nuçlarını bütün Türkiye ve Dünya kamuo- meleri yönünde güç ve eylem birliğini
sağlamak için çalışmalıyız.
yu merakla beklemektedir” dedi. Türkler,
6. Genel Kurulun toplandığı ülke ve dün- Ortaya çıkan tartışmaların DİSK’in Ge-
ya koşulları konusunda görüşlerini belirt- nel Kurulunun erken toplanmasını zorun-
ti ve verilen mücadeleye örnekler göstere- lu hale getirdiğini belirten Türkler, örgüt
rek bunları “kelle koltukta” diye tanımladı. bütünlüğü konusundaki görüşlerini açık-
Türkler daha sonra MC dönemi uygula- ladı. Türkler açış konuşmasında DİSK’in
maları, DİSK’in seçim politikası, Türkiye’yi siyasi partilerle olan ilişkilerine de değine-
belirleyen dış ekonomik ve siyasal ilişkiler rek, “DİSK’in kitle örgütü olduğunu, içinde
11 DİSK dergisi, Sayı 39, Ocak-Şubat-Mart 1978. 12 DİSK dergisi, Sayı 39, Ocak-Şubat-Mart 1978.
ZOR YILLAR | 355
değişik görüşlere ve farklı partilere bağ-

lı olanların bulunacağını” bildirdi. Türkler
konuşmaya şöyle devam etti:
DİSK’in güçlenmesi için savaşım vermiş
hiçbir arkadaşımın demokratik sınıf ve
kitle sendikacılığına karşı çıkabileceği-
ne inanmıyorum. Bu nedenle, çeşitli gö-
rüş ayrılıklarını abartmaktan, böylece
gereksiz ve zararlı kutuplaşmalara yol
açmaktan özellikle kaçınmak gerektiği-
ni tekrar etmek istiyorum. Çünkü, DİSK
bir sınıf örgütü olduğu kadar, aynı za-
manda bir kitle örgütüdür. Yani tabanı-
mız ve yönetim içinde, değişik görüşlere
veya farklı partilere bağlı olanlar bula-
nabilir. Önemli olan herkesin birbirle-
rinin görüşlerine saygı duyabilmesi ve
sınıf sendikacılığı ilkesinde, ülkemizin
aydınlık yarınlarının işçi sınıfının elleri Türkler, DİSK 6. Genel Kurulunda grupların
6. Genel Kurul
üstünde yükseleceği doğrusunda birle- kendi özel görüşlerini dayatmamalarını is- Divanı ve Yürütme
şebilmeleridir. Aksi takdirde, DİSK için- Kurulu, konuşan
de birleşmek için siyasal-ideolojik birliği teyerek DİSK’in bütünlüğünün korunması Mukbil Zırtıloğlu,
DİSK Arşivi.
öne sürmek örgütümüzü parçalamaya, için böyle davranmanın zorunlu olduğu-
partilere göre sendika kurma yanlışına nu bildirdi. Bu tür davranışın tersinin, DİSK
götürür. Siyasal ideolojik bütünlük an-
cak partilerde, özellikle işçi sınıfı parti- ve işçi sınıfı düşmanlarını sevindireceğini
lerinde aranabilir. açıkladı. Türkler konuşmasını “Birlik-Mü-
cadele-Dayanışma” isteğiyle ve “Yaşasın
Türkler tartışma yaratan UDC çağrısıyla il-
DİSK” sloganları arasında bitirdi.
gili olarak ise UDC’nin ne anlama geldiğini
anlattıktan sonra “UDC sözcüğünden ür- 6. Genel Kurula yoğun bir ilgi vardı. Konuk-
kenleri veya bu sözcüğü eleştirenleri ise lar arasında Tabii Senatör15 Ahmet Yıldız,
öncelikle anti-faşist, anti-emperyalist ve CHP Milletvekilleri Deniz Baykal, Bahir Er-
anti-tekelci bir cephenin ilkeleri, ortak ta- soy, Sabri Tığlı, Türk-İş üyesi Tek Gıda-İş
lep ve hedefleri konusunda düşünmeye ve Başkanı İbrahim Denizcier ve sosyalist
birlikte saptamaya çağırıyorum” dedi.13 partilerin genel başkanları da yer alıyor-
du.16 Genel Başkan Türkler’in konuşma-
Konuşmasında daha sonra “çatışmaya yol
sından sonra Genel Kurula katılan konuk-
açabilecek katı kutuplaşmalara, gruplaş-
lara söz verildi. İlk sözü İstanbul Belediye
malara gitmeden Genel Kurulumuzu uyum
Başkanı Aytekin Kotil aldı ve Genel Kurula
içinde ve karşılıklı görüşlere saygı göste-
rerek sonuna dek sürdürmek zorundayız” 15 Tabii Senatörlük (ömür boyu senatörlük): 1961 Anaya-
sası’na göre TBMM iki kanatlıydı. TBMM’nin üst kanadı-
diyen Türkler, DİSK’in her kademesinde nın adı Cumhuriyet Senatosuydu. Tabii Senatörler Senatoyu
oluşturan üç çeşit üyeden biridir. Tabii Senatörler kendi için-
yer alan tüm ilericileri birleştiren noktala- de iki gruba ayrılıyorlardı. Birinci grup 27 Mayıs Askeri Dar-
rın onları ayıran noktalardan daha fazla ol- besi’ne katılan Millî Birlik Komitesi (MBK) başkan ve üyele-
riydi. Bu subayların hayatlarının garantiye alınması için, 1961
duğunu vurguladı ve birlik çağrısı yaptı.14 Anayasası’nda onlara böyle bir hak tanınmıştı. MBK üyeler
ömür boyu senatör olarak Senato’da yer aldılar. İkinci grup
13 Cumhuriyet, 22 Aralık 1977. tabii senatörler ise eski Cumhurbaşkanlarıydı.
14 Cumhuriyet, 22 Aralık 1977. 16 Derinden Gelen Kökler-2.
Kemal Türkler
6. Genel Kurulda
konuşurken,
DİSK Arşivi.
başarı diledi. Daha sonra demokratik kit- İşçi Partisi Genel Başkanı Ahmet Kaçmaz,
le örgütlerinin temsilcilerine söz verildi. Türkiye İşçi Partisi Genel Başkanı Behi-
İstanbul Barosu Başkanı Orhan Apaydın, ce Boran ve Sosyalist Devrim Partisi Ge-
TMMOB Genel Başkanı Teoman Öztürk ve nel Başkanı Mehmet Ali Aybar, yaptıkları
TÖB-DER Genel Başkanı Gültekin Gazioğ- konuşmalarda genellikle “birlik” sorunu-
lu kürsüye gelerek örgütleri ile DİSK ara- na değindiler ve “demokrasi” konusunda-
sındaki ilişkiler konusundaki görüşlerini ki görüşlerini dile getirdiler.18
ve örgütleri adına başarı dileklerini sun-
Genel Kurul, ilk günkü çalışmalarına Ge-
dular. Genel Kurulun en dikkat çekici ko-
nel Kurulu yönetecek olan Divan Başka-
nuğu Dünya Sendikalar Federasyonu (DSF,
nı ve yardımcılarını seçerek devam etti.
WFTU) yöneticisi Boris Averyanov’du. DSF
DİSK’teki gerilime rağmen Divan seçi-
yöneticisi konuşmasında, “emperyalizme
minde bir sorun yaşanmadı. Divan Baş-
ve sömürgeciliğe karşı verilen ortak mü-
kanlığına DİSK’e kısa bir süre önce katı-
cadelenin DİSK ile DSF arasındaki ilişki-
lan OLEYİS Genel Başkanı Mukbil Zırtıloğlu
lerin gelişmesinin güvencesi olduğunu”
seçilirken, yardımcılıklarına Genel-İş Ge-
söyledi. Konuşması alkışlarla sık sık ke-
nel Sekreteri Ertan Andaş ile Maden-İş
silen Averianov’un ardından Genel Kurula
Genel Başkan Vekili Bahtiyar Erkul; Divan
katılan siyasal partilerin genel başkanla-
katiplik ve üyeliklerine de Rıdvan Budak
rı söz aldılar. Vatan Partisi17 Genel Başkanı
(Tekstil), Saim Ethem (Gıda-İş) ve Sadık
Mehmet Özler, Türkiye Emekçi Partisi Ge-
Doğrular (Keramik-İş) oybirliği ile seçildi-
nel Başkanı Mihri Belli, Türkiye Sosyalist
ler. 6. Genel Kurul sonrası DİSK dergisinde
17Vatan Partisi Doktor Hikmet Kıvılcımlı’nın görüşlerini be-
nimseyen bir partiydi. 18 DİSK dergisi, Sayı 39, Ocak-Şubat-Mart 1978.
ZOR YILLAR | 357
Divan seçimi ile ilgili şu değerlendirme ya-

Genel Kurul
pılıyordu:
ÇalIşmalarI
DİSK karar organlarında çıkan ayrılığın
Genel Kurulun çalışmalarını da önem-
li ölçüde aksatacağını savunan çarpık,
Genel Kurulda Çalışma Raporu’nun hazır-
kasıtlı düşünceleri sergileyen bazı basın lanma biçimi ve “cephe” konusu ile DİSK-
organlarına bir yanıt vermek istercesi- KENT hakkında yoğun ve sert tartışmalar
ne Genel Kurul, Divan seçiminde taba-
oldu. Genel Kurulun ikinci gününde Ça-
nın birliğini, bölünmezliğini bir kez daha
bu tür ellerini oğuşturarak bekleyenle- lışma Raporu’nun hazırlanma biçimi ve
re gösterdi.19 içeriği üzerinde sert eleştiriler yapıldı ve
tartışmalar yaşandı.20 Raporlar üzerin-
DİSK Genel Kurulunun ilk gün çalışmala-
de görüşmelere başlandığı sırada Yürüt-
rı Hesap Tetkik, Tüzük Değişikliği ve Ka-
me Kurulu üyelerinden Mehmet Kılınç, Ça-
rarlar komisyonları oluşturulduktan son-
lışma Raporu’na muhalefetini belirterek
ra sona erdi. 22 Aralık 1977 Perşembe
söz aldı. Raporun düzenlenmesi sırasında
günü başlayan Genel Kurul bir hafta sür-
bazı hususlarda muhalif olduğunu söyle-
dü. Daha önce dört günde tamamlanaca-
di ve nedenlerini açıkladı. Kılınç, Yürütme
ğı hesaplanan Genel Kurul çalışmaları ge-
Kurulunun girmemesini istediği konula-
niş kapsamlı tartışmalar ve konuşmalar rın rapora girdiğini ve Yönetim Kurulunun
nedeniyle iki gün daha uzatıldı. Genel Ku- çalışmalarına çok az yer ayrıldığını söyle-
rul toplantı gündeminin Vilayet'e bildirilen di. Karşılıklı sataşmalar ve gerilim üzerine
ve gazetelerde ilan edilen süre içinde gö- söz alan Kemal Türkler, raporun hazırlan-
rüşülemeyeceği, bu nedenle Genel Kurul masının aceleye geldiğini belirterek “Orta-
toplantısının 27-28 Aralık günlerinde aynı da bir kötü niyet olduğuna inanmıyorum”
yerde sürdürülmesi önergesi oybirliği ile diyerek “Kavga edersek bir mirasyedi gibi
kabul edildi. hareket etmiş oluruz. (…) DİSK’in geleceği
19 DİSK dergisi, Sayı 39, Ocak-Şubat-Mart 1978. 20 Cumhuriyet, 24 Aralık 1977.
6. Genel Kurul
salondan görünüm,
DİSK Arşivi.
için herkes kendinden bir şeyler vermek Delegelerden Şükrü Özbayrak söz alarak,
Cumhuriyet,
23 Aralık 1977. zorundadır” sözleriyle delegeleri sakin ol- Yönetim Kurulunun bir Hesap Tetkik Ko-
maya çağırdı. 21
misyonu kurduğunu, kendisinin bu komis-
yonda görev yaptığını, ancak DİSK-KENT
Ardından delegelerden Nedim Şahhüse-
konusunda Yürütme Kurulunca yetkili kı-
yinoğlu, Ahmet Çetiner, Mahmut Gündüz-
lındığı söylenen Genel Başkandan gerekli
bey, Münir Öztürk, Salih Efe, Cenan Bıçak-
bilgi alınmadığını, bunun DİSK tüzel kişi-
çı, Kemal Daysal, Hilmi Ülker ve Demirhan
liğinden ayrı bir kuruluş olması nedeniy-
Tuncay söz alarak raporlar üzerinde gö-
le kasa ve banka hesaplarının Komisyo-
rüşlerini ve eleştirilerini dile getirdiler. Söz
na açıklanamayacağının görevlilerce ifade
alan ASİS Genel Başkanı Cenan Bıçakçı,
edildiğini söyledi. Delegelerden Hakkı Öz-
Çalışma Raporu’nun hangi kurulun rapo-
türk söz alarak DİSK-KENT’in DİSK adını
ru olduğunun yanıtını istedi. Yürütme Ku-
kullanması nedeniyle DİSK’e gölge düşü-
rulu üyesi Rıza Güven ise raporun tümü ile
receğini ve bu bakımdan hesaplarının in-
“İcra Kurulu”ndan geçmediğini bildirerek
celenmesinin zorunlu olduğunu söyledi.
daire çalışmalarını anlatan bölümlerin so-
Delegelerden Hacı Demir ise bu iddiaların
rumlu arkadaşlar tarafından hazırlandığı-
hukuken geçersiz olduğunu ve yöneticileri
nı, raporun sahipsiz olan bölümünün bu-
suçlamak amacı güttüğünü ileri sürdü. Söz
nun dışındaki bölümler olduğunu belirtti.22
alan delegelerin bazıları ise Politika gaze-
Kemal Nebioğlu da Çalışma Raporu’na Yü-
tesinin satın alınmasını ve bununla ilgili
rütme Kurulunda karşı çıktığını ve Türkler
yapılan eylemleri eleştirdiler. Genel Kurul-
ile diğer Yürütme Kurulu üyelerinin kendi-
da söz alan DİSK Başkan Vekili Rıza Güven
sine saygı duyduklarını ancak çıkarılması-
Anatüzükte Genel Başkana aşırı yetkiler
na karar verilen bölümlerin raporda aynen
tanındığını ve DİSK’teki sorunun buradan
yer aldığını söyledi.23
kaynaklandığı ve bunun değişmesi gerek-
tiğini söyledi.24
23 Cumhuriyet, 25 Aralık 1977. 24 Cumhuriyet, 26 Aralık 1977.
ZOR YILLAR | 359
6. Genel Kurulda
delegeler, sağ alt
başta Sabahat
Türkler.
Eleştirileri yanıtlamak için Yürütme Ku- Kemal Türkler, hesaplara ilişkin bütün
rulu üyelerinden Fehmi Işıklar, Kemal Ne- muhasebe evrakını Genel Kurul huzuru-
bioğlu, Mehmet Kılınç, Mehmet Karaca, na getirttiğini belirterek bunların ince-
Rıza Güven ve Celal Küçük sırası ile söz al- lenmesi sonucunda ileri sürülen iddiala-
dılar ve Genel Kurul tutanağındaki ifade rın dayanaksız kalacağını ve eleştirilerin
ile “DİSK içi ahenksizliklerin” nedenlerini büyük bölümüne kendisinin yanıt vermek
kendi açılarından açıkladılar. durumunda olmadığını belirterek genel
başkanlık görevini Anatüzüğün kendisi-
Eleştirileri yanıtlamak için son olarak Ge-
ne tanıdığı yetkiler içinde kullandığını ve
nel Başkan Kemal Türkler söz aldı. Türkler
yönetimde sorumluluğu olan organ üye-
ne kendisinin ne de yönetici arkadaşlarının Yürütme Kurulu üyesi
lerinden kimilerinin DİSK’i temel amaç ve Celal Küçük Çalışma
dışarıdan gelen “dürtüklemelerle” birbirle- Raporu'nu okurken,
ilkelerinden saptırmak istediğini belirten
rinden hızla koptuklarını zamanında fark DİSK Arşivi.
ayrıntılı ve uzun bir konuşma yaptı.
edebildiklerini belirterek bunu fark edenle-
rin uyarılarını da anlayamadıklarını söyledi.
Herkesin bir tarafa “dürtüklendiğini” söyle-
yen Türkler, “Bu hastalığı zamanında fark
etseydik bu duruma gelmeyecektik. DİSK’e
dışarıdan el uzatanlar ellerini çeksin” dedi.
Türkler, uzmanlar konusuna değinerek uz-
manların zaman içinde yetişerek kendileri-
ni aştıklarını ancak bunda Yürütme Kuru-
lu üyelerinin profesyonel çalışmamalarının
payının büyük olduğunu söyledi.25
6. Genel Kurulda
delegelerden bir grup,
DİSK Arşivi.
Divan Başkanı, çalışmalar ve hesaplar

“Cephe” TartIşmasI
üzerinde eleştirilerin yapıldığına ve yapı-
Çözüme Kavuşuyor
lan eleştirilerin yanıtlandığına işaret ede-
rek Yönetim Kurulunun, Yürütme Kurulu-
DİSK’teki krizin sebebi kabul edilen ve 6.
nun ve Denetim Kurulunun aklanmaları Genel Kurulun erken yapılmasına yol açan
hususunu oya sundu. Yusuf Bilen, Mustafa “cephe” tartışması 6. Genel Kurulun en
Üzüm, Seyfettin Anıl ve Cenan Bıçakçı’nın önemli gündem maddesiydi.
muhalif oylarına, Ahmet Taşçı, Yunus
Kararlar Komisyonu tarafından hazırla-
Kara, Ali Tuna ve Hamdi Gülen’in çekimser
nan ‘‘Faşizme ve Emperyalizme Karşı Olu-
oylarına karşılık Yönetim, Yürütme ve De- şacak Cephe’’ başlıklı (1) nolu karar örne-
netim kurullarının aklanmalarına oyçok- ği kararlar komisyonu sözcüsü tarafından
luğu ile karar verildi. okundu. Üzerinde Mehmet Kılınç, Hane-
fi Öztürk, Nedim Şahhüseyinoğlu, Cey-
Onur Kurulunun 26 Haziran 1977 günlü ve
han Aktaş, Nail Karakaş, Halit Erdem, Aziz
25 sayılı kararı ile Yeni Haber-İş sendi- Ülkü, Hakkı Öztürk, Mehmet Mıhlacı, Mü-
kasından Murat Kuseyri’nin ferdi üyelik- nir Öztürk, Ali Gümüş, Cahit Baylav ve Bin-
ten kesin ihracına ilişkin kararı üzerine nur Bayraktutan söz aldılar.
M. Cengiz Acar söz aldı. Nedenlerini açık-
Tüzük Değişikliği Komisyonunun yanı sıra
layarak bu kararın Genel Kurulca bozul-
DİSK’in bir sonraki dönemde çalışma ala-
masını istedi. Görüşme sonucunda Murat nını belirleyecek olan kararların oluşturul-
Kuseyri hakkındaki ferdi üyelikten kesin masıyla görevlendirilen Kararlar Komis-
6. Genel Kurulda
tartışma konusu olan ihraç kararının kaldırılmasına oyçokluğu yonu da hazırladığı karar tasarısını Genel
Çalışma Raporu'nun
kapağı. ile karar verildi. Kurula sundu. Bunların içinde özellikle
ZOR YILLAR | 361
6. Genel Kurulun 1 No.lu Cephe Kararı

KARAR 1
Cephe Kararı
Ülkemizin bunalımdan kurtulması, ulusal bağımsızlığımızın sağlanma-

sı, tekellerin egemenliğinin her alanda kırılması, halktan yana temel eko-
nomik dönüşümlerin gerçekleştirilmesi, her türlü faşist girişimin saf dışı
edilmesi, demokratik hak ve özgürlüklerin genişletilmesi için;
Katılanların birbirlerinin örgütsel bağımsızlığına ve görüşlerine saygı

duyma, kitlesel eylemleri esas alma, eşit haklara saygı gösterme ilkele-
rini gözeterek,
Bu genel çerçevede anlaşan tüm ulusal, ilerici, demokrat, yurtsever ör-

güt ve güçlerin anti-faşist, anti-emperyalist ve anti-tekel cephede sa-
vaşım birliğinin kurulmasının,
Böylesi bir cephenin kırılması için DİSK’in üzerine düşen tarihsel ve sınıf-
sal görevini, kendi örgütsel bağımsızlığından ve ilkelerinden en küçük bir
taviz vermeden, işçi sınıfının birliğini, özellikle DİSK çatısı altında sendi-
kal birliğini gözeterek, faşizme, emperyalizme ve tekellere karşı olan tüm
6. Genel Kurulda alınan “cephe kararı”,
sendika, parti, dernek, meslek örgütü ve kişilerle ikili ve çok yönlü ilişki- 6. Genel Kurul Kararları, DİSK yayını.
lere vakit geçirmeden gidilmesini,
Bu kararın gerçekleştirilmesi için DİSK karar organlarının görevli kılınmasını karar altına alır.
Kaynak: DİSK (1978), DİSK 6. Genel Kurul Kararları, İstanbul: DİSK Yayınları, No: 24.
“Cephe” ile ilgili kararın ayrı bir önemi bu- Genel Sekreteri Mehmet Ertürk’ün im-
lunmaktaydı. DİSK’in 6. Genel Kurulunda zaları bulunan “Cephe” ile ilgili bir başka
söz alan Maden-İş delegeleri UDC çağrısı- karar tasarısı daha Genel Kurula sunul-
nı yinelediler. Maden-İş delegasyonunun, du. Bu yeni önergeye Kararlar Komisyo- 6. Genel Kurul
delegeleri,
kurulacak cephenin isminin UDC olarak nu sözcüsü Burhan Şahin ve Kemal Ayav, DİSK Arşivi.
kabul edilmesi yönünde Divan Başkanlığı-

na verdiği önerge sert tartışmalara neden
oldu. Ancak sonunda cephe politikası üze-
rinde bir uzlaşma ortaya çıktı.
Kararlar Komisyonunun “Cephe” ile ilgi-

li karar tasarısının yanı sıra Genel Kurula
sunulan ve altında Gıda-İş Genel Başka-
nı Kemal Nebioğlu, Maden-İş Genel Baş-
kan Vekili Kemal Daysal, Lastik-İş Ge-
nel Sekreteri Celal Küçük, Genel-İş Genel
Başkanı Abdullah Baştürk ve Maden-İş
İşçi Sınıfının Birliği ve Tasfiyecilik Üzerine 3 No.lu Karar

KARAR 3
İşçi Sınıfının Birliği ve Tasfiyecilik Üzerine.
Ülkemizde burjuvazi, işçi ve emekçi sınıflar üzerindeki ekonomik sömürüsünü devam ettirmenin yolunu, emekçi
kesimleri ekonomik ve politik baskı altında tutmak, onları politik karar ve yönetim organlarından uzak tutmakta
görmektedir. Bunun için de burjuvazi işçi sınıfı üzerinde sürekli bir böl-yönet politikası gütmektedir.
İŞÇİ SINIFININ BİLİMİNDEN HAREKETLE
OLAYLARA YAKLAŞAN KONGREMİZ
1. İşçi sınıfının birliği yolunda, bugün her zamankinden daha aktif ve kararlı çalışılmasının gerekli olduğuna inanır. Bu
yolda bütün güçleri seferber ederek çalışacağını ilân eder.
2. Egemen sınıfların, işçi sınıfını ve emekçi halkı bölme oyunlarını sergilemeyi ve bu oyunları bozmayı görev bilir.
BU NEDENLE
a) İşçi sınıfının, sermayenin ve faşizmin saldırılarına karşı en önemli siperlerimizden biri olan sendikalarımızda işçi-
lerin ve sendikaların birliği sağlanmalıdır.
b) Bu nedenle; DİSK her işkolunda bir tek sendika ve ülke çapında anti-faşist, anti-emperyalist nitelikte bir tek
sendika, konfederasyon olması yolunda çalışma yapılmalıdır.
c) Sendikaları birleştirmede tek prensip: Sermayeye ve faşizme karşı mücadele, sendika demokrasisi için savaş-
mak olmalıdır. Bu ilkeler ışığında işçi sınıfının birliğinin gerçekleştirilmesi için DİSK her türlü çabayı sarfedecektir.
AYRICA KONGREMİZ
1. İşçi sınıfının birliğini, konfederasyonumuzun bütünlüğünü bozmaya yönelik her türden tasfiyeci girişimleri
mahkûm eder.
2. Tasfiyeciliğin işçi sınıfının düşmanlarının metodu olduğunu kabul eder.

Kaynak: DİSK (1978), DİSK 6. Genel Kurul Kararları, İstanbul: DİSK Yayınları, No: 24.
sendikacıların aylardır tartıştıkları ve Genel Kurulda 46 ayrı karar alındı ancak

farklı görüşler savundukları bu konudaki bu kararlardan ikisi geçmiş tartışmala-
tavırlarını eleştirerek, “mademki bu kadar ra dönük ve onları ortadan kaldırmayı he-
defleyen kararlardı. Genel Kurulda alınan 3
anlaşmak mümkündü, kamuoyunu ve iş-
no.lu karar “İşçi Sınıfının Birliği ve Tasfiye-
çileri neden böyle uzun süre üzdünüz” de-
cilik Üzerine” başlığını taşıyordu. Bu karar
di.26 Komisyon üyeleri dahil 32 muhalif oya
daha çok sendika birleştirmelerinde önce-
karşılık önerge çoğunlukla ve alkışlar ara- ki dönemde yaşanan anti-demokratik tu-
sında kabul edildi. tumlar ve sendika içi demokrasi sorunla-
26 Cumhuriyet, 27 Aralık 1977. rına ilişkindi.
6. GENEL KURUL KARARLARI
Genel Kurul çeşitli konulara ilişkin 16. Kadın Hakları 35. İşsizlikle Mücadelede ve İş-
46 ayrı karar aldı. Bu kararların sizlik Sorunu
17. İşçi-Memur Ayrımı
önemli bir bölümü Kararlar Ko-
36. Sağlık
misyonundan geldiği şekliyle ka- 18. Her Türlü Grev Hakkının Ta-
bul edilirken bazı kararlar küçük nınması ve Lokavt’ın Suç 37. Sosyal Sigortalar Ku-
değişikliklerle kabul edildi. Genel Sayılması rumu’nun Özyönetime
Kurulda kabul edilen diğer karar- 19. DİSK’in En Azından Haftalık Kavuşturulması
lar şu başlıkları taşıyordu:
Bir Yayın Organına Sahip Ol- 38. Sosyal Sigortalar Kuru-
1. Cephe Kararı masının Sağlanması mu’nun Konut Yaptırması
2. DİSK-Gençlik Örgütleri ile 20. TRT’nin 39. Doğal Kaynakların
İlişkiler Demokratikleştirilmesi Devletleştirilmesi
3. İşçi Sınıfının Birliği ve Tasfi- 21. Sendika Seçme Özgür- 40. Enerji Sorunu
yecilik Üzerine lüğünün Yasal Bir Zorun-
41. Radyoaktif Işınlar Sorunu
4. 1961 Anayasasının Halk Ya- luluk Haline Getirilmesi
(Referandum) 42. DİSK ve Üçüncü Dünya
rarına Olan Maddelerinin Ko-
runması ve Geliştirilmesi Sendikaları
22. İşyeri Toplu Sözleşme Düze-
5. Ulusal Bağımsızlık ninin Sağlanması 43. DİSK’in Dış İlişkilere Daha
Çok Önem Vermesi
6. Sendikalarda İçe Dö- 23. Kamu Ekonomik Kuruluşları-
nük Demokrasinin Uy- nın İşveren Örgütlerine Üye 44. 1 Mayıs
gulanması Tüzüklerin Olması
45. 141 ve 142. Maddelerin
Demokratikleştirilmesi 24. İşkollarının Sayısının 16’ya Kaldırılması
7. Eğitimde Ortak Genel İlkeler İndirilmesi
46. Genel AF
8. Toplu Sözleşmelerinde Or- 25. Kooperatifçilik Not: 6. Genel Kurulda kabul edilen kararların
tam metinleri ekte yer almaktadır.
tak Genel İlkeler 26. Toprak Reformu
9. Grev Dayanışma Fonu 27. Sahillerin Yağmalanmasının
10. Tabanın Söz ve Karar Sahibi Önlenmesi
Olması Genel İlkeleri
28. Beslenme
11. Genç İşçilerin Korunması ve
29. Yurt Dışındaki İşçilerimiz
Çıraklık Yasası
30. DİSK Eğitim Vakfının
12. Cumartesi Günlerinin Bü-
Kurulması
tün İşyerleri İçin Tatil Kabul
Edilmesi 31. Çalışma Saatleri Dışındaki
Öğrenim
13. Kıdem Tazminatı
32. Konut ve Kentleşme
14. İş Kanunu’nun
Demokratikleştirilmesi 33. Tarım ve Orman İşçileri
15. Grev Hakkının Toplu Sözleş- 34. Asgari Geçim İndiriminin

me Düzenine Bağlı Olmaksı- Asgari Ücret Düzeyi Olarak DİSK 6. Genel Kurul Kararları kitapçığı,
zın Tanınması Saptanması İstanbul, 1978.
Anatüzük'te Köklü “Görev ve Yetkiler” başlıklı 5. madde yapı-

lan değişikliklerle oybirliği ile kabul edil-
Değİşİklİkler di. Yapılan değişiklik ile “DİSK’i Türkiye işçi
YapIlamadI sınıfının en güçlü demokratik sınıf ve kit-
le örgütü duruma getirmek” hedefi Ana-
Genel Kurulun önündeki önemli görevler- tüzük hükmü olarak kabul edilmiş oldu.
den biri de Tüzük Değişikliği Komisyonun- Böylece daha önce Anatüzük hükmü ol-
ca DİSK Anatüzüğünde yapılması önerilen mayan ve genel kurul kararlarında yer al-
değişiklikleri karara bağlamaktı. Yine DİSK mayan “sınıf ve kitle sendikası” kavramı
Anatüzüğüne göre Genel Kurulun Tüzük’te Anatüzük hükmü oldu.
bir değişiklik yapılabilmesi için 2/3’lük bir
çoğunlukla karara varması gerekiyordu. Yine 5. maddede yapılan değişiklik ile Tek
Tüzük Değişiklik Komisyonu yapılmasını Tip Tüzük uygulamasına geçilmesine ka-
önerdiği değişiklikleri Genel Kurula sundu. rar verildi: “DİSK üyesi sendikalar, ana tü-
Bu değişiklik önerileri arasında “DİSK’in zükleri için DİSK ana tüzüğüne bağlılık ve
Genel Merkezinin Ankara’ya Taşınması, uygunluk bakımından DİSK tarafından
Genel Başkan Dışındaki Yürütme Kuru- hazırlanacak tip statüsünü esas alır ve
lu üyelerinin seçilmesi yolunun değiştiril- kendi sendikalarının veya işkolunun özel-
mesi” gibi öneriler vardı. Ancak Genel Ku- liğine göre bu tip statüye eklemeler ya-
rulun üçte ikiye yakın bir çoğunluğu bu par.” Bu karar DİSK açısından kritik önem
değişiklikleri benimsemesine rağmen ge- taşıyordu. Karar bir yandan sendika içi de-
rekli 2/3’lük çoğunluk elde edilemedi. Bu mokrasiye ilişkin sorunları çözmeyi, öte
nedenle Anatüzüğün birkaç maddesi dı- yandan DİSK’in ortak kurallara sahip mer-
şındaki değişiklik önerileri gerçekleşmedi. kezi bir örgüt olmasını hedefliyordu.
DİSK genel merkezinin Ankara’ya taşınma- Genel Kurulda DİSK Anatüzüğünde üyeli-
sı DİSK genel kurullarında zaman zaman ğe ilişkin bazı değişiklikler yapıldı. Üyelik-
gündeme gelen bir konudur. 6. Genel Kurul- le ilgili Anatüzüğün 6. maddesine (c) fıkra-
da da DİSK’in Ankara’ya taşınması yönünde sı eklendi:
bir önerge verildi. Kemal Akar, Hasan Okyar, c) Üye olmaya ilişkin kararı en geç 15
Demirhan Tuncay, Mahmut Demirci, Celal gün içinde başvurma yazısının ekinde
DİSK’e göndererek üyelik isteminde bu-
Küçük, Rıza Güven, Kemal Yılmaz, Mahmut
lunmak gereklidir. Üyelik için Genel Ku-
Gündüzbey, Selahattin Sayın, Tuncer Ko- rul kararı alan sendika yöneticilerinin
camanoğlu, M. Cengiz Acar, Yaşar Özmen, süresi içinde DİSK’e başvurmamaları,
sendikanın üyeliğe alınmayacağı anla-
Mustafa Aktulgalı ve Kenan Budak imzalı bu mına gelmez.
önerge ile genel merkezin Ankara’ya nakli
Önce üyeliğe alınması kararlaştırı-
önerilmekteydi. Yapılan oylamada önergenin lıp bildirilerek yükümlülüklerini yeri-
reddi yönünde 118 oy, kabulü yönünde 210 oy ne getirmesi istenir. Bu karara uymayan
sendika yöneticileri hakkında yasal ko-
ve 3 çekimser oy kullanıldı. Ancak oylamaya
ğuşturma yapıldıktan başka Genel Ku-
katılan 331 delege üzerinden Anatüzük deği- rulu toplantıya çağırılabilir.
şikliği için zorunlu olan 2/3 oyçoğunluğunun Toplanan Genel Kurul’a yöneticilerin
sağlanamadığı için önerge kabul edilmedi. davranışları DİSK yetkilisi tarafından
ZOR YILLAR | 365
Genel Kurul
salonundan bir
görünüm, sağ tarafta
Maden-İş delegeleri,
önde Kemal Daysal ve
Murat Tokmak,
DİSK Arşivi.
anlatılarak haklarında karar verilmesi İş kolunda üyesi sendika varken ikin-

istenir. Genel Kurulu bu isteğe uymayan ci ve daha fazla sayıda sendikanın baş-
sendika kendiliğinden düşer. vurması durumunda, başvuran sendi-
kalarla üye sendika arasında:
Anatüzüğün 7. maddesine ‘‘Üyeliğe Alın- a) Çekişme olup ortadan kaldırılıp kaldı-
ma Koşulları’’ başlığı eklenerek ve Anatü- rılmayacağı
züğün 11. maddesinde yer alan ikinci sen- b) Yöneticileri arasında bağdaşmaz gö-
rüş ayrılıklarının bulunup bulunmadığı,
dikaların üyeliğine ilişkin hükümler bu
c) Belirli bir süre içinde birleştirilmeleri
maddeye alınarak yeniden aşağıdaki şe- olasılığının bulunup bulunmadığı araş-
kilde düzenlendi: tırılır. Üyeliğe yeni alınan sendika ile üye
sendika en geç bir yıl içinde birleştirilir.
Madde 7- 6. Maddeye uygun olarak
DİSK’e üye olma kararı aldığı anlaşılan Eski Anatüzük’te 12. maddede düzenle-
sendika hakkında Yürütme Kurulunca nen “Üyelikten Ayrılma” başlıklı madde, 8.
15 gün içinde karar verilir. Üyeliğe alınan madde olarak yeniden düzenlenerek aşa-
sendika, kararı aldığı Genel Kurul gü-
ğıdaki şekilde değiştirildi:
nünden başlayarak üye sayılır. Üye sen-
dika üyeliğin başladığı aydan başlaya- Madde 8- üyelikten ayrılmak isteyen
rak yükümlülüklerini yerine getirir. sendikanın Genel Kurulunda yasala-
ra ve tüzükte belirli kurallara uyulması
Yürütme Kurulunca üyeliği onaylan- zorunludur.
mayan sendikanın yönetim kuruluna
Genel Kurul gündemine DİSK’ten ay-
ve genel Kurula başvurma hakkı vardır. rılmayı öngören maddeyi koymayı ka-
Genel Kurul kararı kesindir. DİSK üye- rarlaştıran sendika yetkilileri sendika
si sendikadan ayrılan işçilerin kurduk- Genel Kurulundan en az 15 gün önce ko-
ları yeni bir sendika DİSK’e üye olamaz. nuyu DİSK Merkezine bildirir.
Halef ve selef
Genel Başkanlar,
Baştürk ve Türkler
6. Genel Kurulda,
DİSK Arşivi.
Konuya ilişkin olarak bir DİSK görevli- çıkartılır. Üyelikten çıkartılan sendika-
sini Genel Kurulda bulundurmak ve her nın DİSK Genel Kuruluna başvurmağa
istediğinde aydınlatıcı bilgi vermek için hakkı vardır.
kısıtlamasız ve engellemesiz konuşma
Üyelikten çıkarılma kararı genel kurul-
olanağı sağlamak zorundadır.
ca onaylanan sendika kararı kendisi-
Bu koşullara ve yasalara uygun olarak ne bildirildiği günden başlayarak yasal
üyelikten ayrılma kararı veren sendika süre içinde karara karşı yargı organları-
karar gününü izleyen ay başından baş- na başvurabilir.
layarak üç ay süreyle ödentisini öde-
Yargıcın kesinleşen kararı uygulanır.
mekle yükümlüdür.
Yargıç kararı ile üyeliğini kazanan sen-
Eski Anatüzük’te 13. maddede düzenle- dika geçmiş ödenti yükümlülüklerini
yerine getirmek zorundadır.
nen “Üyelikten Çıkarılma” başlıklı 9. mad-
Üyelikten düşen, ayrılan, ya da çıkartı-
de “Üyelikten Çıkarma” başlığıyla ve bazı
lan sendika üç aydan fazla ödenti ver-
değişikliklerle aşağıdaki şekilde oybirliği miş olsa bile geriye verilmez. Sendika
ile kabul edildi. peşin ödediği ödentileri geri isteyemez.
Madde 9- DİSK’in anatüzüğüne uyma- Komisyon raporunda yer alan “Üye Sen-
yan, ilkelerine organlarının yasaya ve dikaların Birleştirilmesi” başlıklı 10. mad-
bu Anatüzüğe uygun kararlarına kar-
şı çıkan sendika yöneticileri ve üyeleri-
de üzerinde tartışmalar yaşandı. Sonuçta
ne karşı DİSK Yürütme Kurulunun yazı- Anatüzük değişikliği için zorunlu 2/3 ço-
lı uyarısına rağmen tüzel kişilik olarak ğunluk sağlanamadığından bu madde içe-
gerekli disiplin hükümlerini uygulama-
yan sendika, yönetim kurulunun istemi riğinin Anatüzüğün eski 19. maddesi ola-
üzerine onur kurulu kararı ile üyelikten rak kalmasına oybirliği ile karar verildi.
ZOR YILLAR | 367
Anatüzük değişikliği tartışmalarının uza- seçimlerde Baştürk yeni DİSK Genel Baş-
ması üzerine Anatüzük değişikliğine iliş- kanı seçildi. DİSK yönetiminde 11 yıl bo-
kin gündem maddesi üzerindeki çalışma- yunca etkin ve belirleyici olan Maden-İş,
ların yeterliliği hususunda Genel Kurulca Genel-İş ve OLEYİS’in 1976 yılında DİSK’e
karar alınması istendi. Mahmut Gündüz- katılımıyla, DİSK’in üye dağılımı ve haliy-
bey, Mehmet Akıncı, Tahir Güner, Erol Yal- le bunun delege yapısının değişmesi sonu-
çın, Mustafa Sığan, Turhan Ata, Cenan Bı- cunda 6. Genel Kurulda bu etkinliğini yitir-
çakçı, Ali Taşer, M. Cengiz Acar ve Tuncer
di. Bu durum seçim sonuçlarına da yansıdı.
Kocamanoğlu imzalı bir önerge verildi,
Kuşkusuz seçim sonuçları sadece sendi-
önergenin üzerinde söz alan olmadı. Öner-
kaların üye sayısındaki değişimin bir so-
ge oybirliği ile kabul edildi.
nucu değildi. Aynı zamanda 1975-1977 dö-
nemine ilişkin tartışmalar, eleştiriler ve
Seçİmler ortaya çıkan sorunlar da seçim sonuçları-
na yansımıştı.
6. Genel Kurulda yapılan seçimlerde DİSK
yönetiminde önemli değişiklikler yaşandı.
Abdullah Baştürk Genel
DİSK’in kurucusu olan ve 11 yıl Genel Baş-
Başkan Seçİldİ
kanlığını yürüten Türkiye Maden-İş Genel
Başkanı Kemal Türkler ile Genel-İş Genel Genel Başkanlık için Kemal Türkler ve Ab-
Başkanı Abdullah Baştürk’ün aday olduğu dullah Baştürk aday oldu. Yapılan gizli oy-
lama ve açık tasnifin sonucunda 335 de- 6. Genel Kurulda
Genel Başkan seçilen
legenin oy kullandığı, 10 oyun boş olduğu, Baştürk, 6. Genel
Kurul salonunda,
5 oyun geçerli nitelik taşımadığı; Kemal DİSK Arşivi.
Türkler’in 116 ve Abdullah Baştürk’ün 204

oy aldığı tespit edildi. Anatüzüğün öngör-
düğü 2/3 çoğunluk sağlanamadığı için
ikinci kez oylamaya geçileceği sırada Ke-
mal Türkler kürsüye gelerek adaylıktan
çekildiğini bildirdi. İkinci tur oylamaya
Abdullah Baştürk tek aday olarak katıl-
dı. İkinci kez yapılan oylama sonucunda
330 delegenin oy kullandığı, 103 oyun boş
olduğu, 13 oyun geçerli nitelik taşımadı-
ğı ve Genel Başkanlık için Abdullah Baş-
türk’e 214 oy verildiği saptandı. Anatüzük
hükümleri uyarınca Abdullah Baştürk’ün
DİSK Genel Başkanı seçildiği ilan edildi.
Böylece DİSK’te Abdullah Baştürk dönemi
başlamış oldu.
Yürütme Kurulu Seçİmİ

Genel Başkan Abdullah Baştürk Anatüzük
hükümleri uyarınca Yürütme Kurulu üye-
likleri için de aday gösterdi. Yürütme Ku-
rulu üyeleri de Genel Sekreter seçiminde-
ki usulle aday gösterilebiliyordu. Baştürk;
Rıza Güven, Kemal Nebioğlu, Mukbil Zırtı-
loğlu, Mustafa Aktulgalı, Tuncer Kocama-
noğlu, Mahmut Gündüzbey, Mustafa To-
sun, Mehmet Karabulut, Süreyya Üstün ve
Asker Köroğlu’nu Yürütme Kurulu üyelik-
leri için aday gösterdiğini ilan etti. Yapılan
Genel Sekreter Seçİmİ gizli oylama ve oylamanın açık sayımı so-
Fehmi Işıklar
6. Genel nucunda; 307 delegenin oy kullandığı, 32
Kurulda
konuşurken.
Genel Başkan seçilen Abdullah Baştürk, oyun boş olduğu, 16 oyun geçerli nitelik-
Anatüzük’te öngörülen kural gereği de- te olmadığı; Kemal Nebioğlu için 171, Rıza
legelerden Osman Özkan ve Fehmi Işık- Güven için 199, Mukbil Zırtıloğlu için 208,
lar’ı Genel Sekreter adayı olarak önerdiği- Mustafa Aktulgalı için 182, Tuncer Koca-
manoğlu için 179, Asker Köroğlu için 21,
ni açıkladı. Anatüzük gereği Genel Başkan
Mahmut Gündüzbey için 45, Mustafa To-
Genel Sekreterlik için en az iki aday gös-
sun için 87, Mehmet Karabulut için 42 ve
teriyor ve Genel Kurul bu adaylar için-
Süreyya Üstün için 20 oy kullanıldığı ve
den seçim yapıyordu. Genel Sekreterlik böylece adaylardan sadece Mukbil Zırtı-
için delegelerin kendiliğinden aday olması loğlu’nun Anatüzüğün öngördüğü 2/3 üs-
mümkün değildi. Yapılan gizli oylama so- tünde oy alarak Yürütme Kurulu üyesi
nucunda, 324 delegenin oy kullandığı, 85 seçildiği ve diğer adayların gerekli çoğun-
oyun boş, 20 oyun geçerli nitelikte olma- lukla oy alamadıkları ilan edildi.
dığı; Osman Özkan lehinde 6 oy ve Fehmi İkinci tur sonucunda 293 delegenin oy
Işıklar lehine 213 oy kullanıldığı saptan- kullandığı, 45 oyun boş olduğu, 5 oyun ge-
dı. Anatüzüğün öngördüğü 2/3 çoğunluk çerli nitelikte olmadığı; Kemal Nebioğlu
sağlanamadığından ikinci tur oylamaya için 189, Rıza Güven için 194, Mustafa Ak-
seçildi. İkinci tur oylamanın sonucunda; tulgalı için 184, Tuncer Kocamanoğlu için
191, Asker Köroğlu için 10, Mustafa Tosun
325 delegenin oy kullandığı, 92 oyun boş
için 67, Mehmet Karabulut için 13 ve Sü-
olduğu, 8 oyun geçerli nitelikte olmadığı;
reyya Üstün için 21 oy kullanıldığı ve böy-
Osman Özkan lehine 3 oy ve Fehmi Işık-
lece Tüzüğün öngördüğü 2/3 çoğunluk
lar lehine 222 oy kullanıldığı, böylece 2/3 sağlanamadığından adaylardan hiçbirinin
üzerinde bir çoğunluk ile Fehmi Işıklar’ın Yürütme Kurulu üyesi seçilemediği ilan
DİSK Genel Sekreteri seçildiği ilan edildi. olundu.
ZOR YILLAR | 369
6. Genel Kurulda
Seçilen Yürütme
Kurulu bir toplantıda,
soldan sağa:
Mukbil Zırtıloğlu,
Rıza Güven,
Kemal Nebioğlu,
Abdullah Baştürk,
Fehmi Işıklar,
Tuncer Kocamanoğlu,
Mustafa Aktulgalı,
DİSK Arşivi.
Üçüncü kez yapılan gizli oylanmanın tas- Mustafa Aktulgalı’nın özgeçmişlerine yer
nifi sonucunda; 288 delegenin oy kullan- verilmektedir. Daha önce Yürütme Kurulu
dığı, 72 oyun boş olduğu, 5 oyun geçer- üyeliği yapmış olan Işıklar, Nebioğlu ve Gü-
li nitelikte olmadığı; Rıza Güven için 193, ven’in biyografileri önceki bölümlerde yer
Kemal Nebioğlu 193, Tuncer Kocamanoğlu almaktadır.
için 195, Mustafa Aktulgalı için 192, Musta-
fa Tosun için 24, Mustafa Karabulut için 9, Tablo 5: 6. Genel Kurulda Seçilen
Süreyya Üstün için 7 ve Asker Köroğlu için Yürütme Kurulu
4 oyun kullanıldığı ve böylece Tüzüğün ön Adı Soyadı Görevi Sendikası
gördüğü 2/3 çoğunluk sağlanamamış ol- Abdullah Baştürk Genel Başkan Genel-İş
makla beraber yine Anatüzük uyarınca Fehmi Işıklar Genel Sekreter Maden-İş
üç tur oylamanın sonuçlarının toplanma- Mukbil Zırtıloğlu Yürütme Kurulu üye OLEYİS
Rıza Güven Yürütme Kurulu üye Tekstil

sı sonucunda Rıza Güven, Kemal Nebioğlu,
Kemal Nebioğlu Yürütme Kurulu üye Gıda-İş
Tuncer Kocamanoğlu ve Mustafa Aktuga-
Tuncer Yürütme Kurulu üye Devrimci
lı’nın Yürütme Kurulu üyeliklerine seçil- Kocamanoğlu Toprak-İş
dikleri açıklandı. Mustafa Aktulgalı Yürütme Kurulu üye Keramik-İş
Not: Fehmi Işıklar Maden-İş tarafından aday

14-15 Şubat 1978 tarihli DİSK Yönetim Ku- gösterilmemişti.
rulu toplantısında Genel Başkan Vekille-
ri seçimi yapıldı. Mukbil Zırtıloğlu 23, Rıza
Yönetİm Kurulu Seçİmİ
Güven 23 ve Kemal Nebioğlu 23 oyla Genel
Başkan Vekilliklerine seçildiler. 27
Aşağı- Gizli oylama ve açık sayım sonucunda Yö-
da Yürütme Kuruluna yeni seçilen Muk- netim Kurulu asıl ve yedek üyelikleri seçil-
bil Zırtıloğlu, Tuncer Kocamanoğlu ve di. Seçimlerde Burhan Şahin, Kenan Budak
27 14-15 Şubat 1978 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantı- ve Selahattin Sayın’ın 297 oy, diğer aday-
Arşivi. ların ise 210’ar oy aldıkları görüldü.
Baştürk ve Türkler
6. Genel Kurulda
devir teslim için
birlikte kürsüde,
DİSK Arşivi.
Yönetim Kurulu asıl üyeliklerine sırasıy- (Tekges-İş), Durmuş Ali Yalnız (Lastik-İş),
la Burhan Şahin (Basın-İş), Kenan Bu- Yalçın Talaka (T.İ.S.), Budak Çiftçi (Hür-
dak (İlerici Deri-İş), Selahattin Sayın cam-İş), Fikri Tanta (Lastik-İş), Yusuf
(Tekges-İş), Cenan Bıçakçı (ASİS), İsmet Yüce (Petkim-İş), Saim Etem (Gıda-İş), Öz-
Cantekin (Dev Maden-Sen), Ertan Andaş han Çetinkaya (Tümka-İş), Celal Toprak
(Genel-İş), İsmail Hakkı Önal (Genel-İş), (Hürcam-İş), Yüksel Ergen (Gıda-İş), Du-
Bergüzar Can (Genel-İş), Demirhan Tun- ran Özdemir (Genel-İş) ve Feridun Ertuş
cay (Gıda-İş), Celal Küçük (Lastik-İş), Ke- (Hürcam-İş) seçildiler.
nan Akman (Lastik-İş), Niyazi Kuas (Las-
Genel Kurulda Denetim Kurulu asıl üye-
tik-İş), Nusret Aydın (OLEYİS), Mehmet
liklerine İsmail Özbiçer (Genel-İş), Kemal
Kılınç (Petkim-İş), Mustafa Karadayı (Pet-
Akar (OLEYİS) ve Talat Öz (Lastik-İş) se-
kim-İş), Erol Yalçın (Tekstil), Rıdvan Budak
çilirken, Onur Kurulu asıl üyeliklerine ise
(Tekstil), Kemal Yılmaz (Tümka-İş), Ahmet
İsmail Çalışkan (Genel-İş), Ali Taşer (Las-
Ağar (T.İ.S.) ve M. Cengiz Acar (Yeni Ha-
tik-İş), Tahir Güner, (OLEYİS), Ergun Er-
ber-İş) seçildi.
dem (Maden-İş) ve Ahmet Ertan (Gıda-İş)
Yönetim Kurulu yedek üyeliklerine ise sı- seçildiler.
rasıyla Ali Özarkalioğlu (OLEYİS), Fuat Pı-
narbaşı (Tekstil), Mehmet Dinç (Genel-İş),
Türkler ve Baştürk’ün
Mahmut Demirci (Baysen-İş), Tuncay Çe-
KonuşmalarI
len (Devrimci Toprak-İş), İsmail Gülbaş
(Genel-İş), Hüseyin Akduman (Tekstil), 6. Genel Kurulda seçimlerin ardından eski
Sadık Doğrular (Keramik-İş), Özcan Erdem Genel Başkan Kemal Türkler yönetim
ZOR YILLAR | 371
Baştürk: “Mücadelemize İşçi Sınıfı Bilimi Yol Gösterecektir”

Genel Kurulun son konuşmasını yapan yeni Genel Başkan Abdullah Baştürk, aylardır süren tartışmaların genel ku-
rulda sona erdiğini belirtmiş ve şöyle demiştir:
“Emperyalist güçlerin, ekonomik, sosyal örgütleriyle olduğu kadar, si-

yasal partileriyle, siyasal iktidarlarıyla hangi boyutlara ulaştığını, bunla-
ra karşı hepimizin bildiği savaşımı sürdürürken DİSK Genel Başkanı olarak
bana ne büyük sorumluluklar getireceğini biliyorum. Dışardan ve içer-
den DİSK’e atılmak istenecek çengellerle işçi sınıfının burjuvaziye ka-
pitalizme, emperyalizme, ırkçılığa karşı yürüttüğü savaşımı saptırma-
ya, yozlaştırmaya, çalışanlarla hangi boyutlarda kavga vereceğimizi de
biliyorum.
Ancak, inanıyorum ki, tümümüz işçi sınıfı bilimine dayalı bir temel amaç-
ta ve ilkelerde birlikte olmayı sürdürmede,
Tümümüz, DİSK’in tüzüğü ve bu genel kurulda kabul ettiği kararlarla tam

bir mutabakat sağlamada,
Tümümüz, bunları hayata geçirmede, isabetli ve geçerli yöntemlerin uy-

gulanmasında uyumlu ve tutarlı olursak, DİSK’i daha büyük yapmada,
daha bütün ve güçlü kılmada, en kısa zaman içinde 1 milyonluk hedefin
gerçekleşmesinde başarıya ulaşmamız için tüm koşullar vardır. Baştürk 6. Genel Kurulda, DİSK Arşivi.
TASFİYECİLİKTEN UZAK DİSK
İnanıyorum ki, önümüzdeki dönemde, DİSK, her türlü sekterlikten, grupçuluktan, her türlü tasfiyeci uygulamalar-
dan uzak tutulacaktır. İnanıyorum ki, önümüzdeki dönemde DİSK, içerden ve dışardan gelecek siyasal parti etki-
lerine karşı bağımsızlığını titizlikle koruyacaktır. İnanıyorum ki, önümüzdeki dönemde DİSK, emperyalist tekellere
karşı ulusal bağımsızlığı korumada, faşizme çanak tutanlara karşı sürdürdüğü savaşımda halkımızın tüm demok-
ratik güçlerini yanına almada, daha büyük başarılara ulaşacaktır.
Hiç birimizin kuşku duymamasını istediğim bir hususu işaret edeceğim! DİSK, kuruluş günlerindeki bilimsellik çiz-
gisinden, kitlesel eylemlerin yarattığı etkinlikten, sosyalizmi kurma çabalarından bir milim geride değil, ama ile-
ride olacaktır. Devrimciler ne yaptıklarım iyi bilen, nereye varmak istediğinin bilincinde olan kimseler olmak
durumundadır.”
Konuşmasının sonunda, delegelere güvenlerinden dolayı teşekkür eden BAŞTÜRK sözlerini “YAŞASIN SOSYA-
LİZM” diye bitirmiştir.
Kaynak: DİSK dergisi, Sayı 39, Ocak-Şubat-Mart 1978.
sorumluluğundan nöbeti devrettiğini ve özünden ödün verilmeyeceğine ve DİSK’in

seçilen organların üyelerine yardımcı ola- nöbeti devralındığından daha öteye götü-
cağını belirten bir konuşma yaptı. DİSK rüleceğini vurgulayan bir konuşma yap-
mührünün yeni Genel Başkan’a Türk- tı. Abdullah Baştürk 6. Genel Kurul tara-
ler tarafından teslimi sırasında salon gö- fından Genel Başkanlığa seçildikten sonra
rülmedik bir heyecan ve coşku içindeydi. yaptığı konuşmayı “Yaşasın sosyalizm”
Genel Başkan Abdullah Baştürk, DİSK’in sözleriyle tamamladı.
ABDULLAH BAŞTÜRK: BİR İNSAN
Faruk Pekin
Abdullah Baştürk 29 Mayıs nen bir sendika oldu. Baştürk’ün
1929’da Yalova’nın Güney köyün- Genel Sekreter olduğu sendika
de doğdu. Yüzyılın başında Da- 1962’de milli tipe dönüştürüldü
ğıstan’dan göç etmiş yedi çocuk- ve adı Türkiye Genel Hizmet-
lu bir ailenin beşinci çocuğuydu. ler Sendikası (Genel-İş) olarak
İlkokulu Güney köyünde bitirdi. değiştirildi. Ardından birçok be-
İstanbul’da başladığı ortaokulu lediyede örgütlenmiş bağımsız
maddi güçlükler nedeniyle yarıda sendikalar Genel-İş’e katıldı. Bu
bıraktı, işçiliğe başladı. 1950’de arada birçok belediyede ayrı ayrı
askerlik görevini tamamladıktan örgütlenmiş mahalli sendika-
sonra çivi fabrikasında çalışmaya lar Genel-İş’e katılmaya başla-
başladı. Çivi Fabrikası’ndan ay- dı. İstanbul Belediyesi’nde çalı-
rıldıktan sonra birkaç yıl devam şan üyelerine fazla mesai ücreti
edecek olan serbest sıhhi tesi- ödenmemesi üzerine sendika
satçılık dönemi başladı. Önce lo- mahkemeye başvurarak beledi-
kantalarda çalıştı ardından lastik yenin mallarına haciz koydurdu.
ve metal işçiliği yaptı. Abdullah Baştürk, DİSK Arşivi.
Genel-İş’in kurucuları arasında
1955’te İstanbul Belediyesi Fen yer alan Baştürk, Kasım 1962’de 1963 yılında Bursa belediye işçi-
İşleri’ne tesisatçı olarak giren yapılan Genel Kurulda Genel-İş’in lerine, 1963’te 274 sayılı Sendi-
Baştürk, 27 Mayıs Askeri Dar- Genel Başkanlığına, ardından kalar Kanunu ve 275 sayılı Toplu
besi gerçekleştiğinde belediye- 1964’te Türk-İş Yönetim Kurulu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt
deki işinde çalışıyordu. Baştürk, üyeliğine seçildi. Ancak Baştürk, Kanunun çıkmasından sonraki ilk
1961’de İstanbul bünyesinde ör- Türk-İş yönetimini işçi haklarına yasal grevi yaptırdı.
gütlenen İstanbul Belediye Fen karşı yapılan saldırılar karşısın-
Dönemin en uzun yürüyüşü olan
İşleri Sendikasına üye oldu ve ilk da sessiz kaldığı için eleştirmeye
Çorum İşçileri Yürüyüşü, Çorum
Genel Kurulda Genel Sekreterliğe başladı ve Türk-İş’in benimsediği
Belediyesi tarafından işten çı-
seçildi. Göreve başladıktan sonra “partiler üstü politikaya” karşı
karılan 54 işçinin uzun soluklu
belediye işçilerini sendikada ör- çıktı.
hak arama eylemi oldu. 54 işçi-
gütlemek için çalışmalar yürüttü.
Baştürk, pratik çözümler ürete- nin işten çıkarılmalarını protes-
Sendika bir süre sonra etkinliğini
bilen, alışılmış hak arama yön- to etmek amacıyla Çorum’dan
arttırdı. Baştürk’ün amacı tüm
belediye işçilerini aynı sendi- temlerini geliştirebilen, katılım- Ankara’ya, Ankara’dan İstanbul’a
ka çatısı altında toplamaktı. Bu cılığa inanan, eylemci bir sendi- çıplak ayakla 34 gün ve 730 km
amaçla sendikanın adı daha son- kacıydı. Genel-İş bir yerde onun yürüyüş gerçekleşti. Baştürk
ra İstanbul Belediye İşçileri Sen- ürünüydü. Yaklaşık çeyrek asırda, yalınayak bir biçimde yürüyüşün
dikası olarak değiştirildi. 1961 yı- binlerden başlayan bir sendikal en önünde yer aldı. Bu yürüyüş
lında işçileri kışkırttığı iddiasıyla yapıyı yüzbinlerin üstüne taşıdı. 730 km’lik bir uyarı yürüyüşüy-
gözaltına alınarak 42 gün tutuklu O dönemin belediye başkanlarına dü. 1967’de o dönemin en uzun
kaldı, açılan davada beraat etti. sendika gerçeğini öğretti. Beledi- grevi olan Manisa Belediyesi İş-
ye işçileri, kapı ve kalorifer işçileri çileri Grevi sırasında 306 işçiden
İstanbul Belediye İşçileri Sendi- işyerlerinde onunla kimlik kazan- 90’ının 44 günlük ve 930 km’lik
kası daha sonra, 16 ilde şubeler dı, saygınlık gördü, farklı olanı ya- Anayasa Yürüyüşü yine Abdullah
açarak ulusal düzeyde örgütle- şadı. Baştürk’ün eseriydi.
Baştürk, 1963’te kısa bir süre
Türkiye İşçi Partisi’ne (TİP) üye
olup ayrıldıktan sonra 1967’de
Cumhuriyet Halk Partisi’ne (CHP)
üye oldu ve 1969’da CHP Yozgat
Milletvekilliğine seçildi. 1970 yı-
lında 274 ve 275 sayılı yasaların
bazı maddelerinin değiştirilme-
si çalışmaları yapılırken, sendika
özgürlüğünü kısıtlayan maddeler
içeren CHP teklifinin hazırlığında
bulundu. 14 Ocak 1971’de Kızıl-
cahamam’da toplanan Türk-İş
Yönetim Kuruluna Petrol İş, Deniz
Ulaş-İş, Yol-İş Genel Başkanla-
rıyla birlikte Dörtler Raporu’nu Abdullah Baştürk, Çorum işçilerinin yalın ayak uzun yürüyüşünde (soldan sağa: Ertan Andaş,
sundu. Türk-İş yönetiminin işçi Türk-İş Genel Başkanı Seyfi Demirsoy, Abdullah Baştürk), 1966, Genel-İş Arşivi.
karşıtı ve partilerüstü politikasını tarihli Genel Kurulunda Türk- gerçekleştirdi. Demokratik Plat-
eleştirdi. Bu rapor daha sonraki İş’ten ayrılma kararı aldı. 10 ay form çalışmalarını sürdürdü.
yeni katılımlarla 12’ler ve 24’ler kadar bağımsız bir sendika olarak
Raporu adını aldı, “Türk İşçi Hare- çalışan Genel-İş, 5 Haziran 1976 DİSK, 1 Mayıs 1978 “İşçi Sınıfının
keti İçin Sosyal Demokrat Düzen tarihli Olağanüstü Genel Kuru- Uluslararası Birlik, Mücadele ve
Raporu” adlı çalışmaya dönüştü. lu’nda DİSK’e katılma kararı aldı. Dayanışma Günü’nü” kanlı 1977 1
Türk-İş’te bugünlere kadar yan- 1 Temmuz 1976 tarihinde DİSK Mayıs’ının ardından görkemli bir
sıyan muhalefeti yansıtan bu ra- üyeliğine kabul edilen Genel-İş o şekilde kutladı. Ancak 1 Mayıs
porlar aynı zamanda Türkiye’de- zamanlar 67 ilde şubesi bulunan, 1979 tartışmalı geçti ve İstanbul
ki sendikal mücadele sürecinin yaklaşık 130 bin üyesiyle Türki- Valiliği 1 Mayıs’ı yasakladı. 28 Ni-
önemli noktalarını sergiliyordu. ye’nin en büyük sendikasıydı. san’da DİSK Genel Merkezi basıldı
15-16 Haziran Büyük İşçi Dire- ve afiş yarışmasında katılan afi-
nişinden sonra Türk-İş’e verilen Baştürk, Genel-İş’in DİSK’e ka- şin orijinallerine el konuldu. DİSK
4’ler Raporu, 12’ler Raporu, 24’ler tılmasından kısa bir süre sonra, Genel Başkanı Abdullah Baştürk
Raporu gibi belgelerde “sendika Eylül 1976’da DİSK Genel Baş- ve Yürütme Kurulu üyeleri gözal-
tekelciliğini” getiren maddeleri kan Vekilliğine seçildi. 27 Aralık tına alındı. 1 Mayıs 1980 öncesin-
eleştirdi. Türk-İş yöneticilerinin 1977’de yapılan DİSK 6. Genel de 30 Nisan’da DİSK Genel Mer-
şiddetle eleştirdiği bu raporda Kurulunda Kemal Türkler’in kar- kezi basıldı, DİSK Genel Başkanı
“partilerüstü politika” yaklaşı- şısında Genel Başkan adayı oldu Abdullah Baştürk ise gece saat
mına karşı çıkılarak bir siyasal ve DİSK Genel Başkanlığına se- 21.00’de evinden gözaltına alındı.
partiden yana olunması gerektiği çildi. 16 Mart 1978’de İstanbul
vurgulanıyordu. Üniversitesi’ndeki faşist katliam Baştürk, 7 Temmuz 1980’de
üzerine ilk kez Türkiye’de 2 saat- gerçekleşen 7. Genel Kurulda
12 Mart 1973 Genel Seçimlerin- lik bir Genel Grevi başlatan oydu. yeniden DİSK Genel Başkanlı-
de CHP’den İstanbul milletvekil- 1 Mayıs 1977 katliamının getirdiği ğına seçildi. Kalıcı ve başarılı bir
liğine seçildi. Türk-İş’teki uzun yılgınlık, 1 Mayıs 1978’de onunla örgütlenmenin sendikal birlikle
muhalefet yıllarından sonuç ala- aşıldı. 15-16 Haziran Büyük İşçi mümkün olduğuna ve bu birliğin
mayınca, Baştürk’ün Başkanı ol- Direnişinin DİSK içinde büyük bir de kişilere bağlı olarak değil ilke-
duğu Genel-İş, 3 Ağustos 1975 toplantıyla ilk kez kutlanmasını o lere uyularak sağlanacağına ina-
nıyordu. Baştürk, uzun mücadele önce, Bakırköy’de görülen “DİSK’i DİSK davasının 22 Ağustos 1984
yılları içinde edindiği deneylerle Kapatma Davası” sırasında tok tarihli duruşmasında TCK’nin
pekiştirdiği bu sendikal işleyiş bir sesle darbenin hukuk dışılığını 146. maddesi uyarınca ölüm ce-
konusundaki düşüncelerini 7. tüm dünyaya ilan ediyor, “zaman zası istemiyle yargılanan tutuklu
Genel Kurul açış konuşmasında DİSK’i ve bizleri haklı çıkaracak- DİSK Yürütme Kurulu üyelerin-
şu sözlerle dile getirmişti: “işçi tır” diyordu. Dönemin askeri sav- den 9’unun tahliyesi kararlaştı-
sınıfı uzun ve yorucu kavgalar cısı DİSK Yöneticilerine “idamınız rıldı. Abdullah Baştürk ve DİSK
içinde kaybettikleri pahasına istenecek” dediğinde Baştürk, Yürütme Kurulu üyeleri 3 yıl 11 ay
çok şey öğrenmiştir. Yönetimsiz “Siz benim ancak ceketimi asar- 28 gün sonra tahliye edilmiş oldu.
örgütçüklerle yola çıkıldığında sınız.” demiştir. Bu tarihten itibaren DİSK davası
yenilgi olduğu acı deneylerle gö- tutuksuz devam etti.
DİSK davası, tutuklamalardan 1
rülmüştür. Örgütlü işçi sınıfının
yıl sonra, 24 Aralık 1981’de İs- Askeri Yargıtay 3. Dairesi 16
yenilmez güç olduğunu zaferle-
tanbul Sıkıyönetim Komutanlığı Temmuz 1991 günü, DİSK ’in fa-
riyle yaşamıştır…”
Askeri Mahkemesi’nde başlandı. aliyetlerinin durdurulmasından
Baştürk 12 Eylül 1980 askeri dar- Abdullah Baştürk’ün sorgusu 2,5 yaklaşık 11 yıl sonra, DİSK davası
besinin ilk günlerinde gözaltına ay (20 oturum) sürdü. Savunma- ile ilgili kararını açıkladı. DİSK Ge-
alındı. 17 Eylül 1980 günü gözaltı lara ise 4 yıl 2 ay sonra 25 Şubat nel Başkanı Abdullah Baştürk ve
süresi 90 güne uzatıldı. Bu dö- 1986’da başlandı. Baştürk’ün sa- arkadaşları hakkında TCK’nin 141.
nemde Baştürk ve diğer DİSK vunması 7 celse sürdü. Baştürk, ve 142. maddelerinin kaldırılmış
yöneticileri uzun süreli gözaltılar 470 sayfalık savunma yaptı. olması gerekçesiyle beraat kararı
ve işkencelere maruz bırakıldı. Abdullah Baştürk’ün savunması verdi. Böylece darbe ile faaliyet-
Baştürk, 106 gün gözaltında kaldı. davanın ana savunması niteliğin- leri durdurulan DİSK’in açılması-
Daha sonra tutuklandı ve “anaya- de oldu. Baştürk savunmasında nın önündeki engeller kalktı ve
sal düzeni yıkmaya teşebbüs” et- “soygunculuğa, sömürü ve bas- Baştürk ve diğer yöneticiler be-
tiği iddiasıyla TCK’nin 146. mad- kıya, kaçakçılığa karşı olmanın, raat etti.
desinden idam talebiyle yargılan- yüksek ücret, ikramiye ve kıdem
Baştürk, 1987’de Sosyaldemok-
dı. 4 yılı aşkın süre hapiste kaldı. tazminatı elde etmenin, emper-
rat Halkçı Parti’den (SHP) yeni-
yalizme ve faşizme karşı çıkma-
Daha darbeden birkaç ay sonra, den İstanbul milletvekilliğine se-
nın ve 1961 Anayasası’nın savun-
yılgınlığın kol gezdiği bir ortam- çildi. 1990’da Halkın Emek Parti-
manın suç ise bu suçu kabul edi-
si’nin (HEP) kurucuları arasında
da, Sıkıyönetim yargılamasından yorum” dedi.
yer aldı. 1991’de HEP’ten istifa
etti ve mahkeme kararıyla ye-
niden faaliyete başlayan DİSK’in
başına geçti.
12 Eylül darbesinin ilk hedefi DİSK

ve Abdullah Baştürk oldu. Ama
gözlerinde korkunun zerresi-
ni göremediler. İşkence yaptılar.
Horlamak istediler. O, inatçı ve
bilge duruşuyla dimdik ayakta
durdu. Geriye adım atmadı. Ar-
kadaşlarını kucaklayarak yoluna
devam etti. Davutpaşa ve Metris
hapishanelerini gördü. Direttiği
için, “evet, işkence yaptınız” de-
Abdullah Baştürk DİSK davası sırasında, Cumhuriyet Arşivi. diği için, mahkemede askeri hâ-
kimi reddettiği için, Sultanahmet
ve Metris cezaevlerinin hücrele-
rini de yaşadı.
DİSK davası sırasındaki karar-

lı tavrıyla halkımızın ve dünya
halklarının saygısını kazandı.
DİSK davasında yaptığı savun-
ma kitaplaştırılıp Yargı Önünde
Savunma adıyla basıldı (Çağdaş
Yayınları, 1986). Uluslararası Ge-
nel Hizmetler İşçileri Sendikaları
Konfederasyonu (PSI) tarafından
İngilizceye çevrilerek tüm dün-
yaya dağıtıldı. Abdullah Baştürk
12 Eylül öncesinde Türkiye’de ve
Uluslararası sendikal harekette
bilinen bir sendikacıydı. Ancak
12 Eylül’den sonra DİSK davası
sürecinde inançlı ve kararlı du-
ruşu kamuoyunda demokrasi ve
özgürlük mücadelesinin simgesi
oldu.
Abdullah Baştürk 12 Eylül önce-

sinde Türkiye’de ve uluslararası Abdullah Baştürk işçilerle bir toplantıda, DİSK Arşivi.
sendikal harekette bilinen bir ki-
şilikti. Ama onu asıl büyük kılan, sındaki savunması, tutarlı ve ka- işçi sınıfı ideolojisiyle yapılacağı-
12 Eylül hücrelerindeki, hapisha- rarlı tavrıyla Batı’da devleşti. Bazı na inanıyordu. Vizyonu, gelecek
nelerindeki, mahkemelerindeki yabancı sendikacılar 1985 yılında sezgisi, siyasi feraseti olağanüs-
tavrı oldu. DİSK davası Baştürk’ün onu Lech Walesa ile bir tutuyor
tüydü.
inançlı, kararlı, yılmaz kişiliğinde Nobel Barış Ödülüne aday gös-
Türkiye ve dünya kamuoyunda termek istiyorlardı. 1987 yılında “Hafızayı beşer nisyan ile malul-
demokrasi ve özgürlük mücade- İsveç Sendikal Hareketi’nin ver-
dür” derler. Zaman geçince unu-
lesinin simgesi oldu. Mahkemede diği “Özgürlük Ödülü” ile Mande-
la’dan sonra ödüllendirilen ikinci tulur. DİSK’lilerle birlikte hapis
yalnızca kendi dönemine değil,
alınmasından sorumlu olmadığı kişi oldu. yattığım ve hapishanedeki DİSK
kararlara da kaleme alınmaların- davası savunması mimarlarından
Hayatta hiçbir şeyi zor görmedi.
dan haberli olmadığı yayınlara da biri olduğum için rahatlıkla söyle-
Engel tanımadı. En zor anlarda
sahip çıktı. Yurt dışına kaçan sen- yebilirim ki, o olmasaydı, DİSK da-
meşhur deyişiyle “goley” (yani
dikacılara hiçbir gönderme yap-
kolay) derdi. Yürür giderdi. Zama- vası bu düzeyiyle sona ermezdi.
madan DİSK’in tüm geçmişinden
nın askeri savcısı daha ilk günler- DİSK davasının kaderini belirle-
sorumluymuş gibi DİSK’i sahiple-
de “idam edileceksiniz” deyince yen ilk 21 celse kahramanca sa-
nerek, DİSK’e ait ne varsa tek tek
kendisine “siz benim ancak ceke-
savundu. vaştı. Tüm DİSK’e sahip çıkarak,
timi asarsınız” demişti. İşçi sınıfı-
nın kurtuluşunun siyasi mücade- hiçbir şeyi inkâr etmeden, dobra
Önceleri uluslararası düzeyde
belli bir tanınmışlığı vardı. Ancak leyle olacağına, bu mücadelenin dobra konuşarak, zaman zaman
12 Eylül sonrasında DİSK dava- de bağımsız bir sınıf partisiyle ve ince alaylara girişerek.
Ölümünden önceki son yıllarını tukluluk ertesinde cezaevinden “Faşist 12 Eylül yönetimi döne-
DİSK’in yeniden inşasını, tıkanan çıktıktan sonra sürekli yurtdışına minde, yoğun bir baskı altında,
sendikacılığı aşma yöntemlerini giderek DİSK kampanyasını ulus- idam talebiyle yargılandığı as-
tartışmakla geçirdi: Ayazağa’ya lararası düzeyde daha da yaygın- keri mahkemede sorgusu yapı-
taşınma, şeffaf sendikacılık, laştırdı. lırken şunları söylemişti: “Geride
çağdaş yardımlaşma sandıkları, bıraktığım 40 yıla yakın işçilik,
araştırma enstitüleri, işçi okulları, DİSK 1985’te Avrupa Sendikalar sendikacılık ve parlamenterlik
hatta işçi üniversitesi, DİSK Vakfı, Konfederasyonu (ETUC) üyeliği- hayatımda topluma karşı, işçi
DİSK Radyosu, genç işçilerin ve ne kabul edilince, ETUC Yönetim ve emekçilere karşı duyduğum
de özellikle emeklilerin sorun- Kurulu üyeliğine seçildi. Bu görevi sorumluluğun bilinci içinde, yal-
larını aşma, yeni toplu sözleşme ölünceye kadar sürdü. 1986 Ha- nızca ve yalnızca demokrasi ve
görüşme yöntemleri geliştirme… ziran ayında ILO Genel Kuruluna özgürlükler için uğraş verdim. Bu
inançla bağımsızlık, demokrasi
katılması önlenmek istendi. Dün-
İşçilikten gelme bir işçi lideriydi. ve sosyalizm mücadelesinde yer
ya sendikal hareketinin baskısı
Sendikacı ve siyasetçi kişiliğinin aldım.
ötesinde öncelikle güzel bir in- üzerine olaylı bir biçimde top-
sandı. Sendikacılık dünyasında lantıya katıldı. 13 Şubat 1987’de, “İşçi sınıfının bireyi olmakla övü-
bir bilge kişiydi. Özellikle 12 Eylül DİSK henüz yasaklıyken, DİSK’in nüyorum. Yarını dokuyan ellerin
döneminde yaşadığı ihanetleri 20. kuruluş yıldönümünün ulus- akıl ve yüreğine, kardeşlerime
bu bilge kişiliğiyle aştı. Onda ka- lararası sendikal hareketin tanın- güvenim sonsuzdur. Geride bı-
ramsarlığa yer yoktu. Her zaman mış çok sayıda sendika lideriyle raktığım yıllar içinde ister Par-
lamentoda ister demokratik
pozitif enerjiyle doluydu. Çev- birlikte İstanbul’da çok büyük bir
işçi mitinglerinde, demokrasi ve
resinde gördüğü karamsarlara törenle kutlanmasını sağladı. Bu
özgürlükler mücadelesine, bü-
söylediği söz “güzel bak, güzel” toplantının ertesi günü aynı lider-
tünüyle Türkiye’de sendikal mü-
olurdu. Onca yoğun işler arasında ler SHP’ce düzenlenen Sendikal
cadelenin son 25 yılına karınca
her zaman ailesiyle, dostlarıyla Hak ve Özgürlükler Forumuna kararınca katkıda bulunmuş ol-
paylaşacak, dostlarının sorunla- katıldı. Henüz DİSK, ICFTU üye- maktan son derece mutluyum.
rını çözmeye ayıracak bir zaman si değilken ICFTU’nun 1988’deki Genel-İş Sendikası’nın ve DİSK’in
bulurdu. Melbourne Kongresine katıldı ve Genel başkanı olmaktan dolayı
7 Aralık 1991’de DİSK’in 8. Genel bir konuşma yaptı. onur duyuyorum.”
Kurulunu hazırlamak üzere DİSK
Tüzük Genel Kurulunu topladı. Bu
çalışmaları yaparken ilgili mah-
kemenin Genel-İş’in mallarına el
koyma kararını verdiği gün be-
yin kanaması geçirdi ve 21 Aralık
1991’de yaşamını yitirdi.
Abdullah Baştürk uluslararası

düzeyde esas idamla yargılanan
bir sendika lideri olarak tanındı.
12 Eylül 1980 askeri darbesinden
sonra yurtdışında DİSK için ya-
pılan yayınlarda DİSK ile birlikte
onun adı geçti. İşkenceye dire-
nen, her durumda DİSK’e sahip
çıkan tavrıyla bilindi. 4 yıllık tu- Abdullah Baştürk SHP Genel Başkanı Erdal İnönü ile, DİSK Arşivi.
ZOR YILLAR | 377
6. Genel Kurulda Seçİlen Yürütme Kurulu

Üyelerİnİn Bİyografİlerİ
MUKBİL ZIRTILOĞLU DİSK Yürütme Kurulu Üyesi ve Başkan Vekili
Mukbil Zırtıloğlu
1932 yılında Bartın’da doğdu. 1952’de Gala- DİSK davasında,
tasaray Lisesi’ni bitirdikten sonra 1962’de İs- Cumhuriyet Arşivi.
tanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesine girerek
mezun oldu. 1958’de avukatlık stajına devam
ederken İstanbul, Yeşilköy’deki Çınar Otel’de
resepsiyonist olarak çalışmaya başladı.1 Bu
dönemde İstanbul’daki Otel Lokanta ve Eğ-
lence Yerleri İşçi Sendikasına (OLEYİS) üye
oldu. Bu sendika, Türk-İş’e bağlı Türkiye Otel,
Lokanta ve Eğlence Yerleri İşçileri Sendikası
Federasyonu üyesiydi. İşyeri baş mümessi-
li seçildi.2 Stajı bittikten sonra İstanbul Barosu
İşçi Temsilcisi oldu.3
Zırtıloğlu, stajını bitirdikten sonra çalıştığı Çı-

nar Otel’den çıkarıldı. 1958 yılında OLEYİS Ge-
nel Sekreteri, 1960’ta ise OLEYİS Genel Baş-
kanı seçildi.4 1960’ta OLEYİS’in bağlı olduğu
TOLEYİS Federasyonu’nun Genel Sekreter-
liğini yürütmeye başladı. 1962’de Toleyis Fe-
22 Eylül 1977 tarihli kararı ile OLEYİS 10 Eylül
derasyonu’nun Genel Başkanı seçildi.5 1966
1977 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere
yılında toplanan Türk-İş 6. Genel Kurulunda
DİSK üyeliğine kabul edildi.
Türk-İş Yönetim Kurulu üyesi oldu.6 Bu dö-
nemde Uluslararası Gıda, Tarım, Otel, Lokan- Aralık 1977’de DİSK 6. Genel Kurulunda Baş-
ta, Yemek Hizmeti, Tütün ve Bağlantılı İşçiler türk’ün listesinden DİSK Yürütme Kurulu üye-
Sendikası (IUF) Yönetim Kurulu’na seçildi.7 si seçildi.9 Zırtıloğlu daha sonra Genel Başkan
Vekilliğine getirildi. DİSK Hukuk Dairesi ile Dış
Zırtıloğlu Türk-İş içinde sosyal demokrat ka-
İlişkiler Dairesi faaliyetlerini yürütmek üzere
natta yer aldı.8 OLEYİS 10 Eylül 1977 tarih-
görevlendirildi.10 Zırtıloğlu, DİSK’i dış ilişkiler-
li Genel Kurulunda DİSK’e oybirliğiyle üye ol-
de temsil etti ve yurt içinde pek çok sendika
mayı kararlaştırdı. DİSK Yönetim Kurulunun
Genel Kurulunda kongre Divan Başkanlığına
1“Zırtıloğlu, Mukbil” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklo- seçilerek toplantıların yasa ve tüzük hüküm-
pedisi, 3. Cilt, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak
yayını, 1998. Bundan böyle Türkiye Sendikacılık Ansiklope- lerince olumlu sonuçlara varmasında etken
disi-3 olarak kaynak gösterilecektir. oldu.11
3 “Zırtıloğlu, Mukbil” maddesi, Türkiye Sosyalist Kültür An- Fransızca, İtalyanca ve İngilizce bilen Zırtı-
siklopedisi, İstanbul: May Yayını, 1979. Bundan böyle ansik-
lopedinin adı ile kaynak gösterilecektir. loğlu, DİSK’in dış ilişkilerinin geliştirilmesinde
4 Türkiye Sosyalist Kültür Ansiklopedisi. 930 Aralık 1977 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK
5 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-3. Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
6 Türk-İş (2002), Belgelerle Türk-İş Tarihi, Cilt 2, Ankara, s. 30. 103 Ocak 1978 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK
7 Türkiye Sosyalist Kültür Ansiklopedisi. Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
8 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-3. 11 Türkiye Sosyalist Kültür Ansiklopedisi.
önemli rol oynadı. DİSK Yürütme Kurulu, 20 cezaevinde kaldı. 12 yıla mahkûm oldu ancak
Şubat 1979’da Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) Askeri Yargıtay bu kararı bozdu ve beraat et-
141. ve 142. maddelerinin yürürlükten kaldı- ti.16 DİSK ve üyesi sendikaların yeniden çalış-
rılması için uluslararası düzeyde bir forum dü- malarına başlamasının ardından 1992 yılında
zenlenmek için Zırtıloğlu’nu görevlendirdi.12 gerçekleştirilen OLEYİS genel kurulunda tek-
Zırtıloğlu, OLEYİS’in 1979 yılına kadar Genel rar Genel Başkanı seçildi. Sendika yönetimin-
Başkanlığını yaptı. 1979’da sendika Genel Ku- de ortaya çıkan anlaşmazlık üzerine yapılan
rulunda görev almadı.13 Ancak DİSK’teki göre- Olağanüstü Genel Kurulda aday olmadı. OLE-
vine devam etti. YİS’ten ayrıldıktan sonra Türk-İş’e bağlı Tole-
yis sendikasında başkan danışmanı olarak ça-
Zırtıloğlu, 12 Eylül 1980 askeri darbesinin ar-
dından tutuklandı.14 106 gün gözaltında kaldı lışmaya başladı.17
ve hakkında idam cezası istendi.15 4 yıl Metris
Zırtıloğlu, 17 Aralık 1997’de İstanbul’da haya-
12
tını kaybetti.18
13 Türkiye Sosyalist Kültür Ansiklopedisi. 16 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-3.
15 DİSK-AR (2020). 18 Cumhuriyet, 18 Aralık 1997.
TUNCER KOCAMANOĞLU DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Üyesi

Tuncer Kocamanoğlu, Burada öğrenciyken Yapı Kredi Bankası’nda
DİSK davasında,
Cumhuriyet Arşivi. çalışan Tuncer Kocamanoğlu, ardından Kara-
yolları merkez atölyesinde çalışmaya başladı.
1962 yılında burada örgütlü sendika olan An-
kara Karayolları Sendikası'nın işyeri temsilcili-
ğini yaptı.2
1964 yılında girdiği Toprak Su Ankara Böl-

ge Müdürlüğü’nde çalışırken o işkolunda ör-
gütlü bağımsız Toprak Su İşçileri Sendikası’na
(TİS) üye oldu. 14 Şubat 1965’te gerçekleşti-
rilen T.İ.S. Genel Kurulunda Genel Başkan se-
çildi.3 T.İ.S. Genel Başkanlığını 1971 yılına kadar
sürdürdü.
Tuncer Kocamanoğlu, 12 Mart 1971 Aske-

ri Muhtırası ardından gözaltına alındı ve Dev-
Genç davasından yargılandı. 1971’de Vedat
Keklik ve Adnan Aktuna ile Onur Kurulu kararı
doğrultusunda sendikadan ihraç edildi.4
Tuncer Kocamanoğlu 1938 yılında Mar- İhraç sonrası Toprak Su 4. Bölge Müdürlü-
din Midyat’ta doğdu. Ankara İktisadi ve Ti- ğünde çalışmaya başladığı dönemde Ankara
cari İlimler Akademisi’nde öğrenim gördü.1 2 Türk-İş (2002), Belgelerle Türk-İş Tarihi, Cilt 2, Ankara, s. 94.
1“Kocamanoğlu, Tuncer” maddesi, Türkiye Sendikacılık An-
3“TİS” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, 3. Cilt, İs-
siklopedisi, 2. Cilt, İstanbul: Tarih Vakfı ve Kültür Bakanlığı tanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak yayını, 1998.
ortak yayını, 1998. 4 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-3.
ZOR YILLAR | 379
Toprak-İş sendikası ile Tarım-İş Federasyo- 1979 yılında Devrimci Toprak-İş’ten ihraç edil-
nu’nu kurdu ve başkanlıklarını üstlendi.5 di.9 Devrimci Toprak-İş T.İ.S. ile birleştirme
kararını kabul etmesine rağmen yerine getir-
DİSK Yürütme Kurulu kararı üzerine Ziraat-İş
mediği için Anatüzük gereği olarak Yürütme
ve Çapa-İş’in birleştirilmesiyle 1974’te olu-
Kurulunun 27 Nisan 1979 tarihli kararı ile DİSK
şan Devrimci Toprak-İş’in6 kurucularından bi-
üyeliğinden düşürüldü.
riydi. 20 Nisan 1975 tarihli Devrimci Toprak-İş
Genel Kurulunda sendikanın Genel Başkanı 12 Eylül 1980 darbesi sonrasında 25 Nisan
seçildi.7 Aynı genel kurulda sendikanın DİSK 1981’de gözaltına alındı, 18 gün gözaltında
üyeliği için karar alındı. 25 Nisan 1978’de ger- kaldı10 ve 13 Mayıs 1981’de tutuklandı. Diğer
çekleştirilen Devrimci Toprak-İş 2. Genel Ku-
DİSK yöneticileri ile idamla yargılandı. Yargıla-
rulunda yeniden Genel Başkanlığa seçildi.
ma Örgütlenme Dairesi Başkanı olması sebe-
21-24 Mayıs 1975 tarihlerinde toplanan DİSK biyle özellikle Tariş olaylarına yönelikti. 4 yılı
5. Genel Kurulunda Yönetim Kurulu üyeliğine aşkın süre tutuklu kaldı. Diğer DİSK yönetici-
seçildi. 22-26 Aralık 1977’de gerçekleştirilen leriyle birlikte beraat etti. DİSK’in 1991’de ye-
DİSK 6. Genel Kurulunda ise Yürütme Kuru- niden faaliyete başlamasının ardından 1992 ve
lu üyesi oldu. Bu dönemde Örgütlenme Dai- 1994 yılları arasında DİSK Örgütlenme Daire
re Başkanlığı görevini de üstlendi.8 DİSK Or- Uzmanı ve DİSK Ankara Bölge Temsilcisi ola-
tak Davranış Komiteleri başkanlığını yürüttü. rak çalıştı.11
DİSK 7. Genel Kurulunda Yürütme Kurulu üye-
liğine aday olarak gösterildi ancak seçilemedi. Tuncer Kocamanoğlu 30 Mayıs 2002 tarihin-
de yaşamını yitirdi.
6 V. Genel Kurul Çalışma Raporu (1973-1975). 9 Cumhuriyet, 26 Mayıs 1979.
7“Devrimci Toprak-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansik- 10 DİSK-AR (2020).
lopedisi, 1. Cilt, İstanbul: Tarih Vakfı ve Kültür Bakanlığı or- 116 Ekim 1992 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, DİSK
tak yayını, 1998. Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi; 12
83 Ocak 1978 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK Eylül 1994 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, DİSK Yöne-
Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi. tim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
MUSTAFA AKTULGALI DİSK Yürütme Kurulu Üyesi
1946 yılında İstanbul’da doğdu. İşçiliğe 1962 katıldı. Keramik-İş’in 13 Kasım 1974’te ger-
yılında Akfil Mensucat Fabrikası’nda başladı.1 çekleşen 3. Genel Kurulunda Mustafa Aktul-
1968 ile 1970 yıllarında gerek seramik gerek- galı Genel Sekreter seçildi.4 Aktulgalı, 26-27
se metal işkolunda çalıştığı farklı işyerlerinde Temmuz 1976’da gerçekleştirilen Olağanüs-
baştemsilci seçildi.2 Bu dönemde Tekel Amba- tü Genel Kurulda ise Keramik-İş Genel Baş-
laj Fabrikası’nda çalıştığı sırada Tek Gıda-İş'in kan oldu.5
7 no.lu şube sekreterliğini yaptı.3
DİSK’in 22-27 Aralık 1977’de gerçekleşen 6.
Sendikal anlayış farklılığı nedeniyle Türk-İş Genel Kurulunda DİSK Yürütme Kurulu üyesi
içindeki çalışmalarına son vererek, DİSK üye- seçilen Aktulgalı6 3 Ocak 1978’de DİSK Eğitim
si Türkiye Porselen Çimento Tuğla ve Top- Dairesinin Başkanlığına7 getirildi. DİSK’i ulus-
rak Sanayii İşçileri Sendikası'na (Keramik-İş) lararası toplantılarda da DİSK Yürütme Kurulu
1“Aktulgalı, Mustafa” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansik-
lopedisi, 1. Cilt, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı or- 5 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1.
tak yayını, 1998. 630 Aralık 1977 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK
2“Aktulgalı, Mustafa” maddesi, Türkiye Sosyalist Kültür An- Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
siklopedisi, İstanbul: May Yayını, 1979. 73 Ocak 1978 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK
3 Türkiye Sosyalist Kültür Ansiklopedisi. Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
Mustafa Aktulgalı, 12 Eylül 1980 askeri dar-

besinin ardından gözaltına alındı ve 196 gün
gözaltında kaldı.11 Diğer DİSK yöneticileriy-
le birlikte Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 146/1
maddesini ihlal ettikleri iddiasıyla idam cezası
ile yargılandı.12 Yargıtay’ın DİSK ve üye sendi-
kalar ile yöneticiler hakkındaki kararı ile bera-
at etti. 1991’den itibaren DİSK ve üyesi sendi-
kalarının faaliyetlerine yeniden başlamasının
ardından 18 Haziran 1992 tarihinde toplanan
Keramik-İş Genel Kurulunda yeniden Genel
Başkanlığa seçildi.
DİSK’in 8. Genel Kurulunda DİSK Genel Baş-

kanlığına aday olduysa da seçilemedi. Yeni
üyesi olarak temsil etti.8 Sendikal çalışma- dönemde 1 Mart 1992’den itibaren geçer-
Mustafa
Aktulgalı, larının yanısıra aktif olarak siyasal mücadele li olmak üzere Genel Başkan Danışmanlığına
DİSK Arşivi. içinde de yer alan Aktulgalı Türkiye İşçi Par- atandı.13
tisi’nin (TİP) 1975’te gerçekleşen Genel Ku-
rulunda Yönetim Kurulu üyeliğine seçildi.9 25 Mustafa Aktulgalı, yakalandığı kanser hasta-
Mart 1980’de gerçekleşen Keramik-İş Genel lığı nedeniyle 5 Mayıs 1993'te İstanbul’da ha-
Kurulda da Aktulgalı, Genel Başkanlık görevi- yatını kaybetti.14
ni sürdürdü.10 11 DİSK-AR (2020).
8Çeşitli tarihlerde gerçekleştirilen DİSK Yürütme Kurulu to- 12 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2.
plantıları, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, 1314 Şubat 1992 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, DİSK
DİSK Arşivi. Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
9 Türkiye Sosyalist Kültür Ansiklopedisi. 146 Mayıs 1993 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, DİSK
10 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1. Yönetim Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
ZOR YILLAR | 381
6. Genel Kurul SonrasI

İlk ÇalIşmalar
Yenİ Genel Merkez YapIlanmasI

6. Genel Kurulda yeni seçilen Yürütme Kurulu 3 Ocak 1978’de yaptığı ilk
toplantıda Yürütme Kurulunun çalışması ve genel merkez faaliyetleri ile
ilgili köklü bir değişikliğe gitti. Daha önce Yürütme Kurulunun Genel Sek-
reter dışındaki üyeleri kendi sendikalarındaki görevlerinin başında bulu-
nuyor ve ihtiyaç oldukça DİSK’e mesai ayırıyorlardı.
Yürütme Kurulu 3 Ocak 1977’de 1 sayılı kararıyla Yürütme Kurulunun yedi

üyesinin 1 Ocak 1978 gününden geçerli olmak üzere tüm çalışmalarını
DİSK’te sürdürmelerine ve bütçede belirlenen kadar karşılıklarıyla üc-
retlendirilmelerine karar verdi. Aynı toplantıda DİSK uzmanlık dairelerine
ilişkin görev bölümü de yapıldı ve Koordinasyon Dairesi ile Personel Dai-
resinin Genel Sekreter Fehmi Işıklar’ın başkanlığına, Örgütlenme Daire-
sinin Yürütme Kurulu üyesi Tuncer Kocamanoğlu’nun başkanlığına, Eği-
tim Dairesinin Yürütme Kurulu üyesi Mustafa Aktulgalı’nın başkanlığına,
Toplu Sözleşme, Araştırma ve Etüd ile Ücret ve Ekonomi Politika dairele-
rinin Yürütme Kurulu üyesi Rıza Güven’in başkanlığına, Siyasal ve Sosyal,
Basın, Yayın ve Tanıtma-Halkla İlişkiler ile Mali İşler dairelerinin Yürütme
Kurulu üyesi Kemal Nebioğlu’nun başkanlığına, Hukuk İşleri Dairesi ile Dış
İlişkiler Dairesinin Yürütme Kurulu üyesi Mukbil Zırtıloğlu’nun başkanlı-
ğına verilmesine ve Yürütme Kurulunun olağan olarak her haftanın salı
günü saat 10:00’da toplanmasına oybirliği ile karar verildi.
6. Genel Kurulda seçilen Yürütme Kurulu DİSK uzmanlık dairelerinde ça-

lışanlarla ilgili de yeni kararlar aldı. 5. Genel Kurul sonrası DİSK’te çalış-
maya başlayan uzman kadronun bir bölümü Ekim 1977’de yaşanan kriz
sırasında işten çıkartılmıştı. Ocak 1978’de önceki dönemden kalan eski
uzmanların önemli bölümü işten çıkarıldı ve yeni Yürütme Kurulu, yeni
6. Genel Kurul Sonrası Yeni Uzmanların Bir Bölümü

6. Genel Kurul sonrası DİSK’te göre- Mehmet Yücel, Eğitim Dairesi Fikret Başkaya, Siyasal ve Sosyal
ve başlayan uzmanlardan bir bölü- İşler Dairesi Müdürü
mü (İşe alınış sırasına göre): Erhan Alptekin, Toplu İş Sözleşmesi
Dairesi Müdürü Av. Abdullah Sert, Hukuk İşleri Da-
Hüseyin Ekinci, Genel Sekreter ire Müdürü
Yardımcısı Seydali Gönel, Basın-Yayın ve
Halkla İlişkiler Dairesi
Nihat Gençosman, Eğitim Dairesi
Kemal Sülker, Genel Başkanlık
Danışmanı Ardaşes Margosyan, Basın-Yayın
Hikmet Seçim, Araştırma Enstitü-
ve Halkla İlişkiler Dairesi
Faruk Pekin, Eğitim Dairesi ve Ko- sü asistanı
ordinasyon Dairesi Müdürü Asaf Taneri, Basın-Yayın ve Halkla
İlişkiler Dairesi Barış Tütün, Araştırma Enstitüsü
Aslan Yalçıner, Basın-Yayın-Tanıt- asistanı
ma ve Halkla İlişkiler Dairesi Galip Caner, Basın-Yayın ve Halkla
İlişkiler Dairesi Gülay Türkyılmaz (Toksöz), Araştır-
Yücel Yaman, Basın-Yayın ve Halkla ma Enstitüsü asistanı
İlişkiler Dairesi Müdürü Kudret Güvenç, Basın-Yayın ve
Halkla İlişkiler Dairesi Av. Yücel Top, Hukuk Dairesi
Ahmet Mete Sönmez, Örgütlenme
Dairesi Müdürü Fahri Aral, Eğitim Dairesi Av. Ercüment Tahiroğlu, Hukuk
Dairesi
Sefer Güvenç, Örgütlenme Dairesi M. Mehdi Başpınar, Örgütlenme
Dairesi Tuğrul Paşaoğlu, Örgütlenme
Aynur İlyasoğlu, Basın-Yayın ve
Halkla İlişkiler Dairesi Ersin Kaya, Basın-Yayın ve Halkla Dairesi
İlişkiler Dairesi
Orhan Dilber, Basın-Yayın ve Halkla Esen Asutay, Araştırma Enstitüsü,
İlişkiler Dairesi Faik Güleçyüz, Örgütlenme Dairesi kütüphaneci
bir uzman kadro ile çalışmalarına devam iş isteminde bulunan Hüseyin Ekinci’nin
etti. Ocak 1978’de genel merkez çalışan- Genel Sekreter Yardımcılığı görevine alın-
larından Hüsnü Dilli, Ali Doğan Budak, Kâ- masına karar verdi. 26 Ocak 1977’de Kemal
mil Yıldırım, Zeki Özkeskin, Haluk Şensu, Sülker’in Genel Başkanlık Danışmanlığına,
Berin Uyar, Gülay Uyarlı ve Ferihan Soy- Faruk Pekin’in Eğitim Dairesi Müdürlüğü-
seven’in iş sözleşmelerinin feshedilme- ne ve Aslan Yalçıner’in Basın-Yayın-Ta-
sine ve yasal haklarının verilmesine oy- nıtma ve Halkla İlişkiler Dairesi memurlu-
birliği ile karar verildi.28 Yürütme Kurulu ğuna atanması kararlaştırıldı. Faruk Pekin
12 Ocak 1977’de ayrıca Avukat Enis Coş- Eğitim Dairesi Müdürlüğüne ek olarak Ko-
kun’un vekaleten azline ve Avukat Nev- ordinasyon dairesi Müdürlüğüne de atandı.
zat Akpınar’a DİSK tüzel kişiliğini temsilen
Yürütme Kurulu, 8 Şubat 1978’de Yücel Ya-
genel vekaletname verilmesine karar ver-
man’ın Basın-Yayın ve Halkla İlişkiler Da-
di. DİSK Yürütme Kurulu 10 Ocak 1978’de
iresi Müdürlüğüne atanmasına, Ahmet
Mete Sönmez ve Sefer Güvenç’in Örgüt-
2812 Ocak 1978 tarihli Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK Yöne-
tim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi lenme Dairesi uzmanlıklarına atanarak
FARUK PEKİN
DİSK Eğitim Dairesi ve ve yazıları nedeniyle yargılanır-
Koordinasyon Dairesi Müdürü ken gelen “genel af” ile hapisten
çıktı. 1980’de DİSK bünyesindeki
1947’de İzmir’in Menemen ilçe-
çalışmalarından yargılandı, bera-
sinde doğdu. İzmir Atatürk Li-
at etti. Türkiye’de her iki darbede
sesi’nden sonra, Robert Kolej
de hapis yatıp işkence gören az
Yüksek Okulu (RKYO) Kimya Mü-
sayıda kişiden biri olarak kendi-
hendisliği Bölümü’nden mezun
siyle yapılan uzun röportaj İçe-
oldu. 1966’da RKYO’yu Türkiye
ri’den adlı kitapta yer aldı.1
Milli Talebe Federasyonu (TMTF)
bünyesinde temsil etti. 1967’de 1978-80 döneminde DİSK’te ko-
Mühendis Mektebi Talebe Ce- nuşma, rapor, bildiri halinde yüz-
miyeti’nin Genel Sekreterliğine, lerce sayfa yazı yazdı. DİSK Ge-
1966 ve 1967’de Robert Kolej Öğ- nel Başkanı Abdullah Baştürk’ün Faruk Pekin DİSK davasında,
renci Birliği Başkan Yardımcılığına Cumhuriyet Arşivi.
konuşmalarının taslağını hazır-
seçildi. 1968-69’da Robert Kolej ladı. Hapishanede ve sonrasın- konferansını düzenledi.3 1985-
Yüksek Okulu’nu bugünkü Boğa- da genel olarak DİSK Savunma- 1995 arasında kamu çalışanları-
ziçi Üniversitesi’ne dönüştüren sı’na, özel olarak da Abdullah nın sendikal mücadelesine ciddi
süreci başlatan Öğrenci Birliği’nin Baştürk’ün savunmasına2 büyük boyutlarda destek verdi. 13 Şubat
başkanıydı. katkı verdi. DİSK’in dış ilişkilerine
2007’de DİSK’in 40. yılı etkinli-
yardımcı oldu.
1969-1971 arasında ANT dergi- ğinde Ana Konuşması’nı yaptı.
sinde siyasi yazılar yazdı. Aynı 1984-1994 arasında DİSK Genel
dönemde Lastik-İş ve Maden-İş Cumhuriyet gazetesi başta ol-
Başkanlığı Başdanışmanı olarak
sendikalarında eğitim uzmanı mak üzere değişik yayın or-
görev yaptı. DİSK yasaklı iken ki-
olarak eğitim seminerlerine ka- şisel sorumluluk alarak 1987’de ganlarında sendikal konularda
tıldı, her iki sendikanın gazetele- Avrupa Sendikalar Konfederas- yayımlanmış çok sayıda yazısı-
rinde imzasız yazılar yazdı. yonu’nun (ASK) Genel Sekre- nın yanı sıra aralarında Artı-De-
terinin ve 30 dolayında Yöne- ğer Nedir? İşçiler Neden ve Nasıl
Uzun yıllar gazeteci (ANT, Türk
Haberler Ajansı, Rapor…) ve sen- tim Kurulu üyesinin de katıldığı Sömürülüyor (1975), Demokra-
dikacı olarak çalıştı. 1971’de 6 ay, DİSK’in 20. kuruluş yıldönümü si, Sendika Özgürlüğü ve Sosyal
1974-76 arasında iki yıldan faz- kokteylini ve ertesi gün yapılan Haklar (1985), Türkiye’de Kamu
la DİSK’e bağlı Kimya-İş’te eği- Sendikacılık Konferansı’nı ör- Çalışanlarının Sendikal Hakları
tim uzmanı olarak görev yaptı. gütledi. “Türkiye’de Kamu Çalı- ve İsveç Örneği (Ed.), 1988, The
1978 başından 12 Eylül faşist as- şanlarının Sendikal Hakları ve İs-
Social Dimensions and the Role
keri darbesine kadar DİSK genel veç Örneği” konferansı (1988)
of the Trade Unions in the Rela-
merkezinde Eğitim Dairesi Mü- ile 1994’te AB Dönem Başkanlığı
tions Between European Union
dürü ve Koordinasyon Dairesi Temsilcisi Yorgo Papandreou ve
Cumhurbaşkanı Süleyman De- and Turkey (Ed.) adlı kitapların da
Müdürü olarak çalıştı.
mirel’in katıldığı “AB-Türkiye İliş- bulunduğu yayımlanmış 13 kitabı
12 Mart 1971 darbesinden son- kilerinde Sosyal Boyut ve Sen- bulunuyor.
ra 2 yıl, 12 Eylül 1980 darbesin- dikaların Rolü” başlıklı İstanbul 3 DİSK (1994), Avrupa Birliği ve Türkiye İliş-
den sonra DİSK davası nedeniy- kilerinin Sosyal Boyutu ve Sendikaların Ro-
1 Reyhan Yıldız (2009), İçeri’den, İstanbul: lü, İstanbul Konferansı, 25-27 Nisan 1994, Ya-
le DİSK’lilerle birlikte 3 yıl hapis Literatür. yına Hazırlayan: Faruk Pekin, İstanbul: DİSK
yattı. 1971’de öğrenci hareketleri 2 Baştürk (1986). Yayınları.
sendikalarına gerekli talimatın verilme- ve Ankara’da Araştırma Enstitüsü’nde ça-

sine ve Aynur İlyasoğlu ile Orhan Dilber’in lışmasına; Esen Asutay’ın Araştırma Ens-
Basın-Yayın ve Halkla İlişkiler Dairesine titüsü’ne kütüphaneci olarak atanmasına
atanmalarına karar verdi. karar verdi.
7 Mart 1978’de Fahri Aral’ın Eğitim Daire-

si uzmanlığına, M. Mehdi Beşpınar’ın Ör- Ören ToplantIsI
Fahri Aral
gütlenme Dairesine atanmasına, Ersin (Ağustos 1978)
Kaya’nın Basın-Yayın ve Halkla İlişkiler
Dairesi bünyesinde istihdam edilmesine, DİSK Yönetim, Yürütme, Denetleme Onur
Fahri Aral 1964’te
İstanbul Üniversitesi 11 Mayıs 1978’de Faik Güleçyüz’ün Örgüt- Kurulu ve DİSK Bölge Temsilcileri ile
Orman Fakültesi’ne
girdi. Orman Fakültesi
lenme Dairesi uzmanlığına alınmasına ka- DİSK’e bağlı sendikaların Yürütme Kurulu
Talebe Cemiyeti’nin rar verildi. 23 Mayıs 1978’de, iş müracaa- 1-4 Ağustos 1978 tarihlerinde Genel-İş’in
başkanlığını yaptı,
daha sonra Türkiye tında bulunan Fikret Başkaya’nın Siyasal Ören’deki Artemis Tesislerinde ortak bir
Devrimci Gençlik ve Sosyal İlişkiler Dairesi Müdür kadrosu-
Federasyonu’na (Dev-
toplantı yaptı.29 1. Ören Toplantısı olarak
Genç) dönüşecek na 3 ay deneme müddeti ile atanmasına anılan toplantı, 6. Genel Kurulda seçilen
olan Fikir Kulüpleri
karar verildi. yeni yönetimin politikaları açısından kri-
Federasyonu’nun
(FKF) kuruluş tik öneme sahipti.
çalışmalarına Yürütme Kurulu 28 Eylül 1978’de uzmanlık
katıldı ve İstanbul
dairelerinde yeni bir düzenleme yaparak, Toplantı gündemi son derece geniş tutul-
Sekreterlik Kurulunda
görev aldı. Çeşitli Günaydın Erdoğmuş’un üzerinde bulunan muştu: Örgüt içi sorunlar, dünyanın ve
öğrenci eylemlerine
katıldığı için hakkında
Personel Dairesi Müdürlüğü görevinin alın- Türkiye’nin içinde bulunduğu koşullar, bu
değişik davalar açıldı. masına, Sosyal Tesisler ve İşletmeler ile Ya- koşullarda DİSK’e düşen görevler Ören
12 Mart 1971 askeri
muhtırasından sonra tırımlar Dairesi Müdürlüğü görevinin ken- Toplantısı’ndaki temel tartışma konula-
hakkında açılan disine verilmesine, Erhan Alptekin’in Toplu rı oldu. Yürütme Kurulu, bu toplantıya ge-
Türkiye Halk Kurtuluş
Partisi-Cephesi İş Sözleşmesi ve Araştırma Dairesi müdür- niş bir hazırlık içinde geldi. Dünyanın ve
(THKP-C) ve Dev-
lüklerine, Mete Sönmez’in Örgütlenme Da- Türkiye’nin ekonomik, toplumsal ve siya-
Genç davalarından
tutuklu kaldı. iresi Müdürlüğüne, Avukat Abdullah Sert’in sal koşullarını içeren bir raporun yanı sıra,
1974 affı ile serbest Hukuk İşleri Daire Müdürlüğü’ne atanma- ayrıca bu toplantıya Demokratik Platform
kaldı. Bir süre MAY
Yayınları’nda genel sına, Nihat Gençosman’ın Eğitim Dairesin- önerisi, DİSK’in istemleri önerisi, “Demok-
yayın yönetmenliği
de işe alınmasına ve ayrıca Araştırma Ens- ratik Sınıf ve Kitle Sendikacılığının Temel
yaptı. 1978’de DİSK
eğitim dairesi titüsü’nde asistan olarak çalışmak üzere İlkeleri” adlı belgeyi de sundu. Yürütme
uzmanlığına
getirildi. 12 Eylül
Hikmet Seçim, Barış Tütün ve Gülay Türk- Kurulu ayrıca Anatüzük gereği hazırlanan
1980 darbesiyle yılmaz’ın (Toksöz) üç ay deneme süreli ola- “Tek Tip Demokratik Tüzük” önerisini de
yeniden tutuklandı.
Yargılandığı DİSK rak atanmalarına karar verdi. ilk olarak bu toplantıya getirdi.30
davasından beraat
eden Aral, bu Av. Yücel Top 1 Aralık 1978 tarihinden iti- Yürütme Kurulunun toplantıya sundu-
dönemde de iki
yıl tutuklu kaldı. baren ve Av. Ercüment Tahiroğlu 1 Mayıs ğu öneriler Ören’de ayrıntılarıyla tartışıl-
İletişim Yayınları’nın 1979’dan itibaren geçerli olmak üzere Hu- dı ve kesin olarak sonuçlandırılmak üzere
kurucularından
olan Aral çeşitli kuk Dairesine atandı. 20 Temmuz 1979’da 29 DİSK Ajansı, 5 Ağustos 1978.
yayınevlerinde yayın
Yürütme Kurulu Tuğrul Paşaoğlu’nun Ör- 30DİSK (1980), DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu, İstan-
yönetmeliği yaptı. bul. Bundan böyle DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu ola-
gütlenme Dairesi uzmanlığına atanmasına rak kaynak gösterilecektir.
METE SÖNMEZ: DİSK’TE 40 YIL
DİSK Örgütlenme Dairesi zamanda Türkiye Sosyalist İşçi çeşitli miting ve eylemlerini ör-
Müdürü Partisi (TSİP) Kartal İlçe Başkan- gütledi. 1996’da Özgürlük ve Da-
lığı yaptı. yanışma Partisi’nin (ÖDP) kuru-
Ahmet Mete Sönmez 13 Nisan
luşunda görev aldı.
1951’de Ağrı Karaköse’de doğ- Sönmez’in ilk sendikal faaliyeti
du. İlkokulu Erzurum’da okudu. Kartal’da DİSK’e bağlı Maden-İş’in Mete Sönmez 1978’den başlaya-
Ortaokul öğrenimi için Ankara 4. Bölge’de yürüttüğü örgütlen- rak DİSK’e yaklaşık 40 yıl boyun-
Cumhuriyet Okulu’na devam etti. me çalışmalarına katılması oldu. ca emek verdi. Abdullah Baştürk,
Liseyi ise İstanbul’da Tarhan Ko- Maden-İş’in örgütlenme çalış- Kemal Nebioğlu, Rıdvan Budak,
leji’nde okudu. Sönmez, 1968’de malarının yanı sıra DİSK üyesi olan Vahdettin Karabay, Süleyman
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Gıda-İş’in de çalışmalarında yer Çelebi, Erol Ekici, Kani Beko ve
Fakültesi Sosyoloji bölümüne aldı. 1975’te DİSK/Tekstil’in Basın Arzu Çerkezoğlu’nun genel baş-
başladı. Üniversite yıllarında Fikir Yayın ve Eğitim Dairesinde çalış- kanlıkları dönemlerinde DİSK Ör-
Kulüpleri Federasyonu’nda (FKF) maya başladı. gütlenme Dairesinin çalışmala-
faaliyet gösterdi. FKF’nin adı- rını yürüttü. Bir kızı ve torunu
nı değiştirmesiyle Dev-Genç’te Sönmez, DİSK’in 1977’deki 6. Ge-
olan Sönmez, 2018’de DİSK’ten
Başkanlık görevini yürüttü. nel Kurulundan sonra DİSK Ör-
ayrıldı.
gütlenme Daire Müdürü
Sönmez, 1960’lı yılların sonların- olarak DİSK’te çalışma-
da Kartal İşçi Birliği’nde de faali- ya başladı. DİSK’in 1 Ma-
yet gösterdi. Bu dönemde Kartal yıs kutlamaları, mitingleri
Bölgesi’nde işçi örgütlenmele- ve çeşitli eylemlerinin ör-
rinde aktif olarak rol aldı. 1968- gütlenmesinde aktif gö-
1970 arası Türkiye İşçi Parti- rev aldı.
si (TİP) Kadıköy İlçe Sekreterliği
görevini yürüttü. 12 Mart dö- 12 Eylül askeri darbesin-
neminde Dev-Genç ve Türkiye de DİSK Yürütme Kurulu
Halk Kurtuluş Partisi-Cephe- üyeleri, işyeri temsilcileri
si’nde (THKP-C) Kartal’da yü- ve üyeleriyle birlikte yar-
rütmüş olduğu işçi örgütlenme- gılandı. Sönmez, yakla-
lerinden dolayı yargılandı ve üç şık 2,5 yıl Davutpaşa ve
yıl cezaevinde kaldı. Cezaevin- Metris cezaevlerinde kal-
den çıktıktan sonra kısa bir dö- dı. Cezaevinden çıktıktan
nem Yeni Ortam gazetesinde işçi sonra DİSK’te çalışma-
muhabirliği yaptı. Gazetede mu- ya devam etti. Sönmez
habirlik yaptığı dönemde aynı bu dönemde de DİSK’in Mete Sönmez.
Yönetim Kuruluna gönderildi. Bunlardan alındıktan sonra DİSK Yönetim Kurulun-

DİSK istemleri daha sonra Yönetim Ku- da tartışıldı ve DİSK Yönetim Kurulunun
rulunun onayından geçerek yayımlandı,
13-15 Şubat 1979 tarihinde yaptığı top-
“Tek Tip Demokratik Tüzük” önerisi bel-
lantıda oybirliğiyle kabul edildi. DİSK’i
li çalışmalardan sonra hayata geçirildi,
DİSK yapan bu ilkeler daha sonra bir ki-
Demokratik Sınıf ve Kitle Sendikacılığı-
nın Temel İlkeleri üye sendikaların yetkili tapçık halinde DİSK üyelerine çok sayıda
kurullarında incelendikten ve eleştirileri dağıtılmıştır.
GALİP CANER: "EN GÜZEL FOTOĞRAFLARI O ÇEKERDİ"
Can Kaya
DİSK’in zengin tarihinin ardında
anonim bir emek birikimi vardır.
DİSK uzmanları kendilerinden bü-
yük bir şeyin parçası olduklarını bi-
lir, o yüzden isimlerin arka planda
kalması şaşırtıcı değildir. “DİSK’in
fotoğrafçısı” Abdullah Galip Caner
bu isimsiz emektarlardan biri. İn-
sanları ve olayları hatırlanabilir kılan
fotoğrafları Galip çekmiş, ama ken-
disi hep vizörün arkasında kalmış.
1 Mayıs kürsüsü Intercontinental Oteli balkonunda, 1 Mayıs 1978, İstanbul, DİSK Arşivi.
20 Mart 1978’de DİSK’te çalışmaya
başlamış Galip. Darbenin ardından, Peki ya Galip bir DİSK fotoğrafında meslektaşının avuçlarına bir tarih
30 Mart 1981’de ayrılan yollar bir yer aldı mı? Örneğin, DİSK önlüğü bıraktığının farkında değildi muh-
daha hiç kesişmemiş, adı hatırlan- giydi mi? Bir vesikalık rehberliğin- temelen. Ciddi bir iş Galip’in yap-
mamış. Zira Türkiye’nin yakın tari- de DİSK Arşivi’nde Galip’in bulun- tığı. Öyle ki iki yıl sonra birer birer
hine ait o büyüleyici karelerin ya- duğu fotoğrafların peşine düşüyo- çiğnemiş askerler çektiği karele-
ratıcısının Galip olduğu bilinmemiş. ruz; 1 Mayıs 1978 bizi yanıltmıyor. ri. Kurtarabildiğini kurtarmış Galip.
Galip’in adı yıllar sonra, 2019’da Bir yıl önce onlarcası yitmiş Ga- Anonim bir iş Galip’in yaptığı. Şans
sanatçı Eda Emirdağ’ın çabalarıy- lip’in baktığı yerde. Sırtını ateş açı- eseri bir fotoğrafta yer almış; zira
la bir kez daha DİSK’in koridorla- lan otele vermiş Galip, Interconti- diğer tüm fotoğrafları o çekmiş.
rında yankılandı. Galip’in ablalarının nental’in balkonundan takip ediyor DİSK tarihinin –dolayısıyla Türki-
Emirdağ’a hediye ettiği bir fotoğ- 1 Mayıs’ı. Galip başka bir objekti- ye’deki sınıf mücadelesi tarihinin-
raf makinesi ve peşi sıra gelen bir fe yakalanmış; biz Galip’in vizö- isimsiz emektarlarından biri. 40
kutu fotoğraf, Galip’in hikayesini ründen gördüğüne talibiz. 1 Mayıs yıl aradan sonra, diğer tüm isim-
yeniden gün ışığına çıkardı. 1978’i Galip ile beraber izliyoruz. siz emektarların şahsında, anısına
Galip’in arşivinden geriye yalnızca Galip’in sırasında DİSK yöneticile- saygıyla...
bu kutu kalmış. İçinde çeşitli İstan- ri var, önünden de pankartlar yü-
bul fotoğrafları da var, Galip’in işçi rüyor: “Nazan Ünaldı, 1958-1 Ma-
kimliği de DİSK’in 6. Genel Kurul yıs 1977”, “Ömer Narman, 1942-1
fotoğrafları da... Bir de tartışmalı Mayıs 1977” ve daha niceleri. Lüks
1 Mayıs 1979 İzmir mitingi fotoğ- otelin balkonunu çepeçevre “ya-
rafları var örneğin, bir DİSK uzma- şasın sosyalizm” pankartı sarmış;
nının o mitingi neden fotoğrafladı-
Galip tam -m’nin üzerinde.
ğı sorusunu geride bırakan. Lakin
kendisine soramıyoruz, zira Galip Taze DİSK’li, daha 2 ay olmuş
6 Haziran 2000 tarihinde yaşamı- DİSK’te çalışmaya başlayalı.
na son vermiş. 26’sında. Riskli bir iş Galip’in yap-
tığı. Daha 26’sında sırtında polis
Dönemin DİSK uzmanlarından
copu, yolunda polis takibi, ense-
Fahri Aral, Galip için “DİSK’in en gü-
sinde polis nefesi... Muhtemelen
zel fotoğraflarını o çekerdi” diyor.
cesurdu Galip.
Ne yazık ki Galip’in arşivi zaman
içinde kaybolmuş. Emirdağ’ın elin- Galip deklanşöre her bastığında,
deki kutu son parça. bugün bu satırları yazacak olan Galip Caner'in işçi kimliği.
BAŞTÜRK’ÜN ÖREN TOPLANTISI KONUŞMASI
Emperyalizme bağımlı bir ülke Ancak DİSK işçi sınıfının kaza- sendikacılığını sürdüren DİSK’in
olan Türkiye, bu sistemin buna- nılmış haklarından en ufak bir birleşmesi gerektiği üzerine fet-
lımının getirdiği tüm sonuçları acı ödün vermeyeceğini de sık sık vaların verildiği, sınıf sendikacı-
bir biçimde yaşamaktadır. hatırlatmıştır.
lığının sürdürmek isteyen sendi-
Yıllardır sürdürülen dışa bağımlı Bugünkü bunalımın sorumlusu kaların tasfiye edilmesi için her
kapitalist kalkınma yolu ile, özel- işçi sınıfı ve diğer emekçiler de- türlü çabaya girişildiği böylesi-
likle MC iktidarlarının 3 yıla yakın ğildir. Bu nedenle bunalımdan çı- ne zorlu günlerde birlik üzerinde
yönetimi ile birlikte ülke ekono- kış için işçi sınıfının fedakarlıkta
çok yoğun bir biçimde durmamız
mik açıdan tam bir iflâsın eşiğine bulunması beklenemez….
gerekmektedir.
getirilmiştir.
Sınıf uzlaşmacı TÜRK-İŞ işveren-
lerin üç dört yıl önce ileri sürdüğü Ancak şu kadarını söylemeliyim
Böylesine bir ortamda oluşturu-
lan CHP ağırlıklı hükümet, özel- birçok koşulu içeren “Toplumsal ki, birlik konusunda özellikle son
likle demokratik güçlerin mu- Anlaşma”yı rahatlıkla kabul et- bir yıl içinde yeterince başarı-
halefeti sonunda iktidardan miştir. Bu anlaşma gerçekte, bir- lı olmadığımız açıktır. İşyerinde
uzaklaşan MC ortaklarının giriş- çok sarı sendikacı için bir cankur- birliğe, işkolunda birliğe, tek bir
tiği yada desteklediği faşist sal- taran simidi olmuştur…
konfederasyonda birliğe yönelik
dırılara karşı verdiği mücadelede DİSK Hükümet ile diyaloğun sür- mücadelede önemli engeller ile
gerektiğince etkili olamamıştır… mesinde yarar görür. Ancak biz karşı karşıyayız. Özellikle sendi-
Bu dönemde de yine Türkiye’nin bu tür diyaloğları işçi sınıfının ve kaların kitle örgütü olma niteli-
ekonomik darboğazdan kurtarıl- emekçi halkımızın mücadelesini
ğini unutarak sendikalarda yıkıcı
ması için fedakârlık yapması bek- geliştirme ve sınıf mücadelesini
bir fraksiyonculuk sürdürmek is-
lenen işçi sınıfı olmuştur. Emekçi yeni boyutlara ulaştırma açısın-
dan değerlendiririz. teyen eğilimler bunların başında
halkın çıkarlarına yönelik önlem-
gelmektedir.
ler alacağı ve demokratik hak ve DİSK, demokratik sınıf ve kitle
özgürlükleri genişleteceği sözü örgütü olmanın bilinci içinde, işçi Gerçekte buradaki toplantımızın
ile seçimlere giren ve bu anlam- sınıfının sendikal hak ve özgür- ana konusu birliktir. Birlik-eleştiri
da DİSK’in de desteğini alan CHP lüklerinin geliştirilmesi yolunda ve daha üst düzeyde birlik ilkesi-
iktidar olunca, bize göre koşulları girişeceği mücadeleyi daha ön-
ni hayata geçirip yapılan yanlışla-
son derece ağır bir anlaşma’yı işçi ceden sınırlayan anlaşmaları,
sınıfının önüne sürmüştür. rın üstesinden gelerek birliğimize
öneri nereden gelirse gelsin ka-
bul etmez. DİSK’i işçi sınıfının ge- yönelen saldırıları püskürtmek
CHP’ni hükümet olmazdan önce
lecekteki çıkarları aleyhine ödün zorundayız.
ve ilkeli bir biçimde destekleyen
vermeye de kimse zorlayamaz.
ve bu ilkeleri kamuoyuna açıkla- Belli yanlışlar için özeleştirimizi
yan DİSK, Türkiye’nin geçirmekte Emperyalizmle bütünleşmiş te- yapmak, ancak yanlışlarını kabul
olduğu günlerin ve yeni hüküme- kelci kapitalistlerin sendikala- etmeyerek sürekli aynı yanlış-
tin içinde bulunduğu güçlükle- rımıza karşı yoğun bir saldırıya
larda direnenleri de işçi sınıf bi-
rin bilincinde olarak hükümetin geçtiği, faşist namluların sürek-
halktan yana alacağı önlemleri ve limi doğrultusunda doğru çizgi-
li olarak emekçiler üzerine ateş
işçi sınıfının DİSK’in istemlerinde kustuğu sınıf ve kitle sendika- ye çekmek için yoğun mücadele
yansıyan isteklerinin yerine geti- cılığı ilkelerinden sapılması için vermek zorundayız.
rilmesine yönelik çabalarını des- her türlü oyunun tezgahlandığı, Kaynak: DİSK (1980), DİSK 7. Genel Kurul Çalış-
tekleyeceğini açıklamıştır. sınıf uzlaşmacı TÜRK-İŞ ile sınıf ma Raporu, İstanbul, ss.169-170.
1978 Ören • Yaygın işsizlik ve ek olarak da toplu

Toplantısı işçi çıkarımı,
Kararları,
çoğaltma, • İşçilerin özgürce sendikalarını seçme
DİSK Arşivi. hakkı, referandum,
• Tarım ve orman kesiminde çalışanla-
rın iş yasası kapsamına alınması,
•TCK’nun 141. ve 142. ve diğer anti-de-
mokratik maddelerinin kaldırılması,
• NATO, CENTO gibi askeri örgütlerden
çıkılması, blok dışı kalınması olduğunu
saptar ve bu sorunların çözümü için bü-
tün gücüyle çalışacağını ilan eder.
Toplumsal Anlaşma
Ören Toplantısı’nda ele alınan konulardan
biri de Türk-İş ile Ecevit Hükümeti arasın-
da imzalanan Toplumsal Anlaşma olmuş-
tur. Toplantıda Toplumsal Anlaşma’ya iliş-
kin yapılan değerlendirme şöyledir:
DİSK emekçi halk yararına önlemler
Ören KararlarI alacağı ve demokratik hak ve özgürlük-
leri genişleteceği programıyla seçimlere
Ören Toplantısı’nda örgüt içi sorunlar, eko- giren CHP’yi ilkeli bir biçimde istemle-
nomik ve siyasi sorunlar ele alınarak enine ri doğrultusunda desteklemiştir. Ancak
CHP hükümete geldikten sonra koşulla-
boyuna tartışılmıştır. Bu tarihi toplantıda
rı son derece ağır bir anlaşmayı işçi sını-
Hükümet’le ilişkiler, Toplumsal Anlaşma, fının önüne sürmüştür.
toplu işten çıkarmalar, işsizlik, pahalılık, Anlaşma tüm karşı çıkışlara rağmen
DİSK içinde sendikal demokrasinin na- gerçek anlamda ücretlerin dondurul-
masını getirmektedir. İşverenlerin top-
sıl somutlanacağı, DİSK içinde birliğin na- lu sözleşme düzeni ve ücretlere ilişkin
sıl pekiştirileceği, faşizme karşı verilecek olarak yıllar önce ortaya attıkları öne-
mücadele üzerinde durulmuş ve oybirli- rileri içeren bu anlaşma ile işçi sınıfı-
nın kazanılmış olan hakları işlemez hale
ğiyle alınan ortak kararlarda şu görüşlere gelmekte, toplu sözleşme ve grev hak-
yer verilmiştir:31 kının askıya alınması amaçlanmaktadır.
DİSK Yürütme Kurulu hükümet ile Türk-
Türkiye işçi sınıfının ve emekçi halkının
İş arasında imzalanan toplumsal anlaş-
önünde çok önemli sorunlar bulunmak-
maya karşı çıkmıştır. Genişletilmiş top-
tadır. Sorunların temelinde, emperya- lantı üyeleri de bu tavrın doğru ve işçi
list-kapitalist sisteme ekonomik, siyasi sınıfının çıkarlarını koruyan bir tavır ol-
ve askeri bağımlılık yatmaktadır. DİSK duğunu kabul eder.
işçi sınıfının ve emekçi halkın önünde-
ki en önemli sorunların: Toplantı üyeleri CHP ağırlıklı iktidarlar-
la Konfederasyonumuzun ilişkilerinin
• Faşizm tehlikesi, günün koşullarına göre ve istemleri-
• Hükümetin ücret politikası, fiyat artış- miz doğrultusunda yürütülmesine ka-
rar vermiştir. DİSK ve hükümetin işçi
ları ve pahalılık,
ve emekçi halk yararına girişece-
31 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu. ği her olumlu adımı destekleyecek işçi
ZOR YILLAR | 389
DİSK üyeleri bir

yürüyüşte:
"141-142’ye Hayır",
DİSK Arşivi.
141 ve 142. Maddeler
765 sayılı ve 1926

tarihli mülga Türk
Ceza Kanunu’nun
141 ve 142. madde-
leri bir sosyal sını-
fın diğer bir sosyal
sınıf üzerinde ege-
menliğini kurma-
yı amaçlayan örgüt
kurmayı ve bu-
nun propagandası-
nı yasaklayıp cezai
sınıfımızın ve emekçi halkımızın çıkar- döviz ve talep yetersizliği gibi gerekçe- yaptırıma bağlı-
larına ters düşebileceği karar ve uygu- lerle başta devrimci sendikalarımızın en yordu. Bu madde-
lamalara karşı ise somut ve aktif müca- bilinçli işçileri olmak üzere 20 bine ya- ler 1930'larda faşist
dele verecektir. İtalyan ceza yasa-
kın işçi işten atılmıştır. larından alınmış-
tı. Daha çok komü-
Toplu İşçİ ÇIkarma, İşsİzlİk ve İşsizliğe ve pahalılığa karşı sürdürü- nist, sosyalist ve
len mücadeleyi ekonomik demokra- sol parti kurma ya-
PahalIlIk sağı anlamına geli-
tik mücadelenin bir parçası olarak gö-
yordu. Ancak 141 ve
Ören Toplantısı’nda ele alınan konulardan ren toplantı üyeleri yoğunlaşan toplu 142. maddeler sa-
bir diğeri toplu işçi çıkarmalar ve işsizlik işçi çıkarmaları, fiyat artışları, işsizlik ve dece sol örgütle-
pahalılığa karşı aktif ve kararlı bir mü- re karşı değil sen-
ve pahalılık hakkındaydı: dikal faaliyetlere ve
cadele verilmesini kararlaştırmıştır. çok sayıda aydın ve
Türkiye’nin en önemli sorunları ara- yazarın eserlerine
sında toplu işçi çıkarımı, işsizlik ve pa- karşı da yoğun bi-
halılık yer almaktadır. Bu sorunlar bu
DİSK İçİnde Bİrlİğİn çimde uygulandı.
Pek çok siyasi par-
ekonomik yapı ve ilişkiler zinciri içinde Pekİştİrİlmesİ ti ve sendika 141 ve
kalındıkça daha da devam edecektir.
142’ye aykırılıktan
Açık işsiz sayısının 3 milyonun üzerin- Ören Toplantısı’nda DİSK içinde birliğin pe- kapatılırken, çok
de olduğu Türkiye’de özellikle 1978’in ilk sayıda sosyalist si-
kiştirilmesi konusunda aşağıdaki ilkelere yasetçi, sendikacı,
altı ayı içinde, başta madeni eşya, teks-
aydın ve yazar 141-
til, lastik, yapı ve kimya sanayi olmak varılmıştır: 142 nedeniyle tu-
üzere bir çok üretim dalında emperya- tulandı, yargılandı,
lizmin dayattığı çeşitli koşulların sonu- a. Sendikaların sorunları kendi organ- ceza aldı ve uzun
cu olarak yoğun bir biçimde işçi çıkarı- ları ve üyeleri tarafından çözümle- yılar hapis yattı. 141
mı sürmektedir. nir. Çözümlenmeyen konuların görü- ve 142. maddeler
1991 yılında yürür-
Teknolojik gelişimin ve tekelleşmenin şülüp kotarılacağı tek yer DİSK karar lükten kaldırıldı.
hızlanması sonucu hammadde, enerji, organlarıdır.
b. Sendikaların iç işlerine karışmama il- İşçi sağlığı ve iş güvenliği konusunda et-

kesi kabul edilir. DİSK’in ve üye sendi- kin ve kalıcı önlemler alınmalıdır.
kaların sınıf örgütü olma yanında kitle
Demokratik örgütler üzerindeki baskı-
örgütü olması nedeniyle siyasi inanç-
lara son verilmeli, faşist yuvalar dağı-
larından dolayı kişi ve örgütlerin yöne-
tılmalı, can güvenliği, eğitim ve öğretim
timce dışlanmayacağı, yönetim, grup ve
özgürlüğü sağlanmalıdır.
kişilerin bu ilkeyi dikkate alarak başka-
larına veya yönetime kendi görüşleri-
ni dayatmayacağını temel bir ilke olarak Toplumsal Anlaşma ve DİSK
kabul eder.
1970’lerin çalışma ilişkileri açısından il-
Cephe KararI ve Somut ginç gelişmelerinden biri Batı Avrupa ül-
Mücadele Hedeflerİ kelerinde İkinci Dünya Savaşı sonrasında
yaygın örnekleri görülen merkezî ekono-
Toplantı üyeleri 6. Genel Kurulda alı-
mik ve toplumsal anlaşmaların bir ben-
nan “Cephe” kararının hayata geçirilme-
zerinin Türkiye’de gerçekleşmesidir. Top-
si amacıyla DİSK Yürütme Kurulunun bu
lumsal anlaşmalara ilişkin ülkemizdeki ilk
kararın ışığında kısa zaman içinde cep-
ve tek örnek 20 Temmuz 1978 tarihli Top-
henin kimlerden oluşacağını, cephenin
lumsal Anlaşma belgesidir. Batı Avrupa’da
hedefini saptayacak Demokratik Plat-
demokratik korporatizm örneği olarak bi-
form’un toplanmasına yönelik olarak
linen anlaşmaların sınırlı bir örneği, döne-
DİSK Yönetim Kuruluna öneri getirmesini
min Başbakanı Bülent Ecevit ile Türk-İş
kararlaştırılmıştır.
Genel Başkanı Halil Tunç arasında Toplum-
Toplantıya katılan üyeler son olarak yu- sal Anlaşma adıyla yapıldı ve 7 Eylül 1979’a
karıdaki görüşlerin ışığında kısa dönemde kadar 14 ay yürürlükte kaldı.
özellikle şu istemlerin hayata geçirilmesi
1978’de imzalanan Toplumsal Anlaşma sa-
için yoğun ve aktif mücadele verilmesini
dece kamu kesimini kapsıyordu. Kamu
kararlaştırmışlardır:
kesiminde işçi işveren ilişkilerini düzen-
Düşünce ve örgütlenme özgürlüğünü leyerek sağlıklı ve barışçı bir çalışma ya-
kısıtlayan 141 ve 142. Maddeleri ve diğer
şamının oluşturulması anlaşmanın görü-
anti-demokratik hükümleri kaldırılma-
lıdır. nen/gösterilmek istenen temel amacıydı.
Lokavt yasaklanmalı, sınırsız grev hak- Bu çerçevede taraflar, ücret politikası, top-
kı tanınmalıdır. lu pazarlık, iş hukuku ve yönetime katılma
Sendikalar Yasası, Toplu İş Sözleşmesi konusunda ayrıntılı hükümler üzerinde
Grev ve Lokavt Yasası ve İş Yasası baş- anlaşmaya vardılar. Toplumsal Anlaşma
ta olmak üzere çalışma hayatını ilgilen-
diren tüm yasalar ve yönetmeliklerdeki
ayrıca toplu pazarlık ve sözleşme yapacak
anti-demokratik hükümler kaldırılma- sendikanın belirlenmesinde (ihtilaflı du-
lıdır. rumlarda) referandum ilkesinin yasalaş-
Haftalık çalışma süresi 5 güne indiril- ması için çalışma yapılmasını da öngö-
melidir.
rüyordu. Nitekim bu yönde bir taslak da
Çalışanlar arasında işçi memur gibi ya- hazırlandı. Ancak yasalaşamadı. Toplum-
pay ayrımlar kaldırılmalı ve tüm çalı-
şanlara grevli, toplu sözleşmeli sendikal sal Anlaşma ile 1475 sayılı İş Kanunu’nun
haklar tanınmalıdır. 13, 17 ve 24. maddelerinde değişikliğe
ZOR YILLAR | 391
gidilerek iş güvencesinin sağlanması bir

diğer hedefti. Ancak DİSK’in taraf olma-
dığı bu anlaşma 14 ay süreyle uygulandı.
Türk-İş, Hükümet’in vaatlerini yerini ge-
tirmediğini belirterek Toplumsal Anlaş-
ma’dan çekildi.32 Talas, Toplumsal Anlaş-
ma’yı, toplumsal yaşamın son derece ağır
ve bunalımlı bir döneminin ürünü ola-
rak değerlendirmekte ve kamu kesimin-
de örgütlü işçilerden Hükümet’e sosyal
ve siyasal bir destek amacını güttüğünü
vurgulamaktadır.33
İkincisi ise ‘daha ustaca’ olan ve bir ta-
Cumhuriyet,
DİSK Toplumsal Anlaşma’ya kım küçük ödünlere ve reformlara da- 21 Temmuz 1978.
yanan yöntemdir ki, burjuvazi bunu uy-
KarşI
gulamaya geçtiği zamanlar işçi sınıfı
içindeki uzlaşmacıları, reformistleri, sı-
DİSK Toplumsal Anlaşma’ya katılmamış
nıf mücadelesini inkâr edenleri seçer
ve şiddetle eleştirerek, anlaşmayı işçi üc- onlarla işbirliği yapar (…)
retlerini dondurmayı ve bunalımın yükü- Çok açık bir gerçektir ki, sömürünün
nü işçi ve emekçilere yıkmayı amaçlayan varolduğu, sınıf mücadelesinin keskin-
bir belge olarak nitelemiştir. DİSK daha ilk leştiği sınıflı bir toplumda ‘çalışma barı-
şı’, ‘toplumsal barış’ diye bir şey söz ko-
günden itibaren Toplumsal Anlaşma’nın nusu olmaz. Üretim araçlarının bir avuç
bir uzlaşmacılık olduğunu vurgulayarak bu azınlığın elinde olduğu Türkiye’de ‘çalış-
tür anlaşmalara kesinlikle karşı olduğunu ma barışı’nı önermek, kapitalistlerin çı-
karlarını savunmaktır.
açıklamıştır. DİSK, Toplumsal Anlaşma’ya
karşı çıkışını şöyle gerekçelendirmiştir.34 İşte DİSK Toplumsal Anlaşma’ya kar-
şı çıkarken en başta bu temel düşünce-
Sınıflı toplumların tarihi, sınıfların mü- ye karşı çıkmış ve sınıfsal tavrını net bir
cadelelerinin de tarihidir. (…) İşçi sınıfı biçimde ortaya koymuştur.
üretim araçlarının özel mülkiyetini elin-
de bulunduran kapitalist sınıfa karşı gi- DİSK Genel Sekreteri Fehmi Işıklar 21 Tem-
riştiği mücadelede çeşitli yöntemler de- muz 1978 tarihinde düzenlediği basın top-
nemiş (…)
lantısında Toplumsal Anlaşma’yı eleşti-
Kapitalist sınıf da işçi sınıfının müca-
delesini karşılayabilmek ve giderek bu rerek, “DİSK, sömürünün olduğu yerde
mücadeleyi bertaraf edebilmek için her çalışma barışının olamayacağını bilir ve
yolu denemiştir (…)
bu tür anlaşmalara bu gözle bakar” görü-
Genellikle burjuvazi kitleler üzerinde-
şünü dile getirmiştir. DİSK Genel Sekreteri
ki baskısını sürdürmek için başlıca iki
yönteme başvurur (…) Bunlardan ilki Fehmi Işıklar 15-18 Eylül 1978 tarihlerinde
baskı ve şiddet yöntemidir (…) Ankara’da gerçekleştirilen T.C. Başbakan-
32Meryem Koray ve Aziz Çelik (2007), Avrupa Birliği ve Tür- lık Devlet Planlama Teşkilatı Dördüncü
kiye’de Sosyal Diyalog, Ankara: Belediye-İş Sendikası Yayını.
33 Cahit Talas (1982), Bir Toplumsal Politika Belgesinin Yoru-
Beş Yıllık Kalkınma Planı Tanıtma ve Da-
mu Toplumsal Anlaşma, Ankara: AÜ Siyasal Bilgiler Fakülte- nışma Toplantılarında şöyle demiştir:35
si Yayınları, s. 14.
34 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu, ss. 158-165. 35 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu, ss. 163-165
Tan Oral, Çetin 23 Temmuz 1978 tarihinde Ankara’da

DİSK dergisi,
Sayı 44, yaptığı bir açıklamada, Türk-İş’le yapılan
Ağustos 1978.
Toplumsal Anlaşma’nın DİSK’le de yapıl-
ması için gereken çalışmanın yapılacağını
söyleyerek, “Anlaşma olmasa da DİSK’le
diyalogu sürdüreceğiz” dedi.36
Ören’de toplanan DİSK’in Başkanlar Kuru-

lunda 1 Ağustos 1978 tarihinde bir konuş-
ma yapan Genel Başkan Abdullah Baştürk,
“bu anlaşma gerçekte birçok sarı sendi-
kacı için bir cankurtaran simidi olmuştur”
ifadesiyle Toplumsal Anlaşma’yı ağır bir
üslupla eleştirmiştir.37 DİSK’in Ören top-
lantısında, DİSK yönetiminin Toplumsal
Anlaşma’ya ilişkin tutumu onaylanmış ve
CHP ağırlıklı siyasi iktidarla DİSK’in ilişki-
lerinin günün koşullarına göre ve DİSK’in
istemleri doğrultusunda yürütülmesine
Koşullar ne olursa olsun sınıf mücade- karar verilmiştir.38
lesini temel alan DİSK, bu mücadeleden
en küçük ödün vermeyi kabul etmez. Toplumsal Anlaşma işveren örgütlerince
DİSK sömürünün olduğu yerde barışın
ihtiyatla karşılanmıştır. MESS Genel Sek-
olmayacağına inanır. Bunun adı ‘Çalış-
ma Barışı’, ‘Toplumsal Barış’ da olsa ba- reteri İlhan Lök Toplumsal Anlaşma ile ilgi-
rış olmaz. DİSK sömürünün yalnızca li olarak 21 Temmuz 1978 tarihinde yaptığı
sonuçlarıyla değil nedenleriyle de mü-
açıklamada, “Anlaşmanın en önemli yanı
cadele etmeyi görev kabul etmiştir.
ülkemizde toplu sözleşme keşmekeşinin,
Başbakan Bülent Ecevit aynı gün yaptı- hükümet ve işçi kanadı tarafından da sap-
ğı açıklamada, “Toplumsal anlaşmanın dı- tanmış olması ve buna bir yön verilmek
şında kalan sendikalara daha iyi ekono- ihtiyacının duyulmuş olmasıdır” değer-
mik şartlar sağlanamaz. Anlaşma kamu lendirmesini yaparken, Başbakan Ecevit
kesiminde Türk-İş dışındaki sendikaları “Toplumsal Anlaşmaya gereksinim duyan
da etkileyecektir, bazı güçlüklerle karşıla- özel sektör önce aralarında anlaşmalı” de-
şacaklardır. Buna gerek kalmadan DİSK’le miştir.39 Ancak daha sonraki dönemde iş-
diyalogu sürdürmek istiyoruz” demiştir. veren örgütleri Toplumsal Anlaşma’yı sert
Ecevit’in açıklamasındaki “bazı güçlükler- biçimde eleştirmiştir. TİSK Genel Sekre-
le karşılaşacaklardır” vurgusu DİSK’e dö- teri Rafet İbrahimoğlu 8 Eylül 1979’da bir
nük örtülü bir gözdağı olarak da okunabilir. açıklama yaparak “Türk-İş ile hükümet
Ancak Hükümet’in Türk-İş ile imzaladığı 36 Koray ve Çelik (2007).
Toplumsal Anlaşma’ya rağmen DİSK ile di- 37 DİSK 7. Genel Kurul Çalışma Raporu, s 170.
38 DİSK 7. Genel Kurul Çalışma Raporu, s 172.
yalogu sürdürmekte kararlı olduğu görül- 39Ayın Tarihi, Ağustos 1978. http://www.byegm.gov.tr/YA-
mektedir. Nitekim Devlet Bakanı Hikmet YINLARIMIZ/AyinTarihi/Ayintarihi.htm
TOPLUMSAL ANLAŞMA
Ankara: 20 Temmuz 1978 Hükümetle Türk-iş ve genel ola-
rak demokratik Türk İşçi Hareketi,
TOPLUMSAL ANLAŞMA Anayasa dışı eğilimlerin, yasa dışı
Hükümet adına Başbakan Bülent eylemlerin ve toplumda barışı ve
Ecevit’le Türkiye İşçi Sendikala- huzuru bozucu davranışların her
zaman ve ayrım gözetmeksizin,
rı Konfederasyonu adına Genel
karşısında durum almışlardır ve
Başkan Halil Tunç arasında yapı-
alacaklardır.
lan görüşmeler ve ortak çalışma-
lar sonucunda, Böyle bir tutumu paylaşan bir
Hükümetle işçi kuruluşu arasın-
Demokratik çalışma yaşamının,
daki işbirliği ve dayanışma, çalış-
demokrasiyi ve ekonomiyi güç-
ma barışına olduğu kadar genel
lendirecek, kalkınmayı sağlıklı ve
anlamda toplum barışına da bü-
dengeli olarak hızlandıracak, re- yük katkıda bulunacaktır.
fahı toplumun tüm kesimlerine
yayacak ve hakça bir düzeni ger- Hükümet’le Türk-İş, Cahit Talas’ın Toplumsal Anlaşmaya
ilişkin kitabı.
çekleştirecek yönde gelişmesini
İşsizliği hızla azaltıcı bir ekono-
güvence altına almak amacıyla, sorumluluğa katılmadan da bu iş-
mik atılım dönemine girilmedik-
letmelerin sağlıklı bir duruma ge-
Bir TOPLUMSAL ANLAŞMA’ya çe ve başta köylüler olmak üzere
lemeyeceğinde, birleşmektedir-
varılmıştır. tüm halkın gelişme nimetlerin-
ler.
den hakça yararlanması sağlan-
Bu Toplumsal Anlaşma, Cumhu- madıkça, toplu sözleşmeler- Hükümetle Türk-İş, özel kesim-
riyet Anayasası çerçevesinde ve le yalnız işçilere tanınacak maddi de sağlıklı işçi-işveren ilişkileri
bundan onbeş yıl önce gerçekle- olanakların işçilere de mutluluk kurulmasını ve aşırı kâr hevesle-
şen ileri ve demokratik işçi hak- getirmeyeceğinde; rinden ve alışkanlığından kurtul-
ları doğrultusunda uygulanacak- manın da topluma huzur getiri-
Sağlıklı bir gelişme sürecine gi-
tır. İşçi haklarının uygulamadaki ci refahı yaygınlaştırıcı, gelişmeyi
rilmedikçe ve gelirlerle fiyatlar
aksaklıklarını giderici çalışmalar hızlandırıcı bir demokratik ge-
arasında refah artışını yaygın ve
birlikte yapılacaktır. lir-fiyat politikası bakımından zo-
sürekli kılıcı bir denge sağlanma-
runlu olduğu görüşündedirler.
Türk-İş’e bağlı kuruluşlarla kamu dıkça işçi ücretlerindeki artışın
kesimi kuruluşları arasındaki top- gerçeklik taşıyamayacağında; Sosyal adaleti toplumun tümünü
lu sözleşmelerin bu Toplumsal kapsıyacak biçimde yaygınlaş-
Verimlilik ve üretim arttırılmadık-
Anlaşmaya uygunluğu birlikte tırmanın yalnızca toplu sözleş-
ça ve ulusal sanayinin dışa ba-
gözetilecektir. melerle gerçekleşemeyeceği-
ğımlılığı azaltılmadıkça dış öde-
ni gözönünde tutan Hükümet ve
meler darboğazından kurtulma
Dengesiz gelişmenin, düzensiz Türk-İş yatırıma ayrılabilir kay-
olanağı bulunamayacağında;
sınaîleşmenin, sağlıksız ve hızlı nakları arttıran hakça bir vergi
kentleşmenin doğurduğu sorun- Kamu kesimindeki işletmeler ve- düzenini, bu yönde en etkin araç-
lar, son yıllarda Türkiye’yi, Cum- rimli çalışır ve kaynak yaratır du- lardan biri olarak değerlendir-
huriyet Tarihinin en ağır ekono- ruma getirilmedikçe ekonomik mektedirler. Vergi yasalarında bu
mik ve toplumsal bunalımlarına sorunlarımızın çözülemeyece- amaçla yapılacak ve özellikle dar
sürüklemiştir. ğinde ve işçilerin yönetime ve gelirliler üzerindeki vergi yükünü
azaltacak değişiklikleri Türk-İş programını destekleme kararın- işçinin satın alma gücünü geriye
bütün gücüyle destekleyecektir. dadır. götürmemek üzere, 1976 toplam
işçi gelir düzeyi ile toplu sözleşme
Aynı anlayışla Türk-İş, fiyat ar- Demokratik süreç ve toplumsal
yürürlük süresindeki fiyat artış-
tışlarının kısılması çabalarında da adalet içinde gelişmeyi hızlandırıp
ları ve kuruluştaki istihdam artışı
Hükümete yardımcı olacaktır. sürdürebilen ve toplum barışını ve
da dikkate alınarak bulunacak ge-
huzurunu gerçekleştirebilen bü-
Öte yandan Hükümet, çalışan- lir düzeyinde tutulacaktır. Toplu
tün ülkelerde Hükümetlerin bunu
ların haklarını yaygınlaştırma pazarlıklarda ücretler, sosyal yar-
demokratik işçi hareketi ile ve bu
amacıyla, işçi-memur ayrımının dımlar vb. konular bu kurala göre
hareketin temsilcisi olan sendika
saptanması ve tarım İşçilerinin saptanacaktır.
kuruluşları ile yakın bir işbirliği ve
haklarının yasal bir düzenlemeye dayanışma kurarak sağlayabildik- Ekonomik ve toplumsal yardım-
bağlanması yönündeki çalışma- lerini göz önünde tutan Cumhu- ların asgari normlarını saptamak
ları hızlandıracaktır. riyet Hükümeti de bu yönde bir için Hükümetle sendika üst ku-
Ekonomik ve toplumsal bunalım- işbirliğini ve dayanışmayı en ile- ruluşlarının yetkili uzmanların-
lar ve demokratik rejime yöne- ri ölçüde gerçekleştirmeye ha- dan oluşturulacak bir teknik ko-
zırdır ve isteklidir ve ülkemizdeki mite bu konudaki çalışmaları en
len tehlikeler karşısında çözüm
demokratik işçi hareketi yöneti- kısa süre içerisinde sonuçlandı-
ararken, bazı çevreler, ekonomik
cilerini böyle bir anlayışın bilinci racaktır.
yapıdaki çarpıklıkları ve toplum-
içinde görmekten mutludur. Hü-
daki adaletsizlikleri görmezlik-
kümet, bunu, Türk Ulusu ve Türk Ücretlerin saptanmalarında işin
ten gelip, işçi haklarının kısılması
işçisi açısından kıvanç verici ve niteliği ve meslek bilgi ve becerisi
ya da bir süre askıya alınması gibi
demokratik gelişmemizin gelece- gözönünde tutulacaktır.
yanlış ve sakıncalı görüş ve eği-
ğine güvenle bakılabilmesini sağ-
limlere yönelmektedirler. Bu tür Kamu kesiminde işçilerin ve öte-
layıcı bir önemli olgu olarak de-
görüş ve eğilimlerin, bunalımla- ki çalışanların üretim, yatırım ve
ğerlendirmektedir.
rı ve demokrasiye yönelen tehli- yönetim kararlarına katılmaları-
keleri ağırlaştırmaktan başka bir Söz konusu işbirliğinin özellik- nı öngören bir katılım modeli ha-
sonuç veremeyeceğine inanan le kamu kuruluşlarında kısa sü- zırlanacaktır. Bu modelin ilkele-
Hükümet ve Türk-İş, vardıkla- rede somutlaştırılması bakımın- ri teknisyenlerce en kısa sürede
rı TOPLUMSAL ANLAŞMA ile de- dan düşün birliğine ve aşağıdaki hazırlanıp kesin karar için sunu-
mokratik işçi haklarını koruyup konularda ilke anlaşmasına varıl- lacaktır,
geliştirmenin ve demokrasimizin mıştır.
Kamu kuruluşlarında üretimin
de güvence altına alınmış olacağı
Yalnızca ekonomik savaşıma etkinliğini ve artışını, bunun ya-
kanısındadırlar.
ağırlık veren sendikacılık, ülke- nısıra yöne ticinin yönetimdeki
Ekonomik ve toplumsal sorun- mizin ekonomik ve sosyal koşul- etkinliğini engelleyici nitelikte-
ların sağlıklı çözümüne yönelik ları yönünden hızla bir çıkmaza ki maddeler toplu sözleşmelere
önlemlerin gerçekleşmesinde ve yönelmekte, bu çıkmazın bugün konmıyacaktır, daha önce toplu
etkinleşmesinde demokratik işçi var olan emekçi hakları bakımın- sözleşmelere konulmuş bu nite-
hareketinin katkısının önemli bir dan kamuoyunu olumsuz biçim- likteki maddeler de işletilmiye-
etken olacağını bilen Türk-İş, bu de etkilemeye, başladığı görül- cektir. (Bu bölümde sözü edilen
anlayış içinde, Hükümetle ilişki- mektedir. Bu nedenle ve ülkenin maddeler akçalı hükümleri içe-
lerini daha ileri boyutlarda sürdü- içinde bulunduğu ekonomik du- ren maddeler olmayıp, özellikle
rerek güçlendirmeye, hakça eko- rum göz önünde tutularak, kamu emek kullanımı ve istihdama iliş-
nomik kalkınmaya ve demokratik kesimiyle yapılan toplu iş sözleş- kin maddelerdir.) Kuruluşları ken-
gelişime yönelik ortak bir işbirliği melerinde toplam ücret zamları, di bünyeleri içinde işçi ve işveren
temsilcilerinin oluşturacakları ko- Toplu sözleşme ve grev hakları, Hükümetle Türk-İş, daha sonra-
misyonla değinilen bu maddeleri Anayasa çerçevesinde, toplum- ki toplu sözleşme dönemi ile ilgili
saptayarak, bunlara yönelik öne- sal gereksinimlere ve demokratik olarak da ayrıca aşağıdaki ilkeler
rileri oluşturacaklardır. Bu kural gelişimin gereklerine daha uygun üzerinde görüş birliğine varmış-
gözönünde tutulmak koşuluy- biçime getirilmek üzere gözden lardır:
la işçilerin yönetime ve sorum- geçirilip belirlenecektir.
luluğa katılmaların verimlilik ve Hükümetin toplumsal politika-
kâr artışına da hız katıcı ve de- Ekonomik kalkınmanın ve de- sı sonucu mal ve hizmet fiyatları
mokrasimize yeni bir boyut ka- mokratik gelişimin gerçekleşti- ekonomik gereklerin altında tu-
zandıracak yönde düzenlemek ve rilmesine yönelik iş birliğinin ve tulan ya da yapıları gereği top-
sağlamak üzere ortak çalışmalar Hükümetle başlıca işçi kuruluşları lumsal hizmet niteliğinde olan
yapılacaktır. arasındaki ilişkilerin geliştirilmesi kuruluşlar dışında toplu sözleş-
amacıyla sürekli bir komisyonu- meler için, kuruluşlar, Hükümet-
Kamu kesimindeki kuruluşlar nun kurulması kararlaştırılmıştır. ten maddi yardım isteme, yerine
toplu sözleşmelerini bağlamada Tarafların seçeceği yöneticilerden kendi olanaklarını en verimli bi-
karşılaştıkları, özellikle bilgi akı- oluşan bu komisyon Başbakanın çimde değerlendireceklerdir.
mını içeren sorunları çözmeye sorumlu kılacağı bir Devlet Ba-
yönelik ortak bir birim kuracaklar kanı ile birlikte çalışmalarını sür- Ekonomik ve toplumsal yaşamda
ve bugüne değin bu amaçla ilişki- dürecektir. Bu çalışmalarda oluş- yönetime ve sorumluluğa katıl-
de bulundukları özel kuruluşlarla turulan kararlar Başbakanla manın gereği olarak işçiler, kamu
ilişkililerini keseceklerdir. Konfederasyon Genel Başkanına kesimi işletmelerinin yıllık prog-
Öte yandan, çalışma yasaların- sunulacaktır. ramlarında yer alan yatırımlar
daki eksikliklerin ve yürümeyen gerçekleştirilmesine gerekli kat-
Kalkınma Planı Stratejisinin, plan-
veya uygulama açısından güçlük kıyı yapacaklardır ve buna özen
ların ve yıllık programların hazır-
çıkaran kuralların daha önce de- göstereceklerdir.
lanışı, ekonomik ve sosyal politi-
ğinilen teknik komisyon aracılı- kalarla fiyat ve gelir politikalarının Kamu kesimi işletmelerinde işyeri
ğıyla saptanarak kısa sürede ye- saptanıp izlenmesi, fiyatların de- ve işletme düzeyinde de yöneti-
niden düzenlenmesi için gerekli
netimi ve fiyat—gelir dengesinin me ve sorumluluğa etkin biçimde
işbirliği yapılacaktır. Bu açıdan
sağlıklı ekonomik kalkınmayı hız- katılmayı sağlayan -ancak yöne-
özellikle şu konular üzerinde du-
landıracak ve refahı arttırıp yay- tim etkinliğini ve disiplinini boz-
rulmasında düşün birliğine varıl-
gınlaştıracak biçimde korunması, mayan- bir düzen kurulacaktır.
mıştır:
İstihdam olanaklarının arttırılma- Yönetime katılma yetkisi ile so-
İş yasasının 13, 17 ve 24 üncü sı, verimliliğin yükseltilmesi gibi rumluluk birlikte gerçekleştirile-
maddeleri toplum gerekleri- temel sorunlar demokratik işçi cektir.
ne uygun biçimde ve çalışanların hareketiyle birlikte sürekli biçim-
hakları doğrultusunda yeniden de ele alınacaktır. Yatırım hedeflerinin yerine geti-
düzenlenecektir. rilmesinden sonra doğacak kâ-
Toplu Sözleşme düzeninin tek rın belirli bir bölümünün işçi payı
Toplu pazarlık ve sözleşme ya- yanlı müdahalelerle yönlendiri- olarak yatırıma katılma biçimin-
pacak sendikanın belirlenmesin- lemeyeceği açıktır. İşçilerimizin de kullanılmasını sağlamak üzere
de (ihtilâf durumlarda) referan- övgü ile belirtilmek gereken bu gerekli önlemler alınacaktır.
dum ilkesini, sendikal yarışmada konudaki duyarlılığı da gözönün-
sorumsuzluğa yol açmıyacak ve de tutularak, ekonomik ve sosyal Gerekli uyumu sağlamak üzere
işçilere zarar vermiyecek yönde sorunların çözümünde sendika- tüm kamu kesimi için bir çerçe-
yasalaştırmak üzere gereken ça- ların müzakere bağımsızlığı koru- ve anlaşması yapılmasına gidile-
lışmalar yapılacaktır. nacaktır. cektir.
Kamu kesiminde ücretler ara- Sosyal yardımlarda bütünlük ve kuruluşları arasında haksız re-
sı denge için gerekirse bir fonun bunların toplam gelir içinde he- kabete yol açmamasına da özen
oluşturulması sağlanacaktır. saplanması temel kural olacaktır. gösterecektir.
Bir dönem içinde işyeri ve işkolu Bu TOPLUMSAL ANLAŞMA’daki Başbakan Bülent Ecevit ve Tür-
esasına göre ayrı ayrı toplu söz- ilkelerin ve kuralların, işçi ücretle- kiye İşçi Sendikaları Konfederas-
leşmeler yapılmaması, bunun ka- rini dondurma veya işçilerin ulusal yonu Genel Başkanı Halil Tunç, bu
çınılmaz olabileceği durumlarda refah artışından haklarını alabil- TOPLUMSAL ANLAŞMA’nın, Türk
da ek yarar sağlanmaması yoluna melerini engelleme gibi bir ama- demokrasisinde, demokratik ça-
gidilecektir. cı olmadığı, ancak ülke ekonomisi lışma yaşamında, hakça gelişme
Geçmiş yıllardaki uygulama dik- gerçekleriyle bağdaşmıyan aşırı yolunda ve toplum barışının gü-
kate alınarak sendikaların ilk is- istekleri adaletli biçimde önlerken vence altına alınmasında önemli
teklerini makul bir düzeyde baş- işçi kesiminin kendi içinde de den- bir aşama olacağı inancındadır-
latmaları sağlanacaktır. ge ve adalet sağlamayı amaçladı- lar: ve bu anlaşmaya temel olan
ğı açıktır. demokratik ve yapıcı anlayışın ve
Belirli bir yer ya da işletmedeki işçi ilkelerin çalışma yaşamımızda et-
fazlasını mesleğine uygun baş- Hükümet, işçilerin sendika seç-
kinliği olan tüm kuruluşlarca ve
ka alanlara aktarmak için kolaylık me özgürlüğünü engelleyici dav-
kesimlerce benimsenmesi dile-
sağlanacak ve toplu sözleşme- ranışlardan tüm kamu kuruluş-
ğinde birleşmektedirler.
lere bunu önleyici veya genellikle larının kaçınmasını, demokratik
Kaynak: Cahit Talas (1982), Bir Toplumsal Politi-
yönetim etkinliğini bozucu yönde çalışma anlayışının kesin gereği ka Belgesinin Yorumu Toplumsal Anlaşma, An-
girmiş hükümler ayıklanacaktır. saydığı gibi, bu Anlaşmanın, işçi kara: AÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
arasında geçtiğimiz yıl imzalanan toplum- değerlendirmesini yapmıştır. Türk-İş Yö-

sal anlaşmanın askıya alınması kararı- netim Kurulunun Rize’de çalışmalarını
nı olumlu karşıladıklarını” belirtmiş ve “… sürdürdüğü 12. dönem toplantısı sonun-
anlaşmanın baştan noksan ve ölü olarak da, Toplumsal Anlaşma’nın aksayan yan-
doğduğunu ve bazı ilkelerine uyulmadığı- larının düzeltilmesi için bağlayıcı kuralla-
nı” öne sürmüştür. rının askıya alınmasının kararlaştırıldığı
açıklandı.40
20 Ağustos 1979’da Başbakan Bülent Ece-
vit ile Türk-İş Heyeti arasındaki Toplum- Toplumsal Anlaşma’nın başarısız olma-
sal Anlaşma’ya ilişkin yapılan görüşme- sında çok sayıda faktör etkili olmuştur.
lerin ardından Ecevit, “Bazı işyerlerinde Anlaşmaya taraf olan Hükümet’in yapısı
toplumsal anlaşmada belirtilen ölçüle- ve kısa ömürlü oluşu, yeni bir Hükümet’in
rin ötesine geçildiğini, bu durumun Türk- göreve gelmesi, sendikal hareketin bölün-
İş kadar Hükümet’i de üzdüğünü” söy- müş ve rekabetçi yapısı, Türk-İş’in anlaş-
ledi. Türk-İş Genel Başkanı İbrahim mayı üye sendikalara benimsetmede ya-
Denizcier de “Toplumsal Anlaşma’ya hü- şadığı zorluk bunlar arasında sayılabilir.
kümetin bazı kanatları riayet etmemiştir” 40 Koray ve Çelik (2007).
ZOR YILLAR | 397
DİSK'te Örgütsel Gelİşmeler

(1978-1980)
Azİz Çelİk
1978-1980 döneminde DİSK’in büyümesi devam etti. Daha önce üyelik başvuru-
su kabul edilmeyen sendikalar ile üyeliği düşen bazı sendikalar bu dönemde DİSK
üyesi oldu. Aynı işkolunda faaliyet gösteren sendikaların birleştirilme çalışmaları
bu dönemde de devam etti. Kimi sendikalarda yaşanan örgütsel sorunlar nede-
niyle bu sendikaların genel kurullarının toplanmasına karar verildi. Aralarında
DİSK’in kurucu sendikası olan Maden-İş’in de bulunduğu dört sendikanın ve bu
sendikaların bazı yöneticilerinin disiplinsizlik ve Anatüzük hükümlerini çiğne-
dikleri gerekçesiyle DİSK’ten geçici ihracı bu dönemde yaşanan en önemli örgüt-
sel tartışma oldu. TÖB-DER’in onur üyeliğine kabul edilmesi ve Tek Tip Demok-
ratik Tüzük’ün hazırlanarak uygulanmaya başlanması dönemin diğer önemli
örgütsel gelişmeler olarak ele alınabilir.
DİSK’e KatIlmalar
6. Genel Kurul sonrası dönemde DİSK, önemli örgüt içi sorunlar ve tartışmalar ya-
şamıştır. Öte yandan şiddetlenen iktisadi ve siyasal bunalım DİSK’in çalışmalarını
olumsuz etkilemiştir. Ancak bu koşullara rağmen DİSK, nicel ve nitel gelişmesini
ve büyümesini sürdürebilmiştir. Bir yandan üye sendikalar işkollarında sürdür- Selçuk Demirel
tarafından çizilen
dükleri örgütlenme çalışmaları ile üye sayılarını arttırırlarken, öte yandan değişik Yeraltı Maden-İş
işkollarından, bağımsız sendikalar DİSK bünyesine katılmıştır. 6. Genel Kuruldan amblemi.
sonra DİSK’e başvurarak üyelikleri onaylanan sendikalar aşağıda ele alınmaktadır.
YeraltI Maden-İş
Yeraltı Maden-İş (Yeraltı ve Yerüstü Devrimci Maden İşçileri Sendikası) maden-
cilik işkolunda faaliyet göstermek üzere 20 Temmuz 1975’te kuruldu. Sendika 2
Ağustos 1976 tarihinde yapılan Genel Kurulunda DİSK’e katılma kararı aldı ancak
ilk başvurusu önceki yönetim tarafından reddedildi. DİSK’in yeni seçilen Yönetim
Sosyal-İş
Daha önce DİSK üyesi iken. 6. Genel Kurul

öncesinde tartışmalı birleşme süreci so-
nucunda DİSK üyeliği düşürülen Sosyal-İş
sendikasının yeniden DİSK üyeliğine baş-
vurusu üzerine, DİSK Yönetim Kurulunca
oluşturulan Komisyon tarafından verilen
rapor üzerine 22 Ağustos 1978 tarihin-
de Sosyal-İş tekrar DİSK üyeliğine kabul
Limter-İş Genel Kurulu.
edildi.
FIndIk-İş
Türkiye Fındık Tarım Satış Kooperatifleri

ve Birliği Mensupları Sendikası (Fındık-İş)
20 Mayıs 1969’da kuruldu. 31 Mayıs 1978
tarihindeki Genel Kurulunda DİSK’e katıl-
ma kararı alan Fındık-İş, 22-23-24 Ağus-
tos 1978 tarihinde toplanan DİSK Yönetim
Kurulunda Celal Küçük’ün çekimser oyu
Sosyal-İş üyeleri Antbirlik direnişi sırasında, DİSK Arşivi.
ile DİSK üyeliğine kabul edildi.
Kurulu 14-15 Şubat 1978 tarihli toplantı-
sında Yeraltı Maden-İş’in üyeliğinin kabu-
lüne oybirliği ile karar verdi. Devrİmcİ YapI-İş
Devrimci Yapı İşçileri Sendikası (Devrim-

Lİmter-İş
ci Yapı-İş) 17 Ocak 1970’te kuruldu. Daha
17 Eylül 1976’da kurulan Limter-İş (Liman önce DİSK üyeliğinden düşen ancak 14
Tersane Gemi Yapım Onarım İşçileri Sen-
Nisan 1978 tarihli Genel Kurulunda yeni-
dikası) 22-23-24 Ağustos 1978 tarihinde
den DİSK üyeliğine karar alan Devrimci
toplanan DİSK Yönetim Kurulu kararı ile
Yapı-İş, 22-23-24 Ağustos 1978 tarihinde
üyeliğe kabul edildi. Sendikanın daha önce
üyelik başvurusu yapıp yapmadığına dair toplanan DİSK Yönetim Kurulunda üyeliğe
bir kayda rastlanmadı. kabul edildi.
ZOR YILLAR | 399
1977'de sinema
sanatçıları tarafından
gerçekleştirilen
İstanbul-Ankara
yürüyüşü, Kocaeli'de
yapılan karşılama.
Soldan sağa: Nurettin
Çavdargil, Tayyar
Elmas (Maden-İş),
Yavuz Özkan
(yönetmen),
Tarık Akan,
Hale Soygazi,
Erol Köse (İzmit
Belediye Başkanı).
Sİne-Sen Naklİyat-İş
5 Ocak 1978 tarihinde kurulan Türkiye Si- İki ayrı genel kurul nedeniyle iki başlı du-
nema Emekçileri Sendikası (Sine-Sen) ruma gelen ve DİSK Yönetim Kurulunun
aynı işkolunda bulunan Türkiye Film İş- 15 Aralık 1977 tarihli toplantısında sorun
çileri Sendikası’nın (TFİS) da DİSK’e ka- yasal olarak çözüme kavuşuncaya kadar
tılma kararı alması üzerine, bu iki sendi- üyeliği askıya alınan Nakliyat-İş'in durumu
kanın birleştirilmesi yoluna gidildi. TFİS, İstanbul 10. Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 8
Sine-Sen’e katıldıktan sonra 20 Şubat 1979 Aralık 1978 tarihli kararına göre yasal ola-
tarihinde Sine-Sen’in DİSK üyeliğine kabu- rak çözüme kavuştuğu için Yürütme Kuru-
lüne karar verildi. lu 9 Aralık 1978 tarihinde üyeliğinin askıya Nakliyat-İş üyeleri
bir mitingde,
alınma kararını kaldırdı. DİSK Arşivi.
Taper-İş
TARİŞ işyerlerinde 21 no.lu işkolunda ku-
rulu İzmir İncir, Üzüm Pamuk ve Zeytin-
yağı Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri
ve Bu Teşekküllere Bağlı Bilumum İşyerle-
ri Ege Bölgesi Sendikası (Taper-İş) 1968 yı-
lında kuruldu. 2 Mart 1980 tarihinde yapı-
lan Genel Kurulunda DİSK’e katılma kararı
alan sendika, DİSK Yürütme Kurulunun 13
Mayıs 1980 tarihli kararıyla DİSK üyeliğine
kabul edildi.
DİSK’e Dİğer Üyelİk AynI İşkolundakİ

BaşvurularI Üye SendİkalarI
6. Genel Kuruldan sonra Üretim-İş, Tüm Bİrleştİrme
Has-İş, Yeni Ges-İş, Ulaş-İş, Enerji-İş, Yeni ÇalIşmalarI
Metal-İş, Tüm Baraj-İş, TİS-İŞ ve Çağdaş
OLEYİS DİSK’e üyelik için başvurdular.41
OLEYİS ve Turİzm-İş
Bu başvurular DİSK Yürütme Kurulunca
değerlendirildi ve Üretim-İş, Yeni Ges-İş, Yürütme Kurulu 12 Ocak 1978’de OLEYİS
Tüm Baraj-İş ve Enerji-İş sendikalarının ve Turizm-İş sendikalarının birleştiril-
DİSK üyesi Tekges-İş’e, mesi için Anatüzük gereği bir Birleştirme
Komisyonu kurulmasına, Komisyon baş-
Ulaş-İş’in DİSK üyesi Nakliyat-İş’e,
kanlığına Kemal Nebioğlu’nun üyelikleri-
TİS-İş’in DİSK Üyesi Devrimci Yapı-İş’e, ne Tuncer Kocamanoğlu ve Celal Küçük’ün
getirilmesine karar verdi. Yürütme Kuru-
Çağdaş OLEYİS’in DİSK Üyesi OLEYİS’e,
lunun 21 Şubat 1978 gün ve 6 sayılı kararı ile
Tüm Has-İş’in DİSK üyesi Devrimci Sağ- OLEYİS ve Turizm-İş'in birleşmelerine iliş-
lık-İş’e katılmasına karar verildi. kin olarak Birleştirme Komisyonunca ve-
41 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu. rilen kararın aynen onaylanarak taraflara
DİSK Yürütme
Kurulunun OLEYİS
ve Turizm-İş’i
birleştirme kararı.
ZOR YILLAR | 401
tebliğine karar verdi. Bu karar üzerine 6 konuyu ayrıca Ankara Valilik Makamın-
dan sordurmuştur.
Mart 1978 tarihinde toplanan Turizm-İş
sendikasının Genel Kurulunda OLEYİS’e Valilik makamı, 11.12.1978 gün ve Emni-
yet Müdürlüğü Şube 1-a- 2/14345 sayı-
katılma kararı alınmasıyla OLEYİS ile Tu- lı yazısı ekinde T.İ.S.’in 7 Kasım 1978 ta-
rizm-İş'in birleştirilmesi gerçekleştirildi. rihinde yaptığı Genel Kurul tutanağını
göndermiştir.
DİSK Yürütme Kurulu Üyesi Musta-
Tek-İş ve Ges-İş fa AKTULGALI’nın verdiği rapor ve ekli
ifade tutanaklarından ve bizzat Sen-
Yürütme Kurulunun Tek-İş ile Ges-İş'in dika Genel Başkanı Mahmut GÜNDÜZ-
birleştirilmelerine ilişkin olarak verdiği BEY’in ifadesinden; DİSK’ten, Sendika
yerel yöneticilerinden, delegelerden ve
karara, Ges-İş'in olumlu yanıt vermesine üyelerden gizli, masa başında ve kağıt
rağmen, kararı zamanında yerine getir- üzerinde bir Genel Kurul yapıldığı tesbit
mediği ve bundan sonra da getirme ola- edilmişdir.
nağı kalmadığı için Ges-İş, DİSK Yürütme Yapılan bu sahte Genel Kurula ait tuta-
naktan Sendikanın 40 aylık idari ve mali
Kurulunun 26 Ocak 1978 tarih ve 7 sayılı faaliyetlerinin ibra edildiği, yeniden yö-
kararıyla üyelikten düşürüldü. netici seçimi yapıldığı, kıdem tazminat-
larının %100 arttırılarak 60 güne çıkarıl-
dığı anlaşılmıştır.
T.İ.S. ve Devrİmcİ Toprak-İş Daha önce Yürütme Kurulumuz, iki üye
Tarım İşkolu Sendikası’nın birleştiril-
Devrimci Toprak-İş ile Türkiye Toprak, Su, mesi kararını almış ve bunu, ilgili Sendi-
Tarım İşçileri Sendikası’nın (T.İ.S.) birleşti- kalara duyurmuştur. Konuya ilişkin ge-
rekli tüm hazırlıklarda yapılmıştı.
rilmesi için DİSK Yürütme Kurulu 26 Ocak
Bunlara rağmen T.İ.S. yöneticilerinin DİSK Yürütme
1978 tarihli toplantısında Mustafa Aktul- Kurulunun
yapmadıkları halde yasaların boşlukla-
galı başkanlığında Ertan Andaş ve Erol Yal- birleştirme
rından istifade ederek yapılmış gibi gös- kararları,
çın’dan oluşan bir Birleştirme Komisyonu- terilen bir Genel Kurul ile ‘tabanın söz ve 28 Aralık 1978.
nun kurulmasına karar verildi. Birleştirme

Komisyonunun kararını sendikalara tebli-
ğinden sonra ortaya bazı olumsuzlukların
çıkması üzerine DİSK Yürütme Kurulu 28
Aralık 1979 tarihli kararıyla bu iki sendika-
nın birleştirilmesi konusunda alınan kara-
rın kaldırılmasına karar verdi. T.İ.S.’te ya-
şanan “sahte genel kurul” süreci Yürütme
Kurulu kararında şöyle anlatılıyordu:42
Üye sendikalardan T.İ.S.’in (Türkiye Top-
rak, Su, Tarım İşçileri Sendikası) 7 Kasım
1978 günü gizli ve kâğıt üstünde bir Ge-
nel Kurul toplantısı yaptığı söylentileri-
nin yaygınlaşması üzerine, durumu tet-
kik etmek üzere Yürütme Kurulu Üyesi
Mustafa AKTULGALI’yı görevlendirmiş,
4228 Aralık 1978 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK
karar sahibi olma’ ilkesini tümüyle çiğ- Bank-Sen, Teknİk-İş ve

nemiş, sahte Genel Kurulda tahmini büt-
çe ile, yönetici ücretlerini %100 artırmak
Sosyal-İş
suretiyle bir birleşme gerçekleştiği tak-
Aynı işkolunda çalışma sürdüren Bank-
dirde, Sendika olanaklarından kendi çı-
karları açısından yararlanmayı tabanın Sen ve Teknik-İş sendikaları tek bir sen-
çıkarlarından üstün tutan bir düşünce- dikada bütünleşme yolunda, DİSK ilkele-
nin DİSK ilke ve prensipleri ile bağdaş- ri içinde ortak değerlendirme yaptılar ve
masına olanak olmadığı gibi, sağlık-
Teknik-İş sendikasının Genel Kurulunu
lı bir birleşmeye de olanak bırakmadığı
açıktır.
toplayarak Bank-Sen’e katılmasıyla bir-
leşme sağlandı.
DİSK, demokratik sınıf ve kitle sendika-
cılığı ilkelerini yaşama geçirme müca-
6. Genel Kurul sonrası, Sosyal-İş sendika-
delesini vermeye ve önüne çıkacak en-
sının üyelik için DİSK’e başvurusu üzerine,
gelleri aşmaya kesinlikle kararlıdır.
Yönetim Kurulunda oluşturulan Komisyon
Sendikal demokrasinin, tabanın söz ve
karar sahibi olma ilkesini vazgeçilmez
verdiği raporda Sosyal-İş ile Bank-Sen’in
prensip bilen DİSK, üye bir sendikada bu 6 ay içinde birleştirilmeleri ve Komisyon
tür davranışların yapılmasına müsaade üyelerinin aynı zamanda Birleştirme Ko-
etmeyecektir. Bu nedenle T.İ.S.’in DİSK
misyonunda görev almaları gerektiği be-
Anatüzüğü ve ilkelerine aykırı bu dav-
lirtildi. Ancak Bank-Sen’in Onur Kuruluna
ranışlardan dolayı:
verilmesi ve 1 yıllık geçici ihraç cezası ile
1- Daha önce Yürütme Kurulumuzca, bu
işkolundaki Devrimci Toprak-İş ve Tür- cezalandırılmasından dolayı, DİSK Yürüt-
kiye Toprak, Su, Tarım İşçileri Sendika- me Kurulunun 20 Şubat 1979 tarih ve 60
sının (T.İ.S.) birleştirilmeleri konusunda sayılı kararıyla birleşmeye ilişkin sürenin
alınmış kararın kaldırılmasına,
uzatılmasına karar verildi. Daha sonra da
2- T.İ.S. hakkında yukardaki gerekçe- bu birleşme gerçekleşemedi.
ler ışığında gerekli tüzüksel işlemlerin
yapılmasına
Dev Maden-Sen ve YeraltI
Yürütme Kurulu T.İ.S. ve Devrimci Top-
Maden-İş
rak-İş sendikalarının birleşmelerine iliş-
kin gelişmeleri ve Birleştirme Komisyonu- Dev Maden-Sen ve Yeraltı Maden-İş sen-
nun kararlarını göz önüne alarak 11 Ocak dikalarının birleştirilmelerine ilişkin ola-
1979 tarih ve 53 sayılı kararıyla yeni bir rak, DİSK Yürütme Kurulunun 6 Temmuz
birleştirme kararı verdi. 1979 tarih ve 76 sayılı kararıyla Birleştirme

Komisyonu kuruldu. Komisyon birleştir-
Devrimci Toprak-İş sendikası bu birleştir- meye ilişkin gerekli bilgileri sendikalardan
me kararını kabul etmesine rağmen yeri- istedi ve çalışmalara başladı. Ancak sendi-
ne getirmediği için Anatüzük gereği olarak kaların genel kurullarının sonrasında or-
Yürütme Kurulunun 27 Nisan 1979 tarihli taya çıkan sorunlar nedeniyle bu dönemde
kararı ile DİSK üyeliğinden düştü. birleşme gerçekleşemedi.
ZOR YILLAR | 403
Genel Kurul Yapmaya verdiği yetkiye dayanarak ve tabanın söz

ve karar sahibi olma ilkesinden hareket-
ÇağrIlan Sendİkalar le sendikanın Genel Kurulunu 9 Nisan 1978
tarihinde toplantıya çağırdı. Bu Genel Ku-
DİSK bu dönemde üst örgüt olarak, Ana- rulda sendika adını Devrimci Sağlık-İş
tüzüğün verdiği yetkilere dayanarak üye olarak değiştirdi. Ancak sorunlar bitme-
sendikaların gelişmelerini izledi ve karşı- di. Bu Genel Kurula karşı Has-İş yöneti-
laştıkları sorunların çözümünde yardım- cileri tarafından açılan davayı mahkeme
cı olmaya çalıştı. DİSK Anatüzüğünün 53. reddetti. Böylece Devrimci Sağlık-İş Genel
maddesine göre “DİSK, üye sendikaların Kurulu geçerli hale geldi.
her türlü işlem ve kayıtlarını denetleye-
bilir. Gerektiğinde üye sendikaların dene-
Lİmter-İş
tim ve onur kurullarına durumu aktarma
yetkisine sahip olmakla beraber, üye sen- Sendikanın içinde bulunulan zor koşullar-
dikaların Genel Kurullarını toplantıya ça- dan kurtarılması yönünde üyelerinin baş-
ğırma yetkisi de vardır.” Bu dönemde bazı vuruları üzerine, DİSK Yürütme Kurulu-
üye sendikalarda ortaya çıkan olumsuz- nun 28 Aralık 1979 tarihli kararıyla DİSK
lukların çözümlenmesi amacıyla DİSK çe- Anatüzüğünün 53. maddesinin verdiği
şitli girişimlerde bulundu. yetkiye dayanılarak Genel Kurul toplantı-
ya çağrıldı. 20 Ocak 1980 tarihinde yapılan
Genel Kurul ile sorun ortadan kaldırıldı.
Yenİ Haber-İş
DİSK Yürütme Kurulu 15 Ağustos 1978 ta- Tekstİl
rih ve 30 sayılı kararı ile Yeni Haber-İş
sendikasının iki ayrı genel kurul ile içine Tekstil'in şube genel kurulları tamamla-
düştüğü bunalımdan kurtulması için DİSK namadığı için Genel Kurulu vaktinde ya-
Anatüzüğünün 53. maddesine dayanarak pamaması sonucu oluşan krize DİSK Yü-
sendikayı Genel Kurul toplamaya çağırdı. rütme Kurulu el koydu ve Genel Kurulun
toplanması için gerekli çalışmalara baş-
DİSK Yürütme Kurulunca oluşturulan ko-
landı. 7. Genel Kurula sunulan Çalışma Ra-
misyonun, Genel Kurul hazırlıklarını yü-
poru’nda yer alan değerlendirmeye göre
rütmesi sonucu Yeni Haber-İş sendika-
“Ancak belli bir siyasetçe yürütülen ça-
sının Genel Kurulu 16 Ekim 1978 tarihinde
balarla üyelerden bir bölümünün İstanbul
yapılarak sorun çözüldü.
5. İş Mahkemesine başvuruları üzerine,
Mahkeme 17 Temmuz 1978 tarihli kararıyla
Has-İş sendikayı kayyuma teslim etmiştir.”
Sendikanın yönetiminde ortaya çıkan bu- DİSK Yürütme Kurulu 20 Ekim 1978 tarihli
nalımlar üzerine iki başlı duruma düşen toplantısında Tekstil'in bugüne kadar Ge-
Has-İş sendikasının üyeliği 6. Genel Kurul nel Kurulu yapılmadığı için sendika içinde
öncesi askıya alınmıştı. Genel Kurul son- bir boşluğun meydana geldiğini, işverenle-
rası DİSK Yürütme Kurulu Anatüzüğün rin sendikayı tanımaz duruma geldiğinden
dört işyerinde uygulanmakta bulunan ve düşünce birliği, eylem ortaklığı ve Dünya

400 işçiyi kapsayan greve çözüm buluna- Öğretmen Sendikalar Federasyonu (FISE)
madığını, alınan grev kararlarının uygu- ile olan ilişkileri göz önünde bulundura-
lanamadığını, üyelerden gelen şikayetle- rak DİSK onursal üyeliğine kabulüne ka-
re çözüm bulunamadığını ve bir sonraki yıl rar verdi.
başlayacak olan ve en az 30 bin üyeyi kap-
sayacak olan toplu iş sözleşmesi hazırlıkla- Genel Başkan Baştürk konuyla ilgili yaptığı
rının yapılamadığını tespit ederek, sendika- açıklamada “DİSK, TÖB-DER’i yasal olarak
nın bu durumdan çıkması için bir dizi karar toplu sözleşme imzalama ve grev yapma
aldı. Yürütme Kurulu, kayyım için müracaat yetkisi tanınmayan mesleki ve sendikal iş-
edenler de dahil olmak üzere Tekstil Genel levini yerine getiren bir örgüt olarak kabul
Kurulunun yapılmasına engel olanlar hak- etmektedir” dedi. Kamu görevlilerinin sen-
kında tüzüksel işlem yapılmasına, Şube dikal haklarının ILO kararları çiğnenerek
Genel Kurullarının ve Genel Merkez Genel engellendiği vurgulanan açıklamada er geç
Kurulunun yapılmasına karar verdi. Tekstil bu engellerin kalkacağı ve tüm çalışanların
Genel Kurulu 1979 yılında yapıldı. toplu sözleşmeli, grevli sendikalaşma hak-
kına kavuşacağı belirtildi.43 Karar üzerine
bir açıklama yapan TÖB-DER Genel Baş-
TÖB-DER’İn DİSK kanı Gültekin Gazioğlu da DİSK’in kabul ka-
Onursal Üyelİğİ rarını “Öteden beri bir sendika gibi çalışan
ve onun fonksiyonlarını, sorumlulukları-
DİSK Yürütme Kurulu 7 Temmuz 1978 ta- nı üstlenen TÖB-DER’e uzanan, nasırlı, bi-
DİSK dergisi, rihli toplantısında DİSK’e onur üyeli- linçli ve güçlü bir el” olarak niteledi. Gazioğ-
Sayı 44, Ağustos
1978. ği için başvuran TÖB-DER’in DİSK’le olan lu, bundan böyle TÖB-DER’in “daha güçlü,
daha heyecanlı olarak DİSK’in çizdiği yol-
da” mücadeleye devam edeceği söyledi.44
TÖB-DER üyeliği onursal bir üyelik olsa da

dönemin iki büyük toplumsal örgütünün
bir araya gelmesi ve kamu çalışanlarının
sendikal haklarının vurgulanması açısın-
dan son derece önemlidir. TÖB-DER üyeli-
ği ayrıca DİSK’in toplumsal mücadeledeki
öncü rolünün vurgulanması açısından da
kayda değerdir.
DİSK Yürütme Kurulu 10 Ekim 1978’de

sendikal hak ve özgürlükler mücadele-
si ile antifaşist, antiemperyalist mücade-
leyi öğretmenlerin tek ve en büyük örgütü
43 DİSK Ajansı, 7 Temmuz 1978.
44 DİSK dergisi, Sayı 44, Ağustos 1978.
ZOR YILLAR | 405
TÖB-DER üyeleri bir

1 Mayıs kutlaması
sırasında, Taksim'de.
TÖB-DER’le birlikte yürütmeye, TÖB-DER 29’dur. Dönem içinde birleşmeler ve üye-

yönetimi olarak Gültekin Gazioğlu başkanlı- likten düşmeler söz konusu olmuştur. 6
ğındaki yönetimi tanımaya bu koşulu kabul yeni sendika üyeliğe kabul edilirken, daha
eden diğer meslek örgütleriyle sözü edilen önce üyeliği düşürülen Sosyal-İş üyeliğe
mücadele için güçbirliği yapmaya çağırdı. kabul edilmiştir. 1980 Temmuz itibarıyla
DİSK üyesi sendikalar alfabetik sıraya göre
21 Ağustos 1978’de toplanan TÖB-DER 4.
Tablo 6’da yer almaktadır. DİSK üyesi sen-
Genel Kurulu sırasında büyük tartışmalar
dikalara ilişkin ayrıntılı bilgilere kitabın
yaşanmıştı. Genel Kurulda Divan Başkan-
DİSKografi bölümünde yer verilmektedir.
lığı seçimiyle başlayan tartışmalar büyü-
müş ve seçimleri kaybeden gruplar yeni
bir Genel Kurul toplamışlardı. Genel Ku- 1970’li yıllarda sendikaların üye sayısı-
rulda Gültekin Gazioğlu Genel Başkan se- nın saptanmasında çeşitli zorluklar oldu-
çilmişti. DİSK, bu kararıyla bu tartışmada ğu biliniyor. Buna bağlı olarak konfede-
Genel Kurulda seçilen Gazioğlu’nu destek- rasyonların üye sayısının saptanmasında
lediğini açıklamış oldu da zorluklar söz konusudur. Bu dönem-
de sendikaların Çalışma Bakanlığına üye
sayılarını beyan esasına göre bildirdikle-
DİSK Üyesİ Sendİkalar ri, öte yandan bu dönem boyunca düzen-
ve Üye SayIsI li istatistiklerin de olmadığı bilinmektedir.
Ayrıca sendikalararası rekabet nedeniyle
Haziran 1980’de toplanan 7. Genel Ku- sendikaların üye sayısının fiili durumdan
rul itibarıyla DİSK’in üye sendika sayısı yüksek gösterildiği de bilinmektedir. Toplu
Tablo 6: DİSK Üyesi Sendikalar (Temmuz 1980)

1978-1980 Döneminde
Sendikanın Adı Üyelik Tarihi Genel Merkezi
Üye Olanlar
ASİS 30 Ekim 1973 İstanbul
Aster-İş 10 Eylül 1976 İstanbul
Basın-İş Kurucu İstanbul
Baysen 30 Eylül 1974 Ankara
Banksen 12 Kasım 1976 İstanbul
Dev Maden-Sen 30 Kasım 1975 Ankara
Devrimci Sağlık-İş Kasım 1976 İstanbul
Devrimci Yapı-İş 22 Ağustos 1978 + İstanbul
Deri-İş Temmuz 1977 İstanbul
Fındık-İş 22 Ağustos 1978 + Giresun
Genel-İş 11 Haziran 1976 Ankara
Gıda-İş Kurucu İstanbul
Hürcam-İş Kasım 1970 İstanbul
Keramik-İş 6 Aralık 1969 İstanbul
Lastik-İş Kurucu İstanbul
Limter-İş 28 Mart 1978 + İstanbul
Maden-İş Kurucu İstanbul
Nakliyat-İş Haziran 1976 İstanbul
OLEYİS 22 Eylül 1977 Ankara
Sine-Sen 20 Şubat 1979 + İstanbul
Sosyal-İş (*) 22 Ağustos 1978 + Ankara
Petkim-İş 10 Ocak 1975 Ankara
Taper-İş 13 Mayıs 1980 + İzmir
T.İ.S. 10 Eylül 1976 Ankara
Tekges-İş 3 Aralık 1975 Ankara
Tekstil 1 Şubat 1975 İstanbul
Tümka-İş 6 Şubat 1973 İstanbul
Yeni Haber-İş 8 Mart 1975 Ankara
Yeraltı Maden-İş 22 Ağustos 1978 + Ankara
Kaynak: DİSK dergisi, Sayı 65-66-67, Mayıs-Haziran-Temmuz 1980.
(*) Yeniden üyelik. İlk üyelik tarihi 19 Haziran 1974.
iş sözleşmesi kapsamındaki işçi sayısın- sendikaların diğer kayıtlarına göre üye sa-
dan hareketle sendika üye sayısını hesap- yısını tespite çalışmak daha uygun bir çö-
lamak bir yöntem olsa da bu dönemde aynı züm olacaktır. Sendikaların ve konfede-
anda işkolu ve işyeri toplu iş sözleşmele- rasyonların üye sayısının saptanmasında
rinin varlığı nedeniyle bu yöntem de yete- yararlanılacak kaynaklar sendika ve kon-
rince doğru sonuç vermeyecektir. Toplu iş federasyonların kendi beyanları, mali ra-
sözleşmesi kapsamına göre hesaplanacak porları ve genel kurul delegele sayıları
üye sayısında da mükerrer (tekrar eden) olabilir.
üyelikler söz konusu olacaktır. Toplu iş DİSK’in üye sayısını üye sendikaların ve
sözleşmesi kapsamı sendika üye sayısı- konfederasyon çeşitli kayıtlarına göre he-
nın üst sınırı olabilir. Ancak üye sayısı- saplamaya çalışacağız. 1977 sonu itibarıyla
nın bundan daha az olduğunu vurgulamak durumu gösteren bir örgütlenme raporuna
gerekir. Dolayısıyla dönem boyunca res- göre, DİSK 5. Genel Kurul (Mayıs 1975) dö-
mi verilerden sendikalı işçi sayısını sapta- neminde 270 bin işçiyi temsil ediyordu. Bu
mak neredeyse imkansızıdır. Bu nedenle sayının 1977 sonlarında 600 bin civarına
ZOR YILLAR | 407
DİSK üyeleri
1 Mayıs 1978'de,
DİSK Arşivi.
ulaştığı belirtiliyor ve 1 milyon üyeli DİSK Bu durumda fiili üye sayısı ödenen aidat
hedefi konuyordu. 45
Bu sayının gerçeği veya DİSK Genel Kurullarına katılacak de-
yansıtmadığını ve 6. Genel Kurul sırasın- lege sayısı üzerinden hesaplanabilir. An-
da DİSK üye sayısının en çok 300 bin civa- cak DİSK’e ödenecek aidat miktarı 6. Ge-
rında olduğunu belirtmiştik. 7. Genel Kurul nel Kurulda asgari ücret ile ilişkilendirildiği
Çalışma Raporu’nda yer alan Örgütlen- için ödenen aidattan hareketle üye sayısı-
me Dairesi Raporu’nda ise DİSK’in 600 bin na ulaşmak oldukça ayrıntılı bilgileri ge-
üyesi olduğu belirtiliyordu. rektirmektedir. Bu ayrıntıda mali bilgilere
sahip değiliz. Geriye genel kurullara ka-
Ancak sendikalar tarafından beyan edilen tılan delege sayısı üzerinden üye sayısını
üye sayısı ile fiili veya aidat ödeyen üye sa- tahmin etme yöntemi kalmaktadır.
yısı farkı nedeniyle bu sayının aidat öde-
DİSK Anatüzüğü üye sendikaların DİSK
yen üye sayısını göstermediği neredey-
Genel Kurullarında üye sayısı 1.000’e ka-
se kesindir. Nitekim 14 Şubat 1978 tarihli
dar olan sendikaların 1 delege, üye sayı-
bir örgütlenme raporunda 38 bin 400 üye-
sı 1.000’den fazla olan sendikaların ise her
si olduğunu beyan eden bir sendikanın ai-
1.000 üye tam sayısı için 1 delege ile tem-
dat ödeyen üye sayısının 6 bin 973 olduğu,
silini hükme bağlamıştı. Artık üye sayısı
3 bin üyesi olduğunu beyan eden bir sen- 500’den fazla ise 1.000’e tamamlanacaktı.
dikanın ise 300 aidat ödeyen üyesi olduğu
saptanmaktadır. Bu durum gerçek üye sa- Bu kuraldan hareketle DİSK’in üye sayısını
yısı konusunda karışıklık yaratmaktadır. yaklaşık olarak hesaplamak mümkün ola-
bilir. Haziran 1980’de toplanan 7. DİSK Ge-
45 Örgütlenme Raporu, tarihsiz, TÜSTAV DİSK Arşivi,
çoğaltma. nel Kuruluna katılan delege sayısı 468’dir.
Tek Tip Demokratik Bunların 45’i doğal delege ve bölge temsil-

Tüzük kapak,
DİSK Yayınları, cilerinden oluşmaktadır. Seçilmiş delege
1979.
sayısı 423’tür. Bu durumda 1980 sonlarında
DİSK’in aidat ödeyen üye sayısının 420 bin
civarında olduğunu söylemek mümkün-
dür. Ancak aidat ödeyen üye sayısına göre
saptanan delege sayısının üye sendikala-
rın beyan ve ödeme gücüne bağlı olduğunu
unutmamak gerekir. Her durumda bu sa-
yıların aidat ödeyen üye sayısının üst sını-
rı olduğunu söylemek mümkündür. 30 bin
civarında üye ile kurulan DİSK, 13 yıl sonra
400 bin üyenin üzerine çıkmıştır. 12 Eylül
1980’de faaliyetleri durdurulduğunda DİSK,
400 bin civarında üyeyi temsil ediyordu.
DİSK üye sayısının 1974 sonrasında dü-

zenli olarak tırmandığını görüyoruz. DİSK
kurulduğu tarihten faaliyetlerinin dur-
durulduğu 12 Eylül 1980 tarihine kadar
ve önerilerini istemiş bu doğrultuda ha-
üye kaybetmemiş tersine düzenli olarak
zırlanan tüzük taslağını sendikaların gö-
büyümüştür.
rüşlerine sunmuştur. Gelen eleştiriler ve
değişiklik önerileri göz önüne alınarak Yö-
Tek Tİp Demokratİk Tüzük netim Kurulunun genişletilmiş toplantı-
sında sendikaların yetkililerinden oluşan
6. Genel Kurul kararları arasında bulunan 6
7 kişilik bir komisyon “Tek Tip Demokra-
no.lu “Sendikalarda İçe Dönük Demokra-
tik Tüzüğü” hazırlamakla görevlendiril-
sinin Uygulanması Tüzüklerin Demokra-
miştir.46 Hazırlanan “Tek Tip Demokratik
tikleştirilmesi” ile 10 no.lu “Tabanın Söz ve
Tüzük” örneği, Yönetim Kurulunun 21-23
Karar Sahibi Olması Genel İlkeleri” başlık-
Mart 1979 tarihleri arasında yaptığı top-
lı kararlar DİSK Yönetim ve Yürütme Ku-
lantıda son biçimini almıştır.47 Toplantının
rullarına, Genel Kuruldan sonra, hemen
üye sendikaların birer yetkilisinin de ka-
çalışmaya başlaması ile üye sendikaların
tıldığı birleşiminde, son biçimini alan tü-
tüzüklerini gözden geçirerek örgüt içi de-
züğün değişmez ilkeleri dışında her sendi-
mokrasinin uygulanmasının asgari ölçü-
kanın üye sayıları ve konumlarına olanak
lerini saptayan örnek demokratik bir tü-
verecek açıklamaları birlikte basılarak
züğün hazırlanması görevini vermekteydi.
üye sendikalara gönderilmesine ve tüm
Bu görev doğrultusunda çalışmalara baş- üye sendikaların Nisan 1980 sonuna kadar
layan Yönetim ve Yürütme Kurulları, önce
46 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu.
üye sendikalardan oluşturulması karar-
21-23 Mart 1979 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, DİSK
47
laştırılan “Tek Tip Tüzük” ile ilgili görüş Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
ZOR YILLAR | 409
yeni tüzüğü hayata geçirmeleri ve tüm or- DİSK’İn Dİğer Örgütlerle

ganları bu tüzüğe göre yeniden seçmeleri- İlİşkİlerİ
ne oybirliği ile karar verildi.48
Diğer örgütlerle ilişkiler sorunu 1978-1980
DİSK Yürütme Kurulu 12 Temmuz 1979 ta- döneminde de DİSK açısından önemli gün-
rihli toplantısında o güne kadar dağınık bir dem maddelerinden birini oluşturmuştur.
biçimde olan yönetmelikler sorununa da
DİSK ve DİSK üyesi sendikaların DİSK dışın-
yeni bir çözüm getirmiş ve DİSK’teki tüm
daki çeşitli demokratik kitle örgütü ve par-
uzmanlık daireleri için birbirini tamam-
tilerle ilişkileri, dönemin siyasal atmosferi-
layan yönetmelikleri kabul etmiştir. Tüm
nin de etkisiyle oldukça hassas olmuştur.
dairelerin çalışmalarını eşgüdüm içinde
götürmek amacıyla hazırlanan ve 12 Tem- DİSK Yürütme Kurulu 23 Mayıs 1978’de “1
muz 1979’da yürürlüğe giren bu yönetme- Mayıs 1978 töreninde 1 Mayıs alanında alı-
likler, DİSK Anatüzüğü gereğince Yönetim nan prensip kararlarına uymadığı ve töre-
Kuruluna sunulmuş ve oybirliğiyle kabul ni provoke edici davranışlarda bulundu-
1 Mayıs 1978’de
edilmiştir. (Tek Tip Demokratik Tüzük tas- ğu saptanan” İlerici Gençler Derneği (İGD) DİSK tarafından
lağı ekler bölümünde tam metin olarak yer ile ilişkilerin askıya alınmasına, durumun kararlaştırılan
sloganlar dışında
almaktadır.) kendilerine ve kamuoyuna duyurulması- içerik taşıyan
pankartlar
48 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu. na karar verdi. tartışmaya yol açtı.
Yönetim Kurulu 22-24 Ağustos 1978 tarih- sevk edileceği tüm örgüte duyurulmak
lerinde yaptığı toplantıda “diğer örgütler- ve bu duyurudan sonra duyuruya uy-
mayanlar olduğu tespit edildiği takdir-
le” ilişkiler konusunda ayrıntılı bir karar de zaman geçirilmeden DİSK üyeliğin-
aldı. Karar şu saptamalarla başlıyordu: den kesin ihraç talebi ile Onur Kuruluna
edilmesine,
Günümüzde sosyalist hareket bölün-
müşlük içindedir. Gene günümüzde bir 3) DİSK ve üye sendikaların yönetici ve
kısım siyasi parti veya henüz partileş- üyeleri ile personeli olmasına rağmen
memiş eğilimler demokratik kitle ör- DİSK’e bağlı olmayan bir sendikayı öv-
gütlerinin bütünlüğünü, bu nedenle de mek ve ona taraftar kazandırmak için
gücünü bölücü faaliyetler içine girdikle- yardımcı olmak durumunda olanların
ri gözlenmektedir. da DİSK Onur Kuruluna sevk edilmeleri,
Öyle ki, kendi siyasi başarılarını bazı de- personel ise görevine son verilmesine,
mokratik kitle örgütlerinin yönetimin- 4) Yukarıdaki fiil ve eylemlerinden ötü-
de yer tutma ile eşdeğer saymakta ve rü iş akitleri feshedilen veya DİSK üye-
bu nedenle demokratik kitle örgütleri- liğinden ihraç edilenlere DİSK ve bağlı
nin bütünlüğünü tehlikeye düşürecek kuruluşlarında görev verilmeyeceğine,
kadar sekter ve dar grupçu tutum içine karar verilmiştir.
girmektedirler.
Dünyada hiçbir siyasi parti ve eğilim Ancak DİSK Yürütme Kurulu 12 Aralık 1978
kendi siyasi başarısını bu tür davranış- tarihli toplantısında “1 Mayıs 1978 kutlama
larla sağlayamamıştır. Türkiye’nin ge-
töreninde DİSK’in belirlediği kurullar dışı-
çici olan bugünkü koşullarına da uygun
düşmeyen bu davranış DİSK tarafından na çıkarak DİSK’in ilişkisini askıya aldığı
onaylanamaz ve bağışlanamaz. İGD’nin özeleştiri yaparak kararın yeniden
Demokratik kitle örgütlerinin ve özel- gözden geçirilmesi için yaptığı müracaat
likle sendikal örgütlerin örgütsel ba-
ğımsızlığı önemli bir koşuldur ve DİSK’in ve demokratik platform49 çalışmaları göz
temel ilkelerindendir. önünde bulundurularak DİSK’le İGD’nin
Bu saptamalardan hareket eden ve 6. Ge- ilişkilerini askıya alan Yürütme Kurulu

nel Kurulda bu konuda alınmış karara atıf- kararının kaldırılmasına” karar verdi.
ta bulunan Yönetim Kurulu şu somut ka- Yürütme Kurulu 7 Kasım 1978 tarihli top-
rarları aldı:
lantısında üye sendikalara bazı kısıtlama-
1) Anti-emperyalist, anti-faşist müca- lar da getirdi. Yürütme Kurulu, DİSK karar
dele içinde olan ve özellikle bu müca-
organlarının iznini almadan üye sendika-
delede güçbirliği yapabilecek olan par-
ti, eğilim ve demokratik kuruluşların ların diğer demokratik kitle örgütleriyle
bu türlü davranışlara girmemeleri ko- ortak herhangi bir eyleme katılmamaları-
nusunda uyarılmalarına ve aykırı dav-
ranış içine girenlerle DİSK ilişkilerinin na ve açıklama yapmamalarına, buna pa-
kesilmesine, ralel olarak da üye sendikaların şube veya
2) DİSK ve DİSK’e bağlı sendikaların Yü- bölge temsilciliği gibi alt birimlerinin de
rütme ve Yönetim Kurullarında, tem-
kendi sendika merkezinden izin almadan
silciliklerinde görev alanlar, DİSK ve
DİSK’e bağlı sendikaların ücretli kad- diğer demokratik kitle örgütleri ile ortak
roları ve üyeleri kendi siyasi görüşüne eylem ve ortak açıklama yapmamalarına
uygun kişilerin sendikaların yönetim-
lerine gelmesi maksadıyla başka sen- karar verdi.
dikaların iç işlerine müdahale edenle- 49Demokratik Platforma ilişkin çalışmalar ayrı bir başlık ola-
rin kesin ihraç talebiyle Onur Kuruluna rak ele alınmıştır.
ZOR YILLAR | 411
Dört SendİkanIn Geçİcİ yönetimin 1 Mayıs 1979’un İstanbul’da

Taksim Meydanı'nda kutlanmasına dönük
İhracI kararına rağmen üç sendikanın İzmir’de
ayrı 1 Mayıs mitingi düzenlemesi DİSK yö-
DİSK içindeki görüş ayrılıkları 6. Genel Ku-
netimi tarafından sert tepkiyle karşılandı.
rul ile birlikte sona ermedi, gerilim ve tar-
DİSK yönetimi Maden-İş yönetimini sek-
tışmalar devam etti. Yaşanan gerilim ve
ter, disiplinsiz, ayrılıkçı olmakla itham etti,
görüş ayrılıkları Mart 1979’da Maden-İş,
“tasfiyeci” olmakla suçladı.51
Bank-Sen, Baysen ve Yeraltı Maden-İş
sendikalarının DİSK’ten geçici olarak ihraç
edilmesi noktasına kadar vardı. Maden-İş, İhraç Sürecİ
Bank-Sen ve Baysen sendikaları ile Yeral- Maden-İş, Bank-Sen, Baysen ve Yeral-
tı Maden-İş sendikasının geçici ihraç ge- tı Maden-İş sendikalarının DİSK’ten geçi-
rekçeleri arasında farklar vardı. Maden-İş, ci olarak ihraç edilmesi ve bu sendikaların
Bank-Sen ve Baysen sendikalarının ge- yöneticilerinin bir bölümünün kesin ve bir
çici ihraç kararında gerekçe olarak, “DİSK bölümünün geçici ihracına ilişkin karar-
karar organlarından izin almaksızın sen-
lar 1978-1980 döneminde DİSK’te önem-
dikaların diğer demokratik kitle örgütle-
li tartışma ve gerilimlerden biridir. DİSK’in
riyle ortak eylem yapmamaları” yönünde-
çeşitli eylem ve etkinliklerinde DİSK yö-
ki DİSK Yürütme Kurulu kararına rağmen
netimi kararlarına uyulmaması gerilimi
çeşitli mitinglere katılmaları, DİSK’e bağlı
büyütmüş ve gelişmeler bir dizi geçici ve
sendikaların iç işlerine müdahale etmeleri
kesin ihraçla sonuçlanmıştır.
ve bunlara karşı kurulan sendikalara yar-
dımcı olmaları zikredilmekteydi.50 Ayrıca 13 Şubat 1978’de DİSK’in 11. kuruluş yıldö-
13 Şubat 1978 DİSK’in 11. yıldönümü kut- nümü kutlama etkinliği ile 1 Mayıs 1978
lamasında ve 1 Mayıs 1978 kutlamasında mitinginde yaşanan gerilimler ve DİSK yö-
ve 19 Kasım 1978 günü Ankara’da yapılan netimin kararlarına uymayan tutumlar
“Faşist Teröre Karşı Antifaşist, Anti-em- geçici ihraçlara giden yolda önemli kav-
peryalist Demokratik Platform” toplantı- şaklar olarak öne çıkmaktadır. Geçici ih-
sında tespit edilen sloganlar dışında slo- raç gerekçelerinden bir diğerini oluştu-
gan atılması, pankart açılması geçici ihraç ran 19 Kasım 1978 günü Ankara’da yapılan
gerekçeleri arasındaydı. “Faşist Teröre Karşı Antifaşist, Anti-em-
peryalist Demokratik Platform” toplantı-
1979 1 Mayıs’ı, DİSK’te geçici ihraçlar-
sında tespit edilen sloganlar dışında slo-
la başlayan ayrışmayı daha da derinleş-
gan atılması, gerilimin iyice tırmanmasına
tirecekti. Geçici olarak ihraç edilmelerine
yol açacaktı.
rağmen DİSK Yürütme Kurulu kararıyla 1
Mayıs 1979 hazırlık çalışmalarına katılan Yürütme Kurulu 7 Kasım 1978’de, 19 Kasım
Maden-İş, Bank-Sen ve Baysen tarafından 1978’de Ankara Selim Sırrı Tarcan Spor Sa-
İzmir’de miting düzenlenmesi DİSK yöne- lonu’nda faşist teröre karşı mücadele ve
timince çok ağır bir dille eleştirildi. DİSK oluşturulması kararlaştırılan anti-faşist,
50 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu, ss. 454–455. 51 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu, s s. 216-221.
anti-emperyalist Demokratik Platform’un verilen Maden-İş Sendikası Genel Başka-

görüşülmesi gündemi ile toplanacak olan nı Kemal Türkler’in toplantıya gelmeyerek
DİSK Genel Temsilciler Meclisinde günde- açıklayıcı olmayan bir yazı ile cevap ver-
min önemi de göz önünde tespit edilen ve mesinin uygun bulunmadığına, 16/11/1978
uyulması kararlaştırılan sloganların dışı- günü saat 11.00’de yapılacak DİSK Yürütme
na çıkılmamasını ve bu sloganların giriş- Kurulu toplantısında hazır bulunmasının
te dağıtılmasını kararlaştırdı. Bu sloganlar tekraren istenmesine ve sözü edilen ko-
şunlardı: Yaşasın DİSK, Yaşasın Sosya- nuşmada konuşmasının ne anlama geldiği-
lizm, İşçiler Birleşin, Bağımsız Türkiye, Fa- nin ayrıntıları ile sorulmasına” karar verdi.
şizme Karşı Omuz Omuza, Faşizme Karşı
Ancak 19 Kasım’daki Genel Temsilciler
Birlik-Yaşasın DİSK, Genel Grev Hakkımız
Meclisi toplantısında DİSK Yürütme Ku-
Söke Söke Alırız.
rulu tarafından kararlaştırılan sloganların
Kemal Türkler’in Genel Temsilciler Meclisi dışında slogan atılması üzerine DİSK Yü-
toplantısında atılacak sloganlarla ilgili Yü- rütme Kurulu ihraçlar için düğmeye bastı.
rütme Kurulu üyesi Tuncer Kocamanoğ- 24 Kasım 1978’de toplanan Yürütme Kuru-
lu’nu ziyarete ederek atılacak sloganlar ve lu Maden-İş, Bank-Sen, Baysen ve Yeral-
“Faşizme Geçit Yok” sloganının olmayı- tı Maden-İş sendikalarının Onur Kurulu-
şı nedeniyle tartışması ilişkilerin daha da na sevk edilmelerini ve karar verilinceye
gerginleşmesine yol açmıştı. “Faşizme Ge- kadar üyeliliklerinin askıya alınmasını
çit Yok” o dönemde TKP ve ona yakın çev- kararlaştırdı.
reler/örgütler tarafından kullanılan bir
Yürütme Kurulu 24 Aralık 1978 tarihli top-
slogandı. lantısında Onur Kuruluna verilerek üye-
Yürütme Kurulu 8 Kasım 1978 tarihli top- likleri askıya alınan Maden-İş, Bank-Sen,
lantısında “8/11/1978 günü saat 9.30 da Baysen ve Yeraltı Maden-İş sendikaları
Örgütlenme Dairesi Başkanı Tuncer Koca- hakkında Yürütme Kurulu tarafından ha-
manoğlu’nu ziyaret ederek Genel Temsilci- zırlanan raporunun Onur Kuruluna sunul-
ler Meclisi ile ilgili bölücü ve Örgüt disipli- masına karar verildi. Raporda Maden-İş,
nine aykırı bir konuşma yapan Maden-İş Bank-Sen, Baysen ve Yeraltı Maden-İş
Sendikası Genel Başkanı Kemal Türkler sendikalarının ihraç edilmelerine ilişkin

olaylar sıralanıyor ve “DİSK yürütme ku-
hakkında tahkikat açılmasına, 10/11/1978
rulu, DİSK’in bütünlüğünü, mücadele ge-
günü yapılacak Yürütme Kurulu toplan-
leneğini ve disiplinini tehlikeye sokan bu
tısında hazır bulunmasının istenmesine”
olayların DİSK bünyesini kemirici yeni di-
karar verecekti.
siplinsizliklere yol açmaması ve bu suçla-
Ancak Türkler’in bu talebe uymaması üze- rın cezasız kalmaması amacıyla yukarıda
rine Yürütme Kurulu 10 Kasım 1978’de “Ge- adları yazılı sendikaları onur kurulunun
nel Temsilciler Meclisi Toplantısına ilişkin uygun gördüğü ceza ile cezalandırması
Örgütlenme Dairesi Başkanı ile yaptığı bö- için onur kuruluna vermiştir” deniyordu.
lücü ve disipline aykırı konuşmadan do- (Not: Raporun tam metni ekler bölümünde
layı hakkında tahkikat açılmasına karar yer almaktadır.)
ZOR YILLAR | 413
Maden-İş üyeleri
1 Mayıs 1978’de,
DİSK Arşivi.
Ancak Onur Kurulu yaptığı araştırma so- Geçİcİ İhraçlara İlİşkİn Onur
nunda Onur Kuruluna sevk edilen sendi- Kurulu KararI
kaların tutum ve davranışları konusunda
DİSK Anatüzüğünün 33. maddesine göre Onur Kurulu 15 Mart 1979 tarih ve 9 no.lu
yapılan sevkin bazı prosedür işlemleri- oturumunda üyelerden Ali Taşer’in muha-
nin tamamlanması ve sevkin sendikala- lefetiyle 4 sendikanın ihracı ile özetle aşa-
rın tutum ve davranışlarına uygun olan bir ğıdaki kararları verdi53 (Onur Kurulu ka-
maddeye göre yapılması için Yürütme Ku- rarının tam metni ekler bölümünde yer
ruluna geri gönderilmesine karar verdi.52 almaktadır).
Bunun üzerine 14-15-16 Şubat 1979'da

toplanan Yönetim Kurulu, 1 no.lu kararı Maden-İş’İn Geçİcİ İhraç KararI
ile Maden-İş, Bank-Sen, Baysen ve Yeraltı Onur Kurulu özetle aşağıdaki belirttiği fiil-
Maden-İş’in Onur Kuruluna sevk edilme-
leri Maden-İş’in geçici ihraç gerekçesi ola-
sine ilişkin işlemin ve Yürütme Kurulu ka-
rak değerlendirmiştir:
rarının onanmasına karar verdi. Yönetim
Kurulu ayrıca Onur Kuruluna sevk edil- 13 Şubat 1978 tarihinde yapılan DİSK’in 11.
miş bulunan dört sendikanın bütün bu Yıldönümü kutlama şöleninde tesbit edil-
olumsuzluk ve disiplinsizliklere sebep miş sloganların dışında slogan atan üyele-
olan yönetici ve üyelerinin fiillerine uyan rin tesbiti ve iki kişinin de adı bildirilerek
Anatüzüğün disiplin hükümlerinin uygu- gereğinin yapılması istenmiş ise de bu is-
lanmasına karar verdi. Bazı Yönetim Kuru- tek yerine getirilmemiştir.
lu üyeleri karara karşı çıktı veya çekimser
kaldı. (Not: Yönetim Kurulu kararının tam 1 Mayıs 1978 işçi sınıfının birlik, dayanışma
metni ekler bölümümde yer almaktadır). ve mücadele gününde kutlamaya katılan
DİSK Onur Kurulunun 3 Şubat 1979 tarihli kararı, DİSK Onur
52 DİSK Onur Kurulunun 15 Mart 1979 tarihli kararı, DİSK Onur
53
Kurulu Karar Defteri, DİSK Arşivi. Kurulu Karar Defteri, DİSK Arşivi.
T. Maden-İş Sendikası üye ve yöneticile- tüzük maddeleri ile oynayarak DİSK’in

yaptığı bütün kitle eylemleri ile kutla-
ri organ kararlarına rağmen farklı slogan
malarda disiplinli davrandığını öne sür-
ve pankartlarla alana girerek neredeyse, müş ise de olaylar bu savlarının tam ter-
mitingin sabote edilmesi sonucunu doğu- sini kanıtlamıştır.
racak karşılıklı slogan yarışına sebebiyet Diğer yandan yapılmış olan bir disip-
vermişlerdir. linsizliğin ne zaman cevaplandırıla-
cağı da yönetimin bileceği bir şey-
dir. Zaman aşımını savunması yerinde
19 Kasım 1978 günü Ankara’da yapılan ve
görülmemiştir.
“faşist teröre karşı anti-faşist, anti-em-
Yukarda sıralanan disiplinsizlik ve tü-
peryalist Demokratik Platformun toplan- zük suçlarının işlendiği Onur Kurulu-
tısıyla ilgili olarak Yürütme Kurulu kara- muzun yapmış olduğu tetkik, soruş-
turma ve mevcut dosyalar içindeki
rı uyarınca kendilerine gönderilen yazıya
evrakların inceleme ve çalışmalarıyla
rağmen DİSK Genel Temsilciler Meclisinde tesbit edildiğinden,
sürekli olarak atılması kabul edilmiş slo- GEREĞİ DÜŞÜNÜLDÜ:
ganlar dışında slogan atarak toplantıyı ya-
T. Maden-İş Sendikası ve yöneticileri-
pılamaz hale getirip salonu protesto anla- nin yukarda anılan tutum ve davranış-
mında terk etmişlerdir. larından vazgeçmediği, organ kararla-
rına uymayarak Anatüzüğün 9. ve 33.
28.12.1978 günü İzmir’de T. Maden-İş Bölge maddelerine uygun eylemlerde bulun-
duğu kanaatine varılarak DİSK üyeliğin-
Temsilcisi Vural Atis sendika adını da kul- den kesin ihraçları gerekmektedir. An-
lanarak ortak bir basın açıklamasına izin- cak: Kurulumuz DİSK’in bütünlüğünün
geçirmiş olduğu evreleri, devrimci ku-
siz imza atmıştır.
ruluşlarda zaman zaman bu gibi olay-
ların olduğu, bunları işçi sınıfının gerçek
30 Aralık 1978 günü İzmir’de yapılan bir bilimi ve disiplini içinde halledeceği ve
mitinge T. Maden-İş 3. Bölge temsilciliği de bu gibi disiplinsizlikleri devrimci süreç
katılmış, bununla ilgili gazete ilanına sen- içinde bertaraf edeceği inancında olan
Kurulumuz;
dika adı da yazılmış bu mitingde pankart-
1-T. Maden-İş Sendikasının 20.2.1979
larda DİSK adı da kullanılmıştır. tarihinden geçerli olmak üzere 1 yıl DİSK
üyeliğinden geçici ihracına,
17.2.1979 tarihinde Bursa’da yapılan bir mi-
2-Diğer yandan işçi sınıfının birliğine
tinge T. Maden-İş Sendikası 13. Bölge Tem- zarar verici bu tür davranışların mey-
silciliği de izinsiz katılmış ve bu mitingde dana gelmesinde çok büyük payları olan
T. Maden-İş Sendikası Genel Başkan Vekili sendika yöneticilerinden,
Kemal DAYSAL konuşmuştur. a) Türkiye Maden-İş Sendikasının Yü-

rütme Kurulu üyelerinden Murat TOK-
DİSK yönetiminin belli bir dönem birlikte MAK, Kemal DAYSAL, Halit ERDEM ve
Mehmet ERTÜRK’ün DİSK üyeliğinden
davranmama kararı aldığı İGD adlı gençlik kesin ihracına,
örgütü ile bu karara rağmen T. Maden-İş
b) Türkiye Maden-İş Sendikası Yürüt-
Sendikası 2. Bölge Temsilciliği ortak bir bilme Kurulu Üyelerinden Kemal TÜRK-
diriye imza koymuştur. LER, Bahtiyar ERKUL ve Şinasi KAYA’nın
20.2.1979 tarihinden geçerli olmak üze-
SONUÇ: re bir yıl müddetle DİSK üyeliğinden ge-
çici ihraçlarına
T. Maden-İş Sendikasınca Kurulumuza
gönderilen tüm savunma ve yazılarında KARAR VERİLDİ. 15.3.1979
ZOR YILLAR | 415
Ergun ERDEM Onur Kurulu Başkanı 19 Kasım 1978 günü Ankara’da toplanan Bank-Sen üyeleri
Tahir GÜNER Raportör Genel Temsilciler Meclisi’nde toplantıyı 1 Mayıs 1978’de,
DİSK Arşivi.
İsmail ÇALIŞKAN Üye sabote eder şekilde sloganlar atıp, salonu
terk eden sendika yönetici ve üyeleri hak-
Ahmet ERTAN Üye
kında disiplin koğuşturması yapılması is-
Ali TAŞER Üye (Baştan ileri sürdüğüm
usulüne uygun prosedür tamam olma-
tenen, Yürütme Kurulu kararının gereği
dığından dosyanın iadesi istemim nede- yerine getirilmemiştir.
niyle bu karara karşıyım.)
28.12.1978 günü İzmir’de bir ortak açıkla-
Bank-Sen’İn Geçİcİ İhraç KararI maya sendika adına imza atıldığı,
Onur Kurulu özetle aşağıdaki belirttiği fi- 30 Aralık 1978 günü İzmir’de yapılan bir
illeri Bank-Sen’in geçici ihraç gerekçesi mitinge sendika olarak izinsiz katıldığı,
olarak değerlendirmiştir: DİSK’e bağlı sendikalara karşı kurdurulan
Kuruluş Yıldönümünde tesbit edilmiş slo- sendikalarla aynı eylemde beraber davra-
narak aynı bildirileri imzaladığı,
ganlar dışında slogan attıran şahıs bildiril-
miş olmasına rağmen bu şahıs hakkında 17 Şubat 1979 tarihinde Bursa’da yapılan bir
bir işlem yapılmamıştır. mitinge sendika olarak izinsiz katılındığı,
1 Mayıs 1978 günü kutlamaya katılan T. Keza T. Maden-İş gibi DİSK yönetiminin
Maden-İş Sendikası gibi, organ kararları- belli bir dönem birlikte davranmama ka-
na rağmen farklı slogan atarak bütünlüğü rarına rağmen bir gençlik örgütü ile ortak
bozmuştur. bildiri yayınladığı anlaşılmıştır.
SONUÇ: zaman zaman bu gibi olayların olduğu,

Bank-Sen Sendikasınca Kurulumuza bunları işçi sınıfının gerçek bilimi ve di-
gönderilen tüm savunma ve yazılarında siplini içinde halledeceği ve bu gibi disip-
tüzük maddeleri ile oynayarak DİSK’in linsizlikleri devrimci süreç içinde berta-
yaptığı bütün kitle eylemleri ile kutla- raf edeceği inancında olan Kurulumuz:
malarda disiplinli davrandığını öne sür-
müş ise de olaylar bu savlarının tam ter- 1-Bank-Sen Sendikasının 20.2.1979 ta-
sini kanıtlamışlardır. rihinden başlamak üzere DİSK üyeliğin-
Diğer yandan yapılmış olan bir disip- den 1 yıl müddetle geçici olarak ihracına,
linsizliğin ne zaman cevaplandırıla-
cağı da yönetimin bileceği bir şey- 2-Diğer yandan işçi sınıfının birliğine
dir. Zaman aşımı savunması yerinde zarar verici bu tür davranışların mey-
görülmemiştir. dana gelmesinde çok büyük payları olan
Yukarda sıralanan disiplinsizlik ve tü- sendika yöneticilerinden,
zük suçlarının işlendiği Onur Kurulu-
a) Bank-Sen Sendikasının Yürütme Ku-
muzun yapmış olduğu tetkik, soruş-
turma ve mevcut dosyalar içindeki rulu Üyelerinden Yücel ÇUBUKÇU ile
evrakların inceleme ve çalışmalarıyla Turhan ATA’nın DİSK üyeliğinden kesin
tesbit edildiğinden, ihracına,
GEREĞİ DÜŞÜNÜLDÜ: b) Bank-Sen Sendikasının Yürütme Ku-
Bank-Sen Sendikası ve yöneticilerinin rulu Üyelerinden Metin DENİZMEN, Er-
yukarda anılan tutum ve davranışla- doğan ARI, Erol SERDAR, İlhan GEÇİT ve
rından vazgeçmediği, organ kararlarına
Akat SAĞINER’in 20.2.1979 tarihinden
uymayarak Anatüzüğün 9. ve 33. mad-
delerine uygun eylemlerde bulunduğu başlamak üzere DİSK üyeliğinden 1 yıl
kanaatine varılarak DİSK üyeliğinden müddetle geçici ihraçlarına KARAR VE-
kesin ihraçları gerekmektedir. RİLDİ. 15.13.1979 (Üye Ali Taşer’in yuka-
Ancak: DİSK’in bütünlüğünün geçirmiş rıda Maden-İş kararındaki ile aynı mu-
olduğu evreleri, devrimci kuruluşlarda halefet şerhiyle)
Baysen
7. Genel
Kurulu,
DİSK Arşivi.
ZOR YILLAR | 417
Baysen’İn Geçİcİ İhraç KararI içinde bertaraf edeceği inancında olan

Kurulumuz:
Onur Kurulu Baysen ile ilgili özetle şu de- 1.Baysen Sendikasının 20.2.1979 tarihin-
ğerlendirmeyi yapmıştır: Baysen’in de den başlamak üzere DİSK üyeliğinden
bir yıl müddetle geçici olarak ihracına,
DİSK’in aldığı kararlara rağmen çeşitli ey-
lemlere izinsiz katıldığı, bildirileri izinsiz 2. Diğer yandan işçi sınıfının birliğine
zarar verici bu tür davranışların mey-
imzaladığı Genel Temsilciler Meclisi top- dana gelmesinde çok büyük payları olan
lantısında tesbit edilmiş sloganlar dışın- Sendika yöneticilerinden: Cevat ÖZHA-
SIRCI, Faik KAYAGİL, Mehmet NAKİPOĞ-
da sloganlar kullandığı ve bunu da Onur
LU, Gürel ERGEV ve Macit CÜNÜNOĞ-
Kuruluna gönderdikleri yazıda kabul etti- LU’nun 20.2.1979 tarihinden başlamak
ği, böylece toplantının amacına ulaşması- üzere bir yıl müddetle DİSK üyeliğinden
geçici olarak ihracına
nı engelleyici davranışlarda bulunduğu, 13
KARAR VERİLDİ. 15.3.1979 (Üye Ali Ta-
Şubat 1978 ve 1 Mayıs 1978 günleri disip-
şer’in yukarıda Maden-İş kararındaki
line uymayarak toplantılarda kargaşa ya- ile aynı muhalefet şerhiyle)
ratılmasına neden olduğu, DİSK Yönetim
Kurulu kararlarına ve DİSK Yürütme Ku- YeraltI Maden-İş’İn Geçİcİ İhraç
rulunun Anatüzük ilkeleri doğrultusunda KararI
aldığı kararlara karşı tutum ve davranış-
Yeraltı Maden-İş Sendikasının DİSK’in al-
lara devam ve bu davranışlarda hala ısrar
dığı kararlara rağmen, Genel Temsilciler
edildiği saptanmıştır.
Meclisi toplantısında tesbit edilmiş slo-
SONUÇ ganlar dışında sloganlar kullandığı, böyle-
Baysen Sendikasınca Kurulumuza gön- ce toplantının amacına ulaşmasını engel-
derilen tüm savunma ve yazılarında tü-
leyici davranışlarda bulunduğu, disipline
zük maddeleri ile oynayarak DİSK’in
yaptığı bütün kitle eylemleri ile kutla- uymayarak toplantılarda kargaşa yaratıl-
malarda disiplinli davrandığını öne sür- masına neden olduğundan,
müş ise de olaylar bu savlarının tam ter-
sini kanıtlamışlardır. GEREĞİ DÜŞÜNÜLDÜ:
Yukarda sıralanan disiplinsizlik ve tü- Yeraltı Maden-İş Sendikası ve yöneti-
zük suçlarının işlendiği Onur Kurulu- cilerinin yukarda anılan tutum ve dav- Yeraltı Maden-İş
muzun yapmış olduğu tetkik, soruş- ranışlarından vazgeçmediği, organ ka- üyeleri bir eylemde,
turma ve mevcut dosyalar içindeki rarlarına uymayarak Anatüzüğün 9. ve DİSK Arşivi.
evrakların inceleme ve çalışmalarıyla
tesbit edildiğinden,
GEREĞİ DÜŞÜNÜLDÜ:
Baysen Sendikası ve yöneticilerinin yu-
karda anılan tutum ve davranışlarından
vazgeçmediği organ kararlarına uyma-
yarak Anatüzüğün 9. ve 33. maddeleri-
ne uygun eylemlerde bulunduğu kana-
atine varılarak DİSK üyeliğinden kesin
ihraçları gerekmektedir. Ancak: DİSK’in
bütünlüğünün geçirmiş olduğu evre-
leri devrimci kuruluşlarda zaman za-
man bu gibi olayların olduğu, bunla-
rı işçi sınıfının gerçek bilim ve disiplini
33. maddelerine uygun eylemlerde bu- Maden-İş, Bank-Sen ve Baysen tarafın-

lunduğu kanaatine varılarak DİSK üye-
dan “darbe” olarak nitelenecek ve yapı-
liğinden kesin ihraçları gerekmekte ise
de, gerek tüzel kişilik olarak, gerekse lan ortak açıklamada “ihraç darbesinin
bireysel olarak vermiş oldukları yazı- “faşist darbenin geçit aradığı ve bu doğ-
lı beyanlarında işlemiş oldukları tüzük
suçlarını samimi olarak beyan etmiş ol- rultuda her yolun denendiği bir dönem-
duklarından DİSK’in bütünlüğünün gede” geldiği,54 Yeraltı Maden-İş ise yaptığı
çirmiş olduğu evreleri, devrimci kuru-
açıklamada “ihraç kararının işçi kitlele-
luşlarda zaman zaman bu gibi olayların
olduğu, bunları işçi sınıfının gerçek birinde yeşeren devrimci anlayışı boğmayı”
limi ve disiplini içinde halledeceği ve amaçladığını ileri sürdü.55
bu gibi disiplinsizlikleri devrimci süreç
içinde bertaraf edeceği inancında olan
DİSK Genel Başkanı Abdullah Baştürk ise
Kurulumuz:
ihraç edilen sendikaların ihraca yol açan
1-Yeraltı Maden-İş Sendikasının
20.2.1979 tarihinden başlamak üzere 4 davranışlardan vazgeçmeleri halinde ihraç
ay süreyle geçici ihracına, kararlarının gözden geçirilmesi için yetkili
2- Diğer yandan işçi sınıfının birliğine organlara götürebileceğini açıkladı.56
zarar verici bu tür davranışların mey-
dana gelmesinde çok büyük payları olan DİSK üyesi 15 sendika (ASİS, Devrimci
Sendika Yürütme Kurulu Üyeleri’nden
Çetin UYGUR, Hüseyin DAĞDELEN ve Sağlık-İş, Devrimci Yapı-İş, Genel-İş, Gı-
Hüseyin AKBULUT’un 20.2.1979 tarihin- da-İş, Keramik-İş, Limter-İş, Nakliyat-İş,
den başlamak üzere 4 ay süreyle geçici
OLEYİS, Sine-Sen, Sosyal-İş, T.İ.S., Tek-
olarak DİSK üyeliğinden ihracına,
ges-İş, Tümka-İş, Yeraltı Maden-İş) DİSK
KARAR VERİLDİ. 15.3.1979 (Üye Ali Ta-
şer’in yukarıda Maden-İş kararındaki Genel Başkanı Baştürk’ün ve Yürütme Ku-
ile aynı muhalefet şerhiyle) rulunun bu tavrını destekleyen ortak bir
Yeraltı Maden-İş’in ihracına yol açan yö- açıklama yaptı.57
netim tarafından saptanan “faşizme kar-
şı omuz omuza” ve “yaşasın sosyalizm”
Malİ Konular
sloganları yerine “faşizme ölüm tek yol
devrim” sloganı atılmasıydı. Bu iki slogan
DİSK’in mali durumuna ilişkin sıkıntılar bu
arasında büyük fark olmaması ve bunun
dönemde de devam etmiş ve Yürütme Ku-
dışında Maden-İş, Bank-Sen ve Baysen
rulu aidatların tahsili konusunda üye sen-
kararlarında sözü edilen diğer fiiller olma-
dikalara dönük çeşitli uyarı kararları al-
ması nedeniyle muhtemelen Yeraltı Ma-
mıştır. Ancak bu dönemde DİSK’in gelirleri
den-İş’e 1 yıl değil 4 aylık ihraç kararı çıktı.
nicel büyümeye bağlı olarak önemli ölçüde
artmıştır.
İhraç Edİlen SendİkalarIn 54T. Maden-İş, Bank-Sen, Baysen ve Yeraltı Maden-İş sendi-
Tepkİlerİ kaları Genel Yönetim Kurullarının DİSK Onur Kurulu kararına
karşı ortak açıklaması, Birleşik Metal-İş Arşivi.
İhraçların ardından tartışmalar devam

55Devrimci Yol dergisi, Sayı 27, 7 Nisan 1979, s.8 (Yeraltı Ma-
den-İş’in açıklamasının özgün metnine ulaşılamamıştır).
edecekti. Geçici olarak ihraç edilen sen- 56DİSK Genel Başkanı Abdullah Baştürk’ün açıklaması için
bkz. DİSK dergisi, “DİSK’i Bölmeye Kimsenin Gücü Yetmeye-
dikalar ihraçlara karşı çeşitli açıklamalar cektir”, Sayı 56, Ağustos 1979, s. 13–16.
yaparak kendilerini savundu. İhraç kararı, 57 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu, ss. 542-543.
MADEN-İŞ, BANK-SEN VE BAYSEN’İN İHRAÇLARA TEPKİSİ
DİSK Onur Kurulunun kararı üze-
rine Maden-İş, Bank-Sen ve Bay-
sen sendikaları Genel Yönetim Ku-
rulları ortak bir basın toplantısı
yaparak görüşlerini açıkladılar. T.
Maden-İş sendikası Genel Başka-
nı Kemal Türkler tarafından yapılan
açıklamanın tam metni şöyledir:
“DİSK Onur Kurulu oyçokluğuyla T.
Maden-İş, Bank-Sen, Baysen ve
Yeraltı Maden-İş Sendikalarını tü-
zel kişilik olarak geçici; bu sendi-
kaların aralarında DİSK’in kurucu-
ları da bulunan bazı yöneticilerini
geçici, bazılarını ise kesin olarak ih-
raç kararları almış ve 16 Mart 1979
günü basına ve kamuoyuna açık-
lamıştır.
Maden-İş Özel Sayı, 27 Mart 1979.
Her düzeyde tarihin en derin bu-
Bu imza işçi ücretlerinin dondu- suçlamasıyla sendikalarımız ve
nalım günlerini yaşayan ülkemizin
rulması gibi önlemleri de içeren ve yöneticileri hakkında söz konusu
içinde bulunduğu koşullarda bu ka-
işçi sınıfına, emekçi halkımıza hiç- karar verilmiştir.
rar, işçi sınıfımızın birliğine ve de-
bir demokratik kazanım getirme- DİSK’i bölmeye ve güçsüzleştir-
mokratik sınıf ve kitle sendika-
yen bir anlaşmanın altına atılmıştır. meye yönelik bu kararların oluş-
cılığına karşı yöneltilmiş ağır bir
Bu imza DİSK üyelerinin tabanının turulması ile DİSK’in bazı yönetici-
darbedir ve tarafımızdan şiddetle
görüşü alınmadan atılmıştır. Bu lerinin tekelci işveren örgütleriyle,
mahkûm edilmektedir.
imza, DİSK’in 12 yıllık geçmişinde Sabancı’larla, Narin’lerle birlikte
İhraçlar ve Tekellerle Uzlaşma Eş her önemli karardan önce görüşü “Toplumsal Uzlaşma”ya katılması
Zamanlıdır ve onayına başvurulan DİSK Genel arasındaki bağı görmemeye ola-
İşçi çıkarlarının en kararlı savu- Temsilciler Meclisi, DİSK Başkanlar nak yoktur.
nucularından olduklarını defalar- Konseyi toplanmadan, Genel Yö-
netim Kurulu’ndan bile geçirilme- DİSK’in Genel Kurul kararlarına ve
ca kanıtlamış olan sendikalarımızı
den, sorun buralarda tartışılmadan sınıf savaşımı temelinde zenginle-
DİSK dışına düşürmeye çalışan-
atılmıştır. Bütün bunlar düşünül- şen geleneğine, demokratik sınıf
ların aynı gün, tekelci sermayenin
düğünde DİSK’in ilke ve gelenek- ve kitle sendikacılığı ilkelerine tü-
neden olduğu ekonomik bunalımın
lerinden koparılarak nerelere gö- müyle ters düşerek, kendilerinde
yükünü işçi ve emekçilerin sırtı-
türülmek istendiği daha da iyi DİSK’in temel politikasını değiştir-
na bindirme aracı olan “ekonomik
anlaşılacaktır. Bu imza üyelerimizi me yetkisini görenlerin, işçi sınıfı-
önlemler paketinin” altına imza
kesinlikle bağlamıyacaktır. mızın sendikal birliğine karşı dav-
atmaları bir rastlantı değildir. Gü-
ranmaları elbette ki doğaldır.
nümüzde sınıf sendikaları ile uz- Sanki DİSK’in temel sınıfsal politi-
laşmacı sendikalar arasındaki te- kası belli değilmiş gibi DİSK Onur Tasfiyeci ve Uzlaşmacı Tutumu
mel ayırımın, bu çabalara karşı çıkıp Kurulu kararlarının gerekçesin- Yığınların Önünde Açığa
çıkmamakta belirginleştiği düşü- de “DİSK’in toplumsal ve siya- Çıkaracağız
nülürse, bu imzanın anlamı daha iyi sal politikasının tesbit edilece- Sendikalarımız ekonomik bu-
anlaşılacaktır. ği sırada” denilerek “Disiplinsizlik” nalımın yükünün zamlarla işten
çıkarmalarla yeni vergilerle işçi ve Her bakımdan geçersiz olan bu ih- Lâstik-İş, Tekstil, Hür Cam-İş vb.
emekçilerin sırtına bindirilmesine raç kararlarını geçerli kılabilecek ve DİSK üyesi sendikanın istek ve ira-
karşı sürekli ve tutarlı bir savaşım haklı gösterebilecek hiçbir sağlam desine rağmen alınmıştır. 130 bin
sürdürmüşlerdir. Faşist tırmanışın dayanak yoktur. işçiyi, başka bir deyişle DİSK’in
durdurulması, demokratik hak ve 15-16 Haziranlar’dan, 1 Mayıs’lar- üçte birini DİSK dışına düşürme-
özgürlüklerin korunup genişletil- dan, 16 Eylül DGM direnişlerinden, yi amaçlayan bu kararlar, tüm
mesi için CHP ağırlıklı hükümetle 20 Mart’lardan sayısız grev ve di- DİSK tabanının söz ve karar sahibi
diyaloğa evet diyen sendikaları- renişten geçip çelikleşmiş, DİSK’e olma hakkını da ayaklar altına al-
mız, onu bu doğrultuda destekle- adını vermiş, kuruculuğunu yap- maktadır. Bu kararalar her eylem-
mekten hiçbir zaman geri durma- mış, demokratik sınıf ve kitle sen- de, savaşım alanlarında Genel-İş
mışlardır. Ancak, emperyalizmle ve dikacılığının ilkelerini getirmiş ve üyeleriyle, OLEYİS üyeleriyle, Ke-
tekelci sermayeyle uzlaşmaya ke- onlara hayat vermiş, yıllarca kan ve ramik-İş üyeleriyle omuz omuza
sinlikle karşı olan örgütlerimiz, ih- can pahasına DİSK’in güçlenmesi- ateş boylarına çıkan üyelerimizi sı-
raç kararlarıyla birlikte “önlemler ne çalışmış sendikaları ve sendi- nıf kardeşlerinden ayırmaya ça-
paketini” onaylayan tavrı da teş- ka yöneticilerini gözbebeğimiz gibi lıştığı; faşizme, emperyalizme, te-
hir etmeyi tarihsel bir görev say- koruduğumuz DİSK’ten dışlamak kelci sermayeye karşı birlik olma
maktadır. kolay değildir. isteğinin derinleştiği ve arttığı bir
dönemde, sorumsuzca alındığı için
İhraç darbesi, faşist darbenin geçit Gerek Sendikalarımızda, gerekse
talihsizdir.
aradığı ve bu doğrultuda her yolun DİSK’de zengin deneyimler içinde
billurlaştırdığımız ve eğitimlerimiz- İhraçlar Emperyalizme ve İşbirlik-
denediği bir dönemde getirilmiş-
le yaygınlaştırdığımız ilkelerin Onur çilerine Yeni Umutlar Vermiştir
tir. Taban örgütlerimizin bölgesel
anti-faşist yığın eylemlerine ka- Kurulu kararlarının gerekçe bölü- 1979 yılı yarım milyon işçi için top-
tılmasının kararlara gerekçe olarak münde yer alması ilginçtir. Ancak, lu sözleşme yılıdır. Bu işçilerden
gösterilmesi, DİSK’in politikasıyla sınıf sendikacılığını, sınıf sendika- 50-60 bini sendikalarımıza üyedir.
ve 6. Genel Kurulu’nun antifaşist, cılığı ilkelerinin arkasına gizlenmiş Yaklaşan büyük toplu sözleşme-
devrimci lâfazanlıkla tecrit edece- lerde sınıf sendikalarının üyeleri-
antiemperyalist, antitekel bir cep-
ğini sananlar aldanmaktadır. nin daha iyi yaşama ve çalışma ko-
he kurulmasına ilişkin 1 no.lu ka-
rarıyla taban tabana zıt bir davra- Bu karar talihsiz bir karardır; işçi şullarına kavuşması için verdikleri
nıştır. sınıfımızın ulusal düzeyde birliği- kararlı savaşımla, kendi güçleriy-
ne olduğu kadar uluslararası dü- le başa çıkamıyacaklarının geçmiş
Tasfiyeci DİSK yöneticileri, tüm deneylerden bilincinde olan tekel-
zeydeki birliğine de terstir. Çün-
ilerici, demokrat, ulusal, yurtsever ler, işveren örgütleri en tehlike-
kü haklarında ihraç kararın alınmış
güçlerin en geniş eylem birliğini li sınıf düşmanlarından saydıkları
olan sendikalarımızdan Maden-İş
sağlama yolunda tutarlı ve istikrarlı ve Bank-Sen, tüm dünyadaki de- sendikalarımızı en çetin anda yalnız
bir politika izlemek yerine, ayrımcı mokratik sınıf ve kitle sendikala- yakalama olanağının doğduğu se-
bir politikayla bugün DİSK’in birliği- rını birleştiren 200 milyon üyelik vincine kapılacaklar, tekellerin kar-
ni tehlikeye atmak gibi affedilmez Dünya Sendikalar Federasyonu’na şısından işçi sınıfının birliğinin ze-
bir sorumsuzluk göstermişlerdir. üyedir. Baysen Sendikamız ise DSF delenmiş olarak çıkmasından yarar
Öte yandan ihraç kararları, T. Ma- ile çok yönlü ve sıcak ilişkiler içe- umacaklardır.
den-İş Sendikasının kamu ke- risindedir. Bunlardan T. Maden-İş, Ekonomik bunalımı daha da derin-
siminde hızla örgütlendiği, DSF’ye bağlı Uluslararası Metal leştirmeyi amaçlayan emperya-
Bank-Sen Sendikasının tekelle- Sendikalar Birliği Yürütme Kurulu lizmin ekonomik örgütleri, ülke-
ri kuşatmada yeni atılımlar gös- üyeliğine seçilerek dünya sendikal mizde yeni ölüm harmanları açma
terdiği, Baysen Sendikasının kamu hareketinde onurlu bir yer kazan- niyetindeki askersel örgütler,
kesiminde demokratik sınıf ve kitle mıştır. IMF’ler, NATO’lar, bu girişimleri işçi
sendikacılığını hızla etkinleştirdiği Bu kararlar talihsizdir, çünkü DİSK sınıfı ve emekçi yığınlara kabul et-
bir dönemde alınmıştır. üyesi tüm işçilerin ve çok sayıda tirmek için şimdi çok daha elverişli
koşullar oluştuğunu umacaklar, istikrarsız politikasının ve içine Anatüzüğüne ve yasalara aykırı bir
işçi sınıfı hareketini denetimleri al- düştüğü yönetim bunalımının bir karardır. Sendikalarımız DİSK Onur
tına alabileceklerini sanacaklardır. sonucudur. En üst düzeyde bazı Kurulu’na önce tek bir gerekçey-
İşçi sınıfımızın, ilerici demokratik yöneticiler bu süre içinde, kendi le ve usulsüz olarak sevkedilmiş,
güçlerin demokrasiyi koruma ve sendikalarındaki tabanın desteğini bu tutmayınca gerekçeler usul-
genişletme savaşımındaki karar- kaybetmişler ve Genel Kurulların- süz bir şekilde genişletilmiş, böy-
lılığı nedeniyle şimdiye kadar uğ- da yöneticilik görevlerinden uzak- lece önyargılı bir işlem yapılmıştır.
runa her şeyi göze aldıkları faşist laştırılmışlardır. DİSK Genel Başkan Öte yandan haklarında geçici veya
bir darbeyi gerçekleştirme olanağı Vekilleri Rıza GÜVEN ve Kemal NE- kesin ihraç kararı verilmiş olan yö-
bulamayan faşist odakların ileri- BİOĞLU ile Genel Yürütme Kuru- neticilerimizin önceden Onur Ku-
ci güçler cephesinden yeni bir ge- lu üyesi Tuncer KOCAMANOĞLU, rulu’na sevkedilmemiş olduğu ve
dik bulma ile darbe hevesleri ar- sendikalarının son Genel Kurulla- Onur Kurulu’nun DİSK Anatüzü-
tacaktır. rında seçilememişler, zaten hiç bir ğüne göre kişiler hakkında işlem
tabanı temsil etmeyen Genel Sek- yapma yetkisi olmadığı da açıktır.
Sınıf sendikalarına işçi sınıfı hare- reter Fehmi IŞIKLAR’ın ise Ma-
ketine saldırı için fırsat ve baha- Sendikalar hakkında alınan karar
den-İş Sendikasıyla üyelik bağı dı- da tüzüğe uygun değildir. Kısacası
ne arayanlar, yeni 12 Mart’lar için şında hiç bir ilişkisi yoktur. Yine aynı
dayanak noktaları arayanlar DİSK alınan kararlar hukuken kesinlikle
süre içinde bu yöneticiler, DİSK’e geçersizdir.
Onur Kurulu’nun karar gerekçesi- bağlı sendikalar arasında ayırımcı-
ni önümüzdeki günlerde ellerin- lık gözeten bir anlayışla -ki Gıda-İş Hiç bir güç bizleri, kan ve can ver-
den eksik etmeyeceklerdir. Birçok ve Tekstil sendikalarının Genel Ku- diğimiz, ilkelerine sonuna kadar
sendikanın ve sendikamız işyeri rullarında, sınıf ve kitle sendikacılığı sadık kaldığımız ve kalacağımız
temsilcilerinin ev adreslerinin top- temelinde oluşan ittifakların yöne- DİSK’in dışına düşüremiyecek, de-
landığı, bölge ve şube binalarımı- time gelmesini gericilik diye niteli- mokratik sınıf ve kitle sendikacılı-
zın ardarda basıldığı bir ortamda bu yerek bu ayırımcılıklarını belgele- ğının önünü durduramıyacaktır. İşçi
kararı alanlar, yarın sendikalarımıza mişlerdir.- Sendikalarımızı sürekli ve emekçi kitlelerinin haklarının te-
ve üyelerimize olan baskılar art- dışlama çabası içinde olmuşlardır. kelci sermayeye peşkeş çekilme-
tığında, karanlık güçlere yardımcı Bu tutum öylesine düzeylere ulaş- sine, faşizmin geçit bulmasına izin
olmanın sorumluluğunu da taşıya- mıştır ki, 15-16 Haziran kutlama verilmeyecektir.
caklardır. toplantısına sendikalarımızın katı- Tüm ilerici ve demokratik güçlerin
Ancak, tüm DİSK üyesi sendikala- lımı DİSK’in ayrımcı yöneticileri ta- ve örgütlerin, işçi sınıfımızın birli-
rın, DİSK üyesi işçilerin, tüm sınıf bi- rafından engellenmiştir. Bu amaçla ği karşısında takındıkları duyarlılı-
linçli işçilerin birliği, savaşım gücü, sendikalarımızın, DİSK’ten ayrıla- ğa uygun olarak tavır alacağına ve
bilinci tüm emekçi sınıfların, ileri- rak yeni bir konfederasyon kuraca- DİSK üyesi sendikaların, üst örgü-
ci demokratik güçlerin antiemper- ğı yolunda, hiç bir dayanağı olma- tümüzü bunalımdan bir an önce çı-
yalist, antifaşist ve antitekel birliği, yan söylentiler de çıkarılmış, ancak karmak için bilinç ve sorumlulukla
15-16 Haziran’da 12 Mart faşizmin- ilkeli ve sorumlu davranışlarımız- davranacağına inanıyoruz.
den çıkışta, DGM savaşımlarında, la bu çabalar boşa çıkarılmıştır. İşçi
20 Mart’larda olduğu gibi yerli ve sınıfının birliği ilkesine herkesten Sendikalarımız önümüzdeki gün-
yabancı tekellerin, gerici güçlerin çok bağlı olan bizleri böylesi giri- lerde Genel Temsilciler Meclisleri-
umutlarını boşa çıkarmağa yete- şimlere itmeye hiç kimsenin gücü ni toplayacaklar ve kararı tabana
cek güçtedir. Sendikalarımız tekel- yetmemiştir ve yetmeyecektir. açıklayacaklardır. Başta Sayın Ab-
leri alt edecek güçtedir. İşçi sınıfının Sendikalarımız DİSK’in birliğini so- dullah Baştürk olmak üzere, tüm
birleşik, örgütlü gücü yenilmezdir. nuna kadar savunacaklardır. DİSK yöneticilerini bu kararı açıkla-
mak ve tabanın bu kararı nasıl kar-
Ana Sorun DİSK’te Yönetim İhraç Kararları Geçersizdir
şıladığını görmek üzere toplantılara
Bunalımıdır DİSK Yönetim Kurulu’nun giri- davet ediyoruz.”
Bu kararlar 6. Genel Kurul’dan bu şimiyle DİSK Onur Kurulu’nun Kaynak: Maden-İş Özel Sayı, 27.3.1979; Savaş
yana DİSK yönetiminin sürdürdüğü oy çokluğuyla aldığı karar DİSK Yolu dergisi, Sayı 11, 2 Nisan 1979, s. 8-9.
YERALTI MADEN-İŞ’İN İHRAÇLARA TEPKİSİ
Yeraltı Maden-İş'in Genişletilmiş
Merkez Yürütme Kurulu, 27-28
Mart 1979 günü gerçekleştirdiği
toplantı sonucu yaptığı açıklamada,
“ihraç kararının özünde reformizm
ile revizyonizmin hesaplaşmasının”
yattığını, “ihraç kararının işçi kitle-
lerinde yeşeren devrimci anlayışı
boğmayı” amaçladığını ve “kararın
içinde yaşanılan dönem açısından
yanlış olduğunu” belirtmiştir. Açık-
lamada ayrıca şu görüşlere de yer
verildi:
“(…) Bugün DİSK onur kurulunun
vermiş olduğu karara karşı çıkan yasallaştırılmaktadır. İşçilerin siya- Yeraltı Maden-İş üyeleri 1 Mayıs 1978’de.
sendikamız dışında üç sendika DİSK si platformda mücadelesini engel-
içinde bugün düşülen durumun so- saldırıları, ancak, kitlelerin önünde
lemek için alabildiğine saldırılırken,
rumlusudurlar. yargılandırılarak cezalandırılır. Bu
bir dönemler pek karşı çıkılmayan
cezalandırma DİSK olarak sorum-
“… Reformist ve revizyonist dü- ekonomik demokratik haklar müca-
luluğumuzu ve görevlerimizi bilerek
şünceler DİSK’te devrimci anlayışı delesi bile artık kesinlikle kabullenil-
yürüteceğimiz doğru sınıf mücade-
hakim kılmamak için her türlü oyu- memektedir. Bunun için oligarşi yeni
nu denemişlerdir. Siyasi çıkarları ve lesinin içinde yapılmalıdır.
‘düzenleme’lerini toplumsal anlaş-
koltuk çıkarları birleşen yönetim- malar ile başlatıp iş yasası ve sen- “Tüm bu değerlendirmelerimiz-
ler devrimci anlayışın işçiler içinde dikalar yasasındaki değişiklikle sür- den sonra şunu altını çizerek bir
gelişip yaygınlaşmasını engelleye- dürmek istemektedir. Bu durumda kez daha duyuruyoruz: DİSK’in bü-
memiştir. İşçiler hapsedilmeye ça- DİSK tüm işçileri ve diğer demokra- tünlüğüne yönelecek her hareke-
lışıldıkları ekonomik ve demokratik tik kitle örgütlerini omuz omuza bu te tüm gücümüzle karşı duracağız.
haklar alanından çıkmayı başarmış, mücadelenin içine almak zorunda- Tüm DİSK üyesi işçilerin örgütlerine
o alana ışık tutacak ideolojik ve po- dır. Oysa son karar, DİSK üyesi işçi- sahip çıkıp, reformist, revizyonist,
litik mücadele alanlarına yönelmiş- lerden sendikalara kadar tam bir iç oportünist görüşlerin koltuk çekiş-
lerdir… İşte sendikamıza verilen dört dalaşa, işçilerin dikkatlerini iç “çe- mesine karşı mücadele sürdüre-
aylık ihraç cezasının altında bu yat- kişmelere” ve hatta giderek DİSK’in ceklerine inanıyoruz.
maktadır. Fakat sendika olarak bu parçalanmasına neden olacaktır.
cezadan rahatsızlık duymuyoruz. “Sonuç olarak, DİSK’e 1 Mayıs’ı an-
“20 Mart gibi bir eylemi gerçekleş-
Zira sendikamız kendi ayakları üze- ti-faşist, anti-emperyalist müca-
tiren DİSK onu aşan mücadelelerin
rinde yükselmiş ve işçi sınıfının dev- delenin tüm yurtta, bugünün siya-
içinde olması gerekirken hızla düş-
rimci bilimini kılavuz almıştır… sal koşullarının işçi sınıfına yüklediği
mekte, daha açıkçası gerçek yapı-
görevleri somutlaştıran bir eylem
“Ancak devrimci anlayışımız ve ta- sını açığa çıkarmaktadır. Bu durum
şıdığımız sorumluluk bugün de bu revizyonizme güç vermekten başka platformu olarak kutlama öneri-
yanlışlar karara karşı çıkmayı getir- bir sonuç yaratmayacak, cezalan- si götüreceğiz. Ve bu önerimizin bir
mektedir. dırılan revizyonist düşünce ve onun sınav olduğunu belirtecek ve tüm
unsurları değil, işçiler olmuş olacak- işçilerin bu sınav silahını revizyonist,
“Bugün oligarşinin ağır saldırılarını
tır. Karar bu yönüyle de yanlıştır. reformist ve oportünist görüşlere
yaşamaktayız. Egemen sınıflar için-
de bulundukları bunalımın yükünü “Revizyonistlerin yaptıkları tüm en- karşı kullanmalarını isteyeceğiz.”
Kaynak: Devrimci Yol dergisi, Sayı 27, 7 Nisan
emekçi kitlelere yüklemeye çalışır- gellemeler, mücadeledeki ayrılıkçı
1979, s.8 (Yeraltı Maden-İş’in açıklamasının öz-
ken, kitleleri karşı durmaktan alı- tavırları, teslimiyetçi ve örgütsüz- gün metnine ve konuya ilişkin sendika yayınına
koymak için düzenlenen saldırılar lüğe çağrı olarak gelen davranış ve ulaşılamamıştır).
ZOR YILLAR | 423
31 Mayıs 1980 tarihli DİSK Mali Raporuna Tablo 7: Mayıs 1980 İtibarıyla DİSK Üyesi
göre DİSK’in 31 Ekim 1977 ile 31 Mayıs 1980 Sendikaların Ödediği Aidatlar (Bin TL)
Ödediği
dönemleri arasındaki toplam gelirleri 108 Sendika
Aidat
Borç Toplam Oran (%)
milyon 962 bin TL’dir. Bu gelirin 107 milyon Genel-İş 38.563 - 38.563 36,0
188 bin TL’si aidat gelirlerinden oluşmakta-
Maden-İş 8.377 5.334 13.711 12,8
dır. Diğer bir ifadeyle DİSK gelirlerinin yüz-
Tekstil 7.124 4.725 11.849 11,1
de 98,3’ü aidat gelirlerinden oluşmaktadır.
OLEYİS 7.315 613 7.928 7,4
DİSK gelirlerinin neredeyse tamamının ai-
Gıda-İş 3.523 1.904 5.427 5,1
dat gelirlerinden oluşması, DİSK’in kurulu-
Banksen 3.719 1.474 5.193 4,8
şundan başlayarak gözlenen bir durumdur.
Bu durum kuruluş döneminde vurgula- Lastik-İş 3.416 - 3.416 3,2
nan “mali bağımsızlık” olarak ifade edile- Dev Maden-Sen 2.302 200 2.502 2,3
bilecek tutumun doğal sonucudur. DİSK 7. T.İ.S. 1.773 717 2.490 2,3
Genel Kurulu öncesi hazırlanan bir mali ra- Sosyal-İş 2.207 - 2.207 2,1
pora göre DİSK’in 107 milyon 188 bin TL’lik Petkim-İş 1.962 118 2.080 1,9
aidat gelirinin 90 milyon 232 bin TL’si tah-
Yeraltı Maden-İş 1.388 395 1.783 1,7
sil edilmiş, 16 milyon 955 bin TL’si ise tah-
Tekges-İş 1.255 281 1.536 1,4
sil edilecek kalem olarak gözükmektedir.58
Fındık-İş 1.280 94 1.374 1,3
Önceki dönemlerde Maden-İş DİSK aidat-
Keramik-İş 627 424 1.051 1,0
larının ezici çoğunluğunu öderken, 1978-
1980 döneminde Genel-İş en çok aidat öde- Hürcam-İş 829 106 935 0,9
Devrimci
yen sendika durumuna gelmiştir. Toprak-İş
767 - 767 0,7
Basın-İş 749 - 749 0,7

1978-1980 döneminde toplam aidatların
Baysen 507 80 587 0,5
yüzde 36’sı Genel-İş’e aittir. Maden-İş’in
payı yüzde 12,8 iken, Tekstil yüzde 11,1 ile Yeni Haber-İş 515 29 544 0,5
üçüncü sıradadır. Dördüncü sırada yüz- Aster-İş 340 134 474 0,4
de 7,4 aidat payı ile OLEYİS gelirken, ku- ASİS 360 60 420 0,4
rucu sendikalardan Gıda-İş’in aidat payı Devrimci
368 50 418 0,4
Sağlık-İş
yüzde 5,1’dir. Bank-Sen yüzde 4,8, kuru-
Nakliyat-İş 287 36 323 0,3
cu sendikalardan Lastik-İş ise yüzde 3,2
Tümka-İş 282 - 282 0,3
paya sahiptir. Diğer sendikalar ise yüzde
Deri-İş 205 - 205 0,2
3’ün altında aidat payına sahiptir. Her dö-
nem ciddi mali sorunlar yaşayan DİSK’in, Taper-İş - 143 143 0,1
dönem içinde aidat alacaklarını tahsil ora- Limter-İş 94 - 94 0,1
nının yüzde 84’e yaklaştığı görülmekte- Devrimci Yapı-İş 69 8 77 0,1
dir. Dönem içinde yaşanan geçici ihraç- Sine-Sen 25 30 55 0,1

ların aidat tahsilatında olumsuz bir rol Ges-İş 4 - 4 0,0
oynadığı, aksi halde daha yüksek bir ai-
90.232 16.955 107.187 -
dat tahsil oranına ulaşılacağını söylemek Kaynak: 31.5.1980 Mali Rapor, çoğaltma, TÜSTAV DİSK
mümkündür. Arşivi
58 DİSK Mali Raporu, 31.5.1980, Çoğaltma, TÜSTAV DİSK Arşivi.

DİSK’in aidat tablosu 1970’lerin ikinci ya- DİSK’te 1975 sonrası üye olan Genel-İş,
rısında köklü biçimde değişmiştir. 1973- Tekstil ve OLEYİS’in aidat payı yüzde 56’ya
1975 döneminde aidat gelirlerinin yüzde yaklaşmıştır. Değişen aidat tablosu sade-
70’ini Maden-İş öderken 1978-1980 döne- ce parasal bir dağılıma değil, değişen sen-
minde Maden-İş’in aidat gelirleri içindeki dika yapısına ve değişen üye ve delege da-
payı yüzde 13’e gerilemiştir. Buna karşılık ğılımına da işaret etmektedir.
Grafik 2: DİSK Aidat Gelirlerinin Dağılımı (1978-1980)
Not: Aidat payları yüzde 2’den az olan sendikalar grafikte diğer olarak yer almaktadır.
ZOR YILLAR | 425
Grevler, Dİrenİşler ve
Eylemler (1978-1980)
6. Genel Kuruldan 12 Eylül 1980 darbesine kadar geçen dönemde DİSK;

aralarında 20 Mart 1978 Faşizme İhtar Eylemi, 1 Mayıs 1978 mitingi, 5 Ocak
1979 Faşizmi Lanetleme Eylemi, Tariş ve Antbirlik direnişlerini destekle-
me mitingleri, 1980 Demokrasi Mitingleri ve 1 Mayıs 1980 Mersin mitingi-
nin de aralarında olduğu çeşitli eylem ve direnişleri örgütledi. Bu dönem,
merkezi düzeyde yapılan eylem ve etkinliklerde önemli bir artışın yaşan-
dığı gözlenmektedir. Bu dönemde ayrıca Demokratik Platform girişimi ve
Ortak Davranış Komiteleri de öne çıkan önemli deneyimler olarak ele alı-
nabilir. Bu dönemde üye sendikalar tarafından gerçekleştirilen çok sayı-
da eylem ve direniş söz konusu olmakla birlikte bunlardan sadece DİSK’i
etkileyen ve DİSK’in müdahil olduğu, önemli sonuçlara yol açan belli başlı
eylem ve direnişlere yer vereceğiz. DİSK üyesi sendikalarca gerçekleştiri-
len çeşitli eylemler “Günce” bölümünde yer almaktadır.
Faşİzme İhtar Eylemİ

DİSK’in 20 Mart 1978’de iki saatlik iş bırakma biçiminde gerçekleştirdiği
“Faşizme İhtar Eylemi” tıpkı Eylül 1976 DGM’ye karşı Genel Yas eylemi gibi
siyasal nitelikli bir genel grevdir. 20 Mart 1978 eylemi 15-16 Haziran ve Ey- 16 Mart 1978
katliamında öldürülen
lül 1976 DGM direnişi ile birlikte DİSK’in 1970’lerdeki üç büyük eyleminden gençler, soldan sağa:
Abdullah Şimşek,
biridir. Faşizme ihtar eylemi giderek yükselen faşist teröre karşı kitle- Turan Ören, Baki Ekiz,
sel bir protesto ve genel grevdir. Bu eylem DİSK’in ve dönemin en önem- Hatice Özen, Cemil
Sönmez, Hamit Akıl,
li, en etkili ve yaygın eylemlerinden biridir. Eylem siyasal bir genel grev Murat Kurt.
olmanın yanında DİSK'in seçimlerde des- Bu saldırı şiddet eylemlerinin yeni bir aşa-
teklediği ve tabanında önemli bir deste- maya sıçradığını gösteriyordu. Türkiye’nin
ği olan CHP hükümetini eleştiriyor olması en büyük üniversitesinde öğrencilerin
nedeniyle de özellikle önemlidir. bombalı ve silahlı saldırıyla öldürülmesi

kamuoyunda büyük tepki topladı.
16 Mart 1978 günü saat 13.30’da İstanbul
Olayın insanlık dışı yanı tüm anti-faşist
Üniversitesi merkez binası ana girişin-
kişi ve örgütlerin tepkisini çekti. Demokra-
den çıkan öğrencilere Eczacılık Fakültesi
tik kitle örgütleri yayımladıkları bildiriler-
önünde bomba atıldı. Hemen ardından ma- le olayı kınadılar, ülkenin dört bir yanından
kineli tüfeklerle kalabalık tarandı. Bomba- katliamı protesto eden sesler yükseldi. Öğ-
lı ve silahlı saldırı sonunda öğrencilerden renciler üniversiteyi terk etmeyip, yürü-
Hamit Akıl, Abdullah Şimşek, Ahmet Ören, yüş yaptı. Ertesi gün çok sayıda DİSK üyesi
Baki Ekiz ve Murat Kurt hemen Üniversite işçinin de katıldığı büyük bir cenaze töre-
kapısı önünde, Hatice Özen ve Cemil Sön- ni yapıldı. DİSK’in 16 Mart katliamına tepki-
si çok farklı olmuş, işçi sınıfının üretimden
mez de kaldırıldıkları hastanede öldü, 40
gelen gücünü ortaya koyarak faşizme karşı
kadar öğrenci de yaralandı.
sınıfsal bir çıkış yapmıştır.60
Beş kişi kadar olan saldırganlar polisin de
Saldırı üzerine 17 Mart 1978 tarihinde top-
emirle durduramaması sonucu kaçtı. Öğ- lanan DİSK Yürütme Kurulu saldırıyı pro-
rencilere atılan bomba, ordu yapısı bir sa- testo etmek amacıyla iki saatlik iş bırak-
vunma el bombası idi. DİSK dergisinde yama eylemi kararı aldı ve yurtseverleri,
yımlanan bir belgeye göre bombalı eylem demokratik kuruluşları eylem birliğine
daha önce emniyete ihbar edilmişti. 59 çağırdı.61
59 DİSK dergisi, Sayı 40, Nisan 1978. Karar:
16 Mart katliamının Faşist ve gerici güçlerin temsilcisi MC
önceden bilindiğinin Hükümeti düşürülmüş olmasına rağ-
belgesi, DİSK dergisi, men, Faşist saldırı ve terörün sürdürül-
Sayı 40, Nisan 1978.
mesi, işçiler, yoksul köylüler, Yurtsever
genç ve aydınların iş yerlerinde, okul
kapılarında, sokak ortalarında saldırıya
uğramaları, kurşunlanmalar, toplu kat-
liamla yok edilmeleri ve dün İstanbul
Üniversitesinde derslerinden çıkarak
giderlerken toplu katliam amacıyla öğ-
rencilerin bombalı saldırıya uğraması,
12 Mart faşizmini sürdürmek isteyenle-
rin ve 1 Mayıs katliamını düzenleyenle-
rin halen sahnede olduklarının kanıtıdır.
İşçi sınıfı ve tüm emekçilerin bu olay-
lara seyirci kalmayacağını bir kez daha
vurgularken faşist saldırıları nefretle
ZOR YILLAR | 427
kınayarak, provokasyonlara ve tertip- İhtar” eylemi biçiminde 2 saat İş bırak-

16 Mart katliamının
lere karşı uyanık olunmasının gerekli- malarına, faşist saldırganlıklar sürdük-
ardından Baştürk
liğinden hareketle; tüm ilerici, devrimci çe işçi sınıfının daha kararlı biçimde ey- DİSK yönetiminin
ve yurtsever güçlerin emperyalizme ve lemlerinin sürdürülmesine, eylem kararını
faşizme karşı mücadelede güç birliğine açıklıyor. Solda
çağrılmasına, Bu anlamda bütün yurt severlerin ve Nebioğlu, sağda
demokratik kuruluşların bu somut gö- Işıklar, DİSK Arşivi.
Faşist yuvaların dağıtılması ve fa- revde eylem birliğine çağırılmasına OY
şist katillerin adalete teslim edilme- BİRLİĞİ İLE KARAR VERİLDİ.
si yolunda hükümetin girişimlerinin
desteklenmesine, Bu kararın altı çizilmesi gereken önemli bir
Çocuklarımızın öldürülmesinin önlen- yönü vardı. DİSK Yürütme Kurulu bu kara-
mesi için, tüm yurttaşlarımızın can gü- rıyla açık bir biçimde “iş bırakma” adıy-
venliğinin sağlanması için, faşizmin
kanlı diktasını önlemek ve anayasayı la genel grev kararı almış ve eylemin tüm
çiğnetmemek için, İnsan hakları evren- hukuksal sorumluğunu üstlenmişti.
sel bildirisinde yer alan ilkelere, Ana-
yasanın başlangıç bölümünde yer alan DİSK Genel Başkanı Abdullah Baştürk, İs-
“Uyanık bekçilik” görevinin yerine geti-
rilmesi amacıyla gerekli demokratik gi- tanbul Üniversitesi’ndeki bombalı saldırı
rişimlerin yapılmasına eksiksiz yerine ve DİSK’in aldığı karar üzerine 17 Mart 1978
getirilmesine,
günü bir açıklama yaptı. Baştürk bu açık-
DİSK, bu mücadelenin bir parçası ola-
lamasında da DİSK yönetimi olarak işçile-
rak bu saldırganlıkları protesto etmek
ve faşist yuvaların dağıtılmasını sağla- rin anayasal haklarını kullanarak iş bırak-
mak amacıyla DİSK üyesi tüm işçilerin malarına karar verdiklerini vurgulamıştır.
anayasa’nın kendilerine tanıdığı haklara
dayanarak 20 Mart 1978 Pazartesi günü Baştürk açıklamasında “Faşist ve geri-
saat 08.00 den 10.00’a kadar “Faşizme ci güçlerin temsilcisi MC iktidarının sona
DİSK
Yürütme
Kurulunun
Faşizme İhtar
eylemi kararı,
17 Mart 1978,
DİSK Arşivi.
ermesine rağmen faşist saldırı ve terör aralarında saldırılara uğruyor, kurşun-

sürüyor. İşçiler, yoksul köylüler, yurtse- lanıyor, toplu katliamla yok edilmek is-
teniyor. Dün İstanbul Üniversitesinde
ver genç ve aydınlar işyerlerinde, okul ka- girişilen toplu katliam faşist saldırgan-
pılarında, sokak aralarında saldırılara uğ- lıkların nereye kadar götürülebileceği-
ruyor, kurşunlanıyor, toplu katliamla yok nin en son kanıtıdır. 12 Mart faşizmini
sürdürmek isteyenler ve 1 Mayıs katlia-
edilmek isteniyor” dedi. Baştürk, İstan- mını düzenleyenler yine sahnededir.
bul Üniversitesi’nde girişilen toplu katlia-
İşçi sınıfının ve tüm emekçilerin bu olay-
mın faşist saldırganlıkların nereye kadar lara seyirci kalamayacağını bir kez daha
götürülebileceğinin en son kanıtı olduğu- dile getirirken faşist saldırıları nefretle
kınadığımız, provokasyonlara ve tertip-
nu söyledi. “12 Mart Faşizmini sürdürmek
lere karşı uyanık olunmasının gereklili-
isteyenler ve 1 Mayıs katliamını düzenle- ğini belirtir, tüm ilerici, devrimci ve yurt-
yenler yine sahnededir” değerlendirmesi- sever güçleri emperyalizme ve faşizme
karşı mücadelede güç birliğine çağırırız.
ni yapan Baştürk, emperyalizme ve faşiz-
me karşı mücadele çağrısı yaptı:62 İç savaş kışkırtıcıları, sıkıyönetimden
medet umanlar beklediklerini bulama-
Faşist ve gerici güçlerin temsilcisi MC yacaklar, işçi sınıfı bunların bu arzuları-
iktidarının sona ermesine rağmen fa- nı kursaklarında bırakacaktır.
şist saldırı ve terör sürüyor. İşçiler, yok-
Faşist yuvaların dağıtılması ve faşist
sul köylüler, yurtsever genç ve aydın-
katillerin adalete teslim edilmesi yo-
lar işyerlerinde, okul kapılarında, sokak
lunda hükümetin bütün girişimlerini
62 DİSK Ajansı, 17 Mart 1978. destekliyoruz.
ZOR YILLAR | 429
DİSK, bu mücadelenin bir parçası ola-

rak bu saldırganlıkları protesto etmek
ve faşist yuvaların dağıtılmasını sağ-
lamak amacıyla DİSK üyesi tüm işçi-
lerin Anayasa’nın kendilerine tanıdığı
haklara dayanarak 20 Mart 1978 Pazar-
tesi günü sabahı saat 10.00’a kadar, iş
bırakmalarına karar vermiştir. Faşist
saldırganlıklar sürdükçe işçi sınıfı daha
kararlı bir biçimde eylemlerine devam
edecektir.
Bu anlamda Türk-İş ve Türk-İş’e bağlı
sendikaları, üyelerini, bütün yurtsever-
leri ve demokratik kuruluşları bu somut
görevde eylem birliğine çağırıyoruz.
DİSK Genel Sekreteri Fehmi Işıklar da 18

Mart 1978 tarihinde Faşizme İhtar Eyle- HALKIMIZA,
16 Mart 1978
mi ile ilgili kamuoyuna yaptığı açıklamada
İşçiler köylüler, memurlar, gençler, ay- katliamını
“DİSK üyesi işçiler faşist saldırıları protes- dınlar, analar, babalar, bacılar ve tüm protesto için
Beyazıt'tan
to etmek ve faşist yuvaların dağıtılmasını yurtseverler, Eminönü'ne
yapılan yürüyüş,
sağlamak amacı ile Anayasa’daki demok- İnsanlık düşmanı faşistlerin İstanbul
17 Mart 1978.
Üniversitesi’nde dersten çıkan öğrenci-
ratik haklarını kullanarak 20 Mart Pazar- lere karşı bombalarla, makinalı tüfek-
tesi günü sabah saat 08.00’den 10.00’a ka- lerle giriştikleri son kanlı katliama ta-
dar iş bırakıyor. Bu eyleme diğer sendika nık oldunuz.
üyeleri, tüm demokratik kuruluş üyeleri Bilindiği gibi MC iktidarları döneminde

eğitim kurumları, devlet kademeleri, fa-
de katılıyor, destekliyor” demiştir.63 şist çetelerin karargâhı durumuna geti-
rildi. Öğrenim özgürlüğü ve can güven-
DİSK, 20 Mart Faşizme İhtar Eylemi için 17- liği kalmadı. Öğrenci anaları ve babaları
20 Mart arasında yoğun bir çalışma yap- için yaşam bir işkence haline geldi.
mıştır. Bu eylem sürecinde 350 bin adet Bugün ise MC’nin düşmesine rağmen,
emperyalizmin güdümündeki bu fa-
DİSK’in Sesi gazetesi, 500 bin bildiri, ayrı- şist güçler, kanlı cinayetlerini sürdür-
ca da eylem sonucunu değerlendiren yine mek istemekte, işyerlerinde, okul ka-
300 bin adet ikinci bir DİSK’in Sesi gazete- pılarında, sokak aralarında faşist
namlularını ayırım yapmaksızın halkı-
si çıkarıldı. DİSK’in eylemi etrafında ara- mıza doğrultmaktadırlar.
larındaki tartışmaları bir yana bırakarak DİSK üyesi işçiler faşist saldırıları pro-
birleşen tüm kitle örgütlerinin de yardı- testo etmek ve faşist yuvaların dağıtıl-
masını sağlamak amacıyla Anayasa’da-
mıyla bu yayınlar, Türkiye çapında DİSK
ki demokratik haklarını kullanarak 20
üyelerine ve halka dağıtıldı. 64 Mart Pazartesi günü sabah saat 8.00’den
10.00’a kadar iş bırakıyor. Bu eyleme di-
18 Mart 1978 günü DİSK tüm Türkiye’de ğer sendika üyeleri, tüm demokratik
kuruluş üyeleri de katılıyor, destekli-
DİSK Genel Sekreteri Fehmi Işıklar imzalı
yor. Analar, babalar, bacılar, kardeşler,
şu bildiriyi dağıttı:65 DİSK’in yanında yer alıyor.
63 DİSK Ajansı, 18 Mart 1978. Emperyalizme ve faşizme karşı müca-
64 DİSK 7. Genel Kurul Çalışma Raporu. dele ancak kitlelerin örgütlü gücü ile ba-
65 DİSK Ajansı, 18 Mart 1978. şarıya ulaşacaktır.
DİSK’in Sesi, günü 9.30’da Adliye önünde saygı duru-

Mart 1978.
şunda bulunma kararı aldı.66 TİSK Yöne-
tim Kurulu Başkanı Halit Narin ise DİSK’in
çağrısına uyan işçilerin saat ücretlerinin
kesileceğini hatta iş akitlerinin feshedile-
bileceğini söyledi.67
20 Mart 1978 Günü

20 Mart 1978 günü saat 8.00’de “Faşiz-
me İhtar Eylemi” başladı. DİSK dergisi-
ne göre eyleme 600 bini aşkın işçi katıldı.
Eyleme TÖB-DER üyesi 150 bin öğretmen,
orta ve yüksek öğrenim kurumları öğren-
cileri, öğretim üyeleri, memurlar ve mes-
lek kuruluşları üyeleri de katıldı. Türk-İş
Genel Başkanı Halil Tunç eylemi “ideolo-
jik amaçlı” olarak niteleyip eleştirdi.68 Ey-
lemi aralarında TMMOB, TÖB-DER, TÜM-
’FAŞİZME İHTAR’ eylemi bunun bir DER, TÜTED, TÜS-DER, TÜMAS, TÜMOD,
parçasıdır. HALKEVLERİ ve KÖY-KOOP’un da olduğu
’İHTAR’ eylemi gerçekte faşizmin kay- 26 demokratik kitle örgütü destekledi.69 20
naklandığı sömürü düzenine yönelik-
Mart 1978 günü saat 8.00 ile 10.00 arasın-
tir. Çünkü sömürü düzeni sürdükçe işçi
sınıfının, emekçi halkımızın işsizlikten, da iş durdurma biçimindeki eylem 51 ilde
pahalılıktan, yoksulluktan kurtulması uygulandı.70 Cumhuriyet gazetesinde yer
söz konusu değildir.
alan detaylı habere göre iki saatlik ihtar
İşçi sınıfı tarihsel sorumluluğunun bilin- eylemi şöyle gerçekleşti:71
cinde olarak emekçi halkımızın kendi-
sinden beklediği sesi fabrikalardan, tar- İki saatlik “Faşizme İhtar eylemi” Türki-
lalardan yükseltmektedir. ye çapında büyük ilgi görmüş direniş sı-
Selam olsun bu sesi işyerinde, büro- rasında başta Ankara, İstanbul ve İzmir
sunda, okulunda, hayatın her alanında gibi büyük kentlerde olmak üzere bir-
yansıtanlara... çok kentte tüm belediye hizmetleri dur-
muş, sular akmamış, otobüsler çalışma-
Selam olsun halkımızın faşizme karşı mış, elektrikler kesilmiştir.
eylem birliğine güç katanlara…
66 Cumhuriyet, 19 Mart 1978.
TMMOB, TÖB-DER, TÜTED, TÜMOD, TÜ- 67 Cumhuriyet, 19 Mart 1978.
68 DİSK dergisi, Sayı 40, Nisan 1978.
MAS, TÜM-DER, TÜM ZERBANK-DER, 69 DİSK dergisi, Sayı 40, Nisan 1978.
ÇHD’nin de aralarında bulunduğu çok sa- 70 Sıkıyönetim Komutanlığı Askerî Savcılığı (İstanbul), İddia-
name, DİSK, DİSK ‘e Bağlı Sendikalar, DİSK ile Ortak Amaç ve
yıda demokratik kitle örgütü DİSK’in 20 Faaliyetlerde Bulunan Kişi ve Kuruluşlar Soruşturması: 1981,
s. 112-113. Bundan böyle DİSK İddianamesi (1981) (açık kay-
Mart kararını desteklediklerini belirten nak) olarak kaynak gösterilecektir.
ilanlar verdiler. İstanbul Barosu da 20 Mart 71 Cumhuriyet, 21 Mart 1978.
ZOR YILLAR | 431
Faşizme İhtar
eyleminde iş
bırakan Anadolu
Yakası Asfalt
işçileri.
Araçların durması nedeniyle yurttaşlar İstanbul’da DİSK’in düzenlediği 2 saatlik Daha sonra
işlerine gecikmeli gidebilmiştir Elektrik genel direnişe çeşitli işkollarından 120 bin milletvekili ve DİSK
Yönetim Kurulu
kesintisi yüzünden TRT yayınları ak- civarında işçinin katıldığı bildirilmiştir. İs- üyesi de olan DİSK
samıştır Ankara’daki direniş sırasında tanbul’da özellikle maden, genel hizmet- Ankara Temsilcisi
göstericilerle polis arsasında Tandoğan, ler, turizm, lastik ve gıda işkollarında üre- Ömer Çiftçi’nin DGM
protesto eylemi
Kızılay ve Ulus meydanlarında olaylar tim durmuş, yer yer elektrikler kesilmiş,
sırasında gözaltına
çıkmış bu arada yaralananlar olmuş 316 otobüs seferlerinin durması halkın yol- alınması, USTE
kişi göz altına alınmıştır. larda kalmasına neden olmuştur. Arşivi.
TÖB-DER’e üye öğretmenlerin işi bı-

rakma eylemini desteklemeleri sonu-
cu okullarda dersler de iki saat süreyle
yapılmamış, öğrenciler derslere girme-
miştir. Ankara’da bazı öğretmenlere iş-
ten el çektirildiği bildirilmiştir. Gösteri-
lerde ve konuşmalarda faşizmi kınayan
sloganlar atılmış kanlı saldırıları yapan-
ların süratle bulunmaları istenmiştir.
Gösteri ve direniş sırasında Kocaeli’nde
35, Karadeniz Ereğli’sinde ise 15 kişi gö-
zaltına alınmıştır. Ayrıca İstanbul Baro-
su Avukatları Adliye Sarayı önünde di-
renişe katılmışlardır. Denizli, Aydın,
Uşak Balıkesir, Adana, Eskişehir, Antal-
ya ve Bandırma’da da direnişe geniş öl-
çüde katılım olmuş ve direnme olaysız
geçmiştir.
Faşizme İhtar
eyleminde iş bırakan
Genel-İş üyesi
belediye işçileri.
DİSK merkezinden yapılan açıklamaya fabrika bölgelerinde anlamlı bir sessiz-

göre bütün Türkiye’de direnişe 610 bin liğe yol açmıştır. Eyleme katılan işçiler
dolayında işçi katılmıştır. ayrıca fabrika önlerine astıkları pan-
kartlar ile faşizmi lanetlemişlerdir.
DİSK Genel Başkanı Abdullah Baştürk,
tüm yurtta uygulanan “Faşizme İhtar İstanbul’da DİSK eylemine en büyük
eylemine” ilişkin verdiği demeçte, di- destek okullardan gelmiştir. TÖB-DER’in
renişin amacına ulaşmasında katkılan desteğine paralel olarak dersler yapıl-
bulunan tüm emekçi ve ilerici aydınlara mamış ve öğrenciler okulları terk etmiş-
teşekkür etmiştir. lerdir. İstanbul Barosu’na üye avukatlar
Adliye binası önünde bir toplantı düzen-
Direniş sırasında bazı güvenlik görev-
leyerek duruşmalara girmemişlerdir. İs-
lilerinin, direnişte bulunan işçilere ve
tanbul Barosu Başkanı Orhan Apay-
gençlere karşı saldırıda bulunduklarını
dın yaptığı konuşmada “16 Mart 1920’de
üzüntü ile öğrendiklerini bildiren Baş-
Vezneciler Karakolunu basarak 6 as-
türk daha sonra şöyle demiştir: “Özel-
kerimizi şehit eden düşman istilacılar-
likle Ankara’da kolluk kuvvetleri içinde
la karşılaştırıldığında 16 Mart 1978’deki
bazı sorumsuz ve yetkilerini aşan kişi-
saldırıyı tertipleyenlerin daha hain ve
lerin işçilerimizin ve halkımızın üstü-
hunhar olduklarını söylemiş, “İkinci 16
ne panzerlerle yürümek, bazı işçileri ve
martı tezgâhlayanlar kendi içimizde ya-
gençleri coplamak gibi yasa dışı insan-
şıyorlar ve ‘milliyetçi’ maskesi taşıyor-
lık dışı tutumlara kalkıştıkları üzüntü ile
lar” demiştir.
saptanmıştır.
İstanbul Üniversitesinde TÜMAS, TÜ-
İstanbul’da eylem daha çok elektrik ke-
MÖD ve İstanbul Barosu’nun katıldı-
silmesi, otobüslerin çalışmaması şek-
ğı bir tören yapılmıştır. 100’den fazla
linde kendini göstermiştir. İşe gidiş geliş
öğretim üyesi öğrencilerin katledildiği
saatlerinde yollarda yürüyen kalaba-
yere çelenk bırakarak katliamı protes-
lıklar, duraklarda anormal kalabalık-
to etmiştir.
lar ve diziler halinde bekleyen otobüsler
izlenmiştir. İstanbul’da hemen hemen Direniş sırasında Ankara’da çeşitli olay-
bütün büyük fabrikalarda iki saatliğine lar çıkmıştır. Kızılay ve Tandoğan mey-
inen şalterler, çok yoğun gürültülü olan danlarında polis göstericilere müdahale
ZOR YILLAR | 433
Faşizme İhtar
eyleminde iş bırakan
Genel-İş üyesi
belediye işçileri.
etmiş ve olaylar çıkmıştır. Direniş sıra- kurumlarında dün bir günlük boykota
sında Ankara Belediyesi ve ODTÜ’ye ait gidilmiştir.
araçların yol ortasına bırakılması sonu-
İçişleri Bakanı İrfan Özaydınlı dün mey-
cu trafik iki saat süreyle felç olmuştur.
dana gelen olaylarla ilgili olarak askeri
Kızılay’daki gösteriler sırasında po- birliklerden yardım istenmediğini söy-
lis işçileri coplamıştır. Ankara’da çeşit- lemiştir. Özaydınlı, bu konudaki soru-
li öğrenci ve işçi gruplan ile polis arasın- lar üzerine şunları söylemiştir: “Şu an
da çıkan çatışmalarda toplam 15 kişinin açıklayacak hiçbir şeyim yok. Her şey
yaralandığı, işçi ve öğrencilerden 316 normaldir. Yurdun herhangi bir yerinde
kişinin gözaltına alındığı bildirilmiştir. önemli bir olay yoktur. Askerden yar-
Trafik polisine itiraz eden bir şoför de dım alınmadı, gerek duyulmadı. Her şey
Kızılay’da tartaklanmıştır. normal vazıyette geçmiştir. Gerekirse
İş bırakma eylemine Ege Bölgesin- öğleden sonra bir açıklama yapacağım.”
de yaklaşık 100 bin DİSK üyesi katılmış
DİSK İddianamesi’ne göre eylemin 51 ilde
kentte yaşam önemli ölçüde aksamış-
tır. Direniş sırasında belediye hizmet- uygulandığı TÖB-DER üyesi 4 bin civarında
leri geniş ölçüde durmuş, bu arada özel öğretmenin de eyleme katıldığı iddia edili-
taşıtların yolcu taşıdıkları saptanmış-
tır. Okullarda da iki saat sureyle ders- yordu.72 Bu sayı TÖB-DER’in gücü ve ger-
lerin yapılmadığı belirtilmiştir. Bu arada çek katılımı ile karşılaştırıldığında oldukça
bir grup öğrenci ve işçi de Tıp Fakülte- sınırlıdır.
si Hastanesi’ni işgal ederek giriş çıkışla-
rı engellemişlerdir.
DİSK’in 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu’na
Devlet Mimarlık Mühendislik Akademi- göre “Faşizme İhtar”a DİSK ve TÜRK-İŞ’e
si öğrencileri dün sabah İstanbul Zon-
guldak karayolunu yarım saat sureyle bağlı sendikalardan ve bağımsız sendika-
işgal etmişlerdir. Güvenlik kuvvetleriy- lardan toplam 597.727 işçinin ve “toplam
le öğrenciler arsasında olaylar çıkmış 5
öğretmenlerin yaklaşık yüzde 80’inin”
öğrenci çeşitli yerlerinden yaralanmış-
tır. Ayıca kentteki lise ve orta öğrenim 72 DİSK İddianamesi (1981), s. 113 (açık kaynak).
Bölge Katılan işçi
Ankara Orta Anadolu Bölgesi 76.543
Adana Çukurova Bölgesi 49.508
İzmir Ege Bölgesi 45.187
Antalya Akdeniz Bölgesi 14.700
Kocaeli İzmit Bölgesi 40.581
Eskişehir Kütahya Bölgesi 20.178
Samsun Karadeniz Bölgesi 8.274
Bursa Marmara Bölgesi 37.200
Kayseri Sivas Bölgesi 10.905
Diyarbakır Güneydoğu Bölgesi 10.533
Erzurum Doğu Bölgesi 2.740
Edirne Trakya Bölgesi 17.450
İstanbul Bölgesi 263.928
Toplam 597.727
DİSK’in değerlendirmesine göre 150 bini

aşkın TÖB-DER üyesinin yanı sıra protesto
eylemine katılan diğer öğretmenlerle bir-
likte ilk ve orta öğretimde görevli toplam
öğretmenlerin yaklaşık yüzde 80’i işçiler-
le birlikte bu direnişe katılmışlardır. Dire-
nişe katılan teknik eleman, büro personeli,
kamu görevlilerinin bir kesimi, üniversi-
te öğretim üyeleri, avukat ve öğrenciler-
le birlikte faşizme karşı direnenlerin tümü
birlikte katıldığı belirtilmektedir. Ra- bir milyonu aşmıştır. 74 Ancak eyleme 600
Faşizme İhtar
eyleminde por’da “Direnişe katılan teknik eleman, bine yakın sendika üyesi işçinin katıldığı
iş bırakan
belediye işçileri. büro personeli, kamu görevlilerinin bir iddiası gerçekçi görünmemektedir. Bu sayı
kesimi, üniversite öğretim üyeleri, avu- dönemin toplam DİSK üye sayısının yakla-
kat ve öğrencilerle birlikte faşizme karşı şık iki katıdır.
direnenlerin tümü bir milyonu aşmıştır”
Faşizme İhtar Eyleminin katılımına ilişkin
denmektedir.73
sayılar yer yer abartılı ve tartışmaya açık
DİSK 7. Genel Kurul Raporu’nda yer alan olsa da 20 Mart eyleminin yüz binlere va-
bilgilere göre bölgeler itibariyle dire- ran geniş bir katılımla, 2 saatlik bir genel
nişe katılan DİSK, Türk-İş ve bağımsız grev olarak başarıyla uygulandığı açıktır.
sendikalara üye işçilerin genel dökümü Nitekim, Hükümet’in tepkisi de eylemin
şöyledir: başarılı olduğunu ortaya koymaktadır.
73 DİSK 7. Genel Kurul Çalışma Raporu, ss. 143-144. 74 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu, ss. 143-144.
ZOR YILLAR | 435
Cumhuriyet,
21 Mart 1978.
Başbakan Ecevİt’İn Eyleme Ankara ve İstanbul’da düzenledikleri

toplantılarda bu ölçülere uyma erginli-
Tepkİsİ ği gösterdiler. Fakat bazı kuruluşların en
iyimser bir yorumla, aşırı duygusal tep-
Başbakan Bülent Ecevit beklenenin aksi- kileri yüzünden bugün olaylar boyut ve
ne sert bir açıklama yaparak DİSK’in dire- nitelik değiştirdi. Ankara başta olmak
üzere bazı kentlerde toplum yaşamını
nişinin yasadışı olduğunu ve Hükümet’e
aksatan, yasa dışı eylemler ve direnişler
karşı olduğunu ileri sürdü:75 görüldü. Bunlar yer yer pasif direniş bo-
yutlarını da aşarak aktif direniş haline
Bilindiği gibi 16 Mart’ta İstanbul’da in-
dönüştürüldü. Örneğin, Ankara’da yasa
sanlık dışı bazı saldın olayları yer aldı.
dışı bir eylem türü olarak otobüs sefer-
Bu saldırılarda bazı yurttaşlarımız ha-
lerinin bir süre durdurulmasıyla yetinil-
yatlarını yitirdi. Bu insanlık dışı sal-
medi, daha ileri gidilerek yollar kesilmek
dırılara karşı ulusunu ve demokrasiyi
istendi. Elektrikler kesildi. Yine ülkemi-
düşünen herkes bir tepki gösterdi. Hü-
zin bazı yörelerinde bir kısım öğretmen-
kümet de bu tepkiyi gösterenler arasın-
lerin, öyle sanıyorum ki derneklerinden
daydı. Bu tepki anlaşılabilir, saygı duy-
aldıkları direktifle, direnişe geçtikle-
ması gereken bir tepkiydi. Bu tepkiyi
ri, bunlarla da yetinmeyip çocuk yaşta-
sağduyu gerekleri ve yasal ölçüler için-
ki öğrencilerini yasa dışı direnişe zorla-
de tutma zorunluluğu vardı. Saldırıyı iz-
dıkları görüldü. Bu tür direnişlerin neye
leyen gün büyük çoğunluğu ile gençler
karşı olduğunu ve neye yaradığını dü-
75 Cumhuriyet, 21 Mart 1978. şünmek gerekir. Bu yasa dışı pasif ve
aktif direnişleri düzenleyenler ve bu ey- Bugünkü yasa ve Anayasa dışı aktif di-
lemlerine bir kısım öğrencilerini de alet renişe öncülük edenler hangi ideolojik
edenler herhalde İstanbul’daki insanlık davranışın içinde bulunurlarsa bulun-
dışı saldırı olaylarından bugünkü hükü- sunlar, hangi kuruluşun yöneticisi olur-
meti sorumlu tutmuyorlardır. larsa olsunlar, davranışlarının demok-
ratik hukuk devleti kuralları içindeki
Hükümeti sorumlu tutmadıkları bellidir. sonuçlarına katlanacaklardır.
Öyleyse bu direnişler hükümete karşı
olmamak gerekir. Biz iktidar oluşumuzu özgürlükçü de-
mokrasiyi yaşatmak, iç barışa kavuş-
Ecevit açıklamasında saldırıyı düzenle- mak isteyen halkımıza borçluyuz. Baş-
ka hiçbir kimseye ve hiçbir kuruluşa
yenlerin, halkın Hükümete güvenini sars- borcumuz yoktur. İktidarda kimseye
maya çalıştıklarını, demokrasiyi yıkarak ödeyecek diyetimiz yoktur. Daha önce
Anayasa dışı bir rejim hayal ettiklerini ve başka ülkelerde başkalarının düştüğü
tuzaklara düşmeye veya demokrasimi-
bunun için bazı tuzaklar hazırladıklarını zi o tuzaklara düşürmeye de niyetimiz
belirtti.76 yoktur.
Hükümetimiz dikta eğilimlerine kar-
Şimdi Türkiye’de tezgahlanmakta olan,
şı etkin ve kararlı davranışım sürdürür-
son yıllarda hem Türkiye’de hem de
ken, diktacıların tuzaklarına göz göre
başka bazı ülkelerde birkaç kez tezgah-
göre düşecek kadar sorumsuzca veya
lanmıştır.
ölçüsüz davrananlar karşısında da aynı
Bu tuzaklar yüzünden son yıllarda bazı etkin ve kararlı tutum içinde olacaktır.
ülkelerde demokrasinin yıkıldığı veya
tehlikeye düştüğü hatırlardadır. Bu yüz- Ecevit, geçmişte DGM direnişini destek-
den faşist rejimlere zemin hazırlandı- lemelerine rağmen, şimdi neden bu ey-
ğı meydandadır. Bu örneklerden gerek- lemi yasadışı olarak nitelediği sorusuna
li derslerini alamayacak kadar gözlerini
gerçeklere kapatanlara karşı bir ölçü- “CHP’nin yöneticileri herhangi bir yasadı-
de hoşgörülü davranmaya hükümetin şı eylemi veya direnişi hiçbir zaman des-
hakkı yoktur. teklememiştir” yanıtını verdi. Oysa Ey-
76 Cumhuriyet, 21 Mart 1978. lül 1976’daki DGM eylemi sırasında CHP
Cumhuriyet,
21 Mart 1978.
ZOR YILLAR | 437
DİSK’in direnişini desteklemişti. CHP Ge-

nel Yönetim Kurulu da yaptığı açıklamada
eylemin amacından saptığını ve yasadışı
olduğunu ileri sürdü.77
Türk-İş İcra Kurulu da yayımladığı bildi-

ri ile “Türk-İş topluluğu bugüne kadar ol-
duğu gibi, dünkü oyuna da gelmemiş ve
olayların dışında kalmıştır” diyerek eyle-
mi eleştirdi:78
Bu vesile ile de Türk-İş İcra Kurulu,
anarşiye kesin olarak karşı olduğunu,
nereden gelirse gelsin tüm anarşik ey-
lemler karşısında hükümet tarafından
alınacak her türlü tedbiri desteklemeye
ve bu tedbirlerin başarıya ulaşması için
gerekeni yapmaya bütün teşkilâtı ile
birlikte hazır olduğunu açıklamayı ya-
rarlı görmüştür. herhangi bir diyet bekleyerek demokra-
Türk-İş üyesi
si mücadelesi vermez.
Ancak Türk-İş’in bu tutumuna rağmen Hava-İş'in destek
Faşizme ihtar eyleminin dayanağı ana- açıklaması,
Faşizme İhtar Eylemine Türk-İş üyesi sen- DİSK dergisi,
yasadır. Anayasamızın başlangıç ilke- Sayı 40,
dikalardan da destek geldi. Bunlardan biri leridir. Nisan 1978.
de Hava-İş sendikasıydı. Sayın Başbakan öğrencilerin tepki gös-
terme biçimlerini beğeniyor. İşçilerin
(aktif direniş) saydığı iki saatlik iş bı-
Baştürk’ün Ecevİt’e YanItI rakmalarını beğenmiyor. Elbette işçile-
rin tepki gösterme biçimleri öğrencile-
Abdullah Baştürk ise 22 Mart 1978 günü rinkine benzemez. Biz tepkilerimizi en
yaptığı açıklamada bu eyleme karşı çıkan azından işyerimizde böyle gösterebiliriz.
Üstelik bu eylem biçimimiz en pasif ola-
Bülent Ecevit’e “DİSK, herhangi bir diyet nıdır. Sayın Başbakan’ın bunu aktif di-
bekleyerek demokrasi mücadelesi ver- reniş biçimi sayması yanlıştır. Faşizme
karşı dünya işçilerinin nasıl direndikle-
mez” diyerek şu yanıtı verdi:79
rini bilmemeye imkân yoktur. Faşizm,
Biz DİSK yöneticileri olarak (faşizme ih- işçi sınıfının şanlı direnişleri ile yuvala-
tar) eylemine karar verirken ve uygu- rından sökülebilmektedir. (Biz sağa da
larken sorumluluğumuzun bilinci için- sola da karşıyız) diyerek, faşizmi önle-
de davrandık. Bu nedenle ne işçi sınıfımız mek mümkün değildir. Asıl tuzak budur.
ne DİSK ve ne de onun yöneticileri kim- Bu tuzağa düşmemek gerekir.
seden bugüne kadar koruyuculuk bekle-
medi, bundan böyle de beklemeyecektir.
DİSK yöneticileri demokrasi mücadelesi- Dava ve Beraat
ni verirken anti-demokratik uygulama-
ları da göze alarak vermektedir. Direnişin ardından Ankara’da araların-
İşçi sınıfının ve emekçi halkımızın çı- da öğrencilerin de olduğu 104 kişi tutuk-
karları açısından olaylara bakan DİSK, landı.80 Eylemin ardından Bakırköy Cum-
77 Cumhuriyet, 21 Mart 1978. huriyet Savcılığı soruşturma başlattı ve
78 Cumhuriyet, 22 Mart1978.
79 Cumhuriyet, 23 Mart 1978. 80 Cumhuriyet, 22 Mart 1978.
DİSK Yürütme Kurulu üyelerini ifadeye ça- Bu arada DİSK genel merkezinde arama
ğırdı. DİSK yöneticileri, 27 Mart 1978 günü yapılması istenmiş ancak yargıç toplu im-
Bakırköy Cumhuriyet Savcılığında ifade haya karşı koymanın siyasal amaçlı bir
verdiler. genel grev ve suç oluşturmadığını, suç ol-
mayan bir fiil için arama kararı verilmesi-
Baştürk ifadesinde: “Anayasal hakkımı- nin suç olacağını belirterek arama talebini
zı kullandık. Hergün gençlerimiz öldürülü- reddetmiştir.82
yor. Bu suçtur. Anayasal haklar kullanıla-
rak insan öldürmenin karşısına çıkmanın DİSK Genel Başkanı ve Yürütme Kurulu-
suç olduğu ülke, Türkiye olmayacaktır. Di- nun diğer 6 üyesi hakkında Bakırköy 2.
Abdullah
renişimizin sonuçlarına katlanacağız, ye- Asliye Ceza Mahkemesinde dava açıldı. İd-
Baştürk ve
Fehmi Işıklar dianamede, yasadışı bir grevin uygulan-
ter ki faşizm kanlı diktasını kuramasın”
16 Mart eylemi
masının yanı sıra, greve teşvik suçunun
nedeniyle dedi.81
adliyede, DİSK da işlendiği iddia edildi ve sanıklar için üç
Arşivi. 81 Cumhuriyet, 28 Mart 1978.
ay ile iki yıl arasında hapis cezası isten-
di. Bakırköy 2. Asliye Ceza Mahkemesi ise,
“sanıklara müsnet suçun mahkûmiyetle-
ri yönünden kesin ve kanaat verici delil-
leri olmadığından ve ayrıca müsnet suçu
olayda kanuni unsurlarının da dahi teşek-
kül ve tekevül etmemiş olmasından dolayı
bütün sanıkların beraatlerine” karar verdi.
83
Böylece Faşizme İhtar Eyleminin huku-
kiliği ve meşruluğu yargı kararıyla da tes-
cil edilmiş oldu.
DİSK’İn Eylemİ
Değerlendİrmesİ
Eylemin ardından Yürütme Kurulunun
çağrısı üzerine toplanan DİSK üyesi sen-
dikaların yürütme kurulu üyeleri ile DİSK
Yönetim Kurulu ortak bir açıklama yayım-
ladı. Açıklamada “Faşizme ihtar eyleme-
mize sosyalist düşünce ışık tutmuştur”
denildi. 84
20 Mart “FAZİŞME İHTAR” eylemi, Tür-
kiye devrimci hareketinin anti-faşist
82DİSK dergisi, Sayı 65-66-67, Mayıs-Haziran-Temmuz 1980,
ss. 40-41.
83DİSK dergisi, Sayı 65-66-67, Mayıs-Haziran-Temmuz 1980,
ss. 40-41.
ZOR YILLAR | 439
DİSK dergisi,
Sayı 40,
Nisan 1978.
anti-emperyalist mücadelesinde önemli kısa zamanda doğru ve etkin bir mücade-

bir dönemeçtir; devrimci tarihimizde ilk
leye çağırıyoruz. Onların çekingen, dolayı-
kez olarak işçi sınıfının disiplinli öncülü-
ğünde bütün anti-faşist güçlerin eylem sıyla yanlış tavırlarını da kınıyoruz.”
birliğini gerçekleştiren demokratik bir
mücadele biçimidir. DİSK Genel Başkanı Abdullah Baştürk, 1
Gerçek etkisini, faşist odakların ve des- Mayıs 1978 tarihinde Taksim’de düzenle-
tekçilerinin tepkilerinden ölçtüğümüz
20 Mart “FAŞİZME İHTAR” eylemi, işçi nen 1 Mayıs mitinginde yaptığı konuşmada
sınıfının dünya görüşü olan sosyalizm- 20 Mart Faşizme İhtar Eylemi ile ilgili şun-
den ışık almıştır. DİSK yöneticileri ve
DİSK üyesi sendikaların yürütme kurul- ları söylemiştir:85
ları olarak gerçek bir anti-faşist müca-
20 Mart eylemi bağımsızlık, demokra-
delenin sosyalist dünya görüşü doğrul-
tusunda kitlesel eylemlerle olacağına si ve sosyalizm mücadelemizde bir dö-
inanıyoruz. Bu konuda tarihsel deney- nüm noktası oldu. Bu genel direniş DİSK
ler, bizim inançlarımızı doğruluyor. Yine ve DİSK üyesi sendikalarla demokra-
tarihsel deneylerden biliyoruz ki, sosyal tik kuruluşlar arasındaki eylem birliği-
demokrat görüş, faşizme karşı yeterli ve ni ‘daha da! pekiştirdi. Bu olay aynı za-
etkin bir mücadele veremez. manda Türkiye işçi sınıfının görevinin
bilincinde ve görevini yapmaya karar-
DİSK dergisinde yer alan açıklama met-
lı olduğunun bir kanıtıdır. Huzurunuz-
ninde “sosyal demokratlara ders…” ara
da 20 Mart eylemine katılanları bir kez
başlığına yer verildikten sonra açıklama daha DİSK Yürütme Kurulu adına kutlu-
şöyle devam etmiştir: “Faşizme karşı ol- yor, yaşasın anti-faşist güçlerin eylem
duğunu bildirdiği halde, onu önemseme- birliği diyorum.
yenleri gerekli tavrı alamayanları da en 85 DİSK dergisi, Sayı 41, Mayıs 1978.
BASINDA 20 MART DİRENİŞİ
Son Havadis 7 sütun üzerinden Cumhuriyet sekiz sütununu boy- Cumhuriyet Başyazarı Nadir Nadi,
“Grev mi, İhtilal Provası mı?” diye dan boya DİSK’in eylemine ayırmış- “siyasal görüş ve inancı ne olursa ol-
provokasyon yapıyordu. AP’nin ya- tı. Direnişe katılımın geniş olduğu- sun insanlık onuruna, demokrasiye
yın organı haberi zenginleştirmek ve nu duyuran gazete, haberin hemen ve düşünce özgürlüğüne bağlı tüm
yazdıklarının inandırıcı olmasını sağ- yanında Ecevit’in eylemin yasadışı yurttaşları hükümeti destekleme-
lamak amacıyla, THA’nın iki ay önce olmakla niteleyen denemecini veriye” çağırıyordu. Aynı gazetede Uğur
30 Ocak’ta dağıttığı bir çatışma fo- yordu. Cumhuriyet iç sayfalarda ey- Mumcu da sorunu “Bu hükümet yı-
toğrafını 20 Mart’ta olmuş gibi kul- lemin ayrıntılarına yer veriyordu. kılırsa yerine nasıl bir hükümet ku-
rulur?” sorusuna verilecek cevaba
lanıyordu. Son Havadis, başka za- Tercüman’da Nazlı Ilıcak, DİSK Genel bağlıyordu.
manlarda çok fazla itibar etmediği Başkanı Abdullah Baştürk’ün “ey-
Başbakan Ecevit’in bir demecine de lemimizin kaynağı anayasadır” bi- İlhan Selçuk da “hükümeti sağa ite-
gazetenin 21 Mart tarihli sayısın- çimindeki demecini eleştirdi. Ilıcak, cek eylemler yerine sola çekecek
da yer veriyordu. Ecevit’in deme- aşağılayıcı bir üslubu kendine uygun taktikler uygulamak gerekmez mi”
cini Son Havadis “Olayları Yaratan- bulmuştu, DİSK’i ve Genel Başkan sorusuna yanıt istiyordu.
lar Demokrasiyi Yıkmak İstiyorlar” Baştürk’ü haksız düşürmek üze-
Sonraki günlerde Milliyet’te Refik Er-
üst başlığı ile “DİSK hakkında gere “Baştürk Efendi” gibi küçümse-
duran ilerici kesimin “Faşizme İhtar”
rekli yasal işlem yapılacak” şeklinde yici ifadelere yaslanmaktan başka
eylemine ilişkin tereddütlerine açık-
veriyordu. çare görememişti. Hukuksal planda
lık getirecek bir yorumla konuyu ele
söyleyecek pek fazla sözü olmadı-
Tercüman, “Anarşi Çıkmazı” başlığını alıyordu. “Ecevit, DİSK’e sen karış-
ğı anlaşılıyordu. Ilıcak, Ecevit’e DİSK’i
seçmişti. “Tercüman” imzalı başyazı- ma faşizm tehlikesini ben giderece-
eleştirdiği için sahip çıkıyordu. Gü- ğim diyor. DİSK’in yanıtı ise şöyle: İs-
da Faşizme İhtar Eylemi, “DİSK’in uy- naydın’da Hüsamettin Çelebi, Ece- tediğim gibi üstüne gidemiyorsun o
guladığı, ideolojik ve bölücü çabalara vit’in söylediklerinden “bazı sözlerin tehlikenin. Gideremezsen acısını en
çanak tutan kuruluşların destekledi- altını çizelim ve bekleyelim” diyordu. çok çekecek olan benim. İstemez-
ği, aldatılmış, şartlandırılmış öğrenci-
“Faşizme İhtar” eylemi bazı ilerici ya- sen de kavgaya karışmak, faşizmin
lerin iştiraklerinin sağlandığı direniş karşısına dikilip gücümü göstermek
zarlarca da eleştirildi. Eleştiriler ge-
hareketi” biçiminde nitelendiriyordu. zorundayım.”
nellikle eylemi Hükümet’e yönelmiş
Günaydın’ın bakışıyla “Faşizme İh- olarak görmekten veya MC karşısın- Milliyet’te Mümtaz Soysal da DİSK’in
tar” eyleminin başlığa çıkarılacak da Hükümet’in yıpranacağı endişe- eylemini gerçekçi bir yaklaşımla yo-
yanı “CHP ile DİSK’in arasının açıl- sinden kaynaklanıyordu. Milliyet’te rumladı: “İşçinin girişeceği protes-
ması” idi. Aynı gazete 2 saatlik iş bı- Örsan Öymen, faşizme çanak tutan; to eylemleri, kurulacak diyaloglarla
rakmanın Ecevit’i çok kızdırdığını sıkıyönetime davetiye çıkartmak için daha etkili kanallara aktarılacağı yer-
duyuruyordu. anarşi bezirgânlığı yapan bazı gaze- de, şimdi sırası mı cinsinden gerek-
telerin başlıkların- çelerle önlenmeye başlanırsa faşizm
da zil takıp göbek tehlikesi denen tehlikeye karşı atıl-
atmaya teşne bir ması zorunlu ilk adımlardan biri atıl-
hava görüldüğü- mamış olur.”
ne işaret ediyordu.
Öymen, ertesi gün Politika’da Oya Baydar DİSK’i suç-
de “‘CHP ile DİSK’ layan Bülent Ecevit’i eleştiriyordu.
in arasını açmak Ecevit’in açıklamasını “Sağ sosyal
için her türlü ça- demokrasinin faşizm karşısında ta-
bayı gösteren bazı rihsel deneylerin de defalarca kanıt-
mihrakların, bu di- landığı bir yanlış tavrın Türkiye ko-
renişle, amaçlarına şullarında bir yenilenmesi” biçiminde
ulaştıklarını” savu- yorumluyordu.
20 Mart 1978 Faşizme İhtar eyleminden bir görünüm, İstanbul Topkapı
İETT garajı, sürücüler garajın kapısını kapatıyor. nuyordu. Kaynak: DİSK dergisi, Sayı 40, Nisan 1978.
16 MART 1978: GÖZ YUMULAN ÖĞRENCİ KATLİAMI
Feza Kürkçüoğlu
16 Mart 1978… Beyazıt Meydanı’n- Sayıları yüz elli kadar olan devrim- Katliamın duyulmasıyla birlikte İs-
dayız. Günlerden perşembe… İs- ci öğrenciler yüz metrelik yolu her tanbul Üniversitesi yaklaşık iki bin
tanbul Üniversitesi Merkez Binası zamankinin tersine polis eşliğinde devrimci öğrenci tarafından işgal
faşistlerin işgali altındadır. Merkez değil, yalnız başlarına yürüdüler. edildi. Polis üniversiteden dışarı atı-
binada okuyan devrimci öğrenciler, Eczacılık Fakültesi önüne geldik- larak, Dev-Genç tarafından bir işgal
okula toplu olarak gidip gelmekte- lerinde saat 13.20’yi gösteriyordu. komitesi kuruldu. İstanbul’un bütün
ler. Bütün saldırılara rağmen faşist Önce parça tesirli bir bomba patladı. okullarında forumlar yapılarak boy-
işgali kırmak için inatla mücadele Ardından devrimci öğrencilerin üze- kot ilan edildi. Katliamı duyan binler-
etmekte, derslere girmekteler... rine otomatik silahlarla ateş açıldı. ce kişi Beyazıt’a, İstanbul Üniversi-
Faşistler marş söylemeye ve slogan tesi’ne geldi. Merkez binanın içi bin-
İstanbul Üniversitesi İktisat ve Hu- lerce devrimci ile dolmuştu. Gece
atmaya devam ediyorlardı. Ana ka-
kuk fakültelerinde okuyan devrimci bahçede ateşler yakıldı. Amfilerde
pıda on beş kadar polis vardı ve on-
öğrenciler her zaman olduğu gibi konuşmalar yapıldı, ağıtlar, marşlar
lar yerlerinden hiç ayrılmadılar. Sal-
toplu olarak okuldan dışarı çıkmak söylendi. Pankartlar, resimler ha-
dırının sonunda altı devrimci öğrenci
istediler. Süleymaniye kapısına zırlandı…
ölmüş, kırk kadarı da yaralanmıştı.
doğru ilerlediler ancak polis oradan
Bomba, “çelik talaşı” adı verilen ince Sabah olduğunda İstanbul’da üni-
çıkış izni vermeyerek, öğrencileri
çelik parçalarıyla doldurulmuş, yük- versitelerde ve liselerde boykot ilan
Beyazıt kapısına doğru yönlendirdi.
sek tahrip güçlü bir bombaydı. edilmiş, öğrenciler ve kitle örgüt-
Bir tuhaflık vardı… Her gün onlara lerinin üyeleri yürüyüş için Beyazıt
16 Mart 1978’de faşist saldırılara bir
eşlik gelen “Merasim Birliği” ismini Meydanı’nı doldurmuştu. Öğleye
yenisi daha eklenmiş oldu. Hatice
taktıkları polisler de yoktu ortalık- doğru kırk bin kişi Sirkeci’ye doğ-
Özen, Baki Ediz, Hamit Akıl, Ahmet
ta. Öğrenciler zorla dışarı çıkarıldık- ru yürüyüşe geçti. Morgdan alınan
Turan Ören, Abdullah Şimşek, Mu-
larında kapıdaki polisler yerlerinden cenazeler sloganlarla, gözyaşlarıy-
rat Kurt ve isimli devrimci öğren-
bile kıpırdamadılar… la uğurlandı. Yürüyüş kortejinin bir
ciler olay yerinde yaşamını yitirdi.
ucu Sirkeci’deyken diğer ucu hâlâ
“Durun koşmayın!” Ağır yaralı olarak hastaneye kaldırı-
lan Cemil Sönmez ise kurtulamadı.
Avukat Orhan Apaydın “Kim öldü-
Katliamda ölen devrimci öğrencile-
rüyor? Niçin Öldürüyor?” adlı kita-
rin sayısı yedi olmuştu. Olayda 44
bında, o günü bir tanığın ifadesinden
devrimci öğrenci de çeşitli yerlerin-
şöyle aktaracaktı: “Dersten çıktık.
den yaralandı.
Dışarda bir grup faşistin olduğunu
görünce beklemeye başladık. Po- Beyazıt Meydanı kana boyanmış,
lise faşistleri uzaklaştırmadan biz silah sesleri ile yankılanmaktaydı.
çıkmayız dedik. Fakat polis bizi zor- Polislerin bazıları faşistleri kova-
la dışarı çıkardı. Dışardaki faşistlerin lamaya çalışmışsa da “Merasim
başında Mehmet Gül vardı. Biz çı- Birliği”nin başında bulunan komi-
kınca Mehmet Gül’ün başında bu- ser muavini Reşat Altay “Durun,
lunduğu faşistler marş söylemeye koşmayın!” emrini verdi. Faşistler
başladı. Faşistler marş söylemeye ellerini kollarını sallaya sallaya kaç-
devam ediyorlardı ki öndeki arka- tılar. O komiser muavini, Hrant Dink
daşlarımız kendilerini yere attılar ve cinayetinde cinayetin işleneceğinin
sonra ortalarında bomba patladı.”1 bilgisinin verildiği Trabzon Emniyet
1Orhan Apaydın (1978), Kim Öldürüyor, Niçin
Müdürü olarak kamuoyunun karşı- 16 Mart'ta öldürülen öğrencilerin çıplak
Öldürüyor?, İstanbul: Çağdaş Yayınları. sına çıktı. tabutları.
Beyazıt’taydı. Bu nedenle Sirkeci
Meydanı defalarca dolup boşaldı.
Faşizme İhtar Eylemi
16 Mart katliamından sonra DİSK

20 Mart’ta iki saatlik genel grev
ilan etti. Tüm demokratik kitle ör-
gütlerinin katılımı ile yapılan “Fa-
şizme İhtar Eylemi” ile ülke çapında
yüz binler faşizmi lanetledi. Birçok
kentte yaşam felce uğradı. Elekt-
rikler kesildi, sular akmadı, toplu
taşıma araçları çalışmadı. TRT ya-
Öğrencilerin protesto eylemi, İstanbul Üniversitesi merkez binası.
yınına elektrik kesintisi nedeniyle
ara vermek zorunda kaldı. İşyerle- atılacağı Em. Md’lüğünün 7. 3. 1978 gelmez oldu ve dava “sanıksız” ve
rinde iş bırakıldı ve saygı duruşunda gün ve Plan ve Hrk. Şb. Ks. 1-892 “tanıksız” bir şekilde sürmeye de-
bulunuldu. Türkiye, 16 Mart’ta ölen yazılarıyla bildirilmiştir. Bilgi edinil- vam etti, ediyor…
gençlerini anıyordu… mesini ve herhangi bir olay vuku-
unda gerekli emniyet tedbirlerinin 1988 yılında “16 Mart Katliamı Da-
16 Mart katliamı olduğunda hükü- alınmasını rica ederim.” Gerekli vası”nı yeniden açmak için çalışan
mette CHP vardı. Başbakan Bülent emniyet tedbirleri alındı ama sade- avukatların, ölen arkadaşlarının
Ecevit, 16 Mart katliamının katille- ce “güvenlik kuvvetleri” için!.. katillerini bulmak için harcadıkları
rini arayacağı yerde, “Faşizme İhtar
16 Mart Katliamı Davası bütün çabalar, bilerek ve isteyerek
Eylemi” eylemini yapanları tehdit
ederek; “Demokrasinin gereğidir, boşa çıkarılmaya çalışıldı.
Katliamla ilgili hakkında dava açı-
yapılacaktır, ama sorumlular da Dava zaman aşımına uğrar mı, bi-
lan “Ülkü Ocaklı”lar; Mehmet Gül,
cezalandırılacaktır” diyecekti. Orhan Çakıroğlu, Sıddık Polat, Ah- linmez. Onlara göre uğrar, yaşamı-
Her şey ortadayken, 16 Mart’ta met Hamdi Paksoy ve MHP’li kazım nı yitiren arkadaşlarının katillerini
böylesi alçakça bir katliamın olacağı Ayaydın Sıkıyönetim Mahkemele- arayan avukatlara göre de “çeteler”
daha on gün önceden bilinirken hiç- rinde yargılanıp, beraat etti. hâlâ suç işlemeye devam ettikleri
bir şey yapmayanlar, olaydan sonra Katliamın 17. yılında, 1978’de Hukuk için uğramaz!
da 23 Mart 1978‘de Polis Derne- Fakültesi öğrencisi olan avukat-
ği (Pol-Der) Başkanı Kazım Bilir’in Dava zaman aşımına uğrasa da uğ-
lar tarafından, dava yeniden açıldı.
yaptığı basın açıklamasında sundu- Davayla birlikte katliam emrini ve- ramasa da mızrak çuvala sığmaya-
ğu belgeyi dönemin İçişleri Bakanı renler, katliamı yapanlar, göz yu- cak! Katiller, er geç ortaya çıkacak.
İrfan Özaydınlı tarafından kabullen- manlar, bombayı verenler, katilleri Ölen arkadaşlarımızın ruhu da an-
mekten başka bir şey yapmadılar. saklayanlar bir bir ortaya döküldü. cak o zaman rahat edecek!
Katliamı gerçekleştiren isimlerin
“8. 2. 1978 tarih, 1297 sayı” ile Top- 16 Mart 1978’de Beyazıt Meyda-
yer aldığı çeteler ortaya çıkarıldı.
lum Zabıtası Müdür Vekili Murat nı’nda yitirdiğimiz Hatice Özen, Baki
Mızrak çuvala yine sığmıyordu…
Azimoğlu tarafından imzalanan
Ediz, Hamit Akıl, Ahmet Turan Ören,
belge şöyleydi: “İstanbul Üniversi- Ancak bu kez de dava, bürokrasi-
Abdullah Şimşek, Murat Kurt ve
tesi Hukuk Fakültesi’nde 8. 2. 1978 nin labirentlerinde kayboldu. Da-
Cemil Sönmez’i bir kez daha sev-
günü ülkücü gruba mensup öğren- vanın kilit ismi, sanık polis Mustafa
cilerin karşıt görüşlü öğrencilere giyle anıyoruz. Işık içinde kalın ar-
Doğan’ın aranmadığı ortaya çıktı.
Amfi-1’de saldıracakları, sol gruba Davada bombayı temin eden kişi kadaşlar. Sizleri unutmadık, unut-
mensup öğrencilerin fakülteye gel- olarak Susurluk Çetesi sanıkların- mayacağız!
meye devam etmeleri halinde 8-10 dan Abdullah Çatlı’nın ismi geçti. Kaynak: 16 Mart 2008’de BirGün gazetesinde
gün içinde bu grup üzerine dinamit MİT’ten istenen belgeler bir türlü yayımlanan yazının gözden geçirilmiş halidir.
ZOR YILLAR | 443
Faşizme İhtar
eylemi, Kızılay,
Ankara.
Faşİzme KarşI Ortak yaralanmış, DİSK Samsun Bölge Tem-

silciliği personelinden Erdoğan Aksu’yu
Mücadele Gİrİşİmlerİ evine giderken kurşunlayarak öldür-
müşlerdir. Üç genç belediye otobüsün-
den kaçırılarak kurşuna dizilmiş, kur-
DİSK’in 1978-1980 dönemi politikaların- şunlanmış iki gencin cesedi bulunmuş,
kahvehaneler taranmış, TİP’li yedi genç
da çalışmalarında ve eylemlerinde “faşiz-
kaldıkları evde pusuya düşürülerek kat-
me karşı mücadele” önemli bir yer tut- ledilmiş, İTÜ Elektrik Fakültesi Deka-
tu. MC Hükümeti düşmüş olmasına karşın nı Bedri Karafakioğlu, Doç. Necdet Bulut,
Fikret Ünsal öldürülmüş, çok sayıda işçi, DİSK Samsun
yükselen şiddet eylemleri DİSK açısından köylü vurulmuştur. Bölge
“faşizme karşı mücadele” hedefini önce- Temsilciliği
(…) DİSK Yürütme Kurulu, MC iktidarı çalışanı
likli hale getirdi. Bu politika, şöyle ifade döneminde devlet kurumlarını ele ge- Erdoğan Aksu
evine giderken
ediliyordu:86 çirme girişimlerini en üst düzeye çı-
kuşunlanarak
karan faşistlerin iktidardan düşmeleri öldürüldü.
Tekelci sermayenin ‘vurucu güç’ ola- sonunda büyük bir telaş içinde saldır-
rak kullandığı faşist odakların saldırıları ganlıklarını artırdıklarını, kendilerini
1978 ortalarında giderek artmış, faşist- besleyen, destekleyen tekellerin ulu-
ler ilerici, demokrat, yurtsever, devrimci sal bağımsızlık konusunda duyarlı olan
ayrımı yapmadan cinayetlerini gerçek- çevrelerin dikkatlerini başka alanlara
leştirmişler, demokratik kitle örgütle- çekmek amacıyla da hareket ettikleri-
rini, sendikaları bombalamışlar, giderek nin, anti-emperyalist mücadele ile an-
toplu öldürmelere girişmişler, namlula- ti-faşist mücadelenin içiçe geçtiğinin
rını toplumun saygınlık duyulan kişile- bilinci içinde olaylara yaklaşmıştır.
rine de yöneltmişlerdir.
DİSK 6. Genel Kurulu 1 no.lu “Cephe” kara-
Savcı Doğan Öz ve Doç. Dr. Bedret-
tin Cömert’in öldürülmesinin ardın- rıyla “tüm ulusal, ilerici, demokrat, yurtse-
dan Doç. Server Tanilli vurularak ağır ver, örgüt ve güçlerin anti-faşist, anti-em- Server Tanilli
kurşunlanarak ağır
86 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu. peryalist ve anti-tekel cephede savaşım yaralandı.
amacıyla DİSK Genel Temsilciler Mecli-

si’nin en kısa zamanda İstanbul ve An-
kara’da toplanmasına karar verildi.
DİSK’in üzerine düşen tarihsel ve sınıf-
sal görevini, kendi örgütsel bağımsız-
lığından ve ilkelerinden en küçük taviz
vermeden, işçi sınıfının birliğini gözete-
rek faşizme, emperyalizme ve tekelle-
re karşı olan tüm sendika, parti, dernek,
meslek örgütü ve kişilerle anti-emper-
yalist, anti-faşist, anti-tekel cephe yo-
lunda Demokratik Platforma yönelik
olarak sürdürülen ikili ve çok yönlü iliş-
kilerin en kısa zamanda somutlandırıl-
masına ve beş kişilik sürekli görev ya-
birliğinin kurulmasını” kararlaştırmıştı. pacak bir komitenin kurulmasına karar
DİSK Genel
Sekreteri Fehmi DİSK yönetimi bu “Cephe” kararı doğrul- verildi.
Işıklar, Türk-İş
Genel Başkanı Halil tusunda Demokratik Platform oluşturma Demokratik hak ve özgürlüklere yapı-
Tunç ile Türk-İş lan saldırılara, faşist baskı ve terör uy-
yönünde çeşitli çalışmalar yürüttü.
genel merkezinde gulamalarına karşı birlikte mücadele
görüşürken, için Türk-İş ve diğer demokratik kuru-
13 Ekim 1978. Yönetim Kurulunun 22-23-24 Ağustos luşlara çağrı yapılması ve bu konuda gö-
1978 tarihli toplantısında “Genel Kurulun rüşmelerde bulunulmasına karar verildi.
cephe ile ilgili kararının hayata geçirilmesi Hükümetin faşist odakların ortaya çı-
için yani anti-faşist, anti-emperyalist ve karılmasına, faşist tırmanışın durdu-
rulmasına, faşistlerin elde ettikleri
anti-tekel cephe oluşumunun ilk aşama- mevzilerden temizlenmelerine yönelik
sı olarak bir Demokratik Platform oluştu- girişimlerinin en etkin bir biçimde des-
teklenmesine, faşistlerin sıkıyönetim
rulması için Yürütme Kuruluna yetki ve-
isteği biçimindeki tepkilerinin gerçekte
rilmesine” karar verdi. neyi amaçladığının bilincinde olarak fa-
şist darbe özlemlerine karşı hükümete
DİSK Yürütme Kurulu 10 Ekim 1978’de te- omuz verilmesine karar verildi.
rörizmin ulaştığı boyut ve dayandığı iç ve 13 Ekim 1978 tarihinde toplanan Yürüt-
dış kaynaklar, izlenen bugünkü dış poli- me Kurulu, Yönetim Kurulu kararları-
tika, üsler, halkımızın içine itildiği ekono- nı somutlayarak Fehmi Işıklar, Kemal Ne-
mide bunalım koşullarını görüşmek üze- bioğlu, Metin Denizmen, Celal Küçük ve
re Yönetim Kurulu ve Başkanlar Konseyini Burhan Şahin’den oluşan beş kişilik, sü-
12-13 Ekim 1978 tarihinde ortak olağanüs- rekli görev yapacak bir komitenin kurul-
tü bir toplantıya çağırdı. Yönetim Kurulu masını kararlaştırdı.
12-13 Ekim 1978 tarihli toplantısında ise şu
kararları aldı: 87 Aynı toplantıda, “Demokratik hak ve öz-
gürlüklere yapılan saldırılara, faşist bas-
Faşist teröre karşı mücadelede sap-
kı ve terör uygulamalarına karşı mücadele
tanacak yöntemlerin ve Demokratik
Platforma yönelik önerilerin saptan- için ideolojik görüş ayrılıklarını ve ilke fark-
ması ve alınacak kararların tüm işyerle- lılıklarını gündem dışı tutarak Türk-İş’e
rine, tabana götürülmesinin sağlanması
çağrı yapılmasına ve bu çerçeve içerisinde
87 12-13 Ekim 1978 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantı- Genel Sekreter Fehmi Işıklar’ın görevlendi-
Arşivi. rilerek görüşme yapmasına” karar verildi.
ZOR YILLAR | 445
Türk-İş’e Ortak Mücadele KARAR 1:
ÇağrIsI Türkiye yakın tarihin en bunalımlı gün-

lerini yaşamaktadır. Bu durum; iki nok-
13 Ekim 1978’de Yürütme Kurulu toplan- tada odaklanmaktadır:
tısında bu kararların alınmasıyla birlikte - Ekonomik bunalım,
Ankara’ya hareket eden DİSK Genel Sek- - Terörün yaygınlaşması ve can güven-
reteri Fehmi Işıklar, Türk-İş Genel Mer- liğinin giderek ortadan kalkacak boyut-
kezi’nde 13 Ekim 1978 tarihinde Türk-İş lara ulaşması.
Genel Başkanı Halil Tunç ile görüştü. Gö- ’Bu iki olgunun aynı kaynaktan beslen-
rüşme “DİSK ve Türk-İş teröre karşı tavır- diğini ve aralarında ilk bakışta görülme-
mekle birlikte kesin bir bağ bulunduğu-
da anlaştı” ve “Türk-İş ile DİSK’in teröre nu defalarca açıklayan DİSK, Türkiye’nin
karşı birleşmesi olumlu karşılandı” şek- demokrasi yolunda kalıcı adımlar atma-
linde basına yansıdı.88 Halil Tunç, görüş- sı için başta işçi sınıfı olmak üzere, bü-
tün emekçilerin ve demokratik güçlerin
meden sonra yaptığı açıklamada görüş-
güç ve eylem birliği yapmaları gerekti-
meyi oldukça olumlu bulduğunu vurguladı ğini belirtmiştir. DİSK, bu gerekliliği be-
ve “Ülke çok kritik dönemler yaşıyor. İde- lirtirken, kendisine bilimsel sosyalizmin
olojik görüşlerimizi, ilke farklılıklarımızı ışık tuttuğunu da sürekli vurgulamıştır.
bir yana iterek demokratik rejimin korun- Ağır ekonomik bunalımın sorumlusu,
masında ortak hareket etmenin zarureti- işçi sınıfımız ve emekçi halkımız değil-
dir. Bunalım, Türkiye’nin kapitalist-em-
ne biz de inanıyoruz” dedi. 89 peryalist sisteme bağımlı olmasından
kaynaklanmaktadır. Ama, ekonomik
Ancak gelişmeler bir sonuç vermedi. Türk-
bunalımın bütün yükünü başta işçi sını-
İş yöneticileri ilkesel ayrılıkları ön plana fımız olmak üzere, emekçi halk ve bütün
çıkaran ve AP’nin CHP ile ortaklaşa hü- çalışanlar çekmektedir.
kümet olmalarını isteyen bir cevap verdi.90 Bugün Türkiye’de, fiyatlar görülmemiş
Bu cevap Türk-İş üyesi bazı üye sendika- ölçülerle artmış, işsiz sayısı 3 milyonu
ların tepkisine yol açtı. Türk-İş üyesi Pet- geçmiş, yer yer mal kıtlıkları başlamış,
ev kiraları astronomik rakamlara çık-
rol-İş, TGS, Yol-İş Federasyonu ve Hava-İş mış ve böylece hayat emekçi halkımız
sendikaları, Türk-İş’in bu tavrını eleştirdi.91 için çekilmez hale gelmiştir.
DİSK Yürütme Kurulu, Yönetim Kurulu ve Diğer yandan, ‘halkın galeyana geldi-
ği’ yalanı ile Kahramanmaraş, Malatya,
Başkanlar Konseyi 31 Ekim 1978 tarihli
Sivas, Elazığ gibi yörelerde yapılmakta
toplantısında DİSK’in faşist saldırılara kar- olan ‘Kürt-Türk’ ‘Alevi-Sünni’ ayırımları
şı işbirliği çağrısına Türk-İş’in verdiği ce- körüklenmektedir. Ayrıca iç savaş kış-
vabı değerlendirerek “Türkiye’nin içinde kırtıcılığı da mevcut ortamın bir başka
yanını oluşturmaktadır.
bulunduğu bu somut koşullar karşısında
somut görevden kaçınanlar, işçi sınıfımı- Bu sorunların baş sorumlusu iç ve dış
sermaye çevreleri, ekonomik bunalımın
za ve emekçi halkımıza karşı tarih önün- yükünü çekmemek için direnen bütün
de sorumluluktan kurtulamıyacaklardır” demokrasi güçlerini, çalışanları ve işçi
uyarısı ile şu açıklamayı yaptı:92 sınıfını, baskı ve terör ile yıldırmak, sin-
dirmek suretiyle faşist bir yönetim kur-
88 Cumhuriyet, 14 ve 15 Ekim 1978. mayı amaçlamaktadırlar.
90 DİSK 7. Genel Kurul Çalışma Raporu. Faşist çetelerin, ayırım gözetmeksizin
91 DİSK 7. Genel Kurul Çalışma Raporu. işyerlerinde, okul kapılarında, sokak
9231 Ekim 1978 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, DİSK aralarında, işçilere, köylülere, yurtsever
Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi. genç ve aydınlara yönelen namluları, bu
amacı gerçekleştirmek içindir. gelirken, can güvenliğinin sağlanması-

nı istemektedir.
Bugün emekçi halkımızın, karşı karşıya
bulunduğu durum budur. DİSK’in önerdiği güç birliği, örgütsel ya-
pısı, işleyişi, ilke ve ideolojisi, birbirin-
Böyle bir ortamda temel görev, faşizmin
den ayrı hatta birbirine ters kuruluş-
göğüslenmesi, geriletilmesi ve giderek
ların, anlaştıkları somut bir konuda,
yok edilmesidir.
bir araya gelmesi demektir. Bu, dünya-
Bu görev ve sorumluluk bütünüyle, sada uygulanmış ve uygulanmakta olan
dece bugünkü hükümetten beklene- bir yöntemdir. Gelişmiş kapitalist ülke-
mez. Görev, temel olarak işçi sınıfının lerdeki demokrasi anlayışı da böyledir.
onun kendi öz örgütleri olan siyasi par- Bu ülkelerde, farklı görüşlere sahip işçi
ti, sendika ve diğer demokratik kitle sendikaları somut konularda güçbirliği
örgütlerinindir. yapmaktadırlar. DİSK, Türk-İş’e, güçbir-
liği teklifi yaparken, onun ilke ve ideolo-
DİSK bu gerçeklerden hareketle, Tür- jik yapısının çok farklı olduğunu DİSK’le
kiye’nin bütün demokrat güçlerine, işçi aynı ilke ve ideolojik görüşleri paylaş-
örgütlerine, demokratik kuruluşlarına madığını bilmekteydi.
bir çağrı yapmıştır. Bu çağrı terörizme
karşı, güç birliği, yani ‘birlikte mücade- DİSK’in bu ilkeler ışığında, Türk-İş’e ve
le edelim’ çağrısıdır. diğer demokratik kuruluşlara yaptı-
ğı güçbirliği çağrısına, Türk-İş Yönetim
Bu çağrımız başta işçi sınıfı olmak üze- Kurulu, terörizme karşı ortak mücade-
re tüm emekçi halkımız tarafından le etme amacını değil, ilke ve ideolojik
olumlu karşılanmış ve halkımız bundan ayrılıkları ön plana çıkartıcı bir tavır al-
sonraki gelişmeleri dikkatle izlemeye mıştır. Bu tavır, güçbirliğini engelleyen
başlamıştır. yanlış bir tavırdır. Bu ise egemen çevre-
Çünkü halkımız, bugünkü ortamdan şi- lerin sürekli istediği bir durumdur.
kayetçi ve rahatsızdır. Planlı, zincirle- Bugün, tüm demokrasiden yana olan
me olarak işlenen cinayetlerin ve uygu- güçlerin, işbaşındaki hükümeti, bağım-
lanan terörizmin sona erdirilmesi için, sızlık ve demokrasi yönünde atacağı her
acil önemler alınmasını arzulamaktadır. olumlu adımı desteklemek görevleridir.
Kısacası halkımız, evine ve işini gidip Bugünkü hükümetin işbaşından çekilip,
Ankara Selim yerine AP-CHP koalisyonun geçmesini
Sırrı Tarcan istemeyi, işçi ve diğer emekçi sınıfları-
Spor Salonu'nda mızın çıkarları açısından ters buluyoruz.
toplanan Genel
Temsilciler Meclisi Faşist MC iktidarlarının kurucusu AP ki,
19 Kasım 1978. son genel Kurulunda, işçi sınıfımızın ve
emekçi halkımızın kazanılmış ekono-
mik ve demokratik haklarının kısıtlan-
masını ve yok edilmesini programına
koyduktan ve böylece işçi sınıfımıza ve
emekçi halkımıza karşı olduğunu res-
men belgeledikten sonra, böyle bir iste-
ği büsbütün yersiz buluyoruz.
DİSK Yönetim Kurulu ve Başkanlar Kon-
seyi yukarıdan beri izah ettiği güç birliği
ilkeleri ışığında, Türk-İş’e;
Aramızdaki ilke ve ideolojik farklılıkla-
rını gündem dışı bırakarak faşist teröre,
katliamlara karşı, kısaca halkımızın can
güvenliğini sağlamak için, insanların öl-
dürülmemesi için, birlikte davranalım’
çağrısında bulunmuş idi, bu çağrımız,
bugün de geçerliliğini korumaktadır.
ZOR YILLAR | 447
Türkiye’nin içinde bulunduğu bu somut Demokratik

koşullar karşısında somut görevden ka- Platform toplantısı,
Genel-İş genel
çınanlar, işçi sınıfımıza ve emekçi halkı- merkezi, Ankara,
mıza karşı tarih önünde sorumluluktan 25 Kasım 1978.
kurtulamıyacaklardır.
Demokratİk Platform
ÇalIşmalarI
19 Kasım 1978’de Ankara Selim Sırrı Tar-
can Spor Salonu'nda toplanan Genel Tem-
silciler Meclisi, Türkiye’nin anti-faşist,
anti-emperyalist, anti-şovenist güçleri-
nin faşizme, emperyalizme ve şovenizme
karşı güç ve eylem birliğinin Demokratik bunalımların tüm yükü, her geçen gün
Platform’da sağlanması konusunda karar biraz daha fazla bir biçimde emekçi hal-
kın sırtına yüklenmektedir.
aldı.93
Tüm bu bunalımların emperyalist-kapi-
12-13 Ekim 1978 tarihli Yönetim Kurulu talist sistemden kaynaklanmakta oldu-
toplantısından sonra kurulan komite ta- ğu bilinirken, bir yandan da bu sistemle
ilişkiler pekiştirilmeye çalışılmaktadır.
rafından, Demokratik Platform’a katılacak
örgütler saptandı ve bu örgütlerle 25 Ka- Giderek yoğunlaşan faşist saldırılar ve
ağırlaşan ekonomik bunalım karşısın-
sım 1978 tarihinde Ankara’da bir toplantı da, bugün siyasi iktidar kararsız dav-
yapıldı. Demokratik Platform toplantısına ranmakta ve ciddi önlemler almaktan
33 örgüt katıldı. uzak bir noktada bulunmaktadır.
Demokratik Platform
Hal böyle iken faşist odakların üstü- Toplantısına Katılan
Toplantı sonunda katılan örgütler adına ne gidilmezken, yıllardır emekçi hal- Örgütler
CHP ağırlıklı Ecevit Hükümeti’nin getir- kın çıkarlarını savunan demokratik ör-
mek istediği anti-demokratik baskı yasa- gütlere yönelik yeni anti-demokratik
DİSK, TÖB-
yasa tasarılarının gündeme getirildiği DER, TMMOB,
larına karşı, Başbakan Bülent Ecevit’e şu
gözlenmektedir. HALKEVLERİ, TRT-
ortak mektup gönderilmiştir:94 DER, TÜMÖD, TÜMAS,
CHP’nin muhalefette iken Anayasa BARIŞ DERNEĞİ, İM-
Sayın Bülent ECEVİT Mahkemesine başvurarak iptal ettirdi- DER, TÜRK TABİPLER
BİRLİĞİ, ÇAĞDAŞ
Başbakan ği bazı anti-demokratik hükümleri ikti-
HUKUKÇULAR
dara geldiğinde yasalaştırmak istemesi DERNEĞİ, TÜM-DER,
Bugün Ankara’da DİSK’in çağrısı üzeri-
çarpıcı bir çelişkidir. GÖRSEL SANATÇILAR
ne Demokratik Platformu oluşturmak DERNEĞİ, DSDF, TÜM
amacı ile biraraya gelen, emperyalizme Bugün yasalardaki düşünce ve örgüt- OR-DER, TÜTED,
ve faşizme karşı mücadeleyi sürdürme- lenme özgürlüğü çok sınırlı iken ve asıl TÜM TEKNİKERLER
de kararlı olan 33 kuruluşun Yöneticileri DERNEĞİ, AKD, İKD,
yapılması gereken bu sınırlamaların
TÜS-DER, DKD, PİM,
olarak, saptadığımız bazı görüşleri bilgi- kaldırılması iken, bu sınırlı demokratik SGB (Sosyalist Gençlik
nize sunmakta yarar görüyoruz. hakların da ortadan kaldırılmaya yöne- Birliği), DHKD, GENÇ-
linmesi, emekçi kitleler ve onların ör- ÖNCÜ, DGF Dev-
Yıllardır ve bugün, bir yandan faşist sal-
Genç, DÖB, DEV-GÖR,
dırılar, kamu kuruluşlarında da kadro- gütleri tarafından kabul edilemez. GENÇ-EMEKÇİLER
laşan faşist cinayet şebekelerinin kit- Bizler, yıllardır tüm faşist saldırı ve an- BİRLİĞİ, SGB (Sosyalist
le katliamları sürmekte, öte yandan Gençler Birliği), GENÇ-
ti-demokratik baskılara karşı mücadele GÜÇ, DGF ve İGD.
egemen sınıfların yarattığı ekonomik
veren kitle örgütlerinin yöneticileri ola- Kaynak: DİSK dergisi,
93 DİSK dergisi, Sayı 48, Aralık 1978. rak, bu girişimlerden vazgeçilmesi gere- Sayı 48, Aralık 1978.
94 DİSK dergisi, Sayı 48, Aralık 1978. ğini hatırlatıyoruz.
ilkeleri, amacı, programı ve işleyişi konu-

sunda örgütlerin DİSK’e önerilerini iletme-
leri de istenmiştir. Örgütlerden gelen öneri-
ler değerlendirilmiş ve bu öneriler ışığında
hazırlanan taslak, 14 Aralık 1978 tarihinde
yapılan toplantıda Demokratik Platform’a
katılan örgütlere sunulmuştur. Ancak bu
toplantıda henüz ilkeler tartışılırken, an-
laşmazlıklar ortaya çıktığı anlaşılmaktadır.
DİSK öncülüğündeki Demokratik Platform
girişimi başarılı olamamış ve kısa süre-
Tüm anti-demokratik girişimlere karşı de dağılmıştır. Daha sonra DİSK Demokra-
Başbakan
Bülent Ecevit.
bütün gücümüzle mücadele edeceğimi- tik Platform girişiminin dağılmasına ilişkin
zi bir kez daha açıklıyoruz. DİSK, şu değerlendirmeyi yapmıştır:97
Demokratik Platform çalışmalarına katı- Demokratik Platform girişimi demokra-
lan örgütler ile gündemdeki anti-demok- si mücadelesinde çok önemli ve tarih-
sel bir girişim olmuştur. DİSK etrafın-
ratik yasa tasarılarına karşı kısa vadeli
da demokrasi güçlerinin güç ve eylem
eylem programına ilişkin önerilerin alın- birliği temeli üzerinde yükselecek bir-
ması amacıyla 25 Kasım 1978 tarihinde liğin kesinlikle sınıfsal temellere otur-
tulması ve ilkelerin kesin egemenliği-
Ankara’da bir toplantı daha düzenlenmiş- nin sağlanması bir zorunluluk olmuş,
tir.95 Bu toplantıda, Başbakan Bülent Ece- ancak Demokratik Platform toplantı-
vit’in Demokratik Platform çalışmalarına larında yoğun çaba harcanmasına rağ-
men hareket içindeki olumsuzluklar
katılan örgütlere yönelik yaptığı suçlayıcı aşılamamıştır.
konuşmalar ve işçi sınıfı ile diğer emekçi DİSK’in başını çektiği diğer emekçi ke-
yığınlarını temsil eden örgütlerin araları- simlerin, köylü, gençlik ve kadın örgüt-
nı açmak üzere söylediği sözler değerlen- lerinin de çağrılı olduğu bu platform ha-
yata geçmemiş, İstanbul’da yapılan son
dirilmiş, bunun sonucunda Başbakan Bü- toplantıda henüz ilkeler tartışılırken,
lent Ecevit’e bir mektup daha yazılarak bu ortaya çıkan çözümsüzlük nedeniyle
dağılmıştır.
hazırlıkların geri alınması istenmiş ve Bü-
lent Ecevit’in Demokratik Platform’a iliş- İlkeler tartışılırken, ‘ajitasyonda birlik’,
ya da ‘ajitasyonda serbestlik’ sorununda
kin söylediği sözler “demokrasi güçlerinin kısır bir tartışmanın ısrarla zorlanması,
aralarındaki birliği zedeleyici” olarak nite- olumlu olabilecek bir yapıyı dayatmacı
tavırlar nedeniyle başlangıçta çıkmaza
lendirilmiştir. 96
sokmuştur.
DİSK, Demokratik Platform’a katılan
Demokratİk Platform’un çok sayıda örgüt gibi ‘ajitasyonda birli-
BaşarIsIz OlmasI ği’ savunmuş ancak bu tavrın çoğunluk
sağlaması, çalışmaların sürdürülmesi
25 Kasım 1978 tarihinde yapılan toplan- için yeterli olmamıştır.
tıda Demokratik Platform’un çalışma Demokratik Platform deneyi gelecek

mücadele günleri için kalıcı, öğretici
95DİSK dergisi, Sayı 48, Aralık 1978; DİSK dergisi, Sayı 49, dersler üretmiştir.
Ocak 1979.
96 DİSK 7. Genel Kurul Çalışma Raporu. 97 DİSK 7. Genel Kurul Çalışma Raporu.
ZOR YILLAR | 449
Üç 1 MayIs:
1978, 1979 ve 1980
1978-1980 dönemine rastlayan üç

1 Mayıs kutlamasından ilki olan 1
Mayıs 1978, engelleme girişimleri-
ne rağmen Taksim’de kitlesel ola-
rak gerçekleştirildi. Ancak 1978-
1980 döneminin üç 1 Mayıs’ından
ikisi, 1979 ve 1980 1 Mayısları ağır
yasaklar altında kutlanmaya ça-
lışıldı. 1 Mayıs 1979’da İstanbul’da
sokağa çıkma yasağı ilan edildi ve
1 Mayıs kutlamasına izin verilme-
di. Genel Başkan Baştürk ve DİSK
yöneticileri 1 Mayıs öncesinde gö-
zaltına alınırken, 1 Mayıs günü so-
kağa çıkanlar da engellenip gözal-
tına alındı. 1 Mayıs 1980’de aralarında İstanbul’un da olduğu birçok ilde 1 1 Mayıs 1978
Taksim
Mayıs yasaklandı. Danıştay’ın İçel (Mersin) Valiliğinin 1 Mayıs’ı yasaklama Meydanı,
DİSK Arşivi.
kararının yürütmesini durdurması üzerine DİSK, Mersin’de 1 Mayıs ya-
saklarını protesto mitingi düzenlendi. 1 Mayıs 1980’de de DİSK yöneticileri
gözaltına alındı.
1 MayIs 1978: Her Şeye Rağmen!

1977 1 Mayıs katliamının ardından 1 Mayıs 1978 kutlaması kritik önemdey-
di. 1 Mayıs 1977’de yaşanan katliamın yaratmış olduğu travmanın aşılması
ve geniş katılımlı bir kutlama yapılması son derece önemliydi. Bu nedenle
6. Genel Kurulda yeni seçilen Yürütme Kurulunun ilk gündem konuların-
dan biri 1 Mayıs 1978 kutlaması oldu. Ekonomik ve siyasal krizin arttığı, 1
“1 Mayıs’da Yürütme Kurulu 4 Ocak 1978 tarihli top-

1 Mayıs Alanında”,
Tan Oral, lantısında, 1 Mayıs 1978’in en etkin ve gör-
DİSK dergisi,
Sayı 40,
kemli olarak kutlanmasına, kutlama
Nisan 1978. hazırlıklarının Genel Sekreter Fehmi Işık-
lar’ın başkanlığında Yürütme Kurulu üyesi
Mustafa Aktulgalı, Maden-İş Genel Sekre-
teri Memet Ertürk, Basın-İş Genel Başka-
nı Burhan Şahin ve OLEYİS Marmara Bölge
Şube Başkanı Kemal Akar’dan oluşan bir
komitece yürütülmesine oybirliği ile karar
verdi. Böylece 6. Genel Kurulda DİSK or-
ganlarında yer almayan Maden-İş'in Genel
Sekreteri Memet Ertürk’e 1 Mayıs 1978 ile
ilgili görev verilmiş oluyordu.
Ancak Yürütme Kurulunun 31 Ocak 1978

tarihli toplantısında 1 Mayıs 1978’in dü-
zenlenmesi için Tertip Komitesi olarak
Fehmi Işıklar başkanlığında Mustafa Ak-
Mayıs 1977 katliamının sorumlularının bu-
tulgalı, Burhan Şahin, Kemal Akar ve Av.
lunamadığı ve siyasal cinayetlerin devam Müşür Kaya Canpolat’ın görevlendiril-
ettiği 1978 koşullarında, 1 Mayıs’ın gör- mesine karar veriliyordu. Böylece Memet
kemli ve coşkulu kutlanması, DİSK’e bü- Ertürk yerine Tertip Komitesi üyeliğine,
yük bir sorumluluk yüklüyordu. DİSK, bir hem Maden-İş’in hem de DİSK’in avukat-
yıl önce hazırlanan komplonun amacı- lığını yapmış olan Müşür Kaya Canpolat
na ulaşamadığını kanıtlamak için, 1 Mayıs getiriliyordu.
1978’i İstanbul’da 1 Mayıs alanında kutla-
1 Mayıs’ın önceki deneyimler ışığında ve
1 Mayıs 1978 kutlama ma kararı verdi ve temel sloganı “1 Mayıs’
hazırlıkları toplantısı, daha görkemli bir biçimde kutlanması-
DİSK Arşivi. ta 1 Mayıs Alanına” olarak saptadı. nı sağlamak için şubat başında çalışmalar
başlatıldı. Temel ilke olarak 1 Mayıs 1978’e
DİSK üyesi sendikalarla merkezî disiplin
içinde yapılacak ortak çalışmaların yanı
sıra bağımsız sendikalar, demokratik kit-
le örgütleri ve siyasi partilerle en açık, en
demokratik diyalog ortamı ile hazırlanıl-
ması yaklaşımı benimsendi. Böylece daha
önceki kutlamalar sırasında özellikle de-
mokratik kitle örgütleriyle ilişkilerde orta-
ya çıkan olumsuzlukların aşılması amaç-
lanıyordu.98 1 Mayıs kutlama çalışmalarına
ZOR YILLAR | 451
36 örgüt katıldı ve ortak kutlama iradesini uygun görülen demokratik kitle örgütleri-
1 Mayıs 1978 Kutlama
ortaya koydular. 99
nin konan disiplin ve saptanan slogan ile Hazırlıklarına Katılan
Örgütler
pankartlara uymayanlarının DİSK’le olan
Bu çalışmalar için Genel Sekreter Fehmi
ilişkilerinin tören sonrası gözden geçiril-
Işıklar’ın başkanlığında oluşturulan 1 Ma- DİSK, KÖY-KOOP,
mesine ve bunun toplantılara katılan ör- TÖB-DER, TÜM-DER,
yıs Komitesinin yönlendiriciliğinde önce TMMOB, AKD, EMEKÇİ
güt temsilcilerine komitece sözlü olarak
-DER, DÖB, DEV-
DİSK üyesi sendika temsilcileriyle, sonra
duyurulmasına” karar verdi.101 GÖR, A.D.M.Y. MEM-
demokratik kitle örgütleriyle, daha son- DER, HABER-DER,
TÜMAS, TYS, KÖGEF,
ra da siyasi parti temsilcileriyle toplantılar 1 Mayıs 1978 kutlaması için yaygın bir ça- DKD, ÇIRAK-DER,
yapıldı. Bu toplantılarda “tüm anti-faşist, lışma yürütüldü. Basın-Yayın ve Tanıt- İKD, DDKD, TRT-DER,
HDGD, PİM, TÜRKİYE
anti-emperyalist ve anti-şovenist güçleri ma Dairesince hazırlanan 300 bin afiş ve ZİRAATÇILAR
DERNEĞİ, TÜM-
birleştirici, dayanışmayı artırıcı bir tavır- DİSK’in Sesi tüm ülkeye dağıtıldı, İstanbul ZERBANK-DER, HAY.
la 1 Mayıs’ın ortak görüşler etrafında kut- bölgesinde 100 bin afiş yapıştırıldı. Güven- SAĞ. MEM- DER,
TÜS-DER, ENERJİ-
lanması için” tartışmalar yapıldı, kararla- lik çalışmalarında görevlilerin kalabalık DER, TÜM-OR-DER,
DEV-GENÇ, ÇAĞDAŞ
rın demokratik bir platform içinde ortak olmasından çok, az sayıda ancak karar-
HUKUKÇULAR
bir biçimde alınması için yoğun bir çaba lı bir topluluk olması amaçlandığı belir- DERNEĞİ. BANK-
DER, TÜM PTT-DER,
harcandı.100 tilmekteydi. Bu nedenle saptanan 7 bin DHKD, TEKNİKERLER
500 DİSK üyesi işçiden oluşan görevliler- DERNEĞİ, SİNE-SEN,
TÜMOD, SGB, İGD,
DİSK 1 Mayıs 1978’in DİSK’in saptadığı çer- le, miting öncesi çeşitli toplantılar yapı- DEV-SAN-DER, DKD
ve HALKEVLERİ
çevede kutlanması için 4 Nisan 1978’de larak kendilerine görevleri anlatıldı. Bel-
Kaynak: DİSK dergisi,
“1 Mayıs törenlerine katılması komitece li görevli sayısı saptanmasına karşı bazı Mayıs 1978, Sayı 41.
99 DİSK dergisi, Sayı 41, Mayıs 1978. 4 Nisan 1978 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK
101
100 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu. Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
1 Mayıs 1978
kutlama hazırlık
toplantısı,
DİSK Arşivi.
1 Mayıs Hazırlıklarına 5 Siyasi Partinin Genel Başkanları Katıldı

DİSK genel merkezinde siyasî parti genel
başkanlarıyla 1 Mayıs kutlamalarına ilişkin
bir toplantı yapıldı.
DİSK Genel Başkanı ve Yürütme Kurulu

üyeleriyle çağrılı parti Genel Başkanlarının
yaptığı ortak toplantıya SDP Genel Başka-
nı Mehmet Ali AYBAR, TEP Genel Başka-
nı Mihri BELLİ, TSİP Genel Başkanı Ahmet
KAÇMAZ, VP Genel Başkanı Mehmet ÖZ-
LER, TBP Genel Başkanı Mustafa TİMİSİ ka-
tılmışlardır. Toplantıya çağrılı olduğu halde
TİP Genel Başkanı Behice BORAN, katılma-
mıştır. DİSK genel merkezinde yapılan top-
lantıda 1 Mayıs hazırlıkları görüşülmüş ve
değerlendirmeler yapılmıştır. 1 Mayıs hazırlıkları kapsamında Baştürk sosyalist partilerin başkanlarıyla görüşüyor, DİSK Arşivi.
Kaynak: DİSK dergisi, Sayı 41, Mayıs 1978.
sendikaların belirttikleri sayıda görevli için en ince noktalarının bile görüşüldüğü

vermedikleri belirtilmekteydi. Ortaya çı- çeşitli toplantılar” yapıldı ve “slogan me-
kan eksiklikler diğer sendikaların üyele-
selesi, yürüyüş sırası, alanda yerleşme so-
riyle karşılandı. Miting öncesinde DİSK, di-
runları” ortaklaşa kararlaştırıldı. Bu top-
ğer demokratik kitle örgütleriyle ilkeli ve
açık bir tartışma platformu sürdürdü. “Or- lantıların düzenlenmesinde Örgütlenme
taya çıkan sorunların ortaklaşa tartışıla- Dairesi de görev aldı. 102

rak ve karar verildiği biçimde yürütülmesi 102 DİSK 7. Genel Kurul Çalışma Raporu.
Tertip Komitesi
Başkanı Fehmi
Işıklar 1 Mayıs
1978’e katılacak
örgüt temsilcileri
ile görüşüyor,
DİSK Arşivi.
1 MAYIS 1978 AFİŞ YARIŞMASI
bütün emekçileri anlatamaz. Bu
tip sembolleştirmeler herkese
hitab etmeyebilir.
Tüm Türkiye’ye hitap edecek bir

afiş olması gerektiğini düşüne-
rek herkesin anlayabileceği sem-
boller kullandım. Mesela güvercin
evrensel barış sembolüdür. Kitle-
ler de herkesin anlayabileceği bi-
çimde verilmiştir. 1 Mayıs her içe-
riği değişen biçimde ele alınmalı,
Türkiye’nin bugünkü koşulların-
da barış kavramını işlemeyi doğ-
ru buldum.”
1 Mayıs 1978 Afiş Yarışması Sergisi, DİSK Arşivi.
EMRE SENAN İKİNCİLİK ÖDÜLÜ
1 Mayıs 1978’de kullanılacak olan AFİŞ YARIŞMASINDA ŞEKİP ALDI
afişin Türkiye’deki tüm ilerici ve DAVAZ BİRİNCİLİK ÖDÜLÜ ALDI
devrimci sanatçıların katılımıy- Emre Senan: “Konya’da doğdum,
Şekip Davaz: “DGSA İç mimar- Evliyim bir çocuğum var. DGSA
la saptanması için bir afiş yarış-
lık Bölümünü bitirdim. DGSA’da Uygulamalı Endüstri Sanatla-
ması düzenlendi. DİSK’in 1 Mayıs
asistan olarak çalışıyorum Yaşım rı Yüksek Okulunu bitirdim. Şimdi
Afiş Yarışması 7 Nisan 1978 ta-
24. Eğitimcilik görevim, asıl mes- de aynı okulda asistanım. Yaşım
rihinde sonuçlandı. Semih Bal-
leğim dışında konularla da ilgilen- 24. Çizgi film çalışmaları ve grafik
cıoğlu’nun başkanlığında, Yaşar memi gerektiriyor, Grafik dalın- çalışmaları yapıyorum.
Kemal, Tahsin Saraç, Kemal Nebi- daki bir yarışmaya katılmam bu
oğlu, Mustafa Asiler, Bülent Erk- nedenle mesleğimle çelişmiyor. Çok önemli bir yarışmaydı. Tür-
men ve Yücel Yaman’dan oluşan kiye’de sanat siyaset ilişkileri-
Seçici Kurulun değerlendirmesi İşçiyi, emekçiyi grafikte ifade ni somuta indirgeyen bir aşama.
sonunda; birincilik ödülünü Şekip ederken bence genellikle yanlış DİSK’in sanatçılara sahip çıkması,
Davaz, ikincilik ödülünü Emre Se- olarak iş araçları çekiç anahtar ürünlerini değerIendirmesi olum-
nan, üçüncülük ödülünü de Aydın vs. kullanılıyor. Oysa bir iş aracı lu bir yaklaşım. Türkiye’de grafik
Erkman kazandı. Gürbüz Doğan
Ekşioğlu, Orhan Taylan, Emre Se-
nan, Kazım İşgüven, Ayşe Çetkin,
Vedat Bodur, Gülsün Karamus-
tafa, Hüseyin Özdemir, Ali Ihsan
Akülke, Erdal Ekşi, Gürbüz Doğan
Ekşioğlu, Halis Başarır, Sadık Ka-
ramustafa, Ayşe Yıldıran, Mehmet
Sönmez ve Mutlu Aydınoğlu ise
başarı ödülüne layık görüldü. Afiş
yarışmasına katılan eserler, 1 Ma-
yıs 1978 sonrasında İstanbul, An-
kara ve İzmir’de sergilendi. Şekip Davaz birincilik ödülü kazanan afişi ile.
sanatlar burjuva sanatı olarak
gelişiyor ve bu gelişmeyi de “sol-
cu, devrimci” sanatçılar yapıyor.
DİSK’in bu yaklaşımıyla ilerici sa-
natçılara gerçek ürünlerini vere-
bilecekleri bir alan çıkmış oluyor.
Aslında benim ilk yaptığım afiş

mansiyon alan afişti. Onu ev afi-
şi olarak düşünmüştüm. İkincilik
kazanan afişi eşimin zorlamasıy-
la yaptım. O afişte biçimsel olarak,
piyasada burjuva sanatçısı olarak
çalışmamızın etkileri de var. Kul-
landığım anahtar sembolü, işçi sı-
nıfını temsil eden sembollerden Emre Senan ikincilik ödülünü Nebioğlu’ndan alırken.
biri. Çiçek de öyle. Çiçek açmış bir
sanatlarının mirasçısıyız hem de daha etkin kullanmak zorundayız.
anahtarla işçi sınıfının sınıf olarak
bu sanatı sahiplenen ve meta ha-
bağımsızlığını ve çiçeğin yaprakları Proletarya ile yaptığımız işi sına-
ile de işçi sınıfının uluslararası birli- line getiren burjuvazini” mirasçı-
sıyız. Teknolojisini de burjuvazi yacak ölçüde bağlarımız yok. Bu
ğini sembolize etmeyi amaçladım. estetiğin yaratılmasının henüz
geliştirmiş. Zorunlu olarak bir et-
Biz özellikle grafik sanatlarda, kileşim oluyor. Burjuvazinin araç- başındayız.”
hem dünya halklarının geleneksel larını alarak burjuvaziye karşı çok Kaynak: DİSK dergisi, Sayı 41, Mayıs 1978.
sonucunda 1 Mayıs alanı DİSK’e verilmiş-

ti. 103
1 Mayıs 1978 için basın ve diğer iletişim

araçları kullanılarak provokasyon ortamı
yaratılmaya çalışılmış ve 1 Mayıs’a katı-
lan işçilerin ve emekçilerin yağma ve ta-
lan yapacağı öne sürülmüştür. “Özellikle
sağcı basın, günlerce bu doğrultuda ya-
yın yaparak kamuoyunu yanıltmayı gö-
rev bilmiştir. Sokaklara yazılar yazılmış,
gerici partiler, sarı sendikalar ve işçi sı-
nıfı düşmanı örgütler tarafından bildiriler
dağıtılmıştır. 1 Mayıs alanı, işçi sınıfına ve
emekçi halka kapatılmak istenmiştir.”104
Şekip Davaz'ın birincilik ödülü alan afişi. Emre Senan’ın ikinci olan afişi.
1 Mayıs 1978’de olaylar çıkacağına ilişkin
DİSK’in 1 Mayıs 1978’i 1 Mayıs (Taksim) ala- iddialar, halkı korkutmaya ve sindirme-
nında kutlamaya yönelik yaptığı başvuru ye yönelik söylentiler çıkarılması üzerine
üzerine, önce 1 Mayıs’ın Taksim’de kutlan- Genel Başkan Abdullah Baştürk 29 Nisan
masına izin verilmeyeceğine ilişkin ce- 103 DİSK 7. Genel Kurul Çalışma Raporu.
vaplar alınmış, ancak DİSK’in kararlılığı 104 DİSK 7. Genel Kurul Çalışma Raporu.
ZOR YILLAR | 455
1978’de yaptığı şu açıklamada DİSK’in 1 1 Mayıs 1978 gösterileri önceki işçi bay-
DİSK’in Sesi,
ramlarının görkemini aşacaktır. Ge- Sayı 8,
Mayıs’ı Taksim’de kutlama kararlılığını or-
rek hazırlıkları gerek disiplini yönünden Mayıs 1978.
taya koydu: hiçbir aksamaya göz yumulmayacak,
meydan verilmeyecektir. DİSK’in so-
1 Mayıs 1978’i kutlamamıza iki gün var. rumluluğu altında 54 demokratik kit-
İşçi sınıfımıza ve emekçi halkımıza düş- le örgütü törenlere katılacaktır. Alınan
man olanlar bir şey yapamayacaklarını kararlar doğrultusunda başından so-
anlayınca bir kere de dedikodu ve entri- nuna kadar planlanmış bir tören yapıla-
kalarla işçilerin törene katılmalarını ön- caktır. Yurdun çeşitli bölgelerinden ge-
len halkımız gönül rahatlığı ile törene
lemeye çalışıyorlar. Böylece işçileri kır-
katılacak ve gene gönül rahatlığı ile evi-
lara çiçek toplamaya göndereceklerini
ne dönecektir. Böylece 1 Mayıs 1978 işçi
sanıyorlar. sınıfı mücadelesinin disiplini içinde ger-
çekleştirilmiş olacaktır. DİSK Yürütme Kurulu
Açıklaması.
Bu disiplin içinde Ülkemizin dört bir ya-
nından gelen gücümüzü ve birliğimizi
bir kez daha dosta ve düşmana göster- 1 Mayıs 1978 hazırlık
mek için 1 Mayıs alanına yürüyeceğiz. çalışmaları, DİSK Arşivi.
1 MayIs 1978 günü

1 Mayıs 1978 günü bir yönü Yıldız yokuşu ve Aka-
retler Caddesi, Beşiktaş üzerinden, diğer yönü
Karaköy, Tophane üzerinden Dolmabahçeye
doğru biriken emekçi seli 1 Mayıs alanına aktı. 1
Mayıs 1978, çok geniş bir sendikal ve siyasal ka-
tılım ve coşkuyla gerçekleşti. 1 Mayıs 1978 günü-
nü DİSK dergisinde yer alan anlatımdan ve DİSK
Çalışma Raporundan kısaltarak aktarıyoruz:105
Saat 01.00 DİSK, Arı kovanı gibi. Afiş götür-
meye gelenler, DİSK’te nöbet tutmaya ge-
len işçiler, alanda dağıtılacak DİSK’in SESİ’ni
paketleyenler, Genel Başkanın 1 Mayıs ko-
nuşmasını harmanlayanlar, devrimci marşlar
söyleyenler büyük bir coşku içindeler. Saba-
hın heyecanı dalga dalga yüreklerden yürek-
lere yayılıyor.
Saat 03.00 DİSK Genel Merkezindeki yoğun
çalışmanın bir benzeri Taksim’de sürüyor.
DİSK görevlileri ve işçiler alanı donatıyorlar. 1
Mayıs Alanı 1 Mayıs’a yakışacak bir görünüşe
bürünüyor. Maden işçisi kazmasıyla, gemi iş-
çisi dünyanın dümenini döndürerek, metal iş-
çisi çelik miğferiyle yerleşiyor alanın görkemli
yapılarının üzerine. Yürüyen kitleler önce re-
simleriyle doldurmaya başlıyor dört bir yanı.
işçi sınıfı yolunda fırçalarını, emeklerini kul-
lanan sanatçıların yapıtları asılıyor çepeçevre
alanın her yanına.
Saat 05.00 DİSK’te bütün hazıklıklar bitti. Her-
kes alandaki görev yerine gidiyor.
DİSK’in büyük bez flamaları alanın gözle gö-
rülebilecek başlıca yerlerini dolduruyor
Saat 07.00 1 Mayıs güneşi alanın zemininde
parlıyor. 1 Mayıs Alanı 1 Mayıs’a hazır. Türkiye
işçi sınıfı bu büyük gününün tüm hazırlıkları-
nı bitirdi. Kırmızı gömlekleriyle güvenlik gö-
revlileri alana girmeye başladılar.
08.00 Dolmabahçe’den Akaretler’e, Akaret-
ler’den Beşiktaş ‘a oradan Yıldız’a kadar bir in-
san seli toplanmaya başladı. Dolmabahçe’den
Tophane’ye, Tophane’den Karaköy’e kadar bir
başka insan seli birikiyor. Ellerinde bayraklar,
pankartlar, flamalarla emekçiler toplandıkla-
rı yerlere gerçek bir şenlik havası getiriyor-
lar. İşçiler, işçiler, işçiler, öğretmenler, teknik
DİSK dergisi, Sayı 41, Mayıs 1978; DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma
105
1 Mayıs 1978 yürüyüş kolu fotoğrafları, DİSK Arşivi.. Raporu.

ZOR YILLAR | 457
1 Mayıs 1978,
alandan bir
görünüm,
DİSK Arşivi.
elemanlar, sağlık emekçileri, memur- taşlar bulunarak krikonun kaldırma-

lar, kadınlar, çıraklar ve herbiri birkaç sına yardım ederek tekerlek değiştiri-
onbinle toplanan gençlik örgütleri... liyor. Kamyonetin zamana karşı yarışı
yeniden başlıyor. Sirkeci’ye gelinceye
Her köşe başında alınmış çok yoğun
kadar başka bir engel yok. Sirkeci’de
güvenlik önlemleri göze çarpıyor. Sıkı
kolluk kuvvetleri yolu kesiyor. Kara-
bir arama yapılıyor. Belliki Hükümet
köy’e ancak Unkapanı yoluyla gidebi-
de 1 Mayıs’ın olaysız bitmesini kendi-
si için bir onur sorunu olarak ele almış. lirsiniz, diyorlar. Görevli kartları, ya-
Ancak yoğun güvenlik önlemleri, kimi yınların DİSK’e ait olduğunu anlatmak
yerde görevlilerin inisiyatifsiz davra- görevlileri ikna etmeye yetmiyor. Uzun
nışları, kimi yerde de bilerek zorluk çı- yoldan devam etmekten başka çare
karmaları yüzünden törene katılacak- yok. Unkapanı köprüsünün başında
ları bezdirecek ölçüler de uygulanıyor. bu yolculuğun hiç de kolay olmayacağı 1 Mayıs 1978, alan,
Ama törene gelenler kararlı ve 1 Ma- anlaşılıyor. DİSK Arşivi.
yıs’ın olaysız bitmesinin ne kadar önem

taşıdığın bilincindeler. Bu nedenle her-
hangi bir tatsızlık çıkmıyor.
Aynı saatte DİSK Genel Merkezinden bir
araç yola çıkıyor. İçinde işçilerin, emek-
çilerin yakalarına takacakları 1 Mayıs
rozetleri, sendikalara dağılacak 1 Mayıs
broşürleri ve DİSK’in 1 Mayıs 1978’ de
kamuoyuna açıklanacak işçi ve emek-
çilerin istemlerine ilişkin metninin yer
aldığı DİSK Ajansı var. Yollar geçilmez
hale gelmeden bir an önce dağıtımı bi-
tirmek gerekiyor. İlk engel kamyo-
nun tekerleğinden geliyor, sahil yolun-
da lastik patlıyor. Uygun büyüklükte
Araç durduruluyor. Sıkı bir arama. ‘Ya kitapların, bro-

şürlerin altında sopa ya da patlayıcı madde varsa?..’
‘Bunlar DİSK’in yayınları, biz de DİSK’in görevlileriyiz.
Kendi mitingimizi sabote der miyiz?’ Açıklamaları me-
murlar için doyurucu olmuyor. Kitapçıklar alt üst edi-
liyor. Ambalajlar dağıtılıyor. Bölgede görevli her me-
mur yayınlardan birer adedini ciddi yüz ifadeleriyle
alıp uzaklaşıyor. En yetkilileri aracın niteliklerini tel-
sizle ‘yukarılara’ bildiriyor. DİSK görevlileri bu enge-
li de aştık diye sevinmeye fırsat bulamadan yeni bir
açıklama yapılıyor. ‘Birinci Şubeden uzman istedik.
Yayınların yasak olup olmadığına bakacaklar.’
Bir süre sonra araç ilerleyebiliyor. Kabataş’a kadar...
Kabataş’ta aynı işlemler tekrarlanıyor. ‘Sorsanız, tel-
sizle Unkapanı’ndaki görevlilere’ deniliyor.. Hayır, ye-
niden aramalar, yeniden yayınları alt üst etmeler, ye-
niden örnek yayın almalar gereklidir. Maksadın biraz
da bağcıyı dövmek olduğu anlaşılıyor. Dolmabahçe’de
bir kez daha, görevlilerin mantığına hitab ederek ko-
laylık sağlamanın mümkün olmadığı görülüyor. Bu
arada engelleme hedefine ulaşmış yeterince gecikme
sağlanmıştır. Elmadağ ve alanın girişindeki engelle-
meler tuz biber eken zorluklar olmaktan öte gidemi-
yor. Ve her şeye rağmen DİSK çalışanlarının ve alan-
da görevli işçilerin çabalarıyla yayınlar alana ulaşıyor.
Saat 10.15 Yürüyüş başlıyor. En önde bayraklar yürü-
yor. Bayrakların ardında bayraklaşan ölülerimiz. Ge-
çen yıl 1 Mayıs’ta emperyalizmin ajanlarının ve onlara
çanak tutan yardakçılarının tertipleri sonucu aramız-
dan ayrılan 36 şehidimiz büyük boy resimleriyle alan-
da yine yerlerini alıyorlar. Geçen yıl işçi sınıfıyla omuz
omuzaydılar, bu yıl işçi sınıfının omuzlarındalar. Ve
sonra DİSK yöneticileri geliyor, Genel Başkan Abdullah
BAŞTÜRK, yürütme kurulu üyeleri, üye sendika baş-
kanları… protokol çağrılıları yürüyorlar işçi sınıfının
birlik, dayanışma ve mücadele gününde güneşli güzel
günler için...
DİSK’in kırmızı karanfillerden örülmüş, üzerine be-
yaz karanfillerle DİSK amblemi örülmüş çiçeği anıta
konuyor.
Siyasi partiler, sendikalar, demokratik kitle örgütleri,
meslek örgütleri saatlerce alana akıyor. DİSK’in tes-
pitlerine göre 1 Mayıs’a katılan sendikalar, demokratik
örgütler ve siyasal parti ve örgütler şöyledir:106
“Kendi flamaları altında yürüyen TSİP, TEP, VP ve
TBP temsilcilerinden sonra tüm DİSK’e bağlı sendi-
kaların üyeleri Alana girmişlerdir. Ardında da Türk-
İş üyesi Hava-iş, Petrol-iş sendikaları, SEKA işçileri,
Türkiye Yazarlar Sendikası, Sine-Sen ve demokratik
kitle ve meslek örgütleri: KÖY-KOOP, Türkiye Ziraat-
çılar Derneği, TÖB-DER, TMMOB, Halkevleri, TRT-DER,
TÜMÖD, TÜMAS, Barış Derneği, İM-DER, Sinematek,
1 Mayıs 1978 alan fotoğrafları, DİSK Arşivi. 106 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu.
ZOR YILLAR | 459
1 Mayıs 1978, alan,

DİSK Arşivi.
Karikatürcüler Derneği, Türk Tabip- saygı duruşunda bulunuyor. 1 Mayıs

ler Birliği, Çağdaş Hukukçular Derne- alanında çıt yok, Yumruklar sıkılmış,
ği, İstanbul Barosu, Ti-SAN, TÜM-DER, emperyalizme, faşizme karşı üçyüzbin
Görsel Sanatçılar Derneği, DEV-SAN- yumruk göğe doğru yükseliyor.
DER, DSDF, HDGD, TÜM-OR-DER, TÜ-
16.00 Artık yürüyüş devam edemiyor.
TED, Tüm Teknikerler Derneği, Hayvan
Çünkü alanda boş yer kalmadı.
Sağlığı Memurları Derneği, AKD, Anka- 1 Mayıs 1978
ra Demiryolu Memurları Derneği, İKD, Yürüyüşe ve mitinge katılan ulusla- yürüyüş ve
TÜS-DER, ÇIRAK-DER, BANK-DER, rarası sendikal örgütlerin temsilcile- mitingine
Türk-İş üyesi
KÖGEF GENEL-DER, TÜM-ZER-BANK- ri alanı selamlıyor. Ve Kürsüye 1 Mayıs
Hava-İş de
DER, DKD, EMEKÇİ-DER, ENERJİ-DER, konuşmasını yapmak üzere Abdullah katıldı.
PİM, Sosyalist Gençlik Birliği, DHKD, İşçi Baştürk geliyor.
Kültür Derneği, GENÇ-ÖNCÜ, Sosyal
Hizmet Mütehassısları Derneği, DGDF,
HABER-DER, GİB-DER, İGD, DDKD, DÖB,
DEV-GÖR, Genç Emekçiler Birliği, An-
ti-Sömürgeci Kültür Derneği, Sosyalist
Gençler Birliği.
Saat 16.45 Beşbuçuk saattir yürüyüş
sürüyor. Henüz alana giremeyenler var.
Bu görkemli töreni, işçi sınıfı disiplini-
ne uygun biçimde sürdüğü gibi işçi sı-
nıfı disiplinine uygun olarak bitireceğiz.
DİSK Genel Sekreteri Fehmi IŞIKLAR
geliyor kürsüye... Fehmi IŞIKLAR tö-
rene katılanları saygı duruşuna çağırı-
yor. 1977 1 Mayıs’ında kaybettiğimiz 36
işçi ve emekçi için, anti-emperyalist,
anti faşist mücadelede verdiğimiz ka-
yıplar için, Mustafa Kemal ve Kurtuluş
Savaşında ölenler için üçyüzbin emekçi
GENEL BAŞKAN BAŞTÜRK’ÜN 1 MAYIS 1978 KONUŞMASI
Bugün ileri kapitalist ülke ve geliş- Bu çöküş, kapitalist-emperya-
mekte olan ülke işçi ve emekçileriy- list sistemi daha da saldırgan hale
le, sosyalist ülke halklarıyla hep bir- getirmekte, çeşitli yollarla faşiz-
likte haykırıyoruz: me yönelmektedir. Böyle bir or-
tamda kapitalizmin çöküşünü ge-
«SÖMÜRÜ VE BASKIYA HAYIR»
ciktirmek amacıyla başta işçi sınıfı
KARDEŞLERİM, olmak üzere emekçi halkların müca-
1 Mayıs egemen güçlere KORKU, işçi delesini önlemek için her yola baş-
Baştürk 1 Mayıs 1978'de Taksim vurulmaktadır. Demokratik hak ve
Meydanı'nda konuşurken. sınıfına, MÜCADELE AZMİ verir.
özgürlükler kısıtlanmakta savaş kış-
1 MAYIS, EGEMEN GÜÇLERE KORKU Bunun içindir ki, yıllardır 1 Mayıs’larda kırtıcılığı yapılmakta, barış güçlerine
İŞÇİ SINIFINA MÜCADELE AZMİ işçileri kırlarda çiçek toplamaya zor- saldırılmaktadır.
VERİR ladılar. Her geçen gün bilinçlenen işçi
sınıfımız DİSK’in öncülüğünde kitle- Bugün yüzlerce ülkeye dağılmış yüz-
İşçiler, köylüler, memurlar, öğret- sel olarak 1 Mayıs’ı kutlamaya konan milyonlarca işçi var. Dilleri ayrı, renk-
menler, teknik elemanlar, öğrenciler, yasak zincirini kırdı. İlk kez 1976’da bu leri ayrı, ırkları ayrı, dinleri ayrı, ulus-
analar, bacılar, yurtseverler, devrim- alanda yüzbinler sömürü ve baskıya ları ayrı, meslekleri, yaşları ayrı. Ama
ciler, tüm emekçiler, Dünya sendikal hayır dedi. aynı sınıftan olan hepimizin yüreği
hareketinin seçkin temsilcileri, De- aynı amaçla atıyor: Sömürüsüz ve
ğerli konuklarımız, Geçen yıl 1 Mayıs gösterimize saldı- baskısız bir dünya için...
rıldı. Bazı ajanların da katkısıyla daha
Basın-yayın emekçileri ve örgü- önceden tezgahlanan bir oyun sah- Bütün dünya işçilerinin çıkarları bir,
tümüzün bayrağını en yüksekler- neye kondu. 36 yurttaşımız öldü- amaçları ortaktır. Mücadeleleri aynı
de dalgalandıran inançlı, kararlı yiğit rüldü. Bizi yıldırmak istediler. Sindir- hedeflere yöneliktir.
DİSK üyeleri, mek istediler. Bize boyun eğdirmek Çağımızda sosyalist sistemin, kapi-
Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları istediler. talist ülkeler işçi sınıflarının, ulusal
Konfederasyonu DİSK adına bu kit- Yılmadık. Haklı olan biz işçiler ve kurtuluş savaşı veren halkların dev-
lesel gösteriye katılan hepinizi coş- emekçiler korkmadan ve yılmadan rimci birlik ve dayanışması daha pe-
kuyla selâmlarım. yine buradayız. Yine dimdik, yine kişmekte, kapitalizmden sosyalizme
inançlı ve yine daha da kararlıyız. Bu- geçiş süreci hızlanmaktadır.
Faşist saldırılar karşısında baskı ve
teröre rağmen yılmadan mücadele gün 1 Mayıs 1978’de 36 şehidimizi KARDEŞLERİM, DOSTLARIM,
eden, demokratik haklarını kullanır- saygıyla anıyoruz.
Kapitalist-emperyalist sistem için-
ken tuzaklara düşürülen, kurşunla- Haykırıyoruz: 1 Mayıs 1977 katille- de yer alan Türkiye bu sistemin tüm
nan öldürülen arkadaşlarımızı, özel- ri bulunmalı, hesap sorulmalı. Bırak- hastalıklarını taşımaktadır. Türkiye
likle 1 Mayıs 1977 şehitlerini saygıyla mayacağız katillerin yakasını. emperyalizmin, ekonomik, siyasî, as-
anarım.
DOSTLARIM, kerî ve ideolojik baskısı altındadır.
Bugün 1 Mayıs. Geçen yıl kana bula-
Çok uluslu tekellerin kârlarının arttı- İşsizlik ve pahalılık sürmektedir.
nan 1 Mayıs’ı unutmayarak yine bu
ğı, savaş için akıl almaz paraların har- Uluslararası mali kuruluşlar Türkiye
alandayız.
candığı, yüzmilyonlarca insanın açlık, ekonomisi üzerinde söz sahibi ol-
Bugün tüm ülkelerde yüzmilyon- sefalet ve zulüm altında inlediği bir muşlardır. Emekçilerin sürekli olarak
larca işçi ve emekçi uluslararası bir- dünyada yaşıyoruz. kemerlerini sıkması istemektedir.
lik, dayanışma ve mücadele gününü
Bugün dünya kapitalist-emperyalist Tekelci kapitalistlerin kârları korkunç
kutluyor.
sistemi derin bir bunalım içindedir. Bu bir hızla artarken, işçi, köylü, memur,
Bugün Filistin halkıyla Şili işçi sınıfı ve sistemin çelişkileri hızla keskinleş- esnaf ve küçük üreticilerin, tüm zen-
emekçileriyle, Güney Amerika, Af- mektedir. Alınan bütün önlemler bu ginlikleri yaratan emekçi halkımızın
rika ve Asya’da ulusal kurtuluş mü- sistemin ancak çöküşünü geciktir- çalışma ve yaşam koşulları gittikçe
cadelesi veren halklarla kol kolayız. meye ya da hızını kesmeye yöneliktir. ağırlaşmaktadır.
Özellikle emekçi kadınlarımız ve ço-
cuk işçiler üzerindeki baskı ve sömü-
rü acımasızca sürdürülmektedir.
Bugün artık iktidarda MC yok-
tur. Ülkemizi siyasal ve ekonomik
alanda iflasın eşiğine getiren fa-
şist ve gerici güçlerin temsilcisi MC
iktidarı demokratik güçlerin ak-
tif mücadelesi sonunda işbaşından
uzaklaştırılmıştır.
Ancak MC’nin düşürülmesinden
sonra faşist güçlerin saldırıları azal-
mamış iktidardan uzaklaştırılma-
nın getirdiği çaresizlik içinde giderek
artmıştır.
Faşist çetelerin namluları ayrım yap-
madan işyerlerinde, okul kapıların-
da sokak aralarında, işçilere, köylüle-
re, yurtsever genç ve aydınlara ateş
kusmuştur. Okullarından çıkan öğ-
rencilere bomba ve makineli tüfek-
lerle saldırılmıştır.
Faşistler işgal ettikleri kamu kuru-
luşlarını işlemez hale getirmişlerdir.
İşte böyle bir ortamda DİSK, 20
Mart “Faşizme İhtar Eylemi”ni
gerçekleştirdi. 1 Mayıs 1978 kürsü, Intercontinental Oteli balkonu, DİSK Arşivi.
DİSK’in kararı ile İşçiler iki saat sü- yaşasın anti-faşist güçlerin eylem ezmeyi amaçlayan faşizmin karşısın-
reyle yaşamı durdurdular. İşçi sınıfının birliği diyorum. da sarsılmaz bir kale olarak dikilmeye
bu kararlı ve onurlu eylemi memur- devam edecektir.
KARDEŞLERİM, DOSTLARIM,
lar, öğrenciler, gençler, hukukçular, Anti-faşist mücadelede tarafsız ka-
teknik elemanlar ve tüm demokratik Faşistler yine tertiplerine devam
lınmaz. İyi niyetle faşizme karşı oldu-
güçlerce desteklendi. ediyorlar. Gün geçmiyor ki, ilericiler,
ğunu söylemek de bir şey ifade et-
devrimciler, kurşunlanmasın. mez, Faşizm, ancak toplumun tüm
20 Mart eylemi bağımsızlık, demok-
rasi ve sosyalizm mücadelemizde bir Faşist çeteler en modern tekniklerle, anti-faşist güçlerinin işçi sınıfının
dönüm noktası oldu. yerel çelişkileri de körükleyerek fa- çevresinde kenetlenerek işçi sınıfının
şist dikta özlemlerini gerçekleştir- bilimi rehberliğinde emperyalist güç-
Bu genel direniş DİSK ve DİSK üye-
mek istiyorlar. lere ve tekellere karşı etkin mücadele
si sendikalarla demokratik kuruluş-
vermesiyle yenilgiye uğratılabilir.
lar arasındaki eylem birliğini daha da DİSK’in faşizme karşı mücadeleden
pekiştirdi. Bu olay aynı zamanda Tür- Sömürü ve baskıya, emperyalizme
yılacağını kimse beklemesin.
kiye işçi sınıfının görevinin bilincinde ve faşizme karşı mücadelede tek
ve görevini yapmaya kararlı oldu- Sosyalizmi amaçladığını açıklayan ses, tek yumruk olmak zorunda-
ğunun bir kanıtıdır. Huzurunuzda 20 DİSK, işçi sınıfının kurtuluşunun diğer yız. İşçi sınıfının bilimine ters akım-
Mart eylemine katılanları bir kez daha emekçi kitlelerin kurtuluşuyla birlik- ların üstesinden gelerek işçi sınıfının
DİSK Yürütme Kurulu adına kutluyor, te olacağı inancıyla tüm emekçileri öncülüğünde bu mücadelede eylem
dayanışma günü olan 1 Mayıs’ta tüm
İşçileri, tüm sendikaları DİSK’in dev-
rimci sendikacılık ilkeleri temelinde
birleşmeye çağırıyorum.
Selâm olsun “bütün ülkelerin işçileri
birleşiniz” bayrağını en yükseklerde
dalgalandıranlara.
SELAM OLSUN SÖMÜRÜYE VE BAS-
KIYA KARŞI MÜCADELE EDENLERE,
SELAM OLSUN HALKLARIN BARIŞ
İÇİNDE KARDEŞÇE YAŞAYACAĞI BİR
DÜNYA İÇİN EMPERYALİZME KARŞI
MÜCADELE EDENLERE,
SELAM OLSUN FAŞİZME KARŞI, DE-
MOKRASİ VE ÖZGÜRLÜK İÇİN KAV-
GA VERENLERE,
SELAM OLSUN, BAĞIMSIZLIK, DE-
MOKRASİ VE SOSYALİZM MÜCADE-
Cumhuriyet, 2 Mayıs 1978.
LESİNİ SÜRDÜRENLERE,
ve güçbirliğini en yüksek düzeylere için mücadele edecektir. DİSK, NATO
SELAM OLSUN...
ulaştırmalıyız. ve CENTO benzeri emperyalist ör-
gütlerden çıkılması için mücadele YAŞASIN ŞANLI 1 MAYIS
KARDEŞLERİM,
edecektir. DİSK ikili anlaşmaların yır- YAŞASIN TÜRKİYE İŞÇİ SINIFI VE
Şu anda emekçi halktan yana oldu- tılması gibi istemlerin hayata geçiril- TÜM EMEKÇİLERİN BİRLİĞİ
ğunu açıklayan bir hükümet görev mesi için mücadele edecektir.
başındadır. Bu hükümetin faşizme YAŞASIN İŞÇİ SINIFININ ULUSLARA-
karşı ve emekçi halkın yararına olan İŞÇİLER, EMEKÇİLER, RASI BİRLİK VE DAYANIŞMASI
her girişimini destekleyeceğiz. Bugün 1 Mayıs. Bizim bayramımız. YAŞASIN DEVRİMCİ MÜCADELEMİZ
Ancak bu süreç içinde DİSK, açıkla- Sömürüye ve baskıya karşı, em-
YAŞASIN SOSYALİZM
dığı istemlerinin kararlı savunucusu peryalizme, faşizme, şovenizme
olacaktır. DİSK, işçi sınıfının, köylüle- karşı mücadele azmimizin bilendi- YAŞASIN DİSK…
rin, memurların, öğretmenlerin, tek- ği bir gündür. İşçi sınıfının birlik ve Kaynak: DİSK dergisi, Sayı 41, Mayıs 1978.
nik elemanların, tüm emekçi halkın
istemleri için mücadele edecektir.
Diğer istemlerinin yanı sıra DİSK
TCK’nun 141. ve 142. maddelerinin
kaldırılması için mücadele edecek-
tir. DİSK faşist yuvaların dağıtılma-
sı için mücadele edecektir. DİSK ırkçı
ve şoven baskıların sona erdirilmesi
için mücadele edecektir. DİSK genel
grev hakkının tanınması için müca-
dele edecektir. DİSK lokavtın yasak-
lanması, tüm çalışanlara grevli, top-
lu sözleşmeli sendikalaşma hakkının
tanınması için mücadele edecek-
tir. DİSK referandumun yasalaşması DİSK yönetimi ve sendikaların yöneticileri 1 Mayıs 1978 yürüyüşünde.
ZOR YILLAR | 463
1 MayIs 1978’de Yaşanan

Olumsuzluklar ve
Dİsİplİnsİzlİkler
Baştürk 1 Mayıs 1978 kutlamaları son-
rasında yaptığı değerlendirmede “1 Ma-
yıs’ta burjuvazinin oyununu bozduk” di-
yerek provokasyon çağrılarına ve geçen
yıl tezgahlanan katliama rağmen 1 Ma-
yıs’ın görkemli bir biçimde kutlandığını
vurguladı. DİSK’in 1 Mayıs 1978’in hazırlık-
ları sırasında dikkatli ve özenli bir çalışma
yürüttüğünün ve tüm demokratik güç-
lerin kapsanmasına özen gösterildiğinin
altı özellikle çizilmektedir. DİSK’in 1 Ma-
yıs 1978 değerlendirmesinde dikkat çeken
noktalar şöyledir: 107
1 Mayıs 1978, DİSK öncülüğünde başarı
ile kutlanmıştır. Görkemi, katılan kitle-
nin büyüklüğü ve kapsadığı demokratik
güçler bir ölçü olarak alınırsa, bu so-
nuç işçi sınıfı mücadelesi açısından çok
önemli bir başarıdır.1978 Türkiye koşul-
larında işçi sınıfının uluslararası birlik,
mücadele ve dayanışmasını simgele-
yen 1 Mayıs’ın kitlesel ve görkemli ola- örgütlerin, bağımsızlıklarına saygı duyu-
Milliyet,
rak yaşanmasının dışında üzerinde du-
lacağını ancak demokratik güçlerin birli- 2 Mayıs 1978.
rulması gereken başka yanları da vardır.
Bu gösteri önemli bir deneyim olmuştur. ğinin ön plana alınması gereğini özellikle
DİSK 1 Mayıs 1978’de kutlamanın en de- vurgulamıştır. Ancak bütün bunlara rağ-
mokratik bir biçimde gerçekleşmesi için men 1 Mayıs alanında önceden alınan or-
her yolu denemiştir. İşçi sınıfının öncü-
lüğüne inanan tüm demokratik kuruluş tak kararların dışına çıkıldığı gözlenmiş,
ve siyasi partilerle ortak toplantılar ya- ortak kararlara uyulmadığı görülmüştür.
pılmış ve ayrıntılarına kadar birçok ko-
nuda ortak karar alınmıştır.
Aralarında Maden-İş’in olduğu bazı sendi-
kalar ile aralarında İGD’nin olduğu bazı ör-
Özellikle sloganlar yürüyüş sırası ve 1
Mayıs Alanında yerleşim düzeni konu- gütlerin saptanan sloganlar dışında slogan
larında titizlik gösterilmiştir. DİSK da- atması ve pankartlar taşınması DİSK ta-
yatmacı olmadan sorumluluk içinde
demokratik bir tavırla nasıl davranıla- rafından sert biçimde eleştirilmiştir. Bunu
cağını ortaya koymuştur. bir disiplinsizlik ve üzerinde önemle du-
DİSK, 1 Mayıs 1978 kutlamaları ile ilgili or- rulması gereken bir olay olarak değerlen-
tak davranış koşullarının net olarak be- diren DİSK konuyu dikkatle ele almış ve
lirlendiğini ve farklı siyasal görüşteki değerlendirmiştir. 108
107 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu. 108 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu.
1 Mayıs 1978’de
kararlaştırılan
sloganlar dışında
açılan ve tartışma
yaratan pankartlar.
Genel Başkan Abdullah Baştürk 1 Mayıs’ın alınması konusu da karara bağlanmıştır.

ardından 11 Mayıs 1978’de toplanan ilk DİSK Konsey önceden kararlaştırılan koşulla-
Başkanlar Konseyinin açış konuşmasında ra uymayan demokratik kitle örgütleriyle
DİSK Yürütme Kurulunun 1 Mayıs 1978 de- DİSK’in bundan sonraki ilişkilerini yeniden
ğerlendirmesini aktararak, 1 Mayıs 1978’de gözden geçirmek gerekliliğine de karar
Türkiye işçi sınıfının ve emekçilerin mü- vermiştir. DİSK yönetimi 1 Mayıs 1978’de
cadelede kararlı olduklarını bir kez daha yaşanan olaylarla ilgili olarak daha sonra
gösterdiklerini belirtmiş, hazırlık çalış- şu değerlendirmeyi yapmıştır:109
maları ve kutlama töreni sırasında işçi sı- DİSK Yürütme Kurulu 1 Mayıs 1978 gös-
nıfının çelik disiplinine uyarak görevlerini terisinin çeşitli kurullarda değerIen-
dirilmesinden sonra özellikle 1 Mayı-
yerine getiren tam üyelere ve yöneticile- sı izleyen günlerde Ankara’da 1 Mayıs’a
re teşekkür etmiştir. 1 Mayıs 1978’de aksa- katılan örgütlerle yapılan toplantılar-
yan yanların DİSK organlarında ve oluştu- da birçok örgütün özeleştir yapmasına
rağmen “yolumuz işçi sınıfının yoludur”
rulan demokratik platformda ele alınarak sözünü ağızlarından düşürmeyen, an-
değerlendirileceğini de belirtmiştir. cak 1 Mayıs 1978’deki disiplinsizliği ne-
deniyle özeleştiri yapma gereğini bile
DİSK Başkanlar Konseyi, Yürütme Kurulu- duymayan belli siyasetin izleyicisi örgü-
tün sorumsuzluğunun devamı üzerine
nun 1 Mayıs 1978 ile ilgili hazırlık çalışmala- bu örgütün daha önceki bazı olumsuz-
rı ve tören uygulamaları konusunda yaptı- luklarını da dikkate alarak 22 Mayıs 1978
tarihli toplantısında 1 Mayıs 1978 kut-
ğı değerlendirme sonuçlarını onaylamıştır.
lamasının hazırlık aşamasında alınan
Toplantıda törende DİSK açısından orta- kararlara itiraz etmediği halde 1 Mayıs
ya çıkan aksaklıkların ve disiplinsizlikle- kutlaması sırasında bu kararlara ve işçi
rin yinelenmemesi için gerekli önlemlerin 109 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu.
ZOR YILLAR | 465
sınıfının disiplinine uymadığı ve DİSK’in Yankı dergisi kapağı

Mayıs 1979.
örgütsel bütünlüğüne ve örgütsel ba-
ğımsızlığına saygı göstermediği, ayrıca
bu örgüt üyelerinin DİSK üyesi sendika-
ların sınıf ve kitle örgütü olma özellikle-
rini unutup bu sendikaların bazılarının
örgütsel bağımsızlığına müdahale ede-
rek içişlerine karıştığı ve DİSK üyesi
sendikalara karşı aynı işkollarında kur-
durulan sendikaları teşvik ederek işçi
sınıfının sendikal birliğini parçalamaya
yönelik çabalara giriştiği saptanan ileri-
ci Gençler Derneği (İGD) ile ilişkilerin as-
kıya alınmasına karar vermiştir. Bu ka-
rar daha sonra İGD yöneticilerinin sözlü
olarak, bu hataları tekrarlamayacakla-
rı konusunda söz vermeleri üzerine ko-
şullu olarak kaldırılmıştır.
1 Mayıs 1978’de yaşanan sorunlar daha

sonra da devam edecek ve durum DİSK’te
geçici ihraçlara kadar varacaktır. Bu konu
ihraçlar başlığında ayrıntılı olarak ele
alınmıştır. 1 Mayıs’ı kutlamak DİSK için hem bir tü-
zük emridir hem de bir Genel Kurul em-
ridir. 1 Mayıs’ın kutlanması, artık etle
tırnak gibi DİSK’ten ayrılmayacak bir
Yasaklanan 1 MayIs görevdir.
1979 DİSK, 1 Mayıs 1976 ve 1 Mayıs 1977’yi Mil-
liyetçi Cephe iktidarlarının olduğu bir
dönemde kutlanmıştır. 1 Mayıs 1978’in
1 Mayıs 1979 yasaklı ve tartışmalı geçti. Taksim Alanında kutlanmasına önce
Önce Valilik Taksim Meydanı’nı kutlama- izin verilmemiş, ardından bu izin gerekli
görülmüş ve DİSK 1 Mayıs 1978’i Taksim
lar için tahsis etmek istemedi. Ardından Alanında kutlamıştır.
ise 1. Ordu ve Sıkıyönetim Komutanlığı so-
Toplu sözleşme yapmak DİSK’in ne denli
kağa çıkma yasağı ilan ederek 1 Mayıs’ın temel görevi ise, 1 Mayıs’ı kutlamak da o
kutlanmasını engelledi. DİSK tarafından denli temel bir görevidir.
İstanbul Valiliğine yapılan başvuru, Valili- 1 Mayıs 1979’u Taksim Alanında kut-
lanmasını engellemek, ayrıca 1 Mayıs
ğin 20 Mart 1979 tarihli yazısıyla, toplan-
1977’de Taksim Alanında öldürülen 36
tı ve gösteri yürüyüşü yapılacak alanla- yurttaşımızın anısına saygısızlık ola-
rın yeniden düzenlendiğini ve bu alanlar caktır. 1 Mayıs 1977 katliamını onayla-
mak olacaktır.
arasında 1 Mayıs alanının (Taksim meyda-
Diğer yandan Kahramanmaraş’ta mey-
nı) bulunmadığını belirten yazısıyla yanıt-
dana gelen soykırımla ilgili olarak ilan
landı. Bunun üzerine DİSK Genel Sekreteri edilen Sıkıyönetimin ilan gerekçesi de
ve 1 Mayıs Komitesi Başkanı Fehmi Işık- DİSK’in 1 Mayıs’ı Taksim Alanında kutla-
masını onaylar.
lar, Valiliğin bu yazısını aşağıda önemli bö-
Sıkıyönetim demokratik hak ve özgür-
lümleri yer alan mektupla yanıtladı:110
lüklerin kullanılmasını güvence altı-
110 DİSK dergisi, Sayı 53-54-55, Mayıs-Haziran-Temmuz 1979. na almak amacı ile ilan edilmiştir. Bu
gerekçeye sadık kalınmalı ve işçi sını-

1 Mayıs 1979 Afiş fının toplantı yapma özgürlüğüne engel
Yarışması
olunmamalıdır.
DİSK’in düzenlediği 1 Mayıs 1979 hazırlık çalışmaları içinde sı-

ikinci 1 Mayıs Afiş kıyönetimin demokratik kitle örgütle-
Yarışması, 7 Nisan 1979
günü sonuçlanmıştır. ri üzerindeki baskısını dikkate alan DİSK
Balkan Naci İslimiyeli,
Şükran Kurdakul, Yürütme Kurulu, 1978’de yapıldığı gibi ge-
Murat Belge, Gürel
Yontan, Şekip Davaz,
niş tartışmalı toplantılar yerine, varılan il-
Mukbil Zırtıloğlu ve kelerin ışığında demokratik kitle örgütle-
Yücel Yaman’dan
oluşan Seçici Kurulun riyle görüşmeler yapmıştır.
değerlendirmesi
sonunda birincilik
ödülü verilmemiş, 17 Nisan 1979 tarihinde İstanbul’da topla-
Aydın Erkmen nan Başkanlar Konseyi ise şu açıklamayı
ikincilik, Hamiyet
Yıldız da üçüncülük yapmıştı:111
ödülü kazanmıştır.
Bu afişlerden ikincilik 1 Mayıs kutlamalarını önlemeye yöne-
ödülü kazanan afiş
hem büyük boy hem
lik çabaların geçmiş yıllarda olduğu gibi
de pul biçiminde gelecekte de olabileceğinin bilinci için-
basılmış, Türkiye’nin de, DİSK BAŞKANLAR KONSEYİ, DİSK’in
dört bir köşesine
gücünün ve kararlılığının bu yıl da engel
dağılmıştır. Yarışma
sonunda ayrıca Deniz tanımayacağını açıklar.
Birincilik ödülünün verilmediği 1 Mayıs 1979 afiş yarışmasında
Akşekerci, Selahattin
Ganiz, Birol Kutadgu,
DİSK 1 Mayıs 1979’u yalnızca İstanbul’da ikincilik ödülünü kazanan Aydın Erkmen'in afişi.
Ergun Tunçkan, ve 1 Mayıs Alanında kutlayacaktır. DİSK;
DİSK Yönetim Kurulu, 23 Nisan 1979 tari-
Beysun Gökçin, Gülsün Türkiye’de başka hiçbir yerde 1 Ma-
Karamustafa, Senan
yıs kutlaması yapmayacak ve DİSK’in hinde yaptığı toplantıda “1 Mayıs’ın 1 Ma-
Dimetoka, Metin Ateş
ve Emin Öztürk’e üyeleri 1 Mayıs Alanındaki kutlamaya yıs Alanı’nda kutlanmasını engelleyici”
başarı ödülleri katılacaklardır.
verilmiştir. girişimleri değerlendirmiştir. Genel Baş-
DİSK Yönetimi ve bağlı sendikalarımı-
zın başkan ve yöneticileri olarak 1 Mayıs
kan Abdullah Baştürk toplantı sonuçlarına
1979’da 1 Mayıs Alanında olacağız. ilişkin yaptığı basın açıklamasında şunları
111 DİSK dergisi, Sayı 53-54-55, Mayıs-Haziran-Temmuz 1979. söylemiştir:
1 Mayıs 1979 (…) Sıkıyönetim demokratik hak ve öz-
Afiş yarışması
gürlüklerin kullanılmasını güvence altı-
sergisi.
na almak, faşist terör ve cinayetleri ön-
lemek amacı ile ilan edilmiştir. Emeğin
bayramı gibi bayramları engellemek için
değil.
Sıkıyönetimin ilanından hemen son-
ra DİSK, sıkıyönetim uygulamaların-
dan ötürü Hükümeti sorumlu tutacağı-
nı açıklamıştır. DİSK bu görüşünü bugün
de muhafaza etmektedir.
Bugün sosyal ve siyasal bunalım nede-
ni ile 1 Mayıs emekçi bayramına kar-
şı çıkanlar, yarın ekonomik bunalım var
gerekçesi ile Toplu Sözleşme ve Grev
hakkımıza da karşı çıkacaklardır.
ZOR YILLAR | 467
(…) Emekçi halkımıza daha geniş eko-

nomik ve demokratik haklar vaadeden
CHP, ülkemizin en kritik anında demok-
ratik hak ve özgürlüklerin korunma-
sı ve genişletilmesi yolunda en ufak bir
girişimde bulunmamış, tam tersine yeni
tasarıları ile demokratik hakları kısıt-
lamaya kalkışmıştır. İktidarın bu tavrın-
dan faşistler yararlanmış ve yeni mev-
ziler elde etmişlerdir. CHP ise demokrasi
sınavında sınıfta kalmıştır.
Baştürk: İşçİ SInIFI Askerle

KarşI KarşIya Gelmez
çekildi. 1. Ordu ve Sıkıyönetim Komutanı Abdullah Baştürk
26 Nisan 1979’da Sıkıyönetimin uzatılması olan Necdet Üruğ İstanbul’da 1 Mayıs kut- 1 Mayıs 1979'da
kendisini gözaltına
üzerine DİSK’in 1 Mayıs’ı kutlama çalışma- lamasına izin vermeyeceğini açıkladı. almak için DİSK'e
gelen askerlerle.
ları giderek artan bir baskıyla karşılaştı.
1 Mayıs öncesinde 1 Mayıs kutlamaları-
27 Nisan 1979’da Baştürk Yürütme Kurulu
adına bir açıklama yaparak bir yandan Sı- na hazırlanan DİSK üyeleri gözaltına alındı.
kıyönetimin uzatılmasını öte yandan CHP Hiçbir yasal gerekçe gösterilmeden DİSK’in
ağırlıklı hükümeti eleştiriyor ve demokra- Sesi gazeteleri toplatıldı. Evinde DİSK dergisi
si sınavında sınıfta kaldığını belirtiyordu. bulunan işçiler gözaltına alındı. Bu anti-de-
mokratik baskının dozu 1 Mayıs yaklaştı-
Baştürk açıklamasında CHP’nin DİSK’in
ğında giderek daha da arttı. DİSK’in aylık
işçilerle askerleri karşı karşıya getireceği
dergisi ile Gıda-İş ve Tekstil sendikalarının
iddiasını eleştirerek “Türkiye işçi sınıfının
1 Mayıs 1979 DİSK
tek devrimci sendikal örgütü DİSK işçileri genel merkezi
askerlerle karşı karşıya getirme niyetinde baskını.
değildir” diyordu.
DİSK’e BaskIlar ve
Tutuklamalar
1 Mayıs’ın, 1 Mayıs alanında kutlanması
izni gerçekte siyasi iktidarın bir sorunuy-
du. Ancak siyasi iktidar DİSK’in bu konuda
muhatabı olmaktan kaçınarak sorunu ba-
sit bir idari karara indirgeyerek işçi sınıfı-
nı askerle karşı karşıya bırakmak istemiş-
tir. 1 Mayıs’ta sokağa çıkma yasağı kararı
ve DİSK’e dönük baskıcı uygulamalar Sı-
kıyönetim Komutanlığa tarafından verildi.
Hükümet “yetki onlarda” diyerek kenara
Sıkıyönetimden 1 Mayıs’ta Sokağa Çıkma Yasağı

1 Ordu ve İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı
30 Nisan Pazartesi günü saat 24.00 ile 2 Ma-
yıs Çarşamba günü sabah 05.00’e dek soka-
ğa çıkma yasağı ilân etmiştir.
1. Ordu ve İstanbul Sıkıyönetim Komutan-

lığı’nın konuya ilişkin 22 numaralı bildirisi
şöyledir:
1. Ordu ve İstanbul Sıkıyönetim Komutanlı-

ğı’nın 22 numaralı bildirisi.
1.Milli Güvenlik Kurulu’nun, hükümetin ve ko-

mutanlığın çeşitli tavsiye ve uyarılarına ve
komutanlığın kesin yasaklarına rağmen, Dev-
1 Mayıs 1979 İstanbul'da sokağa çıkma yasağı.
rimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu yöne-
ticileri, ülkemizi ve milletimizi bölmeyi ve Türk
cumhuriyet ve demokrasisini yok etmeyi hedef alan iç ve dış mihrakların özlemini çektikleri şekilde Türk işçilerini,
gene Türk milletinin bizzat kendisi demek olan Türk Silahlı Kuvvetleri ile karşı karşıya getirme yoluna sevkedecek
olan 1 Mayıs miting ve gösteri yürüyüşünü İstanbul’da yapma kararlarında direnmektedirler.
2. Ancak, ülkemiz ve milletimizin karşı karşıya bulunduğu tehlikeleri çok iyi değerlendiren ve Türkiye’nin üs-
tünde oynanmak istenen oyunların farkına varan yurtsever işçilerimizin büyük çoğunluğunu sinesinde topla-
yan sağduyu sahibi sendikalarımızın İstanbul’da 1 Mayıs günü bir miting yapılmasından vaz geçme kararı takdir-
le karşılanmaktadır.
Kaynak: DİSK dergisi, Sayı 53-54-55, Mayıs-Haziran-Temmuz 1979.
1 Mayıs afişlerini taşıyan kamyona güvenlik çok sayıda yayına el kondu, Genel Başkan
1 Mayıs 1979 kuvvetlerince el konuldu. Abdullah Baştürk ve Yürütme Kurulu üye-
gözaltıları, TİP'in
çağrısıyla toplanan
leri gözaltına alındı. Yöneticilerin binadan
28 Nisan 1979’da büyük bir askeri operas-
parti üyeleri, önde çıkışında “Yaşasın DİSK, Yaşasın 1 Mayıs”
Behice Boran (askerin yonla DİSK genel merkezi basıldı, 1 Mayıs
elindeki kağıt yüzünü diye bağırdıkları gerekçesiyle binada bu-
kapatmış) İstanbul. Afiş Yarışması’na katılan afiş orijinallerine,
lunan 90 kişi 12 saat gözaltında tutuldu.
Aynı gün İstanbul’da DİSK’e bağlı sendika-
ların genel merkezlerine yapılan baskın-
larda çok sayıda sendika yöneticisi gözal-
tına alındı. Sendikaların kapıları kırılarak
içeri girildi. Selimiye Kışlası’nda tutuklu
bulunan DİSK yöneticilerini ziyaret etmek
isteyen işçiler ve yakınları Kışla’nın etra-
fında toplanmak istemiş ancak bu girişim-
leri engellendi.112
112 DİSK dergisi, Sayı 53-54-55, Mayıs-Haziran-Temmuz 1979;
ZOR YILLAR | 469
Ertesi gün, DİSK’in 1 Mayıs’ı 1 Mayıs alanında

kutlamada kararlı olduğunu açıklayan diğer
DİSK yöneticileri de gözaltına alındı. DİSK’in
Sesi gazetesinin son sayısının film ve mon-
tajlarına, basıma hazırlık aşamasında el ko-
nuldu. Ancak DİSK iki kademeli bir komi-
te yapısı oluşturmuştu. Gözaltılar beklendiği
için ilk komite yanında bir de yedek komi-
te belirlendi. Açıklamalar bu komiteler tara-
fından yapıldı ve bu şekilde örgütsel disiplin
içinde ortak tepki verildi. DİSK Yürütme Ku-
rulu üyelerinin gözaltına alınması üzerine 28 Nisan 1979, DİSK genel merkezinin basılması.
DİSK yürütme görevini Gıda-İş Genel Başkanı
Demirhan Tuncay, Tekstil Genel Başkanı Rıd-
van Budak ve Sosyal-İş Genel Başkanı Özcan
Kesgeç üstlendi ve 29 Nisan 1979’da bir basın
toplantısı ile kamuoyunu bilgilendirdi.
1 Mayıs 1979’da 1 Mayıs’ı kutlamak isteyen

siyasi parti başkanları ve demokratik kit-
le örgütü yöneticileri, tartaklanarak gözal-
tına alındı. Merter’den Taksim’e doğru yü-
rümek isteyen TİP Genel Başkanı Behice
Boran ve yüzlerce TİP’li tutuklandı. İstan-
bul’da bine yakın gözaltı oldu. Gözaltına alı-
nanlar önce İnönü Stadına ardından Davut-
paşa Kışlasına götürüldü. Bütün bu baskı ve
uygulamalar, 1979’un Türkiye’de gerçek an-
Selimiye Kışlası önünde tutuklu DİSK yöneticilerini ziyaret etmek için toplananlar.
lamıyla 1 Mayıs’ın mücadeleci özüne uygun
olarak yaşanmasını engelleyememiş, 30 Ni-
san günü tüm işyerlerinde hapisteki Genel
Başkan Abdullah Baştürk adına 1 Mayıs me-
sajı okunmuş ve 1 Mayıs 1979’da sokağa çık-
ma yasağı konmasıyla tüm İstanbul 1 Mayıs
alanı olmuştur.
Çok sayıda ulusal ve uluslararası işçi örgü-

tü Türkiye’de 1 Mayıs’ların yasaklanmak is-
tenmesini ve ardından başta DİSK Genel Baş-
kanı Abdullah Baştürk olmak üzere DİSK
yöneticilerinin ve çok sayıda emekçinin
DİSK geçici yürütmesi 1 Mayıs 1979’a ilişkin açıklama yaparken, soldan sağa: Özcan
Cumhuriyet, 29 Nisan 1979. Kesgeç, Demirhan Tuncay ve Rıdvan Budak.
Öğretim Üyelerinin 1 Mayıs Yasaklarına Tepkisi

Sayın Bülent Ecevit, Başbakan
Biz, aşağıda imzaları bulunan öğretim üye ve yardımcıları, demokratik hak ve ö4ürlüklerin kullanılması ile sıkıyö-
netim düzeni arasındaki ilişkileri olumsuz yönde etkileyen birtakım gelişmelere ilişkin düşüncelerimizi dikkatini-
ze sunmayı görev biliyoruz.
Tüm demokratik ülkelerde kutlanması temel bir hak sayılan 1 Mayıs’ın ülkemizde resmi bir açıklığa kavuşturulma-
mış olması, şiddet olaylarını önleme çabası içindeki sıkıyönetim makamları ile İşçi Bayramımı kutlamayı ödev sa-
yan çok sayıda kişi arasında gereksiz bir sürtüşme yaratmış aralarında DİSK Genel Başkam Sayın Abdullah Baş-
türk ve TİP Genel Başkanı Sayın Behice Boran’ın da bulunduğu çok sayıda kişinin tutuklanmasına yol açmıştır.
Bu durum temel amacı, Anayasa ile belirtilmiş hak ve özgürlüklere yönelik şiddet hareketlerini ve bölücü eylemle-
ri engellemek olan bir sıkıyönetim düzeninde meydana gelmemeliydi. Kanımızca, sorun, 1 Mayıs konusunun açık-
lığa kavuşturulmamış olmasından kaynaklanmaktadır.
Özgürlük ve demokrasi adına işbaşına gelen iktidarınızda bu çeşit gelişmelerin olması, ülkemizin uluslararası say-
gınlığını artırıcı nitelikte olmadığı gibi, temel hak ve özgürlüklerin en geniş anlamıyla kullanılmasını savunmuş olan
bir devlet adamının kişiliğine de kanımızca ters düşecek niteliktedir. Çünkü haklı olarak savuna geldiğiniz gibi, sı-
kıyönetimin her türlü eylem ve işlemlerindeki siyasal sorumluluk Bakanlar Kurulu’na düşmektedir. Bu bakımdan,
1 Mayıs’ın kutlanmak istenmesiyle başlayan gelişmeler de siyasal iktidarınızın sorumluluğu altında değerlendiril-
mek durumundadır. Gelişmelerin ülkemizdeki demokratik hak ve özgürlükleri koruma yönünde olması dileğiyle,
saygılarımızı sunarız.
Prof. Dr. Cahit Talas Doç. Dr. Doğu Ergil Dr. Ercan Uygur Dr. Ümit Hassan
Prof. Dr. Fehmi Yavuz Prof. Dr. Özer Ozankaya As. Ahmet Makal Dr. Ömür Sezgin
Doç. Dr. Cem Eroğul Dr. Mehmet Arda Dr. Hüldan Gürsel
As. Tuğrul Eryılmaz
Doç. Dr. Özdemir Akmut Doç. Dr. Artun Ünsal As. Salih Ak
Prof. Bahri Savcı Prof. Dr. Cevat Geray As. Murat Şeker As. Can Hamamcı
Prof. Dr. Üren Arsan Dr. Baskın Oran As. Köse Torunu As. Serhan Ada
Prof. Dr. Yılmaz Günal, Dr. Haluk Gerger Tülin Hoşgör As. Erdal Ünsal
Prof. Dr. Tuncer Bulutay Dr. Ünsal Oskay Dr. Nilgün Abisel Doç. Dr. Çelik Aruoba
Doç. Dr. Taner Timur Dr. Uygur Kocabaşoğlu Dr. Metin İnceoğlu
Dr. İlber Ortaylı
Prof. Dr. Mümtaz Soysal Dr. Pars Esin Dr. Ömer Madra
Doç. Dr. Yılmaz Akyüz Dr. Şehmuz Güzel As. Yavuz Sabuncu As. İhsan Sami Garan
Doç. Dr. Kurthan Fişek Dr. Alaeddin Şenel As. Serap Can Dr. Fazıl Sağlam
Kaynak: DİSK dergisi, Sayı 53-54-55, Mayıs-Haziran-Temmuz 1979. Ecevit’e mektubu imzalayanlar Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi (SBF) ile ve Basın Yayın Yük-
sek Okulu (BYYO) öğretim üyelerinden oluşmaktadır.
tutuklanmasını kınamışlar ve uluslararası (CGT), Fransa Ulusal Eğitim Sendikası,

işçi sınıfı desteğinin DİSK’in arkasında ol- Macaristan Sendikaları Merkez Konse-
duğunu açıklamışlardır. yi, Fransız Demokratik İş Konfederasyonu
(CFDT), Çekoslavakya Sendikalar Merkez
Dünya Sendikalar Federasyonu (DSF), Av- Konseyi, Yunanistan ESAK örgütü, Kıb-
rupa Sendikalar Konfederasyonu (ETUC), rıs Dev-İş, Kamu Hizmetleri Enternasyo-
Dünya Emek Konfederasyonu (DEK), nali (PSI), Uluslararası Demokrat Hukuk-
Fransız Genel Emek Konfederasyonu çular Derneği, İnsan Hakları Birliği ve Şili
ZOR YILLAR | 471
Halk Cephesi temsilcileri hemen çeşitli Cumhuriyet,

6 Mayıs 1979.
mesajlarla Hükümet’i protesto etmişler ve
DİSK yöneticilerinin yanında yer aldıkları-
nı belirtmişlerdir.
Dünya çapında böylesi bir destek sağla-

nırken başta TMMOB, TÖB-DER, Türk Ta-
bipler Birliği ve TÜM-DER olmak üzere
çok sayıda demokratik kitle örgütü, bazı
barolar ile çok sayıda öğretim üyesi, DİSK
yöneticilerinin tutuklanması ve 1 Mayıs’ı
kutlamak isteyenlere karşı girişilen sal-
dırıları protesto etmişlerdir. DİSK üyesi
işçiler hemen yoğun bir çabaya girişerek
binlerce telgrafla yöneticilerinin yanın-
da olduklarını bildirmişler, çeşitli yerler- 1 MayIs 1979 TartIşmalarI
de yapılan DİSK Bölge Konseylerinde DİSK
1 Mayıs 1979 iki yönüyle oldukça tartış-
Yürütme Kurulunun 1 Mayıs tavrını des-
malıdır. Bunlardan birincisi, 1 Mayıs’ın ya-
tekleme ve sıkıyönetimin uygulanması-
saklanması, kutlamada kararlı olan DİSK
nı protesto kararları alınmış; DİSK üyele- yöneticilerinin tutuklanmaları, yargılan-
ri ile demokratik kitle örgütleri üyelerinin maları, kısa süreli de olsa 1 Mayıs nede-
katıldığı 1 Mayıs 1979’a yönelik baskıla- niyle mahkûm olmaları ve bunun DİSK’in
rı protesto eden ve 1 Mayıs tutuklularının seçimlerde desteklediği CHP ağırlıklı Hü-
serbest bırakılması ile 1 Mayıs’ın yasalaş- kümet dönemine rastlamış olmasıdır. Ece-
masını isteyen geniş bir imza kampanyası vit Hükümeti 1 Mayıs’ın kutlanması yö-
açılmıştır. nünde irade göstermek bir yana DİSK’in
1 Mayıs kutlamasını engellemeye çalış-
DİSK Genel başkanı Baştürk ve DİSK yö- tı. DİSK bu durumu “MC dönemlerinde bile
neticileri 1 Mayıs 1979’u kutlamak istedik- engellenemeyen 1 Mayıs Ecevit iktidarında
leri için 28 Nisan 1979’da gözaltına alındılar engellenmiştir” şeklinde değerlendirdi.114
ve 26 gün tutuklu kaldılar. Baştürk mah-
1 Mayıs 1979, DİSK içi tartışmalar ve geri-
kemede yaptığı savunmada “dünyanın
limler açısından da olumsuzlukların art-
hiçbir yerinde 1 Mayıs güzergahı idari ma-
masına yol açmıştır. DİSK disiplinine aykı-
kamlarca saptanamaz. İşçiler geleneksel- rı davranışları gerekçesiyle 20 Şubat 1979
miş alanlarda gösterilerini yaparlar” diye- tarihinden itibaren DİSK’ten bir yıl sü-
rek 1 Mayıs’ı kutlamanın görev olduğunu reyle geçici olarak ihraç edilen Maden-İş,
ve gözaltına alınarak bu görevlerinin en- Bank-Sen ve Baysen’in İzmir’de ayrı bir 1
gellendiğini vurgulamıştır. 113
Mayıs kutlaması yapmaları DİSK yönetimi
113 DİSK dergisi, Sayı 53-54-55, Mayıs-Haziran-Temmuz 1979. 114 DİSK dergisi, Sayı 53-54-55, Mayıs-Haziran-Temmuz 1979.
tarafından sert biçimde eleştirilmiştir. Bu kaldırılmasından sonraki ilk DİSK Yönetim

mitinge Aster-İş, Yeni Haber-İş ve Pet- Kurulunun açış konuşmasında 1 Mayıs 1979’a
kim-İş sendikaları da katıldı. ilişkin şu değerlendirmeyi yapmıştır:116
DİSK Yürütme Kurulu, bu üç sendikayı ge- DİSK’in 1 Mayıs 1979’u 1 Mayıs Alanı’nda
kutlamak için gösterdiği kararlılık, DİSK
çici olarak üyelikten ihraç edilmelerine ile emekçi halkımız ve tüm demokra-
rağmen, diğer üye sendikalarla birlikte 1 si güçleri arasındaki ilişkileri daha da
Mayıs 1979 hazırlık çalışmalarına kattığı- pekiştirmiştir. İşçi sınıfımız ve emek-
çi halkımızın bilinçli ve örgütlü kesimle-
nı, ancak bu üç sendikanın temsilcilerinin ri, DİSK’in kararlılığı karşısında faşizme,
çalışmalar sırasında DİSK disiplinini yeni- emperyalizme ve her türden gericili-
den çiğner davranışlar içine girdiğini, bu ğe karşı varolan ekonomik ve demok-
ratik hakları korumak geliştirmek için
toplantıları DİSK Onur Kurulu kararını tar- DİSK’in etrafında bir demokrasi duvarı
tışan forumlar haline getirmek istedik- oluşturmuşlardır.
lerini ve kendilerine verilen görevleri de İşçi sınıfının uluslararası dayanışma-
çeşitli bahanelerle yerine getirmedikleri- sı, ülkemiz ve dünya demokrasi güçleri-
ni belirtmektedir. DİSK 1 Mayıs 1979 İzmir nin aktif desteği, 1 Mayıs 1979 öncesi ve
sonrasında sonuna kadar DİSK’ in ya-
mitingini DİSK’i bölmeye çalışanlar tara- nında olmuştur.
fından yapılan “devrimci özü boşaltılmış
Sözde emekten yana olanlar ne derlerse
sıradan bir gösteri” olarak nitelemiştir.115 desinler, 1 Mayıs 1979, Türkiye işçi sını-
fı ve emekçi halkımızın egemen sınıflar
karşısında ülkeyi yönetmeye aday ola-
Baştürk’ün 1 MayIs 1979 rak üstlendiği bağımsız bir tavrı alışıdır.
Değerlendİrmesİ Bu tavır nedeniyle 1 Mayıs 1979, de-
mokratik hak ve özgürlükleri koruma
Genel Başkan Abdullah Baştürk, DİSK ve genişletme mücadelemizde önem-
yöneticilerinin tutukluluk hallerinin li aşamadır.
115 DİSK 7. Genel Kurul Çalışma Raporu. 116 DİSK dergisi, Sayı 53-54-55, Mayıs-Haziran-Temmuz 1979.
Baysen, Bank-Sen ve
Maden-İş tarafından
düzenlenen ve DİSK
içinde tartışmalara
yol açan 1 Mayıs 1979
İzmir mitingi,
DİSK Arşivi.
FEHMİ IŞIKLAR’IN DİYARBAKIR’DA TUTUKLANMASI
1979’da 15-16 Haziran direnişinin emniyet görevlilerine rağmen Başbakanlığa yapılan başvurula-
9. yıldönümü DİSK Bölge Temsil- kararlılıkla sürdürülmeye çalışılan ra bir yanıt alınamadığını belirtti.2
ciler Meclisleri şeklinde gerçek- toplantı sırasında aralarında DİSK Ayrıca toplantıda Diyarbakır Sıkı-
leştirilen toplantılar ile kutlandı. Genel Sekreteri Fehmi Işıklar, yönetim Komutanlığınca ve Em-
Toplantılarda 15-16 Haziran 1970 DİSK 10. Bölge Temsilcisi Zeki Ad- niyet Müdürlüğünce yapılan yasa
direnişi kazanımları değerlendiril- sız, T.İ.S. Genel Sekreteri ve Cey-
dışı uygulamaların yer aldığı “Di-
di. DİSK Yürütme ve Yönetim Ku- lanpınar Şube Başkanı Gazi Daş,
yarbakır Raporu” isimli bir dosya
rulu üyeleri farklı bölge toplantıla- Hürcam-İş Genel Sekreteri ve
rına katıldılar. DİSK Genel Başkanı Genel Başkan Vekili Ali Rıza Gül- dağıtıldı.
Abdullah Baştürk İstanbul’daki, kaya, Gıda-İş Doğu Bölgesi Tem-
1 Ağustos 1979 günü Zeki Adsız,
Genel Sekreter Fehmi Işıklar Di- silcisi Nadir Yektaş ve Genel-İş
Nadir Yektaş ve Sıddık Tekeş ser-
yarbakır’daki, Genel Başkan Ve- Diyarbakır Bölge Temsilciliği avu-
best bırakılırken DİSK Genel Sek-
killeri Kemal Nebioğlu Kocaeli’de- katlarından Ziya Acar’ın aralarında
ki, Rıza Güven Ankara’daki, Mukbil bulunduğu 17 kişi gözaltına alın- reteri Fehmi Işıklar Diyarbakır Sı-
Zırtıloğlu Bursa’daki, Tuncer Ko- dı. 14 günlük gözaltı sürecinden kıyönetim Komutanlığınca “suç
camanoğlu Adana’daki, Mustafa sonra 29 Haziran 1979’da gerçek- olan bir fiili övme” gerekçesiyle
Aktulgalı İzmir’deki, Rıdvan Bu- leştirilen ilk duruşmada Zeki Ad- mahkemeye çıkarılmadan tutuk-
dak Antalya’daki, Burhan Şahin sız Nadir Yektaş, Sıddık Tekeş ve landı. DİSK Genel Başkan Vekili
Eskişehir’deki ve Demirhan Tun- Veysi Şenyiğit hakkında tutukla- Mukbil Zırtıloğlu Başbakan Ece-
cay Samsun’daki bölge toplantı- ma, daha önce salıverilen Fehmi vit’e bir telgraf göndererek Işık-
larına katıldılar.1 Işıklar hakkında ise gıyabi tutuk- lar’ın keyfi olarak tutuklu bulun-
lama kararı verildi.
Diyarbakır’da gerçekleştirilen duğunu bildirdi ve Başbakan’ın
DİSK Bölge Temsilciler Konseyi Tutuklulardan DİSK 10. Bölge geçmiş Sıkıyönetim dönemlerin-
toplantısı tüm yasal izinler alınmış Temsilcisi Zeki Adsız ile Gıda-İş de gösterdiği duyarlılığı göster-
olmasına rağmen Sıkıyönetim Diyarbakır Bölge Temsilcisi Nadir mesini istedi.3
tarafından engellenmeye çalışıl- Yektaş yeniden ifadesi alınması
dı. Toplantının başlamasıyla bir- bahanesiyle Komutanlığa götü- Fehmi Işıklar’ın tutuklanması-
likte toplantıyı dağıtmaya çalışan rülerek işkence gördüler. Bunun na Dünya Sendikalar Federasyo-
1 DİSK dergisi, Sayı 53-54-55, Mayıs-Haz-
üzerine 3 Temmuz 1979’da DİSK nu, Dünya İşçi Konfederasyonu,
iran-Temmuz 1979. Genel Başkan Vekili Kemal Ne- Fransız Genel-İş Federasyonu,
bioğlu Başbakan Fransız Demokratik İş Federas-
Bülent Ecevit’e bu yonu, Hollanda İşçi Sendikala-
durumu kınayan rı Konfederasyonu ve Danimarka
ve gereğinin yapıl-
İşçi Sendikaları Konfederasyonu
masını talep eden
da tepki gösterdi ve Fehmi Işık-
bir telgraf gön-
lar ile dayanışma içinde oldukları-
derdi. DİSK Genel
Başkanı Abdul- nı bildirdiler.4
lah Baştürk ise 31
Fehmi Işıklar, 23 günlük tutuk-
Temmuz 1979’da
luluğunun ardından, 23 Ağustos
bir basın toplan-
tısı gerçekleştir- 1979’da tahliye oldu.5
di. Toplantıda bas- 2 DİSK dergisi, Sayı 56, Ağustos 1979.
kı ve işkenceleri 3 DİSK dergisi, Sayı 56, Ağustos 1979.
4 DİSK Ajansı, 15 Ağustos 1979.
kınayan Baştürk,
Fehmi Işıklar DİSK Diyarbakır Bölge Toplatısında konuşurken. 5 Cumhuriyet, 25 Ağustos 1979.
1 Mayıs 1980 Afişi, ile sözde sınıf mücadelesi yapmaya kal-

Orhan Taylan.
kışanları, işçi sınıfının devrimci sendi-
kal birliğini kendi dar grup çıkarlarına
feda edenleri açığa çıkarmıştır. 1 Ma-
yıs’ların mücadeleci özünü egemen sı-
nıflarla uzlaşarak boşaltanlar, birlik ve
dayanışma gününde işçi sınıfını bölün-
müş göstermeğe çalışanlar işçi sınıfı-
mız, emekçi halkımız ve tüm demokrasi
güçleri önünde hesap vereceklerdir.
İşçi sınıfı 1 Mayıs’ların nerede ve nasıl
kutlanacağını egemen sınıflarla tartış-
maz 1 Mayıs’ların kutlanıp kutlanama-
yacağını artık tartışmayacağız. Koşullar
ne olursa olsun, 1 Mayıs’lar, devrimci ge-
leneğine, devrimci özüne uygun bir bi-
çimde her yıl kutlanacaktır.
1 Mayis 1980: Yİne

Yasak!
DİSK, 1 Mayıs 1980 kutlama hazırlıklarına
1 Mayıs 1979, 15-16 Haziranlarla, DGM
şubat ayından itibaren hazırlanmaya baş-
Direnişleriyle, 20 Mart’larla belirginle-
şen işçi sınıfının devrimci mücadelesi- ladı. Siyasi parti, demokratik kitle örgüt-
nin 1979’daki devamıdır. Yukarıda say- leri temsilcileri ve siyasi hareketlerle top-
mış olduğumuz nitelikleriyle 1 Mayıs
1979, bir ayraç olmuştur. lantılar yapıldı, onların görüşleri alındı ve 1
Mayıs 1980’in birlik içinde nasıl kutlanaca-
Cumhuriyet, 1 Mayıs 1979, işçi sınıfını burjuvazinin
30 Nisan 1980. kuyruğuna takmaya çalışanları, icazet ğı tartışıldı. DİSK Yürütme Kurulu, Türki-
ye’nin 1 Mayıs alanı olarak yorumlanması-
na, 1 Mayıs 1980’in İstanbul, Ankara, İzmir,
Trabzon, Bitlis ve İçel’de (Mersin)117 bölge-
sel organizasyonlarla, DİSK’in önderliğin-
de kutlanmasına karar verdi.118
Bu karar ışığında DİSK 1 Mayıs Merkez

Tertip Komitesi ve işyerlerine kadar uza-
nan 1 Mayıs bölge ve işyeri komiteleri ça-
lışmalarını sürdürdü. Alınan kararlar ge-
reğince 6 ilde miting başvuruları yapıldı.
Ancak adı geçen illerin yetkili makamla-
rı 1 Mayıslara izin vermemek için her türlü
engeli çıkardı.
117 Mersin ilinin eski adı İçel idi.
118

ZOR YILLAR | 475
3-4 Nisan 1980’de DİSK genel merkezin-

de toplanan Başkanlar Konseyi de 1 Mayıs
hazırlıklarını gündemine aldı ve çalışma-
ları değerlendirdi. Başkanlar Konseyi top-
lantısından sonra Genel Başkan Abdullah
Baştürk, Başkanlar Konseyi adına şu açık-
lamayı yaptı:119
Siyasi iktidar bugün ilan ediliş gerekçe-
si dışında çalışmaya itilen sıkıyönetimin
ardına gizlenerek 1 Mayıs’ları engelle-
meye çabalamaktadır. Mersin Valiliği o
gün olay çıkacağına ilişkin bilgi aldıkla-
rı gerekçesiyle sokağa çıkma yasağı ilan
etmekten söz etmektedir. Ancak aynı
valilik bilgi sahibi olduğu olayları önle-
mek üzere aldığı önlemlerin ne olduğu-
nu açıklamamaktadır.
DİSK Yürütme Kurulu 1 Mayıs 1980’in te-
mel hak ve özgürlükler için açlığa, yok-
sulluğa, sefalete, baskı ve zulme kar-
şı verilen mücadelede yeni bir köşe taş
olacak niteliğiyle kutlanmasına, tüm
Türkiye’nin 1 Mayıs Alanı olarak yorum-
üyelerini, köylüleri, küçük esnaf ve za-
lanmasına 1 Mayıs 1980’in İstanbul An- Cumhuriyet,
naatkarları, öğretmenleri, avukatları,
kara, İzmir, Trabzon, Bitlis ve Mersin’de 1 Mayıs 1980.
bölgesel organizasyonlarla DİSK’in ön- yazarları, sanatçıları, teknik elemanla-
derliğinde kutlanmasına karar vermiş- rı, tüm kamu kesimi çalışanlarını, öğ-
tir. DİSK Başkanlar Konseyi DİSK Yü- rencileri, emekten yana olan demokrat-
rütme Kurulunun bu kararını aynen ları yurtseverleri, devrimcileri bu günkü
benimsemiştir. durumdan rahatsız olan herkesi şim-
diden birlik için dayanışma için, mü-
Tüm örgütümüz işçi sınıfının üretimden
cadele için 1 Mayıs 1980’e hazır olmaya
gelen gücünü de gözönüne alarak her
çağıyorum.
hal ve koşul altında 1 Mayıs’ı kutlama-
ya kararlıdır. Bu arada DİSK, İçel [Mersin] Valiliğinin 1
Bugünkü gerici-baskıcı iktidar 1 Mayıs’ı Mayıs günü DİSK’e miting için izin verme-
anlamına uygun bir biçimde yaşamamı-
zı engelleyemeyecektir. 1 Mayıs’da so- mesi üzerine Danıştay’a başvurdu. Diğer
kağa çıkma yasağı koyarak demokratik illerde de ortaya çıkarılan her türlü yasal
hak ve özgürlüklerin kullanımını sağla-
engelin aşılması için gereken çalışmalar
yamayacak kadar acz içinde olduğunu
kabul eden iktidar, iktidar değildir. yapıldı.
İktidar eğer 1 Mayıs’da daha fazla baskı
getirmenin gerekçesi olacak türde olay- 22 Nisan 1980’de toplanan DİSK Yöne-
lar çıkartmaya hazırlanıyorsa, işçi sını- tim Kurulu 1 Mayıs ile ilgili hazırlıkları gö-
fımız buna da olanak vermeyecektir
rüştü, 1 Mayıs’a yönelik olarak sürekli
Tüm üyelerimizi, DİSK üyesi olmayan iş- artırılan baskıları ve yasaklamaları de-
çileri, faşizme, emperyalizme ve şove-
nizme karşı güç ve eylem birliği içinde ğerlendirdi. Yönetim Kurulu toplantısı 24
olduğumuz demokratik kitle örgütleri Nisan’da Başkanlar Konseyi ile ortak ola-
119 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu. rak çalışmalarını sürdürdü. Bu toplantı
Cumhuriyet,
2 Mayıs 1980.
ertesinde 25 Nisan’da yapılan açıklama- tüm örgüt kademelerine yayılan çalışma-

da “egemen sınıfların ekonomik, politik ları hızlanarak sürerken, sıkıyönetim ko-
ve ideolojik alanlarda saldırılarını yoğun- mutanlıklarının ve valilerin açıklamaları
laştırdığı” vurgulandı ve “1 Mayıs 1980, bu- birbirini izledi.
günkü koşullarda faşizme, emperyalizme
CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit partisi-
ve şovenizme karşı verilen mücadelenin
nin Sakarya’da düzenlediği mitingde yap-
bir parçasıdır” denilerek şu görüşlere yer
tığı konuşmada 1 Mayıs’a yönelik saldı-
verildi:120
rıları kınamak bir yana, 1 Mayıs’a yönelik
İşçi sınıfı ve onun devrimci sendikal ör- baskı ve saldırıları onaylayarak işçileri 1
gütü DİSK’e yönelik saldırıların sürek-
li artırıldığı bu ortamda 1 Mayıs işçile- Mayıs’a katılmamaya çağırdı. Ecevit, mi-
rin birlik, dayanışma ve mücadele günü ting alanının boşalması pahasına şu söz-
olarak özüne ve ortama uygun bir bi-
leri söyledi:121
çimde yaşanacaktır.
Tüm DİSK üyesi sendikalar, tüm alt bi- Bu işçilerden oy ve güç alarak belli gö-
rimlerimiz, 1 Mayıs 1980’i bugünkü ko- revlere seçilen bazı sendikacılar, bu iş-
şullarda yaşamaya yönelik olarak DİSK çileri, bu inanmadıkları bayrakların,
Yönetiminin kendilerine ileteceği kara- resimlerin ardında yürütemezler, o bay-
ra uymak üzere hazır olmalıdır. rakların, resimlerin etrafında topla-
yamazlar, onlara inançlarına ters dü-
Yönetim Kurulunun bu açıklamasının yer şen marşları, sloganları söyletemez,
dinletemezler.
aldığı 26 Nisan tarihli gazeteler, Trabzon
ve Rize Valilerinin bu illerde 1 Mayıs’tan 5 CHP Genel Başkanı Ecevit’in 1 Mayıs’a yö-
Mayıs’a kadar her türlü toplantı ve göste- nelik tavrı, Sakarya mitinginde yaptığı
ri yürüyüşlerini yasakladıklarını, Anka- konuşmasıyla sınırlı kalmadı. CHP Genel
ra Sıkıyönetim Komutanlığının ise DİSK’in Başkanı demokrasiye, işçi ve emekçilere
1 Mayıs’ta yürüyüş ve miting yapma tale- inançsızlığını iyice ortaya koymak isterce-
bini kabul etmediğini haber verdi. DİSK’in sine 1 Mayıs öncesinde yaptığı açıklamada
120 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu. 121 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu.
ZOR YILLAR | 477
belediye işçilerini uyararak, sendikalarına oluşturmayı amaçlamaktadır. Bu siyasal

yapıda görünüşte Anayasal kurumlar,
karşı kışkırtıcı bir davranış takındı. 122
parlamenter sistemin kurumları koru-
nacak ancak işlevleri bütünüyle değiş-
1 Mayıs 1980 öncesinde güvenlik kuvvetle-
tirilmiş olacaktır. Yani görünüşte de-
ri, DİSK üyesi sendikalara çeşitli gerekçe- mokratik, uygulamada, ise faşist, ırkçı,
lerle baskın ve aramalar yaptı. Ankara’da militarist bir yönetim amaçlanmaktadır.
Dev Maden-Sen ve Yeni Haber-İş sendi- Siyasal iktidar hizmetinde olduğu ege-
kaları mühürlendi ve çok sayıda DİSK üye- men sınıfların istemleri doğrultusun-
da çaba harcamakta ve işçi sınıfının
si sendika arandı. Aynı şekilde İstanbul’da uluslararası birlik, dayanışma ve mü-
Gıda-İş sendikası da 11 Ocak 1980 tarihin- cadele günü olan 1 Mayıs’ı bu amaç-
de alınan bir mahkeme kararı ile arandı. larına ulaşmanın malzemesi yapmak
istemektedirler.
Aynı günün sabahı ise DİSK Basın-Yayın
Kapitalist, sosyalist dünyanın bütün ül-
Dairesi Müdürü Tevfik Bilgin, Ankara Sı-
kelerinde kutlanan, faşist Almanya’nın
kıyönetim Komutanlığının gözetim altı- toplama kamplarında bile kutlanmış
na alma kararıyla Ankara’ya gönderilmek olan 1 Mayıs’ı yasaklamaya yönelik gi-
rişimler Anayasa’nın ve İnsan Hakla-
üzere gözaltına alındı. 28 Nisan 1980’de
rı Evrensel Bildirgesinin kişi hak ve öz-
Ankara’da güvenlik kuvvetleri Genel-İş'in gürlükleri ile bağdaşması mümkün
EMAŞ tesislerini bastı ve basılmakta olan olmayan boyutlara ulaşmıştır. Temel
hak ve özgürlüklerin bir parçası olan 1
çok sayıda yayına el koydu. EMAŞ’ta bası- Mayıs kutlamalarının yasaklanması Sı-
lacak olan DİSK dergisinin Nisan sayısı ise kıyönetimin ilan gerekçesine aykırıdır.
bu nedenle daha baskıya girmeden engel- Bütün bu koşullar altında DİSK Yürüt-
lendi. DİSK’e, üye sendikalara ve yönetici- me Kurulu, 1 Mayıs’ın kitlesel olarak
kutlanmasının önüne konan yasak ve
lerine yönelik baskılar yoğunluk kazanır-
baskıları protesto etmek, işçi ve emek-
ken, basında 1 Mayıs gününe ilişkin çeşitli çilere yönelik saldırılara karşı işçi sını-
düzmece haberler, tehditkâr yorumlar yer fının mücadele azmini, demokratik hak
ve özgürlükleri korumak ve genişlet-
alıyordu.
mek yolundaki kararlılığını ortaya koy-
mak ve 1 Mayıs’ı devrimci geleneğine ve
28 Nisan’da DİSK Yürütme Kurulu, 1 Mayıs
özüne uygun olarak yaşatmak amacıy-
1980’e yönelik tarihi bir açıklama yaptı ve la işçilerin ve emekçilerin 30 Nisan Çar-
30 Nisan 1980’de üretimden gelen güçleri- şamba günü üretimden gelen güçlerini
kullanacaklarını,
ni kullanacaklarını açıkladı. DİSK Yürütme
Kurulu, 30 Nisan eylemini kamuoyuna du- 1 Mayıs günü meydana gelebilecek
olumsuzlukların siyasi iktidarın tahrik,
yurduğu bu açıklamasında eylemin gerek- teşvik ve provokasyonlarından doğa-
çesi şöyle belirtti:123 bileceğini, olaylara Demirel iktidarının
Anayasayı değiştirmek, işsizlik, pahalı-
Emperyalizme bağımlı sömürücü ege- lık, yokluk, yoksulluk gibi ekonomik ve
men sınıflar ve tahakkümlerini sür- toplumsal sorunları kitlelerden gizle-
dürebilmek için emekçi halkımızı daha mek, sömürüyü ve baskıyı yoğunlaştır-
çok baskı ve yasaklamalar altına almamak amacına gerekçe yapmak isteyen
nın planlarını yapmaktadırlar. Burju- tutumunun yol açacağını bu olayların
vazi batı ülkelerinin kamu oylarını ra- tahrikçisi, teşvikçisi ve sorumlusunun
hatsız etmeyecek bir siyasal yönetim Demirel iktidarının olacağını, ancak tüm
122 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu. bu karanlık amaç ve planlara bilinçli işçi
DİSK dergisi, Sayı 65-66-67, Mayıs-Haziran-Temmuz
123 ve emekçilerin fırsat vermemek kara-
1980. rında olduklarını açıklar.
Bu miting olağan bir kutlama töreni de-

ğil. 1 Mayısı engellemeye zorla unuttur-
maya yönelik baskı ve saldırılan protes-
to mitingidir.
1 Mayıs bizim günümüzdür. İşçi sınıfının
uluslararası bayramıdır. Bugüne hiç bir
biçimde kara çaldırmayacağız.
30 Nisan’a gelindiğinde 1 Mayıs mitingi ve

gösterilerini yasakladıklarını açıklayan
valilerin sayısı 30’a ulaştı. Bazı Sıkıyöne-
tim Komutanlarının, üzerinde 1 Mayıs ya-
zısı bulunan her şeyi, “takvim” bulundur-
mayı da yasaklama anlamına gelebilecek,
kararları bazı mizah dergilerine “2 Ma-
Açıklamanın yapıldığı tarihte İçel [Mersin] yıs’tan başlayan mayıs ayı takvimleri”
1 Mayıs 1980
DİSK Mersin mitingi, Valiliğinin DİSK’in 1 Mayıs başvurusunun esprilerine malzeme oldu.
DİSK Arşivi.
reddi ile ilgili olarak yapılan “yürütmeyi dur-
durma” istemi Danıştay’ca karara bağlan- 30 Nİsan Eylemİ ve
dı ve Vali’nin bu keyfi uygulaması hakkında 1 Mayis 1980
yürütmeyi durdurma kararı verildi. Böyle-
likle DİSK, Türkiye düzeyinde sürdürdüğü Neredeyse tüm DİSK üyeleri 30 Nisan 1980
Çarşamba günü işyerlerinde değişik süre-
mücadele ile birlikte 1 Mayıs kutlamaları-
lerle üretimden gelen güçlerini kullanarak
na yönelik baskı ve saldırıları protesto için
1 Mayıs’ı Türkiye çapında kutladılar. Pro-
İçel’de [Mersin] miting hazırlıklarına başladı.
testo Türkiye’nin her yanını kaplayan ge-
Bu arada 29 Nisan gecesi ve 30 Nisan’ın ilk nişlikte oldu, birçok ilde DİSK Genel Baş-
saatlerinden başlayarak geniş bir ev bas- kanı Abdullah Baştürk’ün 1 Mayıs mesajı
ma, gözaltına alma biçiminde somutlanan okundu.
hareket İstanbul’da olabildiğince yaygın
30 Nisan 1980 günü güvenlik kuvvetleri
bir biçimde sürdürüldü. DİSK Yürütme Ku-
DİSK genel merkezini bastı, geniş bir ara-
rulu üyesi Mustafa Aktulgalı 29 Nisan 1980
ma yaptı, hiçbir suç unsuru bulmamaları-
günü Mersin mitingine ilişkin şu açıkla-
na karşın genel merkezde görev başında
mayı yaptı:124
olan Yürütme Kurulu üyesi Mustafa Ak-
DİSK 1 Mayıs 1980 birlik dayanışma ve tulgalı’yı gözaltına aldılar. Diğer Yürütme
mücadele gününde tek mitingi Mer-
Kurulu üyeleri ülkenin çeşitli yörelerin-
sin’de yapacaktır. Mersin dışında Zon-
guldak, Kocaeli, Nazilli gibi iller dahil de görevliydi. Genel Başkan Abdullah Baş-
Türkiye’nin başka hiç bir yerinde DİSK 1 türk ise gece saat 21.00’de evinden güven-
Mayıs mitingi yapmayacaktır. lik kuvvetlerince gözaltına alındı.
Mersin Mitingi gerçekte normal valilik
izniyle değil Danıştay kararıyla gerçek- Miting öncesinde Mersin’deki DİSK yöne-
leştirilen yasal bir mitingdir. tici ve uzmanlarını da gözaltına alma gi-
124 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu. rişimleri yaşandı. 30 Nisan’ı 1 Mayıs’ta
ZOR YILLAR | 479
1 Mayıs 1980,
DİSK Mersin mitingi,
DİSK Arşivi.
Mersin’de yapılan büyük protesto yürü- demokratik kitle örgütleri üyelerinin ka-
yüşü ve mitingi izledi. DİSK’in İzmir, Antal- tıldığı Mersin mitinginde, 1 Mayıs’a yönelik
ya, Ordu ve İzmit’te düzenlediği Demokrasi baskı ve saldırılar da protesto edildi.
Mitinglerine işçilerin, emekçilerin göster-
diği büyük ve heyecanlı ilgi Mersin mitin- Mersin mitinginin öncesinde de sonra-
ginde, 1 Mayıs gibi anlamlı bir günde daha sında da mitinge katılmak isteyenlere ve
coşkulu biçimde tekrarlandı. DİSK’in dü- katılanlara yönelik yoğun bir engelleme
zenlediği 1 Mayıs Mersin mitingine üye
yapılmak istendi. DİSK’in Mersin’e gön-
sendikaların yanı sıra bazı Türk-İş ve ba-
derdiği miting malzemelerine yolda el ko-
ğımsız sendika üyeleri, ile demokratik ör-
gütler ve köylü örgütleri katıldılar. nuldu, malzemelerin akıbeti ancak 3 Ma-
yıs’ta belli oldu. Miting öncesinde çevre
Miting hazırlıklarına 25 Nisan 1980’de baş-
illerden Mersin’e giden araçlar engellendi
lanılmasına, miting malzemelerine güven-
ve çok sayıda işçi, emekçi Mersin’e ancak
lik kuvvetlerince el konulmasına rağmen,
miting başarıyla tamamlandı. Miting için miting sona erdikten sonra ulaşabildi. Mi-
25 bin DİSK’in Sesi dağıtılırken, 5 bin afiş ting sonrasında da aynı tür baskılar sürdü,
yapıştırıldı ve mitingde 400 DİSK üyesi gü- mitinge katılan çok sayıda işçi ve emekçi
venlik görevi yaptı. sudan gerekçelerle gözaltına alındılar. 30
DİSK’in değerlendirmesine göre, yakla- Nisan’daki gözaltılar 1 Mayıs sonrasında

şık 50 bini aşkın DİSK, Türk-İş ve bağımsız da sürdü. Gözaltına alınan DİSK üyesi işçi,
sendika üyesi işçi ile bölgedeki emekçilerin, temsilci ve yöneticilerin sayısı 515’e ulaştı.
1 Mayıs 1980,
DİSK Mersin mitingi,
DİSK Arşivi.
25 CHP’li milletvekili 1 Mayıs günü DİSK’in Bu gelişmeler karşısında uluslararası sen-

Ankara’daki 1. Bölge Temsilciliğini ziya- dikal örgütler, bir yandan DİSK’e dayanış-
ret ederek 1 Mayıs’ı işçi sınıfının bayramı malarını iletip, siyasal iktidara protesto
olarak kabul ettiklerini ve DİSK’in nezdin- mesajları gönderirken, öte yandan Avru-
de Türkiye işçi sınıfının 1 Mayıs Bayramı’nı pa Konseyi, Uluslararası Çalışma Örgü-
tü ve Uluslararası Af Örgütü, İnsan Hakla-
kutladıklarını açıkladılar.
rı Komisyonu gibi uluslararası kuruluşlara
Sendika yöneticisi ve işçilerin peş peşe Türkiye’de uygulamaların İnsan Hakları
gözaltına alındıkları bir ortamda 5 Mayıs Evrensel Bildirgesi’ne aykırı olduğu için
1980 tarihinde önce Genel Başkan Veki- önlem alınmasını istediler.
li Kemal Nebioğlu, Yürütme Kurulu üye- Başta Dünya Sendikalar Federasyonu,
si Tuncer Kocamanoğlu, Denetim Kurulu Dünya Emek Konfederasyonu, Avrupa
ve OLEYİS Marmara Şubesi Başkanı Ke- Sendikalar Konfederasyonu olmak üzere
mal Akar, DİSK Genel Sekreter Yardımcı- FGTB (Belçika), CGT, CFDT (Fransa), Inter-
sı Hüseyin Ekinci ve 8 Genel-İş ve OLEYİS sindical (Portekiz) ve PEO (Kıbrıs) hemen
Marmara Şube yöneticisi daha DİSK ge- dayanışma telgrafları gönderdiler, ardın-
nel merkezinde gözaltına alındı. Ardından dan da sayıları yüzü aşkın örgüt uluslara-
da Genel Sekreter Fehmi Işıklar gözaltına rası dayanışmanın en güzel sözcüklerini
alındı. Yürütme Kurulu tutuklu iken daha içeren dayanışma mesajlarını ilettiler.
önce kararlaştırılan yeni bir beş kişilik ge- 1 Mayıs 1980 öncesinden başlayarak dün-
çici yürütme göreve başladı. Ancak onlar yanın çeşitli ülkelerinden gönderilen 1
da tutuklandı. Mayıs’a yönelik baskı ve yasaklamaları
ZOR YILLAR | 481
protesto eden, DİSK ile dayanışma içinde

olduklarını vurgulayan çok sayıda mesaj
işçi sınıfının uluslararası dayanışmasının
somut kanıtları oldu.
Maraş KatlİamI,
Sikiyönetİm ve Faşİzmİ
Lanetleme Eylemİ
Kahramanmaraş’ta 19-26 Aralık 1978 ta-
rihlerinde yaşanan Alevilere yönelik katli-
amda 120 yurttaş öldürüldü. Maraş katlia-
mı Türkiye tarihinin en kanlı sayfalarından
biri olarak tarihe geçti. Alevi-Sünni ayrılı-
ğı körüklenerek çıkarılan provokasyon
sonucu yaşanan katliamda öldürülenle-
22 kişi idam, 7 kişi müebbet hapis, 321 kişi
rin çoğunluğu Alevi yurttaşlardı. 23 Ara- Maraş
de 1-24 yıl arasında ceza aldı.125 katliamı
lık 1978’de çeşitli silahlar donanmış sağcı sırasında
saldırgan bir
milis grupları, kentte terör estirdi. 23 Ara-
Maraş olayları sırasında Bülent Ecevit Baş- grup.
lık’ta CHP, TİP, TSİP, TÖB-DER ve POL-
bakandı. Olaydan sonra CHP’nin İçişleri
DER’e ait binalar ile Alevi ve solculara ait
Bakanı İrfan Özaydınlı yaptığı açıklamada
yüzlerce işyeri tahrip edildi. Saldırgan
gruplar kentin Alevi mahallelerine yayı- olayların sebebinin sol örgütler olduğunu
lıp evleri yakarak katliama giriştiler. Olay- söyleyerek partisinden büyük tepki aldı.
lar 24 Aralık 1980 günü tam bir katliama Sonrasında da İçişleri Bakanlığından istifa
dönüştü. Katliam yaşanırken, Hüküme- etmek zorunda kaldı, yerine Hasan Fehmi
tin ve eski bir general olan İçişleri Bakanı Güneş getirildi.
İrfan Özaydınlı’nın askerleri önlem alma-
Cumhuriyet Ansiklopedisi 1961-1980, Cilt 3, ss. 452-453 ve
125
ya sevk edememeleri çok büyük bir zaaf günlük gazetelerden derlendi.
oldu ve bu durum katliamı büyüttü. Önce- Cumhuriyet,

25 Aralık 1978.
den hazırlanmış kişiler katliam öncesi dı-
şarıdan kente getirildi. Yine önceden be-
lirlenmiş hedeflere saldırılar düzenlendi.
Genç-yaşlı, kadın-erkek, hatta hamile ka-
dınların baltalar, sopalarla katledilip ya-
kıldı. Yedi gün süren olaylar sırasında 120
insan öldürüldü. Alevilere ait 200’ün üze-
rinde ev yakıldı, 100’e yakın işyeri tahrip
edildi. Yirmi üç yıl süren davalar sonunda
Maraş katliamı,
19-25 Aralık 1978.
Olayların yaşandığı tarihte iktidarda bu- MC iktidarda iken sürdürülen faşist te-
lunan CHP’nin Genel Başkanı ve dönemin rör MC’nin İktidardan uzaklaşmasından
sonra her geçen gün biraz daha şiddet-
Başbakanı Bülent Ecevit’in arşivinde yer lini artırarak yaygınlaştırılmıştır. Malat-
alan ve katliamdan sonra kendisine yakın ya’da, Elâzığ’da, Sivas’ta benzeri olay-
kaynakların ulaştırdığı rapor, Maraş katlar sahnelenmiş, halkımız bir iç savaşa
itilmek istenilmiştir, Önceleri tek tek
liamında MİT’in parmağı olduğunu gös- demokrat-ilerici, yurtseverlere yöne-
teriyordu.126 Katliamın Ecevit’i uzun süre- len saldırılar bir katliama dönüştürül-
dir direndiği sıkıyönetim ilanını zorlamak müştür. Bu saldırılara halkımızın dini
inançları ve mezhep ayrılıkları gerekçe
amacıyla yapıldığını söylemek mümkün- gösterilmek istenilmektedir. Bu gerek-
dür. Böylece 12 Eylül’de giden yollar ya- çe tamamen yanlıştır. Halkımızın dini
vaş yavaş döşeniyordu. Nitekim Hükümet inanç ve mezhep ayrılığı gibi bir sorunu
yoktur. Halkımız yıllardır ırk, mezhep ve
önerisi üzerine 13 ilde (İstanbul, Anka- hatta dini aynılıklara rağmen kardeşçe
ra, Erzincan, Sivas, Erzurum, Kars, Bingöl, yaşamış ve bu geleneği kurumlaştırmış
Elâzığ, Malatya, Adana, Gaziantep, Urfa ve bir halktır. İnançlarını birbirine zorla ka-
bul ettirmek gibi insanlık dışı ve ilkel bir
Kahramanmaraş sıkıyönetim ilan edildi.127
amacı bulunmamaktadır.
DİSK dergisi katliamı “K. Maraş’ta soykı-
rım” olarak nitelendirdi.128 DİSK Genel Baş- Olayların faşist odaklarca planlanan bir
kanı, Abdullah Baştürk Maraş katliamına katliam olduğunu vurgulayan Baştürk şu
ilişkin ilişkin şu açıklamayı yaptı: 129 değerlendirmesini şöyle sürdürmüştür:
126 Miyase İlknur, Cumhuriyet, 19 Aralık 2016. Olaylardan önce, hükümetin “belki ya-
127 Cumhuriyet Ansiklopedisi, Cilt 3, s. 452-453. rın, belki yarından da yakın bir zamanda
128 DİSK dergisi, Sayı 49, Ocak 1979. düşeceği” belirtilmiş, daha sonra Elbis-
129 DİSK dergisi, Sayı 49, Ocak 1979. tan Belediye Başkanı öldürülmüş, bunu
ZOR YILLAR | 483
Maraş’ta iki devrimci Öğretmenin öldü- DİSK dergisi,

Sayı 49, Ocak
rülmesi izlemiş ve öldürülen öğretmen-
1979.
lerin cenaze törenlerinin yapılmasının
engellenmesi takip etmiştir. Böylece
Maraş ve yöresinde bu hazırlık aşama-
sına planlı giren faşist odaklar, çeşit-
li yörelerden getirilen yüzü maskeli mi-
litanları hazır tutarak, hatta gazetelerde
yer aldığı gibi bir parlamenteri de bulun-
durarak olayların boyutunu bu noktaya
çıkarmışlardır. Böylece tertipçiler suç
üstü yakalanmışlardır.
DİSK, Türkiye tarihinin bu en kanlı katlia-

mı karşısında sert tepki gösterdi. DİSK Yö-
netim Kurulu ve Başkanlar Konseyi 26-27
Aralık 1978 tarihlerinde Kahramanmaraş
olayları üzerine olağanüstü toplanmış ve
“DİSK’in temel hak ve özgürlükleri askı-
ya alan bir yönetim biçimi olan sıkıyöneti-
me karşı” olduğunu belirtilen kararında şu
görüşlere yer vermiştir:130
KARAR 1: Sıkıyönetim uygulamaları, egemen sı-
nıfların var olan sömürü ve baskıla-
CHP ağırlıklı iktidar 1978 sonlarına ge- rını daha da arttırıcı sonuçlara neden
lindiğinde 13 ilde sıkıyönetim uygula- olmuştur.
mak durumuna düşmüştür.
Dün olduğu gibi bugün de emperyalizm
DİSK temel hak ve özgürlükleri askıya kendisine bağımlı az gelişmiş kapitalist
alan bir yönetim biçimi olan sıkıyöne- ülkelerde, ekonomik sosyal ve siyasal
time karşıdır. Daha önceki sıkıyönetim bunalımların yarattığı sosyal tepkile-
uygulamalarında da bu düşüncemizin ri bastırabilmek ve bağımlılığı sürdüre-
haklılığı görülmüştür. bilmek için, faşist ve askeri yönetimler
Eski sıkıyönetim uygulamalarında, istemektedir. Emperyalist ve kapitalist
grevler engellenmiş, lokavtlar yaygın- sisteme bağımlı Türkiye’de de bu ne-
laşmıştır. Demokratlar, ilericiler, yurt- denle siyasal iktidarın yüzde yüz güdüm
severler, sosyalistler hatta Anayasa altında tutulması amaçlanmaktadır.
profesörleri tutuklanmış baskı altına Türkiye’de de emperyalizmin korudu-
alınmışlardır. ğu kolladığı, desteklediği ve gerektiğin-
Sıkıyönetimler döneminde anayasal gü- de harekete geçirdiği faşist güçler, öz-
vence altında bulunan ekonomik ve de- lemleri olan faşist bir yönetim biçimine
mokratik haklar, geri yönde değişik- ulaşmak için saldırganlaştırılmaktadır.
liklere uğramıştır. İşçilerin, köylülerin, Ancak, emperyalizmin tüm bu istem ve
küçük esnaf ve zanaatkârların ve bütün çabalarına karşılık, halkların mücade-
çalışanların, ekonomik sosyal yaşam- lesi engellenememektedir. Dünyamı-
ları ile doğrudan ilgili, anti-demokratik zın diğer ülkelerindeki çeşitli zaman ve
yeni yasalar kabul edilmiş ve uygula- koşullarda bilinen yöntemlerle işbaşı-
maya sokulmuştur. na gelmiş faşist iktidarlar kalıcı olama-
mış, o ülkelerin başta işçi sınıfı olmak
130 26-27 Aralık 1978 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantı-
sı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK üzere diğer emekçilerin verdiği müca-
Arşivi. dele ile alaşağı edilmişlerdir. Özellikle
Yıllardan beri, Türkiye’de uygulanan fa-

şizme yönelik sinsi plan, toplumun bü-
tün demokrasiden, insanca yaşamaktan
yana güçlerine karşı bir sindirme politi-
kası izlemektedir. Kanlı Pazar’dan, Kah-
ramanmaraş katliamına kadar uzanan
olaylar zinciri, bu politikanın somut gös-
tergesidir. 12 Mart’ı izleyen MC iktidar-
ları döneminde ise, faşistler bir yandan
devlet kurumları içinde örgütlenmiş, bir
yandan da kitle desteği aramışlardır.
Emperyalizmin ve onun ülkemizdeki iş-
birlikçilerinin istem ve çıkarları doğrul-
tusunda, kamplarda yetiştirdikleri fa-
şist komandolar aracılığıyla, faşistler,
işçi ve emekçilerin grevlerini, miting-
lerini basmışlardır. Siyasal partilerin
mitinglerine toplantılarına saldırmış-
lardır. Irk, din ve mezhep ayrımlarını so-
nuna kadar körükleyerek emekçi hal-
kımızı bölmeyi ve birbirine kırdırmayı
amaçlamışlardır.
Profesyonel faşist kadroları kullanarak,
halkın inançlarına ve ibadet yerlerine
saldırmış ve bu iğrenç saldırıları sosya-
listlere, demokratlara yüklemeye çalış-
mışlardır. Tezgahladıkları bu oyunların
iç yüzü, yetkililerin de inkâr edeme-
yecekleri bir biçimde ortaya çıkmıştır.
Gerçekte ise sosyalistlerin, ilericilerin
doğu komşumuz İran’daki Şah rejimine ve demokratların bu tür olaylarla uzak-
DİSK Yönetim
ve Başkanlar karşı, İran halkının sürdürmekte oldu- tan yakından en ufak bir ilgileri yoktur.
Kurulu kararı. ğu mücadele bunun kanıtıdır. Şah, reji-
minin arkasında, emperyalizmin açık ve İktidardan düşmeleri üzerine, CHP ağır-
lıklı iktidarı döneminde devleti faşist-
koşulsuz desteği olmasına, büyük petrol
leştirmede iktidar olanaklarını yeteri
gelirlerinin sağladığı ekonomik olanak-
kadar kullanmaktan mahrum kalan fa-
lara, en ileri silahlarla donatılmış ve kul şistler, saldırılarını artırmış, yoğunlaş-
haline getirilmiş paralı ordusuna rağ- tırmışlardır. Demokratlar, ilericiler ve
men, iktidarını güvence altına alama- sosyalistler önce tek tek seçilerek fa-
maktadır. İran halkının özgürlük istemi, şist namlulardan çıkan kurşunlara he-
Şah’ın tüm güçlerini seferber etmesi- def olmuşlardır.
ne karşılık, her geçen gün, güç kazan-
Faşistler, giderek hedef gözetmeksi-
makta, Şah’ın sonunu yaklaştırmakta- zin otobüslerde, kahvelerde, halkımızın
dır. Buna rağmen İran’daki Şah rejiminin üzerine bombalarla otomatik silahlarla
elindeki avantajların hiç birisi bugün ül- saldırmışlardır.
kemizde yoktur.
Sivas’ta, Elazığ’da, Malatya’da, inanç ay-
Türkiye’de faşist bir yönetimin işbaşına rılıklarını körükleyerek planlı hazırlık-
getirilmesini amaçlayanlar, daha önce lı ve geniş çaplı saldırılara geçmişlerdir.
diğer ülkelerde uygulanan faşist ikti- Son olarak Kahramanmaraş’ta, bu plan
darların akıbetinden ve komşu İran’da- doğrultusunda bir katliam yaşanmış-
ki ortamdan gerekli dersi almalı ve şunu tır. Kadınlar, kızlar, savunusuz çocuklar,
iyi bilmelidirler ki, kanla gelenler kan- ana karnındaki bebeler, yaşlılar, has-
la giderler. tanelerde bakım altına alınan hastalar,
ZOR YILLAR | 485
yaralılar Hitlerin zulmünü anımsata- İşçi sınıfına ve emekçi halka dayanma-

Cumhuriyet,
cak biçimde katledilmiş, baltalarla doğ- dan, onların ekonomik ve demokratik 29 Aralık 1978.
ranmış, kurşuna dizilmiş ve yakılmıştır. var olan sınırlı özgürlüklerini genişlet-
Maraş’ta yaşanan bu olaylar, faşizmin meden, faşizme karşı mücadele edile-
iktidarı uğruna yapabileceği insanlık mez. CHP ağırlıklı hükümet bu gerçeği
dışı saldırıların kanlı bir görüntüsüdür. kavrayamamıştır.
Bunların yanısıra da yarattığı bu koşul- Bütün bu gelişmeler karşısında DİSK,
lardan dokunulmazlık zırhı altındaki fa- dün söylediği gibi bugün de ‘geri bir adın
şist sözcüler, sürekli bir askeri yönetim
atmış olmasına rağmen, CHP ağırlık-
istemişlerdir. Böylelikle, faşist bir ikti-
lı hükümetin daha geri konumlara düş-
darın oluşturulmasının zeminini yara-
mesinin ancak işçi sınıfı ve emekçi hal-
tacaklarını sanmışlardır.
kımıza dayanmasına ve onun gücüne
Bugün MC’nin ana gücü ve egemen sı- güvenmesine bağlıdır.’ demektedir.
nıfların siyasal örgütü AP, tekrar ikti-
dara gelebilmek için, tüm kanlı olayların Başbakan, Mecliste yaptığı konuşma-
baş sorumlusu olarak beliren MHP’yi, da sıkıyönetim gerekçesini şöyle be-
korumaya ve onunla işbirliğine devam lirtmiştir: ‘Sıkıyönetim demokratik ku-
etmektedir. Bu belirme karşısında, Ada- rallar içinde uygulanacaktır. Temel hak
let Bakanının, MHP ve yan kuruluşla- ve özgürlükleri kaldırıp kısmak için
5 Ocak eylemi,
rı hakkında gerekli yasal koğuşturmayı değil, saldırılara karşı korumak için Maraş katliamında
yapması gerekmektedir. uygulanacaktır.’ öldürülenler için
saygı duruşunda
1978 başından beri de Türkiye’yi halkı- Bu gerekçe dışına çıkılarak temel hak bulunan işçiler,
mıza ve işçi sınıfımıza daha geniş eko- ve özgürlükleri kaldırıp veya kısarak DİSK Arşivi.
nomik ve demokratik haklar getir-
me sözü veren CHP ağırlıklı bir iktidar
yönetmektedir.
CHP iktidar olmadan önce faşist saldı-
rı ve terörü yok etme sözü vermiş olma-
sına rağmen, faşist saldırıların önlene-
bilmesi için, öncellikle doğru bir teşhis
koymamıştır. Dolayısıyla faşizme kar-
şı mücadelede de başarıya ulaşamamış-
tır. ‘Sağa da sola da karşıyım’ diyerek fa-
şizmle mücadele edebileceğini sanmıştır.
Son Kahramanmaraş katliamı ve kat-
liamı gerçekleştirenler gün gibi orta-
da iken iç işleri Bakanının Başbakan-
la bile çelişen ve asıl suçluları gizler bir
biçimde Meclis kürsüsünden açıkla-
ma yapması, bu yanlış mantığın açık
göstergesidir.
5 Ocak 1979 eylemi,

Maraş katliamında
öldürülenler için
saygı duruşunda
bulunan işçiler,
DİSK Arşivi.
yapılacak tüm uygulamalardan Başba- 4- Özel olarak da; Konfederasyo-

kanı ve Hükümeti sorumlu tutacağız. numuz Yönetim Kurulu ve Başkan-
lar Konseyinin toplantısının gelişen
Bu nedenle işçi sınıfımızın devrimci olayları değerlendirmek üzere her an
sendikal örgütü DİSK olarak: toplanmaya hazır olmasına ve toplantı-
1- Bugüne dek ölen bütün insanlarımı- ya ara verilmesine,
zın ve özellikle Kahramanmaraş katlia- Üyelerimizin örgüt kararı olmadan hiç-
mında kaybedilenleri anmak için: bir davranışta bulunmamalarına karar
verilmiştir.
Başta örgütümüze bağlı işçiler başta ol-
mak üzere, tüm işçileri, tüm demokra- 5 Ocak 1979 günü saat 11.00’de DİSK’e
tik kuruluş üyelerini ve emekçi halkı-
mızı 5 Ocak 1979 Cuma günü bulunduğu üye işçiler Kahramanmaraş’ta öldürü-
yerde saat 11.00’de 5 dakikalık ölenle- lenleri anmak ve faşizmi lanetlemek için
rin anısı için saygı duruşunda buluna- tüm ülkede 5 dakikalık saygı duruşun-
rak faşist olayların özünü lanetlemeye
da bulunarak faşizmi lanetleme eylemini
çağrılmasına,
gerçekleştirdi.
2- İşçi sınıfımızın ve emekçi halkımızın
bundan sonra faşizme karşı bir bütün 5 Ocak faşizmi lanetleme eylemi, DİSK üye-
olarak ve özellikle işçileri hangi sendi-
si işçilerden başka Türk-İş üyesi işçilerin
kaya üye olurlarsa olsunlar, birlikte et-
kin kararlı bir mücadele içinde olmaya (özellikle Türk-İş İzmir 3. Bölge Temsilci-
ve hiçbir provokasyona meydan verme- liği’ne bağlı işçiler), demokratik ve mesle-
yecek kararlı ve örgütlü davranmaya, ki kitle örgütlerinin ve emekçi halkın des-
3- Kahramanmaraş olayları ile ilgili ola- teklediği bir eylem olmuştur. TÖB-DER,
rak olayların baş sorumlusu MHP’nin
TMMOB, TÜTED, TÜMÖD, TÜMAS ve TÜS-
Milletvekilleri ile ortak deklaras-
yon imzalayan CHP Milletvekillerinin DER’in üyelerini eyleme katılmaya çağır-
kınanmasına, maları eylemi daha da yaygınlaştırmıştır.
ZOR YILLAR | 487
Saat 11.00’de öğretmenler 5 dakika için Tan Oral Inter grevi.

DİSK dergisi, Sayı 57,
derslere ara vermişler, öğretim üyeleri ve Eylül 1979.
asistanlar, yüksek öğrenim gençliği top-

luca ayağa kalkmış, faşizm lanetlenmiş ve
Kahramanmaraş’ta katledilenler anılmıştır.
Kİtlesel Grev ve
Dİrenİşler
1978-1980 döneminde Türkiye’de grev ve
direnişlerin sayısında ve grev ve direniş-
lere katılan işçi sayısında ciddi bir sıçrama
yaşanmıştır. 1978’de 87 kanuni grev (top-
lu sözleşme uyuşmazlığına bağlı olarak
yasa gereği gerçekleşen grev) uygulamala-
rı yaşanırken, 1980’de bu sayı 220’ye sıçra-
dı; 1978’de greve katılan işçi sayısı yaklaşık
10 bin iken, 1979’da 21 bine ve 1980’de o güne
kadarki en yüksek sayı olan 85 bine yüksel- ve direnişlere katılan toplam işçi sayısı 24
di. Sadece kanuni grevlere bakarak dönemin bin civarında iken 1980’de 110 bine yaklaştı.
işçi hareketini anlamak mümkün değildir. Özellikle 24 Ocak 1980 kararlarının ardın-
dan yaygınlaşan zamlar ve kemer sıkma
Dönemin bir diğer özelliği de kanuni grev
politikalarına tepki olarak kitlesel grev ve
(kanunda tanımlanmış, toplu sözleşme
direnişler gündeme geldi. 1970’li yıllar top-
uyuşmazlığı sonrasında çıkılan grev) kap-
lamına bakıldığında 957 greve 216 bine ya-
samında olmayan işçi eylemleri ve di-
kın işçi katılırken, 129 direnişe 231 binden
renişlerinin de yaygınlaşmış olmasıdır.
fazla işçi katıldı. 1970’li yıllarda grev ve dire-
Kanuni grev prosedürünün kısıtları nede-
nişlere 450 bine yakın işçi katılırken, 1978,
niyle işçilerin hak arama mücadelesinde
1979 ve 1980’de, sadece üç yılda, grev ve di-
Intercontinental
sık sık kanuni grev kapsamı dışında ka-
renişlere katılan işçi sayısı 201 bini aştı. grevi, 1979.
lan eylem ve direnişlere başvurdukları gö-
rülmektedir. Bu direnişlerin resmi istatis-
tikleri maalesef tutulmamaktadır. Ancak
tabloda görüleceği gibi işveren kaynakla-
rından direnişlere ilişkin bilgilere rastlan-
maktadır. MESS tarafından derlenen bilgi-
lere göre direnişlerde de ciddi bir yükseliş
söz konusudur. 1978 yılında 14 bin civa-
rında işçi direnişlere katılırken bu sayının
1980’de 25 bine yaklaştığı görülmektedir.
Toplam grev ve direniş sayısı 1978’de 104
iken 1980’de 233’e yükseldi. 1978’de grev
Tablo 8: 1971-1980 Arası Grev ve Direnişler

Grevler Direnişler Toplam Grev ve Direniş Direnişlerin Grevlere Oranı (%)
Yıl Sayı Katılan İşçi Sayı İşçi Sayı İşçi Sayı İşçi
1971 78 10.916 1 7.749 79 18.665 1,3 71
1972 48 14.879 1 1.325 49 16.204 2,1 9
1973 55 12.286 3 7.415 58 19.701 5,5 60
1974 110 25.546 12 18.862 122 44.408 10,9 74
1975 116 13.708 28 31.657 144 45.365 24,1 231
1976 58 7.240 15 25.630 73 32.870 25,9 354
1977 59 15.682 13 53.230 72 68.912 22,0 339
1978 87 9.748 17 14.285 104 24.033 19,5 147
1979 126 21.011 26 46.566 152 67.577 20,6 222
1980 220 84.832 13 24.600 233 109.432 5,9 29

Toplam /
957 215.848 129 231.319 1.086 447.167 13,5 107
Ortalama
Kaynak: Grevler için Çalışma Bakanlığı verileri, direnişler için MESS (1999), Gelenek ve Gelecek, Cilt 1, İstanbul: BZD Ya-
yınları s. 388.
Kanuni grevler (toplu sözleşme uyuşmaz-

1978-1980 Grevlerİ
lığına bağlı olarak yasa gereği gerçekleşen
grev) dışında kalan direnişlerin büyük öl-
Can Şafak
çüde DİSK üyesi sendikalar ve işçiler ta-
rafından gerçekleştirildiği biliniyor. Ben- 1970’lerin sonları büyük bir grev dalgası-
zer bir eğilim kanuni grevler için de söz na da sahne oldu. DİSK’e üye sendikalar
konusudur. bu kısa dönem içinde irili ufaklı pek çok
Cumhuriyet, greve imza attılar. Bu yıllarda Genel-İş’in
7 Şubat 1980.
örgütlediği grevler özellikle büyük şe-
hirlerde hayatı etkiledi, siyasi gündeme
ağırlığını koydu. 1975-1979 döneminde Ge-
nel-İş 19 grev yaptı. Kimi ilçe belediyele-
rinin yanı sıra Ankara’ya yürütülen Oyak
Genel Müdürlüğü ve Oyak Ordu Pazarla-
rı grevleri bunlar arasındadır. 1976 Şubat
ayında Ankara’daki Yeşiltepe Kooperati-
fi’ndeki grev, ilk kapıcılar grevi olması ne-
deniyle dikkat çekicidir. Gene bu dönemde
uygulanan grevlerden 311 gün süren Af-
yon Belediyesi grevi bir hak grevidir. Ge-
nel-İş’in 1978-1980 döneminde uyguladı-
ğı grev sayısı ise 44’tür. Bunların arasında
büyük şehirlerin belediyelerindeki grev-
ler de vardır. İzmit, Manisa, İzmir, Antalya,
ZOR YILLAR | 489
Diyarbakır belediyelerinde örgütlenen

grevler, büyük ölçeklidir ve kimileri uzun
sürelidir. Bu dönemde Elbistan Belediyesi
grevi 640 gün sürmüş ve Bakanlar Kuru-
lunca ertelenmiştir.131
Bu dönemde Lastik-İş, uzun soluklu

grevlere imza attı. Sabancı Holding’e ait
Plassa fabrikasında örgütlenen grev-
le işçi talepleri hayata geçirildi. İzmir’de
1979 yılı sonunda yapılan Göktepe Plas-
tik grevi, 60’a yakın DİSK’e ve Türk-İş’e
bağlı ve bağımsız sendika, demokratik
kitle örgütü, gençlik örgütü, kadın ör-
gütü, meslek kuruluşu ve sanatçı ör- mahalle düzeyinde komiteler biçiminde
Yeraltı
gütü tarafından desteklendi. Etkili bir örgütlenmesi, sendika ve toplu pazarlık Maden-İş
grevleri,
dayanışma kampanyası örgütlendi. Ulus- süreçleriyle bağlanması -ilgili kılınması- İrfan
lararası Kimya ve Petrol Sendikaları Bir- esas alınmaktadır. Demirkol
Arşivi.
liği Sekreteri Dimitri Dzuba, grevi ziyaret
Bu Yeraltı Maden-İş örgütlenmesinde, iş-
etti. Aynı dönemde Pirelli grevi, işverenin
çilerin yaşamlarını sürdürdükleri köy ve
sendika taleplerini kabul etmesi üzerine
mahalleler olarak tanımlanmış ve örgüt-
34 gün sonra bitirildi.132
lenmiştir. Örneğin, Aşkale direnişinde
70’li yıllar biterken DİSK çatısı altında bölgedeki 67 köyün desteği sağlanmış-
yürütülen önemli grevler arasında Ye- tır. Sendikanın 1975 yılında kurulduğu, bi-
raltı Maden-İş’in grevleri, daha önce de rikmiş bir aidat gelir kaynağı bulunmadığı
bahsedildiği gibi “devrimci sendikacı- koşullarda hemen her işyeri örgütlenme-
lık” olarak adlandırılan özgün bir örgüt- sindeki direniş, grev gibi eylemliliklerin
lenme mücadele perspektifine dayanır.133 sürdürülebilmesi, ağır saldırılara göğüs
Bu anlayış, konseyler biçiminde bir sen- gerilebilmesi bu işyeri ve çevre (köy, ma-
dika örgütlenmesi öngörür. Sendikanın halle) ortak örgütlenmesinin sayesinde
merkezindeki Konsey Meclisi sınıfın eko- mümkün olabilmiştir. Aşkale, işverenin
nomik ve siyasal taleplerini savunmak- madeni kapatması üzerine (yasadışı lo-
tadır; Konsey Meclisi işyerlerindeki işçi kavt olarak da değerlendirilmiştir) üre-
konseylerine ve işyeri komitelerine da- timin işçiler tarafından sürdürülmesi bi-
yanmaktadır.134 Bunun yanında halkın çiminde gelişmiştir. Yeraltı Maden-İş’in
131 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1, ss. 450-451. hemen bütün grev ve direnişleri, doğru-
Lastik-İş (1980), 20. Genel Kurulu (1977-1980) Çalışma Ra-
132
poru, İstanbul: Lastik-İş Yayınları, ss. 205-210. dan güvenlik güçlerinin de destek ver-
Yeraltı Maden-İş (1976), 1. Genel Kurul 1975/1976 Çalışma
133
diği faşist çetelerin silahlı saldırılarıy-
Raporu, Ankara: Yeraltı Maden-İş Yayınları No. 3, ss. 30-32.
Çetin Uygur ile 06 Mayıs 2006’da yapılan görüşme: Murat
134 la kırılmaya çalışılması bakımından
Çakır (2006), “Toplumsal Hareket Sendikacılığı”, Yayımlan- dönemin diğer grevlerinden ayrılmak-
mamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 131. tadır. Bu saldırılarda Ramazan Sevindik
Maden-İş
(Yeni Çeltek), Mahmut Yıldırım (Aşkale) Maden-İş’in MESS’e karşı 107 işyerinde ça-
1980 grevleri. yaşamını yitirdi. 135
lışan 25 bin işçi adına sürdürdüğü toplu söz-
Yeraltı Maden-İş’in devrimci sendikacılık leşme görüşmesi uyuşmazlıkla sonuçlandı.

anlayışı 1976-1980 döneminde Amasya’da Bunun üzerine Maden-İş 13 Mart 1978'den
ve Cizre-Şırnak’ta Yeni Çeltek, Aşkale, itibaren kademeli olarak grev başlattı. Aynı
Hekimhan, Tomarza ve Turhal Antimuan
gün Netaş işçisi Mustafa Benlioğlu Otosan
grevleri içinde uygulama alanı bulmuştur.
Fabrikası önünde kurşunlanarak katledil-
1978-1980 döneminde örgütlenen grevler di. İlk anda 12 işyerinde başlatılan grevle-
içinde MESS grevleri çeşitli açılardan özel re katılan işçi sayısı 4 bine ulaştı. 18 Mart’ta
bir öneme sahiptir. Bu grevler çok büyük
toplanan Maden-İş Yürütme Kurulu, gre-
bir işçi kitlesini kapsamışlar ve ülkenin si-
yasi gündemini sarsan etkileriyle işçi sını- vi, uyuşmazlıkta olan tüm işyerlerine yay-
fının siyasi taleplerini de kamuoyu günde- ma kararı aldı. 19 Mart’tan itibaren grevdeki
mine taşımışlardır. Bunun yanında etkili işçi sayısı 22 bine ulaştı. 1978 MESS grevle-
bir mücadele aracı olarak “Güç ve Eylem ri 31 Temmuz 1978 günü anlaşma tutanağı-
Birliği” politikası bu grevler için de öneril-
nın imzalanmasıyla son buldu. Maden-İş bu
miş, geliştirilmiştir.
sözleşmeyle, Büyük Grev sonunda varılan
Yeraltı Maden-İş 2. Genel Kurul Raporu 1979. Bu bölümdeki
135
katkıları için Ergün İşeri’ye teşekkür borçluyum (C.Ş.). noktaya paralel haklar elde etti.
ZOR YILLAR | 491
1979 sonbaharında MESS’e karşı başlayan Sayın Genel Kurulunuza en içten dilek-
lerimizle, Tekstil İşverenleri Sendikası
yeni toplu pazarlık sürecinde Maden-İş,
ile yapılacak olan toplu iş sözleşmesini,
sendikalar arasındaki eylem ve güçbirli- üyelerimizin ekonomik ve demokratik
çıkarları açısından birlikte görüşerek,
ğine; toplu pazarlık sürecinde sendikaların
planlayarak ve ortak bir tavır içerisin-
ortak toplu sözleşme istemleri belirleme- de sürdürmek için çağrıda bulunuyoruz.
leri için hedefler saptamaları ve bir ortak Ayrı kuruluşların ve ayrı düşüncele-
rin yöneticileri olduğumuzun bilincinde
eylem programı oluşturmaları gereğine olarak ve bu konuda kuruluşlarımızın
dikkat çekti. Bunun kalıcı kazanımlar elde ulusal ve uluslararası görüş ve politika-
larını saklı tutarak, yalnız 180 bin tekstil
etmek için can alıcı bir sorun olduğunu be- işçisinin çıkarlarını ön plana çıkararak
lirtti. Eylem birliği tezleri, 1980 grevleri sü- bu önerimize olumlu yanıt vereceğiniz
düşüncesi ile sayın Kongrenizin işçi sı-
recinde Maden-İş ile Otomobil-İş arasında nıfımıza ve emekçi halkımıza yarar-
MESS’e karşı önemli bir stratejik/ilkesel lı kararlar alacağına inanıyor, saygılar
sunuyoruz.
adım oldu.
Buna karşılık Teksif Genel Başkanı Şevket
Sermayeye karşı işçilerin güç ve eylem
Yılmaz ise, 5 Kasım 1979 tarihinde topla-
birliğinin yükseldiği bu dönemde, Türk nan Başkanlar Kurulunun açış konuşma-
Metal’in 18 Nisan 1980 günü, MESS’le 26 sında, Tekstil sendikasına birleşme çağrı-
işyerinde 8 bin işçiyi kapsayan bir grup sı yaptı.137
sözleşmesi imzaladığını da unutmamak
Yılmaz’ın toplu pazarlık sürecinin hemen
gerekir.
öncesinde, Tekstil’in toplu pazarlık süre-
1978 yılından başlayarak metal işkolunda- cini “birlikte planlama ve ortak bir tavır
ki mücadele içinde şekillenen “Eylem Bir- içerisinde sürdürme” önerisine karşı yap-
liği” politikası, 1980 yılında tekstil ve cam tığı bu çağrı samimi değildi. Teksif sure-
işkollarındaki toplu pazarlığın ve grevlerin ti haktan görünerek, Tekstil’in toplu pa-
zarlık sürecinde “eylem birliği” çağrısını;
de önemli tartışma konularından biriydi.
uzun vadeli, gerçekleşmesi çetin süreç-
Dokumacılık işkolunda Türkiye Tekstil Sa- ler gerektirecek bir hedef olarak öne sü-
nayii İşverenleri Sendikası’nın taraf oldu- rerek; “eylem birliği” ve “sendikal birlik”
ğu grup pazarlığı kapsamındaki işçilerin hedeflerini birbirinin karşısında koyarak
bir bölümü Türk-İş’e bağlı Teksif, bir bölü- reddetmişti. Tekstil de Teksif’in bu tutu-
mü ise DİSK’e bağlı Tekstil üyesiydi. Bu bö- mu karşısında öncelikli ve gerçekçi ola-
lünmüşlüğün toplu pazarlık sürecine zarar nın “güncel işbirliği, işveren sendikasına
karşı ortak tavır koyabilmek” ve “bu ko-
vermemesi için Tekstil Genel Başkanı Rıd-
nuda dayanışma gösterebilmek” olduğu-
van Budak, Teksif’in 1979 Mayısı’nda top-
nu vurgulamıştı.138 Böylece dokumacılık
lanan Genel Kuruluna gönderdiği mesajda,
işkolunda grup pazarlığı, işçinin gücü-
toplu sözleşme görüşmelerinde işveren-
nü birleştirdiği bir ortak sürece dönüştü-
lere karşı ortak tavır alınması çağrısında
rülememiş, Tekstil, işveren sendikasıyla
bulunmuştu: 136 137 Koç ve Koç (2008), s. 598-600.
136 Cumhuriyet, 24 Mayıs 1979. 138 Koç ve Koç (2008), s. 598-600.
Cumhuriyet, Örme-iş, Maydın Çorap, Teknik Emprime,

28 Şubat 1980.
Zetip, Koç Yün, Mısırlı Boya, Kartaltepe
Tekstil, Teknik Boya, Zetip, Kaplan Teks-
til, Mithat Giyim, Triko Mısırlı, Kabaklar-
lı, Herboy, Sevil Triko, Halil Torolsan, Tes-
taş, Hisar İplik, Konfor Yaylı Yatak, Bursa
Santral Dikiş, Karamürsel, Vakko, Alboy,
Biliktan Çamaşır, Altınmekik, Destaş,
Sem-Sır, İdrofil Pamuk, Berç Kuyumcu,
Yener, Bahar Sanayi, Fisan Fisto, Tülsan,
Penyelüks, Tek İplik Fabrikası, Kent Ha-
lıcılık, Tarhan Konfeksiyon, Carden Kon-
feksiyon’du. Bu grevlerden ikisi 12 Ey-
lül öncesinde anlaşmayla bitirilebildi
diğerleri Milli Güvenlik Konseyi kararıyla
kaldırıldı.”140
Dokumacılık işkolunda başarılamayan

müzakereleri sürdürürken Teksif 24 Ara-
eylem birliği, cam işkolunda Türkiye Cam
lık 1979 günü Türkiye Tekstil Sanayii İş-
Sanayii İşverenleri Sendikası’na karşı
verenleri Sendikası ile toplu sözleşmeyi
DİSK’e bağlı Hürcam-İş ve Türk-İş’e bağ-
imzalamıştı.
lı Kristal-İş sendikaları tarafından yürü-
Buna karşılık Tekstil, aynı işveren sendi- tülen grup pazarlık sürecinde de günde-
kasına üye 77 işyerinde grev kararı ala- me geldi. 22 Kasım 1979 günü Hürcam-İş,
rak 21 Şubat 1980 gününden başlayarak Türk-İş’e bağlı Kristal-İş’le “Güç ve Eylem
kademeli olarak grev uygulamasına baş- Birliği Ana Protokolü” imzaladı.141 Böy-
ladı. DİSK, Tekstil’in grup sözleşmesinin lece iki sendika cam tekeline karşı mad-
kapsamındaki işçi sayısını müzakerele- di ve manevi tüm güçlerini birleştirdiler,
rin başlarında 40 bin olarak kaydetmek- toplu pazarlık sürecine “tek bir yumruk,
tedir.139 “Tekstil Sendikası 1980’de 55 tek bir yürek” olarak “kafa ve kasa birli-
işyerinde greve çıktı. Greve çıkılan iş- ği” sloganıyla girdiler.142 İki sendika geniş
yerleri Örtel, Minion Örme, Sancak Tül, tabanlı toplu sözleşme komiteleri oluştu-
Karadeniz Konfeksiyon, Sabahattin Ça- rarak hazırladıkları ortak taslağı 25 Ocak
muloğlu, Sarper Çorapçılık, Neyir Çorap- 1980 günü işveren sendikasına verdi.143
çılık, İleri Mensucat, Muhteşem Kot, Edip 17 Mart günü uyuşmazlık tutulduğunda
İplik, Keten Kendir, Gümüşsuyu Halı, Dİ- yaklaşık iki ay süren müzakereler boyun-
SAŞ, Dinarsu (Tekirdağ), Güven Boya, Di- ca, 107 maddelik ortak taslağın sadece 21
narsu (İstanbul), Kasar Boyacılık, Sün Jüt 140 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-3, s. 198.
Kristal-İş ile Hür Cam-İş arasında imzalanan Ana Protokol,
141
San., Boğaziçi İplik, Uludağ Boyahane- 22 Kasım 1979, Kristal-İş Arşivi.

si, Harmancı Etiket, Samak Örme, Ortaş, 142 Kristal-İş (1979), Haber Ajansı, 24 Kasım 1979, Sayı: 2/979.
143Kristal-İş (1979), “Toplu sözleşme hazırlık çalışmaları kit-
139 DİSK dergisi, Sayı 58, Ekim 1979, ss. 46-47. lesel olarak başladı”, Sayı:5–6, Ekim-Kasım 1979, s. 3.
ZOR YILLAR | 493
maddesi kabul edilmişti. Uzlaştırma Ku- işçisinin hiç de yabancı olmadığı bir de-
Hürcam-İş ve
rulu kararını reddeden sendikalar grev neyimdi. Kristal-İş ve Hürcam-İş’in ‘70’le- Kristal-İş
Güç ve Eylem
kararı aldılar. Grevler kademeli ama ko- rin hemen başında farklı bir jargonla ha- Birliği, 1980,
Kristal-İş
ordineli biçimde başlatıldı. Önce 15 Mayıs yata geçirdikleri “mücadele birliği” ya da Arşivi.
sabahı Gebze, Dil İskelesi’nde Kristal-İş “güç birliği” ‘70’lerin sonunda uygulanan
üyeleri greve çıktılar. Bunu, Kristal-İş ve “eylem birliği” politikasından çok da fark-
Hürcam-İş üyesi işçilerin 22 Mayıs günü lı değildi. Eylem birliği politikasının 1980
Çayırova’da, bir gün sonra, 23 Mayıs günü grevlerinde cam işkolunda etkili, tutar-
de Mersin’de kurulu fabrikalardaki grev- lı, uzun soluklu ve başarılı olmasının geri
leri izledi. 28 Mayıs sabahı İstanbul’da, 29 planında da 1971 cam grevleri sırasında
Mayıs sabahı da Bursa’da grevler baş- yeşeren birlikte mücadele geleneği var-
latıldı. Mayıs ayı sonunda Türkiye’nin dı.144 1980 cam grevleri öncesinde Kris-
dört bir yanında 8 binden fazla cam işçisi tal-İş ve Hürcam-İş arasında imzalanan
grevdeydi.
Ana Protokol’de yer alan, her iki sendika-
1979–1980 yıllarında sendika hareke- nın ayrı konfederasyonlara bağlı olmala-
ti içinde önemli bir destek bulan top- rının, “ortak çıkarları için” iki sendikanın
lu pazarlık sürecinde güç ve eylem birli- “güç ve eylem birliği” oluşturmalarına en-
ği, cam sektöründe çok önemli bir makas gel olmadığı tespiti, 1971 cam grevleri sü-
değişimiydi; sendika rekabeti yerini ser- recinde de yapılmıştı.145
mayeye karşı birlikte yürütülen kavga- 144Bkz. Can Şafak (2008), 1971 Cam Grevleri, İstanbul: Kris-
tal-İş Yayınları.
ya bırakmaktaydı ve aslında toplu pazar- 145Akşam, “Rakip sendikalar ‘cam grevi’ni yürütmek ama-
lık sürecinde güç ve eylem birliği, cam cıyla birleştiler”, 31 Ekim 1971.
SODA GREVİ: 11 AYLIK BİR DİRENİŞİN ÖYKÜSÜ
Can Şafak
Soda Yürüyüşü, DİSK Arşivi.
Mersin’de kurulu Türkiye’nin tek sunda diretmekteydi.1 Sendika ve gösterilerek otuz gün süreyle
soda fabrikası Soda Sanayi AŞ’de işçiler geri adım atmadı, işverenin ertelendi.3 Bakanlar Kurulu bu
DİSK’e bağlı Türkiye Petrol ve çabaları işçilerin birliğini bozama- sürenin sona erdiği 26 Ocak 1979
Kimya Sanayi İşçileri Sendikası dı. Fabrikada çalışan Türk Mimar tarihinde grevi, bu kez altmış gün
8 Ağustos 1978’de greve çık- ve Mühendis Odaları Birliği (TM- süreyle erteledi. Bakanlar Kurulu
MOB) üyeleri de Petkim-İş çatısı kararının yayımlandığı Resmî Ga-
tı. 900 işçinin çalıştığı fabrikada
altında örgütlenerek greve katıl- zete’de, “grevin geciktirme sü-
toplu pazarlık sürecini kilitleyen
dılar.2 Grev gözcüsü gömleklerini resinin 60 gün daha uzatılması”
uyuşmazlık nedenleri arasında
giyerek kol kola halay çekenler kararına ilişkin bir gerekçeye de
parasal haklar yanında “kapsam” yer verilmemekteydi.4 Grevin er-
arasında pek çok mühendis, şef,
maddesi de vardı. Aslında grevin müdür de vardı. telenmesi sonrasında istifa eden
ayak sesleri, daha toplu pazarlığın Soda Sanayi AŞ Genel Müdürü
başladığı 1977 Aralık ayında du- Grev 140. gününde, 26 Aralık Suat Özyerli bir basın toplantısı
yulmaya başlamıştı. Parasal hak- 1978’de Bakanlar Kurulu tara- düzenleyerek, Hükümet’in sodayı
fından “yurt sağlığı” gerekçe
larda bir uzlaşma sağlanamadığı 3Resmî Gazete, 26 Aralık 1978 tarih ve Müker-
gibi işveren, yürürlükte olan toplu 1Mehmet Mercan, “Soda Grevi 2”, Cumhuri- rer 16501 sayılı: Bakanlar Kurulu’nun 22 Aralık
yet, 22 Mart 1979. 1978 tarih ve 7/16945 sayılı kararı.
sözleşmede toplu sözleşme kap- 2 Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği 4Resmî Gazete, 26 Ocak 1979 tarih ve 16531
samında yer alan teknisyenlerin XXIII. Dönem Çalışma Raporu, https://www. sayılı: Bakanlar Kurulu’nun 18 Ocak 1979 sayılı
tmmob.org.tr ; Gerçek, Sayı 104, 13 Ağustos 22/12/1978 tarihli ve 7/16945 sayılı Karar-
kapsam dışı bırakılmaları konu- 1979. nameye ek 7/17045 sayılı kararı.
yapmak, tesisin gerekil bakımına
bile başlanamadığı, erteleme dö-
neminde işletmede faaliyet gös-
terilemediği ileri sürülmekteydi:8
“Bu anlayış içinde yasa dışı ey-

lemlere katılan bütün personelin
hizmet akitlerinin 275 ve 1475
sayılı yasalara göre feshedildiğini
ve bundan büyük üzüntü duydu-
ğumuzu kamuoyuna arz ederiz.”
İşveren, bildirisinin basında ya-

yımlanmasının hemen ardından
harekete geçti. İşçilerin hafta
tatiline çıkmalarının hemen ar-
dından Nevşehir’den getirilen bir
tabur mavi bereli fabrikayı işgal
etti. Fabrikaya İstanbul’daki iş-
yerlerinden “iki otobüs dolusu
sivil militan” getirerek, “jandar-
Cumhuriyet, 22 Mart 1979.
ma komandolarının gözetiminde
bahane ederek DİSK’i cezalan- daha işlerine son verildi.6 Mühen- işyerine yerleştirildi.”9 Dışarıdan
dırmak istediğini, gösterilen grev dis Atilla Erdem, “fabrikadaki tek- getirilen bu işçiler gece-gündüz
erteleme sebebinin de “uydur- nik elemanların, mühendislerin, fabrika içinde tutuldular. Bu arada
ma” olduğunu söyleyecekti.5 şeflerin, müdürlerin işçilerden fabrikanın çevresini kuşatan ‘ko-
soyutlanması için” büyük çaba mandolar’ da kimseyi fabrikaya
SODA’DA İŞÇİ KIYIMI harcandığını anlatıyordu:7 yaklaştırmıyorlardı.10 İşveren, iş-
Grevin ertelenmesinin hemen çilerin tamamının ve işçilerle bir-
“Birinin dahi işçilerle görülmesine
sonrasında fabrikada teknik ele- likte hareket eden kırktan fazla
tahammül edemiyorlardı. Şefler,
manlar üzerindeki baskılar yo- teknik elemanın işine son verdi.
müdürler, mühendisler sürek-
ğunlaştı ve ilk anda aralarında İşten çıkarılanların listesi fabrika
li olarak tehdit ediliyor, bunların
müdür ve şeflerin de bulunduğu kapısına asılarak ilan edildi. İşçiler
sendikalı personel üzerinde bas-
yirmi dört teknik eleman, “zo- fabrikaya sokulmadılar.11 İşvere-
kılarını arttırmaları isteniyordu.”
runlu süresiz izin” verilerek işye- nin asıl amacı sendikayı işyerin-
rinden uzaklaştırıldı. Bunun işçiler Grev erteleme süresinin bitimine den çıkarmaktı. Bir işveren yetki-
arasında yarattığı huzursuzluk ve on gün kala işveren, 18 Mart 1979 lisi şunları söylüyordu: 12
tepkiler pasif direnişlere neden tarihinde gazetelerde “Halkımıza
“Biz fabrikayı devlet gücüne dev-
oldu. Buna karşı daha da sert- Duyuru” başlığını ve “Soda Sana-
rettik bundan sonrası devletin
leşen işveren, yirmi dört kişinin yii A.Ş.” imzasını taşıyan uzun bir
bileceği iştir. Devlet fabrikayı ko-
daha iş akitlerine son verdi. 21 ilan yayımladı. İşveren ilanda, er-
ruyacaktır...”
Şubat’ta sendika üyesi olmadık- teleme döneminde kendileri tara-
ları halde, fabrikada huzurlu bir fından gösterilen “bütün iyi niyetli 8 Cumhuriyet, 18 Mart 1979.
9Mehmet Mercan, “Soda Grevi 1”, Cumhuriyet,
çalışma ortamı yaratılmasını is- gayretlere rağmen” değil üretim 21 Mart 1979.
teyen bir bildiriyi imzalayan altı 6Mehmet Mercan, “Soda Grevi 2”, Cumhuri-
müdür, dört şef ve iki mühendisin yet, 22 Mart 1979. 11 DİSK dergisi, Sayı 53-54-55, Mayıs-Haz-
7Mehmet Mercan, “Soda Grevi 2”, Cumhuri- iran-Temmuz 1979.
5 Cumhuriyet, 11 Nisan 1979. yet, 22 Mart 1979. 12 Milliyet, 26 Mart 1979.
de DİSK Genel Başkan Vekili Rıza
Güven bir konuşma yaptı. Gü-
ven, 1977 seçimlerinde işçilerden,
emekçilerden oy isteyen CHP’nin
on beş aylık iktidarı dönemin-
de seçim meydanlarında verdiği
sözleri unuttuğunu söyledi: 18
“İstemlerimiz yerine getirilmezse

grev çadırlarımızı yeniden kura-
cağız, bayraklarımızı, pankart-
larımızı açacağız. Greve yeniden
başlayacağız. Ancak bu kez Mer-
sin Soda grev çadırından yükse-
len davul sesi... bölgedeki tüm
fabrikaları, giderek tüm Türkiye’yi
sarsacaktır.”
SODA İŞÇİSİ ANKARA’YA

YÜRÜYOR
DİSK’in Mersin Mitingi’nin ar-

dından Petkim-İş 14-16 Haziran
1979 tarihlerinde Genel Kurulunu
topladı. Genel Kurulda Genel Baş-
kanlığa Mustafa Karadayı seçildi.19
Cumhuriyet, 21 Haziran 1979. Genel Kurulun hemen ardından
Petkim-İş, iktidara seslerini du-
Bu gelişmeler üzerine Petkim-İş lerle üretime başladığı haberleri
yurmak amacıyla Mersin’den An-
Genel Başkanı Mehmet Kılınç, yer alacaktı.15
kara’ya uzanan bir yürüyüş yap-
20 Mart günü bir basın toplantısı
DİSK Genel Yönetim Kurulu yapı- ma kararı aldı. Yürüyüş 21 Haziran
düzenleyerek, işten çıkarmala-
lan yasa dışı işlemlerin düzeltil- günü Mersin’den başlayacaktı.
rı kınadı.13 Kılınç, Hükümet’in bir
mesi için Başbakan Bülent Ece- Karar sendika çevrelerinden ve
yandan Şişe Cam Holding’e ithal
demokratik kitle örgütlerinden
izni verdiğini, bir yandan işçilerin vit’e bir mektup gönderdi.16 Bu
büyük destek gördü. DİSK’e ve
grevini kırdığını diğer yandan da mektubun da sonuç vermemesi
Türk-İş’e bağlı sendika yöneti-
vurgun düzenine devam ettiğini üzerine 31 Mart 1979 tarihinde
cileri ile demokratik kitle örgüt-
söyledi.14 Mersin’de binlerce işçinin katıl-
lerinin temsilcileri tarafından 20
dığı “Soda İşçileriyle Dayanışma
Mersin İş Mahkemesi, 20 Nisan Haziran günü Ankara’da yapılan
Mitingi” düzenlendi. “Mitinge,
1979 tarihinde işçilerin tamamı- ortak basın açıklamasında hükü-
nın işten çıkarılmasının yasa dışı DİSK’e bağlı sendikaların civar metin, “ülkenin içinde bulunduğu
lokavt olduğuna karar verdi. Ne illerdeki şubelerinin yöneticile- döviz sıkıntısına rağmen aynı iş-
var ki, mahkeme kararı işvereni ri ve üyeleri ile başka işçiler ve verene ithal izni vererek hem ül-
durduramayacak, mayıs ayı so- kamu çalışanları katıldı.”17 Miting- keden döviz çıkmasına” karabor-
nunda basında, Mersin Soda fab- 15 Milliyet, 29 Mayıs 1979. sacıların vurgun üstüne vurgun
rikasının, “onarım için alınan” işçi- 1621-23 Mart 1979 tarihli DİSK Yönetim Kuru- vurmalarına neden olduğu “hem
lu toplantısı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kuru-
13 Milliyet, 21 Mart 1979. lu Karar Defterleri, DİSK Arşivi. 18 DİSK dergisi, Sayı 52, Nisan 1979.
14 DİSK dergisi, Sayı 52, Nisan 1979. 17 Koç ve Koç (2008), s.526. 19 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2, s. 518.
de grev kırıcılığında işverene yar- Yürüyüşe karşı ilk engelleme giri- Savcılık olayla ilgili tahkikata baş-
dımcı olduğu” kaydedildi.20 şimi 22 Haziran günü Kula ilçesin- ladı. Bu olaylar üzerine Soda Fab-
de yaşandı. İşçiler ilçeye sokul- rikası Doktoru, “işyerinde karan-
Mersin Valiliği’nin engelleme gi- mak istenmedi. Buna karşılık Gı- lık olaylar tezgâhlanıyor” diyerek
rişimlerine karşın 800 soda işçisi da-İş üyesi işçiler ve TÖB-DER’li 4 Temmuz’da istifa etti.”26
21 Haziran’da saat 13.30’da Ata- öğretmenler engelleme girişimini
kınayan bir gösteri yaptılar. Pet- ...
türk Anıtı önünde toplandılar. İş-
kim-İş Genel Başkanı Karadayı
çilere hitaben bir konuşma yapan 13 Temmuz 1979 tarihinde Pet-
yürüyüşün tüm engellemelere
Petkim-İş Genel Başkanı Mustafa karşın sürdürüleceğini açıkladı.23 kim-İş Genel Başkanı Mustafa
Karadayı, soda işçilerinin 11 aydan Mut ve Karaman’da da engelle- Karadayı toplu iş sözleşmesinin
beri sürdürdükleri hak alma mü- melerle karşılaşan yürüyüş kolu, imzalandığını açıkladı. 18 aylık
cadelesini işverenin ve politikacı- yürüyüşün dördüncü gününde mücadele, grev, direniş sonun-
ların kırmaya uğraştıklarını ancak saat 17.00’de Konya’nın Cihan- da bağıtlanan toplu sözleşme 1
başaramadıklarını söyledi. Fab- beyli ilçesine vardı. İlçede coş- Temmuz 1979’dan başlayarak
kuyla karşılanan işçiler ilçe mer- yürürlüğe girdi.27 Toplu iş sözleş-
rikaya onarım bahanesi ile 250
kezi çıkışında kendilerine gösteri- mesiyle sendikaya üye olan tek-
sağcı militanın yerleştirerek üre- len yerde konakladılar.24 Yürüyüş nisyenlerin ve büro personelinin
timi başlamış gibi gösteren işve- kolu 25 Haziran’da Ankara’nın sözleşmenin kapsamında olduk-
renin çeşitli zamanlarda yasa dışı Gölbaşı bucağına ulaştı. Yürüyüş ları kabul edildi.28
uygulamalara da başvurduğunu kolu Ankara’ya sokulmadı. Bu-
belirten sendika Genel Başkanı, rada, Petkim-İş Genel Başkanı Soda grevi Türkiye’de sendika
grevin sürdüğü süre içinde Bul- Mustafa Karadayı başkanlığında- hareketinin toplu pazarlık sü-
ki bir heyet Başbakan Yardımcısı recinde ortaya koyduğu ilke ve
garistan’dan soda ithal edildiğini
Hikmet Çetin’le bir görüşme yap- hedefler yönünden etkileyici ve
söyleyerek grevi sona erdirmek tı. Sendika heyeti Hikmet Çetin dikkat çekicidir. Grev, işyerinde-
yerine soda ithalatı yapılması- aracılığıyla isteklerini Başbakan
ki mühendisler ve teknisyenlerin
nı kınadı.21 İşçiler, Atatürk Anıtı Bülent Ecevit’e ilettiler.25 Soda
toplu sözleşme kapsamında tu-
önünden, burada kendilerine ka- işçileri on beş gün Gölbaşı’nda
tulması ekseninde yürütülmüş-
tılan kadın ve çocuklarla birlikte bekletildi.
tür. Mühendisler, teknisyenler,
yürüyüşü başlattılar. Kalabalık Bu arada fabrikada da dikkat çe- şefler ve kimi müdürler greve
bir yurttaş topluluğu da şehir çı- kici gelişmeler olmaktaydı. Soda katılmışlar ve işten çıkarılan ilk
kışına kadar kendilerine eşlik etti. Sanayii AŞ Yönetim Kurulu Baş- çalışan grubu da onlar olmuştur.
Planlanan, yürüyüşün 26 Hazi- kanı Şahap Kocatopçu tarafından Bu yanıyla Soda işçilerinin 11 aylık
ran gününe kadar sürdürülmesi, bakım yaptırma gerekçesiyle işe mücadelesi, toplu sözleşmelerin
alınan faşist militanlar 2 Tem- aslında en önemli maddesi olan
Mersin, Silifke, Karaman, Konya,
muz’da kendi aralarında silahlı “kapsam” maddesini kararlılıkla
Cihanbeyli, Gölbaşı yolunu izleye-
bir çatışmaya girdi. Çatışmada
rek Ankara’ya ulaşmaktı. Anka- eksenine alan, beyaz ve mavi ya-
bir kişi arkadaşlarınca öldürüldü,
kalı işçilerin dayanışmasının nadir
ra’da Dikmen mevkiinde 12 CHP’li birkaçı da yaralandı. İşveren ölüm
örneklerden biridir.
parlamenter tarafından karşıla- nedenini elektrik kazası olarak
nacak olan işçiler buradan Parla- açıkladı. Hastane yetkilileri ölen 26DİSK dergisi, Sayı 53-54-55, Mayıs-Hazi-
ran-Temmuz 1979.
mento’ya yürüyeceklerdi.22 komandonun vücudunda şiş- 27 Gerçek, Sayı 104, 13 Ağustos 1979.
ler ve çürükler olduğunu bildirdi. 28Türkiye Petrol ve Kimya Sanayii (Petkim-İş)
20Basına Açıklama, Ankara, 20.6.1979, Oriji-
Sendikası ile Mersin Soda Sanayii A.Ş. İşve-
nal bildiri. 23 Cumhuriyet, 24 Haziran 1979.
reni Arasında İşyeri Seviyesinde Aktolunan
21 Cumhuriyet, 22 Haziran 1979. 24 Cumhuriyet, 25 Haziran 1979. İkinci Dönem Toplu İş Sözleşmesi 1.7.1979-
22 Cumhuriyet, 22 Haziran 1979. 25 Cumhuriyet, 27 Haziran 1979. 31.6.1981, Madde 4.
Dİrenİşler genişletilerek, eşgüdümlü hale getirilmesi

kararlaştırılmıştır. Toplantı sonucunda ya-
yımlanan ortak açıklamada özetle şu gö-
Dönemİn Özgün Bİr deneyİmİ: rüşlere yer verilmiştir:148
Ortak DavranIş Komİtelerİ Ancak şu unutulmamalıdır ki, ülkemiz-

de Demokratik toplumsal muhalefet ge-
DİSK’in Tarım Satış Kooperatif Birliklerin- lişecek olaylara hazırlıklıdır. Özellikle
işçi sınıfımızın sendikal hareketinin ön-
de örgütlü sendikalar arasında eşgüdümü cüsü DİSK ve bu işyerlerinde demokra-
sağlamak ve ortak mücadeleyi örgütlemek tik sınıf ve kitle sendikacılığı ilkelerini
her şart ve hal altında savunmaya ka-
üzere oluşturduğu Ortak Davranış Komi-
rarlı bu işkollarında örgütlü sendika-
teleri bu dönemin özgün ve katılımcı dene- lar olarak bizler bu konuda kazanılmış
yimlerinden biri olarak vurgulanmalıdır. hak ve özgürlüklerimizden bir milim fe-
dakârlık etmeden gelişecek olaylara
karşı hazırlıklıyız.
14 Ekim 1979 seçimlerinden sonra oluşan
AP azınlık Hükümeti, özellikle, KİT’lere, Bu nedenle DİSK öncülüğünde bu işyer-
lerinde örgütlü sendikalar olan TEKSTİL,
Tarım Satış Kooperatif Birliklerine yöne- GIDA İŞ, SOSYAL İŞ, FINDIK İŞ olarak or-
lik ağır bir saldırıya geçmiştir. TÜSİAD’ın, tak mücadele kararı almış bulunuyoruz.
TİSK’in açıklamaları ışığında, “işyerlerinde İşyerlerimize yönelik saldırıları ortak
göğüsleyecek ve püskürteceğiz.
huzur sağlamayı” hedef alarak yaptığı ça-
lışmalara Demirel azınlık Hükümeti, Tariş, Tüm ilerici-devrimci-sosyalist güçleri,
kooperatiflerle ilgili sendika, dernek ve
Antbirlik, Fiskobirlik ve Çukobirlik gibi iş- diğer kuruluşları bu işyerlerine yönelik
yerlerini ilk saldırı merkezleri arasına al- başlayan saldırılara karşı ortak davranış
ve güçbirliğine çağırıyoruz.
mış ve bu işyerlerinde huzursuzluğu do-
Şu da bilinmelidir ki, bugüne kadar en
ruk noktasına ulaştırmıştır.146
ufak bir ses çıkmadan bu işyerlerin-
de sürdürülen üretim, aksarsa bundan
DİSK, bu işyerlerine yönelik gelişmeleri sonra işyerlerinde çıkacak olay ve geliş-
değerlendirip gelebilecek saldırılar karşı- melerden aksarsa sorumlular her halde
sında olabildiğince hazırlıklı ve işçi sınıfı- işçi sınıfımız ve onun sendikal örgütle-
ri olmayacak, bu işyerlerini karargahla-
nın kolektif gücünü sağlayıcı bir çalışma- rı haline getirmek isteyenler olacaktır.
nın yürütülmesini gerekli görmüştür.147 İşyerlerinde ‘üretim düşürülüyor’, ‘dev-
let ve düzen düşmanları besleniyor’,
Bu nedenle ilk olarak, Tarım Satış Koope- ‘katil, banka soyguncusu barınıyor’, ‘bö-
ratif Birlikleri’nde örgütlü bulunan Tekstil, lücüler cirit atıyor’ bahaneleri altında
planlarını uygulamaya koymak isteyen-
Gıda-İş, Fındık-İş ve Sosyal-İş sendika- ler yanıldıklarını ergeç anlayacaklardır.
larını 20 Kasım 1979 tarihinde DİSK genel
Saldırıları karşı kararlı-provokasyonla-
merkezinde toplantıya çağırmıştır. Top- ra karşı uyanık ve disiplin içinde olayla-
lantıda sorunlar genişlemesine değer- rın gelişiminin takipçisiyiz.
lendirilmiş ve bu işyerlerine yönelik sal- DİSK öncülüğünde Kooperatif birlikle-

rinde örgütlü sendikalarımızın almış ol-
dırılara karşı ortak davranılması ve bu dukları ORTAK MÜCADELE kararının
çalışmaların DİSK öncülüğünde daha da program ve çalışma ilkelerini saptamak
üzere bu işyerlerinde örgütlü bağımsız
146 DİSK 7. Genel Kurul Çalışma Raporu.
147 DİSK 7. Genel Kurul Çalışma Raporu. 148 DİSK Ajansı, 21 Kasım 1979.
ZOR YILLAR | 499
sendikalarında katılacağı bir toplantı- DİSK dergisi,

Sayı 59-60,
yı 26.11.1979 pazartesi günü yapacağı-
Kasım-Aralık
mızı tüm üyelerimize ve kamuoyuna 1979.
açıklarız.
Bu toplantıda alınan karar ışığında Ma-

den-İş, Çukosen, Dev Tiftik-İş, Tars Ko-
op-İş ve Taper-İş sendikalarıyla ilişki
kurulması ve ortak çalışmalara bu sendi-
kaların da davet edilmesi konusunda ça-
lışmalar yürütülmüştür. 26 Kasım 1979
Pazartesi günü DİSK genel merkezin-
de yapılan toplantıya Tekstil, Gıda-İş, Fın-
dık-İş, Sosyal-İş, Maden-İş, Çukosen, Dev
Tiftik-İş sendikaları katılmışlardır. İki gün
süren toplantı sonucunda durum değer-
lendirilmiş çalışmanın ilkeleri konusun-
da ortak görüşlere varılarak Ortak Dav-
ranış Komitesi’nin kurulmasına karar
verilmiştir.
SOSYAL-İŞ, DEV. TİFTİK- İŞ, FINDIK-İŞ
Sendikalarının katıldığı,
Alınan kararlar 27 Kasım 1979 günü yapılan
GÜNEYBATI BÖLGESİNDE: SOSYAL-İŞ,
bir basın toplantısıyla kamuoyuna açık- TEKSTİL, GIDA-İŞ Sendikalarının
lanmıştır. DİSK Ajansı’na basılarak tüm il- katıldığı
gili işyerlerine 30 bin adet dağıtılan ortak DİSK Bölge Temsilcilerinin başkanlığın-
açıklamada şu görüşlere yer verilmiştir: 149 da BÖLGELER ORTAK DAVRANIŞ KOMİ-
TELERİNİN oluşturulması,
GÜCÜMÜZ BİRLİĞİMİZDEN, SİLAHIMIZI - Bölgesel Komitelere bağlı olarak işyer-
ÜRETİMDEKİ YERİMİZDEN alan onbin- lerinde tüm birim ve üniteleri kapsaya-
lerce işçinin temsilcisi bizler, üyelerimi- cak alt birimlerin oluşturulması,
ze yönelik saldırıları ortak göğüsleye-
cek ve püskürteceğiz. - Sendikalarımız arasındaki dayanışma
ve haberleşmenin bu komiteler aracılı-
Bu anlayış ve tesbitten hareketle; ğıyla DİSK tarafından sağlanması,
- DİSK öncülüğünde TEKSTİL, GIDA-İŞ, - Üyelere yönelik örgütlenme ve kit-
FINDIK-İŞ, SOSYAL-İŞ, MADEN-İŞ, ÇU- lesel eğitim çalışmalarının ortak
KOSEN ve DEV. TİFTİK-İŞ Sendikala- düzenlenmesi,
rı olarak ‘ORTAK DAVRANIŞ KOMİTESİ’
- Bölgelerde komite üyelerinin ve tem-
oluşturulması,
silcilerinin katılımıyla ve giderek tüm
- Sendikalarımıza bağlı işyerlerinin bu- üyelerin katılımıyla kitlesel toplantıların
lundukları bölgeler itibariyle, ortak düzenlenmesi,
GÜNEY BÖLGESİNDE: TEKSTİL, GIDA-İŞ, - Üyelere ve kooperatiflerin üyelerine
ÇUKOSEN Sendikalarının katıldığı, yönelik olarak propaganda ve ajitasyon
EGE BÖLGESİNDE: TEKSTİL, GIDA-İŞ, çalışmalarının ortak yürütülmesi,
MADEN-İŞ Sendikalarının katıldığı, - Merkezi ve bölgesel komiteler dışın-
da, sendikal disiplini bozucu, provokas-
ORTA VE KUZEY ANADOLU BÖLGESİNDE:
yonlara açık girişimler karşısında or-
149 DİSK Ajansı, 27 Kasım 1979. tak tavır alınarak, bu tür girişimlerin
kesinlikle desteklenmemesi, teşhir 9 Ocak 1980 tarihinde, Tekstil, Gıda-İş,

edilmesi,
Sosyal-İş, Maden-İş, Çukosen ve Dev Tif-
- İşyerlerine yönelik saldırılara karşı, tik-İş sendikalarının katılımıyla DİSK ge-
disiplinli ve örgütlü tavırların kollektif
yürütülmesi, nel merkezinde bir toplantı yapılmış, bu
- Gelişecek mücadele biçimlerine karşı toplantıda gelişmeler değerlendirilerek,
hazırlıklı olunması, özel olarak bölgelerdeki ve bölgelere bağlı
- Anti-demokratik saldırılara kar- işyerlerindeki davranış komitelerinin ça-
şı mücadele sürecinde gelişecek olay-
lışmalarına hız katıcı kararlar alınmıştır.
lara bağlı olarak maddi dayanışmanın
sağlanması,
Daha önce yazılı olarak çalışmalara katı-
- Kitlesel eğitim ve bölgesel toplantılara
lamayacağını bildiren Taper-İş sendikası,
vakit geçirilmeksizin başlanılması,
gelişmeler üzerine çalışmalara katılma ka-
konularında ortak görüşe varılmış ve
alınan kararların uygulanması için yerel rarı almış ve Bağımsız Tars Koop-İş sendi-
birimlere gerekli talimatlar verilmiştir. kası yaptığı Genel Kurulunda Bank-Sen’e
DİSK tarafından alınan kararla ilgili olarak katıldığı için bundan sonraki çalışmalara
Ankara, Adana, Antalya, İzmir ve Samsun Bank-Sen’in katılması kararlaştırılmıştır.
bölge temsilciliklerine gerekli talimatlar
Ortak Davranış Komitesini oluşturan sen-
verilerek vakit geçirilmeden ilgili sendi-
dikaların tümünün katıldığı toplantıda iş-
kalarla çalışmalara geçilmesi istenmiştir.
yerlerinde gelişebilecek olaylara karşı bir
8 Aralık 1979 tarihinde tüm bölge temsilci-
Dayanışma Fonu ayrılması ve kesinlikle
liklerinde ilgili sendikaların temsilcilerinin
çalışmaların disiplin altında yürütülmesi
katıldığı Bölgesel Ortak Davranış Komite-
için ortak kararlar alınmıştır.
lerinin toplantıları yapılmıştır.
Ege Bölgesi Ortak Davranış Komitesince,

TARİŞ ve Antbİrlİk Dİrenİşlerİ
30 Aralık 1979 tarihinde TARİŞ işçilerinin
(1980)
katıldığı kitlesel bir toplantı düzenlenmiş-
tir. Bu toplantıya komitede yer alan Tekstil, 1979 sonbaharında Demirel Hükümeti’nin
Gıda-İş ve Maden-İş sendikalarının mer- işbaşına gelmesiyle birlikte öncelikle dev-
kez temsilcileri katılmışlardır. let memurlarına ve kamuya ait işyerlerine
Cumhuriyet,
7 Şubat 1980.
ZOR YILLAR | 501
Tariş direnişi
sırasında
gözaltına
alınanlar.
dönük baskılar yoğunlaşmıştır. İzmir, İn- işçilere saldırı düzenledi. Yaralanan iş-
cir, Üzüm, Pamuk ve Zeytinyağı Tarım Sa- çilere ikinci saldırı, kendi imkanları ile
gittikleri hastanede yapıldı. Bu olaydan
tış Kooperatifleri Birlikleri’nde (TARİŞ) kısa bir süre sonra, Ocak 1976’da Ege
1979 ve 1980’de yaşanan gelişmeler Demi- Üniversitesi öğrencilerine yönelik si-
rel Hükümeti’nin bu yönelişinin çok açık lahlı saldırı sırasında çok sayıda faşist
çete üyesi silahlarıyla birlikte yakalan-
biçimde gözler önüne serildiği olaylar dizi- dı. Üzerlerinde dinamitler de bulunan
sidir. Aslında TARİŞ’te işçilere dönük bas- faşist çete üyelerinin hemen tamamı-
kı ve sindirme olayları 1974 yılında başla- nın TARİŞ’te çalışıyor göründüğü ortaya
çıktı. TARİŞ yönetimi Mart 1976 tarihin-
dı. TARİŞ’te önceki yıllardaki gelişmeler de MİSK’e bağlı Türk Mensucat İşçile-
Tekstil tarafından yayımlanan bir çalışma- ri Sendikasıyla protokol imzaladı ancak
da şöyle özetlenmektedir:150 tüm bu girişimleri sonuçsuz kaldı. TARİŞ
işçileri DİSK’e bağlı kalarak mücadeleyi
TARİŞ’te işçilere yönelik baskı ve sin- sürdürdü.
dirme amacıyla ilk saldırılar 1974 yılın-
da başladı. Tekstil İşçileri Sendikası ile TARİŞ, Ege Bölgesi’nde 80 bin kadar üreti-
TEKSİF arasındaki yetki mücadelesin- ci ailenin ortak olduğu ve ülkenin tarımsal
de mahkeme 1975 yılında yetkili sendi-
ka olarak Tekstil’i belirledi. Henüz yeni ürünlerinin değerlendirilmesinde önem-
DİSK üyesi olan Tekstil üyelerine yöne- li bir yer tutan ve 11 bin kadar işçinin ça-
lik ilk silahlı saldırı Kasım 1975’te ger-
çekleşti. Faşist çeteler, iki işçiyi bıçakla lıştığı fabrikalardan oluşan bir tesisti. 1.
yaraladı, saldırganları yakalayıp kara- ve 2. MC iktidarları sırasında TARİŞ’te cid-
kola götüren işçiler gözaltına alındı. MC
di bir sağ-ülkücü kadrolaşma yaşanmış-
Hükümetinin işbaşına getirdiği yöne-
tim, işyerine çok sayıda faşisti işe aldı. tı. 1978’de başlayan CHP iktidarı dönemin-
İşçiler sürekli bu kişiler tarafından ta- de fabrikaların bu niteliği değişti. TARİŞ
ciz edildi. 10 Aralık 1975’te yemek pay-
dosunda 40 dolayında faşist çete üyesi olayları Demirel iktidarının işbaşına gel-
mesiyle birlikte TARİŞ Genel Müdürü’nün
Tariş İplik Fabrikası ve Faşist Saldırılar Olaylar Belgeler,
150
Tekstil İşçileri Sendikası Yayınları. ve Genel Müdürlükteki bazı yöneticilerin

değiştirilerek yerlerine siyasal iktidarın gü-

dümündeki ve MHP eğilimli kişilerin atanma-
sı ile başladı.151
Yeni Genel Müdür, 28 Aralık 1979 tarihinde

İşletmeler Müdürlüğüne bir yazı çıkararak
“1.10.1979 tarihinden sonra işe alınan per-
sonelin hizmet akitlerinin en geç 31.12.1979
tarihine kadar feshedilmesini” istemiştir.
Böylelikle bu yazının çıkarılmasından 3 gün
sonra toplu olarak yüzlerce işçinin işten atıl-
ması istenmiştir. Pamukyağı kombinası İda-
re Müdürü ve Teknik Müdür 29 Aralık 1979
tarihinde Genel Müdürlüğün bu talebini ya-
zılı olarak cevaplamış ve DİSK’e bağlı Gı-
da-İş ile TARİŞ yönetimi arasında bağıtlanan
ve 1 Ocak 1979 tarihinden geçerli olarak yü-
rürlüğe giren 5. dönem Toplu İş Sözleşmesi-
nin ve 1475 sayılı İş Yasası’nın ilgili hüküm-
leri uyarınca gerek toplu işçi çıkarılması ve
gerekse disiplin komitesi kararı alınmadan
bu yola gidilmesinin olanaksız olduğu be-
lirtilmiştir. İdare Müdürü ve Teknik Müdür,
Genel Müdürlüğe yazdıkları bu yazıların-
da ayrıca, toplu sözleşmeye ve İş Yasası’na
aykırı olan böyle bir uygulamaya girilme-
si halinde doğabilecek olumsuzlukları da
belirtmişlerdir.152
Ancak yeni atanan Genel Müdür, toplu işçi çı-

karma ve çıkarılan işçilerin yerine kadrolaş-
ma kararından geri adım atmamıştır. İzmir’de
yayımlanan bir bölge gazetesine verilen ilan-
la Genel Müdürlük uzun bir liste halinde iş
akitleri 17. madde uyarınca feshedilen işçile-
rin isimlerine yer verilmiştir. Yasaları ve toplu
sözleşme hükümlerini açıkça çiğneyen karar,
başta TARİŞ işçileri olmak üzere ülke çapında
protesto ve tepkilere yol açmıştır.
Polis ve askerler, işçilerin direnişini kırmak isterken işyeri ve
makinelere de ağır hasar verdiler, DİSK Arşivi. 152 DİSK 7. Genel Kurul Çalışma Raporu.
ZOR YILLAR | 503
DİSK’in, Demirel Hükümeti’nin kurulma-

sı ile birlikte kamu işyerlerinde büyük işçi
kıyımlarına girişeceğini ileri görüşlülük-
le saptayan değerlendirmesi üzerine tüm
Tarım Satış Kooperatif Birlikleri’nde ör-
gütlü DİSK üyesi ve bağımsız sendikalar
arasında oluşturduğu Ortak Davranış Ko-
miteleri, bu saldırı karşısında çalışmalarını
hızlandırdılar. Genel Sekreter Fehmi Işık-
lar 3 Ocak 1980 tarihinde yaptığı açıkla-
mada şöyle demiştir:153
14 Ekim seçimleri sonrasında kurulan
yeni hükümet devlet kadrolarında ve si- getirilen kişilerin işe alınması işlemini
yasal iktidarın çiftliği gibi gördüğü Tarım Cumhuriyet,
Satış Kooperatifleri Birliklerinde görül- sürdüren Genel Müdürlük, bir yandan da 11 Şubat 1980.
medik bir kıyım başlatmıştır. Devletin 22 Ocak 1980 tarihinde tüm TARİŞ işyer-
en önemli kademelerine faşist kadro-
lar yerleştirilirken, diğer yandan işçiler lerinde geniş bir polis operasyonunun ger-
arasında da büyük tasfiyelerin yapılma- çekleştirilmesi için hazırlanmıştır.154
sının hazırlıkları yapılmaktadır.
Bütün bu gelişmeleri dikkatle izleyen 22 Ocak 1980 Salı günü sabahın erken sa-
TARİŞ işçileri, örgütleri aracılığıyla ça- atlerinde polis TARİŞ işyerlerine yönelik
lışma haklarına yönelik bu saldırı kar-
şısında örgütlü birliklerinden aldıkları panzerli, gaz bombalı büyük bir operasyo-
güçle haklarını savunmaya kararlıdırlar. na girişmiştir. İşyerlerinde arama yapma
TARİŞ işçilerine yönelik saldırılar ne- adı altında gerçekleştirilen bu operasyon
reden gelirse gelsin karşısında işçilerin
aslında, işyerlerini boşaltarak 11 bin TARİŞ
örgütlü birliğini bulacaktır.
işçisini sokağa atma ve yerlerine iktidarın
“Tarım Satış Kooperatif Birliklerine yö-
nelecek saldırılara karşı bu işyerlerin- kadrolarını yerleştirme planının bir par-
de DİSK üyesi ve bağımsız sendikaların çasından başka bir şey değildi. 22 Ocak’ta
oluşturduğu ORTAK DAVRANIŞ KOMİ-
TELERİ görev başındadır. DİSK gelişme- polisin TARİŞ işyerlerine yönelik olarak
leri yakından ve titizlikle izlemektedir. giriştiği operasyon, işyerlerinde önemli öl-
TARİŞ işçileri işlerine, ekmeklerine yöne- çüde hasara yol açtı.155 22 Ocak’ta başla-
lik yasadışı saldırı karşısında birliklerini yan olaylar yaklaşık bir ay sürdü ve 20 Şu-
pekiştirirken, bir yandan da TARİŞ’in ger- bat’ta sona erdi. TARİŞ işyerlerine yönelik
çek sahipleri olan üreticilerle görüşme- saldırının tepkileri öncelikle İzmir’de, daha
ler yapmışlar, onlara siyasi iktidarın sal- sonra da tüm ülke düzeyinde görüldü. 23
dırısının hangi amaca yönelik olduğunu Ocak’ta Ege Üniversitesi öğretim üyele-
anlatmışlardır. AP iktidarı 1980 ocak ayı ri, öğrencileri ve çalışanları, 24 Ocak’ta İs-
boyunca sürekli olarak TARİŞ işyerlerin- tanbul ve diğer illerdeki yüksek okullarda
de huzursuzluk yaratıcı bir tavır içinde ol- olayları protesto eden gösteriler yapıldı.
muştur. Bir yandan Ege Bölgesi dışından 154 DİSK 7. Genel Kurul Çalışma Raporu.
Cumhuriyet, TARİŞ’teki gelişmeler üzerine 25 Ocak Cuma

14 Şubat 1980.
günü İzmir’de tüm işçiler TARİŞ işçileriy-
le dayanışma ve yasadışı saldırıları protes-
to etmek amacıyla 2 saatlik iş bırakma ey-
lemi gerçekleştirdiler. DİSK, 26 Ocak 1980’de
İzmir’de “İşçi Kıyımına, Zamlara, Pahalılığa,
Sürgünlere, Anti-Demokratik, Baskı ve Uy-
gulamalara, Faşist Saldırılara Karşı Demok-
rasi Mitingi ve Yürüyüşü” düzenledi.
TARİŞ’te girişilen yasadışı saldırıya kar-

şı gösterilen büyük tepki siyasal iktidarın
planını bozmuştur. İşçiler Ortak Davranış
Komiteleri aracılığıyla, yeni durumda izle-
yecekleri yolu tartışmış ve saptamışlardır.
DİSK’in yönlendiriciliğinde alınan karar ge-
reğince işyerlerinde panzerlerin, güvenlik
kuvvetlerinin neden olduğu hasar gideril-
meye ve işletmeler peş peşe üretime so-
kulmaya başlanmıştır. Ancak ne pahasına
olursa olsun TARİŞ’i ele geçirmek isteyen-
ler, üretimi sürdüren tüm fabrikalarda üre-
time ara verildiğini açıklamışlardır.
Bunun üzerine bir açıklama yapan DİSK

Yürütme Kurulu Üyesi ve Ortak Davranış
Cumhuriyet,
15 Şubat 1980.
ZOR YILLAR | 505
Komiteleri Başkanı Tuncer Kocamanoğlu “işçiler

üretimi sürdürmek için direneceklerdir” demiş-
tir. Kocamanoğlu’nun açıklaması şöyledir:156
Demirel iktidarının Tarım Satış Kooperatifleri
Birliklerinde çalışan işçilere yönelik saldırgan
uygulamalarına dün bir yenisi eklenmiştir. TA-
RİŞ’te işyerlerine 22 Ocak’ta kolluk kuvvetleri-
nin saldırısı ile meydana gelen hasar ve üretim
aksaması işçilerin özverili çalışmaları ile yeni
giderilmiş durumdayken, Genel Müdürün iş-
yerlerinde üretime ara verileceğini açıklama-
sı, siyasal iktidarın TARİŞ’i üretim yapmayan
ancak faşist cinayet şebekelerine saldırı üssü
olan bir kuruluş haline getirme isteğinin tartı-
şılmayacak açıklıkta ortaya konmasından baş-
ka bir anlam taşımamaktadır.
Siyasal iktidarın hizmetindeki Genel Müdür bu
amaca ulaşamayacaktır. TARİŞ’in faşistleştiril-
mesine asla izin verilmeyecektir.
TARİŞ’e bağlı çeşitli fabrikaların müdürlükle-

ri, işyerlerinde üretimin sürdürülmesine hiçbir
engel bulunmadığını ve işyerlerinde işçi fazla-
sı olmadığını DİSK’e yazılı olarak bildirmişlerdir.
Bu durumda DİSK, TARİŞ işyerlerinde örgütlü
DİSK üyesi ve bağımsız sendikaların yer aldığı
Ortak Davranış Komitelerine üretimi sürdürme
talimatı vermiştir. Daha sonra işyerlerindeki
gelişmelerin değerlendirilmesi yapılarak, işçiler
siyasal iktidarın Tarım Satış Kooperatifleri Bir-
liklerini önce faşistlere, onların aracılığıyla da
özel sektöre devretme girişimine olanak ver-
memek için üretimi sürdürmüşlerdir.157
Bir müddet sonra, TARİŞ Genel Müdürlüğünün

siyasi iktidarın istemleri doğrultusunda, işyer-
lerini kapama, işçileri açlığa, işsizliğe itme giri-
şimlerine karşı işçiler yasalardan ve toplu söz-
leşmelerden doğan haklarını, demokratik hak
ve özgürlüklerini savunmaya kararlılıklarını
göstermişlerdir. Bölgedeki tüm işçiler de TARİŞ
işçileriyle dayanışmalarını göstermek için bir
gün süreyle iş bırakarak üretimden gelen güç-
lerini sergilemişlerdir.
157 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu. Tariş direnişini destekleme mitingi, 26 Ocak 1980, İzmir.
DİSK’İn Tarİş Dİrenİşİ TARİŞ olayları temelinde, sendikal hare-

ketimizin örgütlülük durumunu yansı-
Değerlendİrmesİ: “Sendİkal tan bir ayna görünümündedir. İşyerle-
Dİsİplİn Çİğnendİ” rini temel alan mücadelemizde, sendikal
örgütlenmelerin zayıflığı, sendikal or-
Ancak TARİŞ olayları sırasında sendikal ganların üyeler ile güven ilişkisi içinde
bağlantısının zayıflığı bu olaylarda açık-
disiplinin ve DİSK kararlarının çiğnendi- ça görülmüştür. İşyerlerinde sendikal
ği; çeşitli olumsuzlukların ve zaafların or- demokrasinin uygulanmasında ortaya
çıkan eksikliklerin yanında, sol hareke-
taya çıktığı, DİSK tarafından saptanmıştır.
tin dağınıklık ve bölünmüşlüğünün so-
Öte yandan işletmenin kapatma kararın- nucu olarak, işyerlerinde görülen fark-
dan sonra DİSK’in işyerlerinin boşaltılması lı siyasetlerin, olayları yorumlama ve
kendi anlayışı doğrultusunda, sendikal
kararı içeride tepkiye neden oldu. İşletme- disiplini çiğneyerek giriştiği davranışlar,
deki direnişin kaldırılmaması ve savunul- TARİŞ olaylarının diğer bir gerçeği ola-
rak yorumlanmalıdır.
ması isteğine DİSK yönetimi olumlu yanıt
vermedi. Bu durumun tepkilere yol açtığı Mücadele hedeflerinin iyi belirlenme-
mesi, sınırlarının çizilememesi sonu-
bilinmektedir. DİSK 7. Genel Kuruluna su- cunda gelişen olaylar, sendikal yapıyı
nulan Çalışma Raporu’nda Tariş olayları ile aşmış, bu yapısıyla da sendikal çalışma-
lar kapsamında çözümlenmesi zor nok-
ilgili şu değerlendirme yapılmıştır:
talara varılmıştır.
İşçi sınıfının egemen sınıfların saldırı- Burada, Ortak Davranış Komitelerinin,
sı karşısında, yıllar süren mücadeleler bu olaylarla ilgili çalışmalarına da değin-
sonucu kazanılmış hak ve özgürlükleri- mek gerekmektedir. Merkezi düzeyde
ni savunmada gösterdiği kararlılık için- oluşturulan Ortak Davranış Komitesinin,
de belli zaafları taşısa da TARİŞ olayla- kuruluşuyla birlikte bölgelerde ve işyer-
rında kendini göstermiştir. lerinde alt birimlerin oluşturulmasına
yönelik alınan kararların istenilen nok-
DİSK dergisi,
Sayı 61-62-63, tada hayata geçirilemeyişi, merkez ile
Ocak-Şubat- bölgelerdeki çalışmalar arasında koordi-
Mart 1980. neli bir yapının oluşturulmaması, geliş-
meleri bir noktada bölgesel disiplinin de
dışına itmiştir. Alınan kararların anında
bölgelere indirilemeyişi, bölgelerden ge-
len önerilerin titiz bir değerlendirmeye
tabi tutulamayışı eksiklik olmuştur.
Antbİrlİk Dİrenİşİ
TARİŞ’te yaşanan gelişmeler kısa adı Ant-
birlik olan Antalya Pamuk Narenciye ve
Muz Tarım Satış Kooperatifleri Birliğin-
de de gündeme geldi. Antbirlik’te güven-
lik kuvvetlerinin TARİŞ’tekine benzer bir
saldırıyla Genel Müdürlük binasını tah-
rip ederek girmesi ve zor kullanarak bo-
şaltması üzerine Antbirlik işçileri de TA-
RİŞ’te olduğu gibi, işlerini ve ekmeklerini
ZOR YILLAR | 507
Antbirlik
direnişini
destekleme
mitingi,
9 Şubat 1980,
Antalya, DİSK
Arşivi.
korumak amacıyla işyerlerini savunma göstermek için gerçekleştirdikleri 2 sa-

eylemine başlamışlardır. Antbirlik’te de atlik iş bırakma eylemini 9 Şubat 1980’de
DİSK’in yönetim ve yönlendiriciliğinde gö- Antalya’da DİSK’ in örgütlediği büyük mi-
rev yapan Ortak Davranış Komiteleri, TA- ting izlemiştir.
RİŞ’te gerçekleştirilmek istenen planın
aynısının Antbirlik’te uygulanmasına izin 24 Ocak KararlarI ve
verilmemesini kararlaştırmıştır.158 Antal- İkİncİ Ören ToplantIsI
ya’da 8 Şubat 1980’de tüm işçilerin Antbir-
(1980)
lik işçileriyle dayanışma içinde olduklarını
1976’da Gönen’de ve 1978’de Ören’de yapı-
Cumhuriyet,
lan toplantılar/konferanslar DİSK’in dö- 26 Ocak 1980.
nem politikalarının oluşturulması açısın-
dan kritik toplantılar oldu. 1980 Ocak’ta
yapılan 2. Ören toplantısı da Türkiye’nin
kritik bir döneme girdiği koşullarda AP
azınlık Hükümeti’nin 24 Ocak 1980’de “is-
tikrar programı” olarak adlandırılan ye-
ni-liberal politikaları açıkladığı günlerin
hemen ardından gerçekleştirildi.
24 OCAK 1980 KARARLARI: 12 EYLÜL’E GİDEN
YOLUN BAŞLANGICI
12 Eylül’den 8 ay önce açıklanan ve 12 Eylül’e kadar KİT ürünlerine 24 Ocak sonrasında iktisat po-
24 Ocak 1980 kararları ile başla- 101 milyar liralık daha zam yapıla- litikalarında yaşanan köklü deği-
yan yeni liberal iktisat politikala- caktı. 24 Ocak kararları ile ayrıca şiklikle birlikte devletin 1960-80
rı ve 12 Eylül 1980 askeri darbe- bazı ürünlere uygulanan sübvan- arasında yürüttüğü sosyal işlevler
si ayrılmaz bir bütün oluşturur. 24 siyonlar (devlet, bütçe destekleri) terk edilmeye başlandı. Özelleş-
Ocak 1980’de ilan edilen ve özün- da kaldırıldı. Sübvansiyonuna son tirme uygulamaları yanında çalış-
de sermaye yanlısı ve emek karşıtı verilen ürünler arasında çoğu ça- ma yaşamında esneklik ve kural-
bir içeriğe sahip ekonomi politika- lışan kesimlerce tüketilen çay, şe- sızlaşmaya dönük girişimler hız
ları 12 Eylül’ün askeri diktatörlük ker, et ve Sümerbank’ın giyim ma- kazandı.
koşullarında güçlü bir engelle kar- mulleri gibi ücret malları da vardı.
24 Ocak ile birlikte ekonomi poli-
şılaşmadan uygulandı. 12 Eylül as- 24 Ocak kararları, fiyatları serbest
tikalarında ulusal kalkınmacılık ve
keri darbesi 24 Ocak kararlarının bırakırken ihracatı teşvik eden ve
devletçilik ya da karma-ekonomi
kökleşmesini ve kurumsallaşma- ithalatta vergi bağışıklıklarını kap-
anlayışı ve popülist politikalar terk
sını sağladı. sayan bir dizi kararı da içeriyordu.1
edildi. Bunların yerini üretimden
24 Ocak kararlarının özü neydi? 24 24 Ocak kararları sıradan eko- elini çekmiş, piyasayı güçlendirme
Ocak Türkiye’nin ekonomi politi- nomik kararlar değil, Türkiye için görevi üstlenmiş ve kamu bütçe-
kalarında köklü bir değişim anla- esaslı bir ekonomi politikası ve yön sini disipline etmek için sosyal po-
mına geliyordu. 24 Ocak ekonomik değişikliği idi. 24 Ocak kararları ile litikalardan vazgeçen bir devlet al-
kararlar paketi 1960’lı yıllarda be- fiyatlar serbest bırakılırken üc- maya başladı.
nimsenen ithal ikameci, iç paza- retlerin ve maaşların bastırılma-
24 Ocak 1980’de yürürlüğe ko-
rı esas alan, korumacı ve popülist sı hedeflendi. 24 Ocak kararlarının
nan istikrar programının arka pla-
ekonomi politikaları yerine açık- uygulanması ile ekonomide kamu-
nında yatan gerekçe, mevcut üc-
ça sermaye çıkarlarını esas alan, nun ağırlığının azaltılması, dış tica-
ret seviyesi ile Türkiye’nin ihracat
sosyal hakları ve kamunun ekono- rette liberalizasyon, devletin sos-
yapamayacağı iddiası ve ücretleri
miye müdahalesini reddeden, ih- yal yükümlülüklerinden çekilmesi,
disiplin altına alacak yöntemlerin
racatı, dışa açılmayı esas alan yeni özelleştirmelerin önünün açılması
bulunmasıydı. 24 Ocak kararlarıy-
liberal ekonomi politikalarının baş- ve ücret artışlarının durdurulma-
la başlayan bu yeni dönem serma-
langıcıdır. Türkiye 40 yıldır 24 Ocak sı, düşürülmesi gibi uygulamalara
yenin bir karşı saldırısı olarak ta-
ile başlayan ekonomi politikalarını başlandı.
nımlanabilir.2 24 Ocak programı,
sürdürüyor. 24 Ocak kararları ile yapılan deva- içte ve dışta piyasa serbestisi ile
24 Ocak kararları büyük bir deva- lüasyon ve ağır zamlar halkı yok- uluslararası ve yerli sermayenin
lüasyon (TL’nin değerinin düşürül- sullaştırmaya başladı ve toplumsal emeğe karşı güçlendirilmesi hede-
mesi) ile başladı. 47 TL olan ABD tepkiyi artırdı. Yaygın iş uyuşmaz- fini güdüyordu. 24 Ocak programı-
doları bir anda 70 TL’ye yükseldi. lıkları ve grevler yanında toplum- nın emek aleyhtarı bir doğrultuda
Kamu İktisadi Teşekkülleri (KİT’ler) sal tepkiler de artmaya başladı. serbestçe uygulanabilmesi 12 Ey-
tarafından üretilen ve geniş bir tü- 24 Ocak kararlarının sınırlı da olsa lül 1980’de gerçekleşen rejim de-
ketim alanı olan ürünlere astrono- demokratik bir siyasal rejim için- ğişikliği ile olanaklı oldu. 24 Ocak
mik zamlar yapıldı. KİT ürünlerine de uygulanması mümkün değildi. programının yarattığı toplumsal
yapılan zamlar yüzde 300-400’e İktisadi liberalizasyonu hedefleyen tahribat o kadar büyük bir tepki
varıyordu. Bu zam paketinin top- 24 Ocak kararları otoriter ve bas- yarattı ki 1980 yılının ilk 9 ayında
lamı 24 Ocak’ta 346,5 milyar lirayı kıcı bir rejime, bir askeri diktatörlü- Türkiye tarihinin en yaygın grev-
buluyordu. KİT ürünlerine zam po- ğe ihtiyaç duyuyordu. leri yaşandı.
litikası izleyen günlerde de sürecek 1 Sönmez (1984). 2 Boratav (2003).
ZOR YILLAR | 509
İzmir’de TARİŞ işçilerinin eylemi ve ardın-

dan birincisi İzmir’de yapılan demokrasi
mitinginden sonra DİSK Yönetim, Yürütme,
Denetim, Onur Kurulları ve DİSK Bölge Tem-
silcileri ile DİSK üyesi sendikaların yürütme
kurulları 31 Ocak-1 Şubat 1980 günlerinde
Genel-İş’in Ören Artemis Tesislerinde yeni-
den bir araya geldiler. DİSK Yürütme Kurulu,
DİSK Onur Kurulunun 3 sendika (Maden-İş,
Bank-Sen ve Baysen) hakkında verdiği ge-
çici ihraç kararının 20 Şubat 1980’de sona
eriyor olmasına rağmen, bu üç sendikanın
Yürütme Kurulu üyelerini de toplantıya ça-
ğırdı. Ören toplantısı ülkenin içinden geç-
mekte olduğu kritik dönemde yapılan bir
toplantıydı. Toplantı 24 Ocak 1980 kararla-
rının hemen ardından yapılması nedeniyle
önem arz ediyordu. Toplantıda Türkiye’nin
derinden yaşadığı siyasi ve ekonomik kriz (…) Türkiye işçi sınıfı yakın geçmişte-
Bedri Koraman'ın
konusunda DİSK’in tutumu saptandı ve çe- ki deneylerinden ve Güney Amerika’da- Özal'ın ekonomi
ki askeri diktatörlüklerin baskısı altında politikalarını
şitli kararlar alındı. Genel Başkan Abdullah ezilen emekçi halkların başına gelenler- hicveden bir
Baştürk, toplantıyı açarken özetle şu değer- den bugünkü siyasi iktidarın saldırıları- karikatürü.
lendirmeleri yaptı: nın ne anlama geldiğini çok iyi bilmek-

tedir. Ve Türkiye işçi sınıfı oynanmak
(…) Ekonomiyi enkaz haline getirenler, istenen oyunların üstesinden gelecek
ülkeyi yangın yerine çevirenler, yavuz bilinç ve deneye sahiptir.
hırsız ev sahibini bastırır misali, “en- (…) Türkiye işçi sınıfı ekonomik, demok-
kazı onarıyoruz”, “yangını söndürüyo- ratik haklarını koruma ve geliştirme
ruz” sözleri altında sonuçları şimdiden mücadelesinin siyasi sonuçlarına sahip
belli olan, emperyalizmin mali kuru- çıkacaktır.
luşlarının, IMF’nin artık eskimiş reçe-
teleriyle yıkıcılıklarını, kundakçılıkları- Türkiye işçi sınıfı bağımsız siyasi tav-
nı sürdürmektedirler. rını ortaya koyacak örgütlü mücadelesi
ile tarihsel görevini mutlaka ve mutlaka
(…) Sıkıyönetim, Olağanüstü hâl, Türkiye yerine getirecektir.
tarihinde görülmedik zamlarla emekçi
halkımızın soyulması, anti-demokratik Ama bizim sınıfsal hedefimiz yalnız-
baskı ve uygulamalar çare değildir. Çare ca ekonomik-demokratik haklarımı-
diye sunulanlar, egemen-sömürücü sı- zı savunmak değildir. Bizim hedefimiz
nıfların çaresizliğidir. işçilerin, emekçilerin sömürüsüz, bas-
kısız dünyasını kurmaktır. Sosyalizmi
Ama işçiler ve emekçiler için çare var- gerçekleştirmektir.
dır. Bunalımdan çıkış yolu bağımsızlık
11-12-13-14 Ocak 1980 tarihlerinde İs-
ve demokrasidir. Temel çözüm sömürü-
tanbul’da toplanan DİSK Yönetim, Yü-
süz ve baskısız bir toplumdur.
rütme Kurulları, Başkanlar Konseyi ve
Ülkemiz hızla Güney Amerika’daki as- Bölge Temsilcileri ortak toplantısında
keri diktatörlüklere benzer bir yapıya dünyanın ve Türkiye’nin içinde bulun-
itilmek istenmektedir. duğu koşulları tartıştık ve burjuvazinin
DİSK Ören Toplantısı,

Nebioğlu kürsüde,
31 Ocak-1 Şubat 1980,
DİSK Arşivi.
daha fazla sömürü yolunda giriştiği ge- Kocamanoğlu konuşmasında özetle şun-
niş çaplı saldırılar karşısında boyutları-
ları vurgulamıştır:
nı genişleterek mücadelemizi sürdürme
kararı aldık. (…) İlkeleri ve amacı iyi belirlenmemiş,
Burada önümüzdeki mücadele dönemi- iyi planlanmamış, zamanı iyi seçilme-
nin ilkelerini, araçlarını, yeni durumu, miş, nereden başlanıp, nerede duraca-
gerektirdiği yeni mücadele taktikleri- ğı belli olmayan, alınabilecek tüm des-
ni tartışacak, somut adımların biçimini, tekler sağlanmadan yapılacak çıkışlar
yerini, zamanını saptayacağız. yenilgiye, bozguna yol açabilir. Ve yenil-
giler, hele hele, üst üste gelen bozgun-
Toplantıda DİSK Genel Başkan Vekili Ke- lar kitlelerdeki olumlu eğilimleri hemen
mal Nebioğlu, DİSK Yürütme Kurulunun yok edebilir. Bunlardan kesinlikle ka-
çınmak zorunludur. (…)
içinde bulunulan koşullara ilişkin “Durum
Mevzilerimizi ancak mücadele ederek
Saptaması”nı anlatırken Örgütlenme Dai-
koruyabiliriz. Yığınlar eylem içinde pi-
re Başkanı Tuncer Kocamanoğlu ise örgüt şecektir, deney kazanacaktır...
içi sorunlara değinen önemli bir konuşma Kısaca yepyeni bir dönemin başındayız.
yaptı. Yeni koşullar yeni mücadele yöntemle-
rini, yeni taktikleri gerekli kılmaktadır.
Kocamanoğlu: KapIdakİ Tehlİke Bugün saldırılar karşısındayız ve müca-

deleyi kabul etmişiz. Öyleyse “mücadele
Anarko-Sendİkalİzmdİr düzeni”ne geçilmelidir.
Kocamanoğlu, konuşmasında DİSK Buna uygun mücadele anlayışını geliş-

tirmek, buna uygun taktikler belirlemek
içindeki örgütsel sorunlara değin-
ve uygulamak zorundayız.
miş, sendikal disiplini tanımayan dav-
“Mücadele düzeni” alışılmış anlayışla-
ranışları ve özellikle anarko-sendika- rı terk etmeyi, yeni duruma uygun yön-
list eğilimleri sert biçimde eleştirmiştir. temleri uygulamayı zorunlu kılmaktadır.
ZOR YILLAR | 511
DİSK Ören
Toplantısı, DİSK
Örgütlenme Dairesi
Başkanı Tuncer
Kocamanoğlu
kürsüde, 31 Ocak-1
Şubat 1980.
Örgütlenmede, toplu sözleşmelerde, Bugün birçok üye sendika genel mer-

eğitimde, yayında, kısacası sendikal ça- kezi ya da alt birimi gelişigüzel, her
lışmalarımızın her alanında yeni yön-
örgütle eyleme girişmekte, bildiri
temlere yönelmeliyiz.
yayınlamaktadır.
Yakın geçmişte yoğun bir mücade-
le içinde olduk. En ufak eylemlerden, Bu disiplinsiz tavırlar sonucu merke-
en geniş eylemlere kadar bir dizi eylem zi otorite giderek zaafa uğratılma duru-
yaşadık.
muna gelmektedir.
(…) DİSK içindeki eylemlerimizde en bü-
yük yanlışımız demokratik merkeziyet- Öte yandan DİSK içinde konfederal ya-
çilik ilkesinin doğru kavranmamasında pıya hiçe sayan eylem birlikleri gerçek-
yatmaktadır... leştirilmektedir. Bir konfederasyon ça-
1976 ve 1977 yıllarında çeşitli genelgeler tısı altında biraraya gelen sendikalar
ile DİSK’in görüşü alınmadan sendika- belli bir amaç uğruna zaten eylem birliği
lar arasında mali yardım sağlama, DİSK’i
bağlayıcı demeçler verme, DİSK’in doğ- içindedirler, demektir. Bunun dışındaki
rudan düzenlemediği ve doğrudan so- çabalar sendikal disiplini bozucu, örgüt-
rumluluğunu üstlenmediği eylemlere sel birliği bölücü çabalardır. Eylem birliği
DİSK’in ve üye sendikaların ve bu sen- kavramını kimsenin sulandırmaya hak-
dikalarımızın alt birimlerinin katılması
yasaklanmıştır. kı yoktur. DİSK, birlikte eylem demektir.
Ancak daha sonra bu kararları alanlar Grup sözleşmesi yapan sendikaların da

kendi kararlarını çiğnemişlerdir. Oysa işin başından itibaren DİSK’in koordi-
bu kararlar hâlâ geçerlidir...
natörlüğünde ortak hedefler saptama-
Kendi örgütlerinde eleştiri getirenlere sı, plan yapması ve mücadeleye girmesi
karşı acımasızca merkeziyetçilik uygu-
gerekirdi. Böyle yapılmamıştır. Ama so-
layanlar, öte yandan üst örgütün mer-
kezi disiplinine uymaktan kesinlikle run çözümsüzlüğe doğru gittiğinde her
kaçınmaktadırlar. şey DİSK’e bırakılmak istenmiştir...
DİSK Ören Toplantısı,

31 Ocak-1 Şubat 1980,
DİSK Arşivi.
DİSK’e karşı merkeziyetçiliği tanıma- Küçük, ama etkin anarko-sendikalist

mak, ama kendi örgütünde katı merke- gruplar, tabanın yeterince eğitilmeme-
ziyetçilik uygulamak, bu, devrimci sen- si ve DİSK’in tabanın karar ve söz sa-
dikacılık anlayışı olamaz. hibi olması ilkesinin uygulanmama-
sı nedenleriyle işyerlerini karıştırmaya
(…) Bugün kapıdaki tehlike anarko-sen-
yetmekte, toplu sözleşme görüşmele-
dikalizmdir. Her şeyi örgütsüz eyleme
rinde ve grevlerde etkili olabilmektedir.
bağlayan, salt eylem yapmak için eylem
yapan, sendikalarla dolaysız siyasal ey- Anarko-sendikalizmi yeşertebilecek
lem yapmaya kalkışan, tek başına genel maddi temelleri ortadan kaldırmaya
grevle iktidar olunabileceğini ileri sü- yönelik kesin ve ciddi önlemler almak
ren, görünüşte aşırı sol, ancak özde sağ zorundayız.
anarko-sendikalizm, sendikaların ör-
gütsel işleyişini yok saymakta, örgüt-
süzlüğü özendirmektedir.
2. Ören KararlarI: “YIlgInlIğa,
Sendikal çalışma içinde sık sık ortaya
KararsIzlIğa, Teslİmİyete Yer
çıkan uzlaşmacı sağ sendikal anlayış- Yoktur”
tan kaynaklanan yanlışlar anarko-sen-
dikalizmi yeşertmektedir. Dünya ve Türkiye koşullarının ve örgüt içi
Tabanın söz ve karar sahibi olması ilke- sorunların değerlendirildiği 2. Ören top-
sinin gerçek anlamda uygulanmama- lantısında işçi ve emekçilere yönelik sal-
sı, üyelerimizin anarko-sendikalist eği-
limlere kapılmalarına yol açmaktadır.
dırılara karşı genel grev dahil girişilecek
mücadele yöntemleri üzerinde duruldu ve
Sendikal çalışmanın her aşamasında
üst örgütü tanımama, merkezin bilgisi ortak toplantıda “DİSK’in egemen-sömü-
dışında eyleme geçme, ama eylem ba- rücü sınıfların saldırısını en etkin, en kit-
şarısızlıkla sonuçlandığında bunun tüm
lesel biçimde göğüslemesi” kararı alındı.159
yükünü merkeze yıkma alışkanlığı gi-
derek artmaktadır. 159 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu.
ZOR YILLAR | 513
Cumhuiyet,
6 Şubat 1980.
Sendikalara karşı uygulanan baskıların, geniş kitleleri kapsayan toplu sözleşme

görüşmelerini sürdüren sendikalarımı-
yöneticilerin sudan bahanelerle gözaltı-
zın DİSK’in merkezi yönlendirmesi için-
na alınmasının ve tutuklanmasının şid- de ortak davranmasını, gerektiğinde or-
detle protesto edildiği ortak kararda, faşist tak greve gidilmesini sağlayacak bir yol
izlenecektir.
saldırı ve cinayetlere karşı Türk-İş’e yapı-
lan ortak tavır alma önerisinin son zamlar, - DİSK Anatüzüğünde var olan DAYA-
NIŞMA FONU daha da güçlendirilerek
hayat pahalılığı ve baskı yasalarının sen- içinde bulunduğumuz koşullara uygun
dikalara dayattığı vazgeçilmez görevler maddi dayanışma sağlanacaktır.
çerçevesinde daha sıcak bir biçimde ge- - 1 Mayıs Komiteleri vakit geçirmeden
çerliliğini koruduğu belirtildi. “Yılgınlığa, kurulacak, 1 Mayıs özüne uygun bir bi-
çimde kitlesel olarak kutlanacaktır.
Kararsızlığa, Teslimiyete Yer Yoktur” söz-
- Tüm yukarıdaki eylemlerde DİSK’in
leriyle biten 2. Ören toplantısı ortak kara- merkezi devrimci disiplinine kesinlik-
rında şu somut hedefler belirlendi:160 le uyulacak, sendikalarımızın tüm mad-
di olanaklarını, güçlerini ve kadrolarını
- Bölgesel çapta grevler yapılacaktır. hızlı, etkin ve merkezi biçimde mücadele
- İşyerleri ve işkolları düzeyinde daya- sürecine sokacak işleyiş sağlanacaktır.
nışma ve sempati grevleri gerçekleşti- - Bu görevleri merkezi olarak yönlendi-
rilecektir. recek eylem kararlarının ülke çapında
- Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde kitlesel en alt örgüt birimlerine, işyerlerine yay-
miting ve yürüyüşler düzenlenecektir. gınlaştırılmasını; eylemin sağlıklı, etkin,
kararlı biçimde üye tabanının en geniş
- İşçi kıyımlarına ve anti-demokratik kitlesinin bilinçli katılımı ile gerçekleş-
uygulamalara karşı daha da etkin mü- tirilmesini sağlamak için sürekli çalışan
cadele verilmesi için Ortak Davranış ve DİSK EYLEM KOMİTESİ kurulacaktır.
Eylem Komiteleri son deneylerin ışığın-
da yeniden örgütlendirilecektir.
- Türkiye’deki anti-demokratik uygu- DİSK Mİtİnglerİ
lamalara ve baskılara ve bölgemizde-
ki savaş tehlikesine karşı, bu konuları
(1978-1980)
kapsayan Akdeniz ve Ortadoğu düze-
yinde uluslararası bir sendikal konfe- DİSK, 1978-1980 döneminde ikisi 1 Mayıs
rans yapılacaktır. mitingi olmak üzere toplam 7 kitlesel mi-
- Örgütlenme, toplu sözleşme, eğitim ve ting düzenlemiştir. Bu mitingler şunlardır:
basın-yayın çalışmalarında DİSK dü-
•1 Mayıs 1978 tarihinde İstanbul’da, 1
zeyinde merkezi bir yapı sağlanacak,
Mayıs İşçi Sınıfının Uluslararası Birlik
160 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu. Mücadele ve Dayanışma Günü,
• 31 Mart 1979 tarihinde, Mersin’de Soda eylemlerin örgütlenerek demokrasi güç-

işçileriyle dayanışma mitingi,
lerinin ortak hedeflerini öne çıkaran ilkeli
•26 Ocak 1980 tarihinde İzmir’de De- birliğin sağlanması yolunda çabalara giri-
mokrasi Mitingi,
şilmesi, DİSK’in gelecek günlere karşı du-
•9 Şubat 1980 tarihinde Antalya’da De-
mokrasi Mitingi,
yarlı hale getirilmesi ve örgütsel birliğinin
eylem içinde pekiştirilmesi kararları alın-
•23 Şubat 1980 tarihinde Ordu’da De-
mokrasi Mitingi, mıştır.161 Bu değerlendirmeler ve karar-
•22 Mart 1980 tarihinde İzmit’te De- lar ışığında İzmir, Antalya, Ordu ve İzmit’te
mokrasi Mitingi, “İşçi Kıyımına, Zamlara, Pahalılığa, Sür-
• 1 Mayıs 1980'de Mersin’de (İçel) 1 Ma- günlere, Anti-Demokratik Baskı ve Uygu-
yıs’ın kutlanmasını önlemeye yönelik lamalara, Faşist Saldırılara Karşı Demok-
baskı ve saldırıları protesto mitingi.
rasi, Mitingi” yapılmıştır.
15-16 ve 22-23 Aralık tarihlerinde tüm
DİSK Bölge Temsilciliklerinde işyeri tem- 1 Mayıs 1978 tarihinde, 1 Mayıs alanında ya-
silcilerinin katıldığı Bölge Temsilciler Mec- pılan 1 Mayıs mitingi o güne kadar ülke-
lisleri toplanmıştır. Bölge Temsilciler Mec- mizde yapılan en kalabalık miting olurken,
lislerinde sorunlar tartışılmış ve alınan İzmir, Antalya, Ordu ve İzmit illerinde yapı-
kararlar, Genel Başkan Abdullah Baş- lan demokrasi mitingleri ve 1 Mayıs 1980’de
türk’ün 11-14 Ocak 1980 tarihli Genel Yö- Mersin ilinde yapılan kutlama, bölgelerinin
netim Kurulu, Başkanlar Konseyi ve DİSK o tarihe kadarki en kitlesel katılımının sağ-
Bölge Temsilcilerinin katıldığı ortak top- landığı miting olmuştur (1 Mayıs mitingleri
lantıda ele alınmıştır. Tüm bu değerlen- daha önce ayrıca ele alınmıştı).
dirmeler sonucunda ülke çapında kitlesel 161 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu.
DİSK İzmir mitingi,

26 Ocak 1980,
DİSK Arşivi.
ZOR YILLAR | 515
Merkez Demokratİk Eylem düzeyinde merkezi bir yapı sağlanma-

sına çalışarak geniş kitleleri kapsayan
Komİtesİ ve Demokrasİ Toplu sözleşme görüşmeleri sürdüren
Mİtİnglerİ sendikalarımızın DİSK’in merkezi yön-
lendirmesi içinde ortak davranması ge-
DİSK Yürütme Kurulu, 12 Mart 1980 tarih- rektiğinde ortak greve gidilmesini sağ-
li toplantısında “faşist saldırıların yoğun- layacak bir yol izlenmesi,
laştığı günümüz ortamında egemen sö- e- DİSK Anatüzüğünde var olan daya-
nışma fonu daha da güçlendirilerek için-
mürücü sınıfsal siyasal iktidar aracılığı
de bulunulan koşullara uygun maddi da-
ile içine düştükleri ekonomik, politik çık- yanışma sağlanması,
mazdan kurtulmak için işçilere ve emek- f- 1 Mayısın özüne uygun bir biçimde
çilere karşı durmak, bu saldırıları gerilet- kitlesel olarak kutlanması amacıyla 1
mek, temel hak ve özgürlükleri kısıtlama Mayıs Merkez Komitesi ile ortak çalış-
ma içine girilmesi bölge, il ve işyeri dü-
girişimlerine karşı çıkmak, emekçi kitle- zeyinde örgütlenecek 1 Mayıs Komitele-
lerin demokratik örgütlenmelerini dağıt- rinin günümüz koşullarında demokratik
mayı ve işçi kıyımı ile sürgünleri durdur- mücadelenin birimleri olarak sürekli
değerlendirilmesi,
ma amacı ile daha örgütlü bir mücadelenin
g- İşyerlerinde, işkollarında, bölgelerde
verilmesi için” DİSK Merkez Demokratik
ve tüm ülke çapında ekonomik ve de-
Eylem Komitesinin oluşturulmasına ka- mokratik mücadelenin en üst noktaya
rar verdi. Komite, Genel Sekreter Fehmi ulaştırılması,
Işıklar’ın başkanlığında İsmail Hakkı Önal h- Yukarıdaki tüm eylemlerde DİSK’in
(Genel-İş), Mehmet Karaca (Maden-İş), merkezi devrimci disiplinine kesin-
likle uyulması, Sendikalarımızın tüm
Mehmet Bulut, Mehmet Mıhlacı (Gıda-İş),
maddi olanaklarını, güçlerini ve kad-
Çetin Uygur (Yeraltı Maden-İş), Enver Tür- rolarını hızlı, etkin ve Merkezi biçim-
koğlu (Bank-Sen), Kenan Budak (Deri-İş) de mücadele sürecine sokarak işleyişin
sağlanması,
ve Kemal Akar’dan (OLEYİS) oluşturuldu.
Yürütme Kurulu aynı toplantıda şu karar- DİSK Yürütme Kurulu, bu görevlerin ve
ları aldı: 162
merkezî olarak yürütülecek eylem karar-
a- Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde mi- larının, ülke çapında en alt örgüt birimle-
ting ve yürüyüşler düzenlenmesi, rine, işyerlerine yaygınlaştırılmasını, ey-
b- İşçi kıyımlarına ve Anti-demokratik lemin sağlıklı, etkin ve kararlı bir biçimde
uygulamalara karşı daha da etkin mü- üye tabanın en geniş kitlesinin bilinçli ka-
cadele verilmesi için ortak davranış ko-
mitelerinin son deneyleri ışığında yeni- tılımı ile gerçekleştirilmesini sağlamak ve
den örgütlendirilmesi, DİSK 6. Genel Kurulun 1 no.lu “cephe” ka-
c- Türkiye’deki Anti-demokratik uy- rarı ışığında tüm anti-faşist, anti-em-
gulamaları ve baskıları ve bölgemizde-
peryalist ve anti-şovenist güçlerin güç
ki savaş tehlikesine karşı, bu konuları
kapsayan Akdeniz ve Ortadoğu düze- ve eylem birliği içinde olmalarını gerçek-
yinde uluslararası bir sendikal konfe- leştirmek amacı ile sürekli çalışacak olan
ransın yapılması,
DİSK Merkez Demokratik Eylem Komite-
d- Örgütlenme, Toplu Sözleşme, Eği-
sinin tam yetkili kılınmasına ve komitenin
tim ve Basın Yayın çalışmalarında DİSK
karşılaştığı güçlükleri aşmak için Yürütme
162
Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi. Kurulunun yardımcı olmasına karar verdi.
İzmİr Mİtİngİ (1980) mahallerden, işyerlerinden düzenli ama

kararlı sıralar halinde çıkarak toplanma
İzmir’deki Demokrasi Mitingi 26 Ocak 1980
alanına doğru harekete geçmişlerdir.
tarihinde yapıldı. Miting TARİŞ işçilerinin,
siyasal iktidarın TARİŞ işyerlerinde oy- Yürüyüşte “Fabrikalar Kalemiz Yaşa-
namak istediği oyunlara karşı üretimden sın DİSK”, “Yaşasın Sosyalizm”, “Faşizme
gelen gücünü sergilediği İzmir bölgesin- Karşı Görev Başına”, “Faşizme Karşı Omuz
de tüm işçilerin, demokratların, ilericilerin Omuza”, “Çocuklar Canımız, Faşistler Can
TARİŞ işçileriyle dayanışmalarını her fır- Düşmanımız” ve “TARİŞ’te Faşistlere Yer
satta gösterdiği koşullarda yapılmıştır. Yok” sloganları sık sık tekrarlandı.
TARİŞ işçilerinin işyerlerini faşist saldı- Bir gün önceden “Yaşasın Faşizme, Em-
rılara karşı koruduğu, günlerce aç ve uy- peryalizme Karşı Savaşan Güçlerin Birliği”
kusuz nöbet tuttuğu İzmir’de, üye sendi- ve “Topraklarımız ABD’ye Üs Olarak Değil,
kaların ortak toplantısında kararlaştırılan Yoksul Köylüye Verilsin” dev pankartları
miting komiteleri, görev dağılımı yaparak ve DİSK çarkıyla süslenen giriş, 4 saat 15
çalışmalara başlamışlardır. İzmir Mitin- dakika sürmüştür. Son yılların mitingle-
gi’nde 25 bin afiş ve 100 bin çağrı bildirisi rinden en fazla işçinin katıldığı 50 bin kişi-
dağıtılmış, 600 DİSK üyesi miting güvenli- lik mitingde, Genel Başkan Abdullah Baş-
ğinde görev almıştır. türk yaptığı konuşmada özetle şunları
söylemiştir:
26 Ocak Cumartesi günü İzmir’in İzmir
DİSK 1975 Eylül’ünde İzmir’de Demok-
olalı görmediği bir coşku ve kararlılık- ratik Hak ve Özgürlükler Mitingi yap-
la on binlerce işçi, emekçi, bulundukları mıştı. Aradan 5 yıl bile geçmedi. Yine
DİSK İzmir mitingi,
26 Ocak 1980,
DİSK Arşivi.
ZOR YILLAR | 517
İzmir’deyiz. Temel hak ve özgürlükleri- Yani fabrika fabrika, işyeri işyeri haksız-
miz için yine alanları doldurduk... lıklara karşı, kıyımlara karşı,
Tekel’de, Fiskobirlik’te, Çukobirlik’te, Anayasaya dayanarak direnme hakkını
Antbirlik’te ve Tariş’te her türlü kışkırt- kullanmak.
maya girişerek planladıkları büyük işçi Ekmeğimiz, aşımız, geleceğimiz için di-
kıyımını gerçekleştirmek istiyorlar. Salı renmek, mücadele etmek.
günü Tariş’e bağlı işyerleri savaş yön-
temleriyle basılmıştır. İşçiler süngü ve Burjuvazi kavgaya davet etti bizi. Davet-
coplarla dağıtılmak istenmiş, işyerleri leri kabulümüzdür.
işgal edilmeye çalışılmıştır. Onlara 15-16 Haziranları, 1 Mayısla-
Nerede? rı, DGM direnişlerini, 20 Martları bir kez
daha buradan hatırlatmak isterim.
1922’de emperyalistlerin saldırısının
Meydanı egemen sınıflara bırakmaya-
püskürtüldüğü, denize döküldüğü ama
cağız.
bugün NATO Güney Kanadının merkezi-
nin bulunduğu İzmir’de. Onlar bir avuç biz ise milyonlarız.
’Anarşi ve teröre karşı’ mücadele ba- Tarihin akışını bugüne kadar dur-
hanesiyle Demirel iktidarı işyerlerinde duramadılar. Bundan sonra da
anarşi ve terör yaratmıştır. durduramayacaklardır.
Amaçları bellidir. Bu işyerlerine yine fa- Gelecek bizimdir. Sizleri önümüzde-

şist militanları dolduracaklardır. İşçiler ki mücadele günlerine hazır olmaya
bu faşist militanların baskısıyla yılgınlı- çağırıyorum.
ğa ve sömürüye boyun eğmeye itilmek
istenecektir. Antalya Mİtİngİ (1980)
Ama yağma yok. Köprülerin altından
çok sular akmıştır. İşçileri direnecektir, Antalya’da Demokrasi Mitingi 9 Şubat 1980
direneceğiz. Faşizme karşı omuz omuza tarihinde yapılmıştır. Ören’de Genel Yöne-
kavga vereceğiz... tim, Yürütme, Onur ve Denetim Kurulları
Bugünkü siyasi iktidar her şeye çare ve DİSK Bölge Temsilcileriyle tüm üye sen-
olarak ‘anarşi ve terörü’ göstermekte- dikaların yürütme kurullarının toplantı-
dir. Ceza yasaları ağırlaştırılırsa, yani
temel hak ve özgürlüklerimiz askı- sında gelişmeler değerlendirilirken, siyasi
ya alınırsa, ‘anarşi ve terörün’ yok ola- iktidarın Tarım Satış Kooperatif Birlikle-
cağını söylemektedirler. Oysa bugün rinde sürdürmek isteği saldırı politikası-
burjuvazinin istediği devrimci müca-
delemizin yok edilmesidir. Halkımızın
nı Antbirlik işyerlerine kaydırmak istediği
susturulmasıdır. belirtilmiştir.
Ama bizi asla yenemeyecekler. Bu kav-
Durum bu işyerlerinde örgütlü üye sen-
gayı biz kazanacağız...
dikaların yetkililerince değerlendirilmiş
Bugün onbinlerce öğretmen, teknik ele-
man, memur kıyım makinasının al-
ve DİSK’in bölgede miting yapılması ka-
tına sokulmak isteniyor. Öğretmen, rarlaştırılmıştır. Antalya mitinginde, 15
memur aileleri parçalanıyor. Analar, ba- bin afiş ve 30 bin çağrı bildirisi dağıtılmış,
balar birbirini göremez hale sokulmak
350 DİSK üyesi miting güvenliğinde görev
isteniyor.
almıştır.
Önümüzde iki yol var:
Birincisi bir avuç zorba asalağın bizi Miting öncesi bölgedeki tüm işçiler tek-
daha fazla sömürmesine boyun eğmek. nik elemanlar, memurlar ve öğretmen-
Diğeri ise mücadele etmek. ler, Antbirlik işçileriyle dayanışma içinde
Ordu mitinginde 20 bin afiş ve 50 bin çağ-

rı bildirisi dağıtılmış, 400 DİSK üyesi mi-
ting güvenliğinde görev almıştır. Güvenlik
kuvvetleri özellikle bu mitingde afişle-
me yasaklamalarından miting güzergahı-
na kadar birçok pürüz çıkarmıştır. Mitin-
ge katılımın engellenmesi için ellerinden
gelenleri yapmışlardır. Özellikle Samsun’a
yeni atanan Vali ve Emniyet Müdürü, böl-
gede miting hazırlıklarını sürdüren üye
sendikaların yetkililerini gözaltına almış-
olduklarını göstermek için 2 saatlik iş bı- lar, pankartlara el koymuşlar; Samsun’dan
DİSK Antalya mitingi,
9 Şubat 1980, rakma eylemi gerçekleştirmişlerdir. katılımın düşmesi için her yolu denemiş-
DİSK Arşivi.
lerdir. Ordu Valisi Reşat Akkaya da DİSK’in
Genel Başkan Abdullah Baştürk’ün ve üye mitingini engellemeye çalışmıştır.
sendikaların yürütme kurulu üyelerinin
Öte yandan Fiskobirlik işyerlerinde işçi-
yürüyüşün en önünde katıldıkları mitinge
lerin mitinge katılmalarının engellenme-
Adana’dan, Mersin’den, Burdur ve Ispar-
si için işçiler fazla mesaiye bırakılmak is-
ta’dan binlerce DİSK üyesi işçi ve demok-
tenmiş ve DİSK üyesi işçilerinin yanında
ratik kitle örgütlerinin üyeleri katılmıştır.
Türk-İş’e bağlı işyerlerinde de üretim sür-
“TARİŞ Başlattı Antbirlik Sürdürüyor”, dürülerek işçilerin katılımının önüne ge-
“Faşizme Karşı Omuz Omuza”, “Fabrika- çilmek istenmiştir.
lar Kalemiz Yaşasın DİSK” ve “İşçiler El Tüm Karadeniz Bölgesi’nden kitleler, ara-
Ele Genel Greve” sloganları tüm Antalya’yı balarla Ordu’ya akmıştır. Emniyet görevli-
kaplamıştır. Antalya’da o güne kadar ya- lerinin korteji deniz kenarından yürütmek
pılan en kalabalık miting olan Demokrasi istemesi üzerine Genel Başkan Abdullah
Mitingi’nde Genel Başkan Abdullah Baş- Baştürk normal güzergahtan yürüyüşü
türk bir konuşma yapmıştır. başlatmış ve on binlerce emekçi onun pe-
şinden yürüyüşe geçmiştir.
Ordu Mİtİngİ (1980)
Siyasal iktidarın oyunlarını bozmak için
Ordu’da Demokrasi Mitingi 23 Şubat hayat pahalılığını, zamları, sürgünleri işçi
1980’de gerçekleştirilmiştir. Karadeniz kıyımlarını, anti-demokratik baskı ve uy-
Bölgesi’nde o güne kadar DİSK’in düzenle- gulamaları, faşist saldırıları protesto et-
diği ilk miting olması dolayısıyla miting ça- mek için kitleler “Faşizmi Ezeceğiz”, “Fa-
şizme Karşı Görev Başına” ve “İşçiler El Ele
lışmaları yalnızca Ordu ili ile sınırlanmamış,
Genel Greve” diyerek yürümüşlerdir.
tüm Karadeniz Bölgesi’nde çalışmalar sür-
dürülmüştür. Ordu ilinde yapılacak miting Ordu mitinginin en büyük özelliği, şimdiye
için Samsun, Trabzon, Giresun ve Ordu ol- kadar hiçbir mitingde görülmedik düzey-
mak üzere dört ana merkez saptanmıştır. de, çok sayıda kadın emekçinin mitinge
ZOR YILLAR | 519
katılması olmuştur. Tüm yıldırma çabala- Kendi ifadeleriyle parlamenter düzeni

askıya almak.
rına rağmen Orduluların katıldığı, balkon-
lardan el salladığı miting tam bir disiplin Ülkemizi Güney Amerika’daki askeri
diktatörlüklere benzetmek.
içinde sona ermiştir.
Görülüyor ki, Demirel çözüm değildir.
Genel Başkan Abdullah Baştürk konuş- Burjuvazinin çözümsüzlüğüdür.
masında özellikle Demirel iktidarının 100 Siyasal iktidara ve onun başına buradan
sesleniyorum:
gününün değerlendirmesini yapmış ve
Ülkeyi hapishane haline getirerek
şöyle seslenmiştir:163
yönetemezsiniz.
Demirel başa gelir gelmez ‘anarşi ve te- Emperyalistlerin faşistlerin yönlendir-
rörü’, enflasyonu önleyeceği sözü vermeleriyle devleti yönetemezsiniz.
miş, 100 gün içinde Türkiye’yi düzelte-
ceğini iddia etmiştir. Ülkeyi Şili’ye, Arjantin’e benzetmek is-
teyenlerin sonu hüsrandır.
Demirel’in 100 günü dolmuştur.
Anayasal düzen içinde yasallığını yiti-
100 gün içinde Demirel iktidarı ne ren AP azınlık iktidarının önünde tek
yapmıştır?... yol vardır, o da istifa etmektir. Hükü-
Kısacası daha fazla sömürü daha fazla meti buradan ve yeniden istifaya davet
baskı getirmiştir. ediyorum...
Demirel iktidarı bundan sonra ne yap- İşte işçiler ve emekçiler olarak alan-
lardayız ve buradan sesleniyoruz. El-
mak isteyecektir?
bette Türkiye’de namertlerin burnu
Anayasayı bir kez daha geriye doğru sürtülecektir...
değiştirmek.
Türkiye işçi sınıfı ve emekçiler Ülkeyi
163 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu. hapishane haline getirerek yönetmek
DİSK Ordu
mitingi, 23
Şubat 1980,
DİSK Arşivi.
Abdullah Baştürk,
DİSK İzmit mitinginde,
22 Mart 1980,
DİSK Arşivi.
isteyenlere karşı mücadelede yeterli ta- İzmit mitinginde 25 bin afiş basılmış ve
rihsel deneye sahiptir. afişler İstanbul bölgesindeki işyerlerine
Bir avuç emek düşmanının sömürü dü- dağıtılmış, Bursa ve Kocaeli bölgelerinde
zenini mutlaka tarihin çöplüğüne ata- yapıştırılmış ve 50 bin çağrı bildirisi dağı-
cağız. Sömürünün ve baskının olmadığı, tılmıştır. Yaklaşık 650 DİSK üyesi, güvenlik
işçilerin emekçilerin iktidarını kuraca- ile ilgili görev almıştır. Güvenlik ekiplerinin
ğız. Sosyalizmi kuracağız. çok az sayısı İzmit bölgesinden sağlanmış,
gerisi Ankara ve İstanbul bölgelerinden
İzmİt Mİtİngİ (1980) oluşmuştur. Kocaeli Valiliğinin mitingin
yapılması için gerekli müracaatı, uzun za-
Demokrasi mitinglerinin dördüncüsü 22 man bekletmesine ve afişleme konusunda
Mart 1980 Cumartesi günü İzmit’te ya- engeller çıkarılmasına karşın, miting ha-
pılmıştır. İzmit’te yapılan mitinge DİSK’e zırlıkları başarıyla tamamlanmıştır.
bağlı sendikalara üye işçiler, Türk-İş’e İzmit yöresinde yapılan en yığınsal göste-
bağlı sendikaların Kocaeli yöresindeki şu- riyi oluşturan Demokrasi Mitingi’ne katı-
belerine üye işçiler ile bağımsız sendikala- lanlar “DİSK’e Uzanan Faşist Eller Kırılır”
ve “Faşizmi Ezeceğiz” diye haykırarak di-
rın üyeleri katılmışlardır. İzmit mitingiyle
siplin içinde miting alanında toplanmışlar-
ilgili çalışmalar, İstanbul, Ankara ve Bursa
dır. 30 binin üzerinde emekçinin katıldığı
DİSK Bölge Temsilciliklerini de kapsaya- mitingde Genel Başkan Abdullah Baştürk
cak bir biçimde yürütülmüştür. bir konuşma yapmıştır.
ZOR YILLAR | 521
1978-1980 Dönemİnde
DİSK ve Sİyaset
Azİz Çelİk
CHP Hükümetİ İle İlİşkİler

6. Genel Kurulun sona erdiği günlerde işçi sınıfına ve emekçi halka daha
geniş ekonomik ve demokratik haklar getirme sözü ile seçime giren ve
muhalefette iken sürekli olarak bunu tekrarlayan CHP’nin ağırlıkta oldu-
ğu bir Hükümet kuruldu. Ecevit’in Başbakanlığındaki Hükümet (42. Hü-
kümet) 5 Ocak 1978’de göreve başladı. Ecevit Hükümeti 11 AP milletvekilin
partilerinden istifa ederek Demirel Hükümeti'ne karşı verilen gensoruyu
desteklemesi sonucu kurulmuş ve bu 11 milletvekilinin 10’una kurulan
hükümette bakanlık görevi verilmişti. Ecevit Hükümeti bu nedenle kırıl-
gan bir yapıya sahipti.
DİSK karar organları daha ilk günlerden itibaren MC’nin yerini alan CHP
Ecevit’in DİSK’i ziyareti,
ağırlıklı Hükümet'in seçim meydanlarındaki sözlerini yerine getirmesi 9 Haziran 1978.
için açık destek verdi. 6. Genel Kurulda olu-

şan DİSK Yürütme Kurulu 23 Ocak 1978’de
Başbakan ve CHP Genel Başkanı Bülent
Ecevit ile Başbakan’ın TBMM’deki çalış-
ma odasında bir görüşme yaptı. Başbakan-
la yapılan görüşmeden sonra DİSK Genel
Başkanı Abdullah Baştürk basına şu açık-
lamayı yaptı:164
Sayın Başbakanımızla ekonomik ve sos-
yal konular hakkında çok yararlı bir ko-
nuşma yaptık. Bilindiği gibi, Hükümeti,
Anayasal ve yasal müesseseleriyle tah-
rip olmuş bir ülke teslim almış ve çok so-
rumluluk gerektiren bir noktada iktidara
gelmiş bulunuyor.

Kendilerine bu konuda DİSK’in öteden Ecevİt-Baştürk Görüşmesİ

beri koyduğu desteğin devam etmekte
olduğunu bildirdim. Sayın Başbakanımı-
9 Haziran 1978 tarihinde de Başbakan Bü-
zın Hükümetiyle birlikte başarılı olması
için DİSK olarak elimizden gelen desteği lent Ecevit ve bakanlar DİSK genel merke-
devam ettirme konusunda kararlı oldu- zini ziyaret ederek Genel Başkan Abdullah
ğumuzu belirtiyoruz.
Baştürk ve DİSK yöneticileri ile bir görüş-
Bu arada emekçi halkımızın işçi sınıfı-
nın ekonomik sorunlarının çözümü için me yaptı. Genel olarak çalışma hayatına
meclislerde bulunan konuların öncelik- ilişkin sorunların ele alındığı görüşme-
le müzakere edilmesini ve sosyal içerikli
de Baştürk, DİSK’in çalışma hayatının de-
yasalara öncelik tanınması konusunda
Başbakanın girişimlerde bulunmasını mokratikleştirilmesi, sendikal hak ve öz-
istedik. gürlüklerin genişletilmesi, tüm çalışanlara
DİSK’in CHP’nin iktidar olmasından önce toplu sözleşmeli ve grevli sendikalaşma
sağladığı destek, CHP’nin hükümet kur- hakkının tanınması, SSK ve benzeri kuru-
masından sonra da sürdü ve iyi ilişkile- luşlarda işçilerin söz ve karar sahibi olması
rin sürdürülmesine özel bir çaba harcandı. ve asgari ücretin vergi dışı tutulması ko-
Ecevit ile yapılan görüşmeden sonra ba- nularında ısrarlı bir mücadele içinde oldu-
kanlar ziyaret edildi, ardından da CHP Ge- ğunu Ecevit’e bildirdi.166
nel Sekreteri Mustafa Üstündağ DİSK’in
İstanbul’daki genel merkezini ziyaret etti. Türkiye’nin ekonomik alanda çok zor bir
Bu ziyarette Üstündağ ile görüşen DİSK durumda olduğunu, bugünkü koşulla-
Genel Sekreteri Fehmi Işıklar, “demokra- ra göre dış borçlar ile faizlerin ödenmesi-
tik hak ve özgürlükler konusunda hükü- nin 2022 yılına kadar uzayacağını, 3 mil-
metin atacağı her adımın DİSK tarafından yon işsizin bulunduğunu, fiyatların hızla
destekleneceğini” söyledi.165 artmakta olduğunu belirten Baştürk, bu
165 DİSK 7. Genel Kurul Çalışma Raporu. 166 DİSK, 7. Genel Kurul Çalışma Raporu.
Cumhuriyet,
11 Haziran 1978.
ZOR YILLAR | 523
durumun sorumluluğunun işçilere, emek- • Çalışanlar arasında işçi-memur gibi

yapay ayrımlar kaldırılmalı, tüm çalı-
çilere yüklenemeyeceğini ve kapitalizmin
şanlara grevli, toplu sözleşmeli sendika-
bunalımdan çıkması için başta işçi sınıfı laşma hakkı verilmelidir.
olmak üzere memurlardan, topraksız köy- •Lokavt kaldırılmalı, sınırsız grev hak-
lülerden, küçük esnaflardan, küçük üre- kı tanınmalıdır.
ticilerden fedakârlık beklenemeyeceğini • İşçilerin istedikleri sendikayı seç-
söyledi. 167 me hakkı olan ve gizli oy, açık sa-
yım ilkesine dayalı REFERANDUM
Ücretlerin maliyet fiyatları içinde ancak yasallaştırılmalıdır.
yüzde 10-11 dolayında bir yer tuttuğunu ve • Sendikalar Yasası, Toplu Sözleşme,
Grev ve Lokavt Yasası, İş Yasası başta
işçilerin ücretlerinin satın alma gücünün
olmak üzere çalışma hayatını ve sendi-
geçen yıl içinde düştüğünü belirten Baş- kal çalışmaları ilgilendiren tüm yasa ve
türk, DİSK’in ücretlerin sınırlandırılması, yönetmeliklerde yer alan tüm anti-de-
mokratik maddeler kaldırılmalıdır.
denetlenmesi ya da dondurulmasına yö-
nelik her türlü önleme girişimlerini sonu- • İş Yasası kapsamı dışında bırakı-
lan tüm çalışanlar İş Yasası kapsa-
na kadar karşı koyacağını belirtti. mına alınmalı ve İş Yasalarının birliği
sağlanmalıdır.
Görüşmede Baştürk, DİSK’in kapitalist dü-
•SSK demokratikleştirilmeli, işçiler yö-
zende genel olarak işçilerin ve tüm çalı- netimde söz ve karar sahibi olmalı, gi-
şanların kendi sorunlarına ilişkin konu- derek tüm sosyal güvenlik kuruluşları
ların karara bağlandığı organlarda söz ve birleştirilmelidir.
karar sahibi olmalarını savunduğunu, an- Baştürk, işçilerin yönetime katılmaları

cak sömürülmenin sorumluluğuna ka- önerilerinin yapıldığı bir sırada SSK, Ulus-
tılma anlamındaki ya da kapitalizmin lararası Çalışma Örgütü (ILO) ve işçilerle il-
ömrünü uzatmaya yönelik işletmelerin gili kurullarda hala Türk-İş’in tek başına iş-
yönetimine katılma formüllerine her za- çileri temsil etmesinin anti-demokratik bir
man karşı duracağını belirtti. Tüm çalı- uygulama olduğunu ve bu uygulamanın işçi
şanların sendikalaşma hakkı olmadığı, İş sınıfına bir yarar sağlamadığını söyledi.
Yasası’nın 13. ve 17. maddelerinin Demok-
les’in kılıcı gibi işçilerin başları üzerinde DİSK’in seçim sırasında halktan yana ön-
asıldığı bir ülkede, kendi sendikasını se- lemler alacağını, demokratik hak ve öz-
çemeyen, kendilerine ait Sosyal Sigorta- gürlüklerin genişletileceğini belirten
lar Kurumu’nda bile söz ve karar sahibi CHP’yi, bazı kuruluşlar gibi hükümet ol-
olamayan işçilerin “işletmelerin yönetime masından sonra değil, seçim döneminde
katılması” önerilerinin gerçekçi olmadığı- desteklediğini söyleyen Baştürk, DİSK’in
nı ve demokratikleşmenin asgari koşulları Hükümet’in emekçi halktan yana olacak
sağlanmadığı sürece gündeme gelmesinin girişimlerini destekleyeceğini ancak işçi-
anlam taşımayacağını belirten Baştürk, bu lerin aleyhine sonuç verebilecek kararla-
anlamda aşağıdaki maddelerin acilen ha- rını eleştirmeye, bu kararlara göre girişe-
yata geçirilmesini istedi:168 ceği uygulamalara karşı çıkmaya devam
167 DİSK, 7. Genel Kurul Çalışma Raporu.
edeceğini ve bunun DİSK’in en doğal hakkı
168 DİSK, 7. Genel Kurul Çalışma Raporu. olduğunu dile getirdi.
Cumhuriyet, sınırın asgari ücretin yıllık tutarının 2,5

11 Haziran 1978.
katı olmasını ve yeni bir belediyeler gelir-
ler sistemi getirilmesini istedi.
Ecevit görüşmeyle ilgili yaptığı açıklamada

“Hükümetle demokratik işçi hareketi ara-
sında ekonomik, toplumsal konular için
nasıl bir işbirliği yapabileceğini görüşme
olanağı bulduk. Demokratik işçi hareketi
ile birlik içinde olmalıyız” dedi. Görüşme-
den sonra yayımlanan ortak açıklama-
da “Hükümet ve DİSK işbirliği için ayrıntılı
görüşlerini saptayınca tekrar biraraya ge-
leceklerdir” dendi.169
Ekonomİk BunalIm
Derİnleşİyor
Ekonomik bunalım, özellikle döviz darbo-
ğazı 1977’nin ortalarından itibaren ülke-
yi iflasın eşiğine getirmişti. MC Hükümeti
yurt dışındaki memurların maaşlarını bile
ödemekte güçlük çeker olmuştu. Bu du-
rum üzerine 2. MC Hükümeti 1977 Ağustos
sonlarında yardım için IMF’ye başvurmuş
ve Eylül 1977 başlarından itibaren IMF’nin
önerdiği “istikrar programı” uygulanmaya
başlanmıştı. Bu program gereğince yüzde
10 oranında bir devalüasyon yapılmış ve
ayrıca tekel maddelerinin ve KİT ürünle-
rinin fiyatları önemli ölçülerde artırılmıştı.
Fakat 2.MC Hükümeti’nce alınmış olan ön-
lemler, beklenenin tam tersine enflasyonu
daha da hızlandırmış, döviz darboğazına
Görüşme sırasında 141. ve 142. maddelerin da hiçbir çözüm getirmemişti.
kaldırılmasını ve faşist yuvaların dağıtıl- 1978 başında 2. MC çöküp yerine CHP ağır-
masını talep eden DİSK’in “ihtisas mahke- lıklı Ecevit Hükümeti işbaşına geçtiği za-
meleri” konusunda da DGM yasa tasarısı man ekonomik bunalım, yani enflasyon
gibi titizlikle davranacağını belirten Baş- ve döviz kıtlığı daha da ağırlaşmış ola-
türk, asgari ücretin vergi dışı tutulması- rak devam etti. Türkiye 1978’de ekonomik
nı, yan ödemelerin vergilendirilmesinde 169 Cumhuriyet, 10 Haziran 1978.
ZOR YILLAR | 525
bakımdan tarihin en bunalımlı yıllarından DİSK dergisi,

Sayı 42,
birini yaşadı. CHP ağırlıklı Ecevit Hüküme- Haziran 1978.
ti de iktidara geldikten kısa bir süre sonra
IMF’ye başvurmak ve ondan yardım iste-
mek zorunda kaldı. IMF Türkiye’ye bağım-
lılığı daha da pekiştirici birtakım öneriler
getirdi. Bu önerilerin yerine getirilmemesi
halinde ekonominin içine düştüğü buna-
lımdan kısa dönemli çıkış için gerekli dövi-
zi vermeyeceğini bu süre içinde uygulama-
larında kararlılıkla gösterdi. DİSK IMF’nin
talepleri şöyle yorumluyordu:170
• Devlet bütçesi açık vermemeli, özel-
likle emekçi halkın yararlandığı sağlık,
eğitim, sosyal güvence gibi kamu har-
camaları kısılmalıdır,
• Kamu İktisadi Kuruluşlarının ürünle-
ri daha pahalı satılmalı, bu kuruluşlar
daha fazla zarardan kurtulmalıdır,
• Köylünün ürünlerine verilen taban fi-
yatları düşük tutulmalı, köylü, sanayici-
lerin karşısında güçsüz kılınmalıdır, bulunan ve giderek siyasal ve ekonomik
• İşçiücretlerinin toplu sözleşme masa- ambargoya dönüşen “askeri abluka”, Tür-
larında artışı engellenmelidir, kiye’deki üslerin açılması kararıyla kaldı-
• Memur maaşları için yapılan ödemeler rıldı. Ancak CHP ağırlıklı iktidar daha ilk
en aza indirilmelidir,
günlerinden itibaren seçim meydanların-
•Türk parasının değeri sık sık düşürül-
da işçi ve emekçilere verdiği sözlere uygun
meli, böylece emperyalist sisteme olan
bağımlılık giderek artırılmalıdır. davranmadı. Hükümet’in bu tutumu DİSK
• Kıbrıs sorununun en kısa zamanda çö- tarafından şöyle değerlendirdi:171
zümlenmesi için emperyalist sistemin
önerilerine uyulmalı; Kıbrıs, emperya- CHP ağırlıklı iktidar, bunalımı aşma-
lizmin bir üssü haline getirilmelidir, da işçi ve emekçilere dayanmak, onlara
güvenmek yerine bunalımın tüm yükü-
• Ege sorunu, emperyalist siste-
nü onların sırtına yüklemek biçiminde
min yararına çözümlenmemeli, Türki-
ye bu sorunu çözümlerken dayatmacı bir ekonomi politika izlerken, öte yan-
olmamalıdır, dan faşist saldırı ve cinayetler karşısın-
da tutarlı, kesin bir tavır izlememiştir.
• İran’daki askeri üslerin Türkiye’ye
nakledilmesi için itiraz edilmemelidir. DİSK Karar organları ilk günlerden itiba-
Biçimindeki siyasal görünümlü önerile- ren MC iktidarlarının düşmesiyle faşist
ri her görüşmede dayatmıştır. saldırıların azalmayacağını, tam tersi-
ne giderek artacağını ekonomik buna-
CHP ağırlıklı Hükümet’in de IMF’nin istem-
lım ile büyük sermayenin faşizm özlemi
leri doğrultusunda bir politika uygulaması arasında birbirini tamamlayan bir ilişki
sonucu Kıbrıs sorunu nedeniyle konulmuş olduğunu vurgulamışlardır.
170 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu. 171 DİSK 7. Genel Kurul Çalışma Raporu.
1978 içinde işçi sınıfı başta olmak üze- 20 Mart Faşizme İhtar Eylemi nedeniyle
re bütün emekçi halkımız buhranın so-
Başbakan’ın DİSK’e yönelik yaptığı yan-
nuçlarından da etkilenerek, hızla bilinç-
lenmeye devam etmişlerdir. Toplumsal lış değerlendirmelerine ve haksız suçla-
muhalefet gelişmiştir. Toplumsal An- malarına karşı DİSK, eleştirilerini kalıcı bir
laşma ile varılmak istenen hedefler
aşılmıştır.
biçime sokarak Hükümet’i açıkça uyar-
dı. Genel Başkan Abdullah Baştürk 3 Ekim
Ekonomik bunalım ve bu gelişmeler
başta emperyalist-kapitalist sisteme 1978 tarihinde Başbakan Bülent Ecevit’e
bağımlı büyük sermaye olmak üzere, bir mektup göndererek ekonomik buna-
toprak sahiplerini, ithalâtçıları, ihracat-
çıları faşizmi körükler hale getirmiştir. lım, faşizm tehlikesi, emperyalist sistem-
le olan ilişkiler ve açılması gündeme ge-
1978 yaz ayları, faşistlerin saldırıları-
nın ardarda devam ettiği günler olmuş- len ABD üsleri ile ilgili DİSK’in düşünce ve
tur. Sivas’ta, Erzincan’da, Urfa’da, İstan- önerilerini iletti.
bul’da, Ankara’da, Kahramanmaraş’ta,
Elâzığ’da “halkın galeyana geldiği” ge-
rekçesiyle ırkçı, şoven ideolojinin yay-
gınlaşması için her yol denenmiş, kit- 14 Ekİm 1979 Ara
lelerin bu konulardaki şartlanmaları
sömürülmek istenmiştir.
Seçİmlerİ ve DİSK
CHP ise gerek parti olarak gerekse ik-
tidarın belirleyici gücü olarak faşiz- 14 Ekim 1979 ara seçimleri sırasında Tür-
me karşı mücadeleyi sınıfsal ve ideo- kiye’nin yaşadığı ekonomik, toplumsal ve
lojik yapısı gereği bilimsel bir anlayışla
siyasal bunalım daha da derinleşiyordu.
yürütmemiş, yürütememiştir. Faşist
saldırıların ve onların kaynaklandı- Hayat pahalılığı yüzde 70’i aşmış, fiyatlar
ğı faşist odakların üstüne gitmemiş- ve kiralar hızla artarken, gerçek ücret ve
tir. Demokrasi güçleri safında yer almak
yerine “Sağa da sola da karşı olmayı” maaşlar azalmış, işsizlik artmıştı. Yokluk
yeğlemiştir. artıyor, kuyruklar da sürekli yaygınlaşı-
Faşizme karşı olan toplum kesimlerinin yor, toplu işten çıkarmalar, lokavtlar, grev
desteği ile iktidar olma olanağı bulan ertelemeleri ve engellemeleri birbirini iz-
CHP, tekelci sermayenin ekonomik bu-
nalımına çözüm getirmeyi amaçlayarak, liyordu. Öte yandan sıkıyönetim ortamın-
geniş emekçi kitlelerin özlem ve istem- da demokratik hak ve özgürlükler daha da
leri ile her anlamda çelişmiştir. Bu çeliş- kısıtlanmak istenirken, sendikaların, de-
ki CHP ağırlıklı iktidarın faşizme karşı
mücadeledeki başarısızlığının temelini mokratik örgütlerin çalışmaları engelle-
oluşturmuştur. niyor, faşist saldırı ve cinayetler artıyordu.
CHP ağırlıklı iktidar emperyalizme ba- İşte böyle bir ortamda 14 Ekim ara seçim-
ğımlılık ilişkilerini yeniden düzenle- lerine gidildi.172
mek, Türkiye’ye bu yapı içinde daha ini-
siyatifli bir rol kazandırmak istemiştir.
DİSK 1973 ve 1977 seçimlerinde CHP’yi
Yürütülen yoğun dış ilişkilerle sorun-
lar NATO içinde kalarak çözümlenmeye destekledi. DİSK, özellikle 1977 seçimle-
çalışılmış NATO’dan çıkma düşünülme- rinde CHP’yi destekleme kararı alırken,
miştir. Emperyalizmin saldırgan askeri
örgütü NATO’da kalarak daha “kişilik- bu desteğin demokratik sınıf ve kitle sen-
li” daha “bağımsız” bir politika izlemek dikacılığı ilkeleri temelinde örgütsel ba-
olanaksızdır. Biçimsel ve yüzeysel fark-
ğımsızlık içinde, CHP’nin 1976 Kasım’ında
lılıklar dışında değişen bir şey olmaya-
caktır. (…) 172 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu.
BAŞTÜRK’ÜN ECEVİT’E MEKTUBU
3 Ekim 1978 denetimi altında tutuyor olmak- çözüme kavuşturulamaz. Tersi-
tan yararlanarak, ülkeyi hem iç, ne ekonomik gelişme bir kez daha
Türkiye toplumsal yaşamın eko-
hem de dış politikada tam bir uydu kösteklenmiş, bunalımın yükü bü-
nomik, sosyal-siyasal ve dış po-
durumuna getirebilmek için, as- tün ağırlığıyla bir kez daha emekçi
litika ile ilgili bütün yanlarını kap-
keri ambargoyla, kredi ambargo- halkımızın sırtına vurulmuş, yani
sayan, yakın tarihimizin en derin
su biçimine dönüşen bir ekonomik gelir dağılımı daha da bozulmuş
bunalımını yaşamaktadır. Bu bu-
baskı uygulamaktadır. olur.
nalımın gerçekte tek ve bir nedeni
vardır. Bu neden Türkiye’nin em- Bugün Türkiye’de hayat pahalılığı, Gerici ve faşist güçlerin temsilcisi
peryalizme bağımlı, azgelişmiş bir işsizlik ve mal kıtlıkları büyük bo- MC’nin iktidardan uzaklaştırılma-
ülke olması gerçeğidir. Bugünkü yutlara ulaşmıştır. Bir avuç vur- sına rağmen bugün faşizm tehli-
bunalımı aşmak için çeşitli konu- guncu kapitalist bu durumdan kesi ortadan kalkmamıştır.
larda alınacak önlem ve girişilecek yararlanarak servetlerine ser-
eylemleri seçmekte hüküme- Her gün çok sayıda işçi, emek-
vet katarlarken, geniş işçi ve di-
te yol gösterecek olan pusula, çi, öğrenci öldürülmekte, terör
ğer emekçi sınıf ve tabakalar yo-
en azından Türkiye’nin ekonomik kol gezmektedir. Sorunun çö-
ğun bir şekilde sömürülmekte,
kalkınmasını ileri götürücü ve dışa zümü için öncelikle şiddet ey-
ezilmekte, büyük sıkıntılar çek-
bağımlılığını azaltıcı nitelikte ol- lemleri üzerinde kesin bir teşhi-
mektedirler. Bu duruma en kısa
malıdır. Bunu saptamanın büyük se varılmalıdır. Şiddet eylemleri
zamanda çözümler getirmek Hü-
önemi vardır. Bu nokta gözönün- bugün için temelde emperyalizm
kümet için artık daha fazla sav-
de tutulmaz, bu temel teşhisten ve tekelci sermayece destekle-
saklanmayacak temel bir görev
hareket edilmezse hiç bir soruna nen gerici ve faşist odaklardan
halini almıştır.
sağlıklı çözümler getirilemez ve kaynaklanmaktadır. Bunlar, em-
ülke bunalımdan çıkarılamaz. Bu Bu görev IMF’nin önerileri doğrul- peryalizmin mali ve askeri ablu-
gerçek yurtsever ilerici, demok- tusunda hareket ederek ve em- ka altına almak istediği Türkiye’de
rat ve sosyalistlerce yıllardan beri peryalizmden sağlanacak kredi şiddet olaylarının başlatıcısı duru-
dile getirilmiş ve tarih onları haklı ve yardımlara bel bağlanarak ya mundadırlar. İşçi sınıfı ve emekçi
çıkarmıştır. da işbirlikçi tekelci sermayenin halkı sindirerek, susturarak, geli-
örgütlerinin dayatmaları doğrul- şen kapitalizm ile birlikte durum-
Bugün Türkiye’nin içinde bulun- tusunda yerine getirilemez. Böy- larını korumayan ve umutsuzluğa
duğu ekonomik bunalım esas ola- le bir yolun Türkiye’yi kurtuluşa düşen kitlelerin desteğini ka-
rak ödemeler dengesi açığında, götürmesi olanaksızdır. Unutma- zanma çabalan 1977 seçimleriy-
yani döviz darboğazında düğüm- yalım ki, bugünkü bunalıma düş- le boşa çıkan faşistler, bugün ik-
lenmiş görünmektedir. Türkiye mede, şimdiye kadar hep bu tür tidardan uzaklaştırılmış olmanın
ekonomik hayatın cari düzeyde
politikalar izlenmiş olmasının bü- ve köşeye sıkıştırılmanın hırçın-
işletilebilmesi için gerekli olan it-
yük payı vardır. lığı içinde yoğun bir faşist terö-
halatı gerçekleştirmeye yetecek
re girişmişlerdir. Bunlar özellikle
kadar döviz sağlayamamaktadır. Yatırımlar ve kamu harcamaları
belli bir bölgede iç savaş durumu
Bu nedenle, gerekli ithalatı yapa- kısılıp kalkınma hızı düşürülerek,
yaratıp emekçi halkı silaha sarıl-
bilmek için, büyük miktarda dış zaten büyük boyutlara varmış
maya itmek ve ardından, faşist
kredilere gereksinme duymakta- olan işsizliğin daha da artırılma-
bir darbe ile iktidarı ele geçirmek
dır. İşte emperyalizm ve özellikle sı bahasına belki IMF’nin istedi-
istemektedirler.
onun başını çeken ABD, ülkenin bu ği fiyat istikrarı sağlanabilir ama,
güç durumundan ve uluslararası bu yolla Türkiye’nin hiç bir ekono- Halkın galeyana geldiği” iddia edi-
banka ve diğer kredi kaynaklarını mik sorunu sürekli ve sağlıklı bir len Kahramanmaraş, Malatya,
Teşhis bir olunca çözümün de ne Bu ölçünün nicel yanlışlığının ya-
olacağı açıktır. Yapılacak iş faşist nısıra toplumun gelişen dinamiği-
odakların, faşizmin gizli-açık ör- nin yüzde hesaplarına vurulama-
gütlerinin üzerine gitmektir. Oysa yacağı gerçeği gözardı edilmiştir.
bugüne kadar yapılan uygulama- İşçi sınıfının ve emekçi halkın, ile-
lar, hükümetin faşist yuvaları da- rici, yurtsever, demokrat güçlerin
ğıtmada kararlı ve cesaretli dav- bugüne kadar yürüttüğü siyasal
ranmadığını göstermiştir. mücadele onların nitel varlığının
bu yüzde hesaplarının çok üs-
Emperyalistler ve onların güdü- tünde olduğunu tartışılmaz bir
münde işlev gören faşistler Doğu biçimde ortaya koymaktadır.
Anadolu’da ırksal-dinsel ayrım- Yakın gelecek bu gerçeği daha
ları sömürerek çeşitli tertiple- da pekiştirecek olaylarla dolu
re girişirken geçtiğimiz günler- gözükmektedir.
de Hakkari’de yapılan bir tatbikat Gericilerin, yurtseverleri, sos-
sırasında düşman tarafa yöresel yalistleri bugünkü Hüküme-
giysiler giydirilmiş, Kürtçe konuş- te ezdirme ya da Hükümeti on-
Ecevit’e mektup. turulmuş ve tatbikat gereği düş- lardan soyutlama taktiği boşa
Sivas, Elâzığ olayları bu strateji- man tarafının imhasıyla sonuçla- çıkartılmalıdır.
nin bir parçasıdır. Faşistler bu yö- nan bir senaryo uygulanmıştır.
Hükümet faşist tertipleri orta-
relerde Türk-Kürt, Alevi-Sünni
Halka özgürlük ve demokrasi vaya çıkarmada, faşist odakla-
farklılıklarını son noktasına ka-
adleriyle başa gelen ve bu neden- rı etkisiz duruma getirmede ve
dar körükleyerek, ırkçı ve şoven
le ırkçı, şoven baskılara karşı çık- devlet kademelerine yerleştiril-
ideolojiyi yaygınlaştırarak kitle-
ması gereken hükümetin böylesi miş faşistleri temizlemede işçi
lerin bu konudaki şartlanmalarını
bir tatbikata göz yumması büyük sınıfı ve emekçi halka dayandı-
sömürmektedirler.
bir yanlışlık olmuştur. ğı sürece başarılı olacaktır. Bu
Bazı tertip ve cinayetlerin kısmen anlamda Hükümeti faşist odak-
Doğu’ya, “Uçan 78” tatbikatıyla lara karşı kararlı bir mücadeleye
de olsa ortaya çıkarılması, bu ca-
değil, ekonomik, toplumsal so- çağırıyoruz.
nilerin MHP ve Ülkü Ocakları ile
runları, eğitim sorunlarını çözme-
ilişkilerinin belgelenmesi eli kanlı Emperyalizme, faşizme, ırkçılığa
faşistlerin MC iktidarları dönemin- ye yönelik maddi olanaklarla ve
karşı mücadeleyi temel ilke olarak
de nasıl örgütlenmiş olduklarını, daha geniş özgürlük ve demok-
kabul eden ve anti-emperyalist,
devlet kurumlarını nasıl işgal et- rasiyle gidilmelidir.
anti-faşist mücadelede önemli
tiklerini bir kez daha sergilemiştir. Faşist terör ve provokasyonlar bir adım olarak gördüğü “Demok-
Sistemli bir biçimde tırmandırılan karşısında kararlı tavır alamayan ratik Platform” hazırlığı içinde
terör ve iç savaş provokasyonları Hükümet öte yandan gerici de- olan DİSK, Hükümetin gizli-açık
bunların hâlâ bir takım kilit nok- magojinin etkisiyle demokrat ve faşist odaklara karşı girişece-
talarını ellerinde tutan faşistler- sosyalist güçlere yakınlaşmak- ği kararlı mücadeleyi açık olarak
ce düzenlendiğini göstermektedir. destekleyecektir.
tan kaçınmaktadır. Bu yapılırken
MHP liderinin son açıklamasında de “bizim dışımızdaki solun oyu en ABD emperyalizmi Türkiye’nin
askeri yönetim için yaptığı çağ- fazla %1’dir” denilmiş ve seçimler- Kıbrıs sorununda iyi niyetle ha-
rı, bu örgütün karanlık amaçları- de CHP’ye oy veren demokrat ve reket ettiği gerekçesiyle 3,5 yıldır
nı ve faşist darbe özlemini açıkça sosyalistler için haksız ve gerçek- uygulamakta olduğu silah ambar-
kanıtlamaktadır. çi olmayan bir ölçü kullanılmıştır. gosunu koşullu olarak kaldırmıştır.
ABD’nin koşulları açıktır: Türki- yaralanmış, öldürülmüştür. Ayrıca için mücadele yolunda bağlayıcı
ye’nin ABD’nin vereceği silahları sorun sık sık TBMM kürsülerinde kararlar alan DİSK, ABD Üsleri-
ABD’nin belirttiği amaçlar dışın- de en açık bir biçimde dile geti- nin yeniden açılmasına kesinlikle
da kullanmaması, Kıbrıs ve Ege rilmiştir. Türkiye’de köklü bir an- karşıdır.
sorununun ABD’yi hoşnut ede- ti-emperyalist bilinç oluşmuştur.
cek bir biçimde çözülmesi, Türki- Halkçı olduğunu belirten bir hü- Emperyalizmin ekonomik, siya-
ye’deki üslerin yeniden açılması, kümet bu anti-emperyalist bilin- si, ideolojik, askeri baskılarının
yabancı sermayeye garanti tanın- ci dikkate almalı, emperyalizmin arttığı bir dönemde özellikle üs-
ması. Bu koşulları yerine getirildi- sözcüsü ABD’yi 1978’lerde yeni- ler konuşunda hükümetin vere-
ğinde askeri ambargonun yanısıra den şirin göstermek durumunda
ceği karar “bağımsızlıkçı, dış po-
kredi ambargosunun da kaldırıla- kalmamalı ve üsler sorunu oldu
litika” konusunda gerçek bir ölçü
cağı anlaşılmaktadır. bittiye getirilmemelidir.
olacaktır.
Ambargonun kalkması üzeri- Bu üslere ya da tesislere ilişkin
yasal çerçeve ambargo dönemin- Ulusal Savunma Kavramından,
ne “özgürlükçü ve bağımsızlık-
çı” CHP’nin ağırlıkta olduğu Hü- de ortadan kalkmıştır. Ambargo çok yönlü dış politikadan, bağ-
kümetin Başkanınca verilen ile üsler karşılıklı bir pazarlık ko- lantısız ülkelerle ilişkilerden, Yeni
demeçte, ABD Başkanı Carter’in nusu da olamaz. Zamanın dışiş- Uluslararası Ekonomik Düzenden
de belirttiği gibi Türk-Amerikan leri bakanı bile şöyle demiştir: ne anlaşıldığı bu kararda açıkça
ilişkilerinde yeni bir olumlu döne- Türkiye’ye ambargoyu tamamen ortaya çıkacaktır.
min başlamış olacağı belirtildi. Ve kaldırma kararı olsa dahi, üslerin
üslerin açılmasına yönelik çalış- tekrar faaliyete geçmesi mümkün Hükümet üsler konusunda yol
malar gündeme getirildi. olamayacaktır. ayrımındadır. Hükümet ulusal ba-
Türkiye’deki Amerikan üsleri- ğımsızlık konusunda kendi açısın-
Başlayan yeni ve olumlu bir dö-
nin yeniden açılmasına yönelik dan tarihsel bir karar verecektir.
nem değildir. Türkiye’deki üs-
ler ABD emperyalizmi için ha- bir savunma işbirliği anlaşması-
Ya üsler yeniden açılacak ve tüm
yati önem taşımaktadır. Bunlar nın TBMM’de tartışılmasına ka-
olarak Türkiye’nin kaderini em-
ülkemizin savunulması için değil, dar ara düzenlemeler ile üsle-
ri çalıştırmak, emperyalizme peryalizmin ellerine terketmenin
emperyalist sistemin, sosyalist
bağımlılığın pekiştirilmesi demek rahatlığı, sorumsuzluğu ve ağır
sistemi gözetim altında tutma-
olacaktır. vebali tercih edilecektir. Ya da
sı içindir. Bu üsler, ileride nötron
ulusal bağımsızlığın, demokrasi-
bombasının da varlığıyla Türki- Üslerin açılması ile çok yönlü dış
ye’yi barut fıçısı durumuna genin ve barışın sorumluluk isteyen,
çabaları, bağımsızlık, barışçı de-
tirmeleri ve bir savaşta ilk hedef mokrat yaklaşım yalnızca sözde zor ama aydınlık ve onurlu yolun-
olmaları nedeniyle halkımız için kalacaktır. da yürünecektir.
tehdit ve felâket kaynaklarıdır.
Kuruluşundan bu yana emper- İşçi sınıfının devrimci sendikal ör-
Önce bu yaklaşımda anlaşmak
yalizme karşı kararlı bir tavır al- gütü DİSK olarak bu onurlu yolda
gereklidir.
mış olan ve özellikle 5. ve 6. Ge- Hükümeti var gücümüzle destek-
Başta işçi sınıfı olmak üze- nel Kurullarında NATO, CENTO gibi leyeceğiz. Ama bağımlılık yolu iz-
re emekçiler, ilerici ve devrim- askeri, AET, İMF, OECD gibi eko- lenecek olursa Hükümeti sadece
ci gençlik özellikle son 10 yıl nomik örgütlerden çıkılması, iki-
tarihi sorumluluğuyla karşı kar-
içinde üslere ve ikili anlaşmala- li anlaşmaların iptal edilmesi, ya-
şıya bırakmayıp bu uygulamaya
ra karşı kararlı ve yiğitçe bir mü- bancı üs ve tesislerin kapatılması,
cadele vermiştir. Bu mücadele- genel ve tam bir silahsızlanma, karşı çıkacağız.”
de çok sayıda insan tutuklanmış, barışçı bir dış politikanın izlenmesi Kaynak: DİSK dergisi, Sayı 47, Kasım 1978.
yapılan Kurultay’ında ka- bilerek ileriye dönük olarak değerlen-

direcektir. Türkiye işçi sınıfı bağımsız-
bul ettiği demokratik ve
lık, demokrasi ve sosyalizm mücadele-
toplumsal istemler nede- sini çetin ve zor bir mücadele olduğunu
niyle alındığını net bir bi- bilincinde olarak bu seçimlere de yansı-
yan bölünmüşlüğünü aşacaktır.
çimde açıkladı.
Yönetim Kurulu 25-26-27-28 Eylül 1979
DİSK Yönetim Kurulu,
toplantısında aldığı kararla, “Tabanın ile-
DİSK’in 14 Ekim 1979 ara
rici, demokrat unsurlardan oluşması ne-
seçimlerinde alacağı tav-
deniyle faşizme karşı mücadelede önemli
rı belirlemek üzere 25-28
görevler yapabilecek olan CHP’ye oy ve-
Eylül 1979 tarihlerinde bir
rilerek desteklenmesini” ve “İşçi sınıfımı-
toplantı yaptı. Genel Baş-
zı, emekçi halkımızı kucaklayan siyasal
kan Abdullah Baştürk,
örgütlenmenin henüz var olmadığının bi-
toplantıyı açarken seçim-
lincinde olarak, sosyalist-ilerici tüm par-
ler üzerine özetle şunları tilerin adaylarına da oy verilerek güç ka-
söyledi:173 tılmasının faşizmle mücadele ilkesine ters
14 Ekim seçimleri Meclis arit- düşmeyeceğini” karar altına aldı. Yönetim
metiğini önemli ölçüde de- Kurulu kararının tam metni şöyleydi:174
ğiştirecek seçimler değil-
dir. Ancak bu seçimler yoğun Egemen kapitalist çevreler sömürü dü-
bir baskı ve anti-demokratik zenlerini yürütmekte ne zaman ciddi bir
ortam içinde yapılmaktadır. bunalıma düşseler ve güçlükle karşılaş-
Seçime gidilen bölgelerden salar hemen baskıya, zora, yani faşizme
çoğunda sıkıyönetim vardır. başvururlar. Faşizm sermayenin işçi ve
Adayların propaganda yap- diğer emekçi sınıflara yönelmiş silahlı
ması için gerekli tüm araçlar zorba, gerici, en kanlı diktasıdır.
kısıtlanmıştır. Bu kısıtlama
Buna karşı demokratik hak ve özgür-
özellikle sosyalist partiler ve
lüklere sahip çıkacak ve faşizmin kar-
ilerici adaylar için çok daha
Cumhuriyet, şısına dikilecek ilk ve temel güç işçi
4 Ekim 1979. fazla geçerlidir. Son olarak TRT konuş-
sınıfımızdır.
maları için belli ölçütler getirilmiştir.
Faşizm, emperyalizmle de işbirliği ha-
Seçim propagandası için özgür bir ortam
lindedir ve ondan kuvvet ve destek gö-
sağlanmış değildir. Seçim gününe kadar
rür. Bu nedenle, emperyalizmi de hedef
yeni bildirilerle yeni yasakların getirile-
almayan bir anti-faşist mücadele yeterli
ceği bugünden belli olmaktadır.
olmaz ve kalıcı sonuçlar vermez.
Türkiye işçi sınıfı bu seçimlere sosyalist
Türkiye de bir süredir içine düşmüş ve
hareketin birliğini sağlamış bir partiden
düşürülmüş olduğu ağır siyasal ve eko-
yoksun olarak girmektedir. Seçimlere
nomik bunalım sonucu faşizm tehlike-
işçi sınıfı adına katıldığını belirten parti
siyle karşı karşıya gelmiştir. Gerçekten
ve bağımsız adaylar seçim platformunu
hayat pahalılığı, işsizlik ve mal yokluk-
siyasi gerçekleri açıklama, sosyalist bi-
ları dayanılmaz boyutlara ulaşmıştır.
linci geliştirme, demokrasi güçlerinin ve
sosyalist hareketin birliğini sağlamaya Bu bunalıma çare ve bundan bir çıkış yolu
yönelik adımlar atma açısından bir araç olarak yerli sermaye çevreleri de, ya-
olarak kullanmalıdırlar. bancı sermayenin IMF’si, Dünya Banka-
sı gibi örgütleri de özet olarak ücretlerin,
Ancak Türkiye işçi sınıfı bu seçimleri tek
kurtuluş yolunun SOSYALİZM olduğunu 17425-26-27-28 Eylül 1979 tarihli DİSK Yönetim Kurulu top-
lantısı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri,
173 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu. DİSK Arşivi.
ZOR YILLAR | 531
maaşların, taban fiyatlarının dondurul-

masını, sonucunda işsizliğin daha da ar-
tırılmasını getirecek ekonomik büyüme-
nin durdurulmasını önermektedir. Oysa
bunlar bugünkü anayasal düzen ve de-
mokratik hak ve özgürlükler yürürlük-
teyken gerçekleştirilemez. Yani ülke-
mizdeki bunalım, burjuvazinin çıkarları
doğrultusunda ancak demokratik ana-
yasa düzeni dışına çıkılarak, faşist bir
yöntemle çözüme kavuşturulmak iste-
nebilir. Buna da işçi sınıfımız ve demok-
rasi güçleri izin vermez.
14 Ekim seçimleri öncesinde ülkenin
manzarası budur. Yerli ve yabancı ser-
maye çevreleri faşizmi tırmandırmak ve
seçimlerden sonra ülkeyi faşizmin kan-
lı karanlığına boğmak için ellerinden
geleni yapmaktadırlar. Çeşitli ara rejim
söylentileri ve bunu desteklemek üze-
re verilen paralı ilanlar, bakan istifaları Bütün bu koşulları gözönünde tu-
ve faşist anarşinin akıl almaz boyutlara Cumhuriyet,
tan DİSK Yönetim Kurulu 14 Ekim 15 Ekim 1979.
çıkarılması, bunun araçları ve kanıtları- seçimlerinde:
dır. Bütün bu çabalarla emekçi halkımız,
bezdirilmek, yıldırılmak ve teslim alın- Tabanın (gövdesinin) ilerici, demok-
mak istenmektedir. rat unsurlardan oluşması nedeniyle fa-
şizme karşı mücadelede önemli görev-
Demokratik hak ve özgürlüklerini ha- ler yapabilecek olan CHP’ne oy verilerek
yatlarının ayrılmaz bir parçası sayan işçi
desteklenmesini,
sınıfımız bağımsız sınıf ve kitle sendikal
örgütü olan DİSK 14 Ekim seçimlerini İşçi sınıfımızı, emekçi halkımızı kucak-
esas olarak, bu açıdan değerlendirmek- layan siyasal örgütlenmenin henüz var
te ve başta işçi sınıfımız olmak üzere, olmadığının bilincinde olarak, sosya-
tüm emekçi halkımızı ve ilerici, sosyalist-ilerici tüm partilerin adaylarına da
list aydınlarımızı, faşizme ve onun doğal oy verilerek güç katılmasının faşizm-
destekçisi emperyalizme, onların kan- le mücadele ilkesine ters düşmeyeceği-
lı planlarına karşı sandık başlarında da ni, (…)
mücadeleye çağırmaktadır.
Karar, Kenan Budak’ın karşı oyuna karşı-
14 Ekim seçimlerinde faşizm, bunun
yandaşı partiler (MHP, CGP, AP, MSP) lık oyçokluğu ile alındı. Kenan Budak, ge-
mutlaka yenilmeli ve geri itilmelidirler. rici partiler ve Cumhuriyet Halk Partisi’ne
Bunun için bütün işçiler, emekçiler tüm oy verilmesine karşı olduğunu karara ka-
anti-faşist güçler en doğal demokratik
hakları olan seçme haklarını 14 Ekim’de
tılmadığını, muhalif olduğunu açıkladı.
sandık başlarına giderek eksiksiz kul-
lanmalıdırlar. Şimdiki hükümetten bek- CHP’nin ciddi bir kayıpla çıktığı 14 Ekim
lediklerini bulamadığından hatta yer 1979 seçimlerini ise DİSK özetle şu şekilde
yer ters işler bile yaptığından ötürü, kı-
değerlendirdi:175
rılıp yada küsüp veya sosyalist ve ilerici
partilerin birlikteliğinin olmamasından 14 Ekim 1979’da yapılan Senato üçte bir
yakınıp seçimlere katılmamak, oy kul- yenileme ve milletvekili ara seçimlerin-
lanmamak yanılgısına asla düşülme- de, 1977 genel seçimlerinde demokra-
melidir. Böyle bir davranış istemeyerek
tik hak ve özgürlükleri genişletme sözü
de olsa meydanı faşistlere bırakmak,
onları dolaylı olarak desteklemek olur. 175 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu.
ile geniş halk kitlelerinin desteğini sağ- destekleyen kitleleri büyük bir hayal kı-
layan CHP, 22 aylık bir iktidardan sonra rıklığına uğratmıştır.
yenilgiye uğramıştır. CHP oyları 1977 se-
(…) CHP’nin vaadlerinin gerçekçi olup
çimlerine göre 1 milyon 100 bin dolayın-
olmadığı ayrı bir tartışma konusudur.
da azalmıştır. Buna karşılık sağ partile-
Ancak somut gerçeklik odur ki, kitleler
rin oylarında 300 bin dolayında bir artış
vaad eden ve vaadlerini gerçekleştirebi-
olmuştur.
leceğini ileri süren CHP’yi desteklemiş-
Toplumun siyasi tercihinde 2 yıl gibi kısa lerdir. O nedenle, CHP’nin iktidar olduk-
bir sürede meydana gelen değişiklik, tan sonra, “enkaz devraldık”, “IMF yeşil
hem toplumun dinamik yapısını ortaya ışık yaktı yakıyor” yollu vaadlerini ger-
koymak, hem de Türkiye’nin emperya- çekleştirememe gerekçeleri, destek al-
list-kapitalist sistem içinde sorunlarına dığı kitleler için yeterince ikna edici
çare bulmak yolunda izlediği ekonomik olmamıştır. Bu engellerin, vaadlerin ya-
politikaların etkisi açısından önemli- pıldığı sırada da bilindiği ve bu engelle-
dir. Kısa sürede meydana gelen bu deği- re rağmen vaad edildiği seçmen için veri
şim, toplumun içinde bulunduğu ekono- kabul edilmiştir.
mik bunalımı aşmak için ne denli ısrarlı
bir arayış içinde olduğunu da ortaya Bu durum CHP oylarındaki düşüşün bir
koymuştur. diğer önemli etkenini oluşturmuştur.
CHP’nin 1973 ve 1977 seçimlerinde yap- Diğer yandan sağ oyların durumu da
tığı propaganda, “düzen değişikliği” ve bazı özellikler göstermiştir. Bunların
“ne ezen ne ezilen insanca, hakça bir başında, sağ partilerin CHP’nin büyük
düzen” sloganlarında özetlenebilir. İşte oy kaybı karşısında siyasal olarak aynı
toplumun dinamik kesimleri CHP’ye bu artışı sağlayamamış olmaları gelmek-
görünümüyle destek vermişlerdir. Kuş- tedir. Özellikle sanayinin yoğun oldu-
ku yok ki CHP Genel Başkanının kişili- ğu kentlerde, sağ oylardaki sayısal artış
ğinde somutlanan “umut” propagandası çok düşüktür. Hayati önemi olan birçok
da “kararsız” oyların CHP’ye yönelme- tüketim maddesinin piyasadan kaybol-
sinde rol oynamıştır. Ekonomik ve sos- duğu, karaborsanın yaygınlaştığı, fiyat
yal yapıda önemli değişiklikler öne- artışlarının görülmedik boyutlara ulaş-
ren pir siyasal partinin, tek başına tığı bir dönemde sağ partilerin elde et-
olmasa bile ağırlıkta olduğu bir iktida- tikleri seçim başarısı, Türkiye’de sağın
Cumhuriyet,
16 Ekim 1979. rın 22 aylık uygulaması CHP’yi oylarıyla alabileceği en yüksek oyu almasına uy-
gun bir ortam hazırlamıştır.
Diğer yandan seçime katılan sosyalist,
ilerici parti ve adayların aldıkları oy top-
lamı da seçim sonuçlarının önemli bir ya-
nını oluşturmaktadır TİP, TSİP, SDP, TBP
ve bağımsız adayların toplam oyları 300
bine yaklaşmıştır. Bu oy toplamının Tür-
kiye’deki sosyalist potansiyeli yansıt-
tığını ileri sürmek olası değildir. Yine de
bütün olumsuz etkenlere rağmen sos-
yalist-ilerici partilerin ve bağımsız aday-
ların aldıkları oylar sosyalist potansiyel
hakkında bazı ipuçları vermektedir.
DİSK Yürütme Kurulunun 14 Ekim 1979

seçimlerinin sonuçlarını değerlendirdiği
toplantıdan sonra Genel Başkan Abdullah
Baştürk şu görüşleri içeren bir açıklama
yaptı:176
ZOR YILLAR | 533
Türkiye toplumsal eğilimler hakkında politikalar, gerici ve faşist partilerin ge-

önemli ipuçları veren bir ara seçim ya- rilemesini, giderek kesin yenilgilerini
şamıştır. 14 Ekim seçimleri, önemli si- geciktirmektedir.
yasal gelişmelere neden olmuş ve hü-
kümet istifa etmiştir.
14 Ekim sonuçları Türkiye toplumunun Bİr YanlIş Anlama:
siyasal duyarlılığının ve erginliğinin hız-
la gelişmekte olduğunu ortaya koymuş-
DİSK’İn Partİ Kurma
tur. Seçim sonuçları, parlamenter trans- Gİrİşİmİ
ferlerine, boş vaatlere dayalı anlayışın
iflasının kanıtı olmuştur. Seçim sonuç-
ları ne sağcı partilerin çığırtkanlığını DİSK Yönetim Kurulu 8-9 Kasım 1979 ta-
yaptığı gibi toplumun sağa yönelmesi ile rihli toplantısında kamuoyunda bir siyasi
sonuçlanmıştır, ne de soyut vaatler ile
kitleleri peşlerinde sürükleyebilecekle- parti kurma girişi olarak değerlendirilen
rini sananları doğrulamıştır. bazı kararlar aldı. DİSK Yönetim Kurulu-
Seçim sonuçları toplumun sınıfsal çı- na sunulan aşağıdaki önerge oyçokluğu ile
karları doğrultusunda billurlaşan bir kabul edildi.
saflaşmayı hızla gerçekleştirmekte ol-
duğunu, siyasal tercihlerin, kişilere, dü- ÖNERGE:
zen partilerine duygusal bağlılıklarla
Genel Yönetim Kurulumuzda son siyasal
yapıldığı dönemin geride kalmakta ol-
duğunu ortaya koymaktadır. gelişmelerle ilgili olarak yapılan görüş-
melerin, Kurulumuzun yeterince aydın-
Geçtiğimiz hükümet döneminde, “de- lattığına inanarak;
mokratik sol” olarak adlandırılan Hü-
kümet programına rağmen bütünüy- Bugün ülkemizde sosyalist siyasi hare-
Cumhuriyet,
le sağ bir uygulama yapılmış, zenginler ket alabildiğine bölünmüş durumdadır. 11 Kasım 1979.
daha da zenginleşirken, geniş emek- Birlikte çalışma-
çi kitlelerin yoksullaşması hızlanmış- sı gerekli ve olası
tır. Bu durum, büyük vurgunlar vuran olan pek çok siyasal
zenginleri bile tedirgin edecek boyutla- grup, çeşitli neden-
ra ulaşmıştır. lerle ayrı ayrı örgüt-
lenmeye yönelmiş-
İşçi sınıfının yıllardan beri artan bir bi- tir. Gün geçtikçe de
linç ve örgütlülükle sürdürdüğü müca- bu bölünme daha da
dele ve toplumda oluşan sosyalist po- artmakta, çelişkiler
tansiyel, bu seçimlere yansımamıştır. keskinleşmektedir.
Seçime katılan sosyalist parti ve kişilere
verilen oylar Türkiye’deki sosyalist po- Bu durumun yarat-
tansiyeli yansıtmaktan uzaktır. Bu ne- tığı sakıncalar söy-
denle 14 Ekim seçim sonuçlarından ders lemeye gerek bile
alması gerekenler yalnız sosyal demok- yoktur. Ancak bu
ratlar değildir. Tüm ilericiler, sosyalist ve bölünmenin işçi sı-
devrimciler bu sonuçları çok iyi değer- nıfımızın tek de-
lendirmek ve gerekli dersleri çıkartmak mokratik sınıf ve
zorundadırlar. kitle örgütü DİSK’e
yansımaması ve gi-
Geçtiğimiz dönemin açığını kapatmak
derek onu da za-
için yoğun bir mücadele içinde olun-
afa uğratmaması
malıdır. Bu gerçeği dikkate aldığımız-
üzerinde durduğu-
da yılgınlığa, karamsarlığa yer olmadığı
muz en önemli ko-
görülecektir.
nudur. 14 Ekim se-
İşçi sınıfı hareketinin siyasal bölün- çimleri göstermiştir
müşlüğü ve bu bölünmüşlükte temel- ki, sol ideoloji adı-
siz ısrar, bugüne değin izlenen yol ve na seçime katılan
partilerin ve bağımsız adayların hiç bi- Bu birleşme, uluslararası sosyalist ha-

risi umut verici bir başarı göstereme- reketin çizgisini dikkate alan ve bu dik-
miştir. Seçmen bunlardan hiç birisi- kat içinde Türkiye şartlarını değerlendi-
nin politikasını onaylamamıştır. Büyük rerek solun birliğini sağlamak olmalıdır.
bir sosyalist potansiyelin bulunması- Bu birlik işçi sınıfı bilimine ters düşen
na karşılık sol oyların son derece dü- eğilim ve davranış içindeki küçük bur-
şük olması bu kanıyı doğrulamaktadır. juva akımlarını değil, işçi sınıfının mü-
Sol seçmen: bölünmüşlüğü ve fraksiyo- cadelesini bilimi doğrultusunda, benim-
nel çekişmelere dayalı particiliği kabul seyen siyasi grupların birliği olmalıdır.
etmemiştir. Sol siyaset hareketin bir- Bu iki koşul olmaksızın ve başka bir de-
liğini sağlanması işçi sınıfı hareketinin yimle uluslararası hareketi gözetmeden
ve onun üst örgütü DİSK’in gündemin- ve ondan uzak bir biçimde ya da küçük
deki birinci sorun olmalıdır. Ancak, sol- burjuva ihtilalciliği zemini üzerinde sağ-
da siyasi birlik sadece DİSK’in çözümle- lamaya çalışılan bir birlik sosyalist siya-
yebileceği bir sorun değildir. Bazı siyasi si birlik olmaz: Dolayisiyle de bölünmüş-
gruplar ile birlikte ele alınıp sonuçlandı- lüğü ortadan kaldıramaz. Ayrıca DİSK’in,
rılması gerekli bir konudur. demokratik sınıf ve kitle sendikacılığı
işlevini yürüten bir konfederasyon ol-
Kuşkusuz bu birliğin bazı ilkeleri var- ması nedeniyle siyasal parti gibi dav-
dır ve olacaktır. Ancak ilk başta konul- ranması da beklenemez.
Cumhuriyet ması gerekli olan iki ilke bizce önem DİSK’in bu kayıt ve şartlar altında siyasi
16 Kasım 1979. taşımaktadır. bir birleşme yönünde yapacağı girişim-
leri sonuna kadar desteklemeyi bir sı-
nıfsal görev saymaktayız.
Yukarıda açıkladığımız ve koymaya ça-
lıştığımız ilkeleri ve görüşleri gözardı
etmeden bir siyasal birlik oluşturma ça-
lışmalarını yürütmek, bu siyasal birliğin
program ve ilkeleri saptamak gerekti-
ğinde, DİSK yetkili organlarının görüş-
lerini almak üzere, Yönetim Kurulumuz-
ca Genel Başkanın başkanlığında bir
komisyon oluşturulmasını ve çalışma-
ların bu komisyonca yürütülmesini arz
ve teklif ederiz.
Kenan Budak, Nusret Aydın, Ahmet Ağar

ve Kenan Akman bu önergeye karşı oy
kullanırken, Demirhan Tuncay, Mustafa
Karadayı, Mehmet Kılınç ve Selahattin Sa-
yın çekimser kaldı.
Ancak kamuoyunda “parti kurma giri-

şimi” olarak algılanan bu karar üzeri-
ne DİSK tarafından yapılan açıklamada
“DİSK Yönetim Kurulu kararında yer alan
birliği sağlamaya yönelik ciddi çabalar
parti kurmak ile özdeş değildir. Demok-
ratik sınıf ve kitle örgütü olma niteliğini
hiçbir zaman gözardı etmeyen DİSK yasal
ZOR YILLAR | 535
olarak da siyasi bir parti kuramaz” deni-

lerek DİSK’in parti kurmayı amaçlamadığı
vurgulanmıştır.177 Baştürk de DİSK davası
sırasında yaptığı değerlendirmede Yöne-
tim Kurulu bildirisinin yanlış bir anlaşıl-
mayla “DİSK Parti Kuruyor” eklinde ba-
sına yansıdığını söylemiştir.178 Bu girişim
DİSK üyesi sendikalar arasında tartışma-
lara yol açtı ve bir süre sonra gündemden
düştü.
DİSK’İn TSK
MuhtIrasIna KarşI
Sert Eleştİrİsİ
DİSK’in 4 Ocak 1980’de Türk Silahlı Kuv-
vetleri (TSK) tarafından 27 Aralık 1979’da
Cumhurbaşkanı Korutürk’e verdiği ve
aslında bir siyasi muhtıra niteliği taşıyan
mektup karşısında DİSK’in yapmış olduğu
açıklama o günkü koşullarda oldukça ağır
bir karşı çıkış ve dik duruştur. Bu açıklama
DİSK tarihindeki en cesur, en önemli çıkış-
lardan biridir. Siyasi partilerin hiçbiri ağzı-
nı açmazken bir işçi örgütü üzerine düşeni
yapmıştır. “Türk Silahlı Kuvvetlerinin Görüşü” başlık-
DİSK dergisi,
27 Aralık 1979’da Genelkurmay Başka- lı mektup tüm anayasal kuruluşları, özel- Sayı 61-62-63,
Ocak-Şubat-
nı Orgeneral Kenan Evren, Kara Kuvvetle- likle de siyasi partileri muhatap alıyordu. Mart 1980.
ri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin, De- Mektup, 2 Ocak 1980 tarihinde Korutürk
niz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Bülend tarafından kamuoyuna duyuruldu. Mek-

Ulusu, Hava Kuvvetleri Komutanı Orgene- tupta “Türk Silahlı Kuvvetleri ülkemizin
ral Tahsin Şahinkaya ve Jandarma Genel bugünkü hayati sorunları karşısında si-
Komutanı Orgeneral Sedat Celasun imza- yasi partilerimizin bir an önce, milli men-
ladıkları bir mektubu Milli Güvenlik Kurulu faatlerinizi ön plana alarak, anayasamızın
Başkanı sıfatıyla dönemin Cumhurbaşka- ilkeleri doğrultusunda ve Atatürkçü bir gö-
nı Fahri Korutürk’e verdi. rüşle bir araya gelerek anarşi, terör ve bö-
lücülük gibi devleti çökertmeye yönelik
177 DİSK Ajansı, 15 Kasım 1979.
178 Baştürk (1986), s. 170. her türlü hareketlere karşı bütün önlemleri
müştereken almalarını ve diğer anayasal hükümet edip politika izleyenlerdir,

yani kendileridir.
kuruluşların da bu yönde yardımcı olmala-
rını ısrarla istemektedir” denmekteydi. 2. Mektupta yer alan, demokratik hak ve
özgürlükleri daha da kısıtlayacak olan
Ancak gerek iktidar gerekse muhalefet yasa çalışmalarının hızlandırılması is-
teği mektubun bir hedefinin de işçi ve
partileri mektubun muhatabının kendile- emekçi kitleleri ve onların örgütleri ol-
ri olmadığı açıkladılar. Bu durum ordu üst duğu gerçeğini ortaya koymaktadır.
yönetimin darbe hazırlıklarını hızlandır- 3. Milli Güvenliği doğrudan ilgilendiren
masına yol açtı.179 Bu mektup 12 Eylül’ün “anarşi ve terör”ün gerçek kaynağı, te-
rörün koruyucuları, silah kaçakçıları,
habercisi gibiydi.
karaborsacılar, vurguncular, ekonomik
alandaki anarşi gibi konular üzerinde
Bu mektubun kamuoyuna açıklanması- durulmayan mektupta baskı yasaları-
nın ardından DİSK Yürütme Kurulu 4 Ocak nın çıkartılması ön plana alınmıştır. Ve
1980 tarihinde görüşlerini kamuoyuna mektup bu niteliğiyle siyasal partile-
ri muhatap almasına rağmen sonuç ola-
açıkladı ve TSK’nin mektubunu demok- rak işçi ve emekçi kitlelerin hak ve öz-
rasi geleneğinde yeri olmayan bir muhtı- gürlüklerini hedeflemektedir.
ra olarak eleştirdi. TSK mektubunda yer 4. Anayasaya aykırılığı ülkemizin önde
alan “Atatürkçülük” vurgusuna da DİSK’in gelen hukukçularınca teslim edilen,
daha fazla sömürü ve baskı getire-
mektubunda yanıt veriliyor ve Atatürk’ün
cek, anti-demokratik yasa tasarılarının
ulusal bağımsızlık ilkesinin açıkça çiğnen- mektubun açıklanmasından sonra hız-
diği belirtiliyordu. DİSK mektupta yer alan, la yasalaştırılmaya başlanması bu kanı-
mızı doğrulamaktadır.
demokratik hak ve özgürlükleri daha da
kısıtlayacak olan yasa çalışmalarının hız- 5. Emperyalizmin ekonomik, siya-
si ve askeri dayatmalarına, emperya-
landırılması isteğinin mektubun bir hede- lizmin IMF, OECD gibi örgütlerinin di-
finin de işçi ve emekçi kitleleri ve onların rektiflerine yıllardır boyun eğilerek,
örgütleri olduğu şeklinde yorumluyordu. mazlum ülkelere örnek olan ve ilk ba-
şarılı kurtuluş mücadelesini veren Mus-
DİSK’in TSK mektubuna yanıtı şöyleydi:180 tafa Kemal’in ulusal bağımsızlık ilkesi
1. Muhatabı siyasi partiler ve Anayasal açıkça çiğnenmiştir.
kuruluşlar olan, ülkemizde sık sık rast- 6. Ülkemizin giderek önem kazanan je-
lanan ancak demokrasilerin geleneğin- opolitik konumunun, emperyalist-ka-
de yeri olmayan bir muhtıra verilmiştir. pitalist sistemin ülkemiz üzerindeki çı-
Mektupta konumları bakımından açık kar hesaplarının siyasal yaşamımıza
seçik muhatap olarak belirlenen siyasi çok net bir biçimde yansıdığı gerçeğini
partiler mektubun muhatabı olmadık- kimse inkâr edemez.
larını, ülkenin içinde bulunduğu durum- 7. Ülkemiz üzerindeki emperyalist he-
dan (kendi açıklamalarıyla enkaz ya da saplar belli iken, emperyalistlerin ve
yangın durumundan) kendilerinin so- tekelci sermayenin ülkemizde Güney
rumlu tutulamayacağını öne sürmekte-
Amerika’daki diktatörlüklere benzer bir
dir. Oysa Türkiye’yi bu duruma getiren-
yönetimi işbaşına getirme özlemleri or-
ler Atatürk’ün tam bağımsızlık ilkesine
tada iken, ulusal bağımsızlığın ve de-
sırt çevirenler, ülkemizi ekonomik, po-
mokrasinin gerçek güvencesi olan işçi
litik ve askeri alanda emperyalizme ba-
ve emekçi halkımızın demokratik hak
ğımlı kılanlar, yıllardır sömürücü ege-
ve özgürlüklerinin kısıtlanmasının ya-
men sınıfların çıkarları doğrultusunda
ratacağı tehlikeler ülke çıkarlarını sa-
179 Cumhuriyet Ansiklopedisi-3. vunan herkesçe mutlaka göz önünde
180 DİSK 7. Genel Kurul Çalışma Raporu. tutulmalıdır.
ZOR YILLAR | 537
DİSK’in Afganistan Açıklaması

Aralık 1979’da dönemin Afgan hükümetinin davetiyle Sovyetler Birliği’nin Afganistan’a askeri müdahalede bulunma-
sı (Afganistan’ı işgal etmesi) uzun dönemli etkileri olan önemli bir olaydır. DİSK’in bu konudaki tek açıklaması DİSK
Genel Başkanı Abdullah Baştürk’ün 11-14 Ocak 1980 tarihinde toplanan Başkanlar Konseyinde yapmış olduğu de-
ğerlendirmedir. Baştürk bu konuşmasında müdahaleyi “dünya barışı için olumsuz” olarak değerlendirmiştir ve şunla-
rı söylemiştir:
“Emperyalizmin dünyada yumuşamayı yok edici, hakları birbirine kırdırıcı, savaş kışkırtıcısı politikası, Afganistan yö-
netiminin çağrısı üzerine Sovyet askerlerinin Afganistan’a girmesinin, Afganistan’daki son gelişmelerinin temel ne-
denidir. Ancak temel sebebin bu olmasına rağmen sonuçları açısından bu olay, dünya çapında barışı olumsuz yönde
etkilemiştir.
Yine de bu soyut genelleme bizi olayların sorumlusunu görmekten alıkoyamaz. Hele hele suçlularla birlikte, aynı de-
magojik koroya katılmaya hiç götürmez.”
Kaynak: DİSK dergisi, Sayı 61-62-63, Ocak-Şubat-Mart 1980.
8. Türkiye’de “anarşi ve terör” odak- 11. Bireysel terörü cinayetleri her fırsatta
ları ortadan kaldırılabilecek yeterince mahkum eden ve bugünkü bunalımdan
yasa vardır. Buna rağmen bir yılı aşkın hiçbir biçimde sorumlu olmayan Türki-
bir süredir uygulanan sıkıyönetim faşist ye işçi sınıfının ve tüm emekçi halkımı-
saldırı ve cinayetleri önleyememiş, silah zın bu bunalımdan çıkış için ekonomik
ve demokratik haklarından vereceği
kaçakçılığını durdurmamıştır. Öte yan-
ödün yoktur.
dan sıkıyönetim süresince grev ertele-
meleri, lokavtlar, grev engellemeleri ve 12. Anayasal kuruluşlar arasında önem-
ekonomik anarşi sürmüştür. li yeri ve sorumluluğu olan DİSK, ulusal
bağımsızlığımızın sağlanması, demok-
9. “Anarşi ve terörü” ortadan kaldırma- ratik hak ve özgürlüklerin korunup ge-
ya yönelik ekonomik, toplumsal ve si- liştirilmesi mücadelesini, tüm ulusal
yasal önlemlerin ne olduğu ortada iken, bağımsızlıktan ve demokrasiden yana
kısa vadede yapılması gerekenler bel- güçlerle birlikte sonuna kadar sürdür-
li iken, en basitinden anarşinin tırman- meye kararlıdır.
masında payı olan silah kaçakçılığı ile
mücadele edilecek yerde, Anayasanın DİSK’in TSK’nin muhtırasına vermiş ol-
özü ile çelişen baskı yasalarını çıkart- duğu hızlı ve sert yanıt dönemin koşulla-
mak çözüm değildir. rı dikkate alındığında önemli bir çıkıştır ve
10. “Anarşi, terör ve bölücülüğü önle- DİSK’in demokrasiye bağlılığının önemli
mek” gerekçesiyle ve “demokrasiyi bir göstergesidir. DİSK bu açıklamayla sa-
kurtarmak” adına demokratik hak ve
dece siyasi partileri eleştirme kolaylığına
özgürlükler yok edilemez. Düşünce ve
inançlar baskı yasalarının ağırlaştırıl- kaçmamış, ordunun muhtıra vermesine de
masıyla ortadan kaldırılamaz. karşı çıkarak ilkeli bir tutum takınmıştır.
DİSK’İN GÜÇLENEN ANTİ-ŞOVENİST TUTUMU
1975-1980 döneminde DİSK ya- kan Baştürk’ün konuşmaları ol- uygulanmıştır. Halka özgürlük ve
yınlarında, belgelerinde ve DİSK mak üzere DİSK açıklamalarında demokrasi vaadleriyle başa gelen
yöneticilerinin konuşmalarında anti-faşizm, anti-emperyalizm ve bu nedenle ırkçı, şoven baskıla-
anti-şovenizmin ve şovenizme ve anti-şovenizm birlikte yer ra karşı çıkması gereken hüküme-
karşı mücadele vurgusunun gi- almaya başladı. Faşizme, em- tin böylesi bir tatbikata göz yum-
derek arttığını görüyoruz. 5. Ge- peryalizme ve şovenizme karşı ması büyük bir yanlışlık olmuştur”
nel Kurul öncesinde DİSK söyle- mücadelenin birlikte vurgulan- değerlendirmesini yaptı.
minde yer almayan şovenizme masına özen gösterildi ve sık sık
karşı mücadele ve anti-şovenizm 15-16 Haziran’ın 9. yıldönümünde
“antifaşist, anti-emperyalist ve
bu dönemin belirgin politikaların- yapılan bölge toplantıları için ha-
anti-şovenist güçlerin eylem
dan biri oldu. zırlanan ortak metinde1 ise “Hal-
birliğinden” söz edildi. Böylece
kımızın üzerindeki ırkçı ve şoven
Kemal Türkler’in 5. Genel Kurul açış DİSK’in kuruluşundan beri söy-
baskıların son bulması için verilen
konuşması ile 1 Mayıs 1977 konuş- leminde yer alan anti-faşizm ve
mücadelenin desteklenmesi sür-
masında anti-şovenizm vurgusu- anti-emperyalizm politikalarının
dürülmeli, bu amaçla en yoğun,
na rastlıyoruz. Aynı şekilde Tür- yanına anti-şovenizm de eklendi.
en somut girişimlerde bulunmalı-
ker’in UDC çağrısında da “militarist dır” değerlendirmesi yer aldı.
Genel Başkan Abdullah Baştürk
şoven bir politika yürüteceği için
3 Ekim 1978’de Başbakan Bü- 7. Genel Kurula sunulan Yönlendi-
2 MC’ye karşı çıkıldığı” vurgulan-
lent Ecevit’e yazdığı mektupta rici Belge ve Temel Kararlar Tasla-
maktadır. 6. Genel Kurulda alınan
“Emperyalistler ve onların güdü- ğında ise DİSK’in tutumunun daha
30 no.lu karar ile “Eğitim sistem-
münde işlev gören faşistler Doğu da netleştiği görülmektedir:2
lerinden ve ders kitaplarından tüm
Anadolu’da ırksal-dinsel ayrımları
faşist, ırkçı, şovenist savaş kışkır-
sömürerek çeşitli tertiplere giri- “Kalkınmada bölgeler arası eşit-
tıcısı halk düşmanı konu ve kişilerin
şirken geçtiğimiz günlerde Hak- sizlik sürmekte, ırkçı, şoven politi-
uzaklaştırılması” karara bağlandı.
kâri’de yapılan bir tatbikat sıra- kalar bu eşitsizliği körüklemekte-
DİSK’in anti-şovenizm konusun- sında düşman tarafa yerel giysiler dir” ve “Doğu’da ırkçı, şoven baskı
daki tutumu 6. Genel Kurul son- giydirilmiş, kürtçe konuşturulmuş yoğunlaştırılmakta, özümsemeci
rasında daha da güçlü bir politika ve tatbikat gereği düşman tarafın uygulamalar dayanılmaz boyutla-
haline geldi ve başta Genel Baş- imhasıyla sonuçlanan bir senaryo ra ulaşmaktadır” saptamalarından
sonra “Irkçı ve şoven baskılara,
zora dayalı özümsemeci uygula-
malara son verilmeli, ırk, dil, din ve
mezhep ayrımına dayalı her türlü
anti-demokratik uygulama, baskı
yasaklama ve zorbalıklar durdu-
rulmalıdır” talebine yer verildi.
O günlerin siyasal ve hukuksal

zemininde açıkça ifade edilemese
de DİSK’in anti-şovenist söyle-
minin güçlenmesi Kürt sorununa
ilişkin duyarlılığın artışının bir so-
nucu olarak okunabilir.
1 7. Genel Kurul Çalışma Raporu.
2DİSK 7. Genel Kuruluna sunulan Yönlendirici
"Yaşasın anti-emperyalist, anti-faşist, anti-şövenist güç ve eylem birliği". Belge ve Temel Kararlar Taslak belgesi.
ZOR YILLAR | 539
7. Genel Kuruldan
12 Eylül Darbesİne
7. Genel Kurul
DİSK 7. Genel Kurulu 25 Haziran-2 Temmuz 1980 tarihlerinde İstanbul’da
Harbiye Şehir Tiyatrosu Salonu’nda toplandı.181 468 delegeden oluşan Ge-
nel Kurul açılışında 452 delegenin hazır bulunduğu Genel Sekreter Fehmi
Işıklar tarafından açıklandı ve Genel Kurul çalışmaları başladı.
7. Genel Kurulda DİSK üyesi sendikaların delege sayılarıyla şöyleydi: ASİS

2, Aster-İş 2, Basın-İş 2, Bank-Sen 30, Baysen 3, Dev Maden-Sen 11, Dev-
rimci Yapı-İş 1, Devrimci Sağlık-İş 2, Fındık-İş 5, Genel-İş 145, Gıda-İş 18,
Hürcam-İş 3, Keramik-İş 5, Deri-İş 1, Lastik-İş 11, Limter-İş 1, Maden-İş 60, DİSK 7. Genel
Kurul divanı,
Nakliyat-İş 2, OLEYİS 27, Petkim-İş 7, Sine-Sen 1, Sosyal-İş 89, Tekges-İş Divan Başkanı
5, T.İ.S. 12, Tekstil 45, Tümka-İş 1, Yeni Haber-İş 2 ve Yeraltı Maden-İş 9. Ertan Andaş,
DİSK Arşivi.
Genel Kurul sırasında alınan bir

kararla DİSK üyeliğine kabul edi-
len Taper-İş sendikasının da 3 de-
lege ile temsil edilmesi kararlaş-
tırıldı. Böylece Yönetim, Yürütme,
Onur ve Denetim Kurulları üyeleri
ile DİSK Bölge Temsilcilerinin oluş-
turduğu 42 doğal delege (iki doğal
delege Genel Kurula katılmadı) ile
birlikte DİSK 7. Genel Kuruluna açı-
lışta 452 delege katılırken, çalış-
malara 466 delege katıldı.
181Aksi belirtilmedikçe DİSK 7. Genel Kurul Ça-
lışmaları, DİSK Genel Kurul Karar Defteri, 7. Ge-
nel Kurul Tutanağı ile DİSK dergisi, Sayı 65-66-67,
Mayıs-Haziran-Temmuz 1980’den yararlanılarak
yazılmıştır.
DİSK 7. Genel
Kurul salon,
DİSK Arşivi.
Genel Kurul açılışında emperyalist devlet- örgüt temsilcileri, basın-yayın emekçileri

lerin işgaline karşı ulusal kurtuluş sava- ve konuk tarafından izlendi. Genel Kurula
şının önderliğini yapan Mustafa Kemal’in, katılan yabancı konuklar şunlardı:
ulusal bağımsızlık ve işçi sınıfının devrim-
Dünya Sendikalar Federasyonu Genel
ci mücadelesi uğruna yaşamlarını yitiren
Sekreter Vekili İbrahim Zakariya, Dün-
şehitlerin anısı için saygı duruşu yapıldı.
ya Emek Konfederasyonu Genel Sekrete-
Saygı duruşundan sonra kürsüye gelen ri Vekili Gêrard Fonteneau, Belçika Sendi-
DİSK Genel Başkanı Abdullah Baştürk, de- kalar Konfederasyonu Kamu Hizmetleri
legeler ve konuklarca sık sık alkışlarla ke- Ulusal Sekreteri Hervê Decuyper, Belçika
silen Genel Kurul açış konuşmasını yaptı. Sendikalar Konfederasyonu Türk Göçmen
Baştürk konuşmasında yurt ve dünya so- İşçileri Sorumlusu Muharrem Kahraman,
runları yanında DİSK’in iç sorunlarını ele Bulgar Sendikalar Merkez Konseyi Sek-
aldı. 6. Genel Kuruldan bu yana DİSK’in ba- reteri Yorgi Karaulanov, Bulgar Sendika-
şardıklarını ve başaramadıklarını anlatan ları Merkez Konseyi Çevirmeni Süleyman
Baştürk, DİSK’te sendikal disiplin ve de- Gavazov, Fransa Genel Emek Konfede-
mokratik merkeziyetçilik konusunda za- rasyonu (CGT) sekreteri Georges Churlet,
aflar yaşandığını vurguladı. İtalyan İşçi Sendikaları Konfederasyonu
(CSIL) Uluslararası İlişkiler Daire görevlisi
Antonio Miniutti, Kıbrıs Devrimci İşçi Sen-
7. Genel Kurula KatIlan
dikaları Federasyonu Genel Başkanı Hasan
Konuklar
Sarıca, Kuveyt Sendikaları Federasyonu
DİSK 7. Genel Kurulu çok sayıda ulusal ve Uluslararası ilişkiler Sekreteri Tabit El-Ha-
uluslararası sendikal örgütün temsilcisi, run, Polonya Sendikaları Merkez Konseyi
siyasi parti başkanları, demokratik kitle Uluslararası İlişkiler Daire görevlisi Tomasz
BAŞTÜRK’ÜN 7. GENEL KURUL AÇIŞ KONUŞMASI
Emperyalist-kapitalist siste- ulusal kurtuluş savaşları yeni yeni savaşsız, barış içinde bir dünya is-
min bunalımı her geçen gün biraz mevziler elde etmektedir. teyenlerden yanadır. Dünya ba-
daha derinleşmektedir. Bu bu- ğımsızlık, demokrasi ve sosyalizm
DİSK 6. Genel Kurulundan bu yana
nalım Türkiye gibi emperyalizme güçlerinden yana dönmektedir.
geçirdiğimiz 2,5 yıl içinde dünya
bağımlı azgelişmiş ülkelerde çok
çapında halkların mücadelesi ge- İşte, böylesine bir ortamda Türki-
daha büyük boyutlarda yaşan-
lişmiştir. İran’da halkın toplumsal ye’nin konumu çok büyük önem
maktadır. Tüm kapitalist ülkeler-
muhalefeti sonucunda Şahlık çö- kazanmıştır. İran’da emperyaliz-
de işsizlik ve hayat pahalılığı bu-
kerken, Nikaragua’da halk Somo- min en sadık bekçilerinden Şah’ın
güne dek görülmedik bir biçimde
za diktatörlüğünü yıkmıştır. Bu- yıkılmasından ve ardından CEN-
yüksek düzeylere ulaşmıştır. Sis-
gün uluslararası dayanışmamız, TO’nun dağılmasından ve Afga-
tem bu olgunun köklü çözümünü
dünyanın dört bir köşesinde sa- nistan’daki gelişmelerden son-
üretemediği gibi, geçici çözümler
vaşan halklar içindir. Filistin hal- ra Ortadoğu’da çıkarları sarsılan
de sorunu hafifletememektedir.
kı içindir. Şili halkı içindir Brezil- ABD yeni stratejiler peşinde-
Emperyalist-kapitalist sistem ya, Uruguay halkı içindir, Güney dir. Filistin halkına karşı oluş-
bunalımını gelişen boyutlarda ya- Amerika’da faşist cuntaların zin- turulan Mısır-İsrail gerici ittifa-
şarken, sosyalist ülkeler, kapi- danlarında bile mücadeleyi sür- kını da yeterli görmeyen ABD,
talist ülke işçi sınıfları ve ulusal dürenler içindir. Irk ayrımına kar- bölgede Suudi Arabistan-Mı-
kurtuluş mücadelesi veren halk- şı yılmadan savaşan Zimbabve, sır-İsrail-Türkiye’den oluşan bir
lar her geçen gün yeni zaferler Güney Afrika ve Namibya halkları dörtlü bekçi halkası oluşturmak
kazanmaktadır. içindir. Emperyalizmin tüm saldı- istenmektedir.
rılarına rağmen sosyalizmin inşa-
Kapitalist ülkelerde ücretlerin sa- Emperyalist ABD, böylesi bir plan
sında önemli mesafeler kaydeden
tın alma gücü düşürülmeye çalışı- içinde Türkiye’yi Ortadoğu halkla-
Vietnam içindir, Küba içindir. Kıb-
lırken, bir yandan da sendikal hak rına karşı kullanılacak derhâl ileri
rıs emekçi halklar içindir.
ve özgürlüklere yönelik saldırılar bir saldırı karakolu halinde tutabil-
artmaktadır. Zirve toplantıların- Dünyadaki gelişmeler şunu açık- me çabalarını artırmıştır. Demirel
da, NATO toplantılarında bir ara- ça göstermektedir ki, bugün ge- hükümetince imzalanan Savun-
ya gelerek aralarındaki çelişkileri lişme, sömürüsüz, baskısız, ma İşbirliği Anlaşması bu planın bir
aşmaya çalışan emperyalist ülke
kapitalist sınıfları, çokuluslu te-
keller, sistemin bunalımının fatu-
rasını ödetmek istedikleri işçilerin,
emekçilerin toplumsal ve politik
tepkilerinden korkmaktadırlar…
Kapitalist ülke işçilerinin özellik-

le çokuluslu tekellere karşı ilkeli,
eşgüdümlü mücadele arayışı ge-
nişlerken, dünyanın her bir yöre-
sinde, halklar, faşizme, emperya-
lizme, şovenizme, sömürgeciliğe,
ırk ayrımına, siyonizme, her tür-
lü işgalciliğe, ulusal baskıya kar-
şı yoğun bir mücadele vermekte, Baştürk 7. Genel Kurulda açış konuşması yaparken, DİSK Arşivi.
parçasıdır. Bugün Ankara’da top- düşenlerin çömezleri bu kez daha Bu silahlı çeteler, “anarşi” orta-
lanan NATO Bakanlar Konseyi bu da pervasızca ülkemizi askeri mını sömürü ve baskı düzenini
kapsam içinde ele alınmalıdır... diktatörlüklerle yönetilen Güney pekiştirmede yararlı görenler ta-
Amerika ülkelerine çevirmek için rafından daha geniş biçimde des-
Türkiye ekonomik, politik, aske- teklenmekte, faşist saldırganlar
Amerikalı danışmanların reçete-
ri ve kültürel alanlarda her geçen ve caniler yakalanmamakta, ya-
lerini uygulamaktadırlar.
gün biraz daha emperyalizme ba- kalananlar sivil olsun askeri olsun
ğımlı hale getirilmektedir. Emperyalizme bağımlılık gide- ceza ve tutukevlerinden örgütlü
rek artarken işçi ve emekçi halkın bir biçimde kaçırılmaktadırlar.
Türkiye’nin para-kredi politikası,
sorunları da yoğunlaşmaktadır.
kalkınma plan ve stratejileri Ulus- İç savaş sonucu iktidarı ele geçir-
Hayat pahalılığı hızla artmakta,
lararası Para Fonu, Ekonomik Kal- me hevesinde olan faşist örgüt-
işsizlik büyümektedir. İşçi kıyım-
kınma ve İşbirliği Örgütü, Dünya ler, bugün tüm resmi kuruluşla-
ları, memur sürgünleri dayanılmaz
Bankası gibi emperyalizmin kura, işyerlerine faşist militanlarını
boyutlara ulaşmaktadır. Çalışma
rumlarınca belirlenmekte, ulusal doldurmaktadırlar.
ve yaşama koşulları sürekli daha
savunma kavramı NATO’nun sal-
da bozulmaktadır. Demirel iktidarı faşist planlara uy-
dırgan yapısının bir parçası kılın-
mak istenmektedir. En başta yaşama hakkı olmak gun davranmakta, faşistleri kolla-
üzere temel hak ve özgürlükler makta ve korumaktadır.
Bir zamanlar Türkiye’yi kü-
ayaklar altına alınmakta, zaten Ama tekrar ediyorum, faşistler
çük Amerika yapma sevdasına
kısıtlı olan sen- döktükleri kanlarda mutlaka ve
dikal hak ve öz- mutlaka boğulacaklardır…
gürlükler daha
da budanmak İnsanlık düşmanı faşistler son
istenmektedir. olarak Çorum’da emekçi halka
saldırmışlardır. Ancak Çorum’un
Ülkede can gü- yiğit emekçi halkı ikinci bir Kahra-
venliği kalma- manmaraş’a izin vermemiştir.
mıştır. Emperya-
list mihraklarca, Faşistlerin tüm saldırılan ortada
egemen sınıflarca iken, diğer yandan devlet terörü
desteklendiği iyi- giderek artmaktadır. Bu yılın ba-
ce kanıtlanan fa- şında İzmir’de TARİŞ’de yaşanan
olaylar devlet terörünün en so-
şist odaklar, sal-
mut örnekleridir. TARİŞ’de dev-
dırılarını artırarak
let terörü ile işçiler işlerinden
sürdürmektedir-
atılmak, işyeri faşistleştirilmek
ler. İşçi, köylü, me-
istenmiştir. ANTBİRLİK ve TA-
mur, öğretmen,
RİŞ de işçilerin yiğitçe direnişi so-
teknik eleman,
nunda siyasi iktidar ikinci Tarişler
avukat, öğretim
yaratamamıştır.
üyesi, genç, yaş-
lı, ilerici, devrim- İşkence alabildiğine yoğunlaşmış-
ci ayrımı yapma- tır. Sorgu için emniyete götürü-
dan faşistler tüm len sapasağlam insanlar işkence
emekçi halka ölüm altında öldürülmekte ya da sakat
Baştürk 7. Genel Kurulda konuşurken. kusmaktadırlar. bırakılmaktadır. Tüm kanıtlara,
şikayetlere, yapılan işkencele- onların değil, Türkiye işçi sınıfının eylemlerden, en geniş eylemlere
rin uluslararası kamuoyu tarafın- ve emekçi halkımızındır. Geleceği kadar bir dizi eylem yaşadık. Bun-
dan da lanetlenmesine rağmen, elinde tutan işçi sınıfı bunalımdan ların genel bir değerlendirmesi-
suçlular hakkında gerekli işlemler çıkış yolunu göstermektedir. ni yapmak, başarılarımızı ve ba-
yapılmamakta, işkenceciler ko- şarısızlıklarımızı değerIendirmek
Bunalımdan çıkış yolu BAĞIMSIZ-
runmakta, işkence adeta teşvik zorundayız.
LIK ve DEMOKRASİ’dir. Temel çö-
edilmektedir.
züm sömürüsüz ve baskısız bir Biraz önce DİSK 6. Genel Kurul ka-
Bir emniyet amiri rahatlıkla sokak dünyadır. SOSYALİZM’dir… rarlarını büyük ölçüde hayata ge-
ortasında bir kişiyi, bir kadını kur- çirmeye çalıştık, dedim. Ancak İki
6. Genel Kuruldan bu yana 2,5 yıl-
şuna dizdirebilmek hakkını ken- konuda başarılı olamadık.
lık bir çalışma dönemi geçirdik. Bu
dinde görmektedir, Masum in-
2,5 yılın 22 ayı CHP ağırlıklı iktidar Faşizme, emperyalizme ve şo-
sanlar, hatta güvenlik kuvvetleri
dönemine 8 ayı da Demirel azınlık venizme karşı olan tüm güçlerin
mensupları bile sokak ortasında
iktidarına rastlandı. Çalışmaları- kalıcı, sürekli, programlı, ilkeli güç
dur ihtarına uymadıkları için arka-
mızın 18 ayını da sıkıyönetim ko- ve eylem birliğini sağlayamadık.
dan kurşunlanmaktadır.
şullarında geçirdik. Sosyalist hareketin bölünmüşlü-
Devlet terörü İzmir İnciraltı ola- ğü, farklı anlayışların kendi görüş-
Ancak DİSK baskılara hapislere,
yında en üst noktasına ulaşmıştır. lerini dayatmak istemeleri, birleş-
saldırılara rağmen, her koşul al-
Beş öğrenci arkadan ateş edilmek me noktaları yerine ayrılıkların ön
tında çalışmalarını sürdürdü ve
suretiyle öldürülmüş, daha doğ- plana çıkarılması bu konuda en
6. Genel Kurulda alınan kararla-
rusu sırtlarından taranmıştır. önemli engelleri oluşturdu.
rın büyük bir çoğunluğu haya-
İşkence, şoven baskı artarak ta geçirilmeye çalışıldı. Çalışma İkinci olarak 6. Genel Kurulun
sürmekte, anti-demokratik uy- Raporunda bunları ayrıntılarıyla mahkûm ettiği tasfiyeciliği aşa-
gulamalar, özümsemeci politi- sergiledik. rak, devrimci sendikal birliğin
kalar yoğunlaşmaktadır. Hapis- daha üst düzeyde sağlanması ko-
6. Genel kurul sonrasında Konfe-
hanelerdeki tutuklu sayısı 60 bini nusunda da başarılı olamadık.
derasyonumuz bir dizi eylem ya-
aşmıştır.
şadı. 20 Mart Faşizme İhtar Ey- Bu dönem içinde örgüt disipli-
Dünyanın ve Türkiye’nin içinde lemi, 5 Ocak Faşizmi Lanetleme ni açısından acı, ama öğretici de-
bulunduğu durumu burada uzun Eylemi, 20 Mart’ı Anma Eylemi, neyler yaşadık.
uzun anlatmak istemiyorum. Ön- Tariş ve Ant-birlik direnişleri ve bu
direnişleri destekleme eylemleri, Bazı sendikaların yöneticileri birlik
ceden gönderilmiş bulunan Çalış-
30 Nisan Eylemi önemli deney- adına DİSK’in birliğine, işçi sınıfının
ma Raporunda bu konular ayrın-
ler getirdi. İlk kez 15-16 Haziran mücadelesine zarar veren davra-
tılarıyla işlenmiştir. Ancak burada
Direnişini kitlesel olarak kutla- nışlar içine girdiler. Demokratik
özellikle burjuvazinin artan saldı-
dık. DİSK’in kuruluş yıldönümle- merkeziyetçiliğin temel taşı olan
rıları üzerinde durmak istiyorum.
ri, temsilciler meclisleri, 12 Şubat “üyeler örgüte, azınlık çoğunluğa,
Başta tekelci sermaye olmak toplantıları, 1 Mayıs 1978’i kitlesel alt organlar üst organlara uyar” il-
üzere egemen sömürücü sınıflar kutlamanın ardından 1 Mayıs 1979 kesini yok saydılar. Tartışmalarda
ve onların siyasi temsilcileri işçi ve 1980’in özüne uygun yaşan- “eleştiri-özeleştiri-ikna” yönte-
sınıfı ve emekçilere karşı ekono- ması, dört büyük demokrasi mi- mi yerine dayatmacılığı getirdiler.
mik, politik ve ideolojik alanlarda tingi çalışmalarımızda önemli kö-
Sınıf mücadelesi, mücadele içinde
yoğun saldırıya geçmişlerdir. şetaşları oldu.
öğrenilir. Ve mücadele karmaşık
Saldırıları kokuşmuş düzenle- Yakın geçmişte yoğun bir mü- bir süreçtir. İşçi sınıfı uzun ve yo-
rini kurtaramayacaktır. Gelecek cadele içinde olduk. En ufak rucu kavgalar içinde kaybettikleri
pahasına çok şey öğrenmiştir. Yö- Demokrasi ve merkeziyetçilik bir meme ise, sendikal alanda önemli
netimsiz örgütçüklerle yola çıkıl- bütündür. İşimize geldiği gibi bu bir tehlike olan anarko-sendika-
dığında sonucun yenilgi olduğunu bütünün bir yönüne ağırlık vere- lizme maddi temel oluşturmak-
acı deneylerle görmüştür. Örgüt- meyiz. Çalışmalardaki yanlışlıklar tadır. Tabanın söz ve karar sahibi
lü işçi sınıfının ise yenilmez güç ol- demokratik merkeziyetçilik ilke- olması ilkesinin gerçek anlamda
duğunu zaferleriyle yaşamıştır. sinin doğru kavranmamasından uygulanmamasına özde sağ, an-
kaynaklanmaktadır. cak görünüşte aşırı sol tepki ola-
Örgütsel çalışmanın esası or- rak gelişen anarko-sendikalizm,
gan çalışmasıdır. Sendikal müca- Kendi örgütlerinde acımasızca
bugün sendikaların örgütsel işle-
delede önderliğin belkemiği se- merkeziyetçilik uygulayanlar, üst
yişini kemirmektedir.
çilmiş yönetimdir. Onun işlemez örgütün merkezi disiplinine uy-
hale gelmesi, kırılması yenilgi maktan kesinlikle kaçınmaktadır- Bu nedenle anarko-sendikaliz-
demektir. lar. DİSK’e karşı merkeziyetçiliği mi yeşertebilecek maddi temel-
tanımamak, ama kendi örgütün- leri ortadan kaldırmaya yöne-
Organ nedir? Organ kararları na- de katı merkeziyetçiliği uygula- lik, kesin ve ciddi önlemler almak
sıl oluşur? Organ kararları nasıl mak devrimci sendikacılık anla- zorundayız.
uygulanır? Bu soruların yanıtla- yışı olamaz.
rı kafalarımızda son derece açık Bu Genel Kurul’dan kamuoyunun
olmalıdır. Üst örgütün otoritesine karşı çı- beklediği görevler arasında birlik
kanlar kendi örgütlerinde otori- sorunu özel bir yer tutmaktadır.
Demokratik sınıf ve kitle sendi- te tanımama hastalığı başlayın- Genel Kurul öncesinde çeşitli ba-
kacılığının temel ilkelerini bu koca bundan şikâyet etmektedirler. sın organlarında hem DİSK’in bir-
nuya ilişkin yönetim kurulu bel- Sendikal çalışmaların belkemiği liğinin pekiştirilmesi hem de sol-
gesinde açıkça sergilediğimiz olan yönetimler zaafa uğratılınca daki birliğin sağlanmasına DİSK’in
inancındayım. bu, elbette en alt birimlere kadar nasıl katkıda bulunabileceğine
yansıyacaktır. Sendikal otorite, ilişkin olarak çeşitli yorumlar ya-
Bugün birçok yönetici, sınıf sen- soyut bir kavram değildir. Sendi- pılmış, çözüm yolları önerilmiştir.
dikacılığı ilkelerini sürekli söylüyor kal otorite, demokratik merkezi-
ya da yazıyor. Ancak önemli olan Bugün sendikal birliğin pekişti-
yetçi ilkelerin hayata geçirilmesi
söylediklerimiz ile uygulamaları- rilmesini sağlamak için belli sen-
demektir.
mızın birbirini tutmasıdır. dikaların niceliksel ağırlıklarının
Öte yandan ne pahasına olur- konfederal yönetime matematik
Eğer sendikal demokrasi doğ- sa olsun sendikalarda yönetime bir oranlama ile yansıtılmasını ye-
ma değil, temel ilke ise, pratiği- gelme, sendikaların yönetiminde terli gören eğilimler yaygınlaştırıl-
mizin tek ölçütü ise, sendikal de- olmayı siyasi güç gösterisi yapmak istenmektedir.
mokrasi konusunda tutarlı olmak ma ve ne pahasına olursa olsun
zorundayız. Türkiye’de sendikal hareke-
yönetimlerde kalma biçimindeki
tin, özellikle de bu hareket içinde
yanlış davranışlar bugün sendi-
Sendikal demokrasi, sendika DİSK’in üzerine düşen görevler,
kalarda akıl almaz tahribatlara yol
üyelerinin her düzeyde sendikayı belki dünyanın başka hiç bir ülke-
açmaktadır. Bu yanlış eğilimlerin
temsil edecek, yönetecek, kişi ve sinde olmadık ölçüde ağır ve ge-
uzantısında siyasi nitelikli tasfi-
organları demokratik bir biçimde niş kapsamlıdır. Ülkedeki işçi sı-
yeler gündeme gelmekte, sendi-
seçmeleri, yüklenebilecekleri ve nıfı hareketinin ve daha genelinde
kal otorite iyice zayıflamaktadır.
talip oldukları görevlere seçilebil- demokrasi güçlerinin içinde bu-
meleri, örgütü ilgilendiren karar- Sınıf Sendikacılığının dayattığı gö- lunduğu koşullar bunun temeli-
ların oluşturulmasına etkin bir bi- revleri yapmama, devrimci sen- ni oluşturmaktadır. O nedenle de
çimde katılmaları demektir. dikacılığın işlevlerini yerine getir- soruna çözüm ararken klişecilik
dediğimiz, somut koşulları gözardı İlkelerin belirlediği bir yönetim ve getirecektir. Türkiye’de her ileri-
etmek dediğimiz yanlışa düşme- önderlik, ilkelerin ürettiği karar- ciyi, her demokratı, her devrimci-
mek zorundayız. lar, varolan tıkanıkları açan işle- yi bekleyen bu zor ve çetin gün-
yişe esneklik getiren yapılar ve lerin aşılması, sağlam ve kalıcı bir
Bugün, DİSK’in birliğinin pekişti-
disiplinsizliğe karşı müeyyideler, birlikte geçecektir.
rilmesi için ne tür çözümler bul-
7. Genel Kurul sonrasında DİSK’in
malıyız, nasıl bir yapıyı benimse- Böyle bir ortamda tüm ileri-
üzerine düşen görevleri başarı-
meliyiz, örgütsel yapıda ne tür ci, devrimci, yurtsever, sosyalist
ya ulaştırmasının ilk ve gerek-
yenilikler getirmeliyiz gibi so-
li koşullarıdır. kişi ve kuruluşlara büyük görev
rulara cevap ararken, önümüze
düşmektedir. Gün örgütlenme
Konfederasyon içindeki sendikal Bugün gündemimizin birinci
ve örgütlü siyasi mücadele ver-
ağırlıkların, niceliksel yoğunlukla- maddesi daha üst düzeyde dev-
me günüdür.
rın yönetime yansıtılması görüşü rimci sendikal birliğin sağlanma-
çıkmaktadır... sıdır. Temel hedefimiz faşizme Böylesi bir dönemde en geniş ey-
karşı ortak mücadeledir. lem birlikleri zorunludur.
Sendikal birliğin pekiştirilmesinde
ağırlık vermemiz gereken nokta Sol hareketin bölünmüşlüğü so- Biz DİSK’iz. Birlikten yanayız, an-
ilkelerdir, kişiler değil. nucu ortaya çıkan mücade- cak amaçladığımız birlik, işçi sı-
le zaafını giderici, tıkanıklığı açı- nıfı biliminin gösterdiği, sınıfsal
Bu söylediklerimden sendikal
cı girişimlerde
ağırlıkların yönelimde temsilinin
bir anlam taşımadığını çıkartmak bulunulması ve
mümkün değildir. Ancak sadece bu yolda somut
bu ağırlıkları hassas matematik- adımlar atılma-
sel oranlamalarla biraraya geti- sı genel hare-
rerek de sorunların çözümlene- ketimizin acil
meyeceğini, tek başına böyle bir görevidir.
yönetimin ileri sürüldüğü gibi DİSK, ekono-
sendikal birliğin temel çözümü ol-
mik, politik ve
madığı anlaşılmalıdır.
ideolojik müca-
Sendikal yoğunlukları yönetime delenin bütün-
yansıtan bir yapı ile sendikal bir- lüğü içinde, de-
liğin pekişmesi özdeş değildir. mokratik sınıf
Daha doğrusu biri diğerinin vaz- ve kitle sendi-
geçilmez koşulu değildir. kal örgütü olma
gerçeğine sadık
Bu nedenle Genel Kurulun çalış- kalarak bu acil
malarını örgütsel ilkelerimizi ele görevin yerine
alarak yürütmesi, bu ilkeleri çiğ- getirilmesine
neyenlere, zedeleyenlere karşı katkıda bulun-
eleştiri-özeleştiri-ikna yöntemi- mak zorundadır.
ni işletebilecek bir zemin olması
gerekmektedir. Örgütsel birliğin Önümüzde-
pekiştirilmesinin ön koşulu budur. ki günler, daha
Genel Kurul çalışmalarını bu zemin büyük mü-
üzerinde yürüttüğü ölçüde başa- cadeleleri de
rılı üretebilir. b e ra b e r i n d e Baştürk 7. Genel Kurulda.
çıkarlarımıza ters düşmeyen, il- mücadele taktiklerini tartışa- DİSK üyelerinin ezici payı bunun
keli birliktir. İşyerlerindeki, fab- cak ve karara bağlayacağız. DİSK en açık göstergesidir. Şu anda 40
rikalardaki, tarlalardaki birliktir. Anatüzük değişikliği bu anlayış- bini aşkın DİSK üyesi grevdedir.
Salt birlik için birlik değil, daha la ele alınmalı, yönlendirici belge
güçlü mücadele için birlik, müca- ve temel kararlar bu yaklaşımla DİSK bugün savaşıyor ve geli-
deleyi sonuçta saptırıcı, geriletici tartışılmalıdır. şiyor. Kazmayı tutanlar, çeliğe
bir birlik değil, geliştirici birlik. Bi- su verenler, petrolü damıtanlar,
zim birlik anlayışımız budur. Burada tartışılmayan, eleştiril-
meyen hiç bir konu kalmamalıdır. harfleri dizenler, ekmeği pişiren-
Bu anlamda yaşama hakkını, can Açık açık her şeyi dile getirmeli- ler, hizmetleri üretenler, kumaş-
güvenliğini savunan, faşist saldırı siniz. Ve tartışmalar burada nok- ları dokuyanlar “işyerleri kalemiz,
ve cinayetlere karşı çıkan herke- talanmalı, ondan sonra alınan ka- Yaşasın DİSK” diye haykırıyorlar.
se birlik ve eylem öneriyoruz. rarlara harfiyen uyulmalıdır.
Devrimci sendikal birliğin DİSK
Çalışma ve yaşama koşullarını Olguları göğüslemek yerine on- çatısı altında, DİSK’in ilkeleri te-
iyileştirmek isteyen, temel hak ları belirleyen, geçmiştekilerden melinde sağlanacağı günlere yü-
ve özgürlükleri savunan herkese daha karmaşık sorunlarla uğra-
rüyor işçiler.
birlik ve eylem öneriyoruz. şabilme, geniş kitleleri kucakla-
yabilme yeteneği gelişmiş, güncel Önümüzdeki günler zor ve çetin.
Faşizme, emperyalizme, şoveniz-
istemleri yaratıcı bir biçimde ha- Ancak yılgınlığa, kararsızlığa tes-
me karşı çıkan herkese birlik ve
yata geçiren daha güçlü bir DİSK
eylem öneriyoruz. limiyete yer yoktur. Mücadelemi-
yaratmak zorundayız.
zi kararlı bir biçimde sürdüreceğiz.
Sömürü ve baskıya karşı, sö-
Önümüzdeki dönem sınıf uzlaş-
mürüsüz, baskısız, savaşsız, ba- İşçi sınıfı bilimi bize yol göster-
macılığına, sınıf işbirliğine karşı
rış içinde bir dünya için mücadele mektedir. Bu mücadeleyi biz
daha etkin bir mücadelenin veri-
eden herkese birlik öneriyoruz. kazanacağız.
leceği, sarı sendikacılığın yeşertil-
Burjuvazi kavgaya davet etmek istenen faşist sendikacılığın
Üretilen her şeye alınterimi-
miş bizi. Biz de bu kavgayı kabul daha geniş boyutlarda mahkûm
edileceği bir dönem olacaktır. zi, canımızı, kanımızı katan, üre-
etmişiz.
timi elinde bulunduran, yaşamı
Yepyeni bir mücadele dönemine Belli yanlışlar için özeleştiri yap- durmaksızın üreten biz milyon-
giriyoruz, Yeni mücadele dönemi, mak, yanlışlarını kabul etmeyerek lar, mutlu günler için, kimsenin
yeni mücadele yöntemlerini ve sürekli aynı yanlışlarda direnen-
kimseyi sömürmediği, kimse-
yeni taktikleri gerekli kılmaktadır. leri işçi sınıfı bilimi doğrultusunda
nin kimseye kul olmadığı güzel
doğru çizgiye çekmek için müca-
Sendikal alanda, örgütlenme- dele edeceğiz. günler için, barış ve kardeşlik için
de, toplu sözleşmelerde, eğitim- savaşacağız.
de, yayında kısacası sendikal ça- Birlik-eleştiri-daha üst düzey-
lışmalarımızın her alanında yeni de birlik ilkesini hayata geçi- Bir avuç emek düşmanının dü-
yöntemlere yönelmeliyiz. Sendi- rip yanlışların üstesinden gele- zenini mutlaka tarihin çöplüğüne
kal demokrasinin daha mükem- rek birliğimize yönelik saldırıları atacağız. Sömürünün ve baskı-
mel işleyebilmesi için yeni biçim- püskürteceğiz. nın olmadığı, işçilerin, emekçilerin
leri tartışmalıyız. iktidarını kuracağız. SOSYALİZM İ
Bugün Türkiye’de ekonomik de-
Burada önümüzdeki mücade- mokratik mücadelenin öncülü- kuracağız.”
le döneminin ilkelerini, araçlarını, ğünü DİSK yapmaktadır. Son 3 yıl Kaynak: DİSK dergisi, Sayı 65-66-67, Ma-
yeni durumların gerektirdiği yeni içinde Türkiye’deki eylemlerinde yıs-Haziran-Temmuz 1980.
ZOR YILLAR | 547
DİSK 7. Genel
Kuruluna katılan
konuklar, yakın
plandakiler soldan
sağa: Ali Topuz,
Aytekin Kotil,
Abdullah Baştürk,
DİSK Arşivi.
Kowalski, Sovyet Sendikaları Kemerova Konseyi Başkanı Erdal Atabek, TÖB-DER

Bölge Konseyi Başkanı Boris Okuşko, Sov- Genel Başkanı Gültekin Gazioğlu, İstanbul
yet Sendikaları Merkez Konseyi Ulusla- Barosu Başkanı Orhan Apaydın, TÜTED
rarası İlişkiler Daire Sorumlusu Alexandr Başkanı Aykut Göker, TÜM-DER Genel
Driyakin, Yunanistan diktatörlüğüne karşı Başkanı Nizamettin Barış, İM-DER Ge-
Birleşik Sendika Hareketi (ESAK) Başka- nel Başkanı Ahmet Erol, KÖY-KOOP Genel
nı Emmanuel Pitharoulis ve İtalyan Genel Başkanı Nedim Tarhan, TBP Milletvekili Ali
Emek Konfederasyonu (CGIL) dış ilişkiler Haydar Veziroğlu ile DİSK eski Genel Sek-
sorumlusu Luigi Troianni. reteri Kemal Sülker, Dinçer Doğu, Macit
Karabulut, Necat Ökten, Avni Erakalın ve
Genel Kurulun açılışında yurtdışından ge-
DİSK eski Genel Sekreteri İbrahim Güzel-
len konukların dışında TİP (Türkiye İşçi
ce’nin eşi Nihal Güzelce başta olmak üzere
Partisi) Genel Başkanı Behice Boran, TSİP
çok sayıda konuk hazır bulundu.
(Türkiye Sosyalist İşçi Partisi) Genel Baş-
kanı Ahmet Kaçmaz, TBP (Türkiye Bir- Genel Kurulda TİP Genel Başkanı Behice
lik Partisi) Genel Başkanı Mustafa Timisi, Boran, TSİP Genel Başkanı Ahmet Kaçmaz,
SVP (Sosyalist Vatan Partisi) Genel Baş- TBP Başkanı Mustafa Timisi, SVP Başka-
kanı Mehmet Özler, SDP (Sosyalist Devrim nı Mehmet Özler, SDP Genel Sekreteri Hü-
Partisi) Genel Sekreteri Hüseyin Savaş, seyin Savaş, TYS Genel Başkanı Aziz Ne-
Ankara Belediye Başkanı Ali Dinçer, TYS sin, Türk Tabipler Birliği Merkez Konseyi
(Türkiye Yazarlar Sendikası) Genel Başka- Başkanı Dr. Erdal Atabek, TÖB-DER Ge-
nı Aziz Nesin, Türk Tabipler Birliği Merkez nel Başkanı Gültekin Gazioğlu ve İstanbul
(…) Kendi evimizdeymiş gibiyiz, çünkü

DİSK her geçen gün DSF’nin çalışma-
larına daha faal olarak katılmaktadır.
DİSK’e üye bazı sendikalar, DSF’nin bir
parçası olan uluslararası sendikal bir-
liklerine bağlıdırlar.
(…) Günümüzün bu ve benzeri önüne ge-
len sorunlarının çözümlenmesi için sen-
dikaların eylem birliğine gerek vardır
demekle işi çok mu büyütüyorum? Bel-
ki. Fakat şurası kesindir ki, günümüz-
de sendika hareketinin muazzam gücü
vardır. Bu güç birlik olursa ve uyum ve
işbirliği içinde çalışırsa istediklerini ka-
bul ettirebilir.
Venedik’te iki gün önce toplantıları sona
eren yedi en gelişmiş kapitalist ülke
temsilcilerinin vardıkları sonuç dün-
ya ekonomisinin kötü bir durumda ol-
duğu idi. Bu gerçektir. Fakat gerçek ol-
mayan nokta, bu durumun nedeninin
enerji fiyatları ya da yüksek petrol fi-
yatları oluşudur. Venedik’teki bu beye-
fendiler şunu görmediler, daha doğru-
su şunu görmek işlerine gelmedi; yani
ekonomilerinin ve giderek toplumla-
rının hastalıklarının gerçek nedenleri
üzerinde durmadılar. Ne çok ulusal şir-
ketlerin dev kârları ne de silahlanmaya
harcadıkları milyarlarca dolar üzerinde
durmadılar.
Şimdi de NATO bakanları Ankara’da top-
lanmaktadırlar. Ne gibi kararlar alacak-
larını henüz bilmiyoruz. Fakat şu ke-
sindir ki, bugün dünyada her dakikada
silahlanmaya harcanan bir milyon do-
ların boşa gitmesini önleyecek bir karar
alırlarsa, biz işçiler onları alkışlarız. Bu
Barosu Başkanı Orhan Apaydın konuk
Türkiye Yazarlar muazzam para barışçı çalışmalara kul-
Sendikası (TYS) olarak konuştular. lanılacak olursa bugünkü dünyamızın
Genel Başkanı
Aziz Nesin 7. yüzü tamamen değişecektir.
Genel Kurulda 7. Genel Kurulun ikinci gününde çalışmala- Şuna inanıyoruz ki tüm uluslarara-
konuşurken,
DİSK Arşivi. ra ise CHP Genel Sekreteri Mustafa Üstün- sı sendika hareketi bir araya gelmeli ve
silahsızlanmanın ekonomik ve sosyal
dağ, CHP Genel Sekreter Yardımcısı Metin yanlarını incelemelidirler. O zaman gö-
Somuncuoğlu, İstanbul Belediye Başkanı rülecektir ki silahsızlanma işsizlik ve
pahalılığa yol açmak bir yana milyon-
Aytekin Kotil ve CHP parlamenterleri kalarca yeni iş yaratacak ve gelişmek-
tıldı. 7. Genel Kurulda DSF Genel Sekreter te olan ülkelerin kalkınmasına yardım-
cı olacaktır.
Vekili İbrahim Zakariya bir konuşma yap-
Sizin nasıl güç koşullar altında müca-
tı. Zakariya konuşmasında özetle şunları
dele verdiğinizi çok iyi biliyoruz. Genel
söyledi: Başkan bunları konuşmasında gayet
ZOR YILLAR | 549
güzel dile getirdi. Bu mücadeleyi na- bunların efendileri dışarıdadır. Bun-

sıl cesaret ve kararlılık içinde yürüt- lar emperyalizmin siyasal ve ekonomik
tüğünüzü de çok iyi biliyoruz. Yalnız güçleridir.
olmadığınızı bilmenizi isteriz. Uluslara-
Örgütlerimizin sömürüye ve baskıya
rası örgütlü işçiler bunun bir parçasısı-
karşı mücadele deneyi çok uzun ve acı-
nız. Dünya Sendikalar Federasyonu açı-
larla doludur. Bunun içindir ki, insanca
sından burada bizim federasyonumuza
yaşama hakkını, iş ve yeterli ücret hak-
üye 190 milyon işçinin dayanışması ve
kını, örgütlenme, eylem yapma ve dü-
desteği hususunda size teminat veriyo-
şüncelerini ifade etme hakkını; tüm bu
rum. Kuşkusuz 7. Genel Kurulunuz sa-
hakları, insanlar, sendikalar ve halklar
dece DİSK’e üye yüzbinlerce işçinin de-
için temel haklar olarak görüyoruz. De-
ğil, fakat ülkemizdeki tüm işçilerin ve
mokratik haklar için mücadele vermek,
tüm toplumumuzun geleceği için veri-
işçileri fabrikalarda ve halkları ülkele-
len mücadele açısından büyük bir önem
rinde baskı altında ve bağımlı tutmak
taşımaktadır.
isteyen ekonomik ve politik güçlere
Size başarı dilerim. karşı mücadele etmektir. Özgürlük, “öz-
gür dünya” söylendiği gibi, soyut ve iki-
Yaşasın Uluslararası sendikal yüzlü bir kavram değildir. Hayatın gün-
dayanışma lük oluşumunda somut ve gerçek bir
Yaşasın DİSK olanaktır. Kamu ve yarı-kamusal olan
sektörlerde iki milyon emekçi sendikal
DSF temsilcisi Zakariya’dan sonra söz alan haklardan yoksun iken, ülkenizde ger-
Dünya Emek Konfederasyonu Genel Sek- çek bir özgürlükten söz edilebilir mi?
Eğer DİSK gibi bir kuruluşun, şu anda
reter Yardımcısı Gêrard Fonteneau ise özet Cenevre’de yıllık çalışmalarını tamam-
olarak şu görüşleri dile getirdi: lanmış olan Uluslararası İş [Çalışma]
Konferans’ında temsil edilmesi önlen-
Burada bulunmamızı sağlayan çağrı- mişse, bu ülkede özgürlükten söz edi-
nızdan dolayı DİK-CMT [DEK] yöneti- lebilir mi? Birçok ülkelerde, örneğin İs-
mi adına teşekkür eder, bu vesileyle, panya’da 40 yıllık diktatörlükten sonra,
demokratik ve sendikal özgürlükler ve bir çözüm bulunmuştur:
sosyal gelişme uğrunda ülkenizde yü-
rütmekte olduğunuz mücadelenizle tam Sendikal örgütlerin bu konferansta
bir aktif dayanışmamızı iletirim. Özel- sırayla temsili. Diktatörlük dönemin-
likle örgütünüzü ve militanlarınızı hede ise, sadece hükümetin avucun-
da bulunan bir tek kuruluş Cenevre’de
def alan baskı, tutuklama, işkence ve
temsil edilirdi; ama bu dönem artık
cankırımları karşısında tepki duyma-
kapanmıştır.
mak mümkün değildir. Bu temel müca-
delenizde sizinle birlikteyiz, yanınızda- Sözlerimi bitirirken, DİSK’e olan güve-
yız ve bu desteğimizin sözde kalmaması nimizi ve tüm engellere rağmen sürdür-
için elimizden geleni yapmakta kararlı- mekte olduğunuz mücadelenize des-
yız. Çünkü biliyoruz ki, bugün ülkenizde teğimizi ifade etmek İsterim. DİK-CMT
hâlâ demokrasi olanağından söz edile- sizinle beraberdir, Sizler gibi, bizde, mi-
biliyorsa, bu tamamen sizin uğraşınızın litanların kitlesel tutuklanmalarına ve
eseridir. hapislere düşürülmelerine karşıyız. Si-
zin gibi bizler de çokuluslu şirketlerin ve
Sizin mücadeleniz bizim de mücadele-
IMF’nin stratejilerine karşıyız. Çünkü bu,
mizdir. Tüm İşçi sınıfının mücadelesi-
emekçilerin ve halkların haklarına kar-
dir, çünkü düşmanları aynıdır. Bu düş-
şı bir stratejidir, bu sömürüyü, eşitsizliği,
manların isimleri bellidir. Bunlar her
yoksulluğu ve tahakkümü yapan güçle-
türlü ekonomik, parasal, askeri, teknik
rin emrinde bir politikadır.
ve kültürel kılıklara bürünen, strateji
ve amaçları bir olan çokuluslu şirketler, Sizler gibi bizler de otoriter ve dikta-
Uluslararası Para Fonu gibi emperyaliz- toryal politik sistemlerin yükselmesi-
min sömürü örgütleridir. Şüphesiz ülke- ne, faşist uygulamalara karşıyız. Sizler
nize özgü düşmanlarınız da vardır, fakat gibi bizler de adalet ve sosyal gelişme
DİSK çıkartıp, Kore halkına ölüm kustuğu

Yürütme
bir gündür. Bugün aynı zamanda Tür-
Kurulu
7. Genel kiye’nin saldırgan emperyalistlerin
Kurulda. emrine verilmek üzere Kore’ye asker
gönderdiği gündür. Ve bugün NATO Ba-
kanlar Konseyinin Ankara’da toplandığı
gün haline küstahça getirilmiştir.
Dünyada emperyalizme karşı ulusal
kurtuluş savaşlarının öncülüğünü yap-
mış bir ülkenin başkentinde, dünya ba-
rışının en büyük düşmanı emperya-
list-kapitalist sistemin saldırgan askeri
örgütü NATO’nun Bakanlar Konseyi top-
lantısının yapılmasını, iktidarınızın aldı-
ğı bir dizi karar ve yaptığı uygulamalarla
ülkemizi emperyalist-kapitalist siste-
me daha da bağımlı kılan tavrınızın tes-
cili ve Türkiye emekçilerinin geçmişte
ve bugün emperyalizme karşı verdikleri
ve vermeye devam ettikleri mücadele-
ye yapılmış bir saldırı sayan DİSK 7. Ge-
nel Kurulu;
NATO Bakanlar Konseyi toplantısının
Türkiye emekçilerine ve bölgede em-
peryalizme karşı mücadele eden diğer
istiyoruz. Tüm özgürlüklerin ve de- halkları karşı bir tehdit ve gözdağı ver-
mokratik hakların yaygınlaşmasını me aracı olarak niteler ve şahsınızda bu
istiyoruz. toplantıyı protesto eder.
Yaşasın Yedinci Kongreniz,
Yaşasın DİSK. Genel Kurul
Yaşasın emekçiler arasında uluslararası
sınıf dayanışması.
ÇalIşmalarI
Genel Kurulun ikinci gününde konuk sen-
Çok sayıda sendika genel başkanı ve dele-
dikacıların yanı sıra CHP Genel Sekre-
gelerin imzası bulunan bir önerge delege-
teri Mustafa Üstündağ ve Ankara Be-
lerin oybirliği ile kabul edilerek Genel Ku-
lediye Başkanı Ali Dinçer konuk olarak
rul Başkanlık Divanı şu şekilde oluştu:
konuştular.
Başkan: Ertan Andaş (Genel-İş Genel Sek-
Konukların konuşmasından sonra TRT’nin
reteri); Başkan Yardımcıları: Durmuş Ali
7. Genel Kurula ilişkin saptırıcı yayınlarını
Yalnız (Lastik-İş Genel Başkanı), Ekrem
protesto eden önergeler oybirliğiyle kabul
Aydın (Maden-İş Genel Başkan Vekili) ve
edildi. Ayrıca yine oybirliğiyle Başbakan
Ahmet Taş (OLEYİS Yürütme Kurulu üye-
Süleyman Demirel’e şu telgrafın çekilme-
si kararlaştırıldı: si); Yazmanlar: Tümer Tuna (Tekges-İş Ge-
nel Sekreteri) ve Ersin Atlı (Sosyal-İş Yü-
7. Genel Kurulumuzun çalışmaları-
na başladığı gün aynı zamanda em- rütme Kurulu üyesi), Ersait Şen (Fındık-İş
peryalist saldırganların Kore’ye asker Genel Sekreteri).
ZOR YILLAR | 551
DİSK Yürütme
Kurulu 7.
Genel Kurulda.
Arkada 7.
Genel Kurul
için Bülent
Erkmen
tarafından
tasarlanan
Genel Kurul
logosu.
Divan komisyonlarla ilgili önergeleri oy- Raporu, İstemler, Belgeler, Ocak 1978-Ha-
ladı. Komisyonlar oybirliği ile şu şekilde ziran 1980 Dönemi DİSK Ajansı Dizini.
oluştu: Anatüzük Değişiklik Komisyonu:
İsmail Hakkı Önal, Ali Özarkalıoğlu, Erol Çalışma Raporunda özellikle sendikal bir-
Yalçın, Cahit Baylav ve Mehmet Mıhlacı; likten ne anlaşıldığı üzerinde durulmuş,
Hesap İnceleme ve Bütçe Komisyonu: Talat 6. Genel Kurul sonrasında ortaya çıkan
Öz, Akçın Koç, Ali Kocaman, Akat Sağıner olumsuzluklar, disiplinsizlikler, örgütsel
ve Hüseyin Tursun; Kararlar Komisyonu: birliği olumsuz etkileyen davranışlar ve
Burhan Şahin, Ekrem Akkuş, Yalçın Tala- eğilimler çeşitli başlıklar olarak ele alın-
ka, Mustafa Karadayı, Hasan Yalçın ve Sü- mıştı. Raporlar üzerine görüşmeye geçil-
leyman Çelebi. diğinde önce Yönetim Kurulu üyelerinden
Daha sonra delegelere daha önceden da- Nusret Aydın ve Mehmet Kılınç söz alarak
ğıtılmış olan Çalışma Raporu, Onur Kuru- Çalışma Raporuna karşı oy kullanmaları-
lu Raporu ve Mali Raporun görüşülmesi- nın nedenlerini açıkladılar.
ne geçildi. 600 sayfalık DİSK 7. Genel Kurul
Daha sonra sendikaları adına konuşan de-
Çalışma Raporu, o güne kadar hazırla-
legeler sınırsız, kendi adlarına konuşan
nan en hacimli rapordu. 8 bölümden olu-
şan Çalışma Raporu şu ana başlıkları içer- delegeler ise 10 dakikalık süre içinde ra-
mekteydi: Genel Olarak Dünyada Durum, porlara ilişkin eleştirilerini ve genel olarak
Türkiye’de Ekonomik-Toplumsal Durum, dünya, özel olarak da Türkiye hakkındaki
Ekonomik-Politik Gelişmeler ve DİSK’in değerlendirmelerini, özellikle de faşizme
Mücadelesi, Daire çalışmaları, Onur Kurulu karşı bakışlarını dile getirdiler.
Genel Kurulun bu bölümünde Basın-İş Yalçın Şendöl (Dev Maden-Sen), Sait Ay-
7. Genel Kurul: İlk
Kurumsal Kimlik adına Gürbüz Güneş, Sosyal-İş adına Öz- doğmuş (Gıda-İş), Rafet Demirtel (DİSK
Çalışması can Kesgeç, Bank-Sen adına Metin Deniz- 6. Bölge Temsilcisi), Bayram Çam (Yeraltı
men, Aster-İş adına Ayhan Dümen, Yeni Maden-İş), Selahattin Uyar (Tekstil), Ah-
DİSK 7. Genel Kurul
için ilk kez kurumsal
Haber-İş adına Ali Özdemir, Dev-Maden- met Nalbantoğlu (Keramik-İş), Mehmet
kimlik çalışması Sen adına Mirza Arabacı, Maden-İş adı- Karaca (Maden-İş), Zeki Kılıç (Sosyal-İş),
yapıldı. Genel Kurulda
kullanılacak olan na Kemal Türkler, Lastik-İş adına Dur- Doğan Halis (Devrimci Sağlık-İş), Fev-
afiş, pankart, çalışma
raporu ve benzer
muş Ali Yalnız, OLEYİS adına Ahmet Taş, zi Karadeniz (Bank-Sen), Celal Alçınkaya
malzeme için 7. Genel Hürcam-İş adına Ali Rıza Gülkaya, Bay- (DİSK 14. Bölge Temsilcisi), Halil İbrahim
Kurula özgü görseller
ve logolar hazırlandı. sen adına Yüksel Keskin, Yeraltı Maden-İş Kasder (Lastik-iş), Emir Babakuş (Lim-
Kurumsal kimlik
çalışmaları Bülent
adına Çetin Uygur, Keramik-İş adına Mus- ter-İş) ile Şaban Ali Yaşaroğlu (OLEYİS)
Erkmen tarafından tafa Orhan, Genel-İş adına Ekrem Akkuş, kendi adlarına Çalışma Raporunu eleş-
tasarlandı.
7. Genel Kuruldaki
Sine-Sen adına Arif Özserin, T.İ.S. adına tirdiler ve kişisel görüşlerini aktardılar.
kurumsal kimlik Yalçın Talaka, ASİS adına Alev Ateş, Nak- Böylece toplam 46 delegenin söz almasıy-
çalışması Türkiye
sendikacılık tarihinde liyat-İş adına Şinasi Ercan, Devrimci Sağ- la Çalışma Raporu üzerine genişçe bir tar-
bir ilktir. Kurumsal
tasarım salon
lık-İş adına Sabri Tanyeri, Tekges-İş adına tışma yapıldı.
düzeninden genel Tümer Tuna, Fındık-İş adına İ. Şefik Aydın
kurul malzemelerine Raporların görüşülmesi sırasında, yapılan
kadar bir çok yerde ve Gıda-İş adına ise Mehmet Mıhlacı sen-
kullanılmıştır. eleştirileri yanıtlamak üzere Genel Sekre-
dikalarının görüşlerini dile getirdi.
ter Fehmi Işıklar ve Genel Başkan Abdul-
Delegelerden Kemal Kalender (OLEYİS), lah Baştürk söz aldı. Genel Sekreter Fehmi
Şaban Yıldırım (Genel-İş), Remzi Taştan Işıklar 50’yi aşkın konuşmacının söz ala-
(Genel-İş), Recep Koç (DİSK 4. Bölge Tem- rak konuştuğunu, bunların içinde çok ya-
silcisi), Metin Gönültaş (Genel-İş), Hüseyin rarlı konuşmalar da bulunduğunu, Genel
Karahan (Basın-İş), Besim Usta (Tekstil), Kurulun bir anlamda dayanışma platformu
Süleyman Çelebi (Tekstil), Mehmet Yıldı- haline geldiğini, dost ve düşmanların göz-
rım (Tekges-İş), Cemal Aslan (Genel-İş), lerinin bu Genel Kurula çevrildiğini belirtti.
7. Genel Kurulda
kullanılan ve
Bülent Erkmen
tarafından
tasarlanan
çalışmalar.
ZOR YILLAR | 553
Yapılan eleştirileri yanıtlayan Işıklar, ko- • İşkence altında inleyen devrimciler-

le bir yürek olacak mıyız? Olacak mıyız
nuşmasını şu sorularla tamamladı: 182
zindanlarda çürüyenlerimizle?
• Önümüzdeki dönemde organ kararla- • Arka çıkacak mıyız ırzına geçi-
rını en demokratik biçimde oluşturabi- len bacılarımıza, erkekliğini yitiren
lecek miyiz? yiğitlerimize?
•Organ kararına ne kadar uyulacaktır? • Kendi birliğimizin yanı sıra tüm emek-
Sendikalar ne kadar uyacaktır? Sendika çilerin birliğini sağlayabilecek miyiz?
üyeleri ne kadar uyacaktır?
• Kolayı mı; zoru mu seçeceğiz?
• Önümüzdeki dönemde sendikaların iç
• Dostlarımızı mı, düşmanlarımızı mı
işlerine ne kadar karışılacaktır?
sevindireceğiz?
•Görüşümüzü paylaşmayanlara ne ka-
• Bunlara karar verebildik mi, gücümü-
dar hayat hakkı tanınacaktır?
zü birleştirebildik mi, yönetimde olup
• Dayanışmamız nasıl pekişecek, grev- olmamak çok önemli olmaz. Yönetime
lerde ve acılı günlerimizde biri birbirimi- gelecek olanlara yardımcı olmak, yöne-
ze nasıl yardımcı olacağız? time gelenlere de çalışmak düşer.
• Eksikliklerimizi ve hatalarımızı birbi- Genel Sekreter Işıklar’dan sonra eleşti-
rimizi yıpratma aracı olarak mı kulla-
nacağız? Yoksa bunu dostça söyleyip,
rilere yanıt veren Baştürk konuşmasın-
eleştiri demiyorum, giderme ve birbiri- da özetle, geçtiğimiz dönemde çalışmalar-
mizin kazanma ve faydalı duruma getir- da ortaya çıkan güçlükler üzerinde durarak
me yolunu bulacak mıyız?
önümüzdeki dönemde karşılaşılacak zor-
• Daha çok okuyup öğrenip, öğretip
lukları aşmaya yönelik kararların Genel
daha çok bilinçlenip bilinçlendirilecek
miyiz? Yoksa kulaktan dolma bilgilerle Kurulun en önemli görevi olduğunu belirt-
yetinecek miyiz? ti. İşçi sınıfının sendikal birliğinin “ilkeli bir-
• Var olan üye sendikalarımızı mı güç- lik” olması gerektiğine işaret eden Baştürk,
lendireceğiz? Yoksa siyasi görüşümüze DİSK’in tüm anti-emperyalist, anti-faşist
uygun yeni yeni sendikalar mı kurdurup
ve anti-şovenist güçlerin birliğinin sağ-
destekleyeceğiz?
lanmasında üstüne düşen görevleri yerine
• Güçlerimizi, kadrolarımızı, araç ve ge-
getirmeye yönelik çaba içinde olacağını be- Baştürk 7. Genel
rekçelerimizi birleştirip tüm kaynak- Kurulda,
larımızı sınıfımızın yararına, Anti-Fa- lirterek konuşmasını şöyle sürdürdü: DİSK Arşivi.
şist, Anti-Emperyalist, Anti-Şovenist
mücadeleye akıtıp mücadele koşulları-
na uygun örgütlenmemizi tamamlaya-
cak mıyız?
• Dahası, var olan sendikalarımızı güç-
lendirmenin yanı sıra örgütlü olma-
dığımız işkollarında örgütlenebilecek
miyiz?
• Slogan yarışına mı, mücadelede yararlı
olma yarışına mı?
• Akabilecek miyiz grevlere, paylaşa-
cak mıyız ekmeğimizi mücadelede olan
sınıfdaşlarımızla?"
182DİSK dergisi, Sayı 65-66-67, Mayıs-Haziran-Temmuz
1980.
Geride bıraktığımız iki buçuk yılın mu- Politik dayatmaların ayrıcalıkların ge-
hasebesini yapıyoruz. tirdiği zaaf, DİSK’i faşizme karşı mü-
cadelede, demokrasi mücadelesinde
Önümüzdeki üç yılın, ekonomik planda,
zaaflara sürükledi. O nedenle Genel Ku-
demokratik planda ve politik planda-
rulumuzu süresinden evvel toplayalım
ki görev ve sorumluluklarını ve sınıfsal ve karşı karşıya bulunduğumuz bu teh-
görevimizi bütünlük içinde sürdürebil- likeleri, bu gelişmeleri, önümüzdeki dö-
menin yol ve yöntemini birlikte tesbite nemi göğüsleyebilecek kararları burada
çalışıyoruz. alalım istedik. Yönetim Kuruluna da, Yü-
Değerli arkadaşlarım, rütme Kurulumuza da bu nedenle erken
genel kurula gitme durumunda olduğu-
Bu Genel Kurulu niye 6 ay öne aldık, niye muzu anlattım.
üç yılı beklemedik, bazı konularda biraz
detay yaparak size bu genel kurulun öne Genel Kurulumuz, suni birlikleri tesis
alınış nedenini biraz açıklayayım. ederek, göstermelik birlikle önümüzde-
ki dönemi göğüslesin, ilkesi, bazı çevre-
Söylediğim gibi zor şartlarda, DİSK'in lerin düşünüp istediği gibi DİSK’in bir-
birliğinin bozulduğu bir dönemde iş ba- liğini tesis etmek için toplanmadı. Hele
şına geldik. O günden bu yana faşizm hele temsil açısından noksan görülen
devlet içinde ve kendi örgütlülüğünde yerleri kendi aramızda paylaşalım ve
Türkiye ölçeğinin belli yerlerinde ağır- böylece birlikteliği sağlayalım diye de
lıklı, belli yerlerinde biraz zayıf olmak- hiç bir genel kurulu gitmedik.
la birlikte kendini hissettirir biçimde
Olayları yaşamadan bizi seyrederek,
kurumlaştı.
önümüze baraj koyarak, alınan karar-
Çok kişinin söylediği gibi bölgeler, il- ları sabote ederek, inançla sürdürülmek
ler faşizmin işgali altında. Demokra- istenen sınıf mücadelesini çizgisinden
si mücadelesini üstlenen politik parti- saptırarak ve fakat ‘birlik-birlik’ diyerek
ler ve bireyler, bu gelişimin karşısında birliğin olmayacağını bilmeyen kim var?
acz içinde; ekonomik planda sürdürmek Sınıf mücadelesinin hangi kademesinde
istediğimiz mücadele faşizmin kazandı- olursak olalım, üyeden en üst yöneticiye
ğı boyutlar ve faşizmin üzerine kanatla- kadar, sosyalist olmanın dürüstlüğüy-
rını geren ekonomik güçler, politik güç- le birlik sorununa yaklaşalım. O zaman
lerle birlikte geriletilmekte. çok şey söyleme yerine, çok şey yapma
Politik plandaki sosyalist dağınıklığın, noktasına geliriz.
merkezi otoritenin tesis edilememiş ol-
ması nedeniyle, sosyalist hareket bölük
Baştürk konuşmasının devamında, geçti-
pörçük faşizme karşı mücadele verme ğimiz dönemde karşılaşılan zorluklara de-
çabasında. ğindi. Bir delegenin rapor üzerine getirdiği
DİSK faşizme karşı vereceği mücadele- eleştiriyi cevaplayan Baştürk, “Rapor, bir-
nin etkin ve örgütlü olmasının gerek-
liği dağıtıcı, küfürnamedir diyor bir arka-
liliğine rağmen, kendi içimizdeki poli-
tik dağınıklık nedeniyle ve her siyasetin daşım. Rapor bir küfürname değil, yaşa-
kendi doğrultusunda faşizme karşı mü- nan hayatın yansımasıdır. Olayların içinde
cadele yöntemleri oluşturup uygulama
sonuçlarıyla birlikte getirdiği tahlildir. Ve
iddiası, DİSK’in bu mücadeledeki etkin-
liğini azaltmakta. bu tahlilde bazı cümleler insafsızca kul-
Organlarımızın her düzeydeki toplantı-
lanılmışsa, sizin de o günlerde biraz insaflı
larında Yürütmeden başlayarak, Yöne- olmamanız nedeniyledir” dedi.
tim, Başkanlar Konseyi, Genişletilmiş
Yürütme Kurulları toplantıları, Genel Daha sonra CHP ile ilişkilere ve dönem
Temsilciler Meclisi toplantıları gibi or- boyunca CHP yetkilileri ve CHP ağırlık
gan toplantılarında ürettiğimiz kararlar,
hayata geçirilmede aynı barajlarla kar- Hükümet yetkilileri ile yapılan görüşme-
şı karşıya. lere değinen Abdullah Baştürk, özellikle
ZOR YILLAR | 555
20 Mart Faşizme İhtar eylemine kar- geçirmeyenlere müeyyide getirecek-

se, sınıfımızın mücadelesini her üç plan-
şı CHP yöneticilerinin takındığı davranışı
da dalgalandıracak kararları üretmezse
eleştirdi. Bu konuda Baştürk özetle şöy- o zaman bu şu demektir? adı sosyalist
le söyledi: olan, devrimci olan fakat bunları laf ola-
rak söyleyip pratiği ekonomik batağın
Şu gerçeği akıldan çıkarmamalıyız. içinde kendimizi tatmin etmek için sos-
Türkiye’de CHP, yani CHP örgütünün yalizm yapan TÜRK- İŞ'in biraz ilerisin-
gövdesi anti-faşisttir, anti-emperya- de ve onun kadar ciddi ve tutarlı olma-
listtir ve bağımsızlık ilkesine çok duyan kof bir kuruluş haline geliriz.
yarlıdır. Bunu görmezlikten gelen yö-
neticiler hiçbir zaman duyarlı olamazlar. Benim fildişi kuleme dokunma, be-
Türkiye’deki faşizmin bugün kazan- nim siyasal eğilimime, partime dokun-
dığı boyutlarda CHP bu savaşımın içi- ma. Ben istediklerimi yapayım, sen
ne çekilememiştir. Sebebi yönetim- de otur orada bildiklerini yap diyen ne
den kaynaklanmaktadır. Ölülere hergün devrimcidir ne sınıf sendikasıdır ne de
mesaj göndererek, ölenlere taziyetler sosyalisttir.
sunarak, faşizme karşı mücadele de yol
alınamaz. Divan Başkanlığına verilen “Hesap İncele-
Bunu göreceğiz, yaşayacağız. O nedenle
me ve Bütçe Komisyon” raporunda, kon-
tahlillerde birleşiyorsak, geliniz eylem- federasyonun organlarında görev alan
de de birleşelim. yöneticilerin çalışma ve hesaplarının ya-
Türkiye işçi sınıfı, emekçi halkı faşiz- salara ve tüm resmî belgelere uygun ola-
mi kabul etmemektedir. Faşizme karşı
hergün, her boyutundan canından can
rak yürütüldüğü ve yerinde görüldüğü;
vererek, kan vererek karşı koymakta- Yasa ve Tüzük uyarınca tutulması zorun-
dır. Örgütsüzlüğü ve mücadele tutar- lu olan defterlerin tamamının noterden
sızlığını bir kenara koyunuz. CHP’liler,
CHP’nin gövdesi ve onu yöneten organ- onaylatılarak gelir ve giderlerin noksan-
ları, buyrun, Türkiye işçi sendikalarının sız ve zamanında defterlere işlendiği be-
devrimci kesimini oluşturan DİSK, sana
lirlenen rapor Komisyon Başkanınca Genel
faşizme karşı mücadelede, bağımsızlık
mücadelesinde elini uzatıyor. Yürüye- Kurula okundu.
lim beraber.
Gündemin 5. maddesinin aklama bölü-
Reddedersen, kabul etmezsen, yarınlar-
da, bu gelişme hızıyla Türkiye o noktaya müne geçildi. Divan Başkanlığınca akla-
gelirse sorumluluk sana aittir. ma bölümünde söz isteyen olup olmadığı
Konuşmasının devamında sendikal sorun- soruldu. Kimsenin söz istemediği görüldü.
lara değinen Abdullah Baştürk, sendika- Yapılan oylama sonucunda 1 oya karşın,
ların içinde bulunduğu olumsuz koşulla- Çalışma, Hesap, Denetim ve Onur Kurulu
rın mutlaka aşılması gerektiğini belirterek raporları onaylanarak kabul edildi ve tüm
önümüzdeki dönemde sendikaların için- organlar aklandı.
de bulunduğu sorunların aşılmasında DİSK
Verilen bir önerge üzerine DİSK üyeliğin-
Yürütme Kuruluna daha etkin kararlar
den Onur Kurulu kararı ile kesin olarak
alma hakkının tanınması gerekliliğini vur-
çıkarılan Yücel Çubukçu, Turan Ata, Mu-
guladı. Baştürk sözlerini şöyle tamamladı:
rat Tokmak, Halit Erdem, Kemal Daysal ve
Bu önlemler kongreden kararlar ola- Memet Ertürk’ün bağışlanarak üyeliğe
rak, tüzük olarak geçecekse ve bun-
dan sonra o kararların organlarına, yeniden alınmalarına oyçokluğuyla karar
köşeyi görünmeden kaçarak hayata verildi.
Anatüzük Değİşİklİklerİ bugünkü şartlarda maddenin aynen kal-

ması yönünde görüş açıkladı.
Tüzük Komisyonunun hazırladığı Anatü-
zük taslağı üzerindeki görüşmelerde Tü- Yapılan oylamada, çoğunluğun madde-
züğün 2. maddesini oyçokluğu ile kabul nin değiştirilmesi yönünde oy kullanması
eden Genel Kurul, DİSK’in kuruluşundan (madde 2/2 çoğunluk sağlanamadığı için
beri İstanbul’da bulunan genel merkezinin eskisi gibi kaldı) üzerine, Genel Başkan
Ankara’ya taşınmasını kararlaştırdı. Abdullah Baştürk, bu durumun kendisi-
ne güvensizlik olduğunu belirterek, yeni
Anatüzüğün Genel Sekreter seçimine iliş- organların seçiminde görev almayacağını
kin hükmünün değiştirilmesi önerisi gün- söyledi ve Genel Kurul salonunu terk etti.
deme geldi. Bilindiği gibi DİSK Anatüzü- Bu durum karşısında Divan çalışmalara ara
ğüne göre Genel Sekreter adayları Genel verdi. Ertesi günü tüm sendika başkanları
Başkan tarafından gösterilebiliyordu. Ge- ortak bir önerge vererek, tüzük değişikliği
DİSK 7. Genel
Kuruluna sunulan nel Başkan Abdullah Baştürk bu mad- maddesinde ortaya çıkan durumun, Genel
Yönlendirici Belge denin değiştirilmesi için 6. Genel Kurul- Başkan Abdullah Baştürk’e güvensizlik
ve Temel Kararlar
Taslak belgesi. da önerge sunmuş olduğunu belirterek anlamı taşımadığını belirterek, Baştürk’ü
Genel Kurula davet ettiler.183
“Yönlendİrİcİ Belge ve Temel

Kararlar” TaslağI
DİSK Yönetim Kurulunun 20 Mayıs 1980
tarihli toplantısında DİSK Genel Sekre-
teri Fehmi Işıklar’ın başkanlığında Yöne-
tim Kurulu üyeleri Burhan Şahin (Rapor-
tör), Ertan Andaş ve Mustafa Karadayı’dan
oluşan Kararlar Komisyonu, üye sendika-
lardan istediği yazılı karar önerilerini dik-
kate alarak bir taslak hazırlamış, hazırla-
nan taslak 18 Haziran 1980 tarihinde üye
sendikalara iletilmiş ve üye sendika yet-
kili temsilcileriyle 23 Haziran 1980 günü
kararlar üzerine yapılan değerlendirme
toplantısından sonra “Durum Saptaması”,
“DİSK’in Sendikacılık Anlayışı” ile “DİSK’in
İstemleri ve Temel Kararlar” bölümlerin-
den oluşan ve geçmiş DİSK Genel Kurul
kararlarını da içeren “Yönlendirici Belge
ve Temel Kararlar” taslağı, 25-30 Haziran
1980.
ZOR YILLAR | 557
1980 tarihlerinde İstanbul’da toplanan sistemin bunalımının giderek derinleştiği

DİSK 7. Genel Kuruluna sunuldu. 184
bir ortamda sosyalist sistem ise her geçen
gün biraz daha güçlenmektedir” şeklinde
Gündemin 8. maddesinde Genel Kurul de-
devam etmektedir.
legelerine önceden dağıtılan (EK-3) Yön-
lendirici Belge ve Temel Kararlar taslağının “Genel Olarak Türkiye’de Durum” başlı-
görüşülmesine geçildi. Bu arada Divan’a ğı altında “Emperyalist-Kapitalist Siste-
verilen çok sayıda delegenin imzalı öner- me Bağımlılık Artıyor” alt başlığında son-
gesinde, Yönlendirici Belge ve Temel Karar- ra şu saptama yer almaktadır: “Türkiye
lar taslağı üzerinde çok sayıda değişiklik yakın tarihinin en derin bunalımını ya-
önergelerinin kısa zamanda incelenebil- şamaktadır. Bunalım yaşamın ekonomik,
mesi ve sonuçlandırılmasının olanaksız toplumsal, politik, kültürel tüm yönlerini
olduğu, bu nedenle değişiklik önergeleri- kapsamaktadır. Bu bunalımın temelinde
nin Genel Kurulun bilgisine okunarak su- Türkiye’nin, emperyalist-kapitalist sis-
nulmasına, daha sonra Genel Kurul adına teme bağımlı kapitalistleşme süreci için-
hareket etmek koşuluyla Merkez Yürüt- de azgelişmiş bir ülke olması gerçeği yat-
me, Yönetim, Denetim ve Onur kurulları maktadır. Türkiye yıllardır sürdürülen
ile DİSK üyesi sendikaların örgüt başkan- emperyalist-kapitalist sisteme bağımlı
larından oluşan genişletilmiş bir kurulun kapitalist yolla kalkınma çabaları sonun-
oluşturulması önerisi okundu. Komisyon da bu bunalıma düşürülmüştür.”
öneriye katıldığını belirtti, bu konuda baş-
“Yönlendirici Belge ve Temel Kararlar” tas-
kaca söz alan olmadığından öneri oybirliği
lağının “DİSK’in sendikacılık anlayışı” bö-
ile kabul edildi. Değişiklik önerileri ile ko-
lümü altında “İşçi Sınıfının Ekonomik, Po-
misyon çalışmalarını içeren belgeler Di-
litik ve İdeolojik Mücadelesi Bir Bütündür”
van Başkanı tarafından imzalanarak gere-
başlığı yer almaktadır. Bu başlıkta “Kapi-
ğinin yapılması için yeni seçilecek Merkez
talist toplumda işçi sınıfının mücadele-
Yürütme Kuruluna havale edilmek üzere
si bir bütündür ve bu mücadelenin üç te-
dosyaya konuldu.185
mel biçimi vardır: 1. Ekonomik mücadele,
“Durum saptaması” başlığı altında “Çağı- 2. Politik mücadele, 3. İdeolojik mücadele”
mız kapitalizmden sosyalizme geçiş ça- saptaması yapılmaktadır. Bu başlık altın-
ğıdır. Sosyalist sistem, kapitalist ülke işçi da yer alan bir diğer saptama ise “İşçi sı-
sınıfları ve ulusal kurtuluş mücadelesi ve- nıfı kapitalist sınıfın dünya görüşüne karşı
ren halklar her geçen gün yeni zaferler kendi bilimsel dünya görüşü ile mücadele
kazanırken, emperyalist-kapitalist siste- eder. İşçi sınıfının dünya görüşü bilimsel
min ekonomik, toplumsal, politik, kültü- sosyalizmdir” şeklindedir.
rel alanlarındaki süregelen bunalımı de-
Sendikaların demokratik, sınıf ve kitle ör-
rinleşmektedir” saptamasıyla başlayan
gütleri olduğu belirtilen Taslak’ta “Sendi-
değerlendirmeler “Emperyalist-kapitalist
kaların sınıf ve kitle örgütü olma nitelikle-
184 DİSK, “Yönlendirici Belge ve Temel Kararlar” taslağı, 1980.
ri birbiri ile çelişemez, tam tersine birbirini
DİSK 7. Genel Kurul Divan Tutanağı, DİSK Genel Kurul Tuta-
185
nakları, DİSK Arşivi. tamamlar. Bu iki nitelikten birinin inkârı

devrimci sendikacılığın reddedilmesi de- 7. Genel Kurula sunulan ve Genel Kurul tara-
mektir. Sendikaların sınıf ve kitle örgütü fından genel kurul sonrası oluşturulacak bir
olma niteliklerinin iç içeliği doğru kavranıp Komisyonca son şekli verilmesi kararlaştı-
uygulanmalıdır. Sendikaların kitle niteliği- rılan “Yönlendirici Belge ve Temel Kararlar”
taslağı kısa bir süre sonra 12 Eylül askeri
nin unutulması anarko-sendikalizm gibi
darbesi nedeniyle nihai şekline kavuşama-
sol sapmalara, sınıf niteliğinin unutulma-
sa da DİSK’in 13 yıllık birikimini ve 7. Genel
sı ise ekonomizm, reformizm gibi sağ sap-
Kurul delegasyonun iradesini yansıtması
malara yol açar” değerlendirmesine yer
bakımından tarihsel bir belge niteliğindedir.
verilmektedir. DİSK’in birikimini ve faaliyetleri durdurul-
madan önceki yaklaşımını yansıtan bu bel-
Taslak’ta “DİSK, demokratik sınıf ve kitle
geye ekler bölümünde yer veriyoruz.
sendikacılığı ilkelerinin ışığında, işçi sını-
fının ekonomik, politik ve ideolojik müca-
delesinin bütünlüğünün bilincinde olarak 7. Genel Kurulda Seçİmler
BAĞIMSIZLIK, DEMOKRASİ ve SOSYALİZM Genel Başkan seçimine geçildiğinde tüm
için mücadele eder” saptamasından sonra sendika başkanları ortak bir önerge ve-
DİSK’in talepleri yer almaktadır. rerek Abdullah Baştürk’ü DİSK Genel Baş-
kan adayı olarak önerdiler. O sırada salo-
Taslak’ta son olarak “Temel Kararlar” baş-
na gelen Baştürk, bir önceki gün açıkladığı
lığına yer verilmektedir. Bu başlık altın-
yeni organlarda görev almama görüşünü
da Karar 1 “Sosyalist hareketin birliği” yeniden değerlendirdiğini ve önümüzdeki
başlığını taşımaktadır. Karar taslağında dönemde görev alma şartlarının bu değer-
“DİSK’in son çözümlemede sosyalist bir lendirmeyi zorladığını belirterek, adaylığı
düzen için savaştığını” belirtilmektedir. kabul edeceğini belirtti.
7. Genel
Kurulda
seçimler.
KARAR 1: SOSYALİST HAREKETİN BİRLİĞİ
7. Genel Kurula Sunulan Taslak: - Bu bölünmüşlük çok sayıda işçi ve anti-emperyalist, anti-şovenist
emekçinin aydının ortak bir müca- güçlerin güç ve eylem birliğinin
DİSK’in son çözümlemede sosyalist
dele hattında örgütlü aktif mücadele gündemdeki birinci görev olduğu-
bir düzen için savaştığını,
içine girmesini önlemektedir. na dikkat çeken DİSK 7. GENEL KU-
Sosyalizme ulaşılması için ekono- RULU yukarıdaki saptamalardan
- Sosyalist hareketin değişik parti
mik, politik ve ideolojik biçimlere sa- hareketle:
ve guruplara bölünmüş olması fa-
hip bir sınıf mücadelesinin zorunlu
şizme, emperyalizme, şovenizme 1. Sosyalist hareketin bölünmüşlüğü
olduğunu ve bunların kapsam, yön-
tekellerin egemenliğine karşı veri- sonucu ortaya çıkan mücadele za-
tem, amaç ve araçları farklı olmakla
len mücadeleyi büyük ölçüde zaafa afını giderici, tıkanıklığı açıcı, nesnel
birlikte aralarında tam bir uyum ve
uğratmaktadır. dayanağı bulunmayan bölünmeleri
bütünsellik bulunması gerektiğini,
- Faşist ve karşı devrimci güçle- önleyici, sosyalist hareketin birliğine
Özünde bir siyasi iktidar mücade- yönelik girişimleri teşvik edici, bu gi-
rin emekçi halkımıza azgınca sal-
lesi olan politik mücadelenin an- rişimlerin tüm sosyalist potansiyeli
dırdığı bir ortamda, devrimci ve de-
cak işçi sınıfı partisi tarafından kapsayacak biçimde yürütülmesine
mokratik güçlerin dağınık olması,
yürütüleceğini, katkı sağlayıcı bir çaba içinde bulu-
gerici, faşist cephenin işini kolay-
Sendikaların özgün görevinin doğ- laştırmaktadır. Egemen sınıflar ile- nulmasını ve bu yolda sendikal ör-
rudan doğruya işçi sınıfının güncel rici güçleri parçalamak için tüm güt olmanın gereklerine uygun dü-
ekonomik demokratik haklarını ko- olanaklarını kullanmakta, varolan şen somut adımlar atılmasını,
rumayı, genişletmeyi, sömürüyü ayrılıkları sistemli biçimde derinleş- 2. Sosyalistler ile faşizme, emper-
sınırlamayı, işçi sınıfını kitlesel ola- tirmeye ve yeni bölünmeler yarat- yalizme, şovenizme ve her türlü an-
rak örgütlemeyi ve kendi sınıf bilimi maya çalışmaktadırlar. ti-demokratik baskıya karşı olan
doğrultusunda eğitmeyi esas alan diğer ilerici güçlerin yer alacağı cep-
- Emekçi halkın örgütlü katılımını,
ekonomik mücadele olduğunu, henin gerçekleştirilmesi için demok-
bilinçli desteğini, en geniş güven ve
DİSK’in ekonomik-demokratik sı- sempatisini kazanmayı öngören sı- ratik güç ve eyler birliğinin oluştu-
nıf ve kitle örgütü olarak, kendi nıf kitle çizgisi yerine gerçekte hiç bir rulması yolunda çaba harcanmasını
mücadele yöntemlerini bu ilkelere başarı şansı bulunmayıp pratikte ile- ve öncelikle bunun koşullarını sağ-
göre düzenlediğini vurgulayan DİSK rici hareketi kitlelerden soyutlayan, lamak üzere GENEL KURUL’da kabul
7.GENEL KURULU aşağıdaki sapta- halkı yılgın bir izleyici konumuna iten, edilen İstemler’in program önerisi
maları yapar: kendiliğinden yığın eylemlerinin ya- alınarak çok yönlü, sistemli, sürek-
pay biçimde kızıştırılabileceği var- li, ilkeli ve yapıcı bir diyalog sürecinin
- Türkiye işçi sınıfı ekonomik ve po-
sayımına dayanan maceracı eğilim- başlatılmasını,
litik mücadele düzeylerinde genel
ler, faşist eylem ve propagandanın 3. “Sosyalist Hareketin Birliği”nin ön
olarak bölünmüşlük içindedir.
güç kazanmasına olanak sağlamak- koşulunu oluşturacak “Demokratik
- Bununla birlikte sosyalizm düşün- ta ve sınıf mücadelesinde son dere- Güç ve Eylem Birliği” sorunlarının işçi
cesi geniş işçi ve emekçi kitleleri- ce olumsuz sonuçlar üretmektedir. sınıfımızın, emekçi halkımızın, ülke-
ni, çeşitli toplumsal katmanları et-
Bağımsızlık, demokrasi ve sosya- mizin çıkarları açısından yaşamsal
kilemekte ve önemli bir potansiyel
lizm mücadelesi doğrultusunda va- bir önem taşıdığı gerçeğinden ha-
oluşturmaktadır.
rolan büyük potansiyelin seferber reketle her düzeyde birliğin sağlan-
- Sosyalist hareket siyasal alan- edilmesinin yolu her şeyden önce ması için engellerin aşılması yolun-
da değişik parti ve guruplara sosyalist güçlerin birliğinden ve işçi da ilkeli davranışın, sorumluluğun ve
bölünmüştür. sınıfının öncülüğünde tüm devrimci olumlu tüm güçleri değerlendirmeye
- Faşizme, emperyalizme, şove- ve demokratik güçlerin güç ve ey- yönelik esnekliğin tutarlı bir bütün-
nizme karşı güç ve eylem birliği- lem birliğinden geçmektedir. lük içinde de alınmasını, birliği engel-
nin oluşturulması sosyalist hareke- leyici her türlü girişim ve tutumla il-
İşçi sınıfının ekonomik, politik ve
tin birliği yolunda atılacak adımlarda kesel düzeyde mücadele edilmesini,
ideolojik mücadelesinin bütünlü-
geliştirici bir etkendir. ğünün bilincinde olarak anti-faşist, karar altına alır.
GREVLERLE DAYANIŞMA KARARI
GENEL BAŞKAN ABDULLAH işçilere zamanında ve daha ileri devam edilerek bu paraların da
BAŞTÜRK’ÜN ÖNERGESİ GENEL grev ödeneği verilebilmesi, sos- en geç 15 Ağustos 1980’e kadar
KURUL TARAFINDAN OYBİRLİĞİ yal yardım yapılabilmesi, grevci iş- DİSK’in hesabına yatırılmasını,
İLE KABUL EDİLMİŞTİR. çilerin yalnızca moral olarak değil,
maddi alarak da desteklenmesi ve 4. Grevde bulunan üyelerin da-
DİSK 7.GENEL KURUL DİVAN daha güçlü bir dayanışmanın sağ- yanışma ödentisi borçlarının ilgili
BAŞKANLIĞINA lanması için, sendikalara borç yazılmasını, grev
Başta tekstil, madeni eşya, cam, sonrası ilgili sendikaların bu pa-
1. Üye sendikaların DİSK Dayanış-
otelcilik ve turizm, genel hizmet raları üyelerden toplayarak DİSK
ma Fonuna bugüne kadar kes-
işçileri olmak üzere bugün binler- Dayanışma Fonuna yatırmalarını,
tikleri tüm paraları hiçbir gerekçe
ce DİSK üyesinin grevde olduğu- göstermeden en geç 10 Temmuz 5. Sendika kasalarından veya
nu, DİSK Dayanışma Fonuna İliş- 1980 tarihine kadar T.C. Ziraat üyelerden kesilerek ya da elden
kin olarak İkinci Ören Toplantısı Bankası Merter Şubesi 464 No’lu alınarak toplanmakta olan ve top-
kararlarını ve 12 Şubat 1980 günü hesaba yatırmalarını,
lanacak Dayanışma Fonu ödenti-
Ankara’da üye sendikaların yet-
2. Bugüne kadar üyelerden Da- lerinden grevci işçilere dağıtılacak
kili temsilcilerinin katıldıkları top-
yanışma Fonuna hiç ödenti kes- ya da dağıtılmak üzere ilgili sen-
lantının öngördüğü biçimde alınan
kararları ve ülkenin içinde bulun- tirmeyen sendikaların, bu paraları dikaya verilecek olan paraların bu
duğu koşullarda, grevlerin an- 500 TL olarak derhal toplamaları- sendikalara grev sonrası ödemek
ti-faşist mücadeledeki yerini dik- nı ve en geç 10 Temmuz 1980 ta- üzere borç yazılmasını,
kate alan DİSK 7. Genel Kurulu, rihine kadar DİSK’in hesabına
yatırmalarını, 6. Bu karara uymayan sendikalar
-Sendikal birlik ilkesinin gerçek- hakkında gerekli tüzüksel işlemin
ten yaşama geçirilmesi için, 3. Daha önceki bir genelge ile bil- yapılması için DİSK Yürütme Ku-
dirildiği biçimde taksitlerle top- ruluna yetki verilmesini,
-Grevdeki DİSK üyelerine ve TA- lanacak olan paraların 500 TL’lik
RİŞ direnişi nedeniyle işten atılan son bölümünün de toplanmasına karar altına alır.
ASGARİ GEÇİM İNDİRİMİ YASASI

DİSK 7.GENEL KURULU OYBİRLİĞİ asgari ücretle kendilerinin ve aile- temsil edildiği bir komisyon tara-
İLE TBMM BAŞKANLIĞINA AŞA- lerinin yaşama olanakları ortadan fından ve 5 kişi kabul edilecek bir
ĞIDAKİ TELGRAFIN ÇEKİLMESİNİ kalkmış durumdadır. işçi ailesinin asgari gereksinimle-
KARAR ALTINA ALMIŞTIR: rini karşılayacak düzeye ulaştırıl-
Milyonlarca işçi ve emekçi ailesi-
ması için ivedilikle yeniden belir-
nin açlığa, ölüme mahkûm edil-
TBMM Başkanlığına lenmesi gereklidir.
mesi anlamına gelen bu durumun
Ankara bir ölçüde de olsa iyileştirilme- DİSK 7. Genel Kurulu bu istemin ve
sinin asgari koşulları Asgari Ge- görüşlerin yaşama geçirilmesinin
Ülkemizde hayat pahalılığının bu- çim İndirimi Yasasının çıkartılma- acil ve hayati bir gereksinim oldu-
gün ulaştığı düzeyde milyonlar- sı, asgari ücretin işçi ve emekçi ğu hatırlatmayı ve vurgulamayı
ca işçi ve emekçinin yürürlükteki örgütlerinin demokratik biçimde görev sayar.
TRT’YE PROTESTO
DİSK 7.GENEL KURULA TRT’NİN edilmesi ve konuşmanın özünün ve bağımsızlıktan yana bir kurum
YAYINLARI İLE İLGİLİ OLARAK gizlenmesi TRT’nin tarafsız ha- haline gelmesi için mücadele et-
AŞAĞIDAKİ KARARI OY BİRLİĞİ bercilik ilkelerinden ne denli uzak meyi, işçi sınıfımızın bağımsızlık,
İLE ALMIŞTIR: olduğunun en son ve en somut demokrasi ve sosyalizm müca-
Demirel iktidarının elinde taraf- kanıtlarıdır. delesinin bir parçası sayıyoruz. Bu
sızlığını tümüyle yitiren, ırkçı, fa- nedenle genel kurulumuz, TRT’nin
TRT’nin soğuk savaş dönemi- içinde bulunduğu durumu bir kez
şist, gerici bir yayın politikası izle-
meye başlayan TRT DİSK 7.Genel ni yeniden hortlatmayı amaçla- daha protesto eder ve bu ilkel ya-
Kurulu ile ilgili olarak 25.6.1980 yan bu ilkel yayınını protesto edi- yın politikasının sorumlularından
günlü haber bültenlerinde genel yor, TRT’nin Anayasada ifadesini hesap sorulması için mücadeleyi
kurulu veriş biçimiyle bu niteliğini bulan özerk tarafsız, demokrasi görev olarak belirler.
bir kez daha sergilemiştir.
Genel Kurulumuzu izlemekte olan
kardeş komşu ulusal ve uluslara-
rası sendikal merkezlerin değer-
li temsilcilerinden “demir per-
de” ülkelerinin temsilcileri olarak
söz edilmesi, Genel Başkanın ko-
nuşmasının alabildiğine tahrif Cumhuriyet, 27 Haziran 1980.
Gizli oy, açık sayım ilkesiyle yapılan seçim Bana burada verdiğiniz bu görev ve ce-
sareti üstlendiğim görevin başarıy-
sonucunda, 454 delegenin oy kullandığı
la götürülebilmesi için alkış ve teşyile-
sayım sonunda sandıktan 454 oyun çıktığı, rinizi bu büyük desteğinizi yalnızca bu
4 geçersiz ve 34 oyun boş olduğu görüldü. salonda değil, bu salondan yarın ayrıl-
dığımızda, bundan sonra yine burada
416 oy alan Abdullah Baştürk’ün Anatü- oluşturacağımız organların kararlarını
zük hükümlerine göre ilk turda 2/3 çoğun- hayata geçirmede, fabrikalarda, işyer-
lerinde aynı coşku ve inançla, benimle
luk oy barajını aştığından DİSK Genel Baş- beraber çalışan arkadaşlarıma destek
kanlığına seçildiği anlaşılarak sonuç Genel olarak götürmek hepinizin görev ve so-
rumluluğu olmalıdır.
Kurula açıklandı. Abdullah Baştürk DİSK
Genel Başkanlığına seçildikten sonra te- O nedenle hepinize en az Genel Başkan
kadar görev sorumluluk düştüğünü siz
şekkür konuşmasında şunları söyledi:186 bileceksiniz. Sizin burada temsil etmek-
te olduğunuz her bir işçi arkadaşım ayrı
Sağolun arkadaşlarım,
ayrı bilecek.
Kongreyi açarken söylediklerim gerek BÖYLECE KARANLIĞI YIRTACAK, AY-
birliğimiz gerek karşı karşıya bulundu- DINLIĞA ÇIKACAK VE SOSYALİZMİN
ğumuz sorunlar ve faşizmin böylesine YOLLARINI YAPACAĞIZ.
mesafe kaydettiği bir dönemde, bana,
DİSK’in önümüzdeki döneminin bu ağır O nedenle, coşkuyla, inançla, bu salonda
gördüğümün çok daha ilerisinde birlikle,
görevini üstlenecek güven ve cesa-
ilkeli, amaçlar için yürünen yolda, bir-
ret verdiniz. Hepinize çok çok teşekkür
birimizi çok çok daha sorumlu, faşizmi
ediyorum.
yenmeye, yoketmeye, burjuvazinin hal-
Sağolun. kımız ve sınıfımız üzerindeki ipoteği-
ni yıkmaya kararlı olmaya çağırıyorum.
1980. Başarılar, sevgiler...
Baştürk konuşmasını bitirdikten sonra, okunarak gizli oylama yapıldı. 456 delege-
tüm sendika başkanlarını DİSK’e davet nin oy kullandığı ve sandıktan 456 oyun
ederek yeni organların seçimi için kendi- çıktığı sayım sonunda hiçbir adayın salt
leriyle DİSK genel merkezinde görüşme- çoğunluk oyu alamadığı ve adaylardan se-
lerde bulunacağını açıkladı. Genel Sek- çilen olmadığı saptandı.
reterlik seçimine geçildiğinde Baştürk,
2 Temmuz 1980 saat 09.00’da Genel Kurul
Fehmi Işıklar ile T.İ.S. delegesi Veysi Ziya
çalışmalarına devam edildi. Genel Başkan
Dişli’yi aday olarak gösterdi.
söz alarak Genel Kurulun sonuçlanma-
Gizli oylama ve açık sayım sonunda 453 sı gerektiğini, adaylardan Kemal Nebioğlu,
oyun kullanıldığı bunlardan 92’sinin boş, Burhan Şahin ile İsmet Cantekin’in aday-
1’inin geçersiz olmak üzere 10 oyun Vey- lıktan çekildiklerini ve yeni 3 aday göste-
si Ziya Dişli’ye ve 350 oyun Fehmi Işıklar’a rileceğini bildirilerek Kemal Daysal, Süley-
çıktığı saptandı. Fehmi Işıklar, Anatüzük man Çelebi ve Ahmet Nalbantoğlu’nu yeni
hükümlerine göre ilk turda 2/3 çoğunluk aday gösterdi. Ahmet Nalbantoğlu aday-
oyunu alarak Genel Sekreter seçildi. lıktan çekildi. Tekrar söz alan Genel Baş-
kan, Divan Başkanlığını yapan Genel-İş
Ardından Yürütme Kurulu üyelerinin se-
Sekreteri Ertan Andaş’ı aday gösterdiğini
çimine geçildi. Anatüzük gereğince Genel
ve Genel-İş’in bu konuda da özverili davra-
Başkan, Yürütme Kurulu adayları olarak
nacağını umduğunu belirtti. Adaylığı kabul
Kemal Nebioğlu, Rıza Güven, Mukbil Zırtı-
edilen Ertan Andaş, Divan Başkanlığı göre-
loğlu, Tuncer Kocamanoğlu, Mustafa Ak-
vini Başkan Yardımcısı Ahmet Taş’a bıra-
tulgalı, Metin Denizmen, Mehmet Kara-
karak Divan’dan ayrıldı. Tuncer Kocama-
ca, Burhan Şahin, Özcan Kesgeç ve İsmet
noğlu, Mustafa Aktulgalı, Özcan Kesgeç,
Cantekin’i gösterdi.
Kemal Daysal, Süleyman Çelebi ve Ertan
İlk turda 456 delegenin oy kullandığı, açık Andaş’ın aday oldukları Yürütme Kurulu
sayım sonunda sandıktan 456 oyun çık- üyelikleri için yapılan oylamada 404 de-
tığı, hiçbir adayın Anatüzük’te belirlenen legenin oy kullandığı sayım sonunda san-
2/3 çoğunluk oyunu alamadığı ve böy- dıktan 404 oy çıktı ve adaylardan Süley-
lece Yürütme Kurulu üyeliğine kimsenin man Çelebi 358 oy, Ertan Andaş 325 oy ve
seçilemediği görülerek Genel Kurula bilgi Kemal Daysal 291 oy alarak Yürütme Ku-
verildi. rulu üyeliklerine seçildi.
İkinci tur seçimlerinde Anatüzük hüküm- Tablo 9: 7. Genel Kurulda Seçilen

Yürütme Kurulu
lerine göre 2/3 çoğunluk oyu aranmıyordu
ve salt çoğunluk oyu yeterliydi. İkinci tur-
Abdullah Baştürk Genel Başkan Genel-İş
da sandıktan 456 oy çıktı ve adaylardan Fehmi Işıklar Genel Sekreter Maden-İş
Mukbil Zırtıloğlu ile Rıza Güven Yürütme Mukbil Zırtıloğlu Üye OLEYİS
Rıza Güven Üye Tekstil
Kurulu üyeliklerine seçildi.
Süleyman Çelebi Üye Tekstil
Ertan Andaş (*) Üye Genel-İş
Üçüncü tur seçimlerine geçildi. Seçim Kemal Daysal Üye Maden-İş
sandığı boş olarak delegelere gösterildi. Ad (*) 13 Ağustos 1980’de yaşamını yitirdi.
ZOR YILLAR | 563
Tablo 10: 7. Genel Kurulda Seçilen üyeliklerine aşağıda adları ve soyadları

Yönetim Kurulu yazılı olanlar seçildi.
Yönetim Kurulu Yönetim Kurulu
(Asıl Üyeler) (Yedek Üyeler) Denetim Kurulu asıl üyeliklerine İsma-
Adı Soyadı Aldığı Oy Adı Soyadı Aldığı Oy
il Özbiçer (Genel-İş), Talat Öz (Lastik-İş)
Bergüzar Can 387 Ali Demir 385
ve Ali Kocaman (OLEYİS); Onur Kurulu asıl
Yalçın Talaka 386 Rıza Tırpancı (**) 383
üyeliklerine ise Cemal Arslan (Genel-İş),
Ekrem Akkuş 384 Ekrem Aydın (**) 382
İsmail Çalışkan (Genel-İş), Osman Özkan
İsmet Cante-
Akçin Koç 384 382
kin (**) (Lastik-İş), Şaban Aydın (OLEYİS) ve Er-
İsmail Hakkı
Önal
377 Veysi Ziya Dişli 381 gun Erdem (Maden-İş) seçildi.
Kenan Akman 375 Ersin Atlı 380
2 Temmuz günü Yeraltı Maden-İş, Dev Ma-
Yaşar Arıkan 375 Ahmet Ertan 380
Şenol
den-Sen, Deri-İş, Keramik-İş, Devrim-
Rıdvan Budak 364 380
Kılıçbelginer ci Yapı-İş, Basın-İş, Taper-İş, Sine-Sen,
Turan Ata 364 Doğan Halis (*) 378
ASİS, Devrimci Sağlık-İş, Nakliyat-İş ve
Tahir Güner 359 Tümer Tuna 377
Limter-İş sendikalarının yöneticilerinin
Mustafa
349 Hasan Gürsoy 376
Karadayı imzasıyla Divan’a verilen bir önergeyle 12
Demirhan
Tuncay
345 Besim Usta 375 sendikanın “ilkesiz ittifakla yapılacak se-
Özcan Kesgeç 344

Mehmet
373
çimde aday olmadıklarını ve kongreyi ter-
Bekiroğlu
kedip seçimlerin bu bölümüne katılma-
Murat Tokmak 344 Selahattin Uyar 372
yacaklarını” bildirdiler.187 Genel kurulda
Selahattin Sayın 344 Ahmet Ağar 369
Ali Özarkalıoğlu 341 Şemsi Ercan (*) 369

“reformistler ile sendikalistlerin uzlaştı-
Mehmet Karaca 338 Mehmet Mıhlacı 368 ğını” ileri süren bu 12 sendikanın delege-
Sadık Doğru- leri arasından yönetim organlarına seçilen
D. Ali Yalnız 334 368
lar (*)
Yeraltı Maden-İş Genel Başkanı Çetin Uy-
Celal Küçük 325 Ersait Şen 361
Müslüm Şa-
gur, Basın-İş Genel Başkanı Burhan Şahin,
254 Kenan Budak (*) 366
hin (*) Dev Maden-Sen Genel Başkanı Müslüm
Çetin Uygur (*) 238 Hüdaverdi Talay 333
Şahin, Devrimci Sağlık-İş Genel Sekrete-
Burhan Şahin (*) 216 Niyazi Kuas 327
ri Doğan Halis, Nakliyat-İş Genel Başkanı
(*) 3 Temmuz 1980 tarihinde istifa etti.
Şemsi Ercan, Deri-İş Genel Başkanı Kenan
(**) İstifalar nedeniyle asıl üye oldu.
Budak ve Keramik-İş Genel Sekreteri Sa-
Daha sonra Yönetim Kurulu asıl ve ye- dık Doğrular Yönetim Kurulu asıl ve yedek
dek üyeliklerinin seçimi yapıldı. Gizli oy üyeliklerinden istifa ettiler.188
açık sayım sonunda aldıkları oy sırasında 187 Cumhuriyet, 3 Temmuz 1980.
göre asıl ve yedek Merkez Yönetim Kurulu 188 Cumhuriyet, 4 Temmuz 1980.
7. Genel Kurulda Seçİlen Yürütme Kurulu

Üyelerİnİn Bİyografİlerİ
SÜLEYMAN ÇELEBİ DİSK Yürütme Kurulu Üyesi, DİSK Genel Başkanı
Süleyman Çelebi, 1952’te Ordu’nun Perşem- Olağan Genel Kurulunda DİSK’in Yürütme Ku-
be ilçesinde doğdu. İlk ve orta öğrenimini rulu üyeliğine seçildi ve ardından DİSK Örgüt-
Perşembe’de sürdürdü. 1966’da ailesiyle bir- lenme Daire Başkanlığına atandı.3
likte İstanbul’a yerleşti. 1967 ile 1973 arasında
12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra gö-
İstanbul Eyüp’teki Dinarsu Halı Fabrikası’nda
zaltına alındı. 102 gün gözaltında tutuldu.4
çalıştı.1 Çelebi’nin sendikal yaşamı 1968’de
DİSK yöneticileriyle birlikte idamla yargılan-
başladı.
dı, yaklaşık 4 yıl tutuklu kaldı.5 12 Eylül 1980
Çelebi, 1968 yılında o dönem bağımsız olan askeri darbesinden sonra DİSK davası nede-
Tekstil İşçileri Sendikası'na üye oldu. 1971’de niyle 4 yıl tutuklu kaldı. DİSK’in yeniden çalış-
Tekstil İşçileri Sendikası’nda Şube Sekreter- malarına başlamasının ardından DİSK Genel
liğine seçildi. 1975 yılında Tekstil İşçileri Sen- Sekreteri Fehmi Işıklar’ın istifası nedeniyle
dikası’nın Genel Yönetim Kurulu üyeliğine se- 13 Ağustos 1991’de DİSK Yönetim Kurulu ka-
çildi. 1 Şubat 1975’te Tekstil, DİSK’e üye oldu.2 rarı ile DİSK Genel Sekreterliğine seçildi. Bu
1976 yılında Özer Kömek’in Yürütme Kuru- dönemde DİSK’in üyesi olduğu Avrupa Sen-
lundan istifası sonucu Tekstil Yürütme Kurulu dikalar Konfederasyonu’nun (ETUC) Yöne-
üyeliğine seçildi. tim Kurulu üyeliğini yaptı. Ağustos 1992’de
gerçekleşen Tekstil İşçileri Sendikası Genel
1977’de Tekstil İşçileri Sendikası’nın Bursa’da Kurulunda Genel Yönetim Kurulu üyeliğine
olan Marmara Bölge Temsilciliğine atandı, seçildi.
1979’a kadar Bursa ve çevresinde örgütlen-
me çalışmaları yaptı. 1979’da toplanan Ge- Milletvekili seçildiği tarihe kadar Tekstil’de
nel Kurulda Tekstil’in Genel Yürütme Kurulu genel sekreterlik ve genel başkanlık; aynı şe-
kilde de DİSK’te de genel sekreterlik ve genel
üyeliğine ve Genel Başkan Vekilliğine seçildi.
başkanlık görevlerinde bulundu
25-30 Haziran 1980’de gerçekleşen DİSK 7.
1“Çelebi, Süleyman” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklo- 1999’da yapılan CHP’nin Kurultayı’nda Parti
pedisi, 1. Cilt, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak Meclisi üyeliğine seçildi. Tekstil İşçileri Sen-
yayını, 1998.
Süleyman Çelebi, 24 Mart 1975 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, DİSK dikası’nın 12-13 Aralık 1998’de yapılan Ola-
DİSK davasında. Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi. ğanüstü Genel Kurulunda yeniden sendika-
nın Genel Sekreterliğine seçildi. Tekstil Genel
Başkanı Rıdvan Budak’ın 18 Nisan 1999’da
yapılan genel seçimlerde milletvekili seçil-
mesi üzerine DİSK Genel Yönetim Kurulu ta-
rafından DİSK Genel Başkanlığına seçildi.
22-23 Nisan 2000’de yapılan Tekstil İşçileri
Sendikası’nın 9. Olağan Genel Kurulunda Ge-
nel Başkanlığa seçildi. Tekstil İşçileri Sendi-
kası’nın 6-7 Aralık 2003’te yapılan 10. Olağan
4 DİSK-AR (2020).
ZOR YILLAR | 565
Genel Kurulunda Genel Başkanlık görevini 1971’de Cumhuriyet Halk Partisi’ne (CHP)
sürdürdü. 8-9 Eylül 2007’de toplanan Teks- üye oldu, CHP Gençlik Kolları Yönetim Kurulu
til İşçileri Sendikası Genel Kurulunda Genel ve İşçi Komitesi Genel Yönetim Kurulu üyeli-
Başkanlığa aday olmadı.
ği yaptı. 1974 yılında CHP İşçi Komitesi6 Genel
Çelebi, 28-30 Temmuz 2000’de DİSK 11. Ge- Yönetim Kurulu üyeliğine, 1977 yılında ku-
nel Kurulunda DİSK Genel Başkanlığına tek- rultay delegeliğine seçildi. Çelebi, 2011 mil-
rar seçildi. DİSK’in 4 Haziran 2004’te gerçek-
letvekili seçimlerinde CHP İstanbul 3. Bölge
leştirilen 12. Genel Kurulunda ve 15-17 Şubat
Milletvekilliğine seçildi ve DİSK Genel Baş-
2008’de yapılan 13. Genel Kurulunda da Ge-
nel Başkanlık görevini sürdürdü. kanlığından ayrıldı.
1978'den sonra ilk kez olağan koşullar altında Çelebi, evli ve iki çocuk babasıdır.
1 Mayıs (Taksim) Alanında DİSK adına konuş- 6İbrahim Dizman (2011), Süleyman Çelebi Emeğe Adanmış
ma yapan 3. Genel Başkan oldu. Yaşam, İstanbul: Heyamola Yayınları.
KEMAL DAYSAL DİSK Yürütme Kurulu Üyesi
Kemal Daysal, 1945 yılında Diyarbakır’da 12 Eylül 1980 darbesinden sonra yurtdışı-
doğdu. 1961’de Diyarbakır Erkek Sanat Ens- na çıktı. Bu dönemde vatandaşlıktan çıkarı-
titüsü’nü bitirdi ve İstanbul’a geldi.1 1970’te lan Daysal, 15 Mayıs 1991’de Türkiye’ye geri
Yüksek Tekniker okulundan mezun oldu. dönerek yeniden vatandaş oldu. 1991’de
DİSK ve üye sendikaların yeniden faaliyete
1965 yılında Astel Madeni Eşya Fabrikası’nda başlamasının ardından Türkiye Maden-İş ve
işçiyken Türkiye Maden-İş sendikasının fab- DİSK’teki görevlerine yeniden başladı.
rikada örgütlenmesini sağladı ve işyeri baş-
temsilcisi oldu. 1966’da Maden-İş’in Silahtar Ocak 1992’de toplanan DİSK 8. Ge-
Şube Sekreteri seçildi. nel Kurulunda Yönetim Kurulu üyeliğine
1976 yılına kadar Teknikerler Derneği Genel Kemal Daysal
Başkanlığı ve Tüm Teknik Elemanlar Derneği

(TÜTED) İstanbul Şube Başkanlığı görevle-
rini sürdürdü. 1976 Nisan’da Maden-İş Genel
Sekreter Yardımcısı oldu ve sonra Maden-İş
Bursa 13. Bölge Temsilciliğine atandı. 1977
ve 1979 yıllarında gerçekleştirilen Maden-İş
genel kurullarında Genel Başkan Vekili se-
çildi. 1977’de DİSK’te yaşanan “uzmanlar ve
yönetim krizi”2 sonrasında DİSK Onur Kuru-
lu kararıyla iki ay süreyle DİSK’ten ihraç edil-
di.3 25-30 Haziran 1980’de toplanan DİSK 7.
Genel Kurulunda ise Yürütme Kurulu üyeliği-
ne seçildi.
1“Daysal, Kemal” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklo-
pedisi, 1. Cilt, İstanbul: Tarih Vakfı ve Kültür Bakanlığı ortak
yayını, 1998.
2 DİSK’te uzmanlar ve yönetim içi kriz metin içerisinde
ayrıntılı olarak yer almaktadır.
319 Ekim 1977 tarihli DİSK Onur Kurulu kararı, DİSK Onur Ku-
rulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi.
seçildi. Otomobil-İş ve Maden-İş’in 2 Tem- Sekreterliğe aday oldu ancak seçilemedi. Bu

muz 1993’te birleşmesiyle oluşturulan Bir- genel kurulda Murat Tokmak Genel Sekreter
leşik Metal-İş’in de Yönetim Kurulu üyesi ve seçildi.4
Araştırma Daire Başkanı oldu. Birleşik Me-
tal-İş’teki Yönetim Kurulu üyeliği görevine Kemal Daysal, 1979 ve 1991 yıllarında Ulus-
Ocak 1995’te gerçekleştirilen Genel Kurulda lararası Metal İşçileri Federasyonu Yürütme
yeniden seçildi. Kurulu üyeliği yaptı.
26-28 Ocak 1996’da gerçekleştirilen DİSK Kemal Daysal, 28 Şubat 2012’de Adana’da
Olağanüstü Genel Kurulunda ise DİSK Ge- hayatını kaybetti.
nel Sekreteri oldu. 12-14 Eylül 1997 tarihinde 4DİSK 10. Genel Kurul tutanağı, DİSK Genel Kurul Kararları
toplanan DİSK 10. Genel Kurulunda da Genel Defteri, DİSK Arşivi.
ERTAN ANDAŞ DİSK Yürütme Kurulu Üyesi
Ertan Andaş, 1939’da İzmir’de doğdu. 11 ya- işkolunda kurulu sendikanın sosyal demokrat
şındayken çalışmaya başladı. 1956’da çalıştığı gençlik biriminde faaliyette bulundu.2
tütün işkolunda sendikaya üye oldu. 1957’de Almanya’dan Türkiye’de dönünce genel hiz-
İzmir İşçi Sendikaları Birliği Sekreterliği göre- met işçilerinin örgütlenmesinde görev aldı.
vini üstlendi.1 Çok sayıda yerel ve bölgesel sendikanın üst
örgütü olan Genel-İş’in federasyondan ulu-
1961 yılında Türk-İş ve Alman Sendikalar Bir- sal ölçekli bir sendikaya (dönemin tanımıyla
liği'nin (DGB) yaptığı anlaşma kapsamında Al- milli tip) dönüşmesinde önemli bir rol oyna-
manya’da Sendikacılık Koleji’nde bir yıl eğitim dı. 1962’de kurulan Genel-İş’in 15-16 Kasım
gördü. Ardından Almanya’da genel hizmetler 1962’de toplanan 1. Genel Kurulunda Ge-
1“Andaş, Ertan” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklope-
nel Başkan Vekili seçildi. Genel Başkan Ve-
disi, 1. Cilt, İstanbul: Tarih Vakfı ve Kültür Bakanlığı ortak killiği görevine, 25 Kasım 1965’te toplanan
yayını, 1998.
2. Genel Kurulda, 31 Kasım-2 Aralık 1967’de
Ertan Andaş gerçekleştirilen 3. Genel Kurulda ve 23-25
Aralık 1969 tarihli 4. Genel Kurulda yeniden
seçildi. 22-24 Nisan 1972’de ve 22-24 Nisan
1975’teki 5. ve 6. Genel Kurullarda bu göre-
vine yeniden seçildi. 22-24 Nisan 1978 tari-
hinde toplanan Genel-İş Genel Kurulunda ise
Genel Sekreter oldu.3
1 Temmuz 1975’te Ankara’da kara taşımacılı-
ğında faaliyet göstermek üzere kurulan Ge-
nel Taşıt-İş’in (Türkiye Genel Kara Taşımacı-
lık İşçileri Sendikası) kurucuları arasında yer
aldı.4 Sendikal mücadelede kullanılmak üzere
2“ANDAŞ Ertan” maddesi, Sosyalist Kültür Ansiklopedisi, İs-
tanbul: May Yayınları, 1979.
3"Genel Kurullarımız”, Genel-İş web sitesi, https://www.ge-
nel-is.org.tr/genel-kurullarimiz,2,11472#.YY5NQS-v5UM
(Erişim Tarihi: 12 Kasım 2021).
4 “Genel Taşıt-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklo-
pedisi, 1. Cilt, İstanbul: Tarih Vakfı ve Kültür Bakanlığı ortak
yayını, 1998.
ZOR YILLAR | 567
kurulmuş ve üyesi bulunmayan bu sendika, Nisan 1980 tarihlerinde gerçekleştirilen Ge-

16 Şubat 1977’de kendisini feshetti. nel-İş 8. Genel Kurulunda ise yeniden Ge-
nel-İş Genel Sekreterliğine seçildi.
Genel-İş’in 1976’da Türk-İş’ten ayrılmasında
ve DİSK’e katılmasında etkili oldu.5 Yaşamı boyunca sendikal çalışmalarının ya-
nında CHP’de İl Yönetim Kurulu ve Belediye
Genel-İş’in DİSK’e katılmasından sonra 22-
Meclis üyeliği görevlerinde bulunarak aktif si-
26 Aralık 1977’de gerçekleştirilen DİSK 6. Ge-
yasal faaliyet gösterdi CHP’nin merkezi olarak
nel Kurulunda DİSK Yönetim Kurulu üyeliği-
oluşturduğu işçi komisyonunda da görev aldı.
ne seçildi. 25-30 Haziran 1980’de toplanan 7.
DİSK Genel Kurulunda Yürütme Kurulu üye- Andaş, yakalandığı hastalıktan kurtulamaya-
si seçildi ve Eğitim Daire Başkanı oldu. 19-20 rak 13 Ağustos 1980’de Ankara’da yaşamını
5 Sosyalist Kültür Ansiklopedisi. yitirdi.
ZOR YILLAR | 569
Kemal Türkler’İn
Katledİlmesİ
22 Temmuz 1980 Salı günü sabah saatlerinde Merter’deki evinden çıkıp Ma-
den-İş’teki görevinin başına gitmekte olan, DİSK’in kurucusu ve 11 yıl DİSK
Genel Başkanlığını yapan Maden-İş Genel Başkanı Kemal Türkler evinin
önünde hunharca katledildi. Kemal Türkler ve koruma polisi 34 N 4871 pla-
kalı otomobile bindikleri sırada evin önünde durmakta olan 34 N 5819 pla-
kalı otomobilden çıkan ve üç kişi oldukları bildirilen faşist teröristler çapraz
ateş açarak aynı araçla kaçtılar. Kemal Türkler başından ve vücudundan,
koruma polisi de sol omzundan yaralandı. Türkler, SSK’nin İstanbul Samat-
ya’daki hastanesine götürülürken yaşamını yitirdi. Türkler’in katledilmesi
Türkiye tarihinde bir sendikacıya yönelik en üst düzeydeki saldırıydı.
Kemal Türkler’in öldürülmesi büyük bir tepkiyle karşılandı. Olayın duyul- Türkler’in ölümü
nedeniyle ilk kez
ması üzerine, DİSK Yürütme Kurulunun 3 üyesi hastaneye gitti ve DİSK
siyah kapakla
Yürütme Kurulu adına yapılan bir açıklama ile cinayet protesto edildi. çıkan DİSK dergisi,
Sayı 65-66-67,
DİSK örgütü duyarlı olması konusunda uyarıldı ve izinler kaldırıldı. Ayrı- Mayıs-Haziran-
Temmuz 1980.
ca DİSK Yönetim Kurulu ve Başkanlar Konseyi olağanüstü olarak toplan-
tıya çağrıldı.
DİSK Yürütme Kurulu topluca Türkler’in evine giderek ailesiyle görüştü.

Cinayetin ardından sürekli toplantı halinde bulunan DİSK Yürütme Kuru-
lu adına Baştürk, cinayetle ilgili yaptığı açıklamada cinayetinin sıradan bir
olay olmadığını ve darbe hazırlığının bir parçası olduğunu vurgulayarak
şöyle dedi:189
Bugün eski DİSK Genel Başkanı ve Maden-İş Genel Başkanı Kemal Türkler
evinin önünde faşist caniler tarafından hunharca katledilmiştir.
Son günlerde önemli ölçüde tırmanan faşist saldırı ve cinayetler artık işçi
sınıfı önderlerini hedef almıştır. Sıkılan kurşunlar Türkiye işçi sınıfı ve
emekçi halkımıza sıkılan kurşunlardır. Kemal Türkler’in ölümü sıradan bir
olay değildir.
189 DİSK dergisi, Sayı 65-66-67, Mayıs-Haziran-Temmuz 1980.
kullanarak bu olayın karşısına dikilecek

ve faşizme karşı savaşını sürdürecektir.
DİSK Yönetim Kurulu ve Başkanlar Kon-
seyi yarın ortak bir toplantı yaparak
bundan sonraki tavrını belirleyecektir.
Bu andan itibaren DİSK’e üye sendikala-
rın yönetim kademelerinde görevli olan
tüm Sendikacıların izinleri kaldırılmış
ve tüm örgütün duyarlı halde hazır bek-
lemesi için talimat verilmiştir.
DİSK Cİnayet
KarşIsInda
Teyakkuzda
DİSK Yürütme Kurulunun çağrısı üzerine
Faşist hareket kapitalizmin gelişi-
Cumhuriyet, aynı gün Genel Yönetim Kurulu ve Başkan-
23 Temmuz 1980. mi içinde bugün elde ettiği kitle taba-
nının zaman içinde eriyeceğini bilerek lar Konseyi saat 19.00’da ortak bir toplan-
“ya şimdi ya da hiç bir zaman” sabır-
tı yaptı. Toplantıda Türkler’in öldürülme-
sızlığı içindedir. Ve faşist hareket siya-
si partileri ideolojik olarak etkileyerek si karşısında DİSK’in tepkisinin boyutları
gözü kara biçimde bugünkü siyasi ik- ele alındı. Öte yandan DİSK Yürütme Ku-
tidarı son noktasına kadar kullanarak,
her türlü yönteme başvurarak hedefi- rulu kararıyla Genel Sekreter Fehmi Işıklar
ne doğru yürümektedir: kitle katliam- başkanlığında, DİSK Yürütme Kurulu üye-
ları, toplumda saygınlığı olan kişileri, işçi leri Mukbil Zırtıloğlu ve Kemal Daysal ile
önderlerini katletme, böylece; öncelik-
le İç Anadolu’da belli kentleri ele geçir- Maden-İş Genel Başkan Vekili Murat Tok-
me, ardından büyük kentlere doğru yü- mak’tan oluşan bir komite kurularak, ce-
rüme, “bölücülük” bahanesiyle Doğu’ya
naze töreni ile ilgili hazırlıklara başlandı.
saldırma, iç savaş ve darbe.
Yapılan katliamlar bir darbenin hazırlı- Toplantının ertesi güne uzaması üzerine,
ğı içindir.
23 Temmuz 1980 günü sabah saat 11.00’de
Faşist saldırı ve cinayetlerin sorumlu- bir basın toplantısı düzenleyen DİSK Genel
su emperyalist mihrakların, egemen
sınıfların beslediği, kolladığı, yönlen- Başkanı Abdullah Baştürk, Genel Yönetim
dirdiği faşistleri koruyan, onları yaka- Kurulu ve Başkanlar Konseyinde değer-
lattırmayan, yakalananların ise hapis-
lendirilen konuları içeren açıklamalarda
hanelerden salınmasına göz yuman,
faşist saldırıları perdelemek için nok- bulundu. Baştürk, özetle şöyle dedi:190
ta operasyonlarına girişen ve en önemli
25 Ocak Ekonomik Önlemlerinin açık-
cinayetlerden sonra demokratik hakla-
rı daha da boğazlamak için girişimlerde lanmasından bu yana 6 ay geçmiştir. Bu
bulunan Demirel iktidarıdır. önlemlerin açıklanmasından önce 100
gün mühlet isteyen Demirel iktidarının
DİSK olarak acımız büyüktür. önlemlerini açıklanmasından sonra-
Ancak Türkiye işçi sınıfı ve emekçi hal- ki 6 ay içinde vardığı yer, daha fazla sö-
kımız ve işçi sınıfının devrimci sen- mürü ve baskı, sefalet ve kan olmuştur.
dikal örgütü DİSK, bu olay karşısında 190DİSK dergisi, Sayı 65-66-67, Mayıs-Haziran-Temmuz
susmayacaktır. İşçi sınıf tüm gücünü 1980.
ZOR YILLAR | 571
Hayat pahalılığı, işsizlik artmaya de-

vam etmektedir. Kıtlıklar sürmekte-
dir. Esas önemli olan faşist saldırı ve ci-
nayetler, ulaşabileceği en üst düzeylere
varmıştır. Son olarak DİSK’in kurucu-
su ve DİSK’in 11 yıl süreyle Genel Baş-
kanlığını yapan Maden-İş Sendikamı-
zın Genel Başkanı Kemal Türkler evinin
önünde faşist caniler tarafından hun-
harca katledilmiştir. Artık hedef üretimi
elinde bulunduran işçi sınıfının sendikal
önderleridir.
Türkiye’de faşist hareket bugüne kadar
çeşitli biçimlerde sürdürdüğü insanlık
düşmanı yüzünü Kemal Türker’in şah-
sında Türkiye işçi sınıfı ve emekçi halkı-
na sıkılan kurşunlarla daha açık biçim-
de sergilemiştir. Faşist hareket iktidar
olma özlemiyle sabırsızca ve hunharca
saldırmaktadır. İşçi, köylü esnaf, zana-
atkâr ilerici, yurtsever, demokrat ayrımı
yapmadan, dinsel inançları sonuna ka-
dar istismar ederek saldırmaktadır.
DİSK tüm emekçilerin, tüm çalışanla- de bugün tek bir hedefi vardır: İktidara
DİSK dergisi, Sayı
rın demokratik hak ve özgürlüklerini doğru yürümek isteyen faşist harekete 65-66-67, Mayıs-
sonuna kadar korumaya kararlıdır. Bu karşı mücadele etmek. Haziran-Temmuz
nedenle, 1967’da üç bine yakın üyemi- 1980.
Gün demokrasi güçlerinin daha kararlı,
zin işsiz kalması pahasına girişilen ey-
örgütlü, aktif mücadele günüdür.
lemlerle karşı çıktığımız DGM yasası-
na bugün de karşıyız. Olağanüstü Haller Tarihsel deneyleriyle faşizme işçi sınıfı
Yasasına ve diğer baskı yasalarına tü- için ne anlama geldiğinin bilincinde olan
müyle karşıyız. DİSK, faşizme karşı mücadelede en ge-
niş kitleleri kucaklamak gereğini bile-
Varolan demokratik hakları alabildiğin-
rek, faşizme karşı dolaylı ya da dolaysız
ce kısıtlayan yasalar emekçiler için za-
olarak kararsız kalanlara, tarihsel gö-
ten yeterince ağır hükümler içermek-
revlerini savsaklayanlara rağmen, fa-
tedir. Daha fazla baskı ne getirecektir?
şizme karşı direnecektir.
Göstermelik parlamento ile diktatörlük
uygulama isteğinin sonucu tarihteki ör- Tüm kamuoyu şunu çok iyi bilmelidir ki,
nekleriyle bellidir. kurucumuz ve eski genel başkanımız
Kemal Türkler’in faşist canilerce katle-
Yapılmak istenen açıktır: Değişen dün-
dilmesiyle işçi sınıfı yıldırılamayacak-
ya koşullarında emperyalist-kapitalist
tır. İşçi sınıfının mücadelesinde yılgınlı-
sistemin Türkiye’ye verdiği Ortadoğu’da
ğa, teslimiyete yer yoktur. Türkiye işçi
ileri jandarma karakolu görevinin vaz-
sınıfı faşizme karşı sınıfsal varlığını ve
geçilmez koşullarını yaratmak, sömürü
onurunu kanının son damlasına kadar
ve baskıyı sürekli kılabilmek. Bu nok-
savunacaktır. DİSK, faşizme karşı mü-
tadan hareketle Demirel iktidarı emper-
cadelesini her şart ve koşulda daha da
yalistlere ve faşistlere teslim olmuştur.
yoğun bir biçimde sürdürecektir.
Demirel bugünkü ekonomik ve toplum-
Faşist yönetim tezgahlayanlar şunu ka-
sal bunalımın önde gelen mimarı ve fa-
falarına sokmalıdırlar ki, fabrikaları-
şizmin en büyük hamisidir.
mızda, işyerlerimizde, tarlalarımızda,
Türkiye İşçi Sınıfı ve emekçilerin, an- işçi mahallelerimizde, hayatın her ala-
ti-faşist, anti-emperyalist, anti-şo- nında bugüne kadar sürdürülen müca-
venist mücadelesinin bütünlüğü için- dele güçlenerek sürecektir.
Yaşama hakkını can güvenliğini savu-

nan tüm yurtseverleri, demokratlar, ile-
ricileri, devrimcileri, faşizme karşı ortak
mücadeleye çağırıyorum
Bu anlamda faşist saldırı ve cinayetle-
re karşı başta Türk-İş sendikaları ol-
mak üzere bağımsız, ilerici sendikalara
ve tüm demokratik kuruluşlara eylem
birliği öneriyorum.
DİSK, Faşizme karşı olmak tek koşuluy-
la her örgütle güç ve eylem birliği yap-
maya hazırdır.
Türkiye işçi sınıfı üretimden gelen gü-
cünü, mücadeledeki kararlılığını yaşa-
mının her alanında sergileyerek faşizme
karşı mücadelesini daha üst düzeylerde
sürdürecektir.
Faşizm yenilebilir. Tarih bunu göster- Geleceği elinde tutan işçi sını-
Baştürk ve fı faşistlerden yaptıklarının tüm he-
Türkler’in ailesi
miştir. Türkiye işçi sınıfı ve emekçiler
DİSK genel bunu bir kez daha gösterecektir. sabını soracaktır. Bunu hiçbir güç
merkezinde engelleyemeyecektir.
Türkler’in
Faşizmi yenmek için onu iyi tanımak,
katafalkı tüm güçlerimizi birleştirmek gereklidir. Faşistler döktükleri kanda mutlaka ve
önünde. mutlaka boğulacaklardır.
Faşizm köylülere düşmandır.
Faşizm, esnaf ve zanaatkarlara düş- Diğer yandan cenaze töreni ile ilgili hazır-
mandır. Bugün güçlü oldukları yerlerde lıklar tamamlanarak DİSK Yürütme Kuru-
faşist çetelerin esnaf ve zanaatkarlar-
dan haraç alması, yarın iktidar olduk- lunca bir açıklama yapıldı. DİSK Yürütme
larında neler yapabileceklerinin en açık Kurulunun cenaze törenine ilişkin açıkla-
göstergesidir.
masında, DİSK’in kurucusu ve 11 yıl Genel
Faşist güçler bazı bölgelerde alevi-sünni
ayrımını körükleyerek sünni yurttaşla-
Başkanlığını yapan Kemal Türkler’in naa-
rı kazanmayı amaçlamaktadır. Gerçekte şının DİSK genel merkezinde katafalka ko-
ise onlar bu konuda da iki yüzlüdür, MSP nulacağı ve naaş önünde saygı duruşunda
Yozgat İI Başkanının dediği gibi, onlar
sünni yurttaşların da düşmanıdır. Alevi bulunulacağı bildirildi:191
yurttaşlar ise, Sivas’ta, Kahramanma-
raş’ta, en son Çorum’da faşizmin hiçbir Faşist katillerce hunharca öldürü-
ayrım yapmadan kendilerini nasıl yok len DİSK’in kurucusu olan ve 11 yıl sü-
etmek istediklerini bilmektedirler. Fa- reyle başkanlığını yapan Maden-İş
şizme karşı durmak, onların şu andaki Genel Başkanı Kemal Türkler’in naa-
tek hedefleri, yaşama görevleridir. şı yarın (24.7.1980) DİSK Genel Merke-
zinde mücadele arkadaşlarının say-
Faşizm, dünyanın her yerinde ırk ay-
gı duruşu ile katafalka konulacaktır.
rımını körükler. ırkçılık yapar. Irkların
Türkler’in tüm mücadele arkadaşla-
üstünlüğünü savunur. Faşizm, Türki-
ye’de Doğu’da yaşayan insanlarımızın rı, dostları, tüm sendika yöneticileri, iş-
düşmanıdır. çiler ve emekçiler yarın, çalışma saat-
leri içinde ve Cuma günü saat 12.00’ye
Bu nedenle, tüm köylüleri, esnaf ve za- kadar DİSK Genel Merkezinde Kemal
naatkarları, alevi-sünni tüm yurttaşla- Türkler’in naaşı önünde saygı duruşun-
rımızı, Doğu’daki halkımızı faşizme karda bulunabileceklerdir.
şı mücadelede işçi sınıfının yanında saf
tutmaya çağırıyorum. 191 DİSK dergisi, Sayı 65-66-67, Mayıs-Haziran-Temmuz 1980.
ZOR YILLAR | 573
25 Temmuz Cuma günün (Aksaray Mu- da katılmasıyla, yaklaşık 1 milyon civarına

rat Paşa Camiinde) öğle vakti yapılacak
yaklaştı.192
cenaze töreninden sonra Kemal Türk-
ler Topkapı-Çamlık Mezarlığında topra-
DİSK Merkez Yönetim Kurulu ve Başkanlar
ğa verilecektir.
Konseyinin ortak toplantısından sonra bir
açıklama yapan DİSK Genel Sekreteri Feh-
İşçİ SInIfI BaşkanI İçİn mi Işıklar, DİSK’in faşist odakların üzerine
Şalterlerİ İndİrdİ örgütlü bir biçimde gideceğini açıklayarak
faşist cinayetlere karşı en doğal tepkilerini
Kemal Türkler’in katledilmesi üzerine 23 gösteren işçilerin gözaltına alınmasını kı-
Temmuz 1980 Çarşamba günü tüm ülkede, nadı. DİSK Genel Sekreteri Fehmi Işıklar’ın
DİSK üyesi işçilerin tümünün, Türk-İş ve açıklaması şöyleydi:193
bağımsız sendikaların on binlerce üyesi-
DİSK Merkez Yönetim Kurulu ve Baş-
nin katıldığı protesto eylemleri yapıldı. Yüz kanlar Konseyi ve tüm örgütün duyarlı-
binlerce işçi üretimi durdurdu. Türkler’in lığı ile dün yurdun dört bir yanından yal-
öldürülmesi üzerine yapılan iş bırakma nız DİSK üyesi işçiler değil, Türk-İş ve
bağımsız sendika üyeleri de DİSK eski
eylemine katılma oranı çok yüksek oldu. Genel Başkanı ve Maden-İş Genel Baş-
DİSK üyesi sendikalara bağlı işçilerin ya- kanı Kemal Türkler’in faşistlerce hun-
nında Türk-İş’e bağlı 20 sendikanın üyeleri harca öldürülmesi üzerine en doğal
tepkiyi göstererek iş bırakmışlardır. İş-
ve birçok bağımsız sendikanın üyesi de bu çilerin bu doğal tepkisi üzerine bazı böl-
eyleme katıldı. DİSK’e göre eyleme katılan gelerde işçiler göz altına alınmışlardır.
sendikalı işçilerin sayısının 800 bin, sendi- 192DİSK dergisi, Sayı 65-66-67, Mayıs-Haziran-Temmuz
1980.
kal haklardan yoksun, memur, teknik ele- 193DİSK dergisi, Sayı 65-66-67, Mayıs-Haziran-Temmuz
man, sağlık emekçisi ve diğer çalışanların 1980.
İşçiler
Türkler’in
katafalkı
önünde saygı
duruşunda.
Kemal Türkler
Son Kez DİSK Genel
Merkezİnde
Kemal Türkler’in naaşı önünde sendi-
ka yöneticilerinin, mücadele arkadaşla-
rının, işçilerin ve emekçilerin saygı duru-
şunda bulunacakları katafalk DİSK genel
merkezinde hazırlandı. 24 Temmuz 1980
günü 10.30 sıralarında DİSK genel mer-
kezinin önüne gelen Türkler’in naaşı kır-
mızı gömlekli DİSK görevlileri tarafından
alınarak eller üzerinde işçilerin önünden
geçirildi. Daha sonra DİSK Genel Başkanı
Cumhuriyet,
Ülkede can güvenliğini sağlamak bir Abdullah Baştürk ve diğer DİSK yönetici-
24 Temmuz 1980. yana faşist canileri koruyan siyasi ik- leri ile DİSK’e bağlı sendikaların başkan-
tidar bu çabalarıyla olayları biraz daha
kışkırtmaktan öte bir iş yapmamakta- larının omuzlarında hazırlanan katafalka
dır. TRT’de çok önceden hazırlanmış iz- konuldu.
lenimini veren yayınlarla olayları daha
da kışkırtan siyasi iktidarın, en do- Türkler’in naaşı önünde ilk saygı duru-
ğal tepkiyi göstererek faşist cinayetle-
şu DİSK Yürütme Kurulu üyelerince ya-
ri protesto eden işçileri gözaltına alması
marifet değildir. Marifet samimi olarak pıldı. Daha sonra DİSK Genel Başkanı Ab-
yaşama hakkını savunmaktır. dullah Baştürk ve DİSK Genel Sekreteri
İktidarın bu çabalarını şiddetle protes- Fehmi Işıklar nöbet tutarken, Türkler’in
to eder, gözaltına alınan işçilerin der- ailesi saygı duruşunda bulundu. DİSK Yü-
hal salınmasının zorunluğunu vurgula-
rız. DİSK gözaltına alınan işçilere sonuna
rütme Kurulu üyelerinden ve ailesinden
kadar sahip çıkacaktır. Siyasi iktidar sonra 27 yıldır Genel Başkanlığını yaptığı
yeni olayların kışkırtıcısı olmaktan ar- Maden-İş Yürütme Kurulu saygı duruşun-
tık çıkmak zorundadır.
da bulundu. Türkler’in başında, tüm sendi-
DİSK Merkez Yönetim Kurulu ve Baş-
ka başkanları sırayla nöbet tuttular.
kanlar Konseyi şunu bir kez deha açık-
lar ki, DİSK tüm demokrasi güçleriyle
Sabahın erken saatlerinden itibaren DİSK
birlikte faşizmi yok edinceye kadar ör-
gütlü bir biçimde faşist odakların üze- genel merkezi önüne binlerce işçi gelme-
rine üzerine gidecektir. Faşizm mutlaka ye başladı. İşyerlerinden gruplar halin-
yenilecektir.
de gelen iş elbiseleri içindeki işçiler, Ke-
Kemal Türkler’in cenazesi yarın öğle mal Türkler’e saygı duruşunda bulunmak
vakti Aksaray Murat Paşa Camiinden
kaldırılacak ve Topkapı-Çamlık Mezar- için sıraya girdiler. DİSK üyesi işçilerin ya-
lığında toprağa verilecektir. Ülke ça- nında, siyasi parti temsilcileri, demokratik
pında cenaze törenine katılma olana- örgütlerin, Türk-İş’e bağlı sendikaların ve
ğı bulamayan işçi ve emekçiler yarın
13.30’da işyerlerinde saygı duruşunda bağımsız sendikaların yöneticileri saygı
bulunacaklardır. duruşunda bulundular.
ZOR YILLAR | 575
(Türkiye İlerici Kadınlar Derneği Genel İlk siyah kapaklı DİSK

dergisi, arka kapak.
Başkanı), Cevdet Selvi (Petrol-İş Ge-
nel Başkanı), Cenan Bıçakçı (SDP Genel
Başkanı), Ali Topuz (CHP İstanbul Mil- İlk Siyah Kapaklı
letvekili), Ayhan Altuğ (CHP Milletveki- DİSK Dergisi
li), Altan Tuna (CHP Milletvekili), Bahir
Ersoy (CHP Milletvekili), Cengiz Şenses
Kemal Türkler’in
(CHP Milletvekili), Deniz Baykal (CHP ölümü üzerine DİSK
Milletvekili), Ertuğrul Günay (CHP Mil- dergisi tarihinde ilk
letvekili), Erol Saraçoğlu (CHP Millet- kez siyah kapakla
vekili), Ertoz V. Suiçmez (CHP Millet- basıldı. Ön yüzünde
Türkler’in siyah beyaz
vekili), Fikret Gündoğan (CHP İstanbul bir fotoğrafının olduğu
İl Başkanı), Ferhan Aslantaş (CHP Mil- derginin kapağında
letvekili), Gündüz Onuz (CHP Milletve- başka hiçbir şey yer
kili), Hasan Zengin (CHP Milletvekili), almıyordu. Derginin
arka kapağında ise
Hikmet Çetin (CHP Milletvekili), İsmail Baştürk’ün Türkler’in
Hakkı Öztorun (CHP Milletvekili), Kemal mezarı başında yaptığı
Anadol (CHP Milletvekili), Neccar Türk- konuşmadan şu
can (CHP Milletvekili), Necati Cebe (CHP cümle yer alıyordu:
“Onu mücadelemizde
Milletvekili), M. Ali Pestilci (CHP Millet- yaşatacağız demek
vekili), Mustafa Üstündağ (CHP Genel fabrikaları, işyerlerini,
Sekreteri), Sabri Tığlı (CHP Milletveki- mahalleleri faşizme
li), Sevil Korum (CHP Milletvekili), Sü- karşı birer kale
haline getireceğiz
leyman Genç (CHP Milletvekili), Teoman
demektir.” Bu dergi
Köprüler (CHP Milletvekili), Yılmaz Al- DİSK’in 12 Eylül öncesi
24 Temmuz 1980 Perşembe günü 10.30’dan paslan (CHP Milletvekili), Eser Ayanoğ- yayımlanan son sayısı
25 Temmuz 1980 Cuma günü 12.00’ye ka- lu (TÜMAS Genel Merkezi), Hasan Özcan oldu.
(FİDEF Genel Başkanı), H. Feridun Şa-
dar 29 bin işçi, emekçi, sendikacı, demok-
kar (Sosyalist Vatan Partisi Genel Baş-
ratik örgüt ve siyasi parti temsilcisi saygı kanı), Hasan Fehmi Mavi (TÜS-DER Ge-
duruşunda bulundu. nel Başkanı), İbrahim Denizcier (Türk-İş
Genel Başkanı), İbrahim Öztürk (Hava-İş
Genel Başkanı), Mehdi Zana (Diyarbakır
Olayın uluslararası planda duyulmasından
Belediye Başkanı), Mahmut Dikerdem
sonra, cenaze törenlerine katılmak üzere (Türkiye Barış Komitesi Genel Başkanı), Cumhuriyet,
Türkiye’ye gelen uluslararası sendikal ha- Mehmet Ali Aybar (SDP Genel Başkanı), 25 Temmuz 1980.
reketin temsilcilerinden DSF Genel Sekre-

teri Jan Nemoudry, CGT Temsilcisi Gilbert
Lebaiscon ve Dünya Barış Konseyi Temsil-
cisi J. Benson da saygı duruşunda bulundu.
Türkler’in cenaze törenine bir bölümünün
adları aşağıda adları yazılı olan ulusal ve
uluslararası düzeyde sendika, siyasi parti
ve kitle örgütü temsilcisi katıldı:194
Ahmet Yıldız (Halkevleri Genel Başka-
nı), Aslan Başer Kafaoğlu (Demokrat
Gazetesi Genel Koordinatörü), Ali Din-
çer (Ankara Belediye Başkanı), Behice
Boran (TİP Genel Başkanı), Beria Önger
1980.
yöneticileri ve demokratik örgütlerin tem-

silcileri DİSK Genel Başkanı Abdullah Baş-
türk’ü ziyaret ederek, olaydan duydukları
üzüntülerini belirtti.
Olayın duyulmasından sonra DİSK’e ilk zi-

yaret, İstanbul’da bulunan CHP Genel Baş-
kanı Bülent Ecevit tarafından yapıldı. Ya-
nında çok sayıda CHP yöneticisi ile DİSK
genel merkezine gelen CHP Genel Başkanı
Bülent Ecevit, DİSK Genel Başkanı ve DİSK
Yürütme Kurulu üyeleri ile bir süre görüş-
tü. Görüşmeden önce basına bir açıklama
yapan Ecevit “Kemal Türkler arkadaşı-
mızın öldürülmesi aynı zamanda açık bir
Nizamettin Barış (TÜM-DER Genel Baş-
Ecevit’in Türkler’in provokasyondur, açık bir kışkırtmadır”
ailesine taziye ziyareti,
kanı), Nedim Tarhan (KÖY-KOOP Genel
soldan sağa: Bülent Başkanı), Oktay Kurtböke (TGS Genel vurgusunu yaptı ve şunları söyledi:195
Ecevit, Sabahat Başkanı), Suphi Karaman (Cumhuriyet
Türkler, Nilgün Senatosu Milli Birlik Grubu adına), Ya- Bu sabah merhum Profesör Nihat Erim’in
Türkler (Soydan), sağ
vuz Önen (TMMOB Başkanı), Ziya Hep- cenaze töreni için İstanbul’a gelirken İs-
başta Rahşan Ecevit,
Fotoğraf: Erdoğan bir (Sosyal Demokrat İşçi Sendikaları tanbul’a girişte değerli arkadaşım, de-
Köseoğlu. Konfederasyonu), ğerli sendika önderi Kemal Türkler ile
ilgili acı haberi aldım. Son derece üzül-
Ayrıca Alman Komünist Partisi, Belçi-
düm. K. Türkler Türkiye’de demokratik
ka Hristiyan İşçi Sendikaları Konfede-
işçi haklarının gelişmesinde demokra-
rasyonu, Bulgaristan Sendikaları Mer-
tik işçi hakları içinde sendikal hareketin
keze Konseyi , Belçika Komünist Partisi,
güçlenmesine büyük katkılarda bulun-
CGT, DİK Metal İşçileri Federasyonu, DSF
muş değerli bir sendikacı arkadaşımızdı.
Dünya Sendikalar Konfederasyonu ,
Çalışma Bakanı olduğum yıllarda ken-
Fransız Komünist Partisi Merkez Komi-
disi ile birlikte çalışmaktan, onu yakın-
tesi, Fransa Demokratik İşçi Federasyo-
dan tanışmaktan mutluluk duymuştum.
nu (CFDT) Genel Metalurji Federasyonu,
Kendisinin bu korkunç, haince cinayete
Hollanda Hristiyan Sendikalar Konfede-
kurban gitmesi, bu cinayet sonucunda
rasyonu, İnsan Hakları Uluslararası Bir-
liği, İtalyan CGIL-CISL ve UIL İşçi Kon- yaşamını yitirmesi Türk demokratik işçi
federasyonları, Peru İşçi Sendikaları hareketi bakımından büyük bir kayıp-
Birliği, Uluslararası Hür Sendikalar Kon- tır. Allahtan K. Türkler’e rahmet diliyo-
federasyonu, Yunanistan Genel İş Kon- rum. Tüm DİSK camiasına, Sn. Abdullah
federasyonu, Yunanistan Metal İşçileri Baştürk’ün şahsında tüm DİSK toplulu-
Sendikaları Komitesi temsilcileri de ce- ğuna, T. Maden İşçileri Sendikası toplu-
nazeye katıldı. luğuna ve Kemal Türkler’in yakınlarına
ve tüm işçi arkadaşlarıma Allahtan ta-
hammül gücü diliyorum. Devletimizi ve
DİSK’e Tazİyeler demokrasimizi yıkmak isteyenler kan-
lı ellerini her toplumun her kesimine ve
toplumun saygın kişilerine uzatıyorlar.
Kemal Türkler’in öldürülmesi üzerine, Fakat demokrasiyi yıkamayacaklardır,
devletimizi yıkamayacaklardır. Kemal
başta siyasi parti temsilcileri olmak üze- Türkler arkadaşımızın öldürülmesi aynı
re birçok Türk-İş üyesi sendika yönetici- 195DİSK dergisi, Sayı 65-66-67, Mayıs-Haziran-Temmuz
si, belediye başkanı, bağımsız sendikaların 1980.
ZOR YILLAR | 577
Türkler’in
cenaze töreni,
25 Temmuz
1980, Muratpaşa
Camii'nin önü
Vatan Caddesi
üzeri, İstanbul.
Fotoğraf: Erdoğan
Köseoğlu.
zamanda açık bir provokasyondur, açık saatlerinden itibaren işçiler birikmeye

bir kışkırtmadır. Fakat provokasyonları
başladı. Cenaze töreni için üstünde Kemal
etkisiz bırakmanın yolu provokasyon-
lara gelmemektedir. Ben inanıyorum ki, Türkler’in fotoğrafı bulunan yaka kart-
bilinçli Türk işçileri bu cinayet karşısın- ları bastırılmış ve korteje ancak bu yaka
da duydukları haklı tepkiyi demokrasiyi,
yine demokrasinin kendi kuralları için-
kartlarını taşıyanların katılabileceği açık-
de koruma yolunda ve Türkiye’ye barış lanmıştı. Bu kartların dağıtımı sağlanarak,
getirme yolunda güçlerini birleştirerek gerekli önlemler alındı.
göstereceklerdir.
Kemal Türkler arkadaşıma tekrar Allah- Tüm İstanbul’da geniş güvenlik önlemleri-
tan rahmet diliyorum. nin alındığı, tüm yolların tutulduğu, korte-
Daha sonra DİSK’e gelen Türk-İş Genel Baş- je katılabilmenin ancak üç-dört aramadan
kanı İbrahim Denizcier, Baştürk’ü ziyaret sonra mümkün olduğu cenaze töreni için
ederek olaydan duyduğu üzüntüyü bildirdi. cami önündeki iki yol açık bırakıldı. Bura-
İbrahim Denizcier 1961’de Türkler ile Türkiye dan korteje girecekler bir kez daha teker
İşçi Partisi’ni kuran 12 sendikacıdan biriydi. teker aranarak ve sayılarak toplanma ye-
rine alındılar.
Kİtlesel Cenaze Törenİ İşyerlerinden topluca çıkan işçiler, mahal-

lelerden gelenler cami önünde toplandı-
Cenazenin kaldırılacağı 25 Temmuz lar. Sıkıyönetim yetkililerinin belli sayıda-
1980 günü İstanbul Aksaray’daki Mu- ki işçiyi törene alacaklarını bildirmelerine
rat Paşa Camii’nin önüne sabahın erken rağmen, binlerce işçinin yollarda birikmesi
Çok sıkı güvenlik önlemlerinin alındığı,

DİSK ile sendika yöneticilerinin, milletve-
killerinin, belediye başkanlarının ve de-
mokratik kitle örgütlerinin yöneticilerinin
araçlarla izlediği cenaze, camiye getirildi.
Kırmızı gömlekli DİSK görevlilerinin aldı-
ğı cenaze geçerken binlerce işçi ve emekçi
yumruklarını kaldırarak, saygı duruşunda
bulundu.
Türkler İle Son Yürüyüş

Tüm İstanbul’da yollar tıkanmıştı ve işçiler
Murat Paşa Camiine ve Topkapı’daki me-
zarlığa akmıştı. İşçilerle onlarca yürüyü-
şe, direnişe ve greve katılan Kemal Türkler
son yolculuğuna, son yürüyüşüne çıkıyor-
du. On binlerce işçinin önünde son kez yer
alıyordu. On binlerce işçi cenaze töreninde
Türkler’in ardından yürürken cenaze tö-
renine katılamayan işçiler DİSK Yönetim
Kurulu ve Başkanlar Konseyinin çağrı-
sı üzerine, işyerlerinde saat 13.30’da saygı
duruşunda bulunuyordu.
Cenaze arabasına konulan Türkler’in naaşı

kortejdeki yerini aldı. Her işkolundan iş el-
üzerine işçiler korteje alındı. Ancak çok biseleri içinde ikişer işçinin cenaze araba-
Türkler’in
cenaza töreni, sayıda otobüs ile işçilerin korteje ulaşa- sının iki yanında nöbet tuttuğu kortejin bir
Fotoğraf:
Erdoğan madan yollarının kesildiği ve dağılmaları- ucu Topkapı’ya varıp mezarlığa girdiğinde
Köseoğlu.
nın sağlandığı bildirildi. Buna rağmen Ak- yürüyüşün diğer ucu daha Aksaray’dan
saray’daki Murat Paşa Camii’nin önünde hareket etmemişti.
on binlerce işçi ve emekçi birikmişti.
En önde DİSK üyesi kırmızı gömlekli iş-
Ayrıca cenazenin toprağa verileceği Top- çilerin önlem aldığı ve yüzlerce çelengin
kapı’daki Çamlık Mezarlığında da on bin- bulunduğu kortejde siyasal parti temsil-
lerce işçi vardı. Saat 12.00’de DİSK genel cileri, milletvekilleri, belediye başkanları,
demokratik örgütlerin temsilcileri, sendi-
merkezindeki katafalktan alınan Kemal
ka yöneticileri ve uluslararası sendikal ha-
Türkler’in naaşı, arkasında çok sayıda ara-
reketin temsilcileri yer alıyordu.
ba ile camiye getirildi. Merter’de saygı du-
ruşu için gelen binlerce işçi Topkapı Me- DİSK Tertip Komitesince cenaze töreninde
zarlığına doğru yürüyüşe geçti. sıralama aşağıdaki şekilde düzenlenmişti:
ZOR YILLAR | 579
• Çelenkler,
• Cenaze Arabası,
• Resim,
• Ailesi,
• DİSK Yürütme Kurulu,
• Siyasi Parti Genel Başkanları veya

Temsilcileri,
• Yabancı Ülke Temsilcileri,
• Maden-İş Yürütme Kurulu, DİSK Yöne-

tim, Onur ve Denetim Kurulu üyeleri ile
Başkanlar Konseyi,
• Maden-İş Organları Üyeleri, Türkler, yalnızca bir sendika lideri değil-
Cumhuriyet,
di. O, öncelikle işçi sınıfının gerçek kur- 26 Temmuz 1980.
• Parlamenterler, DİSK Üyesi Sendikala- tuluşu olan sosyalizm için, sömürüsüz,
rın Yürütme Kurulları, baskısız, barış içinde bir dünya için sa-
• Demokratik Kitle Örgütleri Başkanları,
vaşan bir kişiydi. O, mücadeleyi yalnız-
ca ekonomik alanda sınırlamayan, işçi
• Maden-İş, sınıfının siyasi iktidar mücadelesinin
de gerekli olduğuna inanan ve bu yolda
• Alfabetik Sıraya Göre DİSK,
kavga vermiş bir arkadaşımızdı. İşçi sı-
• Üyesi Sendikalar, nıfının uluslararası birlik ve dayanışma-
sını simgeleyen bir savaşçıydı.
• DİSK Üyesi Olmayan Sendikalar,
Türkler, demokratik ve kitle sendika-
• Demokratik Kitle Örgütü Üyeleri,
cılığı ilkelerinin benimsenmesi için yo-
• Diğer Katılanlar. ğun kavga verdi. DİSK bu kavganın için-
de doğdu. DİSK’in büyüyüp gelişmesinde
yalnız bir lider olarak değil, bir nefer gibi
Baştürk: “O Sadece Fİzİksel çalıştı. DİSK’in faşizme karşı, emperya-
lizme karşı, şovenizme karşı mücade-
Olarak AramIzdan AyrIldI” le bayrağı en yükseklerde dalgalanır-
ken, mücadele ateşiyle yanan yüreği en
Kemal Türkler toprağa verildikten sonra, önde çarptı. 15-16 Haziranların, DGM’le-
mezarı başında bir konuşma yapan DİSK rin, 1 Mayısların başında o vardı.
Genel Başkanı Abdullah Baştürk “Onu Türkler için çok şey söylemek müm-
kün. Ama biz işçiler genellikle ölüleri-
mücadelemizde yaşatacağız demek fab-
mizin ardından fazla bir şey söylemeyiz,
rikaları, işyerlerini, mahalleleri faşizme nutuk atmayız. Onların kavgasını sür-
karşı birer kale haline getireceğiz demek- dürür, tutuşturmuş oldukları ateşi kö-
rükler, yükselttikleri bayrağı daha yu-
tir” diyordu:196 karılarda dalgalandırırız.
Örgütümüzün kurucularından, 11 yıl sü- Türkler insanlık düşmanı faşistlerin
reyle DİSK Genel Başkanlığı yapan, Ma- kurşunlarıyla fiziksel olarak aramızdan
den-İş Genel Başkanı Kemal Türkler’i ayrıldı. Ancak o, kavgasıyla, mücadele-
toprağa veriyoruz. Faşizme karşı mü- ci kişiliğiyle, düşünce ve eylemi ile ara-
cadelede işçi sınıfı ve emekçi halkımız mızda yaşıyor ve yaşayacak.
bir yiğit evladını daha binlerce şehidinin İşçi sınıfının bağımsızlık, demokrasi ve
yanına gönderiyor. sosyalizm mücadelesi çetin bir kavga-
196DİSK dergisi, Sayı 65-66-67, Mayıs-Haziran-Temmuz dır. Bu mücadelede elbette şahit vere-
1980. ceğiz. Türkler bu savaşta yitirdiğimiz ne
ilk şehidimizdir, ne de son. Ancak bay- ilericileri, yurtseverleri, devrimcileri,

Cenazeye Türk-İş
üyesi işçiler de katıldı: rak yere düşmeyecek, işçi sınıfı bilimi- tüm işçi ve emekçileri saflarımıza kata-
Kristal-İş korteji, nin gösterdiği yolda kavga sürecektir.
cağız demektir.
Kristal-İş Arşivi.
Bizi birer birer öldürerek yenemeyecek-
lerdir. İşçi sınıfımızın ve emekçi halkı- İşçi sınıfının yiğit evladı seni toprağa
mızın coşkun akan seli faşistleri mut- verirken bir kez daha yineliyoruz. Gün-
laka ve mutlaka akıttıkları kanlarda demimizin tek maddesi faşizme kar-
boğacaktır. şı savaşmaktır. Bu nedenle aramızdaki
Bugün burada mücadele arkadaşımız tüm siyasi farklılıkları bir kenara koya-
Kemal Türkler’e verebileceğimiz bir tek rak örgütlü bir biçimde faşizmin üzeri-
söz vardır: faşizme karşı birlikte müca-
ne gideceğiz.
dele etmek. Onu yaşatacak olan tek şey
de budur. DİSK’in kararı ve faşizme karşı tüm ör-
Onu mücadelemizde yaşatacağız de- gütlere çağrısı budur. Ve bu mücadele
mek fabrikaları, işyerlerini, mahalle- faşizmi yok edinceye kadar sürecektir.
leri faşizme karşı birer kale haline ge-
tireceğiz demektir. Tüm demokratları, Anısı mücadelemizle yaşatacağız!
Cumhuriyet,
26 Temmuz 1980.
ZOR YILLAR | 581
Törenden Dönerken Öldürülen Petrol-İş Üyesi

Cenaze törenine katılanlara tören bittikten sonra dağılmaları sırasında güvenlik güçlerince çe-
şitli müdahale ve engellemeler yapıldı. Törene katılan Türk-İş’e bağlı Petrol-İş sendikası Kocaeli
Şubesi üyesi ve İGSAŞ işçisi Ahmet Aydın, arkadaşlarıyla birlikte İzmit’e dönerken yolda arama
bahanesiyle durdurularak tartaklanmaya başlandı. Anlatılanlara göre yapılanlara karşı durma-
ya çalışan Ahmet Aydın, hiçbir ihtar yapılmaksızın kurşunlanarak öldürüldü. Petrol-İş tarafın-
dan yapılan açıklamaya göre Aydın’ın ölümü şöyle gerçekleşti:
“25 Temmuz günü Kemal TÜRKLER’in cenaze törenine katılmak için Kocaeli’den İstanbul’a ge-
len işçiler geldikleri otobüslerle geri dönerken Erenköy Kozyatağı mevkiinde polislerce durdu-
rulmuşlardır. Otobüsten indirilip yere yatırılan işçilere polisler cop ve silahlarla saldırmışlardır.
Bu sırada olay yerinden geçmekte olan ve içinde üyelerimizin de bulunduğu otobüs durmuş ve
işçiler olayın nedenini öğrenmek için otobüsten inmişlerdir. Bu sırada polisler otobüsten inen
işçi kalabalığına ateş açmışlar ve üyemiz Ahmet AYDIN başının ARKASINDAN aldığı kurşun ya- Türkler’in cenazesi dönü-
rasıyla ölmüştür.” şünde öldürülen Petrol-İş
üyesi Ahmet Aydın.
Kocaeli Valiliğinin cenaze törenini yasaklanmasına rağmen DİSK ve Türk-İş üyesi işçiler işçi sı-
nıfının yiğit neferine sahip çıkarak cenazesini kaldırdı.
Kaynak: DİSK dergisi, Sayı 65-66-67, Mayıs-Haziran-Temmuz 1980; Petrol-İş dergisi, Sayı 49, Temmuz 1980, Petrol-İş Basın açıklaması, 28 Temmuz 1980.
“Kemal Türkler’in Son Sözleridir”

Silin gözlerinizi Bunca akıttıkları kan
Aldandı yeniden Değiştiremez tarihi
Beni vuranlar Yazar cellatlarını onların
Sürü şaşırır yolunu başı Bir kez daha tarih
yitince Acınız unutturamaz
görevinizi
Sürü değilsiniz ki siz
Silin gözlerinizi
İşçisiniz
Silin gözlerinizi
Alın terinindir yarın
görevdesiniz
Yokolup gitmenin
telaşında katiller
Durduramaz savaş
ortasında yürüyüşü
Saflarda düşenler
Kitapları öldüremezler
Alanlarda bizi vuranlar
Tarihi geriye
döndüremezler
Hoşçakalın
Sürdürün savaşı
arkadaşlar
Sennur SEZER
22 Temmuz 1980
Sennur Sezer . Baştürk Türkler’in mezarı başında konuşurken, 25 Temmuz 1980.
TÜRKLER’İN KATİLLERİN YARGILAN(MA)MASI VE
CEZASIZ KALMASI
Kemal Türkler’in öldürülmesi ile dosya mahkemeye iade edilmişti. Mahkemesi’nin 1996/84 esas
ilgili dava MHP davası ile birleşti- numaralı dosyası, ancak 4 yıl 6
Yapılan yargılamada, birçok ek-
rildi. 8 Eylül 1981’de açılan MHP ve ayda getirilebilmişti. Sanığın gı-
siklik bulunmakla birlikte deliller
Ülkücü Kuruluşlar Davası’nın 945 yabi tevkifi müzekkeresine 3 yıl 3
bulunabilmişti. Ancak bu yargıla-
sayfalık iddianamesinde, Türk- ay sonra cevap verilmişti. Sanığın
mada en büyük sorun yargılama-
ler’in öldürülmesi ile ilgili ifadeler nüfus ve sabıka kaydı ise 7 ayda
nın savsaklanması ve makul sü-
748. ve 750. sayfalar arasında yer görevli mahkemeye ulaşmıştı.
rede tamamlanmaması ile ortaya
aldı. Bu sayfalarda cinayet anlatı- Nilgün Türkler Soydan yargılama
çıkmıştı. Yargılama 19 Nisan 1996
lıyordu. sırasında ortaya çıkan gecikme-
tarihinde başlamış, 1 Aralık 2010
Bu iddianamede Ünal Osmanağa- tarihi itibariyle 14,5 yılda tamam- leri şöyle anlatıyordu:
oğlu yakalanmadığı için adı, dos- lanmıştı. “Mahkeme başkanı ve savcı bize
yası tefrik edilenler arasında da karşı ön yargılıydı. Bu dava bo-
Yargılamanın son aşamasında
geçmiyordu. Osmanağaoğlu için yunca hayretler içinde kalınacak
eylemin örgütlü ve büyük bir or-
ancak 2 Nisan 1982’de yakalama
ganizasyon sonucunda meydana olaylara tanık olduk. Ödenek yok
kararı çıkarıldı.
geldiği görülmüş ancak azmetti- sanık gelmiyor, beli ağrıyor sanık
Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı riciler tespit edilememişti. 4 kişi mahkemeye getirilmiyor, hâkim
1 numaralı Askeri Mahkemesi’nin olduğu anlaşılan tetikçilerin, 3’ü hastalanıyor vs. O kadar üst üste
1981/282E ve 1986/66 sayı ve yakalanmış, 2’si başka davada bu bunlar yaşatıldı ki davanın zaman
15.07.1986 sayılı gerekçeli kara- suç da dahil olmak
rında ise Kemal Türkler’in öldürül- üzere mahkûm edil-
mesi olayına geniş yer verilmişti. miş, davadaki diğer
Kararın 86. ile 96. sayfaları ara- sanığın suçluluğu
sında Ünal Osmanağaoğlu, Ab- da iç hukuk kural-
dülsamet Karakuş, İsmet Koçak ları doğrultusunda
ve Aydın Eryılmaz’ın yaptıkları Yargıtay Ceza Genel
ayrıntılarıyla anlatılmıştı. Kara- Kurulu kararıyla ke-
kuş ile Eryılmaz, MHP Davasında sin olarak tespit edil-
36 yıl ağır hapse mahkûm olmuş, mişti.
Osmanağaoğlu ise firarda olduğu
Zamanaşımı için her
için yargılanamamıştı.
şey yapıldı
Yargılama bitirilmedi
Suçluluğun tespitine
Bakırköy Savcılığı, Türkler’in öl- rağmen soruşturma
dürülmesinden ancak 9 yıl son- ve yargılama sıra-
ra 1989/20408 numaralı dosya sında yaşanan ge-
ile soruşturma yürütmüş, dava cikmeler nedeniyle
ise cinayetten 16 yıl sonra açıla- sanık Osmanağaoğ-
bilmişti. Mahkemece 58 duruş- lu cezasız bırakıldı.
ma yapılmış iki kez beraat kararı Dava dosyası ince-
verilmiş, bu iki karar da Yargıtay lendiğinde, inanılmaz
tarafından bozulmuş ve Yargıtay sürelerin işlemsiz ve
Ceza Genel Kurulu tarafından el- etkisiz geçirildiği gö-
deki delillerin sanığın mahkûmi- rülmekteydi. Örneğin
yetine yeterli olduğu tespiti ile Ankara 3. Ağır Ceza Radikal, 2 Aralık 2010.
aşımına uğramaması imkânsızdı.
Devlet desteğiyle bu dava zaman
aşımına uğratıldı.”
Mahkeme zamanaşımı ile ilgili
kararı 1 Aralık 2010’da verdi. Za-
manaşımı nedeniyle davanın düş-
mesi yönündeki kararın gerekçe-
sinde suça ilişkin asli zamanaşımı
süresi 20 yıl olsa da, zamanaşı-
mını kesen işlemlerle birlikte, 30
yıl olarak değerlendirildiği anlatılı-
yordu. Ancak dava suç tarihi olan
22 Temmuz 1980’den itibaren 30
yılı aşan sürede tamamlanama-
dığından, sanık Ünal Osmanağa-
oğlu lehine davanın zamanaşımı
nedeniyle ortadan kaldırılmasına Kemal Türkler ve Avukat Rasim Öz.
karar verildiği belirtiliyordu. Yar-
Bahçelievler katliamı nedeniy- mış, adalet tecelli etmeyince ilahi
gıtay 9. Ceza Dairesi sonunda bu
le aranmaya başlayınca 1979’da adaletin cezalandırdığı bir katildir.
kararı onadı. Türkler ailesinin avu-
yasadışı yollardan yurtdışına çık-
katı Rasim Öz, insanlık suçunda Cenazesine MHP’li TBMM Baş-
tığını söyleyen Osmanağaoğlu,
zamanaşımı olmayacağı gerekçe- kanvekili Meral Akşener, MHP
1992 Ekim ayı sonunda Türkiye’ye Başkanı Bahçeli, yardımcısı Celal
si ile davayı Avrupa İnsan Hakları
döndüğünü, olayın failleri olarak Adan pek çok milletvekili katılmış,
Mahkemesi’ne (AİHM) taşıdı.
yargılanan diğer sanıkları tanı- bir katile nasıl devlet töreni gibi
2 Temmuz 2012’de çıkarılan 6352 madığını iddia etti. Sanık 7 Kasım cenaze töreni katılımı sağlanıyor
sayılı torba yasadaki bir madde 2001 tarihindeki duruşmada “1 diye savcılığa suç duyurusunda
1980 öncesi siyasi suikastlar- Mayıs 1977’de, 34 kişinin katli- bulunmuştum. Savcılık tabii ki,
dan mahkum olanlara ve cezasını ne sebep olanlar, Kemal Türkler’i ‘Soruşturmaya gerek görülmedi’
çekmekte olanlara tahliye imkânı katledenlerle aynıdır. Olayın çö- sonucunu bildirmişti. Tarihe not
getirdi. Bu yasadan sonra Ankara zülmesini istiyorsanız, söyledik- düşmek açısından önemli bir bilgi
Bahçelievler’de yedi TİP’li genci lerimi önemseyin” dedi ama bu diye düşünüyorum.”
öldürenler de tahliye edildi. konuda ayrıntılı bir bilgi vermedi.
Torun da davaya girdi
19 yıl sonra yakalandı Nilgün Türkler Soydan, Osmana-
ğaoğlu’nun yargılanma süreci ile Davayı yürüten Rasim Öz’ün ya-
Türkler’in öldürülmesinden 19 yıl ilgili olarak 2015 yılında şu değer- nına 2006 yılında Burç Akpınar
sonra 19 Nisan 1999’da Kuşada- lendirmeyi yapmıştı: “Ünal Os- adında genç bir avukat katıldı.
sı’nda kardeşi Tamer Osmana- manağaoğlu, önce 7 TİP’li gencin Bu avukat Türkler’in torunuydu.
ğaoğlu’na ait kimliği kullanırken öldürülmesiyle ilgili aldığı 7 idam, Türkler öldürüldüğünde 1 yaşında
yakalanan Ünal Osmanağaoğlu, yasalarla 7 kez müebbete dönüş- olan Burç, Bilgi Üniversitesi Hukuk
suçlamaları kabul etmedi, olay türüldü, sonra aynı davadan torba Fakültesi’ni bitirerek avukat ol-
tarihinde yurtdışında olduğunu yasada çıkarılan özel bir maddey- muş ve dedesinin katilinin peşine
savundu. Yakalanma öncesin- le kurtarıldı. Bu kişi, cinayet dava- düşmüştü.
de devlet tarafından aranan Os- sından zaman aşımıyla kurtarılıp Kaynak: Maden-İş Tarihi Çalışma Grubu (2017),
Derinden Gelen Kökler, Cilt 2, İstanbul: Sosyal
manağaoğlu, devlete ait bir milli çıktıktan sonra hastane hastane Tarih Yayınları ve Birleşik Metal-İş ortak yayını,
parktaki tesisleri işletiyordu. dolaşıp ameliyat masasında kal- ss. 507-509.
MHP İDDİANAMESİ: KEMAL TÜRKLER’İ KİMLER ÖLDÜRDÜ?
Kemal Türkler’in öldürülmesi ile DURAK, Celal ADAN, Ali DOĞAN ve adresi Ünal’a vermiştir. Daha
ilgili olarak MHP ve Ülkücü Kuru- ile Alpaslan TÜRKEŞ ve Aydın ESİ sonra Celal ADAN Bahçelievler’de
luşlar İddianamesi’nde şu değer- arasında geçen konuşma sonun- oturan Ünal’ın evine gitmiş, evde
lendirmeler yer aldı: da Aydın ESİ, saptadığı adresleri İsmet KOÇAK, Aydın ERYILMAZ,
Celal ADAN’a yazdırmıştır. DİSK
“Sanık Alpaslan TÜRKEŞ’in DİSK Abdülsamet KARAKUŞ araların-
Genel Başkanı Kemal TÜRKLER,
yöneticilerinin yok edilmesi yo- da konuşup, Ünal’ın önerisini ka-
Celal ADAN tarafından hedef se-
lunda emrini vermesinden birkaç bul etmişler, sonra Merter sitesi-
çilmiştir. Buradan ayrıldıktan son-
gün sonra Berker İNANOĞLU’nun ra Kemal TÜRKLER’in öldürülmesi ni gezerek eylemin TÜRKLER’in
Mecidiyeköy’deki Dağlılar ticaret- için ülkücü militan arayan Celal evinin önünde yapmayı kararlaş-
hanesinin üstündeki yazıhanesi- ADAN parti binasında, daha önce tırmışlardır. Ünal, İsmet KOÇAK
ne gelmiş, Berker İNANOĞLU’da eylem yapmak istediğini söyle- bir 14’lü tabanca, bir barabellüm
Türkeş’in emri ile Yılma DURAK ve yen ve Ankara Bahçelievler’de tabanca, bir simitwetson, 1 de
Celal ADAN’ı buraya çağırmıştır. 7 kişinin öldürülmesi olayından
Daha önce yazıhaneye gelmiş bu- 7.65 çapında tabancayı eve ge-
aranan Ünal OSMANAĞAOĞLU ile
lunan Aydın ESİ komünist hareke- tirmiştir. Abdülsamet KARAKUŞ,
karşılaşmış, Kemal TÜRKLER’in
tin kaynağı olduğu söylenen DİSK adresinin tespit edildiğini, Yıl- Aydın ERYILMAZ ve Celal isimli
yöneticilerinin adreslerini tespit ma’nın da bundan haberi oldu- sanıklar 21 temmuzu 22 temmu-
etmiştir. Yazıhaneye gelen Yılma ğunu, bu işi yapmalarını söylemiş za bağlayan gece Londra asfaltı
üzerinde Hüsamettin BEKTAŞ’a
ait 34 N 5819 plaka numaralı Por-
takal renkli otoyu silah zoruy-
la gasp etmişlerdir. 22 Temmuz
1980 günü saat 08.00 sıraların-
da Abdülsamet KARAKUŞ, Ünal
OSMANAĞAOĞLU, İsmet KOÇAK,
Aydın ERYILMAZ’ın kullandığı
gasp edilen otoyla Merter sitesine
gelmişler, Ünal ve İsmet anayolda
indikten sonra arabayı yakın bir
yere park etmişlerdir. Saat 09.30
sıralarında İsmet KOÇAK, Kemal
TÜRKLER’in evinden çıktığını işa-
retle bildirmiş plan ve işbölümü
uyarınca arabasına binen Kemal
TÜRKLER ile koruma polisine Ab-
dülsamet KARAKUŞ, İsmet KO-
ÇAK ve Ünal OSMANAĞAOĞLU
birlikte ateş etmişlerdir.”
Kaynak: Ankara-Çankırı-Kastamonu İlleri Sı-
kıyönetim Komutanlığı Askeri Savcılığı, İddia-
name (M.H.P. ve Ülkücü Kuruluşlar), Evrak No:
1980/7040, Esas No: 1980/7040, Karar No:
Cumhuriyet, 9 Eylül 1981. 1981/600, s. 396.
ZOR YILLAR | 585
DİSK’e Kapatma
DavasI
Kemal Türkler’in öldürülmesinden bir haf-
ta sonra Bakırköy Cumhuriyet Savcılı-
ğı DİSK’in kapatılması için harekete geçti.
Bakırköy Cumhuriyet Savcısı Nejat Ülgen
1980/2805 esas ve 1980/9 sayılı talepna-
mesiyle, DİSK’in faaliyetten men’i ile fes-
hi konusunda Bakırköy İş Mahkemesi’ne
başvurdu. Bakırköy Savcılığınca sunulan
talepnamenin girişinde DİSK’e ilişkin şu
değerlendirme yer almaktaydı:197
Devrimci İşçi Sendikaları Konfederas-
yonunun kısa adı DİSK kurulduğu 1967
yılından bu yana adeta siyasi bir parti
gibi hareket ederek egemenliğin işçi sı-
nıfı vasıtasıyla kullanılması gerektiğini,
bunun için toplum önünde izlenecek yo-
lun, sınıf mücadelesinin çizdiği, işçi sı-
nıfının beynelminel mücadele tecrübe- sınıfları yok etmeye matuf gayrikanuni
Bakırköy
leri ve bilimin (Marksizm’in) böyle bir bir yol ile iktidar olmak için çalıştıklarını Cumhuriyet
gelişme içinde sonuca ulaşmanın yolu- göstermektedirler. Savcılığının
nu gösterdiği, hep savunmada kalınarak DİSK'i kapatma
başarıya ulaşmanın mümkün olmadı- Talepnamede DİSK’in çeşitli yayınlarından talepnamesi,
TÜSTAV, Nebil
ğını, yönetici sınıf olmak için mücadele ve Genel Başkan Baştürk’ün konuşmala- Varuy Arşivi.
eden bir sınıfın sahip olması zorunlu ör-
gütlenmeleri de gerçekleştireceklerini, rından çeşitli örnekler verilerek bu iddiaya
muhtelif vesilelerle sendika yöneticile- dayanak oluşturulmaya çalışıldığı görülü-
ri ve sendikanın neşir organları tarafın- yor. Talepname şöyle devam ediyordu:
dan mütemadiyen beyan edilmişlerdir.
Bütün bu durum muvacehesinde bü- İşte, DİSK deliller muvacehesinde çağı-
tün eylemlerinde DİSK ihtilalci sendi- mızın gerisinde kalmış, tarihin çöplü-
kalizmin usulleri ile siyasi iktidara sahip ğünde küflenmiş Marks’ın nazariyesine
olma gayesini gütmekte, hatta bu gaye- paralel, ondan mülhem onun tatbikçisi
ye erişmek için kanunsuz grevleri kö- olarak işçi sınıfı iktidarını ihtilalci sen-
rüklemek ve memleket sathına yaymak dikalizmin metodları ile temin etmeyi
ve diğer taraftan toplu sözleşme müd- amaçlayan bir kuruluş olduğu, katiyet-
detlerini doldurmuş işyerlerinde kas- le anlaşılmakta (…)
ten uyuşmaz tavır takınarak görünüş-
te kanuni ve fakat hakikatte tamamen Savcılığın 3 sayfalık talepnamesinin so-
kanunsuz grevlerle memleket iktisa- nunda yer alan DİSK’in kapatılmasına iliş-
di hayatını felce uğratmak, memleket-
kin hukuki değerlendirme ise şöyleydi:
te huzursuzluğu yaygın hale getirmek
suretiyle mevcut düzeni yıkarak yeri- HUKUKİ SEBEPLER: 274 sayılı sendika-
ne işçi sınıfına dayanan ve diğer sosyal lar kanununun 30. maddesinin 4. Ben-
197Bakırköy Cumhuriyet Savcılığı, 30 Temmuz 1980 ta-
di, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası-
rih ve 1980/2805 sayılı talepnamesi, TÜSTAV Nebil Varuy nın........ ve 4. maddesi…….. de [noktalar
Koleksiyonu. özgün metinde yer almaktadır] yer alan
Cumhuriyet, Diğer yandan, 274 sayılı kanunun 32.

2 Ağustos 1980.
maddesi işçi ve işveren sendikaları fe-
derasyonları ve konfederasyonları me-
deni kanunun ve cemiyetler kanununun
bu kanuna aykırı olmayan hükümlerine
tabidir” hükmünü vazetmiştir. Öte yan-
dan 1630 sayılı kanunun 43/ Son, 45/1-
2, 62/1. maddelerinin de tatbiki icap
etmektedir.
İSTEM VE SONUÇ: Yukarıda gösterilen
hukuki sebepler dolayısıyla Atatürk il-
kelerine ters düşen Devrimci İşçi Sen-
dikaları Konfederasyonunun 274 sayılı
kanunun 30. maddesinin 5. bendi uya-
rınca derhal faaliyetten men’i ile feshine
karar verilmesi arz ve talep olunur.
30/7/1980
Bakırköy C. Savcısı
Nejat Ülgen
10906
Savcılığın bu girişimi üzerine DİSK Genel

Sekreteri Fehmi Işıklar, 1 Ağustos 1980 ta-
rihinde düzenlediği basın toplantısında
savcılığa sert bir yanıt verdi:198
Kendi yetki alanında bulunan Merter’de,
Kemal TÜRKLER’i katleden ve elini, ko-
lunu sallayarak dolaşan faşist caniler
konusunda ne gibi bir işlem yaptığı me-
ilkelere aykırı amaçlar güden veya fa-
rak konusu olan Bakırköy Savcısının,
aliyette bulunan mesleki teşekkül iş
DİSK’in kapatılması isteminde bulun-
davalarına bakmakla görevli mahalli
ması düşündürücüdür.
mahkeme kararı ile kapatılır” dedikten
sonra aynı maddenin 5. bendi “yargıla- Ancak bu tür girişimler yeni değildir,
manın her safhasında hükümden önce geçmişte yaşanmıştır.
dahi işbu kanuna göre kapatmayı veya MC iktidarı döneminde, Anayasa’nın ge-
faaliyetten menini gerektiren fiilin iş- riye doğru değiştirilmiş bir maddesinin
lendiğine dair kuvvetli emareler bulun- gereğini yapıyor gözükerek temel hak
mak şartıyla bu gibi teşekküller C. Sav- ve özgürlükleri ortadan kaldırmaya yö-
cısının talebi üzerine mahkeme kararı nelik, doğal yargı sistemini hiçe sayan
ile faaliyetten men edilebilir.” demek- DGM’ler gündeme getirilmiş; Parlamen-
tedir. Diğer yandan Türkiye Cumhuri- to içinde ve dışında büyük tepki görmüş
yeti Anayasasının 4. maddesi “egemen- ve özellikle işçi sınıfı ve tüm emekçi kit-
lik kayıtsız şartsız Türk milletinindir. lelerin verdikleri kararlı mücadeleler
Millet egemenliğini anayasanın koydu- sonucunda çıkartılamamıştır. Ancak bu
ğu esaslara göre yetkili organlar eliyle olaylar nedeni ile Bakırköy Cumhuriyet
kullanır. Egemenliğin kullanılması hiç- Savcılığınca DİSK Yöneticileri ve üyele-
bir suretle belli bir kişiye, zümreye veya ri hakkında dava açılmıştır. Onbinler-
sınıfa bırakılamaz, hiçbir kimse veya or- ce işçinin yargılanmasına neden olan
gan kaynağını anayasadan almayan bir 198DİSK dergisi, Sayı 65-66-67, Mayıs-Haziran-Temmuz
devlet yetkisi kullanamaz” demektedir. 1980.
ZOR YILLAR | 587
bu davalarda yerel mahkemeler DİSK ve

bağlı sendikaların yöneticileri hakkında
12 Eylül Askerİ
beraat kararları vermişlerdir. Darbesİ ve DİSK’İn
Gerek DİSK’in gerekse DİSK üyesi sendi-
kaların yöneticileri hakkında açılan da- Faalİyetlerİnİn
vaların ihbarını MESS ve TİSK yapmış
ve davalara da müdahil sıfatıyla katıla-
DurdurulmasI
rak işçi önderlerinin cezalandırılmaları-
na çalışmışlardır.
DİSK’in faaliyetleri 12 Eylül askeri dar-
Bakırköy Cumhuriyet Savcılığının talepna- besi ile durduruldu. Böylece DİSK tari-
mesinden kısa bir süre sonra 12 Eylül 1980
hinin 1967’de başlayan ilk dönemi ka-
askeri darbesi gerçekleşti. Bakırköy Sav-
panmış oldu. DİSK yöneticileri gözaltına
cılığı 13 Ekim 1980 tarihinde Bakırköy İş
Mahkemesi’ne yazdığı 22 sayfalık ek di- alındı, işkence gördü ve tutukladı. Uzun
lekçesinde DİSK hakkında yeni iddialar ileri yıllar hapiste kalan DİSK yöneticileri
sürdü ve bunların da dava dosyasına eklen- idamla yargılandı.
mesini istedi. 199
Savcılığın ek talepnamesi
adeta daha sonra açılacak olan DİSK davası 12 Eylül askeri darbesi, DİSK’in faaliyetle-
İddianamesi’nin bir provası niteliğindeydi. rinin durdurulması ve DİSK davası, kitabı-
199Bakırköy Cumhuriyet Savcılığı, 13 Ekim 1980 tarihli ve mızın bir sonraki cildinde kapsamlı olarak
1980/2805 sayılı talepnameye ek dilekçesi, TÜSTAV Nebil
Varuy Koleksiyonu. ele alınacaktır.
Cumhuriyet,
12 Eylül 1980.
d o s ya
DİSK ve KadIn İşçİler

1967-1980
Gislaved grevinde Lastik-İş üyesi kadınlar, 1977, TÜSTAV Arşivi.

DİSK ve KADIN İŞÇİLER | 591
DİSK ve KadIn İşçİler:

Gecİkmİş Bİr Buluşma
(1967-1980)
Nuran Gülenç
1800’lerin ortaları kadınların çalışma koşullarının iyileştirilmesi talebiyle

mücadelede öne çıkmaya başladıkları yıllar oldu. İşçi kadınların mücade-
lesi, dalgalar halinde yükselen feminist hareket ile sol ve sosyalist hare-
ket içinde karşılık buldu. Özellikle birinci ve ikinci dalga feminist hareke-
tin sunduğu teorik çerçeve ve verilen mücadele kadınları özgürleştirerek
erkeklerin egemen olduğu tüm alanlarda eşitlik talebini yükseltti ve ka-
dınlara alan açılmasını sağladı. Kadın hareketinin mücadelesi, oy hakkı,
temsil hakkı, eşit ücret hakkı, medenî haklar, kürtaj hakkı yanında ka-
dına yönelik erkek şiddetine ve cinsel tacize karşı mücadele gibi zaman
içinde sınırlarını genişletti.
Sendikalar ise tarih sahnesine çıktıkları günlerden itibaren kadın emeği-

nin en altta ve değersiz görüldüğü emek piyasalarında tam zamanlı, dü-
zenli çalışan erkek işçileri merkezine alarak örgütlendiler ve politikaları-
nı oluşturdular. Bu nedenle esas olarak savundukları kolektif çıkarlar da
erkek işçilerin çıkarları oldu. Emek piyasasında emeği değersiz görülen
kadınlar ise sendikalarının görünmez üyeleri oldular.
Öyle ki sendikaların erken dönemlerinde sendikalardan dışlanan kadın-

lar kendi sendika birliklerini kurarak çalışma koşullarının iyileştirilmesi
ve haklarının genişletilmesi için mücadele ettiler. Kadınların mücadele-
si erkek egemen sendikaların kapılarını kadınlara açmasıyla sonuçlan-
dı. Kâğıt üzerinde engeller kalktı. Ancak kadınların sendikalardaki varlığı,
örgütlenmesi, karar mekanizmalarında yer alması ve taleplerinin görü-
nür olması, sendikaların cinsiyetçi yapısına karşı verilen bir mücadeleyi
de zorunlu kıldı. Sendikaların içinde var olma, taleplerini görünür kılma
ve temsil hakkı, güç ve iktidar ilişkilerinin eşitlikçi bir şekilde dönüşümü
için verilen mücadele, dünden bugüne sendikaları dönüştürmeye devam
ediyor.
Bu bölümün amacı da Türkiye işçi sını- Kuruluşundan 1980’e kadar olan dönem-
fı mücadelesine damgasını vuran DİSK’in de DİSK’e ait bütün fotoğraflara yansıyan-
kuruluşundan başlayarak 1980 aske- ların erkek işçilerin görüntüleridir. Bunun
ri darbesine kadar olan dönemde, DİSK nedeni DİSK’in kadın üyelerinin olmaması
ve üyesi sendikalarda kadınların var olma değil aksine DİSK’in kadın üyelerinin yo-
mücadelesi ve sendika politikalarının bir ğun olduğu sendikalarda da tablo aynıdır.
parçası olma süreci ile örgütlülük dene- 1970’lerin ikinci yarısında DİSK kadın işçi-
yimlerini görünür kılmaktır. lerle ve kadın işçilerin çalışma yaşamın-
daki sorunlarıyla gecikmiş bir buluşma
DİSK geleneksel ve uzlaşmacı sendikacı- yaşamıştır. Bu çalışma bu buluşmayı ele
lıktan bir kopuş ve yeni bir sendikacılık almaktadır.
anlayışı olarak ortaya çıktı. Ancak DİSK’in
kadınların sendikalarda temsili, kadın ya- 1970’lerin ikinci yarısında, DİSK’te kadın-
pıları, eşitlik çalışmaları gibi başlıkla- ların çalışma yaşamında karşı karşıya
rı sendika politikasının bir parçası haline kaldıkları sorunların sendika politikalara

yansımasının ve bu konuda farkındalığın
getirme konusunda bir farklılık yarattığı-
yükselmesinin çeşitli gelişmelerden söz
nı söylemek oldukça zor. Bu yönü ile uzun
etmek mümkündür. 1960’lar ile 1970’ler
süre geleneksel sendikacılıktan esaslı bir
ikinci dalga feminist hareketin yükseldiği,
kopma söz konusu olmadı. Kadın çalışma-
kadın hareketini ve uluslararası sendika-
sı 1970’lerin ortalarına kadar DİSK’in gün-
larda kadın yapılarını, sendikal politikaları
deminde bir yere sahip olmadı. Kadınlar
ve uluslararası politikaları etkilediği yıllar
DİSK’in ve üye sendikaların yönetim ka-
olduğu biliniyor. Bu etki sonucunda, Bir-
demelerinde temsil edilmedi; dahası, gö-
leşmiş Milletler (BM) 1975’te Mexico Cit-
rünür olamadı.
y’de Birinci Dünya Kadın Konferansı dü-
BM’nin 1975
Uluslararası
zenledi ve 1975’i Kadın Yılı ilan etti. Bunu
Kadın Yılı takiben BM Genel Kurulunda da 1975-1985
Afişi.
yılları arasındaki dönem “Kadın On Yılı”
olarak ilan edildi. Mayıs 1975’te toplanan
DİSK 5. Genel Kurulunda alınan kadınlara
özgü kararda bu gelişmelerin etkili oldu-
ğunu söylemek mümkün.
Bu bölümün hazırlanmasında, DİSK’in

ve üye sendikaların yayınları, dönemin
sol-sosyalist yayınları, diğer sendika ya-
yınları ve dönemin tanıkları ile yapılan ya
da daha önce yapılmış sözlü tarih çalış-
malarından yararlanıldı. Bölüm özellik-
le 1975-1980 arasında DİSK’in kadın po-
litikalarını çeşitli örgütsel belgelerden ve
çeşitli tanıklıklardan hareketle irdelemeyi
amaçladı. Çalışmada DİSK’in ve üye sen- tarafından Kadın Yılı ilan edildiği vurgu-
5. Genel Kurulda
dikaların bütün kadın çalışmaları değil, lanıyordu. Bu kararın alınmasında BM’nin
Kadınlarla İlgili Karar
saptanabilenler ve öne çıkanlar yer aldı. Kadın Yılı kararının etkili olduğunu söy-
Bu bölümde saptanabilen çalışmalara ve lemek mümkündür. Kadın işçilerimizin
belgelere yer verildi. Bu nedenle bu bölü- yoğun olarak
5. Genel Kurulun ardından yeni biçim ve çalıştırıldığı işyeri
mün çeşitli sınırlılıkları ve kısıtları oldu-
içeriğiyle yayına devam eden DİSK dergi- bölgelerinde,
ğunu söylemek gerekir. Yapılacak başka yaşam koşullarının
sinin 1976 Nisan-Mayıs tarihli 22-23. sa- kolaylaştırılmasını
çalışmalarla bu alanın zenginleşeceğine
yısında, 5. Genel Kurulda alınan ilk kararın belli ölçülerde
şüphe yoktur. gerçekleştirmek
“kadın hakları” konusunda olmasının te-
amacı ile kreşler
sadüf olmadığının altı çizilerek, DİSK “ka- açılması, çalışan
DİSK ve KadIn İşçİler dınların kurtuluşu mücadelesine büyük kadınlarımızın, gerek
aile birliği, gerekse
bir önem veriyor” vurgusu yer aldı. Verdi- toplum düzeni
ği sınıfsal mücadelede işçi sınıfının birliğini içinde ve de çalışma
hayatında erkeklerle
DİSK YayInlarInda, Polİtİka sağlamayı kendine temel ilke edinmiş olan eşit hak ve ücrete
Belgelerİnde, KararlarInda DİSK’in, işçi sınıfının birliğinin kadın emek- sahip olmalarının
sağlanması, Anadolu
KadInlar çilerin de sendikal ve sınıfsal savaşıma ka-
kadınının erkekler
tılmasıyla sağlanacağının vurgulandığı ya- karşısındaki
DİSK’in kuruluşunu takip eden ilk yıllar- durumunun "tarlada
zıda DİSK’in kadın işçilere ilişkin talepleri
da kadın işçilerin varlığına rağmen kon- ırgat, yatakta
“emekçilerin birliği kadın emekçilersiz dü- avrat” anlayışından
federasyon ve üye sendikalarda ayrı bir
şünülemez” başlığı altında şöyle sıralandı:2 kurtarılması ve
kadın örgütlenmesinden, kadın çalışma- hedeflerin uygulama
Ücret eşitsizliği kaldırılmalıdır: Kadın kazanmasını
sından ve kadın politikalarından söz et-
emekçiler yalnızca üretim sürecinin gerçekleştirmek
mek mümkün değildir. Ancak 1967’de bazı kesimlerinde (ambalaj gibi) yada için seminerler
yayımlanmaya başlayan DİSK gazetesin- belirli sektörlerde (gıda, tekstil vb.) de- düzenlenmesine,
ğil, geleneksel olarak erkek işi sayı- açık oturumlar
de uluslararası alanda yapılan kadın ça- lan sektörlerde de istihdam edilmeli- yapılması, Birleşmiş
lışmalarının takip edildiği görülmektedir. dir. Teknolojideki gelişmeler artık bunu Milletler Örgütünce
mümkün kılmaktadır. Uluslararası Kadın
DİSK gazetesinde yer alan bir haberde, Hakları Yılı ilan
7-8 Nisan 1967’de Cenevre’de toplanan Genel ve mesleki eğitim olanakları ge- edilen 1975 yılında
liştirilmelidir: Kadınların en tekdüze Türk kadınının,
Uluslararası Metal İşçileri Federasyonu ve düşük ücretli işlerde çalışmaları- yasalardaki ilerici
(IMF) Yürütme Kurulunun gündemi ak- nın başlıca nedeni vasıfsız işçi olmala- ve eşitlik ilkesine
tarılmakta ve 17-18 Kasım 1966’da IMF rıdır. Bu nedenle mesleki ve işbaşında dayanan hükümlere
eğitimin önemi büyüktür. Bu eğitimin rağmen uygulamada
Kadın İşçiler Komitesinin yapmış olduğu çalışma saatleri içinde yapılması bir hâlâ birçok hak
toplantıdan söz edilmektedir. Bu toplan- zorunluluktur. ve özgürlüklerden
yoksun bulunduğu da
tıda IMF Kadın İşçiler Komitesinin talep- Ücret kaybı olmadan çalışma saatle- saptandığından, Türk
lerinin onaylandığı aktarılmaktadır. 1 ri kısaltılmasıdır: Böylece kadınlara kadının ekonomik
dinlenme, eğitim, çocuk bakımı, top- bağımsızlığa ve
lumsal faaliyetler için daha çok zaman
DİSK’in, 21-24 Mayıs 1975’te toplanan 5. gerekli sosyal haklara
ayıracaktır. kavuşturulması için
Genel Kurul kararlarının ilki “Kadın Hak- gerekli çalışmalarda
Kadınların fazla mesai yapması ve
ları” başlığı altında, kadın işçilere ayrıldı. gece çalıştırılmaları kesinlikle yasak- bulunulmasına
oybirliği ile karar
Kararda 1975 yılının Birleşmiş Milletler lanmalıdır: Kadının gece çalışması aile
verildi.
1 DİSK gazetesi, Sayı 3, 1967. 2 DİSK dergisi, Sayı 22-23, Nisan-Mayıs 1976.
DİSK Gazetesinde Kadın İşçi Sorunları (1967)
Uluslararası Metal İşçileri Federasyonu kadın işçilerin

sorunlarını inceliyor
Kadın-erkek işçi ayrımını önleyici çalışmalar oldu
IMF kadın işçiler komitesi 16-18 Kasım tarihlerinde Mü-
nih’te yaptığı dördüncü toplantıda metal sanayiinde ça-
lışan kadınların eşit ücret durumları ile ilgili incelemeler
yapmıştır.
Eşit ücrete doğru sendikalarca sarf edilen çabalar ve
Uluslararası Maden İşçileri Federasyonu Kadın İşçilerin Sorunlarını Dinliyor,
elde edilen başarıları gözden geçiren komite şu husus-
DİSK gazetesi, Sayı 3, 1967.
ları tespit etmiştir.
Sanayide çalışan kadınların hareketleri ve ekonomide-
-Bütün bu çabalara rağmen birçok ülke bu problemi çö-
ki yeri
zümlemekten hâlâ uzaktadır.
Kadın işçilerin daha iyi eğitim görmeleri ve teknik bilgi-
-Sanayide kadınlara erkeklerden ayrı işler
lerini ilerletmeğe teşvik edilmeleri. Bunun üzerine İMF
verilmektedir.
bütün üye örgütlere şu genelgeyi göndermiştir.
-Bazı ülkelerde kadınların kalifiye işlerine hâlen erkek
Kadın işçiler hakkında anket
işçilere ödenenden daha aşağı ücret ödenmektedir.
7-8 Nisan 1967 günleri arasında Cenevre’de toplanan
Komite aynı zamanda şunları beyan eder:
İMF yürütme kurulu son toplantısında İMF kadın işçiler
-Sanayide halen uygulanan iş bölümü ve teknolojik ge- komitesinin 17-18 Kasım 1966 tarihinde aldığı kararlar
lişmeler sonucu fiziki güç artık aranan bir özellik ol- onaylanmıştır. Bu kararlar şunlardır:
maktan uzaklaşmıştır.
1) Tesislerde çalışan kadın işçilerin seviyelerini ve ça-
-Kadın ve erkek işçilerde artık el hüneri ve kasların işlek lıştıkları işlerin çeşitlerini gözünde tutarak bir anketin
olması aranmaktadır. hazırlanması
1964 de yapılan İMF kongresinin ışığı altında ve İLO ka- 2) Geniş ölçüde bilgi edinme kampanyası açılması Kadı-
rarları gereğince, İMF kadın işçiler komitesi, İMF yürüt- nın sanayi toplumunda değişen durumu üzerine
me kurulundan şu hususların üyelere duyurulmasını
talep eder: 3) Kadınların sanayide işgal ettiği mevcut işler ve mil-
li ekonomideki yeri hakkında
1.Kadınların işyerlerindeki iş çeşitlerine göre ücret sevi-
yeleri ile ilgili bir anket açılması, 4) Kız ve kadın işçilerin eğitim ve daha iyi tahsil yapa-
bilme ihtiyaçları üzerine ve teknik bilgileri edinmeleri-
2. Şu hususlarda bilgi toplanması: ni teşvik hakkında.
Kadının sanayi toplumundaki değişen yeri Kaynak: DİSK gazetesi, Yıl 1, Sayı 3, 1967.
düzenini altüst etmekte, iş kazaları- Her işyerinde kreş açılmalıdır: Kadın

na sebep olmakta, onu vaktinden önce işçi çalıştıran her işyeri tek başına yada
yıpratmaktadır. çevredeki işverenlerle ortak kreş açma-
lı, bu mümkün değilse uygun bir kreş ile
Doğum izni uzatılmalıdır: SSK Yasa-
anlaşarak çocukların burada bakılması-
sı geliştirilerek, doğum izni doğumdan
nı sağlamalıdır. Kreşlerin her türlü mas-
önce 3 ay, doğumdan sonra 3 ay olmak
rafı işveren tarafından karşılanmalıdır.
üzere uzatılmalıdır. Çocuk 1 yaşına ge-
linceye kadar kadın işçi hiçbir nedenle İşyerlerinde mesleki hastalıkların ve iş
işten çıkarılmamalıdır. kazalarının önlenmesi için daha geniş
tedbirler alınmalıdır: Bu amaçla işve-

renlerin teknolojik gelişmelerinin sağ-
landığı imkânlardan yararlanmaları zo-
runlu kılınmalıdır. Yasa hükümlerine
uymayan işverenlere daha ağır cezai
müeyyideler getirilmelidir.
Çocuk hastalandığında anneye ücretli
izin verilmelidir: Çocuk hastalandığın-
da annesine her zamankinden daha çok
muhtaçtır. Üstelik, çocuğu hasta yatar-
ken anneyi çalışmaya zorlamak, ona iş-
kence yapmak demektir.
Kadın işçilere 20 yılda emeklilik hak-
kı tanınmalıdır: Kapitalist düzende, ça-
lışmanın yanı sıra ev işlerinin ve çocuk
bakımının bütün yükünü de sırtlanmış
olan kadın vaktinden önce yıpranmak-
tadır. Bu nedenle kadınlar daha erken
emekli olabilmelidirler. Ancak, çalışma
süresi, kaç yaşında olursa olsun işçinin
ilk çalışmaya başladığı tarihten itibaren
hesaplanmalı ve pirim ödeme gün sayısı
da buna uygun olarak azaltılmalıdır.
sendikaları, “ilerici kişi ve kuruluşları ka- Emekçilerin
Toplumsal hizmetler geliştirilmeli- dın emekçilerin haklı davası çerçevesin- Birliği Kadın
dir: Devlet eliyle kurulacak ucuz lo- Emekçilersiz
kantalar, kreşler, çamaşır fabrikaları, de” mücadeleye çekmenin, “sömürüsüz Düşünülemez,
DİSK dergisi,
vb., kadınların ev ve toplumdaki işlerini bir topluma giden yolda önümüzde duran Sayı 22-23,
kolaylaştıracaktır. Nisan-Mayıs
önemli bir görev” olduğuna işaret etti. 1976.
DİSK’in kadın politikasının çerçevesi-
1976 yılında açıklanan bu talepler, DİSK ve
ni oluşturan tespit ve talepler 1976 yılında
üye sendikalarının sonraki dönemlerde
DİSK ve İKD’nin ortak olarak hazırlamış ol-
dukları Ana ve Emekçi Olarak İşçi Kadının de benimseyecekleri kadın politikasının
El Kitabı’nda toplandı.3 El Kitabı üye sendi- esaslarını oluşturdu. Gerek DİSK’in gerek-
kalara ve diğer ilerici sendikalara yapacak- se üye sendikalarının yayınlarında ve top-
ları toplu sözleşmelerde ve yasaların daha lu sözleşmelerinde kadın talepleri yer al-
da geliştirilmesi için verecekleri mücade- maya başladı.
lede bir rehber olmak üzere yasaların sağ-
Temel politika belgesi olan Ana ve Emek-
ladığı hakları ve yukarıda sayılan talepleri
çi olarak Kadın İşçinin El Kitabı’nda aynı
ortaya koydu. DİSK, sendikaların bu hak-
zamanda kadın işçilerin mücadele içinde
lı ekonomik ve sosyal talepler aracılığıy-
atacakları adımlar da maddeler halinde sı-
la kadınların kurtuluşu hareketine büyük
ralandı. El kitabında kadın mücadelesinin
bir hız katabileceğini, yüz binlerce erke-
üzerinde durularak öncelikle kadın işçile-
ği kadınların geri kalma nedenlerine kar-
rin yasalarda mevcut olup da uygulanma-
şı kadın arkadaşlarının yanında mücade-
le bilincine ulaştırabileceğini öngördü. Tüm yan haklarından söz edildi. Ayrıca yasalar-
daki eksiklikler ortaya konup nasıl olması
3DİSK (1976), Ana ve Emekçi Olarak İşçi Kadının El Kitabı, 2.
Baskı, İstanbul: DİSK Yayınları No. 18. gerektiği açıklandı. Gerek mevcut hakların
Emekçi Kadınlar Neler Yapmalı?

Emekçi kadınlar;
Önce mevcut haklarının neler olduğunu öğrenmelidirler.
Sendikasızlarsa, sendikaya üye olmalıdırlar.
Sarı bir sendikaya üye iseler devrimci sendikalarda ör-

gütlenmek için mücadele etmelidirler.
Yasa maddelerinin uygulanmasının denetlenmesi için iş-

yeri temsilcileri ve şube temsilcileri ile dayanışma içinde
olmalıdırlar.
Sendikalarda canla başla çalışması, toplu sözleşmelere

kendi haklarıyla ilgili maddeler koydurulmalıdır.
Ana ve Emekçi Olarak İşçi Kadının El Kitabı- Kapak.
Sınıf mücadelesinin bir bütün olduğunu akıldan çıkart-
mayarak kadın-erkek omuz omuza çalışmalıdırlar.
Sendikaların eğitimlerine, seminerlerine katılmalı, sendikaların çıkardığı gazeteleri okumalıdırlar. Sendika eğitim-
lerinin seminerlerin kadınların da katılabileceği saatlerde yapılması talep edilmelidirler. Bu seminerlerde öğrendik-
lerini işyerinde ve çevresinde arkadaşlarına iletilmeli ve bunların uygulanmasına çalışmalıdırlar.
Mevcut yasal haklarının geliştirilmesi için emekçilerin düzenlediği mitinglere, yürüyüşlere katılmalı ve çevresinde-
kilerin de katılmasını sağlamalıdırlar.
Mevcut yasal hakların geliştirilmesini sağlayacak partilere oy vermelidirler.
Kitle halinde seslerini duyurabilmek için işçi ve emekçi kadınların haklarını gerçekten savunan kadın derneklerine
üye olmalı, buralarda canla başla çalışmalıdırlar.
uygulanması gerekse yasaların daha ileri 1979 yılında kadın çalışmaları açısından
duruma getirilmesinin sendikal mücade- önemli bir adım atıldı. DİSK Yürütme Ku-
leye kadınların da bizzat katılmasıyla sağ- rulu kadın işçilerin örgütlenmesini sağ-
lanacağının altı çizildi. lamak amacıyla, bir kadın yapısı oluştur-
mayı gündemine aldı. Yürütme Kurulu 27
1977 tarihinde yapılan DİSK’in 6. Genel Ku- Temmuz 1979’da gerçekleştirdiği toplan-
rulunda alınan kararlar arasında bir önce- tıda, Örgütlenme Dairesine bağlı olarak
ki Genel Kurula göre geliştirilmiş bir “kadın Genç İşçiler Komitesi ve Göçmen İşçiler
hakları” kararı da yer aldı. 6. Genel Kurul- Komitesi yanında Kadın İşçiler Komitesi-
da alınan kararla, 8 Mart Uluslararası Ka- nin kurulması kararını aldı.
dınlar Günü’nün hayata geçirilmesi kabul Tamamı erkeklerden oluşan DİSK yöne-
edildi ve böylece 8 Mart etkinlikleri DİSK timinin, uzman alımında da tercihini ge-
ve üye sendikalarının önemli gündemle- nellikle erkeklerden yana yaptığını söyle-
rinden biri olmaya başladı. mek mümkündür. Örneğin 5. Genel Kurul
6. Genel Kurul: Kadın Hakları Kararı

Kadın Hakları
Karar 16: Ana ve emekçi olarak kadınların ekonomik, toplumsal ve siyasal alanlarda ikinci sınıf yurttaş durumun-
dan kurtulması, yaşanan her kesiminde tam eşitliğe kavuşması, emekçi halkımızın sömürüsüz ve baskısız bir dü-
zen doğrultusunda verdiği savaşımın, sendikal hareketin her düzeyine aktif olarak katılmasını sağlamak için DİSK
6. Genel Kurulu:
• 8 Mart Uluslararası Kadınlar Günü’nün hayata geçirilmesi,
• Kadınlara her alanda eşitlik sağlanması, kadının aşağılanmasına son verilmesi, kadınların ekonomik, toplumsal, kültürel,
siyasi yaşamın her kesimine eşit haklarla katılması ve eşit işe eşit ücret ilkesinin uygulanması,
• Gebe ve emzikli kadın emekçilerin ücret kaybı olmaksızın hafif işlere alınması, kadın emekçilerin ağır ve tehlikeli işlerde
çalıştırılmasının önüne geçilmesi, bu tür işlerde çalışan kadınların işin ağırlığına göre daha erken emeklilik hakkının sağlan-
ması, 18 yaşından önce çalışan sürenin 20 yılda emeklilik hakkına sayılması ve 20 yılda emeklilik hakkının emeklilik ücre-
tinde kayba neden olmaması,
• Kadınların, özellikle gebe olanların gece vardiyalarında çalıştırılmasının yasaklanması ve özellikle mevcut hükümlerin
uygulanması
• Ücretli doğum izinlerinin doğum öncesi 3 ay, doğum sonrası 3 aya çıkarılması, bu izinlerin birleştirilebilmesi. Doğum son-
rası kadın isterse 1 yıl ücretsiz izin verilmesi, gebeA ya da emzikli oldukları süre içinde emekçi kadınların işten çıkarılması-
nın önlenmesi,
• İşyerinde mahallelere kreş, çocuk yuvası ve emzirme odalarının işverenler, devlet ve belediyeler tarafından karşılanması,
• Doğum kontrolü konusunda her türlü tıbbi olanağın, isteyenlere devletçe parasız olarak sağlanması,
• Gündelikçi kadınların sigorta kapsamına alınması,
• Sendikal hareketin her düzeyinde emekçi kadınların sorumlu görevlere gelmelerinin gözetilmesi,
için savaşım verilmesini kararlaştırır.

Kaynak: DİSK (1978), DİSK 6. Genel Kurul Kararları, İstanbul: DİSK Yayınları No. 24.
sonrası yeni istihdam edilen 18 uzmanın erkek uzmanların tercih edildiği görül-
sadece ikisi kadındır. Aynı şekilde 6. Genel mektedir. Yurtdışı etkinliklere katılımın
Kurulda yaşanan yönetim değişikliği son- yoğun olduğu dönemlerde kadınların dahil
rası işe 1978-1979’da işe yeni alınan 29 uz- olabildikleri faaliyetler “kadın” başlığı al-
manın sadece 5’i kadındır. 1978 sonrasın-
4 tındaki çalışmalarla sınırlıdır. Bu durumu
da kadın uzman oranında bir artış olduğu DİSK Yürütme Kurulu kararlarında da gör-
gözlenmektedir. mek mümkündür.
Öte yandan özellikle “önemli” uzmanlık- Örneğin DİSK Yürütme Kurulunun 19 Mart
larda, müdürlüklerde erkeklerin tercih 1976 tarihli kararında 5. UNESCO kadın se-
edildiği anlaşılmaktadır. Öte yandan ge- minerine DİSK’i temsilen bir delegasyon
rek yurtdışı ve gerekse yurtiçi faaliyetler ile katılınmasına ve bu amaçla sendika-

lardan konu hakkında bilgili kadın üyeleri-
için yapılan görevlendirmelerde genellikle
nin önerilerinin istenmesine; 21 Şubat 1978
4Çeşitli tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantıları, Karar Def-
teri, DİSK Arşivi. tarihli kararında DSF’nin 9. Kongresine bir
Gülay Toksöz: DİSK’te Cinsiyet Eşitliğine Vurgu

Lisans ve yüksek lisans derecemi ODTÜ Ekonomi-İstatistik Bö-
lümü’nden aldım. Öğrencilik yıllarımda Tüm İktisatçılar Birliği’nin
araştırma çalışmalarına katıldım. Bu araştırmalar sınıf ve cinsiyet
temelli eşitsizlikleri daha yakından kavramamı sağladı. Üniversi-
te bitince, 1978-80 yılları arasında yeni kurulan DİSK Araştırma
Enstitüsü’nde çalıştım. Sadun Aren Hoca ile birlikte çalışmak be-
nim kavrayışımı derinleştirdi.
Doktora çalışmama Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi

Sosyal Politika kürsüsünde başladım. 1980 askeri darbesinin yo-
ğun baskı ortamında DİSK’in faaliyetleri durdurulunca kadın iş-
çilerin sendikal katılımı üzerine yazmak istediğim doktora tezi-
mi Almanya’da yazmaya karar verdim. Doktora derecemi Federal
Almanya’da göçmen kadın işçilerin işgücü piyasasındaki durum-
Gülay (Türkyılmaz) Toksöz
ları ve sendikal katılımları üzerine olan tezimle Berlin Hür Üniver-
sitesi’nin Politik Bilimler Bölümü’nden 1990 yılında aldım.
1992 yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü’nde gö-
reve başladım. 2004-2008 yılları arasında Kadın Çalışmaları Anabilim Dalı başkanlığını yürüttüm. Öğretim üyeliği
görevinden 2016 yılında emekli oldum. Uluslararası emek göçü, toplumsal cinsiyet perspektifinden işgücü piya-
saları, kalkınmada kadın emeği konularına ilişkin olarak akademik çalışmalarımı sürdürüyorum ve yayın yapmaya
devam ediyorum. Kuruluşundan bu yana KEFA’nın (Kadın Emeği Çalışan Feminist Araştırmacılar) çalışmaları içinde
yer aldım. Halen Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği’nin yönetiminde aktif olarak görev yapıyorum.
kadın delegenin gönderilmesine ve katıla- gelişmelerin devamı olarak işten çıkarılmış

cak delegenin bir sonraki Yürütme Kurulu oldu (Bu konudaki ayrıntılar ana metinde
toplantısında saptanmasına; DİSK Yürüt- yer almaktadır).
me Kurulu, 28 Eylül 1978 tarihli kararında
1978 yılında Ankara’da Sadun Aren öncü-
Avrupa Kadınlar Sorunları seminerine Ba-
sın-İş'te çalışan Okşan Yardımcı’nın gön- lüğünde kurulan DİSK Araştırma Enstitü-
derilmesine karar vermiştir. sünde görev alan dört kişilik uzman ekip
içinde üç kadın Barış Tütün, Gülay Türk-
Aralık 1977’deki Genel Kurul sonrasında yılmaz (Toksöz) ve Tebessüm Sarp yer
12 Ocak 1978 tarihinde toplanan DİSK Yü- aldı. DİSK Araştırma Enstitüsü'nde ka-
rütme Kurulu DİSK genel merkezinde çalı- dın uzman oranının yüksekliği dikkat
şan ve aralarında Berin Uyar, Gülay Uyar- çekmektedir.
lı ve Ferihan Soyseven’in de olduğu bir
grup uzmanın iş sözleşmelerinin feshedil- 23-30 Haziran 1980 tarihleri arasında top-
mesine karar verdi. Böylece üç kadın uz- lanan DİSK’in 7. Genel Kurulu için hazırla-
man da DİSK’te 1977 sonbaharında yaşanan nan Çalışma Raporu’nda ayrıntılı bir şekil-
ve “uzmanlar krizi” olarak da adlandırılan de kadınların kamusal ve özel alana yönelik
durumlarına ilişkin tespitlerin yer aldığı 1980 askeri darbesinden birkaç ay önce
ayrı bir kadın bölümüne yer verildiğini gö- yapılan DİSK’in 7. Genel Kurulunda kadın
rüyoruz. Çalışma Raporu’ndaki Kadın Bö- işçilere yönelik politika belgesi taslağında,
lümü Araştırma Enstitüsü uzmanı Gülay kadın hareketinin önemli başlıklarından
Türkyılmaz (Toksöz) tarafından hazırlandı. 5
olan “kürtaj hakkı” talebinin karar tasla-
Toksöz, o dönemde kadınların ev içi eme- ğına yansıdığını görüyoruz.
ği üzerine araştırmaya başladığını, ulusla-
rarası çalışmaları, araştırmaları takip ede-
KadIn Örgütlerİ İle DİSK/ Tebessüm Sarp
bilme fırsatı yakaladığını belirtiyor. DİSK’in
Sendİka İlİşkİlerİ: İKD Örneğİ
Çalışma Raporu için hazırladığı bölüm- Ankara İktisadi
de kadınların ev içi ücretsiz emeği, kapita- Ticari İlimler
Kadınların artan sayıda sol siyasete katıl-
Akademisi mezunu
lizmin emek sömürüsünün yanında kadın dığı 1970’lerin ikinci yarısından başlayarak olan Tebessüm
emeğinin ve kadınların üzerindeki patriar- sol/sosyalist kadın örgütlerinin de sayısı Sarp, Başbakanlık
Toprak Reformu
kal sömürüye ve denetime dikkat çekiyor artar. Demokratik Kadınlar Birliği, Emekçi müsteşarlığında
ve kadınların sendikal kademelerden dış- Kadınlar Birliği, Devrimci Kadın Dernekleri uzman olarak
çalıştı. 30 Mayıs
landığı tespitinde de bulunuyor. Bu yönü ile Federasyonları gibi bu kadın örgütlenme- 1978’de DİSK
1980’e gelindiğinde oldukça ileri, feminist leri arasında İlerici Kadınlar Derneği (İKD) Araştırma
politikanın temellerini oluşturan tespitlerin Enstitüsünde
kitleselliği ile önemli bir kadın örgütlenme çalışmaya başlayan
çalışma raporuna girdiğine tanık oluyoruz. deneyimiydi. "Sol/sosyalist kadın örgüt- Sarp, Enstitünün
Aradan geçen kırk yıldan fazla zamanda ilk uzmanlarından
lerinin sayısındaki artış, o zamana kadar biriydi.
kadınların mücadelesiyle birçok kazanım ayrı bir kadın örgütü fikrine soğuk yak-
olsa da 7. Genel Kurul Çalışma Raporu’nda- Sarp, 1961’de
laşmış Türkiye sosyalist hareketi içinde kurulan Türkiye
ki bu saptamalar hala geçerliliğini koruyor. bir değişimin yaşandığını göstermesi ba- İşçi Partisi’nin (TİP)
üyesiydi. 1991’de
Gülay Toksöz, 1980 yazında Araştırma kımından önemlidir.”7 kurulan 68’liler
Birliği Vakfı’nın
Enstitüsü olarak Türkiye’de işçi sınıfının
Sendika hareketi içinde ise kadınların, kurucusu ve ilk
sosyo-ekonomik ve demografik özellikle- Denetim Kurulu
1960’ların ikinci yarısından itibaren kit-
üyesi olan Sarp,
rini ortaya koyacak bir araştırmanın saha
lesel eylemlerde -üstelik ön saflarda- ol- bu görevini dört
çalışmasını yaptıklarını, cinsiyet temelin- yıl sürdürdü. Sol
duklarını görüyoruz. Başta 15-16 Haziran
de bilgi toplayarak kadın ve erkek işçilerin Yayınlarında uzun
olmak üzere pek çok grev, eylem ve dire- yıllar çalışan Sarp,
durumunu da karşılaştırmayı hedefledik- 15 Eylül 2021’de
nişte kadınların önemli bir rol oynadıkları
lerini aktarıyor:6 “Ancak 12 Eylül darbe- yaşamını yitirdi.
görülür. 1970’lı yılların ikinci yarısında ar-
si ile o anket soruları değerlendirilmeden
tan kadın çalışmaları arasında 1975-1977
kaldı. DİSK’e kayyum atanınca muhte-
arasında DİSK’le ve üye sendikalarla iliş-
melen Araştırma Merkezindeki özellik-
kileri açısından İKD öne çıkan bir örnek-
le Tebessüm Sarp’ın çok emek verdiği kü-
tir. Bu çalışmada dönemin kadın örgütle-
tüphanedeki kitaplar ile birlikte SEKA’ya
ri ve sendika ilişkilerinin bir örneği olarak
gönderildi. O anketlerin değerlendirile-
İKD ile DİSK ve bazı sendikaların ilişkileri
rek yayınlanmadan yok olması içimde bir
ele alınacaktır.
ukde olarak kaldı.”
7Özlem Akkaya, “1970’lerin İkinci Yarısında Türkiye’de Sos-
5 Gülay Toksöz ile telefon görüşmesi, 5 Aralık 2021. yalizm ve Kadın: Kadınların Sesi Dergisi Karikatürleri”, Ege-
6 Gülay Toksöz ile telefon görüşmesi, 5 Aralık 2021. mia, 2018; 3, s. 68-69.
DİSK 7. Genel Kurul Çalışma Raporu’ndan: Çalışma Hayatında Kadın

“Toplumda egemen değer yargıları kadınların ‘kadın’ oldukları için aşağılanmasına, baskı görmesine neden olmak-
tadır. Emekçi kadınlar özellikle kırsal kesimlerde eğitim olanaklarından yararlanamamakta, eğitim düzeyi yüksel-
dikçe kadınların daha yüksek eğitim kurumlarına katılma oranı düşmektedir. Emekçi kadınlar ister tarlada ister
fabrikada ister büroda çalışsın özgür kişiliklerini kazanamamakta, toplumun yanı sıra erkeğin de denetimi ve bas-
kısı altında bulunmaktadır. Bu, ev kadınları açısından daha fazla geçerli olmaktadır. Çünkü ev kadını ekonomik açı-
dan da erkeğe bağımlı olmak zorundadır.
(…) Kadınların yoğunlaştığı eğitim ve sağlık gibi alanların kadınların geleneksel rolleriyle bağdaşan alanlar olduğu
görülmektedir. Kadınlar genellikle yönetsel hiyerarşinin alt düzeylerinde yoğunlaşmaktadır. Kadın sağlık görevli-
leri arasında doktorların oranı %5 iken, hemşire ve ebelerin oranı %73’ü bulmaktadır.
1975 yılında, 12 ve daha yukarı yaştaki iktisaden faal olma niteliğine sahip kadınların %46’sı, yani yarısı kadın ola-
rak çalışma hayatına katılmamaktadır. Kırsal kesimde hemen her ev kadınının aynı zamanda tarımsal üretime ka-
tılmasına karşın kentlerde ve kasabalarda ev kadınlarının oranı çok fazla yükselmektedir. 1969 yılında kentte ya-
şayan ve iktisaden faal olabilecek nitelikteki kadınların %81’i ev kadınıdır.
Kapitalist toplumda ev kadının yaptığı işler kapitalizmin gereksindiği emek gücünün günlük ve kuşaklar düzeyin-
de yeniden üretilmesine yöneliktir. Kadınların evde yaptıkları işler ve çocuk bakımı gerek kocalarının her gün çalı-
şabilir durumda olmasını, gerekse çocuklarının büyüdüklerinde işgücü ordusu saflarına katılmasını sağlar, bu açı-
dan kapitalist sistem açısından büyük önem taşır.
(…) Kadınların sendikalara üye olduktan sonra buralarda aktif rol aldıkları pek görülmemektedir. Bunda çalışan
kadınları iş saatleri dışında evde yapılması gereken işlere zaman ayırmak zorunda kalmalarının yanı sıra ideolo-
jik şartlanmalar da rol oynamaktadır. Toplum içinde egemen ideoloji kadın işçilerin sendikacılığı bir ‘erkek’ işi ola-
rak görmesine ve bu alanda görev almamasına yol açmaktadır. Aynı şey, sendikacılığın bir ‘kadın’ işi olmaması gö-
rüşü erkek işçiler açasından da geçerlidir.”
Kaynak: DİSK (1980), DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu, İstanbul: DİSK Yayınları.
1975 sonrasında DİSK ve üye sendikaların 1975 yılında DİSK’te Sekreterlik Büro Şefi
bir kısmını etkileyen, kadın çalışmasının olarak görev yapan ve İKD’nin kurucu kad-
sendikal politikalar arasına girmesinde roları arasında yer alan Zülal Kılıç, çalışma
dönemin önemli bir kadın örgütlenme de- yürüttükleri alanlarda ataerkil yapıyı sor-
neyimlerinden biri olan İKD önemli bir rol gulamalarına da engel olan yaklaşımlarını
oynadı.8 “Kadınların kurtuluşu kendi elle- ve yükselen feminist hareketle aralarına
riyle olacaktır” fikri, İKD’nin çalışmalarına koydukları mesafeyi, sonraki yıllarda çar-
hâkim oldu. Dernek çalışmaları, “erkek eli pıcı biçimde ortaya koyuyor:10
değmeyerek” bütünüyle kadınlar tarafın-
Kadın hareketinin tarihi ve o dönemde-
dan planlandı ve yürütüldü.”9 ki gelişmeler hakkında bilgimiz olmadı-
8 3 Haziran 1975’te kurulan İKD yönetimindekilerin dördü
ğı gibi ilgimiz de yoktu. Çünkü bizim için
metal ve tekstil işkollarında, diğerleri ise eski metal işçisi sosyalizm ve feminizmin iki bağdaşmaz
ve sendika [Maden-İş] çalışanıydı. Kuruluşundan kapatıldığı kavram olduğunu bilmek, feminizmi bir
1979 yılına kadar Genel Başkanlığını Bakiye Beria Onger yap-
tı. Kısa sürede yaygın bir örgütlenme ağı kuran İKD’nin kuru- “Kırmızı Çatkılı Kadınlar”ın Tarihi, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt
luşundan dört yıl sonra (1979) üye sayısı 15 bine, şube sayısı Yayınları.
33’e ve temsilcilik sayısı 35’e ulaştı. 10... ve hep birlikte koştuk... İKD 1975-1980, İstanbul: Kadın
9 Muazzez Pervan (2013), İlerici Kadınlar Derneği (1975-80) Yazarlar Derneği, 2014, ss. 275-276.
DİSK 7. Genel Kuruluna Sunulan Karar Taslağı

- Ev hizmetlerinde çalışan kadınların hakları korunmalı, sosyal güvenlik kapsamına alınmalıdır.
- Hamile ve yeni doğum yapmış kadınların ücret kaybı olmaksızın ağır işlerde çalıştırılmaları, fazla mesaiye zorlan-
maları ve gece çalıştırılmaları yasaklanmalıdır.
- Ücretli doğum izinleri doğum öncesi 3 ay doğum sonrası 3 ay olmalı, gerektiğinde bu izinler birleştirilebilmeli, do-
ğum sonrası kadın emekçiler isterlerse 1 yıl izin alabilmelidirler.
- Hamile ya da emzikli oldukları süre içinde kadınların işten çıkarılması önlenmelidir.
- Doğum kontrolü konusunda her türlü tıbbı olanak isteyenlere devletçe parasız olarak sağlanmalı kürtaj yasadışı
olmaktan çıkarılmalı, istenmeyen gebeliklerin hastanelerde sağlıklı koşullarda son bulması koşulları yaratılmalıdır.
- İşyerlerinde mahallelerde kreş çocuk yuvası, emzirme odaları açılmalı, bunların masrafları işverenler, devlet ve
belediyeler tarafından karşılanmalıdır.
- Kadınlara ekonomik, politik, toplumsal, kültürel hayatın her alanına eşit haklarla katılmaları konusunda olanaklar
yaratılmalı, kadının toplumda aşağılanmasına fırsat verilmemelidir.
- Emekçi kadınların sendikalarda sorumlu görevlere gelmeleri teşvik edilmelidir.
Kaynak ve not: DİSK 7. Genel Kuruluna sunulan “Yönlendirici Belge ve Temel Kararlar (Taslak)” 1980. Bu taslak 7.
Genel Kurulda zaman kısıtı nedeniyle tartışılıp karara bağlanamadı. Taslak belge ve divana verilen diğer önergele-
rin genel kurul sonrası oluşturulacak bir komisyon tarafından ele alınıp son şeklinin verilmesi karara bağlandı. An-
cak birkaç ay sonra gerçekleşen 12 Eylül darbesi nedeniyle bu komisyon çalışması yapılamadı.
burjuva hareketi olarak yerine yerleş- sendika yönetimleri ile yakın temas için-
tirmek yeterliydi.
de oldular. Kimya-İş Basın Yayın Dairesin-
O günlerde bağdaşmaz gibi görünen bu de uzman olarak çalışan Berin Uyar, bu ça-
kavramlar arasına konulmak istenen me- lışmalara ilişkin tanıklığını şöyle aktardı: 12
safe, kullanılan dilde de karşılığını buldu. Ben Kimya-İş’teyken Bilge, yanında
Sendika metinlerinde kadın kelimesi önü- dört beş tane kadınla sendikaya geldi.
ne ısrarla koyulan “emekçi” vurgusu ara- Daha önce haber vermiş Dinçer başkan-
la konuşmuş, dışardan da bir kaç tane
ya konan mesafenin ifadesi olarak o gün-
kadın geldi. Böyle büyük bir toplantı ya-
lerden bugünlere kadar uzandı. pıldı. Orda fabrikalarda nasıl çalışabiliriz
ne yapabiliriz diye epey bir kafa yorul-
Yaklaşık beş yıl süren faaliyet döneminde duğunu hatırlıyorum. İKD sendika mer-
İKD, DİSK ve üye sendikalarla birlikte çok kezleriyle ya da bölgelerle ilişki kura-
rak, kadınların eğitimine, işte grevlerde,
sayıda çalışma örgütledi, DİSK’in eylem örgütlenmesinde çocuklarına bile ba-
ve etkinlerine katıldı.11 İKD’lilerin önleri- karak grev gözcüsü olmalarına olanak
ne koydukları görevlerden biri de DİSK’in sağlayarak evlerde özellikle çok yoğun
olarak çalıştı.
fabrikalarda örgütlenmesini sağlamak-
tı. Bu çerçevede bir yandan fabrikalarda DİSK Adana Bölge Temsilciliğine gidip gel-
kadın çalışmaları yaparken bir yandan da meye başlayan ve DİSK üyesi Tekstil’in
11 ... ve hep birlikte koştuk... İKD 1975-1980 (2014). 12 Berin Uyar, Zoom görüşmesi, 13 Kasım 2020.
Adana’daki fabrikalarda örgütlenmesinin iktidar ilişkileri sol örgütlerde, sendikalarda

öncelikli gündemleri olduğunu söyleyen, da karşılarına çıktı. Bu durum birçok kadı-
18 yaşında fabrika işçisi olan Arguz “bi- nı kamusal alanda edilgen bir konuma iter-
rinci gündem maddesi” dediği örgütlenme ken, inançlı ve mücadeleci kadınları cinsi-
çalışmalarını anlattı: 13
yetçi, geleneksel hâkim anlayışla mücadele
Mahallelere gittik, oralarda işçi kadın-
etmek zorunda bıraktı. Fabrikalarda, ma-
larla, işçilerin eşleri ile daha çok bir ara- hallelerde çalışma yürüten kadınlar büyük
ya geldik. Sendikal çalışmada kadınlar bir inanç ve özveri ile çalışmalara katılma-
üzerinde etkin olmamızın bir nedeni de
buydu. Biz işçilerin evine gidiyorduk, eş- ya devam etti. Bu özveri, çoğu kez kadınla-
leriyle tanışıyorduk, çocuklarının yana- rı aileleri, eşleri ve çevreleriyle karşı karşıya
ğını okşuyorduk, gittiğimiz yerlerde de getirdi. 1977 1 Mayıs’ına evde odaya kitlendi-
neden DİSK’i istediğimizi anlatıyorduk.
ği için katılamayan, yaşanan katliamı rad-
DİSK Tekstil, İstanbul Eyüp Şubesi’ne bağlı yodan dinlerken yaşadığı dehşeti anlatan
işyerinde temsilcilik yapan ve Şube Yöne- Fatma Arguz, çok zorlandıklarını hatırlıyor:
tim Kurulu üyesi olan Nurten Boz, İKD’nin “Çok zorlanıyorduk, evli arkadaşlarımız çok
Eyüp civarında kurulu tekstil fabrikaların- zorlanıyordu. Ben şunu söyleyeyim, kendi-
da kadın işçiler içinde yürüttüğü çalışmayı sine sosyalistim deyip de komünistim de-
şöyle anlatıyor: 14 yip de demokratım deyip de eşlerini evlere
İKD’nin sendikamla ilişkisi benim va- kapatan insanlar gördüm.”15 Sendika uzma-
sıtamla yürütülüyordu. Örgütlenmeleri nı Berin Uyar, genç kadınların aile baskısı-
için yardımcı oldum. Nelson vardı, mayo
na rağmen sarsılmayan mücadele azimleri-
fabrikası... Nelson çorapları. Yardımcı
oluyordum. Öne çıkmış işçilerle tanış- ni ise şu sözlerle dile getirdi: 16
malarını sağlıyordum, onların yemek-
hanelerine getirip götürebiliyordum, Gecesi gündüzü yok, İstanbul Ankara
sokabiliyordum içeri yani... O anlam- büyük kentlerdeki kızlar, ailelerini, şun-
da benim yardımım oluyordu İKD’lilere. ları bunları terk edip bir tanesi Kars’a gi-
Kreş açma meselesi çok önemliydi o dö- diyor bir tanesi Adana’ya gidiyor. Aileleri
nemde. Tam hatırlamıyorum, yüze ya- kim dinliyor! En sonunda benim babam
kın kadın çalışıyorsa emzirme izni ve- şey demişti kızım şöyle yap, en önde
riyordu, işyerinden günde iki saatlik yürüme ateş açılırsa önce sen ölürsün,
izin alma hakları vardı. Kreş açımı için en arkada yürüme arkadan gelirlerse...
Hakikaten aileler söz geçiremiyor ki...
uğraşırdık.
Görülüyor ki, İKD deneyimi kadınları mer-
KadIn Mücadelesİnİn kezine alan bir çalışma yapmanın zorluk-
Önündekİ Engeller larıyla da yüzleştirdi. Kadın dayanışması-
nı, sorunlarını, kadınlık hallerini paylaşan
Kadınlara yüklenmiş toplumsal cinsiyet kadınları, kadın taleplerini yükseltirken ve
rolleri ve çalışma yaşamının sorumlulukla- kadınlara alan açmaya çalışırken yaşadık-
rı büyük bir yük olmasına rağmen kadınlar larını Selma Atabek şöyle anlattı: 17
sendikal hareket ve siyasi/sosyal faaliyet-
Üstelik söylediğimiz şeyleri, yaptığı-
ler içinde de aktif olarak rol üstlendi. Üstelik, mız işleri o zaman, yaparken de ne çok
topluma hâkim olan cinsiyetçi bakış, güç ve 15 Fatma Arguz ile görüşme, 16 Kasım 2010.
13 Fatma Arguz, Telefon görüşmesi, 16 Kasım 2020. 16 Berin Uyar ile görüşme, 13 Kasım 2020.
14 Nurten Boz, Telefon görüşmesi, 24 Kasım 2020. 17 ... ve hep birlikte koştuk... İKD 1975-1980, s. 272.
mücadele etmiştik. Bizi pasiflikle suç- 1977 yılı sonlarına doğru DİSK içindeki ya-
lamışlar, komik bulmuşlar, ayrımcılık
şanan “kriz” ve gerilim TKP ve “Birlik Da-
yaptığımızı söylemişlerdi erkek siya-
setçiler. Bu kadar önemli sorunlar var- yanışma” Hareketine yakınlığı ile bilinen
ken, bu talepler çok basit ve sıradan de- İKD’nin DİSK ile olan ilişkilerine de yansıdı
ğil miydi? Siyasetle uğraşanlar, ülke
ve DİSK Yürütme Kurulu 15-21 Ekim 1977
sorunlarını toptan çözecek çözümlerle
uğraşırken ve o çözümde kadınların so- tarihinde “Özellikle İGD ve İKD için, DİSK’in
runları “otomatik” olarak çözüleceğine yan kuruluşu olduğu şeklinde haberlerin
göre, ne gerek vardı bu sorunları dillen-
alınmakta olması veya kuliste konuşuldu-
dirmeye, çözüm aramaya.
ğunun söylenmesi nedeni ile DİSK’in her-
Özel alana yönelik politika üretmeden ka- hangi bir yan kuruluşu olmadığının kamu-
dınları örgütlemenin, kamusal alanda ak- oyuna açıklanmasına ve örgüte talimat
tif hale getirmeye çalışmanın bir sonucu yazılmasına oybirliği ile” karar verdi.
arka planda toplumsal cinsiyet rollerinin
yine kadınlar arasında paylaşılmasına da-
yanıyordu. Bunun sendikal alanda yan-
DİSK Üyesİ
sımaları, grev çadırlarına yemek pişirme Sendİkalarda KadIn
etkinlikleri, sendikaların temizliğini yapa- ÇalIşmalarI
rak maddi kaynak yaratma, eğitim ve et-
kinliklerde çocuk bakımını üstlenme oldu. 1980 öncesi DİSK’in seçimle oluşturu-
Grevlerin yemek pişiren “İKD’li bacılar”ı lan hiçbir organında ve danışma kurulla-
oldular ama sınıfı bölmekle, pasiflikle, ay- rında (yürütme kurulu, yönetim kurulu,
rımcılıkla, basitlikle ve sıradanlıkla suç- denetim ve onur kurulu, başkanlar kon-
lanmaktan da kurtulamadılar. seyi, bölge temsilcilikleri) kadın yöneti-
cilere rastlanmamaktadır. Buna karşılık
Tüm zorluklara rağmen İKD’nin varlığı
aynı dönemde çok az sayıda olsa da DİSK’e
sendikal alanda kimi değişimleri de be-
üye bazı sendikaların şube yönetimlerin-
raberinde getirdi. Yürütmüş olduğu “kreş
de amatör olarak [tam zamanlı olmayan
hakkı”, “doğum izinleri birleştirilsin, uza-
bir şekilde, aynı zamanda işyerinde çalışa-
tılsın” ve “süt kampanyası” gibi faaliyetler
rak] ve işyeri temsilciliklerinde görev alan
sendikaların toplu sözleşmelerini etkile-
kadınlar oldu. Erkek egemen sendikalar-
di. Kadınların analık hallerine ilişkin çö-
da kadınları karar mekanizmalarına taşı-
zümler toplu pazarlık konusu oldu. DİSK’e
yacak bir politika hayata geçirilmemesine
üye sendikaların dergilerinde kadın soru-
rağmen kadın işçiler grev ve direnişlerde
nu, kadının kurtuluşu taleplerine ilişkin
en önde mücadeleye devam ettiler. Direniş
yazılar yer almaya başladı. En önemlisi de
fotoğraflarında az da olsa görülen kadın-
bugün birçok sendikanın neredeyse tek
lar DİSK’in genel kurul, yönetim kurulu ve
kadın etkinliği olan 8 Mart, sendikaların
kürsü fotoğraflarında hiç olmadı.
faaliyetleri arasına girdi. Sayısal bir veriye
ulaşılamamakla birlikte İKD yayınlarında, Bu bölümde DİSK üyesi bazı sendikalarda-
sendikalarda bu dönemde kadın temsilci ki kadın çalışmalarından bazı örnekler ak-
sayılarında artışların olduğu belirtildi. tarılmaktadır. Kadın üyelerin çok olduğu,
öne çıkan ve saptayabildiğimiz bazı çalış- çok [heyecanlı] kadınlar, aktif kadınlar...
ama hiçbir zaman adım atamayan bir
maları buraya aktardık. Kuşkusuz başka
adım ileriye gidemeyen kadınlar.
sendikalarda da kadın çalışmaları söz ko-
nusudur ve bu konuda daha kapsamlı ça- Ne var ki, Belkıs Kaya’nın Merkez Yürütme
lışmalar gereklidir. Kurulu üyeliği uzun sürmedi. Kimya-İş’in,
5-6 Temmuz 1975 tarihinde yapılan 3. Ola-
Belkıs Kaya
Kİmya-İş ve Sendİkal ğanüstü Genel Kurulunda, Berin Uyar’ın
Mücadelede KadInlar “Nurten abla, Belkıs... bunlar çok özel tip-
1943 Nevşehir
Ürgüp’te doğdu. ler, böyle dişli dişli kadınlar” diye söz etti-
İstanbul’da DİSK’e üye ve kadınların ağırlıklı olarak ği Belkıs Kaya, yerini “gönüllü olarak” bir
büyüdü. Çalışma çalıştığı ilaç sektöründe örgütlü olan Kim-
hayatına 1960 erkeğe bıraktı. Belkıs Kaya bu süreci şöy-
ihtilali sonrasında, ya-İş’te profesyonel sendikacı olarak Bel- le anlattı: 20
Birleşik Alman kıs Kaya yer aldı. Kaya, 5 Haziran 1974’te
İlaç Fabrikası’nda Petkim-İş ile Kimya-İş birleşecekti. Ne-
başladı. Petrol- Olağanüstü Genel Kurulda Genel Başkan
dir birleşme? Yönetime ortak olma de-
İş’e üye oldu. Dinçer Doğu’nun oluşturduğu ve seçimi mektir. Yönetimden de birileri gidecekti.
İşyerinde yapılan
kazanan beş kişilik “Devrimcilerin Listesi” Ben ‘istifa ederim, tek bu birleşme olsun’
eylem sonrası
1968’de işten atıldı. dedim. Gönüllü bıraktım. Niye bıraktım?
içinde yer alarak Genel Yürütme Kuruluna Birleşme olmalıydı, ona inanıyordum.
Kendi ifadesiyle
15-16 Haziran girdi. Kaya, tamamı kadın işçilerden oluşan Birilerinin vazgeçmesi de gerekiyordu,
olaylarından sonra bir işyeri olan Gripin Laboratuvar temsilci- ben çekildim.
evlendi. Kimya-İş,
Kaya’yı Gripin İlaç’a lerinden biriydi. Sendikanın 1970-1975 yılları arasındaki
yerleştirdi. 1968-
1980 yılları arası
grev ve direnişlerinin görünen yüzü ka-
Kimya-İş’in üç kişilik Denetim Kurulu üye-
Gripin’de çalıştı. dın işçiler oldu. Sendikanın yayını Kim-
Gripin İlaç’tan liğine Türkan Öniş seçilirken, on üyeden
sendika yürütme
ya-İş dergisinde kadınların eylemlerini
oluşan Genel Yönetim Kurulu üyeliğine İb-
kurulu üyeliğine görmek mümkündür. O döneme damga-
kadar geldi. rahim Etem Kimya Taş Evi ilaç işçisi Nur-
sını vuran Hoechst (1969), İbrahim Etem
Kaynak: Petrol-İş
ten Arıcan geldi.18 Berin Uyar, bu dönemde
(1971-72), Abbot (1973), Pfizer (1973), Roc-
Kadın dergisi, Necla Kimya-İş’te aktif olan çok kadın işçi oldu-
Akgökçe’nin söyleşisi, he (1973) fabrikalarında grevler kadın işçi-
Sayı 43, Temmuz 2012. ğunu söyledi: 19
lerin grevleri oldu. Gripin işyerinde iki yüze
Ben daha çok genel merkezde olduğum yakın kadın işçiye karşılık yedi-sekiz er-
için öyle de bakıyorum. Fabrikaya git-
tiğimizde röportaj yapardık. Çok ateşli, kek işçi vardı. Toplu sözleşme dönemle-
rinde de kadın işçiler dişe diş mücadele
18 Kimya-İş, Yıl 4, Sayı 41, Haziran 1974.
19 Berin Uyar, 13 Kasım 2020. 20 Petrol-İş Kadın Dergisi, Sayı 43, Temmuz 2012.
Kimya-İş Genel
Yürütme Kurulu:
Soldan sağa Belkıs
Kaya, Mehmet
Atay, Dinçer Doğu,
Hüsamettin Bakan
ve Cemal Polat.
verdiler. 1969’da kadın işçilerin işvereni

dize getirmek için başlattıkları mesai kes-
me eylemlerine, işverenin yanıtı erkek iş-
çileri işe almak oldu.
İlaç işçisi kadınlar dönemin alışılmış kla-

sik işçi algısının ötesinde yapılan işin ge-
reği steril ortamlarda çalışan sanayi işçile-
rine göre eğitimli ve kentli görüntüsü olan
işçi kadınlardı. Naran Özkan bu görüntüyü
şöyle aktardı: 21
Bir de Gripin’in şöyle bir özelliği vardı...
belki de bütün işyerleri öyleydi ilaç sek- 21 yaşında işyeri temsilcisi olan Saime Alper, Gripin işçileri.
töründe: Çalışan işçi daha farklıydı. İs- grev kırıcı birkaç erkeğin ve idari kadronun Kimya-İş, Yıl 5,
Sayı 50, Mart-
tanbul’da yaşayan çok genç kadınlar,
mal dışarı çıkarılmasın diye giriş çıkışı kont- Nisan 1975.
genç kızlar... orta yaşlı pek yoktu o dö-
nemde işyerinde. Derli toplu. Böyle te- rol altına aldıklarını aktarmaktadır. Alper
miz pak giyimli eli yüzü düzgün genç- grevin atmosferini şu sözlerle anlattı:23
lerdi. Çok aşırı yoksul kesimden gelen
bir çalışan grubu yoktu orada. Hiç yalnız kalmıyorduk, yandaki fabri-
kalardan ziyaretçilerimiz oluyordu. Çok
İlaç işçisi kadınlar 1969-1975 arasında güzel geçti hiçbir sıkıntı yaşamadık, da-
önemli grevlerin altına imza attı. 15-16 Ha- vul zurna geliyordu oynuyorduk. Bazen
kadın arkadaşların hepsi gelmesin diye
ziran direnişine kadın işçiler de en ön saf-
sıraya koyuyorduk, dönüşümlü çağırı-
larda katıldı. Alman Hoechst İlaç firmasın- yorduk. Hatta grev yerinde yapılacak
da 135 işçi 8 Mayıs 1969’dan itibaren greve olan yemekleri, bulaşık yıkamayı ken-
di aramızda sıraya koyuyorduk onla-
gitti. Kurtuluş dergisinde “yürütülen grev
rı ayarlıyordum. Çadırımız vardı. Dantel,
ilk defa Türkiye’de bir ilaç fabrikasında ya- iğne oyası, örgü yapanlar oluyordu. Öyle
pılan grevdir” diye belirtilirken grev için zaman geçiriyorduk.
İşçi Köylü dergisi, “greve katılan işçilerin Sendikanın ve işçilerin yabancı ilaç serma-
büyük çoğunluğu kadın işçilerdir” diye ha- yesi ile karşı karşıya geldikleri greve ulus-
ber yaptı. Bu grevin nedenleri arasında, “iş lararası destek de geldi. Almanya’daki Ho-
teminatı” öne çıktı. İşçiler ve sendikanın echst ilaç fabrikası işçileri, DGB ve ICFTU
toplu sözleşme hükmü haline gelmesi için
grevi destekledi. Üç ay süren grev, işçile-
kararlılıkla savundukları talep, işyerinde
rin taleplerinin kabul edilmesiyle 5 Ağus-
işçilerin kendi aralarından seçecekleri bir
tos 1969’da sona erdi.24 Başarıyla yürütü-
disiplin kurulunun kurulması. Ne nedenle
len grev sendikada değişimin yolunu açtı.
olursa olsun bu disiplin kurulunun kararı
Hoechst işyeri baştemsilcisi Dinçer Doğu,
olmadıkça hiçbir işçinin işine son verilme-
bir sonraki genel kurulda Kimya-İş’in Ge-
mesi ve tazminatlı dahi olsa işçilerin işten
nel Başkanı oldu.
çıkarılamamalarıdır. 22
23 Saime Alper, Telefon görüşmesi kayıtları, 10 Aralık 2020.
21Naran Özkan, Zafer Aydın’la görüşme kayıtları, 26 Ekim 24Canan Koç ve Yıldırım Koç, “Tarihten Bir Sayfa: 1960-1969
2017. Dönemi İşçi Sınıfı Eylemleri”, https://www.yildirimkoc.com.
22 Kurtuluş, Sayı 3, Temmuz 1969; İşçi Köylü, 1969. tr/usrfile/1445174970b.pdf
Abbot İlaç
Fabrikası grevi,
1973.
8 Eylül 1971 tarihinde başlayan ve kadın saldırdı üzerlerine, polis engel olmaya
kalkınca polise de saldırdılar. Sonra bi-
işçi ağırlıklı olduğu İbrahim Ethem İlaç fab-
zim Münevver diye bir kızımız vardı. O
rikasında ise grev çok sert geçti. Kimya-İş şimdi Amerika’da, ailesi oraya göçtü...
dergisinde işverenin grevi kırmak için Zeytinburnu Mahkemesi’nde polis işçi-
lerden şikâyetçi oldu. 1,80-1,90 boyun-
“evli bir hanım arkadaşın kocasına tele-
da bir polis vardı. Münevver’den şikâ-
fon ederek, aile müessesesinin kutsallığını yetçi oldu. Münevver’de minyon bir tip.
hiçe sayacak” kadar ileri gittiği bilgisi yer 1,60 boyunda... “Ne yaptı?” “Bana yum-
ruk attı.” Hâkim de şaşırdı, “Bu kız mı
almaktadır.25 Tanıklığına başvurduğumuz
sana yumruk attı!” Boyu dev gibi. Mü-
Mehmet Atay ise grevi kırmak için askerin nevver’de kalkıp yerinden, “Evet, attım
ve polisin harekete geçtiğini, o kış günle- ben” demez mi? Hâkim işi idare etme-
ye çalışıyor yani, Münevver’den yana...
rinde kadınların verdikleri mücadeleyi hiç
“Yani kızım gücüm yetse yumruk atar-
unutamadığını şu sözlerle ifade etti: 26 dım demek istedin değil mi?” diyor. Tu-
tanağa da öyle geçirdi.
Böyle hep kritik yere geldiğinde kadın-
lar müdahale ettiler. Ama genç kızlar
vardı. Genç kızların ailesine gidip o za-
man, özellikle İbrahim Ethem’de çok ya-
Bank-Sen’de KadIn ÇalIşmasI
şadım bunu, işte grev yerinde ne oluyor
biliyor musunuz? Çadırlarda kızlarınızı
Bank-Sen’in 1974’teki 2. Genel Kurulu sı-
ayartıyorlar gibi birçok [yalanla] da uğ- rasında üye sayısının 18 bine yükseldiği ve
raşmak zorunda kaldık o dönem. Ailele- 7 bininin kadın olduğu belirtilmektedir.27
re gidip böyle baskı yapıyorlardı. İşveren
gitmiyor. Polis gidiyordu o sırada evlere. Bank-Sen 3. Genel Kurula sunulan, “DİSK
Mesela ben çok iyi hatırlarım. İbrahim Çatısı Altında Yakın Mücadele Hedefle-
Ethem grevinde, grevi kırmak için bir rimiz” başlıklı 30 maddelik hedefin ikisi
grup erkek işçi girmeye kalktı. Kadınlar
27Turhan Ata ve Faruk Türkoğlu (2019), Bank-Sen’li Yıllar
25 Kimya İş, Sayı 17, 6 Aralık 1971. Başlangıcından Beri Türkiye’de Sendikacılık, İstanbul: Sosyal
26 Mehmet Atay, Telefon görüşmesi, 2 Kasım 2020. Tarih Yayınları, s. 184.
Kadın İşçi Gözüyle 15-16 Haziran Direnişi

Gripin laboratuvarında çalışan Naran Özkan “Benim için hayatım orada şekil aldı” diyerek 15-16 Haziran direnişini
hayatının akışını etkileyen bir eylem olarak anlattı:
Belki 15-16 Haziran’a katılmasaydım, sendikaya gidip orada ne oluyor ne bitiyor, neler yaşanıyor bilmeseydim ben
başka bir Naran olacaktım. Belki de evlenip barklanıp sıradan bir ev kadını olarak yaşama devam edecektim. Yani
beni dönüştüren bir eylemdir o yüzden çok önemli kişisel tarihim açısından... İlk defa sokağa çıktım. Çok büyülü bir
ortamdı. İş önlüklerimizle çıktık. Yüzlerce [işçi]. Gripin’in bir özelliği vardı, sadece kadın işçi çalışırdı... Bizler iki yüz
kadın falan vardık. Başka işçiler de gelmiş, topluca Cağaloğlu’ndan Beyazıt tarafına çıktık. Slogan ata ata yürüyo-
ruz. Benim için her şey çok yeni, atılan sloganlar çok yeni. Yanımdan genç çocuklar geçiyorlar, “ata binmiş eşek-
ler, millet sizden ne bekler...” Dedim ki gence, “Ne kadar ayıp söylediğin.” Döndü dedi ki, “Sen ne diyorsun bacım!”,
“Çok ayıp, öyle şey söylenir mi?” Arkadaşlarım dürtüyor beni... Böyle Beyazıt’a kadar gittik, ama sürekli büyüyor
[kitle], çığ gibi büyüyor. Ondan sonra birden bire yolumuz kesildi. Nerden geldiğini bilmediğim polisler, polisten da-
ha çok asker bizi geri püskürtmeye... ben o kadar tecrübesiz o kadar toyum ki başıma ne geleceğini bilmiyorum.
Nereye kaçacağımı bilemedim, üstümde beyaz önlükler var. Bizi püskürtünce geri doğru tekrar geldiğimiz yola
geri döndük, Sultanahmet Meydanı’na kadar geldik. Orada askeri tanklar kapatmış [yolu] geçit vermiyorlar. Ben
nasıl olduğunu anlamadan kendimi tankın üstünde buldum, bağırıyorum, “İşçi asker el ele!” Hani o zamanlar öyle
sloganlar vardı ya... “İşçi asker el ele!” diye bağırıyorum ama bunun içeriği nedir ne anlama geliyor bilmiyorum. Ter-
cüman gazetesinde resim var, böyle elim havada tankın üstünde, yanımda asker, ben bağırıyorum. Neyse oradan
nasıl çıktık bilmiyorum, Eminönü’ne geldik. Eminönü’ne gelince de... o zamanlar açılıyordu ya, köprüyü açmışlar.
Beşiktaş’ta oturuyorum, eve gitme imkânımız yok. Ne yapalım ne edelim, evimize nasıl dönelim? Büyük bir kar-
gaşa var, her tarafa koşuşturuluyor. Ben bir arkadaşımla birlikte Beşiktaş’a motor kalkıyor, motora bindik. [Mo-
torda] gençler kendi aralarında konuşuyorlar. Biz de eyleme katıldık ama niye katıldığımızı bilmiyoruz. Birbirleri-
ne anlatıyorlar, işte sendikalar kanunu... Ben dedim ki çocuğa, “Ne demek bu? sendikalar kanunu nedir.?” “Sen işçi
misin kardeşim?” “İşçiyim tabii.” “Niye katıldın?” dedi. “Valla herkes katıldı, ben de katıldım” dedim. O dedi, “Öy-
le değil işte, sizin sendikal haklarınızı elinizden almak istiyorlar sizin federasyonu kapatmak istiyorlar falan. Sen en
iyisi git” dedi, “yarın sendikana sor.”
Kaynak: Naran Özkan, Zafer Aydın’la görüşme kayıtları, 26 Ekim 2017.
kadınlara ayrılmıştı. Bunlar, çocuk bakımı Elif Necla Türkoğlu, Maden-İş’te 1971-1976
ve eşit işe eşit ücret hakkındaydı. Bu mad- yılları arasında araştırma dairesinde ça-
deler şöyle açıklandı: 28
lıştıktan sonra 7 Mayıs 1977’de Bank-
Çocuk Bakımı: Emekçi kadınların ço- Sen’de işe başladı. Türkoğlu, Bank-Sen’in
cuklarının sağlıklı bir şekilde yetişme- Yapı Kredi Bankası’nda kurulmuş bir iş-
sini sağlayacak kreş, çocuk yuvaları
ihtiyaç Gösteren her bölgede ve her iş- yeri sendikasından işkolu sendikasına dö-
yerinde açılmalıdır. Sendika temsilci- nüşümüne tanıklık etmiş bir sendika uz-
lerinin de katılacağı komisyonların yö-
manıdır. Bank-Sen Araştırma Dairesinin
neteceği bu tesisler işverenlerce ve
devletçe yapılmalı ve desteklenmelidir. kendisinin işe alımıyla kurulduğunu belir-
Eşit İşe Eşit Ücret: Ayrımcı ücret poli- ten Elif Necla Türkoğlu, aynı zamanda sen-
tikasına son verilmeli “eşit işe eşit üc- dikaya alınan ilk kadın uzman oldu. Çok
ret” ilkesi uygulanarak, hayata geçi-
rilmelidir. Ücretler arası adaletsizlik kısa bir zaman sonra ise Toplu Sözleşme
kaldırılmalıdır. ve Araştırma daireleri birleştirilerek tek
28 Ata ve Türkoğlu (2019), s. 187. müdürlük haline dönüştürüldü.
İKD üyesi olan Elif Necla Türkoğlu, daha Hemen o gün üçüncü bildirimizi yaz-
sonra sendikaya alınan ve kendisi gibi İKD dık. Sendika içindeki bu çalışmada hiç-
bir kadın arkadaşımızın geri kalmasını
üyesi olan Feza Şişman’la birlikte kadın istemiyoruz. Bu süreci gelin birlikte yü-
çalışmalarını ile Toplu Sözleşme ve Araş- rütelim, katkı verelim. Çalışma grupları
tırma dairelerindeki çalışmaları yürüttü. oluşturacağız, komisyonlar oluşturaca-
ğız, bunlarda yer alın diye... Sanıyorum
Daha önce denenmesine rağmen kurula- bir hafta ara verdik. Ondan sonraki top-
mayan kadın kollarını hayata geçirme ka- lantı yetmiş, seksen kadınla oldu. Çok
rarı tekrar gündeme geldi. Elif Necla Tür- mutluyduk. Bir buçuk ay sonra salonla-
ra sığmaz olduk. Böyle çok hızlı bir ge-
koğlu, Yapı Kredi’den Mürüvet Sarıbaş ve lişim sağladık. Aramıza yeni arkadaşla-
Garanti’den Şener Macit ile konuşarak işe rımız katıldı. Feza Şişman, Tezer Toksarı.
koyulduklarını, ilk toplantıda sadece 3 kişi
Bank-Sen’de genel merkez Yürütme Kuru-
olduklarını ama sabırla çalışmaya devam
lunda olmasa da Genel Yönetim Kurulun-
edişleri ile kadın kollarının kurulmasını ve
da merkez temsilcilik, şube yönetimleri ve
aktifleşmesini şöyle aktardı: 29
işyeri temsilciliklerinde kadın üyeler vardı.
İkinci toplantıda 6 kadındık. Sayımız Bunun yanında araştırma ve toplu sözleşme
yüzde 100 arttı diye espri yaptık aramız-
da. Seza İlkan, Nurten, Selma arkadaşla-
alanında iki kadın uzmanın varlığı sendi-
rımızın katılımı ile güç bulduk. Sayılara ka içindeki kadın çalışmalarına güç vermiş
takılmayıp 6 inançlı kadının neler ya- hem kadın örgütlenmesi hem de hakların
pabileceğini herkese göstereceğiz de-
dik. İkinci çağrımızı hemen o gün yap- toplu sözleşme kazanımına dönüşmesi açı-
tık. Özellikle çocuklu arkadaşlardan, larından etkili olmuştu. Elif Necla Türkoğ-
çocuklarımıza bakacak yer olsa daha
lu daha çok kadın temsilcilerinin var olduğu
çok katılırız, ben de katılmak istiyo-
rum diye çok yoğun talepler aldığımızı işyerlerinde, sendikanın eylemlerine daha
bu nedenle de önümüzdeki hafta tekrar çok sayıda kadın üyenin katıldığını belirtti:
toplanacağımızı, isteyen arkadaşlarımı-
zın çocuklarını da yanında getirebilece- Artık alanlarda da çoktuk. 8 Martlar-
ğini söyledik. Ertesi hafta üçüncü top- da, 1 Mayıslarda, grev çadırlarımızda
lantıya on beş kadın geldi. Dört beşinin da biz vardık. Ben toplu sözleşmeciy-
çocukları vardı. Herkeste bir panik oluş- dim. Kadınlarla, özellikle onların çalış-
tu, ne yapacağız, nasıl oyalayacağız ço- ma hayatından doğan sıkıntılarını çok
cukları diye. Rahmetli oldu sonradan, iyi paylaştığımız için, kadınların çalışma
Metin Denizmen Genel Başkanımız, ma- şartlarını iyileştirecek, kolaylaştıracak
kam odası çok güzel, üst katta, denize politikalara daha rahat yönlendirmele-
karşı büyük bir toplantı masası, döner rimiz oldu. Ben de o zaman çocuk sa-
koltuklar var. Sonucu merak ettiği için hibiydim, ‘78’de ikinci çocuğumu Bank
çıkmış gelmiş, izliyor bizi ne yaptılar ne Sen’de doğurdum. Yaşayarak gördüğü-
olacak diye. Ben çocukları aldım onun müz sorunların çözümü konusunda tar-
odasına çıkardım. “Başkan bu çocuk- tışır, fikir birliğine varırdık. Paylaştık ve
lar sana emanet“ dedim. “Elif ben ne ya- çok güzel adımlar atıldı. Sadece banka-
pacağım bu kadar çocukla?” Hiç unut- larda değil Bank Sen’e bağlı birçok işye-
muyorum, hâlâ o şaşkın gözlerini açmış
rinde kadınların yoğunluklu çalıştıkla-
hali karşımda. “Toplantı masasının kol-
rı işyerlerinde kadınlara ilişkin talepler,
tuklarına oturtup, döndürebilirsiniz”
doğum izin sürelerinin arttırılması, em-
dedim. “Kalem, kâğıt verip resim yaptı-
zirme izin sürelerinin arttırılması, kreş
rabilirsiniz Başkanım” dedim. Neyse biz
emzirme odası taleplerinin hayata ge-
yaklaşık yirmi kadınla güzel bir toplan-
çirilmesi toplu sözleşmelere girmesi hep
tı yaptık. O toplantı hepimize moral oldu.
bu süreçte ortaya çıktı. Hızlı bir şekilde
29 Elif Necla Türkoğlu, Telefon görüşmesi, 2-3 Aralık 2020. talep olarak yükseltildi.
1979-1980 döneminde metal ve cam işkol- dönüşmeli. O dönemde Garanti Banka-

sı’nın toplu sözleşmesi var. Anket dü-
larında toplu pazarlık süreçlerinde ger-
zenledik. Ama şıkları var, kreş mi is-
çekleştirilen güç ve eylem birliği, banka tersiniz, çocuk bakım parasını mı tercih
ve büro işkollarında da yankı buldu. DİSK’e edersiniz? Sendikacılar erkek olunca
öyle bir şık da sunuyorlar. Sonra anket-
üye Sosyal-İş, Bank-Sen ve Türk-İş’e üye
lerin sonuçları geldi, çocuk bakım pa-
Tez Büro-İş bir üçlü deklarasyon yayım- rası verilmesi ağırlıklı. Ağırlıklı dediğim
layarak güç ve eylem birliği kararı aldık- yüzde 60’a yakın. Yüzde 40 kreş açılma-
sını istiyor. O da ‘77’den o zaman kadar
larını açıkladı. Tez Büro-İş Genel Başkanı
yapmış olduğumuz çalışmaların sonucu
Uğur Batmaz, Sosyal-İş Genel Başkanı Öz- diye düşünüyorum. Ondan önce hiç öyle
can Kesgeç, Bank-Sen Genel Başkanı Me- bir şey yoktu, herkes bir şekilde baktı-
rıyordu çocuğuna. Sonra oturduk Feza
tin Denizmen imzalı metinde “eşit işe eşit
ile birlikte genel taleplerin yükseltilme-
ücret”, “kreş yaptırımın yaygınlaştırılma- si noktasında fikir birliğine vardık. An-
sı” ve “kadın işçilerin korunması”, üç sen- ket sonuçlarını raporlayacağız Yürütme
Kuruluna. Genel Yönetim Kurulu da top-
dikanın ortak mücadele yürütecekleri hü-
lanıyor. Tuttuk ters sayıları verdik. Bir-
kümler arasında yerini aldı.30 birimize de söz verdik. Asla boş oturma-
yacağız, kadın kolları kuruldu artık çok
Bu dönemde DİSK’in ve Bank-Sen’in mü- aktif çalışıyor, herkes şubelerde bu ta-
cadelesi kamu bankalarında çalışan ka- lebin arkasında duracak, örgütlülüğü
sağlayacak ve mücadele edecek... Erkek
dınları da etkilemekteydi. Ziraat Bankası arkadaşların da destek vermesi gereki-
çalışanlarından Armağan Yılmaz, bu ko- yordu, o da sağlandı çok da güzel sonuç-
nudaki gözlemlerini şöyle aktardı: 31 lar alındı Bank-Sen’in o dönemde banka
işkolunda “devrim” niteliğindeki bir adı-
Kadın emekçilere tanınan eşit haklar ile mı da terfilerde daha çok kadın işçilerin
kazanılan doğum izninin yasal sınırla- aleyhine işletilen “amirlerin olumlu gö-
rın ötesinde uzun tutulması, aynı za- rüşü” şartının kaldırılması oldu. Kadın-
manda doğum yapan annelere istendi- ların daha çok bankolarda “vitrin ola-
ği takdirde işyerini kaybetmeden 2 yıla rak” görüldüğü ama terfiye gelindiğinde
varan ücretsiz izin verilmesi ve diğer erkek işçilerin tercih edildiği bir sistem-
sosyal kazanımlar, erkek çalışanların den objektif kriterlerin getirildiği bir
özlük hakları ile eşit duruma getirilmesi, terfi sistemi hayata geçirildi. Bu da yö-
kadın haklarının kararlı bir şekilde üze- netici mekanizmalarında kadın sayısı-
rinde durulması, kadın emekçilerin de nın artmasını getirdi.
Bank-Sen’e karşı olan ilgi ve duyarlılık-
larını büyük ölçüde arttırıyordu. Ancak
bütün bu kazanımlar, 12 Eylül 1980’de Maden-İş ve KadIn KollarI
gelen faşist darbe ile son buldu.
Maden-İş ezici oranda erkek üyeye sahip ol-
Öte yandan kreş sorunu Garanti Banka-
masına rağmen DİSK’e üye sendikalar ara-
sı toplu pazarlık sürecinde başta gelen ta-
sında kadın örgütlenmesini Tüzüğüne alan
leplerden ve grev maddelerinden biri ol-
ilk sendikadır. Bunda, Maden-İş’in Uluslara-
muştu. Elif Necla Türkoğlu, bu grevi şöyle
rası Metal İşçileri Federasyonu (IMF) ile olan
anlattı: 32
sıkı ilişkilerinin de etkili olduğu muhakkak-
Öyle bir noktaya geldi ki, kreş tale-
tır. Aynı yıl Maden-İş’in 18. Genel Kurulun-
bi bir yerden uygulanmalı, genel talebe
da Maden-İş Tüzüğüne “Kadın ve Gençlik
30 Ata ve Türkoğlu (2019), s.405.
31 Ata ve Türkoğlu, s. 288.
Kolları” maddesi girdi. Bu genel kurulda ilk
32 Elif Necla Türkoğlu, Telefon görüşmesi, 2-3 Aralık 2020. kez bir kadın işçi, Maden-İş 6. Bölge’ye bağlı
Philips fabrikasında temsilci olan Sündüz Kadın sorunu Maden-İş’in 23. Merkez Ge-
Maden-İş
Tüzüğünde
Sönmez Maden-İş Yönetim Kurulunda gö- nel Kurulunun da gündeminde yer aldı. Ge-
Kadınlar Ve Gençlik rev aldı.33 Sönmez, 18 ve 19. Genel Kurullar nel Kurula sunulan Temel Politika ve Eylem
Kolları
sonrası oluşturulan Genel Yönetim Kurulla- Bildirgesi’nde, “Bazı toplumsal kesimler,
rında iki dönem görev yaptı.34 bunalımın zararlı sonuçlarından, daha ciddi
Madde: 51-a)
Sendika bünyesi bir şekilde etkilenmektedir. Kadın işçilerin,
Maden-İş Tüzüğünde Kadınlar Kolu düzen-
içinde, ortak emekçilerin karşılaştıkları ayrımcılık, ya-
menfaatlerin lenmiş olmasına rağmen dönemin tanık-
kotarılmasında şadıkları aşırı sömürü şiddetlenmektedir”
ları 1970’lerin ortalarına kadar Maden-İş
Sendika ifadeleri yer aldı. Bildirge’nin “Çalışma Hak-
faaliyetlerine bünyesinde bir kadın çalışmasının hayata
yardımcı olmak, kı” bölümünde kadın işçilere ilişkin olarak
geçirilmediğini ifade ediyor. Maden-İş’te
kadın üyelerle alınan bir dizi karara yer verildi: 37
üye ailelerinin, bir kadın çalışmasından ancak İKD’nin ku-
kadınlara ait ortak rulduğu 1975’ten sonra söz etmek müm- 122. Eşit işe eşit ücret ilkesi yaşama
ve özel menfaatlerle geçirilmelidir.
çalışma şartları kündür. Yıldırım Koç ise Tüzük’te yer alan
üzerinde ortak fikir 139. Yıllık ücretli izin süresinde ve kadın
gençlik ve kadın kollarının çalıştırılmaz-
ve anlayışlarını işçilerin hamilelik ve emzirme dönem-
yürürlüğe koyma ve ken İlerici Gençler Derneği ve İlerici Kadın- lerinde işten çıkartma yasaklanmalıdır.
haklarını savunma lar Derneği’nin Maden-İş’te yoğun bir ça-
imkanını temin 153. Ana sağlığı korunmalı, hamile ve
etmek için Kadınlar lışmasının başladığını yazmaktadır.35 yeni doğum yapmış kadınlar bir yıl sure
Kolu, Sendikaya ile ağır işlerde çalıştırılmamalıdır.
bağlı olarak Sendikal alanda siyasi çekişmelerin ivme 154. Doğum yapan kadınların doğum
teşkilatlandırılır.
kazandığı 1975 yılından sonra İKD’nin et- öncesi ve sonrası izinleri birleştirilerek,
b) Ayrıca genç işçi ücret kaybı olmaksızın uzatılmalıdır.
kisiyle Maden-İş’te yapılan kadın çalış-
üyelerin ortak
maları tepki çekti ve eleştirilere konu oldu. 155. Gebe ve emzikli kadın işçiler, üc-
menfaatlerini
ret ve terfi kaybı olmaksızın hafif işle-
korumak ve
re verilmelidir.
gençlikte iken 1977’den sonra ise kadın işçilere yönelik
Sendikacılığı 156. Kadın işçilerin çalıştığı işyer-
aşılamak için talepler Maden-İş genel kurullarının da
lerinde kreş zorunluğu işlerliğe
Gençlik Kolu gündemine girdi. O dönemde DİSK ve Ma- kavuşturulmalıdır.
kurulur.
den-İş Genel Başkanı olan Kemal Türkler,
c) Kadınlar Kolu
1979 yılına gelindiğinde yürütülen çalış-
1977’de toplanan Maden-İş’in 22. Merkez
ve Gençlik kolu maların toplu sözleşmelere de yansıdığı
kuruluşları, yetki, Genel Kurulunda yaptığı konuşmada ka-
görev, sorumluluk
görüldü. Bu dönemde, genel kurul karar-
dınların düzen tarafından sömürüldükle-
ve işleyişleri larına uygun olarak “Gülak, Nasaş, Pre-
yönetmelikle rini ve kurtuluşlarının sömürücü düzenin
düzenlenir.
siz, Philips, Etap, Kasko, Netaş, Ratel gibi
ortadan kaldırılmasıyla mümkün olacağını
işyerlerinde doğum süresinin doğum-
belirtti. Maden-İş’in 22. Genel Kurulunda,
dan önce kullanılmayan kısmının doğum-
işyerlerinde kreş, çocuk yuvası kurulma-
dan sonra kullandırılması toplu sözleşme
sı, yasaların uygulanması ve geliştirilme-
ile sağlanmıştır. Etap, Netaş ve Philips iş-
si, sendikalara denetim ve yaptırım yet-
yerlerinde ise yasal doğum izinleri aşıl-
kilerinin sağlanması yönünde bir karar da
mıştır. Ağır işlerde ve gece vardiyasın-
alındı.36
da kadın işçileri çalıştırma yasağı tüm
33 Maden-İş, Sayı 16, 2 Ekim 1969.
işyerlerinde tam olarak uygulatılmakta ve
35Yıldırım Koç (2003), Türkiye İşçi Sınıfı ve Sendikacılık Ha- Maden-İş (1979), 23. Merkez Genel Kurulu Temel Politika ve
37
reketi Tarihi, İstanbul: Kaynak Yayınları, s. 67. Eylem Bildirgesi ile Bildirge Temelinde Güncel Görevlerimiz
36 Maden-İş, Sayı 94, Ekim 1977. Ön Tasarıları, İstanbul.
Maden-İş’in “Kadın İşçiler Raporu”

DİSK ve bağlı sendikaları arasında kadın işçileri konu alan ilk araştırmanın Ma-
den-İş Araştırma Dairesi tarafından Mart 1973 tarihinde hazırlanan “Kadın İş-
çiler Raporu” olduğu anlaşılıyor. O dönemde kadın üye oranı yüzde 3 olan Ma-
den-İş’in böyle bir anket çalışması yapması dikkate değer. Maden-İş’in böyle bir
rapor hazırlaması uluslararası alandaki kadın çalışmalarını izlediğini gösteriyor.
Raporun amacı önsözünde şöyle açıklanıyor: “Dünyadaki bazı sendikalarda ve

üyesi bulunduğumuz Uluslararası Maden İşçileri Federasyonu’nda kadın işçilerin
sorunlarıyla uğraşmak üzere kurulmuş özel kısımlar vardır. Ülkemizdeki diğer
sendikalarda olduğu gibi, sendikamızda da bu türden bir kısım yoktur. Ancak bir
kadınlar koluna gerek olup, olmadığı sorununa ışık tutmak üzere Genel Yönetim
Kurulunun kararıyla kadın işçiler sorunu dairemizce incelenmiştir.”
45 sorudan oluşan bir anket çalışmasına dayanıyor. Anketin bir bölümü Bufer,
Philips, Arçelik ve Taşaş fabrikalarında çalışan 219 kadın işçiye uygulanmış. Ka-
dın üyelerin yaş, eğitim medeni durumu, çalışma durumu, okuma durumu ile er-
keklere göre farklı durumları ölçülmeye çalışılmış. Ücret araştırması ise Tekfen Maden-İş Kadın İşçiler Raporu, Mart 1973.
Endüstri (92 kadın 75 Erkek) ve Cihan Komandit (62 kadın ve 84 erkek) işyer-
lerinde uygulanmış. Bu altı işyerinin dördü en fazla kadın işçinin çalıştığı elektrik
makina cihaz ve aletleri imalatı sektöründeki işyerleridir.
Basılıp basılmadığını saptayamadığımız 40 sayfalık raporda İtalya, İngiltere ve İsviçre’de ücret eşitsizliğine karşı
atılan adımlar, Maden-İş’in üyesi olduğu uluslararası federasyon IMF’in kadın komisyonunun çalışmaları aktarılıyor
ve Türkiye’de çalışan kadınların durumuna ilişkin bilgilere de yer veriliyor.
Raporun sonunda Avrupa’daki kadın işçilerin aksine Maden-İş üyeleri arasında bir ücret eşitsizliği görülmediği,
kadın işçilerin beyanlarından da kadın işçilerin erkek işçilerden farklı ve önemli sorunları olmadığı anlaşılmıştır şek-
linde bir değerlendirmeye yer verildiği görülmektedir.
Kaynak: Maden-İş, Kadın İşçiler raporu, Maden-İş Araştırma Dairesi, Mart 1973, çoğaltma, TÜSTAV Arşivi
denetlenmektedir.” Ayrıca, kadın işçilerin Genel-İş Semİnerİ: Türkİye’de

yoğun olduğu işyerlerinde, “tüzükteki ka-
ÇalIşma HayatInda ve
dın işçi sayısına bağlı olmaksızın kreş ve
çocuk emzirme odaları kurdurulmuştur. Sendİkalarda KadIn (1979)
Bu işyerleri Philips, Grundig, Profilo, Türk
15-19 Ekim tarihleri arasında, DİSK üyesi
Telekomünikasyon Endüstri ve Netaş’tır.
Esem ve Elektrobak işyerlerinde ise yasal Genel-İş ile İsveç Kamu Hizmetlileri Sendi-
günlük 1 saatlik emzirme izni 2 saate çıka- kası tarafından ortaklaşa “Kadın işçilerin
rılmıştır. Singer işyerinde ise bunu yarım- Sendikal Örgütlenmesi” konulu bir semi-
şar saatlik iki parça halinde kullanma zo-
ner düzenlendi. Genel-İş’in Ören Artemis
runluluğu kaldırılmıştır.” Aynı zamanda,
tesislerinde yapılan seminere Genel-İş’in
toplu sözleşmelerde “eşit işe eşit ücret” il-
kesi gözetilmektedir.38 çeşitli şubelerinden 15 kadın işçi ile konuk
38 Kadınların Sesi, Sayı 50-51 Eylül-Ekim 1979. sendikadan 6 temsilci katıldı
DİSK Genel-İş
tarafından düzenlenen
toplantı, Soldan sağa:
Atila Sarp, Depremer
Ağca, Mustafa Düzgün,
İsveçli sendika
temsilcisi, Gülay
Türkyılmaz (Toksöz),
İsveçli sendika
temsilcisi.
Seminere 6 tebliğ sunuldu. Bu tebliğler- Seminere, Türkiye’de çalışma hayatında

de sırasıyla İsveç ve Türkiye’de “Sendi- kadınların karşılaştıkları ana sorunları ele
kal Hareketin Gelişimi”, “Siyasal Partiler alan ve çalışma hayatında kadınların du-
ve Sendika ilişkileri”, “Çalışma Hayatı ve rumlarını inceleyen, “Türkiye’de Çalışma
Sendikalarda Kadın”, “Genç Kadın İşçilerin Hayatında ve Sendikalarda Kadın” konulu
Mesleğe Hazırlanması” ve Eğitimlerinde bir tebliğ DİSK Araştırma Enstitüsü Uzma-
Sendikaların Rolü” konuları tartışıldı. DİSK nı Gülay Türkyılmaz (Toksöz) tarafından
dergisinde seminerle ilgili haberde şu de- sunuldu. Tebliğde yer alan önemli sapta-
ğerlendirme yapıldı: 39 maları aktarıyoruz:
“İsveç’te kadınların sorunlarını ele alan “Kapitalist toplum, sınıflararası eşitsiz-

tebliğler, en gelişmiş kapitalist ülkelerden lik üzerine olduğu gibi cinslerarası eşitsiz-
biri olan İsveç’te bile kadınların çözümle- lik üzerine kuruludur. Kapitalist toplumda
nemeyen bir çok sorunlarla karşı karşıya kadın emekçi, emekçi olduğu için ezilip sö-
olduğunu ortaya koyuyordu. Çünkü eşit- mürülmesinin yanında, kadın olduğu için
sizlik üzerine kurulu kapitalist toplumda, de baskı görür. Bu baskı, ilk sınıflı toplum-
nasıl sınıflar arası eşitlik sağlanamazsa, dan bu yana varolan bir baskıdır ve ancak
sınıfsız toplumda yok olacaktır.
cinsler arası eşitlik de sağlanamaz. Kadın
ve erkek arasında gerçek eşitliği sağla- “Emperyalist-kapitalist Sistem içinde
yabilecek ve kadın sorunlarına köklü çö- bağımlı bir ülke olan Türkiye’de ise ka-
zümler getirebilecek maddi temeller an- dınlar çok daha karmaşık sorunlarla
cak sosyalizmde gerçekleşir” karşı karşıyadır. Kapitalist üretim ilişkile-
39 DİSK dergisi, Sayı 59-60, Kasım-Aralık 1979. rinin toplumda egemen olmasına karşılık
üstyapıda feodal toplumun kalıntılarının ağırlıklı olduğu tekstil işkolunda da en

varlığını güçlü biçimde sürdürmesi bu du- önemli taleplerden biri oldu. DİSK Teks-
ruma yol açmaktadır (…) til Topkapı Şube Yönetim Kurulu üyesi Ce-
mile Arıkman Gerçek dergisinde, 1980’de
Sendikalarda Kadın:
tekstil işkolundaki yaygın grevlerde kreş
“Türkiye’de sendikalı işçi sayısına ilişkin talebinin öne çıktığına işaret etti: 40
sağlıklı veri bulmak güçtür. Birden faz- Şubemize bağlı 9 işyeri grevdedir. Grev-
la sendikaya aynı anda üyeliği engelleyen lerimiz kararlı bir şekilde yürüyor. Teks-
til işkolunda çoğunlukla kadın işçi-
bir yasal hükmün bulunmamasının yanı-
ler çalıştırılmaktadır. Hem de en ağır
sıra sendikalar arasındaki rekabet üye sa- şartlarda ve en düşük ücretlerle çalı-
yılarının olduğundan fazla gösterilmesine şan kadın üyelerimizin en büyük so-
runlarından biri de çocukların bakı-
yol açmaktadır. 1977 yılında toplam sendi-
mıdır. İşyerlerinde kreşlerin olmayışı
kali işçi sayısı 2.878.624 görünürken, aynı kadın üyelerimiz için büyük bir sorun
yılda sigortalı işçi sayısı 2.191.251’dir. Sen- olmaktadır. Ülkemizde kadınlarımıza
‘saçı uzun aklı kısa’ gözüyle bakılmak-
dikalı olan, bir işçi aynı zamanda sigortalı tadır. Hiç de böyle değildir. Kadınlarımız
olacağından buna karşılık sigortalı işçile- birçok şeyin farkındadırlar kendileri-
rin tamamı sendikalı olmadığından sigor- nin nasıl sömürüldüğünü, nasıl ezildiği-
ni biliyorlar ve mücadelede sonuna ka-
talı işçilerin sayısının, sendikalı işçilerin dar kararlı olduklarını bugün grevlerde
tavanı olduğu kabul edilebilir. 1977 yılında başarılarıyla noktalıyorlar. Grevlerimiz-
toplam sigortalı kadın işçi sayısı 185.642 de sonuna kadar kararlıyız.
iken sendikalı görünen kadın işçi sayısı İlk örgütlenme çabasını Paktaş işyerinde,
343.377 dir. Kadın işçiler daha çok gıda ve Paktaş işverenine ve Türk-İş’e üye sen-
dokumacılık işkollarında küçük ölçekli iş- dikaya karşı veren Fatma Arguz, örgüt-
letmelerde çalıştığından ve bu tip işletme- lenmenin zorluğunu şöyle aktardı:41 “Üye
lerde sendikalaşma yaygın olmadığından formlarını iç çamaşırlarımızın içinde içe-
ötürü sendikalı kadın işçi sayısının sigor- riye sokuyorduk. Kadınları tuvalete çağı-
talı kadın işçi sayısından daha az olduğunu rıyorduk, sigara içmeye çağırıyorduk. ‘Ben
söyleyebiliriz.” gidiyorum sen de gel.’ Orada kısa bir gö-
rüşme. İnanın bana tuvaletin içinde üye
Tekstİl: KadIn Üyelerİn yapıyorduk kadınları, o kadar baskı vardı.
Yoğun Olduğu Bİr Sendİka İşten çıkarılmaktan da korkuyoruz.”
Kadınların ağırlıklı olduğu işkollarından Örgütlenme mücadelesi devam ederken

birinde örgütlü olan DİSK Tekstil yönetim Çukobirlik fabrikasında işe başlayan Ar-
kademelerindeki kadın üyelerin oranının guz, aynı zorluğu bu fabrikada da yaşadı.
işkolundaki kadın işçilerin ya da sendika- Arguz, bunun yanında MC Hükümeti’nin
daki kadın üyelerin oranıyla uyumlu olma- desteği ile MİSK’in varlık gösterdiği fab-
dığını söylemek mümkündür. rikada faşist kadroların baskısı ile kar-
şı karşıya kaldı. Hükümet’in ve fabrika
DİSK’in taleplerinden biri olan kreş, tüm 40 Gerçek, Özel Sayı 15, 25 Ağustos 1980.
sendikalarda olduğu gibi kadınların 41 Fatma Arguz, Telefon görüşmesi kayıtları, 16 Kasım 2020.
DİSK Tekstil Üyesi Fatma Arguz Anlatıyor

"Adana’da ACS’nin Anadolu Cam Sanayinin grevleri vardı. Çok sayıda insan çıkartılmıştı. ‘79 yılı, öyle hatırlıyorum.
Ben o zaman kendi oturduğum mahalleden sorumluyum bir arkadaşımla, bir de Yavuzlar ve Sarıçam’dan sorum-
luyum. Yavuzlar Mahallesi ile Sarıçam Mahallesi yan yana zaten arada Akıncılar var üç mahalleden sorumluyuz biz.
İKD olarak çalışmaları biz yürütüyoruz. Biz İKD’liler olarak her evin kapısını çalarak ACS grevini anlattık, grevde-
ki işçilerin ne kadar zor şeyler yaşadığını anlattık ve onlardan yardım istedik. İstediğimiz para değildi. İstediğimiz o
grevdeki işçilerin evlerine götüreceği bir avuç bulgur, bir bardak un, bir bardak yağ ve bunları böyle topladık... ve
hiç unutmuyorum bir Anadolu pikabın arkasına kocaman dağlar gibi çuvallar yığdık. Bunları mahalleli ev kadınları
verdi. Erkeklerden istemedik, işçilerin eşlerine gittik. O kadar etkili olduk kadınlar üzerinde ve bize çok güveniyor-
lardı o yaptığımız çalışmalar sayesinde. Buradan topladığımız yiyecekleri götürdük torbalarla. Tarsus yolu üzerin-
de Şişe Cam fabrikası hâlâ var ve her geçtiğimde o olayı hatırlarım ben. Dışarıda yine ateş yanıyordu, çadırları var-
dı, grev gözcülerine onları götürdük İKD olarak, o yiyecekleri oradaki işçi temsilcilerine teslim ettik. Eşleriyle böyle
bir dayanışmamız olmuştu.”
Kaynak: Fatma Arguz, Telefon görüşmesi kayıtları, 16 Kasım 2020.
yönetiminin desteği altındaki faşist kad- İşçilerin hepsi fabrika içindeki geniş ala-
na yığılmıştılar. En az 600 civarında ka-
rolar dayaktan ölüm tehdidine varan yön-
dın işçi fabrikanın kapısının iç kısmını
temlerle DİSK Tekstil örgütlenmesi yapan tutmuşlar, erkek işçiler onların arka-
işçilerin üzerine geldi. Dönemin Hükü- sında saf tutmuşlardı. En az 1.500 yüz
civarında erkek ve 600 civarında kadın
meti’nin değişmesi Bülent Ecevit’in Baş-
omuz omuza; kadınlar sanki erkekleri
bakan olmasıyla sendika örgütlenmesini korumaya almışçasına 2.000’in üzerin-
tamamladı. Kadın işçiler de kreş hakkına de işçi direnişi başlatmışlardı.
1978’de yapılan toplu sözleşme ile kavuştu.

Fatma Arguz toplu sözleşme sürecini şöy- Sosyal-İş’te KadIn ÇalIşmasI
le aktardı:
Sosyal-İş de kadın üye sayısının yoğun
Çukurova Birlik’te sendikal mücadele olduğu bir sendikadır. 1979’da İstanbul
yürüttüm. Biz [kreş talebinden] çok et-
kileniyorduk. Kadınların çalışabilmesi Şube seçimlerinde iki kadın, Gülden Sev-
için çocuklarına çözüm üretmesi gere- gili ve Hasibe Ünce yönetim kuruluna se-
kiyordu. En çok bunu anlatıyorduk git- çildi. 1979 yılına kadar kadınlara yönelik
tiğimiz yerlerde. Yani DİSK’in olduğu
yerde kreşin olacağını, sosyal hakların bir çalışmayı gündemine almayan sendi-
daha iyi olacağını [anlatıyorduk]. ka, bu yılda kadın üyelere yönelik bir ça-
lışma başlattı. Genel üye eğitimlerinin
DİSK’in 1970 Kasım ve Aralık aylarında Çu-
yanında sadece kadın üyelerin katıldığı
kurova’da tekstil işçilerinin örgütlenmesi
eğitimler organize edildi. Ne var ki, Nergis
için yürüttüğü ve büyük baskılarla karşı-
Mütevellioğlu’nun eğitici olduğu eğitimler
laştığı mücadelede42 kadınlar ön saflarda
çok uzun soluklu olamadı. Gülden Sevgili,
mücadele etti. Bu örgütlenme çalışmasın-
12 Eylül askeri darbesinin tüm faaliyetler
da yer alan Memet Turhan kadınların mü-
gibi kadın çalışmalarının da sonu olduğu-
cadelesini şöyle aktarıyor:43
nu söyledi:44
42Bu örgütlenme DİSK Tarihi kitabının 1. cildinde ayrıntılı ola-
rak anlatılmaktadır. yazılan mektup.
43 Memet Turhan tarafından 24 Haziran 2020 tarihinde 44 Gülden Sevgili, Telefon görüşmesi, 12 Kasım 2020.
Kadın örgütlenmesine ağırlık veriyor- Lastİk-İş: KadIn İşçİler

duk. Ama darbe oldu. Ekipler kurula-
caktı, işyerlerinde fabrikalarda her yer- Mücadeleye Aktİf Olarak
de şube temsilcilerinin, kadın işçilerin KatIlmalIdIr!
eğitimlerine ağırlık verilecekti, günde-
mi de belirlenmişti ama olmadı işte. Çok Lastik-İş’in yayın organı olan Lastik-İş’te,
güzel bir çalışma yapacaktık o süreçte.
kadın işçiler, DİSK ve sendikalarına üye
TİP Beyoğlu İlçe Başkanlığı görevini yürü- olmaya, eylemlere, grevlerde aktif olma-
türken aynı zamanda partinin kadın çalış- ya, haklarına sahip çıkmaya, sendikanın
malarını da yürüttüğünü belirten Gülden her türlü faaliyetine “canla başla katılma-
Sevgili, İKD ile 1979’da ortak etkinlikler ya” çağrılırken kadınların toplumsal cin-
yapmaya başladıklarını ve grev ziyaretle- siyet rollerinin çözümüne ilişkin bir yak-
ri örgütlediklerinin altını çizdi. Behice Bo- laşım yer almadı. Baş edemeyecekleri
ran’la yakın mesai içinde olan Gülden Sev- sorunlarının çözümü için başvuracakla-
gili, Boran’ın kendisi üzerindeki etkisini rı adreslerden biri olarak ise İKD’ye işaret
de özellikle belirtti:45 “Hiç kimseyi öteki-
edilmektedir.
leştirmedi kadın olduğu için, onun için rol
modeldi. Giyimiyle, kuşamıyla, oturuşuy- Lastik-İş, kadınların mevcut yasal haklarını
la, davranışıyla, tavrıyla insanlara yakla- uygulatmak ve daha ileri hakları yasalaştı-
şımıyla. Çok örnek aldım.” rabilmek için “ne yapmalıyız” sorusuna ce-
vap aramaları gerektiğini vurguladı. Bunun
12 Eylül darbesinin ardından cuntacılar ta-
yolunun sendikal mücadeleye kadınların
rafından yapılan çağrı üzerine DİSK ve üye
bizzat katılması olduğunu belirtildi: 47
sendika yöneticilerinin, temsilcilerinin
birçoğunun teslim olduğu dönemde tes- • Kadın üyeler daha aktif olmalı-
dır. Sendikal mücadeleye daha çok
lim olmayan Gülden Sevgili, o zor günlerde katılmalıdırlar.
Sosyal-İş İstanbul Şube yönetiminde ken-
• Sendikasız ya da sarı sendikaya üye
disi gibi yer alan Hasibe Ünçe ile dayanış- kadın işçiler devrimci sendikalara,
masını da şöyle aktardı: 46 DİSK’e üye olmalıdırlar.
Sonra ben parasızım, annemlerden is- • Yasa maddelerin uygulanması için,

temem kimseden istemem... Osman- sözleşmelerle yeni haklar kazanmak
lı Bankası’na, Hasibe’ye gittim, dedim, için temsilcilerle, yöneticiler ile daya-
“Ben teslim olmuyorum. Gideceğim.” nışma olmalıdırlar.
“Gel,” dedi bana, oturduk sohbet ettik. • Sendikanın her tür çalışmasına canla
Çıktığımda avucumun içinde bir para başla katılmalıdırlar.
var. 10 lira. Yani o 10 lira benim hayatı-
mı kurtardı. Çaktırmadan nasıl vermiş. • İşçi sınıfının mücadelesinin bir bü-
Kağıt diye baktım ben. 10 lira vermiş. İk- tün olduğunu unutmadan erkek işçiler-
ramiyesini almıştı. Müthiş bir destekti. le omuz omuza mitinglere yürüyüşlere,
Arkadaşlarda kaldım bir dönem. Çok yi- grevlere katılmalı, çevrelerindekileri de
ğit bir kız diyorum ya. Partili değil. 10 lira katmalıdırlar.
ile kimseye yük olmadan o iki ayı geçir-
• Yasal haklarını geliştirecek siyasi
dim. Sonra Oda açıldı. Odaya gittim nor-
partilere oy vermelidirler.
mal maaşımı aldım. İçeri girince de za-
ten maaşımı verdiler annemlere. • Seslerini daha iyi duyurmak için
işçi ve emekçi kadınların haklarını
45 Gülden Sevgili, Telefon görüşmesi, 12 Kasım 2020.
46 Gülden Sevgili, Telefon görüşmesi, 12 Kasım 2020. 47 Lastik-İş, Sayı 98 ve 99, Ekim 1976 ve Kasım 1976.
TARİŞ Direnişi ve Bir Kadın İşçinin Tanıklığı

1980 yılında gerçekleşen ve tarihe iz bırakan direnişlerden olan Tariş direnişinin yakın tanıklarından, Tariş 1 No.lu
Üzüm İşletmesi’nde işçi olarak çalışan, Mukadder Dinçsoy, polis baskınını, tanklarla askerlerin işletmeye girişini ve
yaşadıklarını anlatıyor:
“O gün işletmedeyim. Bir gün önce izin almıştım, eve gitmiş gelmiştim. Polis baskınının olduğu gün. Tanklar, as-
kerler geldi. Sanki savaş! Halbuki biz savaşmıyorduk ki, sadece ekmeğimizin peşindeydik. Kapıları tanklarla kırdı-
lar. Ön işletmedeydim, arkadaşlarla birlikte arka işletmeye geçtik. Üzüm işletmesi iki ayrı işletmeden oluşuyordu,
arka işletmeye doğru kaçtık, orada toplandık. Polis içeri girdi. Kapıları kırarak girdi. İşletmeye tek zarar onlar verdi,
bizler vermedik. Arka işletmeden ön işletmeye bizi çıkarmak için... Çok arkadaşım da hatırlıyordur, sendika oda-
mız vardı. İşletmenin en dar kesimidir. İki tarafa polisler sıralanmıştı. Polislerin de dernekleri vardı. Pol-Bir’li polisler
bir tarafta... Pol-Der’li polisler de arada bizi kurtarmaya çalışıyorlardı. Çünkü darp ediliyorduk, coplarla dipçiklerle.
Kurtuluş’tan bir kız arkadaşım iki aylık hamileydi. O darp sırasında çocuğunu düşürdü. Ben kendi omzumda çıkar-
dım onu. İşletmeden çıkarken bizleri arabalara bindiriyorlardı. Etrafınızda kaşı yarılmış, gözü yarılmış, darp edilmiş
çok insan var, eli yüzü kan içinde ve korkuyorsunuz, ürküyorsunuz... ve yaşım 17 benim. Ama korkunun ecele fay-
dası yok. Yanımda yaralı bir arkadaşım da var. “Bizi ambulansa götürün kanamamız var” dedim. Ambulansa doğru
götürdüklerinde bizi hastaneye götürmeyeceklerini hissettim. Arkadaşıma “Binmeyelim buna” dedim, Alsancak’a
doğru yürüyelim, başka bir şey bulalım. Çok sık gittiğimiz, bize her konuda yardım eden Maden-İş’e gittik. Beş altı
kişiydik. Bu sayede stadyuma gitmekten kurtuldum. Maden–İş’teki dostlar bizi karşıladılar.”
Kaynak: Hülya Karcı (2020), “Bir Makas Değişimiydi Tariş”, Belgesel.
savunan ilerici kadın derneklerine üye vb.), analık sigortası, aile sorumluluk-
olmalıdırlar.
ları (ebeveyn izni, kreşler, izinler vb.) ile
• Çözümleyemedikleri sorunlarda ka- teşkilatlanma hakkı (sendikalara üyelik,
dın işçilerin en yakın yardımcısı sendi-
kaları ve bu konuda aktif faaliyet gös- sendikal eğitimler ve karar organların-
teren İlerici Kadınlar Derneği yardımcısı da temsili) gibi başlıklar üzerine yoğun-
olacaktır. Unutmayalım; işçiler, emek-
laştı. Kadınların verdiği eşitlik mücadelesi,
çiler birleştikçe güçlü olurlar. DİSK’te
ve ilerici kadın örgütlerinde birleşmek uluslararası çeşitli metinlerde karşılık bul-
gereklidir. du. Yasal düzenlemeler de ardı ardına geldi.
Sonuç 1970’lere gelindiğinde kadın hareketi-

nin yarım yüzyılı aşkın bir süredir verdi-
1950’li yıllardan sonra kadın çalışmala- ği eşitlik mücadelesinde önemli adımlar
rı çeşitli ülkelerdeki sendikaların ve ulus- atıldı. Ancak ülkeler arasındaki eşitsizlik-
lararası sendikal örgütlerin gündeminde leri ve uygulamada ortaya çıkan sorun-
önemli bir yer tutmaya başladı. Kurulan ları gidermek ve farkındalığı geliştirmek
kadın komiteleri, komisyonları aracılığı ile amacıyla Birleşmiş Milletler 1975-1985 dö-
kadınlar sendikalar içinde etkinliklerini nemini Kadın On Yılı ilan ederek, kadın ka-
artırmaya başladı. Sendikalarda oluşturu- zanımlarını güçlendirmeyi hedefledi. En
lan kadın yapıları temel olarak kadınların önemli uluslararası metinlerden biri olan
eğitim hakkı, çalışma hakkı (istihdamda Kadına Yönelik Her Türlü Ayrımcılığın Ön-
eşitlik, mesleki eğitim, terfi, ücretler, sos- lenmesi Uluslararası Sözleşmesi (CEDAW)
yal güvenlik, sağlık ve sosyal yardımlar ortaya çıktı.
Kuruluşundan 1975 yılına kadar kadın me- gördüğünü ve çalışma yaşamında kadın-
selesinde suskun olan DİSK’in de politika- ların karşı karşıya kaldığı sorunların top-
larında kadın haklarına yönelik taleplere lumsal cinsiyet rolleri üzerinden uyumlaş-
1975 yılından sonra yer verildiğini görüyo- tırılmasına çalıştığını söyleyebiliriz.
ruz. 1975 yılında İKD’nin kurulması ve çe-
DİSK bu dönemde kreş sorunu, doğum
şitli sendikalardaki çalışmaları da DİSK’in
izinlerinin uzatılması, eşit işe eşit ücret ve
kadın politikalarının gelişmesinde etki-
kadınların emeklilik hakkı gibi talepleri
li oldu. DİSK’in 6 ve 7. Genel Kurul belgele-
öne çıkardı ama karar mekanizmalarında
rinde önemli açılımların yer aldığını söyle-
kadınların varlığını arttıracak etkin bir po-
mek mümkün. Ancak kâğıt üzerindeki bu
litika sergileyemedi. Erkek sendikacıların
değerlendirmelere rağmen DİSK’te kadın-
anlatımlarında dahi, merkezinde kadınla-
ların temsilinde ve görünürlüğünde ciddi
rın olduğu grev ve direnişlerde, kadınların
zaafların yaşandığını vurgulamak lazım.
mücadele azmini, kararlılığını teslim eden
DİSK 1980’lere kadar kadınsız yönetimle-
açıklamaları görülürken, öncü kadın iş-
re sahiptir, kadınlar hiçbir şekilde ön plan-
çiler sendikaların karar alma organlarına
da değildir. Fotoğraflarda kadınlar yoktur. taşınmadı. Oysa aynı direnişlerde yer alan
Sendikaların kadın politikasının çerçeve- erkeklerin hızla ya da adım adım sendi-
sini belirleyen kadın yapıları kurma gi- ka kademelerinde yönetici pozisyonlarına
rişimi önce DİSK üyesi Bank-Sen ve Ma- yükseldiklerine tanıklık ettik. 1975-1980
den-İş’te gündeme geldi. DİSK ise ancak, döneminde yapılan çalışmalarla, çalışma
1979 yılına gelindiğinde Yürütme Kurulu hayatı içindeki kadınların sorunları, çö-
züm önerileri kadın işçileri sendikal poli-
kararı ile konfederasyon düzeyinde Kadın
tikalar düzeyinde görünür yaptı. Erkek-
İşçiler Komitesi kurulması kararı aldı
lerden oluşan yönetici kadroların çalışma
DİSK’in kadın politikası kadının yaşadı- yaşamının içine giren kadınların sorunları
ğı sorunları sadece kapitalist düzene bağ- ile yüzleşmesi bu dönemin en önemli ka-
layan, patriyarkayı görmezden gelen, özel zanımı oldu. Bu buluşma oldukça geç ve
alana dokunmayan, aileyi ve anneliği ko- kısa sürdü ve çerçevesi sınırlı oldu. 12 Ey-
rumayı merkezine alan bir çizgide oluş- lül askeri darbesi ise bu geciken buluşma-
tu. DİSK’in kadını ailenin bir parçası olarak da önemli bir kesinti yarattı.
1975-1980 DÖNEMİ GENEL MERKEZ ÇALIŞMALARI
DİSKografİ
Ha z ı r laya n la r : De n i z Beya z bu lut , Ergü n İ şe r i , Zey ne p Ka nda z
Bu bölümde Mayıs 1975’te toplanan 5. Genel Kurulundan 12 Eylül

1980 askeri darbesine kadar olan dönemde DİSK ve üye sendikalara
ilişkin temel bilgilere ve gelişmelere yer verilecektir.
Bu bölümde DİSK eylemlerinde, grevlerinde ve çalışmalarında

öldürülen DİSK’liler, DİSK çalışanları ve işçiler ile DİSK’in genel
merkez çalışmaları, DİSK yönetim organlarına seçilenler, DİSK’te
çalışanlar, DİSK üyesi sendikalar ve DİSK genel merkezi daire
çalışmaları ele alınmaktadır.
“Unutulmasınlar Diye” adlı liste 1975 ile 1981 arasında DİSK ve üye
sendikaların eylemlerinde, grevlerinde ve çalışmalarında öldürülen
DİSK’liler ve DİSK çalışanları ile işçileri kapsamaktadır. DİSKografi’de
DİSK genel merkezinde 1975-1980 arası çalışan DİSK emekçilerinin
listesi de yer almaktadır.
DİSK daire çalışmaları ise Mayıs 1975 ile 1980 dönemini kapsamakta,
faaliyetler basın yayın, eğitim, araştırma, uluslararası ilişkiler, hukuk
ile kültür ve sanat alanındaki etkinliklerden oluşmaktadır.
DİSKografi bölümünde DİSK üyesi sendikaların 1980’e kadarki

çalışmalarını içeren kısa monografilerine de yer verilmiştir.
Bu dönemde kurumsal kimlik oluşturma çabalarının bir parçası olan

DİSK çarkının hikayesine de yer alıyor.
Unutulmasinlar Dİye (1975-1981)
Bu liste 1975 ile 1981 arasında DİSK ve üyesi sendikaların eylemlerinde, grev-
lerinde ve çalışmalarında öldürülen DİSK’liler ve DİSK çalışanları ile işçileri
kapsamaktadır.
Bu liste DİSK dergisi, DİSK Ajansı, DİSK Çalışma Raporları ve Cumhuriyet ga-
zetesi arşivinden derlenmiştir. Listede DİSK ve üyesi sendikaların eylem ve
etkinlikleri sırasında veya DİSK’in bir eylemine katıldığı sırada öldürülen-
ler yer almaktadır. 1 Mayıs 1977 katliamında öldürülenler kitabın ana metnin-
de yer aldığı için burada ayrıca yer verilmemiştir. Bütün özenimize rağmen
saptayamadığımız ve bu listede yer veremediğimiz isimler olabileceğinin
farkındayız.
DİSK için, DİSK’in eylem ve faaliyetleri sırasında yaşamlarını yitirenlerin

anıları önünde saygıyla eğiliyoruz.
Adı - Soyadı Sendikası/İşyeri/Görevi Olay Tarih
Muammer TOFAŞ fabrikası önünde açılan ateş sonucu hayatını

Maden-İş/Tofaş 30 Haziran 1976
Çetinbaş kaybetti.
DGM direnişi sonrasında Profilo’yu boşaltmak için

Yakup Keser Maden-İş/Profilo 30 Eylül 1976
gerçekleştirilen polis saldırısı sırasında öldürüldü.
Feramuz
Sosyal-İş ODTÜ’de uğradığı silahlı saldırı sonucu öldürüldü. 24 Şubat 1977
Demir
Lastik-İş’e katılma kararı alan Beton-İş üyesi.

Lastik-İş sendikasının 28. kuruluş yıldönümü
Avni Ece Beton-İş üyesi 5 Nisan 1977
nedeniyle yapılan afişleme sırasında faşistler
tarafından kurşunlanarak öldürüldü.
DİSK Adana Bölge Temsilciliğinin Gaziantep’te

Fevzi düzenlediği bir toplantıda çıkan tartışma
Tekstil işçisi 4 Temmuz 1977
Türbeci sonrasında İplik-İş sendikası yöneticilerinin silahlı
saldırısı sonucu hayatını kaybetti.
Faşistler tarafından kaçırıldı, ağır işkence gördü

ve boğuldu. Daha sonra Ankara’nın Kırkkonaklar
İsmail Şahin Sosyal-İş/ODTÜ 4 Şubat 1978
semtindeki evinin yakınlarında bir ağaca asılarak
bırakıldı.
Yeraltı Maden-İş örgütlenmesi nedeniyle

Mahmut Yeraltı Maden-İş/gönüllü
bulunduğu Erzurum’da 4 arkadaşıyla silahlı saldırı 4 Mart 1978
Yıldırım örgütçü
sonucu öldürüldü.
Erdoğan DİSK/Samsun Bölge

Evine gittiği sırada silahla öldürüldü. 8 Temmuz 1978
Aksu Temsilciliği çalışanı
OLEYİS/OLEYİS Avukatı
Devrim
ve İstanbul Atatürk Beyazıt’ta sokakta kurşunlanarak öldürüldü. 24 Ağustos 1978
Çelenk
Öğrenci Sitesi Müdürü
1 Ekim 1978’de 3 kişinin silahlı saldırısı

Muammer Gıda-İş/Cevizli Sigara
sonucu vuruldu. Tedavi gördüğü hastanede 3 Ekim 1978
Karan Fabrikası
kurtarılamayarak 3 Ekim 1978’de hayatını kaybetti.
Adı - Soyadı Sendikası/İşyeri/Görevi Olay Tarih | 621
DİSKografi
Aster-İş/Taşkızak Evine giderken uğradığı silahlı saldırı sonucu
Atilla Can 24 Şubat 1979
Tersanesi yaşamını yitirdi.
Evine dönerken uğradığı silahlı saldırı sonucu

Hamit Gıda-İş/Cevizli Sigara yaşamını yitirdi. Ölümünden kısa bir süre önce Tek
31 Mayıs 1979
Akyıldırım Fabrikası Gıda-İş hukuk müşavirinin kooperatif hesaplarıyla
ilgili bir yolsuzluğunu açığa çıkarmıştı.
M. Ali Genel-İş Gaziantep 2. Gaziantep’te uğradığı silahlı saldırı sonucu yaşamını

22 Eylül 1979
Tütüncüler Şube Eğitim Sekreteri yitirdi.
Nurettin Yeraltı Maden-İş/ Evinin önünde silahlı saldırı sonucu yaşamını

22 Kasım 1979
Yılmaz Murgul-Çukurkaya yitirdi.
Sebahattin Gıda-İş/İşyeri Temsilcisi/ Fabrika girişinde silahlı dört kişi tarafından

21 Aralık 1979
Çakmak Cibali Sigara Fabrikası öldürüldü.
Mehmet OLEYİS/Erzurum Atatürk

Üç kişi tarafından bıçaklanarak öldürüldü. 28 Aralık 1979
Koçak Öğrenci Yurdu
İstanbul Çamlıca Mahallesi’nde silahlı saldırı

Hayri Aslan DİSK/Gıda-İş üyesi 9 Ocak 1980
sonucu yaşamını yitirdi.
Çemberlitaş’taki Basın-İş grevinde faşistlerce

Bahri Mutlu DİSK/Basın-İş üyesi 18 Ocak 1980
açılan ateş sonucu hayatını kaybetti.
Cemal Çemberlitaş’taki Basın-İş grevinde faşistlerce

DİSK/Basın-İş üyesi 18 Ocak 1980
Karapınar açılan ateş sonucu hayatını kaybetti.
Yeraltı Maden-İş/Aşkale
Ali Taş (Daş) Linyit İşletmesi İşçi Silahlı saldırı sonucu yaşamını yitirdi. 4 Mart 1980
Temsilcisi
Mustafa
Maden-İş/Netaş Otosan fabrikası önünde kurşunlanarak öldürüldü. 13 Mart 1980
Benlioğlu
Evine giderken servis arabasını durduran 3 kişi

Niyazi Balcı Maden-İş/Sungurlar tarafından uğradığı silahlı saldırı sonucu hayatını 21 Mart 1980
kaybetti.
Mustafa
DİSK/Genel-İş üyesi MHP ve çeşitli sağ görüşlü gruplar 29 Mayıs 1980 3 Temmuz 1980
Bağcı
sabahından itibaren Çorum'da sol görüşlü kişilere
Mehmet ve kuruluşlara saldırı düzenledi. Saldırılar ikinci
DİSK/Genel-İş üyesi 3 Temmuz 1980
Yılmaz kez Temmuz 1980'de başladı. 3 Temmuz 1980'de
Çorum'da yaşanan çatışmada hayatını kaybetti.
Şükrü Yalçın DİSK/Genel-İş üyesi 3 Temmuz 1980
DİSK kurucusu ve Genel

Kemal
Başkanı/Maden-İş Genel Evinin önünde uğradığı silahlı saldırıda öldürüldü. 22 Temmuz 1980
Türkler
Başkanı
Kemal Türkler’in cenazesinden dönerken polislerin

Ahmet Aydın Petrol-İş üyesi 25 Temmuz 1980
ateş açması sonucu hayatını kaybetti.
Ahmet Hilmi DİSK Bursa Bölge Gözaltında olduğu sırada Bursa Emniyeti’nin beşinci
2 Ekim 1980
Veziroğlu Temsilciliği Avukatı katından atılarak öldürüldü.
Kenan İlerici Deri-İş Genel İstanbul Zeytinburnu’nda polis tarafından

25 Temmuz 1981
Budak Başkanı vurularak öldürüldü.
Kaynaklar: DİSK dergileri, DİSK’in Sesi gazeteleri, DİSK Ajansları, DİSK Çalışma Raporları, Cumhuriyet gazetesi, Cahit Akçam, Öz-
kan Nihan (2017). Onların Anısına. Ankara: İzdüşen Yayınevi.
DİSK Genel Merkez Kurulduğundan beri İstanbul’da bulunan

DİSK genel merkezinin şehir değiştirmesi,
Bİnalari
22-28 Aralık 1977 tarihlerinde gerçekleş-
DİSK genel merkez binası 1967-1975 yıl- tirilen 6. Genel Kurulda gündeme geldi an-
ları arası pek çok kez yer değiştirdi. 1975- cak yeterli çoğunluk sağlanamadı. 7. Genel
1980 arası dönemde ise DİSK, Merter’deki Kurulda DİSK’in Ankara’ya taşınmasına
binada genel merkez faaliyetlerini sürdür- karar verildi. Ancak DİSK ve Genel-İş ge-
dü. Şubat 1973’te taşındığı Beşiktaş Bar- nel merkezi olarak kullanılacak binanın
baros Bulvarı’ndaki binada bir süre faali- yapımı henüz tamamlanmamışken 12 Ey-
yet gösteren DİSK, 5. Genel Kurul sonrası lül 1980 askeri darbesi yapıldı ve taşınma
Lastik-İş’in Merter’de bulunan binasına gerçekleşmedi. Darbe ile DİSK yönetici-
taşındı.
lerinin gözaltına alınması ve faaliyetleri-
DİSK Yürütme Kurulu, 30 Mayıs 1975’te nin durdurulmasının ardından, hukuksuz
DİSK’in bulunduğu binanın yeni dönemde biçimde DİSK’in mal varlığına el konuldu.
gerçekleştirilecek geniş kapsamlı ve ile- Genel-İş tarafından DİSK genel merke-
riye dönük çalışmalar için yetersiz olması zi olarak yaptırılan bina da kayyum döne-
sebebiyle, genel merkezin taşınmasına minde kamulaştırıldı ve Anayasa Mahke-
karar verdi. DİSK bundan sonra Lastik-İş mesi’ne tahsis edildi.5
binasının iki katında faaliyetlerine devam
etti. DİSK Yürütme Kurulu, döşeme ve boya
işlerinin Maden-İş’e yaptırılmasına ve kat- DİSK Genel
ların içi için gerekli mefruşatın üye sendi- KurullarInIn Tarİh ve
kalar tarafından karşılanarak temin edil- Yerlerİ (1975-1980)
mesine karar verdi.1 Ayrıca Lastik-İş’ten
1976 sonuna kadar kira alınmamasının is- DİSK 5. Genel Kurulu
tenmesine ve genel merkez binası masraf-
Toplantı Tarihi: 21-24 Mayıs 1975
larının üye sendikalar arasında bölüşüle-
rek bağışlanmasına karar verildi. Toplantı Yeri: Tepebaşı Kazablanka Salonu,
Lastik-İş binasına taşınma 13 Ekim 1975’te Beyoğlu, İSTANBUL
gerçekleşebildi.2 Bu süreye kadar DİSK
DİSK Olağanüstü Genel Kurulu6
genel merkezi bir süre daha Beşiktaş’ta
kaldı.3 DİSK genel merkezinin Lastik-İş Toplantı Tarihi: 24 Ekim 1976
binasında faaliyet gösterdiği sürede DİSK
Toplantı Yeri: Ahmet Kutsi Tecer Cadde-
Yürütme Kurulu iki kez Lastik-İş’e kira al-
si, No: 10, Kat: 7, Merter Sitesi, İSTANBUL
maması için yazı yazılmasına karar verdi.4
(DİSK genel merkez binası toplantı salonu)
130 Mayıs 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK
Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi. toplantıları, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defter-
2 DİSK Ajansı, 14 Ekim 1975. leri, DİSK Arşivi.
34 Temmuz 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK 5 DİSK-AR (2020).
Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi. 6Bu genel kurul Anatüzük değişiklikleri için toplandı, organ
4 18 Haziran 1976 ve 7 Ekim 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu seçimleri gerçekleştirilmedi.
DİSKografi | 623
DİSK 6. Genel Kurulu 5. Genel Kurul

Toplantı Tarihi: 22-28 Aralık 1977 21-24 Mayıs 1975 tarihlerinde toplanan
DİSK 5. Genel Kurulunda Yönetim ve Yürüt-
Toplantı Yeri: Harbiye Şehir Tiyatrosu Salo-
me Kurullarına seçilenler aşağıdaki gibidir:
nu, Harbiye, İSTANBUL
DİSK 7. Genel Kurulu Kemal Türkler Genel Başkan Maden-İş

İbrahim Güzelce
Genel Sekreter Basın-İş
Toplantı Tarihi: 25 Haziran-2 Temmuz 1980 (*)
Mehmet Kılınç Yürütme Kurulu Üyesi Petkim-İş
Toplantı Yeri: Harbiye Şehir Tiyatrosu Salo- Celal Küçük Yürütme Kurulu Üyesi Lastik-İş
nu, Harbiye, İSTANBUL Rıza Güven Yürütme Kurulu Üyesi Tekstil
Kemal Nebioğlu Yürütme Kurulu Üyesi Gıda-İş
DİSK Genel Merkez Mehmet Karaca (*) Yürütme Kurulu Üyesi Maden-İş
Yönetİcİlerİ Hakkı Öztürk Yönetim Kurulu Üyesi Maden-İş
Şükrü Özbayrak Yönetim Kurulu Üyesi Maden-İş

(1975-1980) Mehmet Mıhlacı Yönetim Kurulu Üyesi Gıda-İş
Kenan Akman Yönetim Kurulu Üyesi Lastik-İş

DİSK’in 5. Genel Kuruluna kadar geçen
Niyazi Kuas Yönetim Kurulu Üyesi Lastik-İş
zamanda DİSK zorunlu organlarına se-
Mustafa Karadayı Yönetim Kurulu Üyesi Petkim-İş
çilen yöneticiler bu kitabın “Kuruluş-Di-
Niyazi Arslan Yönetim Kurulu Üyesi Petkim-İş
reniş-Varoluş” isimli birinci cildinde ele
Erol Yalçın Yönetim Kurulu Üyesi Tekstil
alınmıştı. DİSK Tarihi’nin ikinci cildinde ise
Mülayim Güdücü Yönetim Kurulu Üyesi Tekstil
DİSK’in 5. Genel Kurulundan 12 Eylül 1980
Fuat Pınarbaşı Yönetim Kurulu Üyesi Tekstil
askeri darbesine kadar geçen zamanda
Cevat Özhasırcı Yönetim Kurulu Üyesi Baysen-İş
DİSK organlarında görev yapmış yöneti-
Selahattin Sayın Yönetim Kurulu Üyesi Tekges-İş
ciler yer almaktadır. Bu listeler genel baş- Has-İş/
Halil Hayta Yönetim Kurulu Üyesi Devrimci
kanlar, genel başkan vekilleri, genel sek- Sağlık-İş
reterler, yönetim ve yürütme kurulu ile Tuncer
Yönetim Kurulu Üyesi
Devrimci
Kocamanoğlu Toprak-İş
denetim ve onur kurullarına asıl ve yedek Nihat Öztürk Yönetim Kurulu Üyesi Keramik-İş
üye olarak seçilenleri kapsamaktadır. Kapfer Ge-
Ali Samet Yönetim Kurulu Üyesi nel-İş/Ge-
nel-İş
Bu listeler DİSK Genel Kurul tutanak def-
Kemal Yılmaz Yönetim Kurulu Üyesi Tümka-İş
teri ile Yönetim ve Yürütme Kurulları karar
Yurdakul Gözde Yönetim Kurulu Üyesi Gıda-İş
defterlerinden yararlanılarak derlenmiş-
Ali Şahin Yönetim Kurulu Üyesi Hürcam-İş
tir. Genel başkanlar, genel sekreterler, ge-
Mehmet Akıncı Yönetim Kurulu Üyesi Petkim-İş
nel başkan vekilleri ve DİSK Yürütme Ku-
(*) İbrahim Güzelce’nin Nisan 1976’da ölümünün ardından
rulu üyelerinin biyografileri kitabın içinde Haziran 1976’da Mehmet Karaca Genel Sekreterliğe seçil-
di. Karaca’nın yerine Yürütme Kurulu üyesi olarak ise Fehmi
yer almaktadır. Işıklar (Maden-İş) getirildi.
Yönetim Kurulu Yedek Üyeleri: Süleyman Cenan Bıçakçı Yönetim Kurulu Üyesi ASİS
Çelebi, Özer Kömek, Yılmaz Bilge, Mehmet Dev
İsmet Cantekin Yönetim Kurulu Üyesi
Maden-Sen
Bekiroğlu, Osman Özkan, Bektaş Avşar,
Ertan Andaş Yönetim Kurulu Üyesi Genel-İş
Celal Ceylan, Celal Yalçınkaya, Rafet De-
İsmail Hakkı Önal Yönetim Kurulu Üyesi Genel-İş
mirtel, Yaşar Soykal, Macit Karabulut, Or-
han Kuntel, Zafer Demirbilek, Yılmaz Seç- Bergüzar Can Yönetim Kurulu Üyesi Genel-İş
kin, Fuat Gedik, A. Baki Son, Süleyman Demirhan Tuncay Yönetim Kurulu Üyesi Gıda-İş
Atasayan, Rafet Bayraktar, Ali Kumbasar Celal Küçük Yönetim Kurulu Üyesi Lastik-İş
ve Murat Kuseyri. Kenan Akman Yönetim Kurulu Üyesi Lastik-İş
Niyazi Kuas Yönetim Kurulu Üyesi Lastik-İş

Denetim Kurulu Asıl Üyeleri: Fikri Tanta,
Nusret Aydın Yönetim Kurulu Üyesi OLEYİS
Osman Özkan ve Mehmet Bekiroğlu.
Mehmet Kılınç Yönetim Kurulu Üyesi Petkim-İş
Denetim Kurulu Yedek Üyeleri: Seyfi Anıl,
Mustafa Karadayı Yönetim Kurulu Üyesi Petkim-İş
İlyas Demircan ve Kemalettin Ünlü.
Erol Yalçın Yönetim Kurulu Üyesi Tekstil
Onur Kurulu Asıl Üyeleri: Ergun Erdem, Rıdvan Budak Yönetim Kurulu Üyesi Tekstil
Talat Öz, Türker Azaklı, Erdoğan Özen ve Kemal Yılmaz Yönetim Kurulu Üyesi Tümka-İş
Ali Taşer. Ahmet Ağar Yönetim Kurulu Üyesi T.İ.S.
Yeni
Onur Kurulu Yedek Üyeleri: Hüseyin Ak- M. Cengiz Acar Yönetim Kurulu Üyesi
Haber-İş
duman, Adem Karabaş ve Hanefi Öztürk.
Yönetim Kurulu Yedek Üyeleri: Ali Özarka-
lıoğlu, Fuat Pınarbaşı, Mehmet Dinç, Mah-
6. Genel Kurul mut Demirci, Tuncay Çelen, İsmail Gülbaş,
22-28 Aralık 1977 tarihlerinde toplanan Hüseyin Akduman, Sadık Doğrular, Özcan
DİSK 6. Genel Kurulunda Yönetim ve Yü- Erdem, Durmuş Ali Yalnız, Yalçın Talaka,
rütme Kurullarına seçilenler aşağıdaki Budak Çiftçi, Fikri Tanta, Yusuf Yüce, Saim
gibidir: Etem, Özhan Çetinkaya, Celal Toprak, Yük-
sel Ergen, Duran Özdemir ve Feridun Ertus.

Denetim Kurulu Asıl Üyeleri: İsmail
Özbiçer, Kemal Akar ve Talat Öz.
Fehmi Işıklar Genel Sekreter Maden-İş
Mukbil Zırtıloğlu Yürütme Kurulu Üyesi OLEYİS Denetim Kurulu Yedek Üyeleri: Hikmet Öl-
Rıza Güven Yürütme Kurulu Üyesi Tekstil mez, İsmail Aktan ve Türker Azaklı.
Kemal Nebioğlu Yürütme Kurulu Üyesi Gıda-İş
Onur Kurulu Asıl Üyeleri: İsmail Çalışkan,
Tuncer Devrimci
Yürütme Kurulu Üyesi
Kocamanoğlu Toprak-İş Ali Taşer, Tahir Güner, Ergun Erdem ve Ah-
Mustafa Aktulgalı Yürütme Kurulu Üyesi Keramik-İş met Ertan.
Burhan Şahin Yönetim Kurulu Üyesi Basın-İş
Onur Kurulu Yedek Üyeleri: Cemal Arslan,
Kenan Budak Yönetim Kurulu Üyesi İlerici Deri-İş
Fuat Gedik, Tümer Tuna, Yılmaz Bilge ve
Selahattin Sayın Yönetim Kurulu Üyesi Tekges-İş
Mustafa Tekay.
DİSKografi | 625
7. Genel Kurul Yönetim Kurulu Yedek Üyeleri: Ali De-

mir, Rıza Tırpancı, Ekrem Aydın, İsmet
25 Haziran-2 Temmuz 1980 tarihlerinde top- Cantekin, Veysi Ziya Dişli, Ersin Atlı, Ah-
lanan DİSK 7. Genel Kurulunda Yönetim ve Yü- met Ertan, Şenol Kılıçbelginer, Doğan Ha-
rütme Kurullarına seçilenler aşağıdaki gibidir: lis, Tümer Tuna, Hasan Gürsoy, Besim
Usta, Mehmet Bekiroğlu, Selahattin Uyar,
Ahmet Ağar, Şemsi Ercan, Mehmet Mıh-
lacı, Sadık Doğrular, Ersait Şen, Kenan Bu-
Fehmi Işıklar Genel Sekreter Maden-İş
dak, Hüdaverdi Talay ve Niyazi Kuas.
Mukbil Zırtıloğlu Yürütme Kurulu Üyesi OLEYİS
Rıza Güven Yürütme Kurulu Üyesi Tekstil Denetim Kurulu Asıl Üyeleri: İsmail
Süleyman Çelebi Yürütme Kurulu Üyesi Tekstil Özbiçer, Talat Öz ve Ali Kocaman.
Ertan Andaş (*) Yürütme Kurulu Üyesi Genel-İş
Denetim Kurulu Yedek Üyeleri: Zeki Me-
Kemal Daysal Yürütme Kurulu Üyesi Maden-İş
dol, Seyda Balar ve Yılmaz Çöte.
Bergüzar Can Yönetim Kurulu Üyesi Genel-İş
Yalçın Talaka Yönetim Kurulu Üyesi T.İ.S.

Onur Kurulu Asıl Üyeleri: Cemal Ars-
lan, İsmail Çalışkan, Osman Özkan, Şaban
Ekrem Akkuş Yönetim Kurulu Üyesi Genel-İş
Aydın ve Ergun Erdem.
Akçın Koç Yönetim Kurulu Üyesi Fındık-İş
İsmail Hakkı Önal Yönetim Kurulu Üyesi Genel-İş Onur Kurulu Yedek Üyeleri: Cemil Altan,
Kenan Akman Yönetim Kurulu Üyesi Lastik-İş Halil İbrahim Kader, Mahmut Aydın, Mü-
Yaşar Arıkan Yönetim Kurulu Üyesi Hürcam-İş zehher Çalışkan ve Muzaffer Subaşı.
Rıdvan Budak Yönetim Kurulu Üyesi Tekstil
Turan Ata Yönetim Kurulu Üyesi Bank-Sen 1975-1980 YIllarI ArasInda

Tahir Güner Yönetim Kurulu Üyesi OLEYİS Görev Yapan DİSK Genel
Mustafa Karadayı Yönetim Kurulu Üyesi Petkim-İş Başkan Vekİllerİ
Demirhan Tuncay Yönetim Kurulu Üyesi Gıda-İş
Adı Soyadı Sendikası
Özcan Kesgeç Yönetim Kurulu Üyesi Sosyal-İş
Rıza Güven Tekstil
Murat Tokmak Yönetim Kurulu Üyesi Maden-İş
Mehmet Kılınç Petkim-İş
Selahattin Sayın Yönetim Kurulu Üyesi Tekges-İş Abdullah Baştürk Genel-İş
Ali Özarkalıoğlu Yönetim Kurulu Üyesi OLEYİS Mukbil Zırtıloğlu OLEYİS
Mehmet Karaca Yönetim Kurulu Üyesi Maden-İş Kemal Nebioğlu Gıda-İş
D. Ali Yalnız Yönetim Kurulu Üyesi Lastik-İş
Celal Küçük Yönetim Kurulu Üyesi Lastik-İş
Müslüm Şahin (**) Yönetim Kurulu Üyesi Basın-İş

Yeraltı
Çetin Uygur (**) Yönetim Kurulu Üyesi
Maden-İş
Burhan Şahin (**) Yönetim Kurulu Üyesi Basın-İş
(*) 13 Ağustos 1980’de yaşamını yitirdi.
(**) 3 Temmuz 1980’de istifa etti. İstifalar sonrası boşalan

üyeliklere Yönetim Kurulu yedek üyelerinden Rıza Tırpancı,
Ekrem Aydın, İsmet Cantekin geldi.
DİSK Bölge 1975-1980 Yılları Arasında Görev Yapan

DİSK Bölge Temsilcileri
Temsİlcİlerİ Adı Soyadı Bölgesi
(1975-1980) Ahmet Koral
Kocaeli Bölge Temsilci Yardımcısı (5.
Bölge)
Beyoğlu Bölge Temsilci Yardımcısı (13.
Akif Yılmaz
DİSK’in 1975’te gerçekleştirilen 5. Genel Bölge)
Ali Kaya Ankara Bölge Temsilcisi (1. Bölge)
Kurulu ile 1980 askeri darbesi arasında ge-
Aydın Yeşilyurt Samsun Bölge Temsilcisi (7. Bölge)
çen sürede DİSK Bölge Temsilciliği yapmış
Bekir Belovacıklı Samsun Bölge Temsilcisi (7. Bölge)
isimler aşağıdaki tabloda derlenmiştir. Bu
Bektaş Avşar Adana Bölge Temsilcisi (2. Bölge)
dönem arasında görev yapmış DİSK Bölge
Celal Alçınkaya İstanbul Bölge Temsilcisi (14. Bölge)
Temsilcilerinin isimlerine DİSK Yönetim
Cemal Kıral İzmir Bölge Temsilcisi (3. Bölge)
ve Yürütme Kararları ile dönemin DİSK
Duran Özdemir Adana Bölge Temsilcisi (2. Bölge)
dergisi sayılarından ulaşılmaya çalışılmış- Fehmi Altun Kocaeli Bölge Temsilcisi (5. Bölge)
tır. Tabloda DİSK Bölge Temsilcilerinin yanı Anadolu Yakası Bölge Temsilcisi (15.
Hasan Karaman
sıra DİSK Bölge Temsilci Yardımcıları da Bölge)
Hasan Yalçın Kayseri Bölge Temsilcisi (9. Bölge)
yer almaktadır.
Hüseyin Yaman Bursa Bölge Temsilcisi (8. Bölge)
Bu dönemde kimi zaman DİSK uzmanları İsmet Cantekin Bursa Bölge Temsilcisi (8. Bölge)
da DİSK Bölge Temsilciliklerine vekaleten Muzaffer Subaşı Gaziantep Bölge Temsilcisi
temsilci olarak atanmış, hatta daha sonra Nafiz Bostancı Kocaeli Bölge Temsilcisi (5. Bölge)
Nurullah Mudun Ankara Bölge Temsilci Vekili (1. Bölge)

seçimle bu görevlerine devam etmişlerdir.
Rafet Demirtel Eskişehir Bölge Temsilcisi (6. Bölge)
Önce DİSK uzmanı, ardından DİSK Bölge
Recep Koç Antalya Bölge Temsilcisi (4. Bölge)
Temsilcisi olarak görev yapan kişilerin
Sabahattin
isimleri hem bu tabloda hem de bu kitabın Trakya Bölge Temsilcisi
Eruyanık
içindeki DİSK Emekçileri tablosunda yer Sabahattin Topuz Samsun Bölge Temsilcisi (7. Bölge)
almaktadırlar. Sadık Kızanlı Trakya Bölge Temsilcisi
Saim Akbulut İzmir Bölge Temsilcisi (3. Bölge)
Sait Aydoğmuş Diyarbakır Bölge Temsilciliği (10. Bölge)
Salih Taner Serin İstanbul Bölge Temsilcisi (13. Bölge)
Sefer Güvenç İzmir Bölge Temsilci Vekili (3. Bölge)
Sıtkı Coşkun Bursa Bölge Temsilcisi (8. Bölge)
Süleyman Turan Erzurum Bölge Temsilcisi (11. Bölge)
Tayyar Elmas Kocaeli Bölge Temsilcisi (5. Bölge)

İstanbul Bölge Temsilcili Yardımcısı
Turgut Alaağaç
(14. Bölge)
Yusuf Yürekli Adana Bölge Temsilcisi (2. Bölge)
Zeki Adsız Diyarbakır Bölge Temsilcisi (10. Bölge)

DİSKografi | 627
DİSK’İn Emekçİlerİ, DİSK’te ÇalIşanlar (1975-1980)

Bu listede DİSK’in 1975’te toplanan 5. Genel Kurulu sonrasından başlayarak 12 Eylül 1980 darbesiyle faaliyet-
leri durdurulana kadar geçen sürede DİSK’te ve Bölge Temsilciliklerinde çalışanlar ile DİSK emekçileri yer
almaktadır. DİSK organlarına seçilenler, Bölge Temsilcileri ve DİSK üyesi sendika çalışanları ile DİSK çalış-
malarına çeşitli biçimlerde destek ve emek verenlerin isimleri çok kapsamlı olacağından ve saptanması ol-
dukça zor olduğundan bu listeye dahil edilmemiştir. DİSK üyesi sendikalardan DİSK genel merkezinde çalış-
mak üzere görevlendirilenler listede dikkate alınmıştır.
Bu liste DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu karar defterlerinden derlenmiştir. Böylesi bir listenin hazırlanma-
sındaki zorluklar sebebiyle eksiklerin olabileceğinin farkındayız. Olası eksiklerin tespit edilmesi durumunda
e-kitapta ve bu kitabın yeni baskılarında düzeltmeler yapılacaktır.
(Liste isme göre alfabetik olarak düzenlenmiştir.)
Adı Soyadı Görevi/Çalışma alanı ve yeri Adı Soyadı Görevi/Çalışma alanı ve yeri
A. Zeki Özkeskin Organizatör, Basın-Yayın Dairesi Bayram Ayaz Organizatör, Diyarbakır Bölge Temsilciliği
Abdullah Sert Avukat, Hukuk İşleri Dairesi Müdürü Berin Uyar Uzman, Basın-Yayın Dairesi
Abdurrahman Ersöz Gelirler Şubesi Müdürlüğü Bingöl Erdumlu Uzman, Örgütlenme Dairesi
Ahmet Aras İzmir Bölge Temsilciliği Burhan Günesen Teksir çalışanı, Basın-Yayın Dairesi
Ahmet Doğan Sorumlu memur, Mali İşler Dairesi Cafer Argı Hizmetli, Bursa Bölge Temsilciliği
Ahmet Karakaş Memur, Muhasebe Dursun Şanlı Odacı, Adana Bölge Temsilciliği
Ahmet Mete Sönmez Müdür, Örgütlenme Dairesi E. Neşe Yıldız Sekreter, Toplu Sözleşme Dairesi
Ali Albayrak Hizmetli Ekrem Suna Müdür, Mali İşler Dairesi
Ali Çoban Gece Bekçisi Emel Başsorgu Sekreter, Ankara Bölge Temsilciliği
Ali Doğan Budak Müdür, Merkez Muhasebe Şubesi Ender Sarıoğlu Basın-Yayın Dairesi
Ali İyi Bekçi ve odacı Enis Coşkun Avukat, Hukuk İşleri Dairesi
Ali Tanrıverdi Odacı Enver Atılgan Uzman, Eğitim Dairesi
Ali Taş Sekreter, Antalya Bölge Temsilciliği Ercüment Tahiroğlu Avukat, Hukuk İşleri Dairesi
Alper Uygun Basın-Yayın Dairesi Erdoğan Aksu Samsun Bölge Temsilciliği çalışanı
Ardaşes Margosyan Basın-Yayın Dairesi Ergun Erdem Müdür, Örgütlenme Dairesi
Toplu İş Sözleşmesi Müdürü ve Araştırma Da-

Argun Müceldili Uzman, Örgütlenme Dairesi Erhan Alptekin
iresi uzmanı
Asaf Taneri Basın-Yayın Dairesi Erhan Gömüç Uzman, Basın-Yayın Dairesi
Aslan Yalçıner Memur, Basın-Yayın Dairesi Ersin Kaya Basın-Yayın Dairesi
Aydın Meriç Genel Sekreter Yardımcısı Ertan Özer Şoför
Aynur İlyasoğlu Basın-Yayın Dairesi Ertan Uyar Uzman, Toplu Sözleşme ve Araştırma Dairesi
Ayser Yasa Sekreter ve IBM dizgi uzmanı Ertuğrul Erkök Aidat kontrol memuru
Ayşe Durmuş Daktilo sekreteri, Samsun Bölge Temsilciliği Esen Asutay Kütüphaneci, Araştırma Enstitüsü
Azime Uslu Sekreter ve IBM dizgi uzmanı Eşref Yılmaz Organizatör, Bursa Bölge Temsilciliği
Barış Tütün Uzman, Araştırma Enstitüsü Fahri Aral Uzman, Eğitim Dairesi
Adı |Soyadı
628 DİSK TARİHİ: DAYANIŞMA, DİRENİŞ,
Görevi/Çalışma UMUT
alanı ve yeri Adı Soyadı Görevi/Çalışma alanı ve yeri
Faik Güleçyüz Uzman, Örgütlenme Dairesi Kemal Sülker Genel Başkan Danışmanı
Faruk Pekin Eğitim Dairesi ve Koordinasyon Dairesi Müdürü Kenan Hamsi Genel Merkez Çalışanı
Fatih Özberk Basın-Yayın Dairesi Kudret Güvenç Basın-Yayın Dairesi
Muhasebe memuru, Mali İşler Dairesi Gelir-

Fatma Gazi Daktilo sekreteri, Bursa Bölge Temsilciliği Lütfiye Yazıcı
ler Şubesi
Feride Erdoğmuş Daire Şefi, Dış İlişkiler Dairesi M. Mehdi Beşpınar Örgütlenme Dairesi
Feride Özar Şef Sekreter Makbel Biber Sekreter, Basın-Yayın Dairesi
Ferihan Soyseven Genel Merkez çalışanı Mehmet Ali Çılgın Organizatör, Diyarbakır Bölge Temsilciliği
Fikret Başkaya Müdür, Siyasal ve Sosyal İlişkiler Dairesi Mehmet Çavuş Organizatör, İzmir Bölge Temsilciliği
Filiz Demir Daktilo sekreteri, Eğitim Dairesi Mehmet Çelik Organizatör, Kartal Bölge Temsilciliği
Fulya Özcan Sorumlu memur, Mali İşler Dairesi Mehmet Şafak Organizatör, Adana Bölge Temsilciliği
Galip Caner Fotoğrafçı, Basın Yayın Dairesi Memet Turhan Organizatör, Adana Bölge Temsilciliği
Gönül Çelik Daktilo sekreteri, Örgütlenme Dairesi Mehmet Yenigün Uzman, Basın-Yayın Dairesi
Gülay Toksöz Mehmet Yılmaz

Uzman, Araştırma Enstitüsü Şoför
(Türkyılmaz) Günebakan
Gülay Varlı Daktilo memuru Mehmet Yücel Uzman, Eğitim Dairesi
Gülseren Çeşmigil Sekreter, Ankara Bölge Temsilciliği Meral Günüşen Daktilo Çalışanı
Gün Bulut Uzman, Toplu Sözleşme ve Araştırma Dairesi Meral Savcı Genel merkez çalışanı
Personel Dairesi Müdürlüğü/Sosyal Tesisler ve

Günaydın Erdoğmuş Metin Yılmaz Uzman, Foto-film Merkezi
İşletmeler ile Yatırımlar Dairesi
Güney Tekce Sekreter, İzmir Bölge Temsilciliği Murat Nazım Şoför
Haluk Şensu Uzman, Basın-Yayın Dairesi Murat Uzun Genel merkez çalışanı
Hasan Arabacı Eğitim Dairesi Mustafa Hulusi Güngör Uzman, Toplu Sözleşme Dairesi
Hasan Yalçınkaya Şoför Mustafa Paker Örgütlenme Dairesi
Hazan Akgün Grafiker, Basın-Yayın Dairesi Muzaffer Toğa Basın-Yayın Dairesi
Hikmet Seçim Asistan, Araştırma Enstitüsü Müşür Kaya Canpolat Avukat/Müdür, Hukuk İşleri Dairesi
Hilmi Etikan Foto-film uzmanı, Basın-Yayın Dairesi Müftar Serbesttürk Odacı, İstanbul 14. Bölge Temsilciliği
Hülya Postaoğlu Daktilo Sekreteri, Personel Dairesi N. Kadri Markoç Avukat, Hukuk Dairesi
Hüseyin Ekinci Genel Sekreter Yardımcısı Necati Gül Merkez Danışma Çalışanı
Hüseyin Yıldız Kooperatif İşleri Müdürlüğü Necmettin Rıfat Arman Basın-Yayın Dairesi
Hüsne Özdemir Daktilo Sekreteri Necmi Şahin Odacı
Hüsnü Dilli Müdür, Basın Yayın Dairesi Nejat Elibol Basın-Yayın Dairesi
İbrahim Merhaba Organizatör, İstanbul 13. Bölge Temsilciliği Nejat Firuz(kuhi) Uzman/Müdür, Eğitim Dairesi
İffet Uçar Araştırma Enstitüsü Nermin Demirci Odacı
İlhami Güçlü Odacı, Adana Bölge Temsilciliği Nevzat Akpınar Avukat, Hukuk İşleri Dairesi
İlhami Şen Organizatör, Samsun Bölge Temsilciliği Nevzat Gürelli Avukat, Hukuk Müşaviri
İsmet Evren Basın-Yayın Dairesi Nihat Gençosman Organizatör, Eğitim Dairesi
Şoför ve Organizatör, Ankara Bölge

Kamil Seçkin Genel merkez çalışanı Nuri Sarı
Temsilciliği
Kamil Yıldırım Eğitim Dairesi Nuri Şenduran Müdür yardımcısı, Muhasebe
Kamuran Türker Organizatör, İzmir Bölge Temsilciliği Nurten Eğitimci Memur, Araştırma Dairesi/Örgütlenme Dairesi
Kasım Avcıoğlu Organizatör, Adana Bölge Temsilciliği Nurten Gurup Aidat kontrol memuru
Adı Soyadı Görevi/Çalışma alanı ve yeri Adı Soyadı Görevi/Çalışma alanı ve yeri DİSKografi | 629
Kaya Çelikkanat Organizatör, İzmir Bölge Temsilciliği Sina Pamukçu Genel Sekreter Yardımcısı
Nurullah Mudun Uzman, Toplu Sözleşme Dairesi Tamer Ongu Şoför
Nurullah Ahmet
Şube şefi, Mali İşler Dairesi Gelirler Şubesi Tankut Gürsoy Avukat, Adana Bölge Temsilciliği
Özkepçe
Orhan Dilber Basın-Yayın Dairesi Tebessüm Sarp Uzman, Araştırma Enstitüsü
Uzman, Ankara Bölge Temsilciliği ve Araştır-

Orhan Güzelce Memur Yardımcısı, Basın-Yayın Dairesi Teoman Öztürk
ma Enstitüsü
Osman Bakar Şoför Tevfik Bilgin Müdür, Basın-Yayın Dairesi
Oya Dilemze Şef sekreter Timur Selçuk Sanatçı, DİSK Eğitim ve Kültür Merkezi
Uzman, Örgütlenme Dairesi / Araştırma

Rabia Asiliskender Sekreter, İzmit Bölge Temsilciliği Tuğrul Paşaoğlu
Enstitüsü
Rafet Koska Şoför Tuncer Ongun Şoför
Rahmi Saltuk Sanatçı, DİSK Eğitim ve Kültür Merkezi Turgut Palabıyık Organizatör, Bursa Bölge Temsilciliği
Ramazan Gezgin İzmir Bölge Temsilciliği çalışanı Ümit Tanyeri Avukat, Hukuk İşleri Dairesi
Ruhi Su Sanatçı, DİSK Eğitim ve Kültür Merkezi Vicdan Özkara Odacı, İzmir Bölge Temsilciliği
Araştırma Dairesi/Enstitüsü Müdürü ve Genel

Sadun Aren Yalçın Dörter Koordinasyon Dairesi
Başkanlık Ekonomi Danışmanı
Sahil Çelebi Mal memuru Yalçın Erdoğan Daktilo sekreteri, İzmir Bölge Temsilciliği
Yasemin Türkler
Salih Taner Serin Örgütlenme Dairesi Mali İşler Dairesi
(Akpınar)
Satı Nişancı Odacı, Araştırma Enstitüsü Yücel Top Avukat, Müdür, Hukuk İşleri Dairesi
Seçkin Kır Organizatör, Örgütlenme Dairesi Yücel Yaman Müdür, Basın-Yayın Dairesi
Sefer Güvenç Uzman, Örgütlenme Dairesi Zafer Kutlu Uzman, Örgütlenme Dairesi
Selma Erdem Memur, Mali İşler Dairesi Zehra Işıklar Sorumlu memur, Mali İşler Dairesi
Selma Ergün Daktilo memuru Zeki Özkeskin Genel merkez çalışanı
Selma Ertanhan Santral memuru Zeybel Kaytaz Odacı
Sevinç Arman Genel merkez çalışanı Zülal Kılıç Büro şefi, Sekreterlik Bürosu
Seydali Gönel Basın-Yayın Dairesi Zülfikar [Zülfü] Dicleli Uzman, Eğitim Dairesi
Sıtkı Coşkun Uzman/Müdür, Örgütlenme Dairesi
Not: DİSK emekçilerinin, çalışanlarının görev ve daireleri karar defterlerinde belirtildiği

şekilde alınmıştır. Unvanlar ve görevler defterlerde belirtildiği şekildedir. Sonradan yapı-
lan görev değişiklikleri tespit edildiği kadarıyla eklenmeye çalışılmıştır. Kimi çalışanların
görevleri karar defterlerinde açıkça belirtilmemiştir. Bu durumda dairesi belirtilmiş veya
çalışma alanı tahminen yazılmıştır. Karar defterlerinde bazı çalışanların ad ve soyadla-
rı tam olarak okunamamıştır. Bu isimler mümkün olduğu kadar doğrulanarak yazılma-
ya çalışılmıştır.
DİSKografi | 631
DİSK Monografİ
DİSK Üyesİ Sendİkalar (1967-1980)

1967 ve 1975 yılları arasında DİSK üyesi olmuş sendikalara ilişkin bilgile-
re bu kitabın birinci cildinden ulaşılabilir. Bu ciltte ise 1975 ve 1980 yılları
arası DİSK üyeliği devam eden ve DİSK’e yeni katılan sendikaların monog-
rafileri yer almaktadır. 12 Eylül 1980 sonrasındaki gelişmeler bir sonraki
ciltte ele alınacaktır.
Aşağıda ayrıca DİSK’in kuruluşundan 1980’de faaliyetleri durdurulana ka-

dar geçen sürede DİSK üyesi sendikaların isimlerini, DİSK’e üyelik tarih-
lerini, üyelikten ayrılma tarihlerini ve birleşmeleri de içeren açıklamalı bir
tablo yer almaktadır. Tabloda yer alan bilgiler DİSK Yönetim ve Yürütme
Kurulu karar defterleri, dönemin DİSK dergileri ve çalışma raporlarından
elde edilmiştir. Tablonun ardından ise 1975 ve 1980 arası dönemde DİSK
üyeliği devam eden ve DİSK’e yeni üye olan sendikalara ilişkin bilgiler yer
almaktadır. Sendika monografileri yazılırken sendikaların kuruluşları,
genel kurulları, DİSK’e katılımları, birleşme ve ayrılmaları ile sendikalara
ilişkin önemli olaylar esas alınmıştır.
Sendika monografilri DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu karar defterle-

ri, çalışma raporları, çeşitli DİSK yayınlarında yer alan bilgiler ile Türkiye
Sendikacılık Ansiklopedisi ve Sosyalist Kültür Ansiklopedisi'nden der-
lenmiştir. Farklı kaynaklarda yer alan uyumsuz ve hatalı bilgiler gideril-
meye çalışılmıştır.
Sendikaların DİSK’e üye olma kararı alma ile DİSK üyeliğine kabul edilme
tarihlerinde farklılıklar söz konusudur. Tabloda DİSK üyelik tarihi olarak
DİSK Yürütme Kurulunca üyeliğe kabul edilme tarihi esas alınmıştır.
DİSK Üyesi Sendikalar (1967-1980) (Alfabetik sırayla)
12 Eylül 1980’de
Sendikanın Adı DİSK’e Üyelik Tarihi Açıklama
Üyelik Durumu
ASİS 30 Ekim 1973 Üye
Aster-İş 10 Eylül 1976 Üye 1996 yılında sendikanın fesih işlemlerine başlandı.
Bank-İş Nisan 1967 1970’te üyelikten düştü.
Bank-Sen 12 Kasım 1976 Üye
Bar-Der-İş (Barder-İş/ Kenan Budak ve arkadaşlarının İlerici Deri-İş’i kurması ile 15
6 Şubat 1973
Barsak-İş/Bağırsak-İş) Şubat 1976’da sönümlendi.
Basın-İş Şubat 1967/Kurucu Üye
İlerici Yapı-İş 1975'te kendisini feshederek Baysen-İş'e katıldı.
Baysen-İş 30 Eylül 1974 Üye Bir süredir faaliyet göstermediğinden 1996’da DİSK üyeliğinden
çıkarıldı.
Besin-İş Haziran 1976 1977’de Gıda-İş’e katıldı.
Çağdaş Gıda-İş 3 Aralık 1975 14 Mayıs 1978’de kendisini feshederek Gıda-İş’e katıldı.
Çağdaş Maden-İş 11 Haziran 1976 1977’de Dev Maden-Sen’e katıldı.
Çapa-İş 2 Şubat 1975 Ziraat-İş ile birleşerek 1975’te Devrimci Toprak-İş’i kurdular.
Dev Maden-Sen 20-21 Kasım 1976’da gerçekleşen Genel Kurulda Mab-İş olan
30 Kasım 1975 Üye
(Mab-İş) sendikanın kısa adı Dev Maden-Sen olarak değiştirildi.
Kasım 1976’da DİSK üyesi Has-İş ve Devrimci Sağlık-İş’in
Devrimci Sağlık-İş Kasım 1976 Üye
birleşmesiyle oluştu.
Devrimci Toprak-İş, Ziraat-İş ve Çapa-İş’in 1975’te birleşmesi
Devrimci Toprak-İş 1975 Üye
sonucu oluştu.
1975’te Baysen’e katılmaması sebebiyle DİSK üyeliği düştü.
Devrimci Yapı-İş 1 Kasım 1971 Üye
Yeniden üyeliği Ağustos 1978’de gerçekleşti.
EMGİS 5 Ağustos 1971 Bilgi edinilemedi.
EMSİS (Mensucat-İş) 1967 1971’de Tekstil’e katıldı.
Fındık-İş Ağustos 1978 Üye
Gam-Sen Haziran 1976 30 Temmuz 1977’de Bank-Sen’e katıldı.
Genel-İş 11 Haziran 1976 Üye
Tek-İş ile birleşme çalışmalarını zamanında yerine getiremediği
Ges-İş Aralık 1975 için 1977’de DİSK üyeliği düştü. 14 Haziran 1980’de kendisini
feshederek Yeni Ges-İş’e katıldı.
Gıda-İş Şubat 1967/Kurucu Üye
Has-İş 13 Aralık 1974 Kasım 1976’da Devrimci Sağlık-İş ile birleşti.
Hür Mensucat-İş Aralık 1969 13 Ekim 1971’de DİSK üyeliğinden ayrıldı.
Hürcam-İş Kasım 1970 Üye
İlerici Deri-İş (Deri-İş) Temmuz 1977 Üye
Kapfer Genel-İş 16 Mart 1975 29 Ekim 1976’da Genel-İş’e katıldı.
Karayol-İş 1968-1970 Belirsiz
Keramik-İş 6 Aralık 1969 Üye
Petrokimya-İş’in kendisine katılmasından sonra, 5-6 Temmuz
Kimya-İş Nisan 1967 1975’teki Genel Kurulunda yeni ismi Petrol Kimya-İş oldu. Petrol
Kimya-İş 15 Haziran 1976’da Petkim-İş’e katıldı.
DİSKografi | 633
12 Eylül 1980’de
Sendikanın Adı DİSK’e Üyelik Tarihi Açıklama
Üyelik Durumu
Lastik-İş Şubat 1967/Kurucu Üye
Limter-İş Ağustos 1978 Üye
Nakliyat-İş Haziran 1976 Üye
OLEYİS 22 Eylül 1977 Üye
Yeni Haber-İş ile birleşme çalışmalarına olumsuz yanıt vermesi

Özgür Haber-İş 13 Aralık 1974
sebebiyle 18 Eylül 1975’te üyeliği düşürüldü.
Petkim-İş 10 Ocak 1975 Üye 15 Haziran 1976’da Petrol Kimya-İş Petkim-İş’e katıldı.
5-6 Temmuz 1975’teki Genel Kurulunda Kimya-İş’e iltihak etti.

Petrokimya-İş 17 Mayıs 1975 Birleşmeden sonra Kimya-İş’in yeni adı Petrol Kimya-İş oldu.
Petrol Kimya-İş 15 Haziran 1976’da Petkim-İş’e katıldı.
DİSK’e üyeliğinden sonra faaliyetine rastlanmadı, akıbetine
Serçip-İş Aralık 1967
ilişkin bilgi edinilemedi.
Sine-Sen 20 Şubat 1979 Üye
DİSK 6. Genel Kurulunda DİSK üyeliği düştü. İkinci kez üyeliğe
Sosyal-İş 19 Haziran 1974 Üye
kabulü 22 Ağustos 1978’de gerçekleşti.
TADSİS 1967 1968’de kapandı.
TAHLİS 14 Ekim 1968 Sönümlendi (ayrıntılı bilgi 1. Ciltte yer almaktadır)
TAM-İŞ 1967 18 Ocak 1970’te üyelikten ayrıldı.
Taper-İş 13 Mayıs 1980
12 Aralık 1976’da gerçekleştirdiği Genel Kurulunda kendisini
Tek Bank-İş 22 Nisan 1975
feshederek Tek-İş’e katıldı.
17-18 Haziran 1977’de Tek-İş’in Ges-İş’le birleşme çalışmaları
Tekges-İş (Tek-İş) 3 Aralık 1975 Üye
sırasında kısa adı Tekges-İş oldu.
25-26 Mart 1978’de gerçekleşen Olağanüstü Genel Kurulu ile
Teknik-İş Aralık 1975
Bank-Sen’e katıldı.
Tekstil 1 Şubat 1975 Üye
Tekstil (Gaziantep) 1967 1971’de Tekstil’e katıldı.
T.İ.S. 10 Eylül 1976 Üye
Turizm-İş Nisan 1967 6 Mart 1978’de OLEYİS’e katıldı.
Tüm-İş (Tarsus) Mart 1970 1971’de DİSK üyeliğinden ayrıldı.
Tümka-İş 6 Şubat 1973 Üye
Türk Maden-İş Şubat 1967/Kurucu 1968’de DİSK üyeliğinden ayrıldı.
Türkiye Maden-İş Şubat 1967/Kurucu Üye
Yeni Haber-İş 8 Mart 1975 Üye
Yeraltı Maden-İş Şubat 1978 Üye
Ziraat-İş 24 Şubat 1975 Çapa-İş ile birleşerek 1975’te Devrimci Toprak-İş’i kurdular.
DİSK’İn SendİkalarI 1977 yılında İnegöl’de faaliyet gösteren

İnegöl Sunta Fabrikası İşçileri Sendikası
kendisini feshederek ASİS’e katıldı.
1975-1980 Dönemİnde DİSK Üyesİ
Sendİkalar (Alfabetİk sIrayla) Sendikanın 3. Genel Kurulu 26 Temmuz
1977’de gerçekleştirildi. Sendikanın Tüzü-
ASİS ğünde yapılan değişiklikle amaç madde-
Ağaç Sanayİİ İşçİlerİ sine devrimci sosyalist düşüncenin kur-
tuluş olduğuna vurgu yapıldı.5 Bu genel
SendİkasI 1
kurulda Cenan Bıçakçı Genel Başkan, Rıfat
26 Şubat 1973’te Alaaddin Dalmaz, Ce- Kendirligil Genel Sekreter, Alev Ateş Genel
lal Karagöl, Etem Öztürk, Mehmet Mercan, Başkan Yardımcısı ve Hikmet Esen Genel
Mustafa Erkan, Rasim Bayatlı, Rıdvan Er- Sayman seçildi.6
tan, Şaban Özkan ve Şevki Öztürk tarafın-
ASİS 4. Genel Kurulu 9-10 Haziran 1979’da
dan Ankara’da Ağaç Eşya İşçileri Sendikası
gerçekleştirildi. Sendikanın genel merke-
adıyla kuruldu.2 1 Temmuz 1973’te gerçek-
leştirilen Genel Kurulunda Genel Başkanlığa zi İstanbul’a alındı. Genel Başkanlığa Alev
Cenan Bıçakçı, Genel Başkan Vekilliğine Ni- Ateş ve Genel Sekreterliğe Rıfat Kendirligil
zamettin Selvi ve Genel Sekreterliğe Muzaf- seçildi.
fer Akyol seçildi. ASİS, 25 Haziran-2 Temmuz 1980 tarihle-
ASİS, 30 Ekim 1973’te gerçekleştirilen Ola- rinde gerçekleşen DİSK 7. Genel Kuruluna
ğanüstü Genel Kurulunda DİSK’e üyelik DİSK sendikalarıyla birlikte DİSK’in daha
kararı aldı. DİSK Yürütme Kurulu, Temmuz demokratik bir yapıya kavuşmasına iliş-
1974’te “ASİS’in DİSK’e katılmasının yararlı kin bir önerge sundu.7
olmayacağı görüşüne varan Yürütme Ku- 12 Eylül askeri darbesiyle birlikte DİSK ve
rulunun bu görüşünün Yönetim Kurulunda üyesi birçok sendika gibi ASİS’in de faa-
belirtilmesine”3 karar verdi. Ancak DİSK liyetleri durduruldu. ASİS’in 22 yönetici-
Yönetim Kurulu 30 Eylül 1974’te ASİS’in si gözaltına alındı, 5 yöneticisi 120 gün ile
üyelik başvurusunu kabul etti.4
4 yıl arasında hapis yattı.8 ASİS, DİSK ve
Sendikanın 2. Genel Kurulu 29 Haziran DİSK’e üye sendikalara açılan davanın be-
1975’te gerçekleştirildi. Bu genel kurul- raatla sonuçlanmasının ardından sendika
da sendikanın açık adı Ağaç Sanayi İşçileri yeniden faaliyetlerine başladı.
Sendikası olarak değiştirildi. Cenan Bıçak-
Yeniden açıldıktan sonra, ASİS Genel Ku-
çı Genel Başkanlığa yeniden seçildi ve Ke-
rulu 11-12 Nisan 1992’de toplandı. Rıfat
mal Çeliker Genel Sekreter oldu.
Kendirligil Genel Başkan, Hüseyin Var-
1ASİS’e ilişkin ayrıntılı bilgi için bu kitap içerisindeki “ASİS lı Genel Sekreter, Bahattin Bigen, Aydın
Deneyimi ve ELKA Grevi” kutucuğuna bakılabilir.
2 “ASİS” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, 1. Cilt, Türkmen, Ali Karataş, Ahmet Bahtiyaroğlu
İstanbul: Tarih Vakfı ve Kültür Bakanlığı ortak yayını, 1998.
311 Temmuz 1974 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Ka-
rar Defteri, DİSK Arşivi.
430 Eylül 1974 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Karar
Defteri, DİSK Arşivi. 8 DİSK-AR (2020).
DİSKografi | 635
ve İsmet Gökbayrak Yönetim Kurulu diğer Beyoğlu İş Mahkemesi, genel kurulunu sü-
üyeliklerine seçildiler. Yönetim Kurulu,
9
resinde toplayamadığı için 7 Eylül 2005 ta-
1995 yılında gerçekleştirilen Genel Kuru- rihinde ASİS’in feshine ve tasfiyesine ka-
lunda da değişmedi. rar verdi.
1996’da ASİS’in genel kurulunu yapmama-

sı üzerine İstanbul 5. İş Mahkemesi dava Aster-İş
açtı ancak ASİS’in genel kurulunu topla- Askerİ Tersane ve Askerİ
ması üzerine dava düştü.10 DİSK’in 12. Ge- İşyerlerİ İşçİlerİ SendİkasI
nel Kurulunda ASİS’in çalışmalarının dur-
duğu ve “asgari temsil koşullarını yerine 16 Haziran 1975’te Türk-İş üyesi Har-
getirmez hale geldiği” belirtildi.11 b-İş’ten ayrılan Taşkızak Tersanesi işçi-
leri Birol Naz, Cumhur Yenigeldi, Faik Bay-
Sendikanın 1980 öncesinde 1 Mayıs isimli ramçavuş, Kemal Kaya, Muzaffer Tuncer,
bir süreli yayın organı bulunmaktaydı.12 Necati Bereket ve Nuri Ağçiçek tarafından
İstanbul’da kuruldu.16 Kurulduğunda kısa
ASİS’in en bilinen grevi ELKA’dır. ELKA
adı Aster-İş, açık adı ise Askeri Tersane İş-
grevi, DİSK ve ASİS arasında tartışma-
çileri Sendikası’ydı. Sendikanın ilk Genel
lara sebep oldu. Bin 100 işçinin çalıştı-
Başkanı Kemal Kaya, Genel Sekreteri Ay-
ğı ELKA’da 800 işçinin grevi işyerinde
han Dümen, Mali Sekreteri Muzaffer Kan
gerçekleştirilecek toplu iş sözleşmesi gö-
ve Eğitim Sekreteri Erol Ataç’tı.17
rüşmelerine tüm işçilerin katılmasına
izin verilmemesi gerekçesiyle 22 Kasım Sendikanın 1. Genel Kurulu 15 Şubat
1975’te başladı.13 ASİS’in ELKA grevi için 1976’da gerçekleştirildi. Sendikanın açık
DİSK’ten destek istemesi üzerine DİSK Yü- adı Askeri Tersane ve Askeri İşyeri İşçileri
rütme Kurulu, ASİS’in tabanın söz ve karar Sendikası olarak değiştirildi. Bu genel ku-
sahibi olması ilkesini saptırdığını gerekçe- rulda Ayhan Dümen Genel Başkanlığa ve
siyle greve yardım edilmemesi için sendi- Murat Yamaç Genel Sekreterliğe seçildi.
kalara yazı yazılmasına karar verdi. Ar- 14
Sendikanın 29 Ağustos 1976’da olağa-
dından grevin yönetimi Maden-İş’e verildi.
nüstü şekilde toplanan Genel Kurulunda
Grevci işçilere mali destek sağlandı. ELKA
DİSK’e üye olma karar alındı. Aster-İş’in
grevi herhangi bir anlaşma sağlanmadan
DİSK üyeliği başvurusu 10 Eylül 1976’da
8,5 ay sonra sona erdi.15
kabul edildi.18
DİSK (2000), DİSK 11. Genel Kurulu Çalışma Raporu, İstan-
10
Sendikanın 3. Genel Kurulu 9 Nisan 1978’de
bul: DİSK Yayınları.
DİSK (2004), DİSK 12. Genel Kurulu Çalışma Raporu, İstan-
11 gerçekleştirildi. Genel Başkanlığa Ay-
bul: DİSK Yayınları.
han Dümen, Genel Sekreterliğe Ali Kınalı,
13 DİSK dergisi, “ELKA Grevi Üzerine”, Sayı 21, Mart 1976. 16 “Aster-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedi-
1428 Kasım 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Ka- si, 1. Cilt, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak ya-
rar Defteri, DİSK Arşivi. yını, 1998.
15 “ELKA grevi” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedi-
si, 1. Cilt, İstanbul: Tarih Vakfı ve Kültür Bakanlığı ortak ya- 10 Eylül 1976 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Karar
18
yını, 1998. Defteri, DİSK Arşivi.

Yürütme Kurulu üyeliklerine ise Birol Naz, Sendikanın 4. Genel Kurulu 30 Mart
Faik Bayramçavuş, Metin Erarslan ve Mus- 1980’de gerçekleştirildi. Bu Genel Kurulda
tafa Yalçın seçildi.19 Genel kurulda Türk Ayhan Dümen Genel Başkanlığa ve Ali Kı-
Ceza Kanunu’nun (TCK) 141 ve 142. madde- nalı Genel Sekreterliğe seçildi.
lerin kaldırılması ve referandum hakkının
12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra
yasalaşması talebi yer aldı.20 Ayrıca genel
Aster-İş’in faaliyetleri durduruldu ve 27
kurulda Dünya Sendikalar Federasyonu’na
yöneticisi gözaltına alındı ve 30 gün ile 3 yıl
(DSF) bağlı Uluslararası Metal İşçileri Sen-
arasında tutuklu kaldılar.26 7 Aster-İş yö-
dikaları Birliği’ne (UMSB) üyelik kararı
neticisi Sıkıyönetim Mahkemesinde top-
alındı. Aster-İş’in UMSB’yle ilişkiler için Le-
lam olarak 69 yıl 9 ay 20 gün ceza aldı.27
ningrad’a gitmesi üzerine Kocaeli Milletve-
kili İbrahim Topuz tarafından Meclis’te soru Askeri Yargıtay 16 Temmuz 1991’de DİSK
önergesi verildi ve Dışişleri Bakanlığından ve bağlı sendikaların kapatılma kararı-
Aster-İş’in UMSB’ye üyeliğinin incelenme- nın kaldırmasına ve DİSK üye sendikala-
si istendi.21 Büyükelçilikçe yapılan inceleme rın yöneticilerinin beraatine karar verdi.
sonucunda Aster-İş’in UMSB’ye üyeliği sa- Bu kararın ardından Aster-İş de faaliyet-
kıncalı bulundu.22 Ancak Çalışma Bakanlı- lerine başladı. 5. Genel Kurulu 27-28 Mart
ğı yaptığı inceleme sonucunda Aster-İş’in 1992’de gerçekleştirildi. Sendikanın Genel
UMSB’ye üyeliğinde herhangi bir sakınca Başkanlığına Ayhan Dümen ve Genel Sek-
olmadığı kararına vardı.23 reterliğine Engin Yalman seçildi.
DİSK Yürütme Kurulu Kasım 1978’de As- 12 Eylül sürecinden sonra yeniden faali-
ter-İş’in ödemediği üyelik aidatları sebe-
yete geçtiğinde örgütlenme çalışmaları-
biyle ihraç istemiyle Onur Kuruluna sevki-
nı sürdürmedi ve Türk-İş üyesi Harb-İş’i
ne ve Onur Kurulu karar verinceye kadar
desteklemeye başladı.28
üyeliğinin askıya alınmasına karar ver-
di.24 15 Kasım 1978’de ise “Aidat borçla- DİSK Yönetim Kurulu Ocak 1994’te As-
rını ödeyemediği için yürütme kurulu- ter-İş’in idari denetime alınmasına29 ve
nun 7/11/1978 tarihli toplantısında onur Kasım 1994’te ihraç istemiyle Disiplin Ku-
kuruluna sevk edilen Aster-İş sendikası ruluna sevk edilmesine30 karar verdi. 26-
4/11/1978 tarihli dekontla borçlarını öde- 28 Ocak 1996’da DİSK Olağanüstü Genel
diği anlaşılmakla hakkında alınan üyeliği- Kurulunda Aster-İş’in DİSK’ten ihracına
nin askıya alınması ile onur kuruluna sev- karar verildi.31 1996’da sendikanın fesih iş-
kinin durdurulması”25 kararı verildi. lemlerine başlandı.32
19 DİSK dergisi, Sayı 3, Mayıs 1978. 26 DİSK-AR (2020).
20 DİSK dergisi, Sayı 3, Mayıs 1978. 27 DİSK-AR (2020).
22 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1. 28 Ocak 1994 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Karar
29
23 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1. Defteri, DİSK Arşivi.

7 Kasım 1978 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Karar
24 3025 Kasım 1994 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Ka-
Defteri, DİSK Arşivi. rar Defteri, DİSK Arşivi.
25 31 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1.
Defteri, DİSK Arşivi. 32 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1.
DİSKografi | 637
Bank-Sen kurulda sendikanın Genel Başkanı Metin

Denizmen, Genel Sekreteri Erol Serdar oldu.
Türkİye Devrİmcİ Banka ve
Sİgorta İşçİlerİ SendİkasI 11-12 Haziran 1976’da DİSK üyeliği ka-
bul edilen Gam-Sen38, 30 Temmuz 1977’de
28 Nisan 1972’de Yapı Kredi Bankası Men-
Bank-Sen’e katıldı. Teknik-İş 25-26 Mart
supları Sendikası (Yapı-Sen) adıyla İstan-
1978’de yaptığı 6. Olağanüstü Genel Kuru-
bul’da kurulan sendikadır. Yapı ve Kredi
lunda Bank-Sen’e katıldı.39
Bankası’nda işçi ve memurlar bir araya ge-
lerek Yapı-Sen’i kurdu. Bankada çalışanla- Bank-Sen’in en önemli eylemlerinden biri
rın sosyal ve ekonomik sorunlarını çözmek Denizli İktisat Bankası grevidir. 24 Ağus-
amacıyla kurulan sendikanın 1974 itibarıy- tos 1977’de başlayan toplu iş sözleşmele-
la 116 şubesi ve 4 bin üyesi vardı.33 Sendi- ri görüşmeleri toplam 57 banka emekçisi-
kanın kurucuları Metin Denizmen, Hasan ni kapsıyordu. Grev sırasında kadın banka
Erol, Hakkı Onaran, Sadrettin Öktem, Ke- emekçilerinin ciddi bir kararlılık gösterme-
nan Öner, Altan Açıkel, Ali Aksuner, Şakir si grevin kazanıma ulaşmasına ve çalışan-
Alyanak, Aytaç Doğruel, Orhan Erkuş, Rıfat ların yüzde 115 oranında ücret zammı al-
Tunaroğlu ve İhsan Toraydın’dı.34 masıyla sonuçlandı.40
Yapı-Sen, 30 Ekim-2 Kasım 1976’da ger- Bank-Sen’in bir diğer önemli grevi Rena-
çekleştirdiği 3. Genel Kurulunda açık adı- ult-Mais grevidir. 1975’ten itibaren Renault
nı Türkiye Devrimci Banka, Büro, Borsa, Ti- Mais AŞ. işyerinde Teknik-İş toplu iş söz-
caret, Eğitim, Kooperatif ve Sigorta İşçileri leşmesi bağıtlamaktaydı. Teknik-İş, Bank-
Sendikası, kısa adını ise Bank-Sen olarak Sen’e katıldıktan sonra işyerinin üçüncü
değiştirdi. Bu genel kurulda sendika DİSK’e dönem toplu iş sözleşmesi Bank-Sen tara-
üye olma kararı aldı.35 DİSK, Bank-Sen’in fından gerçekleşmişti. 4 Aralık 1978’de grev
üyeliğini 12 Kasım 1976’da aynen onayla- kararı alan sendika 5 ay süreyle toplu iş
dı. 36
Sendikanın 3. Genel Kurul raporunda sözleşmesi görüşmeleri gerçekleştirdi. Üc-
sendikanın hedefinin yalnızca Yapı Kredi’li ret ve sosyal haklar da olmak üzere yakla-
işçilere hizmet eden bir kuruluş olmaktan şık 15 madde üzerinde anlaşmaya varmak
çıkarmak ve banka işkolunun öncü örgütü istemeyen işverenin uzlaşmaz tutumu ne-
haline getirerek tüm banka emekçilerini bir deniyle sendika greve çıktı. İşyerlerin-
çatı altında toplamak ve bu birliği sağlamak de gerilimin sürmesi üzerine Bank-Sen,
için ise devrimci kuruluş olan DİSK çatısı 14 Aralık 1978’de işçilerin kararlı olduğu-
altında birleşmek olduğu yer aldı.37 Bu genel nu ve işverenin grevi kırmak için ciddi ça-
balar sarf ettiğini belirten bir bildiri yayım-
33 Cumhuriyet, 23 Şubat 1974.
34 “Bank-Sen” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedi- ladı. Bildirinin dağıtılmasından sonra Mais
si, Cilt 1, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak yayı-
nı, 1998.
işyerleri kapsamında İzmir, Ankara ve Bur-
35 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1. sa’da bulunan satış işyerlerinde 350 işçi de
12 Kasım 1976 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Karar
36
Defteri, DİSK Arşivi.

3811-12 Haziran 1976 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı,
Karar Defteri, DİSK Arşivi.
37Turhan Ata ve Faruk Türkoğlu (2019), Bank-Sen’li Yıllar
Başlangıcından Beri Türkiye’de Sendikacılık, İstanbul: Sos-
39 Cumhuriyet, 28 Mart 1978.
yal Tarih Yayınları. 40 Ata ve Türkoğlu (2019).
greve çıktı. Grev 8 Şubat 1979’da milli gü- ihraç edilen Maden-İş, Bank-Sen ve Bay-
venliğe aykırı olması nedeniyle ertelendi. sen sendikalarının ihraç olmadan önceki
Bank-Sen’in Renault-Mais işyerinde ger- dönemlere ilişkin ödemedikleri borçlarının
çekleştirdiği grev 76 gün sürdü ve 28 Şubat icra yoluyla tahsil edilmesine karar verdi.46
1979’da toplu iş sözleşmesi imzalandı.41 DİSK Yürütme Kurulu ayrıca 26-27-28 Eylül
1979 tarihli toplantısında bu sendikalardan
24 Kasım 1978’de DİSK Yürütme Kurulu
ihracı takip eden üç aylık döneme ilişkin
Bank-Sen’in eylemlerde DİSK’in belirlediği
tüzük gereği borçlarının DİSK’e yatırmala-
sloganların dışına çıkması ve disiplini bo-
rını kararlaştırdı ve talep etti.47
zan davranışları sebebiyle Onur Kuruluna
sevk edilmesine karar verdi ve DİSK üye- Bank-Sen, 1980 öncesinde DİSK’in dördün-
liği askıya alındı. 42 cü büyük sendikası konumuna gelmişti. 13
Şubat 1979’da toplanan 4. Genel Kurulda
Bank-Sen’in Onur Kuruluna sevk edilmesi
Dünya Sendikalar Federasyonu’na (DSF)
işlemleri 14-15-16 Şubat 1979’da toplanan
bağlı Uluslararası Kamu Emekçileri Sendi-
DİSK Yönetim Kurulunda onandı.43 Bank- kaları Birliği ve Uluslararası Ticaret Emek-
Sen’in 20 Şubat 1979’dan itibaren DİSK çileri Sendikaları Birliği’ne katılma kararı
üyeliğinden bir yıl müddetle geçici olarak aldı.
ihracına karar verildi. DİSK Yönetim Kuru-
lu, işçi sınıfının birliğine zarar verici bu tür 12 Eylül askeri darbesinden sonra Bank-
davranışların meydana gelmesinden sen- Sen’in faaliyetleri durduruldu. Ahmet Re-
dikanın sorumlu olduğu konusunda görüş şit Açıkalın, Cemal Altan Açıkel, Fahrettin
birliğine vardı. Bank-Sen Yürütme Kuru- Ateşli, Ali Aşıcı, Yıldırım Aksoy’un da arala-
lundan Yücel Çubukçu ile Turhan Ata’nın rında olduğu 80’e yakın yönetici ve temsil-
DİSK üyeliğinden kesin olarak ihracına; ci yargılandı. 12 Aralık 1982’de Bank-Sen’in
Metin Denizmen, Erdoğan Arı, Erol Ser- 24 yöneticisine 6 yıl 8 ay ile 20 yıl arasında
dar, İlhan Geçit ve Akat Sağıner’in ise DİSK ceza istendi.48 Bank-Sen davası 6 Temmuz
üyeliğinden 1 yıl süreyle geçici olarak ihra- 1984’te DİSK davası ile birleştirildi. İstanbul
cına karar verildi.44 Bunun üzerine Bank- Sıkıyönetim Askeri Mahkemesi 1986 yılın-
Sen üyeleri DİSK’in ihraç kararlarını pro- da DİSK ve bağlı sendikaların kapatılması-
testo etti. Bank-Sen yöneticileri ve üyeleri na karar verdi. Askeri Yargıtay 16 Temmuz
DİSK yöneticilerine telgraf, mesaj ve mek- 1991’de DİSK ve bağlı sendikaların kapa-
tup göndererek DİSK’in birliğine darbe ya- tılma kararının kaldırmasına ve DİSK üye
pıldığı belirtildi.45 sendikaların yöneticilerinin beraatine ka-
rar verdi.49 Karar sonrasında Bank-Sen
DİSK Yürütme Kurulunun 31 Temmuz sendikal faaliyetlerine devam etti.
1979’da gerçekleştirdiği toplantıda geçici
Bank-Sen halen DİSK üyesidir.
41 Ata ve Türkoğlu (2019).
4224 Kasım 1978 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Ka- 4631 Temmuz 1979 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Ka-
rar Defteri, DİSK Arşivi. rar Defteri, DİSK Arşivi.
14-15-16 Şubat 1979 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı,
43 26-27-28 Eylül 1979 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı,
47
Karar Defteri, DİSK Arşivi. Karar Defteri, DİSK Arşivi.

44 Ata ve Türkoğlu (2019). 48 Ata ve Türkoğlu (2019).
45 Ata ve Türkoğlu (2019). 49 Cumhuriyet, 20 Temmuz 1981.
DİSKografi | 639
Bar-Der-İş 18 Şubat 1962’de gerçekleştirilen Genel

Kurulda Genel Başkanlığa Ali Coşkun se-
Türkİye Kundura Sanayİİ çildi. Bu genel kurulda Hür Dünya Gıda ve
Derİ ve Derİden YapIlan Her İçilecek Maddeler Beynelmilel Federasyo-
Türlü Eşya (Saracİye) YapImI nu’na (UIL) üyelik kararı alındı. Ardından
ve Debagat İşlerİ Kürkçülük sendikanın Başkanlığını üç dönem Salih
Tutkal Sanayİİ ve BağIrsak Çeliksoydan sürdürdü.52 Çeliksoydan’dan
İşlerİ İşçİlerİ SendİkasI sonra ise üç dönem Bahri Heriş Başkanlık
yaptı.53
6 Haziran 1952’de Agop Doğanay, Aziz Şen-
gelen, Cahit Akalın, Hristo Şanoğlu, Hüse- 19 Aralık 1965’te toplanan Genel Kurulda
yin Güven, Mehmet Ağirer, Osman Pişkin, sendikanın kısa adının Bağırsak-İş ve açık
Saim Sarıkaya ve Talat Gürkan tarafından adının Türkiye Bağırsak İşçileri Sendikası
İstanbul Bağırsak İşçileri Sendikası adıyla olarak değiştirilmesine karar verildi.
kuruldu.
13 Ocak 1973’te sendikanın Genel Kuru-
Sendikanın ilk Genel Kurulu 29 Eylül lu toplandı. Bu genel kurulda Uluslarara-
1952’de gerçekleştirildi. Bu genel kurul- sı Kimya, Enerji Maden ve Genel İşçi Sen-
da Talat Gürkan Başkan, Ahmet Metin- dikaları Federasyonu (ICEM) ile DİSK’e
can ikinci Başkan ve Süreyya Kapkın Ge- üyelik kararı alındı.54 6 Şubat 1973’te DİSK
nel Sekreter oldu.50 8 Kasım 1953 tarihinde Yönetim Kurulu, “Barsak-İş (Türkiye Bar-
toplanan Genel Kurulda Cahit Akalın Baş- sak İşçileri Sendikası) adındaki örgütün 13
kanlığa, Ahmet Metincan ikinci Başkanlı- Ocak 1973 günkü kongresinde DİSK’e ka-
ğa ve Hikmet Suna Genel Sekreterliğe se- tılma kararı alınması üzerine bu sendika-
çildi.51 Sendikanın 17 Ekim 1954 ve 14 Nisan nın üyeliğe kabulüne ve kongreye delege
1957 tarihlerinde gerçekleşen Genel Ku- göndermesine”55 karar verdi.
rullarında Başkanlığa Süleyman Bulduk Sendikanın isminde bulunan “Türki-
seçildi. 22 Haziran 1958’de toplanan Genel ye” kelimesi ise 24 Mayıs 1973 tarihli Ge-
Kurulda ise Arif Zaim Genel Başkan oldu. nel Kurulunda kaldırıldı. Sendikanın adı 24
Bu genel kurulda sendikanın adı Et-Balık Mayıs 1974 Olağanüstü Genel Kurulda tek-
ve Bağırsak İşçileri Sendikası oldu. rar değiştirildi. Bu genel kurulda sendika-
nın kısa adı Bar-Der-İş ve açık adı Türkiye
Sendikanın 15 Mart 1959’da ve 19 Haziran
Kundura Sanayii, Deri ve Deriden Yapılan
1960’ta gerçekleşen Genel Kurullarında
Her Türlü Eşya (Saraciye) Yapımı ve Deba-
Genel Başkanlığa Süleyman Kapkın seçil-
gat İşleri, Kürkçülük, Tutkal Sanayii ve Ba-
di. 15 Şubat 1961’de sendika genel kurulu
ğırsak İşleri İşçileri Sendikası oldu.
olağanüstü şekilde toplandı. Bu genel ku-
rulda sendikanın adı Türkiye Bağırsak İş- 15 Şubat 1976’da sendikada bulunan iki ayrı
çileri Sendikası oldu ve Hüsnü Zaim Baş- grup iki ayrı genel kurul gerçekleştirdi. Bu
kan seçildi. 52 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1.
50 “Bar-Der-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedi-
si, 1. Cilt, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak ya- 54 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1.
yını, 1998. 6 Şubat 1973 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Karar
55

iki genel kurul sonucu sendikaya iki ayrı Ekrem Hakgören, Enis Çolpan, Ethem
genel başkan seçildi: Kenan Budak ve Ce- Onan, İbrahim Bilge, İzzet Seslikaya, Na-
mal Biter. DİSK dergisinde yer alan üye zif Tarkan, Nihat Akçalan, Recep Akakça,
sendikalar olaylar gelişimi listesinde ge- Saim Sertkolver, Şakir Muhasipoğlu, Şeref
nel kurul, “Barder-İş Sendikasının Olağan Hivel ve Tevfik İlem yazıyordu.59
Genel Kurulu yapıldı. Başkanlığına Kenan
Budak, Genel Sekreterliğe Sait Güven se- Darphane ve Damga Matbaası İşçileri Sen-
çildiler”56 şeklinde belirtildi. dikası, 5 Mayıs 1951 tarihli İstanbul Ba-
sın Teknisyenleri Sendikası (Basın-İş) Ge-
İki ayrı genel kurul ve seçimin ardından nel Kurulunda sendikaya katıldı. Aynı genel
Kenan Budak ve arkadaşları İlerici Deri-İş’i kurulda gerçekleşen seçimlerde İbrahim
kurdular. 13 Temmuz 1977’de Celal Biter ve Bilge Başkan, İsmet Argun ikinci Başkan ve
ekibinin topladığı Genel Kurulunun geçer-
Hüsamettin Aşıkoğlu Genel Sekreter oldu.
siz sayılmasına karar verildi.
Sendikanın Genel Başkanlığına 28 Mart
Bar-Der-İş üyelerinin İlerici Deri-İş’e üye 1952’de toplanan Genel Kurulda Ziya Tam-
olmasının ardından Bar-Der-İş 15 Şubat buracı, 5 Mayıs 1953’te Salih Özkarabay ve
1976’dan sonra bir daha genel kurulunu Ağustos 1955’te Hakkı Keser seçildi.60
toplayamadı ve sönümlendi.
6-7 Eylül 1955’ten sonra sıkıyönetim sen-
dikanın faaliyetlerini durdurdu, 5 Kasım
BasIn-İş 1955’te sendika yeniden faaliyet göster-
Türkİye BasIn Sanayİİ İşçİlerİ meye başladı.61 Sendikanın yeniden faa-
SendİkasI liyete geçmesinin ardından, 7 Nisan 1956
tarihli Genel Kurulda Hakkı Keser yeniden
Basın-İş’in kökleri 1906’da İstanbul’da ku- Genel Başkanlığa seçildi.
rulan Mürettibin-i Osmaniye Cemiyeti’ne
dayanır. Cemiyet, 15 Mayıs 1938’de yaptı- 25 Mayıs 1957’de gerçekleştirilen Genel
ğı toplantısında adını Türk Matbuat Tek- Kurulda Türk-İş’e üyelik kararı alındı. Bu
nisyenleri Birliği olarak değiştirdi.57 Bir- Genel Kurulda Salih Özkarabay Genel Baş-
liğin 7 Ağustos 1947’de gerçekleştirilen kan, Nihat Türkmert ile Mazlum Sezer Ge-
Genel Kurulunda Tüzük değişikliği yapıldı nel Başkan Yardımcısı ve İbrahim Güzel-
ve ismi İstanbul Basım Makinistleri Sendi- ce Genel Sekreter seçildi. 18 Mayıs 1958’de
kası olarak değiştirildi. 15 Ağustos 1947’de toplanan Genel Kurulda ise Salih Özka-
Çalışma Bakanlığına gönderilen yazıda ise rabay yeniden Genel Başkan, Haydar Gül
sendikanın adının tekrar değiştirilerek İs- ile Hakkı Keser Genel Başkan Yardımcısı
tanbul Basın Teknisyenleri Sendikası ya- ve İbrahim Güzelce yeniden Genel Sekre-
pıldığı bildirildi. Aynı yazıda sendikanın
58
ter oldu. Yönetim Kurulu üyeleri 23 Mayıs
kurucuları olarak Ali Garalı, Baki Mete, 1959 ve 7 Mayıs 1961 tarihli Genel Kurullar-
56 DİSK dergisi, Sayı 21, Mart 1976. da aynı kaldı.
57 “Basın-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedi-
si, 1. Cilt, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak ya-
yını, 1998. 60 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1.
DİSKografi | 641
Sendikanın kısa adı 2 Kasım 1963’te topla- 19 Nisan 1975’te gerçekleştirilen Genel Ku-
nan Genel Kurulda Basın-İş ve açık adı Tür- rulda Burhan Şahin Genel Başkanlık gö-
kiye Basın Sanayii İşçileri Sendikası olarak revini sürdürmeye devam ederken Nezih
değiştirildi. 17-18 Ocak 1966’da toplanan Ge- Başol ile Feridun Okçal Genel Başkan Yar-
nel Kurulda İbrahim Güzelce Genel Başkan dımcısı ve İsmail Keresteci Genel Sekreter
ve Ehliiman Tuncer Genel Sekreter seçildi. seçildi.
Basın-İş, 15 Temmuz 1966’da imzalanan Sendikanın 60. Genel Kurulu 7-8 Şu-
ve DİSK’in kuruluşunun ön çerçevesi ola- bat 1976’da gerçekleştirildi. Genel kurul-
rak kabul edilebilecek olan Sendikalar Ara- da Burhan Şahin Genel Başkanlığa ve İs-
sı Dayanışma Anlaşması’nın (SADA) ve mail Keresteci Genel Sekreterliğe seçildi.63
DİSK’in kurucuları arasında yer aldı.62 Genel kurulda “Sınıf ve Kitle Sendikacı-
lığının Temel Esasları” başlıklı genel ku-
Sendikanın 1967 yılında gerçekleştirilen
rul karar tasarıları kabul edildi.64 9 Kasım
Genel Kurulunda Genel Başkanlığa İbrahim
1976’da sendika bir Olağanüstü Genel Kurul
Güzelce, Genel Başkan Yardımcılıklarına
gerçekleştirdi.65
Süreyya Yurdanur ile Halil Pişirici ve Genel
Sekreterliğe Ehliiman Tuncer seçildi. 1976 yılında Basın-İş’in işkolunda birli-
ği sağlamak için çalışmaları oldu. Basın-İş
İbrahim Güzelce’nin ayrılarak Almanya’ya
Yönetim Kurulu 5 Ekim 1976’da “basın ve
gitmesi üzerine 13-14 Aralık 1968’da ger-
gazetecilik sanayi işkolunda çalışan kafa
çekleştirilen Genel Kurulda Ehliiman Tun-
ve kol emekçilerinin sendikal birliğini sağ-
cer Genel Başkan, Bedii Küçükbatak ile Be-
lamak amacıyla Türkiye Gazeteciler Sendi-
kir Çiftçi Genel Başkan Vekili ve İbrahim
kasına birleşme çağrısı”66 yaptı. Ancak bir-
Atılal Genel Sekreter seçildi. Bu genel ku-
leşme gerçekleşemedi.
rulda delegeler tarafından verilen “NATO’ya
Hayır” önergesi kabul edildi. Basın-İş 61. Genel Kurulu 25-26 Şubat
Sendikanın 57. Genel Kurulu 1 Şubat 1970’te 1978’de toplandı. Basın-İş, bu genel kurul-
gerçekleştirildi. Bu genel kurulda Ehliiman da Dünya Sendikalar Federasyonu’na (DSF)
Tuncer Genel Başkanlığa yeniden seçilir- üye olma kararı aldı. Burhan Şahin yeniden
ken Mustafa Baştan Genel Sekreter ve Mu- Genel Başkan, Hüseyin Karahan Genel Sek-
ammer Büyükfiliz Genel Sayman oldu. 1972 reter ve Ahmet S. Küley ile Hilmi Celhunz
yılında gerçekleştirilen genel kurulda Bur- Genel Başkan Yardımcılıklarına seçildi.67
han Şahin Genel Başkan ve Burhan Yaman Basın işkolunda kurulu olan Ofset-İş, 25
Genel Sekreter seçildi. 18 Şubat 1973’te Ola- Eylül 1979 tarihli Olağanüstü Genel Ku-
ğanüstü Genel Kurul toplandı. Bu genel ku-
rulunda kendisini feshederek Basın-İş’e
rulda Aziz Açıkalın Genel Sekreter oldu. 9
katıldı.68
Şubat 1974’te gerçekleştirilen Genel Kurul-
63 DİSK dergisi, Sayı 21, Mart 1976.
da ise Burhan Şahin tekrar Genel Başkan ve 64 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1.
Rafet Oğuz ile Ferudun Okçal Genel Başkan 65 DİSK dergisi, Sayı 29-30, Kasım-Aralık 1976.
66 DİSK dergisi, Sayı 29-30, Kasım-Aralık 1976.
Yardımcısı seçildi. 67 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1.
62 Aziz Çelik (Ed) (2020). 68 DİSK dergisi, Sayı 58, Ekim 1979.
Sendikanın 62. Genel Kurulu 9-10 Şubat Basın-İş ile birleşme gündeme geldi ancak
1980’de gerçekleştirildi. Yapılan seçimler- birleşme gerçekleşmedi. Bu genel kurulda
de Burhan Şahin ve Hüseyin Karahan ye- Uluslararası Basım İşçileri Federasyonu’na
niden Genel Başkan ve Genel Sekreter se- (IGF) yeniden üye olunması kararı alın-
çildi. Bu genel kurulda DİSK’in “Tek Tip dı. Genel kurul seçimlerinde Yılmaz Özde-
Demokratik Tüzük Taslağı’na” uygun ola- mir Genel Başkan, Nurettin Yıldırım Genel
rak Tüzüğü değiştirildi. Sekreter ve Derviş Bayoğlu, İbrahim Gül ile
Yusuf Başbuğ Yönetim Kurulu diğer üye-
DİSK’in 25-30 Haziran 1980’de gerçekle-
liklerine getirildiler.74 Genel Sekreter Nu-
şen 7. Genel Kurulunda, Basın-İş ve 11 sen-
dika “Direniş cephesinin oluşturulması ve rettin Yıldırım sağlık sorunları sebebiy-
düzenden kopularak eyleme geçilmesi” le görevinden istifa etti ve 31 Ekim 1992’de
üzerine bir önerge sundular ve önergenin Derviş Bayoğlu Genel Sekreterliğe, onun
reddedilmesi üzerine salonu terk ettiler.69 yerine Yönetim Kurulu üyeliğine ise Şahin
2 Temmuz 1980 günü, içlerinde Basın-İş’in Avcı getirildi.75
de bulunduğu 12 sendika “ilkesiz ittifak-
Basın-İş halen DİSK üyesidir.
la yapılacak seçimde aday olmadıklarını
ve kongreyi terk edip seçimlerin bu bölü-
müne katılmayacaklarını” söylediler. Ara- Baysen
larında Basın-İş Genel Başkanı Burhan BayIndIrlIk İşçİlerİ SendİkasI
Şahin’in de bulunduğu bu sendikaların yö-
neticilerinden DİSK yönetim organlarına 18 Nisan 1967’de Ali Karakök, Ergun Onat,
seçilenler görevlerinden istifa ettiler. 70 Ergüç Yalım, Leyla Yanılmaz, Nurtan Onur
ve Sadi Özgün tarafından Ankara’da ku-
Sendikanın faaliyetleri 12 Eylül 1980’de
ruldu. Kurulduğunda kısa adı Baysen-İş,
durduruldu ve 49 yöneticisi gözaltına alın-
açık adı ise Bayındırlık Bakanlığı Yapı ve
dı.71 Basın-İş’in 4 yöneticisi toplamda 32 yıl
İmar İşleri Reisliği İşçileri Sendikası’ydı.76
2 ay 20 gün hapis cezası aldı ve 2 gün ile 4
yıl arasında hapis yattı.72 Kurulduğunda Genel Başkanı Sadi Özgün,
Genel Başkan Vekili Ergun Onat ve Genel
Askeri Yargıtay 16 Temmuz 1991’de DİSK
Sekreteri Ali Karakök’tü. 19 Nisan 1968 ta-
ve bağlı sendikaların kapatılma kararı-
rihinde toplanan Genel Kurulunda Sadi Öz-
nın kaldırmasına ve DİSK üye sendikaların
gün tekrar Genel Başkanlığa, Ergün Onat
yöneticilerinin beraatine karar verdi.73 Ka-
ise Genel Sekreterliğe seçildi. 25 Ekim
rarın ardından Basın-İş yeniden faaliyet-
1969’da gerçekleşen Genel Kurulunda Ge-
lerine başladı. Sendikanın ’80 dönemin-
nel Başkan Sadi Özgün olarak kalırken
den sonraki ilk Genel Kurulu 21-22 Mart
Yüksel Keskin Genel Sekreterliğe seçildi.
1992’de gerçekleştirildi. Türk-İş üyesi
76 Sendikanın kısa adının “Baysen” olması, 25-26 Mayıs
71 DİSK-AR (2020).
1977’deki Genel Kurulu ile gerçekleşti. 1980’den önceki son
72 DİSK-AR (2020). kısa adı Baysen olduğu için alıntılar dışında metinde bu şe-
73 Cumhuriyet, 20 Temmuz 1981. kilde bahsedilmiştir.
DİSKografi | 643
17 Şubat 1972’de gerçekleşen Genel Kuru- Baysen’in DİSK üyeliğinin kabul edilme-
lunda sendikanın işkolu “yapıcılık” olarak sinde 2 ay sonra aynı işkolunda faaliyet
belirtildi. Sendikanın açık adı Bayındırlık
77
gösteren DİSK üyesi Devrimci Yapı-İş ile
Bakanlığı Yapı İşleri Genel Müdürlüğü İş- Baysen’in DİSK Tüzüğü gereği birleştiril-
çileri Sendikası olarak değiştirildi. Bu ge- mesi için komisyon kurulmasına karar ve-
nel kurulda sendika Genel Başkanı Kemal rildi.82 Ancak birleşme gerçekleşmedi.
Genç ve Genel Sekreteri Mete Beşen oldu.
Bu sırada aynı işkolunda faaliyet gösteren
12 Mayıs 1972’de gerçekleşen Olağanüstü iki sendika olan 1969’da Samsun’da kuru-
Genel Kurulda Ali Karakök, Erdoğan Yılmaz lan İdeal Yapı-İş ve İstanbul’da kurulu İle-
ve Sadi Özgün’den oluşan Yürütme Kurulu- rici Yapı-İş’in DİSK’e üye olma kararlarına
na Ahmet Karadeniz, Kemal Genç ve Mete ilişkin DİSK Yürütme Kurulu bu sendikala-
Beşen seçildiler. Bu değişiklikten rahatsız- ra Baysen’e üye olmalarını tavsiye etmeye
lık duyan bir grup üye ve yönetici imza top- karar verdi.83
layarak dava açtı. Ankara İş Mahkemesi yö-
10 Haziran 1975’te Baysen ile İlerici Ya-
netimin görevini sonlandırdı ve A. Cevat
pı-İş’in birleştirilmesi için Mehmet Kılınç
Özhasırcı, Ali Karakök ve Erdoğan Yılmaz’ı
başkanlığında Rıza Güven ve Cevat Özha-
kayyım atadı.78 Yürütme Kuruluna yeni se-
sırcı’dan oluşan bir Birleştirme Komisyonu
çilen Kemal Genç 11 Mart 1973’te sendikadan
oluşturuldu.84 21 Haziran 1975’te Birleştir-
ihraç edildi. Genç’in sendikadan ihracı üzeri-
me Komisyonunun 11 Haziran 1975 tarihli
ne eski Yürütme Kurulu üyeleri Ahmet Ka-
kararı onaylandı85 ve İlerici Yapı-İş kendi-
radeniz ve Mete Beşen’in aralarında bulun-
sini feshederek Baysen’e katıldı.86
duğu bir grup sendikayı işgal etti.79 Bunun
üzerine kayyım heyeti 12 Mayıs 1973’te Genel 1975’te Baysen ve Devrimci Yapı-İş’in bir-
Kurul gerçekleştirdi ve Ahmet Karadeniz ile leştirilmeleri yeniden gündeme geldi.
Mete Beşen de sendikadan ihraç edildiler.80 DİSK Yürütme Kurulu 21 Haziran 1975’te
Bu genel kurulda Cevat Özhasırcı Genel Baş- Devrimci Yapı-İş’in Baysen’e katılması-
kan ve Erdoğan Yılmaz Genel Sekreter oldu. na karar verdi.87 DİSK Yürütme Kurulu 6
Ağustos 1975’te Devrimci Yapı-İş’in Birleş-
27 Ağustos 1974’te gerçekleştirilen Genel
tirme Komisyonu kararında belirlenen ta-
Kurulda sendikanın açık adı tekrar değiş-
rihe kadar Baysen’e katılmaması nedeniye
tirildi ve Türkiye Bayındırlık ve Tüm Yapı
Devrimci Yapı-İş’in DİSK ile ilişkisinin ke-
İşçileri Sendikası oldu. Sendikanın Ge-
silmesine karar verdi.88 Böylece birleşme
nel Başkanı ve Genel Sekreteri değişme-
di. DİSK’e katılma kararı bu genel kurulda Defteri, DİSK Arşivi.
8229 Kasım 1974 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Ka-
alındı. Sendikanın DİSK’e üyeliği ise 30 Ey- rar Defteri, DİSK Arşivi.
lül 1974’te kabul edildi.81 83 V. Dönem Çalışma Raporu.
8410 Haziran 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Ka-
77“Baysen” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, 1. rar Defteri, DİSK Arşivi.
Cilt, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak yayını, 8521 Haziran 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Ka-
1998. rar Defteri, DİSK Arşivi.
78 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1. 86 Koç ve Koç (2008).
79 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1. 8721 Haziran 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Ka-
80 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1. rar Defteri, DİSK Arşivi.
81 30 Eylül 1974 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Karar 88 6 Ağustos 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı
gerçekleşmedi ve Devrimci Yapı-İş’in DİSK Baysen yöneticilerinden Cevat Özhasırcı,

üyeliği düştü. Faik Kayagil, Mehmet Nakiboğlu, Gürel Er-
gev ve Macit Cününoğlu’nun da aynı tarih-
25-26 Mayıs 1977’de gerçekleşen Genel
ten başlamak üzere 1 yıl süreyle DİSK üye-
Kurulda A. Cevat Özhasırcı Genel Başkan,
liğinden ihracına karar verildi93 (Konuyla
Faik Kayagil Genel Sekreter, Mehmet Na-
ilgili ayrıntılı bilgi bu kitabın ana metinleri
kiboğlu Genel Başkan Vekili oldu. Yürüt-
içerisinde yer almaktadır).
me Kurulu üyeliklerine ise Gürel Ergev ile
Macit Cününoğlu seçildi.89 Bu genel kurul- 30 Ağustos-1 Eylül 1979’da gerçekleştiri-
da sendikanın kısa adı Baysen, açık adıysa len Baysen 7. Genel Kurulunda Dünya Sen-
Bayındırlık İşçileri Sendikası oldu. 1979’da dikalar Federasyonu üyesi UISB’ye üye
Genel Sekreter Faik Kayagil’in istifası üze- olunma kararı alındı ve bu genel kurulda
rine M. Yüksel Keskin Genel Sekreter oldu. Cevat Özhasırcı ve Yüksel Keskin görevle-
rine tekrar seçildiler. Aybars Güner, Meh-
Daha önce Baysen ile birleşmediği için
met Nakiboğlu ve Mustafa Tarı ise Genel
DİSK üyeliği düşürülen Devrimci Yapı-İş’in
Başkan Vekili oldular.
yeniden DİSK üyesi olma istemine yöne-
lik 1977’de DİSK Yönetim Kurulu “Türkiye 12 Eylül 1980 askeri darbesinde sendika-
Devrimci Yapı İşçileri Sendikası (Devrim- nın faaliyetleri durduruldu. Baysen’in 12
ci Yapı-İş), DEM-LİM-İŞ, TİS-İŞ’in ise aynı yöneticisi gözaltına alındı ve yöneticile-
işkolundaki DİSK üyesi BAYSEN-İŞ sen- rinden 7’si toplam 32 yıl 2 ay 20 gün ceza-
dikamıza katılmalarının sağlanması için ya çarptırıldı.94 DİSK ve üye sendikaların
Örgütlenme dairesi başkanlığına görev ve davasının beraatla sonuçlanması üzerine
yetki verilmesine”90 karar verdi. Birleşme- sendikanın tüm malvarlığı geri alındı ve
nin gerçekleşmesine ilişkin bir ibare bu- faaliyetlerine yeniden başladı.
lunmamakla birlikte Devrimci Yapı-İş’in
üyeliği Ağustos 1978’de DİSK organlarının 12 Eylül sonrası ilk Genel Kurul 1991’de ger-
birleştirme kararlarına uyacağı önkoşulu çekleştirildi. Bu genel kurulda M. Ali Polat
ile kabul edildi.91 Ancak Devrimci Yapı-İş Genel Başkanlığa, Macit Cününoğlu Genel
ve Baysen’in birleşmesi sağlanamadı. Sekreterliğe ve İsmet Cinbiş, Mustafa Tarı
ve Yavuz Aslıbay Yönetim Kurulu diğer
17 Mart 1978’de Konut-İş genel kurul topla-
üyeliklerine seçildiler.
yarak Baysen’e katıldı.
17 Kasım 1992’de Baysen ve Devrimci Ya-
Baysen, DİSK Onur Kurulu tarafından 20
pı-İş’in birleştirilmesi tekrar gündeme gel-
Şubat 1979 tarihinden itibaren 1 yıl süreyle
di ve örgütlenme dairesi görevlendirildi.95
geçici olarak DİSK’ten ihraç edildi.92 Ayrıca
Karar Defteri, DİSK Arşivi. Baysen’in etkin bir şekilde faaliyet gös-
89 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1. termemesi üzerine 1992’de DİSK Yönetim
9030 Haziran ve 1-2 Temmuz 1977 tarihli DİSK Yönetim Kuru-
lu toplantısı, Karar Defteri, DİSK Arşivi. 9315 Mart 1979 tarihli DİSK Onur Kurulu kararı, DİSK Onur Ku-
9122-23-24 Ağustos 1978 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplan- rulu Karar Defteri, DİSK Arşivi.
tısı, Karar Defteri, DİSK Arşivi. 94 DİSK-AR (2020).
9215 Mart 1979 tarihli DİSK Onur Kurulu kararı, DİSK Onur Ku- 17 Kasım 1992 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Karar
95
rulu Karar Defteri, DİSK Arşivi. Defteri, DİSK Arşivi.

DİSKografi | 645
Kurulu Baysen ile 6 DİSK üyesi sendika Tunçay Genel Başkanlığa, Naşit Altay Baş-
için idari denetime alınma ve bu denetim- kan Vekilliğine, Ali Rıza Doğan Genel Sek-
ler için Rıza Güven ile Ömer Çiftçi’nin gö- reterliğe seçildi.102 Sendikanın 14-16 Şubat
revlendirilmesi kararı verdi. 96
Baysen’in 1974’teki Genel Kurulunda Türk-İş’in bazı
denetlenmesi kararı 1994’te yeniden alın- tutum ve politikaları Besin-İş’te tartışma-
dı. 25 Kasım 1994’te Denetim Kurulunca
97
lara yol açmıştı. Bunun üzerine 8-9 Ara-
yapılan denetlemeler ve hazırlanan rapor lık 1975’te yapılan Genel Kurulda bir grup
göz önünde bulundurularak Baysen uzun delege Türk-İş’te ayrılma önergesi ver-
süredir faaliyette bulunmadığından ihraç di. Yürütülen tartışmalar sonucu Besin-İş,
istemiyle Disiplin Kuruluna sevk edildi.98 DİSK’e üye olmaya karar verdi.103
DİSK’in 1996’da gerçekleştirdiği Olağanüs-
tü Genel Kurulda Baysen uzun süredir faa- 9 Haziran 1976’da DİSK Yürütme Kurulu
liyet göstermediği ve genel kurulunu top- Besin-İş’in DİSK’e üyelik başvurusu yaptı-
lamadığı için üyelikten çıkarıldı.99 ğını ancak başvurunun yasal ve tüzüksel
olması sebebiyle DİSK Yönetim Kuruluna
götürülmesine karar verdi.104 DİSK Yöne-
Besİn-İş tim Kurulu Besin-İş’in DİSK’e üyeliğini 11-
Türkİye Et, Ekmek ve Besİn 12 Haziran 1976’da kabul etti.105
Sanayİİ İşçİlerİ SendİkasI
DİSK Yürütme Kurulunun 16 Temmuz 1976
17 Eylül 1958’de Ankara’da kurulan işçi tarihinde aldığı karara göre Gıda-İş, Be-
sendikasıdır. Sendika Ahmet Bezirci, Mus- sin-İş ile Çağdaş Gıda-İş’in birleştirilmesi
tafa Gökduman, Yaşar Doğrusöz, İsmail için Rıza Güven’in başkanlığında Celal Kü-
Gündüz, Kamber Kul, Namigah Balkan, M. çük ve Fehmi Işıklar’dan oluşan bir Birleş-
Naşit, Demirhan Tunçay ve dokuz işçi ta- tirme Komisyonu kuruldu.106 Birleştirme
rafından kuruldu. 100
Besin-İş önce Türk-İş Komisyonu çalışmalarını 30 Eylül 1976’da
ve Uluslararası Gıda, Tarım, Otel, Restoran, tamamladı ve Komisyonun raporunun
İkram, Turizm, Tütün ve Yardımcı İşçi Sen- onaylanması ve uygulamaya konulma-
dikaları Birliği (IUF) üyesi, 11-12 Haziran sı için sendikalara tebliğ edilmesine karar
1976’dan itibaren ise DİSK üyesidir. 101
verildi.107 Besin-İş’in, Gıda-İş’e katılması
için yapması gereken genel kurulunun ge-
Besin-İş 14 Şubat 1959’da gerçekleştirdi-
cikmesi üzerine DİSK Yürütme Kurulu 18
ği ilk Genel Kurulunda Türk-İş’e üye olma
Ekim 1976’da Besin-İş’e 15 Aralık 1976’ya
kararı aldı. Yapılan seçimlerde Demirhan
kadar genel kurulunu toplaması gerektiği
28 Ocak 1994 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Karar
96

27 Ekim 1994 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Karar
Defteri, DİSK Arşivi. 1049 Haziran 1976 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Ka-
9825 Kasım 1994 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı. Ka- rar Defteri, DİSK Arşivi.
rar Defteri, DİSK Arşivi. 11-12 Haziran 1976 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı,
105
99 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1. Karar Defteri, DİSK Arşivi.

100 “Besin-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedi- 16 Temmuz 1976 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Ka-
106
si, Cilt 3, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak yarar Defteri, DİSK Arşivi.
yını, 1998. 30 Eylül 1976 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Karar
107

bildirildi.108 Ancak Besin-İş belirtildiği ta- Öztanır, Zehra Zileli, Halis Yoğurtçu, Güray
rihte genel kurulunu gerçekleştiremedi. Doğu, İsmail Karataş, Erkan Aydınıs’ın ara-
Bunun üzerinde DİSK Yürütme Kurulu- larında bulunduğu 81 kişiydi.113
nun kararını yerine getirmediği ve Gıda-İş
Sendika 21 Eylül 1975’te ilk Genel Kurulunu
sendikasıyla birleşmeye ilişkin kararlarını
gerçekleştirdi. Bu genel kurulda Cevizli Si-
yazılı olarak zamanında DİSK’e intikal et-
gara Fabrikası işçilerinin üyelik başvuru-
tirmediği sebebiyle Besin-İş’in Genel Baş-
ları gündeme alındı. Böylece sendika Cibali
kanı Demirhan Tunçay ile Genel Sekreter
Tekel Sigara Fabrikası dışında da örgütlen-
Naşit Altay hakkında soruşturma açılma-
meye başladı.114 Sendika ilk genel kurulun-
sına karar verildi. Soruşturma Yürütme
da DİSK’e üye olma kararı aldı.115 Bu genel
Kurulu üyesi ve Örgütlenme Daire Başka-
kurulda yapılan seçimlerde Genel Başkan
nı Fehmi Işıklar tarafından yürütüldü.109
Mezun Sultan, Başkan Vekilleri ise Zeh-
Soruşturma kararından sonra Besin-İş’in
Gıda-İş’e katılmasına ilişkin tarih belirt- ra Zileli ve Musa Koç, Genel Sekreter Emin
meden bir süre talep etti. DİSK Yürütme Aktimur seçildi.116 DİSK Yönetim Kurulu
Kurulu, Besin-İş’e 1977 Ocak ayının birinci Çağdaş Gıda-İş’in üyelik başvurusunu 3
haftasının sonuna kadar mühlet verilme- Aralık 1975’te kabul etti.117
sine karar verdi.110 DİSK Yürütme Kurulu 16 Temmuz 1976’da
Besin-İş, 19-20 Ağustos 1977’de 71 dele- Çağdaş Gıda-İş, Besin-İş ve Gıda-İş’in bir-
genin katılımıyla gerçekleştirdiği Genel leştirilmesi için Rıza Güven’in başkanlığın-
Kurulunda DİSK’e bağlı Gıda-İş’e katılma da Celal Küçük ve Fehmi Işıklar’dan oluşan
kararı kabul edildi. Katılma kararı Gıda-İş bir Birleştirme Komisyonu kurdu.118 Ko-
tarafından 1 Eylül 1977’de kabul edildi.111 misyon çalışmalarını tamamladı ve DİSK
Yürütme Kurulu 30 Eylül 1976’da üç sen-
dikanın birleştirilmesi için Birleştirme Ko-
Çağdaş GIda-İş misyonunun raporunun onaylanmasına
Türkİye Çağdaş GIda Sanayİİ ve uygulamaya konulması için sendikalara
İşçİlerİ SendİkasI tebliğine karar verdi.119 Çağdaş Gıda-İş’in
tüzük çalışmaları için Gıda-İş yetkilileriy-
5 Haziran 1975’te İstanbul Cibali Sigara İş-
le görüşülmesi gerektiği belirtildi.120 Ge-
çileri Sendikası (Sigara-İş) adıyla kuru-
nel kurul çalışmaları için Çağdaş Gıda-İş,
lan işçi sendikasıdır.112 Merkezi İstanbul’da
Birleştirme Komisyonundan ek süre talep
olan sendikanın kurucuları Mezun Sul-
tan, Hanefi Altınbaş, Hasan Saydık, Enis 114 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-3.
9 Ekim 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Karar
10913 Aralık 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Ka- 3-4 Aralık 1975 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Ka-
117

13 Aralık 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Ka-
110 16 Temmuz 1976 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Ka-
118

111 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1. 30 Eylül 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Karar
119
“Çağdaş Gıda-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklo-

112 Defteri, DİSK Arşivi.
pedisi, Cilt 3, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak 13 Ekim 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Karar
120
yayını, 1998. Defteri, DİSK Arşivi.

DİSKografi | 647
etti. Bununla ilgili DİSK Yürütme Kurulu 1 Çağdaş Maden-İş

Aralık 1976 tarihine kadar süre verdi ve bu
Türkİye Çağdaş Maden
süre içinde Komisyon kararının yerine ge-
İşçİlerİ SendİkasI
tirilmesi için sendikaya yazı yazılmasına
karar verdi.121 Çağdaş Gıda-İş Birleştirme 13 Temmuz 1974’te kurulan ve merkezi
Komisyonunun ek süresi içinde genel ku- Kayseri’de olan işçi sendikasıdır. Kurucu-
rul çalışmaları için nisap (yeterli sayı, ço- ları Ahmet Özdemir, Arif Akkuş, Lütifi De-
ğunluk) sağlayamadı. Bunun üzerine DİSK miralay, Recep Gökçe, Ali Taş, Veysel Polat,
Yürütme Kurulu Birleştirme Komisyonu- Şükrü Kürkçü, Hüseyin Dikme, Seyfettin
nun kararı gereğince Çağdaş Gıda-İş genel Demirkol, İsmail Gültekin, Abdullah Özkan,
kurulunda çoğunluk sağlanamadığı için 12 Durmuş Odabaşı ve Hasan Tüfekçi’dir.126
Aralık 1976 günü çoğunluğa bakılmaksızın Çağdaş Maden-İş, 23 Mayıs 1976’da ger-
yapacağı genel kurula kadar Gıda-İş sen- çekleştirdiği Genel Kurulunda oybirliği ile
dikasıyla birleşmeye ilişkin sürenin uza- DİSK’e üye olma kararı aldı. DİSK Yönetim
tılmasına karar verdi. 122
Kurulu 11 Haziran 1976’da almış olduğu ka-
rar doğrultusunda Çağdaş Maden-İş Sen-
Çağdaş Gıda-İş, 12 Aralık 1976’da kendisi-
dikası’nı DİSK üyeliğine kabul etti. Üyeliğe
ni feshederek Gıda-İş’e katılmak amacıyla
kabul edildiği tarihte Çağdaş Maden-İş’in
3. Olağanüstü Genel Kurulunu topladı. Bu
üye sayısı 2 bin 563, aidat ödeyen üye sa-
genel kurulda Nakliyat-İş Genel Başkanı
yısı ise 450’ydi.127
ve Genel Kurul Divan Başkanı Cemal Say-
dık’a, DİSK kararının tersine birleşmeyi DİSK Yürütme Kurulunun 16 Temmuz
engelleyici tavır takınması sebebiyle hak- 1976’da almış olduğu kararlardan biri Ma-
kında soruşturma açıldı. Soruşturmayı b-İş (Maden Arama Bilumum İşçileri Sen-
DİSK Genel Başkan Vekili Rıza Güven yü- dikası) ile Çağdaş Maden-İş sendikalarının
rüttü.123 Çağdaş Gıda-İş’e birleşmeyle ilgili birleştirilmesiyle ilgiliydi. Mab-İş 20-21
olarak iki kez süre verilmiş olmasına rağ- Kasım 1976’da yaptığı Olağanüstü Genel
Kurulda adını Türkiye Devrimci Maden
men 12 Aralık 1976 tarihine kadar Komis-
Arama ve İşletme İşçileri Sendikası (Dev
yon kararını yerine getirmediği için DİSK
Maden-Sen) olarak değiştirdi. DİSK Yürüt-
üyeliği kendiliğinden düştü.124
me Kurulu, DİSK Anatüzüğünün 14. mad-
Çağdaş Gıda-İş 14 Mayıs 1978’de yapı- desi uyarınca Fehmi Işıklar başkanlığında
lan Genel Kurulunda kendini feshede- Hakkı Öztürk ve Yurdakul Gözde’den olu-
rek DİSK’e bağlı Gıda-İş’e katılmaya karar şan Birleşme Komisyonunun kurulması-
verdi.125 na karar verdi. Birleştirme Komisyonu iki
sendikanın birleşmelerine ilişkin kararını
121
Defteri, DİSK Arşivi. 6 Ocak 1977’de verdi ve bu karar DİSK Yü-

122

rütme Kurulunun 17 Ocak 1977’deki kararı
123 126“Çağdaş Maden-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansik-
rar Defteri, DİSK Arşivi. lopedisi, Cilt 1, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak
124 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1. yayını, 1998.
125 DİSK dergisi, Sayı 42, Haziran 1978. 127 DİSK 6. Genel Kurul Çalışma Raporu.
ile aynen onaylandı. DİSK Anatüzüğünün 1966-1975 arası MTA-İş (1975 sonrası adıy-
14. maddesine göre taraflara bildirilen bu la Mab-İş) Türk-İş üyesiydi. Türkiye Ma-
karar uyarınca Çağdaş Maden-İş, Dev Ma- den İşçi Sendikaları Federasyonu ile top-
den-Sen’e (eski adı Mab-İş) katıldı. 128
lu iş sözleşmeleri görüşmeleri hakkında
yaşanan tartışmalar sonucu sendika, 30
Dev Maden-Sen Kasım 1975’te gerçekleştirdiği Olağanüs-
tü Genel Kurulda Türk-İş’ten ayrılmaya
Türkİye Devrİmcİ Maden ve DİSK’e katılmaya karar verdi. DİSK Yö-
Arama ve İşletme İşçİlerİ netim Kurulunun 3-4 Aralık 1975’teki top-
SendİkasI lantısında aldığı karar ile Mab-İş’in DİSK
30 Haziran 1959’da MTA Enstitüsü Sondaj üyeliği kabul edildi.133 Mab-İş’in üyeliğe
Maden ve Yeraltı İşçileri Sendikası (MTA- kabul edildiği tarihte üye sayısı 17 bin, ai-
İş) adıyla Ankara’da kurulan işçi sendi- dat ödeyen üye sayısının ise 8 bin olduğu
kasıdır. Önce Türk-İş, sonrasında DİSK bildirildi.134
üyesi olan MTA-İş’in kurucuları Raşit Se-
DİSK Yürütme Kurulu, Mab-İş ile Çağdaş
vil, Mustafa Özdamar, Ali Kasaplı, İsmet
Maden-İş sendikalarının birleştirmeleri
Uzun, Necip Polat, Oktay Kurtay ve Nuret-
amacıyla 16 Temmuz 1976’da Birleştirme
tin Oruç’tu.129
Komisyonu kurdu.135 Yürütme Kurulu 17
Sendika 3 Nisan 1960’ta gerçekleştirdiği Ocak 1977’de Dev Maden-Sen (eski adıyla
Genel Kurulda adını Türkiye Maden, Sondaj Mab-İş) ile Çağdaş Maden-İş sendikaları-
ve Bilumum MTA İşçileri Sendikası (MTA- nı birleştirdi ve her iki sendikaya bildirdi.136
İş) olarak değiştirdi. MTA-İş’in ilk Yürüt-
Mab-İş, DİSK’e katıldıktan yaklaşık bir yıl
me Kurulunda Genel Başkan Mustafa Öz-
sonra 20-21 Kasım 1976’da yaptığı Genel
damar, Genel Sekreter Doğan Solak seçildi.
Kurulda adını Dev Maden-Sen olarak de-
Sendikanın 6 Aralık 1962’de yaptığı Olağa-
ğiştirdi. Sendika, Dev Maden-Sen olarak
nüstü Genel Kurulda ve 20 Mart 1964’teki
Olağan Genel Kurulunda Yönetim Kurulu faaliyet göstermeye devam etti. Bu Ge-
değişmedi.130 Sendika kuruluşundan son- nel Kurulda Dev Maden-Sen DİSK’e ka-
ra 10 Aralık 1966’da Türk-İş’e bağlı Türki- tılma kararı aldı. Bu karar DİSK Yönetim
ye Maden İşçi Sendikaları Federasyonu’na Kurulu tarafından 20-21 Aralık 1976’da
üye olunması kararı aldı.131 onaylandı.137
MTA-İş, 27-29 Mart 1975’teki Genel Kuru- 17-19 Aralık 1977’de toplanan Genel Kurul-
lunda adını Maden Arama Bilumum İşçileri da sendikanın Genel Başkanı Yılmaz Döner,
Sendikası (Mab-İş) olarak değiştirdi. 132 3-4 Aralık 1975 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Ka-
133

16 Temmuz 1976 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Ka-
128 134 DİSK 6. Genel Kurul Çalışma Raporu.
16 Temmuz 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı,
135
129“Mab-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, Cilt Karar Defteri, DİSK Arşivi.
3, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak yayını, 1998.
17 Ocak 1977 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Karar
136
131 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-3. 20-21 Aralık 1976 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı,
137
132 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-3. Karar Defteri, DİSK Arşivi.

DİSKografi | 649
Genel Sekreteri ise Hacı Kabakulak oldu.138 Mikail, Enser Kızıltaş, Hasan Çoban, İsmail
DİSK Yürütme Kurulu 6 Temmuz 1979’da Taş, Mehmet Karabelli, Mustafa Karaçam,
Dev Maden-Sen ile Yeraltı Maden-İş’in Osman Zeki Doğan ve Salih Süngerli tara-
birleşmesinin sağlanması için DİSK Yü- fından Birsis kısa adıyla kuruldu.144 Sen-
rütme Kurulu üyesi Mustafa Aktulgalı’nın dikanın açık adı Birleşmiş Sağlık İşçileri
başkanlığında Genel-İş Genel Sekrete- Sendikası’ydı. 4 Temmuz 1974 tarihli Ge-
ri Ertan Andaş ve Tekges-İş Genel Başka- nel Kurulunda adını Devrimci Sağlık İşçi-
nı Selahattin Sayın’dan oluşan Birleştir- leri Sendikası (Devrimci Sağlık-İş) olarak
me Komisyonu kurulmasına karar verdi. 139
değiştirdi.
Ancak bu birleşme 12 Eylül döneminde
Devrimci Sağlık-İş 5 Ocak 1975’te ger-
sendikaların faaliyetlerinin durdurulması
çekleştirdiği Olağanüstü Genel Kurulunda
sebebiyle gerçekleşemedi.140
DİSK’e üye olma kararı aldı.145 DİSK Yürüt-
12 Eylül 1980 askeri darbesiyle diğer DİSK me Kurulunca Devrimci Sağlık-İş’in üyeli-
üyesi sendikalar gibi Dev Maden-Sen’in de ğe kabulüne değil, Has-İş ile birleştirilme-
faaliyetleri durduruldu. Askeri Yargıtay 16 sine karar verildi.
Temmuz 1991’de DİSK ve bağlı sendikala-
15 Temmuz 1975’te “Devrimci Sağlık-İş
rın kapatılma kararının kaldırmasına ve
sendikasının Has-İş’e katılması doğrultu-
DİSK üye sendikaların yöneticilerinin be-
sunda verilmiş olan yürütme kurulu ka-
raatine karar verdi.141Kararın ardından Dev
rarının gerçekleştirilmesi amacıyla her iki
Maden-Sen, yeniden faaliyete geçti.142
sendikanın yetkililerinin genel sekreterin
Dev Maden-Sen Yeraltı Maden-İş'le birleş- başkanlığında bir araya gerilecek konunun
ti ve halen DİSK üyesidir. bir çözüme bağlanması”146 kararı alındı.
Has-İş birleştirmeye yönelik genel kurulu-
nu 20 Kasım 1976’da ve Devrimci Sağlık-İş
Devrİmcİ SağlIk-İş
ise 21 Kasım 1976’da gerçekleştirdi.147 Ge-
Devrİmcİ SağlIk İşçİlerİ nel kurullarında alınan birleştirilme kararı
SendİkasI ile iki sendikanın birleşmesi tamamlandı ve
sendikanın Genel Başkanlığına Halil Hay-
Devrimci Sağlık İşçileri Sendikası, ba-
ta, Genel Sekreterliğe Mustafa Gümüş ve
ğımsız Devrimci Sağlık İşçileri Sen-
Yürütme Kurulunun diğer üyeliklerine ise
dikası (Devrimci Sağlık-İş) ile Sosyal
Düzgün (Doğan) Halis, Rıza Gerçek, İlimdar
Sigortalar Kurumu Hastane İşçileri Sendi-
Boy, Garip Aydındağ ve Adnan Ayal seçil-
kası’nın (Has-İş)143 birleştirilmesiyle oluş-
di148 Birleşen iki sendikanın kısa adı 1978’e
tu. Devrimci Sağlık-İş, 26 Aralık 1973’te
kadar Has-İş’ti.
İstanbul’da Ahmet Akdoğan, Coşkun
144“Dev Sağlık-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklope-
138 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-3. disi, 1. Cilt, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak ya-
139 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-3. yını, 1998.
141 Cumhuriyet, 20 Temmuz 1981. 15 Temmuz 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı,
146
142 Cumhuriyet, 20 Kasım 1982. Karar Defteri, DİSK Arşivi.

Has-İş’e ilişkin daha ayrıntılı bilgiye bu kitapta yer alan
143 147 DİSK 6. Genel Kurul Çalışma Raporu.
sendika monografilerinden erişilebilir. 148 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1.
Birleşme sonrası iki sendikanın yöneticile- mahkeme kararıyla faaliyetlerine son ve-
ri arasında anlaşmazlık oldu. İki grup fark- rildiğini ve mahkemece farklı bir karar
lı iki genel kurul gerçekleştirdi. 10 Eylül verilmezse Devrimci Sağlık-İş’in işlem-
1977’de Has-İş grubu Devrimci Sağlık-İş lerinin geçersiz olacağını bildirdi.152 Sür-
grubuna haber vermeden bir Genel Ku- mekte olan davanın olumsuz sonuçlan-
rul gerçekleştirdi. Bu genel kurulda Ha- ması ihtimaline karşı önlem olarak yeni
lil Hayta Genel Başkanlığa ve Ramis Do- bir geçici sendika kurulmasına karar ve-
ğan Genel Sekreterliğe seçildi. Devrimci rildi ve Devrimci Sağlık-İş grubundan yö-
Sağlık-İş grubu ise 25 Eylül 1977’de Genel neticiler tarafından “Yeni Devrimci Sağ-
Kurulunu olağanüstü şekilde topladı. Ge- lık-İş” isminde geçici bir sendika kuruldu.
nel kurulda Mustafa Gümüş Genel Başkan Bu sendikanın Genel Başkanı ise Hasan
seçildi. İki genel kurul yapılması üzerine Burgaç oldu. Dava 1980 yılında olumlu ola-
sendikaya dava açıldı ve Bakırköy Asliye rak sonuçlanınca Yeni Devrimci Sağlık-İş
Hukuk Mahkemesi’nin 13 Ocak 1978 tarih- münfesih duruma düştü. 153
li ve 977/693 sayılı ara kararıyla sendikaya
Devrimci Sağlık-İş’te yaşanan bu sorun-
kayyum atandı.149 Kayyum yönetimi 9 Ma-
lara ilişkin DİSK Yürütme Kurulu 15 Nisan
yıs 1978’de sona erdi.
1980 tarihinde “D. Sağlık-İş sendikasının
Sendika kayyum yönetimindeyken, 9 Ni- idari ve adli makamlar tarafından içine
san 1978 günü sendika Olağanüstü Genel düşürüldüğü güçlüklerin aşılması amacı
Kurulu toplandı. Bu genel kurulda sendi- ile örgütlenme dairesinin yetki ve görev-
kanın adı Devrimci Sağlık-İş (Devrimci lendirilmesine”154 karar verdi.
Sağlık İşçileri Sendikası) olarak değişti-
Bu anlaşmazlığın sonunda İstanbul 10. As-
rildi ve Uluslararası Kimya, Enerji ve Genel
liye Hukuk Mahkemesi’nde süren dava, 18
Hizmet İşçileri Federasyonu’na (ICEF) üye
Temmuz 1980’de Devrimci Sağlık-İş kö-
olunmasına karar verildi. Bu genel kurul-
kenli üye ve yöneticilerin lehine sonuçlan-
da; Mehmet Çelikel Genel Başkan, Düzgün
dı.155 10 Eylül 1977’de Has-İş grubunun ger-
(Doğan) Halis Genel Sekreter seçilirken, çekleştirdiği genel kurul geçersiz sayıldı.156
yürütme kurulunun diğer üyeliklerine
Tahsin Erdoğan, Sabri Tanyeri, İsmail Öz- 12 Eylül 1980 askeri darbesiyle sendika-
gül, Yakup Göktaş ve Bülent Öztürk seçil- nın faaliyetlerine son verildi ve sendika
diler.150 Halil Hayta genel kurulun geçersiz yöneticileri hakkında dava açıldı. Devrim-
olduğuna, sendikanın adının halen Has- ci Sağlık-İş yöneticilerinin 28’i gözaltına
İş olduğuna dair Bakırköy Asliye Hukuk alındı ve sekizi toplam 93 yıl 4 ay ceza al-
Mahkemesi’ne dava açtı. 151 dı.157 1991’de DİSK davasının beraatla so-
nuçlanması üzerine sendika faaliyetlerine
Sendikanın temsili çeşitli tartışmalara ve 152 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1.
davalara sebep oldu. İstanbul Valiliği, 24 153 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1.
Ocak 1980 tarihinde Devrimci Sağlık-İş’in 15 Nisan 1980 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, DİSK
154

151 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1. 157 DİSK-AR (2020).
DİSKografi | 651
yeniden başladı ve ilk Genel Kurulunu 28 Bekir Yılmaz, Mehmet Dur, Ahmet Erdoğan,
Aralık 1991’de gerçekleştirdi. Bu genel ku- Ferruz Polat, Ali Taşdelen, Mustafa Dönmez,
rulda kısa adı Dev Sağlık-İş oldu. Faruk Muhammetoğlu, Adnan Aktuna, Sü-
leyman Çetinbaş, Mustafa Taylan ve Salih
Dev Sağlık-İş, halen DİSK üyesidir.
Çotuk tarafından Ankara’da kuruldu. Sen-
dikanın kısa adı önceleri Türkiye Ziraat-İş
Devrİmcİ Toprak-İş iken 20 Nisan 1975’te yapılan ilk Genel Ku-
rulunda kısa adının Devrimci Toprak-İş ol-
Türkİye Devrİmcİ Toprak Su
masına karar verildi ve sendika DİSK’e üye
Üretme Veterİner BalIkçIlIk
oldu.163 Manisa’da kurulu DİSK üyesi Dev-
Süngercİlİk TarIm ve Orman rimci Toprak-İş, 15 Haziran 1975 tarihin-
İşçİlerİ SendİkasI de gerçekleştirdiği Olağanüstü Genel Ku-
1970’li yıllarda aynı işkolunda faaliyet gös- rulunda Devrimci Toprak-İş’e iltihak etme
teren DİSK üyesi üç sendikanın (Ziraat-İş, kararı aldı164 ve böylece aynı işkolunda ku-
Çapa-İş ve Devrimci Toprak-İş/Manisa) rulu üç DİSK üyesi sendika birleşmiş oldu.
birleşmesiyle kurulan sendikadır. DİSK İz- Devrimci Toprak-İş’in 20 Nisan 1975’te

mir Bölge Temsilciliğinin yardımlarıyla ku- gerçekleşen 1. Genel Kurulunda Tuncer
rulan Devrimci Toprak-İş (Manisa) 25 Ma- Kocamanoğlu Genel Başkanlığa ve Bektaş
yıs 1974’te yaptığı Genel Kurulu ile DİSK’e Avşar Genel Sekreterliğe seçildi. Tuncer
üye olma kararı aldı158 ve 5 Aralık 1974’te Kocamanoğlu 25 Nisan 1978’de gerçekleş-
DİSK’e üyeliği kabul edildi.159 Aynı işkolun- tirilen 2. Genel Kurul sonrası da genel baş-
da kurulu Ziraat-İş ve Çapa-İş’in DİSK’e kanlık görevine devam etti. Bu genel ku-
üyelik başvuruları ise 4 Mart 1975 tarih- rulda Genel Sekreterlik görevine ise Vedat
li DİSK Yönetim Kurulu toplantısında ka- Keklik getirildi ve Uluslararası Tarım Or-
bul edildi. 160
Aynı tarihli DİSK Yürütme Ku- mancılık ve Ekim İşçileri Sendikaları Fe-
rulu toplantısında DİSK Anatüzüğü gereği derasyonu’na (TUIAFPW) üye olundu.165
bu iki sendikanın birleştirilmesi için Özcan
Devrimci Toprak-İş Genel Başkanı ve DİSK
Kesgeç, Mehmet Kılınç ve Selahattin Sa-
Yürütme Kurulu üyesi Tuncer Kocama-
yın’dan oluşan bir Birleştirme Komisyonu
noğlu, Devrimci Toprak-İş’ten 1979’da ih-
kurulmasına karar verildi.161
raç edildi. Devrimci Toprak-İş ihracın
DİSK Yürütme Kurulu kararı üzerine Zira- sebebini sendikayı kamuoyu önünde kü-
at-İş ve Çapa-İş birleşerek yeni bir sendi- çük düşürücü demeçler vermesi olarak
ka kurdu. 162
Sendika Tuncer Kocamanoğ- belirtti.166
lu, Zeki Yılmaz, Fuat Gedik, Rüstem Yaşar, 163“Devrimci Toprak-İş (Türkiye Devrimci Toprak Su Üretme
Veteriner Balıkçılık Süngercilik Tarım ve Orman İşçileri Sen-
158 V. Genel Kurul Çalışma Raporu. dikası)” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, 1. Cilt,
5 Aralık 1974 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Karar
159 İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak yayını, 1998.
Defteri, DİSK Arşivi. 164“Devrimci Toprak-İş (Türkiye Devrimci Toprak ve Tarım
4 Mart 1974 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Karar
160 sanayii İşçileri Sendikası)”, Türkiye Sendikacılık Ansiklope-
Defteri, DİSK Arşivi. disi, 1. Cilt, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak ya-
4 Mart 1974 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Karar
161 yını, 1998.
162 V. Genel Kurul Çalışma Raporu. 166 Cumhuriyet, 26 Mayıs 1979.
Devrimci Toprak-İş’in kuruluşu ve DİSK’e kapatılması kararı aldı:173 “TİS ve TEK-

üye oluşundan bir yıl sonra, 10 Eylül GES-İŞ Sendikaları Tasfiye Kurullarının
1976’da aynı işkolunda faaliyet gösteren göndermiş oldukları evraklar incelenme-
T.İ.S.’in (Türkiye Toprak, Su, Tarım İşçileri si sonucunda, tasfiye ve varsa mal varlığı
Sendikası) DİSK üyeliğinin kabulüne karar devriyle ilgili işlemlerin yapılmasına mün-
verildi. 167
DİSK Yürütme Kurulu, 26 Ocak fesih olan 2 sendikanın üyelik kayıtlarının
1978 tarihinde aynı işkolunda kurulu bu iki fesih nedeniyle kapatılmasına.” Böylece
üyesinin birleştirilmesi için bir komisyon T.İ.S., kapandı.
kurulmasına karar verdi. 168
Devrimci Top-
rak-İş’in, T.İ.S. ile Tarım-Sen çatısı altın- Devrİmcİ YapI-İş
da birleştirilmesi kararını kabul etmesine
rağmen genel kurulda hazır bulunmama-
Türkİye Devrİmcİ YapI İşçİlerİ
sı sebebiyle Anatüzük gereği DİSK üye- SendİkasI
liğinden düşürülmesine karar verildi.169 17 Ocak 1970’te Ali Bingöl, Burhanettin Te-
Devrimci Toprak-İş üyelikten düşürülme miz, Erhan Ünal, İbrahim Çetkin, İsmet De-
kararına karşı dava açtı.170 12 Eylül önce- mir, Mahmut Özen, Osman Yalın, Sefer Gü-
si DİSK belgelerinde Devrimci Toprak-İş’in venç, Selahattin Okur ve Servet Orgun
üyeliğinin düştüğü belirtilse de DİSK’in tarafından İstanbul’da kuruldu. Kurulduk-
yeniden açılmasının ardından yayımlanan tan 1,5 yıl sonra, 8 Ağustos 1971’de olağa-
DİSK dergisinde Devrimci Toprak-İş’in adı nüstü şekilde toplanan Genel Kurulunda
üye sendikalar listesinde yer almaktadır. 171
İbrahim Çetkin Genel Başkanlığa, Rauf Or-
han ise Genel Sekreterliğine seçildi. Bu ge-
12 Eylül askeri darbesinden sonra sendi-
nel kurulda Uluslararası Kimya İşçileri Fe-
kanın faaliyetleri durduruldu. 13 yöneti-
derasyonu’na (ICF) ve DİSK’e üyelik kararı
cisine toplamda 93 yıl 4 ay hapis cezası
alındı.174 Sendika, DİSK Yönetim Kurulu ta-
verildi.172
rafından 1 Kasım 1971’den itibaren geçerli
T.İ.S. ve Devrimci Toprak-İş’in birleştiril- olmak üzere DİSK üyeliğine kabul edildi.175
me çalışmaları 12 Eylül darbesinin ardın-
29 Kasım 1974’te DİSK üyesi Baysen-İş ile
dan DİSK’in ve sendikalarının açılmasıyla
Devrimci Yapı İşçileri sendikalarının bir-
yeniden gündeme geldi ve 1993’te Devrim-
leştirilmesi için komisyon kurulmasına176
ci Toprak-İş, T.İ.S.’e iltihak etti.
ve 17 Ocak 1975’te ilgili sendikalara konuya
DİSK Yönetim Kurulu 20 Haziran 2002’de ilişkin tebligat yapılmasına177 karar verildi.
T.İ.S.’in feshi sebebiyle üyelik kaydının 20 Haziran 2002 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Ka-
173

167
174“Devrimci Yapı-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansik-
lopedisi, 1. Cilt, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı or-
26 Ocak 1978 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Karar
168
tak yayını, 1998.
27 Ekim 1971 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Karar
175
16927 Nisan 1979 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Ka- Defteri, DİSK Arşivi.
29 Kasım 1974 tarihli DİSK yürütme Kurulu toplantısı, Ka-
176
170 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu. rar Defteri, DİSK Arşivi.
171 DİSK dergisi, 1991. 17 Ocak 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Karar
177
172 DİSK-AR (2020). Defteri, DİSK Arşivi.

DİSKografi | 653
DİSK Yürütme Kurulu, Devrimci Yapı İşçi- yöneticilerine dava açıldı. Devrimci Ya-
leri sendikasının en geç Temmuz 1975 ayı pı-İş’in 10 yöneticisi darbeden sonra gö-
içinde kongresini yaparak Baysen-İş sen- zaltına alındılar. DİSK davasında yargıla-
dikasına katılmasına 178
tekrar karar verdi. nan Devrimci Yapı-İş yöneticileri 30 gün
Devrimci Yapı-İş’in genel kurulunu yapıp ve 3 yıl arası olmak üzere çeşitli cezalar
Baysen’e katılma karar almaması üzerine aldılar.180
DİSK üyeliği düştü.
17 Ocak 1976’da gerçekleşen Genel Kurul- ve bağlı sendikaların kapatılma kararı-
da İbrahim Çetkin tekrar sendikanın Genel nın kaldırmasına ve DİSK üye sendikaların
Başkanı, Süleyman Bal ise Genel Sekreteri yöneticilerinin beraatine karar verdi.181
oldu. 14 Nisan 1978’de gerçekleştirilen Ge-
nel Kurulunda İbrahim Çetkin yeniden Ge- Bu karar üzerine sendika yeniden faali-
nel Başkanlığa ve Remzi Güzel Genel Sek- yetlerine başladı.
reterliğe seçildi. Aynı genel kurulda daha
Sendika, halen DİSK üyesidir.
önce üye olunan ICF’den ayrılma ve DSF
üyesi Uluslararası Yapı ve Ağaç İşçileri Bir-
liği (UITBB) ile DİSK’e tekrar üye olma ka- FIndIk-İş
rarı alındı. Devrimci Yapı-İş’in DİSK’e ye- Türkİye FIndIk TarIm SatIş
niden üyelik başvurusu “Daha önce DİSK Kooperatİflerİ ve Bİrlİğİ
üyeliğinden düşen sonra genel kurul ka-
İle Tüm Kooperatİf İşçİlerİ
rarı ile yeniden DİSK’e üye olmayı kongre
SendİkasI
kararına bağlayan Devrimci Yapı-İş’in ge-
nel başkanının, DİSK organlarının alacağı 20 Mayıs 1969’da Giresun’da ticaret işko-
birleştirmeye ilişkin kararların kesinlikle lunda Fındık-İş (Türkiye Fındık Tarım Satış
uyacağını belirtmiş olması dikkate alına- Kooperatifleri ve Birliği ile Tüm Koopera-
rak Devrimci Yapı-İş’in DİSK’e üye olma- tif İşçileri Sendikası) adıyla kurulan DİSK
sına, Mehmet Kılınç ve Mustafa Karada- üyesi işçi sendikasıdır. Kurucuları Kutay
yı’nın muhalif oyuna karşılık” 179
1978’de Tarçın, Akçın Koç, Azmettin Ertan, Bedir
kabul edildi. Devrimci Yapı-İş’in DİSK’e Aksu, Cemalettin Tokmak, Hasan Hakye-
üyeliği Baysen’e katılması önkoşulu ile mez, İ. Şefik Aydın ve Z. Şeker Tuncer’dir.182
kabul edilmiş olsa da Devrimci Yapı-İş ve
Baysen birleşmesi gerçekleşmedi. Sendi- 24 Mayıs 1970’te sendika ilk Genel Kuru-
kanın 24 Mayıs 1980’de olağanüstü topla- lunu yaptı. Bu genel kurulda Genel Başkan
nan Genel Kurulunda Genel Başkanlığa Ali Akçın Koç, Mahmut Sakal, Aydın Aygün,
Nejat Sözen seçildi. İzzet Deniz, Hasan Hakyemez, Azmettin
Ertan, Kaya Bilgin, Erdal Şahinler ve Nihat
12 Eylül 1980 askeri darbesiyle sendika- Seymen seçildi. 26 Mayıs 1974’te toplanan
nın faaliyetleri durduruldu ve sendika ile 180 DİSK-AR (2020).
178 181 Cumhuriyet, 20 Temmuz 1981.
rar Defteri, DİSK Arşivi. 182 “Fındık-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedi-
17922-23-24 Ağustos 1978 tarihli DİSK Yönetim Kurulu top- si, Cilt 1, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak yayı-
lantısı, Karar Defteri, DİSK Arşivi. nı, 1998.
3. Genel Kurulda Yönetim Kuruluna Ak- Kurulunda delegelerin oybirliği ile kabul
çın Koç, Ülkü Nefesoğlu, Temel Çavuşoğlu, edildi.188
Canga Atakan, Hasan Durmuş, Tuver Ak-
gün, Salih Celap, Ahmet Başar, Hikmet S.
Gam-Sen
Öner, Aydın Aygün ve Tahir Kabaoğlu se-
çildi.183 Sendikanın örgütlenme çalışmala- Türkİye Garantİ BankasI AŞ
rı 1976’da yoğunlaştı. Akçakoca İstanbul, MensuplarI SendİkasI
Trabzon, Düzce, Giresun, Ordu, Tirebolu,
23 Şubat 1975’te banka ve sigorta işkolun-
Bulancak (1977) şubeleri açıldı.184
da faaliyet göstermek üzere İstanbul’da
Fındık-İş’in 5. Genel Kurulu 31 Mayıs Türkiye Garanti Bankası AŞ Mensupla-
1978’de yapıldı. Genel kurulda Genel Baş- rı Sendikası (Gam-Sen) adıyla kurulan
kan değişmezken, Genel Sekreterliğe Ay- işçi sendikasıdır. Sendikanın ilk yönetici-
dın Akgün seçildi. Bu genel kurulda sendi- leri Genel Başkan İlhan Geçit, Genel Baş-
ka DİSK’e katılma kararı aldı. DİSK Yönetim kan Vekili Cebbar Kılıçoğlu, Genel Sekreter
Kurulunun 22-23-24 Ağustos 1978 tarihin- Adnan Kocaer, Cevdet Uçar, İlhan Tuğrul,
deki toplantısında DİSK’e üyelik için baş- Ercüment Kırış, Ragıp Aktaş, Atilla Öner,
vuran Fındık-İş’in DİSK üyeliği 22 Ağustos Akın Tuna, Enver Kara ve Fuat Katırcı’dan
1978’de Celal Küçük’ün çekimser oyuna oluşuyordu.189
karşılık oyçokluğuyla kabul edildi.185
20 Aralık 1975’teki ilk Olağan Genel Kuru-
12 Eylül 1980’de DİSK’e bağlı diğer sen- lunda sendikanın açık adı değişti ve Tür-
dikalar gibi Fındık-İş’in de faaliyetleri kiye Garanti Bankası A.Ş İşçileri Sendikası
durduruldu. oldu. Genel kurulda Genel Başkanlığa Zafer
Tanıt seçildi.190
ve bağlı sendikaların kapatılma kararı- 24 Nisan 1976 tarihli Olağanüstü Genel
nın kaldırmasına ve DİSK üye sendikala- Kurulda açık adı Türkiye Banka ve Sigor-
rın yöneticilerinin beraatine karar verdi.186 ta İşçileri Sendikası şeklinde değiştirilir-
ken kısa adı aynı kaldı. Gam-Sen bu ge-
Bu kararın ardından 1992’de yeniden faa-
nel kurulda üyesi olduğu Türkiye Banka ve
liyetlerine devam etti.187 Fındık-İş, 12 Ey-
Sigorta Mensupları Sendikaları Federas-
lül sonrası 13 Haziran 1993’te ilk Olağanüs-
yonu’ndan ayrılma ve DİSK’e üye olma ka-
tü Genel Kurulunu gerçekleştirdi. Bu genel
rarı aldı. Gam-Sen’in DİSK üyeliği DİSK Yö-
kurulda sendika, DİSK’e bağlı Sosyal-İş’e
netim Kurulunun 11-12 Haziran 1976’daki
katılma kararı aldı. Fındık-İş’in katılma
toplantısında 1 çekimser oy ile oyçoklu-
kararı Sosyal-İş tarafından 19 Haziran 1993
ğuyla kabul edildi.191
günü gerçekleştirilen Olağanüstü Genel
188 DİSK’in Sesi, Sayı 8, Ekim 1993.
183 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1. 189 “Gam-Sen” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedi-
184 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1. si, Cilt 1, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak yayı-
18522-23-24 Ağustos 1978 tarihli DİSK Yönetim Kurulu top- nı, 1998.
lantısı, Karar Defteri, DİSK Arşivi. 190 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1.
186 Cumhuriyet, 20 Temmuz 1981. 11-12 Haziran 1976 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı,
191
187 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1. Kurulu Karar Defteri, DİSK Arşivi.

DİSKografi | 655
Gam-Sen, DİSK’e üyeliğinden kısa bir süre Genel-İş

sonra, 13 Ekim 1976’da sendikanın Genel
Başkanı Zafer Tanıt ile ilgili olumsuz iddi-
Türkİye Genel Hİzmetler
alar olması sebebiyle bunları incelemek İşçİlerİ SendİkasI
üzere DİSK Yürütme Kurulu soruştur- 22 Nisan 1962’de genel işler işkolunda faa-
ma açılmasına ve bu soruşturmanın Ce- liyet göstermek üzere İstanbul’da kurulan
lal Küçük tarafından yürütülmesine ka- DİSK ve PSI üyesi işçi sendikasıdır. Sendi-
rar verdi.192 18 Ekim 1976’da DİSK Yürütme kanın kurucuları Abdullah Baştürk, Mus-
Kurulu Zafer Tanıt’ın DİSK Anatüzüğü- tafa Sığan, Cemil Uludağ, Cemil Altan, Mus-
nün 13. maddesi gereğince ferdi üyelik- tafa Kuruçeşme ve Bekir Büyükcan’dır.198
ten kesin çıkarılmak üzere Onur Kuruluna
sevk edildi.193 Bu gelişmelerden sonra Za- Kurulduktan kısa bir süre sonra Türk-İş
fer Tanıt görevinden istifa etti ve 27 Kasım üyesi olan sendika 1. Genel Kurulunu 15-
1976’da Gam-Sen Genel Başkanlığına Er- 16 Kasım 1962’de yaptı. Genel kurula 8
tan Seçkin seçildi. 194 bin 354 üyeyi temsilen 93 delege katıldı.
Bu toplantıda Genel Başkanlığa Abdullah
DİSK Yürütme Kurulu 6 Aralık 1976’da
Baştürk, Genel Başkan Vekilliğine Ertan
Bank-Sen (Türkiye Devrimci Banka ve Si-
Andaş ile Mustafa Sığan, Genel Sekreter-
gorta İşçileri Sendikası) ile Gam-Sen’in
liğe Hasan Okyar ve Mali Sekreterliğe Ha-
birleştirilmesi için bir komisyon kurulma-
san Togay seçildi.199
sına karar verdi. Birleştirme Komisyonu
Rıza Güven (başkan), Celal Küçük ve Fehmi 274 sayılı Sendikalar Kanunu ile 275 sayı-
Işıklar’dan oluştu.195 Kurulan Birleşme Ko- lı Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun yürür-
misyonunda Bank-Sen ile Gam-Sen sen- lüğe girmesinden sonra sendika hızlı bir
dikalarının yöneticileri uzun süre bir arada örgütlenme ve toplu iş sözleşmesi çalış-
çalıştı. Bu birleşme sürecinde alışılmışın maları yürüttü. 25 Kasım 1965’te gerçek-
dışında bir yol izlendi ve öncelikle banka leştirilen 2. Genel Kurulunda üye sayısı 3
işkolunda uygulanabilir bir Tüzük hazır- kat artmıştı ve yapılan seçimler sonucun-
landı. Örgütlenme Dairesinin organize et- da Yürütme Kurulu üyeliklerinde bir deği-
tiği Tüzük çalışmaları bölgelerde yönetici, şiklik olmadı.200
temsilci ve işçilerle tartışıldı ve uygun bir
Tüzük oluşturuldu.196 Gerçekleştirilen ça- Sendikanın ilk etkili eylemlerinden biri
lışmalardan sonra Gam-Sen, 30 Temmuz Türkiye emek tarihi açısından bir ilk olan
1977 toplanan Genel Kurulunda oybirliği ile Çorum Belediye işçilerinin uzun yürüyü-
Bank-Sen’e katılma kararı aldı.197 şüdür. Çorum yürüyüşü, Çorum Belediye-
si tarafından işten çıkarılan 54 işçinin uzun
192
Defteri, DİSK Arşivi. soluklu hak arama eylemidir. 27 Temmuz

193

1966’da başlattıkları yürüyüşle Genel-İş
194 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1. 198 “Genel-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedi-
6 Aralık 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Karar
195 si, Cilt 1, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak yayı-
Defteri, DİSK Arşivi. nı, 1998.
196 DİSK 6. Dönem Genel Kurul Çalışma Raporu. 199 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1.
197 Ata ve Türkoğlu (2019). 200 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1.
üyesi 54 temizlik işçisi, Çorum’dan Anka- 1967-1969 döneminde Eskişehir, İzmir,

ra’ya, Ankara’dan İstanbul’a kadar çıplak Adana ve Konya Belediyelerinde Anka-
ayakla 34 gün ve 730 km yürüdü.201 Genel-İş ra İmar Müdürlüğü ve Amasya’daki Kutsal
için sembolik anlamı büyük olan yürüyüşle Şirketi’nde grev uygulandı. Bin 100 işçinin
ilgili bir de bildiri yayımlandı. Bildiride, “yü- katıldığı ve 11 Eylül 1968’de başlayarak bir
rüyüş sırasında yaşamını yitirecek işçi- hafta süren grevi toplu iş sözleşmesinin
ler olması durumunda işçilerimiz öldükleri uygulanmaması sebebiyle “hak grevi”, di-
yere gömülecek ve adlarına sendika şehidi ğerleri ise toplu iş sözleşmesinin imzalan-
anıtı dikilecek, ölümlerine sebep olanlar ise ması için uygulanan “menfaat grevi”ydi.
tarih önünde daima işçi düşmanları olarak 13 Mayıs 1969’da uygulanan Amasya’da-
anılacaktır”202 ifadelerine yer verildi.
ki grev 13 gün sonra işverenin anlaşmayı
28 Ağustos 1966’da İstanbul’da son bu- kabul etmesiyle sonuçlandı. Bu grev Ge-
lan Çorum yürüyüşü işçilerin sesini du- nel-İş’in özel bir işyerinde uyguladığı ilk
yurmasında etkili oldu. Türk-İş yönetimi, grevdi.206
Hükümet’i sürece dahil etti ve dönemin
Sendikanın 4. Genel Kurulu 23-25 Aralık
Başbakanı Süleyman Demirel ve Çalış-
1969’da toplandı. Bu dönemde Genel-İş’in
ma Bakanı Ali Nail Erdem ile bir görüşme
38 bin 304 üyesi vardı. Bu genel kurulda da
gerçekleştirildi. Bu görüşmeler sonucunda
Yürütme Kurulu üyeleri aynı görevlere ye-
Çorum Belediyesi ile bir protokol imzalandı
ve sigorta kollarına göre işten çıkarılan 54 niden seçildiler.207
işçi işe geri alındı.203 Genel-İş ile Türk-İş yönetimi arasında 1971
Genel-İş öncülüğünde 1965-1967 yılla- yılında görüş ayrılıkları ortaya çıktı. 1971
rı arasında önemli grevler gerçekleştiril- yılında Kızılcahamam’da toplanan Türk-
di. Manisa, Denizli, Gaziantep, Bandırma ve İş Yönetim Kuruluna; aralarında Petrol-İş,
Adana Belediyeleri’nde toplu iş sözleşme- Deniz Ulaş-İş ve Yol-İş sendikalarının da
lerinin uyuşmazlıkla sonuçlanması neti- bulunduğu sendikalarla birlikte Türk-İş
cesinde Genel-İş üyesi işçiler greve çıkıp yönetimini eleştiren bir rapor sunan Ge-
yürüyüşler düzenlediler.204 nel-İş içinde yer aldığı oluşum daha son-
ra yeni sendikaların katılımlarıyla 12’ler ve
Sendika, 3. Genel Kurulunu 31 Kasım-2
24’ler raporlarını yayımladı.
Aralık 1967’de yaptı. 1967’de Genel-İş’in
üye sayısı 33 bine yaklaşmıştı. Bu genel Genel-İş’in 5. Genel Kurulu 22-24 Nisan
kurulda da Genel Başkanlığa Abdullah 1972’de toplandı. Genel kurulda Genel Baş-
Baştürk, Genel Başkan Vekilliklerine Er- kanlığa yine Abdullah Baştürk seçildi.
tan Andaş ve Mustafa Sığan, Genel Sekre-
terliğe Hasan Okyar ve Mali Sekreterliğe Abdullah Baştürk’ün de öncülük ettiği söz
ise Hasan Togay seçildi.205 konusu raporlar hem Türk-İş’te yükselen
muhalefetin ilkelerini çizdi hem de Türki-
Aziz Çelik (2017), “İşçilerin 51 Yıl Önceki Adalet Yürüyüşü”,
201
BirGün, 19 Haziran 2017. ye’deki sendikal mücadele sürecinin nasıl

202 Cumhuriyet, 12 Ağustos 1966.
sürdürülmesi gerektiğine yönelik önemli
203 Kıran (2021).
204 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi- 1. 206 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1.
DİSKografi | 657
ilkeleri ortaya koydu. Baştürk, daha son- Genel-İş’in DİSK’e üye olmasının ardından
ra Türk-İş’le derinleşen düşünsel farklı- DİSK Yönetim Kurulu 21-22 Eylül 1976’de
laşmanın sonucunda 3 Ağustos 1975 günü bir toplantı gerçekleştirdi. Bu toplantıda
olağanüstü toplanan Genel-İş Genel Ku- 17 üyenin katıldığı seçim sonucunda Ab-
rulunda Türk-İş üyeliğinden ayrılma ka- dullah Baştürk Genel Başkan Vekilliği-
rarına ve 5 Haziran 1976’da toplanan Ola- ne seçildi. DİSK Tüzüğü genel başkan ve-
ğanüstü Genel Kurulda ise DİSK’e katılma killerinin yönetim kurulunca seçilmesine
kararı alınmasına öncülük etti. Oybirliği ile olanak tanıyordu. Böylece Baştürk henüz
gerçekleşen ayrılma kararının gerekçeleri Genel Kurul toplanmadan DİSK Genel Baş-
özetle şöyleydi: Ekonomik, sosyal ve siya- kan Vekili olmuştu.
sal bunalım patlama noktasına gelmesine
rağmen Türk-İş’in sınıf bilincinden uzak ve Daha sonra Genel-İş Genel Başkanı Abdul-
suskun olması, birçok nedenle sınıf müca- lah Baştürk, DİSK’in 22-27 Aralık 1977’de
delesini zaafa uğratması, sermaye ve çıkar toplanan 6.Genel Kurulunda DİSK Genel
çevreleriyle uzlaşmacı tutumu, sınıf bilin- Başkanlığına seçildi. Sendikanın 7. Genel
cini geliştirmek amacıyla yapılan eğitim- Kurulu 22-24 Nisan 1978’de yapıldı. Bu ge-
leri sabote etmesi, kapitalist kuruluşlardan nel kurulda yine Genel Başkan Abdullah
yana tavır alması, demokratik kitle örgüt- Baştürk ve Genel Başkan Yardımcısı Ertan
leriyle eylem ve ilke birliğine girmemesi. Andaş, Genel Sekreter Hasan Okyar ve Ge-
nel Mali Sekreter ise İsmail Özbiçer seçildi.
Yürütme Kurulu kararı, ülkenin çeşitli yer-
Sendikanın 8. Genel Kurulu ise 19-20 Ni-
lerinde yapılan bölgesel toplantılarda üye-
san 1980’de toplandı. Bu toplantıda Genel
lere anlatıldı ve üyelerin bu kararı des-
Başkan Abdullah Baştürk tekrar seçildi ve
teklemesiyle birlikte Genel-İş olağanüstü
hem Genel-İş’in hem de DİSK’in genel baş-
genel kurul kararı aldı.208 Genel-İş’in Ola-
kanlıklarını uzun yıllar sürdürdü.
ğanüstü Genel Kurulu, 3 Ağustos 1975’te
Ankara Stad Sineması’nda toplandı. Top- Genel-İş, 1975-78 döneminde çok sayıda iş
lantıya katılan 226 delegeden 223’ünün yerinde grevler yaptı; İstanbul, Ankara ve
oyuyla Türk-İş’ten ayrılma kararı verildi. İzmir başta olmak üzere birçok belediye ile
toplu sözleşmeler imzaladı, başta 1 Mayıs
Faaliyetlerini yaklaşık 10 ay bağımsız ola-
kutlamaları olmak üzere pek çok eylemde
rak sürdüren Genel-İş, 5 Haziran 1976’da
aktif olarak yer aldı.
bir Olağanüstü Genel Kurul daha yaptı ve
sendikacılığı bir sınıf hareketi olarak gö- Genel-İş 1978-1980 arasında aktif sen-
ren ve toplumun sınıf mücadelesi ile de- dikacılık faaliyetleriyle daha da büyüdü.
ğiştirileceğine inanan DİSK’e üye olma 12 Eylül 1980 askeri darbesinden DİSK ve
kararı aldı. 9 Haziran 1976’da Genel-İş’in üyesi diğer sendikalar gibi Genel-İş’in de
DİSK’e yaptığı başvuru 11 Haziran 1976’da faaliyetleri durduruldu ve sendikaya kay-
kabul edildi.209 Genel-İş üye sayısı itibariy- yum atandı. Kayyum, 9 Aralık 1980’de Ge-
le DİSK’in en büyük sendikası oldu. nel-İş’te göreve başladı.210 Aralarında DİSK
208 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1. Genel Başkanı Abdullah Baştürk’ün de
rar Defteri, DİSK Arşivi. 210 Cumhuriyet, 9 Aralık 1980.
olduğu çok sayıda Genel-İş yöneticisi hak- 23 Aralık 1986’da Sıkıyönetim Mahkeme-
kında idam talebiyle dava açıldı. İdam cesi, 21 Genel-İş yöneticisini toplam 123 yıl
zası ile yargılananlar arasında İsmail Öz- 4 ay hapis cezasına mahkûm etti. Tem-
biçer, Ekrem Akkuş, Bergüzar Can, İsmail yiz edilen dava, Askeri Yargıtay 3. Daire-
Hakkı Önal, İsmail Çalışkan ve Cemal As- si’nin 16 Temmuz 1991 tarihinde beraatla
lan da yer aldı. 211 sonuçlandı.
İşçiler için pek çok ilki gerçekleştiren ve Sendika 1-2 Şubat 1992’de faaliyetlerine
önceliği işçi sınıfının insana yakışır koşul- yeniden başladı.
larda yaşaması ilkesinden hareket eden
Genel-İş, halen DİSK üyesidir.
Genel-İş, 1970’lerde bu doğrultuda kendi
bünyesinde bir sosyal güvenlik kuruluşu
olan Genel-İş Emekli Sandığını kurmuş-
Ges-İş
tu. Üyelere iş kazası, meslek hastalığı, ma- Türkİye DSİ Enerjİ Su ve Gaz
lulen ya da normal yollarla emekli olanla- İşçİlerİ SendİkasI
ra ya da ölen işçinin kanuni mirasçılarına
2 Şubat 1961’de DSİ Ankara merkez atölye-
yardımda bulunan sandık, aynı zamanda
si işçileri A. İhsan Ersöz, Ahmet Polat, Ah-
evlenme, doğum ve ölüm hallerinde de iş-
met Tapan, Fikret Üstündağ, Günay Bıçak,
çilere yardım sağlıyordu. Genel-İş Emek-
Hasan Telek, Hilmi Sandıkçı, Nail Yücesoy,
li Sandığının bir diğer amacı ise; eğitimi
Raif Yıldırım, Seyit Solak, Süheyip Külahi,
devam eden işçi çocuklarına burs ve yurt
Süreyya Alyanak, Şevki Pala ve Tarık Er-
sağlamak, üretim, tüketim ve meslek ko-
söz tarafından Ankara’da kurulan sendi-
operatifleri kurmak ve işçilere dinlenme
ka. Kurulduğunda açık adı DSİ Suyol İşçi-
tesisleri kurarak sosyal ve ekonomik des-
leri Sendikası’ydı.
tekler sunmaktı.
Sendikanın ilk Genel Kurulu 4 Haziran
1981’de Genel-İş’e ait olan Ankara Çanka- 1961’de gerçekleştirildi. Bu genel kurul-
ya’da bulunan 12 katlı, bin kişilik konfe- da Türk-İş ve Ankara Sendikalar Birliği’ne
rans salonu olan genel merkez binası dü- üyelik kararı alındı.213 Genel kurulda ya-
şük bir bedelle kamulaştırıldı ve ardından pılan seçimler sonucunda Cihangir İlde-
Anayasa Mahkemesi’ne tahsis edildi. Ay- niz Genel Başkan, Celal Kozanoğlu ile İlhan
rıca sendikaya ait tesislerin işletme hak- Tezcanol Genel Başkan Vekili ve Fikret Üs-
kının Turizm Bankası’na devredilmesi ko- tündağ Genel Sekreter oldu.
nusunda karar alındı. Genel-İş’in Ören’deki
Sendikanın 2. Genel Kurulu 29 Temmuz
Artemis Eğitim Tesisleri 12 Eylül dönemin-
1962’de toplandı. Cihangir İldeniz yeniden
de kayyumlar tarafından Turizm Banka-
Genel Başkanlığa seçildi. Bu genel kurulda
sı’na kiralandı.212 Tesis, günümüzde Abdul-
sendikanın açık adı Türkiye DSİ Enerji Su
lah Baştürk Eğitim ve Dinlenme Tesisleri
ve Yol İşçileri Sendikası olarak değiştirildi.
adıyla varlığını sürdürmektedir.
213“Ges-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, 1.
211 Cumhuriyet, 1 Mart 1983. Cilt, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak yayını,
212 Cumhuriyet, 8 Mart 1981. 1998.
DİSKografi | 659
Sendikanın adındaki “yol” kelimesi 3 Ka- Mart 1973’te Enerji-İş, Ges-İş ile birleşti.216
sım 1963’te gerçekleştirilen Genel Kuru- 19-20 Mart 1974 tarihlerinde toplanan Ge-
lunda çıkarıldı. Bu genel kurulda Cihangir nel Kurulda Genel Başkanlığa Erol Aykaş
İldeniz Genel Başkan ve Osman Soğukpı- ve Genel Sekreterliğe Orhan Ulukan seçil-
nar Genel Sekreter seçildiler. di. Bu genel kurulda Ges-İş, Türk-İş’in par-
tilerüstü politikasını Tüzüğünden çıkardı.
Sendikanın adı 28 Mayıs 1965’te gerçek-
leştirilen Genel Kurulda yeniden değişti- 1975 sonlarında sendika Genel Başkan Erol
rilerek kısa adı Ges-İş ve açık adı Türkiye Aykaş’ın başında bulunduğu bir grup ve
DSİ Enerji Su ve Gaz İşçileri Sendikası ya- Genel Sekreter Orhan Ulukan’ın içinde bu-
pıldı. Aynı genel kurulda Osman Soğuk- lunduğu farklı bir grup olarak ikiye ayrıldı
pınar Genel Başkan ve Erol Aykaş Genel ve genel kurul gerçekleştirdi. Ankara Vali-
Sekreter seçildi. Bu dönemde geçmişte liği 6 Kasım 1975 tarihli yazıda her iki genel
genel başkanlık görevinde bulunan Cihan- kurulun da geçersiz olduğunu ve ilgilile-
gir İldeniz üyelikten ihraç edildi. Ges-İş, rin mahkemeye başvurmaları gerektiğini
1966’da Kamu Hizmetleri Enternasyona- belirtti.217
li’ne (PSI) üye oldu.
Erol Aykaş’ın grubu 14 Kasım 1979’da Türk-
DİSK öncesi Türk-İş üyesi olan Ges-İş’in, İş binasına taşındı. Orhan Ulukan grubu
aynı konfederasyona üye Tes-İş ile birleş- ise DİSK’e katılma başvurusunda bulun-
me çalışmaları oldu. Tes-İş, Türk-İş’in des- du. DİSK Yönetim Kurulu 3-4 Aralık 1975’te
teğiyle Ges-İş karşısında Aralık 1963’te Ges-İş’in üyeliğinin kabulüne ve “bu sen-
kurulmuş bir federasyondu.214 Tes-İş’in dikanın, hukuki maddi açıdan mücadelesi-
Ges-İş’e katılmayı reddetmesi sebebiyle nin ele alınmasına”218 karar verdi. Sendika
birleşme gerçekleşmedi. 21 Aralık 1975’te tekrar Olağanüstü Genel
Sendikanın 16 Eylül 1967 ve 27 Kasım Kurul gerçekleştirdi ve 1 Kasım 1975’te di-

1971’de toplanan Genel Kurullarında Os- ğer grubun gerçekleştirdiği genel kurul
man Soğukpınar ve Erol Aykaş yeniden kararlarının geçersiz olduğuna ilişkin ka-
Genel Başkan ve Genel Sekreter seçildiler. rar aldı. Bu genel kurulda Orhan Ulukan ve
27 Kasım 1971 tarihli Genel Kurulda aynı Ahmet Ok yeniden Genel Başkan ve Ge-
işkolunda faaliyet gösteren sendikaların nel Sekreter seçildiler. Sendikada yer alan
birleştirilmesine ve Ges-İş’in de bu sendi- iki ayrı grubun hukuki mücadelesi Ankara
kaya katılımına dair bir karar alındı. 2. Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 17 Mayıs
1976 tarihli kararıyla sona erdi ve mahke-
1971’de Türk-İş üyesi dört sosyal demokrat me, Erol Aykaş ve grubunun yaptığı genel
sendika tarafından hazırlanan “4’ler Ra- kurulun iptaline karar verdi.219
por”un ardından 8 sendikanın bu dört sen-
Ece Göktürk (2020), “DİSK Sonrası Türk-İş’te Sosyal Demok-
dikaya katılmasıyla oluşturulan “On İkiler rat Muhalefet, DİSK Tarihi Kuruluş-Direniş-Varoluş, 1. Cilt,
Aziz Çelik (Ed.), İstanbul: DİSK Yayınları, ss. 453-459.
Raporu”nda yer aldı.215 216 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1.
214Aziz Çelik (2010), Vesayetten Siyasete Türkiye’de Sendika-
cılık (1946-1967), İstanbul: İletişim Yayınları, s. 475. 3-4 Aralık 1975 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Ka-
218
215 “4’lü Rapor” ve “On İkiler Raporu” olarak bilinen iki rapora rar Defteri, DİSK Arşivi.
ilişkin daha ayrıntılı bilgiye bu kitabın 1. cildinden erişilebilir: 219 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1.
Ges-İş’in DİSK’e üye olmasının ardından 1967’de DİSK kurucusu olan sendikadır.225
DİSK Yürütme Kurulu, aynı işkolunda fa- Sendikanın kurucuları Şaban Akdoğan,
aliyet gösteren üyesi Tek-İş ile Ges-İş’in Zühtü Tetey, İbrahim Atlas, İhsan Uyum,
DİSK Anatüzüğü gereği birleştirilmesine Hüseyin Arslan, Ahmet Perçin, Cemal Bar-
karar verdi.220 Ges-İş ve Tek-İş’in birleş- las, İbrahim Güler, Sabri Kumkala, Hasan
tirilmesi için bir komisyonun kurulması Başaka, Hüseyin Altay ve Galip Erkal’dı.226
kararı DİSK Yürütme Kurulunca 15 Kasım
4 Ekim 1949’da yapılan Genel Kurulda Yö-
1976’da yeniden alındı.221 Komisyon 9 Ma-
netim Kurulu Zühtü Tetey, Cevat Akdo-
yıs 1977 tarihinde kararını verdi. Tek-İş ge-
ğan, İbrahim Atlas, Enver Olcay, Muharrem
nel kurulunu topladı ancak Ges-İş, kararı
Aslan, Şaban Akdoğan, Hüseyin Aslan,
zamanında yerine getirmedi. Bu nedenle
Mehmet Perçin, İhsan Uyum, Ferit Bonel
DİSK Yürütme Kurulu Ges-İş’in DİSK üye-
ve Nurhan Ersönmez’den oluştu. 15 Ekim
liğinin düşürülmesine karar verdi (Ges-
1950’de yapılan Genel Kurulda Yönetim
İş ve Tek-İş’in birleştirilmesine ilişkin ay-
Kurulu üyeleri değişmedi.227 9 Eylül 1951’de
rıntılı bilgi ana metinde yer almaktadır).222
yapılan Genel Kurulda ise Yönetim Ku-
DİSK üyeliğinin düşürülmesinin ardından
rulu Cevat Akdoğan, İbrahim Atlas, Etem
sendika bağımsız kaldı.223
Sır, Recep Yutman, Basri Güngör, Mehmet
Sendikanın DİSK üyeliği düşürüldükten Perçin, Gazi Canik, Şaban Akdoğan, Fe-
sonraki Genel Kurulu 14 Haziran 1980’de rit Fırat, Hüseyin Altınbüker, Hasan İlhan,
gerçekleştirildi. Bu genel kurulda sendika- Musa Güneş ve Yunus İnce’den oluştu.228
nın feshedilmesine ve malların Ankara’da
10 Aralık 1961 tarihli Genel Kurulda Türki-
kurulu Yeni Ges-İş’e (Türkiye Gaz Enerji ve
ye Tütün, Müskirat, Gıda ve Yardımcı İşçi
Su İşçileri Sendikası) devredilmesine ka-
Sendikaları Federasyonu’na üye olma ka-
rar verildi.224
rarı alındı. Yapılan seçimlerde Başkan Ve-
kili değişti, bu göreve Mehmet Dileroğlu
GIda-İş getirildi.229
Türkİye GIda Sanayİ İşçİlerİ 23 Eylül 1962’de yapılan Genel Kurulda

SendİkasI sendikanın adı Türkiye Gıda-İş (Türkiye
Gıda Sanayii İşçileri Sendikası) olarak de-
21 Ekim 1947’de İstanbul’da İstanbul Gıda
ğiştirildi. Bu genel kurulda Genel Başkan
İşçileri Sendikası adıyla kurulan, bir dö-
Mehmet Dileroğlu, Genel Başkan Vekili
nem Türkiye Tütün, Müskirat, Gıda ve
Ahmet Koç ve Genel Sekreter Cevat Akdo-
Yardımcı İşçi Sendikaları Federasyonu,
ğan oldu.230
27-28 Aralık 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı,
220

225 “Gıda-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, Cilt
1, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak yayını, 1998.
26 Ocak 1978 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Karar
DİSKografi | 661
8 Ağustos 1965’te gerçekleştirilen Genel kapatılma kararının kaldırmasına ve DİSK

Kurulda sendikaya üyelik başvurusu ya- üye sendikaların yöneticilerinin beraatine
pan Kemal Nebioğlu’nun üyeliğinin ke- karar verdi.236 Bu karar üzerine sendika fa-
sinleşmesiyle ilgili karar oylanarak kabul aliyetlerine devam etti.237
edildi. Bu genel kurulda Kemal Nebioğlu
Gıda-İş halen DİSK üyesidir.
Genel Başkan seçildi.231 Türkiye Gıda-İş’in
12 Kasım 1966’da yapılan Olağanüstü Ge-
Has-İş
nel Kurulunda Genel Başkan tekrar Kemal
Nebioğlu seçildi.232 Türkİye Hastane İşçİlerİ
SendİkasI
Bu genel kurulda aralarında Kemal Nebi-
oğlu, İbrahim Balcı ve Yurdakul Gözde’nin Has-İş 4 Temmuz 1973’te 27 SSK çalışanı
bulunduğu 21 kişilik Yönetim Kurulu seçil- tarafından kuruldu. Sendikanın kurucula-
di.233 Nebioğlu, SADA’nın kurucuları ara- rı arasında İlimdar Boy, İbrahim Destereci,
sında yer aldı. 12 Şubat 1967 tarihinde top- Muzaffer Cüce, Bilal Karakuş, Yunus Uy-
lanan Genel Kurulda DİSK’in kurucu üyesi gun, B. Bahri Gülsoy, Fevzi Kerimoğlu, Lütfi
olma kararı alındı. Ergenç, Kemal Kuğu, Asım Başalan ve İb-
rahim Duran vardı.238
7 Ocak 1972 tarihli Çalışma Bakanlığına
gönderilen yazıda, sendikanın bin 478’i ka- Sendikanın 1. Genel Kurulu 30 Haziran 1974
dın olmak üzere toplam 11 bin 653 üyesi ol- tarihinde gerçekleştirildi. Bu genel kurul-
duğu bildirildi. da sendikanın açık adı Türkiye Hastane İş-
çileri Sendikası olarak değiştirildi.239 Genel
Besin-İş ve Çağdaş Gıda-İş sendikala- kurul seçimlerinde Halil Hayta Genel Baş-
rı kendilerini feshederek Türkiye Gıda-İş kan, İlimdar Boy Genel Sekreter, İbrahim
sendikasına katıldı. Besin-İş234 sendikası- Destereci Genel Başkan Vekili, Muzaffer
nın Türkiye Gıda-İş’e üyeliği 1 Eylül 1977’de, Ercen Genel Mali Sekreter, Cezayir Doğan
Çağdaş Gıda-İş235 sendikasının Türkiye Gı- Genel Teşkilatlandırma Sekreteri ve Fevzi
da-İş’e üyeliği ise 14 Mayıs 1978’de kabul Kerimoğlu Genel Eğitim Sekreteri oldu.240
edildi.
Sendika 8 Aralık 1974’te örgütlenme zor-
12 Eylül 1980 askeri darbesinde DİSK üye- lukları sebebiyle Olağanüstü Genel Kurul
si diğer sendikalar gibi Türkiye Gıda-İş’in gerçekleştirdi. Ülke çapında örgütlenmeye
de faaliyetleri durduruldu. Sendikanın ara- yönelik Tüzük değişiklikleri yapıldı. Bu Ge-
larında Kemal Nebioğlu ve Mehmet Mıh- nel Kurulda DİSK’e üye olma kararı alındı.241
lacı’nın da bulunduğu 76 yöneticisi ve DİSK Yönetim Kurulu, Has-İş’in genel kuru-
üyesi gözaltına alındı. Sendikanın 6 yö- lunda DİSK’e katılma kararı verdiği tarihten
neticisi ceza aldı. Askeri Yargıtay 16 Tem- 236 Cumhuriyet, 20 Temmuz 1981.
muz 1991’de DİSK ve bağlı sendikaların 237 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1.
238“Dev Sağlık-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklope-
231 Çelik (Ed) (2020). disi, 1. Cilt, İstanbul: Tarih Vakfı ve Kültür Bakanlığı ortak ya-
234 Ayrıntılı bilgi Besin-İş’te yer almaktadır. 240 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1.
235 Ayrıntılı bilgi Çağdaş Gıda-İş’te yer almaktadır. 241 DİSK 5. Genel Kurul Çalışma Raporu.
itibaren DİSK’e üye olarak kabul edilmesine Kurulduğunda kısa adı Hürcam-İş ve açık
karar verdi.242 adı Türkiye Pencere Camı Fibro Cam Mo-
zaik Şişe ve Her Türlü Cam Sanayii İşçile-
Tüzüğünde yaptığı değişikliklere rağmen
ri Sendikası idi. İlk Genel Başkanı Tahsin
SSK hastanelerinde sendika karşıtı bas-
Karataş’tı.
kılar ve işten atmalar sebebiyle örgütlen-
mesini artıramadı. 13 Haziran 1970’te sendikanın 2. Genel Ku-
rulu gerçekleştirildi. Genel kurulda Ce-
Aynı işkolunda kurulu Devrimci Sağ-
vat Kilecioğlu Genel Başkan oldu. Ayrıca
lık-İş’in 5 Ocak 1975’te gerçekleştirdiği
DİSK’e ve Uluslararası Kimya Enerji, Maden
Genel Kurulunda DİSK’e üyelik kararı al-
ve Genel İşler Sendikaları Federasyonu’na
ması243 üzerine DİSK Yürütme Kurulu Dev-
(ICEF) üyelik kararı alındı. Hürcam-İş’in
rimci Sağlık-İş’in Has-İş ile birleşmesine
DİSK’e üyeliği DİSK Yönetim Kurulunun
karar verdi.244
24-25 Kasım 1970 tarihli toplantısında ka-
Has-İş birleştirmeye yönelik genel kuru- bul edildi.247 Hürcam-İş’in DİSK’e üyeliği
lunu 20 Kasım 1976’da ve Devrimci Sağ- gerçekleştiğinde bin 200 üyesi vardı.248
lık-İş ise 21 Kasım 1976’da gerçekleştirdi.245
13 Haziran 1972’de gerçekleştirilen Ge-
Genel kurullarında alınan birleştirilme ka-
nel Kurulda Hürcam-İş genel merkezinin
rarı ile iki sendika birleşti. Birleşen iki sen-
dika 1978’den sonra faaliyetlerine Devrim- Gebze’den İstanbul’a taşınmasına karar
ci Sağlık-İş adı ile devam etti. verildi. 6 Eylül 1974’te toplanan Genel Ku-
rulda Ali Şahin Genel Başkan ve Ali Tunç-
demir Genel Sekreter seçildi. 10-11 Haziran
Hürcam-İş
1975’te gerçekleştirilen Olağanüstü Genel
Türkİye Çİmento Sanayİ Kurulda ise Genel Başkan Feridun Ertuş ve
Toprak Mamullerİ ve Her Genel Sekreter Ali Rıza Gülkaya oldu.
Türlü Cam Sanayİİ İşçİlerİ
Sendikanın 5. Genel Kurulu 27-29 Hazi-
SendİkasI
ran 1978’de gerçekleşti. Bu genel kurulda
15 Mayıs 1968’de Ahmet Bayraktar, Ah- Uluslararası Kimya, Enerji, Maden ve Genel
met Öztürk, Ali Mutay, Bayraktar Acar, İşçiler Federasyonu’ndan ayrılıp DSF üye-
Cevat İyigün, Cevat Kilecioğlu, Muzaffer si Uluslarası Yapı ve Ağaç İşçileri Birliği’ne
Acar, Sami Kaçan, Süleyman Karacan, Şa- (UITBB) üye olunması kararı alındı.
ban Topçu, Tahsin Karataş, Veysel Işık, Ya-
Sendika Genel Kurulu 28 Nisan 1980’de
kup Demir, Yaşar Aladağ, Yusuf Narin ve
olağanüstü şekilde toplandı. Bu genel ku-
Zihni Kop tarafından Gebze’de kuruldu.246
rulda Genel Başkanlığa Feridun Ertuş,
13 Aralık 1974 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Karar
242
Defteri, DİSK Arşivi. Genel Sekreterliğe Ali Rıza Gülkaya, Ge-

243 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-1. nel Eğitim Sekreterliğine Yaşar Arıkan ve
15 Temmuz 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı,
244
Karar Defteri, DİSK Arşivi. 1998.

245 DİSK 6. Genel Kurul Çalışma Raporu. 24-25 Kasım 1970 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı,
247
246“Hürcam-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, Karar Defteri, DİSK Arşivi.

2. Cilt, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak yayını, 248 DİSK Ajansı, 15 Haziran 1970.
DİSKografi | 663
Genel Örgütlenme Sekreterliğine Halil Koç 12 Eylül 1980 askeri darbesiyle Hür-
seçildi. 249 cam-İş’in faaliyetleri durduruldu. 46 Hür-
cam-İş yöneticisi gözaltına alındı; gözal-
Hürcam-İş, zaman zaman aynı işkolun-
tına alınan yöneticilerden 6’sı toplamda
da faaliyet gösteren Türk-İş üyesi Kris- 56 yıl 8 ay hapis cezası aldı ve 120 gün ile
tal-İş ile eylembirliğinde bulundu. Bu ey- 4 yıl arası hapis yattı.254 Askeri Yargıtay 16
lembirliğinin başında 1971’de Kristal-İş ile Temmuz 1991’de DİSK ve bağlı sendikala-
birlikte gerçekleştirdiği “büyük cam gre- rın kapatılma kararının kaldırmasına ve
vi” 250
gelmektedir. 1971’de yürütülen grup DİSK üye sendikaların yöneticilerinin be-
toplu pazarlığı sürecinde gidilen grev, Hür- raatine karar verdi. Bu kararın ardından
cam-İş’in 3 ve Kristal-İş’in 7 olmak üzere sendika ve faaliyetlerine yeniden başladı.
toplamda 10 örgütlü işyerinde gerçekleş-
Hürcam-İş ve Keramik-İş’in birleştirilmesi
ti.251 25 Ekim 1971’de Paşabahçe Cam, Şişe
amacıyla 17-18 Haziran 1995’te Genel Ku-
ve Cam Fabrikalarındaki işçilerin greve
rul gerçekleştirildi. Keramik-İş, kendisini
çıkması ve 10 Kasım 1971’de Çayırova Cam feshederek Hürcam-İş’e katıldı. Birleşme
Fabrikası grevinin başlamasıyla büyüyen sonrası sendikanın adı Cam Keramik-İş
greve 3 bin 500’ün üzerinde işçi katıldı.252 (Türkiye Porselen Çimento Cam Tuğla ve
Grev sırasında iki sendika güç ve eylem Toprak Sanayii İşçileri Sendikası) oldu.
birliği yapacaklarına dair ortak bir bildi-
Cam Keramik-İş halen DİSK üyesi olarak
ri yayımladılar. 11 Aralık 1971’de, grevin 48.
faaliyetlerine devam etmektedir.
günü Paşabahçe Cam Fabrikasında Kris-
tal-İş üyesi işçi Kadir Peker yaşamını yi-
tirdi. 21 Aralık 1971 günü grev protokol ile İlerİcİ Derİ-İş/Derİ-İş
sona erdi ve işçiler 22 Aralık 1971 günü iş- Türkİye Derİ Sanayİİ İşçİlerİ
başı yaptı. SendİkasI
1971’de gerçekleşen grevin bir benzeri ise 1976’da DİSK üyesi Bar-Der-İş içindeki
1980’de gerçekleşti. 253
Kristal-İş ve Hür- ayrışmanın ardından 10 Nisan 1976’da İs-
cam-İş tarafından yürütülen grup top- tanbul’da İlerici Deri-İş kısa adı ve Türki-
lu pazarlık sürecinde 22 Kasım 1979’da iki ye Kundura Sanayii, Deri ve Deriden Ya-
sendika “Güç ve Eylem Birliği Ana Proto- pılan Her Türlü Eşya, Saraciye Yapımı ve
kolü” imzaladı. 15 Mayıs 1980’de başlatılan Debagat İşleri Kürkçülük, Tutkal Sanayii
grevde 8 bini aşkın cam işçisi yer aldı. ve Bağırsak İşleri İşleyen İşyerleri İşçileri
Sendikası açık adıyla kuruldu. Kurucuları
250Büyük cam grevine ilişkin ayrıntılı bilgiye DİSK Tarihi ki- Bar-Der-İş’in 15 Şubat 1976’da gerçekleş-
tabının ilk cildinden erişilebilir: Can Şafak (2020), “1971 Cam
Grevi: Hürcam-İş ve Kristal-İş Eylem Birliği”, DİSK Tarihi, 1.
tirilen Genel Kurulunda Genel Başkan se-
Cilt, Editör: Aziz Çelik, İstanbul: DİSK Yayınları, ss. 547-549. çilen Kenan Budak ile Ali Sel, Cemal Sol-
251 Şafak (2020).
252Kristal-İş, 25 Ekim 1971 gün ve 667/71 sayılı Bildiri, akta-
maz, Kemal Çınak, Munzur Pekgüleç, Sait
ran Şafak (2020). Güven ve Yalçın Kösem’di.
253Konuya ilişkin daha ayrıntılı bilgiye bu kitap içinde yer alan
“1978-1980 Grevleri” bölümünden ulaşılabilir. 254 DİSK-AR (2020).
Kenan Budak, Munzur Pekgüleç ve Sait Özdemir, Hüsamettin Karabulut, İbrahim

Güven’in deri işkolunda çalışmadıkla- Tosun, Mükremin Yıldırım ve Tuncer Tö-
rı gerekçesiyle sendikanın kuruluşunda rün; Yürütme Kurulu üyeliklerine ise Meh-
problem yaşandı. Sendikanın kuruluşu 23 met Gencer, Nusret Yılmaz ve Tunç Gezgen
Temmuz 1976’da sorunların giderilmesiyle seçildiler. Bu genel kurulda sendikanın
gerçekleşti. 255
kısa adı Deri-İş ve açık adı Türkiye Kundu-
ra Sanayii Deri ve Deriden Yapılan Her Tür-
Sendikanın ilk Genel Kurulu 10 Nisan
lü Eşya Saraciye Yapımı ve Debagat İşleri
1977’de gerçekleşti. Genel Başkanlığa Ke-
İşleyen İşyerleri İşçileri Sendikası olarak
nan Budak, ikinci Başkanlığa Abdullah Bil-
değiştirildi. Ayrıca Dünya Sendikalar Fe-
gen, Ali Yılmaz ile Erdoğan İnayet, Genel
derasyonu’na (DSF) bağlı Tekstil Örme Gi-
Sekreterliğe Hikmet Ölmez, Yönetim Ku-
yim ve Deri İşçi Sendikaları Birliği’ne üye-
rulu üyeliklerine Ağa Vergili, Ali Sel, Hasan
lik kararı alındı.259
Kum, Haydar Kırkoç, Hüseyin Bal, İbrahim
Yılmaz, Kasım Gündüz, Kemal Çınak, Meh- 2. Genel Kurulda Tüzüğün amaç ve ilkeleri-
met Algörür ve Süleyman Koç seçildi. Bu ne örgütlenme ve eğitime dair maddeler ile
genel kurulda DİSK’e üyelik kararı alındı. “d) Emekçi halkımızın ülkenin yönetimini
Karar, 10 Nisan 1977 tarihinde DİSK’e bildi- ele almasını sağlamaya yönelik ekonomik,
rildi 256
ve 30 Haziran-1-2 Temmuz 1977’de sosyal ve siyasal bilinci geliştirecek çalış-
gerçekleştirilen Yönetim Kurulu toplantı- malarda bulunmayı temel amaç sayar. Bu
sında “Kundura Sanayii, ileri ve deri ve de- amacı gerçekleştirmek için, halkımızı tam
riden yapılan her türlü eşya yapımı, imalat bağımsızlığa kavuşturmayı öngören, ulus-
ve debagat işleri, bağırsak işleme yerleri lararası işçi sınıfı ile uyumlu çalışmalar
kürkçülük ve tutkal sanayi işçileri sendi- yapmayı hedefleyen, sosyalist bir düzenin
kası (Türkiye İlerici Deri-İş)nın DİSK’e üye hayata geçirilmesine ilişkin çalışmalarda
olarak üyelik kararı aldığı tarihten itibaren bulunmayı ilke sayar”260 maddesi eklendi.
kabulüne oybirliği ile” 257
karar verildi. Sen- Bu Genel Kurulda DİSK’in Tek Tip Demoka-
dikanın DİSK’e katılması gerçekleştiğinde tik Tüzük uygulamasının tartışmaya açıl-
üye sayısı 750 ve aidat ödeyen üye sayısı masına ve DİSK Ören Kararları’nın hayata
450’ydi.258 geçirilmesine karar verildi.261
Sendikanın 2. Genel Kurulu 26 Mayıs 12 Eylül 1980 askeri darbesi ile sendikanın
1980’de gerçekleştirildi. Bu genel kurulda faaliyetleri durduruldu. Deri-İş’in 25 yöne-
Kenan Budak Genel Başkanlığa ve Hikmet ticisi gözaltına alındı ve haklarında dava
Ölmez Genel Sekreterliğe tekrar seçildi- açıldı. Üç yöneticisine toplam 26 yıl 9 ay
ler. Yönetim Kurulu üyeliklerine Abdullah hapis cezası verildi.262 25 Temmuz 1981’de
Bilgen, Abdullah Kuzu, Arif Dursun, Arif sendikanın Genel Başkanı Kenan Budak
255 “Deri-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedi- polislerin açtığı ateş sonucu öldürüldü.263
yını, 1998.
25730 Haziran ve 1-2 Temmuz 1977 tarihli DİSK Yönetim Kuru-
lu toplantısı, Karar Defteri, DİSK Arşivi. 262 DİSK-AR (2020).
258 DİSK 6. Genel Kurul Çalışma Raporu. 263 Milliyet, 26 Temmuz 1981.
DİSKografi | 665
DİSK ve üye sendikalar hakkında süren getirildi. 16 Mart 1975’te gerçekleştirdiği

davanın beraatla sonuçlanmasıyla sendi- Genel Kurulunda ise DİSK’e üye olma öne-
ka faaliyetlerine devam etti. Sendikanın 12 risi kabul edildi.267 DİSK Yönetim Kurulu-
Eylül sürecinden sonraki ilk Genel Kuru- nun 22 Nisan 1975’te gerçekleştirdiği top-
lu 11-12 Nisan 1992’de gerçekleştirildi. Bu lantıda Kapfer Genel-İş’in 16 Mart 1975’ten
Genel Kurulda sendikanın açık adı Türkiye itibaren DİSK üyeliğine alınmasına karar
Deri Sanayii İşçileri olarak değiştirildi. verildi.268
Bakırköy İş Mahkemesi 19 Ocak 1998 tari- Kapfer Genel-İş 7 Kasım 1976’daki Olağa-
hinde sendikanın faaliyetlerinin durdurul- nüstü Genel Kurulunda kendisini feshet-
masına ve kapatılmasına karar verdi.264 ti ve DİSK’e bağlı Genel-İş’e katılma ka-
rarı aldı.269 DİSK Yürütme Kurulu Kapfer
Genel-İş ile Genel-İş’in birleştirilmesi için
Kapfer Genel-İş Fehmi Işıklar başkanlığında Kemal Yıl-
KapI, Kalorİfer ve Beledİye maz ve Erol Yalçın’dan oluşan Birleştir-
İşyerlerİnde ÇalIşan Tüm me Komisyonunun kurulmasına oybirli-
İşçİlerİn SendİkasI ği ile karar verdi.270 DİSK Yürütme Kurulu
6 Eylül 1976’da Birleştirme Komisyonunun
23 Ekim 1974’te açık adı Kapı, Kalorifer ve Kapfer-İş’in Genel-İş’e katılmasına ilişkin
Belediye İşyerlerinde Çalışan Tüm İşçile- önerisini aynen onayladı.271
rin Sendikası ve kısa adı Kapfer Genel-İş
adıyla Ankara’da kurulan işçi sendikası- Ardından Kapfer Genel-İş Genel Kurulu 29
dır. Sendikanın kurucuları Ali Samet, Ab- Ekim 1976’da yapıldı ve sendika Genel-İş’e
katıldı.272
dullah Korkmaz, Mehmed Yılmaz, Cemal
Koca, Ahmet Aydın, Turan Mortepe, Hü-
seyin Eraslan, Mehmet Kozan, Hamit Taş, Keramİk-İş
Ateş Koç, Osman Göçmen, Zihni Samet ve
Türkİye Porselen Çİmento
İsmail Yılmaz’dı.265
Tuğla ve Toprak Sanayİİ
2 Mayıs 1975’te yapılan Tüzük değişikliğiy- İşçİlerİ SendİkasI
le sendikanın açık adı Türkiye Kapıcı Kalo-
21 Mayıs 1968’de Erol Sezer, Halis Öz-
riferci ve Belediye İşçileri Sendikası olarak
can, Hasan Filiz, İbrahim Yenici, Kemal
değişti.266 Kısa adı Kapfer Genel-İş olarak
Köse, Mevlüt Özarıcı, Orhan Özkan, Rem-
aynı kaldı.
zi Ersoylu, Salim Ulaş, Sami Dur, Şahin Ya-
Kapfer Genel-İş’in 23 Şubat 1975’teki Ge- vuz, Yalçın Özen ve Yekta Aydın Doğmuş
nel Kurulunda Genel Başkanlığa Ali Samet 267 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2.
22 Nisan 1975 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Karar
268
ve Genel Sekreterliğe Abdullah Korkmaz Defteri, DİSK Arşivi.
Defteri, DİSK Arşivi. 8 Temmuz 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Ka-
270
“Kapfer Genel-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklo-

265 rar Defteri, DİSK Arşivi.
pedisi, Cilt 2, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak 6 Eylül 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Karar
271
yayını,1998. Defteri, DİSK Arşivi.

266 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2. 272 V. Dönem Çalışma Raporu.
tarafından kuruldu.273 Kurulduğunda açık 25 Mart 1980’de sendika erken Genel Ku-
adı Türkiye Keramik Çimento Porselen rula gitti. Bu genel kurulda Mustafa Ak-
Tuğla ve Toprak Sanayii İşçileri Sendika- tulgalı Genel Başkanlığa ve Sadık Doğrular
sı ve kısa adı Keramik-İş’ti. Keramik-İş’in Genel Sekreterliğe yeniden seçildi.
DİSK’e üyeliği 1969 yılında gerçekleşti.274
12 Eylül 1980 askeri darbesiyle sendika-
DİSK Yürütme Kurulu 13 Ekim 1970’te aynı nın faaliyetleri durduruldu ve 26 yöneticisi
işkolunda kurulu diğer DİSK üyesi sendika gözaltına alındı.278 10 Keramik-İş yönetici-
olan Serçip-İş ile birleştirilmesine karar si toplam 70 yıl hapis cezası aldı ve yöne-
verdi.275 Ancak birleşmenin gerçekleştiği- ticiler 30 gün ile 4 yıl arası hapiste kaldı.279
ne dair bir bilgi bulunamadı. DİSK ve üyesi sendikaların beraat etmesi
13 Kasım 1971’de Uluslararası Kimya ve Ge- üzerine Keramik-İş faaliyetlerine yeniden
nel İşçi Sendikaları Federasyonu’na (ICF) başladı.
üye olunmasına karar verildi.
12 Eylül darbe süreci sonrası ilk Kera-
16 Temmuz 1974’te Genel Kurulu gerçek- mik-İş Genel Kurulu 18 Haziran 1992’de
leşen Topçim-İş kendisini feshederek Ke- toplandı. Bu genel kurulda Mustafa Aktul-
ramik-İş’e katılma kararı aldı ancak katı- galı ve Sadık Doğrular yeniden Genel Baş-
lım gerçekleşemedi ve Topçim-İş 5 Kasım kan ve Genel Sekreter seçildiler.
1978’de münfesih oldu.276
7-8 Haziran 1995’te gerçekleşen Genel Ku-
13 Kasım 1974’te toplanan Keramik-İş 3. Ge- rulda Keramik-İş ve Hürcam-İş’in birleş-
nel Kurulunda sendikanın açık adı Türkiye mesine ve Keramik-İş’in kendisini feshet-
Porselen Çimento Tuğla ve Toprak Sana- mesine karar verildi ve birleşmeden doğan
yii İşçileri Sendikası olarak değiştirildi. Bu yeni sendikanın adı Cam Keramik-İş (Tür-
genel kurulda Nihat Öztürk Genel Başkan kiye Çimento Cam Tuğla ve Toprak Sanayii
ve Mustafa Aktulgalı Genel Sekreter oldu. İşçileri Sendikası) oldu.
Mustafa Aktulgalı, 26-27 Temmuz 1976’da
gerçekleştirilen Olağanüstü Genel Kurulda Cam Keramik-İş halen DİSK üyesi olarak
Genel Başkan oldu, aynı genel kurulda Sa- faaliyetlerine devam etmektedir.
dık Doğrular Genel Sekreterliğe seçildi.
Sendikanın 4. Genel Kurulu 5-6 Kasım Kİmya-İş

1977’de gerçekleştirildi. ICF’nin sendikal Türkİye Kİmya Sanayİİ İşçİlerİ
mücadelede olumlu yönde katkı sağlama- SendİkasI
dığı gerekçesiyle sendikanın ICF’den ayrıl-
masına karar verildi.277 9 Nisan 1956’da İstanbul İlaç Sanayii İş-
273 “Keramik-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedi-
çileri Sendikası adıyla İstanbul’da kuru-
si, 2. Cilt, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak yalan 1967 yılına kadar Türk-İş, sonrasında
yını, 1998.
274 DİSK Ajansı, 6 Aralık 1969. DİSK üyesi işçi sendikasıdır. Merkezi İs-
275
tanbul’da bulunan sendika Vehip Davulcu,
276 Çelik (Ed). (2020). 278 DİSK-AR (2020).
277 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2. 279 DİSK-AR (2020).
DİSKografi | 667
Akif Keçegil, İsmail Öz, Mahmut Verim, Türk-İş’ten ayrılma ve DİSK’e üye olma
Nuran Köksal, Mürven Ongun, Ayfer Özte- kararı aldı ve Nisan 1967’de DİSK üyesi
kin, Fatma Kamankol ve Rıfat Şekerci ta- oldu.
rafından kuruldu. 280
1968-1970 dönemi Kimya-İş’in grev ve ey-
Sendikanın 16-17 Haziran 1956’da ger- lemler bakımından en hareketli dönem-
çekleştirdiği ilk Genel Kurulunda Yönetim lerinden biri oldu. Birleşik Alman İlaç Fab-
Kurulu Vehip Davulcu, Sabahat Karabu- rikalarında gerçekleşen çeşitli eylemlerle,
lut ve İsmail Öz’ün de aralarında bulundu- İstanbul’da kurulu Hoechst İlaç Fabrikası
ğu 9 kişiden oluştu. Bu genel kurulda ya- ve Ankara’da kurulu Atom Boya ve Kimya
pılan Tüzük değişikliğiyle sendikanın açık işyeri grevleri sendikayı kamuoyuna tanıt-
adı İstanbul İlaç ve Kimya Sanayii İşçile- tı.283 Sendikanın bu döneminde bazı görüş
ri Sendikası oldu, kısa adı değişmedi. Ay- ayrılıkları sebebiyle sendika Genel Başkanı
rıca sendika bu genel kurulda İstanbul İşçi Necat Akbay istifa etti. Bu görevi Necat Ök-
Sendikaları Birliği’ne (İİSB) üye olma kara- ten vekaleten yürütmeye başladı.284
rı aldı.281
DİSK Yürütme Kurulu 10 Haziran 1975’te
29 Haziran 1957’de gerçekleştirilen Genel DİSK’te aynı işkolunda bulunan Petkim-İş,
Kurulda Genel Başkanlığa Necdet Sevim Kimya-İş ve Petrokimya-İş’in birleştiril-
Savul, Genel Başkan Vekilliğine Bekir Uçal mesi için Mehmet Karaca’nın başkanlı-
ve Genel Sekreterliğe Saffet Göksüzoğlu ğında, Kenan Akman ve Hakkı Öztürk’ten
seçildi. Bu genel kurulda sendika Türk-İş’e meydana gelen Birleştirme Komisyonu
üye olma kararı aldı.282 9 Kasım 1961’deki kurulmasına karar verdi.285 Komisyon ça-
Genel Kurulda sendikanın açık adı Türki- lışmaları sonucunda 21 Haziran 1975 ta-
ye İlaç ve Kimya Sanayii İşçileri Sendikası rihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısında
olarak değiştirildi, kısa adı değişmedi. Aynı Kimya-İş, Petkim-İş ve Petrokimya-İş’in
genel kurulda Uluslararası Kimya ve Genel birleştirilmesi için hazırlanan Birleştir-
İşçi Sendikaları Federasyonu’na (ICF) üye me Komisyonu raporunun 21 Haziran 1975
olma kararı da alındı. tarihli kararıyla onaylandı. 5-6 Temmuz
1975 tarihli Genel Kurulda ise Petrokim-
20 Ekim 1963’te gerçekleştirilen Genel Ku- ya-İş kendisini feshederek DİSK’e bağ-
rulda yapılan Tüzük değişikliğiyle sen- lı Kimya-İş’e iltihakına karar verildi. Bu il-
dikanın açık adı Türkiye Kimya Sanayii tihak kararı Kimya-İş’in 5-6 Temmuz 1975
İşçileri Sendikası olarak değiştirildi. Se- tarihlerindeki Genel Kurulunda kabul edi-
çimlerde Genel Başkanlığa Necat Akbay, lerek birleşik sendikanın adı Türkiye Pet-
Genel Sekreterliğe ise Necat Ökten seçildi. rol Kimya Sanayii İşçileri Sendikası (Petrol
Kimya-İş) olarak değiştirildi. Yeni kurulan
Türk-İş üyesi olan Kimya-İş, 18 Mart
sendikanın başkanı Kimya-İş Genel Baş-
1967’de yapılan Genel Kurulunda
kanı Dinçer Doğu oldu.
280 “Kimya-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedi-
si, 2. Cilt, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak ya- 283 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2.
281 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2. 4 Mart 1975 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Karar
285

Lastİk-İş Kurulda tartışma yaşandı. Nevzat Akde-

niz ve Mustafa Kalender dönemin Yönetim
Türkİye Petrol Kİmya ve
Kurulunu işçi sorunlarıyla ilgilenmemek-
Lastİk Sanayİİ İşçİlerİ le eleştirdi.288 Bu genel kurulda sendikanın
SendİkasI şubeler açmasına karar verildi. Yönetim
4 Nisan 1949’da Abdurrahman Yavuz, Ah- Kurulu üyeliklerine Emin Karatekin, Cemal
met Saygı, Hamdi Erkan, Hakkı Cesur, Ha- Ekiciler, Hüseyin Baloğlu, Mustafa Kurter,
san Uluç, Hayri Kantoğlu, Hüseyin Mağa- Muzaffer Ceylan, Nurettin Eser ve Şahan-
ra, Mehmet Ali Sarsılmaz, Mehmet Tunalı, de Sülek seçildi.
Nevzat Akdeniz ve Osman Milaç tarafın-
Sendikanın 1953’te gerçekleştirilen Genel
dan İstanbul’da Lastik ve Kauçuk İşçileri
Kurulunda Genel Başkanlığa Niyazi Han-
Sendikası adıyla kuruldu.
çer, Genel Başkan Vekilliğine Cemal Ekici-
Sendikanın ilk Genel Kurulu 25 Eylül ler ve Genel Sekreterliğe Hüseyin Baloğlu
1949’da gerçekleşti. Genel kurulda yöne- seçildiler.
tim kurulu üye sayısı 11’e, sendika üyelik
Sendikanın Şubat 1954’te gerçekleştiri-
aidatı 100 kuruştan 2,5 liraya çıkarıldı ve
len Genel Kurulunda sendikanın Kazlıçeş-
genel kurul toplanma zamanı 2 yıl olarak
saptandı.286 Bu genel kurulda Aziz Erkman, me Şube yöneticilerinden Rıza Kuas Genel
Hakkı Cesur, Hamdi Erkan, İbrahim Gür- Başkanlığa seçildi. Genel kurulda yöne-
dal, İsmail Akçıl, İsmail Ercan, Mehmet Efe, time seçilemeyen Niyazi Hançer ve ar-
Mehmet Tunalı, Musa Özen, Nevzat Akde- kadaşları Lastik ve Kauçuk Sanayii İşçi-
niz ve Niyazi Hançer Yönetim Kurulu üye- leri Sendikası adında bir başka sendika
liklerine seçildiler. kurdular.289
Sendikanın 2. Genel Kurulu 1 Ekim 1950’de Yeni bir sendikanın kurulmasından sonra
toplandı. Bu genel kurulda Nevzat Akdeniz Lastik-İş üyelerinden diğer sendikaya ge-
Genel Başkan seçildi. Sendikanın 3. Genel çenler oldu. Niyazi Hançer ve arkadaşla-
Kurulu 30 Eylül 1951’de gerçekleşti. Yöne- rının kurduğu sendikanın 1954’teki Genel
tim Kuruluna Nevzat Akdeniz, Mehmet Efe Kurulunda iki sendikanın birleştirilmesi-
ve Şerif Kurul ile 8 üye daha seçildi. 287
ne karar verildi ancak birleşme o sırada
gerçekleşemedi.
Sendikanın ilk Olağanüstü Genel Kurulu,
yönetim kurulu üyeleri arasındaki anlaş- Sendikanın 1956’da gerçekleştirilen Genel
mazlıkların derinleşmesi üzerine 18 Mayıs Kurulunda Rıza Kuas yeniden Genel Baş-
1952’de gerçekleştirildi. Emin Karatekin kan oldu. Yönetim Kurulunun diğer üye-
Genel Başkan oldu. Sendika içi anlaşmaz- liklerine ise Ali Günşem, Bahattin Yıldırım,
lıkların giderilememesi üzerine 30 Ka- Hayri Gülek, Hüseyin Savur, İbrahim İzci,
sım 1952’de olağan şekilde toplanan Genel İsa Dolguner, Kemal Ayav, Mustafa Efe ve
286 “Lastik-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedi- Mustafa Yıldız seçildiler.
si, 2. Cilt, İstanbul: Tarih Vakfı ve Kültür Bakanlığı ortak ya-
DİSKografi | 669
Sendikanın 11 Mayıs 1957’de gerçekleştiri- 22 Haziran 1963’te gerçekleştirilen Genel

len Genel Kurulunda Rıza Kuas Genel Baş- Kurulda Yönetim Kurulu değişmedi. Ge-
kan, Mehmet Yalçın Genel Başkan Vekili ve nel kurul için hazırlanan çalışma raporun-
Özcan Zorlu Genel Sekreter seçildi. 17 Mayıs da gündeme alınan konular toplu sözleşme
1958’de toplanan Genel Kurulda Rıza Kuas ve grev hakkı, sendikalar ile SSK kanunla-
Genel Başkan, İhsan Obus Genel Başkan rı, İş Kanunu, İş Mahkemesi Kanunu, Sosyal
Vekili ve Kemal Ayav Genel Sekreter seçildi.
Güvenlik ve İşsizlik Sigortasının çıkarılma-
7 Kasım 1959’da gerçekleştirilen Genel Ku- sı, çocuk ve kadın işçilerin sorunları ile işçi
rulda sendikanın adı Lastik-İş (Türkiye sağlığı ve iş güvenliği maddelerinin yeniden
Lastik Kauçuk ve Plastik Sanayii İşçileri düzenlenmesiydi.295
Sendikası) oldu. Rıza Kuas bu Genel Kurul
1963’ten itibaren Lastik-İş ile Türk-İş ara-
döneminde de görevini sürdürdü. Bu genel
kurulda Türk-İş’e üye olma konusu gün- sında partilerüstü politika konusunda an-
deme getirildi. Bu dönemde Maden-İş ve laşmazlık çıkmaya başladı. Lastik-İş Genel
Uluslararası Lastik Kauçuk ve Plastik İş- Başkanı Rıza Kuas, TİP (Türkiye İşçi Partisi)
kolu Federasyonu’yla ilişkiler sağlandı.290 kurucusuydu, Türk-İş ise partilerüstü poli-
16 Şubat 1961’de gerçekleştirilen Genel Ku- tikayı savunuyordu.
rulda Türk-İş’e üye oldu. Bu genel kurulda
15 Temmuz 1966’da Maden-İş Genel Başka-
Genel Başkan Rıza Kuas seçildi.291
nı Kemal Türkler, Basın-İş Genel Başkanı İb-
16 Aralık 1961’de gerçekleştirilen Genel Ku- rahim Güzelce, Gıda-İş Genel Başkanı Kemal
rulda eski Lastik-İş yöneticilerinden Niya- Nebioğlu ve Lastik-İş Genel Sekreteri Kemal
zi Hançer ve arkadaşları tarafından kurulan Ayav SADA’yı imzaladı.296
İstanbul Lastik İşçileri Sendikası’nın Las-
tik-İş’e katılmasına karar verildi. Seçim- 12-14 Şubat 1966 tarihli Lastik-İş Genel
lerde Rıza Kuas Genel Başkan, Yaşar Önsen Kurulunda Yönetim Kurulu değişmedi. 12
Genel Başkan Vekili ve Kemal Ayav Genel Şubat 1967’de gerçekleştirilen Olağanüs-
Sekreter oldu. Ayrıca bu Genel Kurulda Ulus- tü Genel Kurulda Lastik-İş’in Türk-İş’ten
lararası Fabrika İşçileri Federasyonu’na (IFF)
ayrılmasına ve DİSK’in kurucu sendika-
üye olunması kararlaştırıldı.292 Böylece Las-
larından olmasına karar verildi. Lastik-İş,
tik-İş, IFF ile ilk ilişki kuran sendika oldu.293
13 Şubat 1967’de kurulan DİSK’in kurucu
1963 yılında Çalışma Bakanlığı tarafından sendikalarından biri oldu.
hazırlanan İşkolları Yönetmeliğinde sen-
dikanın işkoluna petrol işkolunun dahil 10-11 Şubat 1970’te gerçekleştirilen Genel
edilmesine karşı çıktı ve ecza, kimya, kâ- Kurulda Genel Başkan Rıza Kuas görevine
ğıt ve seramik işkollarıyla birleştirilmeyi yeniden seçilirken Genel Başkan Vekili Ya-
talep etti.294 şar Önsen oldu. 4-5 Nisan 1972’de gerçek-
290 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2. leştirilen Genel Kurulda Celal Küçük Genel
291 Tarihçe, Lastik-İş web sitesi, www.lastik-is.org.tr.
Sekreter seçildi.
Kemal Sülker (1974), Lâstik-İş’in 25 Yılı, İstanbul: Murat
292
Matbaacılık. 295 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2.

293 Sülker (1974). 296SADA ile ilgili ayrıntılı bilgiye şuradan ulaşılabilir: Aziz Çe-
294 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2. lik (Ed.) (2020).
16-17 Mayıs 1974 tarihinde gerçekleştiri- üye oldu.300 Laspetkim-İş, 24-25 Ekim
len Lastik-İş 18. Genel Kurulunda Kenan 1992’de gerçekleştirdiği Genel Kurul-
Akman Genel Başkan Vekili ve Celal Kü- da DİSK’e katılma kararı aldı.301 Laspet-
çük Genel Sekreter seçildiler.297 Rıza Kuas, kim-İş’in DİSK üyeliğine kabulü ise 3 Mart
böbreklerinden rahatsızlanması üzerine 1993’te gerçekleşti.302 Laspetkim-İş’in
fiilen görev yapamaz durumda kaldıysa da DİSK’e üyeliği sonrası Lastik-İş ve Las-
genel başkanlık görevini sembolik olarak petkim-İş’in birleştirme çalışmaları baş-
yürütmeye devam etti. 298
Nitekim 27-28 ladı. Lastik-İş, 26 Mart 1994 tarihli Genel
Haziran 1977’de gerçekleştirilen Genel Ku- Kurulunda Laspetkim-İş’e katılma kararı
rulda da Genel Başkanlığa Rıza Kuas seçil- aldı ve bu karar 2-3 Nisan 1994 tarihli Las-
di. Genel Başkan Vekilliği ve Genel Sekre- petkim-İş Genel Kurulunda kabul edildi.303
terliğe ise Kenan Akman ile Celal Küçük Birleşme sonrası Laspetkim-İş’in adı Las-
seçildiler. tik-İş (Türkiye Petrol Kimya ve Lastik Sa-
nayii İşçileri Sendikası) oldu.304
Lastik-İş 20. Genel Kurulu 28-30 Mayıs
1980’de gerçekleştirildi. Bu genel kurulda 1999 yılında DİSK üyesi Petkim-İş, Las-
Genel Başkanlığa Durmuş Ali Yalnız, Genel tik-İş’e katılma kararı aldı. Lastik-İş’in
Başkan Vekilliklerine Niyazi Kuas ile Meh- 29-30 Mayıs 1999’da gerçekleşen Genel
met Bekiroğlu ve Genel Sekreterliğe Celal Kurulunda yönetim kuruluna birleşme ko-
Küçük seçildi. nusunda yetki verildi.305 Bu karar üzerine
DİSK Yönetim Kurulu Petkim-İş’in geçmiş
12 Eylül 1980 askeri darbesi ile DİSK’e bağlı aidat borçlarının silinmesine kadar verdi306
diğer sendikaların olduğu gibi Lastik-İş’in ve Petkim-İş, Lastik-İş’e katıldı.
de faaliyetleri durduruldu. Lastik-İş’in 100
kadar yöneticisi gözaltına alındı; 4 yöneti- Lastik-İş halen DİSK üyesi olarak faaliyet-
cisi ise 120 gün ile 4 yıl cezaevinde kaldı. 299 lerine devam etmektedir.

Lİmter-İş
nın kaldırmasına ve DİSK üye sendikaların Lİman Tersane Gemİ YapIm
yöneticilerinin beraatine karar verdi. Bu OnarIm İşçİlerİ SendİkasI
kararın ardından Lastik-İş faaliyetlerine
Limter-İş 17 Eylül 1976’da İstanbul’da Emir
yeniden başladı. Sendikanın 12 Eylül sü-
Babakuş, Fuat Ateş, Nurettin Çöker, Şe-
recinin sona ermesiyle toplanan ilk Genel
rif Kaya ve Yurdaeş Araklı tarafından
Kurulu 24-25 Ocak 1992’de gerçekleştirildi.
Lastik-İş’in faaliyetlerinin durdurulduğu 301 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2.
DİSK (1994), DİSK 9. Genel Kurul Çalışma Raporu, İstanbul:
302
bu sürede sendikanın üyelerinin bir kıs- DİSK Yayınları.

mı Petrol-İş’e, bir kısmı ise Laspetkim-İş’e 303 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2.
297 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2. 305 DİSK (2000).
298 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2. 8 Aralık 1999 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Karar
306
299 DİSK-AR (2020). Defteri, DİSK Arşivi.

DİSKografi | 671
kuruldu.307 Emir Babakuş sendikanın gözaltına alındı.312 8 yöneticisi toplamda

ilk genel başkanıydı. Limter-İş Haziran 71 yıl 1 ay 10 gün ceza aldı ve 7 gün ile 3 yıl
1977’de gerçekleştirdiği ilk Genel Kuru- hapis cezasına mahkûm edildi.313 1991’de
lunda DİSK’e ve Uluslararası Metal İşçileri DİSK ve DİSK üyesi sendikaların beraat et-
Sendikaları Birliği’ne (UMSB/IMF) üyelik mesi üzerine yeniden faaliyete geçen Lim-
başvurusuna karar verdi. ter-İş, halen DİSK üyesidir.
28 Mart 1978’de DİSK Yürütme Kuru-

lu, “Gemi İnşa Sanayi işkolunda kurulan Naklİyat-İş
Limter-İş sendikasının konfederasyo- Türkİye Devrİmcİ Denİz
na üye yapılması konusunda gerekli giri- ve Kara Naklİyat İşçİlerİ
şimlerin örgütlenme dairesince yapılma-
SendİkasI
sına, gerekli masrafların karşılanmasına”
308
karar verdi. DİSK Yönetim Kurulu Lim- 18 Haziran 1975’te İstanbul’da faaliyet gös-
ter-İş’in DİSK üyeliğini Ağustos 1978’de termek üzere açık adı İstanbul Devrimci
kabul etti. 309
DİSK 7. Genel Kurul Çalışma Deniz ve Kara Tekel Nakliyat İşçileri Sendi-
Raporu’nda ise Limter-İş’in DİSK’e üyeli- kası kısa adı ise Nakliyat-İş olan işçi sen-
ğinin 28 Mart 1978 tarihinde gerçekleşti- dikasıdır.314 Merkezi İstanbul’da bulunan
ği yazılmaktadır.310 Limter-İş’in dönemin sendikanın kurucuları Tekel Nakliyat’ın
DİSK dergileri sonunda yer alan sendika İstanbul Grup Müdürlüğünde çalışan nak-
listelerinde ilk kez Ekim 1978 sayısında 311 liyat işçileridir.315
yer aldığı göz önünde bulundurulduğun-
Kasım 1975’e kadar kurucular Kurulu tara-
da sendikanın üyeliğinin Ağustos 1978’de
fından yönetilen sendikanın ilk Genel Ku-
gerçekleştiği muhtemeldir.
rulunun toplandığı 30 Kasım 1975’te 470
Sendikanın içinde bulunulan zor koşullar- kayıtlı üyesi vardı. Genel kurulunda sen-
dan kurtarılması yönünde üyelerinin baş- dikanın adından “tekel” sözcüğü çıkarıla-
vuruları üzerine, DİSK Yürütme Kurulunun rak Türkiye Devrimci Deniz ve Kara Nak-
28 Aralık 1979 tarihli kararıyla DİSK Ana- liyat İşçileri Sendikası olarak (Nakliyat-İş)
tüzüğünün 53. maddesinin verdiği yetkiye değiştirildi ve DİSK’e üye olma kararı alın-
dayanarak genel kurul toplantıya çağrıldı. dı.316 Sendikanın DİSK’e üyelik başvurusu
20 Ocak 1980 tarihinde yapılan Genel Ku- DİSK Yönetim Kurulu tarafından 11-12 Ha-
rul ile sorun ortadan kaldırıldı. ziran 1976’da oyçokluğu ile kabul edildi.317
12 Eylül 1980 askeri darbesiyle Limter-İş’in DİSK Yönetim Kurulunun ortak kararıyla
faaliyetleri durduruldu ve 4 yöneticisi Nakliyat-İş sendikası 1 Kasım 1976’da DİSK
307 “Limter-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedi-
312 DİSK-AR (2020).
si, 2. Cilt, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak ya- 313 DİSK-AR (2020).
yını, 1998. 314“Nakliyat-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklope-
308 disi, 2. Cilt, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak
Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi. yayını,1998.
30922-23-24 Ağustos 1978 tarihli DİSK Yönetim Kurulu top- 315 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2.
310 DİSK 7. Genel Kurul Çalışma Raporu. 11-12 Haziran 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı,
317
311 DİSK dergisi, Sayı 8, Ekim 1978. Karar Defteri, DİSK Arşivi.
Dayanışma Fonuna ödemeleri için gereken olan Nakliyat-İş’in bu sorunlarını çözmesi

tutarı eksik ödemiş olması sebebiyle hak- ve üyelerine daha yararlı hizmetler yapabil-
kında soruşturma açılmasına ve soruş- mesi için gerekli girişimlerde bulunması için
turmanın Celal Küçük tarafından yürütül- DİSK Örgütlenme Dairesine yetki ve görev
mesine karar verildi.318 verilmesini oybirliği ile kabul etti.323 6 Ka-
sım 1977’de gerçekleştirilen Nakliyat-İş Ge-
Nakliyat-İş, 1977’ye kadar Şen İzmir Umu-
mi Nakliyat Ambarı, Kastamonu Nakliyat, nel Kurulu Nisan 1978’de yargı kararıyla ge-
Unilever, Türk Demir Döküm, Paksoylar çerli kabul edildi. DİSK Yürütme Kurulu 28
Kum ve Çakıl Deposu, Philips, Evsan De- Aralık 1978’de İstanbul Asliye Hukuk Mah-
posu gibi önemli nakliyat işlerinde örgüt- kemesi’nin verdiği karardan sonra Nakli-
lenme çalışmalarını yürüttü.319 yat-İş’in durumunun yasal olarak çözüme
kavuşmuş olması sebebiyle daha önce ver-
DİSK Yürütme Kurulu 25 Nisan 1977’de
diği üyeliğin askıya alınma kararının kaldı-
Nakliyat-İş’in Yönetim ve Yürütme Kuru-
rılmasına karar verdi.324
lu üyelerinin DİSK Anatüzüğü, DİSK 5. Ge-
nel Kurul kararları ve diğer organ kararla- 12 Eylül 1980 askeri darbesiyle birlik-
rı ile belirlenmiş bulunan temel ilkeler ile te diğer DİSK üyesi sendikalar gibi Nakli-
DİSK’in genel politikasına aykırı davranış- yat-İş’in de faaliyetleri durduruldu. Sendi-
larında bulundukları sebebiyle ihraç tale- kanın yaklaşık 35 yöneticisi ve temsilcisi
biyle DİSK Onur Kuruluna verilmelerine ve gözaltına alındı. Bu yöneticiler 4 ay ile 4 yıl
Onur Kurulu kararına kadar Nakliyat-İş’in arasında tutuklu kaldı. Askeri Yargıtay 16
DİSK üyeliğinin askıya alınmasına karar Temmuz 1991’de DİSK ve bağlı sendikala-
verdi. 320 rın kapatılma kararının kaldırmasına ve
Nakliyat-İş Yönetim Kurulunda yaşanan si- DİSK üye sendikaların yöneticilerinin be-
yasal ve ideolojik ayrılıklar sebebiyle Ka- raatine karar verdi. Bu kararın ardından
sım 1977’de iki ayrı genel kurul yapıldı ve Nakliyat-İş yeniden faaliyete geçti.325
iki ayrı Nakliyat-İş yönetimi ortaya çıktı.321
Nakliyat-İş 18 Ekim 1992’de Olağanüs-
DİSK Yönetim Kurulu iki ayrı genel kurul
tü Genel Kurul gerçekleştirdi ve bu genel
gerçekleştiren Nakliyat-İş’in durumu tü-
kurulda Tüm Taşıma İşçileri Sendikası’na
züksel ve yasal olarak çözüme ulaşınca-
(TÜMTİS) katılma kararı alındı. Ancak
ya kadar DİSK üyeliğinin kesin olarak askı-
Anatüzük’te öngörülen yeterli çoğunluk
ya alınmasına karar verdi.322 DİSK Yürütme
sağlanmadan yapılan oylama nedeniyle
Kurulu, iki başlı yönetilir hale gelen ve üye-
liği DİSK Yönetim Kurulunca askıya alınmış mahkeme katılma kararını iptal etti.326

318
Nakliyat-İş halen DİSK üyesidir.
319 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2. 12 Ocak 1978 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Karar
323
32025 Nisan 1977 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Ka- Defteri, DİSK Arşivi.
rar Defteri, DİSK Arşivi. 32428 Aralık 1978 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Ka-
32212-13-14-15 Aralık 1977 tarihli DİSK Yönetim Kurulu top-
DİSKografi | 673
OLEYİS Nusret Aydın Genel Sekreterliğe, İhsan

Dündar Mali Sekreterliğe, Ahmet Daş,
Türkİye Otel Lokanta ve Ali Kocaman, Cevdet Orhan, Fikri Okuk-
Eğlence Yerlerİ İşçİlerİ çu, Halil Akkaya, Hüseyin Uskay, Mustafa
SendİkasI Odabaşı, Nuri Uysal, Sabri Bodur, Sait Er-
7 Temmuz 1969’da Ankara’da Mukbil Zırtı- bozkurt, Şaban Aydın ve Vedat Soydan Yö-
loğlu (Genel Başkan), Nusret Aydın (Genel netim Kurulu üyeliklerine seçildiler.
Sekreter), Ali Özakarlıoğlu (Mali Sekreter), Sendikanın 2. Genel Kurulu 23-24 Mayıs
Ali Demir, Ali Kocaman, Besim Sümer, Fik- 1974’te gerçekleştirildi. Bu genel kurul-
ri Okukçu, Halil Akkaya, Hüseyin Çavdar, da sendika Tüzüğünde yer alan Türk-İş’in
Hüseyin Uskay, Mehmet Göklü, Mustafa “partilerüstü” politikasına ilişkin amaç
Odabaşı, Niyazi Sönmez, Nuri Uysal, Os- maddesi Tüzük’ten çıkarıldı. Genel kurul-
man Ekmekçi, Sabri Bodur, Sait Erbozkurt, da genel başkanlık adaylığına Nusret Ay-
Şaban Aydın, Tahir Güner, Vedat Soydan, dın’ı ve Mukbil Zırtıloğlu’nu öneren iki
Yusuf Hızarcı, Yusuf Öz ve Ziya Öge tara- grup arasında çekişme yaşandı.331 2. Genel
fından kurulan işçi sendikasıdır327. OLEYİS, Kurulda Genel Başkanlığa Mustafa Oda-
TOLEYİS Federasyonu’na üye sendikalar başı ve Servet Sofuoğlu Genel Sekreterli-
tarafından kuruldu. ğe seçildi.
Türk-İş, OLEYİS kurulduktan yaklaşık 2 OLEYİS 3. Genel Kurulu 1-3 Kasım 1976 ta-
ay sonra, 1 Eylül 1969’da OLEYİS’in üyeli- rihinde toplandı. Bu genel kurulda Genel
ğini kabul etti. OLEYİS’in Türk-İş’e üye ol- Başkanlığa Mukbil Zırtıloğlu ve Genel Sek-
masının ardından OLEYİS’i kuran TOLEYİS reterliğe Nusret Aydın seçildi. Genel ku-
Federasyonu sendikaları kendilerini fes- rulda “Türk-Iş’in ülke sorunları karşısın-
hederek OLEYİS’e katıldılar ve OLEYİS’in da aktif ve sol çizgide politika izlemesinin
bölge şubeleri olarak faaliyet göstermeye sağlanması ve bu amaçla gereken girişim-
başladılar.328 lerde bulunmak için genel yönetim kuru-
Sendikanın 1. Genel Kurulu 22-24 Ekim lunun yetkili kılınması” kararı alındı.332
1971’de gerçekleştirildi. Bu genel kurulda OLEYİS, Türk-İş üyesi olmasına rağmen
OLEYİS yöneticilerinin hazırlanmasında DİSK’in düzenlediği 1977 1 Mayıs kutlama-
yer aldığı Onikiler Raporu oybirliğiyle ka- sına katıldı.333 10 Eylül 1977’de sendikanın
bul edildi. 329
Genel kurulda raporun Türk- Olağanüstü Genel Kurulu toplandı. Genel
İş’e karşı olmadığı belirtildi.330 1. Genel Ku- kurulun olağanüstü şekilde gerçekleşti-
rulda Mukbil Zırtıloğlu Genel Başkanlığa, rilmesinin sebebi sendikanın Türk-İş’ten
327 “OLEYİS” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedi- ayrılıp DİSK’e üye olması kararıydı. Ge-
yını, 1998. nel kurul öncesinde DİSK ve OLEYİS ara-
328 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2. sında bir protokol imzalandı. DİSK Yürüt-
329 Onikiler Raporu’na ilişkin ayrıntılı bilgi için bu kitabın 1.
cildine bakılabilir: Ece Göktürk (2020), “DİSK Sonrası Türk- me Kurulu “OLEYİS Sendikasının DİSK’e
İş’te Sosyal Demokrat Muhalefet, DİSK Tarihi Kuruluş-Dire-
niş-Varoluş, 1. Cilt, Aziz Çelik (Ed.), İstanbul: DİSK Yayınları,
ss. 455-457. 332 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2.
üye olmasıyla ilgili yaklaşımı etraflıca in- Kocamanoğlu ile Celal Küçük’ten oluşan
celenmiş ve Oleyis sendikası yetkilile- bir Birleştirme Komisyonu kurulması-
riyle konfederasyonumuz yetkilileri ara- na karar verildi337 (Birleştirme çalışmala-
sında bir protokol yapılması protokolde rına ilişkin ayıntılı bilgi bu kitabın sendi-
OLEYİS sendikasının DİSK’e üyeliğine iliş- ka birleştirmelerine ilişkin bölümlerinde
kin kongre yapma ve DİSK üyesi Turizm-İş yer almaktadır). Turizm-İş 6 Mart 1978’de
ile aralarında bazı konularda veya işyerle- OLEYİS’e katıldı. Böylece turizm işkolunda
rinde çıkacak problemlerin DİSK yürütme kurulu iki DİSK üyesi sendika birleşti.
kurulu kararıyla çözümlenmesi için pro-
DİSK Yürütme Kurulu sendikanın gerçek-
tokole hükümler konulmasına” karar ver-
leştirilecek olan 4. Genel Kuruluna ilişkin
di. 334
erteleme kararı verdi. Kararın gerekçesi
OLEYİS ve DİSK arasında imzalanan ve olarak OLEYİS Antalya Şube Genel Kurulu-
Turizm-İş ile OLEYİS arasında oluşabile- nun gerçekleşmemiş olması ve OLEYİS’in
cek sorunları da içeren protokol DİSK Yü- genel kurulunu toplama kararının OLEYİS
rütme Kurulu tarafından 1 Haziran 1977’de Yönetim Kurulu üyelerinin eksik katılım
onaylandı ve Yürütme Kurulu Turizm-İş sağladığı toplantıda verilmesi, Marmara
ile OLEYİS arasındaki Dedeman Oteli yet- Bölgesi’nde 19 işyerinde süren toplu iş söz-
ki tartışması probleminin halledilmesi için leşmesi görüşmelerinin grev aşamasın-
Yürütme Kurulu adına Fehmi Işıklar’ın gö- da olması göz önünde bulundurularak ve
revlendirilmesine, Turizm-İş’in yetki iti- “Ören toplantısında görüşülen DİSK yöne-
razının geri almasına ve OLEYİS ile Tu- tim kurulunca kararlaştırılan sınıf ve kitle
rizm-İş’in “aynı işyerinde örgütlenme sendikacılığın temel ilkesine aykırı bir uy-
çatışmasına girmemek ve herhangi bir iş- gulamanın önüne geçilmesi”ydi.338 Ayrıca
yerinde örgütlenmeye daha önce başla- DİSK Yürütme Kurulu OLEYİS 4. Genel Ku-
mış sendikaya diğerinin yardımcı olması ruluna ilişkin “Tek Tip Demokratik Tüzü-
konusunda” OLEYİS ve Turizm-İş’e yazı ğün genel kuruldan geçirilmesi hazırlığı-
yazılmasına karar verdi. 335
nın yapılmasına” karar verdi.339
OLEYİS’in olağanüstü genel kurulunda al- Sendikanın 4. Genel Kurulu 28 Haziran-1

dığı üyelik kararı sonrasında DİSK’e üye- Temmuz 1979 tarihinde toplandı. Bu ge-
liği 22 Eylül 1977’de kabul edildi. 336
OLE- nel kurulda Nusret Aydın Genel Başkanlı-
YİS’in DİSK’e üyeliğinden 4 ay sonra DİSK ğa ve Tahir Güner Genel Sekreterliğe seçil-
Anatüzüğünün aynı işkolunda kurulu iki diler. Ayrıca 4. Genel Kurulda DİSK’in “Tek
sendikanın birleştirilmesini öngörmesi Tip Demokratik Tüzük” kararı doğrultu-
sebebiyle Turizm-İş ile OLEYİS’in birleş- sunda sendika Anatüzüğünde değişiklik-
tirilmesi için ve Kemal Nebioğlu, Tuncer ler gerçekleştirildi.
33430 Mayıs 1977 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Ka- 12 Ocak 1978 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Karar
337
rar Defteri, DİSK Arşivi. Defteri, DİSK Arşivi.

3351 Haziran 1977 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Ka- 33812 Haziran 1979 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Ka-
336 33912 Haziran 1979 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Ka-
DİSKografi | 675
Eylül 1979’da DİSK Yönetim Kurulu OLE- Aydın, Yönetim Kurulunun diğer üyelik-
YİS’in içinde bulunduğu sorunu incelemek lerine ise Ali Kocaman, Ali Özarkalıoğlu,
ve gerekli kararı yönetim kurulu adına Ömer Ülkü, Rıza Tırpancı, Şaban Aydın ve
vermek üzere bir komisyon kurulmasına Tahir Güner seçildiler.
ve bu komisyonun Genel Başkan Abdullah
Baştürk başkanlığında, Celal Küçük, Ertan 24 Mayıs 1992’de sendika Olağanüs-
Andaş, Demirhan Tuncay ve Burhan Şa- tü Genel Kurulunu gerçekleştirdi. Bu ge-
hin’den oluşmasına karar verdi.340 nel kurulda Tursan-İş’in OLEYİS’e iltihakı
onaylandı.
12 Eylül 1980 askeri darbesinden son-
ra OLEYİS’in faaliyetleri durduruldu. OLE- 5 Mayıs 1993’te Mukbil Zırtıloğlu, Mahmut
YİS’in 63 yöneticisi gözaltına alındı, 9 yö- Aydın, Rıza Tırpancı, Mustafa Varhan, Mus-
neticisi ise toplam 57 yıl 9 ay 10 gün ceza tafa Saffet Yahyaoğlu, Muzaffer Koç, Ali
aldı.341 Tutuklamaların ardından OLE- Asari, Salih Taşçı ve Aziz Demiralay yol-
YİS Marmara Bölge Yönetim Kurulu üye- suzluk iddiasıyla sendikadan geçici olarak
si Ruhi Orhan’ın içinde bulunduğu 9 kişi, ihraç edildiler. İhraçlar 7-8 Ağustos 1993’te
işçilerden topladıkları paralar ile tutuklu
olağanüstü şekilde toplanan OLEYİS Genel
bulunan sendikacıların ailelerine yardım-
Kurulunda onaylandı. İhraç edilenler hak-
da bulunmak üzere bir dayanışma grubu
larında açılan dava sonucu aklandılar.344
oluşturdu.342 Dayanışma grubu üyeleri 6
ay tutuklu kaldı ve OLEYİS üyeleri tarafın- Bu genel kurulda Enver Öktem sendika
dan kurulan Otel İşçileri Halk Tüketim Ko- Genel Başkanlığına Mehmet Ali Akpınar
operatifleri Birliği kapatılarak yöneticileri Genel Başkan Yardımcılığına, Kenan Ka-
tutuklandı.343 çar Genel Sekreterliğine, Mustafa Bayrak,
1991’de DİSK ve DİSK’e üye sendikaların Mustafa Kalaycılar, Necati Üner, Süleyman
beraati sonrası OLEYİS faaliyetlerine yeni- Doğan, Şengül Akçay ve Turan Uğurlu Yö-
den başladı. 21 Aralık 1991’de yapılan Genel netim Kurulu üyeliklerine seçildiler.
Kurulda 1980 öncesi genel kurulda organ-
Sendikanın 6. Genel Kurulu 2-3 Temmuz
lara seçilen yöneticilerin görevlerine de-
1994’te toplandı. Bu genel kurulda Enver
vam etmeleri kararı verildi.
Öktem tekrar Genel Başkan olarak belir-
1992 yılında Otel Lokanta Eğlence Yerleri lendi. Sendikanın Genel Sekreteri ise Sü-
İşçileri Sendikası (YENİ OLEYİS), OLEYİS’e leyman Doğan oldu. Yönetim Kurulunun
iltihak etti. OLEYİS 5. Genel Kurulu 28-29 diğer üyeliklerine Kenan Kaçar, M. Ali Ak-
Mart 1992’de gerçekleştirildi. Bu genel ku- pınar, Mustafa Bayrak, Necati Üner, Recai
rulda sendika Genel Başkanlığına Muk- Kırdar, Ruhi Orhan ve Turan Uğurlu seçil-
bil Zırtıloğlu, Genel Başkan Yardımcılığına
diler. 3-4 Temmuz 1994’te yapılan erken
Ahmet Daş, Genel Sekterliği’ne Mehmut
Genel Kurulda Enver Öktem tekrar Genel
34025-26-27-28 Eylül 1979 tarihli DİSK Yönetim Kurulu top-
lantısı, Karar Defteri, DİSK Arşivi.
Başkan seçildi.345
341 DİSK-AR (2020). 344 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2.
342 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2. “Tarihçe”, TÜRKİYE OLEYİS web sitesi, http://www.oleyis.
345
343 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2. org.tr/sayfa.php?id=12 (Erişim: 26 Mayıs 2021).

Sendikanın 21-22 Haziran 1997’de gerçek- kurucuları Mehmet Bozruç, Zekai Tuğcu,
leştirilen 7. Genel Kurulunda ve 6-7 Aralık Mehmet Kılınç, Mehmet Özbek ve Kemal
1997’de gerçekleştirilen Olağanüstü Genel İçöz’dü.351
Kurulunda Enver Öktem Genel Başkanlı-
1963 yılında kurulan Türkiye Petrol İşçi
ğa ve Veysel Çukur Genel Sekreterliğe se-
Sendikaları Federasyonu’nun (Petrol-İş)
çildiler. 4-5 Eylül 1999’da gerçekleştirilen
18 Haziran 1965’teki Genel Kurulunda iş-
8. Genel Kurulda Enver Öktem tekrar Ge-
kolunda birliğin sağlanması amacıyla fe-
nel Başkanlığa seçilirken Genel Sekreter
derasyonun feshine ve tüm mal varlığının
Ethem Kaynar Olguner oldu. Enver Ök-
işkolu düzeyinde kurulacak olan Pet-
tem’in 2002’de milletvekili olması üzeri-
ne Yönetim Kurulu, Genel Başkan Yardım- kim-İş’e devrine karar verildi.352 Bu ka-
cısı Kamer Aktaş’ın Genel Başkan olmasını rar doğrultusunda federasyona bağlı bazı
kararlaştırdı.346 30 Temmuz 2006’da ger- sendikaların yönetim kurulu üyeleri olan
çekleşen 9. Genel Kurulda Kamer Aktaş Mehmet Bozruç, Zekai Tuğcu, Mehmet Kı-
Genel Başkanlığa ve Erdoğan Yahya Genel lınç, Mehmet Özbek ve Kemal İçgöz’den
Sekreterliğe seçildiler.347 Kamer Aktaş, 10. oluşan kurucular merkezi Ankara’da bu-
Genel Kurulda da Genel Başkanlığa tekrar lunan Petkim-İş’i kurdu.353
seçildi. 348
1965-1967 arasında Petkim-İş’in Genel
OLEYİS 31 Temmuz-1 Ağustos 2010 ta- Başkanlığını Mehmet Kılınç, Genel Sekre-
rihlerinde toplanan 11. Genel Kurulunda terliğini Şadi Uğur, Genel Mali Sekreterliği-
DİSK’ten ayrılmaya ve Hak-İş’e katılma- ni ise Necati Topuz yürüttü.354
ya karar verdi.349 Böylece OLEYİS’in DİSK
Petkim-İş yaklaşık 10 yıl bağımsız olarak
üyeliği sona erdi.
faaliyet gösterdi. 9 Ocak 1975’te gerçek-
leştirdiği Olağanüstü Genel Kurulda sen-
Petkİm-İş dika DİSK’e üye olma kararı aldı. Bu genel
Türkİye Petrol ve Lastİk kurulda Petkim-İş Genel Başkanı Mehmet

Kılınç, “DİSK, Türk işçisinin yasal ve eko-
Sanayİİ İşçİlerİ SendİkasI
nomik mücadelesinin bir bütün olduğunu
9 Eylül 1965’te Ankara’da Petkim-İş adıy- ve bu bütünlük içinde yapılacak sendika-
la kurulan, 1975’e kadar bağımsız sonra- cılığın olduğunu ana ilke olarak benimse-
sında DİSK üyesi olan işçi sendikasıdır.350 miştir. Kuruluşundan günümüze kadar bu
Merkezi Ankara’da bulunan sendikanın ana ilkeleri benimseyip savunan ve bunun
“Tarihçe”, TÜRKİYE OLEYİS web sitesi, http://www.oleyis.
346
mücadelesini yapan Petkim-İş, işçi sını-
org.tr/sayfa.php?id=12 (Erişim: 26 Mayıs 2021).
347 fı mücadelesi içinde daha güçlü ve etkim
org.tr/sayfa.php?id=12 (Erişim: 26 Mayıs 2021). sürdürebilmesi için, DİSK ile bütünleşme
348
org.tr/sayfa.php?id=12 (Erişim: 26 Mayıs 2021). kararındadır” diyerek üyelerinden DİSK’e

349
org.tr/sayfa.php?id=12 (Erişim: 26 Mayıs 2021).
350 “Petkim-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedi-
DİSKografi | 677
katılma lehinde oy kullanmalarını istedi.355 Bu dönemde Atom-İş, Petkim-İş’e katıl-

Petkim-İş’in DİSK üyeliği talebi DİSK Yö- mak istediğini belirtti.361 Aynı süreçte DİSK
netim Kurulu tarafından 4 Mart 1975’te, 10 Yürütme Kurulunun 22 Ağustos 1975’teki
Ocak 1975’ten itibaren geçerli olmak üze- kararına göre Atom-İş yetkililerinin Pet-
re oybirliği ile kabul edildi.356 Petkim-İş, kim-İş ile Petrokimya-İş yöneticileri ile
1975’te DİSK’in Demokrasi Mitinglerine ayrı ayrı ilişki kurarak hangi sendika-
katıldı.357 ya katılacakları hususunda karar verdik-

ten sonra Genel Kurulunu gerçekleştirip
DİSK Yürütme Kurulu 10 Haziran 1975’te DİSK Yönetim Kuruluna bilgi vermeleri oy-
DİSK’te aynı işkolunda bulunan Petkim-İş birliği ile kabul edildi.362 Atom-İş, 5 Mayıs
ile Türkiye Kimya Sanayii İşçileri Sendi- 1976’da kendisini feshederek Petkim-İş’e
kası (Kimya-İş) 358
ve Türkiye Petrokimya katıldı.363
Sanayii İşçileri Sendikası’nın (Petrokim-
Petkim-İş ile Petrol Kimya-İş’in birleş-
ya-İş) birleştirilmesi için Mehmet Kara-
tirilmeleriyle ilgili 1976’da gelişmeler ya-
ca’nın başkanlığında, Kenan Akman ve
şandı. Petkim-İş ile Petrol Kimya-İş’in bir-
Hakkı Öztürk’ten meydana gelen Birleş- leşmeleri ile ilgili bundan önce Mehmet
tirme Komisyonu kurulmasına karar ver- Karaca’nın başkanlığında Hakkı Öztürk ve
di.359 Komisyon çalışmalarını 21 Haziran Kenan Akman’dan oluşturulan Birleşme
1975’te tamamladı. DİSK Yürütme Kurulu, Komisyonunun değiştirilerek Genel Sek-
21 Haziran 1975 tarihinde Kimya-İş, Pet- reter İbrahim Güzelce’nin başkanlığında
kim-İş ve Petrokimya-İş’in birleştirilmesi Rıza Güven, Burhan Şahin, Kenan Akman
için hazırlanan komisyon kararını onayla- ve Hakkı Öztürk’ten oluşturulmasına ka-
dı. Ancak DİSK Yürütme Kurulunca onay- rar verildi.364 Birleştirme çalışmalarının ar-
lanan komisyon kararının aksine Petro- dından bu konuda sürecin daha hızlı iler-
kimya-İş ile Kimya-İş Olağanüstü Genel lemesi için sendikaların Yürütme Kurulu
Kurul gerçekleştirdi. Bunun üzerine DİSK üyeleri ile DİSK Yürütme Kurulu üyeleri 16
Başkanlar Konseyi örgütsel disiplinsizlik- Ocak 1976’da ortak bir toplantı kararı aldı.365
Ancak toplantı DİSK Yürütme Kurulunun
leri tartışmak üzere toplandı. Konsey, Pet-
yoğun iş programı sebebiyle 22-23 Ocak
rokimya-İş’in Genel Başkanı Yılmaz Öz-
1976’ya ertelendi.366 Bu toplantıdan sonra
demir’in kesin ihraç talebiyle DİSK Onur
Petkim-İş ile Petrol Kimya-İş’in Birleştirme
Kuruluna verilmesine oyçokluğu ile karar
Komisyonunun üyeleri değişti. Rıza Güven
verdi.360 Bu sebeple birleşmeler uzun bir
Başkanlığında, Celal Küçük, Fehmi Altun,
süre gerçekleşemedi.
355 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2. 22 Ağustos 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı,
362

356 Karar Defteri, DİSK Arşivi.
Defteri, DİSK Arşiv 363 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2.
357 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2. 22 Ağustos 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı,
364
358 Çelik (Ed) (2020), ss.178-179. Karar Defteri, DİSK Arşivi.

359 27-28 Aralık 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı,
365
Defteri, DİSK Arşivi. Karar Defteri, DİSK Arşivi.

11-14 Temmuz 1975 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı,
360 12 Ocak 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Karar
366
Karar Defteri, DİSK Arşivi. Defteri, DİSK Arşivi.

Abdurrahman Önsay ve Salih Efe’den mey- 1999 yılında halen DİSK üyesi olan Pet-
dana gelen bir Birleştirme Komisyonu ku- kim-İş, aynı işkolunda bulunan DİSK üyesi
rulmasına oybirliği ile karar verildi.367 Lastik-İş’e katılma kararı aldı. Lastik-İş’in
29-30 Mayıs 1999’da gerçekleşen Genel
DİSK Yürütme Kurulunun 5 Mart 1976 ta-
Kurulunda Yönetim Kuruluna birleşme ko-
rihli toplantısında Petrol Kimya-İş ile Pet-
nusunda yetki verildi.373 Bu karar üzerine
kim-İş’in birleştirilmelerine çalışmak ve
DİSK Yönetim Kurulu Petkim-İş’in geçmiş
bu konuda karar vermek üzere bir Bir-
leştirme Komisyonu oluşturuldu. Çalış- aidat borçlarının silinmesine kadar verdi374
malardan sonra Petrol Kimya-İş kendisi- ve Petkim-İş, Lastik-İş’e katıldı.
ni feshederek Petkim-İş’e katıldı.368 Petrol
Kimya-İş ile Petkim-İş 15 Haziran 1976’da Petrokİmya-İş
birleşerek Türkiye Petrol ve Kimya Sanayii
İşçileri Sendikası (Petkim-İş) adını aldı.369
Türkİye Petrokİmya Sanayİİ
İşçİlerİ SendİkasI
12 Eylül 1980 askeri darbesi ile DİSK’e bağlı
diğer sendikaların olduğu gibi Petkim-İş’in 8 Mayıs 1969’da Türkiye Petrokimya Sana-
de faaliyetleri durduruldu. Petkim-İş’in 52 yii İşçileri Sendikası (Petrokimya-İş) adıy-
yöneticisi gözaltına alındı. Yöneticiler en la faaliyet göstermek üzere İzmit’te ku-
az 30 gün en çok 3 yıl olmak üzere cezae- rulan 1975’e kadar bağımsız, sonrası DİSK
vinde kaldı.370 üyesi işçi sendikasıdır.375
Askeri Yargıtay 16 Temmuz 1991’de DİSK Merkezi İzmit Yarımca’da bulunan sendika
ve bağlı sendikaların kapatılma kararı- aralarında Muvaffak Şakarcan, Hayri Akın,
nın kaldırmasına ve DİSK üye sendikaların İlhan Şehirlioğlu, Hayri Uslu, Faruk Ali Or-
yöneticilerinin beraatine karar verdi. Bu han, Emin Hakarar, Ömer Kotan, İhsan So-
kararın ardından Petkim-İş faaliyetlerine nuvar’ın da bulunduğu 19 kişi tarafından
yeniden başladı. Sendika 12 Eylül sonrası kuruldu.376
ilk Genel Kurulunu 20 Aralık 1991’de top-
ladı ve Tüzük değişiklikleri yaptı. Bu genel Sendika, 5 Kasım 1969’daki Olağanüstü
kurulda sendikanın açık adı Türkiye Petrol Genel Kurulunda yasal eksikliklerini ta-
Kimya ve Lastik Sanayii İşçileri Sendikası mamlayıp Anatüzüğünü tamamladı.377 1
(Petkim-İş) oldu.371 Mart 1970’te yapılan Genel Kurulda Ana-
tüzük ilkeleri ve sosyal haklar üzerinde
29 Şubat-1 Mart 1992’de gerçekleştiri-
görüşler açıkladı. Bu genel kurulda Ge-
len 12 Eylül sonrası 2. Genel Kurulda Genel
nel Başkanlığa Muvaffak Şakarcan, Genel
Başkanlığa Mustafa Karadayı, Genel Sek-
Sekreterliğe ise Ertuğrul Şen seçildi.378
reterliğe Derviş Serin seçildi.372
373 DİSK (2000).
367
8 Aralık 1999 tarihli DİSK Yönetim Kurulu kararı, Karar
374
Defteri, DİSK Arşivi. Defteri, DİSK Arşivi.

368 375 “Petkim-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedi-
Defteri, DİSK Arşivi. si, Cilt 2, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak ya-
369 DİSK dergisi, Sayı 25, Temmuz 1976. yını, 1998.
DİSKografi | 679
14 Mayıs 1972’de toplanan 2. Genel Kurul- Sİne-Sen

da sendikanın açık adı Petrokimya Sana-
Türkİye Sİnema Emekçİlerİ
yii İşçileri Sendikası oldu, kısa adı Petro-
SendİkasI
kimya-İş olarak kaldı.379 Bu genel kurulda
yeniden Muvaffak Şakarcan Genel Başkan 5 Ocak 1978’de İstanbul’da kurulan işçi
ve Ertuğrul Şen ise Genel Sekreter seçil- sendikasıdır. Sendika Necati Buvan, Cu-
di. 380
27 Mayıs 1973’teki Olağanüstü Genel mali Cingü, Ekrem Ülgey, Şeref Yılmaz,
Kurulda sendikanın adına tekrar “Türkiye” Mevlüt Ekinci, Seyfettin Yılmaz, Halil De-
ifadesi eklendi. Sendikanın açık adı yeni- deoğlu, Aydın Sayman, Semra Özdamar,
den Türkiye Petrokimya Sanayii İşçileri Cüneyt Arkın, İhsan Bayraktaroğlu ve Za-
Sendikası oldu. Kısa adı değişmedi. 381
fer Par tarafından kuruldu.384
2 Haziran 1974’te yapılan Genel Kurulda 1978 yılında yapılan Kurucular Kurulu top-
Yönetim Kurulu iki ayrı liste çıkardı. Se- lantısında sendika Genel Başkanlığına
çimlerde Genel Başkanlığa Yılmaz Özde- Mevlüt Ekinci, Genel Sekreterliğe Semra
mir, Genel Sekreterliğe ise Mehmet Ata- Özdamar, Mali Sekreterliğe Aydın Sayman,
bey seçildi. 382 Genel Başkan Vekilliğine Cüneyt Arkın
(Fahrettin Cüreklibatır) getirildi. 5 Kasım
Sendika 18 Nisan 1975’te toplanan Olağa-
1977’de sinema alanında çalışan Yön-Sen,
nüstü Genel Kurulunda verilen önergede
Film Set Teknisyenleri Derneği, Sinema
DİSK’e üye olma kararı alındı. Bu genel ku-
Oyuncuları Derneği, Görüntü Yönetmen-
rulda sendikanın DİSK’e katılması oybirliği
liği Derneği, Prodüksiyon Amirleri Derne-
ile kabul edildi. 22 Nisan 1975’te DİSK Yö- ği gibi dernekler başta olmak üzere çeşitli
netim Kurulu gündemleri arasında Petro- demokratik kuruluşların Ankara’ya yap-
kimya-İş’in durumunun görüşülmesi yer tıkları yürüyüş Sine-Sen’in doğuşuna ze-
aldı. Görüşmelerin sonucunda DİSK Yö- min hazırladı.385
netim Kurulu 17 Mayıs 1975’te Petrokim-
ya-İş’in üyeliğini kabul etti.383 Sine-Sen, 9 Ağustos 1978’de DİSK’e katıl-
mak için karar aldı.386 Aynı işkolunda bu-
Petrokimya-İş 5-6 Temmuz 1975’te ger- lunan Türkiye Film İşçileri Sendikası’nın
çekleştirdiği Genel Kurulunda kendisini (TFİS) da DİSK’e katılma kararı alması
feshederek DİSK’e bağlı Kimya-İş’e iltihak üzerine DİSK tarafından bu iki sendikanın
etti. Bu iltihak kararıyla birleşik sendika- birleştirilmesi yoluna gidilmiştir. TFİS, Si-
nın adı Türkiye Petrol Kimya Sanayii İş- ne-Sen’e katıldıktan sonra 20 Şubat 1979
çileri Sendikası (Petrol Kimya-İş) olarak tarihinde Sine-Sen DİSK üyeliğine kabul
değiştirildi. edildi.387
379 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2. 384 “Sine-Sen” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedi-
380 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-2. si, 3. Cilt, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak ya-
17 Mayıs 1975 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Karar
383 386 DİSK dergisi, Sayı 52, Nisan 1979.
Defteri, DİSK Arşivi. 387 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu.
Sendikanın 1. Genel Kurulu 14 Ocak 1979’da Kurumu’nun oluşturulması hususunda

İstanbul’da toplandı. Bu genel kurulda Ge- yoğun çalışmalar yürüttü.390
nel Başkan Mevlüt Ekinci, Genel Sekreter
Arif Özserin oldu. Yusuf Çetin, Sami Güç-
lü, Cumali Cingü, Erol Batıbeki, Semih Sel-
nın kaldırmasına ve DİSK üye sendikala-
vidal, Süleyman Çekiç, İbrahim Sabun-
rın yöneticilerinin beraatine karar verdi.
cu, Cem Molvan, Ali Saim Yaşar ve Erhan
Bu kararın ardından sendika yeniden faa-
Sökmen Yönetim Kurulu üyeleri olarak
liyete geçti.391
seçildi.388
Sine-Sen halen DİSK üyesidir.
Sine-Sen’in 2. Genel Kurulu 4 Şubat
1980’de İstanbul’da yapıldı. Bu genel ku-
Sosyal-İş
rulda Dünya Sendikalar Federasyonuna
(DSF) bağlı ilgili federasyona üye olunma- Türkİye Sosyal Sİgortalar
sına ve DİSK’in önerileri doğrultusunda Eğİtİm Büro Tİcaret ve
gerekli Tüzük değişikliklerinin yapılma- Kooperatİf ve Güzel Sanatlar
sına karar verildi. Genel kurulda yapılan İşçİlerİ SendİkasI
seçimlerde Genel Başkanlığa Rauf Yala-
10 Aralık 1966’da Ankara’da kurulan,
zangil, Genel Sekreterliğe Ahmet Keskin,
1974’e kadar bağımsız, bu tarihten sonra
Genel Mali Sekreterliğine Necmettin Ço-
ise DİSK üyesi işçi sendikasıdır. Merkezi
banoğlu, Fazlı Doğanay, Şeref Yılmaz ve
Ankara’da bulunan sendika Vedat Yarkın,
Erol Batıbeki seçildi. Yönetim Kurulu üye-
Sena Çınar, Adnan Süer, Memduh Yelken-
liklerine Gani Turanlı, Necip Koçak, Cuma-
ci, İsmail Yıldız, Erol İllez, Turan Güreli, Ra-
li Cingü, Halil Ergün, Ekrem Ülgey, Cemal
mazan Muratlı, Sedat Polat, İbrahim Gül-
Demir, Şerif Gören, Hüseyin Özşahin, Azmi
bay, Cengiz Aynur, Okay Karayalçın, Rafet
Yıldız ve Kadir Çil getirildi.389
Caltuğ, Nihat Güngör, Gürbüz Ersan, İdris
Sine-Sen kuruluşunu izleyen kısa bir süre Türk, Hikmet Akın, Nezihi Arda, Memduh
içinde üyelerinin ekonomik ve sosyal hak- Tüfekçi, Süavi Savcı, Erol Kınık, Muzaf-
ları konusunda önemli kazanımlar elde fer Öztürk, Oktay Tan, Muhittin Çevik, Ni-
etti. Sinema emekçilerinin ücretlerinde hat Erim, Kubilay Aker, Hüseyin Karadeniz,
iyileştirmeler yaşanırken, fazla çalışma ve Fahrettin Şimşek, Yunus Işık, İlyas Acar,
pazar günleri çalışma yapılmaması takım Rıfat Mutlu, Necdet Biner, Nurettin Tümer,
sözleşmelerinde kesin hükümlere bağ- Mehmet Altay, Yaşar Öztürk, Saim Kurt,
landı. Pazar günleri çalışmalarında ise çift Varol Saraçoğlu, Selahattin Yavuz, Or-
yevmiye ödenmesi, yemek parası gibi di- han Özal, Necdet İpekçi, Şemsettin Başer,
ğer ekonomik ve sosyal haklarda iyileş- Mustafa Çetinkaya, Hüseyin Gürhan, Hu-
tirmeler gerçekleştirdi. Bir yandan bu ça- lusi Özen, Yusuf Benli, Kemal Özveren, H.
lışmaları sürdüren sendika, öte yandan Dündar, Cemal Dirikan, Ataullah Sait, Ersin
Demokratik Sinema Yasası’nın çıkarılma- Can, Bülent Olcar, Oktay Esen, Tevfik Can,
sı, sansürün kaldırılması ve Türk Sinema Cemal Yüksel, Necdet Erson, N. Aytemiz,
388 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-3. 390 DİSK dergisi, Sayı 52, Nisan 1979.
DİSKografi | 681
Faik Şener, S. Albayrak, A. Baki Temiz, Or- grev kararı alındı ancak deprem dolayı-
han Akıncı, C. Erkorkmaz ve Ali Rıza Eke sıyla grev uygulanamadı.395 Grev, 24 Eylül
tarafından kuruldu. Sendikanın 66 kurucu 1967’de sona erdi. Yapılan anlaşmada sen-
üyesinden 51’i Ankara, 14’ü İstanbul, 1’i ise dika, üyelerine fazla mesai ücreti, yiyecek
Diyarbakır’dan oluştu. 392
yardımı, günlük çalışma saatlerinin 7 ya da
8 saat olmasını temin etti. Ayrıca yıl için-
Sendikanın kurucu Yönetim Kurulunda
de terfi edenlerin terfi farkları ikramiyele-
Genel Başkan Yunus Işık, Genel Sekreter
rinde göz önüne alınması kararlaştırıldı.396
Vedat Yarkın’ın yanı sıra Yönetim Kuru-
lu üyeleri olarak Suavi Savcı, Sena Çınar, 28-29 Ocak 1968’de yapılan Olağanüstü
Hayrettin Dündar, Turan Güreli, Erol Sa- Genel Kurulda Yönetim Kurulu üyelikle-
raçoğlu ve Sedat Polat yer aldı. 393
Sos- rinde değişiklik yapılarak Genel Başkan İl-
yal-İş’in ilk Genel Kurulu 16-17 Nisan yas Acar, Genel Sekreter Rüştü Çileli oldu.
1967’de toplandı. Bu genel kurulda yapı- 21 Nisan 1969’da yapılan 2. Genel Kurulda
lan seçimlerde Yılmaz Tabuk Genel Baş- Yönetim Kurulu üyeliklerinde yeniden de-
kan, Hikmet Gürkaynak Genel Sekreter, ğişiklik yapıldı. Genel Başkanlığa Muam-
İlyas Acar Mali Sekreter ve Sena Çınar Ge- mer Eronat, Genel Sekreterliğe ise Özcan
nel Başkan Vekili seçildi. 394
Kesgeç seçildi.
Sosyal-İş kuruluşunu takiben SSK Genel 4-6 Ağustos 1972’de toplanan Olağanüstü
Müdürlüğü ile toplu iş sözleşmesi görüş- Genel Kurulda yapılan Tüzük değişikliği ile
melerine başladı. Görüşmelerin uyuşmaz- sendikanın işyeri sendikası olmaktan çı-
lıkla sonuçlanmasının ardından 2 Ağustos karılıp, işkolu sendikasına dönüştürülme-
1967’de çeşitli illerde greve gidildi. SSK’de si kararı alındı ve sendikanın adı Türkiye
15 ili ve 30 işyerini kapsayan greve yakla- Sosyal Sigortalar Eğitim Büro Ticaret ve
şık 3 bin Sosyal-İş üyesi katıldı. Grev fazla Sigorta İşçileri Sendikası olarak değiştiril-
mesai, giyecek yardımı, öğle yemeği, mü- di. Genel kurulda yapılan seçimlerde Öz-
fettişlere devamlı yevmiye ücretlerin ve can Kesgeç Genel Başkan, Baki Son Genel
sağlık yardımlarının verilmemesi sebebiy- Sekreter oldu.397
le SSK Beyoğlu, Bakırköy, Kadıköy, Eminö-
nü Şube Müdürlükleri, İstanbul Emlak İn- Bağımsız bir sendika olarak faaliyetini
şaat Satınalma, Hukuk İşleri Müdürlükleri, sürdüren Sosyal-İş, 29-31 Mayıs 1974 ta-
Bursa, İzmit, Eskişehir, Kütahya, Konya, rihli Genel Kurulunda DİSK’e katılma ka-
Sivas, Elazığ, Erzurum, Trabzon Şube Mü- rarı aldı. 18 Haziran 1974’te toplanan DİSK
dürlükleri ile Giresun, Rize, Murgul, Arha- Yönetim Kurulu Sosyal-İş’in üyelik baş-
vi, Tokat, Turhal, Ergani, Erzincan, Üskü- vurusunun onaylanmasına 19 Haziran
dar, İstinye, Kartal, Şişli, Konya ve Ereğli 1974’ten itibaren geçerli olmak üzere karar
bürolarında gerçekleşti. Adapazarı için verdi.398
392 “Sosyal-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedi-
395 Cumhuriyet, 4 Ağustos 1967.
si, 3. Cilt, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak ya- 396 Cumhuriyet, 24 Eylül 1967.
393 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-3. 39818 Haziran 1974 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Ka-
DİSK Yürütme Kurulu, 10 Haziran 1975’te DİSK üyeliğinden düşürülen Sosyal-İş’in

Sosyal-İş ile Tek Bank-İş’in birleştirilme- yeniden DİSK üyeliğine başvurusu üzerine
si ile ilgili Birleştirme Komisyonunun ku- 22 Ağustos 1978’de Sosyal-İş’in DİSK üye-
rulması kararı aldı. Birleştirme Komisyonu liği kabul edildi.401 Sosyal-İş 7-8 Temmuz
Mehmet Kılınç başkanlığında Rıza Güven 1979’da yapılan Olağanüstü Genel Kurul-
ve Cevat Özharcı’dan oluştu. 399
DİSK Yü- da Kamu Hizmetlileri İşçileri Uluslararası
rütme Kurulu, 21 Haziran 1975 tarihli top- Sendika Federasyonu’na (FUI) katılma ka-
lantısında birleştirme komisyonların- rarı aldı. Bu genel kurulda Genel Başkan-
dan gelen raporları görüşerek onayladı ve lığa Özcan Kesgeç, Genel Sekreterliğe ise
her iki sendikaya da tebliğ etti. Birleşme, Bedri Doğanay seçildi.402
Tek Bank-İş’in genel kurulunu toplayarak
Sosyal-İş’in faaliyetleri 12 Eylül 1980 as-
Sosyal-İş’e katılımı yoluyla gerçekleşe-
keri darbesinin ardından durduruldu. DİSK
cekti. Ancak bu birleşme Tek Bank-İş’in iç
davasında idamı istenen 52 kişi arasın-
sorunları nedeniyle sağlanamadı.
da Sosyal-İş Genel Başkanı Özcan Kesgeç
Birleştirme Komisyonu kararının uygu- de yer aldı.403 Askeri Yargıtay 16 Temmuz
lanmaması sebebiyle DİSK Anatüzüğünün 1991’de DİSK ve bağlı sendikaların kapa-
14. maddesinde yer alan “birleşme konu- tılma kararının kaldırmasına ve DİSK üye
sundaki DİSK tarafından önerilen formüle sendikaların yöneticilerinin beraatine ka-
“hayır” olarak cevap veren sendika ken- rar verdi. Bu kararın ardından Sosyal-İş
diliğinden DİSK üyeliğini, olumsuz cevap faaliyetlerine devam etti.
verdiği süreden iki haftalık süreden baş-
Sosyal-İş halen DİSK üyesidir.
layarak yitirir ve DİSK’ten ayrılmış olur”
hükmüne dayanarak Sosyal-İş ile Tek
Bank-İş’in üyeliği düşürüldü. Buna karşı Taper-İş
Sosyal-İş Birleştirme Komisyonunun ka- İzmİr İncİr Üzüm Pamuk
rarına uygulamama gibi bir tavrı olmadığı- ZeytİnyağI TarIm SatIş
nı, birleşmenin fiilen olmamasının nedeni- Kooperatİflerİ ve Bİrlİklerİ
nin Tek Bank-İş’in özel durumu olduğunu
ve Bu Teşekküllere BağlI
belirtti. DİSK Anatüzüğünün 14. maddesi-
Bİlumum İşyerİ Hİzmetlİlerİ
ne göre meydana gelen üyelikten düşme
Ege Bölgesİ SendİkasI
durumuna karşı düşen sendika tarafın-
dan yapılabilecek itirazların değerlendi- 12 Ağustos 1968’de, İzmir’de kurulan,
rilmesi hususunda Sosyal-İş, Bakırköy 1980’de DİSK’e üye olan işçi sendikası-
Asliye Hukuk Mahkemesi’ne başvurdu. 9 dır.404 Merkezi İzmir’de bulunan sendika
Mart 1977’de mahkeme Sosyal-İş’in DİSK Hikmet Şengil, Mustafa Alkın, Erol Öztürk,
üyeliğinin devam ettiği yönünde karar Şevket Alpat, Şinasi Kumkilli ve Nurettin
verdi. Ancak bu karar DİSK tarafından 401 DİSK 7. Genel Kurul Çalışma Raporu.
uygulanmadı. 400 402 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-3.
403 Cumhuriyet, 26 Haziran 1981.
39910 Haziran 1975 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Ka- 404 “Taper-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedi-
rar Defteri, DİSK Arşivi. si, 3. Cilt, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak ya-
400 DİSK 6. Genel Kurul Çalışma Raporu. yını, 1998.
DİSKografi | 683
Bardakçıoğlu’nun da aralarında yer aldığı DİSK Yönetim Kurulu, 7 Nisan 1993’te 1991
49 işçi tarafından kuruldu. 405 sonrasında genel kurulunu yapamadığı
için münfesih duruma düşen sendikanın,
Sendikanın 1. Genel Kurulunda Genel Baş- hukuksal durumunun tespiti ve mal varlı-
kanlığa Ömür Özdamar, Genel Sekreterli- ğının DİSK’e devri için İzmir İş Mahkeme-
ğe Ertan Önen seçildi. 2. Genel Kurul ise 23 si’ne dava açtı.410 DİSK Yönetim Kurulu 10
Ağustos 1970’te gerçekleştirildi. Bu genel Şubat 1995’te ise Taper-İş’in binasının sa-
kurulda Genel Başkan Hikmet Şengil se- tışa çıkarılmasına karar verdi.411
çilirken, Yönetim Kurulu aralarında Mus-
tafa Alkın, Hilmi Özyarar, Suat Balaban’ın Tek Bank-İş
da bulunduğu 11 kişiden oluştu.406 867 üye-
Türkİye Tİcaret Banka Büro
den 422’sinin katılımıyla 14 Mayıs 1972’de
ve Eğİtİm İşçİlerİ SendİkasI
toplanan 3. Genel Kurulda Taper-İş’in Ge-
nel Başkanlığına yeniden Hikmet Şengil 20 Ekim 1962’de Teknik-İş adıyla Anka-
seçildi. ra’da kurulan işçi sendikasıdır. Merkezi
Ankara’da bulunan sendika, Kemal Saral,
Taper-İş’in 10 Şubat 1974 tarihinde yapı- Erdoğan Güngör, Vahdettin Pekel, Mehmet
lan 4. Genel Kurulunda Hikmet Şengil ye- Özdemir, Bülent Songür, Halil Deniz, Mü-
niden Genel Başkan seçildi. Bu genel ku- kerrem Özkan, Cevat Yıldız, İlhan Aybek ve
rulda Yönetim Kuruluna Ömür Özdamar, Tevfik Kadıoğlu’nun da aralarından bulun-
Aydın Sezer, Ertan Özen, Erol Güngör’ün de duğu 42 kişi tarafından kuruldu.412
bulunduğu 12 kişi seçildi. Taper-İş, 2 Mart
10 Mart 1963’te 60 üyeden 43’ünün katılı-
1980’de gerçekleştirdiği 7. Genel Kurul-
mıyla yapılan Genel Kurulunda Genel Baş-
da DİSK’e üye olma kararı aldı.407 DİSK Yü- kanlığa Erdoğan Güngör, Genel Başkan
rütme Kurulu 13 Mayıs 1980’de Taper-İş’in Vekilliğine Mükerrem Özkan, Genel Sekre-
DİSK’e üyelik başvurusunun kabulüne ve terliğe İlhan Aybek seçildi. 21 Şubat 1965’te
tüzüksel hükümlerin yerine getirilmesi- gerçekleşen Genel Kurul’da Genel Başkan-
nin istenmesine karar verdi. 408
25 Hazi- lığa Vahdettin Peker, Genel Başkan Vekil-
ran ile 2 Temmuz 1980’de toplanan DİSK’in liğine Fikri Kaya, Genel Sekreterliğe Hilmi
7.Genel Kurulunda Taper-İş’in 3 delege ile Evren seçildi.413
temsil edilmesi kararlaştırıldı.409 1966’da sendika Erzurum, Kayseri, Ada-
12 Eylül 1980 askeri darbesiyle diğer DİSK na ve Samsun şubeleri faaliyete başladı.
1967’de yapılan Genel Kurulda DİSK’e üye
üyesi sendikalar gibi DİSK’e bağlı Ta-
olunması kararı tartışmaya açıldı. DİSK’e
per-İş’in de faaliyetleri durduruldu.
410
406 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-3. 10 Şubat 1995 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Karar
411

40813 Mayıs 1980 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Ka- 412“Tek Bank-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedi-
rar Defteri, DİSK Arşivi. si, 3. Cilt, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak ya-
409DİSK dergisi, Sayı 65-66-67, Mayıs-Haziran-Temmuz yını, 1998.
1980. 413 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-3.
üyelik konusunda yeni seçilecek yönetim Geven, Erhan Bay, Fikret Özçelik, Meh-
kuruluna tam yetki verildi. Ancak bu ta- met Eruvar, Necdet Çakmakçı, Nevzat Se-
rihte Tek Bank-İş DİSK’e üye olamadı. Bu vil, Ömer Ceylan, Şahap Ayhan, Şükrü Ta-
genel kurulda sendikanın açık adı Türkiye nır ve Zahit Gürel tarafından Ankara’da
Teknik ve Yardımcı İşkolları İşçileri Sendi- kuruldu.417 Kurulduğunda sendikanın kısa
kası olarak değiştirildi. 28 Şubat 1972’de adı Elit-İş’ti. 1969 yılında adını Tek-İş ola-
yapılan Olağanüstü Genel Kurulda sendi- rak değiştirdi.418
kanın açık adı Türkiye Ticaret Banka Büro
Aralık 1971’de gerçekleştirilen Genel Ku-
ve Eğitim İşçileri Sendikası, kısa adı ise Tek
rulunda açık adı Türkiye Elektrik Kurumu
Bank-İş olarak değiştirildi.414
Enerji İstihal Tevzi ve Tesis İşçileri Sendi-
5-6 Nisan 1975’de yapılan Genel Kurulda kası oldu. Sendikanın açık adı 2-3 Kasım
Tek Bank-İş’in çalışma hayatında etkin 1974’te toplanan Genel Kurulunda yeniden
bir güç haline gelen ilerici fonksiyona sa- Türkiye Enerji, İstihsal Tevzii ve Tesis İşçi-
hip DİSK’e katılmasının zorunlu olduğunu leri Sendikası olarak değiştirildi. Bu genel
belirtildi. DİSK’e üye olma önergesi oyla- kurulda sendikanın DİSK’e üye olması ka-
narak kabul edildi. Bu genel kurulda Genel rarlaştırıldı. Selahattin Selçuk Sayın Genel
Başkanlığa Özdoğan Gündüz, Genel Sek- Başkan, Yılmaz Seçkin ile Mehmet Yıldız
reterliğe Fikri Kaya seçildi. DİSK Yönetim Genel Başkan Vekili ve Ziya Yücesan Ge-
Kurulu 22 Nisan 1975’te Tek Bank-İş’in nel Sekreter seçildi. DİSK Yönetim Kurulu,
DİSK üyeliğine kabulüne karar verdi.415 sendikanın üyelik başvurusunu 13 Aralık
1974 tarihten başlamak üzere kabul etti.419
Tek Bank-İş 30 Aralık 1976 tarihinde ya-
pılan Genel Kurulunda kendisini feshet- Sendikanın kısa adının Tekges-İş olarak
me ve Tek-İş’e (Türkiye Enerji İstihsal değiştirilmesi ise aynı işkolunda faaliyet
Tevzi ve Tesis İşçileri Sendikası) katıl- gösteren ve 3 Aralık 1975 tarihinde DİSK’e
ma kararı aldı.416 Tek-İş, 3 Aralık 1975’de üyeliği kabul edilen Ges-İş ile birleşme ça-
lışmaları sırasında gerçekleşti.
DİSK’e üyeliği kabul edilen Ges-İş ile bir-
leşme çalışmaları sırasında adını değiş- Ges-İş’in DİSK’e üye olmasının ardından
tirdi ve Tekges-İş oldu. DİSK Yürütme Kurulu, 27-28 Aralık 1975’te
Tek-İş ile Ges-İş’in DİSK Anatüzüğü ge-
Tekges-İş reği birleştirilmesine ve bunun için Rıza
Güven başkanlığında Kemal Nebioğlu ile
Türkİye Enerjİ, İstİhsal Tevzİİ Celal Küçük’ten oluşan bir Birleştirme Ko-
ve Tesİs İşçİlerİ SendİkasI misyonu kurulmasına karar verdi.420 DİSK
Yürütme Kurulu 15 Kasım 1976’da Ges-İş
Tekges-İş, 5 Eylül 1963’te Abdullah Sirek,
417 “Tekges-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedi-
Ahmet Akıncı, Ahmet Gedik, Ahmet Güç- si, 3. Cilt, İstanbul: Tarih Vakfı ve Kültür Bakanlığı ortak ya-
lü, Ahmet Karaca, Arif Barışlı, Beytullah yını, 1998.
418 Koç ve Koç (2008).
414 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-3. 13 Aralık 1974 tarihli DİSK Yönetim Kurulu, Karar Defteri,
419

415 DİSK Arşivi.
Defteri, DİSK Arşivi. 42027-28 Aralık 1975 tarihli DİSK Yürütme Kurulu, Karar Def-
416 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-3. teri, DİSK Arşivi.
DİSKografi | 685
ve Tek-İş’in birleştirilmesi için bir komis- Başkan Özdoğan Gündüz, Genel Başkan Ve-
yonun kurulması kararını tekrar aldı. 421
9 kili Mehmet Salman, Genel Sekreter Zeki
Mayıs 1977 tarihinde komisyonun birleş- Kılıç, Sadık Özben, Fikri Kaya, Mükremin
tirme kararı vermesi üzerine Tek-İş, 17- Mungan, Halit Kalcı, Yaşar Altınay, Turan
18 Haziran 1977’de 7. Genel Kurulunu top- Ata, İsmail Altan Benderoğlu ve Zülfü Bay-
ladı. 422
Genel kurulda Ges-İş ile birleşme ram yer aldı.426
kararı verildi ve sendikanın adı Türkiye
Teknik-İş’in 1. Genel Kurulu 29 Aralık
Elektrik Su ve Gaz İşçileri Sendikası (Tek-
1971’de yapıldı. Sendika açık adı Türkiye Ti-
ges-İş) olarak değiştirildi. Ayrıca bu genel
caret Borsa Eğitim Büro ve Teknik Büro İş-
kurulda ICEF’e (eski ICF) üye olunması ka-
çileri Sendikası (Teknik-İş) olarak değiş-
rarı alındı.423
tirildi. Bu genel kurulda genel başkan ve
Tekges-İş’in 25 Nisan 1979’da gerçekleş- genel sekreter değişmedi. Kurulduktan
tirdiği Genel Kurulundan önce sendika- bir yıl sonra sendikanın örgütlenme çalış-
nın Genel Başkanı Selahattin Sayın, Genel maları kapsamında çeşitli illerde şubeler
Sekreteri Mehmet Yıldız, Mali Daire Baş- açıldı.427
kanı Ömer Keskinli, Eğitim Dairesi Başkanı
Sendikanın 20 Ekim 1973’te 2. Genel Kuru-
Özcan Erdem, Toplu Sözleşme Dairesi Baş-
lu yapıldı. Genel kurulda genel başkan de-
kanı Orhan Anlaş ve Örgütlenme Daire-
ğişmezken, Genel Sekreterliğe Zülfü Bay-
si Başkanları Doğan Çelik ile Mehmet Er-
ram seçildi. Ayrıca sendikanın ismi tekrar
dinç’ti.424 Genel kurulda Selahattin Sayın
değişerek Türkiye Ticaret Banka Sigorta
yeniden Genel Başkan ve Tümer Tayın Ge-
Büro ve Eğitim İşçileri Sendikası oldu, kısa
nel Sekreter seçildiler. Bu genel kurulda adı değişmedi.428
sendikanın Tüzüğü değiştirildi ve sendi-
kanın amacını gerçekleştirmek için sosya- Teknik-İş, DİSK’e üye olma kararını 19-20
list düzenin hayata geçirilmesine çalışma- Ekim 1975’te gerçekleştirdiği Olağanüstü
yı ilke sayacağına dair vurgu eklendi.425 Genel Kurulda aldı. Teknik-İş, DİSK Yöne-
tim Kurulunun 3-4 Aralık 1975 tarihinde
yapılan toplantısında DİSK üyeliğine kabul
Teknİk-İş
edildi.429
Türkİye Tİcaret Banka
30 Aralık 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu
Sİgorta Büro ve Eğİtİm İşçİlerİ
kararıyla Sosyal-İş ile Teknik-İş’in birleş-
SendİkasI tirilmesi için Mehmet Kılınç başkanlığında
29 Kasım 1971’de Ankara’da kurulan işçi Rıza Güven ile Cevat Özhasırcı’dan oluşan
sendikasıdır. 15 kişi tarafından kuru- Birleştirme Komisyonu görevlendirildi.430
lan sendikanın Yönetim Kurulunda Genel 426 “Teknik-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedi-
421 15 Kasım 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu, Karar Defte- yını, 1998.
ri, DİSK Arşivi. 427 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-3.
423 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-3. 4293-4 Aralık 1975 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Ka-
425 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-3. 430 30 Aralık 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı,
Ancak Yürütme Kurulu 5 Mart 1976 tarih- anlaşmazlıklar sonucunda sendikanın adı
li toplantısında daha önce Sosyal-İş ile Tek İstanbul Mensucat ve Örme Sanayii Sendi-
Bank-İş’in birleştirilmelerine ilişkin ola- kası olarak değiştirildi.
rak kurulmuş bulunan Birleşme Komis-
1951 yılında sektördeki iki büyük sendi-
yonunun 8 Ağustos 1975 tarihli kararının
ka İstanbul Tekstil ve Örme Sanayii İşçi-
uygulanmamış olması nedeniyle bu ka-
leri Sendikası adı altında birleşti. Birliğin
rar uygulanana kadar Sosyal-İş ile Tek-
diğer kentleri de kapsamasına dönük giri-
nik-İş’in birleştirilmeleri amacıyla görev-
şimlerin sonrasında 2 Aralık 1951 tarihin-
lendirilen komisyonun çalışmalarına ara
de Türkiye Tekstil ve Örme Sanayii İşçileri
verilmesi kararlaştırdı.431
Sendikaları Federasyonu kuruldu. İzleyen
Teknik-İş 25 Mart 1978’de toplanan Ola- dönemde İstanbul İşçi Sendikaları Birli-
ğanüstü 6. Genel Kurulda kendisini feshe- ği'ne de üye olan sendika aktif olarak Bir-
derek bütün mal varlığı ile birlikte Türkiye liğin çalışmalarında yer aldı. 1963 yılında
Devrimci Banka Büro Borsa ve Sigorta İşçi- TEKSİF'in milli tip sendikaya dönüşmesin-
leri Sendikası'na (Bank-Sen) katılma kara- den sonra, sendika Teksif'in İstanbul Mer-
rı aldı. 432
kez Şubesi haline geldi. Bu dönemin ardın-
dan TEKSİF ile İstanbul Şubesi arasında
Tekstİl siyasi nedenlerle anlaşmazlıklar gözlen-
meye başladı. 18 Ağustos 1965 yılında An-
Tekstİl İşçİlerİ SendİkasI kara'da toplanan TEKSİF Genel Kuruluna
21 Ekim 1965’te Tekstil Örme ve İşçileri İstanbul delegelerinin katılımı engellen-
Sendikası adıyla İstanbul’da kurulan, önce mek istendi.
bağımsız, 1975’ten sonra DİSK üyesi işçi
Sendika yönetiminin ve genel kurul di-
sendikasıdır.433
vanının engelleme girişimlerine Çalışma
Ancak sendikanın ilk oluşumu 1940’lı yıl- Bakanlığı da yapan Federasyon Başka-
ların ortasına kadar uzanmaktadır. 1946 nı Bahir Ersoy başta olmak üzere İstanbul
yılında sendikal örgütlenme yasağının delegeleri itiraz etti. Divan Başkanı olan
kalkmasından sonra Tekstil işçileri baş- Türk-İş Genel Başkanı Seyfi Demirsoy
ta İstanbul ve ilçeleri olmak üzere çeşitli hiçbir itirazı kabul etmediği gibi Ankara
kentlerde sendikalar kuruldu. 1950 yılına İş Mahkemesi’nin kararını da uygulama-
gelindiğinde çok parçalı yapının birleşmesi dı. İçlerinde Bahir Ersoy, Rıza Güven, Sabri
için çeşitli çalışmalar gündeme geldi. Bazı Tığlı ve Yunus Kara’nın da yer aldığı 42 de-
ilçe, havza merkezli sendikalar birleşerek lege Federasyon genel kurulunu terk etti.
Tekstil Sanayii İşçileri Sendikası’nı kur- Ardından da genel kurulun iptali için dava
dular. Ancak kısa bir süre sonra yaşanan açtılar. Federasyon merkezi, İstanbul’daki
18 yöneticiyi usulsüz olarak Federasyon-
431 DİSK 6. Genel Kurul Çalışma Raporu. dan ihraç etti.
433“Tekstil” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, 3. Genel Kuruldaki dayatmalar ve hukuk-
Cilt, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak yayını,
1998. suzluklar, bir yönüyle Türk-İş içinde diğer
DİSKografi | 687
yönüyle Federasyon içindeki görüş fark- belgesinde imzası olan ve komisyon ça-
lılıklarını açığa çıkardı, belirginleştirdi. 21 lışmalarına da katılan önde gelen sen-
Ekim 1965 tarihinde Alaaddin Büyükdere dikalardan biri Tekstil’di. Ancak Tekstil,
başkanlığında bir grup tekstil işçisi İstan- DİSK’in kurucu sendikaları arasında yer
bul Tekstil İşçileri Sendikası adıyla yeni bir alamadı.439
sendikanın kuruluş başvurusunu yaptı.434
Sendika 1975’e kadar bağımsız faaliyet
Bu kuruluş Tekstil’in sendikal hayatında yürüttü. DİSK Yürütme Kurulunun 10 Ara-
ikinci yer alışı olarak kabul edilebilir. lık 1974’de verdiği kararda DİSK’e katılma
kararı alan Tekstil’in genel kurulu ile ilgi-
İstanbul’da kurulan sendikanın kurucula-
li hazırlık çalışmalarına katkıda bulunma-
rı arasında tümü Teksif üyesi olan Alaaddin
sı için Kemal Nebioğlu görevlendirildi.440
Büyükdere, Hüdaverdi Talay, Orhan Sey-
DİSK Yönetim Kurulunun 4 Mart 1975 ta-
fi Soysal, Mehmet Altınbilek, Ömer Karaas-
rihli toplantısında Tekstil’in 1 Şubat 1975
lan, Faik Gültekin, Orhan Çokdiker, Mehmet
tarihinden itibaren DİSK’e üyelik başvuru-
Çağdaş bulunuyordu. Sendikanın ilk Genel
su oybirliğiyle kabul edildi.441
Başkanı Alaattin Büyükdere, ilk Yönetim
Kurulu üyeleri de Genel Sekreter Hüdaver- 30-31 Ocak 1975’te İstanbul’da toplanan
di Talay, Orhan Seyfi Soysal, Mehmet Altın- Genel Kurulda merkezi Cenevre’de bulu-
bilek, Ömer Karaaslan, Faik Gültekin, Orhan nan Uluslararası Kimya, Enerji ve Genel
Çokdiker, Tayyar Öncü ve Mehmet Çağ- Hizmet İşçileri Federasyonu’na (ICF, daha
daş’tı. 435 sonra ICEF) üye olma kararı alındı. Bu ge-
nel kurulda Genel Başkanlığa Rıza Güven,
21 Kasım 1965’te yapılan 1. Genel Kurulun-
Genel Sekreterliğe Yunus Kara ve Genel
da Genel Başkanlığa Rıza Güven, Genel Baş-
Başkan Vekilliğine Erol Yalçın getirildi.442
kan Vekilliğe Halil Gürel, Genel Sekreterliğe
Yunus Kara, Genel Sekreter Yardımcılığına Tekstil’in genel kurulu 1975’ten sonra ör-
ise Hüseyin Akduman seçildi.436 Tekstil’in gütsel sorunlar nedeniyle 1979’da kadar
Anatüzüğünde değişiklikler yapmak ama- yapılamadı.443 Sendikanın genel kurulu 7-11
cıyla 31 Mart 1968’de toplanan Genel Kurul- Şubat 1979’da yapılabildi. Yapılan seçim-
da sendikanın açık adı Tekstil İşçileri Sendi- ler sonucu sendikanın Genel Başkanlığına
kası olarak değiştirildi, kısa adı aynen kaldı. Rıdvan Budak, Genel Sekreterliğine Hüse-
8-9 Kasım 1969’da yapılan Genel Kurulda yin Akduman ve Genel Başkan Vekilliğine
ise Rıza Güven yeniden Genel Başkanlığa ise Süleyman Çelebi ile Besim Usta seçildi.
getirildi.437 Sendikanın Örgütlenme Dairesi Başkanlı-
ğına Süleyman Çelebi, Mali İşler Daire Baş-
Tekstil, 1966 Paşabahçe grevini destekle-
kanlığına Ali Aykut, Basın-Yayın ve Eği-
di. Tekstil, DİSK’in kuruluş çalışmaları ile
tim Dairesi Başkanlığına Selahattin Uyar,
ilgili toplantılara katıldı.438 DİSK kuruluş
439 Çelik (Ed.) (2020).
434DİSK Tekstil Web Sitesi, Hakkımıza, https://disktekstil. 44010 Aralık 1974 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Ka-
org/hakkimizda (15 Ocak 2022). rar Defteri, DİSK Arşivi.
435 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-3. 4 Mart 1975 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Karar
441

438 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-3. 443 Ayrıntılı bilgi ana metinde yer almaktadır.
Toplu İş Sözleşmesi Daire Başkanlığına Be- merkezinin Ankara’ya taşınması kararı

sim Usta ve Halkla İlişkiler Dairesi Başkan- alındı. Tuncer Kocamanoğlu sendika Genel
lığına ise Mehmet Bulut getirildi.444 Başkanlığına ve Vedat Keklik, Mustafa Ak-
deniz ile Mahmut Gündüzbey Yönetim Ku-
12 Eylül 1980’den sonra DİSK ve DİSK’e üye
rulu diğer üyeliklerine seçildi. 448 Tuncer Ko-
diğer sendikalar gibi Tekstil’in faaliyetle-
camanoğlu Genel Başkanlık görevini 1971’e
ri de durduruldu. Yöneticiler, temsilciler ve
kadar sürdürdü. 1971’de Tuncer Kocama-
üyeler gözaltına alındı. Tekstil Genel Baş-
noğlu, Vedat Keklik ve Adnan Aktuna Onur
kanı Rıdvan Budak ve Genel Başkan Ve-
Kurulu tarafından sendikadan ihraç edildi.
kili Süleyman Çelebi 102’şer gün gözaltın-
Bunun üzerine Mahmut Gündüzbey sendi-
da kaldı. Tekstil yöneticilerinden 285 kişi
ka Genel Başkanlığına seçildi.449
gözaltına alındı. Yöneticiler 90 gün ile 4 yıl
arası hapis cezası aldı.445 Yeni Tarım-İş 1971’de ve Tar-Top-Su-İş
1973’te kendisini feshederek T.İ.S.’e katıldı.
DİSK ve üyesi sendikalar hakkında açı-
lan davanın Askeri Yargıtay 3. Dairesi’nin 16 7 Ocak 1973’te sendika genel kurulu Tüzük
Temmuz 1991 tarihinde beraatla sonuçlan- değişiklikleri amacıyla olağanüstü olarak
masıyla sendika faaliyetlerine devam etti.446 toplandı ve Tüzüğün amaç maddesinde
1992'de yapılan ilk Genel Kurulunda Ulusla- değişiklikler yapıldı. 7 Aralık 1974’te topla-
rarası Tekstil, Hazır Giyim ve Deri İşçileri Fe- nan 6. Genel Kurulunda sendikanın DİSK’e
derasyonu'na (IGTLWF) üyelik kararı alındı. üye olması gündeme geldi. Önerge redde-
dildi ve üst kuruluşa üye olma konusu ge-
Tekstil halen DİSK üyesidir. nel merkez organlarına (yönetim, yürüt-
me, denetim ve onur kurulları) bırakıldı.450
T.İ.S. 1974 başında Genel-İş’in çağrısı ile T.İ.S.,
Toprak Su TarIm ve Orman Çağdaş Maden-İş, Basın-İş ve Çağdaş Me-
İşçİlerİ SendİkasI tal-İş ile DİSK yöneticileri Gönen’de top-
landı. Bu toplantıda DİSK’e üye olunması
5 Aralık 1963’te Necati Değirmendere ve 14 konusu ele alındı. Bunun üzerine T.İ.S., 19
toprak-su işçisi tarafından Konya’da ku- Ağustos 1976’da bir Olağanüstü Genel Ku-
ruldu. Kurulduğunda ismi Toprak Su Tarım rul gerçekleştirdi ve DİSK’e katılma kara-
İşçileri Sendikası’ydı (Top-Su-Köy-Tar- rı aldı.451 10 Eylül 1976 tarihinde olağanüs-
İş). 1967’de, 3. Genel Kurulda kısa ismi T.İ.S. tü toplanan DİSK Yönetim Kurulu T.İ.S.’in
olarak değiştirildi. Sendikanın kurucu Ge- üyelik başvurusunu değerlendirdi.452 Böy-
nel Başkanı Necati Değirmendere idi. 447
lece T.İ.S.’in DİSK’e üyeliği 10 Eylül 1976’da
gerçekleşti.453
Sendikanın 1. Genel Kurulu 14 Şubat 1965’te
gerçekleştirildi. Bu genel kurulda sendika 449 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-3.
446 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-3. 6 Eylül 1976 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Karar
452
447“T.İ.S.” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, 3. Cilt, Defteri, DİSK Arşivi.

İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak yayını, 1998. 453 10 Eylül 1976 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Karar
DİSKografi | 689
DİSK Yürütme Kurulu, T.İ.S.’in DİSK’e üyeli- 12 Eylül 1980 darbesi sonrası T.İ.S.’in faa-
ğinden yaklaşık bir ay sonra aynı işkolun- liyetleri de DİSK ve üyesi diğer sendikalar
da faaliyet gösteren DİSK üyesi Devrimci gibi durduruldu ve 16 yöneticisi gözaltına
Toprak-İş ile T.İ.S.’in Anatüzük gereği bir- alındı. T.İ.S. yöneticilerinden dördü top-
leştirilmesine karar verdi ve Rıza Güven lam 41 yıl 1 ay 10 gün hapis cezası aldı.457
başkanlığında Celal Küçük ile Kemal Nebi- 1991’de DİSK ve üye sendikalara açılan da-
vanın beraatla sonuçlanması üzerine sen-
oğlu’nda oluşan bir Birleştirme Komisyonu
dika faaliyetlerine yeniden başladı.
kuruldu. 454 Ancak Devrimci Toprak-İş’in
DİSK yönetimininin bildirdiği saat ve yer- 12 Nisan 1992’de toplanan 10. Genel Kurulda
de hazır bulunmaması sebebiyle birleşme UISTAFP üyeliğinden ayrılma ve Uluslararası
gerçekleşemedi ve Devrimci Toprak-İş’in Özgür (Hür) Sendikalar Konfederasyonu’na
üyeliği düştü (T.İ.S. ve Devrimci Top- (ICFTU) üye üst kuruluşa üye olma kararı
rak-İş’in birleştirilme çalışmalarıyla ilgili alındı. Ayrıca sendikanın adı Toprak-Su Ta-
ayrıntılı bilgi kitapta sendika birleştirme- rım İşçileri Sendikası olarak değiştirildi. Yal-
leri bölümünde yer almaktadır). çın Talaka Genel Başkanlığa ve Ahmet Ağar
Genel Sekreterliğe tekrar seçildi. Hüseyin
7 Kasım 1978 tarihinde gerçekleşen Ola- Tursun, Yılmaz Çöte ve Ömer Özeler Yöne-
ğanüstü Genel Kurulda Ahmet Ağar Ge- tim Kurulu diğer üyeliklerine seçildiler.
nel Sekreter, Yalçın Talaka Genel Mevzuat
DİSK’in ve sendikalarının yeniden faaliye-
Sekteri ve Yılmaz Erdoğan Genel Teşki-
te geçmesinin ardından 14 Şubat 1992’de
latlanma Sekteri oldu. 13-14 Ocak 1979’da
Devrimci Toprak-İş ve T.İ.S.’in birleştiril-
toplanan Olağanüstü Genel Kurul sonrası me çalışmaları yeniden gündeme geldi ve
Yalçın Talaka sendika Genel Başkanlığına Ömer Çiftçi birleştirme için görevlendiril-
seçildi. Bu Genel Kurulda Ahmet Ağar Ge- di.458 3 Mart 1993’te “Devrimci Toprak-İş
nel Sekterliğe ve Gazi Daş, Yılmaz Çöte ile Sendikasının TİS’e katılmasına, TİS yöne-
Hüseyin Tursun Yönetim Kurulu üyelikle- tim kuruluna D. Toprak-İş sendikası yöne-
rine seçildiler.455 timinden iki kişinin alınmasına TİS sendi-
kasına D. Toprak-İş sendikasının herhangi
Sendikanın 23-24 Şubat 1980’de gerçekle- bir mali külfet götürmemesine”459 karar
şen Olağanüstü Genel Kurulunda sendika verildi. Bunun üzerine Devrimci Toprak-İş
Tüzüğü DİSK’in “Tek Tip Demokratik Tü- kendisini feshederek T.İ.S.’e katıldı.
zük Taslağı”na uygun hale getirildi. Bu ge-
14-15 Ocak 1995’te gerçekleşen Genel Ku-
nel kurulda Yalçın Talaka Genel Başkanlı-
rulunda Ahmet Ağar Genel Başkanlığa,
ğa ve Ahmet Ağar Genel Sekterliğe tekrar
Cumali Çakmaklı Genel Sekterliğe, Hüse-
seçildiler ve DSF üyesi Uluslararası Tarım,
yin Tursun, Erdoğan Yılmaz ve Ali Efe Yö-
Ormancılık ve Ekin İşçileri Federasyonu’na
netim Kurulu üyeliklerine seçildiler.460
(UISTAFP) üye olunması kararı alındı.456
457 DİSK-AR (2020).
Defteri, DİSK Arşivi. 45814 Şubat 1992 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Ka-
454 rar Defteri, DİSK Arşivi.
Defteri, DİSK Arşivi. 3 Mart 1993 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Karar
459

DİSK Yönetim Kurulu 20 Haziran 2002’de 19 Ocak 1975’teki Genel Kurulda yapılan
T.İ.S.’in feshi sebebiyle “TİS ve TEKGES-İŞ Tüzük değişikliğiyle sendikanın adı Türki-
Sendikaları Tasfiye Kurullarının gönder- ye Tüm Kağıt ve Selüloz Sanayii Sendika-
miş oldukları evraklar incelenmesi sonu- sı (Tümka-İş) olarak değiştirildi. Seçimler-
cunda, tasfiye ve varsa mal varlığı devriy- de Genel Başkanlığa Kemal Yılmaz, Genel
le ilgili işlemlerin yapılmasına münfesih Sekreterliğe Ömer Özcan ve Genel Mali
olan 2 sendikanın üyelik kayıtlarının fesih Sekreterliğe Orhan Çelikkaya getirildi.
nedeniyle kapatılmasına” 461
karar verdi. Anatüzükte değişiklik yapılması amacıy-
la 16 Kasım 1975’te toplanan Olağanüstü
Sendikanın 1980 öncesi Tarım İşçisinin
Genel Kurulda sendika Yönetim Kurulu-
Sesi, 1991 sonrası Hasat Günleri isimli iki
na gerekli görülen yerlerde Tüzük’te belir-
süreli yayın organı bulunmaktadır.462
lenen esaslar çerçevesinde şube ve bölge
temsilcilikleri açma yetkisi verildi. Bu ge-
Tümka-İş nel kurulda başkanlığa Ömer Özcan, Genel
Türkİye Tüm KağIt ve Selüloz Başkan Vekilliğine Hüseyin Yazıcı ve Genel
Sanayİ İşçİlerİ SendİkasI Sekreterliğe Selim Demirbaş seçildi.466
25 Aralık 1971’de Türkiye Tüm Kağıt ve Se- 12 Eylül 1980 askeri müdahalesinin ardın-
lüloz Sanayii İşçileri Sendikası (Tümka-İş) dan sendikanın faaliyeti diğer DİSK üyesi
adıyla İstanbul’da kurulan, 1972 yılına ka- sendikalar gibi durduruldu. DİSK ve bağ-
dar bağımsız faaliyet yürüten, sonrasında lı sendikalar hakkında açılan dava kapsa-
DİSK üyesi işçi sendikasıdır. Merkezi İs- mında sendika Yönetim Kurulu yargılandı.
tanbul’da bulunan sendika Ömer Özcan, Tümka-İş’te gözaltına alınanların sayısı en
Ahmet Ekmekçi, Hüseyin Yazıcı, Selim De- az 40 kişi, hapiste geçen süre en az 45, en
mirbaş, Ahmet Yazıcı, Melahat Cancaoğlu, çok 3 yıl, ceza alanların sayısı ise 4 olmak-
Ergün Yavuz tarafından kuruldu.463 la birlikte toplamda cezada geçen sürele-
DİSK Yönetim Kurulu 6 Şubat 1973’te Tüm- rin toplamı 58 yıl 10 ay 20 günü buldu.467
ka-İş’in 24 Aralık 1972 günü yaptığı ge- Askeri Yargıtay Dairesi’nin 17 Temmuz
nel kurulda DİSK’e katılma kararı aldığını
1991 günü kararıyla DİSK hakkında açılan
ve başvurduğunu belirterek Tümka-İş’in
davaların beraatla sonuçlanması üzerine
üyeliğinin kabulüne karar verdi.464 Aynı
sendika yeniden faaliyete başladı.
dönem sendika Uluslararası Kimya İşçile-
ri Sendikası’na (ICF, daha sonra ICEF) üye Sendikanın 5. Genel Kurulu 12 yıl aradan
oldu.465 sonra 29 Şubat-1 Mart 1992’de yapıldı. Bu
20 Haziran 2002 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Ka-
461
genel kurulda Başkanlığa Sabri Kaplan,
Genel Sekreterliğe Ali İhsan Efe seçildi.468
463 “Tümka-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedi-
si, 3. Cilt, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak ya- Tümka-İş halen DİSK üyesidir.
yını, 1998.
6 Şubat 1973 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Karar
Defteri, DİSK Arşivi. 467 DİSK-AR (2020).
DİSKografi | 691
Turİzm-İş kararlaştırılması Tüzük hükmü haline gel-

di. Böylece Yürütme Kuruluna Hüseyin
Turİzm Sanayİİ Otel Lokanta Denizci Başkan, Nurettin Tezel Genel Sek-
ve Eğlence Yerlerİ İşçİlerİ reter ve Remzi Bal Genel Sayman olarak
SendİkasI Yönetim Kurulunca getirildi. Bu genel ku-
rulda sendikanın eski Mali Sekreteri Faik
31 Mayıs 1965’te İstanbul’da İsmail İnan,
Aksamaz’ın ihracına karar verildi.
Turgut Gökdere, Rıza Erdoğan, Halil Araba-
cı, Rıfat Kırcaovalı, Mehmet Erkan, Kemal Yürürme kurulunun belirlenmesiyle ilgi-
Barut, Mahmut İnce, Nuri Keleş, Ahmet Er- li Anatüzük maddesi 20 Ağustos 1971’de
doğan ve Hüseyin Çakır tarafından kurul- gerçekleştirilen 4. Genel Kurulda yeniden
du. Kuruluşta kısa ismi TETOLEYİS, açık değiştirildi ve yürütme kurulunun genel
ismi ise Turizm Endüstrisi Türkiye Otel Lo- kurulda seçilmesi öngörüldü. Turgut Gök-
kanta ve Eğlence Yerleri İşçileri Sendikası dere Genel Başkanlığa, Rıza Erdoğan Genel
idi. Sendikanın kısa adı 5 Haziran 1966’da Sekreterliğe ve Kazım Şimşek Genel Say-
gerçekleştirilen 1. Genel Kurulunda Tu- manlığa seçildiler.
rizm-İş olarak değiştirildi. Sendikanın Ge-
28 Mayıs 1973’te olağanüstü toplanan Ge-
nel Başkanı İsmail İnan ve Genel Sekreteri
nel Kurulda sendikanın ismi Turizm Sana-
Turgut Gökdere oldu.
yii Otel Lokanta ve Eğlence Yerleri İşçileri
Sendikanın 1. Genel Kurulunda Türkiye Otel Sendikası oldu ve Uluslararası Kimya İş-
Lokanta ve Eğlence Yerleri İşçileri Sendika- çileri Federasyonu’na (ICF) üye olunması
ları Federasyonu’na (TOLEYİS) üye olun- kararı alındı.
ması kararı alındı ancak bu karar 5 Mart Sendikanın 6. Genel Kurulu 20-21 Ağustos
1967 tarihli 2. Genel Kurulda iptal edildi. Bu 1974’te toplandı. Bu genel kurulda Turgut
genel kurulda DİSK’e üye olma kararı alındı. Gökdere Genel Başkanlığa ve Rıza Erdo-
Turizm-İş Nisan 1967’de DİSK üyeliğine ka- ğan Genel Sekreterliğe yeniden seçilirken
bul edildi. 2. Genel Kurulda yürütme kuru- Genel Saymanlığa Osman Alaybaşı seçildi.
lu seçimi yapılmadı ve yürütme kurulunun, 1974 ve 1976 arası dönemde Turizm-İş bir-
yönetim kurulu içerisinden seçilmesine çok işyerinde toplu iş sözleşmeleri imzala-
karar verildi. Ardından İzzet Çilingir Genel dı ve birçok işyerinde yetkili sendika hali-
Başkanlığa, Turgut Gökdere Genel Sekterli- ne geldi.470
ğe ve Rıza Erdoğan Mali Sekterliğe getirildi.
28-31 Mayıs 1976’da gerçekleştirilen 7. Ge-
Yürütme Kurulunun istifası üzerine ise Ge-
nel Kurulda Turgut Gökdere tekrar Genel
nel Başkanlığa Nevzat Genç, Genel Sekter-
Başkan seçildi. Başkan Vekilliklerine Rıza
liğe Nurettin Tezel ve Mali Sekterliğe Faik
Erdoğan, Ceyhan Aktaş ve Hasan Özen,
Aksamaz getirildi.469
Genel Sekreterliğe ise Şaban Ali Yaşaroğ-
Sendikanın 3. Genel Kurulu 25 Mart 1969 lu seçildiler. Turgut Gökdere 9 Eylül 1976’da
tarihinde gerçekleştirildi. Bu genel kurulda “sendika içi anlaşmazlıklar sebebiyle”471
yürütme kurulunun, yönetim kurulunca Genel Başkanlık görevinden istifa etti.
469 “Turizm-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedi-
si, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak yayını, 1998. 471 Cumhuriyet, 29 Ağustos 1975.
DİSK Yürütme Kurulu Turizm-İş’teki anlaş- probleminin halledilmesi için Yürütme Ku-
mazlığa el koydu ve Rıza Erdoğan’ı “sendi- rulu adına Fehmi Işıklar’ın görevlendiril-
kanın kolektif çalışmalarına olanak vermesine, Turizm-İş’in yetki itirazının geri
mediği bu nedenle sendika üyelerinin alması ve OLEYİS ile Turizm-İş’in “aynı iş-
sendika karar organlarınca yürütülmesi, yerinde örgütlenme çatışmasına girme-
takip edilmesi gereken işlerinin yapılmadı- mek ve herhangi bir işyerinde örgütlenme-
ğı, bu durumun kamuoyunda konfederas- ye daha önce başlamış sendikaya diğerinin
yonumuz hükmi şahsiyetini de zedelediği, yardımcı olması konusunda” OLEYİS ve
Turizm-İş’e yazı yazılmasına karar verdi.475
bunun bazı yayın organlarıyla sabit olduğu
görüldüğü, bu nedenle 20.9.1976 tarihinde DİSK Anatüzüğü gereği DİSK Yürütme
yürütme kurulu kararı ile Rıza Erdoğan’ın Kurulu 12 Ocak 1978’de OLEYİS ve Tu-
kendisine talimat yazıldığı, bu talimata rağ- rizm-İş’in birleştirilmesi için bir Birleştir-
men aynı olumsuz tutum ve davranışlarını me Komisyonu kurulmasına ve komisyon
ve uygulamalarını sürdürdüğü tespit edil- başkanlığına Kemal Nebioğlu’nun, üye-
diğinden DİSK Ana tüzüğünün 13. maddesi liklerine ise Tuncer Kocamanoğlu ile Celal
uyarınca kesin üyelikten çıkarılması için” Küçük’ün getirilmesine karar verdi.476
DİSK Onur Kuruluna sevk etti.472 DİSK Onur
Turizm-İş’in 9. Genel Kurulu 6 Mart 1978
Kurulu Rıza Erdoğan’ın 14 Ekim 1976’dan
tarihinde toplandı. Bu genel kurulda OLE-
itibaren kesin ihracına karar verdi473.
YİS ile imzalanan birleştirme protokolü
Rıza Erdoğan’ın ihracı 26 Ekim 1976’da top- okundu ve Turizm-İş, OLEYİS’e katıldı.
lanan Turizm-İş Olağanüstü Genel Kuru-
lunda onayladı. Bu genel kurulda sendika
Türkİye Maden-İş
Genel Başkanlığına Ömer Ülkü, Genel Baş-
kan Vekilliklerine Ceyhan Aktaş, Hasan Türkİye Maden Madenİ Eşya
Özen ve Haydar Arslan, Genel Sekterliğine ve Makİne Sanayİİ İşçİlerİ
ise Şaban Ali Yaşaroğolu seçildi. SendİkasI
OLEYİS’in DİSK’e üyelik başvurusu son- 27 Temmuz 1947’de İstanbul’da İstanbul
rasında DİSK Yürütme Kurulu OLEYİS ile Demir ve Madeni Eşya İşçileri Sendika-
DİSK arasında bir protokol imzalanması- sı (Demir-İş) adıyla kurulan ve DİSK’in 1
na ve protokolde Turizm-İş ile yaşanabi- numaralı kurucu sendikasıdır. Kurucula-
lecek problemlerin DİSK Yürütme Kurulu rı Yusuf Sidal, Enver İçten, Emrullah Gül-
kararıyla çözümlenmesine dair hükümler tekin, Nizamettin Babaoğlu, Hayrettin
konmasına karar verdi.474 İmzalanan pro- Güneş, Mehmet Özer, Rıfat Yakar, Ali Dö-
tokol ise 1 Haziran 1977’e onaylandı ve Yü- nertaş, İlyas Çelik, Emin Bertan, Cafer De-
rütme Kurulu Turizm-İş ile OLEYİS ara- ğirmenci ve Ömer Türenay’dı. Sendika-
sındaki Dedeman Oteli yetki tartışması nın 28 Eylül 1947’de yapılan ilk Genel Kurul
472
toplantısında Genel Başkanlığa Yusuf Sidal
DİSK Onur Kurulunun 14 Ekim 1976 tarihli ve 9 numaralı
473 4751 Haziran 1977 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Ka-
kararı, DİSK Onur Kurulu Karar Defterleri, DİSK Arşivi. rar Defteri, DİSK Arşivi.
47430 Mayıs 1977 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Ka- 12 Ocak 1978 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Karar
476

DİSKografi | 693
seçilirken477,Genel Başkan Vekiliğine En- başkanlığı bırakmasından sonra Kemal

ver İçten ve Genel Sekreterliğe Emir Birtan Türkler görevi aldı. Sendikanın sonraki
seçildi.478 yıllardaki Genel Başkanı Kemal Türkler ve
Genel Sekreteri Rumi Yümlü bu şubeden
Demir-İş, 21 Mart 1948’de kurulan İstanbul
yetişmişti.480
İşçi Sendikaları Birliği’nin (İİSB) kurucu üye-
si oldu. Birliğin 24 Mart 1948’de yapılan kuru- Demir-İş’in 6. Genel Kurulu 20 Haziran
luş genel kurulunda Genel Başkanlığa men- 1952’de yapıldı. Bu genel kurulda Genel
sucat fabrikası işçisi ve CHP’li Yaşar İyidoğan Başkan Nizamettin Babaoğlu, Genel Baş-
getirildi. Demir-İş’i İİSB Yönetim Kurulun- kan Vekili Sadık Çalışkan, Genel Sekreter
da kuruculardan olan Nizamettin Babaoğ- ise Şaban Doğan seçildi.481 Sendikanın 2 Ka-
lu temsil etti. İİSB altı ay süre ile Demir-İş’in sım 1952’deki Genel Kurulunda Nizamettin
İstanbul Fener’deki genel merkezinde faali- Babaoğlu genel başkanlık görevine devam
yetini sürdürdü. Sendikanın 2. Genel Kurulu etti. Genel Sekreterliğe Kemal Türkler se-
26 Eylül 1948’de toplandı. Bu dönemde Yu- çildi. Yusuf Sidal Genel Başkan Vekili oldu.
suf Sidal İİSB’de görevlendirildi. İki görevi bi- Sendikanın 8. Genel Kurulu 28 Mart 1954’te
rarada yürütmek imkanı bulunmadığından toplandı. Bu genel kurulda Yusuf Sidal Ge-
Sidal, Demir-İş Genel Başkanlığına aday ol- nel Başkan ve Aziz Kezler Genel Başkan
madı. Demir-İş’in 2. Genel Kurulunda Genel Vekili seçildi. Sendikanın Genel Sekreteri
Başkanı Nizamettin Babaoğlu seçildi. Sen- Kemal Türkler oldu. Ruhi Yümlü ise Genel
dikanın 3. Genel Kurulunun yapıldığı 20 Ka- Sekreter Vekili seçildi.482
sım 1949’da Nizamettin Babaoğlu’nun genel
başkanlık görevi devam etti.479 Yusuf Sidal, 16 Ekim 1954’te Demir-İş, İİSB
ve Türk-İş’teki yöneticilik görevlerinden
3 Aralık 1950 ile 28 Ekim 1951 arasında 3.
istifa etti. Sidal’ın beklenmeyen istifasın-
Genel Kuruldan sonra yapılan ilk Yönetim
dan sonra Genel İdare Kurulu, Ekim 1954
Kurulu toplantısında Üzeyir Kuran Genel
sonlarına doğru toplanarak genel kuru-
Başkan, Hüsamettin Dinç Genel Sekreter,
la kadar görev yapacak yöneticileri ken-
Yusuf Sidal da Genel Başkan Vekili oldu.
di arasından seçti. Genel İdare Kurulunun
Demir-İş’in 16 Haziran 1952’de İstanbul’da
yaptığı toplantıda, Kemal Türkler Genel
kurulan ilk şubesi Bakırköy Şubesi’ydi.
Başkanlığa, Aziz Kezler Genel Başkan Ve-
Kurucuları Kemal Türkler, Şeref Özyaprak,
killiğine, Ruhi Yümlü ise Genel Sekreter-
Halil İnan, Hüseyin Altıntaş, Bayram Çağ-
liğe seçildi. Böylece Demir-İş’te Kemal
lar, Adil Öztümer ve Ruhi Yümlü’den oluş-
Türkler dönemi başladı.
tu. 20 Haziran 1952’de yapılan toplantıda
Şube Yönetim Kuruluna Hüseyin Altıntaş, Demir-İş’in 7 Ekim 1956’da gerçekleştiri-
Kemal Türkler, Muhasip Halil İnan ve Şe- len 10. Genel Kurulunda Türkiye çapında
ref Özyaprak seçildi. Hüseyin Altınbaş’ın örgütlenme için Anatüzük ve örgütlenme
“Türkiye Maden-İş” (1998), Türkiye Sendikacılık Ansiklo-
477
tarzının değişmesi için tartışmalar yapıldı.
pedisi, Cilt 3, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak
yayını, s. 396. 480 Derinden Gelen Kökler-1.
478 Derinden Gelen Kökler-1. 481 Derinden Gelen Kökler-1.
479 Derinden Gelen Kökler-1. 482 Derinden Gelen Kökler-1.
Bu genel kurulda sendikanın ismi Türkiye 1961 Saraçhane Mitingi’ni düzenleyen-

Maden, Madeni Eşya ve Makina Sanayii İş- ler arasında Maden-İş yöneticileri de yer
çileri Sendikası (Maden-İş) olarak değiş- aldı. Mitingte Maden-İş Genel Başkanı Ke-
tirildi. Bu genel kurulda Genel Başkanlı- mal Türkler de bir konuşma yaptı. 28 Ocak
ğa Kemal Türkler, Genel Sekreterliğe Ruhi 1963’ten 4 Mart 1963’e kadar Maden-İş
Yümlü ve Genel Başkan Vekilliklerine ise üyesi 220 işçi Türkiye emek tarihinin
Kazım Narmanlı ile Cabir Metilli seçildi. önemli eylemleri arasında yer alan Kavel
grevini gerçekleştirdi. 1963-1967 yıllarında
Maden-İş’in 11. Genel Kurulu 15 Aralık sendikanın örgütlü bulunduğu çok sayıda
1957’de Kemal Türkler genel başkanlık, işyerinde grevler, işgaller oldu (Singer Di-
Ruhi Yümlü ise genel sekreterlik görevine renişi, Türk Demir Döküm direnişi).
devam etti. Genel Başkan Vekili Hayrettin
Maden-İş 14. Genel Kurulu 26-27 Eylül
Güneş oldu. İstanbul’un Topkapı semtin-
1963’te gerçekleştirildi. Maden-İş Genel
de fabrikaların artması üzerine 20 Kasım
Başkanı Kemal Türkler, Genel Sekreteri ise
1958’de Topkapı Semt Şubesi oluşturuldu.
Ruhi Yümlü olarak devam etti. Maden-İş
27 Şubat 1959’da ise Şişli Şubesi kuruldu.
bu genel kurulunda sendikanın kurum-
1959 yılında ise sendikanın yayın organı
sallaşması için uzmanlık dairelerinin ku-
Maden-İş çıkmaya başladı.
rulmasına karar verdi.484
Maden-İş 8 Ekim 1960’ta 12. Genel Kurulu-
Maden-İş Paşabahçe Cam Fabrikası’n-
nu olağanüstü olarak topladı. Bu genel ku-
da Kristal-İş tarafından yürütülen grevde
rulda Maden-İş’in Türk-İş’e üyeliği tartı-
Türk-İş’in tutumunu eleştirerek grevi des-
şıldı. 1956’dan önce Maden-İş (eski adıyla tekleyen sendikalar arasında yer aldı. Bu
Demir-İş) Türk-İş’e üyeydi ancak bu üye- nedenle Türk-İş’ten ihraç edildi. 1965-1966
lik İİSB aracılığıyla gerçekleşmişti. O dö- yıllarında Maden-İş ile Türk-İş yönetimi
nemde Türk-İş’te yalnız sendika birlikleri- arasındaki ilişkiler soğudu. DİSK’in kuru-
nin ve federasyonlarının temsiline imkan luşu açısından dönüm noktası olarak sa-
veren tüzük maddesinin milli tip sendi- yılacak adım Maden-İş Genel Yönetim Ku-
kaların temsilini önlemesi konusu tar- rulunun 26 Ocak 1966 tarihinde yapılan
tışılıyordu. 1959’da Türkiye çapında ör- toplantısında alınan yeni bir konfederasyon
gütlenen sendikalar tüzük değişikliği ile kurulması konusundaki kararla ortaya çık-
Türk-İş üyeliğine kabul edilmesi sebebiy- tı. DİSK’in kuruluşunun öncüllerinden biri
le Maden-İş de Tüzük değişikliğine gitti ve olarak kabul edilen Sendikalar Arası Da-
fiilen Türk-İş üyesi oldu. Sendika, bu ge- yanışma Anlaşması'nda (SADA) Maden-İş
nel kurulda Türkiye Maden-İş Uluslarara- Genel Başkanı Kemal Türkler de yer aldı.485
sı Özgür (Hür) İşçi Sendikaları Konfederas-
12 Şubat 1967’de yapılan 16. Olağanüstü
yonu’na (ICFTU) bağlı Uluslararası Metal
Genel Kurulda sendikanın Türk-İş konu-
İşçileri Federasyonu'na (IMF) üye olunma- sundaki tavrı görüşülerek oybirliğiyle bu
sına karar verdi.483 484 Derinden Gelen Kökler-1.
DİSKografi | 695
konfederasyondan ayrılma ile DİSK’in ku- DGM direnişi, MC iktidarına karşı gerçek-
rulmasına ve Maden-İş’in bu yeni konfe- leştirilen eylemler, 1 Mayıs 1977 gibi eylem-
derasyonun kurucu üye olmasına karar lerde yaşamsal bir rol oynadı.
verildi. Maden-İş, 1960’lı yıllarda önemli
DİSK Yürütme Kurulunun 6 Aralık
fabrika dienişlerine ve grevlere imza attı.
1975’teki toplantısında Çağdaş Metal-İş’in,
15-16 Haziran direnişinde kilit rol oynadı.
Maden-İş’e katılması kararı alması üzeri-
Sendika, 12 Mart 1971 askeri müdahalesin- ne Çağdaş Metal-İş, 17 Ocak 1976'da topla-
den sonra 20. Genel Kurulunu 10-12 Eylül nan Genel Kurulunda 10 bin üyesi ile DİSK
1971’de gerçekleştirdi. Genel Başkan Kemal üyesi Maden-İş’e katılma kararı aldı.487
Türkler, Genel Sekreter Ruhi Yümlü seçil- Maden-İş, 22. Genel Kurulunu 6-9 Eylül
di. Genel Başkan Vekilliklerine ise Şinasi 1977’de İstanbul Belediye Meclis Salonu'nda
Kaya, Hilmi Güner ve Cavit Şarman getirildi. gerçekleştirdi. Bu genel kurulda Genel Baş-
Bu genel kurulda sendikal eğitimlerin temel kan Kemal Türkler, Genel Sekreter Memet
hedefleri belirlendi ve üyelerin siyasal, sos- Ertürk oldu. Genel Başkan Vekilliklerine Şi-
yal ve ekonomik haklarının korunması ve nasi Kaya, Bahtiyar Erkul, Kemal Daysal,
geliştirilmesi hakkında tartışıldı. Ayrıca Ge- Halit Erdem, Murat Tokmak seçildi. Bu ge-
nel Kurul 12 Mart muhtırasını kınadı.486 nel kurulda sendika ICFTU’ya bağlı IMF’den
ayrılıp Dünya Sendikalar Federasyonu’na
Maden-İş’in 21. Genel Kurulu sendika için-
(DSF) bağlı Uluslararası Metal İşçileri Birli-
de genç kadroların arasında yükselen mu-
ği’ne (TUI) üye olma kararı aldı.488
halefetle kritik bir önemdedir. Kurul, 10
Eylül 1974’te İstanbul Belediye Sarayı Mec- DİSK Yönetim Kurulu 24 Kasım 1978’de ara-
lis Toplantı Salonunda başladı. 99 delege- larında Maden-İş’in de olduğu üç sendika-
nin katıldığı genel kurulun açılışını Ge- nın Onur Kuruluna sevk edilmelerini ve bu
nel Başkanı Kemal Türkler gerçekleştirdi. sürede üyeliliklerinin askıya alınmasını ka-
Dönemin Genel Sekreteri Ruhi Yümlü 20 rarlaştırdı. DİSK Onur Kurulu 15 Mart 1979
yıl Genel Sekreterlik görevini sonlandırıp, tarihinde “Türkiye Maden-İş Sendikasının
yeni görev almak istemediğini belirtti. Ge- Yürütme Kurulu üyelerinden Murat TOK-
nel Başkanlık için Kemal Türkler tek aday MAK, Kemal DAYSAL, Halit ERDEM ve Meh-
olarak gösterildi ve yapılan oylama sonu- met ERTÜRK’ün DİSK üyeliğinden kesin
cunda yeniden Genel Başkan seçildi. Me- ihracına, Türkiye Maden-İş Sendikası Yü-
met Ertürk Genel Sekreter olurken, Şinasi rütme Kurulu Üyelerinden Kemal TÜRK-
Kaya, Hakkı Öztürk, Bahtiyar Erkul, Hüse- LER, Bahtiyar ERKUL ve Şinasi KAYA’nın
yin Ekinci ve Mehmet Karaca Genel Baş- 20.2.1979 tarihinden geçerli olmak üzere
kan Vekiliklerine seçildi. bir yıl müddetle DİSK üyeliğinden geçici ih-
raçlarına” karar verdi. Kesin ihraç kararla-
Maden-İş kadroları ve tabanı 1974 yılında rı DİSK’in Haziran 1980 tarihinde toplanan
toplanan 21. Genel Kurulunu izleyen yıllarda 7. Genel Kurulunda kaldırıldı (Konuya ilişkin
DİSK açısından da yaşamsal öneme sahip ayrıntılar ana metin içinde yer almaktadır).
olan 1 Mayısların kitlesel olarak kutlanması, 487 DİSK 6. Genel Kurul Çalışma Raporu.
Maden-İş 1978 ve 1980 yıllarında MESS’e bulunan sendikanın kurucuları Eyüp Sıh-
karşı büyük grevler gerçekleştirdi. 22 Tem- hati, Muharrem İkitimur, Ali Özdemir, Halit
muz 1980’de Genel Başkan Kemal Türk- Ulaş, Nurettin Sönmez, İbrahim Kılıç, Teo-
ler’in öldürülmesi üzerine Maden-İş Genel man Sözer, Uğur İleri, Mustafa Doğan, Sabri
Başkanlığına Mehmet Karaca getirildi. Işık, Mecit Yeğin, Avni Kotan, Muzaffer Sivel,
Cavit Köse, İsmail Karadoğan, Kadir Ataman,
12 Eylül askeri darbesinin ardından sendi-
Ali Memiş, ve Mustafa Cengiz Acar’dı.491
kanın faaliyetleri, diğer DİSK üyesi sendi-
kalar gibi durduruldu. Maden-İş’in 188 yö- Sendika Genel Kurulu 7-8 Mart 1975’te Tü-
netici ve üyesi hakkında TCK’nin 141.,142. züğün amaç maddesini yeniden düzen-
ve 146. maddelerinden dava açıldı. Ma- lemek üzere toplandı. Bu genel kurulda
den-İş davası 1984 tarihinde DİSK ana ayrıca DİSK’e üye olma kararı alındı. Baş-
davası ile birleştirildi. Bu dönemde sen- kanlığa Cengiz Acar, Genel Sekreterliğe Ali
dika üyelerinin önemli bir bölümü Otomo- Kumbasar getirildi. DİSK Yönetim Kurulu
bil-İş’e üye oldu. DİSK ve üye sendikaların 22 Nisan 1975 tarihli toplantısında Yeni Ha-
kapatılmasına ilişkin kararın 1991’de As- ber-İş’in 8 Mart 1975’ten başlayarak DİSK
keri Yargıtay’da bozulması ve DİSK yöne- üyeliğinin kabulüne karar verdi.492
ticilerinin beraat etmesi üzerine Maden-İş
yeniden faaliyetlerine başladı. 15 Ağustos 1975 tarihli DİSK Yürütme Ku-
rulunca Yeni Haber-İş ile Özgür Haber-İş
Maden-İş 4-5 Eylül 1993’te Olağanüstü Ge- sendikasının birleşmelerini sağlamak için
nel Kurulunu yaparak Otomobil-İş’e katıl- Birleştirme Komisyonu kurulmasına ka-
ma kararı aldı. Aynı gün toplanan Otomo- rar verildi.493 Onaylanan karar gereğince
bil-İş Olağanüstü Genel Kurulunda Maden bir ay içinde Özgür Haber-İş’in genel kurul
İş’in Otomobil-İş’e katılmasıyla sendikanın yaparak Yeni Haber-İş’e katılması gerek-
adı Birleşik Metal İşçileri Sendikası (Birleşik mekteydi. Özgür Haber-İş, birleşme konu-
Metal-İş) olarak değiştirildi ve birleşik sen- sundaki bildirime olumsuz cevap vermesi
dikanın DİSK’e katılması kararlaştırıldı. 489 nedeniyle DİSK Anatüzüğünün 14. mad-
desi uyarınca 18 Eylül 1975 tarihi itibariyle
Birleşik Metal-İş halen DİSK üyesi olarak
DİSK üyeliğini yitirdi.
çalışmalarına devam etmektedir.
12 Eylül 1980’de DiSK ve bağlı sendikaların
Yenİ Haber-İş faaliyetlerinin durdurulması sonucu Yeni
Haber-İş’in de faaliyetleri durduruldu. As-
Posta Telefon Telgraf Radyo
keri Yargıtay 3. Dairesi’nin 16 Temmuz 1991
ve Televİzyon İşçİlerİ ve günlü kararıyla ve DİSK ile üyesi sendi-
Hİzmetlİlerİ SendİkasI kalar hakkında yürütülen davada beraat
16 Şubat 1973’te Ankara’da kurulan 7 Mart Ansiklopedisi 3, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı or-
tak yayını, 1998.
1975’e kadar bağımsız, sonrasında DİSK 491 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-3.
üyesi işçi sendikası.490 Merkezi Ankara’da 22 Nisan 1975 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Karar
492
Defteri, DİSK Arşivi.

489 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-3. 49315 Ağustos 1975 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı, Ka-
490 “Yeni Haber-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık rar Defteri, DİSK Arşivi.
DİSKografi | 697
kararı verilmesi üzerine sendika yeniden Sekreter İbrahim Güzelce tarafından veri-
faaliyetlerine başladı. len 6 Ağustos 1975 tarihinde kuruluş biçi-
mi ve diğer usuli konular gerekçe gösteri-
1992’de yeniden faaliyete başladıktan
lerek olumsuz cevap verildi.496 Sendikanın
sonra işkolu barajını aşamayan sendika-
2 Ağustos 1976 tarihinde toplanan 1. Genel
nın Ocak 1996 istatistiklerinde 50 üyesi
Kurulunda DİSK’e üyelik kararı aldığı an-
bulunuyordu.
laşılmaktadır.497 DİSK Yönetim Kurulu ise
Yeni Haber-İş’in, 2004 yılında işkolunda 10 Eylül 1976’da Yeraltı Maden-İş’in DİSK’e
örgütlenme olanaklarının yetersizliği se- üye olma başvurusunun reddine oyçok-
bebiyle faaliyetlerini yürütmekte sorunlar luğuyla (1 çekimser oy) karar verdi. Yeral-
yaşadığı için çalışmalarını tümüyle dur- tı Maden-İş bu karar çerçevesinde 1977’de
durduğu anlaşılmaktadır. 494
üçüncü kez DİSK’e üyelik başvurusunda
bulundu.
YeraltI Maden-İş DİSK Yürütme Kurulunun 11 Nisan 1977 ta-

Türkİye YeraltI ve Yerüstü rihli toplantısında, Yeraltı Maden-İş’ten
Devrİmcİ Maden İşçİlerİ DİSK’e üye olma isteğine ilişkin gelen ya-
zıya cevaben, “üye olma isteklerinin daha
SendİkasI
önce Yönetim Kurulunda görüşülüp ken-
20 Temmuz 1975’te madencilik işkolunda dilerine sonucunun bildirilmiş olduğu, Yü-
faaliyet göstermek üzere Ankara’da kuru- rütme Kurulunca artık yapılacak bir husus
lan işçi sendikası. Merkezi Ankara’da bu- bulunmadığı doğrultusunun da cevap ve-
lunan sendikanın kurucuları Çetin Uygur, rilmesine” oybirliği ile karar verildi. Böy-
Şemsi Ercan, Mehmet Koç, Mehmet Kara- lece Yeraltı Maden-İş’in DİSK’e üyeliği 1978
ca, Refik Şafak, Mustafa Yakupoğlu, Hü- yılına kadar gerçekleşemedi.
seyin Sevinç, Celal Örs, Ömer Demirhan,
Ahmet Şen, İbrahim Karaca, Mehmet Kara- 8 Şubat 1978’de toplanan DİSK Yürüt-
kuş, Mehmet Yılmaz, İsmail Silik, Mahmut me Kurulu, Yeraltı Maden-İş’in DİSK üye-
Peker, Ahmet Kudu, Hasan Dündar, Kazım liğine kabulü için Yönetim Kuruluna öneri
Yurtkulu ve Mehmet Özdemir’di.495 götürülmesine karar verdi.498 Öneri doğ-
rultusunda DİSK Yönetim Kurulu Yeraltı
Sendika Kurucular Kurulu toplantısını 28 Maden-İş’in üyeliğini 14-15 Şubat 1978’de
Temmuz 1975’te yaptı. Bu toplantıda DİSK’e oybirliği ile kabul etti.499 Yazıda sendikanın
üye olunması kararlaştırıldı. Sendika- üyelik başlangıç tarihi Yeraltı Maden-İş’in
nın Genel Başkanlığına Çetin Uygur, Genel 1. Genel Kurul tarihi olan 2 Ağustos 1976
Sekreterliğe Şemsi Ercan, Mali Sekreterli- olarak gösterildi.500
ğe Ömer Demirhan seçildi. Sendika Kuru- 496 Koç ve Koç, s. 393.
cular Kurulunun kararı 29 Temmuz 1975’te DİSK’ten Yeraltı Maden-İş’e 15 Şubat 1978 tarihli yazı, TÜS-
497
TAV Yeraltı Maden-İş Arşivi.

DİSK’e yollandı. Bu başvuruya ilişkin Genel
8 Şubat 1978 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Karar
498
494 DİSK (2004). Defteri, DİSK Arşivi.

495“Yeraltı Maden-İş” maddesi, Türkiye Sendikacılık Ansik- 14-15 Şubat 1978 tarihli DİSK Yönetim Kurulu toplantısı,
499
lopedisi, 3. Cilt, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı or- Karar Defteri, DİSK Arşivi.
tak yayını, 1998. 500 DİSK’ten Yeraltı Maden-İş’e 15 Şubat 1978 tarihli yazı,
DİSK Yürütme Kurulu, Yeraltı Maden-İş’in toplantısında DİSK Yürütme Kurulu üyesi
üyeliğini kabul ettikten kısa bir süre son- Mustafa Aktulgalı başkanlığında Genel-İş
ra 24 Kasım 1978’de gerçekleşen DİSK Ge- Genel Sekreteri Ertan Andaş ve Tekges-İş
nel Temsilciler Meclisinde sendikanın Yü- Genel Başkanı Selahattin Sayın’dan oluşan
rütme Kurulu kararına aykırı davrandığı, bir Birleştirme Komisyonu kurulmasına
belirlenen sloganların dışına çıkması se- karar verildi.505 Ancak bu birleşme 12 Eylül
bebiyle Onur Kuruluna sevk edilmesine ve 1980 öncesinde gerçekleşmedi.
karar kesinleşinceye kadar üyeliğinin as-
Sendikanın 2. Genel Kurulu 2-3 Ağustos
kıya alınmasına karar verdi ve yazılı ifa-
1979’da toplandı. Bu genel kurulda Çetin Uy-
delerinin DİSK Genel Merkezine iletilmesi
gur Genel Başkan, Gültekin Bekdemir Genel
istendi.501 24 Aralık 1978’de, DİSK Yürütme
Sekreter seçildi.
Kurulu Yeraltı Maden-İş’in eylem ve dire-
nişlerde DİSK’in ilkelerine aykırı ve disip- 12 Eylül 1980’de DİSK üyesi diğer sendikalar
linsiz davranışları sebebiyle Onur Kuruluna gibi Yeraltı Maden-İş’in de faaliyeti durdu-
sevk edilmesine kesin karar verdi. 502
Onur ruldu. Sendika yöneticileri gözaltına alındı
Kuruluna sevk edilen sendikaların yöne- ve bir bölümü tutuklandı. İstanbul Sıkıyö-
tici ve üyelerinin fiillerine uyan Anatüzü- netim Komutanlığı Askeri Savcılığı 23 Şu-
ğün disiplin hükümlerinin uygulanmasına bat 1984’de Yeraltı Maden-İş’in çok sayıda
karar verildi.503 Onur Kuruluna sevk edilen üye ve yöneticisi hakkında dava açtı. Birçok
sendikaların ayrıca 1 yıl süreyle DİSK üye- sendika yöneticisi uzun süre tutuklu kaldı.
liğinden geçiçi olarak ihracına karar ve- Yeraltı Maden-İş, DİSK ve üye sendikaların
rildi. DİSK Yönetim Kurulu 14-15-16 Şubat davasının Askeri Yargıtay 3. Dairesi’nin 16
1979’da bu kararı onadı. DİSK Yürütme Ku- Temmuz 1991 tarihinde verdiği karar ile be-
rulu tarafından çıkarma süresinin sonunda raatla sonuçlanmasından sonra tekrar faa-
ihraç edilen sendikaların üyeliklerini tek- liyete geçti.506
rar elde edebilmelerin DİSK tüzük ve or-
Sendikanın, 12 Eylül sonrası ilk Genel Kurulu
gan kararlarına karşı gösterecekleri tavır
11-12 Mart 1992’de yapıldı. Bu genel kurulda
ve eylemlere bağlı olduğu belirtildi (Konu-
Genel Başkan Çetin Uygur, Genel Sekreter
ya ilişkin ayrıntılı bilgi ana metinlerde yer
Durhan Gülhan seçildi.
almaktadır).504
20-21 Mart 1999’da Yeraltı Maden-İş, 5.
Dev Maden-Sen ile Yeraltı Maden-İş’in
Genel Kurulunda Dev Maden-Sen’e katıl-
birleşmelerinin sağlanması için DİSK Yü-
ma kararı aldı. Aynı tarihte toplanan Dev
rütme Kurulunun 6 Temmuz 1979 tarihli
Maden-Sen Olağanüstü Genel Kurulu, Ye-
TÜSTAV Yeraltı Maden-İş Arşivi.
raltı Maden-İş’in katılma kararını oybirli-
rar Defteri, DİSK Arşivi. ği ile kabul etti.507
rar Defteri, DİSK Arşivi. 5056 Temmuz 1979 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantısı, Ka-
503 14-15-16 Şubat 1979 tarihli DİSK Yürütme Kurulu toplantı- rar Defteri, DİSK Arşivi.
sı, Karar Defteri, DİSK Arşivi. 506 Cumhuriyet, 20 Ağustos 1991.
504 DİSK 7. Genel Kurul Çalışma Raporu. 507 DİSK (2000).
DİSKografi | 699
Bİr Kurumsal Kİmlİk Sİmgesİ

Olarak DİSK ÇarkInIn Evrİmİ
Ergün İşerİ
Günümüzde “Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonunun sim-

gesi nedir” diye bir soru yöneltilse, sendikal yaşama aşina olan hemen
herkesin aklına bir çark içindeki DİSK yazısıyla biçimlenmiş amblem
gelecektir.
DİSK’in kurumsal kimliği olarak hafızalara yerleşmiş

olan bu amblemin DİSK’in kuruluşundan itibaren var
olduğu düşüncesi hakimdir. Ancak DİSK’in 1967’den iti-
baren kurumsal belgelerini, eylemlerini, yayınlarını iz-
lediğimizde bugün herkes için ortak kurumsal kimlik
göstergesi olarak kabul edilen DİSK çarkının yıllar için-
de adım adım adeta türeyişine tanık oluyoruz.
DİSK’in kuruluş sürecinde kurumsal kimlik olarak akla

gelen tek şey, konfederasyonun kısa adının belirlen-
mesi olmuştur.
Kuruluştan beri kurumsal hukukun temeli olan Anatü-

zükteki ilk maddeye göre konfederasyonun adı Türkiye
Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu, kısa adı ise
DİSK’tir.
Anatüzüğe geçen bu adın ve kısa adın Kemal Sülker ta-

rafından formülleştirildiği bilinmektedir. Türkiye’de-
ki sendikal hareketin tarihi açısından Sülker, çok daha
DİSK kurucularının
önce, 1952’de Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu adını ve kısa adı imza altına aldığı ilk
olarak Türk-İş’i de koyan kişidir. Hiç şüphesiz bu örgüt adları ve kısa ad- logo/amblem.
ları kurucuların verdiği onayla yaşam bulmuşlardır.
Tarihe bakıldığında simgelerin (amblem, logo vb.) insanlığın gelişimiy-

le paralel bir seyir izlediği görülebilmektedir. İşçi sınıfı da tarih sahnesine
çıktığından beri mücadelesini, örgütlülüğünü çeşitli simgelerle

göstermeye çalışmıştır.
1800 yılların başından itibaren farklı ülkelerde, işçiler kurduk-

ları örgütler (dernekler, sendikalar, partiler) için simgeler oluş-
turmuşlardır. Türkiye’deki sendikal harekette de bunun örnek-
lerini görmek mümkündür.
DİSK gibi düzene ve düzen yanlısı örgütlere bayrak açmış bir sı-
nıf örgütünün de güç ifade eden bir simgeyle yola çıkması şa-
şırtıcı olmazdı. Bunun yerine sadece kısa ad ile yetinmesi dik-
kat çekicidir.
DİSK belgeleri izlendiğinde kurumsal bir kimlik yaratmak gibi

bir arayışın 1978’den sonra başladığını söylemek mümkündür.
Bunun en tipik örneği, 1980 yılındaki DİSK 7. Genel Kurul için
yapılan çalışmalardır.
DİSK’in kurumsallaşması, sendikaların ortak hedefler ve ortak

kararlar etrafından mücadelesinin sağlanması ilk yıllardan iti-
baren amaçlanmıştır. Bu yöndeki ilk çabanın 1975 yılında ger-
çekleşen 5. Genel Kuruldan sonra biraz daha yoğunlaşmaya
başladığı görülmektedir.
Kurumsallaşma çabalarına karşılık kurumsal bir simge yara-

tılması konusunda belirgin bir çabanın olmadığı gözlenmekte-
dir. Bununla birlikte özel olarak hedeflenmese de belki de sa-
natsal bir duyarlılık ile DİSK’in yayınlarında adım adım gelişen
bir kimliklendirme girişimi vardır. Bunların hemen hepsinin,
kurumsal bir kimlik oluşturmayı hedeflemeyen, daha çok ya-
yınların tasarımıyla ortaya çıkmış simgeler olduğunu söylemek
mümkündür.
Devrimci Sendikaların Sesi DİSK gazetesinin logosu, 1967. 1967’den itibaren DİSK’in yaygın iki temel yayın aracı bulun-
maktadır: Süreli yayınlar (gazete, dergi, bülten) ve kitaplar. Bu
yayınlar ile bir yandan bilinçlendirme yapılırken görsel olarak
da DİSK kimliğinin yerleşmesine katkı sağlanmıştır.
Bu anlamda ilk örnek, 1967 ile 1970 yılları arasında çıkan gaze-
tedir. Gazete 1970’e kadar “Devrimci Sendikaların Sesi” alt baş-
lığıyla DİSK adıyla yayımlanmıştır.
Yazı İşleri Müdürlüğünü Kemal Sülker’in yaptığı gazetenin

DİSK Yaşasın İşçi Sınıfı gazetesinin logosu, 1970. logo tasarımının kimin tarafından yapıldığı künyesinde yer
DİSKografi | 701
almamıştır. Buradaki DİSK yazısı ilginç biçimde sonrakilerde

kullanılan “i” harfinin noktasının büyük şekilde yazılmasıyla
oluşturulmuştur. Belki de gelecekteki DİSK logosunun şekil-
lenmesine katkı sunmuştur.
1971 DİSK’in Dört Mücadele

Kısa bir süre yayımına ara verilen gazetenin 1970 yılında yeni
Yılı kitabındaki logo.
bir tasarımla yayımlandığı görülmektedir. Bu kez gazete ismi
“Yaşasın İşçi Sınıfı” alt başlığıyla yine DİSK olarak belirlenmiş-
tir. Uğur Cankoçak’ın yazıişleri müdürlüğünü yaptığı gazetenin
sayfa ve logo tasarımını kimin yaptığına ilişkin gazete künye-
sinde bilgi yoktur.
Bu dönemdeki yayınlarda DİSK için özel bir simge görülme-

mektedir. DİSK’in 4. kuruluş yılı için hazırlanan 5 numaralı
DİSK’in 4 mücadele yılı kitabında izleyen yıllarda kullanılacak
olan bir logo örneği bulunmaktadır. Bu logo kitabın kapağında
Türkler, 22-25 Ekim 1967’de toplanan Maden-İş 18. Genel
elips içinde DİSK yazısı olarak biçimlendirilmiştir. Kurulunda konuşurken.
Ekim 1967’de toplanan 18. Maden-İş Genel Kurulunda kullanılan

flama da buna benzerdir.
12 Mart 1970 baskı dönemiyle birlikte DİSK suskun bir süreç ya-
şamış ve yayınlara ara verilmiştir. Toplumsal hareketin ve dola-
yısıyla işçi sınıfının yeniden hareketlenmeye başladığı 1973’ten
itibaren Konfederasyon gazete yerine aylık bir dergi ile yayım
1973'te yayımlanmaya başlayan DİSK dergisinin Sait Maden
hayatına dönmüştür. tarafından çizilen logosu.
Aylık kültür ve siyaset dergisi alt başlığıyla DİSK dergisi yeni bir
logo ile karşımıza çıkmaktadır. Önceki yayınlardan farklı olarak
artık künyede logonun (kapağın) tasarımcısı da belirtilmiştir.
Bu tasarımcı Sait Maden’dir.
Dergideki logo değişimine karşın, eylem ve etkinliklerde afiş-

lerde genel olarak yalnızca DİSK yazısı ya da bir elips veya daire
içinde DİSK kullanılmıştır. 1975’te basılan DİSK Ana Tüzüğü kapağı.
1975 yılında toplanan 5. Genel Kuruldan itibaren yeni bir ku-

rumsallaşma (oldukça tartışmalı olsa da) dönemi gözlenmek-
tedir. Bunun ilk yansımalarından biri de DİSK dergisinin kapak
tasarımında ortaya çıkmaktadır. Ekim 1975 tarihli 16. sayının
kapağı Tan Oral tarafından tasarlanmıştır. Oral’ın tasarımı bir
anlamda kurumsal DİSK logosunun temelinin de atılmasına ne-
1975'te yeni biçim ve içeriğiyle yayımlanan DİSK dergisinin
den olmuştur. Tan Oral tarafından çizilen logosu.
Tümüyle değişen ve özgün yazı karakteri derginin ve yayın-

ların da temel unsurlarından biri haline gelmiştir. Yazıdaki “i”
harfinin üzerindeki nokta tıpkı ilk gazetenin logosundaki gibi
büyükçe yapılmıştır. Bu logo dergi ve yayınlarda kullanılsa da
DİSK’in diğer basılı çalışmalarında pek kullanılmamıştır.
Günümüzde kullanılan 16 dişli DİSK çarkına giden yolda daha

uzun süreli bir gezinti devam etmektedir. Zaman zaman DİSK
yazısıyla çarkın örtüştüğü veya yan yana geldiği çalışmalar gö-
rülmektedir. Örneğin 5. Genel Kuruldan sonra yayımlanan DİSK
1967 ve 1975’te düzenlenen miting afişlerinde DİSK logosu.
Ana Tüzüğü kitabının kapağı böylesi buluşmaların ilklerinden-
dir. Zeminde birbiriyle bağlantılı bir çark kümesi ortasında DİSK
yazısı bulunmaktadır.
1967’de DİSK’in ilk mitingine ait afişte daire içine alınmış düz
karakterler yazılmış bir DİSK yazısı görülmektedir.
1975’te yapılan afişte ise yine düz karakterlerle yazılmış DİSK

yazısı çok sayıda dişlisi olan bir çarkın içine konulmuştur. Bu
afişin tasarımcısı hakkında bilgiye ulaşılamamıştır. Kurumsal
1976 DİSK’in 9. kuruluş yıldönümü gecesinde kullanılan bir kimlik yaratmaktan ziyade, sanatsal bir afiş tasarımı olarak
DİSK logosu.
DİSK çarkının ilk örneği bu sayılabilir. Buradaki örnek, 1 Mayıs
1976 mitinginde kürsü önünde de yer almıştır.
1976 yılında DİSK’in 9. kuruluş yıldönümü için düzenlenen et-

kinlikte yer alan pankartlarda DİSK logosu elips içine alınmış
DİSK yazısından ibarettir.
Yazıda kullanılan karakterler, DİSK dergisinde kullanılandan

farklıdır. Aynı yıl yapılan 1 Mayıs yürüyüş ve mitinginde yer
alan bayraklarda, Olağanüstü DİSK Genel Kurulunda kullanılan
1 Mayıs 1976’da kürsüde kullanılan DİSK logosu.
pankartta yine aynı tasarım vardır. Elips içinde DİSK.
DİSK için kullanılan bu simge 1977 yılında yapılan 6. Genel Ku-

rul öncesinden başlayarak aşamalı bir şekilde değişmeye
başlamıştır.
Yine aynı yıl yapılan bir diğer DİSK Yönetim Kurulu toplantısın-
da ise arka duvarda dokuz dişli bir çarkın ortasında DİSK yazan
bayrak yer almaktadır. Çarkın içine ayrıca Devrimci İşçi Sendi-
kaları Konfederasyonu yuvarlak bir şekilde yerleştirilmiştir.
1976 Olağanüstü Genel Kurulda kullanılan logo. 1977 yılının sonlarında yapılan 6. Genel Kurul için yapılan büyük
boy pankartta dergidekine benzer karakterlerle yazılmış bir
DİSK yazısının arkasına bir çark yerleştirilmiştir.
DİSKografi | 703
Bu ve benzeri çalışmalar ile adeta bir arayışın sürdüğü izlenimi

doğmaktadır.
Birbirinden farklı amaçlar için yapılan çalışmalarda DİSK’in ifa-

de ediliş biçimi de değişmektedir.
Yönetim Kurulu salonundaki bayraktan, genel kuruldaki pan-

karta bu farklılıklar izlenmektedir.
1977 yılı aslında DİSK çarkının oluşumunun ağır ve gitgeller ha- 1977 DİSK Yönetim Kurulu toplantısı.
linde karşımıza çıktığı bir yıl olmuştur.
Bunun örnekleri, aynı yıl yayınlanmaya başlanan DİSK’in Sesi

gazetesidir. Gazetenin logosunda on bir dişliden oluşan çark
içinde DİSK yazısı bulunmaktadır.
DİSK’in 10. kuruluş yıldönümü etkinliğinde sahne ve diğer alan-

lara asılan pankartlarda eski yöntemle elips içinde DİSK yazısı
kullanılırken, dağıtılan yaka kartlarında çark içinde DİSK yazısı
yer almaktadır. DİSK 6. Genel Kurulunda DİSK çarkı.
1977 yılındaki 1 Mayıs’ta görevliler için hazırlanan önlüklerde

ise neredeyse günümüzdeki logoyu andıran bir çalışmayı göre-
bilmekteyiz. Buradaki çark günümüzdekinden çok fazla dişliye
sahiptir.
Bu genel kuruldan sonra yeni yönetim ve yeni bir anlayış

DİSK’te egemen olmuştur. Yeni yönetimin ilk dönemleri selef-
leriyle mücadele içinde geçmiş, bu nedenle bütün ağırlığını yö-
netimin sürdürülebilir kılınmasına vermiştir. 1977 DİSK 10. kuruluş yıldönümü.
6. Genel Kurul sonrasında yapılan ilk DİSK Yönetim Kurulu top-

lantılarından birinde çekilen bir fotoğrafta salon daha önce kul-
lanılana benzer bir görünüm içindedir.
DİSK’in sesi gazetesinde DİSK çarkı.
Hemen arkada yine dokuz dişliden oluşan çark içinde bu kez
dergi ve yayınlarda kullanılan karakterlerle yazışmış bir DİSK
bulunmaktadır.
1978 yılından itibaren ise DİSK’in genel kabul görmüş çarkının

ilk örnekleri karşımıza çıkmaktadır.
DİSK yayınlarında, DİSK dergisinde, afişlerde, çağrılarda artık

hep aynı kimlik yerini almaktadır. Dokuz, on bir, çoklu derken
16 dişli çark DİSK’in yazısını çevrelemektedir. 1 Mayıs 1977 görevli önlüklerinde DİSK çarkı.
11. Kuruluş yıldönümün-

de sahne arkasından, di-
ğer alanlara hemen her
yerde DİSK Çarkı görü-
nür hale gelmiştir. Yine
DİSK Yönetim Kurulu
toplantıları için kullanı-
lan salonun arka duva-
rı ahşap ile kaplanmış ve
1 Mayıs 1978’de DİSK çarkı.
yine ahşaptan yapılma
DİSK Çarkı artık kalıcı bir
şekilde konulmuştur.
DİSK’in kurumsal kim-

lik oluşturmak amacıy-
la 1979 yılında hazırladı-
ğı DİSK Nedir kitabında,
çarktaki dişli sayısının 1978’de DİSK 11. kuruluş yıldönümünde
kullanılan DİSK çarkı.
16 olarak biçimlendi-
Bir yönetim kurulu toplantısında kullanılan DİSK çarkı.
rilmesindeki anlam yerini bulmaktadır. Burada DİSK’in kuru-
luşundan beri işkolları sayısının azaltılarak 16’ya çekilmesini
savunduğu belirtilmektedir. Böylece DİSK çarkı kurumsal bir
simge olarak kalıcı bir forma kavuşturulmuştur.
Son biçimin kimin tarafından oluşturulduğuna dair, elimizde bir

bilgi ne yazık ki bulunmamaktadır. DİSK çarkının giderek belir-
ginleştiği ve son formunu aldığı 1977 ve izleyen dönemlerdeki
basın yayın dairesi müdürleri bu gelişim1 konusunda anılarının
olmadığını bildirmişlerdir.
DİSK 7. Genel Kurulda kullanılan DİSK logosu ve genel
kurul görseli.
DİSK çarkını bir anlamda Sait Maden, Tan Oral ile başlayan ve
DİSK emekçilerinin, DİSK dostlarının kolektif çalışmalarıyla ge-
lişen, olgunlaşan, bugünkü formunu alan DİSK tarihinin ano-
nimleşmiş bir ürünü olarak görebiliriz. Bu değerli, anlamlı ve
içinde büyük bir güç barındıran simgeyi Türkiye işçi sınıfı mü-
cadelesine kazandıran, Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Kon-
federasyonu’nun onurla dalgalandırılan bayrağı haline getiren-
lere minnetlerimizle…
Abdullah Baştürk söyleşisi 1979 DİSK 12. kuruluş

kitapçık kapağı. yıldönümü afişi (DD 51).
1 Hüsnü Dilli ve Yücel Yaman ile 20 Ocak 2022 tarihinde yapılan görüşmeler.
DİSKografi | 705
DİSK Genel Merkez

ÇalIşmalarI (1975-1980)
DİSK BasIn-YayIn ÇalIşmalarI (1975-1980)

Ergün İşerİ, Denİz Beyazbulut, Zeynep Kandaz
DİSK’in kuruluşunun ardından basın-yayın çalışmaları 24-25 Şubat 1968’te gerçekleşen

2. Genel Kurula kadar geçen sürede bir dizi sorunlarla karşılaştı. DİSK’in 2. Genel Kurul
Çalışma Raporu’nda DİSK’in basın-yayın çalışmalarının planlanan ölçüde gerçekleşe-
mediğine; DİSK Gazetesi’nin istenilen kaliteye ulaşamadığına ve sadece 5 sayı çıkarıldı-
ğına yönelik ifadeler yer aldı.508 DİSK’in kuruluş döneminde basın-yayın çalışmaları ile
ilgili detaylara bu kitabın 1. cildinde yer verildi. Kitabın 2. cildinde DİSK’in basın-yayın ça-
lışmalarının 1975 ile 1980 dönemi arasındaki gelişmelerine yer verilecektir.
DİSK’te basın-yayın faaliyetleri 21-24 Mayıs 1975 tarihlerinde toplanan DİSK 5. Genel
Kurulunda yapılan değişiklik sonrası uzmanlık dairelerinin tanımlanması ile DİSK Ana-
tüzüğünde yer almaya başladı. Tüzüğün 32. maddesine göre dairenin adı Basın-Yayın DİSK yayınları.
ve Tanıtma Dairesi olarak belirlendi.509 Dairelerinin isimlerinin be-
lirlenmesinde DİSK Tüzüğü esas alınmaktadır. Daire faaliyetleri-
nin DİSK Çalışma Raporlarında ve DİSK Yönetim ve Yürütme Kuru-
lu metinlerinde farklı isimler altında kullanıldığı görülmektedir. 1973
ile 1978 yılları arasında DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu belgelerin-
de basın-yayın faaliyetlerinin yürütüldüğü daire, Basın ve Yayın Da-
iresi, Basın-Yayın ve Tanıtma ile Basın ve Haber Alma Dairesi olarak
çeşitli adlar ile çalışmalarını sürdürdü. Ancak yukarıda da belirtil-
diği üzere esas olan Tüzük’te belirtilen ismidir ve 5. Genel Kuruldan
sonra Anatüzük’te basın-yayın faaliyetlerini yürüten dairenin ismi
olarak Basın-Yayın ve Tanıtma Dairesinin kullanıldığı tespit edildi.
508 DİSK (1968), DİSK 2. Genel Kurul Çalışma Raporu, İstanbul: DİSK Yayınları.
DİSK (1975), 5. Genel Kurulda Kabul Edilen Değişikliklerle DİSK Anatüzüğü, İstanbul: Ünal Mat-
509
baası, DİSK Yayınları No. 18.

Daİrenİn Oluşumu ve 5. Genel Kurul sonrasında basın-yayın ça-

KurumsallaşmasI lışmalarının yürütülmesiyle ilgili görev
değişiklikleri yapıldı ve uzman kadrosu
12-13 Şubat 1973’te toplanan 3. Genel Ku- genişletildi. DİSK Yürütme Kurulunun 24-
ruluna sunulan Çalışma Raporu’nda 1968- 27 Mayıs 1975’teki gerçekleştirdiği top-
1970 arasındaki çalışma dönemine ilişkin lantıda Basın-Yayın ve Tanıtma Dairesinin
DİSK’in basın-yayın çalışmaları konusun-
başkanının Genel Sekreter İbrahim Güzel-
da bir bölüm konulmadı. Genel kurulu izle-
ce olması kararlaştırıldı.513 Bu karardan iki
yen dönem için seçilen DİSK Yönetim Ku-
ay sonra ise Hüsnü Dilli’nin daire müdür-
rulunun 23 Şubat 1973’te gerçekleştirdiği
lüğüne, Erhan Gömüç’ün daire uzmanlığı-
toplantıda aralarında Basın ve Yayın Daire-
na ve Mehmet Yenigün’ün ise DİSK Ajansı
sinin de yer aldığı çeşitli dairelerin kurul-
sekreterliğine görevlendirilmesine karar
ması kararı alındı. Aynı tarihte DİSK Genel
verildi.514 Üç ay deneme süresiyle işe baş-
Sekreteri Kemal Sülker Basın ve Yayın Da-
layan Hüsnü Dilli süre sonunda asaleten
iresinin başkanlığına getirildi.510 DİSK Yö-
daire müdürlüğü görevini sürdürmeye de-
netim Kurulu 9 Mart 1973’te DİSK adıyla ay-
vam etti. Hüsnü Dilli bu görevinin yanında
lık bir dergi çıkarılmasına karar verdi. Kurul
daha sonra uluslararası sendikal alanda da
ayrıca Genel Başkan’ın onayına sunulmak
DİSK’i temsil edecekti.515 Basın Yayın Dai-
üzere yayımlanacak dergide yer alacak ya-
resinin kadrosunun genişletilmesi çerçe-
zıların ilkeler ve yasalar yönünden kontrolü
vesinde 23 Ekim 1975’te Haluk Şensu Ba-
için bir Kontrol Komitesi kurulmasını ve bu
sın-Yayın Dairesine alındı.516
Komitenin Hilmi Güner, Kemal Sülker ve Av.
Müşir Kaya Canpolat’tan oluşturulmasını 1976 yılına gelindiğinde Basın-Yayın Da-
önerdi.511 Bu kararla daha da aktif hale gelen iresinin uzman kadrosunun genişleme-
Basın ve Yayın Dairesinde 17 Nisan 1974’te sine bağlı olarak daire faaliyetlerinin de
tam gün çalışmak üzere Necmettin Arman çeşitlendiği ve kaynaklar yönünden güç-
görevlendirildi.512
lendirildiği görülmektedir. 6 Şubat 1976’da
DİSK Yürütme Kurulu, 23 Şubat 1973 tarihli toplantı, Karar
510
Basın Haber Ajansı Kupür Derleme Mer-
DİSK Yönetim Kurulu, 9 Mart 1973 tarihli toplantı, Karar
511 kezi’nce çıkarılan kupür serisine 1976 yılı
için abone olunmasına ve 9 bin lira öden-
DİSK Yürütme Kurulu, 17 Nisan 1974 tarihli toplantı, Karar
512
Defteri, DİSK Arşivi. mesine karar verildi.517 DİSK Yürütme Ku-

Hüsnü Dilli, rulu 19 Mart 1976’da Basın-Yayın Da-
DİSK Basın-
Yayın Tanıtım
iresinin hazırladığı 1 Mayıs ve Kadın
Dairesi Müdürü Hakları ile ilgili broşürlerin sendikalara
(1975-1977).
513 DİSK Yürütme Kurulu, 25-26-27 Mayıs 1975 tarihli toplan-
tı, Karar Defteri, DİSK Arşivi.
DİSK Yürütme Kurulu, 30-31 Temmuz 1975 tarihli toplantı,
514

DİSK Yürütme Kurulu, 4 Haziran 1976 tarihli toplantı, Karar
515

DİSK Yürütme Kurulu, 23 Ekim 1975 tarihli toplantı, Karar
516

517

DİSKografi | 707
maliyeti karşılığında bastırılarak isteni- tam yetkili kılındı.522 DİSK’in tüm hissele-
len sayıda dağıtılmasına oybirliği ile karar rini Maden-İş’e devretmesinin ardından
verildi. 518 Politika gazetesinin yaptığı propaganda ve
afişlemede halen DİSK’in sahipliğinde ya-
Bu dönemde DİSK, Politika Basın ve Yayın
yımlanıyormuş gibi bir görüntü verildiğine
AŞ hisselerinden bir kısmını satın aldı. Po-
ilişkin iddialar üzerine, gazete ortağı Ma-
litika gazetesinin DİSK’in politikasına ay-
den-İş’in ve gazete sahibi Kemal Türkler’in
kırı olmaması ve DİSK’in onuruna yakışır
uyarılmasına, olumlu sonuç alınamadığı
bir biçimde yürütülmesi ve işletilmesi ile takdirde ise DİSK ile Politika gazetesinin
ortaya çıkan aksaklıkların vaktinde gide- hiçbir ilişkisinin olmadığı yolunda gerekli
rilmesi için DİSK adına Genel Başkan Ke- ilanların verilmesine karar verildi.523
mal Türkler yetkili oldu. Gazetenin Yazı İş-
leri Müdürlüğüne ise Hüsnü Dilli atandı.519 Bu dönemde basın-yayın çalışmaları hız-
Politika gazetesini düzenli olarak edinmek landırıldı ve kadrolarının güçlendirilme-
üzere genel merkez, bölge temsilcilikleri, sine devam edildi. DİSK’te Basın-Yayın ve
şube başkanlıkları, lokaller, irtibat büro- Tanıtma Dairesi içinde bir Foto-Film Mer-
ları ve işyeri sendika temsilciliklerine alı- kezi kurulması ve merkezin teknik eksik-
cı olmalarının istenmesine ilişkin DİSK’ten liklerinin belirlenmesine ve giderilmesine
bir yazı çıkarıldı. Ayrıca DİSK’e bağlı sen- karar verildi.524 Dairenin artan çalışmala-
rı doğrultusunda 10 Aralık 1976’da Berin
dikaların düzenlemekte oldukları genel
Uyar uzman, Zeki Özkeskin organizatör
kurul ve toplu iş sözleşmesi ilanlarının da
ve Hilmi Etikan ise daireye bağlı Foto Film
Politika gazetesine verilmesi yazı içine
Merkezi uzmanı olarak görevlendirildi.525
belirtildi.520
1977’de ise Orhan Güzelce daireye memur
14 Mart 1977’de ise Politika gazetesinin yardımcısı olarak atandı.526
içeriği, kadrolarının yeniden düzenlen-
1977 yılında gerçekleşen 6. Genel Kurul
mesi ve gazetenin politikasının saptan-
sonrasında da Basın-Yayın ve Tanıtma Da-
masıyla ilgili olarak Basın-Yayın ve Ta-
iresinde önemli kadro değişiklikleri oldu. 3
nıtma Dairesi Başkanı’na yetki verildi.521
Ocak 1978’de yapılan Yürütme Kurulu top-
Ancak 15-21 Ekim 1977 DİSK Yürütme Ku-
lantısında Basın-Yayın ve Tanıtma Dai-
rulu Politika gazetesinde DİSK’in aldığı
resinin başkanlığına DİSK Genel Başkan
hissesinin tamamının Maden-İş’e satıl-
Vekili Kemal Nebioğlu atandı.527 26 Ocak
masına karar verdi. DİSK ile Maden-İş ara-
522DİSK Yürütme Kurulu, 15-21 Ekim 1977 tarihli toplantı, Ka-
sında yapılacak olan gerekli anlaşma- rar Defteri, DİSK Arşivi.
lar için Yönetim Kurulu üyesi Celal Küçük 523DİSK Yürütme Kurulu, 7 Temmuz 1978 tarihli toplantı Ka-
DİSK Yürütme Kurulu, 19 Mart 1976 tarihli toplantı, Karar
518 DİSK Yürütme Kurulu, 22 Kasım 1976 tarihli toplantı, Karar
524

DİSK Yürütme Kurulu, 15 Kasım 1976 tarihli toplantı, Karar
519 DİSK Yürütme Kurulu, 10 Aralık 1976 tarihli toplantı, Karar
525

DİSK Yürütme Kurulu, 13 Aralık 1976 tarihli toplantı, Karar
520 DİSK Yürütme Kurulu, 16 Mayıs 1977 tarihli toplantı, Karar
526

521 DİSK Yürütme Kurulu, 3 Ocak 1978 tarihli toplantı, Karar
527

Yücel Yaman (ayakta), Mart 1979’da Ender Sarıoğlu dairede çalış-

DİSK Basın-Yayın
Tanıtım Dairesi mak üzere görevlendirildi.536 Yine aynı dö-
Müdürü (1978-1979).
Solda Kemal Nebioğlu, nemde İsmet Evren ile Muzaffer Toğa Basın
oturan Yaşar Kemal.
Yayın ve Tanıtım Dairesinde görevlendiril-
di.537 21 Haziran 1979’da ise Kemal Nebioğlu
tekrar dairenin başkanı oldu.538 16 Ağustos
1979’da Yücel Yaman’ın görevden ayrılması
sebebiyle daire müdürlüğüne Tevfik Bilgin
atandı.539 Ocak 1980’de ise Hazan Akgün
1978’de ise Aslan Yalçıner memur olarak grafiker olarak dairede görevlendirildi.540
görevlendirildi.528 8 Şubat 1978 tarihli Yü- 27 Şubat 1980’de Metin Yılmaz Foto-Film
rütme Kurulu toplantısında Yücel Yaman Merkezi’nde uzman olarak atandı.541
daire müdürü, Aynur İlyasoğlu ile Orhan DİSK’in 1973-1975 aralığını kapsayan 5.
Dilber de daire uzmanı olarak görevlendi- Dönem Çalışma Raporu’nda basın yayın
rildi. 529 Aynı ayın sonunda Nejat Elibol, Ar- çalışmalarına ilişkin özel bir bölüm yer al-
daşes Margosyan, Seydali Gönel, Kudret
madı. Ancak DİSK’in 1975 yılında yayım-
Güvenç, Galip Caner, Asaf Taneri ve Hül-
lanan 5. Genel Kurul Belgeleri arasında
ya Postaoğlu dairede çalışmaya başladı.530
DİSK’in haftalık bir yayın organına sahip
7 Mart 1978’de Ersin Kaya daire çalışma-
olmasının sağlanması kararı yer aldı. Bu
larına katıldı.531 Ancak 7 Haziran 1978’de
karar şöyle açıklandı:
Asaf Taneri ile Nejat Elibol’un iş akitleri
Günümüzde, işçi sınıfının eğitilmesi, ör-
feshedildi.532
gütlenmesi ve bilinçlendirilmesi yayın
yoluyla yapılan girişimlerin her gün bi-
Bu dönemde Kemal Nebioğlu Basın-Yayın
raz daha önem kazandığı bilindiğinden
ve Halkla İlişkiler Dairesi Başkanlığından her sendikanın ayrı bir yayın organına
istifa etti. Bunun üzerine dairenin başkan- sahip bulunması uygulamasının, günü-
müz koşulları ve gelişen örgütlenme hı-
lığı Abdullah Baştürk’e bağlandı.533 Daire-
zımız açısından dikkate alınarak hafta-
nin sekreterliğine ise Makbel Biber görev- lık ve DİSK yönetiminde merkezi tek bir
lendirildi.534 Ekim 1978’de Tevfik Bilgin ve yayın organı çıkarılması doğrultusunda
çaba gösterilmesine ve bu dergide her
Fatih Özberk dairede çalışmaya başladı.535
sendikanın örgütlenme, toplu sözleşme
DİSK Yürütme Kurulu, 26 Ocak 1978 tarihli toplantı, Karar
528 vs. gibi çeşitli eylemlerde derginin ola-
Defteri, DİSK Arşivi. nakları dikkate alınarak yer verilmesi-
529
ne oybirliği ile karar verildi.
530 DİSK Yürütme Kurulu, 19 Mart 1979 tarihli toplantı, Karar
536

531 DİSK Yürütme Kurulu, 22 Mayıs 1979 tarihli toplantı, Karar
537

DİSK Yürütme Kurulu, 7 Haziran 1978 tarihli toplantı, Karar
532 538DİSK Yürütme Kurulu, 21 Haziran 1979 tarihli toplantı, Ka-
533DİSK Yürütme Kurulu, 7 Temmuz 1978 tarihli toplantı, Ka- 539DİSK Yürütme Kurulu, 16 Ağustos 1979 tarihli toplantı, Ka-
534DİSK Yürütme Kurulu, 8 Ağustos 1978 tarihli toplantı, Ka- DİSK Yürütme Kurulu, 7 Ocak 1980 tarihli toplantı, Karar
540

535 DİSK Yürütme Kurulu, 27 Şubat 1980 tarihli toplantı, Karar
541

DİSKografi | 709
DİSK’in 22-26 Aralık 1977’de gerçekleşti- üretildi, toplantıların daha renkli ve göz
rilen 6. Genel Kuruluna sunulan Çalışma alıcı olması sağlandı. Yapılan her çalışma-
Raporu’nda Basın-Yayın ve Tanıtma Dai- ya arşiv numarası verildi, özel kutularda
resi çalışmalarına ilk defa geniş bir biçim- saklandı. Foto-Film Merkezi’nin üzerinde
de yer verildi. DİSK’in etkin bir propaganda durduğu bir diğer konu ise sergiler düzen-
çalışması yürütmesi kapsamında ele alı- lemek oldu. DİSK’in Doğuşu, Dünyada Sen-
nan daire çalışmaları Genel Kurul karar- dikal Arşivler, MESS’e Karşı Dayanışma, 1
ları, diğer organ kararları ve DİSK ilkeleri Mayıs gibi çeşitli bir dizi konularda sergiler
ve işçi sınıfının bilimi temeline dayandı- oluşturuldu.
rıldı. 542
Basın-Yayın ve Tanıtma Dairesinin
6. Genel Kurul sonrası Basın-Yayın Dai-
temel hedefinin “işbirlikçi sermayenin yo-
resinin teknik araç ve gereksinimlerinin
ğun karşı propagandasının kitleler üzerin-
karşılanmasına önem verildi. 1978 başın-
deki etkisini sınırlamak” olduğu belirtildi.
da fotoğraf çekimi ve basımı ile teksir iş-
Basın-Yayın ve Tanıtma Dairesinin faali-
lemlerinin dışında tüm gereksinimleri-
yetlerinin DİSK’te etkin bir biçimde sağ-
ni dışarıdan karşılamak durumunda olan
lanması hususunda çalışmalarının yoğun-
daire büyük baskı işleri dışında tüm işleri-
laştırıldığı vurgulandı.543 ni kendi olanakları çerçevesinde yürütebi-
6. Genel Kurul Çalışma Raporu’nda Ba- lir duruma geldi. 1978’den itibaren daireye
sın-Yayın ve Tanıtım araçlarının neler ol- Ofset Baskı Makinesi, Compugraphic Dizgi
duğu belirtildi. Bu raporda yayınlar Sü- Makinesi, Durst Laborator 184 model pro-
reli (periyodik yayınlar), Süresiz Yayınlar fesyonel kamera, Rena 201 mekanik adres
ve Foto-Film çalışmaları olmak üzere üç makinesi ile IBM Daktilo Makinesi araç-
ları satın alındı. Böylece konfederasyo-
grupta sınıflandırıldı. Süreli yayınlar; DİSK
na fotoğraf baskısından, yayınların hazır-
dergisi, DİSK Ajansı ve DİSK’in Sesi ga-
lanması ve basımına önemli bir teknik alt
zetesinden oluşuyordu. Süresiz yayınlar
yapı kazandırıldı.
olarak ise yapılan etkinlik ve eylemlere
yönelik hazırlanan malzemeler olarak sı- 1980’de 7. Genel Kurul sonrası sunulan Ça-
ralanıyordu. Bunların Demokratik Hak ve lışma Raporu’nda DİSK’in basın-yayın fa-
Özgürlükler İçin Mücadele Mitingi afişi, 11 aliyetlerine ilk defa geniş bir biçimde yer
Eylül 1976 Şili Halkıyla Dayanışma posteri, verildi ve dairenin çalışma ilkeleri anlatıl-
1 Mayıs 1976 afişi, DİSK 10. yıl afişleri, 1 Ma- dı.545 Basın-Yayın ve Tanıtma Dairesinin
yıs 1977 afişi ve DİSK dergisi Bağış Kam- çalışma ilkelerinin; örgütün çeşitli konu-
panyası afişi olduğu belirtiliyordu.544 lardaki eylem ve görüşlerini kamuoyuna
duyurmak, sendikaların çalışmalarını ta-
1976’da kurulan Foto-Film Merkezi’nde
nıtmak ve görüş birliğini sağlamaya yö-
ise düzenli bir arşiv çalışması sürdürül-
nelik yayın yapmak, çalışma hayatı ha-
dü. Slayt arşiv çalışmaları ile önemli mi-
berlerini derlemek ve değerlendirmek ile
tinglere ve toplantılara sunum malzemesi
işçi sınıfı kültürünün oluşumuna katkı-
da bulunmak gibi unsurlardan oluştuğu
belirtildi. Ancak dairenin yayın politika- eğitim sürecine girmesi ile bilgi ve yete-
sı doğrultusundaki çalışmalarında arzu- nekleri daha nitelikli kadrolar oluşturul-
lanan düzey ve etkinliğine ulaşılmadığı ması sorunu yer aldı. Yayınların dağıtımın-
bunun nedeninin ise kurumsallaşma sü- da üye sendikaların çeşitli kademelerinde
recinin henüz tamamlanmaması olduğu yaşanan aksaklıkların ise giderilmesi
belirtildi. Bu çalışma raporunda “ideolojik kararlaştırıldı.546
mücadele ve araçları” başlığında yayım-
Basın-yayın faaliyetleri o dönem için çe-
lanan bölümde DİSK basın-yayın araç ve
gereçlerinin toplamının teknik ve kapasite şitli alanlarda somutlaştırıldı. Bu faali-
olarak yeterli olduğu ancak bunların mer- yetlerin DİSK dergisi, DİSK Ajansı, DİSK’in
kezi plandan yoksun olarak satın alındı- Sesi, yabancı dilde aylık ajans, broşür ya-
ğı belirtildi. Bunun için kadro yetiştirmek- yınları, afiş ve fotoğraf ve film çekim alan-
te sendikaların bilimsel çaba içinde olması larında yoğunlaştırılması planlandı.
gerektiği vurgulandı.
1980 yılına gelindiğinde DİSK ve üye sen-

1975-1980 Dönemİnde DİSK
dikalarının basın-yayın dairelerinde istih- Dergİsİ
dam edilenlerin sayısının 60’ın üzerinde DİSK dergisinin yayınına Kasım 1974’ten
olduğu ifade edilerek çalışmaların verim- Ekim 1975’e kadar bir yıl ara verildi. 5. Ge-
liliği konusu tartışmaya açıldı. Bu sorun nel Kurul sonrasında DİSK dergisi yeni bir
şöyle ifade edildi: biçim ve içerikle yayımlanmaya başla-
Şu anda DİSK ve üye sendikaların basın dı. DİSK dergisinin yeni serisinin ilki Ekim
yayın dairelerinde istihdam edilenlerin
1975’te 16. sayı olarak yayımlandı. Bu bir
sayısı 60’ın üzerindedir. Ancak bu kad-
roların verimliliği oldukça düşüktür. Ay- yıllık boşluk 16. sayıda yayımlanan “Yeni-
rıca bu kadrolar basın-yayın ve propa- den Çıkarken…” başlıklı yazıda şu şekilde
ganda alanında bilimsel temele dayalı bir
eğitim ve yetenek geliştirme olanağın-
açıklandı:
dan yoksundur. Sendikaların basın-ya- Daha önce 15 sayı çıkmış olan Dergimiz
yın çalışmaları 'amatörce' bir çalışma- olanaksızlıklar ve Genel Kurul nedeni ile
dan öteye gidememektedir. Rasyonel
yayınına bir süre ara vermişti. Genel Ku-
bir istihdam politikasıyla hem bu kadro-
rulun almış olduğu kararlar ve mücade-
ların verimliliği, bilgi ve yeteneklerinin
lemize kazandırdığı yeni perspektiflerin
gelişmesi sağlanmış olur, hem de sendi-
ışığında dergimiz yeni bir içerikle yeni-
kal yayınların niteliklerinin gelişme yolu
den çıkıyor.
açılır. Böylesi bir düzenleme, karşı kar-
şıya bulunan ideolojik saldırıya karşı işçi Derginin ismi Türkiye Devrimci İşçi Sendi-
sınıfının sesini topluma gücüyle orantılı
bicinde duyuracak bir hedefe ulaşmanın kaları Konfederasyonu Aylık Yayını DİSK
kaçınılmaz adımıdır. olarak belirlendi. Yeni oluşan bir kadroyla
Görüldüğü üzere 6. Genel Kurul sonra- yayına başlayan DİSK dergisinin yazı işleri
sından itibaren basın-yayın faaliyetleri- müdürlüğüne Erhan Gömüç getirildi. Tasa-
nin teknik ve araç kapasitesinde önem- rımı Tan Oral tarafından yapılan dergi özel-
li adımlar gerçekleşse de dairede faaliyet likle kapağıyla değişmeyen bir kimlik ka-
yürütecek uzman kadronun propagan- zandı. Kuşe kâğıda her sayısı ayrı renkte
da sürecinde teknik, teorik bilgilenme ve 546 DİSK 7. Genel Kurul Çalışma Raporu.
DİSKografi | 711
DİSK dergisi eski

kapak.
DİSK dergisi yeni

kapak.
yapılan kapaklarda yalnızca ayın temel ko- Basın-yayın çalışmaları 1976’da daha faz-
nusu belirtildi. Arka kapakta ise yine Tan la kurumsal hale getirilmeye çalışıldı. DİSK
Oral’ın karikatürleri yer aldı. İç baskısı siyah dergisinin yayımı için bir Yazı Kurulu oluştu-
beyaz olarak üçüncü hamur kâğıda yapılan rulması kararlaştırıldı. Yazı Kurulunun daire
dergide yer alan yazılarda imza kullanılma- başkanı, daire müdürü, yazı işleri müdürü,
dı. Orhan Taylan’ın desenleriyle süslenen hukuk işleri müdürü, genel başkan danış-
derginin içeriğinde belirgin bir değişiklik manı ile araştırma dairesi müdüründen
gözlendi. oluşturulması ve yazıların kurulun onayın-
dan geçtikten sonra yayımlanması kara-
Dergi yayın politikası 16. sayıdaki “Yeni-
rı alındı. 1976’da daire, dönemin DİSK Genel
den Çıkarken...” başlıklı yazıda şu şekilde
Sekreteri Mehmet Karaca’ya bağlandı.547
belirlendi:
DİSK, sosyalizme doğru bağımsızlık, de- Güncel gelişmelerin ele alındığı haberle-
mokrasi, barış ve toplumsal ilerleme rin yanı sıra konfederasyon yöneticilerinin
mücadelesini ilerletici her yapıcı tartış- açıklamalarının da yer aldığı dergide ulus-
maya ve öneriye açık olduğu kadar, bu
mücadeleyi zayıflatıcı her türlü davranış lararası sendikal harekete özel bir önem
karşısında da kayıtsız kalmayacağını ve verildi. Dünya Sendikalar Federasyonu
bu eğilimlere karşı aktif bir biçimde mü-
(WFTU/DSF) ve Fransız Genel-İş Konfede-
cadele edeceğini de açıkça belirtir.
rasyonu’nun (CGT) yaklaşım ve değerlendi-
DİSK’in örgütsel bakımdan hızla büyüdüğü rilmeleri sıkça yansıtılırken, sosyalist ülke-
bu dönemde derginin tirajında da hızlı bir lere ilişkin haberler de görülmeye başladı.
artış sağlandı. 16. sayıda 5 bin olan tiraj, 32. 547DİSK Yürütme Kurulu, 18 Haziran 1976 tarihli toplantı, Ka-
sayıda 27 bine ulaştı. rar Defteri, DİSK Arşivi.
Orhan Taylan, bu sürede toplam sayfa sayısı 466, 1979’da

DİSK 10. yıl
afişi. ise 9 sayıda sayfa sayısında 64 artışla 520
oldu. 1980 Temmuz sonu itibarıyla 3 kez
yayımlanan derginin bu dönemdeki sayfa
sayısı 238 oldu.548
Yenİ Yönetİm, Yenİ İçerİk

(1978-1980)
Genel Kurul sonrası oluşan yeni yöne-
tim DİSK dergisinde de gerek idari gerek-
se içerik bakımından değişiklikler yarat-
tı. Derginin sahipliğine konfederasyonun
yeni genel başkanı Abdullah Baştürk, Yazı
İşleri Müdürlüğüne ise Yücel Yaman geti-
rildi. Yeni kadronun ilk dergisi Ocak-Şu-
bat-Mart 1978 tarihini taşıyan 39., 40., 41.
sayıları oldu. Dergi numaraları 1'den başla-
Üslup ve içerik açısından siyasi kimliğin tıldı ancak kurumsal devamlılık bakımın-
net olarak vurgulandığı yazılar daha çok dan parantez içine eski sayıların devamı
kadroların eğitimine yönelik ve ideolojik da konuldu.
mücadeleyi ön planda tutan bir yaklaşım
Derginin Tan Oral tarafından 16. sayıda be-
içermekteydi. Dergideki yazılarda yer alan
lirlenen kapak tasarımı sürdürülürken iç
söylem zaman zaman sendikal söylemden düzenlemesinde önemli değişikliklere gi-
daha çok bir siyasi anlayışın söylemini an- dildi. Yine imzasız yazıların yer aldığı der-
dırır hale gelebiliyordu. gide yayın politikası daha esnek ve farklı
görüşlere daha açık hale getirildi.
DİSK dergisindeki sürekli başlıklar; “Baş-
yazı”, “Ayın yorumu”, “DİSK olaylar geli- Kapakta kuşe kâğıt kullanılırken içeride
şimi”, “Üye sendikalar olaylar gelişimi” ve birinci hamur kâğıda geçildi. Ayın önemli
“Demokratik kitle örgütlerinden” biçimin- olaylarının özet değerlendirmeleriyle baş-
deydi. Derginin iç düzenlemesinde zaman layan derginin ilerleyen sayfalarında “Ta-
zaman değişikliklere gidilse de yayın po- rihte işçi mücadelesi” ve “Ayın olayları”
Orhan Taylan litikasında bir değişim gözlenmedi. Dergi- başlığı altında DİSK’in ve üye sendikala-
nin 24. sayısından itibaren yazı işleri mü- rın etkinliklerinin haberlerinin bulunduğu
Taylan gerek 1 Mayıs dürlüğünü Hüsnü Dilli üstlendi. sabit bölümler yer aldı.
1976 afişi gerekse
dergide yer alan
çizimleriyle DİSK’in DİSK dergisi 1975 ile 1980 arası 3 tanesi 3 49. sayıdan itibaren derginin iç yapısıy-
çalışmalarının
yaygınlaşması ve sayı bir arada, 1 tanesi de 2 sayı bir arala birlikte kâğıdı da değiştirildi ve yeniden
tanınmasında önemli 3. hamura dönüldü. 53-54-55 numaralı
bir rol oynadı.
da olmak üzere toplam 21 kez yayımlan-
dı. 1978’de 10 sayı çıkan DİSK dergisinin 548 DİSK 7. Genel Kurul Çalışma Raporu.
DİSKografi | 713
sayıda yıllardır kullanılan kuşe kâğıt ka- Çizim: Tan Oral,

DİSK dergisi,
pakların yerini kağıt sıkıntısı nedeniyle Sayı 39, Ocak-
Şubat-Mart
karton kapaklar aldı. Uzunca bir süre Yü- 1978.
cel Yaman yönetiminde çıkan DİSK dergi-
sinde bu görevi 57. sayıdan başlamak üze-
re Yazı İşleri Müdürlüğüne getirilen Tevfik
Bilgin üstlendi.
DİSK dergisinin üçüncü dönemi 12 Ey-

lül 1980 darbesiyle sona erdi. Darbecile-
rin DİSK’in faaliyetlerini durdurmasından
önce yayımlanan son DİSK dergisi Ma-
yıs-Haziran-Temmuz 1980 tarihlerini ta-
şıyan 65-66-67 numaralı sayıları oldu.
Bu dergi yaklaşan tehlikenin ilk ipuçlarını

vermesi bakımından da önemliydi. 1 Mayıs
birçok kentte sıkıyönetimler eliyle engel-
lenmeye çalışılmış, Çorum ve Fatsa olayla-
rı sıcaklığını yitirmemiş, konfederasyonun DİSK Dergisi daha çok işyeri temsilci-
kurucu Genel Başkanı Kemal Türkler evi- sinden genel başkanına dek, tüm örgüt
kademelerine ve abonelere seslenmek-
nin önünde katledilmiş ve Bakırköy Sav- tedir. Ancak burjuvazi, MC’nin hizme-
cılığında DİSK’in kapatılması için tam an- tindeki TRT ve basın aracılığıyla DİSK’e,
tüm işçi sınıfı hareketine, demokra-
lamıyla siyasi bir dava açılmıştı. Dergi bu
si güçlerine saldırmakta ve yanlış ha-
olumsuz tabloyu kapağında yansıtmıştı. ber vermektedir. Milyonlarca emekçi bu
16. sayıdan beri biçimi değişmeyen kapak, çirkin yalan ve tezvirat kampanyasın-
dan etkilenmektedir. Bu nedenle DİSK
derginin bu sayısında siyah renkli olarak üyesinin eline geçecek yüksek tirajlı ve
basıldı. Kapağın ön yüzünde Kemal Türk- kısa süreli bir gazetenin yayınlanması
ler’in resmi, arka yüzünde ise işçilere yö- güncel bir görev haline gelmiştir.
nelik şu mesaj verildi: DİSK Genel Yönetim Kurulu ile Başkan-

lar Konseyi 5 Ekim 1976 günü birlikte
Onu mücadelemizde yaşatacağız demek toplanmış ve 15 günlük bir DİSK gaze-
fabrikaları, işyerlerini, mahalleleri fa- tesinin çıkarılmasına karar vermiştir.
şizme karşı birer kale haline getireceğiz Önümüzdeki günlerde yayına geçecek
demektir. olan ‘DİSK’in SESİ’ burjuvazinin artan
ideolojik saldırısı karşısında en önemli
Tan Oral
düşünsel silahlarımız arasına girecektir.
DİSK’İn Sesİ Gazetesİ
Yürütme Kurulu Eylül 1976’da 5. Ge- Tan Oral gerek DİSK
nel Kurul kararlarında yer alan “DİSK’in dergisinin tasarımı
İşçi sınıfının artan mücadelesi zamanla
En Azından Haftalık Bir Yayın Organı- gerekse özellikle
yeni süreli yayınlara gereksinim doğurdu. na Sahip Olmasının Sağlanması” ka- derginin arka kapak
çizimleriyle DİSK’in
DİSK dergisinin Ekim 1976 tarihli 28. sa- rarının bir gereği olarak 15 günde bir görsel yüzünün
DİSK gazetesi çıkarılmasına ve gazete- oluşmasına büyük
yısında “Okurlarımıza” başlıklı yazıda bu nin DİSK üyesi sendikalardan talep eden emek verdi.
gereksinim şu şekilde tespit edildi: ve gazete maliyetinden hissesine düşen
miktarı peşin ödemeye talep ettiği mik- hissesinin peşin olarak DİSK’e ödenmesi
tarda gönderilmesine, 15 günlük gazetede karara bağlandı. Daha sonra DİSK ga-
nin içine talepte bulunmuş her sendika-
nın özel haberlerinin bulunduğu bir ekin zetesinin isminin “DİSK’in Sesi” olmasına
konmasına, ilgili sendika tarafından ha- ve gazetenin Yazı İşleri Müdürlüğüne Ba-
zırlanacak olan bu ekte DİSK politika- sın-Yayın Dairesi müdürü Hüsnü Dilli’nin
sına ters düşen hususlar varsa düzel-
tilmesine ve gazeteye girecek yazıları atanmasına karar verildi.550 DİSK’in Sesi
DİSK’in politikası açısından kontrolünün gazetesi 1 Aralık 1976’da yayına başladı.
Genel Sekreter Mehmet Karaca ile Yü-
rütme Kurulu üyeleri Rıza Güven ve Ce- Ekim ayında alınan karar 1 Aralık 1976’da
lal Küçük’ten oluşan bir Kontrol Komis- DİSK’in Sesi’nin birinci sayısının yayım-
yonunun yapmasına karar verdi.549
lanmasıyla yaşama geçirildi. Tabloid boy-
Yönetim Kurulu 5 Ekim 1976 tarihli toplan- da, üçüncü hamur kâğıda ve iki renkli ba-
tısında gazeteyi gündemine aldı ve ayrın- sılan gazete özellikle 1 Mayıs kutlamaları
tılı kararlar verdi. Buna göre 8-16 sayfalık öncesinde yüz binleri aşan tirajlarla ba-
ve 15 günlük bir DİSK Gazetesi çıkarılma- sıldı. Yayın aralıkları çok düzenli olmayan
sına, bu gazetenin dış 8 sayfasının genel DİSK’in Sesi, daha çok gelişmelere bağlı
haberlere, gazetenin ortasına gelecek iç olarak ve zaman zaman da duvar gazete-
sayfaların talepte bulunacak her bir üye si biçiminde yayımlandı. Gazetenin logosu
sendikanın özel haberlerine ayrılması- kırmızı zeminli bir çerçeve üzerine siyah
na karar verildi. Toplantıda talepte bulu- büyük harflerle yazılan DİSK’in SESİ iba-
nan her sendikanın ihtiyacına göre alaca- relerinden oluştu.
ğı gazete sayısını bildirmesine ve maliyet
DİSK’in Sesi’nin ilk döneminde (Aralık
DİSK Yürütme Kurulu, 30 Eylül 1976 tarihli toplantı, Karar
549
1976-Haziran 1977) toplam 8 sayı yayınla-
nabildi. Bunun sebebinin mali sorunlar ol-
DİSK’in Sesi
gazetesi. duğu vurgulanmaktadır. DİSK’in Sesi’nin
bu dönemde tirajı 125 bin ile 200 bin ara-
sında değişti. Gazetesinin ilk dört sayısı 15
günlük çıkarken sonrası 4 sayısı aylık ola-
rak çıkabildi. DİSK 6. Genel Kurul Çalışma
Raporu’nda DİSK’in Sesi için “yayın yaşa-
mı kısa olmasına karşın, DİSK’in Sesi ül-
kemizde en geniş işçi kitlesine seslenen
ilk kitlesel gazete olmuştur” değerlendiril-
mesi yapılmaktadır.551
DİSK’in Sesi bir süre yayımlandıktan son-

ra Yönetim Kurulu 30 Haziran ve 1-2 Tem-
muz 1977 tarihli toplantısında yayının
yeni bir karara kadar ertelenmesine ve
550

DİSKografi | 715
bütçeden DİSK’in Sesi’ne ilişkin gelir ve gi- DİSK'in İngilizce

ve Fransızca
derlerin çıkarılmasına karar verildi. Böyle- yayımlanan
haber bülteni,
ce DİSK’in Sesi gazetesinin birinci dönemi Eylül 1975.
kapanmış oldu.
DİSK’in Sesi’nin ikinci dönemi 1978-1980

arasıdır. Gazetenin künyesinde yer alan
isimler, DİSK yönetimindeki değişmele-
re paralel olarak DİSK dergisindeki gibi
oldu. Ancak 6. Genel Kurul sonrası seçilen
yeni yönetim döneminde de DİSK’in Se-
si’nin düzenli olarak 15 günlük bir yayın
haline gelmesi gerçekleştirilemedi. Bunun
en önemli nedeninin ülkedeki ekonomik
krize bağlı olarak kâğıt sağlanmasındaki
güçlük olarak belirtilmektedir. SEKA’nın
kâğıt vermemesi (özellikle muhalif bası-
na) ve piyasada kâğıt fiyatlarının yüksek-
liği gazetenin yayımlanmasındaki soru-
Dış İlişkiler Dairesi ile işbirliği içinde gerçek-
nun maddi engelini oluşturmuştu. DİSK’in
leştirilmeye çalışılan bu yayının çeşitli ulusal
Sesi bu dönemde 14 sayı çıkabildi. 14 sayı-
sendikal merkezlerin ve uluslararası örgüt-
nın toplam tirajı 1 milyon 705 bine ulaştı ve
lerin zamanında tepki göstermelerine yarar
ortalama tiraj 120 bin civarında oldu. Kâğıt
sağladığı ifade edildi. 1979 1 Mayıs öncesin-
yokluğu nedeniyle 1979 ortasından sonra
de yayımlanan özel sayı ile 1 Mayıs’a yönelik
duvar gazetesi yöntemine başvuruldu.
yapılan baskılar böylece dünyaya ulaştı.
YabancI Dİlde AylIk Ajans Yabancı dilde yapılan bu yayınlar sürekli bilgi
alışverişi içinde bulunulan 350’den fazla ulu-
Basın-Yayın ve Tanıtma Dairesinin önem- sal ve uluslararası sendikal merkez ve ba-
li bir diğer yayını da yabancı dilde (İngi- sın-yayın kuruluşuna ulaştırıldı. Bütünüyle
lizce ve Fransızca) bir aylık dönem içinde dairenin teknik olanakları ile gerçekleştiri-
yayımlanan ve DİSK Ajanslarının bir öze- len bu yayınların toplam tirajı 120 bini aştı.
tini içeren aylık yabancı ajanstır. Bu yayın Bunu yanı sıra DİSK’i, tarihini ve mücadelesi-
ile DİSK’in uluslararası ilişkilerine katkıda ni anlatan ve İngilizce olarak hazırlanan Ta-
bulunulması, çeşitli ulusal sendikal mer- nıtma Broşürü de ilgi toplayan bir ürün oldu.
kezlerin ve uluslararası örgütlerin hem
DİSK’in çalışmaları hem de Türkiye’nin ge-
Broşürler
nel durumu ile ilgili düzenli bilgilendiril-
meleri amaçlandı.552 Basın-yayın çalışmalarının en kalıcı ola-
552 DİSK 7. Genel Kurul Çalışma Raporu. nı kitap ve broşür yayınlarıdır. Günlük
ajanslar, haftalık ya da 15 günlük kitle ya- İlkeleri Açısından Onur Kurulu Kararı
yını ve aylık dergi gibi araçlarla kitlele- • DİSK Yürütme Kurulu Uyarıyor
re ulaştırılan belli konulara ilişkin eleştiri, • Demokratik Tek Tip Tüzük
görüş ile değerlendirmelerin kapsamlı bir • Daha Fazla Kar Daha Fazla Kan
biçimde ele alındığı ve diğer çalışmaları ta-
• DİSK Nedir?
mamlayıcı bir etkisi olan broşürler basıldı.
• Yeni Vergi Yasa Taslağının Getirdikleri
Bu dönemde 11 adet broşür ve DİSK Araş-
tırma Enstitüsü’nün 1978 Ekonomik Rapo- Bu yayınların toplam tirajı 260 bine ulaştı.
ru yayımlandı. 553 Kısa sürede tükenen iki yayın olan Daha
Fazla Kar Daha Fazla Kan ile Demokra-
Yayımlanan broşürler şunlardır;
tik Sınıf ve Kitle Sendikacılığının Temel İl-
• DİSK Genel Başkanı Abdullah Baş- keleri’nin ikinci basımları gerçekleştirildi.
türk’ün Abdi İpekçi ile Yaptığı Görüşme
Bu broşürlerin toplam sayfa sayısı ise 623
• DİSK Anatüzüğü
oldu.554
• DİSK 6. Genel Kurul Kararları (iki kez
basıldı)
• Yeni Vergi Tasarısı Üzerine Görüşler Afİş ÇalIşmalarI
• 1 Mayıs 1978 Basın-yayın faaliyetlerinin önemli çalış-
• Demokratik Sınıf ve Kitle Sendikacılı- malarından biri ise afişler oluşturdu. Afiş
ğının Temel İlkeleri
çalışmaları DİSK’te çok yönlü diğer çalış-
• Sınıf ve Kitle Sendikacılığının Disiplin maların başlatıcısı oldu.555
Afiş çalışmaları kapsamında en büyük ye-
Afiş,
1 Mayıs 1978. niliklerin başında 1 Mayıs Afiş Yarışması
geldi. 1976’da işçi sınıfının 1 Mayıs’taki ya-
sak zincirinin kırılması ile 1977 Kanlı 1 Ma-
yıs sonrası DİSK, çok yönlü bir çalışma sü-
recine girdi. 1 Mayıs 1978 kutlamalarında ilk
defa kullanılacak afişin belirlenmesi ama-
cıyla düzenlenen 1 Mayıs Afiş Yarışması
geniş ilgi gördü. Bu ilgi sadece sanatçılar-
la sınırlı kalmadı, çok sayıda DİSK üyesi de
katıldı. 1 Mayıs 1979’da yinelenen afiş yarış-
ması aynı ilgiyi görmeye devam etti. 1979’da
yinelenen afiş yarışması DİSK Eğitim Kültür
Merkezi’nin (DKM) kurulması ile 1980’de
DKM tarafından düzenlendi.
1980’e kadar 3 afiş yarışması düzenlendi.

1978’de ödül alan 3 afiş çok sayıda basıldı.
DİSKografi | 717
1978 ve 1979’da ise yalnızca büyük ödülü Afiş, DİSK dergisi,

Sayı 40,
kazanan çalışmalar basıldı. Bunun dışın- Nisan 1978.
da üye sendikalar afiş yarışmasına katılan

eserlerden seçtiklerini sendikaları adına
basarak 1 Mayıs çalışmalarında kullandı.
1 Mayıs afişlerinin dışında Basın-Yayın ve

Tanıtma Dairesi çeşitli olaylar nedeniy-
le yıldönümü ve kutlamalar için çok sayı-
da afiş hazırladı ve bastı. Bu dönem içinde
basılan afişlerin toplam tirajı 1 milyon 438
bin oldu.
Bu dönemde basılan afişler şunlardır;

• 1 Mayıs 1978-üç ayrı afiş
• 1 Mayıs’ta 1 Mayıs alanında
• 1 Mayıs 1979- İki ayrı afiş ve bir pul
• 1 Mayıs 1980
• 15-16 Haziran 9. Yılında Foto-Fİlm Merkezİ
• 1 Mayıs Yasallaşacaktır
1977’den itibaren Basın-Yayın ve Tanıt-
• Sıkıyönetim Kaldırılmalıdır
ma Dairesinin teknik ve araçları Foto-Film
• Demokratik Hak ve Özgürlükleri Kı-
Merkezi için de genişletildi. Merkez çeşit-
sıtlama Girişimlerine İzin Vermeyeceğiz
li araç ve gereçlerle çeşitlendirildi. DİSK’in
• Devrimci İşçi Sendikaları Konfederas-
yonu (DİSK Çarklı Afiş) 7. Genel Kurul Çalışma Raporu’na göre ka-
• Uluslararası İşçi Sınıfı mera ekipmanlarının sağlanmasının ya-
Dayanışması- DİSK-CUT nında iki yönlü bir çalışma içine girildi. Bir
• Anti-Faşist, Anti-Emperyalist De- yandan çeşitli olayların fotoğraf ve malze-
mokratik Platform İçin İleri melerle tespiti ve bunların DİSK’in çeşitli
• Yetkili Sendikasının Belirlenmesinde yayınlarında kullanılabilir malzeme haline
Tek Gerçekçi Çözüm: Referandum
getirilmesi ve üye sendikaların benzer fo-
• Grev Yasaklama, Grev Erteleme, Lo- toğraf işlerinin yapılması, diğer yandan da
kavta Karşı- Lokavta Hayır (Oleyis)
dizgi ünitesi ile bağlantılı olarak ofset film
• DİSK Hürcam-İş’e EVET!
yapımı işleri oldu.
• 1 Mayıs 1980 Afiş Yarışması Duyu-
ru Afişi Fotoğraf ve film çekimi ile ilgili sürdürü-
• İşçi Kıyımına, Zamlara, Pahalılığa Sür- len çalışmalar o dönemdeki çeşitli olayla-
günlere, Anti-Demokratik Baskı ve Uy-
rın ve eylemlerin slayt, renkli film ve siyah
gulamalara, Faşist Saldırılara Karşı De-
mokrasi Mitingi İzmir, Antalya, Ordu ve beyaz olarak geniş bir biçimde saptanma-
İzmir Mitingi Afişleri sını sağladı. Yapılan arşivleme çalışma-
• 13 Şubat 1967-12 Yıl-1979 ları sayesinde günümüze kadar kısmen
• Anıları Yaşayacak ulaşan zengin bir fotoğraf arşivi kuruldu.
Slaytların dışında Foto-Film Merkezi 2,5 DİSK BİblİyografyasI

yıllık sürede 19 bin kareye yakın slayt ile
fotoğraf çekti ve bunları arşivledi. Bu fo- DİSK kurulduğu 1967’den 12 Eylül darbe-
toğraflar çeşitli sendikalara ve bölge tem- siyle faaliyetleri durdurulana kadar geçen
silciliklerine talepleri üzerine basılarak sürede pek çok yayın hazırladı ve yayım-
verildi. Bu fotoğraflar işçi sınıfı tarihi ve ladı. Bu tarihler arası yayımlanan ilk ki-
DİSK, Demokrasi Mitingleri ile 1 Mayıslar tap Türk-İş Çıkmazı oldu. Türk-İş Çıkmazı,
konulu sergilerde kullanılabilir hale geti- Türkiye Maden-İş Basın Dairesi tarafından
rildi ve çeşitli sergilerde kullanıldı. hazırlanmıştı. 1980 öncesi yayımlanan son
DİSK yayını ise 7. Genel Kurulda yapılan
Bu çalışmalar şunlardır; 13 Şubat 1978’de değişiklikleri içeren DİSK Anatüzüğü’ydü.
gerçekleşen DİSK’in 11. kuruluş yıldönü-
mü siyah-beyaz filme alındı. 20 Mart 1978 Bu dönemde yayımlanan kitaplar ve bro-
Faşizme İhtar Eylemi 20 dakikalık film ha- şürlerin bazılarına numara verilmişken
line getirildi. 1 Mayıs 1978 sessiz ve renkli bazıları hatalı olarak numaralandırılmış,
olarak 15 dakika süreyle film haline geti- bazıları da numarasız yayımlanmıştı. Aşa-
rilerek yeniden seslendirildi. 15-16 Haziran ğıda DİSK yayınlarının yanı sıra Türkiye
1978’in yıldönümünde sesli film çekildi. İktisatçılar Birliği (TİB) ile birlikte yayım-
DİSK’in Genel Temsilciler toplantısının lanan Türkiye’de İşçi Ücretleri ve Enflas-
kaydı alındı. DİSK’in 1980’de düzenledi- yon ortak kitapçığı da yer aldı.
ği Demokrasi Mitinglerinin seslendirmesi Ayrıca, DİSK Araştırma Enstitüsü tara-
yapıldı. fından hazırlanan Ekonomik Rapor da
DİSK Yayınları olarak değil, DİSK Araştır-
DİSK broşürü,
1977. ma Enstitüsü Yayınları olarak numara-
landırıldığından ayrı bir başlıkta ele alındı.
1967 ile 1980 arası dönemde DİSK tarafın-
dan hazırlanan yayınlar, ortak yayınlar ve
DİSK Araştırma Enstitüsü yayını da dik-
kate alındığında toplam 48 kitap ve broşür
yayımlandı.
DİSKografi | 719
DİSK YayInlarI (1967-1980) DİSK (1974), Erdemir Grevinin İçyüzü, İs-

tanbul: Murat Matbaacılık, DİSK Yayın-
DİSK (1967), Türk-İş Çıkmazı, İstanbul: İs- ları No. 11.
tanbul Matbaası, DİSK Yayınları No. 1.
DİSK (1974), Genel Af, İstanbul: Murat Mat-
DİSK (1967), DİSK Kuruluş Bildirisi, Anatü- baacılık, DİSK Yayınları No. 12.
züğü, İstanbul: İstanbul Matbaası, DİSK
Yayınları No. 2. DİSK (1974), DİSK Ana Tüzüğü, İstanbul:
Murat Matbaacılık, DİSK Yayınları No.
DİSK (1967), İşçilerin Uyanışı, İstanbul: İs- 13.
tanbul Matbaası, DİSK Yayınları No. 3.
DİSK (1974), Ortak Pazar ve Türkiye, İstan-
DİSK (1967), Hazırlanmakta Olan İş Kanu- bul: Gıda-İş Ofset Tesisleri, DİSK Yayın-
nu İşçi Sınıfının Çıkarlarına Aykırıdır, ları No. 14.
Ankara: Ser Matbaası.
DİSK (1975), DİSK V. Dönem Çalışma Rapo-
DİSK (1968), DİSK 2. Genel Kurulu Çalışma ru (1973-1975), İstanbul: DİSK Yayınla-
Raporu, İstanbul, DİSK Yayınları No. 4. rı No. 15.
DİSK (1968), DİSK Kuruluş Bildirisi, Ana DİSK (1975), V. Genel Kurul Belgeleri, İstan-
Tüzüğü, 2. Baskı, İstanbul: Aksüt Mat- bul, DİSK Yayınları No. 17.
baası, DİSK Yayınları No. 2.
DİSK (1975), V. Genel Kurulda Kabul Edi-
DİSK (1970), Sıkıyönetim Anayasa’ya Ay- len Değişikliklerle DİSK Ana Tüzüğü,
kırıdır, DİSK Yayınları No. 4. İstanbul: Ünal Matbaası, DİSK Yayınla-
rı No. 18.
DİSK (1970), DİSK 3. Genel Kurul Çalışma
Raporu 1968-1970, İstanbul. DİSK Ya- DİSK (1976), Ana ve Emekçi Olarak İşçi Ka-
yınları No. 5. dının El Kitabı, 2. Baskı, İstanbul: Öz-A-
kın Matbaası, DİSK Yayınları No. 18.
DİSK (1971), DİSK’in Dört Mücadele Yılı, İs-
tanbul. DİSK Yayınları No. 5. DİSK (1976), 1 Mayıs Dünya İşçilerinin Bir-
lik Mücadele Dayanışma Günü, İstan-
DİSK (1971), DİSK Sunar: Türk-İş’e Verilen bul: Barış Matbaacılık, DİSK Yayınları
Dörtlü Rapor, İstanbul. DİSK Yayınları. No. 19.
DİSK (1972), Anayasa Mahkemesinin İp- DİSK (1976), DİSK Anatüzüğü, İstanbul:
tal Kararı, İstanbul: Sen Ofset Tesisleri, Ünal Matbaası, DİSK Yayınları No. 20.
DİSK Yayınları No. 8.
DİSK (1976), Göçmen İşçiler Sorunu, İstan-
DİSK (1973), DİSK’in Çalışma Raporu (1970- bul: Özakın Matbaası, DİSK Yayınları
1973), İstanbul. DİSK Yayınları No. 9. No.21.
DİSK (1973), Toplu Sözleşmeye Yetkili Sen- DİSK (1977), DİSK’in 1977 Genel Seçimle-
dikanın Tespitinde En Geçerli Gerçekçi rinde CHP’yi Destekleme Kararının Ge-
Yol: Referandum, İstanbul: Murat Mat- rekçesi ve Nedenleri, İstanbul: Yeni Of-
baacılık, DİSK Yayınları No. 10. set Basımevi.
DİSK (1977), DİSK 6. Genel Kurul Çalışma DİSK (1979), Tek Tip Demokratik Tüzük,
Raporu, İstanbul: Met/Er Matbaası. Ankara: EM-AŞ, DİSK/Genel-İş Veb Of-
set Tesisleri, DİSK Yayınları No. 30.
DİSK (1977), Kent-Konut Kampanyası,
İstanbul. DİSK (1979), İşçi Sağlığı İş Güvenliği Daha
Fazla Kâr Daha Fazla Kan, İstanbul.
DİSK (1978), DİSK Genel Başkanı Abdullah DİSK Yayınları No. 31.
Baştürk’ün Sorulara Yanıtları, İstanbul:
DİSK (1979), DİSK Yürütme Kurulu Uyarı-
Türkiye Gıda-İş Ofset Tesisleri, DİSK
yor: İşçi Sınıfı Disiplini Açısından Sen-
Yayınları No. 23.
dikal Birlik, DİSK Yayınları No. 32.
DİSK (1978), DİSK 6. Genel Kurul Kararla-
DİSK (1979), DİSK Nedir, Ankara: EM-AŞ,
rı, İstanbul: Özakın Ofset, DİSK Yayın-
DİSK/Genel-İş Veb Ofset Tesisleri, DİSK
ları No. 24.
Yayınları No. 33.
DİSK (1978), 1 Mayıs Birlik Dayanışma Mü-
DİSK (1979), Ören Kararları: Sınıf ve Kitle
cadele, İstanbul: Alaş Ofset, DİSK Ya- Sendikacılığının Temel İlkeleri, Ankara.
yınları No. 25.
DİSK (1980), Yeni Vergi Yasası Taslağının
DİSK (1978), İşçi Sınıfı ve Halkımız Açısın- Getirdikleri, Ankara: EM-AŞ Ofset Te-
dan Yeni Vergi Tasarısı Üzerine Görüş- sisleri, DİSK Yayınları No. 34.
ler, İstanbul: Gençlik Basımevi, DİSK
DİSK (1980), DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma
Yayınları No. 25.
Raporu, İstanbul.
DİSK (1978), DİSK 6. Genel Kurul Kararla-
DİSK (1980), 1979 Ekonomik Rapor, Anka-
rı, 2. Baskı, İstanbul: Murat Matbaacılık
ra, DİSK Yayınları No. 35.
Koll. Şti., DİSK Yayınları No. 26.
DİSK (1980), DİSK Anatüzüğü (7. Genel Ku-
DİSK (1978), DİSK Anatüzüğü, İstanbul:
rul’da Yapılan Değişikliklerle), Ankara:
Murat Matbaacılık Koll. Şti., DİSK Yayın- EM-AŞ Ofset Tesisleri, DİSK Yayınları
ları No. 27. No. 36.
DİSK (1978), İşçi Sınıfının Devrimci Sendi-

kal Birliği, İstanbul. DİSK AraştIrma Enstİtüsü
YayInlarI
DİSK (1978), Ören Toplantısı Kararları (1-5
Ağustos 1978), İstanbul. Ekonomik Rapor, 1978, Ankara: EM-AŞ,
DİSK/Genel-İş Veb Ofset Tesisleri, 1979.
DİSK (1978), DİSK Eğitim Notları Demokra- DİSK Araştırma Enstitüsü Yayınları No. 1.
tik Sınıf ve Kitle Sendikacılığı, İstanbul:
DİSK Yayınevi. Ortak YayInlar
DİSK (1979), Demokratik Sınıf ve Kitle Sen- TİB (1974), Türkiye’de İşçi Ücretleri ve Enf-
dikacılığının Temel İlkeleri, İstanbul: lasyon, Birinci Baskı, Ankara: Kalite Matba-
Gözlem Ofset, DİSK Yayınları No. 28 ası, Tüm İktisatçılar Birliği Yayınları No. 5.
DİSKografi | 721
1975-1980 Dönemİ: Karar 21: DİSK Eğitim Vakfının Kurulması

Günümüzde işçi çocukları için eğitim
DİSK Eğİtİmlerİnde alanında fırsat eşitliğinin sağlanama-
mış olduğu bu yüzden yetenekli işçi ço-
Merkezİleşme ve cuklarının başarı göstermeleri olanağı
bulunmadığı esasen ülkemizdeki eği-
SIçrama tim sisteminin düzenin doğal bir sonu-
cu olarak bozuk bir eğitim sisteminin
olduğu, ülkemizde özellikle okul olma-
Tevfİk Güneş yan köylerimizin okula kavuşturulma-
sı, öğretim ve eğitim sistemimizin tüke-
DİSK’in kuruluş sürecinde ve kuruluş il- tici durumdan kurtarıp, üretime dönük
bir öze kavuşturulması bunun gerçek-
keleri arasında sendikal eğitime oldukça
leşmesi içinde ‘‘köy enstitüleri modeli-
geniş yer verildi. DİSK kurulmadan önce nin özü esas alınarak’’ çağımızın koşul-
15 Temmuz 1966’da imzalanan Sendikalar larına uygun biçimde oluşturulmasının
okul yönetimlerinin demokratlaştırıl-
Arası Dayanışma Anlaşması’nda (SADA) masının bunların belli ölçülerde gerçek-
eğitim konuları gündeme geldi. DİSK’in leştirilmesi için tüm ilerici kuruluşlar ve
öğretim örgütleri ile iş ve eylem birliğin-
kuruluş sürecinde ve sonrasında DİSK
de bulunulmasını, ayrıca işçi çocukları-
eğitimleriyle ilgili bu detaylar kitabın 1. cil- nın en yüksek öğrenim derecelerine ka-
dinde yer aldı. DİSK’in eğitim çalışmaları dar çıkmalarını sağlamak amacıyla burs
verme, öğrenci yurtları kurma işçi gö-
konusunda bu bölümde 1975 ile 1980 ara- revleri yüklenecek bir Eğitim Vakfı kur-
sındaki faaliyetlerine yer verilecektir. ma gibi hedefler için çalışmalarda bulu-
nulması oy birliği ile karar verildi.
1975 öncesi DİSK’in eğitim çalışmalarına
Ancak bu kararın gereği yerine getirile-
önem verildiğine ilişkin ifadeler metin ve
medi. Bu konu 1976’da Gönen Toplantısı’n-
belgelerde yer alsa da eğitim çalışmala-
da tekrar gündeme gelecekti.
rı mali imkanların sınırlılığı ve kurumsal-
laşma sorunlarının yaşanması sebebiyle 5. 5. Genel Kurul sonrasında eğitim çalışma-
Genel Kurula kadar gerçekleşemedi. Mayıs larında ciddi bir kurumsallaşma hamlesi
1975’te toplanan 5. Genel Kurulda Anatü- gerçekleştirildi. Bu çerçevede ilk adım uz-
zük değişikliği ile genel merkezde 12 uz- manlık dairelerine ilişkin işbölümü oldu.
manlık dairesi oluşturuldu. Koordinasyon DİSK Yürütme Kurulu 25-26-27 Mayıs 1975
Dairesi, Örgütlenme Dairesi, Eğitim Daire- tarihli toplantısında 5. Genel Kurul sonra-
si, Toplu Sözleşme Dairesi, Mali İşler Daire- sında DİSK’in merkezi olarak güçlenme-
si, Basın Yayın ve Tanıtma Dairesi, Hukuk si ve kurumsallaşması yönünde önem-
İşleri Dairesi, Personel Dairesi, Dış İlişkiler li adımlar atıldı. Genel kurulda kurulması
Dairesi, Sosyal İlişkiler Dairesi, Araştırma kararlaştırılan daireler için yürütme kuru-
ve Etüd Dairesi ve Ücret ve Ekonomi Poli- lu üyelerine görev dağılımı yapıldı. Yürüt-
tika Dairesi Anatüzük hükmü haline geti- me Kurulu üyelerinden Rıza Güven’in Eği-
rilen dairelerdi. tim Dairesini yürütmesine karar verildi.556
25 Kasım 1975’te Nejat Firuz(kuhi) vekale-
Genel Kurulda ayrıca eğitim konusun- ten daire müdürlüğüne atandı. Aynı tarihte
da ayrı bir karar alındı. 21 no.lu karar DİSK 556 DİSK Yürütme Kurulu, 25-26-27 Mayıs 1975 tarihli toplan-
Eğitim Vakfının kurulması ile ilgiliydi: tı, Karar Defteri, DİSK Arşivi.
yayın politikalarını karara bağladı. Eğitim

konusunda üye sendikaların değişik prog-
ramlar uygulamakta oldukları ve imkan-
sızlıklar nedeniyle bazı sendikaların eği-
tim konusuna önem veremedikleri göz
önünde tutularak eğitimin daha geçerli
ve tutarlı bir biçimde uygulanabilmesi için
eğitim çalışmalarının DİSK seviyesinde ve
DİSK tarafından organize edilmesine ve
uygulanmasına karar verildi.559
Saptanacak eğitim biçimlerinin; A tipi,

hafta sonu yetiştirme semineri (3 gün sü-
reli), sendika temsilcileri ve üyeleri için; B
tipi, geliştirme semineri (7 veya 10 gün sü-
reli) üye sendikaların yönetici kadrolarına;
C tipi, olgunluk semineri (1’er aylık toplam
DİSK Eğitim Dairesinin programlarının
DİSK dergisi, olarak 6 ay süreli) DİSK ve üye sendikala-
Sayı 44, başlatılabilmesi için Maden-İş eğitim kad-
Ağustos 1978. rın üst kademedeki yöneticileri için ve gi-
rosunda bulunan Kamil Yıldırım ve Hasan
derek tabana doğru indirilmek suretiyle;
Arabacı’nın yılbaşına kadar muvakkaten
toplu sözleşme veya örgütlenme gibi ko-
çalışılması istendi. Geçici olarak DİSK eği-
tim çalışmalarında görevlendirilen Kamil nularda özel seminerler düzenlenmesine
Yıldırım 6 Şubat 1976’da DİSK kadrosunda karar verildi. Yazışma yoluyla eğitim, bir
devamlı olarak çalışmaya başladı.557 konferansçının özel bir konuda 2-3 saatlik
bir süre içinde konferans vermesi, bazı ko-
Hazırlıkların bir diğer kolu olarak seminer nuların açık oturum biçiminde oluşturul-
uygulamalarında kullanılacak materyaller
masını amaçlayan 2-3 gün süreli konfe-
oluşturdu. Bu çerçevede eğitime katılacak
ranslar, broşür, bildiri, bülten, dergi, gazete
kursiyerlere verilmek üzere 2 bin adet se-
gibi yayın organlarıyla veya yazı yoluyla
miner çantası, 2 bin adet not defteri ve 2 bin
eğitim verilmesi ile kongreler veya buna
adet kalem yaptırılmasına ve üzerine DİSK
benzer toplantılarda yapılacak özel konu-
simgesinin olmasına karar verildi. Mater-
lu konuşma yoluyla eğitim şeklinde prog-
yallerin giderlerinin karşılanması için se-
ramlanmasına ve uygulanmasına karar
minere katılan her kişi başına sendikasın-
dan 50 lira alınması kararlaştırıldı.558 verildi. DİSK tarafından düzenlenecek se-
minerler ile diğer eğitim faaliyetlerinde
DİSK Yönetim Kurulu 11-14 Temmuz 1975 sendikaların ödemesi gereken maddi öde-
tarihli toplantısında DİSK’in eğitim ve nekler ile ilgili hususun Yürütme Kurulun-
557
ca saptanması oybirliği ile karara bağlandı.
558 DİSK Yönetim Kurulu, 11-14 Temmuz 1975 toplantı, Karar
559
Defteri, DİSK Arşivi. Defteri, DİSK Arşivi

DİSKografi | 723
DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu kararla- sendikaların kadro eğitimi, kitle eğitimi,
rında 23 Ekim 1975’te eğitim ile ilgili alınan teknik eğitim ve eğitici eğitimi gibi dört
kararlar arasında görgü eğitimi de yer aldı. alanda yoğunlaşması gerektiği belirtildi.
Bu çerçevede 3 ile 10 kişiden meydana ge-
Kadro eğitimleri A, B ve C tipi eğitimler ol-
len grupların bir ve iki haftalık aralıklarla
mak üzere üç grupta ele alındı. A tipi (ye-
yabancı ülkelere gönderilmesi için sendi-
tiştirme) eğitimler sendikaların kendi iş-
kal örgütlere öneri yapıldı.560
kolları ve örgütlerinin özellikleri de göz
önüne alınarak, DİSK Eğitim Dairesinin
1975-1977 ArasI Eğİtİm hazırladığı tek tip eğitim programının uy-
ÇalIşmalarI gulanmasından oluştu. B tipi (geliştirme)
eğitim seminerleri örgütlenme, çok ulus-
DİSK Eğitim Dairesi kadrolu olarak Aralık
lu şirketler, kadın ve genç emekçiler gibi
1975’ten sonra çalışmalarına başlayabil-
zaman zaman belirli konularda ayrıntılı
di. 1976 yılından itibaren eğitim çalışma-
seminerlerin düzenlenmesiydi. C tipi (ol-
larının kurumsallaşma çalışmaları hızlan-
gunlaştırma) eğitim seminerleri ise ulus-
dı. Bu dönemde kurumsallaşmanın önemli
lararası düzeyde çeşitli toplumsal sistem-
adımlarından birini 1976 Mayıs ayı sonun-
lere sahip diğer ülkelerdeki demokratik
da toplanan Gönen Konferansı oluştur-
sınıf ve kitle sendikal örgütleriyle ortak
du. Gönen Konferansı’ndan önce 7 Mayıs
görgü eğitimlerinin gerçekleştirilmesin-
1976’da Filiz Demir, 26 Nisan 1976 tarihi iti-
den oluşuyordu.
bariyle Eğitim Dairesi daktilo sekreterliği-
ne atandı.561 Aynı tarihte Eğitim Dairesi için Raporda, DİSK Eğitim Vakfı ile DİSK Eği-
çeşitli malzemeler alınmasına ve 1976’nın tim Merkezi’nin oluşturulması da önerildi.
ikinci dönemini kapsayan mayıs, haziran, Bu çerçevede; kadro eğitimi, kitle eğitimi,
temmuz ve ağustos için eğitim programı- teknik eğitim ve eğitimci eğitimi alanla-
nın belirlenmesine karar verildi. rında eğitimlerin yoğunlaştırılması kara-
ra bağlandı.
1976 Mayıs ayında Maden-İş’in Gönen Te-
sislerinde toplanan Gönen Konferansı’nda Kitle eğitimi, geniş emekçi kitlelerin sınıf
DİSK’e bağlı sendikaların yürütme kurul- bilincini yükseltmek ve DİSK’in ilke, görüş
ları ve DİSK merkez yönetim organları ilk ile hedeflerini yaygınlaştırmak amacıy-
kez uzman kadrolarla bir araya geldi. Bu la güncel sorunlarla ilgili konferans veya
konferansta sunulan ve daha sonra Yöne- açık oturum planlanması, kültür geceleri
tim Kurulu tarafından kabul edilen Eğitim ve gösterilerin örgütlenmesi, eğitici film-
ve Basın-Yayın Komisyonu Raporu’nda lerin hazırlanması ve dünya sendikal ha-
DİSK’te uygulanan eğitimin sınıf temeli- reketindeki ilerici sendikalardan davet
ne dayalı, bilimsel ve sendikal nitelikte ol- edilecek yönetici veya eğitimcilerle ortak
duğu vurgulandıktan sonra DİSK ve bağlı paneller düzenlenmesinden oluştu. Teknik
560 DİSK Yürütme Kurulu, 23 Ekim 1975 tarihli toplantı, Karar eğitim özellikle işyeri temsilcilerinin yasa
ve toplu sözleşme uygulamalarıyla ilgi-
DİSK Yürütme Kurulu, 7 Mayıs 1976 tarihli toplantı, Karar
561
Defteri, DİSK Arşivi. li teknik ve pratik bilgilerle (bordro, kıdem

tazminatı ve ihbar önellerinin hesaplan- DİSK Yürütme Kurulu 16 Temmuz 1976 ta-
ması vb.) donatılması amacıyla kısa süreli rihli gerçekleştirdiği toplantısında Eğitim
seminerlerin süreklilik içinde uygulanma- Dairesinin gerçekleştireceği faaliyetlerle
sını içerdi. Son olarak eğitici eğitimi ise A, ilgili yeni kararlar aldı. Bu kararlar şöyleydi;
B ve C tipi eğitim seminerlerinden geçen- • Konfederasyon (A) ve (B) tipi eğitim
ler ve sendika kadrolar arasından, eğitim- seminerlerine katılıp sertifika almaya
hak kazananlara sertifika ile okuma di-
ci olmaya elverişli, yetenekli üyelerin bu
zisi hediye edilmesine,
eğitimden geçerek nitelik kazanmalarının
• 1976 senesi içinde a tipi eğitim semi-
sağlanmasını amaçlıyordu. nerine katılıp sertifika alanlara “sınıf
uzlaşması mı sınıf mücadelesi mi?” ki-
Gönen Konferansı’nın karar raporları 11- tabından birer adet hediye edilmesine,
12 Haziran 1976’da toplanan DİSK Yöne- yarışmadaki soruların kitabı okumaya
teşvik edici olmasına,
tim Kurulu tarafından onaylandı.562 Alınan
• Yarışmaya ilişkin olarak düzenlene-
bu kararlar doğrultusunda seminer not- cek soruların kitabı okumaya teşvik
larının basılması, yeni eğitim kadrosunun edici olması için özen gösterilmesine,
oluşturulması hedeflendi. Konferansta • Yarışmaya ilişin ödüllendirmenin so-
ayrıca DİSK seminer notlarının kitap ha- rulara verilecek cevaplar değerlendiril-
dikten sonra bilahare tespitine,
line getirilmesi, eğitim broşürlerinin ha-
• Konfederasyonumuzca 20 Ağus-
zırlanması gibi öneriler de yer aldı. Rapor-
tos’tan itibaren Maden-İş’in Gönen’deki
da üye sendikaların eğitim çalışmalarının eğitim sitesinde (B) tipi geliştirme semi-
DİSK Eğitim Dairesinin “kesin denetimi al- nerleri düzenlenmesine,
tında yürütülmesi” isteniyordu. Düzenli ve • Seminerden başarı sertifikası alanla-
ra, “kapitalizmin ekonomi politiği”, “ka-
sürekli eğitim çalışmaları sürdüremeyen
pitalist toplum”, “faşizme karşı birleşik
sendikaların eğitime ayırmak zorunda ol- cephe” kitaplarından hediye edilmesine,
dukları aidat gelirlerinin yüzde 5’inin eği- • Seminere katılanlar için sendikaların-
tim ve basın-yayın çalışmaları için DİSK’e dan kişi başına 3 okuma kitabı a dahil
olmak üzere 300’er lira alınmasına oy-
iletilmesi istendi. Masrafların artması do-
birliği ile kabul edildi. Bu çerçevede “sı-
layısıyla üye sendikaların seminer gider- nıf uzlaşması mı, sınıf mücadelesi mi?”
lerine katılma oranının katılan her işçi üye adlı kitaptan 300 adet, “kapitalizmin
ekonomi politiği”, “kapitalist toplum”,
başına alınan 50 liradan 100 liraya çıkarıl- “faşizme karşı birleşik cephe” adlı ki-
masına karar verildi.563 taplardan 300’er adet satın alınmasına
DİSK yönetim organları ile bağlı sendikala- 26 Kasım 1976’da Zülfikar Dicleli ile Enver
rın yürütme kurullarını bir araya getiren ve Atılgan Eğitim Dairesi uzmanlığına atan-
dı.564 Aralık 1976’da DİSK Yönetim Kuru-
uzmanların da katıldığı Mayıs 1976 Gönen
lu yeni dönem eğitim çalışmaları için üye-
Toplantısı’nda tartışılan ve planlanan uygu-
lere yapılacak eğitim çalışmaları arasında
lamalar DİSK Eğitim Notları yayını ile arşiv
konferanslar ile kamuoyunu ilgilendiren
altına alındı. DİSK Eğitim Notları kitabı DİSK
önemli konularda açık oturum, panel ve
eğitimlerine yol gösterici nitelikte oldu.
benzeri toplantılar yapılması istedi.565
DİSK Yönetim Kurulu, 11-12 Haziran 1976 tarihli toplantı,
562
Karar Defteri, DİSK Arşivi. DİSK Yürütme Kurulu, 29 Kasım 1976 tarihli toplantı, Karar
564
563DİSK Yürütme Kurulu, 4 Haziran 1976 tarihli toplantı, Ka- Defteri, DİSK Arşivi.
rar Defteri, DİSK Arşivi. 565 DİSK Yönetim Kurulu, 20-21 Aralık 1976 tarihli toplantı,
DİSKografi | 725
6. Genel Kurul Çalışma Raporu’nda Eğitim DİSK dergisi,

Sayı 20,
Dairesine ayrı bir başlık açıldı ve Eğitim Şubat 1976.
Dairesi ile işçi sınıfına sınıf bilinci öğretil-

mesi hususuna özel bir önem verildi. Ra-
porda, 5. Genel Kurulda sendikal eğitimin
öneminin saptanmış, 5. ve 6. Genel Kurul
arası dönemde ise düzenli ve sürekli sen-
dikal eğitim çağdaş bilimsel bir nitelik ka-
zanarak yaygınlaştırılmak istenmişti. Bu
çerçevede eğitim faaliyetlerinin amacı-
nın militanlara ve üyelere demokratik sınıf
ve kitle sendikacılığını özümsetmek, böy-
DİSK Yönetim Kurulu 30 Haziran ve 1-2
lece savaşım yeteneğinin artırılması, her
Temmuz 1977 tarihlerindeki toplantısın-
alanda tutarlı, başarılı ve bilimsel davranış
da ise DİSK A tipi eğitimden geçenlere, A
içinde olmalarına temel sağlamak olduğu
tipi eğitim notları kitabının masrafı sen-
belirtildi.
dikalarından alınmak üzere gönderilme-
Eğitim çalışmaları kapsamında uluslara- sine, buna ilave olarak sendikaların sade-
rası mecralar da takip edilmeye başlan- ce örgütlü yapıları, işkolunun özellikleri ve
dı. 8-22 Mayıs 1976’da CGT ile düzenlenen mali konular bölümlerinde hükümlerinim
görgü eğitimi için Fransa’ya gidecek bir konulabilmesine, DİSK ilkelerini içeren bir
broşürün çıkarılması ve bunun tabana ba-
heyetin kurulması konusunda üye sen-
sılıp dağıtılmasına, sendikaların yapacak-
dikalara yazı yazılarak her sendikadan 5
ları eğitim programının DİSK onayından
kişi istedi.566 DİSK Yürütme Kurulu 4 Nisan
geçirilmesine ve DİSK bölge temsilcilerine
1977’de UNESCO tarafından verilen sendi-
eğitim programı daire tarafından yapılmak
kal eğitim bursunda İsveç, Yugoslavya, İn-
kaydı ile eğitim yapma yetkisi ve görevi
giltere, Çekoslovakya, Belçika, Demokra-
verilmesine oybirliği ile karar verdi.
tik Alman Cumhuriyeti, Fransa, Sovyetler
Birliği, İtalya ve Bulgaristan olmak üzere 6. Genel Kurul Çalışma Raporu’nda düzen-
Avrupa ülkelerinden yararlanılmasına ve li eğitim seminerleri üç aşamada ele alındı.
DİSK genel merkezi ile üye sendikaların Bu dönemde kategorik eğitim anlayışı ya-
Eğitim Dairesi uzmanlardan yabancı lisan şama geçirilmeye çalışıldı.
bilenler dikkate alınarak sendikal eğitime • 3 gün süreli A Tipi yetiştirme seminer-
gönderilmesine karar verildi. 567 leri (temel düzey)
Karar Defteri, DİSK Arşivi. • 12 gün süreli B tipi geliştirme semi-

566 nerleri (orta düzey)
567 • 30 gün süreli C Tipi olgunlaştırma se-
Defteri, DİSK Arşivi. minerleri (yüksek düzey)
DİSK Eğitim Mersin’de gerçekleşti. Eğitim seminerleri

Notları,
çoğaltma, sonunda yazılı değerlendirmeler yapılarak
tarihsiz.
program ve düzeni hususunda katılanların
eleştirileri ve önerileri istendi. Bu seminer
programlarının sonunda Vilademir Use-
nin’in “Sınıf Uzlaşması mı, Sınıf Mücadele-
si mi?” adlı kitabı dağıtıldı.
6. Genel Kurul Çalışma Raporu’nda veri-

len bilgiye göre A tipi eğitim seminerleri-
ne Ocak 1976 ile Mayıs 1977 arası dönemde
verilen seminer sayısı 92’ydi. Seminerle-
re katılan toplam işçi sayısı ise 3 bin 342
oldu. Eğitim seminerlerine katılan işçilerin
sendikal dağılımına bakıldığında ilk sırada
Lastik-İş yer aldı. Diğer sendikalar sırasıy-
la Tekstil, Gıda-İş, Petrol Kimya-İş, Bank-
Sen, Tek-İş, Teknik-İş, Aster-İş, Yeni Ha-
ber-İş, Hürcam-İş, Tümka-İş, Turizm-İş,
Maden-İş, Devrimci Toprak-İş, Besin-İş,
DİSK Yönetim Kurulu öncelikle A tipi eği-
Baysen-İş, Has-İş ve Çağdaş Gıda-İş oldu.
tim seminerlerine önem verdi. İlk aşa-
mada düzenli ve sürekli eğitim çalışması B tipi eğitim seminerinin ön çalışmaları-
yürütemeyen sendikaların işyeri temsil- nın yapıldığı ancak gerçekleşme olanağı-
cileri ile baştemsilcilerinin A tipi seminer- nın o dönemde bulunamadığı belirtildi. Bu
den geçmesi amaçlandı. A tipi eğitim se- çerçevede sadece A tipi eğitim seminerleri
minerlerinde kapitalist toplumun bilimsel gerçekleştirebilmişti. Eğitim notları, DİSK
olarak incelenmesi ve geçmişten günü- Eğitim Dairesi tarafından en az birkaç kez
müze sendikalar ve sendikal savaşım bö- kaleme alındı. Bu dönemde DİSK Eğitim
lümlerinden oluştu. Notları-Demokratik Sınıf ve Kitle Sendi-
kacılığı kitabı yayımlandı. Bu kitap 10 bin
A tipi eğitim programlarının alt başlıkla-
adet basıldı.
rı: ücret, fiyat, kar; sömürü nedir, üretim
biçimleri ve gelişimi; toplumda sınıflar ve Rapora göre Diğer Eğitim Çalışmaları baş-
Türkiye’de sınıflar, tekeller, ulusal gelir ve lığı altında CGT ile birlikte ortak olarak 24-
vergiler vb. yanı sıra, dünyada işçi sınıfı ve 26 Ağustos 1977 tarihleri arasında yüksek
sendikalar; Türkiye’de işçi sınıfı ve sendi- düzeyde yöneticilerin ve kadroların katıl-
kalar, toplumda sendikaların yeri; DİSK ta- dığı kadro eğitimi gerçekleştirildi. Kadro
rihi, DİSK’in toplu sözleşme ilkeleri; grev eğitimlerinin birincisine DİSK Bölge Tem-
vb. konulardan oluştu. A tipi Eğitim Semi- silcileri ve kadroları ikincisine de yöneti-
nerleri İstanbul, İzmit, İzmir, Ankara, Ada- cileri katıldı. Kursiyerlerden 14’ü şube baş-
na, Çerkezköy, Bursa, Edirne, Kayseri ve kanı, 6’sı şube yönetim kurulu üyesi, 5’i
DİSKografi | 727
şube mali sekreteri, 4’ü üye, 3’ü genel yö- Yürütme Kurulu DİSK'in eğitim çalışmaları-
netim kurulu üyesi, 2’si bölge temsilcisi, nın kurumsallaşması amacıyla yeni bir giri-
2’si işyeri baştemsilcisi, 2’si organizatör, 1’i şimde bulundu. Bu amaçla 1978'de bir Eğitim
genel sekreter yardımcısı, 1’i lokal başkanı sitesi oluşturulmaya çalışıldı. Yürütme Ku-
ve 1’i işyeri temsilcisiydi. rulunun iki üyesi Kemal Nebioğlu ve Muk-
bil Zırtıloğlu Vakıflar İdaresine ait Didim Mo-
Kadro eğitimlerinin alt başlıkları Türki-
tel'in bu amaç doğrultusunda kullanılması
ye’de sınıflar ve faşizm, DİSK’in sömürüyü
için çalışmak üzere görevlendirildi. Ancak
sınırlama savaşımı, DİSK’in toplu sözleşme
bu girişim sonuç vermedi.
ilkeleri, sendikalar ve hukuk, Türkiye’de
sendikal durum, DİSK’in temel ilkeleri, de- Eğitim Dairesi 1978 Ocak ayında çalışma
mokratik sınıf ve kitle sendikacılığı, ulus- programını hazırlayarak DİSK Yürütme
lararası dayanışma, örgütlenme ve bölge Kuruluna sundu ve bu program Yürütme
temsilcilikleri, işyeri düzeyinde örgütlen- Kurulunun onayından geçtikten sonra 14-
me ve bölge temsilcilikleri, bölge düze- 15 Şubat 1978’de toplanan Yönetim Kurulu
yinde DİSK ilkeleri, bölge temsilcilikleri ve toplantısında değerlendirilerek onaylandı.
basın, yayın, propaganda, bölge temsilci- Eğitim Dairesi onaylanan çalışma programı
likleri ile eğitim gibi konulardaydı. doğrultusunda yeni dönemde çalışmaları-
nı gerçekleştirdi.
Bu dönemde İSİG çalışmaları bu eğitim fa-
aliyetleri içinde ve kapitalist toplumun 7. Genel Kurul Çalışma Raporu’na göre DİSK,
analizi çerçevesinde ele alındı; doğrudan yeni eğitim döneminde üye sendikaların
bir İSİG faaliyeti gözlenmedi. belli yerlerde yapılması amaçlanan semi-
nerlere kaç üye gönderebileceklerini sapta-
1978-1980 Dönemİ Eğİtİm mak için 17 Şubat 1978 ve 27 Kasım 1978’de
ÇalIşmalarI üye sendikalarında birer yazı göndermiş-
ti. Birinci yazıya ek olarak bir de ikaz yazısı
1976’dan itibaren sıçrayış gösteren Eğitim gönderilmişti. Gönderilen yazı doğrultusun-
Dairesi 1978 itibarıyla kadrosunu genişlet- da Lastik-İş, Keramik-İş, Tekstil, Bank-Sen,
meye devam etti. Buna göre Ocak 1978’de Aster-İş, İlerici Deri-İş, Petkim-İş, Genel-İş,
Eğitim Dairesi başkanlığına dönemin Yürüt- T.İ.S. ve Baysen; ikinci yazıya ise Genel-İş,
me Kurulu üyesi Mustafa Aktulgalı atandı.568 OLEYİS, Hürcam-İş, Tekges-İş, Sosyal-İş,
26 Ocak 1978’de Faruk Pekin Eğitim Daire- Tümka-İş, Aster-İş, Devrimci Sağlık-İş, Gı-
si müdürü olarak atandı.569 Ardından Şubat
da-İş ve Keramik-İş cevap vermişti. Bu
1978'de Mehmet Yücel570 ve Mart 1978’de
sendikalardan Aster-İş ve T.İ.S. çeşitli ne-
ise Fahri Aral Eğitim Dairesi uzmanı ola-
denlerle, Bank-Sen ve Petkim-İş de kendi
rak çalışmaya başladı.571 Aralık Bu dönemde
eğitimlerinin sürmesi sebebiyle üye gönde-
568
remeyeceklerini bildirmişti.
569
Defteri, DİSK Arşivi. Bu dönemde Temel Eğitim Seminerleri üç

570
gün sürdü ve şu konu başlıklarından oluştu:
571 DİSK Yürütme Kurulu, 7 Mart 1978 tarihli toplantı, Karar Defteri, DİSK Arşivi.
• Eğitimin Sınıfsal Niteliği uygulandı. Seminerin ilk iki gününde test

• Eğitimin Gerekliliği ve sendikal Eğitim yöntemiyle 20 soru soruldu. Son gün ise
• Üretim Güçleri, Üretim ilişkileri ve “demokratik sınıf ve kitle sendikacılığı
Toplumların Gelişimi kavramından ne anlıyorsunuz?” biçimin-
• Kapitalist toplumun Doğuşu ve de tek bir soru üzerinden en az bir sayfa
Gelişimi
yazı yazılması istendi. Bu yanıtlara değer-
• Türkiye’de Sınıflar ve Devlet
lendirme notları verildi. Sınavlardan son-
• Kapitalist Mal Üretimi Nedir ra işçilerin seminer sırasındaki ilgisi ve
• Artı Değer Nedir bilgi düzeyi değerlendirildi ve ileri eğitim
• Sömürü Nasıl Artırılır seminerlerine katılacak üyeler saptan-
• Emperyalizm ve Faşizm dı. Eğitime katılan tüm işçilerin fotoğraf-
• Dünyada Sendikaların Doğuşu ve lı seminere katılma bildirimleri düzenli bir
Gelişimi biçimde dosyalandı. Eğitim semineri so-
• Türkiye’de Sendikaların Doğuşu ve nunda işçilerin görüş ve önerileri alındı. İş-
Gelişimi
çiler, eğitim seminerlerinin çok kısa süreli
İşçi Sınıfının Güncel Ekonomik-Toplumsal olduğunu söyledi ve daha ileri düzeyde ya-
sorunları Demokratik Sınıf ve Kitle Sen- pılmasını istedi. Ayrıca genel olarak eği-
dikacılığı ve DİSK’in İlkeleri ve DİSK’in İs- tim salonlarının yetersiz ve kısıtlı imkan-
temleri başlığı altında; lara sahip olduğunu ifade edildi. İşçiler ek
• Hukuk seminer olarak işçi sağlığı ve iş güvenliği
• Toplu Sözleşme başlığını talep ettiler.
• Grev
Temel Eğitim Seminerleri sırasında işçilere
Bu çerçevede Eğitim Dairesi 20 Mart 1978 slayt ve film gösterimi de yapıldı. Dünyada
ile 4 Nisan 1980 arasında İstanbul, Ankara, İşçi Sınıfının Mücadelesi, Türkiye’de Sen-
Çerkezköy, Bursa, Samsun, Trabzon, Di- dikaların Gelişimi ve DİSK, Emperyalizm
yarbakır, Adana, İzmir, Eskişehir ve Ada- ve Faşizm konulu üç slayt dizisi gösterildi.
pazarı bölgelerinde 57 Temel Eğitim Semi- DİSK filmlerin gösteriminde Türkiye Sine-
neri gerçekleştirdi ve toplamda 2 bin 384 matik Derneği ile ortak çalışıldı.
işçi katıldı.
7. Genel Kurul Raporu’na göre eğitim se-
Bu eğitimlerde temel olarak DİSK eğitim minerlerinde 1978 ile 1980 arası dönemde
uzmanları görev yaptı. Eğitimlere ayrıca iki sorun ile karşılaşıldı. Bunlardan birin-
Örgütlenme, Toplu Sözleşme, Hukuk İşleri cisi eğitime katılan üyelerin yol ve yemek
Daire uzmanları da katkı sundu. Seminer-
giderlerinin ödenmesinde karşılaşılan
lere katılan işçilere DİSK amblemli çanta,
zorluklardı. Bu sorunlar bazı sendikaların
bir kalem, bir bloknot ve eğitimde semine-
farklı ödeme yapması bazılarının ise hiç
rinde bulunan dergi, broşür ve afişlerden
ödememe yapmamasından kaynaklandı.
verildi.
Rapor sonunda sendikalarla bu konu hak-
Seminerlere katılan üyelere her günün kında ortak bir uygulama oluşturulması
sonunda test ya da açık uçlu sınavlar için sorunun tartışılması gerektiği yer aldı.
DİSKografi | 729
Bir diğeri ise temel eğitim seminerlerinde OLEYİS’in 20-24 Şubat 1978’de Adana ve
anlatılan konuların ders notları biçimin- Mersin’de gerçekleştirdiği eğitim çalışma-
de topluca yayımlanamaması en önem- ları DİSK Eğitim Dairesi tarafından gerçek-
li eksiklik olarak görülmesiydi. Ancak bu leştirildi. Tekges-İş’in İzmir’deki 5 günlük
durum sürecin nesnel bir parçası olarak özel bir seminerinde DİSK uzmanları görev
okundu. Bir yandan kadroların sürekli di- aldı. Lastik-İş üyeleri için Adapazarı’nda
ğer çalışmalar içinde olmaları, öte yandan düzenlenen 3 günlük 4 tertip eğitime, Ge-
maddi olanaksızlıklar ve kâğıt yokluğu nel-İş, Basın-İş ve Gıda-İş ve Nakliyat-İş’in
ders notlarının yayımlanmasını sürekli İstanbul’da, T.İ.S.’in Tahirova’da düzenle-
geciktirdi. miş olduğu ve yaklaşık 475 işçinin katıldığı
tüm eğitim çalışmalarında DİSK uzmanları
Temel Eğitim Seminerlerinin sınırlı üye-
görev aldı. Sosyal-İş’in eğitici film göster-
yi kapsaması sebebiyle bu dönem kit-
melerinde de katkı sunuldu.
le eğitimlerine özel bir ağırlık verildi. Bu
dönemde İstanbul, Adana, Mersin, İzmir, DİSK Eğitim ve Kültür Merkezi (DKM) ku-
Ordu, Giresun, Aydın, Bergama, Adapazarı, ruldu ve değişik kültürel faaliyetlerde bu-
Kayseri, Osmaneli, Söğüt, Antalya ve Cey- lundu. Fakat kurumsallaşmayı ve faali-
lanpınar’da kitle eğitimleri yapıldı. 13 şe- yetlerini tamamlayamadı. DKM, 1979’da
hirde değişik sendikaların üyelerine veri- tekrar gündeme gelecekti.
len bu eğitimlere 2,5 yıllık sürede 17 bin 135
üye katıldı. “Diğer Çalışmalar” başlığında, ILO ve Ça-
lışma Bakanlığının 1978 Mayıs’ında dü-
Temel Eğitim Seminerleri ile kitle eğitimle- zenlediği “Çalışma Ortamının Optimizas-
ri dışında bu dönemde işçilere grev eğitimi yonunda Yeni Eğilimler” sempozyumuna
de verildi. Üye sendikaların greve gittikleri etkin katılım sağlandığı görülmektedir.
işyerlerinde sendikaların istekleri üzerine
Yine 1978 Ekim ayında TTB’nin düzenlediği
grev eğitimleri gerçekleştirildi. Bu eğitim-
1. Ulusal İşçi Sağlığı Kongresi’ne yoğun bir
lerde bir yandan temel bilgiler aktarılırken
ilgi gösterilmişti. Ayrıca, bu yıl ilk olarak
öte yandan “grevler işçi sınıfının okulları-
işçi ücretlerinin ceza olarak kesilen para-
dır” sözü somutlanmaya çalışıldı.
lardan oluşan fona eğitim projesi verilmiş
Bu dönemde Geliştirilmiş Eğitim Program- ve fondan katkı sağlanmıştır.
ları adı altında 10 günlük orta düzey eği-
Nisan 1979’da eğitim çalışmalarının daha
tim programı hazırlandı ancak uygun bir
etkin bir biçimde gerçekleşmesi, işçi sını-
eğitim merkezinin sağlanamaması nede-
fı ve emekçilerin kültürünün geliştirilmesi
niyle gerçekleştirilemedi. Bu çerçevede
ve yaygınlaştırılması amacı ile DİSK Eğitim
DİSK üyesi işçilerin temel eğitim seminer-
ve Kültür Merkezi’nin (DKM) oluşturulma-
leri çok gerekli olmakla birlikte yetersiz
sına, bu kuruluşun tüm bölümleriyle oluş-
bulundu.
turulmasına kadar öncelikle koro, halk
Eğitim Dairesi üye sendikaların başvuru- oyunları, film yapım ve gösterilmesine, bu
su üzerine sendikaların kendi iç eğitim- çalışmalar için gerekli kişilerle ilişki ku-
lerine de tüm olanaklarıyla destek verdi. rulması ve bu çalışmalar için DİSK Eğitim
Dairesinin görevlendirilmesine karar ve- 25-30 Haziran 1980 tarihlerinde toplanan

rildi. 572
DİSK Yürütme Kurulu Mayıs 1978’de 7.Genel Kuruluna sunulan Çalışma Rapo-
DİSK’in yedinci katında yer alan toplan- ru’na göre Eğitim Dairesi bölümünde genel
tı salonunun Eğitim ve Konferans Salo- olarak eğitim üzerine uzun bir değerlen-
nu olarak düzenlenmesine ve bunun için dirme yapıldı ve DİSK ilkeleri çerçevesinde
gerekli harcamaların yapılmasına karar eğitimlerin bir bütünlük içinde ele alınma-
verdi.573 Eylül 1978’de Nihat Gençosman iş sı gerektiği vurgulandı. Demokratik Sınıf
isteminde bulunması üzerine eğitim orga- ve Kitle Sendikacılığı temelinde ekonomik,
nizatörü olarak göreve başladı.574 Genços- politik ve ideolojik mücadelenin bir bütün
man, 5 Mart 1980’de uzman kadrosuna ge- olduğunu ve eğitimlerinde bu yaklaşım
çirildi.575 DİSK Yürütme Kurulu 20 Temmuz içinde sürdürülmesini kayıt altına alındı.
1979’da kültür-sanat ve eğitim çalışmala- Bu dönemde Eğitim Yayınları hazırlandı ve

rında kullanmak üzere bir piyano da alın- bastırılarak dağıtıldı. Bu yayınlar şunlardır:
masına karar verdi.576
• 1 Mayıs Broşürü
572
Defteri, DİSK Arşivi. • Demokratik Sınıf ve Kitle Sendikacılı-

573 ğı Temel İlkeleri
• Daha Fazla Kar Daha Fazla Kan
574
Defteri, DİSK Arşivi. • DİSK Nedir?

575
Defteri, DİSK Arşivi. • 1 Mayıs Temel Broşürü

DİSK Yürütme Kurulu, 20 Temmuz 1979 tarihli toplantı, Ka-
576
• Ücretler ve Vergiler
• Yeni Vergi Yasa Taslağının Getirdikleri
Daha Fazla Kâr,
Daha Fazla Kan Bu broşürlerden en dikkat çekeni, işçi sağ-
kitapçığı, 1979.
lığı ve iş güvenliğinde sorunları ele alan
“Daha Fazla Kâr Daha Fazla Kan” broşürü
olmuştu. İSİG alanı eğitim alanının altında
ele alınsa da bağımsız bir broşür çalışma-
sının ele alınması oldukça dikkat çekicidir.
Daha Fazla Kâr Daha Fazla

Kan Broşürü
DİSK açısından İSİG alanında temel belge
olma niteliğine sahip bu broşür aynı za-
manda “işçi sağlığı ve iş güvenliği sorunu
bugün işçi sınıfının mücadele gündemin-
deki en önemli sorunlarından biridir” yak-
laşımıyla ele alınarak hazırlanmıştır. “İş ci-
nayetleri” kavramı ile “sanayide iç savaş”
tespiti oldukça dikkat çekici niteliktedir.
DİSKografi | 731
12 başlık halinde düzenlenmiş olup en son 1975’te gerçekleştirilen 5. Genel Kuru-

bölümde talepler dile getirilmiştir: la sunulan Çalışma Raporu’nda araştırma
• Türkiye’de her gün 5 sigortalı işçi iş
faaliyetleri yer almamıştı. 5. Genel Kurul-
cinayetleri sonucu ölmektedir. da yapılan Anatüzük değişikliği ile genel
• İş kazaları ve meslek hastalıkları ka- merkezde 12 uzmanlık dairesi oluşturul-
der değildir du. Anatüzüğün 32. maddesinde yapılan
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği sorunu üre- değişik ile “DİSK işlerinin iş bölümü siste-
tim biçimlerinden ayrı ele alınamaz mi içinde daha intizamlı ve yararlı yürü-
• Azınlığın karı çoğunluğun sağlığı ile yebilmesi için ihtisas daireleri” kurulma-
çelişir
sı Tüzük hükmü haline getirildi. Kurulması
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği sorunun ta- Anatüzük hükmü haline getirilen daireler
rihsel gelişimi
arasında 11. sırada Araştırma ve Etüd Da-
• Kapitalizmde sağlık hizmetleri tatlı
iresi de yer alıyordu. Araştırma Dairesinin
bir kar alanıdır.
başkanlığından Kemal Türkler sorumluy-
• Temel amaç, sorunun sonuçlarını de-
ğil, nedenlerini ortadan kaldırmaktır.
du.577 Ancak araştırma çalışmalarının ku-
rumsallaşması zaman alacaktı.
• İşçi sağlığı ve iş güvenliği sorunu ger-
çek anlamda ancak sosyalist düzende
çözümlenecektir. AraştIrma ve
• İş kazaları ve meslek hastalıklarını Dokümantasyon Merkezİ
önlemede izlenecek temel ilkeler.
• İşçi sağlığı mücadelesi, bağımsızlık, Araştırma Dairesinin kurumsallaşmasına
demokrasi ve sosyalizm mücadelemizin dönük yapılan ilk faaliyet Araştırma Kütüp-
bir parçasıdır.
hanesi kurmak oldu. Araştırma ve Dokü-
Ne acıdır ki, bu broşür DİSK yargılaması mantasyon Merkezi 6. Genel Kurul Çalışma
süresince 181/2 kaydıyla ek delil dosyası- Raporu’nda yer aldı. Merkez ile amaçlanan
na konmuştur. bir araştırma kütüphanesi oluşturmaktı.
Böylece DİSK bünyesinde ve DİSK’e bağlı
sendikalarda yapılacak araştırmalara kay-
DİSK AraştIrma nak olarak referans yapıtların toplanma-
ÇalIşmalarI ve DİSK sı dünya ve Türkiye çapında işçi sınıfının
AraştIrma Enstİtüsü ekonomik ve siyasal gelişimleri hakkında
(1975-1980) yapılacak araştırmalara kaynak olacak bir
dokümantasyon merkezi oluşturulacaktı.
Ergün İşerİ, Denİz Beyazbulut
Nitel olarak kütüphanenin temelleri atıldı
ancak mali olanakların tahsis edilememe-
DİSK’in araştırma faaliyetleri 1975’te ger- si sebebiyle kütüphane nicel olarak yeter-
çekleşen 5. Genel Kurula kadar sınırlı kal- li düzeye ulaşamadı. Kitapların sistematik
mıştı. DİSK’in kuruluşundan itibaren araş- olarak tasnif edildiği kütüphanede yazar
tırma faaliyetleriyle ilgili gelişmeler bu soyadlarına göre alfabetik ve konularına
kitabın 1. cildinde yer almıştı. Kitabın ikin- göre kart kataloğu bulunmaktaydı.
ci cildinde araştırma faaliyetlerinin 1975 ile 577 DİSK Yürütme Kurulu, 25-26-27 Mayıs 1975 tarihli toplan-
1980 dönemi arası incelenecektir. tı, Karar Defteri, DİSK Arşivi.
Kitapların çoğunun yayınevlerinden bağış atandı.578 14 Mayıs 1976’da ise Sadun Aren
olarak temin edildiği Araştırma ve Dokü- DİSK Genel Başkanlık Ekonomi Danışma-
mantasyon Merkezi’nde bin 500’ü aşkın nı ve Araştırma Dairesi Müdürü olarak gö-
kitap ve 110 süreli yayın mevcuttu. Merke- reve başladı. 2 Temmuz 1976 DİSK Yürüt-
ze günlük 13 gazete giriyordu. 1968’den bu me Kurulu kararları arasında aralarında
yana ekonomik, siyasal ve sendikal haber Araştırma Dairesinin de kadrolaşması ve
kupürleri tasnif edildi. Sendikal gazeteler, çalışabilir hale getirilmesiyle ilgili karar
yer aldı.579 6 Eylül 1976’da Nurten Eğitimci
tüzükler, toplu sözleşmeler ve çalışma ra-
Araştırma Dairesi sorumlu memurluğuna
porları da düzenli olarak toplandı. Yeni ge-
(kütüphane memuru) atandı.580
len kitap ve dergiler belirli bir süre açıkta
bırakıldı ve 3-4 ay aralıklarla “yeni gelen Kasım 1976’ta dairenin çalışmalarının ku-
kitap listesi” adı altında DİSK personeline rumsallaşma sorunu devam etti. 23-27
duyuruldu. Bu listeler daha çok yeni çıkan Kasım 1976’da Ankara’da TMMOB Makine
romanları içerdi. Mühendisleri Odası tarafından gerçekleş-
tirilen Sanayi Kongresi’ne “Sanayide Ma-
liyetler, Ücretler ve Verimlilik” konusunda
1976-1978 Dönemİ AraştIrma
yapılacak panele DİSK’i temsilen ve mas-
Daİresİ Faalİyetlerİ
rafları DİSK tarafından karşılanmak üzere
DİSK Araştırma Enstitüsünün kurulma- Maden-İş Araştırma Dairesi Müdiresi Çi-
sı 1977 yılında yapılan DİSK 6. Genel Kuru- men Turan’ın katılmasına karar verildi.581 7
lu sonrasında gündeme geldi. Bu dönemde Mayıs 1976’da Toplu Sözleşme ve Araştır-
Araştırma Dairesinin uzman kadroları he- ma uzmanı olarak DİSK’te göreve başlayan
nüz oluşturulamamıştı. 6. Genel Kurul dö- Ertan Uyar da Maden-İş’in talebi üzerinde
neminde yapılmış olan çalışmalar bu se- kıdem hakları ile birlikte Maden-İş’te gö-
beple oldukça sınırlıdır. Bu dönemde 4. Beş revine devam etti.582
Yıllık Kalkınma Planı, 1976 Sanayi Kongre-
si, 1977 Çalışma Meclisi ve Petrol Sorunuy- 1978-1980 ArasI AraştIrma
la ilgili çalışmalar hazırlandı. Daire ayrıca Faalİyetlerİ: DİSK AraştIrma
meslek odalarının, diğer demokratik der- Enstİtüsü
nek ve kuruluşların düzenledikleri ve bi-
limsel nitelikte olan çeşitli seminer, kon- DİSK’in 6. Genel Kurulundan sonra Araş-
ferans, açık oturum ve panellere de katıldı. tırma Dairesine bağlı olarak Anka-
ra’da DİSK Araştırma Enstitüsü kuruldu.
Araştırma Dairesinin kadrolarının oluştu- DİSK 7. Genel Kurul Çalışma Raporu’nda
rulması sürecinde Araştırma Dairesinden DİSK Yürütme Kurulu, 7 Mayıs 1976 tarihli toplantı, Karar
578
sorumlu uzmanların aynı zamanda toplu Defteri, DİSK Arşivi.

579DİSK Yürütme Kurulu, 2 Temmuz 1976 tarihli toplantı, Ka-
sözleşme görüşmelerini de yürüttüğü gö- rar Defteri, DİSK Arşivi.
rülmektedir. Kadrolaşma sorunu bu dö- DİSK Yürütme Kurulu, 6 Eylül 1976 tarihli toplantı, Karar
580

nemde de devam etti. Bu çerçevede 7 Ma- DİSK Yürütme Kurulu, 8 Kasım 1976 tarihli toplantı, Karar
581

yıs 1976’da Ertan Uyar ve Gün Bulut Toplu
582
Sözleşme ve Araştırma uzmanı olarak Defteri, DİSK Arşivi.

DİSKografi | 733
“…sorunların işçi sınıfının bilimi açısından DİSK Araştırma

Enstitüsü
bir araştırma merkezinde incelenmesi ve kurucusu
Sadun Aren,
daha önce yapılmış olanların da gene aynı DİSK davasında.
merkezde toplanması gereksinimi ortaya
çıkmıştır. İşte bu gereksinimi karşılamak
üzere … Araştırma Dairesine bağlı olarak
Ankara’da DİSK Araştırma Enstitüsü ku-
rulmuştur” şeklinde ifade edildi. Mayıs
1976’da daire müdürü olarak göreve baş-
layan Prof. Sadun Aren de Araştırma Ens-
titüsünün Ankara’da kurulmasının yararlı
olacağını düşünüyordu.
Aren, DİSK Araştırma Dairesinin kuruluş

sürecini şöyle anlatmaktadır: “Ankara’ya
serbest meslek sahipleri) karşı karşıya
gidip bir araştırma enstitüsü kurmayı dü-
kaldıkları sorunları saptamak ve bunla-
şünüyordum. Çünkü böyle bir iş üniversi-
rı çağımızın gereklerine uygun ne gibi ile-
telerle, Planlamayla, Maliye Bakanlığı ile
ri ve demokratik çözümler getirebileceğini
ilişkiyi gerektiriyordu. Halbuki benim İs-
araştırmak ve incelemek amacına yöne-
tanbul’da üniversite muhitleriyle bir ya-
lik çalışacaktır.” Aren yapacakları çalış-
kınlığım yoktu. Planlama ve bakanlıklar
malarda “Türkiye’nin bütün işçi ve emek-
ise zaten Ankara’daydı. Böyle bir Ensti-
çi halkın yandaşı, dostu bilim adamlarının
tü kurmaya Ankara daha uygundu. An- çabalarının” kendilerine destek olacağını
kara’da böyle bir Enstitü kurma mesele- belirtmiştir.
sini Abdullah Bey’le görüştük. Zaten onun
sendikasının merkezi de Ankara’daydı. O DİSK Araştırma Enstitüsünün 1978 Hazi-
da DİSK’in bazı faaliyetlerinin Ankara’ya ran’ında başlayan kuruluş çalışmaları 1979
kaymasını istiyordu. Bu öneriyi iyi karşıla- başından itibaren kurumsal bir nitelik
dı. Cinnah Caddesi’nde Genel-İş’in iki da- kazanabildi. Ancak enstitünün kadrola-
iresi varmış. O iki daire birleştirilerek bir rı 1978’den itibaren oluşturulmaya başla-
merkez oluşturuldu.”583 dı. 3 Ocak 1978’de Araştırma Dairesi baş-
kanlığının yürütülmesi görevini Yürütme
Enstitü kurucusu Aren, DİSK dergisinin Kurulu üyesi Rıza Güven devraldı.584 Ey-
Ocak 1979 tarihli 49. sayısına yaptığı açık- lül 1978’de Araştırma Enstitüsünde ça-
lamada da hedeflerini şöyle açıklamakta- lışmak üzere Hikmet Seçim, Barış Tütün
dır: “Dünya ve Türkiye’de ekonomik, sos- ve Gülay Türkyılmaz’ın (Toksöz) asistan
yal ve siyasal koşullarda gözlemlenen hızlı olarak atandı.585 30 Mayıs 1978’de Tebes-
değişmeler nedeniyle başta işçi sınıfı ol- süm Sarp da Araştırma Enstitüsü’nde
mak üzere tüm emekçi sınıfların (köylüler,
küçük esnaf ve zanaatkârlar, memurlar, DİSK Yürütme Kurulu, 3 Ocak 1978 tarihli toplantı, Karar
584

Sadun Aren (2006), Puslu Camın Arkasından, Ankara: İm-
583 DİSK Yürütme Kurulu, 28 Eylül 1978 tarihli toplantı, Karar
585
ge Kitabevi Yayınları. Defteri, DİSK Arşivi.

uzman kadrosunda göreve başladı.586 Eylül enstitü tarafından “1978 Ekonomik Rapor”
DİSK-AR
çalışanları, soldan 1978’de ise Erhan Alptekin Toplu Sözleşme başlığıyla bir kitap yayımlandı. 1979 yılın-
sağa: Barış Tütün,
Gülay Türkyılmaz ve Araştırma Dairesi müdürlüğüne atan- da yayımlanan kitapta ağırlıkla işçi sınıfı ve
(Toksöz),
Tebessüm Sarp,
dı.587 Kasım 1978’de İffet Uçar Araştırma diğer emekçi kesimlerin gelir dağılımı için-
Sadun Aren, Enstitüsü’nde göreve başladı.588 deki yerleri ele alınıyordu. Raporda ayrıca
Hikmet Seçim
DİSK dergisi, Ecevit Hükümeti’nin Türk-İş’le imzaladığı
Sayı 49, Haziran 1978’den itibaren faaliyet göster-
Ocak 1979. “Toplumsal Anlaşma” konusuna geniş yer
meye başlayan Araştırma Enstitüsünün
kadrosu 1 müdür, 4 araştırma uzmanı ve 1 verilmişti. 1980 Haziran’ında yayımlanan
yardımcıdan oluşuyordu. Enstitünün çalış- “1979 Ekonomik Rapor” başlıklı raporda

maları DİSK’in çeşitli konularda görüşleri- ise başta gelir dağılımı olmak üzere ekono-
ni açıklayan raporlar, bültenler, broşürler, mik gelişmelerin işçi sınıfına etkileri ince-
tebliğler hazırlamak ve bilimsel toplantı- lendi. Bu raporun önemli konularından biri
lar, seminerler, konferanslar ve panellerde de Demirel Hükümeti’nin uygulamaya koy-
DİSK’i temsil etmek gibi değişik biçimlerde maya çalıştığı “eşel mobil” sistemine ilişkin
gerçekleşti. Enstitünün diğer önemli ama- değerlendirmedir. Ülkedeki fiyat artışları-
cı ise bütün çalışmalara temel olarak bir na karşı sendikaların daha fazla etkinleş-
Kitaplık ve Dokümantasyon Merkezi’nin mesini ve işçi sınıfının ekonomik ve politik
çalışmalarının sürdürülmesi oldu. mücadelesinin daha da keskinleşmesi ele
alınmıştı.
Araştırma Enstitüsü 1978 ortalarından baş-
layarak kadrosunun büyütülmesine bağlı DİSK Araştırma Enstitüsü yaptığı çalış-
olarak çalışmalarını da hızlandırdı. 1979’da maları gerektikçe basın bültenleri aracılı-
586
ğıyla kamuoyuna duyurdu. Bu amaçla ha-
Defteri DİSK Arşivi.
587 zırlanan ilk basın bülteni 1978 Ekonomik
Raporu’nun bir özeti olarak Aralık 1978 ta-
588
Defteri, DİSK Arşivi. rihinde yayımlandı.

DİSKografi | 735
Ekonomik Rapor
1978.
1979 Ekonomik
Rapor.
12 Temmuz 1979’da DİSK Yürütme Kurulu “Kapitalist Toplumda Kadın Emeği ve Eviş-
Araştırma Enstitüsünün yönetmeliklerini leri” başlığı altında yürütmüş olduğu çalış-
hazırladı ve Yönetim Kurulunun onayına masında kapitalist toplumda sınıflararası
sundu.589 Temmuz 1979’da Tuğrul Paşaoğ- eşitsizliğin olduğunu bununla birlikte top-
lu’nun Ankara’da Araştırma Enstitüsün- lumsal cinsiyet eşitsizliği yaşandığı vur-
de çalışmasına karar verildi. 590
Aynı tarihte gulandı. Eşitsizlik ev işlerinde çalışan ka-
Esen Asutay Araştırma Enstitüsü Kütüp- dınlar üzerinden tartışıldı. Enstitünün bir
hanesi’nde göreve başladı. diğer çalışmasını “Çalışan Çocuklar ve Çı-
raklar” oluşturdu. Bu konuda broşür metni
Enstitü, çeşitli konularda seminerler verdi,
basıldı. Çocukların eğitim ve öğretim ola-
kimi konularda da broşür metinleri hazır-
naklarından yararlanamadığı ve zor ko-
lamaya devam etti. 1978 ve 1979 Ekonomik
şullar altında çalıştığı belirtildi. Ayrıca bu
Raporu’ndan sonra Haziran 1979’da “Yöne-
broşürde Çıraklık Yasası’nın çocukların
time Katılma” semineri gerçekleştirildi. Bu
sömürülmesine hukuksal dayanak oluş-
seminerde işçilerin işyerlerinde yönetime
turduğu ifade edildi.
katılması ve yönetim kademelerinde yer
alması konusu tartışıldı. Enstitü, kapitalist Enstitünün 1979’da gerçekleştirilen bir di-
toplumda kadın emeği ve ev işleri, çalışan ğer çalışması 4-7 Ocak 1979’da düzen-
çocuklar ve çıraklar, kreş, konut ve kent- lenen 1979 Çocuk Yılı Konferansı’ydı. Bu
leşme, ücret ve ücret sistemleri ile enflas- konferansa DİSK Yürütme Kurulu üyesi ve
yon başlıklarında da çalışmalar yürüttü. Eğitim Dairesi Başkanı Mustafa Aktulgalı
589DİSK Yürütme Kurulu, 12 Temmuz 1979 tarihli toplantı, Ka- katıldı.591 Kreş sorunu hakkında bir tebliğ
590DİSK Yürütme Kurulu, 20 Temmuz 1979 tarihli toplantı, Ka- DİSK Yürütme Kurulu, 22 Şubat 1979 tarihli toplantı, Karar
591

sunuldu. Tebliğ 0-6 yaş grubu çocukların

DİSK’İn UluslararasI
bakım ve eğitim sorunu ile gereksinimle-
rini ve bu konuda DİSK’in önerilerini içerdi. İlİşkİlerİ (1975-1980):
Ayrıca çalışan kadınlara emzirme ve ba- Enternasyonal DİSK
kım odaları açılması önerildi.
22 Ağustos 1979’da DİSK Genel Başkan Ve- KIvanç ElİaçIk

kili Kemal Nebioğlu demokratik kitle ör-
gütleri ve yöneticilerine DİSK Araştırma 5. Genel Kurul ve
Enstitüsü ve araştırmaları hakkında bil- UluslararasI İlİşkİler
gi vermek üzere bir toplantı düzenledi. Bu Uluslararası işçi dayanışmasının eski ve
toplantı sırasında Cinnah Cad. No:35, Çan- onurlu bir geçmişi olduğunu, bu itibar-
la, uluslararası ilişkilerin her gün biraz
kaya Ankara’da bulunan Araştırma Ens-
daha önem kazandığı, başta çok ulus-
titüsü’ne Sıkıyönetim tarafından baskın lu şirketlere olmak üzere, sendikala-
düzenlendi. Enstitü ve Enstitü Kütüpha- rın ulusal alanda tekelci sermaye ile tek
başına mücadele olanaklarının azaldığı
nesi asker ve polislerce arandı. 23 Ağus-
gerçeğinden çıkarak, işçi sınıfın sorun-
tos 1979 günü DİSK Yürütme Kurulu üyesi ların tam bir uluslararası işbirliği ve da-
Tuncer Kocamanoğlu olayı protesto eden yanışma içinde çözümlenebilmesi için,
dış ilişkilere çok daha fazla önem veril-
bir açıklama yayımladı. mesi gereğine oybirliği ile karar verildi.
4 Şubat 1980’de eski TMMOB Başkanı Te- 5. Genel Kurul Karar No 19

oman Öztürk’ün hem Ankara Bölge Tem- DİSK’in 1975’e kadar olan döneminde ulus-
silciliğinde hem de Araştırma Enstitüsün- lararası ilişkiler faaliyetlerine bu kitabın 1.
de görev yapmasına karar verildi.592 Bu cildinde yer verilmişti. Kitabın 2. cildin-
dönemde enstitü konut ve kentleşme ko- de DİSK’in uluslararası ilişkiler faaliyetleri
nusunda çalışma yürüttü ve DİSK adına 1975 ile 1980 arası dönemi kapsayacaktır.593
tebliğ sunuldu. DİSK, 12-15 Mayıs 1980’de
Akdeniz Kentler Birliği’nin düzenlediği DİSK’in 1975 sonrası döneminin ilk Genel
“Akdeniz’de Belediyeler Arası İşbirliği ve Kurulu 21-24 Mayıs 1975 tarihlerinde İs-
Ekonomik Gelişme Konferansı’na katıldı. tanbul’da gerçekleşti. Toplanan 5. Genel
Tebliğde kentleşme sürecine ve hızlı kent- Kurula, SSCB, Bulgaristan, Federal Alman-
leşmenin doğurduğu sorunlara özellikle ya, Yugoslavya, İtalya (CGIL), Fransa (CGT)
konut sorunu bağlamında değinildi. ve Cezayir (UGTA) gibi ülkelerden sendika
temsilcileri katıldı.
DİSK Araştırma Enstitüsü kuruluşundan
12 Eylül 1980 darbesine kadar geçen süre DİSK 5. Genel Kurulu Çalışma Raporu
içinde çeşitli konularda çalışmalar yaptı, “Dünyanın içinde bulunduğu sosyo-eko-
raporlar hazırladı, yayınlar çıkardı. nomik ve siyasal koşullarda büyük deği-
şiklikler meydana gelmiştir” cümlesiyle
593 Bu bölümde kullanılan sendikal örgütlerin kısa adlarının

açık yazımı için bölüm sonundaki listeye bakılabilir. Bölümde
yer alan gelişmeler DİSK dergisi, DİSK çalışma raporları, DİSK
592 Ajansları ve DİSK Yürütme ve Yönetim Kurulu karar defterle-
Defteri, DİSK Arşivi. ri ile genel kurul tutanaklarından derlenmiştir.
DİSKografi | 737
başladı. Raporun genelindeki değerlendir- temsil etmek” ve “Avrupa’da demokrasinin

meler ABD-SSCB ilişkileri ekseninde ka- güçlendirilmesi” amaçlarıyla kurulduğu
leme alındı. Ayrıca Kıbrıs’taki gelişmeler, belirtildi. ICFTU üyeleri tarafından kurulan
NATO ve AET ile ilişkiler, Birleşmiş Millet örgüte farklı inanç ve görüşe sahip sen-
içindeki güç dengesi, çok uluslu firmaların dikaların örneğin İtalyan CGIL’ın alınması
ve petrol sermayesinin dünya ekonomisi- önemli bir gelişme olarak kabul edildi.594
ne etkileri detaylarıyla incelendi. Portekiz,
Raporda yurtdışında özellikle Federal Al-
İspanya ve Şili’de faşizme karşı mücadele
manya’da çalışan Türkiyeli işçilerin so-
değerlendirildi.
runları detaylarıyla incelendi.
Raporun “Uluslararası Sendikal Örgütlen-
me” başlıklı bölümünde Uluslararası Özgür
5. Genel Kurul KararlarInda
(Hür) Sendikalar Konfederasyonu (ICFTU),
UluslararasI İlİşkİler
Dünya Emek Konfederasyonu (WCL) ve
Dünya Sendikalar Federasyonu (WFTU/ 5. Genel Kurulda uluslararası ilişkilere dair
DSF) hakkında değerlendirmeler yapıldı. iki karar dikkat çekmektedir.
“Amerikan Dış Siyasetinin Bekçisi: AFL- Karar 18: DİSK ve Üçüncü Dünya
Sendikaları
CIO” başlıklı bölümde “tutucu Amerikan
işçi konfederasyonu” olarak tanımlanan DİSK, “Uluslararası siyaset düzeyinde
önem kazanan ‘yumuşamanın’ ulusla-
AFL-CIO’nun, daha sonra ICFTU üyeliğin- rarası sendikal düzeyde de etkinliğini
den ayrılmasına rağmen “Amerikan soğuk gösterdiği” ve “farklı dünya görüşleri-
savaş siyasetine bu örgütü de katma çaba- ne sahip ülkelerden sendikaların te-
maslarının arttığı” tespitiyle ETUC gibi
larıyla ICFTU’nun itibarını işçilerin gözün- bölgesel sendika merkezleriyle ilişkiler
de sıfıra düşürdüğü” ifade edildi. Amerikan kurmak ve Üçüncü Dünya ülkeleri sen-
dikalarıyla temaslarını arttırma kara-
hükümetiyle birlikte çalışan AFL-CIO’nun
rı alır.
başka ülkelerin iç işlerine müdahale etti-
Karar 19: DİSK’in Dış İlişkilere daha çok
ği belirtildi. önem vermesi
“Türk-İş ve Yabancı Sermaye Yardımı” bö- “Uluslararası işçi dayanışmasının eski

ve onurlu bir geçmişi olduğunu, bu iti-
lümünde ise Amerikan yardım kuruluşla-
barla, uluslararası ilişkilerin her gün
rının Türk-İş aracılığıyla Türkiye’ye sızdığı, biraz daha önem kazandığı, başta çok
Sendikalar Kanunu’ndaki yasağa rağmen uluslu şirketlere olmak üzere, sendi-
kaların ulusal alanda tekelci sermaye
Türk-İş’in AID ve AAFLI gibi ABD hükümet ile tek başına mücadele olanaklarının
kuruluşlarından milyonlarca lira aldığı öne azaldığı gerçeğinden çıkarak, işçi sını-
sürüldü. fın sorunların tam bir uluslararası iş-
birliği ve dayanışma içinde çözümlene-
“Yeni bir örgüt: ETUC” başlığı altında 8 Şu- bilmesi için, dış ilişkilere çok daha fazla
önem verilmesi gereğine oybirliği ile ka-
bat 1973 tarihinde ICFTU’nun Avrupa ülke- rar verildi.”
lerindeki üyeleri tarafından kurulan ETUC
5. Genel Kurul sonrası uluslararası iliş-
değerlendirildi. ETUC’un “Avrupa düze- kiler alanındaki belli başlı gelişmeler
yinde ve Avrupa kurumları nezdinde sos- özetle aşağıda yer almaktadır.
yal, ekonomik ve kültürel konularda işçileri 594 DİSK V. Genel Kurul Çalışma Raporu.
Türkler’İn Değerlendİrmesİ 1 MayIs 1976

Kemal Türkler, Genel Kuruldan hemen DİSK heyetleri 1976’da Moskova, Sofya,
sonra Ankara’da yaptığı basın toplantı-
sında “sorumluluklarımız ülkemiz sınır-
Şam ve Doğu Berlin’deki 1 Mayıs etkinlik-
larını da aşarak, tüm dünya ölçüsünde lerine katılmıştır.
verilen bağımsızlık, barış ve demok-
rasi mücadelesi içinde daha bilinç- DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler, 1 Ma-
li yer almamızı gerekli kılıyor” ifadele- yıs 1976 Taksim mitinginde ulusal kurtuluş
rini kullanmıştır. Türkler konuşmasında
savaşlarına ve işçi sınıfının enternasyonal
dönemin uluslararası siyasi gündemle-
ri arasında yer alan “uluslararası yumu- dayanışmasına vurgu yapmıştır:
şama” ve “silahsızlanma” konularına da
Şu anda sizlere, üzerinde “Tüm ülkele-
değinmiştir. Türkler, Şili’de gerçekleşen
rin işçileri birlesin” yazılı bez pankartın
darbeyi lanetlemiş ve DİSK’in “Şili Sen-
önünden sesleniyorum. 1 Mayıs’ın te-
dikalar Konfederasyonu’na maddi, ma- mel anlamını yansıtan bir slogandır. Bu-
nevi her türlü yardımı yapmaya karar- gün, çeşitli uluslardan yüz milyonlarca
lı olduğunu” belirtmiştir. Kemal Türkler emekçinin aynı anda, aynı istemleri, sö-
konuşmasında ayrıca Portekiz işçi sını- mürüsüz ve savaşsız bir kardeşlik dün-
fının mücadelesine ve Filistin sorununa yası özlemini haykırmaları bunun so-
da değinmiştir. mut bir kanıtıdır.
1976’nın 1 Mayıs’ı bizlerden, yani emek-
Arap SendİkalarI (ICATU) çilerden, halklardan yana değişen bir
dünyada kutlanıyor. İnsanlığın üçte biri
Kongresİ sermayenin egemenliğinden kurtuldu.
Sömürge ülkelerin sayısı parmakla gös-
Arap Sendikaları Uluslararası Konfederas- terilecek kadar azaldı. Daha son yılla-
ra kadar, bir sömürge ülkeler kıtası olan
yonu’nun (ASUK, ICATU) 24-28 Mart 1976
Afrika’da en son Gine, Mozambik, Ango-
tarihinde Mısır’ın İskenderiye kentinden la halkları bağımsızlıklarını kazandılar.
düzenlenen 6. Genel Kuruluna DİSK adına Ulusal kurtuluş için savaşan halklar, aynı
anda emperyalizmin ekonomik yağma
Başkan Vekili Rıza Güven katılmıştır. Sen- ve sömürüsüne karşı yiğit bir mücade-
Rıza Güven Arap
Sendikaları dikaların ekonomik taleplerinin yanı sıra le veriyorlar. Japon, sonra Fransız ve en
Uluslararası son da Amerikan emperyalizmini bü-
emperyalizmin ve Siyonizm’in Orta Do-
Konfederasyonu yük bir bozguna uğratan Vietnam hal-
kongresinde, ğu’daki hedefleri ve ulusal kurtuluş sa- kı, yeni sömürgecilerin böldüğü ülkesini
Mart 1976,
İskenderiye. vaşları değerlendirildi. birleştiriyor. Orta Doğu’nun Arap halkla-
rı, Amerikan emperyalizminin beslediği
İsrail saldırganlığına karşı işgal altındaki
toprakları için savaşını sürdürüyor. Ce-
zayir, Suriye, Irak gibi ülkelerde, emek-
çi kitleler emperyalizmin ekonomik sal-
dırısına karşı, kendi doğal zenginliklerini
millileştiriyor ve ekonomik bağımsızlık-
ları, toplumsal ilerleme için savaşıyorlar.
Kapitalist ülkelerin içine düştüğü derin
buhranın hem neden hem de sonuçla-
rına karşı mücadeleyi yükselten örgüt-
lü işçi sınıfları tekellerden yana olan ik-
tidarların yerine ilerici ve demokratik
hükümetler istiyorlar. Sosyalizmin ba-
şarıları emekçi kitlelere gerçek çıkış yo-
lunu gösteriyor.
DİSKografi | 739
DGM Dİrenİşİ Sendikalar Konfederasyonu (ETUC) ziya-

ret edilmiştir. Türkler, bu görüşmelerde
DGM Direnişi sırasında uluslararası sendi- DİSK’in ICFTU ve WFTU’ya üyelik başvu-
kal örgütler DİSK’e dayanışma ve Türkiye rusu yapmayacağını, uluslararası düzeyde
Hükümetine protesto mesajları gönder- bağımsız kalacağını ama ETUC üyeliği ko-
di. Hem WFTU Genel Sekreteri Pierre Gen- nusundaki kongre kararında ısrar edece-
sous hem de ICFTU Genel Sekreteri Otto ğini hatırlatmıştır.
Kersten, Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk’e
telgraf çekerek DİSK’in üzerindeki baskı-
lara son verilmesi ve DGM’lerin kaldırıl-
Van Depremİ UluslararasI
ması çağrısı yaptı.
DayanIşma
Aralık 1976’ta gerçekleşen Van Depre-
Şİlİ HalkIyla DayanIşma mi’nin ardından DİSK’in çağrısı üzerine
Etkİnlİğİ İtalya, Demokratik Almanya ve Çekoslo-
vakya sendikaları depremzedelere yardım
11 Eylül 1976 günü Şili’deki faşist darbe- malzemeleri göndermiştir.
nin üçüncü yılı vesilesiyle İstanbul Şan
Sineması’nda bir toplantı düzenlenmiş
DİSK 10. YIl Etkİnlİklerİ
ve aynı gün DİSK ajansı Şili Özel Sayısı
yayımlamıştır. 13 Şubat 1977 tarihinde düzenlenen DİSK
10. yıl etkinliklerine SSCB, Bulgaristan, De-
mokratik Almanya, Fransa (CGT), Kıbrıs
Irak TemaslarI
(Dev-İş) ve Polonya’dan sendikal temsilci-
Kemal Türkler başkanlığındaki DİSK he- ler katılmıştır. WFTU Genel Sekreteri Ve-
yeti 26 Ekim 1976 tarihinde BAAS Par- zio Bigagli’nin bir konuşma yaptığı etkinli-
tisi’nin davetlisi olarak Irak’a gitmiştir. ğe Portekiz, Çekoslovakya, Şili (CUT), Ürdün,
Türkler konuyla ilgili açıklamasında “Irak Gine, Filistin, Küba, Danimarka, Kıbrıs (PEO
emekçilerinin 1968 devrimci hareketinin ve KTAMS), Sri Lanka, Moğolistan, Fran-
getirdiği kazanımları daha da ileri götüre- sa (CFDT), Hollanda (FNV), Norveç (LO), İn-
ceğine inandığını” belirtmiştir. giltere (TUC), Finlandiya (SAK) vb. ülkeler-
den sendikal örgütler ise dayanışma mesajı
göndermiştir.
Avrupa Zİyaretİ
Kemal Türkler 17 Kasım-1 Aralık 1976
Sovyet SendİkalarInIn
tarihleri arasında farklı Avrupa ülke-
Zİyaretİ
lerinde çeşitli temaslarda bulunmuş-
tur. Bu kapsamda İsviçre, Fransa, Hol- 10. yıl kutlamaları için İstanbul’a gelen
landa, Demokratik Alman Cumhuriyeti, Sovyetler Birliği Sendikaları Merkez Ku-
Çekoslovakya ve Belçika’daki sendika rulu Üyesi ve Tatar Sendikaları Bölgesel
konfederasyonları yanı sıra Dünya Sen- Kurulu Başkanı S. G. Safin, 18 Şubat 1976’da
dikalar Federasyonu (WFTU) ve Avrupa Kemal Türkler ile birlikte istikrarlı barış ve
devletlerarası iyi komşuluk ilişkilerine de- bir düzenin dünyada ilk kez kesin ola-
rak tarihe karıştığını müjdelemiştir. Ok-
ğinen ortak bir açıklama yayımlamıştır.
tobr Devrimiyle dünyanın ilk sosyalist
işçi-köylü devleti kurulmuştur. Bu bü-
yük olayın gerçek yaratıcısı olduğu için
1 MayIs 1977 işçi sınıfı çağdaş tarihin belirleyici gücü
haline gelmiştir.
WFTU’nun yanı sıra Fransa CGT, Kıbrıs
Öğretmenler Sendikası, Romanya, Filistin,
Yunanistan, Lübnan ve Mısır’dan sendika
1975-1978 Dönemİ Özellİklerİ
temsilcileri Taksim’deki 1 Mayıs mitingine 1977 yılında DİSK üyesi sendikaların ulus-
katılmıştır. SSCB, Vietnam, Cezayir, Moğo- lararası üyeliklerinde değişiklikler yaşan-
listan, Kore ve Japonya’dan sendika tem- mıştır. Maden-İş WFTU’ya bağlı Uluslara-
silcilerinin yanı sıra Öğretmen Sendikaları rası Metal Sendikaları Birliğine, Keramik-İş
Uluslararası Federasyonu (FISE), Uluslara- 4. Olağan Genel Kurulunda WFTU’ya bağlı
rası Ağaç ve Yapı Sanayi İşçileri Federas- Ağaç ve İnşaat Malzemeleri İşçi Sendikala-
yonu, Kamu Hizmetleri Sendikası IVG gibi rı Federasyonu’na (IFBWW) katılma kararı
uluslararası örgütler mesaj göndermiştir. aldı. Turizm-İş ICF’den ayrılma kararı alır-
Filistin sendikalarının temsilcisi Muham- ken Yeni Haber-İş, Ağustos 1977’de düzenle-
med Badran, yıllar sonra 2009 yılında tek- nen Genel Kurulunda DİSK’in uygun görece-
rar Taksim Meydanı’nda olacaktır. ği bir sendikal örgüte katılma kararı almıştır.
1 Mayıs 1977 katliamının ardından WCL, Bu dönemde DİSK, üye olmasa da WFTU ile
Demokratik Almanya FDGB, İtalya CGIL, yakınlaşmış ve Avrupa sendika hareketin-
Şili CUT, İspanya CC. OO, Fransa CFDT, Bel- deki gelişmeleri yakından takip etmiştir.
çika FGTB, Filistin Sendikalar Federas- Fransız CGT ve CFDT ve İtalyan CGIL başta
yonu (PTUF) vb. çok sayıda örgüt kına- olmak üzere Filistin, Şili, SSCB, Bulgaristan
ma mesajları yayımlamıştır. 1 Mayıs 1977 vb. ülkelerden sendikalarla ilişkiler geliş-
Katliamı İngiltere’de The Economist, Fran- tirilmiş, karşılıklı heyetler kabul edilmiş ve
sa’da L’Humanite ve ABD’de Herald Tribu- ortak eğitim çalışmaları yapılmıştır.
ne gibi çok sayıda basın organında geniş
yer bulmuştur. Yurtdışında çalışan Türkiyeli işçilerin duru-
mu, halk kurtuluş hareketleri ve sosyalist
ülkelerdeki gelişmeler yakından takip edil-
Ekİm Devrİmİ’nİn 60. YIlI
miştir. DİSK yayınları ILO gündemi, uluslara-
DİSK Yürütme Kurulu Üyesi Celal Kü- rası işkolu federasyonları ve diğer uluslara-
çük’ün Ekim Devrimi’nin 60. Yıldönümü rası kurumları tanıtıcı yazılara yer vermiştir.
törenlerine katılmak üzere Moskova’ya gi-
derken şu açıklamayı yapmıştır:
6. Genel Kurul ve
Oktobr Devrimi insanlık tarihi ve özel- UluslararasI İlİşkİler
likle emek dünyası için büyük bir dönüm
noktasıdır. Kasım 1917, eskimiş, çürü- DİSK’in, dünya sendikalarıyla ilişkile-
müş ve emekçilere işsizlik-açlık-yok- ri uzun yıllar kösteklenmek istenmiş-
luktan başka hiçbir şey vermeyen, tüm tir. Özellikle 12 Mart şiddet döneminde,
insancıl değerleri ayaklar altına alan UHSK içinde en gerici kanatta yer alan
DİSKografi | 741
Türk-İş yöneticilerine her kolaylık sağ- başarılarına ve emperyalist kapitalist sis-

lanırken, DİSK temsilcilerine pasaport
temin buhranına ilişkin değerlendirmeler
bile verilmemişti. Fakat DİSK, uluslara-
rası sendikal hareketin bir parçası oldu- raporun tamamına yayılmıştır.
ğunu hiç bir zaman unutmamıştır.
Bu kapsamda raporda Vietnam, Angola,
DİSK hiçbir uluslararası sendikal örgüte
üye değildir ama ASK’a katılma istemini Mozambik vb. ulusal kurtuluş savaşları-
sürdüreceğiz. Gerek sosyalist ülkelerde- nın zaferleri, kapitalist ülkelerdeki ekono-
ki gerekse gelişmiş kapitalist ülkelerde-
ki sendikalarla ya da Arap sendikalarıy-
mik sıkıntılar, şirketlerin ve emperyalist
la işbirliğini geliştireceğiz. ülkelerin gelişmekte olan ülkelere yöne-
lik siyasi müdahaleleri detaylarıyla ince-
DİSK 6. Genel Kurul Belgelerİ lenmektedir. Raporun çeşitli bölümlerinde
ve KararlarIndan dünya barışı ve silahsızlanmanın önemi-
ne vurgu yapılmıştır. DİSK’in uluslararası
22-26 Aralık 1977 tarihlerinde İstanbul’da sendikal hareketin birliğine verdiği önem
toplanan DİSK 6. Genel Kuruluna WFTU ve Türkiye’nin NATO’dan çıkması gerektiği
temsilcisi Boris Averianov’un yanı sıra, yine farklı bölümlerde tekrarlanmıştır.
Fransa, Hindistan, Tacikistan ve Yugoslav-
ya`dan yabancı konuklar katılmıştır. Raporda ayrıca yurt dışında çalışan Türki-
yeli işçilerin sorunları ve örgütlenme faa-
6. Genel Kurulu için hazırlanan Çalışma liyetleri hakkında bir bölüm bulunmak-
Raporunun giriş bölümü “dünya çapın- tadır. Bu bölümde Federal Almanya İşçi
da siyasal güçler dengesi, anti-emperya- Dernekleri Federasyonu’nun (FIDEF) ku-
list, ilerici ve barışçı güçler lehine yeni ve ruluş çalışmaları hakkında bilgilere yer
önemli ilerlemeler kaydetmiştir” ifadele- verilmiştir.
riyle başlamaktadır.
Raporun “Uluslararası Sendikal Hareket”
Raporda “İşçi sınıfı hareketinin kapitaliz- başlıklı bölümünde öncelikle uluslararası
me karşı savaşımında kitleselleştiği; gerici düzeyde etkin olan sendikal örgütler olan
burjuva hükümetlerinin ömürlerinin kısal- WFTU, ICFTU ve WCL değerlendirilmiştir.
dığı; ulusal kurtuluş savaşlarının ekonomik
bağımsızlık hedefiyle bütünleşerek em- Rapora göre Dünya Sendikalar Federasyo-
peryalizmin sömürü alanlarını daralttığı; nu (WFTU) kendisini demokratik sınıf ve
toplumsal ilerleme savaşımının faşist-ırk- kitle sendikacılığı anlayışını kabul eden bir
çı rejimlere karşı başarılar kazandığı; ka- örgüt olarak tanımlamaktadır ve siyasal,
pitalist sistem derin bir buhran içinde çır- felsefi ve dinsel ayrımlar gözetmeksizin,
pınırken sosyalist sistemin planlı ekonomi gelişmiş kapitalist ülkelerden, gelişmek-
içinde emekçilerin için elverişli koşular ya- te olan ülkelerden ve sosyalist ülkelerden
rattığı” gibi tespitlerle “işçi sınıfının, ulusal 163 milyon emekçiyi temsil etmektedir.
kurtuluş hareketlerinin ve sosyalist ülke-
Uluslararası Özgür (Hür) Sendikalar Konfe-
lerin güçlendiği” vurgulanmıştır.
derasyonu (ICFTU) ise rapordaki ifadelerle
Sosyalist sistemin, uluslararası işçi hare- WFTU’dan ayrılan Amerikan Sanayi Örgüt-
ketinin ve ulusal kurtuluş hareketlerinin leri Kongresi (CIO) ve İngiltere Sendikalar
Birliği önderliğinde kurulmuştur. 52 milyon kurmaları da olumlu bir adım olarak de-
üyesi bulunan örgüt sosyalist ülkelerden ğerlendirilmiştir. Ancak DİSK’in 1974’te
sendikaları veya kendi ülkelerinde sosya- ETUC’a yaptığı üyelik başvurusunun geri
lizmi savunan sendikaları üyeliğe kabul et- çevrildiği de hatırlatılmıştır.
memektedir. Rapordaki değerlendirmelere
Raporun daire çalışmaları bölümünde “Dün-
göre: “Uzun yıllar ABD’nin emperyalist sal-
ya ve Avrupa sendikal hareketinin bir par-
dırgan politikasını destekleyen Amerikan
çası olan DİSK’in karşılıklı saygı ve eşitlik
sendikalarının etkisinde kalan ICFTU son
yıllarda WFTU ile işbirliği doğrultusunda içinde, uluslararası sendikal hareketin her
bazı olumlu adımlar atmıştır.” düzeydeki birliğinin sağlanmasına katkıda

bulunmak için çalışmalar” yürüttüğü belir-
Üçüncü örgüt ise 14,5 milyon üyesi bu- tilmiştir. Bu çerçevede DİSK farklı anlayış-
lunan Dünya Emek Konfederasyonudur lardan ve farklı toplumsal sistemlerden sen-
(WCL, DEK). Hıristiyan sendikaların üst dikalarla ilişkilerini geliştirmek için adımlar
örgütü olan WCL de son yıllarda WFTU ile atmıştır. Farklı sendikalarla bilgi alışverişini
ilişkilerini geliştirmektedir. ve karşılıklı temasları geliştirmiştir.
Rapor, uluslararası sendikal hareketin bö- Türkiye’nin bir yandan Batı Avrupa ülke-
lünmüşlüğünün başta çok uluslu tekel- leriyle ekonomik ve kültürel ilişkilerini
ler olmak üzere, emperyalist ve kapitalist hızlandırması, Avrupa Güvenlik ve İşbirli-
güçlere yaradığını tespit ederek “barış için- ği Teşkilatı (AGİT) Konferansına katılma-
de bir arada yaşama ve yumuşama ilkesi” sı diğer yandan da sosyalist ülkelerle an-
çerçevesinde farklı toplumsal sistemlerde- laşmalar yapması ve Ortadoğu ülkeleriyle
ki ve farklı anlayışlar içinde bulunan sendi- ilişkilerini geliştirmesi Filistin Kurtuluş
kal örgütler arasında da ilişkilerin geliştiril-
Örgütü’nün (FKÖ) tanınması işçi sınıfı açı-
mesi gerektiğini vurgulanmıştır.
sından önemli gelişmeler olarak kabul
Bu noktada üç örgüt tarafından birlikte edilmiştir.
düzenlenen Irk Ayrımına Karşı Uluslara-
rası Sendikal Konferansı ve Avrupa’daki DSF 9. Genel Kurulu
farklı sendikaların katıldığı Avrupa Sen-
dikalar Konferansı olumlu adımlar olarak 16-23 Nisan 1978 tarihinde Prag’da topla-
tarif edilmiştir. Fransa’da WFTU üyesi CGT nan DSF (WFTU) 9. Genel Kuruluna DİSK
ve WCL üyesi CFDT’nin ortak eylemleri ve adına Genel Sekreter Fehmi Işıklar, Başkan
benzer şekilde DİSK’in DGM direnişi hem Vekili Mukbil Zırtıloğlu, Genel Sekreter Yar-
WFTU hem de ICFTU’dan destek bulması dımcısı Sina Pamukçu ve Basın-İş uzmanı
olumlu gelişmeler olarak kabul edilmiştir. Okşan Yardımcı gözlemci olarak katılmıştır.
Rapora göre bu gelişmeler olumlu ama ye- Fehmi Işıklar, DSF 9. Genel Kurulunda yaptı-
tersizdir. WFTU’nun ön koşulsuz olarak ğı konuşmasında “Türkiye kapitalist dünya
ortak çalışma isteğine rağmen ICFTU’nun sistemi ile yakın ilişkilerine ve kalkınmak
soğuk yaklaşımı vurgulanmıştır. ICF- için bütün çabalarına rağmen hala az geliş-
TU’ya bağlı sendikal merkezlerin ETUC’u mişlik çemberini kıramamıştır” ifadelerini
DİSKografi | 743
kullanmış ayrıca Şili, Filistin ve Afrika halk- 15 Şubat 1979’da DİSK’İn

larına destek mesajları vermiştir: İstemlerİ Belgesİ’nde Bahsİ
Ulusların kendi kaderlerini tayin etme Geçen UluslararasI Konular
ilkesinin yanısıra uluslararası işçi sınıfı
dayanışmasına büyük önem veren DİSK • Yurtdışındaki vatandaşlarımız seçme
Şilili sınıf kardeşlerinin, Kore’nin bölün- ve seçilme hakkı tanınmalıdır
mezliği için mücadele eden Kore Hal- • Sendikaların uluslararası sendikalarla
kının, soy kırıma karşı yiğitçe savaşan ilişkilerini ve dayanışmalarını geliştirici
Filistin halkının, ırkçı beyaz azınlığın yasa değişiklikleri yapılmalıdır
zulmüne ve emperyalizme karşı sava- • ILO gibi çalışma hayatı ve toplum so-
şan tüm halkların en sıcak destekçisidir. runlarıyla ilgili kurumlarda DİSK temsil
edilmelidir
1 MayIs 1978 • Emperyalizme, faşizme, ırkçılığa, si-

yonizme, şovenizme ve sömürgecili-
ğe karşı mücadele veren dünya halkları
İstanbul'da yapılan 1 Mayıs 1978 mitingine
desteklenmelidir.
Irak, Kıbrıs, Yunanistan, Bulgaristan, İsviç-
• Ülkemizi emperyalizmin boyundu-
re, SSCB, Macaristan, Polonya, Romanya, ruğu altına sokan NATO, CENTO, OECD
Fransa gibi ülkelerden sendika temsilci- gibi askeri ve ekonomik örgütlerden
çıkılmalı, AET ve IMF ile olan ilişkiler
lerinin katılırken, Federal Almanya, Porte- kesilmelidir.
kiz, Vietnam, SSCB, Moritanya ve Moğolis- • İkili anlaşmalar feshedilmeli, aske-
tan’dan sendikaların yanı sıra WFTU, WCL ri üsler gerçekten kapatılmalı, yabancı
ve uluslararası işkolu federasyonlarından askerler sınır dışı edilmelidir.
dayanışma mesajları gönderilmiştir. • Kıbrıs toprak bütünlüğüne sahip ege-

men bağımsız bağlantısız ve yaban-
Bugün Filistin halkıyla, Şili işçi sınıf ve cı üslerden arınmış bir ülke konumu-
emekçileriyle, Güney Amerika, Afrika na getirilmelidir. Ege sorunu Türkiye ve
ve Asya ulusal kurtuluş mücadelesi ve- Yunanistan halklarının karşılıklı barış
ren halklarla kol kolayız. ve çabalarıyla çözümlenmeli emperya-
list ülkelerin müdahalesi önlenmelidir. Şili’yle dayanışma
• Kalıcı ve sürekli bir dünya barışı için etkinliği, CUT Genel
Abdullah Baştürk’ün 1 MayIs çaba harcanmalı barışçıl bir dış politika
Sekreteri Luis
Meneses (solda),
1978 KonuşmasIndan: izlenmeli genel ve tam bir silahsızlanma Baştürk (ortada),
için mücadele edilmelidir. Işıklar (sağda)..
Şİlİ’yle DayanIşma
12 Şubat 1979 tarihinde Şili Sendikalar
Konfederasyonu’nun (CUT) kuruluş yıl-
dönümü vesilesiyle İstanbul'da DİSK Eği-
tim ve Konferans Salonu'nda bir etkinlik
düzenlenmiştir. 19 Şubat 1953 tarihinde
kurulan ve 11 Eylül 1973’ten sonra Şili’de
faaliyetleri yasaklanan CUT’un Genel Sek-
reter Luis Meneses’in de katıldığı etkin-
likte Genel Başkan Baştürk konuşmasını
“Venceremos, Zafer Bizimdir!” sözleriyle
tamamlamıştır.
• Başta sosyalist ülkeler olmak üze- katıldığı Filistin Sendikalar Federasyonu

re tüm ülkelere eşitlik, karşılıklı yarar
Kongresi’nde DİSK’i Mukbil Zırtıloğlu tem-
ve içişlerine karışmama ilkeleri teme-
li üzerinden iyi ilişkiler kurulmalı karşı- sil etmiştir.
lıklı işbirliği geliştirilmelidir.
• Helsinki Avrupa Güvenlik ve İşbirliği
Sonuç Belgesi eksiksiz uygulanmalıdır. 1 MayIs 1980
Türkiye’de 1 Mayıs kutlamalarına ve
1 MayIs 1979 DİSK’e yönelik baskılar Avrupa Konseyi,
Çok sayıda uluslararası sendikal örgüt 1 Uluslararası Af Örgütü ve ILO gibi kurum-
Mayıs’ın yasaklanmasını protesto etmiş- ların gündemine geldi. Çok sayıda sendika
tir. Konuya WFTU’nun yayın organı Flas- dayanışma mesajı gönderdi.
hes’da yer verilmiştir.
1978-1980 Dönemİnİn
Fehmİ IşIklar’In Özellİklerİ
TutuklanmasInI Protesto Aster-İş, Baysen, Bank-Sen, Dev Ma-
Fehmi Işıklar’ın 1979 yılında 15-16 Hazi- den-Sen, Devrimci Yapı-İş, Hürcam-İş, Ke-
ran’ın yıldönümünde Diyarbakır’da tutuk- ramik-İş, Limter-İş, Maden-İş, Sosyal-İş,
lanması üzerine WFTU, WCL, CGT, CFDT Petkim-İş ve Tekstil WFTU; Basın-İş, Ge-
ve FNV gibi çok sayıda sendikadan destek nel-İş, Gıda-İş, Lastik-İş ve Oleyis ise ICF-
mesajları gelmiştir. TU çizgisi işkolu federasyonlarına üyedir.
DİSK’in WFTU ile yakınlaşması bu dönem-

Mart 1979 Avrupa Zİyaretİ de de devam etmiştir. Ancak DİSK DSF'ye
üye olmamıştır. CGT ile ortak eğitimlerin
Genel Sekreter Fehmi Işıklar, Başkan Ve-
yanı sıra çeşitli ülkelerden sendikalarla
kili Mukbil Zırtıloğlu ve Genel Sekre-
karşılıklı heyetler kabul edilmiştir. Dünya
ter Yardımcısı Sina Pamukçu’dan oluşan
DİSK Heyeti Avrupa’da bulunan çeşit- Emek Konfederasyonu’yla (WCL) ilişkiler
li sendikaları ziyaret ederek ETUC üye- geliştirilmiştir. ILO şikâyet mekanizmala-
lik başvurusuyla ilgili destek istemiştir. rı bu dönemde kullanılmaya başlanmıştır.
Bu kapsamda İngiltere, İrlanda, Danimar- Ayrıca ETUC’a üye olmak için temaslara
ka, Hollanda, Belçika sendikalarının yanı devam edilmiştir. Genel Başkan Abdullah
sıra ETUC ve WCL merkezleri ve İsviçre’de Baştürk, Türkiye gündemine ilişkin de-
bulunan Kamu Hizmetleri Enternasyonali ğerlendirmelerinde sıklıkla Uluslararası
(PSI) ve Uluslararası Gıda İşçileri Federas- Para Fonu’nun (IMF) Türkiye ekonomisi-
yonu (IUF) ile görüşmeler yürütülmüştür. ne olumsuz etkilerine ve NATO’ya yönelik
eleştirilerine yer vermiştir. Sendikal hak-
lara ilişkin uluslararası sözleşmeler, dün-
Fİlİstİn Sendİkalar Kongresİ
ya genelindeki halk kurtuluş hareketleri
15-22 Kasım 1978’de Şam’da düzenle- ve sosyalist ülkelerdeki sendikaların faa-
nen ve Hafız Esad ve Yaser Arafat’ın da liyetleri DİSK’in gündeminde yer almıştır.
DİSKografi | 745
7. Genel Kurulda Konfederasyonu (ETUC) da bölgesel sendi-

UluslararasI İlİşkİler ka merkezleri olarak gündeme alınmıştır.
25-30 Haziran 1980 tarihleri arasında İs- Birçok ülkede burjuva devletlerin ve ço-
tanbul’da toplanan 7. Genel Kurula WFTU kuluslu tekellerin, işçilerin hak ve özgür-
Genel Sekreter Vekili İbrahim Zakariya, lüklerine karşı yoğun saldırıları; işsizlik
WCL Genel Sekreter Vekili Gerard Fonte- ve enflasyon gibi sorunlar, ILO içinde tüm
neau’nun yanı sıra Belçika (FGTB), Bulga- sendikaların ortak çalışma yapma zorun-
ristan, Fransa (CGT), İtalya (CGIL), Kıbrıs luluğu gibi nedenlerle uluslararası sen-
(Dev-İş), Kuveyt, Polonya, SSCB ve Yuna- dikal merkezler arasında buzların çözül-
nistan’dan sendika temsilcileri katılmıştır. mekte olduğu tespiti yapılmıştır.
7. Genel Kurul Çalışma Raporu, 6. Genel ICFTU, WCL ve WFTU’nun 17-22 Ocak
Kurul belgelerine benzer şekilde “Emper- 1977 tarihlerinde ortaklaşa düzenledikleri
yalist-Kapitalist sistemin çöküşünün hız- “Irk Ayrımına Karşı Uluslararası Sendikal
landığı”, “Sistem bunalımının giderek de- Konferans” ve 1975, 1977 ve 1979 yılların-
rinleştiği” ve “Sosyalist sisteminin her da düzenlenen Avrupa Sendikalar Kon-
geçen gün güçlendiği”, “Halkların anti-fa- feransları bunun somut örnekleri olarak
şist ve anti-emperyalist mücadelesinin sunulmuştur.
yeni mevziler kazandığı” tespitleriyle baş-
1973 yılında ETUC’un kurulması “ser-
lamaktadır. Raporda Filistin başta olmak
mayenin Avrupası’na karşı işçilerin Av-
üzere ulusal kurtuluş mücadeleleri, Bağ-
rupası” yolunda atılmış bir adım olarak
lantısızlar Hareketi ve NATO politikalarına
kabul edilmiştir. Avrupa Ekonomik Toplu-
dair detaylı incelemelere yer verilmiştir.
luğu’nun (AET) kurulma sürecinde kapita-
“Uluslararası Sendikal Hareketin Birliği” list devletlerin oluşturduğu sermaye blo-
başlıklı bölümde işçi sınıfının sömürü ve ğuna karşı işçiler emek bloğu oluşturma
baskıya karşı sürdürdüğü mücadelenin çabalarıyla yanıt vermişlerdir.
geliştiği bir ortamda, uluslararası sendikal
Aynı çalışma raporunun Basın-Yayın ve
hareketin birliğinin yaşamsal bir önem ta-
Tanıtma Dairesi çalışmaları bölümünde
şıdığı vurgulanmıştır. Bu çerçevede ulus-
İngilizce ve Fransızca olarak Yabancı Dil-
lararası çapta faaliyet yürüten üç sendikal
de Aylık Ajans yayımlandığı bu bültenle-
merkez olan Dünya Sendikalar Federas-
rin 350 yabancı merkeze ulaştırıldığı be-
yonu (WFTU), Uluslararası Özgür (Hür)
lirtilmektedir. 16 sayı çıkan yayında 20
Sendikalar Konfederasyonu (ICFTU) ve
Mart Faşizme İhtar Eylemi, 1 Mayıs 1979 ve
Dünya Emek Konfederasyonu’nun (WCL)
1980 Tariş Direnişi vb. konuların işlendiği
faaliyetleri değerlendirilmiştir. Bunlara
aktarılmıştır.
ek olarak Afrika Sendikalar Birliği Örgütü
(OATUU), Latin Amerika Emekçi Halkının Raporun Dış İlişkiler Dairesi çalışmaları bö-
Sendikal Birliği İçin Sürekli Kongre (CPUS- lümünde ise Uluslararası haberleşmenin
TAL), Arap Sendikaları Uluslararası Konfe- hız kazandığı dünyamızda toplumsal sis-
derasyonu (ICATU) ve Avrupa Sendikalar tem ve ideolojik farklılıkların varlığı kabul
Avrupa sendikalarının egemen olduğu

vurgulanmıştır. ICFTU üyesi sendikaların
Türk-İş’in bu konfederasyona üyeliği ne-
deniyle DİSK ile ilişkilerde çekimser dav-
randığı belirtilmiştir. WCL’nin ise Hıristi-
yan toplumsal ilkelerine dayalı ideolojiyi
terk ederek kendini yenilediği söylenmiş-
tir. Ayrıca bu üç konfederasyonla bağlantı-
lı uluslararası işkolu federasyonlarının fa-
aliyetleri de değerlendirilmiştir.
Raporda DİSK’in uluslararası düzeyde orga-

nik bağlantısı olmadığı için işkolu sendika-
ları uluslararası üyeliklerde kendi tercihler
doğrultusunda hareket etmektedir değer-
lendirmesine yer verilmiştir. Bunun önemli
bir disiplin sorunu olduğunu belirten rapor
DİSK’in uluslararası konumunun belirlen-
mesinin gerektiğini belirtmektedir.
DİSK Eğİtİm Faalİyetlerİnde

UluslararasI Konular
DİSK’in eğitim faaliyetlerinde dünya işçi sı-
nıfı ve uluslararası sendikal hareketin tarihi
diğer uluslararası konularla birlikte önemli
yer tutmaktadır. Eğitim programında ulus-
lararası konulara geniş yer verilmiştir.
İngilizce ve
edilerek, uluslararası sendikal ilişkilerin ge- “Dünyada İşçi Sınıfı ve Sendikalar” ve
Fransızca liştirilmesi deneyim alışverişinin sürdürül- “Uluslararası Sendikal Hareket” dersleri-
yayımlanan
DİSK Bülteni, mesi ve işçi sınıfı sorunlarının dış ilişkilere nin yanı sıra, üretim ilişkilerine ve ulusla-
Nisan 1976.
gereken önem verilerek dayanışma için- rarası tekellere ilişkin dersler tarihsel sü-
de çözülebileceği tespitiyle DİSK’in var olan reç ve dünya örnekleriyle işlenmektedir.
ilişkileri geliştirmek ve farklı dünya görüş-
Uluslararası sendikal hareketin tarihçesi 18.
lerinden sendikalarla yeni ilişkiler kurmak
yüzyılda kurulan ilk örgütlenmelerden, grev
için faaliyetler yürüttüğü belirtilmiştir.
ve eylemlerden başlayarak “Beynelmilel İş-
Raporda WFTU, ICFTU ve WCL faaliyetle- çiler Cemiyeti” (1. Enternasyonal), “İlk İşçi İk-
ri değerlendirilmiştir. WFTU’nun işçi sını- tidarı: Paris Komünü”, “1 Mayıs 1886”, “Dün-
fı bilimi doğrultusunda faaliyet gösterdiği ya Sendikalar Federasyonu Doğuyor” gibi
ve ICFTU’nun sosyal demokrat nitelikteki başlıklarla anlatılmaktadır. Ayrıca “Tekelci
DİSKografi | 747
DİSK eylemlerinde
uluslararası
dayanışmaya
dönük pankartlar,
1 Mayıs 1977.
Kapitalizm”, “İkinci Emperyalist Dünya Sa- • 8 Mayıs Faşizmin Ezilişi, DİSK dergi-
vaşı”, “İkinci Dünya Savaşı Sonrasındaki Ge- si, Sayı 22-3
lişmeler” gibi konu başlıkları bulunmaktadır. • Sendikalar Barış ve Silahsızlanma Sa-

vaşımında, DİSK dergisi Sayı 29-30
Eğitimlere katılan işçilerin emperyalizm ve • Türk-İş ve Emperyalizm, DİSK dergi-
kapitalizmin işleyişinin yanı sıra dünyadan si, Sayı 32
sendikal mücadele örnekleri hakkında bil- • Batılı Anlamda Sendikacılık nedir? Ne
gi ve fikir sahibi olması amaçlanmıştır. Bu değildir? DİSK Dergisi, Sayı 21
eğitimler sırasında DİSK dergisinden bazı
yazılar tamamlayıcı okuma parçaları ola- DİSK Dergİsİnde UluslararasI
rak tavsiye edilmektedir: 595
Sayfalar
• Barış ve silahsızlanma politikası ve
sendikalar, DİSK dergisi, Sayı 16. DİSK’in yayın organlarında uluslararası po-
• Dünya Sendikalar Federasyonu, DİSK litika ve uluslararası sendikal harekete dair
dergisi, Sayı 18. yazılar ve haberlere sıklıkla yer verilmiştir.
• DİK Dünya İş Konfederasyonu, DİSK
dergisi, Sayı 19. DİSK Gazetesi’nin 19 Nisan 1967 tarihli ilk
• UHSK Uluslararası Hür Sendikalar sayısında Maden-İş’in Chrysler fabrika-
Konfederasyonu, DİSK dergisi, Sayı 20. sında yetki alması ve Kimya-İş’in Pfizer
• Uluslararası Sendikal Hareketin Birli- greviyle ilgili haberler yer almaktadır. Aynı
ği Sorunu, DİSK dergisi, Sayı 21.
sayıda Türk-İş’in AFL-CIO ilişkilerini ve
• Göğü Fethe Çıkan Paris Komünü’nün
AID yardımlarından faydalanmasını eleş-
105. Yıldönümü, DİSK dergisi, Sayı 21
tiren “Sendikacılığı Yemlik Haline Getiren-
DİSK (1977), DİSK Eğitim Notları: Demokratik Sınıf ve Kitle
595
Sendikacılığı, İstanbul: DİSK Yayınları. ler” başlıklı bir makale bulunmaktadır.

Gazetenin 1967’de yayımlanan diğer sayı- olarak yer verilmiştir. Uluslararası işkolu fe-
larında yine Türk-İş ve AFL-CIO ilişkisi- derasyonlarından haberler, çok uluslu şir-
ni eleştiren yazıların yanı sıra yurtdışın- ketlerin işleyişi, ILO faaliyetleri ve sözleşme-
da çalışan Türkiyeli işçilerin durumu, çok leri; yurtdışındaki Türkiyeli işçilerin durumu,
uluslu şirketlerdeki örgütlenmeler ve fark- dünyadan önemli grev haberleri, DİSK üye-
lı ülkelerden grev haberleri yer almaktadır. si sendikaların yabancı şirketlerdeki grev ve
Uluslararası Metal İşçileri Federasyonu’nun sözleşmeleri gibi konular işlenmiştir.
(IMF) Kadın İşçilerin Sorunları Raporu’nun 5. Genel Kurulun ardından Mayıs 1975 ve
yayımlandığı Ağustos 1967 sayısında ayrıca Aralık 1977 tarihleri arasında DİSK dergisi-
Lastik-İş ve Kimya-İş’in katıldığı ICF Kong- nin her sayısında uluslararası örgütleri tanı-
resi’ne yer verilmiştir. 1968-1970 yılların- tan dosyalara yer verilmiştir. Bu kapsamda,
da yayımlanan sayılarda uluslararası işko- WFTU, ICFTU, WCL, FISE, ICATU, Dünya Bi-
lu federasyonlarından ve farklı ülkelerdeki lim İşçileri Federasyonu (WFSW), Uluslara-
grevlerden haberler yayımlanmıştır. 13 Ka- rası Demokratik Hukukçular Birliği (IADL),
sım 1970 tarihli gazetede Dr. Alpaslan Işık- Uluslararası Gazeteciler Örgütü (IOJ), Dünya
lı’nın “Uluslararası sendikal örgütler üzeri- Barış Konseyi (WPC), Uluslararası Demok-
ne” başlıklı özgün bir yazısı yer almıştır. ratik Kadınlar Federasyonu (WIDF) gibi ör-
gütler DİSK üyelerine tanıtılmıştır.
4. Genel Kurulun ardından, Şubat 1973 ve
Mayıs 1975 tarihleri arasında DİSK’in yayın Aynı dergilerde Fransa, İtalya, Alman-
faaliyetlerinde uluslararası konulara düzenli ya, SSCB, Şili, İspanya, Portekiz ve Filistin
başta olmak üzere farklı ülkelerdeki sen-
DİSK'in İngilizce ve
Fransızca bülteni, dikal hareketler incelenmiş ve çeşit röpor-
1975.
tajlara yer verilmiştir. Uluslararası ekono-
mik ve siyasi olayların yanı sıra Almanya,
Fransa, İspanya, Portekiz, Filistin Angola,
İran, Şili ve Vietnam gibi ülkelerdeki siya-
si gelişmelere düzenli değerlendirilmiştir.
Dünya barışı ve silahsızlanma, çok uluslu

şirketlerin işleyişi, Avrupa ve dünya sen-
dikal hareketindeki gelişmeler ve özellikle
WFTU faaliyetleri gibi konular işlenmiştir.
1 Mayıs dönemlerinde uluslararası örgüt-
lerin 1 Mayıs çağrılarına yer verilmiştir.
6. Genel Kurulun ardından Aralık 1977’den

Haziran 1980’e kadar yayımlanan DİSK
dergisinde; Türkiye’deki gelişmelere iliş-
kin yazılar emperyalizmin etkisi bağla-
mında incelenmiş. AB, IMF, NATO gibi ör-
gütler eleştirilmiştir. “Kamu çalışanlarının
DİSKografi | 749
sendikal hakları” ve “uluslararası sözleş- yönelik tekzip ve davalar oluşturmaktadır.

melerin iç hukukta uygulanması” gibi tar-
DİSK’in 3. Genel Kuruluna kadar olan sü-
tışmalar yayımlanmıştır.
rede hukuk faaliyetleri Maden-İş başta ol-
Bağlantısızlar Hareketi, Güney Amerika, mak üzere üye sendikaların hukukçuları
Afrika ve Asya’daki özgürlük hareketleri, tarafından yürütülmekteydi. 1971 sonun-
İran ve Filistin’deki gelişmelerin yanı sıra da ise Av. Nermin Aksın DİSK’e danışman-
başta Şili CUT ve Fransa CGT ve sosyalist lık yapmaya başladı.596 DİSK’te hukuksal
ülkeler olmak üzere Tunus ve Filistin’deki işler için özel bir dairenin açılması ise 1973
sendikal hareketler incelenmiştir. yılında gerçekleşti. DİSK yönetimi Şubat
1973’te Hukuk İşleri Dairesi adında bir dai-
Kıbrıs, Türkiye ve Yunanistan’daki sendi-
renin kurulmasına karar verdi597 ve Turgut
kaların ortak faaliyetleri, yurtdışında ya-
Gökdere daireye başkan olarak atandı.598
şayan Türkiyeli işçilerin sorunları gibi ko-
Turgut Gökdere’nin ardından Başkanlı-
nularda yazılar yayımlanmıştır.
ğı Kemal Sülker yürüttü.599 Hukuk çalış-
maları 5. Genel Kurul sonrası ise sırasıyla
İngİlİzce-FransIzca Bülten Kemal Nebioğlu, Rıza Güven, Mukbil Zırtı-
1975 ve 1976 yıllarında DİSK News Bulle- loğlu ve İsmail Hakkı Önal başkanlığında
tin ismiyle İngilizce bir dergi çıkarılmış- sürdürüldü.
tır. 15 sayı yayımlanan bu dergilerde Tür-
DİSK’in 1975 ve 1980 yılları arasındaki hu-
kiye’deki ve Dünya’daki siyasi gelişmeler,
kuk çalışmalarının daha çok daha yoğun-
DİSK üyesi sendikaların yürüttüğü grev-
laştığı, hukuk kadrosunun büyüdüğü ve
ler ve imzaladığı sözleşmeler, Avrupa’daki
hukuk işlerine verilen önemin arttığı gö-
Türkiyeli işçilerin sorunları gibi konularda
rülmektedir. Nitekim 1975 Mayıs’ında Ma-
haberler ve sendikal hareket, Avrupa Eko-
den-İş’in Gönen Tesislerine gerçekleşti-
nomik Topluluğu, 8 Mart, 1 Mayıs gibi ko-
rilen Gönen Konferansı’nda gerçekleşen
nularda makalelere yer verilmiştir.
uzmanlar toplantısında da bir Hukuk Ko-
misyonu Raporu hazırlandı. Raporda Hu-
Hukuk ÇalIşmalarI kuk Dairesinin yapacağı işler kalem kalem
(1975-1980) sayıldıktan sonra avukatların atanmala-
rı ve çalışmaları konusunda önerilere yer
Necdet Okcan veriliyordu. Raporda DİSK avukatlığının
uzmanlıkla birlikte sınıfsal bir sendikacı-
DİSK’in kuruluşundan itibaren etkin bir lık anlayışını ve devrimciliği gerekli kıldı-
faaliyet gösteren Hukuk Dairesi çalışma- ğı belirtiliyor ve işçi sınıfı ideolojisine ters
larının 1967 ve 1975 arası dönemi bu ki-
596
tabın birinci cildinde ayrıntılı şekilde ele Defteri, DİSK Arşivi.

DİSK Yönetim Kurulu, 23 Şubat 1973 tarihli toplantı, Karar
597
alınmıştı. DİSK’in kuruluş sonrası hukuk
çalışmalarının önemli bir bölümünü ba- DİSK Yürütme Kurulu, 23 Şubat 1973 tarihli toplantı, Karar
598

sında çıkan Türk-İş ve sermaye çevre-
599
lerinin kaynaklık ettiği asılsız haberlere Defteri, DİSK Arşivi.

düşenlerin DİSK’i temsil etmelerinin yan- görevlendirildi. Av. Nevzat Akpınar 18

lış olduğu belirtiliyordu. Üye sendikaların Ekim 1976’da603 ve Av. Enis Coşkun 11 Ka-
avukat seçiminde DİSK Hukuk Dairesinin sım 1976’da604 DİSK Hukuk İşleri Dairesi-
görüşünü alıp atamayı ona göre yapılma- ne atandılar. 1977 Nisan’ında Maden-İş’te
sı isteniyordu. Hukuk Dairesi için tam gün görev yapmakta olan Nevzat Gürelli’nin
çalışma esası kabul ediliyordu. DİSK hukuk müşavirliğine atanması-
na karar verildi.605 Aralık 1977’de Av. Enis
Gönen Konferansı’nın hemen ardından,
Coşkun’un DİSK Hukuk İşleri Dairesi'ndeki
20 Haziran 1975’te Maden-İş Hukuk Da-
görevine son verildi.606
iresi Müdürü Av. Müşür Kaya Canpolat
DİSK kadrosunda görevlendirildi.600 1 Ocak 1978 ve 1979 yıllarında DİSK Hukuk İşle-
1976’dan itibaren ise Lastik-İş avukatla- ri Dairesine üç hukukçu görevlendirildi. 28
rından Ümit Tanyeri DİSK Hukuk Daire- Eylül 1978’de Av. Abdullah Sert ve 1 Aralık
sinde çalışmaya başladı.601 Av. Ümit Tan- 1978’de Yücel Top Hukuk İşleri Dairesinde
yeri’nin tam zamanlı olarak DİSK Hukuk göreve başladı.607 1 Mayıs 1979 tarihinde ise
İşleri Dairesinde çalışmaya başlaması “… Av. Ercüment Tahiroğlu DİSK Hukuk İşleri
dışarda özel dava ve iş almamak ve hu- Dairesinde çalışmaya başladı.608
kukla ilgili işi olmadığı zamanlarda uz-
manlık dalı içindeki başka işlerde çalış- 1976 yılı DİSK’in hukuk faaliyetlerinin ni-
mak şartıyla”602 1 Haziran 1976 itibarıyla teliksel olarak da artmaya başladığı bir yıl-
gerçekleşti. dı. Bu yıl itibarıyla hukuk çalışmaları daha
düzenli bir şekilde takip edilmeye baş-
1976 yılı hukuk dairesinin kadrosu-
landı. DİSK Yürütme Kurulu, Mart 1976’da
nun genişlediği bir yıl oldu. Bu yılda
DİSK Hukuk Dairesi tarafından emsal nite-
DİSK’te çalışmak üzere iki hukukçu daha
likte olabilecek kararların derlenmesine,
600DİSK Yürütme Kurulu, 20 Haziran 1975 tarihli toplantı, Ka-
değerlendirilmesine ve gerekli durumlar-
DİSK Yürütme Kurulu, 27-28 Aralık 1975 tarihli toplantı,
601 da DİSK Hukuk Bülteni olarak üye sen-
dikalar ile avukatlara teksir edilmesine
602DİSK Yürütme Kurulu, 9 Haziran 1976 tarihli toplantı, Ka-
rar Defteri, DİSK Arşivi. karar verdi.609 Böylece DİSK üyesi sendi-
Av. Müşür kaların hukuki çalışmaları güçlendirilecek
Kaya Canpolat
Türkler ile ve çalışmalarında koordinasyon sağla-
adliyede. nacaktı. DİSK Yönetim Kurulunca, Aralık
603

604

605

606

DİSK Yürütme Kurulu, 28 Eylül 1978 ve 4 Aralık 1978 tarihli
607
toplantıları, Karar Defteri, DİSK Arşivi.

608

609

DİSKografi | 751
DİSK Hukuk Dairesi

Müdürü Av. Yücel
Top (ortada) bir
duruşmada. Solda
Kenan Budak, sağda
Av. Rasim Öz.
1976'da DİSK Hukuk Bülteni'nin çıkarılma- 1975-1977 döneminde DİSK hukuk ça-
sına karar verildi. 610
lışmaları arasında DİSK aleyhinde yapı-
lan yayınlar sebebiyle dergi ve gazetelere
DİSK’in Hukuk Dairesinin kurulmasından
açılmış davalar ile tekzip davaları yer aldı.
önceki dönemlere ait 2., 3., 4. ve 5. Genel
Sendika ve üye ihraçlarına ilişkin hukuk
Kurul Çalışma Raporlarında kimi yasalara
davaları, DİSK Yürütme Kurulu üyelerine,
veya yönetmeliklere ilişkin hukuki notlar
1 Mayıs ve yayınlar sebebiyle DİSK’e açıl-
yazılmışsa da hukuk çalışmalarına ayrı bir
mış ceza davaları ile sendikalar ve üyeler
yer ayrılmamıştı. Hukuk İşleri Dairesinin
hakkındaki davalar, bu dönemde DİSK hu-
çalışma raporlarında yer almaya başlama-
kuk çalışmaları arasındaydı. Ayrıca daire-
sı 6. Genel Kurula denk geldi. 6. Genel Kurul
ye başvuran işçilere hukuki danışmanlık
Çalışma Raporu’nda yer alan Hukuk Da-
ile işçi-memur ayrımı, referandum, kıdem
iresi Raporu kısmında 1975 ve 1977 yılları
tazminatı ve fon tasarısı gibi konularda
arası DİSK’in hukuk çalışmaları “davalar”,
araştırma ve inceleme çalışmaları da Hu-
“üye sendikalara yapılan hukuki yardım-
kuk Dairesinin faaliyetlerindendi. Bu dö-
lar”, “dava dışı hukuki çalışmalar”, “hukuk
nemde “Hukuk Bülteni” çıkarılmaya baş-
araştırma ve yayınları ile sair çalışmalar”
landı ve üye sendikaların hukukçuları ile
ve “hukukun demokratikleştirilmesi ça-
DİSK hukukçuları arasında koordineli bir
lışmaları sonucunda saptanan görüş ve is-
çalışma yürütüldü.
temler” başlıkları altında ele alındı.611
610 DİSK Yönetim Kurulu, 20-21 Aralık 1976 tarihli toplan- Av. Yücel Top’un 1 Aralık 1978’de, Av. Ercü-
tı, DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulu Karar Defterleri, DİSK
Arşivi.
ment Tahiroğlu ise 1 Mayıs 1979’da Hukuk
611 DİSK 6. Genel Kurul Çalışma Raporu. Dairesine atandı. Top ve Tahiroğlu gerek
Av. Ercüment özgürlükleri yoğun bir baskı altına alan Sı-

Tahiroğlu, sol
başta Hasan kıyönetim ile geçti. Gözaltılar, tutuklama-
Fehmi Güneş,
Cumhuriyet lar, kovuşturmalar, yayınların basımı ve
Arşivi. dağıtımının engellenmesi, grev erteleme-
si gibi uygulamaların sıklaşmasıyla DİSK
Yönetim Kurulu ve Yürütme Kurulu üye-
leri, uzmanları ile DİSK’e bağlı sendikala-
rın üyelerine yönelik pek çok dava açıl-
dı. Dolayısıyla bu dönemde DİSK hukuk
çalışmaları daha da yoğunlaştı ve önem
kazandı.
DİSK’in 1980’de sunulan ve 1977-1980 ara-

DİSK’in 12 Eylül öncesi hukuksal çalışma- sı dönemi kapsayan 7. Genel Kurul Ça-
larında gerekse 12 Eylül sonrası DİSK da- lışma Raporu’nda bulunan “Hukuk İşle-
vası sürecinde önemli roller oynadılar. Ta- ri Dairesi Çalışmaları” bölümünde DİSK’in
hiroğlu DİSK davasında DİSK yöneticilerini hukuk çalışmaları “ceza davaları”, “hu-
temsil etti ve davanın yükünü üstlendi, kuk davaları” ve “diğer çalışmalar” ola-
Yücel Top ise DİSK Avrupa Temsilcisi ola-
rak ele alındı.612 Bu dönemde ’77 1 Mayıs’ı
rak atandı ve uluslararası dayanışmanın
katliamı, DGM, 20 Mart Faşizme İhtar ey-
örgütlenmesinde önemli rol oynadı.
lemleri, DİSK’in yayın organlarında-
6. ve 7. Genel Kurulların arasında ge- ki yazılarda bulunan kimi ifadeler, DİSK
çen 3 yıllık sürenin büyük bölümü hak ve 612 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu.
Türkler ve DİSK
yöneticileri
bir yargılama
nedeniyle
Bakırköy
Adliyesi'nde.
Oturanlar
(soldan sağa):
Mehmet Ertürk,
Kemal Türkler,
Kemal Sülker,
Rıza Güven,
DİSK Arşivi.
DİSKografi | 753
Baştürk ve Işıklar
bir yargılama
nedeniyle
adliyede,
DİSK Arşivi.
yöneticilerinin yaptığı konuşmalar, 1 Ma-

DİSK Kültür ve Sanat
yıs 1979’un yasaklanması süreci sebebiyle
ÇalIşmalarI
DİSK’e, yöneticilerine ve uzmanlarına çok
sayıda dava açıldı, bu davalar DİSK Hukuk
(1975-1980)
Dairesince takip edildi. DİSK üyesi sendi-
Zeynep Kandaz
kalar ile DİSK’e bağlı sendikaların üyeleri-
nin Onur Kurullarına sevki ve ihraçları ile DİSK kuruluşundan itibaren kültür ve sa-
sendikaların aidat borçlarından doğan da- nat çalışmalarına yer verdi ve bu alanda-
valar, kimi yayın organlarına açılmış taz- ki çalışmaları destekledi. 1975-1980 yılları
minat davaları ve DİSK üyesi sendikaların DİSK’in her alanda olduğu gibi kültür ve sa-
davalarından bazıları DİSK Hukuk Dairesi nat alanında da çalışmalarının arttığı bir dö-
nem oldu. Bu dönemde birçok tiyatro oyunu
faaliyetleri arasında yer aldı. Ayrıca, DİSK
DİSK tarafından desteklendi. DİSK Yürütme
tarafından yapılan eğitimlerde görev al-
Kurulu 11 Temmuz 1975’te Dostlar Tiyatro-
mak, hukuk dairesi bulunmayan üye sen-
su’nun ‘Alpagut Olayı’ gösterisine ilişkin bir
dikaların hukuki işlerini yürütmek, iş-
karar aldı. 21 Temmuz 1975 tarihinden baş-
çilere hukuksal danışmanlık yapmak ve layarak Dostlar Tiyatrosu tarafından teklif
çalışma yaşamına ilişkin yasa, yasa tasa- edilen maliyetin karşılanması için olanak-
rıları ile yönetmelikleri incelemek ve bun- ların araştırılması ve gerekli organizasyon-
larla ilgili talep ve teklifler oluşturmak bu ların yapılması için Sosyal İlişkiler Dairesi-
dönemde DİSK Hukuk Dairesince gerçek- ne yetki verildi. Üye sendikaların açık hava
leştirilen diğer çalışmalar oldu. veya kapalı salonlar kiralaması, gereken
DİSK Eğitim ve izinleri alması, bilet satışının sorumluluğu-

Kültür Merkezi
tarafından nu üstlenmesi istendi.613
düzenlenen
1 Mayıs 1980
Afiş Yarışması
1976’da Birlik Sahnesi’nde sergilenecek
duyurusu. “Sezonun İyi İnsanı” oyununun destek-
lenmesine614 ve 1977’de ise Şehir Tiyatro-
ları tarafından hazırlanan oyunlardan uy-
gun olanların sendikalara tavsiye edilerek
dergi ve gazetelerde bunlara ilişkin yazılar
yayımlanmasına karar verildi.615
1975 öncesinde olduğu gibi 1976 yılında da

Karikatürcüler Derneği tarafından düzen-
lenen Uluslararası Nasreddin Hoca Karika-
tür Yarışması’nda DİSK’ten bir temsilci jü-
ride yer aldı ve yarışmada DİSK özel ödülü
verildi. Birinci Aygun Tugay’a 5 bin TL, ikinci
İvan Taner’e 2 bin 500 TL ve üçüncüler Meral
Simer ile Orhan Aksoy’a bin TL ve MİTES’te
(Maden-İş Tatil ve Eğitim Sitesi) 1 haftalık
ücretsiz dinlenme armağan edildi.616
Bu dönemde DİSK Görsel Sanatçılar Der-

neği ile yoğun ilişkiler kurdu. 1976’da DİSK
tarafından kurulan DİSK Dayanışma Fo-
nu’na yardım için Görsel Sanatçılar Derne-
Eylül 1975’te gerçekleştirilen “Demokratik
ği tarafından bir sergi düzenlendi ve sergi-
Hak ve Özgürlükler İçin Mücadele” mitingi
de satılan eserlerden elde edilen gelir DİSK
konulu film Ali Özgentürk tarafından çe-
Dayanışma Fonu’na bağışlandı. Sergiye
kildi. Film çekimi için gerekli bütçeyi Ma-
çok sayıda sanatçı katıldı.617 1977 1 Mayıs’ı
den-İş ve Tekstil’in karşılaması sebebiyle
için tasarlanan afiş ise yine, Görsel Sanat-
DİSK Yürütme Kurulu bu filmin iki sendi-
çılar Derneği tarafından hazırlandı.
kaya bedelsiz olarak verilmesine karar
DİSK bu dönemde 1 Mayıs ve kuruluş yıl- verdi.618 10. kuruluş yıldönümüne özel ola-
dönümü gibi özel günlere ya da mitingle- rak 1 Mayıs 1976 konulu “Türkiye İşçi Sı-
re ilişkin filmler çekti. DİSK tarafından 20 nıfına Selam” isimli film daha sonra eği-
DİSK Yürütme Kurulu, 11 Temmuz 1975 tarihli toplantı, Ka-
613 tim amacıyla 15 bin TL karşılığında 35mm
rar Defteri, DİSK Arşivi. ya da 6mm’lik kopyalar halinde dağıtıldı.619
614DİSK Yürütme Kurulu, 6 Ağustos 1976 tarihli toplantı, Ka-
rar Defteri, DİSK Arşivi. 1 Mayıs konulu bir başka film ise “1 Ma-
615
yıs 1978” idi. 35 mm’lik film için senaryo
616DİSK Yürütme Kurulu,2 Temmuz 1976 tarihli toplantı, Ka- DİSK Yürütme Kurulu, 4 Nisan 1977 tarihli toplantı, Karar
618

617Yılmaz Aysan (2013), Afişe Çıkmak, İstanbul: İletişim DİSK Yürütme Kurulu, 14 Mart 1977 tarihli toplantı, Karar
619
Yayınları. Defteri, DİSK Arşivi.

DİSKografi | 755
hazırlanması, görüntü seçimi ve montajın- Timur Selçuk,

DİSK'in 12. kuruluş
da DİSK Eğitim Dairesi de görev aldı. Filmin yıldönümü
etkinliğinde.
kopyası Genel-İş, OLEYİS, Gıda-İş, Tekstil
ve Fındık-İş’e verildi.620
1975 ve 1980 arası dönemde gerçekleştiri-

len bir diğer sanatsal faaliyet 1 Mayıs Afiş
Yarışması oldu. 1 Mayıs konulu afiş yarış-
malarının ilki 1978 yılında gerçekleştirildi.
DİSK Yürütme Kurulu, 1 Mayıs konulu afiş
yarışması için birinciye 7 bin 500 TL, ikin-
ciye 5 bin TL ve üçüncüye 3 bin TL ödül ve-
rilmesine karar verdi.621 Yarışmada Şekip
Davaz birinci, Emre Senan ikinci ve Aydın
Erkmen üçüncü oldu.622 1979 1 Mayıs’ı için
düzenlenen afiş yarışması 7 Nisan 1979’da
sonuçlandı. Bu yıl birinci ödülü verilmez-
ken ikincilik ödülü Aydın Erkmen’e ve
üçüncülük ödülü Hamiyet Yıldız’a verildi.623
İzmir’de gerçekleştirilen Uluslararası Fu- Bu dönemde kültür ve sanat alanında ger-

ar’da 1979’da DİSK de bir sergi açtı. DİSK çekleştirilen en önemli faaliyet ise 1979’da
Yürütme Kurulu daha önce Genel-İş tara- DİSK Eğitim ve Kültür Merkezi’nin (DKM)
fından kullanılan pavyonu624 DİSK’in kul- kurulması oldu. DKM’nin kuruluş amacı
lanmasına ve bu konuda DİSK’i tanıtan bir “eğitim çalışmalarını ve kültürel etkinlik-
broşür hazırlatılmasına ve fuar için hazır- leri yaygınlaştırmak, işçi sınıfı ve emek-
lıkların eğitim ve basın-yayın daireleri ta- çi halk arasında ilerici, devrimci kültürü
rafından gerçekleştirilmesine karar ver- etkin bir biçimde temellendirmek”628 idi.
di. 625
Sergide Foto-Film Merkezi tarafından DKM edebiyat, sinema, tiyatro, müzik ve
hazırlanan işçi sınıfı ile DİSK mücadelesini bilimsel alanda araştırma çalışmaları ve
anlatan fotoğraflar ile 1 Mayıs afişleri gös- yarışmalar yapacaktı.629
terildi. 626
Ayrıca 1 Mayıs 1978 film gösterimi
ve DİSK afiş, dergi ile broşürlerinin dağıtı- DİSK Yürütme Kurulu, 1979 baharın-
mı gerçekleştirildi. 627 da DKM’nin öncelikle koro, halk oyunları,
film yapımı ve gösterimi ile oluşturulma-
621 sına ve bunun için DİSK Eğitim Dairesinin
görevlendirilmesine karar verdi.630 Ardın-
622 DİSK dergisi, Sayı 41, Mayıs 1978.
623DİSK dergisi, Sayı 53-54-55, Mayıs-Haziran-Temmuz dan “DİSK kültür ve sanat kolunun kurul-
1979.
ması için Timur Selçuk, Ruhi Su ve Rahmi
624 Fuar alanlarındaki ürün ve eserlerin sergilenme yerleri.
625DİSK Yürütme Kurulu, 27 Temmuz 1979 tarihli toplantı, Ka- 628 DİSK Ajansı, 16 Ekim 1979.
rar Defteri, DİSK Arşivi. 629 DİSK Ajansı, 16 Ekim 1979.
626 DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Raporu. DİSK Yürütme Kurulu, 12 Nisan 1979 tarihli toplantı, Karar
630
627 DİSK dergisi, Sayı 57, Eylül 1979. Defteri, DİSK Arşivi.
DİSK Eğitim ve Saltuk”631 görevlendirildi. 20 Temmuz

Kültür Merkezi
duyurusu. 1979’da DKM çalışmaları için bir pi-
yano alınarak632 Timur Selçuk öncü-
lüğünde koro ve folklor uzmanı eği-
timciler öncülüğünde halk oyunları
çalışmalarına başlandı.633 DKM Koro-
su ve Halk Oyunları Ekibi ilk gösteri-
lerini DİSK’in 13. kuruluş yıldönümü
olan 13 Şubat 1980’de gerçekleştir-
diler.634 Koro ve halk oyunları ekibi-
nin bir diğer gösterisi ise DİSK üyesi
Tekstil tarafından yürütülen bir grev
alanında gerçekleşti. Bunun yanı sıra
DKM tarafından 1980 yılı için 1 Mayıs
Afiş Yarışması da düzenlendi. DKM,
1980’de DİSK’in faaliyetleri durduru-
lana kadar çalışmalarına devam etti.
DİSK Yürütme Kurulu, 27 Mart 1979 tarihli toplantı,
631

632DİSK Yürütme Kurulu, 20 Temmuz 1979 tarihli top-
lantı, Karar Defteri, DİSK Arşivi.
633 DİSK Ajansı, 16 Ekim 1979.
DİSK 5. GENEL KURULUNDAN (MAYIS 1975)
12 EYLÜL 1980 ASKERİ DARBESİNE:
DİSK Güncesİ
Hazırlayanlar: Deniz Beyazbulut, Zeynep Kandaz, Ergün İşeri ve Meliha Kaplan
DİSK Güncesi bölümünde 21-24 Mayıs 1975 tarihinde toplanan DİSK 5. Genel
Kurulu ile 12 Eylül 1980 askeri darbesi arasındaki dönemde DİSK ve üyesi sen-
dikaların önemli eylem ve etkinlikleri ile önemli sendikal faaliyetler kronolojik
olarak yer almaktadır.
Güncede kuşkusuz dönem boyunca DİSK ve üyesi sendikaların bütün eylem ve

faaliyetleri ile bütün işçi eylemleri ve etkinlikler yer almıyor. DİSK Güncesi bu
haliyle bir Türkiye işçi sınıfı eylemleri dökümü değildir. Günce DİSK eylem ve
etkinliklerinin yanında DİSK’i de etkileyen gelişmeleri kapsayan kronolojik bir
dökümdür. Güncede DİSK ve emek hareketi açısından önemli olan gelişmelere
ve işçi eylemlerine yer verilmeye çalışıldı.
Burada Türkiye emek tarihinin en hareketli dönemlerinden biri olan 1975-1980

döneminin bütün işçi eylemlerine eksiksiz olarak yer vermek gibi bir iddiamız
yoktur. Eksiği ve hatası mümkün olduğunca az bir döküm yapmaya çalıştık.
Güncede yer alan eylem ve faaliyetler birden çok kaynaktan derlendi ve doğ-
rulanmaya çalışıldı. Ancak yine de bazı eylem ve etkinliklere ilişkin yeterli bil-
giye ulaşılamadı. Güncede DİSK’in önemli eylemlerine kısaca değinildi. Bu ey-
lemler ana metin içinde ayrıca detaylı olarak ele alındı.
DİSK Güncesinde şu kaynaklardan yararlanıldı: DİSK dergisi, DİSK Ajansları,

DİSK’in Sesi, DİSK Çalışma Raporları, DİSK Yürütme ve Yönetim Kurulu karar
defterleri, Cumhuriyet ve Milliyet gazetelerinin arşivleri, Türkiye Sendikacılık
Ansiklopedisi, Sosyalist Kültür Ansiklopedisi, Türkiye İşçi Sınıfı ve Mücadele-
leri Tarihi (Yıldırım Koç, Tüm İktisatçılar Birliği, 1976), Türkiye İşçi Sınıfı Tari-
hi Osmanlı’dan Günümüze (Yıldırım Koç, Tek Gıda-İş Sendikası, 2015) ve Ergün
İşeri tarafından derlenen notlar.
1975
üyesi işçiler direnişe geçti. Direniş, işverenin işçi-
MAYIS lerin isteklerini yerine getirmek için görüşme is-
21 Mayıs 1975 temesi üzerine 20 Haziran 1975’te sona erdi.
DİSK 5. Genel Kurulu 21-24 Mayıs 1975 tarihle- 20 Haziran 1975

rinde Tepebaşı’ndaki Kazablanka Düğün Salo-
Alibeyköy’de bulunan Bohemia Kristal Avize
nu’nda toplandı (DİSK 5. Genel Kuruluna ilişkin
fabrikasında çalışan işçilerin DİSK’e bağlı Hür-
ayrıntılı bilgiler bu kitabın ana metinlerinde yer
almaktadır). cam-İş’e geçmeleri üzerine işveren önce 4 işçinin,
daha sonra kademeli olarak 25 işçinin işine son
28 Mayıs 1975 verdi. İşçiler Bölge Çalışma Müdürlüğüne yürüdü
ve direnişe başladı.
Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu iş-
yerinde çalışan işçilerin Teknik-İş’ten ayrılarak 30 Haziran 1975
kurdukları Bilim-İş, Genel Kurulunda DİSK’e bağ-
lı Sosyal-İş’e katılma kararı aldı. İstanbul Nazım Fisan Fisto Tekstil fabrikasında çalışan 80 işçinin
Plan Bürosu’nda çalışan işçiler de Teknik-İş’ten DİSK’e bağlı Tekstil’e üye olması ve toplu iş sözleş-
ayrılarak Sosyal-İş’e üye oldular. mesi görüşmelerine işverenin gitmemesi üzerine
grev hakkı doğdu. Sıkıyönetim nedeniyle grevin
uygulanamaması üzerine işçiler direnişe geçti.
HAZİRAN
5 Haziran 1975 TEMMUZ
İzmir’deki BMC Kamyon fabrikasında Türk-İş’e
bağlı Türk Metal-İş ile DİSK’e bağlı Maden-İş arasın- 8 Temmuz 1975
da süregelen yetki anlaşmazlığının çözümlenmesi Atom-İş, DİSK’e katılma kararı aldı. Katılma ka-
için Bölge Çalışma Müdürlüğüne oylamaya gidilme- rarında, “Mevcut iki konfederasyondan Türk-
sine ilişkin dilekçe veren Maden-İş üyesi işçiler, işe İş, şimdiye kadar izlediği partiler üstü politikalar
45 dakika geç gelmeleri nedeni ile işveren tarafın- yolu ile esasta sermaye ve Amerikan taraftarlığı
dan işe alınmadı. 500 kadar işçi fabrika önünde top- güttü. İkinci kuruluş DİSK’te ise ülke gerçeklerine
lanarak bu olayı ve sarı sendikayı protesto etti. ve işçi sınıfının kurtuluşunu görüyoruz” dedi.
19 Haziran 1975 22 Ağustos 1975’te DİSK Yürütme Kurulunun
Bastaş’ta işverenin Uzlaştırma Kurulunun ka- 1 “Atom-İş’in örgütlendiği işkolunda DİSK’e üye 2
rarına uymaması üzerine DİSK’e bağlı Maden-İş sendika bulunduğundan Atom-İş yetkililerinin,
Petkim-İş ile Petrol-Kimya-İş yetkili yöneticile-
1 275 sayılı Yasa'ya göre taraflardan birinin toplu görüşmeye katılma- ri ile ayrı ayrı ilişki kurarak, katılma konusunda
ması ya da toplu görüşme sürecinin uyuşmazlıkla sonuçlanması halin- hangi sendika ile daha uygun bir formül üzerinde
de durum tutanak altına alınarak Bölge Çalışma Müdürlüğü (BÇM) ve-
ya Çalışma Bakanlığına bildirilmektedir. Bunun üzerine Bakanlık ya da
anlaşmaya varırlarsa, ona göre acele kongre ya-
BÇM uzlaştırma toplantısı tertiplemektedir. Toplantı sürecinde Uzlaş- pıp o sendikaya katılmalarının tavsiye edilmesi be
tırma Kurulunca alınan kararın taraflarca kabul edilmesi halinde karar
TİS hükmü niteliği kazanmakta, uzlaştırma toplantısına tarafların ka-
bu konudaki ilişkilerinin sonucu hakkında DİSK’e
tılmaması, temsilci göndermemesi veya tarafsız aracı seçmemesi ya da bilgi vermelerine” karar vermesi üzerine Atom-İş,
Uzlaştırma Kurulunca alınan kararın taraflarca kabul edilmemesi ha-
linde durum tutanak altına alınarak taraflara bildirilmekte ve taraflar
5 Mayıs 1976’da kendisini feshederek Petkim-İş’e
ancak bu tutanak sonrasında grev/lokavt kararı alabilmektedir. katıldı.
DİSK GÜNCESİ | 759
1975
9 Temmuz 1975 17 Temmuz 1975
İzmir’de Turtop işyerinde işverenin anlaşmaya ya- Ankara’da kurulu Layne Bowler işyerinde DİSK’e
naşmaması ve 16 işçiyi işten çıkarması üzerine DİS- bağlı Maden-İş üyesi işçiler greve başladı. Grev
K/Lastik-İş üyesi işçiler greve başladı. Grevin ikinci 109 günün sonunda, 11 Kasım 1975’te toplu iş söz-
gününde Bornova Emniyet Amirliğine bağlı polisler leşmesi imzalanmasıyla sona erdi.
greve müdahale etti ve grev çadırını söktü. 28 Temmuz 1975
12 Temmuz 1975 DİSK’e bağlı Yeni Haber-İş’in TRT’de aldığı grev

kararı Sıkıyönetim tarafından yasaklandı.
Ajans Türk Matbaası’nda toplu sözleşmede kendi-
lerine hak tanınan ücretlerini istedikleri için işten Temmuz 1975
çıkarılan DİSK’e bağlı Basın-İş üyesi 16 işçi, işve- İstanbul’da Gökbakan Triko işyerinde çalışan 150
reni protesto amacıyla işyerinin önünde oturma kadar işçi DİSK’e bağlı Tekstil’e üye olmaya ön-
direnişine başladı. Bir süre sonra, polis işçileri gö- cülük eden 13 işçinin işine son verilmesi üzerine
zaltına aldı. Savcılığa sevk edilen işçiler öğleden direnişe geçti (Günü tespit
sonra serbest bırakıldı. edilememiştir).
13 Temmuz 1975 Temmuz 1975
Seydişehir’de DİSK’e katılmak isteyen Özgür Alü- Ege Çivi fabrikası işçilerinin
minyum-İş üyesi işçiler sendika genel merkezi DİSK’e bağlı Maden-İş’e üye
olmaları sebebiyle 57 işçi-
önünde, Karabük ve Kırıkkale’den getirilen 150 ki-
nin işine son verildi. İşçiler
şilik “komando” olarak da bilinen aşırı sağcı/faşist
direnişe geçti (Günü tespit
bir grubunun saldırısına uğradı. Üç kişi yaralandı.
edilememiştir).
15 Temmuz 1975 Temmuz 1975
Ankara’da Ulusoy Mobilya fabrikasında DİSK’e Ankara’da aydınlatma ge-
bağlı ASİS üyesi işçiler greve başladı. Grev 108 gün reçleri sanayi işyerinde
sonra, 18 Kasım 1975’te imzalanan toplu sözleş- DİSK’e bağlı Maden-İş üye-
meyle sona erdi. Sözleşmeye göre işçiler grevde si işçiler, işverenin sen-
geçen sürelerin ücretlerini de aldı. dikal nedenlerle 2 işçinin
işine son vermesi üzeri-
17 Temmuz 1975 ne direnişe geçti. Ma-
den-İş ve DİSK yöneti-
Orko Üsküdar mağazasında DİSK’e bağlı Sosyal-İş
cileri bu eyleme “olur”
üyesi işçiler ücretlerinin artırılması ve işten atı-
vermedi. Maden-İş Ankara
lan arkadaşlarının yeniden işe alınması için greve Bölge Başkanı olayın sen-
başladı. Grev ertesi günü İstanbul Sıkıyönetim Ko- dikanın dışında meydana
mutanlığı tarafından yasaklandı. 6 Ağustos’ta sı- geldiğini bu nedenle yasal
kıyönetimin kalkmasıyla beraber grev uygulama- olarak direnişi destekle-
sına tekrar geçildi. 8 Eylül 1975’te grevdeki işçilere melerinin olanaksız oldu-
“komandolar” saldırdı. Grev 16 Aralık 1975’te 130. ğunu ileri sürdü (Günü tes-
gününü doldurdu. pit edilememiştir). Cumhuriyet, 14 Temmuz 1975.
1975
Temmuz 1975 9 Ağustos 1975
DİSK’e bağlı Tekstil’e üye olan Boya fabrikasın- DİSK’e bağlı Turizm-İş’in örgütlü olduğu İstan-
da çalışan 200’e yakın işçi, sendikal nedenlerle 2 bul’da bulunan Çınar Oteli’nde 300 işçi işverenin
işçinin işine son verilmesi üzerine direnişe geç- ücret zammı talebini reddetmesi üzerine greve
ti. İşveren direnişi kırmak için Sungurlar kazan başladı. Toplu sözleşme görüşmelerinde işverenin
fabrikasından işçi getirip çalıştırmak istedi. Dire- hiçbir maddeyi görüşmemesi üzerine gidilen grev
nişteki işçiler yeni gelen işçileri inşaata sokmadı oldukça zorlu koşullar altında sürdürüldü.
(Günü tespit edilememiştir).
Sendika Genel Başkanı Turgut Gökdere grevin iş-
verenin hiçbir öneride bulunmasından kaynak-
landığını belirtti. 300 işçinin katıldığı grev işvere-
AĞUSTOS nin tutumunda değişiklik olmaması üzerine uzadı.
1 Ağustos 1975 Grevin üçüncü ayında kış koşulları gereği işçiler
otelin önüne kerpiçten bir baraka inşa ettiler.
Karadeniz Bakır İşletmelerinde çalışan 500’den
fazla işçi, işyerinde çalışan işçilerin çoğunluğu- Sendikanın maddi gücünün yeterli olmaması ne-
nun DİSK’e bağlı Maden-İş’e üye olmasına rağmen deniyle işçiler nöbetleşe olarak çeşitli işlerde ça-
lışarak grevi devam ettirdiler. Diğer oteller ve de-
toplu iş sözleşmesi yetkisinin Çağdaş Metal-İş’e
ğişik işkollarından yapılan yardımlarla işçilerin
verilmesi üzerine direnişe geçti.
mücadelesine destek arttı.
5 Ağustos 1975 Grev 4 Şubat 1976 tarihinde imzalanan toplu söz-
Hilton Oteli’ndeki DİSK’e bağlı Turizm-İş üyesi leşme ile sona erdi.
300 işçi, sendika değiştirmeleri sebebiyle işvere- 11 Ağustos 1975
nin toplu iş sözleşmesinde bulunan sosyal hak ve
DİSK üyesi Petkim-İş'in örgütlü olduğu Alibey-
ücret zamlarını vermeyeceği gerekçesiyle direni-
köy’deki Berec Pil Fabrikası’nda işveren 11 Ağus-
şe geçti. Daha önce OLEYİS’e üye olan Hilton Ote- tos’ta aralarında Petkim-İş Onur Kurulu üyesi bir
li işçilerinin bir kısmının Turizm-İş’e üye olmala- işçinin de bulunduğu üç işçinin iş akdini feshetti.
rının ardından işverenin toplu iş sözleşmesinden Bu olayın duyulması üzerine bin 300’ü aşkın işçi
doğan hakları yerine getirmeyeceğini dile getir- üretimi durdurarak arkadaşlarının geri alınması-
mesi üzerine başlayan direniş sırasında OLEYİS nı istedi.
ve Turizm-İş arasında da referandum tartışması
Petkim-İş’in örgütlülüğüne darbe vurulmak is-
yaşandı. Direnişin 10. gününde Hilton Oteli işve- tendiğini belirten işçiler eylemlerini ertesi gün de
reni “kanunsuz grev yapıldığı” gerekçesiyle sav- sürdürdüler. İşveren 13 Ağustos’ta yasadışı grev
cılığa başvurdu. Direniş 14 gün sonra, 19 Ağustos yapıldığını ileri sürerek işyerine polis çağırdı. Polis
1975’te işverenle protokol imzalanması sonucun- işçileri zor kullanarak fabrika dışına çıkardı, an-
da sona erdi. Hilton Oteli grevi “Yeşil Çimen Hare- cak işçiler dışarıda yeniden toplandı.
katı” olarak adlandırıldı. Direnişin bitmesinden üç İşçilerin fabrika dışında başlattıkları direniş Ali-
gün sonra, 24 Ağustos 1975’te bir işçinin işten çı- beyköy çevresindeki diğer fabrikalardaki işçi-
karılması üzerine yeniden direniş başlatıldı. İkin- ler tarafından desteklendi. İşçiler 17 Ağustos’ta
ci direniş beş gün sürdü ve işverenle anlaşılması yayınladıkları bir bildiri ile işverenin avukatı-
üzerine sonlandı. na kurdurduğu sendikaya (Kimsan) üye olmaya
1975
zorlandıklarını açıkladılar. Bu konuda polisin de İşveren büyük bir dayanışma örneği gösteren işçile-
işverenle işbirliği içinde olduğunu iddia ettiler. rin taleplerini kabul etti ve 26 Kasım’da bir protokol
imzalandı. Protokolle işveren Maden-İş’i tanımayı,
18 Ağustos sabahı polislerin işçileri zorla çalışma- eylemde geçen sürelerdeki sosyal hakları ödeme-
ya götürmek istemesi üzerine çatışma çıktı. Ça- yi, işten çıkarılan işçileri geri almayı kabul etti. Di-
tışma sırasında ikisi polis üç kişi yaralandı. Ak- reniş sürecinde işçiler ve aileleri yaptıkları çeşitli
şam saatlerinde işçileri dağıtmak isteyen toplum gösteri ve toplantılarla etkili bir mücadele sergiledi.
polisleri ile işçiler arasında bir kez daha çatışma
yaşandı. 15 Ağustos 1975
Levent ve Ayazağa’daki Philips Sanayii AŞ işyer-
20 Ağustos’ta işverenin sendikanın bazı istekleri-
lerinde işverenin işçilerin isteklerini kabul etme-
ni kabul ettiğini açıklaması nedeniyle direnişe son
mesi ve Uzlaştırma Kurulunun soruna bir çözüm
verildi.
getirememesi üzerine DİSK’e bağlı Maden-İş üyesi
11 Ağustos 1975 800 işçi greve başladı. 27 Kasım 1975’te imzalanan
ve birçok ekonomik ve sosyal haklar getiren toplu
Sungurlar Genel Makine ve Isı Kazan fabrikalarında
sözleşme ile greve son verildi.
çalışan 800 işçinin bağlı bulundukları sendikadan
ayrılarak DİSK’e bağlı Maden-İş’e üye olmaların- 17 Ağustos 1975
dan rahatsız olan işverenin işçileri vazgeçirmeye
Sultanhamam’daki Orhan Koleksiyon’da çalışan 42
çalışması üzerine olaylar çıktı. Fabrikada çalışan
işçi, DİSK’e bağlı Tekstil’e üye oldukları gerekçesiyle
işveren yanlısı MHP’liler işçilere saldırdı.1 Demir işverenin işyerini kapatması üzerine direnişe geçti.
çubuk ve tabancaların kullanıldığı saldırı sırasında
üç işçi yaralandı. Üç ay süren direnişin sonunda iş- 19 Ağustos 1975
veren işçilerin taleplerini kabul etti ve 26 Kasım’da İzmir BMC kamyon fabrikasında 100 kadar DİSK’e
bir protokol imzalandı. Direniş sürecinde işçiler ve bağlı Maden-İş üyesi işçi, iki arkadaşlarının işten
aileleri yaptıkları çeşitli gösteri ve toplantılarla et- çıkarılmasını protesto etmek amacıyla direnişe
kili bir mücadele sergiledi. geçti. Direniş 20 Ağustos 1975’te sona erdi.
12 Ağustos 1975 DİSK üyesi Maden-İş ile Türk-İş üyesi Türk Metal
Cevher-İş’ten ayrılarak DİSK üyesi Maden-İş’e üye arasındaki yetki mücadelesine sahne olan BMC
olmak isteyen Alibeyköy’deki Sungurlar fabrika- fabrikası Maden-İş üyeleri tarafından işgal edildi.
İki sendikadan hangisini yetkili olduğunu belirle-
ları işçileri, işveren bu isteklerini kabul etmeyince
mek için yapılan oylamayı Türk-İş üyesi Türk Me-
600 işçinin çalıştığı fabrikanın büyük bir bölümü-
tal kazandı. Bunun üzerine Türk Metal yetkilileri
nü işgal etti. 12 Eylül’de işçilerin bindiği servis aracı
en kısa süre içinde toplu sözleşme görüşmelerine
kurşunlandı, üç işçi ağır yaralandı. Alibeyköy çev-
başlayacaklarını açıkladılar. Türk Metal’in bu açık-
resindeki tüm fabrikalar Sungurlar işçilerine destek
lamasına tepki gösteren Maden-İş üyesi 100 kadar
ziyaretleri ve eylemleri gerçekleştirdi.
işçi 19 Ağustos’ta fabrikada işgal eylemi başlattı.
11970’lerin başından itibaren, sağ eğilimli işverenler işçiler üzerinde de-
netim kurmak için MHP’den destek almaktaydı. Bu amaçla, silahlı ki- İzmir’deki fabrikanın makine montaj bölümüne top-
şiler, “komando”lar işçi vb. adı altında işe alınıp, işveren adına işçilerin
sindirilmesine yönelik eylemlerde bulunuyordu. Bu yöntem 1980’e ka- lanan işçiler, kapıları kaynakladı, diğer vardiyaların
dar, kamu ve özel birçok işyerinde DİSK çatısı altında örgütlenen işçile- işyerine girişini engelledi. İşçiler bir süre sonra daha
re karşı kullanılmış ve can kayıplarının yaşanmasına neden olmuştur.
Kaynak: MHP ve Ülkücü Kuruluşlar İddianamesi, Ankara-Çankırı-Kas-
önce işveren tarafından işten çıkarılan 2 arkadaş-
tamonu İlleri Sıkıyönetim Komutanlığı Askeri Savcılığı 1980/7040 Esas. larının da işe geri dönmesini istediler.
1975
Eylem fabrika genel müdürünün yaptığı çağrılara Ağustos 1975
işçilerin olumlu yanıt vermesiyle 20 Ağustos’ta ak-
Termo buhar cihaz fabrikasında çalışan işçiler işve-
şam saatlerinde sona erdi.
renin DİSK’e bağlı Maden-İş’in başlattığı grevi kır-
27 Ağustos 1975 mak istemesi üzerine toplu olarak boykota başladı
(Günü tespit edilememiştir).
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi matbaa-
sında çalışan DİSK’e bağlı Basın-İş üyesi 30 işçi iş-
veren durumunda olan dekanın Uzlaştırma Kuru-
EYLÜL
lu kararına uymaması üzerine greve gitti. Grev 135.
gününde dekanın işçilerin isteklerini kabul etmesi 1 Eylül 1975
üzerine sona erdi.
Mersin Anadolu Cam Sanayii’nde bir işçi iş cinaye-
28 Ağustos 1975 ti sonucu yaşamını yitirdi. Bunun üzerine DİSK’e
bağlı Baysen-İş üyesi bin 350 işçi direnişe geçti.
Ereğli Demir Çelik işletmelerinde toplu iş sözleşmesi
müzakerelerinin anlaşmazlıkla sonuçlanması üze- 1 Eylül 1975
rine 7 bin Maden-İş üyesi işçi için grev kararı alındı.
Denizli Basma Fabrikası’nda sendikal özgürlük-
30 Ağustos 1975 lere yönelik engellemelere karşı direnişte olan iş-
çilerden altısı ölüm orucuna başladı (Haberin yer
Pancar Motor Fabrikası’nda çalışan 800 işçi dire- aldığı DİSK Ajansında sendika bilgisi yer almıyor).
nişe geçti. İşçiler DİSK’e bağlı Maden-İş sendika-
sına üye olmak ve Maden-İş ile toplu iş sözleşmesi 2 Eylül 1975
yapmak istediklerini söylemeleri üzerine Türk Me-
Türkiye-Irak Tabii Gaz Boru Hattı inşaatında çıkan
tal-İş sendikası ile işverenler yasaya aykırı olarak
yetki uyuşmazlığı sebebiyle gerçekleştirilen refe-
toplu sözleşme süresi sona ermeden yeni sözleşme
randumu DİSK’e bağlı Baysen-İş kazandı.
için anlaştıkla-
rını belirtti. 5 Eylül 1975
Ağustos 1975 Foça Tatil Köyünde DİSK’e bağlı Turizm-İş’e üye
olan 135 işçinin yasal haklarının ve sendika seç-
İzmir’deki üç
me özgürlüğünün engellenmek istenmesi üzeri-
motosiklet fab-
rikasında çalı- ne işçiler direniş başlattı. 7. günün sonunda Tu-
şan 80 işçi, Öz rizm-İş ile sözleşme imzalanması üzerine direniş
Maden-İş’ten sona erdi.
DİSK’e bağ- 5 Eylül 1975
lı Maden-İş’e
geçtikleri için Elbistan’da Kapıdere yol inşaatında çalışan DİSK’e
işten atılan 20 bağlı Baysen-İş üyesi 200 işçi işverenin toplu iş
a r kad a ş l a r ı - sözleşme görüşmelerine yanaşmaması üzerine
nın yeniden işe direnişe başladı.
alınması için
6 Eylül 1975
direnişe geç-
ti (Günü tespit 6 Eylül’de İzmir’de Demokratik Hak ve Özgür-
Cumhuriyet, 31 Ağustos 1975. edilememiştir). lükler İçin Mücadele Mitingi yapıldı. Mitingler
1975
öncesinde İzmit ve İzmir’de DİSK Bölge Temsilciler karşı alabildiğine yoğunlaşan baskı ve terör faşiz-
Kurulu toplantıları yapıldı. İzmit’te yapılması plan- min açıktan açığa tezgâhlandığının en somut gös-
lanan mitinge izin verilmedi (Konuya ilişkin ayrın- tergesidir” dedi.
tılı bilgi ana metinde yer almaktadır).
14 Eylül 1975
6 Eylül 1975
DİSK üyesi sendikalardan temsilci, merkez ve
ILO 11 Eylül 1975 tarihini “Şili halkı ile dayanışma şube yönetim ile yürütme kurullarının katılımıyla
günü” ilan etti. DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler, DİSK Genel Temsilciler Meclisi İstanbul’da toplan-
konuyla ilgili 6 Eylül 1975’te İzmir’de gerçekleştiri- dı. Toplantıya 3 binin üzerinde DİSK’li katıldı.
len Demokratik Hak ve Özgürlükler İçin Mücadele
16 Eylül 1975
Mitingi’nde yaptığı konuşmada “Türkiye İşçi Sını-
fının sendikal örgütü DİSK, Şili askerî faşist Cun- Üç işçi, DİSK tarafından düzenlenen “Demokratik
tası ve insan hak ve özgürlüklerine karşı giriştiği Hak ve Özgürlükler İçin Mücadele” İstanbul mitin-
cinayetleri, saldırıları şiddetle protesto eder” dedi. ginin afişlerini ve bildirilerini dağıtırken gözaltına
alındı.
7 Eylül 1975
18 Eylül 1975
Viranşehir’deki Ceylanpınar Devlet Üretme Çift-
liği’ndeki çalışma koşullarının araştırılması için 3 DİSK işçi eylemleriyle ilgilenmek üzere “İşçi Ey-
kişiden oluşan DİSK heyeti Ceylanpınar’a gitti. lemleri Komitesi” adı altında bir komite kurdu. Gı-
da-İş Genel Başkanı ve DİSK Yürütme Kurulu üye-
9 Eylül 1975
si Kemal Nebioğlu’nun başkanlığındaki komiteye
Bilecik’te bulunan Köy İşeri ve Kooperatifler Ba- Lastik-İş Yürütme Kurulu üyesi Celal Küçük, Ma-
kanlığında yapılan referandumu DİSK’e bağlı Sos- den-İş Genel Sekreteri Memet Ertürk, Petrol Kim-
yal-İş kazandı. ya-İş Genel Başkanı Dinçer Doğu seçildi. Komite
özellikle sıkıyönetimin kalkmasından sonra İs-
9 Eylül 1975 tanbul ve çevresinde yoğunlaşan işçi eylemleriy-
Adana Toprak Su Bölge Müdürlüğünde gerçek- le ilgilendi.
leştirilen referandumu DİSK’e bağlı Baysen-İş
kazandı.
11 Eylül 1975
Sungurlar Kazan Fabrikası’nda sendika seçme öz-
gürlüğü için direnişte olan DİSK’e bağlı Maden-İş
üyesi işçiler ile işveren tarafından fabrikaya so-
kulmak istenen bir grup arasında çatışma çıktı.
Çatışmada Dursun İpek adlı işçi ağır yaralandı.
12 Eylül 1975
Servis otobüsüyle işe gitmekte olan DİSK’e bağlı
Maden-İş’te örgütlü Beko Teknik işçilerine silahlı
saldırı yapıldı. 13 Eylül 1975’te DİSK Genel Sekre-
teri İbrahim Güzelce yaptığı konuşmada “Beko iş-
çilerine yolda girişilen silahlı saldırı, işçi sınıfımıza
1975
19 Eylül 1975 grevci işçilerin faşistler tarafından saldırıya uğra-
dığını söyledi.
DİSK’e bağlı Devrimci Toprak-İş’in örgütlü oldu-
ğu Orman Bakanlığına bağlı Hüseyin Gazi ve Sol- 25 Eylül 1975
fasol Ağaçlandırma işyerinde çalışan 45 işçi greve
başladı. Grev kararı işveren temsilcisi ile aracısı- 330 FAKO İlaç Sanayii işçisi sendikasından istifa
nın uzlaştırma toplantısına katılmaması üzerine ederek DİSK’e bağlı Petkim-İş’e üye oldu.
alındı. 25 Eylül 1975
20 Eylül 1975 DİSK’e bağlı ASİS, İstanbul Üniversitesi Fen Fakül-
İstanbul Demokratik Hak ve Özgürlükler İçin Mü- tesi’nde grev kararı aldı.
cadele Mitingi yapıldı (Konuya ilişkin ayrıntılı bilgi 25 Eylül 1975
ana metinde yer almaktadır).
100 Kanat Plastik işçisi Plastik-İş’ten istifa ederek
20 Eylül 1975 DİSK’e bağlı Lastik-İş’e üye oldu.
Ankara SSK Genel Müdürlüğünde çalışan DİSK’e 27 Eylül 1975
bağlı Sosyal-İş üyesi 2 bin 500 işçi tarafından,
öğle yemeklerinin kalitesiz ve yetersiz olması- Antalya MKE Ku-
nı protesto etmek için bir günlük yemek boykotu rumu Kuru Pil Fab-
yapıldı. rikasında DİSK’e
bağlı Petkim-İş ta-
22 Eylül 1975 rafından alınan grev
Adana’da kurulu Margarin Sanayii (Marsa) işye- kararı, “milli gü-
rinde çalışan 483 işçi, referandum haklarının ta- venlik” gerekçesiy-
nınması için Adana Adliyesi’nde toplandı. Türk-İş le Bakanlar Kurulu
üyesi Tek-Gıda-İş’ten istifa ederek DİSK’e bağ- tarafından ertelen-
lı Gıda-İş’e geçmelerine rağmen sahte üye kayıt di. Erteleme süresi 6
fişleri düzenlediğini ve işyerinde sözleşme yet- Kasım 1975’te sona
kisinin Tek-Gıda-İş’e verildiğini ileri süren işçiler erdi ve grev 7 Kasım
referandum kararı aldı. Referandumu 25 Eylül’de 1975’te başladı.
Gıda-İş kazandı. 27 Eylül 1975
22 Eylül 1975 Maraş’a bağlı Pa-
zarcık’ta bulunan
İzmir’de bulunan Tariş Üzüm Birliği İşletmesi’nde
Türkiye-Irak Pet-
çalışan işçiler, işten çıkarmaları ve işveren baskısı-
rol Boru Hattı inşaa-
nı protesto etmek için direniş başlattı. İşverenin gü-
tında çalışan DİSK’e
venlik kuvvetlerini çağırmasıyla birçok işçi dövül-
bağlı Baysen-İş üye-
dü ve 29 kişi gözaltına alındı. Direniş olaydan sonra
si 170 işçi tarafından
sona erdi (Kaynakta sendika bilgisi yer almıyor).
başlatılan direniş,
25 Eylül 1975 işverenin işçilerin
isteklerini kabul et-
Konya’da Yeni Kitap Basımevinde çalışan DİSK’e
mesi sonucu sona
bağlı Basın-İş üyesi işçiler greve başladı. Basın-İş
erdi.
30 Aralık 1975’te yaptığı basın açıklamasında Cumhuriyet, 23 Eylül 1975.
1975
29 Eylül 1975 2 Ekim 1975
Nusaybin bölgesinde çalışan DİSK’e bağlı Devrim- 2 Ekim 1975’te DİSK üyesi sendikaların Adana şu-
ci Toprak-İş üyesi 3 bin işçi pamuk toplama üc- beleri Tarsus’ta, Nurettin Çavdargil 1 Ekim 1975’te
retlerinin yükseltilmesi için direnişe geçti. Toprak yapılan saldırıyı kınamak için bir bildiri yayımladı.
Bildiride “Çümitaş grevindeki T. Maden-İş görevlisi
sahiplerinin çalıştırmak üzere getirdiği işçilerin
Nurettin Çavdargil yapılan saldırıyı bütün işçi sını-
de direnişe katılmasıyla işçilerin sayısı 6 bini aştı.
fına yöneltilmiş bir saldırı olarak niteliyoruz. DİSK’e
29 Eylül 1975 bağlı sendikalar olarak bu çağdışı saldırıyı nefretle
protesto ediyoruz” ifadeleri yer aldı.
DİSK’e bağlı Petrol Kimya-İş’in sürdürdüğü top-
4 Ekim 1975
lu sözleşme görüşmelerinin çıkmaza girmesiyle
Uzlaştırma Komisyonuna gidilip işverenin komis- DİSK’e bağlı Petrol Kimya-İş üyesi 3 bin işçi iki gün-
yonun verdiği zam kararına uymaması sonucu lük yemek boykotu gerçekleştirdi. Sendikanın zam-
Adapazarı’nda bulunan dört mobil istasyonunda mın kaldırılmasını ve alışverişlerin işçilerin de yer
alacağı bir komisyon tarafından denetlenmesini iş-
çalışan 20 işçi greve başladı.
verene kabul ettirmesiyle sona erdi (Kaynakta yer
Eylül 1975 bilgisi yer almıyor).
Trakya Cam fabrikasında çalışan 86 işçi DİSK’e 9 Ekim 1975

bağlı Hürcam-İş’e geçmek üzere örgütlenme ça- SSK Ankara Hukuk İşleri Müdürlüğünde işverenin
lışmaları yürüten arkadaşlarının işten atılması- toplu sözleşme görüşmelerine yanaşmaması üzeri-
nı protesto etmek amacıyla direnişe geçti (Günü ne DİSK’e bağlı Sosyal-İş üyesi işçiler greve başladı.
tespit edilememiştir).
10 Ekim 1975
Eylül 1975 Bayındırlık Bakanlığına bağlı Yapı İşleri Genel Mü-
dürlüğünde çalışan 342 işçi, 6 arkadaşlarının işten
İzmir’deki Petkim Milangaz Dolum Sisteminde DİSK
çıkarılmasını protesto etmek için direnişe başladılar.
Petkim-İş sendikasının toplu sözleşme yapmak is-
Ölüm orucuna başlayan işçilere destek için Adana,
temesi üzerine işveren işyerini kapattığını ileri sü- İzmir ve İstanbul’da çalışan DİSK’e bağlı Baysen-İş
rerek kanunsuz lokavta gitti. Bunun üzerine işçiler üyesi işçiler de greve başladı. Direnişin 11. gününde
direnişe geçtiler (Günü tespit edilememiştir). grev yerine baskın yapan polisler grev çadırlarını
söktüler, 20 işçiyi gözaltına aldılar. Direniş 6 işçinin
işbaşı yapmasıyla sona erdi.
EKİM
10 Ekim 1975
1 Ekim 1975 Bandırma’da kurulu Etibank’a bağlı Sülfürik Asit
DİSK’e bağlı Maden-İş üyesi 350 işçi tarafından sür- Fabrikası’ndaki işçilerin Türk-İş’e bağlı Petrol-İş’ten
DİSK’e bağlı Petkim-İş’e geçmeleri üzerine işçiler
dürülen Çümitaş grevinde görevli bulunan Nurettin
üzerindeki baskılar arttı. İşçilerin bu tercihi ne-
Çavdargil, işveren vekili ve Genel Müdür Suat Yet-
deniyle MC hükümeti tarafından atanmış işletme
kin’in de içinde olduğu araba ile ezilerek kasten ağır yönetimi tarafından çeşitli uygulamalar başlatıldı.
yaralandı. Olay üzerine işveren işçilerin isteklerini Fabrikanın müdürü değiştirildi. Petkim-İş’in aynı
kabul etmek zorunda kaldı. işletme bağlı üç ayrı fabrikada da çoğunluğu almak
1975
üzere olduğu bir dönemde çeşitli gerekçelerle işçi- masasına oturması için İzmit Buca Sanatoryumu’n-
ler cezalandırıldı, sosyal hakları kesildi, bir işçi iş- da direniş başlattı.
ten çıkarıldı. İşçiler çeşitli eylemlerle gelişmelere
tepki gösterdi. 13 Ekim 1975
İşverenin getirdiği 60 kişiyi fabrikaya sormak iste- DİSK genel merkezi Beşiktaş Barbaros Bulvarı’n-
mesi, gerginlik yarattı. İşçiler artan baskıları ve hu- daki binadan DİSK’e bağlı Lastik-İş’in Merter’de
kuksuzlukları protesto etmek amacıyla 18 Ekim’de bulunan binasına taşındı.
bir yürüyüş düzenledi. İşçiler ve ailelerinin başlat-
tığı yürüyüşe başta öğretmenler olmak üzere hal- 14 Ekim 1975
kın da yoğun katılımı oldu. 2 binin üzerinde bir kit-
Bayındırlık Bakanlığında çalışan DİSK’e bağlı Bay-
lenin katılımıyla gerçekleşen yürüyüşün sonunda
sen-İş üyesi 52 işçi Bakanlığın toplu iş sözleşme-
yapılan mitingde konuşan Petkim-İş Genel Başkan
Vekili Yılmaz Özdemir, işçilerin Anayasa’dan kay- si imzalamaktan kaçınması üzerine greve başladı.
naklanan haklarını kullanmak istediklerini söyledi. Baysen Bakanlığın tutumunu “politik” bulduğunu
dile getirdi.
Yürüyüş sürerken işletme yönetimi mahkemeye
başvurarak eylemin yasadışı olduğunu ve durdu- 17 Ekim 1975
rulmasını istedi. Mahkeme bu istemi reddetti.
DİSK Grev ve Direnişleri İnceleme Komitesi tara-
İşveren son çare olarak yerel gazetelerde bir duyuru fından alınan karar doğrultusunda sürmekte olan
yayınlatarak işçilerin işbaşı yapmasını istedi, uyma- Sungurlar direnişindeki işçilere gıda yardımı yapıldı.
yanların iş akitlerinin feshedileceği ve haklarının
ödenmeyeceği açıklandı. İşçiler bu çağrıya uymadı. 17 Ekim 1975
22 Ekim’de işverenin işçiler hakkına hiçbir işlem Hilton Oteli işçileri, DİSK’e bağlı Turizm-İş üyeleri-
yapmayacağına güvence vermesi üzerine işbaşı nin 9 Ağustos 1975 gününden beri Çınar Oteli’nde
yapıldı. Kısa bir süre sonra yasadışı eylem yaptık- sürdürdüğü grevdeki işçilere erzak dağıttı.
ları gerekçesiyle 25 işçi işten çıkarıldı ve hakların-
da dava açıldı. 17 Ekim 1975
12 Ekim 1975 DİSK’e bağlı Maden-İş, Rabak Elektrolitik Bakır ve

DİSK’e bağlı Kera- Mamulleri AŞ’de 650 işçiyi kapsayan toplu iş söz-
mik-İş, İstanbul’da leşmesi imzaladı. DİSK dergisinin 17. sayısında im-
kurulu Alev Ateş zalanan toplu iş sözleşmesinin işkolundaki en yük-
Tuğla Fabrikası’nda sek sözleşme olduğu belirtildi.
grev kararı aldı.
21 Ekim 1975
13 Ekim 1975
İstanbul’da BİMAK fabrikasında toplu görüşme söz-
Türk-İş üyesi Sağ-
leşmelerinde işverenin uzlaşmaz tutum içerisine
lık-İş’ten istifa ede-
girmesi üzerine DİSK’e bağlı Maden-İş üyesi 225
rek DİSK’e bağ-
lı Has-İş’e üye olan işçi greve başladı. Grev 79 günün sonunda, 9 Ocak
107 sağlık işçisi işve- 1976’da işveren iş saatlerini 48’den 45’e indirmeyi
Nurettin Çavdargil renin toplu sözleşme kabul etmesi üzerine sona erdi.
1975
21 Ekim 1975
KASIM
SSK Genel Müdürlüğünde çalışan 2 bin 500 DİSK’e
bağlı Sosyal-İş üyesi işçi yemeklerin düşük kaliteli 1 Kasım 1975
olmasını protesto etmek için bir günlük yemek boy- DİSK’e bağlı sendikalara üye işçiler Adana’da bir
kotu yaptı, işçilerin boykotuna memurlar da katıldı. yürüyüş yaptı. İşçilere karşı artan baskıları ve
21 Ekim 1975 yasadışı davranışları protesto etmek için yapılan
yürüyüşte referandum isteği dile getirildi ve “Ba-
İstanbul-Sefaköy’de bulunan Bimak işyerinde ğımsız Türkiye” sloganları atıldı.
DİSK’e bağlı Maden-İş üyesi 225 işçi, işverenin is-
tenen ücret ve sosyal yardım artışına yanaşmaması 4 Kasım 1975
üzerine greve başladı.
Başbakanlık Toprak ve Tarım Reformu Müste-
22 Ekim 1975 şarlığı Merkez işyerlerinde DİSK’e bağlı Devrimci
Toprak-İş tarafından sürdürülen toplu iş sözleş-
DİSK’e bağlı ASİS üyesi bin 100 işçinin çalıştığı
mesi görüşmelerinin çıkmaza girmesi üzerine iş-
ELKA’da grev kararı verildi.
çiler greve başladı.
22 Ekim 1975
5 Kasım 1975
Türkiye-Irak Tabii Gaz Boru Hattı Urfa-Mardin in-
Ankara SSK hastanesinde çalışan ve bir süre
şaatından çalışan işçiler işverenin DİSK’e bağlı Bay-
önce toplu olarak Türk-İş üyesi Sağlık-İş’ten ay-
sen-İş’i tanımak istememesi üzerine direnişe geçti.
rılıp DİSK’e bağlı Has-İş’e geçen işçilerle Sağlık-İş
23 Ekim 1975 temsilcileri arasında çatışma çıktı.
İnegöl’de bulunan İSTAŞ işyerinde DİSK’e bağlı ASİS 5 Kasım 1975

üyesi 140 işçi iş yavaşlatma kararı aldı. Eylemin ge-
Toprak ve Tarım Müsteşarlığında DİSK’e bağ-
rekçesi işverenin Türk-İş üyesi Ağaç-İş ile toplu iş
lı Devrimci Toprak-İş’e üye oldukları gerekçesiyle
sözleşmesi yapmak istemesiydi.
24 işçinin işten atılması üzerine greve giden 62 iş-
29 Ekim 1975 çinin işine son verildi.
İstanbul Küçükköy’de kurulu Murat Cam fabrika- 6 Kasım 1975
sında çalışan 87 işçi işyerinde yetki alan DİSK’e
bağlı Hürcam-İş’in toplu görüşmelerine başlama Mersin’de kurulu Anadolu Cam Sanayii’nde çalı-
talebine işverenin uymaması ve sendikalaşmaya şan DİSK’e bağlı Hürcam-İş üyesi bin 200 işçi, iş-
öncülük eden işçilerin işine son vermesi üzerine verenin 14 işçiyi sendikal faaliyet nedeniyle işten
greve başladı. çıkarması üzerine direnişe geçti. İşverenin işçi-
lerin isteklerini kabul etmesi ile direniş 11 Kasım
30 Ekim 1975 1975’te sona erdi.
Gebze Tuğla Fabrikası’nda alışan 90 işçinin Türk-
7 Kasım 1975
İş üyesi Çimse-İş’ten istifa edip DİSK’e bağlı Kera-
mik-İş’e üye olması üzerine işveren 25 işçiyi işten İnegöl’de İSTAŞ Sunta fabrikasında çalışan ASİS
çıkardı. üyesi işçiler 14 arkadaşının tazminatsız olarak iş-
ten atılması üzerine fabrikayı işgal etti.
1975
10 Kasım 1975 18 Kasım 1975
İstanbul Bayrampaşa’da kurulu Pancar Motor fab- Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu’nda çalışan
rikasında çalışan bin 60 işçi, üyesi oldukları DİSK’e DİSK’e bağlı Sosyal-İş üyesi 47 işçi, işveren du-
bağlı Maden-İş’e toplu sözleşme yapma hakkının rumunda olan İmar ve İskân Bakanlığının sendi-
tanınması, işten çıkarılan iki arkadaşlarının yeni- kanın toplu sözleşme çağrısına cevap vermemesi
den işe alınması ve işverenin yasadışı eylemleri- üzerine greve başladı.
ne son vermesi için bir buçuk gün süreyle direniş 22 Kasım 1975
yaptı. 13 Kasım 1975 akşamı işverenin konuyu Ma-
den-İş ile çözüme bağlayacağı ve eylem nedeniyle İstanbul Kaynarca’da kurulu ELKA Ağaç Sanayii
işyerinden kimseyi atmayacağı konusunda temi- fabrikasında çalışan DİSK’e bağlı ASİS üyesi bin
100 işçi toplu iş sözleşmesi görüşmeleri sırasında
nat vermesiyle direniş sona erdi.
çıkan anlaşmazlık sonucu greve başladılar. Sen-
13 Kasım 1975 dikanın ileri sürdüğü ve işveren tarafından kabul
edilmeyen madde işyerinde çalışan tüm işçile-
İstanbul’da kurulu Kanat Sanayii işvereninin toplu rin toplu iş sözleşmesi görüşmelerine katılmala-
iş sözleşmesi görüşmeleri devam ederken 9 işçi- rını içeriyordu. Grevin 100. gününde DİSK greve el
nin işine son vermesi üzerine Lastik-İş üyeleri iş- koydu ve yürütümünü Maden-İş’e verdi (Konuya
vereni protesto etmek için direnişe geçti. ilişkin ayrıntılı bilgi ana metinde yer almaktadır).
13 Kasım 1975 22 Kasım 1975
SSK İhtiyarlık Sigortası Müdürlüğünde çalışan 185 DİSK’e bağlı Teknik-İş tarafından Türk Dil Kurumu
işçi arkadaşlarının işten çıkarılmasını protesto işyerlerinde sürdürülen toplu iş sözleşmesi gö-
etmek amacıyla direnişe geçti (Kaynakta yer bil- rüşmelerinden sonuç alınamaması sebebiyle grev
gisi yer almıyor). kararı alındı.
14 Kasım 1975 24 Kasım 1975
Sakarya Esentepe Mobil Benzin İstasyonu’ndaki Türkiye-Irak Petrol Boru Hattı ve Tabii Gaz Boru
DİSK’e bağlı Petrol Kimya-İş üyesi grevci işçilere Hattı işyerinde çalışan DİSK’e bağlı Baysen-İş
bir grup “komando” saldırdı. üyesi 800’ü aşkın işçi sendika seçme özgürlüğü
ve işverenin yasa dışı tutumunu protesto etmek
14 Kasım 1975 için direnişe geçti. Direniş 90 gün sürdü ve toplu
iş sözleşmesi yapılması ile atılan 15 işçinin işe geri
Niğde İplik Fabrikası’nda 400 işçiyi kapsayacak
dönmesiyle sonlandırıldı.
toplu iş sözleşme yapma yetkisini DİSK’e bağlı
Tekstil aldı. 29 Kasım 1975
16 Kasım 1975 DİSK, kuruluşundan itibaren tüm çalışanların

grevli ve toplu sözleşmeli sendika hakkının en
Topkapı’da İzsal işyerinde DİSK Maden-İş üyesi önde gelen savunucusu oldu. Bu hakkın kazanıl-
710 işçi sürmekte olan toplu iş sözleşmesi görüş- ması için kamu çalışanlarıyla ortak etkinlikler dü-
melerinin çıkmaza girmesi sonucu greve başladı. zenledi, kamu çalışanları örgütlerinin düzenlediği
etkinlikleri destekledi. Taleplerin ortaklaştırılma-
17 Kasım 1975
sı doğrultusunda 29 Kasım’da DİSK, TİB, TMMOB,
Ankara’da Kaya Döküm işyerinde çalışan Ma- TÖB-DER, TÖD, TÜM-DER, TÜS-DER ve TÜTED or-
den-İş üyesi işçiler greve başladı. tak bir forum düzenledi.
1975
30 Kasım 1975 için daha önce amansız bir mücadele veren Tariş
DİSK’e bağlı Tek-İş, Tek Genel Müdürlüğüne bağlı işçileri, 10 Aralık 1975 günü hunharca bir saldırı-
15 işyerinde toplu iş sözleşmesi yetkisi aldı. ya uğradılar.
30 Kasım 1975 11 Aralık 1975

Mab-İş 30 Kasım 1975’te gerçekleştirdiği Genel İstanbul Kartal’da Silvan Ağır Sanayii işyerinde ça-
Kurulda Türk-İş’ten ayrılarak DİSK’e katıldı. lışan 300 işçi, işten atılan 23 arkadaşlarının tek-
rar işe alınması ve sendika seçme özgürlüklerinin
verilmesi için direnişe geçti. İşçilerin Metal-İş’ten
ARALIK ayrılıp DİSK’e bağlı Maden-İş'e geçmeleri üzerine
2 Aralık 1975 işverenin ağır baskısına maruz kaldıkları açıklandı.
Erdoğan Lastik işyerinde sürdürmekte olduğu top- 11 Aralık 1975

lu iş sözleşmesi görüşmelerinin sonuç vermemesi
üzerine DİSK’e bağlı Lastik-İş grev kararı aldı. İzmir’de 900 işçinin çalıştığı Tariş fabrikalarında
çalışan yüzlerce işçi topluca DİSK’e bağlı Tekstil’e
6 Aralık 1975 üye oldu. Tariş Genel Müdürü, AP eski Milletveki-
Haliç’te kurulu Aziz Turhan Bağırsakhanesi’nde li Orhan Barut, işçileri sarı sendika Mensucat-İş’e
çalışan DİSK’e bağlı Barder-İş üyesi 40 işçi, sen- geçmeleri için tehdit etti. İşçilerin iradesini görmez-
dikal faaliyetleri sebebiyle işten atılmaları üzerine den gelen iktidar ve yönlendirdiği işletme yönetimi
direnişe geçti. 200 kadar faşist militanı fabrikaya getirdi. Fabrika-
nın ışıkları söndürüldü, ellerinde tabancalar, bıçak-
9 Aralık 1975
lar olan komandolar önlerine gelen işçilere saldırdı,
Muis Biçarer işyerinde çalışan DİSK’e bağlı Bar- birçok işçi yaralandı.
der-İş üyesi 20 işçi toplu sözleşme görüşmelerinin
çıkmaza girmesi ve 8 işçinin işten çıkarılması üze- 11 Aralık 1975’te Ülkü Ocaklarından bir işçinin DİSK
rine direnişe geçti. üyesi bir işçiye tabanca çekmesi üzerine çatışma
10 Aralık 1975 çıktı ve 30’dan fazla işçi yaralandı, 30 işçi ise gözal-
tına alındı. Fabrika 17 Aralık 1975’e kadar tatil edildi.
DİSK’e bağlı Keramik-İş, Küçükçekmece’de kurulu
18 Aralık 1975’te işbaşı yapan işçiler yeniden ko-
Akçimento işyerinde 925 işçiyi kapsayan bir toplu iş
mandoların fabrikaya sokulması üzerine iş bırak-
sözleşmesi bağıtladı. Sözleşme ile ilgili olarak DİSK
tılar, 100 işçi işbaşı yapmadığı için işten çıkarıldı.
dergisinin 19. sayısında “işkolunun en iyi toplu söz-
leşmesi” denildi. 30 Aralık 1975’te işverenin işbaşı yapmayan işçileri
işten çıkaracağını söylemesi üzerine 800 kadar işçi
10 Aralık 1975 işbaşı yaptı, işbaşı yapmayan 70 işçinin 17’si ise iş-
DİSK’e bağlı Tekstil’e geçebilmek ve bu sendika va- ten çıkarıldı. 6 Ocak 1976’da 280 işçi daha işten atıl-
sıtasıyla ekonomik-sosyal haklara kavuşabilmek dı ve DGM 10 işçi hakkında tutuklama kararı verdi.
1975
17 Aralık 1975 Mobilya fabrikalarının işçileri SSK direnişini des-
teklemek amacıyla birer saatlik bir sempati boy-
Alkim Alkali Kimya AŞ’de çalışan 80 işçi, Pet-
kotu yaptı.
rol-İş’ten ayrılıp DİSK’e bağlı Petrol Kimya-İş’e
üye olmaları nedeniyle 40 işçi arkadaşının işi- 24 Aralık 1975
ne son verilmesi üzerine direnişe geçti. 24 Aralık
1975 tarihinde işçilerin isteklerinin kabul edilme- SSK’ye bağlı hastanelerde çalışan ve memur ol-
si üzerine direnişe son verildi ve işyerinde işçiler mak istemeyen Has-İş üyesi işçiler 657 Sayılı
adına Petrol Kimya-İş sözleşme imzaladı. Devlet Memurları Kanunu’nun Bazı Maddelerinin
Değiştirilmesine, Bazı Maddelerinin Kaldırılma-
20 Aralık 1975 sına ve Bazı Maddeler Eklenmesine Dair 12 Sayı-
İskenderun’da DİSK’e bağlı Devrimci Toprak-İş’te lı Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek
örgütlenen balıkçılar İskenderun Balıkçılar Loka- Kabulü Hakkında Kanun’a karşı direnişe geçti.
li’ni kurdular. 25 Aralık 1975
23 Aralık 1975 DİSK’e bağlı Petkim-İş, Yalova Elyaf Fabrikası’nda
DİSK’e bağlı Turizm-İş’in 450 üyesinin bulundu- yetki tespiti için referandum isteminde bulundu.
ğu ve 510 işçinin çalıştığı Sheraton Oteli’nde top- 26 Aralık 1975
lu sözleşme yetkisinin Turizm-İş’e değil OLEYİS’e
verilmesi üzerine işçiler direnişe geçti. İşveren İstanbul’da Beyoğlu, Samatya, Göztepe Hastane-
24 Aralık 1975’te 48 saat içinde işbaşı yapılmaz- leri ve bazı dispanserlerde çalışan DİSK’e bağlı
sa oteli kapatacağını söyledi ve otel 26 Aralık’ta Has-İş üyesi 4 bin işçi DİSK’e bağlı Sosyal-İş üye-
kapatıldı. leri tarafından başlatılan direnişe katıldı.
450 Turizm-İş üyesi Taksim’de bir yürüyüş ger- 26 Aralık 1975

çekleştirdi. Ardından otelin bahçesinde çadır kur- Seydişehir Alüminyum Fabrikalarındaki işçilerin
du. 5 Ocak 1976’da işverenin toplu sözleşme gö- örgütlü olduğu Özgür Alüminyum-İş sendikası-
rüşmelerini kabul etmesi üzerine direnişe son nın genel kurulunda DİSK’e katılma kararı alması
verildi. üzerine işçilere yönelik çeşitli saldırılar düzenlen-
23 Aralık 1975 meye başladı.
SSK Müdürler Kurulunun 1 Ocak 1976 tarihin- 26 Aralık’ta bildiri dağıtan işçilere Ankara plakalı
den itibaren memur yapmak istediği DİSK’e bağlı araçlardan ateş açıldı. Açılan ateş sırasında Hasan
Sosyal-İş üyesi 2 bin 500 işçi Ankara’da direnişe Kadıoğlu adlı bir kişi yaşamını yitirirken 4 işçi de
başladı. yaralandı. Provokatörler çeşitli söylentilerle halkı
tahrik etmeye çalıştı. Gruplar halinde parti, der-
24 Aralık 1975 nek ve sendika binalarına saldırılar düzenlediler.
Ankara’da DİSK’e bağlı Sosyal-İş üyesi 400 kadar Saldırganlar 29 Aralık’ta Özgür Alüminyum-İş bi-
işçi SSK direnişini desteklemek için 17 işyerinde nasını bombalandı.
iki saat süren bir eylem yaptı.
29 Aralık 1975
24 Aralık 1975
İstanbul Vakıflar Başmüdürlüğünde çalışırken
Ankara’da DİSK’e bağlı ASİS’e üye 150 işçinin hiçbir gerekçe göstermeden işlerinden atılan
çalıştığı Domsan ve 30 işçinin çalıştığı Ulusoy 15 işçinin eş ve çocukları Başmüdürlük makam
1975
odasını işgal etti. İşçilerin üye oldukları DİSK’e 30 Aralık 1975
bağlı Devrimci Yapı-İş, işten çıkarmaların toplu SSK direnişi sırasında işbaşı yapmadıkları gerek-
sözleşme hükümlerine ters olduğunu açıkladı. çesiyle Ankara’da bin 47, İstanbul’da da 201 işçinin
işlerine SSK Genel Müdürlüğünce son verildi.
29 Aralık 1975
DİSK’e bağlı Sosyal-İş üyeleri tarafından başlatı- 31 Aralık 1975

lan SSK direnişine Paşabahçe Hastanesi’nde çalı- Ankara, İstanbul ve İzmir’de 12 bin SSK işçisi işle-
şan işçiler de katıldılar. rini bırakarak SSK direnişine katıldı.
1976
9 Ocak 1976
OCAK
İstanbul Topçular’da kurulu Uygun Plastik fabri-
5 Ocak 1976 kasından işçilerinin DİSK’e bağlı Lastik-İş’e üye
DİSK’e bağlı Lastik-İş üyesi 135 işçi çeşitli sosyal olmak istemeleri üzerine işveren 35 işçiyi tazmi-
hakları ve ücret alacakları ödenmediği için Do- nat ödemeden işten attı. İşçiler bunun üzerine di-
ğan Lastik Kaplama fabrikasında direnişe geç- reniş başlattı. 29 Ocak’ta işveren direnişteki iş-
çilerin çalışmak isteyen işçilere engel olduklarını
ti. İşçilerin fabrika önünde kurdukları grev çadırı
ileri sürerek polis çağırdı. Grev yerine gelen polis
işveren tarafından yasadışı olduğu gerekçesiyle
fabrikanın önünde direnişte bulunan 19 işçiyi gö-
jandarma tarafından söküldü ve bazı işçiler ka-
zaltına aldı.
rakola götürüldü. Şubat ayı içinde direnişe ka-
tıldıkları gerekçesiyle 135 işçinin iş sözleşmeleri
10 Ocak 1976
feshedildi.
İstanbul’da kurulu Alev Ateş Tuğla fabrikasın-
6 Ocak 1976 da çalışan DİSK’e bağlı Keramik-İş üyesi 20 işçi
uzun süredir devam eden toplu sözleşme görüş-
Mersin’deki Anadolu Cam Sanayi’de çalışan melerinde anlaşmaya varılamaması üzerine gre-
DİSK’e bağlı Hürcam-İş üyesi işçiler Adana Bölge ve başladı. Bu grev 1976 yılının ilk grevi oldu.
Çalışma Müdürlüğü önünde işyerinde toplu söz-
leşme yetkisi verilecek sendikanın referandumla 12 Ocak 1976
saptanmasını istedi.
Adana’da Sabancı Holding’e ait Marsa Margarin
Yağ fabrikasında çalışan DİSK’e bağlı Gıda-İş üye-
7 Ocak 1976
si 550 işçi toplu sözleşme görüşmelerinde ücret
Uluslararası sendikalardan DİSK’e gönderilen re- maddelerinde anlaşmaya varılamaması üzerine
sim, afiş ve posterlere gerekçe gösterilmeden el greve başladı. Grev, 18 Ocak’ta taraflar arasında
konuldu. anlaşmaya varılması üzerine sona erdi.
1976
14 Ocak 1976 28 Ocak 1976
Diktaş Sanayii işyerinde çalışan 450 işçinin Türk- İstanbul’da Etap Oteli işyerinde yapılan referan-
İş’e bağlı Teksif’ten, DİSK’e bağlı Tekstil’e geçmesi dumu 37 oya karşılık 90 oyla DİSK’e bağlı Tu-
üzerine 20 polis işçilere saldırdı. rizm-İş kazandı.
14 Ocak 1976 28 Ocak 1976

AP Milletvekili Murat Bayrak’ın sahibi olduğu San-
Derby’de DİSK’e bağlı Lastik-İş üyesi 600 işçi top-
cak Tül Fabrikası’nda çalışan 3 bin işçi 28 Ocak’ta
lu sözleşme görüşmelerinde çeşitli maddeler-
tüm siyasi parti başkanlarına gönderdikleri bi-
de çıkan anlaşmazlık nedeniyle greve başladı. 17
rer mektupla MHP’li komandoların baskısı altında
Ocak’ta işverenin sendikanın ileri sürdüğü talep- tutulduklarını ve asgari ücretin altında bir ücret-
leri kabul etmesi üzerine grev sona erdi. le çalıştırıldıklarını belirttiler. İşçiler hiçbir sendi-
kaya üye olamadıklarını ve kendilerine İş Kanu-
20 Ocak 1976
nu hükümlerinin bile uygulanmadığını açıkladılar.
Bağımsız Türkiye Çağdaş Metal-İş gerçekleştir-
diği Olağanüstü Genel Kurulda DİSK’e bağlı Ma-
den-İş’e katıldı. ŞUBAT
21 Ocak 1976 3 Şubat 1976
DİSK’e bağlı Teknik-İş sendikası işveren vekille- İstanbul’da Çınar Oteli işyerinde DİSK’e bağlı Tu-
rinin toplu sözleşme görüşmelerine katılmaması rizm-İş üyesi işçilerin 176 gün sürdürdükleri grev,
üzerine Futbol Federasyonu işyerinde grev uygu- imzalanan toplu sözleşme ile sona erdi. İşçiler Çınar
lamasına geçti. Oteli’ne “Grev Palas” adını verdiler.
22 Ocak 1976 8 Şubat 1976
Mersin Anadolu Cam Sanayii’nde çalışan DİSK’e Türkiye’nin ikinci en uzun grevi olan DİSK’e bağlı
bağlı Hürcam-İş üyesi yaklaşık 200 işçi, Bölge Ça- Lastik-İş üyesi işçilerin 11 aydır Çukurova Plastik
lışma Müdürlüğünün yetki uyuşmazlığını yasal fabrikasında sürdürdükleri Çupasan Grevi işvere-
süre içinde çözüme kavuşturamaması ve işvere- nin tüm baskılarına rağmen sürdü.
nin sendika seçiminde tarafsızlık kuralını çiğne-
9 Şubat 1976
mesi sebebiyle süresiz yemek boykotuna başladı.
MC iktidarının işçi sınıfına yönelik saldırılarına karşı
24 Ocak 1976 DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler, MC iktidarının
Bursa’da Santral Dikiş fabrikasında çalışan 300 amacının anti-demokratik yasalara karşı yeni ze-
işçi DİSK’e bağlı Tekstil’e üye oldu. min oluşturmak olduğunu söyledi.
26 Ocak 1976 10 Şubat 1976
Adana’da 147 PTT işçisinin işten çıkarılması üze- DİSK’e bağlı Maden-İş, bin 200 işçinin çalıştığı İz-
rine DİSK’e bağlı Yeni Haber-İş’e üye işçilerin baş- mir’deki Tokez Yağ Keçeleri Fabrikası’nda ve 60 iş-
lattığı direniş, işçilerin isteklerinin kabul edilmesi çinin çalıştığı Özler Döküm Fabrikası’nda grev uy-
ve işten atılan işçilerin geri alınması ile sona erdi. gulamasına geçti.
1976
20 Şubat 1976
DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler ile Türk-İş Ge-
nel Başkanı Halil Tunç, TRT tarafından düzenlenen
bir programda işçi sorunlarını tartıştılar.
MART
Cumhuriyet, 10 Şubat 1976. 3 Mart 1976
12 Şubat 1976 DİSK’e bağlı Çağdaş Gıda-İş sendikasının Tekel Nak-
Taksim’deki Ünver Oteli işyerinde yetkili sendika liyat, Tekel Cibali ve Tekel Cevizli Sigara Fabrikası’n-
olan DİSK’e bağlı Turizm-İş, gerçekleşen toplu iş da örgütlenmelerini tamamlayarak Tekel Cibali Tü-
sözleşmesine işverenin katılmaması üzerine ba- tün Fabrikası’nda yetki işlemlerine başladı.
sına açıklama yaptı.
5 Mart 1976
12 Şubat 1976
İstanbul’daki Deva Holding’e bağlı Evma işyerinde
Türk-İş’e bağlı OLEYİS’ten ayrılıp DİSK’e bağlı Tu-
toplu sözleşme görüşmelerinden sonuç alınama-
rizm-İş’e üye olan Hilton işçileri, otel önünde basın
toplantısı yaparak toplu iş sözleşmesi ile ilgili refe- yınca DİSK’e bağlı Petrol Kimya-İş üyesi 280 işçi
randum yapılmasını istedi. greve başladı.
13 Şubat 1976 5 Mart 1976

DİSK’in 9. kuruluş yıldönümü Spor ve Sergi Sara- DİSK’e bağlı Lastik-İş’te örgütlü 270 işçinin çalıştığı
yı’nda yapılan bir etkinlikle coşkuyla kutlandı (Ay- Kent Lastik fabrikasında greve başladı.
rıntılı bilgi ana metinde yer almaktadır).
7 Mart 1976
13 Şubat 1976
1 Mayıs hazırlıklarını başlatan DİSK Genel Başkanı
DİSK’e bağlı Teknik-İş’in Futbol Federasyonu’nda
sürdürdüğü grevde işveren vekilleri grev gözcüle- Kemal Türkler, basına yaptığı açıklamada, 1 Mayıs’ta
rine saldırdı. DİSK’e bağlı 9 sendika saldırıyı kınadı. dünya emekçilerinin sömürüsüz, baskısız, savaşsız
ve çalışanların kardeşliğine bağlı özgürlükler dün-
16 Şubat 1976 yası için bir araya geleceklerini belirtti.
Toplu sözleşme görüşmelerinin sürdürüldüğü Murat
Cam işvereninin işyerini kapatarak kanunsuz lokavt 8 Mart 1976
yapması üzerine grev kararı alan ve 29 Ekim 1979’da İşçi sınıfının isteklerine cevap verecek nitelikte
greve başlayan DİSK’e bağlı Hürcam-İş üyesi işçi- belediyelerin planladığı toplumsal ve halka dönük
lerin taleplerinin kabul edilmesi üzerine işyerinde
hizmetlerin gerçekleşmesi için gerekeni yapmak
toplu iş sözleşmesi imzalandı.
ve belediyelerle kitle desteği sağlamak amacı ile
18 Şubat 1976 DİSK Belediyelerle İlişkiler Bürosu kuruldu. İstan-
Toplu sözleşme görüşmelerinde ortaya çıkan anlaş- bul Belediye Başkanı Ahmet İsvan, DİSK’te kuru-
mazlık üzerine DİSK Yeni Haber-İş, Adana PTT Ge- lan Belediyelerle İlişkiler Bürosu’nu destekledi-
nel Müdürlüğüne bağlı 8 işyerinde grev kararı aldı. ğini açıkladı.
1976
11 Mart 1976 29 Mart 1976
DİSK’e bağlı Petrol Kimya-İş, Soda Sanayii işyerin- DİSK’e bağlı Petkim-İş üyesi 350 işçi Gebze’de ku-
de 9 aydan beri sürmekte olan toplu sözleşme gö- rulu Marshall Boya ve Vernik Sanayii işyerinde
rüşmelerinden sonuç alınamaması üzerine grev greve başladı.
uygulamasına geçti.
29 Mart 1976
11 Mart 1976
İşverenin toplu sözleşme görüşmelerinde ücret an-
İstanbul PTT işyerlerinde işverenin, işçilerin toplu laşmazlığı sebebiyle gidilen Uzlaşma Kurulu toplan-
sözleşme görüşmeleri sürecinde taleplerinin al- tısına katılmaması üzerine Kartal’da kurulu Mintex
tında bir teklif açıklaması ve sosyal haklara kar- fabrikasında DİSK’e bağlı Lastik-İş’e üye 44 işçi
şı çıkması üzerine DİSK’e bağlı Yeni Haber-İş grev greve başladı.
uygulamasına geçti.
11 Mart 1976
NİSAN
İstanbul’da Telefon Başmüdürlüğüne bağlı 5 şanti-
ye, 1 taşıtlar amirliği ve Ümraniye PTT fabrikasın- 5 Nisan 1976
da çalışan DİSK’e bağlı Yeni Haber-İş üyesi işçiler Çanakkale Petkim fabrikasında çalışan 40 işçi, üye-
greve başladı. si oldukları Petkim-İş’ten zorla istifa ettirildi. İşçi-
16 Mart 1976 ler özgürlüklerinin kısıtlandığı ve fabrika müdürü-
nün kendilerini tehdit ettiği gerekçesiyle savcılığa
DİSK içinde uzun süredir büyük bir sorun olarak duran
başvurdu.
Petrol Kimya-İş ile Petkim-İş’in birleşmesi çözüm-
lendi. Petrol Kimya-İş kendisini feshederek Petkim-İş 5 Nisan 1976
sendikasına katıldı. Yeni sendikanın adı Türkiye Pet-
rol ve Kimya Sanayii İşçileri Sendikası oldu. Bayrak Komandit Şirketi’nde işverenin devam et-
mekte olan toplu sözleşme görüşmelerine katılma-
20 Mart 1976 ması üzerine DİSK’e bağlı Tekstil, bu işyerinde grev
SSK’de çalışan işçilerin memurlaştırılması ile ilgili- uygulamasına geçti.
yi konuyu değerlendiren DİSK Yürütme Kurulunun
görüşlerini kamuoyuna yansıtmak amacıyla DİSK 10 Nisan 1976
Genel Başkanı Kemal Türkler basına bir açıklama İzmir’de Omsaş işyerinde çalışan DİSK’e bağlı Ba-
yaptı. Türkler, bu kararın Türk-İş temsilcisinin des- sın-İş üyesi işçiler sendikalaşma nedeniyle işten
teğiyle alındığını söyledi ve Türk-İş’i sınıf uzlaşma-
atılan 10 arkadaşlarının yeniden işe alınması için
cısı tavrı sebebiyle eleştirdi. 30 bin SSK işçisinin
direnişe geçti.
toplumsal ve sendikal haklarına el koyanlara karşı
DİSK’in, tüm çalışanların grevli ve toplu sözleşmeli 11 Nisan 1976
sendikalaşma hakkını destekleyeceğini vurguladı.
DİSK Genel Sekreteri İbrahim Güzelce yakalandığı
24 Mart 1976 ağır hastalıktan kurtulamayarak hayatını kaybetti.
Çupasan grevi 1. yılını doldurdu. DİSK’e bağlı Las-
14 Nisan 1976
tik-İş işçilerinin grevde olduğu Çukurova Plastik
Fabrikası’nda işveren işyerine jandarma göndere- İbrahim Güzelce DİSK tarafından düzenlenen bir
rek grevi 313. gününde kırmak istedi. tören ve yürüyüşle toprağa verildi.
1976
18 Nisan 1976 5 Mayıs 1976
DİSK’e bağlı Petkim-İş Kocaeli Şubesi, Yalova Elyaf Yozgat’ın Akdağ Madeni ilçesinde Rasih ve İhsan
Fabrikası’nda özellikle kadın işçiler üzerinde sürdü- Maden Ltd. Şti’nde çalışan işçiler Türk-İş Türki-
rülen baskıları ve anti-demokratik girişimleri kınadı. ye Maden Federasyonu’na bağlı Çorum ve Havali-
19 Nisan 1976 si Birleşik Maden İşçileri Sendikası’ndan ayrılarak
DİSK’e bağlı Mab-İş’e üye oldu.
DİSK’e bağlı Teknik-İş, işçilerin pratiğin teoriyle bü-
tünleşmesini sağlamak için genel merkez binasın- 5 Mayıs 1976
da tüm üyelere açık bir kitaplık kurdu.
DİSK’e bağlı Yeni Haber-İş’in PTT Genel Müdürlü-
19 Nisan 1976 ğüne bağlı İstanbul PTT işyerlerinde başarıyla sür-
Garanti Bankası emekçilerinin örgütlendiği Türkiye dürdüğü grevi Bakanlar Kurulunca 30 gün süre ile
Garanti Bankası AŞ. İşçileri Sendikası (Gam-Sen) ertelendi.
DİSK’e katılma kararı aldı.
6 Mayıs 1976
23 Nisan 1976
Adana’da Bossa Un Fabrikası’nda örgütlü DİSK’e
Çayırova Cam Sanayi işyerinde DİSK’e bağlı Hür- bağlı Gıda-İş bu işyerinde toplu sözleşme görüşme-
cam-İş ile toplu sözleşme görüşmelerinin sürdüğü lerinde anlaşma sağlanamadığı için grev kararı aldı.
bir sırada işverenin işyerine jandarma çağırması
işçiler tarafından protesto edildi. 6 Mayıs 1976
25 Nisan 1976 İstanbul Cevizli’de Hektaş Tarım İlaçları işyerinde

Anadolu Cam Sanayii işyerinde çalışan DİSK’e bağ- örgütlü DİSK’e bağlı Petkim-İş sürdürmekte olan
lı Hürcam-İş üyesi bin 200 işçi toplu sözleşme gö- toplu sözleşme görüşmelerinden sonuç alınama-
rüşmelerinde anlaşmaya varılamaması üzerine 3 ması üzerine grev uygulamasına geçti.
günlük yemek boykotuna başladı.
8 Mayıs 1976
29 Nisan 1976
DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler, TRT yönetiminin
DİSK Yürütme Kurulu, sendikaların toplu sözleşme- geniş kitleleri temsil eden ilerici örgütlere söz hak-
lerine 1 Mayıs’ın işçi bayramı olarak geçirilmesini is- kı tanınmamasını ve bu hakkın Anayasa’nın dışına
tedi. DİSK Genel Bakanı Kemal Türkler, 1 Mayıs işçi çıkarılarak fiilen kısıtlanmasına yönelik basına ve
bayramı nedeniyle verdiği demeçte, yalnızca faşist
kamuoyuna açıklama yaptı.
rejimli ülkelerde 1 Mayıs’ın işçi bayramı olarak ka-
bul edilmediğini söyledi. 10 Mayıs 1976
Tamsaş Tarım Alet ve Makinaları işyerinde sürdü-
MAYIS rülen toplu iş sözleşmesi görüşmelerinden sonuç
alınamaması üzerine DİSK’e bağlı Maden-İş üyesi
1 Mayıs 1976 106 işçi grev uygulamasına geçti.
51 yıllık bir aradan sonra ilk büyük kitlesel 1 Mayıs kut-
13 Mayıs 1976
laması DİSK’in öncülüğünde İstanbul, Taksim Meyda-
nı’nda on binlerce emekçinin katılımıyla yapıldı (Ko- DİSK’e bağlı Turizm-İş Ankara Otel Roma’da grev
nuya ilişkin ayrıntılar ana metinde yer almaktadır). kararı aldı.
1976
19 Mayıs 1976 Müdürlüğüne giderek toplu pazarlık yetkisinin ken-
Adana’da kurulu Siba Silikat Sabun Fabrikası’nda dilerinde olduğunu bildirdi.
örgütlü DİSK’e bağlı Gıda-İş, işverenin işçi istekleri- 16 Haziran 1976
ni ve oluşturulan Uzlaştırma Kurulunun kararlarını
DİSK’e bağlı Hürcam-İş üyelerinin çalıştığı Topkapı
kabul etmemesi üzerine grev uygulamasına geçti.
Şişe Cam ve Gökyiğit fabrikalarında grev başladı.
27 Mayıs 1976
18 Haziran 1976
Topkapı İzsal Döküm Sanayii işyerinde çalışan
Çayırova’da kurulu Arçelik işyerinde çalışan DİSK’e
DİSK’e bağlı Maden-İş’e üye 720 işçinin grevi sürdü.
bağlı Maden-İş üyesi işçilerin dolapları jandarma
31 Mayıs 1976 tarafından arandı. İşyerinde kurulacak kitaplık için
işçilerin aldığı kitaplara el konuldu.
DİSK’e bağlı Keramik-İş Söğüt Bölge Temsilcisi Er-
tuğrul Tunca ve 30 işçi gözaltına alındı. 24 Haziran 1976
31 Mayıs 1976 İzmir’de kurulu Tuborg işyerinde çalışan 500 işçi

Türk-İş’e bağlı Tek Gıda-İş’ten ayrılarak DİSK’e bağlı
Söğüt’de kurulu Söğüt Seramik Sanayi işyerinde ça- Besin-İş sendikasına geçtiler.
lışan DİSK Keramik-İş üyesi işçiler işyerinde yetki-
nin Çimse-İş’e verilmesi üzerine direnişe geçtiler. 25 Haziran 1976
Rulo Basımevi işyerinde DİSK’e bağlı Basın-İş’e üye
işçiler işverenin Uzlaştırma Kurulu kararlarını ka-
HAZİRAN bul etmemesi üzerine grev uygulamasına geçtiler.
1 Haziran 1976 29 Haziran 1976

Adana’da Bossa Un Fabrikası’nda DİSK’e bağlı Gı- Ordu Yardımlaşma Kurumu (OYAK) Genel Müdürlüğü
da-İş’e üye işçiler, sürdürülmekte olan toplu söz- işyerinde çalışan DİSK’e
leşme görüşmelerinden bir sonuç alınamaması bağlı Teknik-İş üyesi 300
üzerine grev uygulamasına geçti. işçi toplu iş sözleşmesin-
den doğan bazı sorunla-
2 Haziran 1976 rın işçi baştemsilcileri
İstanbul Eyüp’te kurulu Yaşar Mensucat işyerinde tarafından işverene ile-
tildiği halde çözümlen-
çalışan 600 işçi ve Eyüp Defterdarlık’ta Boyateks
memesi üzerine yemek
işyerinde çalışan 206 işçi Türk-İş’e bağlı Teksif’ten
boykotuna başladı.
ayrılarak DİSK’e bağlı Tekstil’e geçti.
30 Haziran 1976
11 Haziran 1976
Bursa Tofaş işyerin-
11-12 Haziran 1976’da gerçekleşen DİSK Yönetim de çalışan DİSK’e bağ-
Kurulu toplantısında Genel-İş, Besin-İş, Gam-Sen lı Maden-İş üyesi Mu-
ve Nakliyat-İş’in DİSK’e üyelikleri kabul edildi. ammer Çetinbaş silahlı
saldırı sonucu öldürül-
16 Haziran 1976
dü (Konuya ilişkin ay-
DİSK’e bağlı Çağdaş Gıda-İş ve Nakliyat-İş yetkili- rıntılar ana metinde yer
leri ile 200 kadar işçi 15 Haziran günü Tekel Genel almaktadır). Cumhuriyet, 12 Haziran 1976.
1976
31 Haziran 1976 15 Temmuz 1976
Bursa Tofaş fabrikasında öldürülen Muammer Çe- Karadeniz Bakır İşletmeleri Murgul, Çakmakkaya
tinbaş’ın cenazesine katılmak ve protesto etmek tesislerinde DİSK’e bağlı Maden-İş’in toplu sözleş-
için 13 fabrikada üretim durduruldu. Üretimi dur- me görüşmelerinde anlaşma olmadığı için 17 Hazi-
duran işçiler MC’nin izlediği demokrasi ve özgür- ran 1976’da başlattığı grev sürdü.
lük düşmanı gerici politikasını kınadı.
17 Temmuz 1976
DİSK’e bağlı Turizm-İş’in örgütlü olduğu Roma
TEMMUZ Oteli işyerinde sürdürülmekte olan toplu sözleş-
me görüşmelerinden bir sonuç alınamaması üze-
2 Temmuz 1976
rine grev uygulamasına geçildi.
DİSK üyesi işçilere yapılan zamdan yararlanama-
yan İstanbul belediye işçileri direniş yaptı. Sendi- 19 Temmuz 1976
ka yetkililerinin İETT yetkilileriyle yaptıkları gö- Otomarsan işyerindeki işçilerin DİSK’e bağlı Ma-
rüşmeler sonunda direniş akşam kaldırıldı. den-İş’te örgütlenmeye başlaması üzerine işve-
2 Temmuz 1976 ren 6 işçiyi işten çıkardı.
Bin 200 işçi direnişe geçti.
İskenderun Limanı’na kayıtlı 21 balıkçı teknesinde
DİSK’e bağlı Devrimci Toprak-İş’e üye 200 balıkçı, 20 Temmuz 1976
işvereninin toplu sözleşme görüşmelerine gelme-
DİSK’e bağlı Basın-İş üye-
mesi üzerine grev uygulamasına başladı.
si işçilerin 7 Temmuz’dan
9 Temmuz 1976 bu yana DMO işyerlerinde
sürdürdükleri grev imza-
Devlet Malzeme Ofisi Basımevi işyerlerinde çalı-
lanan toplu sözleşme ile
şan DİSK’e bağlı Basın-İş üyesi 190 işçi grev uygu-
sona erdi. Toplu sözleş-
lamasına geçti.
me ile işçilere yeni sos-
10 Temmuz 1976 yal haklar ve ücret zammı
sağlandı.
Bursa Tofaş işyerinde DİSK’e bağlı Maden-İş üyesi
Muammer Çetinbaş’ın ölümü ile sonuçlanan silahlı 20 Temmuz 1976
saldırıyı kınamak ve işçi sınıfının demokrasi müca-
delesine, sendikal örgütlenmesine karşı yöneltilmiş Ordu Yardımlaşma Kuru-
olan saldırıları protesto etmek amacıyla DİSK tara- mu (OYAK) Genel Müdür-
fından düzenlenen miting Bursa’da yapıldı. (Konuya lüğü işyerlerinde çalışan
ilişkin ayrıntılar ana metinde yer almaktadır). DİSK’e bağlı Teknik-İş’e
üye işçiler toplu sözleş-
12 Temmuz 1976 menin uygulanmasını pro-
Faşist saldırıların yoğunlaşması, iktidarın işçi sı- testo etmek için üç günlük
nıfını hedef alması, DGM yasa tasarısını Meclis’ten yemek boykotu yaptı.
geçirme hazırlıklarını artırması üzerine DİSK’in 23 Temmuz 1976
örgütlü olduğu işyerlerindeki işçiler ile DİSK ve
DİSK üyesi sendikaların yönetici ve diğer kadro- İpraş ve Petkim işyerlerin-
larının yıllık ücretli izinleri Yürütme Kurulu kara- de işverenlerin ve MC ikti-
rıyla ertelendi. darının işçiler üzerindeki Cumhuriyet, 17 Temmuz 1976.
1976
baskılarıyla ilgili açıklama yapan DİSK’e bağlı Pet- 5 Ağustos 1976
kim-İş, İzmit Yarımca’da kurulu İpraş ve Petkim
İstanbul Hilton Oteli’nde DİSK’e bağlı Turizm-İş
işyerleri ile Ankara Petkim Genel Müdürlüğünde üyeleri işverenin Türk-İş’e bağlı OLEYİS’in yaptığı
ve Aliağa Grup Başkanlığında çalışan işçiler üze- toplu sözleşmeden yararlanma konusunda baskı
rindeki faşist baskıların devam ederek yoğunlaş- yaptığını ileri sürerek direnişe geçti.
tığını belirtti.
7 Ağustos 1976
26 Temmuz 1976
Kocaeli’de İpraş işyerinde üye çoğunluğu DİSK’e
Adana Bossa Un Fabrikası işçilerinin grevi 52. gü- bağlı Petkim-İş iken toplu sözleşme yetkisinin
nünde kırıldı. Adana İş Mahkemesi’nin 275 sayılı Türk-İş’e bağlı Petrol-İş’e verilmesi üzerine Tür-
Yasa’nın 27/2. maddelerine aykırı olarak işçilerin kiye Petrol ve Kimya Sanayii İşçileri Sendikası,
aleyhine verdiği kararı protesto etmek için işçiler Kocaeli İş Mahkemesi’ne iptal davası açtı.
grev gözcüsü gömleklerini Yüksek Hakimler Ku-
7 Ağustos 1976
rulu Başkanlığına gönderdi.
Kütahya Belediyesi ile DİSK’e bağlı Genel-İş ara-
sında devam etmekte olan toplu iş sözleşmesi
AĞUSTOS görüşmelerinde anlaşma sağlanamadı. Genel-İş,
400 işçiyle grev kararı aldı.
1 Ağustos 1976
12 Ağustos 1976
PTT işçilerinin mücadeleleri sonucu DİSK’e bağlı
Yeni Haber-İş ile PTT Genel Müdürlüğüne bağlı 9 TRT Genel Müdürlüğüne bağlı iki işyerinde DİSK’e
işyerinde toplu iş sözleşmesi imzalandı. bağlı Yeni Haber-İş’in toplu sözleşme yetkisinin
çeşitli yollardan engellenmesi üzerine TRT Genel
2 Ağustos 1976 Müdürü Şaban Karataş’ın yasadışı yollarla işçi-
lerin sendikal mücadelesini engellemeye yönelik
Türkiye Şişe ve Cam Sanayi’de 6 işyerinde çalışan saldırıları Yeni Haber-İş tarafından kınandı.
ve DİSK’e bağlı Hürcam-İş’ üye toplam 4 bin 500
işçinin 36 gün sürdürdüğü grev, imzalanan toplu iş 13 Ağustos 1976
sözleşmesi ile sona erdi. Kartal İş Mahkemesi DİSK’e bağlı Maden-İş’in al-
dığı grev kararı üzerine 273 işçiden 224’ünü iş-
5 Ağustos 1976 ten çıkaran Eğe Sanayii işvereninin yaptığı işle-
Tekel Nakliyat Grup Müdürlüğünde örgütlenerek min kanunsuz lokavt olduğuna karar verdi.
toplu sözleşme yapma yetkisini alan DİSK’e bağ- 17 Ağustos 1976
lı Nakliyat-İş işverenin toplu iş sözleşmesi görüş-
İzmit Köseköy’de kurulu Lifli Rulo Sanayii işyerinde
melerine yanaşmaması üzerine grev kararı aldı.
örgütlenerek toplu iş sözleşmesi görüşmelerini sür-
5 Ağustos 1976 düren DİSK Bar-Der-İş, işverenin ücret konusunda
anlaşmazlık çıkarması üzerine grev kararı aldı.
Niğde Belediyesi’nde DİSK’e bağlı Genel-İş’in sür-
dürmekte olduğu toplu iş sözleşmesi görüşmele- 22 Ağustos 1976
rinden bir sonuç alınamaması üzerine grev uygu- İzmir’de 9 fırında sürdürülmekte olan top-
lamasına geçildi. lu sözleşme görüşmelerinin çıkmaza girmesi ve
1976
Uzlaştırma Kurulunun toplantılarına işverenlerin 2 Eylül 1976
katılmaması üzerine DİSK’e bağlı Besin-İş grev
DİSK’e bağlı Tümka-İş’e bağlı işçilerin çalıştığı
kararı aldı.
Vege işyerinde işverenin sendikal nedenlerle 6 iş-
24 Ağustos 1976 çinin işine son vermesi üzerine 100 işçi işvereni
protesto etmek için iş bıraktı.
Giresun Bulancak’ta kurulu Karaibrahimoğlu Tuğ-
la Fabrikası’nda toplu sözleşme görüşmelerini sür- 11 Eylül 1976
düren DİSK’e bağlı Keramik-İş görüşmelerin an-
laşmazlıkla sonuçlanması üzerine grev kararı aldı. İnsa işyerinde örgütlü Senteks-İş, DİSK’e bağlı
Tekstil’e katıldı.
25 Ağustos 1976
14 Eylül 1976
Edirne’de kurulu Kartaltepe fabrikasında çalışan
DİSK’e bağlı Tekstil üyesi işçiler faşist çetelerin sal- Giresun’da bulunan Karaibrahimoğlu Tuğla Fabri-
dırısına uğradı. Saldırıda bir işçi bıçakla yaralandı. kası işvereni, DİSK’e bağlı Keramik-İş’e üye işçile-
rin ücret ve sosyal haklarla ilgili olarak isteklerini
25 Ağustos 1976 kabul etmedi. İşçiler greve başladı.
DİSK’e bağlı Teknik-İş’te örgütlenen Migros işçi-
15 Eylül 1976
leri 15 arkadaşlarının sendikal nedenlerle işten
çıkarılması üzerine iş bıraktı. 27 Ağustos 1976’da, Has-İş ile Devrimci Sağlık-İş birleşme protokolü
direnişe geçen 5 işçiyi polis gözaltına aldı. imzaladı.
27 Ağustos 1976 16 Eylül 1976

Sancak Tül Fabrikası işvereni Murat Bayrak, işye- Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilen DGM
rindeki sendikal mücadeleyi bastırmak için ya- Yasası, MC Hükümeti tarafından yeniden çıkarıl-
sadışı saldırıları sürdürürken fabrikanın inşaat mak istendi. DİSK 16 Eylül’den başlayarak günlerce
bölümünde çalışan 20 işçiyi zam istedikleri ge- süren “Genel Yas” eylemi yaptı. Yüz binlerce işçi iş
rekçesiyle işten çıkardı. bıraktı. DİSK yeni bir eylem tarzı uygulayarak, yüz-
lerce araçlık bir konvoyla İstanbul caddelerinde tra-
28 Ağustos 1976
fiği felç etti (Ayrıntılar ana metinde yer almaktadır).
Ağrı, Burdur, Erzincan, Kars, Kastamonu ve Muş
Süt Fabrikalarında çalışan işçiler adına DİSK’e 29 Eylül 1976
bağlı Besin-İş’in sürdürdüğü toplu iş sözleşmesi İstanbul’da kurulu ve DİSK’e bağlı Maden-İş’in ör-
görüşmelerinde anlaşma sağlanamadı ve 6 işye- gütlü olduğu Profilo işyerinde işçilerinin direnişi
rinde grev kararı alındı. devam etti. Bini aşkın polis, altı panzer işçilere gaz
bombaları ve panzerle saldırdı (Ayrıntılı bilgi ana
metinde yer almaktadır).
EYLÜL
30 Eylül 1976
2 Eylül 1976
Çok sayıda polis Profilo’yu boşaltmak için ikinci kez
DİSK’e bağlı Dev Maden-Sen üyesi maden işçi- silah ve bomba kullandı. Polis saldırısı sonucu yara-
leri toplu sözleşme uyuşmazlığı nedeniyle greve lanan Yakup Keser kaldırıldığı hastanede hayatını
başladı. Grev, 26 Ekim 1979’da işçilerin taleplerinin kaybetti (Ayrıntılı bilgi ana metinde yer almaktadır).
karşılanmasıyla sonuçlandı.
1976
Cumhuriyet, 30 Eylül 1976.
EKİM 18 Ekim 1976

6 Ekim 1976 Siemens işyerinde 320 işçi adına Maden-İş’in sür-
dürmekte olduğu toplu sözleşme görüşmelerinde
DİSK’e bağlı Petkim-İş Başkanı Ömer Demircioğ-
işverenin işçi isteklerini kabul etmemesi üzerine
lu, 12 işçinin evlerinden polis zoruyla alınarak Alia-
uyuşmazlığa gidildi.
ğa’ya götürülüp işbaşı yaptırıldığını belirtti.
23 Ekim 1976
6 Ekim 1976
İzmit Köseköy’de kurulu Çelik Halat işyerinde
DİSK Yürütme Kurulu, DİSK Dayanışma Fonu’nun
DİSK’e bağlı Maden-İş grev kararı aldı.
kurulmasına karar verdi. 16 Eylül Genel Yas nede-
niyle işten çıkarılan tüm DİSK üyesi işçilere bu fon- 24 Ekim 1976
dan yardım yapılması kararlaştırıldı.
DİSK Olağanüstü Genel Kurulu toplandı (Ayrıntılı
5 Ekim 1976 bilgi ana metinde yer almaktadır).
Devrimci Toprak-İş, Orman Genel Müdürlüğüne 30 Ekim 1976
bağlı Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü
ve Orman Haritası ve Fotoğrametri Müdürlüğü iş- Banka işkolunda örgütlü emekçilerin örgütlendiği
yerlerinde grev uygulamasına geçti. Yapı-Sen DİSK’e katıldı.
11 Ekim 1976
DİSK’e bağlı Hürcam-İş Mersin Şubesi faşist bir KASIM
grubun saldırısına uğradı.
2 Kasım 1976
13 Ekim 1976
DİSK’e bağlı Bar-Der-İş Genel Başkanı Kenan Bu-
DİSK’e bağlı Lastik-İş Adana’da kurulu Plassa işye- dak ve Mustafa Gündoğdu, Milli Türk Talebe Birliği
rinde grev kararı aldı. kadrosundan olan Tuncer Arabul tarafından silah-
la yaralandı.
17 Ekim 1976
DİSK’e bağlı Genel-İş, Gelibolu Belediyesi’nde çalı- 3 Kasım 1976
şan işçiler adına sürdürdüğü toplu iş sözleşmesi gö- DİSK’e bağlı Tekstil toplu iş sözleşmesi görüşme-
rüşmelerinden sonuç alamayınca grev uygulama- lerinin sürdürüldüğü 5 işyerinde anlaşma sağla-
sına başladı. namadığı için grev kararı aldı.
1976
5 Kasım 1976 6 Aralık 1976
DİSK’e bağlı Maden-İş’in sürdürmekte olduğu toplu İzmit SEKA Kâğıt Fabrikalarında çalışan işçiler 16
sözleşme görüşmelerinde sonuç alınamaması üze- Eylül Genel Yas eylemi nedeni ile işten çıkarılan ve
rine İstanbul’da Çelik Endüstri ve Yıldız Kazan Fab- tutuklanan işçilerle dayanışma içinde olduklarını
rikası’nda grev uygulamasına başladı. açıkladılar.
18 Kasım 1976 8 Aralık 1976
Maden Teknik Arama Enstitüsü’ne bağlı Ankara
DİSK’e bağlı Basın-İş’in Ankara Elektrik İşleri Etüd
Merkez işyerinde toplu sözleşme yapma yetkisini
Matbaası işyerinde sürdürdüğü grevde grev çadırı-
DİSK’e bağlı Mab-İş aldı.
na silahlı saldırı yapıldı.
21 Kasım 1976
8 Aralık 1976
Devrimci Sağlık-İş aynı işkolundaki Has-İş’e katıldı.
DİSK’e bağlı Genel-İş, yasal hakları çiğnendiği ve
30 Kasım 1976 vardiya zamları verilmediği gerekçesi ile 8 Aralık
İstanbul Belediyesi’nde çalışan ve 59 gündür ücret- sabahından itibaren İstanbul’da İETT ve Sular İda-
lerini alamayan DİSK’e bağlı Genel-İş üyesi işçiler 29 resi işyerlerinde pasif direnişe geçti.
Kasım günü sabah saat 07.20’de Galata Köprüsü’ne
9 Aralık 1976
barikat kurarak ulaşımı bir süre aksattı.
İstanbul’da kurulu Ülker işyerinde çalışan DİSK’e
bağlı Gıda-İş üyesi işçiler faşist bir çetenin saldırı-
ARALIK sına uğradı. Saldırı sonucunda 1 işçi yaralandı.
1 Aralık 1976 10 Aralık 1976
İstanbul Telefon Başmüdürlüğü ve PTT Fabrika Mü- İşçilere yöneltilen faşist saldırıların yoğunlaşması
dürlüğü işyerlerinde çalışan DİSK’e bağlı Yeni Ha- üzerine basına bir açıklama yapan DİSK Genel Sek-
ber-İş üyesi işçiler kamuoyuna bir açıklama yap- reteri Mehmet Karaca, gerici güçlerin dayatmak is-
tı. İşçiler Yeni Haber-İş’e saldırıları ve DİSK’e karşı tediği açık faşizme zemin hazırlamak için yapılan
girişilen baskı ve saldırıları kınadı. saldırılar karşısında DİSK’in gerekli önlemleri al-
makta kararlı olduğunu söyledi.
2 Aralık 1976
14 Aralık 1976
DİSK’e bağlı Maden-İş’e üye işçilerin çalıştığı Önel
Sanayii işyerinde imzalanan toplu sözleşme ile 16 DİSK’e bağlı Genel-İş üyesi İstanbul Belediyesi iş-
Eylül Genel Yas eylemlerine katıldığı gerekçesiyle çileri ücretlerini ve birikmiş haklarını almak için
işten çıkarılan 12 işçi geri alındı. direnişe geçti. İşçiler 16 Aralık’ta Vatan Cadde-
si’nde başlayan ve Beyazıt, Eminönü ile Karaköy
3 Aralık 1976
hattı üzerinden Beşiktaş’a kadar uzanan bir yü-
Bilecik’e bağlı Vezirhan ilçesinde kurulu Biksan Kâ- rüyüş yaptı. İşçilere bu yürüyüş sırasında 200 araç
ğıt Sanayii ve Ticaret AŞ işyerinde çalışan 70 işçinin eşlik etti. Yine aynı saatlerde 50 araçlık bir kon-
DİSK’e bağlı Tümka-İş’te örgütlenmesi üzerine 55 voy oluşturan işçiler Üsküdar’dan Bostancı’ya ka-
işçinin işine son verdi. DİSK’e bağlı Maden-İş üyeleri dar bir gösteri düzenledi. İşçilerin direnişi 5 Ocak
ve Vezirhan köylüleri işten çıkarmaları protesto etti. 1977’de sona erdi.
1976
15 Aralık 1976 sopalarla saldıran faşistler grev çadırına gaz dö-
kerek yaktı. 30 işçi gözaltına alındı.
DİSK’e bağlı Maden-İş, Sümerbank’a ait İzmit’teki
Mannesman Boru fabrikasında aldığı grev kararı- 19 Aralık 1976
na fabrikada çalışan 700 işçi katıldı.
DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler, MC Hüküme-
18 Aralık 1976 ti’nin bir an önce istifa etmesini, aksi halde işle-
dikleri suçların cezasını ödeyemeyecek durumda
TİSK aylık işveren dergisinde DGM eylemine ka- kalacaklarını duyurdu.
tıldıkları için işten çıkarılan işçilerle ilgili bir “kara
liste” yayımladı. 20 Aralık 1976
DİSK’e bağlı Besin-İş ile Et ve Balık Kurumu işvere-
18 Aralık 1976
ni arasında 1 Nisan’dan bu yana sürdürülen toplu iş
DİSK’e bağlı Petkim-İş’e üye işçilerin sürdürdüğü sözleşmesi görüşmelerinde anlaşma sağlanamama-
MKE Antalya Fabrikası grevine tabanca, bıçak ve sı üzerine 19 işyerinde grev uygulamasına geçildi.
1977
6 Ocak 1977
OCAK
DİSK’e bağlı Besin-İş,
1 Ocak 1977 İzmir’de Billur Tuz
DİSK’e bağlı Genel-İş İzmir Şubesi’ne üye kapı işyerinde 155 işçiyi
ve kalorifer işçileri günde 8 saat çalışmak ve İş kapsayan toplu söz-
Kanunu’nun sağladığı sosyal hakları elde etmek leşmede üyelerinin
amacıyla “günde 8 saat dışında çalışmama” eyle- günlük ücretlerine
mine başladı. 90 lira zam sağladı.
1 Ocak 1977 6 Ocak 1977
İstanbul Büyükçekmece’de kurulu ve DİSK’e bağ- DİSK'e bağlı Ge-

lı Gıda-İş’e üye işçilerin çalıştığı Topçuoğlu Yoğurt nel-İş’in İstanbul’da-
Fabrikası’nda işveren örgütlenme çalışmalarını ki işyeri temsilcile-
engelleyerek işyerine jandarma çağırdı. 80 işçi gö- ri ortak bir açıklama
zaltına alındı. yaparak İstanbul Be-
lediyesi’nde çalışan
4 Ocak 1977
işçilerin ücretlerini
İstanbul Hukuk Fakültesi’nde polislerin öğrenci- alamadığını ve bunun
leri ve basın emekçilerini hedef alan saldırısı üze- sorumlusunun MC
rine DİSK Genel Sekreteri Mehmet Karaca saldırı- Hükümeti olduğunu
yı kınadı. belirtti. Cumhuriyet, 3 Ocak 1977.
1977
7 Ocak 1977 iktidarının kömür kalmadığı gerekçesiyle ka-
pattığı ocağı en verimli biçimde işleterek aksini
DİSK Genel Sekreteri Mehmet Karaca, Millî Eği-
kanıtladılar.
tim Bakanlığınca (MEB) yayımlanan ders kitap-
larının faşist, ırkçı, işçi ve barış düşmanı olduğu- Aşkale olayı iktidar ile muhalefet arasında sert
nu söyledi. tartışmalara da neden oldu. İktidarın ocağa mü-
dahaleye hazırlanması üzerine muhalefet parti-
11 Ocak 1977
si lideri CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit, konuyla
Manisa’da kurulu 4 fırında çalışan işçiler adına ilgili yaptığı basın açıklamasında iktidarın ateşle
DİSK’e bağlı Gıda-İş’in sürdürdüğü toplu sözleşme oynadığını söyledi.
görüşmelerinde işverenlerin Uzlaştırma Kuru-
lu toplantısına katılmaması üzerine sendika grev MC tarafından alınan kapma kararı, CHP tarafın-
kararı aldı. dan kurulan hükümet tarafından Mayıs 1978’de
kaldırıldı.
12 Ocak 1977
13 Ocak 1977
Türkiye Kömür İşletmelerine bağlı Erzurum’daki
Aşkale maden ocağındaki çalışan işçilerin örgüt- İstanbul 5. İş Mahkemesi’nin gerçek yetkili sendi-
lü olduğu Yeraltı Maden-İş'in toplu sözleşme çağ- kanın işyerindeki işçilere sorularak ortaya kona-
rısı TKİ İşverenleri Sendikası tarafından görmez- bileceğine, bunun da kapalı oy açık sayım sure-
den gelindi. tiyle yapılacak bir referandum olması gerektiğine
karar vermesi üzerine Parsan Makine Parçaları
380 işçi adına yapılan tüm çağrılara olumsuz yanıt San. AŞ işyerinde yapılan ve Türk-İş’e bağlı Türk
alınması üzerine 12 Ocak’ta grev başlatıldı. Grevin Metal-İş’in katıldığı referandumu DİSK’e bağlı Ma-
başladığı gün sendika Genel Başkanı Çetin Uygur den-İş kazandı.
silahlı saldırıya uğradı.
15 Ocak 1977
Bakanlar Kurulu, 21 Mart’ta grevi 1 ay süre ile er-
teleme kararı aldı. Karara tepki gösteren Yeral- İstanbul’da kurulu Yapağı Yıkama Fabrikası’nda
tı Maden-İş, TKİ’nin yasa tanımaz bir tutum için- çalışan DİSK’e bağlı Tekstil üyesi ve işyeri baş-
de bulunduğunu, resmi toplantılara katılmadığını, temsilcisi Ahmet Hocaoğlu faşist cinayet şebeke-
Bakanlar Kurulu’nun bu kararının bu yasa tanı- leri tarafından dövülerek ağır yaralandı.
maz tutuma katıldığını belirtti.
19 Ocak 1977
Taraflar 17 Nisan’da anlaşarak 1 Ağustos 1976 ta- DİSK’e bağlı Turizm-İş üyesi Intercontinental Ote-
rihinden geçerli olmak üzere toplu sözleşme imli işçileri İstanbul 4. İş Mahkemesi’nin yetkisini
zaladılar. Anlaşmanın imzalanmasından bir gün bozmasına rağmen Bölge Çalışma Müdürlüğünün
sonra sendika tarafından yapılan bir açıklamada
yetkiyi üçüncü kez OLEYİS’e vermesini protesto
işverenin toplu sözleşme hükümlerine uymadığı,
etmek için direnişe geçti.
kadro ve araç eksikliğinin ölümle sonuçlanacak
kazalara neden olacağı ileri sürüldü. 19 Ocak 1977
Maden ocağındaki sorunlar artarak sürdü, üc- DİSK Yürütme Kurulu hakkında Bakırköy 1. Asliye
retler ödenmedi, iktidar ocağı zarar ettiği gerek- Ceza Mahkemesi’nde DGM kanununun engellen-
çesiyle kapatma kararı aldı. Bu gelişmeler üzeri- mesi için yurt çapında genel yas ilan edip işçileri
ne Ekim ayından itibaren işletme yönetimine el kanunsuz greve teşvik ettikleri iddiası ile açılan
koyan işçiler üretimi sürdürdü. Milliyetçe Cephe davaya başlandı.
1977
20 Ocak 1977 7 Şubat 1977
DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler ile 6 DİSK yö- DİSK’e bağlı Tek-İş’in Afşin-Elbistan Şube Yöne-
neticisi DGM’lere karşı işçileri direniş yaptırarak tim Kurulu üyesi Muzaffer Şahin’in evine patlayıcı
Türkiye çapında yasa dışı greve teşvik ve tahrik madde atıldı. Şahin, polisler tarafından dövülerek
etmek iddiasıyla yargılandı. ağır hakaretlere uğradı.
22 Ocak 1977 12 Şubat 1977
DİSK, yüzde 72 hissesini alarak “Politika” gazete- Bursa’da kurulu Besaş fabrikasında çalışan bin
800 işçi, Türk-İş’e bağlı Teksif’ten istifa ederek
sinin sahibi oldu. DİSK Yürütme Kurulu aynı tarih-
DİSK’e bağlı Tekstil’e üye oldu.
te üye sendika genel merkezlerinin, şube ve bölge
temsilcilerinin Politika’ya sendikalar tarafından 13 Şubat 1977
abone olunması kararlaştırıldı. Ayrıca Yürütme
DİSK’in 10. kuruluş yıldönümü İstanbul’da Spor ve
Kurulu işyerlerindeki baştemsilciliği için gazeteye Sergi Sarayı’nda Genel Başkan Kemal Türkler’in
günlük biriktirilen paralarla abone olunmasını is- açış konuşmasıyla başladı. Yıldönümü, koro ve
tedi (Ayrıntılar ana metinde yer alıyor). folklor eşliğinde coşkuyla kutlandı.
25 Ocak 1977 DİSK’in 10. yıldönümünde DİSK ile Foto-Film Mer-
DİSK’e bağlı Maden-İş üyesi işçilerin Altılar PDK kezi tarafından hazırlanan ve DİSK’in kuruluşun-
dan bu yana geçen 10 yılı anlatan Fotoğraflarla
Fabrikası’nda işverenin uzlaşmaz tutumu üzerine
DİSK’in 10 Savaşım Yılı konulu sergi DİSK genel
başlattığı grev 1. yılını doldurdu.
merkez salonunda açıldı.
26 Ocak 1977
18 Şubat 1977
İstanbul’da kurulu Gislaved’de çalışan DİSK’e bağ-
Ordu Yardımlaşma Kurumu (OYAK) işyerlerinde
lı Lastik-İş üyesi bin işçi greve başladı. Gislaved örgütlü olan DİSK’e bağlı Teknik-İş sürdürülmek-
işçilerinin grevi çevre işyerlerinde çalışan işçiler te olan toplu sözleşme görüşmelerinden sonuç
tarafından da desteklendi. alınamaması üzerine grev uygulamasına geçti.
30 Ocak 1977 20 Şubat 1977
Mersin’de kurulu Plassa Plastik Sanayii AŞ işye- DİSK’e bağlı Lastik-İş’e üye Gislaved işçileri-
rinde DİSK’e bağlı Lastik-İş’e üye işçilerin 106 gün nin sürdürmekte olduğu grevi, DİSK’e bağlı Ma-
başarı ile sürdürdükleri grev, işverenin işçi talep- den-İş’e üye Endüstri ve Yıldız Kazan Fabrikası,
lerini kabul etmesi üzerine sona erdi. Sungurlar, Türk Demir Döküm, Ternal işçileri ile
DİSK’e bağlı Tekstil üyesi Makara işçileri destek-
lediklerini açıkladı.
ŞUBAT 21 Şubat 1977
7 Şubat 1977 DİSK Yönetim Kurulu ve Başkanlar Konseyinin
21 Şubat’ta yapılan ortak toplantısında haziran
Press döküm işyerinde DİSK’e bağlı Maden-İş
ayında yapılacak genel seçimlerde CHP’nin des-
toplu sözleşme imzaladı. 1 Mayıs toplu sözleşme teklenmesi kararı alındı. Konuya ilişkin yapılan
ile İşçi Bayramı olarak kabul edildi. açıklamada “DİSK hem demokratik bir ortamdan
1977
yana hem de hükümeti kurmaya en yakın parti bağlı Maden-İş üyesi 7 bin 929 işçinin çalıştığı 16
olduğu için 1977 Genel Seçimlerinde CHP’yi des- işyerinde uyuşmazlık zaptı tutuldu.
tekleme kararı almıştır” denildi.
5 Mart 1977
21 Şubat 1977 DİSK’e bağlı Teknik-İş, Silko işyerinde toplu söz-
DİSK’e bağlı Maden-İş, İzmir’de Mahle Piston iş- leşme görüşmelerinden sonuç alınamaması üze-
yerinde yapılan referandumu kazandı. rine grev kararı aldı.
23 Şubat 1977 5 Mart 1977
DİSK’e bağlı Teknik-İş’in OYAK Genel Müdürlü- Fruko Tamek Ankara Başbayiliğinde işyerinde ça-
ğünde sürdürdüğü greve 23 Şubat’ta bir grup fa- lışan DİSK’e bağlı Teknik-İş üyesi işçiler işvereni-
şist militan saldırdı. Saldırganlar grev pankartla- nin sendikal özgürlükleri yok etmeyi amaçlayan
rını yırtarak kaçtı. baskılarının devam etmesi üzerine direnişe geçti.
24 Şubat 1977 9 Mart 1977
Manisa Kula’da iki işyerinde sürdürülmekte olan DİSK’e bağlı Gıda-İş Manisa’da kurulu Uncular Ek-
toplu sözleşme görüşmelerinin uyuşmazlıkla so- mek Fabrikası işvereninin İl Koordinasyon Kuru-
nuçlanması üzerine DİSK’e bağlı Tekstil grev ka- lunun kararına uymaması üzerine grev kararı aldı.
rarı aldı.
12 Mart 1977
24 Şubat 1977
Yaklaşık 300 işçinin çalıştığı ve işyerinde sürdü-
DİSK’e bağlı Keramik-İş’in örgütlü olduğu İstan- rülen örgütlenme çalışmaları işveren tarafından
bul’da kurulu Tuzla Porselen Fabrikası’nda yetkili engellenmeye çalışılan Başak Sigorta’da DİSK’e
olduğu ileri süren Türk-İş’e bağlı Çimse-İş’in Böl- bağlı Gam-Sen grev kararı aldı.
ge Çalışma Müdürlüğüne verdiği üye giriş fişleri-
12 Mart 1977
nin sahte olduğu bilirkişi raporu ile saptandı. 8. İş
Mahkemesi Çimse-İş’in yetkisini bozdu. DİSK’e bağlı Gıda-İş İskenderun’da 29 fırında iş-
verenin toplu iş sözleşmesi görüşmelerine yanaş-
maması üzerine greve çıktı.
MART
14 Mart 1977
2 Mart 1977
Bolu İş Mahkemesi 431 işçinin çalıştığı Bolu Ana-
İzmir ESHOT Genel Müdürlüğünde çalışan 300 işçi tamirhane Müdürlüğü işyerinde DİSK’e bağlı Ma-
Batı Anadolu Bes-İş’ten istifa ederek işkolu dü- den-İş’in yetkili olduğunu ve Türk-İş’e bağlı Türk
zeyinde tam yetkili sendika olan DİSK’e bağlı Ge- Metal’in sahte fiş düzenlediğini tespit etti.
nel-İş’e üye oldu.
15 Mart 1977
5 Mart 1977
DİSK’e bağlı ASİS Modaş ve Modsan işyerlerinde
DİSK’e bağlı Maden-İş toplu sözleşme görüşmele- toplu sözleşme görüşmelerinden sonuç alınama-
rinin anlaşmazlıkla sonuçlanması üzerine DİSK’e ması üzerine grev kararı aldı.
1977
17 Mart 1977 30 Nisan 1977
DİSK’e bağlı Gıda-İş, Kırklareli’nde Saray Ekmek Demiryolları, Limanlar, Havalimanları ve İnşaat
Fabrikası’nda greve başladı. İşçileri Sendikası (Dem Lim-İş) 30 Nisan’da Ola-
ğanüstü Genel Kurul toplantısında DİSK’e katıl-
26 Mart 1977 maya karar verdi.
DİSK’e bağlı Yeni Haber-İş Ankara 6. İş Mahkeme-

si’nin kararı ile TRT’de işyeri düzeyinde toplu söz-
leşme yetkisini aldı.
MAYIS
1 Mayıs 1977
26 Mart 1977
DİSK tarafından İstanbul’da düzenlenen 1 Mayıs
İzmir Bornova’da kurulu İmbat Meşrubat Sanayii
yürüyüş ve mitinginin sonunda yapılan saldırı bir
işyerinde çalışan Türk-İş’e bağlı Tek Gıda-İş üyesi katliama dönüştü (1 Mayıs 1977 katliamına ilişkin
işçiler DİSK’e bağlı Gıda-İş’e üye oldu. ayrıntılar ana metinde yer almaktadır).
3 Mayıs 1977
NİSAN DİSK, 1 Mayıs katliamı sonrası “1 Mayıs’ın Heybeti
Gölgelenemez” başlıklı bir açıklama yaparak sal-
2 Nisan 1977
dırıyı kınadı. Katliamın, MC’nin kanlı bir siyasal
DİSK’e bağlı Keramik-İş, 8 mermer fabrikasında komplosu olduğu belirtildi.
İstanbul Bölge Müdürlüğünün yaptığı uzlaştırma
3 Mayıs 1977
çağrılarına katılmayan işverenlerin tutumu ne-
deniyle grev kararı aldı. Sosyal-İş üyesi Feramuz Demir, 3 Mayıs’ta ODTÜ
içinde silahlı saldırıya uğradı. Yaralı olarak hasta-
5 Nisan 1977 neye kaldırılan Demir, tüm çabalara karşın kurta-
rılamadı ve 4 Mayıs’ta yaşamını yitirdi.
DİSK’e bağlı Lastik-İş’in nisan ayı içinde kutlana-
cak olan 28. kuruluş yılı nedeniyle İzmir’de afiş MC iktidarı tarafından ODTÜ’ye atanan Rektör
asan işçilere saldıran faşistler Avni Ece’yi katlet- Hasan Tan’ın işçi kadrosuyla işe aldığı faşist mi-
tiler. DİSK’e katılma kararı henüz alan Beton-İş litanlar bir süredir devrimci öğrencileri yıldırma-
üyesi Avni Ece için yapılan cenaze töreni dev bir ya, ODTÜ’deki sendikal örgütlenmeyi kırmayı dö-
antifaşist gösteriye dönüştü. nük saldırılar yapmaktaydı. Cenazeye yönetim
tarafından özel giydirilmiş 100 militan ile çelenk
25 Nisan 1977 gönderildi. Başta Sosyal-İş üyeleri olmak üzere
cenaze törenine katılan işçiler, öğrenciler bu mili-
DİSK üyelerini seçimlerde CHP’ye oy vermeye ve
tanların cenazeye yaklaşmasına izin vermedi, çe-
1 Mayıs’a katılmaya çağırdı.
lenk parçalandı.
26 Nisan 1977 7 Mayıs 1977
DİSK’e bağlı Devrimci Toprak-İş Samsun Top- Türk-İş, 6 Mayıs 1977’de kanlı 1 Mayıs olayları için
raksu Bölge Müdürlüğünde yapılan referandumu bildiri yayımladı. Bütün sorumluluğun DİSK’e ait
kazandı. olduğunu iddia etti.
1977
30 Mayıs 1977
TEMMUZ
MESS ile DİSK’e bağlı Maden-İş arasında 9 ay sü-
ren toplu sözleşmelerin uyuşmazlıkla sonuçlan- 4 Temmuz 1977
ması üzerine 30 Mayıs’ta 10 binin üzerindeki işçi
İstanbul’da DİSK genel merkezinin Merter’deki
greve çıktı. Grevler 3 Şubat 1978’de sendikanın ta-
binasına bomba atıldı. Bomba patlamadı.
leplerinin kabul edilmesiyle sonuçlandırıldı.
4 Temmuz 1977
HAZİRAN DİSK Adana Bölge Temsilciliğinin Gaziantep’te

düzenlediği bir toplantıda çıkan tartışma son-
7 Haziran 1977 rasında İplik-İş yöneticilerinin silahlı saldırı-
Bursa’da yaklaşık 6 bin 400 işçinin çalıştığı 5 fab- sı sonucu Fevzi Türbeci adlı tekstil işçisi hayatını
rikada yapılan açık irade beyanı sonuçları Bölge kaybetti.
Çalışma Müdürlüğü tarafından açıklandı. Renault
27 Temmuz 1977
ve Mako’da toplu sözleşme yetkisini DİSK’e bağlı
Maden-İş kazandı. DİSK, Türk-İş’e MC’ye karşı mücadelede işbirliği
önerdi. Kemal Türkler iki örgüt arasında görüş fark-
10 Haziran 1977
ları olmasına rağmen, demokrasi için ortak nokta-
DİSK’e bağlı Turizm-İş, 9 Haziran günü Criton ote- ların saptanabileceğini düşündüklerini ifade etti.
linde grev uygulamasına başladı.
28 Temmuz 1977
24 Haziran 1977
DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler Ulu-
İstanbul Belediye Başkanı Ahmet İsvan DİSK’in 1 sal Demokratik Cephe (UDC) çağrısı yap-
Mayıs Taksim mitinginde belediye araçlarının gö- tı (Ayrıntılar ana metinde ele
rev dışı kullanılmasına izin verdiği gerekçesiyle alınmaktadır).
kendisini sorumlu tutan İl İdare Kurulunun kara-
rını eleştirdi. 30 Temmuz 1977
25 Haziran 1977 30 Temmuz Cumartesi günü

toplanan Gam-Sen Genel Ku-
DİSK’e bağlı Gıda-İş, 24 Haziran günü Tariş pa-
rulu DİSK Birleştirme Komis-
muk yağ kombinalarında bin 250 işçiyle greve
başladı. yonunun önerilerine uygun
olarak oybirliği ile Bank-
25 Haziran 1977 Sen’e katılma kararı aldı.
DİSK’e bağlı Maden-İş İzmir’de kurulu Faz Elekt-
30 Temmuz 1977
rik ve Ak Döküm Fabrikalarında sürdürmekte ol-
duğu toplu sözleşme görüşmelerinin uyuşmaz- Sakarya Belediyesi ile DİSK’e
lıkla sonuçlanması üzerine grev kararı aldı. bağlı Genel-İş arasında süren
toplu iş sözleşmesi görüş-
melerinde doğan anlaşmaz-
lık nedeniyle 500 işçi greve
başladı. Cumhuriyet, 31 Temmuz 1977.
1977
AĞUSTOS EKİM
23 Ağustos 1977 14 Ekim 1977
DİSK’e bağlı Besin-İş ve Gıda-İş sendikaları birleşti. DİSK’e bağlı Maden-İş’in avukatı Ali Şen, 13 Ekim
1977 günü Eyüp Adliyesi’nden çıkarken polislerin
27 Ağustos 1977 saldırısına uğradı.
DİSK Yürütme Kurulu, DİSK’e bağlı Maden-İş ile
26 Ekim 1977
MESS arasındaki uyuşmazlık sonucunda başlayan
grevin desteklenmesi için DİSK’e bağlı tüm işçile- DİSK’e bağlı Bank-Sen’in Denizli İktisat Bankası
rin birer yevmiyelerinin kesilmesini ve Dayanışma grevi 9. gününü doldurdu.
Fonu’na aktarılmasını kararlaştırdı.
28 Ekim 1977
31 Ağustos 1977
DİSK’e bağlı Lastik-İş Trabzon’da kurulu Kurşun
DİSK’e bağlı 15 sendika tarafından yapılan ortak Lastik, Yılmazlar Lastik ve Kara Lastik işyerlerin-
açıklamada CHP’nin yerel seçimler için merkezden de grev kararı aldı.
aday göstermemesi istendi.
28 Ekim 1977
DİSK’e bağlı OLEYİS, Adana Gar Lokantası’nda toplu
EYLÜL görüşme sürecinde gerçekleşen uyuşmazlıklardan
dolayı grev kararı aldı.
1 Eylül 1977
DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler, DİSK ile CHP
KASIM
arasındaki güçbirliği ilişkilerinin son durumu hak-
kında açıklama yaptı. Türkler, DİSK’in ilerici demok- 11 Kasım 1977
ratik kuruluşlar ve özellikle CHP ile güçbirliği genel DİSK’e bağlı Teknik-İş, Bağcılar Bankası’nda grev
politikasının genel kurul kararı ile saptandığını ve kararı aldı.
bu yetkinin ancak genel kurula ait olacağını belirtti.
10 Eylül 1977
ARALIK
DİSK’e bağlı Has-
İş Genel Başkan 3 Aralık 1977
Vekili İlimdar Boy DİSK’e bağlı Genel-İş’in Marmara ve İstanbul Şu-
bir grup faşist ta- belerinin bulunduğu merkez binaya bomba atıldı.
rafından saldırıya
uğradı. 22 Aralık 1977
DİSK 6. Genel Kurulu 22-27 Aralık tarihlerinde Har-
22 Eylül 1977
biye Şehir Tiyatrosu Salonu’nda toplandı. Yapılan
OLEYİS’in DİSK’e seçimler sonucunda Kemal Türkler, genel başkan-
üyeliği oybirliği ile lık görevini Genel-İş Genel Başkanı Abdullah Baş-
kabul edildi. türk’e devretti.
Cumhuriyet, 23 Eylül 1977.
1978
devlet ve hükümet sorumlularının Yüce Divan’a
OCAK sevk edilmesini istedi.
14 Ocak 1978
4 Şubat 1978
TİSK Başkanı Rafet İbrahimoğlu, 13 Ocak 1978
MC iktidarının tüm kurum ve kuruluşlarda yürüt-
günü basına bir açıklama yaparak DİSK ve DİSK’e
bağlı Maden-İş’in tutumunu kınadı. Grevlere iliş- tüğü kadrolaşma çalışmasının bir benzeri de OD-
kin katı tutumun sürdüğünü, DİSK yönetiminde TÜ’de başlatılmıştı. ODTÜ’ye Rektör olarak atanan
gerçekleşen değişikliğe rağmen hareket tarzının Hasan Tan, üniversiteye işçi kadrosundan onlar-
değişmediğini söyledi. ca faşist militan doldurdu. Sosyal-İş üyesi işçileri
hukuk dışı yöntemlerle işten çıkarmaya başladı.
19 Ocak 1978
İşten çıkarılan işçiler arasında yer alan İsmail Şa-
DİSK’e bağlı Bank-Sen hin, yönetimin bu tavrına karşı hukuksal müca-
uzlaşmaz tavır için- dele başlattı. Rektörlüğe karşı dava açan Şahin bu
de bulundukları ve top-
arada Ankara Belediyesi’nde çalışmaya başladı ve
lu sözleşmeye yanaş-
Genel-İş üyesi oldu. Şahin’in açtığı dava olumlu bir
madıkları gerekçesiyle
şekilde sonuçlandı ve işe dönüşüne karar verildi.
İstanbul Sanayi Odası’n-
da (İSO) grev kararı aldı. Yeniden işe başlamasına 4 gün kala İsmail Şahin
katledildi. Sosyal-İş üyesi İsmail Şahin, 4 Şubat’ta
24 Ocak 1978 evine yakın bir ağaçta ölü olarak bulundu. Yapılan
30 Mayıs 1977’den itiba- incelemede, ağır işkence gördüğü ve boğulduğu,
ren devam eden DİSK’e daha sonra Ankara’nın Kırkkonaklar semtinde-
bağlı Maden-İş grevinde ki evinin yakınlarında bir ağaca asıldığı anlaşıldı.
anlaşmaya varıldı, pro- Devrimci kimliğinden dolayı faşist çetelerin hedefi
tokol imzalandı. Grevde halindeki Şahin’in katilleri böylece kendilerini giz-
bulunan 27 işyeri ile lo-
lemeye çalıştı.
kavtta bulunan 14 işye-
rinde üretim başladı. 11 Şubat 1978
Cumhuriyet, 15 Ocak 1978.
29 Ocak 1978 Ereğli Demir ve Çelik fabrikalarında DİSK’e bağlı
DİSK’e bağlı Maden-İş ile MESS arasında 20 bin iş- Maden-İş üyesi 8 bin işçi, toplu sözleşme görüş-
çiyi ilgilendiren toplu sözleşmenin ana ilkelerin- melerinin olumlu sonuçlanmaması üzerine greve
den sonra her işyeriyle ilgili maddelerde anlaşma- başladı.
ya varıldı.
15 Şubat 1978
DİSK Genel Başkanı Abdullah Baştürk, DİSK Yöne-

ŞUBAT tim Kurulu toplantısının açış konuşmasında Türk-
İş’le DİSK arasında kesin görüş ayrılıkları olduğu-
3 Şubat 1978 nu ifade etti. Baştürk, DİSK’in sosyalist bir örgüt
DİSK Genel Başkanı Abdullah Baştürk kanlı 1 Ma- olduğunu ve ideolojik yönü bulunduğu, Türk-İş’in
yıs olayları ile ilgili olarak eski Başbakan Süley- ise ideolojik yönü olmadığını, iki konfederasyon
man Demirel ile o dönemde görevli üst düzeydeki arasındaki en belirgin farkın bu olduğunu söyledi.
1978
15 Şubat 1978
4 Mart 1978
1976’da DİSK’e üye olmak için başvuran Yeraltı Ma-
Yeraltı Maden-İş örgütlenmesi nedeniyle bulundu-
den-İş’in üyeliği 15 Şubat 1978’de kabul edildi.
ğu Erzurum’da Yeraltı Maden-İş gönüllü örgütçü-
16 Şubat 1978 sü Mahmut Yıldırım ve 4 arkadaşı silahlı saldırıya
uğadı, Yıldırım yaşamını yitirdi.
DİSK’e bağlı T.İ.S.,
aynı işkolunda 7 Mart 1978
faaliyet gösteren DİSK Genel Başkanı Abdullah Baştürk, Dünya Ka-
Türk-İş üyesi Ta- dınlar Günü sebebiyle yaptığı açıklamada kadın
rım-İş ve Hak-İş işçilerin erkek işçilere göre yüzde 37 daha düşük
üyesi Hak Ta- ücretle çalıştıklarını belirtti.
rım-İş ile Cey-
lanpınar Devlet 11 Mart 1978
Üretme Çifliğin- Kartal’da kurulu Çakır Gıda Sanayi AŞ ve Çakıroğlu
de yaklaşık 2 bin Sınai Mamulleri işvereni DİSK’e bağlı Gıda-İş’in toplu
kişillik bir direniş iş sözleşmesi yetkisini alması üzerine toplu sözleş-
gerçekleştirdi. 16 me görüşmelerini terk edip, işyerlerini kapattı. İş-
Şubat 1978’de üc- çiler işvereninin bu tutumunun yasadışı olduğunu
ret eşitsizliği se- belirterek, Bölge Çalışma Müdürlüğüne başvurdu.
Cumhuriyet, 18 Şubat 1978. bebiyle başla- 14 Mart 1978
yan direnişte 12
“İşimiz, aşımız, geleceğimiz için DİSK, Hürcam-İş’e
işçi tutuklandı. Direniş beşinci gününde, 20 Şubat
evet” afişi asan cam işçileri polis tarafından alıko-
1978’de sona erdi. Direniş sonunda işverenin çağ-
nuldu ve işçiler Zeytinburnu Merkezefendi Karako-
rısıyla bin 500 işçi işbaşı yaptı, 550 işçi ise işten
lu’nda nöbetçi polislerce dövüldü.
çıkarıldı.
16 Mart 1978
17 Şubat 1978
16 Mart’ta İstanbul Üniversitesi’nden çıkan öğren-
DİSK’e bağlı Teknik-İş Yönetim Kurulu işkolunda ciler bombalı, silahlı saldırıya uğradı. 7 öğrencinin
sendikal birliği sağlamak için aynı konfederasyona öldüğü olay nedeniyle DİSK, 20 Mart’ta “Faşizme
bağlı Bank-Sen’e katılmayı kararlaştırdı. İhtar Eylemi” kararı aldı.
24 Şubat 1978 20 Mart 1978
DİSK, 1 Mayıs 1978 için afiş yarışması düzenledi. DİSK Faşizme İhtar Eylemini ülke genelinde ger-
Yarışmada Şekip Davaz birincilik, Emre Senan ise çekleştirdi (Ayrıntılar ana metinde yer almaktadır).
ikincilik ödülünü aldı.
23 Mart 1978
DİSK Genel Başkanı Abdullah Baştürk İzmit’te dü-
MART zenlenen Demokrasi Mitinginde siyasi iktidardan
hesap soracaklarını ifade etti.
4 Mart 1978
27 Mart 1978
DİSK’e bağlı Dev Maden-Sen’in Sivas’ta Başer Ma- “Faşizme İhtar” adlı iki saatlik iş bırakma eylemiyle
dencilik grevi birinci yılını doldurdu. DİSK’in yasadışı grev yaptığı iddia edilerek açılan
1978
soruşturma sürdü. Baştürk ve yürütme kurulu Bu mitingle yetinmeyen işçiler duyarsız iktidara
üyeleri ifade verdi. seslerini duyurmak amacıyla Mersin’den Ankara’ya
uzanan bir yürüyüş yapma kararı aldı. Mersin Valili-
28 Mart 1978
ğinin engelleme girişimlerine karşın işçiler 21 Hazi-
İzmir’de DİSK direnişine (Faşizme İhtar eylemi) karan’da yürüyüşü başlattı. İşçilerin Ankara’ya girme-
tılan 833 öğretmen için soruşturma başlatıldı. sine izin verilmedi. Soda işçileri 15 gün Gölbaşı’nda
bekletildi. Petkim-İş yöneticileri bazı bakanlarla
görüştü (Ayrıntılar ana metinde ele alınmaktadır).
NİSAN
9 Nisan 1978
MAYIS
Kredi Yurtlar Kurumu işçileri DİSK’e bağlı OLEYİS’te
örgütlenmeye başladı. 1 Mayıs 1978
10 Nisan 1978 1 Mayıs, yapılan onca karşı propagandaya ve kış-
DİSK’e bağlı Has-İş 2. Olağanüstü Genel Kurulunda kırtma çabalarına rağmen yüz binlerin katılımıy-
adını Devrimci Sağlık-İş olarak değiştirdi. la ve DİSK’in öncülüğünde yine İstanbul, Taksim
Meydanı’nda kutlandı (Ayrıntılı bilgi ana metinde
11 Nisan 1978 yer almaktadır).
DİSK’e bağlı Tekstil’in
Beyoğlu Şubesi’ne pat- Taksim alanındaki 1 Mayıs toplantısında konuşma
layıcı madde atıldı. Bi- yapan DİSK Genel Başkanı Abdullah Baştürk, Ece-
nada ağır hasar mey- vit Hükümeti’nin faşizme karşı emekçi halk yara-
dana geldi. rına olan her girişimini destekleyeceklerini belirtti.
17 Nisan 1978 4 Mayıs 1978

Beyoğlu Tekstil Şubesi, DİSK dergisi,
Sayı 41, Mayıs 1978. 1. Olağanüstü Genel DİSK Genel Sekreteri Fehmi Işıklar TÖB-DER Ge-
Kurulunu toplayan nel Başkanı Gültekin Gazioğlu’na yapılan saldırı-
Limter-İş, DİSK’e katılma kararı aldı. yı kınadı.
30 Nisan 1978 9 Mayıs 1978

Mersin’de kurulu Soda Sanayi AŞ’de örgütlenen Hür Dağıtım işvereniyle DİSK’e bağlı Basın-İş ara-
DİSK’e bağlı Petkim-İş üyesi işçiler çeşitli bas- sında toplu sözleşme görüşmeleri başlarken 40
kılarla karşılaştı. Uyuşmazlık sonucu başlayan işçinin işten çıkarılmasını protesto etmek için
ve 140 gün süren grev Bakanlar Kurulu kararıy- Ankara, İstanbul ve İzmir’deki işyerlerinde yakla-
la önce otuz, daha sonra altmış gün ertelendi. Er- şık 300 işçi direnişe geçti.
teleme süresinin dolmasına on gün kala işveren
işçilerle birlikte teknisyenleri de kapsayan lokavt 16 Mayıs 1978
ilan etti. İşveren lokavt kararı mahkeme tarafın-
Bağımsız Gıda-İş, DİSK’e bağlı Gıda-İş’e katıldı.
dan yasadışı sayıldı.
17 Mayıs 1978
DİSK yönetimi yapılan yasadışılıkların düzeltilmesi
için Başbakan Bülent Ecevit’e bir mektup gönder- Genel merkezi Çanakkale’de bulunan Der-Gim-İş,
di. Bu mektubun da sonuç vermemesi üzerine 30 14 Mayıs 1978’de DİSK üyesi İlerici Deri-İş sendi-
Nisan’da binlerce işçinin katıldığı bir miting yapıldı. kasına katıldı.
1978
24 Mayıs 1978 11 Haziran 1978
Hürriyet Dağıtım AŞ işvereni, işyerlerini kapattı- DİSK üyesi Tekstil çeşitli işyerlerinde çalışan 400
ğını bildirerek bünyesindeki 320 işçinin iş akitle- işçinin işveren tarafından feshedilen iş akitleriyle
rinin feshetti. DİSK’e bağlı Basın-İş kapatma ka- ilgili tazminatlarını alamadıklarını, haklarını alınca-
rarının yasal olmadığını, sendikal örgütlenmeyi ya kadar da direnmekte kararlı olduklarını bildirdi.
kırmak amacı taşıdığını belirtti.
24 Haziran 1978
26 Mayıs 1978
DİSK’e bağlı Tekstil’in Topkapı Şubesi silahlı saldı-
AP ve MHP’liler DİSK’e bağlı İlerici Deri-İş Kazlı- rıya uğradı.
çeşme Şubesi’nin kepenklerini kırarak “bayrağa
24 Haziran 1978
saygı” afişini yapıştırıp, şubeyi tahrip etti.
DİSK’e bağlı Dev Maden-Sen’in Sivas’ın Koyunhisar
30 Mayıs 1978
ilçesinde yürüttüğü örgütlenmenin baskı ve terörle
DİSK Yürütme Kurulu, işçi sınıfının disiplinine uy- engellenmek istendiği belirtildi.
madığı gerekçesiyle İlerici Gençler Derneği (İGD)
ile ilişkilerin askıya alındığını bildirdi.
TEMMUZ
HAZİRAN
2 Temmuz 1978
1 Haziran 1978
DİSK’e bağlı Gıda-İş yetki talebinin sonuçlandırıl-
Fiskobirlik’te örgütlü ve 4 bin 500 üyesi olan Fın- ması için işyerinde işçi sayısının saptanacağı gün
dık-İş, 30 Mayıs 1978’de gerçekleştirdiği Genel Ku- Kademoğlu işvereni 43 işçiyi işten çıkardı.
rulunda DİSK’e katılma kararı aldı. 3 Temmuz 1978
2 Haziran 1978 DİSK’e bağlı Basın-İş Devlet Malzeme Ofisi’ne bağ-

lı İzmit İmalat Atölyeleri ile Bölge Müdürlüğü ve İs-
DİSK’e bağlı OLEYİS'te örgütlü olan Taksim’deki tanbul Basımevi’nde grev uygulamasına geçti.
Ünver Oteli işçileri işverenin toplu sözleşme gö-
8 Temmuz 1978
rüşmelerine katılmaması üzerine direnişe geçti.
DİSK Samsun Bölge Temsilciliği çalışanı Erdoğan
9 Haziran 1978 Aksu 8 Temmuz’da evine giderken öldürüldü.
DİSK Genel Başkanı Abdullah Baştürk, DİSK genel 10 Temmuz 1978

merkezini ziyaret eden Bülent Ecevit’e sendikal DİSK’e bağlı Tekstil’in Topkapı’da kurulu Dar
hak ve özgürlüklerin genişletilmesi, tüm çalışan- Tekstil ve Brode Sanayi’de iş akitleri feshedilen ve
ların sendikalaşması, referandumun yasalaşması, tazminatlarını alamayan 400 tekstil işçisi direnişe
başladı (11 Haziran 1978'deki açıklamaya bakınız).
SSK ve benzeri kuruluşlarda işçilerin ve tüm çalı-
şanların söz ve karar sahibi olması, asgari ücretin 12 Temmuz 1978
vergi dışı tutulması konularında ısrarlı mücadele DİSK’e bağlı Devrimci Sağlık-İş Genel Başka-
içinde olacaklarını söyledi. nı Mehmet Çelikel başka sendikalar tarafından
1978
sahte üye fişleri doldurulan işçilerin mağdur oldu- 10 Ağustos 1978
ğunu ve buna son verilmesi için referandum uy-
Toplu sözleşme ile kazanılmış haklarının çiğnen-
gulanması gerektiğini belirtti.
mesini protesto eden DİSK’e bağlı OLEYİS üyesi 550
15 Temmuz 1978 işçi Sheraton Oteli’nde direnişe başladı.
Türkiye Film İşçileri Sendikası (TFİS) DİSK’e katıl- 10 Ağustos 1978
ma kararı aldı.
Okmeydanı Hastanesi çalışanı ve DİSK’e bağlı Dev-
16 Temmuz 1978 rimci Sağlık-İş Genel Başkanı Mehmet Çelikel sal-
DİSK’e bağlı Genel-İş’in Isparta Belediyesi’nde ça- dırıya uğradı.
lışan 302 üyesi greve çıktı.
15 Ağustos 1978
22 Temmuz 1978 Bakırköy Çobançeşme’de kurulu Kavel Bisküvi Fab-
DİSK’e bağlı Maden-İş’in Pendik’teki 4. bölge bi- rikası’nda 230 işçinin kötü çalışma koşullarına son
nasına gece yarısı patlayıcı madde atıldı. vermek üzere DİSK’e bağlı Gıda-İş’te örgütlenme-
ye başlamasından sonra işverenin işçilere baskısı
arttı. İşveren, işçilere silahlı saldırı gerçekleştirdi.
AĞUSTOS
21 Ağustos 1978
1 Ağustos 1978 DİSK’e bağlı Basın-İş’in örgütlü olduğu Ankara
DİSK Yönetim, Yü- Elektrik İşleri Etüd Matbaası’nda 18 işçi greve çıktı.
rütme, Denetim ve
Onur Kurulları ve Böl- 24 Ağustos 1978
ge Temsilcileri ile üye Atatürk Öğrenci Sitesi Müdürü ve DİSK’e bağlı OLE-
Cumhuriyet, 1 Ağustos 1978. sendikaların Yürüt- YİS üyesi Avukat Devrim Çelenk 24 Ağustos’ta fa-
me Kurulu üyelerinin şist çeteler tarafından Beyazıt’ta öldürüldü. Bir süre
katıldığı, 1-4 Ağustos
DİSK’e bağlı Turizm-İş’in avukatlığını da yapan
1978 tarihleri arasında dört gün sürecek Başkanlar
Devrim Çelenk, Öğrenci Sitesi’nde etkin olmak is-
Kurulu toplantısı Ören’de başladı. Toplantıda faşizm
teyen faşistler tarafından tehdit edilmekteydi. Fa-
tehlikesi, yaygın işsizlik, referandum, toplu işçi çı-
şistler uzun süre takip ettikleri Çelenk’i Beyazıt’ta
karma gündemleri yer aldı.
aracının kırmızı ışıkta durmasından yararlanarak
Toplantıda “Demokratik Sınıf ve Kitle Sendikacılı- katlettiler. DİSK ve OLEYİS üyesi binlerce işçi, Çe-
ğının Temel İlkeleri” adlı belge ve “Tek Tip Demok- lenk’in cenazesini büyük bir antifaşist gösteriye
ratik Tüzük” ele alındı. dönüştürdü.
3 Ağustos 1978
DİSK’e bağlı Maden-İş ile MESS arasında 22 işye-
rinde toplu sözleşme imzalandı. 8 iş yerinde sürdü-
rülen grevde anlaşmayla sonuçlandı.
9 Ağustos 1978
DİSK Başkanlar Konseyi, NATO ve CENTO’ dan çı-
kılmasını istedi. Cumhuriyet, 1 Ağustos 1978.
1978
12 Ekim 1978
EYLÜL
DİSK’e bağlı Yapı-İş, Türk-İş’e bağlı Yeni İmar Sen-
20 Eylül 1978 dikası, Hak-İş’e bağlı Öz Yapı-Sen, aralarında an-
laşarak toplu iş sözleşmesi yapma yetkisi belirle-
DİSK’e bağlı Limter-İş’e üye Çeliktekne ve Dökerel
nemeyen işyerleri için referanduma gidilmesini
Tersanelerinde çalışan 63 işçi haksız işten çıkarıl-
istedi.
maları karşısında direnişe geçti.
26 Eylül 1978
DİSK’e bağlı Gıda-İş’in Bursa’daki 42 fırında grev
KASIM
başlatması üzerine Yenişehir ekmek fırınında grev 2 Kasım 1978
yapan işçiler işverenin saldırısına uğradı. Bir işçi
kolundan demir çubukla yaralandı. DİSK’e bağlı Limter-İş, Atılım Tersanesi’nde grev
oylamasını, Marmara Tersanesi’nde ise irade be-
yanını kazandı.
EKİM
19 Kasım 1978
1 Ekim 1978
Ankara’da 19 Kasım günü toplanan DİSK Temsil-
DİSK’e bağlı Dev Maden-Sen genel merkezi 1 ciler Meclisi tarafından yayımlanan bildiride te-
Ekim’de saat 22.30’da faşistler tarafından bomba- rör eylemlerinin temelde emperyalizmin ve te-
landı. Binada ağır hasar meydana geldi. kelci sermaye tarafından desteklenen gerici ve
1 Ekim 1978 faşist odaklardan kaynaklandığı belirtildi. NATO
ve CENTO gibi askeri AET, IMF, OECD gibi ekono-
Cevizli Sigara Fabrikası işçisi ve DİSK Gıda-İş üyesi
mik örgütlerden çıkılması istendi. DİSK’in Türki-
Muammer Karan 1 Ekim 1978’de gece vardiyası son-
rasında evine giderken üç kişi tarafından kurulan ye’deki ABD üslerinin yeniden açılmasına karşı
bir pusuda vuruldu. Karan tedavi gördüğü hasta- olduğu görüşü yinelendi.
nede 3 Ekim 1978’de yaşamını yitirdi.
25 Kasım 1978
10 Ekim 1978
DİSK’e bağlı
DİSK Genel Başkanı Abdullah Baştürk, giderek yay- sendika temsil-
gınlaşan, terör ve halkın içine itildiği ekonomik bu- cileri Ankara’da
nalım, ulusal bağımsızlık, yabancı askeri üsler ve faşizme karşı
kontra-gerilla gibi yasadışı örgütler üzerinde gö-
güçlerin eylem
rüşme yapmak üzere DİSK Başkanlar Konseyini
birliği amacıy-
olağanüstü toplantıya çağırdı.
la demokratik
12 Ekim 1978 platformu oluş-
DİSK’in 6. Genel Kurulu kararları doğrultusunda turma çalışma-
12-13 Ekim tarihlerinde toplanan Genel Temsilciler ları için 39 de-
Meclisinde, Türkiye’de antiemperyalist, antişove- mokratik kitle
nist güçlerin faşizme, emperyalizme ve şovenizme örgütleriyle bir
karşı güç ve eylem birliğinin “Demokratik Platfor- araya geldi.
m”da sağlanması görüşü benimsendi. Cumhuriyet, 27 Kasım 1978.
1978
26 Aralık 1978
ARALIK
26-27 Aralık tarihlerinde faşistler Kahramanma-
19 Aralık 1978 raş’ı kan gölüne çevirdi. “Maraş Katliamı” olarak
DİSK Genel Sekreteri Fehmi Işıklar, Adana’da Zi- anılan olaylarda ana rahmindeki bebelerden yet-
raat Mühendisleri Odası Şube Başkanı Akın Özde- mişini aşkın yaşlılara varıncaya kadar 105 insan
mir’in faşist katillerce öldürülmesini kınadı. hunharca katledildi. Evler, işyerleri yakıldı. Emni-
yet güçlerinin uzaktan seyrettiği katliam sırasın-
21 Aralık 1978
da yaralananların toplandığı hastane faşist caniler
DİSK Genel Sekreteri Fehmi Işıklar, 1475 sayılı İş tarafından basıldı, yaralılar dövüldü. Hükümet 13
Yasası ile 275 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve ilde sıkıyönetim ilan etti.
Lokavt yasalarında yapılmak istenilen değişiklik-
lere ilişkin DİSK’in görüşleri açıkladı. Işıklar, yasa- 27 Aralık 1978
larda yapılmak istenen değişiklerin sermayenin
DİSK Genel Başkanı Abdullah Baştürk, Maraş kat-
çıkarlarını korumak ve baskısını sürdürmek oldu-
liamını “faşist soykırım” olarak niteledi, emperya-
ğunu belirtti.
list güçlerin beslediği faşistlerin yaptığını ifade etti.
22 Aralık 1978
DGM yasa tasarısını protesto için işçileri yasadı-
şı greve tahrik ve teşvik ettikleri iddiasıyla DİSK
Genel Başkanı Kemal Türkler ve Genel Sekreteri
Mehmet Karaca, Başkan Vekili Ali Rıza Güven ve
Yürütme Kurulu üyeleri Mehmet Kılıç, Celal Kü-
çük, Kemal Nebioğlu ve Ahmet Fehmi Işıklar hak-
kında açılan davada beraat etti. Cumhuriyet, 22 Aralık 1978.
1979
saygı duruşu yaptı. DİSK’in “5 Ocak Faşizmi La-
OCAK netleme Eylemi"ne çok sayıda demokratik kit-
2 Ocak 1979 le örgütü üyesi de katıldı. Yüz binlerce emekçinin
yaptığı eylem geniş yankı uyandırdı.
DİSK Araştırma Enstitüsü tarafından hazırlanan
1978 Raporu’nda, 1978’in değerlendirilmesi yapıl- 11 Ocak 1979
dı ve eleştirilere yer verildi. 1978 Raporu’nda bu- DİSK'e bağlı Genel-İş üyesi 72 işçi, işverenin beledi-
günkü enflasyon ve döviz dar boğazının kökleri ye bünyesinde çalışan işçilerin toplu sözleşmeden
geçmişte olan esas olarak Türkiye’deki egemen doğan haklarını vermemesi üzerine Bilecik Beledi-
ve kapitalist düzenden kaynaklandığı belirtildi. yesi’nde direnişe geçti. Belediye hizmetleri tama-
men durdu.
5 Ocak 1979
DİSK, Maraş katliamını kınamak amacıyla 5
Ocak’ta tüm ülkede saat 11.00’de beş dakikalık
1979
17 Ocak 1979 10 Şubat 1979
4 kişilik Sovyetler Birliği sendika heyeti 17-24 DİSK’e bağlı Bank-Sen, Ordu Pazarları (ORPA) ile
Ocak 1979 tarihleri arası DİSK’in konuğu olarak OYAK’ta grev kararı aldığını açıkladı. OYAK grev ka-
Türkiye’yi ziyaret etti. Heyette SSCB Yüksek Sov- rarı 11 Şubat 1979 günü Bakanlar Kurulu tarafından
yet Üyesi (Milletvekili), Azerbaycan Sendikalar 30 gün ile ertelendi.
Konseyi Başkanı, Afrika-Asya Ülkeleri Dayanış-
23 Şubat 1979
ması Sovyet Komitesi Başkan Vekili Profesör Z.
G. Hüseyinova, Sovyet Sendikaları Merkez Kon- DİSK Genel Başkanı Abdullah Baştürk, TÖB-DER’in
seyi Uluslararası İlişkiler Daire Müdürü V. N. Igna- aranması ve yöneticilerinin gözaltına alınması üze-
tov, Tekstil işkolunda sendikacı M. Dmitrieva ve rine basına yaptığı açıklamada olayı şiddetle kına-
Sovyet Sendika- dığını belirtti. Baştürk, Hükümet temel hak ve öz-
ları Merkez Kon- gürlüklerin korunması ve genişletilmesi yolunda
seyi Danışmanı emekçi halka verdiği sözü unutmuş görünmekte
Bogdanov yer aldı. olduğunu söyledi.
Tanışma toplan-
24 Şubat 1979
tısının ardından
fabrika ziyaretle- DİSK’e bağlı Maden-İş üyesi 2 bin işçi İstanbul’da
ri, tarihi ve turis- kurulu Northern Electric Telecommunication AŞ
tik bölgelerin ge- işyerlerinde toplu sözleşme görüşmelerinin an-
zilmesi ve Ankara laşmazlıkla sonuçlanması üzerine greve başladı.
Belediye Başkanı
24 Şubat 1979
Ali Dinçer ile gö-
rüşme, programda DİSK’e bağlı Aster-İş Onur Kurulu üyesi ve Taşkızak
yer aldı. Tersanesi işçisi Atilla Can evine giderken faşistler
DİSK dergisi, Sayı 50, Şubat 1979.
tarafından silahlı saldırıya uğradı. Atilla Can, 31 Mart
1979 günü hastanede yaşamını yitirdi.
ŞUBAT
3 Şubat 1979 MART
İstanbul’da kurulu Görgülü pastanesi ve imalatha- 2 Mart 1979
nesinde çalışan DİSK’e bağlı Gıda-İş üyeleri adına
sendika tarafından sürdürülen toplu iş sözleşmesi Et ve Balık Kurumu’na bağlı 29 işyerinde DİSK’e
görüşmelerinde çıkan uyuşmazlık sonrası Uzlaştır- bağlı Gıda-İş ve Türk-İş üyesi Tek Gıda-İş tarafın-
ma Komisyonu kararlarının da sendika istemlerini dan alınan grev kararı Bakanlar Kurulunca 60 gün
karşılamaması sebebiyle işyerinde grev kararı alındı. süreyle ertelendi.
8 Şubat 1979 12 Mart 1979
DİSK’e bağlı Bank-Sen tarafından MAİS’in İstanbul, Mersin Soda Sanayii’nde hammadde üreten ve
Ankara, İzmir ve Bursa’daki işyerlerinde çalışan 360 Adana’da bulunan Tuz işletmesi ile Mersin’de
işçinin 15 Aralık 1978’den beri sürdürdüğü grevler bulunan Kalker işletmesinde DİSK’e bağlı Pet-
Bakanlar Kurulu tarafından 1 ay süreyle ertelendi. kim-İş’te örgütlü 145 işçi greve çıktı. Mersin Soda
Kararın iptali için Danıştay’a başvuruldu. Sanayii işyerinde daha önce alınan grev kararı 26
1979
Ocak 1979’da Bakanlar Kurulu tarafından ikin- 26 Nisan 1979
ci kez 60 gün süreyle ertelenmiş ve ertelemenin
Cam işkolundaki 11 işyerinde 7 bini aşkın işçiyi ilgi-
sona ermesiyle işçiler işten çıkarılmışlardı.
lendiren toplu sözleşme görüşmeleri öncesinde uzun
13 Mart 1979 süredir yetki mücadelesi veren iki sendika güç ve
eylem birliği kararı aldı. Türk-İş’e bağlı Kristal-İş ile
İstanbul’da bulunan Tutkal Sanayii AŞ’de yapılan
DİSK’e bağlı Hürcam-İş 26 Nisan’da yaptıkları ortak
irade beyanını DİSK’e bağlı İlerici Deri-İş kazandı.
Türk-İş üyesi Deri-İş’in İlerici Deri-İş tarafından toplantı ile toplu sözleşme sürecinde birlikte hare-
alınan yetkiye itiraz etmesi üzerine irade beyanı ket etme konusunda anlaştı. İki sendika arasında-
gerçekleştirilmişti. ki bu yakınlaşma Hürcam-İş’in DİSK çatısı altında
birleşme önerisiyle daha da boyutlandı. Kristal-İş
15 Mart 1979 ise bu öneriye, “güç ve eylem birliği” önerisiyle kar-
Çanakkale Biga’da bulunan Kıyı tersanesinde şılık verdi.
çalışan 230 DİSK’e bağlı Limter-İş üyesi Aralık
28 Nisan 1979
1978’den beri ücretlerini alamamaları gerekçesiy-
le direnişe geçti. 1 Mayıs’ın İstanbul’da kutlanması sıkıyönetim ta-
rafından yasaklandı. DİSK’in afişlerine ve gazete-
16 Mart 1979
lerine el konuldu. DİSK genel merkezi basıldı. Genel
Bağımsız Yapı İşçileri Başkan Baştürk ve DİSK yöneticileri gözaltına alındı
Sendikası (YİS) eski Ge- (Ayrıntılar ana metinde yer almaktadır).
nel Başkanı İsmet De-
mir yakalandığı hastalı- 30 Nisan 1979
ğı yenemeyerek hayatını İstanbul’da 2 Mayıs 1979’a kadar sokağa çıkma ya-
kaybetti. sağı ilan edildi.
İsmet Demir 31 Mart 1979
30 Nisan 1979
Petkim-İş’in Mersin’de bulunan Soda işyerinde
Adana’da bulunan DİSK 2. Bölge Temsilciliği polis ve
sürdürdüğü grevin yeni boyutlara ulaşması üze-
asker tarafından arandı. 7 DİSK yöneticisi gözaltına
rine Mersin’de “Soda İşçileriyle Dayanışma” mi-
alındı, 15 gün sonra serbest bırakıldı.
tingi gerçekleştirildi (Ayrıntılar ana metinde yer
almaktadır).
MAYIS
NİSAN 1 Mayıs 1979
23 Nisan 1979 İstanbul’da sokağa çıkma yasağı uygulandı. 1 Ma-
DİSK’in 1 Mayıs’la ilgili afiş ve dergilerini taşıyan yıs’ı kutlamak isteyenler engellenerek gözaltına
kamyona güvenlik güçlerince el konuldu. alındı (Ayrıntılar ana metinde yer almaktadır).
23 Nisan 1979 3 Mayıs 1979
DİSK’e bağlı Bank-Sen’in Beyoğlu Tünel’deki 1. Bölge Dandy Ciklet Fabrikası’nda yapılan durum tespiti
Temsilciliğinde güvenlik kuvvetlerince arama ya- sonucunda işçiler DİSK’e bağlı Gıda-İş’li oldukla-
pıldı, yayınlara el kondu ve 21 kişi gözaltına alındı. rını beyan ettiler.
1979
3 Mayıs 1979 Eylem nedeniyle bir basın açıklaması yapan DİSK
Gıda-İş yönetimi, Hamit Akyıldırım’ın Tek Gı-
DİSK’e bağlı Genel-İş’in örgütlü olduğu İzmir Beledi-
da-İş’in hukuk müşavirinin bir yolsuzluğunu tes-
yesi’nde 6 bin işçi adına uygulamaya başladığı grev
pit ettiğini ve bu nedenle tehdit edildiğini duyur-
Bakanlar Kurulu kararıyla 1 ay ertelendi. 5 Mayıs
du. Açıklamada Tek Gıda-İş Yapı Kooperatifi’nde
1979’da Genel-İş, Danıştay’a başvuracağını açıkladı.
denetçi olan Akyıldırım’ın aynı zamanda koope-
Bakanlar Kurulu, 5 Haziran 1979’da Genel-İş’in grev
ratif 2. Başkanı olan Tek Gıda-İş hukuk müşaviri-
kararının uygulanmasını ikinci kez erteledi.
nin yolsuzluklarını tespit ettiği söylendi.
8 Mayıs 1979
Bursa Mustafa Kemal Paşa’da bulunan Boraks
işletmesinde çalışan 736 DİSK’e bağlı Dev Ma- HAZİRAN
den-Sen üyesi işçi greve başladı. Daha önce Yırcalı 2 Haziran 1979
kardeşlere ait işletme Temmuz 1979’da devletleş-
tirilerek Etibank Genel Müdürlüğüne devredildi. DİSK üyesi Sine-Sen tarafından sinema sanatçı-
Süreç tamamlanana kadar işçiler zorlu koşullar larının sosyal güvenceye kavuşturulması ama-
altında çalışmak zorunda bırakıldı. Etibank Genel cıyla İstanbul Belediye Başkanı Aytekin Kotil’in
Müdürlüğü işveren değiştiği için grevin yasal ol- başkanlığında bir kampanya başlatıldı.
madığını iddia etti.
6 Haziran 1979
11 Mayıs 1979 Van Belediyesi’nin çeşitli işyerlerinde çalışan
Darphane ve Damga Matbaası’nda çalışan 450 işçi DİSK’e bağlı Genel-İş üyesi 200 işçi adına 18 Mart
adına DİSK’e bağlı Basın-İş tarafından yürütü- 1979’da imzalanan toplu iş sözleşmesinin işve-
len toplu sözleşme görüşmelerinin anlaşmazlıkla ren tarafından ihlal edilmesi üzerine işçiler dire-
sonuçlanması üzerine işerinde grev kararı alındı. nişe başladılar. Direniş 15 gün sürdü, işçilerin tüm
Grev kararı, 18 Mayıs 1979’da Bakanlar Kurulu ta- haklarını alması üzerine son buldu.
rafından “milli güvenlik” gerekçesiyle 1 ay süreyle
12 Haziran 1979
ertelendi. Daha sonra Danıştay, Bakanlar Kurulu-
nun erteleme kararını durdurdu. DİSK’e bağlı Gıda-İş ile İşverenler Sendikası ara-
sındaki Un Fabrikaları toplu sözleşme görüşme-
14 Mayıs 1979 lerinde uyuşmazlık çıkması üzerine 134 Gıda-İş
DİSK’e bağlı Gıda-İş ile Hacı Şakir Sabun Fabri- üyesinin çalıştığı İttihat Değirmencilik’te gre-
kası arasında süren toplu sözleşme görüşmele- ve başlandı. İşveren sendikası grevin 2. gününde
rinde anlaşma sağlanamaması üzerine işveren toplam 500 işçinin çalıştığı 4 işyerinde lokavt uy-
lokavt ilan etti. İşyerinde işçiler istekleri yerine gulamaya başladı.
gelene kadar direndiler ve Temmuz 1979’da işye-
15 Haziran 1979
rinde toplu iş sözleşmesi işlerin kazanımlarıyla
imzalandı. DİSK Yürütme Kurulu tarafından düzenlenen “Re-
ferandum” konulu panel Ankara’da gerçekleş-
31 Mayıs 1979
tirildi. Panel, DİSK Genel Başkan Vekili ve Toplu
Cevizli Sigara Fabrikası işçisi ve DİSK’e bağlı Gı- Sözleşme Daire Başkanı Rıza Güven tarafından
da-İş üyesi Hamit Akyıldırım evine giderken öl- yönetildi. Panele İstanbul Üniversitesi Hukuk Fa-
dürüldü. 6 bin Tekel işçisi cinayetleri ve saldırıları kültesi İş Hukuku Enstitüsü Müdürü Prof. Kenan
protesto etmek için iş bıraktı. Tunçomağ, Türkiye Gazeteciler Sendikası Yönetim
1979
Kurulu üyesi Şükran Ketenci, İM-DER Genel Baş- 21 Haziran 1979
kanı Ahmet Erol, İstanbul Barosu Yönetim Kuru- Mersin Soda Sanayinde çalışan ve 11 aydan beri
lu üyesi Av. Turgut Kazan ve Sosyal-İş Genel Baş- grevde olan DİSK’e bağlı Petkim-İş’e üye 800 işçi
kanı Özcan Kesgeç tartışmacı olarak katıldılar. Mersin’den Ankara’ya “Uzun Yürüyüş” ismini
Panelin dinleyicileri arasında ise çok sayıda işçi, verdikleri protesto yürüyüşüne başladı.
Çalışma Bakanlığı görevlileri, iş hukuku alanın-
da çalışan bilim insanları ve bazı parlamenter yer 21 Haziran 1979
aldı. Panele Çalışma Bakanı Bahir Ersoy bir mesaj DİSK’e bağlı OLEYİS’in örgütlü olduğu ve 60 işçi-
gönderdi. Ersoy mesajında Durum Tespiti Genel- nin çalıştığı İstanbul Moda’da kurulu Büyük Ku-
gesi’nden söz etti. lüp’te greve başlandı.
15-16 Haziran direnişinin 9. yıldönümü DİSK Böl- DİSK’e bağlı OLEYİS’in örgütlü olduğu ve 480 iş-
ge Temsilciler Meclislerinde değerlendirildi. DİSK çinin çalıştığı İstanbul’da faaliyet gösteren Inter-
Yürütme ve Yönetim Kurulu üyeleri farklı böl- continental otelinde greve başlandı.
ge toplantılarına katıldılar. DİSK Genel Başka- 26 Haziran 1979
nı Abdullah Baştürk İstanbul’daki, Genel Sekre-
İstanbul Rami’de bulunan ve 175 işçinin çalıştı-
ter Fehmi Işıklar Diyarbakır’daki, Genel Başkan
ğı Net Cam Fabrikası mazot yokluğu sebebiyle
Vekilleri Kemal Nebioğlu Kocaeli’deki, Rıza Güven
durdu. Fabrikada örgütlü DİSK’e bağlı Hürcam-İş
Ankara’daki, Mukbil Zırtıloğlu Bursa’daki, Tun-
ise bunun 1 Ağustos 1979 günü başlayacak top-
cer Kocamanoğlu Adana’daki, Mustafa Aktulga- lu sözleşme görüşmelerinin kaçmak için bir ba-
lı İzmir’deki, Rıdvan Budak Antalya’daki, Burhan hane olduğunu öne sür-
Şahin Eskişehir’deki ve Demirhan Tuncay Sam- dü. Bunun üzerine Bölge
sun’daki bölge toplantılarına katıldılar. Çalışma Müfettişleri
yaptıkları araştırma so-
Diyarbakır’da gerçekleştirilen DİSK Bölge Tem-
nunda işverenin işçile-
silciler Konseyi toplantısı sırasında DİSK 10. Böl- re ödemediği ücretlerin
ge Temsilcisi Zeki Adsız ile DİSK’e bağlı Gıda-İş ödenmesine karar ver-
Diyarbakır Bölge Temsilcisi Nadir Yektaş, Diyar- di. İşveren ise 5 Ağus-
bakır ve Urfa Sıkıyönetim Komutanlığınca gö- tos 1979 günü fabrikayı
zaltına ve işkence gördüler. DİSK Genel Sekreteri kapattı.
Fehmi Işıklar ve DİSK üyesi sendika yöneticile-
27 Haziran 1979
ri de gözaltına alınan ve tutuklananlar arasında
yer aldı. İstanbul Gayrettepe’de
bulunan DİSK 13. Bölge
3 Temmuz 1979’da DİSK Genel Başkan Vekili Ke- Temsilciliği binası saba-
mal Nebioğlu, Başbakan Bülent Ecevit’e olayı kı- ha karşı 03.00 suların-
nayan bir telgraf metni gönderdi. DİSK Genel Baş- da bombalandı. Bölge
kanı Abdullah Baştürk ise 31 Temmuz 1979’da bir Temsilciliğinin bulundu-
basın toplantısı gerçekleştirdi. Toplantıda baskı ve ğu daire ile yan dairede
işkenceleri kınayan ve Başbakanlığa yapılan baş- 2 milyon civarında ağır
vurulara bir yanıt alınamadığı belirtildi. hasar meydana geldi. Cumhuriyet, 24 Haziran 1979.
1979
Adana’da kurulu Sümerbank Fabrikasında yetki DİSK Genel Başkan Vekili Rıza Güven Türk-İş ta-
uyuşmazlığı nedeniyle üç ayrı sendika arasındaki rafından “işçi bayramı” ilan edilen 274 ve 275 sayılı
sürtüşme 27 Haziran’da çatışmaya dönüştü. Fab- yasaların yürürlüğe girdiği tarih olan 24 Temmuz
rikada üç ayrı konfederasyona bağlı üç sendika ile ilgili açıklama yaptı. Açıklamada “…274 ve 275
örgütlenmiş ve kimin yetkili olduğu konusunda sayılı yasaların yürürlüğe girdiği gün işçi bayramı
tartışma başlamıştı. Türk-İş’e bağlı Teksif, DİSK’e olarak kutlamak kuşkusuz işçi sınıfına değil, sınıf
bağlı Tekstil ve MİSK’e bağlı Türk Mensucat üye- uzlaşmacılarına düşer” dedi.
si işçiler sık sık tartışmalar yaşandı. 27 Haziran
sabahı, vardiya girişinde başlayan tartışma kısa 28 Temmuz 1979
süre içinde büyük bir kavga biçimine büründü.
Ülker’de işten atılan 6 arkadaşlarının işe geri alın-
Olay polisin müdahalesi ile sona erdi.
ması için DİSK’e bağlı Gıda-İş üyesi bin 200 işçi gre-
28 Haziran 1979 ve çıktı. İşverenin lokavt kararı vermesi üzerine
Gıda-İş başvurusuyla İstanbul Bölge Çalışma Mü-
Sümerbank Fabrikasındaki olaylar üzerinde bin
dürlüğü Ülker’de inceleme gerçekleştirdi. İnceleme
dolayındaki işçi, Teksif’in kendilerine yapılan bas-
sonucunda lokavtın yasa dışı olduğuna karar verildi
kılara göz yumduğunu gerekçe göstererek işba-
ve işverenin hakkında kovuşturma yapılması iste-
şı yapmadı. İşçiler daha sonra, DİSK’e bağlı Tekstil
miyle Zeytinburnu Cumhuriyet Savcılığına başvuru
sendikasına giderek topluca üye oldu.
yapıldı. 2 Şubat 1980’de Ülker işçileriyle dayanışma
28 Haziran 1979 gecesi düzenlendi.
DİSK’e bağlı OLEYİS’in örgütlü olduğu ve 125 işçi- 30 Temmuz 1979
nin çalıştığı Pera Palas Otel’de greve başlandı.
İstanbul Topkapı’da 30 Temmuz 1979’da başlayan
29 Haziran 1979 grev DİSK’e bağlı Nakliyat-İş sendikasının örgüt-
Susurluk Belediyesi ile DİSK’e bağlı Genel-İş ara- lü olduğu 109 ambarda çalışan toplam 600 işçiyi
sında süren toplu iş sözleşmesi görüşmelerinde kapsayan toplu sözleşme uyuşmazlığı sebebiyle
uyuşmazlık çıkması sonucu 80 işçi greve çıktı. gerçekleşti. Yasadışı işçi çalıştırılması ve sigorta-
Grev 11 Kasım 1979 tarihinde işçilerin kazanımıy- sız çalıştırılan işçilerin kıdemlerinin hesaplanması
la son buldu. sorunu işçilerin greve çıkmasının sebepleriydi. 37
gün süren grevde yasal olmayan yollarla çalıştırı-
lan ambarlar kaldırıldı ve işçiler sigortalı çalışma-
TEMMUZ ya başladı.
1 Temmuz 1979
Devrek Taş Fabrikası’nda çalışan ve DİSK’e bağlı AĞUSTOS
ASİS üyesi 66 işçi direnişe başladı. ASİS’in Devrek’te
2 Ağustos 1979
bulunan Devrek Taş Fabrikası’nda sürdürdüğü ör-
gütleme çalışmalarını durdurmak isteyen işverenin Diyarbakır Sıkıyönetim Mahkemesi’nin 1 Temmuz
Türk-İş üyesi Ağaç-İş ile işbirliği yapması üzerine 1979’da hakkında gıyabi tutuklama kararı ver-
ASİS örgütlenme çalışmalarını sürdüren 14 işçi iş- mesi üzerine DİSK Genel Sekreteri Fehmi Işıklar
ten çıkarılmasıyla başlayan direniş 3 gün sürdü. İş- 2 Ağustos 1979’da Diyarbakır Sıkıyönetim Komu-
veren ASİS’i kabul etmek zorunda kaldı. tanlığınca tutuklandı.
1979
10 Ağustos 1979
DİSK’e bağlı Tekstil’in Adana’da bulunan Bossa
Fabrikası’nda sürdürdüğü örgütlenme çalışmala-
rına öncülük eden 8 işçinin işten atılması üzeri-
ne 8.00-16.00 ve 16.00-24.00 vardiyalarında çalı-
şan 900 işçi direnişe başladı. Saat 21.00 sularında
fabrikaya gelen güvenlik kuvvetleri işçileri Adana
Polis Okulu tesislerine götürdüler. Sorgudan son-
ra işçiler serbest bırakıldı.
17 Ağustos 1979
Cevizli Tekel Fabrikasında ocak ve mayıs ayların-
Cumhuriyet, 3 Ağustos 1979.
da meydana gelen olayların etkisi devam etti. 17
5 Ağustos 1979
Ağustos’ta gece vardiyası sırasında MC dönemin-
DİSK Genel Başkan Vekili Mukbil Zırtıloğlu Baş- de fabrikaya alınan Tek Gıda-İş üyeleri DİSK üye-
bakan Ecevit’e bir telgraf göndererek Işıklar’ın lerine saldırdı. Taşların atıldığı, sopaların kullanıl-
keyfi olarak tutuklu bulunduğunu bildirdi ve Baş- dığı bir çatışma çıktı. İşçiler can güvenliklerinin
bakan’ın geçmiş sıkıyönetim dönemlerinde gös- olmadığını belirterek üretimi durdurdular. Polis-
terdiği duyarlılığı göstermesini istedi. ler fabrikayı kuşattı, işçiler dışarı çıkmadı direni-
şi sürdürdü.
6 Ağustos 1979
İzmir Belediyesi’nde çalışan ve DİSK’e bağlı Ge- Direniş 28 Ağustos’ta Gıda-İş ve yönetim arasında
nel-İş üyesi 6 bin 200 işçi greve çıktı. Genel-İş, imzalanan bir protokol ile sona erdirildi.
işverenin olumsuz tavrından dolayı Cumhuriyet
22 Ağustos 1979
Savcılığına başvurdu. Grev işyeri ve işkolu düze-
yinde bağıtlanan toplu sözleşme ile sona erdi. DİSK Genel Başkan Vekili Kemal Nebioğlu’nun de-
mokratik kitle örgütleri ve yöneticilerine DİSK
8 Ağustos 1979
Araştırma Enstitüsü ve araştırmaları hakkında
DİSK’e bağlı Genel-İş üyelerinin Diyarbakır Be- bilgi vermek üzere düzenlediği toplantı sırasında
lediyesi’nde sürdürmekte olduğu grev sırasında, Ankara’da bulunan Araştırma Enstitüsü’ne Sıkı-
grev alanında “141-142’ye Hayır” ve “Faşizme Ha- yönetim tarafından baskın düzenlendi. Enstitü ve
yır” yazılı pankartlar kolluk kuvvetleri tarafından Enstitü kütüphanesi asker ve polislerce arandı.
indirildi. Grev gözcüleri emniyet tarafından gö-
zaltına alındı ve şiddet gördü. Bununla ilgili DİSK 23 Ağustos 1979 günü DİSK Yürütme Kurulu üyesi
Örgütlenme Daire Başkanı Tuncer Kocamanoğlu Tuncer Kocamanoğlu olayı protesto eden bir açık-
İçişleri Bakanı’na bir telgraf gönderdi. lama yayımladı.
10 Ağustos 1979 24 Ağustos 1979

Kayseri Tekstil Fabrikası’nda çalışan DİSK’e bağ- Diyarbakır’da gerçekleştirilen Bölge Temsilciler
lı Tekstil ve Türk-İş’e bağlı Teksif’li işçiler arasında Konseyi sonrasında tutuklanan DİSK Genel Sek-
sendikal rekabet yüzünden çıkan çatışmada 10 işçi reteri Fehmi Işıklar tahliye oldu.
yaralandı. Çatışmadan sonra 5 kişi gözaltına alındı.
1979
EYLÜL
2 Eylül 1979
DİSK 6. Bölge (Eskişehir) Konseyi toplandı. DİSK 6.
Bölge Temsilciliğine Rafet Demirtel seçildi.
2 Eylül 1979
DİSK 7. Bölge (Samsun) Konseyi toplandı. DİSK 7.
Bölge Temsilciliğine Aydın Yeşilyurt seçildi.
DİSK'in düzenlediği "Grev Hakkının Kısıtlanması ve Lokavtlar" konulu
2 Eylül 1979 toplantı, Kemal Nebioğlu toplantıyı açarken, soldan sağa: Devrim Ulucan,
Alpaslan Işıklı, Orhan Apaydın, Sadun Aren, Kayhan Özel, Şükran Ketenci,
DİSK 5. Bölge (Kocaeli Bölgesi) Temsilciler Konseyi DİSK dergisi, Sayı 57, Eylül 1979.
toplandı. Yapılan seçimler sonucunda Tayyar Elmas
DİSK Kocaeli Bölge Temsilcisi oldu. 12 Eylül 1979
DİSK’e bağlı Limter-İş’in örgütlü olduğu ve İzmit’te
7 Eylül 1979
bulunan Marmara Tersanesi’nde işverenin 28 Ağus-
Gayrettepe’de bulunan DİSK 13. Bölge Temsilciliği tos 1979 günlü toplantıya gelmemesi üzerine 140 işçi
ikinci kez bombalandı. DİSK Genel Başkan Vekili 12 Eylül 1979’da greve başladı. Yaklaşık 3 ay süren
Kemal Nebioğlu 7 Eylül 1979’da olayla ilgili Başba- grev, 3 Aralık 1979’da başarı ile sonuçlandı.
kan Bülent Ecevit’e bir telgraf çekti.
13 Eylül 1979
8 Eylül 1979
75 DİSK’e bağlı İlerici Deri-İş üyesinin çalıştığı
DİSK’e bağlı Dev Maden-Sen’i örgütlü olduğu Bur- Tutkal Sanayi AŞ’de işçiler greve başladı. 1 Ocak
sa’da kurulu Bortaş’ta grev uygulamasına geçildi. 1979’dan beri yetki ve toplu iş sözleşmesi müca-
Grev, 10 Kasım 1979’da imzalanan ön protokol ile delesi sürüyordu.
sona erdi.
16 Eylül 1979
12 Eylül 1979
DİSK 8. Bölge Konseyi toplandı. Toplantıda DİSK 8.
Türk-İş, Çalışma Meclisi’ne DİSK’in çağrılmasına Bölge Temsilciliğine İsmet Cantekin yeniden seçildi.
karşı çıktı.
20 Eylül 1979
12 Eylül 1979
27 Haziran 1979’da Sümerbank Fabrikasında başla-
DİSK tarafından Intercontinental grev alanında yan olaylar yeniden alevlendi. İşçiler kendileri adına
“Grev Hakkının Kısıtlanması ve Lokavtlar” konulu toplu sözleşme yetkisine sahip sendikanın DİSK’e
bir tartışma toplantısı gerçekleştirildi. Toplantıyı bağlı Tekstil olduğunu ileri sürerek işbaşı yapmayı
DİSK Genel Başkan Vekili Kemal Nebioğlu yönetti. reddettiler. Teksif yönetimi, bu nedenle Tekstil yö-
Tartışmacı olarak ise İTÜ İş Hukuku Kürsüsü’nden neticilerini suçlayan açıklamalar yaptı.
Dr. Devrim Ulucan, SBF Öğretim Üyesi Doç. Dr. Al-
22 Eylül 1979
paslan Işıklı, İstanbul Barosu Başkanı Orhan Apay-
dın, İş Müfettişi Kayhan Özel, DİSK Araştırma Ens- DİSK’e bağlı Genel-İş Gaziantep 2. Şube Eğitim Sek-
titüsü Müdürü Prof. Sadun Aren ile Gazeteci ve TGS reteri M. Ali Tütüncüler faşistlerin silahlı bir saldı-
Eğitim Sekreteri Şükran Ketenci katıldı. rısı sonucu öldürüldü.
1979
25 Eylül 1979 Rıza Güven ve Burhan Şahin’den oluşan bir heyet
oluşturulmasına oybirliği ile karar verdi.
DİSK’e bağlı Gıda-İş’te örgüt-
lü işçilerin çalıştığı Etsan Gıda 3 Ekim 1979
Sanayii AŞ’nin Alibeyköy’de
DİSK Yönetim Kurulu 14 Ekim’de yapılacak ara se-
bulunan üretim ve Eminö-
çimlere ilişkin DİSK’in takınacağı tavrı belirlemek
nü’nde bulunan satış mağa-
için 3 Ekim’de toplandı. “14 Ekim seçimlerinde fa-
zasında lokavt uygulanmaya şizm, bunun yandaşı partiler (MHP, CGP, AP, MSP)
başlandı. 140 Gıda-İş üyesi- mutlak yenilmeli ve geri itilmelidir” saptamasını
nin işine son verildi. yapan DİSK Yönetim Kurulu, 14 Ekim seçimlerinde:
27 Eylül 1979 “Tabanının (gövdesinin) ilerici, demokrat unsurlar-

dan oluşması nedeniyle, faşizme karşı mücadelede
Türkiye Çimento Sanayii
önemli görevler yapabilecek olan CHP’ye oy veri-
AŞ’nin Adana’da bulunan Çu-
lerek desteklenmesini” kararlaştırdı.
kurova Çimento Fabrikası’n-
da DİSK’e bağlı Keramik-İş’in 15 Ekim 1979
sürdürdüğü toplu sözleşme Fransız Genel İşçi Konfederasyonu’nu (CGT) tem-
görüşmelerinde çıkan uyuş- silen üç yönetici DİSK’i ziyarete geldi. CGT ile DİSK
mazlık sonucunda grev kara- arasında 15-22 Ekim tarihleri arasında sürdürülen
rı alındı. 16 Ekim 1979’da grev görüşmelerden sonra imzalanan bildiri 22 Ekim’de
Bakanlar Kurulu kararıyla iki ortak bir basın toplantısıyla açıklandı. Sınıf ve kitle
Cumhuriyet, 24 Eylül 1979. ay süreyle ertelendi. sendikacılığı ilkeleri temelinde, uluslararası sendi-
kal hareket çerçevesinde işbirliğini ve dayanışmayı
güçlendirme çabalarının süreceği belirtildi.
EKİM 16 Ekim 1979
1 Ekim 1979 DİSK Eğitim ve Kültür Merkezi (DEKM/DKM) ku-
DİSK’e bağlı Keramik-İş tarafından sürdürülen ve ruldu. DİSK eğitim çalışmalarını ve kültürel etkin-
İstanbul Büyükçekmece’de bulunan Akçimento’da liklerini yaygınlaştırmak, işçi sınıfı ve emekçi halk
çalışan 900 işçiyi kapsayan toplu iş sözleşmesi gö- arasında ilerici devrimci kültürü etkin bir biçimde
rüşmelerinde anlaşma sağlanamaması üzerine temellendirmek amacıyla kuruldu. Film gösteri-
sendika grev kararı aldı. 3 Ekim 1979’da ise işveren leri düzenlemesi, ti-
lokavt kararı verdi. 14 Ekim 1979’da toplu iş sözleş- yatro, koro ve halk
mesi işçilerin kazanımıyla bağıtlandı. oyunları çalışmala-
rı yapması, edebi-
1 Ekim 1979 yat, fotoğraf, resim,
DİSK’e bağlı Basın-İş, 1 Ekim 1979’da Ankara Türk afiş yarışmaları dü-
Tarih Kurumu Basımevi’nde toplu iş sözleşmesi gö- zenlemesi planla-
rüşmelerine başladı ve görüşmeler sonucunda tüm nan DKM’nin koro
parasal maddelerden uyuşmazlığa gidildi. Bunun çalışmaları Timur
üzerine Basın-İş, grev kararı aldı. DİSK Yönetim Selçuk tarafından
Kurulu, konuyu ele almak üzere Abdullah Baştürk, gerçekleştirilecekti. Timur Selçuk
1979
22 Ekim 1979
KASIM
Bulgaristan Sendikaları Merkez Konseyi Genel Baş-
kan Vekili Georgi Evgeniev başkanlığında 3 kişiden 17 Kasım 1979
oluşan bir heyet DİSK’i ziyarete geldi. 5 gün Türki- DİSK 14. Bölge Temsilciliği 1. Olağan Konseyi İs-
ye’de kalan heyet 27 Ekim 1979’da ülkeden ayrıl- tanbul’da DİSK genel merkezinde toplandı. Kon-
dı. Görüşmelerde uluslararası sendikal hareket ve sey Divan Başkanlığına DİSK Örgütlenme Daire
iki ülke ile iki örgüt arasındaki ilişkiler konuşuldu. Başkanı Tuncer Kocamanoğlu seçildi. Seçimler
sonucunda Celal Alçınkaya 14. Bölge Temsilcisi
26 Ekim 1979 oldu.
2 Eylül 1976’da başlayan ve DİSK’e bağlı Dev Ma-
21 Kasım 1979
den-Sen üyelerinin Başar Madencilik’te yürütülen
DİSK’in çağrısı üzerine üye sendikalar Tekstil, Gı-
grev bin 300 günün sonunda bitti. 24 işçiyle başla-
da-İş, Sosyal-İş ve Fındık-İş bir araya gelerek
yan grev 5 işçi ile sona erdi. Grev sonunda işyeri ma-
yeni hükümetin kurulmasıyla birlikte kooperatif
den rezervi kalmadığı için kapatıldı. Bin 300 günlük
birliklerinde ortaya çıkan ve çıkması muhtemel
grev süresinde işçilerin gösterdiği disiplin ve karar-
gelişmeleri değerlendirdi. Toplantı sonrası dört
lılık, Türkiye’deki demokratik sınıf ve kitle sendi-
sendika ortak mücadele kararı aldı.
kacılığının önemli bir sayfası olarak değerlendiril-
di. İşçilere net 60 bin TL grev ikramiyesi ödendi ve 26 Kasım 1979’da ise DİSK’in çağrısı üzerine Teks-
grevde geçen süre kıdem tazminatına dahil edildi. til, Gıda-İş, Fındık-İş, Sosyal-İş, Maden-İş, Çuko-
sen ve Dev Tiftik-İş, son hükümet değişikliğiyle
29 Ekim 1979 birlikte tüm kamu sektörlerinde olduğu gibi ko-
DİSK’in Onur Üyesi TÖB-DER tarafından 29 Ekim’de operatif birliklerinde ortaya çıkan durumları de-
ğerlendirmek için toplandı. DİSK üyesi ve bağım-
Bursa’da düzenlenen mitinge polis saldırdı, bir öğ-
sız yedi sendikanın katılımıyla yapılan toplantı
retmen dipçiklenerek öldürüldü. Bursa Valisi yetki-
sonucunda “Ortak Davranış Komitesi” kurulması
lerini aşarak, yasalara aykırı biçimde mitingi engel-
kararı alındı (Konuyla ilgili ayrıntılar ana metinde
lemeye çalıştı. Mitingin bir provokasyon ortamına
yer almaktadır).
sürüklenmek istendiği gören TÖB-DER yöneticileri
sayıları 10.000’in üzerine çıkan kitlenin dağılma- 22 Kasım 1979
sı için uyardıkları bir sırada polis saldırısı başladı. DİSK’e bağlı Yeraltı Maden-İş üyesi KBİ Mur-
Çok sayıda öğretmen ve işçi yaralandı. Aralarında gul-Çukurkaya İşletmesi işçisi Nurettin Yıl-
TÖB-DER Genel Başkanı ve DİSK Bölge Temsilcisi- maz, 22 Kasım’da faşist çeteler tarafından evinin
nin de bulunduğu 300’e yakın kişi gözaltına alındı. önünde kurulan pusuda kurşunlanarak katledildi.
Ekim 1979 23 Kasım 1979
Kum ocağında çalışan 40 işçi adına DİSK’e bağlı Ye- Cam işkolunda kurulu Türk-İş’e bağlı Kristal-İş ile
raltı Maden-İş grev kararı aldı. İşveren çalışan tüm DİSK’e bağlı Hürcam-İş, yeni dönemde yapacak-
işçilerin iş akitlerini feshettiğini açıkladı. ları toplu sözleşme ve öteki çalışmalarda “eylem
birliği” kararı aldı.
1979
24 Kasım 1979 seçimler ile Salih Taner Serin yeniden DİSK 13. Böl-
ge Temsilcisi oldu.
DİSK 15. Bölge Konseyi DİSK genel merkezinde
toplandı. Toplantı sonucunda Hasan Kahraman 7 Aralık 1979
DİSK 15. Bölge Temsilcisi oldu.
DİSK Genel Başkanı Abdullah Baştürk ve 5 meslek
22 Kasım 1979 örgütü Demirel Hükümeti’nin programı ve ilk uy-
DİSK’e bağlı Hürcam-İş ile Türk-İş’e bağlı Kris- gulamaları ile ilgili olarak yaptıkları ortak açıkla-
tal-İş’in 26 Nisan 1979’da aldığı güç ve eylem birli- mada “Demirel iktidarı bir saldırı iktidarıdır” açık-
ği kararı sonrasında 22 Kasım’da iki sendika ara- lamasını yaptılar.
sında bir protokol imzalandı. Bu protokol ile iki
9 Aralık 1979
sendika toplu sözleşme taslaklarının hazırlanma-
sında, müzakerelerde ve bağıtlanmasında, uyuş- Çekoslavakya Sendikaları Merkez Konseyi Dene-
mazlık halinde grev kararının alınmasında ve uy- tim Kurulu Başkanı Matei Kalman ve Dış İlişkiler
gulanmasında birlikte hareket etmeyi benimsedi. Görevlisi Z. Beran DİSK’in çağrılısı olarak Türkiye’ye
Protokol ayrıca ortak bir grev fonu oluşturulma- geldiler. Yapılan toplantılarda iki örgüt arasındaki
sını da öngörmekteydi. Toplu sözleşme sürecin- ortak sorunlar görüşüldü ve ilişkilerin geliştiril-
de 18 Mart 1980’de uyuşmazlık zaptı tutuldu, her mesi yönünde adımlar atıldı. 12 Aralık 1979’da zi-
iki sendika da yaptıkları protokolü sonuna kadar yaret sonlandı.
uygulamakta kararlı tutum aldı. 15 Mayıs 1980’de
grev birlikte başlatıldı. Başarıyla sürdürülen bu 11 Aralık 1979
ortak mücadele, 12 Eylül 1980 darbesiyle kesintiye
İstanbul Üniversite-
uğradı. Darbecilerin 15 numaralı bildirisiyle grev
si İktisat Fakültesi’n-
sona erdi, toplu sözleşme Yüksek Hakem Kurulu
de Prof. Cavit Orhan
(YHK) tarafından belirlendi.
Tütengil’in 7 Aralık
29 Kasım 1979 1979’da bir silahlı saldı-
İstanbul’da İETT’de çalışan ve DİSK’e bağlı Ge- rı ile öldürülmesi son-
nel-İş üyesi 9 binden fazla işçi iş bıraktı. Eylem rası 10 Aralık’ta düzen-
yedek parçaların düzenli olarak sağlanmaması, lenen cenaze töreninde
işçi sağlığı ve iş güvenliği önlemlerin yetersizliği güvenlik güçlerinin
ile siyasi görüşe dayalı ayrımcılık sebebiyle ger- saldırgan tutumu ne-
çekleştirildi. 1 Aralık 1979’da Genel-İş ile İETT Ge- deniyle olaylar sonu-
nel Müdürlüğü arasında imzalanan protokolle iş- cu birçok kişi yaralandı
verenin işçilerin istemlerini kabul etmesi üzerine ve bir işçi öldü. 11 Ara-
Cavit Orhan Tütengil
eylem sona erdi. lık 1979 günü DİSK, TÜ-
MÖD, TÜMAS, İstanbul
Barosu, TTB, TMMOB, TÖB-DER, TÜM-DER, TÜS-
DER ve TÜTED ortak bir basın toplantısı yaptı. Top-
ARALIK lantıda örgütler cenaze töreninde yaşanan olayları
kınayarak “demokrasiden yana tüm örgüt ve ki-
1 Aralık 1979
şileri faşist cinayet ve tertiplere karşı, gerici, ırkçı,
DİSK 13. Bölge Temsilcilik Konseyi DİSK genel şöven baskı ve saldırılara karşı birlik içinde müca-
merkezinde toplandı. Toplantı sonucunda yapılan deleye” çağırdılar.
1979
15 Aralık 1979 yetki tartışmasıy-
DİSK Genel Başkanı Abdullah Baştürk, Mersin’de la işçilerin iradesi-
gerçekleştirilen 2. Bölge Temsilciler Meclisi top- ni engelleyemeyen
lantısında çalışanların sendikalaşma hakkının elde faşist çeteler OLE-
edilmesi için “Çalışanlar Kurultayı”nın toplanması YİS üyesi Mehmet
hazırlıklarına başlandığını söyledi. Koçak’ı katlettiler.
Gaziantep’te yaşayan 8 delege şehre dönerken 28 Aralık 1979

DİSK’in Sesi gazetesini bulundurdukları gerekçe-
siyle gözaltına alındılar. 20 Aralık 1979 tarihinde DİSK’e bağlı Gı-
DİSK Genel Başkan Vekili Kemal Nebioğlu olayı pro- da-İş üyesi Tekel
Mehmet Koçak-Çizim Fahrettin
testo ederek işçilerin serbest bırakılmasını istedi. işçilerinin 21 Ara- Engin Erdoğan
lık 1979’da başlat-

21 Aralık 1979
tıkları iş bırakma eylemine DİSK’ten destek geldi.
DİSK’e bağlı Gıda-İş sendikasının Cibali Tütün Fab- DİSK Genel Sekreteri Fehmi Işıklar Tekel işçileri için
rikası işyeri temsilcisi Sebahattin Çakmak pusuya yayımladığı bildiride “Tekel işçilerinin haklı müca-
düşürülerek katledildi. Çakmak’ın öldürülmesini
delesinde DİSK üzerine düşen görevleri eksiksiz
protesto için Cibali ve Cevizli tekel fabrikalarında
yapmaya hazır ve kararlıdır” dedi.
binlerce gıda işçisi direnişe geçti.
28 Aralık 1979 28 Aralık 1979
Erzurum Atatürk Öğrenci Yurdu’nda örgütlenen DİSK’e bağlı Aster-İş Kocaeli Bölge Temsilciliği ya-
DİSK’e bağlı OLEYİS’in toplu sözleşme yapmasını sadışı bir şekilde arandı ve temsilcilik bir gerekçe
engellemek için devreye MİSK sokuldu. Yapay bir belirtmeden kapatıldı.
1980
10 Ocak 1980
OCAK
DİSK’e bağlı Maden-İş’in 2. Bölge Temsilciliği gü-
3 Ocak 1980 venlik kuvvetlerince aradı, Bölge Temsilcisi Ab-
Cibali Tütün Fabrikası’nda 2 bin 400 işçi Sebahat- dullah Yılmaz gözaltına alındı. Sendika tarafından
tin Çakmak'ın öldürülmesi üzerine can güvenliği- yapılan açıklamada MESS’in istemlerinin 3. MC
nin sağlanması talebiyle direnişe geçti. eliyle uygulandığı ifade edildi.
9 Ocak 1980 11 Ocak 1980

DİSK’e bağlı Gıda-İş üyesi 20 yaşındaki Hayri As- DİSK Yönetim Kurulu gerçekleştirdiği toplantı-
lan, Çamlıca Mahallesi’nde açılan tabanca ateşiyle da işçi kıyımına, zamlara, pahalılığa, sürgünle-
vuruldu ve hayatını kaybetti. re, antidemokratik baskı ve uygulamalara, faşist
saldırılara karşı demokrasi mitingleri yapılması
kararlaştırdı.
1980
12 Ocak 1980 24 Ocak 1980
DİSK Genel Başkanı Abdullah Baştürk, Afganis- Tariş’te üretim tamamen durdu. 16 işçi tutuklandı
tan’daki son gelişmelerin temel nedeninin Afga- (Ayrıntılar ana metinde yer almaktadır).
nistan yönetiminin çağrısı üzerine Sovyet askerle-
rinin Afganistan’a girmesi olduğunu, olayın dünya 24 Ocak 1980
çapında barışı olumsuz yönde etkilediğini ifade etti. IMF’nin istemleri doğrultusunda hazırlanan 24
Ocak kararları olarak bilinen ekonomik kararlar
18 Ocak 1980
açıklandı (Ayrıntılar ana metinde yer almaktadır).
Sümerbank Fabrikasındaki Tekstil ile Teksif ara-
sındaki Haziran 1979’da başlayan yetki tartışması 25 Ocak 1980
sözleşme döneminin yaklaşmasıyla daha da bo- DİSK, İzmir’de iki saatlik iş bırakma eylemi
yutlandı. Anlaşmazlık mahkemeye taşındı. Ada- gerçekleştirdi.
na İş Mahkemesi, sözleşme yetkisinin Teksif’e ait
olduğu kararına vardı. Tekstil yaptığı bir açıklama 26 Ocak 1980
ile Mahkeme’nin Teksif’ten ayrılarak kendi sendi- 26 Ocak’ta Tariş işçileriyle dayanışma amacıyla
kalarına üye olan bin 132 imzalı başvuruyu dik- İzmir’de “İşçi Kıyımına, Zamlara, Pahalılığa, Sür-
kate almadığını savundu. Mahkemenin kararına günlere, Anti-Demokratik Baskı ve Uygulama-
tepki gösteren 2 binin üzerindeki Sümerbank iş- lara, Faşist Saldırılara Karşı Demokrasi Mitingi
çisi 18 Ocak 1980 tarihinde eyleme geçti. ve Yürüyüşü” yapıldı (Ayrıntılar ana metinde yer
Gün boyu süren eylemi kırmak amacıyla polisler almaktadır).
akşam fabrikaya girerek müdahalede bulundu. Po- 26 Ocak 1980
lisler operasyonu sırasında direnen işçilerin üze-
rine ateş açtı. DİSK Tekstil üyesi dört işçi; Tacettin Tariş’teki işçileri desteklemek amacıyla Ege Üni-
Yağan, Ahmet Ağanç, Hayati Yıldırım, Şaban Ma- versitesi’nde başlayan ve çok kişinin yaralanma-
raşlıoğlu çeşitli yerlerinden yaralandılar. Yetkili- sıyla sonuçlanan olaylarla ilgili 125 kişi hakkında
ler boşaltılan fabrikanın geçici olarak kapatıldığını soruşturma sürdürüldü.
açıkladılar.
31 Ocak 1980
18 Ocak 1980 31 Ocak-1 Şubat tarihlerinde DİSK 2. Ören Top-
Tekel işyerlerinde 10 binin üzerine işçinin yak- lantısı yapıldı. Toplantıda Tariş Direnişi ve gelişen
laşık bir aydır sürdüğü direniş devam ederken, olaylar karşısında alınacak tavır tartışıldı.
DİSK’e bağlı Gıda-İş ve Türk-İş’e bağlı Tek Gı-
da-İş’in Cevizli Şube yöneticileri işçi haklarının
savunulması için bir protokol yaptı. ŞUBAT
22 Ocak 1980 1 Şubat 1980
Tariş direnişi başladı (Ayrıntılar ana metinde yer DİSK’e bağlı Tekstil, Gıda-İş ve Sosyal-İş sendika-
almaktadır).
larına üye 3 bini aşkın Tariş işçisi iş bıraktı.
22 Ocak 1980
2 Şubat 1980
Tariş Fabrikalarında genel bir arama yapılacağı
bahanesiyle tüm işletmeler polisler tarafından iş- Tariş’teki iş bırakma eylemine polis tarafından
gal edilmek istendi. müdahale edildi, ilk operasyon Genel Müdürlük
1980
binasına yapıldı. Akşam saatlerinde 200 işçinin sorumluları hakkında
bulunduğu binaya kapı ve pencereleri kırarak, gaz soruşturma açtı.
bombalarıyla giren polis burada 125 işçiyi gözaltı-
7 Şubat 1980
na aldı.
DİSK’e bağlı Ge-
DİSK, Genişletilmiş Başkanlar Kurulunda pahalı- nel-İş’e üye 7 bin 500
lığa karşı tüm demokratik kitle örgütlerine eylem işçi aralık ve ocak ayı
birliği önerdi. maaş, ikramiye, top-
4 Şubat 1980 lu sözleşme ve sosyal
haklarının ödenme-
Türk-İş, DİSK’in aldığı genel grev ve kitle eylem- mesi sebebiyle Anka-
leri kararının desteklenmeyeceğini açıkladı. ra Belediyesi’nde di-
5 Şubat 1980 renişe başladı.
Cumhuriyet, 7 Şubat 1980.
CHP Genel Başkan Vekili ve Genel Sekreteri Mus- 9 Şubat 1980
tafa Üstündağ, DİSK’in grev çağrısı için yasalar DİSK, 9 Şubat’ta Antalya’da Demokrasi Mitingle-
içinde mücadele edilmesi gerektiğini ifade etti. ri kapsamında geniş katılımlı bir miting düzenledi
6 Şubat 1980 (Ayrıntılı bilgi metinde ye almaktadır).
AP Hükümeti Tariş Fabrikalarındaki politikası- 11 Şubat 1980

nın bir benzerini de Antalya Antbirlik Fabrikası’n- Tariş olayları İzmir Çiğli İplik Fabrikası’nda devam
da uygulamaya başladı. Antalya’daki tüm işçiler etti. Olaylarda 15 kişi yaralandı, 500 kadar kişi gö-
Antbirlik işçilerini desteklemek için 2 saatlik iş zaltına alındı.
bırakma eylemi gerçekleştirdi.
15 Şubat 1980
Tariş’in Çiğli’deki iplik fabrikası, 14 Şubat günü
girişilen büyük bir operasyon sonucu boşaltıldı.
Binlerce polis fabrikaya girdi. Fabrikadan çıkarı-
lan bin 500 işçi gözaltına alındı.
21 Şubat 1980
DİSK’e bağlı Tekstil ile Tekstil Sanayii İşverenleri
Cumhuriyet, 6 Şubat 1980.
Sendikası arasında 77 işyeri ve 30 bin işçiyi kap-
sayan toplu sözleşme uyuşmazlığı sonucu 5 işye-
7 Şubat 1980
rinde grev başladı.
Tariş’ten 11 bin işçi çıkarıldı. DİSK’e bağlı sendika-
lardan Tekstil, Gıda-İş ve Maden-İş yetkilileri bu 23 Şubat 1980
kararı tanımadıklarını bildirdi. DİSK’in Demokrasi Mitingi Ordu’da gerçekleştiril-
di (Ayrıntılı bilgi metinde yer almaktadır).
7 Şubat 1980
DİSK’in Genişletilmiş Başkanlar Kurulunda aldı- 23 Şubat 1980
ğı genel grev kararı ile kitle eylemleri hakkında Adana’da bulunan Çukobirlik Fabrikası’nda yöne-
yaptığı çağrının siyasi grev niteliğinde olduğu id- timin değişmesi üzerine 250 işçinin işten çıkarıl-
diasıyla Bakırköy Cumhuriyet Başsavcılığı DİSK dığı bildirildi.
Yönetim Kurulu ile DİSK’e bağlı diğer sendikaların
1980
19 Mart’tan itibaren grevdeki işçi sayısı 22 bine
MART ulaştı.
3 Mart 1980 17 Mart 1980
Kocaeli Bölgesi’nde DİSK Genel Başkanı Abdullah Baştürk, iktidarın
Mannesman, Rabak, işçi sınıfına karşı yoğun bir saldırı içinde olduğu-
Çelik Sanayii, Bastaş, nu söyledi ve sınıfın artan saldırılar karşısında
Tezsan, Arçelik, Fer- mücadele edileceğini belirtti.
ro Döküm Sanayii ve
Mensan Pres Sanayi iş- 21 Mart 1980
yerlerinde DİSK’e bağlı
Sungurlar işçisi ve DİSK’e bağlı Maden-İş üyesi
Cumhuriyet, 3 Mart 1980. Maden-İş’in grev kara-
Niyazi Balcı işyerinden servis arabası ile evine gi-
rı alması üzerine MESS
derken arabayı durduran 3 kişi tarafından uğradı-
bu işyerlerinde lokavt kararı aldı.
ğı silahlı saldırı sonucu hayatını kaybetti.
4 Mart 1980
22 Mart 1980
Yeraltı Maden-İş/Aşkale Linyit İşletmesi İşçi
Temsilcisi Ali Taş (Daş) silahlı saldırı sonucu ya- DİSK’in İzmit’te düzenlediği Demokrasi Mitingi’ne
şamını yitirdi. on binlerce işçi katıldı (Ayrıntılı bilgi ana metinde
yer almaktadır).
12 Mart 1980
26 Mart 1980
DİSK Yürütme Kurulu 12 Mart’ta yapılan toplantı-
sında artan saldırılara karşı daha örgütlü bir mü- DİSK - Tekstil’in 29 işyerinde sürdürdüğü grevlere
cadelenin verilmesi için DİSK Merkez Demokratik 25 Mart günü Kaplanteks, Mithat Giyim, Mısırlı, Ka-
Eylem Komitesi oluşturulmasına karar verdi. baklarlı, Herboy ve Karamürsel işyerleri de katıldı.
13 Mart 1980 31 Mart 1980

Metal işkolunda 107 işyerinde çalışan 25 bin işçi Türkiye Film İşçileri Sendikası (TFİS), DİSK’e bağlı
adına sürdürülen toplu sözleşme görüşmesi Sine-Sen’e katıldı.
uyuşmazlıkla noktalandı. DİSK’e bağlı Maden-İş
13 Mart’tan itibaren kademeli olarak grev başlat-
tı. Grev 12 Eylül darbesini yapan cunta tarafından NİSAN
kaldırıldı. Grevdeki işçilerden bir bölümü darbeci-
lerin bu kararına rağmen grevlerini iki gün daha 6 Nisan 1980
devam ettirdiler.
DİSK, 1 Mayıs’ı İstanbul, İzmir, Mersin, Bitlis, An-
13 Mart 1980 kara ve Trabzon’da kutlama kararı aldı.
DİSK’e bağlı Ma- 13 Nisan 1980

den-İş’in sürdürdüğü
DİSK’e bağlı Tekstil grevcilerine ve Tariş’ten çıka-
grev sırasında Netaş
rılan işçilere Dayanışma Fonu’ndan yardım yaptı.
işçisi Mustafa Ben-
lioğlu Otosan Fabri- 13 Nisan 1980
kası önünde kurşun-
DİSK’in 1 Mayıs başvurusu Mersin, Trabzon ve İs-
Mustafa Benlioğlu ve annesi. lanarak katledildi.
Çizim: Fahrettin Engin Erdoğan tanbul’da reddedildi.
1980
27 Nisan 1980 30 Nisan 1980
DİSK’e bağlı Sosyal-İş’in Ankara’daki genel mer- İstanbul’da DİSK’e bağlı Genel-İş üyesi belediye
kez binası 26 Nisan günü güvenlik güçlerince işçileri 1 Mayıs nedeniyle iş bırakma eylemi yaptı.
arandı. 700 İETT otobüslerinin ancak 388’i çalışması se-
bebiyle işçiler İstanbul’da ulaşımı büyük ölçüde
30 Nisan 1980 durdurdu.
1 Mayıs’ın kutlamasına izin verilmemesini ve bas-
30 Nisan 1980
kıları protesto amacıyla DİSK üyesi işçiler 30 Ni-
san’da başta İstanbul, Ankara, İzmir olmak üzere İstanbul’da Genel-İş üyesi 14 temizlik işçisi 14 il-
çeşitli kentlerde eyleme gerçekleştirdi. DİSK Ge- çede temizlik hizmetlerini durdurdu. Genel-İş, İs-
nel Başkanı Abdullah Baştürk evinden alınarak tanbul’da İETT’de 5 bin, Belediye’nin öteki ünite-
Emniyet Müdürlüğüne götürüldü. DİSK Yürütme lerinde ise 12 bin işçinin eylemlere katıldıklarını
Kurulu üyesi Mustafa Aktulgalı ve Rıza Güven ile bildirdi.
Yönetim Kurulu üyesi Kemal Yılmaz da gözaltına
30 Nisan 1980
alındı. DİSK’in Merter’deki binası arandı, tüm kon-
federasyon ile bağlı sendika yöneticileri hakkında Ankara Belediyesi’nde çalışan Genel-İş üyesi
gözaltına alma kararı verildi. yaklaşık 12 bin 500 işçi 1 Mayıs nedeniyle dire-
nişe geçti. EGO, ASU ve Temizlik İşleri Genel Mü-
30 Nisan 1980 dürlükleri ile diğer birimlerde çalışanların gerçek-
1 Mayıs, ülke çapında süren sıkıyönetimler tara- leştirdiği direniş Ankara’da günlük yaşamı büyük
fından yasaklandı, birçok kentte sokağa çıkma ölçüde durdurdu.
yasakları konuldu. 30 Nisan’da iş bırakma ve iş-
30 Nisan 1980
yerinde toplu bildiri okuma eylemleri yapıldı.
DİSK’in 1 Mayıs nedeniyle gerçekleştirdiği eylem
DİSK yasaklamaları protesto etmek amacıyla, 1 İzmir’de de yapıldı. İzmir’de belediye otobüsleri bir
Mayıs’ta, Danıştay kararıyla Mersin’de “1 Mayıs’ın saat gecikmeyle sefere başladı. Ege Bölgesi’nde
kutlanmasını önlemeye yönelik baskı ve saldırı- 643 işyerinde 70 bin işçi çeşitli saatlerde iş bıra-
ları Protesto Mitingi” düzenlendi. 1 Mayıs gerek- karak DİSK Genel Başkanı Abdullah Baştürk’ün 1
çe gösterilerek DİSK üyesi sendikalar mühürlendi, Mayıs mesajını okudu.
sendikacılar ve çalışanları gözaltına alındı.
30 Nisan 1980
Ankara’da 1 Mayıs’ın yasaklanmasını protesto
DİSK’in gerçekleştirdiği iş bırakma eylemleri sıra-
eylemlerinde 1 kadın öldürüldü, 498 kişi gözaltına
sında İzmir’de Gıda-İş ve Maden-İş işyeri temsil-
alındı. İstanbul’da 1 Mayıs’ın engellemesini pro-
cilerinin 6’sı gözaltına alındı.
testo eden 5 kişi polisler tarafından öldürüldü.
30 Nisan 1980
1 Mayıs için büyük önlemler alındı. Güvenlik güç-
MAYIS
leri önemli bölgeleri kontrol altında tuttu. 1 Mayıs 2 Mayıs 1980
gösteri ve yürüyüşüne izin verilmemesini protes-
to eden bazı İETT şoförleri sefere çıkmadı, oto- CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit DİSK’e bağ-
büslerin lastikleri indirildi, kontakt anahtarları lı sendikaların 1 Mayıs nedeniyle gerçekleştirdiği
alındı. direnişleri sert bir dille eleştirdi.
1980
2 Mayıs 1980 ile kazanılmış hakların bir kısmının uygulanma-
ması nedeniyle alındı.
DİSK Genel Başkanı Abdullah Baştürk, DİSK üyesi
işçilerin değişik sürelerle üretimden gelen güçle- 10 Mayıs 1980
rini kullanarak 1 Mayıs’ı özüne uygun kutladıkla-
Garanti Bankası’nda Bank-Sen’in 7 Mayıs’ta aldı-
rını açıkladı.
ğı grev kararı İstanbul 3. İş Mahkemesi tarafından
3 Mayıs 1980 durduruldu.
Bakırköy Cumhuriyet Başsavcısı DİSK yöneticile- 18 Mayıs 1980

ri hakkında “siyasal greve tahrik ve teşvik iddia- DİSK, 30 Nisan 1980’de kıdem tazminatından daha
sıyla” soruşturma açtı. fazla vergi kesilmesini getiren ve Resmî Gazete’de
yayımlanan tebliğ için Danıştay’a başvurdu.
3 Mayıs 1980
DİSK’in Merter’deki binası arandı DİSK Yürütme 22 Mayıs 1980
Kurulu üyesi Mustafa Aktulgalı gözaltına alındı. 1 Bakanlar Kurulu, aralarında Ankara’daki bazı
Mayıs’ın yasaklanmasını protesto eden DİSK yö- oteller ile PTT’nin de bulunduğu 6 işyerinde grev
neticileri, üyeleri ve temsilcilerinden gözaltına ve lokavt kararını 30 gün süre ile erteledi.
alınanların sayısı 350’yi aştı.
4 Mayıs 1980
HAZİRAN
DİSK’in Sesi gazetesi Yazı İşleri Müdürü Tevfik Bil-
gin gözaltına alındı. Bilgin, İstanbul Sıkıyönetim 3 Haziran 1980
Komutanlığına, Sıkıyönetim Askeri Savcılığına ve DİSK’e bağlı Yeraltı Maden-İş yaklaşık 10 bin iş-
İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığına gözaltında iş- çinin bulunduğu Çanakkale’nin Çan ilçesinde ör-
kence gördüğüne dair başvuruda bulundu. gütlenme çalışmalarına başladı.
Bakırköy 4. Asliye Ceza Mahkemesi 30 Nisan ey- DİSK Genel Sekreteri Fehmi Işıklar, Faik Türün’ün
lemine ilişkin olarak tutuklanmaları istenen DİSK Cumhurbaşkanı adayı olarak gösterilmesini eleş-
Yürütme Kurulu üyelerinin serbest bırakılmaları- tirerek Türün’ün işkenceci olarak bilindiğini, aday
na karar verdi. gösterilmesi ise halka rağmen ülkeyi yönetmek
istemek olduğunu söyledi. 12 Mart döneminin İs-
7 Mayıs 1980
tanbul Sıkıyönetim Komutanı Türün, çok sayıda
DİSK’e bağlı Hürcam-İş ile Türk-İş’e bağlı Kris- kişinin işkencelere doğrudan maruz kaldığı ta-
tal-İş Cam İşverenleri Sendikası ile yaptıkları top- nıklarca ifade edilmişti.
lu sözleşme görüşmelerinin anlaşmaya varıla-
maması üzerine grev kararı aldı. Karar 7 bin işçiyi 8 Haziran 1980
kapsadı. DİSK Yürütme Kurulu yaygınlaşan işkencelerle il-
gili yazılı açıklama yaptı. DİSK, hukukçuların yap-
7 Mayıs 1980
tığı incelemelerde işkenceler sonucu insanların
DİSK’e bağlı Bank-Sen Garanti Bankası’nda 3 bin sakat kaldığını, hiçbir yasal dayanak bulunmadan
800 işçi için grev kararı aldı. Grev kararı 1 Temmuz 82 günlük gözaltı süresinin uygulandığı saptandı-
1979’dan bu yana yürürlükte olan toplu sözleşme ğını ve işkencelere son verilmesi için çağrı yaptı.
1980
20 Haziran 1980
DİSK’e bağlı Maden-İş, işverenin toplu sözleş-
me görüşmelerine katılmaması üzerine İskendu-
run’da direnişe başladı.
21 Haziran 1980
DİSK’e bağlı Keramik-İş üyesi işçiler örgütlü ol-
duğu fabrikalarda baskıların yoğunlaştığını ve
MİSK’li işçilerin DİSK’li işçileri istifaya zorlayarak
ölümle tehdit ettiklerini açıkladı.
Cumhuriyet, 8 Haziran 1980.
16 Haziran 1980
DİSK Yürütme Kurulu, yaptığı bir açıklama ile
CHP’nin ve sosyalist hareketin bölünmesinin fa-
şizme karşı mücadeleye ilişkin süreci olumsuz
etkilediğini belirtti.
Cumhuriyet, 21 Haziran 1980.

DİSK’e bağlı Genel-İş alacakları bulunan ve hak- DİSK 11. Bölge Temsilcisi Süleyman Turan, Erzu-
ları ödenmeyen 5 bin 100 işçi için İzmir Belediye- rum’da ve özellikle Aşkale’de işkence ve baskıla-
si’nde greve başladı. Grevin başlamasından itiba- rın giderek artığı ve dayanılmaz boyutlara ulaş-
tığını açıkladı. Bu baskıların önüne geçilmezse
ren kitle ulaşımı büyük ölçüde etkilendi ve çöpler
Maraş, Malatya ve Sivas olaylarının çok gerisin-
toplanmadı.
de kalacak yeni bir olay yaşanabileceğini belirtti.
16 Haziran 1980
25 Haziran 1980
1980 yılında grevdeki işçi sayısı son beş yılın en DİSK 7. Genel Kurulu, 25-30 Haziran tarihlerinde
yüksek rakamına ulaştı. Tüm ülkede 207 işyerin- İstanbul Harbiye Şehir Tiyatrosu Salonu’nda top-
de 48 bin 242 işçinin grevde olduğu bildirildi. landı. DİSK 7. Genel Kurulunda Abdullah Baştürk
DİSK Genel Başkanlığına yeniden seçildi.
18 Haziran 1980
27 Haziran 1980
DİSK’e bağlı Yeni Haber-İş, PTT Genel Müdürlü-
ğünde işkolundaki uyuşmazlığı çözmek için Uz- DİSK, NATO toplantısının Ankara’da yapılmasını
laştırma Kurulunun kararına işvereninin uyma- protesto etti.
ması üzerine greve çıktı. Açıklamada işvereninin 27 Haziran 1980
9 aydır sorunu çözmek için yanaşmadığı bildirildi.
DİSK’in 26 Haziran’da Başbakan Demirel’e gön-
20 Haziran 1980 derdiği protesto telgrafında, TRT’nin DİSK Genel
Kurul haberini veriş biçimi eleştirildi. DİSK Genel
DİSK’e bağlı Petkim-İş İzmir Aliağa rafinerisinde Kurulu, Hükümet’i ve TRT’yi protesto kararı aldı.
grev kararı aldı.
1980
TEMMUZ
22 Temmuz 1980
DİSK’in kurucularından ve 11 yıllık eski Genel

Başkanı, Maden-İş’in Genel Başkanı, Dünya Ba-
rış Konseyi üyesi ve Türkiye Barış Komitesi Onur
Kurulu üyesi olan Kemal Türkler, evinin önünde
faşist caniler tarafından katledildi (Ayrıntılar ana Cumhuriyet, 2 Ağustos 1980.
11 Ağustos 1980
metinde yer almaktadır).
DİSK’e bağlı OLEYİS, 8 aydır süren toplu iş sözleş-
23-24 Temmuz 1980 mesi görüşmelerinin uyuşmazlıkla sona ermesi
üzerine, Büyük Efes Oteli’nde greve başladı.
Maden-İş’in Genel Başkanı Kemal Türkler’in öldü-
rülmesini protesto etmek amacıyla DİSK ve Türk- 29 Ağustos 1980
İş’e bağlı bazı sendikaların binlerce üyesi bir günlük DİSK’e bağlı Petkim-İş, Topkapı’da kurulu bulu-
iş bırakma eyleminde bulundu. Kemal Türkler’in nan Birleşik Alman İlaç fabrikasında greve başladı.
faşistlerce katledilmesi, 23 Temmuz günü Türki-
ye çapında yaygın işçi direnişleriyle protesto edildi.
EYLÜL
25 Temmuz 1980
9 Eylül 1980
Kemal Türkler büyük bir törenle toprağa verildi.
Sıkıyönetimin tüm önleme girişimlerine rağmen DİSK Gaziantep Şube Başkanı Muzaffer Subaşı,
25 Temmuz’da yapılan cenaze töreni yüz binlerin akşam saatlerinde Gaziantep’te silahlı saldırıya
uğradı. Çok sayıda mermi ile yaralanan Subaşı, 12
katıldığı büyük bir antifaşist gösteriye dönüştü.
Eylül sonrasında yaraları iyileşmeden DİSK davası
Cenaze dönüşü Petrol-İş üyesi Ahmet Aydın po-
sanığı olarak İstanbul’a cezaevine getirildi.
lislerin açtığı ateş sonucu hayatını kaybetti.
11 Eylül 1980
31 Temmuz 1980
Türk-İş’e bağlı Kristal-İş ve DİSK’e bağlı Hür-
Bakırköy Cumhuriyet Savcılığı DİSK’in kapatıl- cam-İş’in şişe cam işkolunda sürdürdükleri yay-
ması için dava açtı. gın grevler 100 günü aştı.
12 Eylül 1980
AĞUSTOS 12 Eylül faşist darbesi yapıldı. Anayasa askıya
alındı. Sendikal faaliyetler ve grevler yasaklandı.
1 Ağustos 1980 DİSK ve üyesi sendikaların faaliyetleri durduruldu.
MESS ile DİSK’e bağlı Maden-İş’in arasında sür-
dürülen toplu iş sözleşmesi görüşmelerinin uyuş-
mazlıkla sonuçlanması üzerine Renault Otomobil
fabrikasında çalışan Maden-İş üyesi 2 bin 166 işçi
grev uygulamasına geçti.
1. CİLT HAKKINDA DÜZELTMELER VE AÇIKLAMALAR | 815
DİSK Tarİhİ 1. Cİlt HakkInda

Düzeltmeler ve AçIklamalar
Hazırlanması sırasındaki tüm dikkat ve özenimize rağmen DİSK Tarihi kitabının 1. cil-
dinde bazı maddi hatalar ve yazım sorunları ortaya çıkmıştır. Bu hataların bir kısmı edi-
toryal ekip tarafından daha sonra fark edilirken, bir kısmı ise okurlar ve dönemin tanık-
ları tarafından fark edilmiş ve bizlere iletilmiştir.
DİSK Tarihi’nin 1. cildinin gözden geçirilmiş ikinci e-baskısında bu hatalar düzeltildi.1 An-
cak DİSK Tarihi’nin 1. cildinin kâğıt baskısının ikincisini baskı maliyetlerindeki aşırı ar-
tış nedeniyle henüz gerçekleştiremiyoruz. Bu nedenle kitabımızın bu cildinde, 1. ciltteki
bazı maddi hatalara ilişkin açıklama ve düzeltmelerin yer almasının yararlı olacağını dü-
şündük. Aşağıda yer alan tabloda kitabın 1. cildinin birinci kâğıt basımında yer alan bazı
maddi hatalar ile değiştirilen görsellerin bir listesi yer almaktadır.
DİSK Tarihi 1. ciltteki en önemli düzeltmelerden biri 429 ve 434. sayfalar arasında yer
alan 1970 Çukurova direnişine ilişkindir. Direnişin örgütlenmesinde büyük emeği olan
Memet Turhan’ın ismi dönemin tanıklarının anlatımları ve belgelerdeki hatalar nede-
niyle DİSK Adana Bölge Temsilcisi M. Cengiz Turhan ile karıştırılmıştır. Memet Turhan
tarafından gönderilen mektup sayesinde bu yanlışlık giderilmiştir. Memet Turhan’dan
hem özür diliyor hem de kendisine teşekkür ediyoruz. Düzeltmeler tablosunun ardın-
dan Memet Turhan’ın 1970 Çukurova direnişini anlattığı mektubunun bir kısmına da yer
veriyoruz. Yine 1. cildin ilk basımında 563. sayfada yer alan “Unutulmasınlar Diye” say-
fasında bazı hatalar ile “DİSK’te Çalışanlar ve DİSK’e Emek Verenler” sayfasında ise bazı
eksiklikler söz konusu olmuştur. Bunlara ilişkin düzeltmeler de aşağıdaki listede yer
almaktadır.
Kitabımızın 1. cildinin birinci basımında yer alan maddi hataların ve yazım sorunlarının
listesi aşağıda yer almaktadır. Hataların giderilmesindeki destek, eleştiri ve önerileri
için bütün okurlara teşekkür ediyoruz.
1DİSK Tarihi 1. cildinin Gözden Geçirilmiş İkinci Elektronik Basımına arastirma.disk.org.tr adresindeki DİSK yayınları bölü-
münden ulaşılabilir.
DİSK Tarİhİ 1. Cİlt Düzeltmeler Çİzelgesİ
Düzeltmenin kitaptaki yeri (1. cilt) Eski hali Değiştirilmiş hali
Sayfa 43, Paragraf 1, Satır 12 Şubat 1972 Şubat 1872
Sayfa 124 SADA ile ilgili yeni bir fotoğraf eklendi.
TİP’in kuruluş başvurusu Yeni fotoğraf: TİP kurucusu sendikacılar

Sayfa 145, Görsel kuruluş başvurusu sonrasında İstanbul Valiliği
önünde. 13 Şubat 1961. DİSK Arşivi
Sayfa 180 Erol Toy’un kısa biyografisi eklendi.
Sayfa 252, Görsel altı bilgi Fotoğrafçı: Garbis Özatay
Sayfa 430 Mahmut Duluklu Mehmet Duluklu
Sayfa 430 Mehmet Cengiz Turhan Memet Turhan
Sayfa 431 Mehmet Cengiz Turhan Memet Turhan
Bossa’da direnen işçiler Bossa’da direnen işçiler gözaltında, Memet

Sayfa 434
gözaltında Turhan soldan dördüncü sırada.
Sayfa 435 Memet Turhan Çukurova direnişini anlatıyor
Sayfa 563, Mehmet Gıdak’ın

Cevizli Tekel Tek Gıda-İş/Cevizli Tekel
sendikası
Sayfa 563, Sütun 1, Satır 4 Mustafa Bayram Mustafa Baylan
Sayfa 563, Yaşar Yıldırım’ın

Maden-İş/Mutlu Akü Petrol-İş/Mutlu Akü
sendikası
Sayfa 563, Hüseyin Çapkan’ın

Maden-İş/Gislaved Lastik-İş/Gislaved
sendikası
Yeni bir DİSK çalışanının eklenmesi:

Sayfa 567, Sütun 3 ve 4, Satır 18
Nilgün İşeri (Sağsöz), sekreter, DİSK çalışanı
Yeni bir DİSK’e katkıda bulunan kişi eklenmesi:

Faruk Pekin, eğitim ve yayın çalışmaları

Rasim Öz, Avukat

Süleyman Üstün, sendika eğitimcisi
Yeni bir olayın eklenmesi:

Sayfa 617, Haziran 1969 13 Haziran 1969-Çorum Özel İdaresi’ne ait
Alpagut Linyit İşletmesi’ndeki eylem
MEMET TURHAN ÇUKUROVA DİRENİŞİNİ ANLATIYOR
Bir yıl içerisinde 14 bin işçiyi üye İşçilerin hepsi fabrika içindeki ge- Kapıların kaynağını kepçe ile sök-
yaptık. 4.800 işçi Bossa’da 3.500 niş alana yığılmıştılar. En az 600 tüler. Kapı açılır açılmaz polis ve
işçi Paktaş’ta olmak üzere, bu civarında kadın işçi fabrikanın ka- asker, önüne geleni yakalayıp
iki işyerinin yetki başvuruları ta- pısının iç kısmını tutmuşlar, er- doğru Emniyet’e taşıdılar. Her ta-
mamlandı. Akdeniz, Özbucak, Mili kek işçiler onların arkasında saf raf ana baba günüydü; kaçan ka-
Mensucat gibi işyerleri ile de yo- tutmuşlardı. En az 1.500 yüz ci- çana, coplar havada uçuşuyordu.
ğun olarak çalışıyorduk. Öylesi- varında erkek ve 600 civarında
Emniyet Müdürlüğü’nün o koca-
ne bir ortam oluşmuştu ki par- kadın omuz omuza; kadınlar san-
man salonu tıka basa doluydu. En
tili-partisiz, öğretmen, memur ki erkekleri korumaya almışçası-
az 400 işçi taşımışlardı oraya. Hala
ve avukat arkadaşlar seferber na 2.000’in üzerinde işçi direni-
bir yandan getiriyorlardı. Tabii bi-
olmuşlardı. şi başlatmışlardı. Fabrikanın önü,
zim işçi arkadaşlarımızın da Çu-
yanı hep frukolarla [toplum polisi]
Özellikle Bossa ve Paktaş işyer- kurova’da öyle eylemleri pek ya-
kuşatılmıştı ve herhangi bir mü-
lerinde çalışanların çok büyük bö- şamamış olmaları ve de asker
dahale yoktu. Ben hemen oradan
lümünü örgütlemiş olduğumuz- deyince orada durarak inanmakla
koşarcasına ayrılarak Bossa’ya
dan, Bölge Çalışma’ya başvurarak inanmamak arasında bir tereddü-
gittim. Bossa’nın önü asker ve po-
yetki isteyince işler karıştı. Meh- de düşmeleri sonucu oyuna gel-
lisle kapatılmıştı, kapılar kapalıy-
met Duluklu arkadaşı işten at- diklerini anlayamadıkları bir ger-
dı ve binlerce işçi içerde, “Yaşasın
makla başladılar. Hatta sendikanın çekti. Emniyet Müdürlüğü’nün o
DİSK” diye slogan atıyorlardı.
karşısındaki daireyi karargâh ola- geniş salonunda yüzlerce kişinin
rak kullanarak çaktırmadan dür- Fabrikanın önü asker ve polis- bulunduğu yerde ortayı aynen bir
bünle sendikayı sürekli denetle- le dolu ve arkadaki anayolun ya- güreş meydanı gibi açarak üç si-
diklerini anlamıştık. Ancak biz hiç nındaki boş alanda binlerce ka- vil polis beni o kalabalığın önün-
önemsemiyorduk çünkü yasa dışı dın, erkek ve çocuk her tarafı de alay edercesine getirdiler; biri
bir iş yapmıyorduk. Mehmet işten doldurmuşlardı. Sanki Yavuzlar vuruyor, ötekine doğru itiyor, o
atılınca işçiler isyan ettiler. “Eğer ve Sarıçam Mahallelerinin hep- vuruyor, bir başkasına doğru sa-
buna sessiz kalınırsa birçoğumu- si oralara doluşmuştu ve merakla vurarak işçilerin moralini bozup
zu işten atarlar” diyerek direniş izliyorlardı. korku salmak için oyun oynuyor-
başlatacaklarını ve buna kararlı ol- lar. Yoksa beni her biri iki yumruk
Yüksek rütbeli bir asker ve önün-
duklarını söylediler. İşçiler yıllardır atsa yere düşürürler ama düşür-
de bir masa, tam kapının önünde
Teksif tarafından alınıp satılmışlar, müyorlar. Daha sonra yere yatı-
işçilerin karşısında. Tabancasını çı-
sendika değiştirmek yasal hakları rarak ‘Bu şerefsiz herhalde Erme-
kararak masanın üzerine koydu.
iken işveren engel oluyor; yapacak ni’dir’ diyerek tüm işçilerin gözü
Bir elini havaya kaldırarak işçilere,
başka bir şeyleri yoktu. Bir gece önünde sünnetli olup olmadığı-
“Arkadaşlar lütfen beni dinleyiniz.
bir gündüz olmak üzere vardiya ma baktılar. Aslında amaçları hem
Size asker sözü veriyorum. İçiniz-
durumuna göre toplantılar yapa- beni aşağılamak hem de işçile-
de iki arkadaş tespit edin ve doğru
rak Bossa ve Paktaş işyerlerinde ri aşağılayarak korku salmaktı. O
Personel Müdürlüğü’ne gelsinler.
direniş başlatmaya karar verdiler. gece içimizde daha önce tespit et-
İşvereninizi de aynı masaya otur-
tikleri 7 arkadaşla beni Emniyet’in
“Meseleyi bilen arkadaşlar, “Fab- tup arkadaşlarınızın önünde pro-
alt bölümünde bir yere sırayla ta-
rikada herhangi bir zayiata asla tokol yaptırıp imzalatacağım. Size
şıyarak türlü baskı ve şiddet kul-
meydan vermeden, fabrikanın bir söz olsun, işte ben personele gidi-
landıklarını o dönemin gazeteleri
vidasını dahi oynatmadan üretim- yorum. Gönderin iki arkadaş gel-
yazmıştı.
den gelen gücümüzü kullanacağız sin ve siz de lütfen bu eylemi bı-
rakın” diyerek arka tarafa doğru Mahkemeye çıktığımızda arala-
çünkü Anayasal hakkımız engel-
yürüyerek gitti. rında benim de olduğum 36 kişi
leniyor” diyerek ve ertesi gün 7.00
tutuklandı.
vardiyası içeri girdikten sonra içe- İşin içine yüksek rütbeli bir su-
rideki vardiya ile birleşerek Bos- bay girince hava değişiverdi. Be- Not: Memet Turhan’ın 24 Haziran
sa ile Paktaş işçileri aynı gün, aynı nim megafonla yaptığım anonslar 2020 tarihli mektubundan özetle-
saatte işi durdurdular. kaynadı. Personele iki kişi gitmişti. nerek alınmıştır.
EKLER | 819
Ekler
EK-1
Onur Kurulu KararlarI (1975-1977)
Türkİye Devrİmcİ İşçİ SendİkalarI Konfederasyonu
- DİSK- Onur Kurulu Raporudur1

Sayın Delegeler;
Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK)’in V. Genel Kurulunda seçimle iş-
başına getirilen: Ergun Erdem, Erdoğan Özen, Ali Taşer, Türker Azaklı ve Talat Öz’den teşek-
kül eden kurulumuz, DİSK Ana Tüzüğünün 38. maddesi gereğince 23.7.1975 tarih ve 1 sayılı
kararı ile vazife taksimi için toplanıldığında;
DİSK Onur Kurulu Başkanlığına: Ergun Erdem
DİSK Onur Kurulu Raportörlüğüne: Talât Öz
DİSK Onur Kurulu Üyeliklerine: Erdoğan Özen, Ali Taşer, Türker Azaklı oybirliği ile
seçilmişlerdir.
DİSK’in kuruluşundan bugüne kadar DİSK Onur Kurulu Karar organı olarak ilk kez bu dönem
içinde aktif bir çalışma devresi geçirmiştir.
Bu çalışma devresi içinde kurulumuz yargılama ve karar verme görevlerini yaparken yal-
nız DİSK’in Ana Tüzüğüne bağlı kalmak ve DİSK’in Demokratik kitle örgütü bütünlüğünü
DİSK’in Örgüt İçi Devrimci ilkelerinden ayrılmadan kararlar almak ve DİSK’in örgütsel bü-
tünlüğünü korumak için çalışmalarını yapmıştır.
Onur Kurulumuzun karar organı olarak aldığı kararlarda, görülecektir ki, iddia makamındaki
DİSK Yönetim ve Yürütme Kurullarının kurulumuza havale ederek istemde bulundukları hu-
suslar için günlerce tahkikat, araştırma ve soruşturmalarını geniş bir şekilde yapan ve çoğu
kez DİSK Yönetim ve Yürütme Kurullarının istemlerini değil Ana Tüzüğün öngördüğü Dev-
rimci Demokratik doğrultudan yürüyerek sonuca varmıştır.
Kısacası Onur Kurulumuzda bu dönem görev almış Kurul Üyeleri olarak bizler Demokratik
Hukuk kurallarının DİSK içinde uygulanmasına, Ana Tüzüğümüz açısından çalışmalarında
bağımsız, yine Anatüzüğümüz hükümlerini içeren maddeler doğrultusunda DİSK’in Devrimci
İlkeleri ve Devrimci Örgüt disiplinine, örgüt bütünlüğüne bağımlı olarak kararlarını vermiştir.
ONUR KURULU Kararlarının tamamını kapsayan karar asılları ayrıca Dosyalardan bilgileri-
nize sunulacaktır.
1 DİSK 6. Genel Kuruluna sunulan Onur Kurulu Raporu, DİSK Onur Kurulu Karar Defteri, DİSK Arşivi.
DOSYA: I DİSK ONUR KURULU KARARI:

DİSK GENEL YÖNETİM KURULU İSTEMİ: Karar Tarihi: 6.8.1975
DİSK Yönetim Kurulunun 12-13-14 Temmuz 1975 tarih ve 27 No.lu Karar No: 4
toplantısında aldığı 5 sayılı kararla Petro-Kimya-İş Sendikası Ge- DİSK Yönetim Kurulunun 12-13-14 Temmuz 1975 gün, 27 sayı-
nel Başkanı Yılmaz Özdemir’in lı toplantı ve 6 sayılı kararı ile Kimya-İş Sendikası Genel Başkanı
DİSK Birleştirme Komisyonu kararlarına uymamak, DİNÇER DOĞU hakkında kınama cezası verilmesi isteği;
DİSK Yürütme Kuruluna bilgi vermeden gizli olarak Sen- - Onur Kurulunca yapılan araştırma, soruşturma ve ilgili dosya
dikasını olağanüstü kongreye götürmek, üzerindeki evrakların tetkiki ile dinlenen şahitlerin imzalarına
havi tutanakların incelenmesi neticesi;
Adı geçen kongrenin Ana Tüzük ve Yasalara aykırı oldu-
ğu iddiası ile davalar açıldığı ve Sendikanın her türlü ku- - Kimya-İş Sendikası Genel Başkanı Dinçer DOĞU’nun DİSK Ana
yudatına el koydurtmaya sebebiyet vermek, Tüzüğünün 38. ci maddesinin I No.lu bendine göre 6.8.1975 tarihin-
den itibaren geçerli olmak üzere Uyarı cezası verilmesine oy bir-
Bu usulsüz hareketleri ile DİSK’in karşısındaki güçlere liği ile karar verildi.
DİSK’i yıpratma imkânlarını yaratmak,
DİSK’in Tüzel kişiliğine saygı gösterme kavramı ve ilkele-
rine aykırı hareket etmek, bu suçların işlendiği sabit gö- DİSK YÖNETİM KURULU İSTEMİ:
rüldüğünden DİSK Yönetim Kurulunca yukarıda tarih ve DİSK Yönetim Kurulunun 12-13-14 Temmuz 1975 gün ve 27 No.lu
karar sayısı belirli istemiyle Petro Kimya-İş Sendikası Ge- toplantısında aldığı 7 sayılı kararla Sosyal-İş Sendikası Genel Baş-
nel Başkanı Yılmaz ÖZDEMİR’in kesin ihraç talebi ile DİSK kanı Özcan KESKEÇ’in [Kesgeç]
Onur Kuruluna verilmesine oy çokluğu ile karar verildi. (1
çekimser oy) - DİSK’e bağlı Petro-Kimya-İş Sendikası ile Kimya-İş Sendikası
arasında. DİSK Birleştirme Komisyonunun amacına ters düşen bir
kongrenin yapılmasına yardımcı olmak.
DİSK ONUR KURULU KARARI -Adı geçen Kongrede Kurul Başkanı olarak Kongreye Görevli ola-
rak gelen DİSK Yürütme Kurulu üyelerinden Mehmet KILINÇ ve
Karar Tarihi: 5.8.1975 Mehmet Karaca’ya 1 No.lu DİSK Toplantı Yönetmeliği hükümleri-
Karar No: 4 ne göre söz vermediği,
Yönetim Kurulu Başkanlığından gelen 21.7.1975 tarih ve 975/575 - Konu ile ilgili sendikaların Birleştirme Komisyonu Başkanı ve
sayılı yazılarına ek olan (2) dosya içindeki 65 evrak ile DİSK Bir- Yürütme Kurulu üyelerinin tüm uyarmalarına rağmen Yönetmen-
leştirme Komisyon raporları, Onur Kurulumuzun 23.7.1975 tarih liğin 17. ci maddesini hiçe sayıp ihlal ettiği,
ve 2 No.lu kararları ile dosyadaki istemin tahkikata alınması ka- -DİSK’in Tüzel kişiliğine saygı gösterme ilkesine aykırı hareketi
rarlaştırılarak 6.8.1975 tarihine kadar yapılan tahkikat sonunda nedeni ile Kınama cezası istemi ile Onur Kuruluna Sevkine, Yöne-
Petro Kimya-İş Sendikası Genel Başkanı Yılmaz Özdemir’in imza- tim Kurulunun 27 sayılı toplantısında Oy çokluğu ile karar verildi
sına havi ifadesi, dinlenen şahitler, yapılan tahkikat ve soruştur- (1 çekimser)
ma neticesi;
Petro Kimya-İş Sendikası Genel Başkanı Yılmaz Özdemir’in DİSK
Ana Tüzüğünün 13,14,15 ve 38. ci maddeleri hilafına aykırı hareket DİSK ONUR KURULU KARARI
ettiği tesbit edildiğinden 6.8.1975 gün ve 4 sayılı Onur Kurulu Ka- Karar Tarihi: 6.8.1975
rarı gereği Oy çokluğu ile Kesin İhracına karar verildi.
Karar No: 4
Yönetim Kurulunun 12-13-14 Temmuz/1975 tarih ve 27 sayılı ka-
DİSK GENEL YÖNETİM KURULU İSTEMİ: rarı ile Sosyal-İş Sendikası Genel Başkanı Özcan KESKEÇ [Kesgeç]
hakkında istenen kınama cezası verilme isteği;
DİSK Yönetim Kurulunun 6 sayılı kararı gereği 12-13-14/Tem-
muz/1975 gün ve 27 No.lu toplantısında aldığı kararı ile Kimya-İş - Onur Kurulumuzca yapılan tahkikat, araştırma ve olayla il-
Sendikası Genel Başkanı Dinçer DOĞU’nun; gili şahitlerin alınan imzalarına havi tutanakların incelenmesi
neticesinde;
DİSK Anatüzüğünün 38. ci maddesinde DİSK’in Tüzel kişi-
liğine saygı gösterme ilkesine karşı olması nedeni ile kı- - Sosyal-İş Sendikası Genel Başkanı Özcan KESKEÇ; DİSK Ana Tü-
nama cezası verilmesi talebi ile DİSK Onur Kuruluna sev- züğünün 38. ci maddesini ihlal ederek DİSK’e bağlı üyelerin huzu-
kine oy çokluğu ile karar verildi. (1 çekimser) runda, DİSK’in Tüzel Kişiliğine saygısız harekete yöneldiği,
DİSK Ana Tüzüğünün ilgili maddelerine istinaden Yürürlükte bu-
lunan 1 No.lu DİSK Toplantı Yönetmeliğinin 17 maddesini kesinlikle
ihlal ettiği, DİSK karar organlarını ciddiye almadığı,
Görüldüğünden, Sosyal-İş Sendikası Genel Başkanı Özcan Kes-
keç’in [Kesgeç] 6.8.1975 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 6
ay geçici ihracına oy çokluğu ile karar verildi.
EKLER | 821
DOSYA: II DOSYA: III

DİSK YÜRÜTME KURULU İSTEMİ: DİSK YÜRÜTME KURULU İSTEMİ:
Turizm-İş Sendikası Genel Başkan Vekili Rıza Erdoğan DİSK Yü- DİSK Yürütme Kurulunun 18.10.1976 gün ve 226 sayılı kararı ile
rütme Kurulunun 4.10.1976 tarihli toplantısında alınan karar ge- Gamsen Sendikası Genel Başkanı Zafer Tanıt’ın şahsi menfaat te-
reği 6.10.1976 gün ve 976/ 1145 sayılı Yürütme Kurulu 20.9.1976 min etmek için sendikasındaki sıfat ve görevini kötüye kullandı-
tarihli toplantısında alınan karar gereği Sendikasının Kollektif ğı ve fiili girişimi ile DİSK Anatüzüğündeki Amaç Maddesinde yer
çalışmalarına olanak vermediği bu nedenle Sendika üyelerinin alan hükümlere ters düştüğü ve DİSK’te yerleşmiş prensip ve uy-
Sendika karar organlarınca yürütülmesi takip edilmesi, gereken gulamalarla bağdaşamayan eylem ve girişimlerde bulunduğu ge-
işlerin yapılmadığı ve bu durumun kamuoyunda Konfederasyo- rekçesi ile, Gamsen Sendikası Genel Başkanı Zafer Tanıt’ın DİSK
numuzun hükmi Şahsiyetini zedelediği, alınan Yürütme Kurulu Ana Tüzüğünün 13. maddesi uyarınca Ferdi üyelikten kesin ihracı-
Kararlarına uymadığı, ve bu kararları uygulamadığı gerekçesiyle nın yapılması için DİSK Onur Kuruluna sevkine karar verildi.
DİSK Ana Tüzüğünün 13.cü maddesi uyarınca kesin üyelikten çı-
karılması için Onur Kuruluna sevkinin yapılmasına oy birliği ile
karar verildi. DİSK ONUR KURULU KARARI:
Karar Tarihi: 15.11.1976
DİSK ONUR KURULU KARARI Karar No: 12
Karar Tarihi: 14.10.1976 DİSK Yürütme Kurulunun 18.10.1976 gün ve 226 sayılı kararları ile
kurulumuza intikal eden dosyaya havi 48 evrak ve tutanakların
Karar No.: 9
incelenmesi, alınan ifade ve zabıtlar neticesinde Gamsen Sendi-
Turizm-iş Sendikası Genel Başkan Vekili Rıza Erdoğan; kası Genel Başkanı Zafer TANIT’IN;
Örgüt içi disiplinsizliğe meydan vermek ve tabandaki üyelerin - Yürütme Kurulunun istinad ettiği suçlama bölümündeki fiiliyatı
sendikalarına karşı itimat ve güvenini sarsıcı hareket ve eylem- tahakkuk ettirdiği ve bu suçları daha evvelce planlıyarak, DİSK ve
lerde bulunmak, Sendikal mücadelede doğal olarak gerek eko- Sendikasının ismini üyelerine, karşı kullanmak suretiyle kendi-
nomik gerek siyasi bakımdan Devrimci Sendikaların karşısında sine şahsi çıkarlar sağladığı, sendikasını sermayenin çıkarlarına
bulunan işverenlere sendikasının iç işlerini bildirerek sendikanın alet ederken sendika Yönetici ve üyelerini bu suça iştirak ettirdiği,
onurunu zedelemek,
Gamsen Sendikası Zafer Tanıt’ın kendi deyimi ile “Ben kapitalis-
Sendikasının Kongresinde çözümleyeceği meseleleri kasıtlı ola- tim, benim mesleğim ve özgüm bu yöndedir, ben ne devrimciyim
rak basına yansıtmak, ne DİSK ilkeleri beni ilgilendirir” deyimleri ifade tutanaklarında da
kesinlik kazandığından Başkanlık forsunu kullanarak üyelere ör-
Üst örgütü DİSK’in prensip ve prestijini zedelemek, Sendikasının
güt menfaati gibi gösterip sendikayı ve üyeleri borsa bankerliği
mücadele ve eylem safhalarında yegâne güçlerden biri olan mad-
komisyonculuğuna ve sermaye menfaatlerine uygun olarak ça-
di olanaklarını işlemez hale getirmek, idareciler arasında baş gös-
lıştırdığı sabit olduğundan, Gamsen-İş Sendikası Genel Başkanı
teren anlaşmazlıkları DİSK prensipleri içinde örgüt yararına dö-
Zafer Tanıt DİSK Ana Tüzüğünün 13. Maddesi uyarınca 15.11.1976
nüşmesi bakımından DİSK’in Ana Tüzüğü gerekçeleri içersinde
tarihinden itibaren geçerli olmak üzere kesin ihracına oy birliği ile
uyarmalar yapılmasına rağmen uymamak ve asılsız beyanlarda
karar verildi.
bulunmak,
Turizm-İş Sendikası Genel Başkan Vekili Rıza Erdoğan yukarıda
sıralanan suç unsurlarını işlediği sabit görüldüğünden 14.10.1976
tarihinden geçerli olmak üzere kesin ihracına oy birliği ile karar
verildi.
AÇIKLAMA:
24/10/1976 tarihinde yapılan DİSK’in Olağanüstü Genel Kuru-
lunda Turizm-İş Sendikası Genel Başkan Vekili Rıza Erdoğan’ın
DİSK’ten ihracına ilişkin itirazı görüşüldü. Yapılan müzakere neti-
cesi suçlu görüldüğünden Onur Kurulunun almış olduğu karar ke-
sinleşmiş oldu.
Kurulumuz konuyu bu çalışma devresi içinde gördüğü için Rapo-
rumuzda bahis konusu edilmiştir, Akdetmekte Olduğumuz Genel
Kurulda bu Husus İçin Oylamaya Gerek Bulunmamaktadır.
DOSYA: IV DİSK ONUR KURULU KARARI

DİSK YÜRÜTME KURULU İSTEMİ: Karar Tarihi: 26.6.1977
DİSK Yürütme Kurulunun 16.5.1977 gün ve 264 sayılı kararı ile Karar No: 25
DİSK üyesi Sendikalardan Yeni Haber-İş Sendikası Eğitim ve Teş-
Devrimci Toprak-iş Sendikası Genel Başkan Vekili Tuncay Çelen;
kilatlandırma sekreteri Murat KUSEYRİ’nin DİSK tarafından des-
teklenmemiş, DİSK üyesi işçilerin katılmaları istenmemiş, üstelik DİSK Anatüzüğünün 4. maddesi hilafına hareket ettiği DİSK’in
işçi sınıfına, DİSK ilkelerine ve DİSK’in benimsemediği sloganla- doğrudan doğruya düzenlemediği ve yine DİSK’e bağlı örgütlerin
rın atıldığı ve konuşmaların yapıldığı DİSK Genel ilkeleri dışında katılma kararı almadığı mitingde görev aldığı bilfiil düzenleme ko-
15.1.1977 günü Ankara’da Tandoğan meydanında düzenlenen mi- mitesinde çalıştığı miting çağrısına ait bildiriyi imzaladığı,
tingde tertip komitesinde görev almak, mitingin tertip komitesi
olarak yayınladığı çağrı bildirilerini imzalamakla DİSK’in 11 Hazi- DİSK’in bu hususta yayınladığı Genelgeye uymadığı, kendi imzası-
ran 1975 gün ve 975-432 sayılı yazısında belirtilen hususlara uy- nı taşıyan ifade zabıtlarında da belirlendiğinden Onur kurulumuz-
madığı, DİSK Ana Tüzüğünün 4. maddesinde Türk İşçi Hareketi- ca Devrimci Toprak-İş Sendikası Genel Başkan Vekili Tuncay Çe-
nin birlik ve beraberliğini sağlamak ilkelerine karşı çıkmış olduğu len’in DİSK Ana Tüzüğünün 13.cü maddesi uyarınca ferdi üyelikten
sabit bulunduğundan DİSK Ana Tüzüğünün 13. maddesi uyarınca 20.6.1977 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 6 ay geçici ihra-
kesin ihracının yapılması için DİSK Onur Kuruluna sevkine karar cına oy birliği ile karar verildi.
verildi.
DİSK ONUR KURULU KARARI

Karar No: 25
DİSK Yürütme Kurulu tarafından 16.5.1977 gün ve 264 sayılı ka-
rarları ile Onur Kuruluna sevkedilen Murat KUSEYRİ hakkındaki
dosya ve deliller incelendiğinde Yeni Haber-iş Sendikası Eğitim ve
Teşkilatlanma Sekreteri Murat Kuseyri’nin;
- 15.1.1977 tarihinde Ankara Tandoğan meydanında yapılan mitin-
ge tertip komitesi olarak katıldığı,
- Ve bu mitingin düzenlenmesinde uğraş verdiği,
- Miting için dağıtılan miting çağrı bildirisini de bilerek imzaladığı,
- DİSK’in bu husustaki uyarı yazısını bilerek dikkate almadığı,
- DİSK’e yazdığı 6 Mayıs 1977 tarihli savunma yazısının son parag-
rafında “DİSK Yönetici ve DİSK Karar organlarını Burjuvazi Dikta-
törlüğü ile suçlaması Onur Kurulumuzca yapılan soruşturma-
sında ayni iddialarını tekrarlıyarak DİSK’in Tüzel Kişiliğine aykırı
davranışlarını sürdürdüğü,
Kesinlikle tesbit edildiğinden Yeni Haber-iş Sendikası Eğitim ve
teşkilatlandırma sekreteri Murat Kuseyri’nin DİSK Ana Tüzüğü
hükümlerine göre suçlu olduğu vurgulandığından 20.6.1977 tari-
hinden geçerli olmak üzere ferdi Üyelikten kesin ihracına oy bir-
liği ile karar verildi.
DİSK YÜRÜTME KURULU İSTEMİ:

Devrimci Toprak-İş Sendikası Genel Başkan Vekili Tuncay Çelen
DİSK Ana Tüzüğünde gösterilmiş olan hükümlere karşı geldiği
DİSK’in düzenlemediği DİSK’e bağlı örgütlerin katılma kararı al-
madığı bir mitingde tertip komitesinde görev almak, mitingle il-
gili bildirileri imzalamak, DİSK’in prensiplerine aykırı hareketler-
de bulunduğu gerekçesi ile Devrimci Toprak-iş Sendikası Genel
Başkan Vekili Tuncay Çelen’i kesin üyelikten çıkarılması için DİSK
Onur Kuruluna sevkine karar verildi.
EKLER | 823
DOSYA: V DOSYA: VI
DİSK YÜRÜTME KURULU İSTEMİ: DİSK YÜRÜTME KURULU İSTEMİ:
Türkiye Petrol ve Kimya Sanayii İşçileri Sendikası Yöneticilerin- DİSK Yürütme Kurulunun 25.4.1977 gün ve 262 sayılı kararı gere-
den bazılarının Ana Tüzüğün ihlal edildiği iddiası ile DİSK’e yap- ği DİSK üyesi Nakliyat-İş Sendikası Yürütme ve Yönetim Kuru-
tıkları yazılı talepleri üzerine soruşturmanın sürdürüldüğü sıra- lu üyelerinden teşekkül eden Yöneticilerin Anatüzük ve V. Genel
da talepte bulunanlarında dahil olduğu M. Ali Tügen, Hüsamettin Kurulumuz kararlarına ve diğer karar organlarının kararlarına ve
Bakar, Mehmet Atay, Cemal Polat, Nejat Ökten, Dinçer Doğu, Re- Ana Tüzük ve bu kararlar doğrultusunda kalın çizgi halinde belir-
cep Karaçay, Güngör Bedavacı, Atilla Büyükfırat, Ali Özgül ve Esat lenmiş durumda bulunan temel ilkeler ile DİSK’in Genel Politika-
Erkut’un birlikte imzalarıyla çıkardıkları 4 sayfalık bildiride (Pet- sına aykırı söz ve davranışlarda bulundukları saptandığından Ke-
rol Kimya İşçileri görev başına) başlığı altında yayınladıkları bil- sin ihraç talebiyle DISK Onur Kuruluna verilmesine karar verildi.
diride adı geçen sendika yöneticilerine, Yavuz hırsızlar ve sendi-
kamızın başına çöreklenmiş çeteyi alaşağı etmek” gibi tabirlerle
suçlamakta oldukları saptandığından bu bildiride adı ve imzaları DİSK ONUR KURULU KARARI
bulunanların kesin ihraç talebi ile DISK Onur Kuruluna sevklerinin
yapılmasına karar verildi. Karar Tarihi: 20.6.1977
Karar No: 26
DİSK ONUR KURULU KARARI Nakliyat-İş Sendikası Yürütme ve Yönetim Kurulu üyelerinin ih-
raçları istemi ile kurulumuza havale edilen 17.5.1977 gün ve 262
Karar Tarihi: 26.6.1977 sayılı Yürütme Kurulu kararı gereği Kurulumuzda mevcut dos-
ya ve belgeler incelendiğinde DİSK Yürütme Kurulunun isteminin
Karar No: 28
gerçekleşmesi için yeterli kanıtlayıcı deliller bulunmadığından
DİSK Yürütme Kurulu tarafından istem bölümünde belirlenen ki- yeterli belgeler kurulumuza intikal edecek süreye kadar kararın
şilerin alınan ifadelerinde yayınlamış bulundukları bildirideki im- ertelenmesine oy birliği ile karar verilmiştir.
zaların kendilerine ait olduğunu kabullenmeleri neticesinde ku-
rulumuz gerekli soruşturma işlemlerini tamamlamak suretiyle
Sendikaya bağlı işyerlerinde yaptığı tahkikat ve kurduğu komis-
yon tarafından tespit ettiği zabıtlar neticesi suçlu oldukları husu-
sunu kanıtlamaktadır. Ancak, bu kişilerin alınan ifadelerde belirt-
tikleri hususlar dikkate alındığında kendilerinin maddi ve manevi
bunalım altında tutulduğu bütün umutları ile DİSK’e yaptıkları
müracaatların sonunu uzun müddetle sabırla beklemeleri DİSK
Yürütme Kurulunun aldığı kararların tatbikini istemeleri, DİSK’e
ilk başvurmaları ile son yazıları arasında 8 aya yakın bir zaman
geçmesinden sonra olumlu bir neticenin kendilerince gerçekleş-
memesi giderek diğer tarafın maddi ve manevi baskıları ve tah-
rik etmek unsurlarına devam etmesi böyle bir bildirinin dağıtıl-
masında hiç bir art niyet olmadan kendi çıkarlarını değil, toplum
ve taban bütünlüğünün olacağını sağlanması amacı ile dağıtıldığı,
bu şartların içinde DİSK Ana Tüzüğünün 13. ci maddesini adı geçen
kişilere tek taraflı uygulamak kesin suçlu olduklarını kanıtlamak,
elimizde bulunan delillerle yeterli olamıyacağı kanaatiyle istenen
cezanın tek taraflı olacağı hususunda kurulumuz görüş birliğinde
karar kıldığından, Yürütme Kurulu tarafından, tarafımıza hava-
le edilen dosya Kurulumuzca tam tekamül ettirilmiş olmadığı hu-
susunda görüş birliğine varılmıştır. Bu gerekçe ile Yürütme Kuru-
lu 25.4.1977 gün ve 261 sayılı kararında ısrarlı ise Petrol ve Kimya
Sanayii İşçileri Sendikasının olağanüstü Genel Kurulunda seçilen
Genel Yönetim, Genel Yürütme, Genel Denetim ve Genel Onur Ku-
rullarını kapsayan bir dosya tanzim ettirilerek kurulumuza sevki-
nin görüşünde olduğumuzu çözüm yolu olarak bu hususun öne-
rildiği kurulumuzca oy birliği ile karar verilmiştir.
DOSYA: VII Kurulunun 5.10.1977 gün ve 1 No. lu kararı gereğince Ana tüzüğün
13 ve 38. ci maddeleri gereğince kesin ihraç talebi ile DİSK Onur
DİSK YÖNETİM KURULU İSTEMİ:
Kuruluna sevkine karar verildi.
DİSK Genel Yönetim Kurulunun 4.10.1977 tarihli oturumunda gün-
demin 4. maddesi olarak DİSK Ana Tüzüğü ilkelerine DİSK’in Karar
Organlarına ve DİSK’in hükmi şahsına açıkça saldırıda bulunan DİSK ONUR KURULU KARARI
DİSK’e bağlı Türkiye Maden-İş Sendikası Yürütme Kurulu Üye-
lerinden Mehmet Ertürk, Bahtiyar Erkul, Murat Tokmak, Kemal
Daysal ve Halit Erdem’in DİSK Ana Tüzüğünün 13. ve 38. maddele- Karar No: 40
ri gereğince DİSK Yönetim Kurulu Kararı ve DİSK Yürütme Kurulu
1 No.lu kararı gereğince kesin ihraç talebi ile DİSK Onur Kuruluna Onur Kurulumuza tedbirli olarak ve kesin ihraç istemi ile sevk
sevkine karar almıştır. edilmiş bulunan DİSK Genel Sekreteri Mehmet Karaca’nın DISK
Yürütme Kurulunun almış bulunduğu kararları karar defteri-
ne zamanında yazmamak ve bunları uygulamamak, için gereği-
ni yapmamak suretiyle DİSK Ana Tüzüğünün 30/b, Organ karar-
DİSK ONUR KURULU KARARI
ları varken kişisel görüşlerinde hareket etmek suretiyle sıfat ve
Karar Tarihi: 19.10.1977 yetkilerini kötüye kullanarak 30-c’ye, aykırı hareket yapmış bu-
lunduğu saptanmıştır. Bu işlem ve eylemlerinin müeyyidesi DİSK
Karar No: 40
Ferdi üyeliğinden kesin ihracını gerektirmektedir. Ancak, Yürüt-
T. Maden-İş Sendikası Yürütme Kurulu Üyelerinden Mehmet Er- me Kurulunun almış olduğu bazı kararların yazmanlığı Genel Baş-
türk, Bahtiyar Erkul, Murat Tokmak, Kemal Daysal ve Halit Erdem kanın yapmak istemesi ve bunu zamanında yapmamak suretiy-
hakkında DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulları isteği üzerine Onur le Genel Sekreterin karar defterini gereği gibi tutmasına imkân
Kurulu çalışmaları ile yaptığı tahkikat, alınan ifadeler, dosyada vermemiş olması, Genel Başkan ile yakın mesai arkadaşlığı içinde
bulunan evraklar incelendiğinde bu şahısların; bulunan Genel Sekreterin Genel Başkanın tutum ve davranışları-
nın etkisinde kalarak Tüzük suçu isleme durumda kalmış olma-
30 Eylül 1977 günü DİSK Genel Merkezinde yapılmakta olan Yü- sı, son aşamada DİSK’in bütünlüğünün sağlanmasını istemeyen
rütme Kurulu toplantısını sabote ettikleri, alınan kararları değiş- Onur Kurulumuzun kararlarını polemik konusu yaparak bunlar-
tirmek için baskı eylemlerinde bulundukları, DİSK Genel Merke- dan sonuçlar çıkarmaya çalışacaklara imkân vermemek amacı ve
zinde bulunan telefon santralına el koydukları, telefon kablolarını 22 Aralık 1977’de yapılacak DİSK Genel Kuruluna şu veya bu yolda
kestikleri ve kestirdikleri Yürütme Kurulu üyelerinin Onurları- etki yapabilecek ve amacı dışı kullanılabilecek bir karara imkân
nı kırıcı sözle harekette bulundukları can güvenliğinden yoksun vermek isteyen Onur Kurulumuz Genel Yönetim Kurulu Kararı ile
bırakarak fiili tecavüze yeltendikleri DİSK’le ilişkisi bulunmayan Geçici olarak görevden uzaklaştırılmış bulunan Genel Sekreter
bazı şahıslarla bu eylemi sürdürmek amacıyla planlı tertipte bu- Mehmet Karaca’nın DİSK Ana Tüzüğünün 30 ve 38. ci maddeleri
lundukları maksatlı olarak DİSK binasına bu kişilerin getirilme- uyarınca
sini sağladıkları- böylece DİSK’in bütünlüğüne gölge düşürücü
tüzük suçu işledikleri belirlendiğinden Maden-İş Sendikası Yö- 19.10.1977 tarihinden geçerli olmak üzere 1 ay süre ile DİSK Fer-
neticilerinden Mehmet Ertürk, Bahtiyar Erkul, Murat Tokmak, Ke- di üyeliğinden geçici olarak çıkarılmasına oy çokluğu ile karar
mal Daysal ve Halit Erdem ‘in bu fiili durumları, DİSK’in ferdi üye- verildi.
liklerinden kesin olarak ihraçlarını gerektirmektedir. Ancak, Onur
Sayın Delegeler;
Kurulumuz gözü kapalı bir yargılama ve adalet dağıtımının çoğu
zaman kamu vicdanında beklenen sonuçları yaratmadığı gerek- Bu devre içinde Kurulumuza DİSK Yönetim ve Yürütme Kurulları-
çesinden hareketle olayın mahiyetini yarattığı etkileri DİSK’in bü- nın değişik tarihlerde olmak üzere yedi (7) istem dosyası gelmiştir.
tünlüğünün geçirmiş bulunduğu dalgalanmaları bu kişilerin halen
Raporumuzda Yönetim ve Yürütme Kurullarından gelen istemler,
sermaye ile büyük bir savaşım içinde bulunan Türkiye Maden-İş
özet olarak Ana hatları ile sizlere intikal ettirmeye çalıştık.
Sendikası Yöneticileri olduğu, DİSK’in bütünlüğü gibi etki ve so-
runları dikkate alarak ve de 22 Aralık 1977 ‘de yapılacak DİSK’in Ancak, kesin karar DİSK’in Yüce Kuruluna ait olacaktır.
erken Genel Kurulunun, Onur Kurulumuzun bu konudaki kara-
rı ile şu veya bu yolda etkilenmesine de imkân vermemek için Saygılarımızla.
DİSK Ana Tüzüğünün 13. cü ve 38. ci maddeleri uyarınca Mehmet
Ertürk, Bahtiyar Erkul, Murat Tokmak, Kemal Daysal ve Halit Er-
dem’in 19.10.1977 tarihinden geçerli olmak üzere 2’şer ay süre ile DİSK ONUR KURULU
DİSK’in ferdi üyeliklerinden geçici olarak çıkarılmalarına oy çok-
DİSK Onur Kurulu Başkanı Ergun Erdem
luğu ile karar verildi.
DİSK Onur Kurulu Raportörü Talat Öz
DİSK Onur Kurulu Üyesi Ali Taşer
DİSK YÖNETİM KURULU İSTEMİ:
DİSK Onur Kurulu Üyesi Türker Azaklı
DİSK Genel Yönetim Kurulu tarafından 4.10.1977 tarih ve 6 sayılı
kararı gereğince o anda DİSK Genel Sekreterliğini uhdesinde bu- DİSK Onur Kurulu Üyesi Erdoğan Özen
lunduran Mehmet Karaca’nın Ana Tüzüğün 30/b ve C fıkralarına
aykırı davranışta bulunması dolayısı ile kesin ihraçla Onur Kuru-
luna sevkine dair DİSK Yönetim Kurulu kararı ve DİSK Yürütme
EKLER | 825
Ek-2 ekonomik ve politik baskı altında tutmak, onları politik karar ve

yönetim organlarından uzak tutmakta görmektedir. Bunun için
de burjuvazi işçi sınıfı üzerinde sürekli bir böl-yönet politikası
gütmektedir.
6. Genel Kurul KararlarI1 İŞÇİ SINIFININ BİLİMİNDEN HAREKETLE OLAYLARA YAKLAŞAN

KONGREMİZ
KARAR 1 Cephe Kararı 1. İşçi sınıfının birliği yolunda, bugün her zamankinden daha ak-
Ülkemizin bunalımdan kurtulması, ulusal bağımsızlığımızın sağ- tif ve kararlı çalışılmasının gerekli olduğuna inanır. Bu yolda bütün
lanması, tekellerin egemenliğinin her alanda kırılması, halktan güçleri seferber ederek çalışacağını ilân eder.
yana temel ekonomik dönüşümlerin gerçekleştirilmesi, her türlü 2. Egemen sınıfların, işçi sınıfını ve emekçi halkı bölme oyunlarını
faşist girişimin saf dışı edilmesi, demokratik hak ve özgürlüklerin sergilemeyi ve bu oyunları bozmayı görev bilir.
genişletilmesi için;
BU NEDENLE
Katılanların birbirlerinin örgütsel bağımsızlığına ve görüşlerine
saygı duyma, kitlesel eylemleri esas alma, eşit haklara saygı gös- a) İşçi sınıfının, sermayenin ve faşizmin saldırılarına karşı en
terme ilkelerini gözeterek, önemli siperlerimizden biri olan sendikalarımızda işçilerin ve sen-
dikaların birliği sağlanmalıdır.
Bu genel çerçevede anlaşan tüm ulusal, ilerici, demokrat, yurtse-
ver örgüt ve güçlerin anti-faşist, anti-emperyalist ve anti tekel b) Bu nedenle, DİSK her işkolunda bir tek sendika ve ülke çapında
cephede savaşım birliğinin kurulmasının, anti-faşist, anti emperyalist nitelikte bir tek sendika, konfederas-
yon olması yolunda çalışma yapılmalıdır.
Böylesi bir cephenin kurulması için DİSK’in üzerine düşen tarih-
sel ve sınıfsal görevini, kendi örgütsel bağımsızlığından ve ilkele- c) Sendikaları birleştirmede tek prensip: Sermayeye ve faşizme
rinden en küçük bir taviz vermeden, işçi sınıfının birliğini, özellikle karşı mücadele, sendika demokrasisi için savaşmak olmalıdır. Bu
DİSK çatısı altında sendikal birliğini gözeterek, faşizme, emper- ilkeler ışığında işçi sınıfının birliğinin gerçekleştirilmesi için DİSK
yalizme ve tekellere karşı olan tüm sendika, parti, dernek, mes- her türlü çabayı sarfedecektir.
lek örgütü ve kişilerle ikili ve çok yönlü ilişkilere vakit geçirme-
den gidilmesini, AYRICA KONGREMİZ
Bu kararın gerçekleştirilmesi için DİSK karar organlarının görevli 1. İşçi sınıfının birliğini, konfederasyonumuzun bütünlüğünü boz-
kılınmasını karar altına alır. maya yönelik her türden tasfiyeci girişimleri mahkum eder.
KARAR 2 DİSK-Gençlik Örgütleri ile İlişkiler 2. Tasfiyeciliğin işçi sınıfının düşmanlarının metodu olduğunu ka-
bul eder,
Özellikle yakın geçmişimiz öğrenci gençliğimizin anti-
emperyalist anti-faşist mücadelede aktif ve fedakâr bir güç KARAR 4 1961 Anayasasının Halk Yararına Olan Maddelerinin
olduğunu göstermiştir. Gençliğimiz yalana, zorbalığa ve eşitsizliğe Korunması ve Geliştirilmesi
dayanan bu sömürü düzenine karşı mücadele içerisindedir. 1. Tekelci sermayenin saldırılarını göğüsleyebilmek için 12 Mart’tan
İnsanın insan tarafından sömürülmediği, işçilerin emekçilerin bu yana Anayasa’da yapılmış olan değişikliklerin kaldırılarak, 1961
mutlu olacağı bir düzenin özlemini çekmektedirler. Yurtsever
Anayasası’nın, eski hale kavuşturulması için mücadele etmeyi ka-
gençliğimizin mücadeleleri bu özlemlerin gerçekleşmesini
rar altına almıştır.
amaçlamaktadır. Ancak gençlik hareketlerinin işçi sınıfı hareketi
ile uyum içinde olmadığı ve bu mücadelesinde işçi sınıfı ile 2. Anayasa’nın emekçi halk yararına olan ancak kabulünden bu
arasında yeterli bir iletişim kurulamamış olduğu da açıktır. yana 17 yıl geçmiş olmasına rağmen uygulanmayan maddelerin
eksiklik uygulanması için mücadeleyi karar altına alır.
Gençliğin sorunlarının işçi sınıfının sorunlarından ayrı olamıya-
cağı, gençliğin birliği ve gençliğimizin işçi sınıfı yanında seferber 3. Bu mücadeleyi 1961 demokratik Anayasası’na işçi sınıfımız ve
edilmesi bilincinde olan kongremiz: emekçi halkımız adına daha da geliştirilmesini, demokrasi müca-
Gençliğin Birliğinin, devrimci güçlerin acil ve önemli sorunu oldu- delesinin bir parçası saydığını ilân ederiz.
ğunu tespit eder. 4. 12 Mart döneminde yapılan bu değişikliklerin halk oyuna sunul-
DİSK’in işçi sınıfı bilimine ters düşmeyen tüm ilerici, demokrat ve muş 1961 Anayasası’nın ruhuna aykırı olduğunu bu nedenle ya-
sosyalist gençlik örgütleri ile dayanışma ve güç birliği içinde ola- pılmış ve yapılacak olan değişikliklerde halk oyuna gidilmesinin
cağına karar verir. (referandum) gereğine inanır. İşçi sınıfımız ve emekçi halkımız ya-
rarına Anayasada değişiklik yapılması yolunda mücadele verir ve
Gençlik örgütleriyle kurulacak ilişkiler ve bu ilişkilerin biçimleri verecek örgütleri desteklemeyi karar altına alır.
DİSK Genel Yönetim Kurulu kararlarıyla saptanır.
KARAR 5 Ulusal Bağımsızlık
KARAR 3 İşçi Sınıfının Birliği ve Tasfiyecilik Üzerine.
Ülkemizin emperyalizme bağımlı olduğunu, bunun geri kalmışlı-
Ülkemizde burjuvazi, işçi ve emekçi sınıflar üzerindeki ekono-
ğımızın baş nedeni olduğunu, işçi ve emekçilerin çıkarlarının an-
mik sömürüsünü devam ettirmenin yolunu, emekçi kesimleri
cak ekonomik, politik ve kültürel bağımsızlığın gerçekleştirilmesi
1DİSK (1978), DİSK 6. Genel Kurul Kararları, 2. Baskı, DİSK Yayınları: 26. Ki- ile sağlanabileceğini kabul eden DİSK 6. Genel Kurulu, ülkemizden
tapçıkta yer alan dizgi yanlışları düzeltilmiştir. emperyalizmin kovulması, bağımsızlığın sağlanması amacıyla,
NATO, CENTO gibi askerî örgütlerden çıkılması, blok dışı kalınması DİSK’in içeriye dönük eğitimi sendikalarda yörüngesine oturduk-
tan sonra dışarıya dönük, diğer emekçilere yönelik konferanslar,
İkili anlaşmaların iptal edilmesi
seminerler ve açık oturumlarla çalışmalarını organize etmesi ka-
Yabancı üs ve tesislerin kapatılması rar altına alınmıştır.
AET, IMF, OECD gibi ekonomik örgütlerden çıkılması KARAR 8 Toplu Sözleşmelerde Ortak Genel İlkeler
Yabancı sermayenin millileştirilmesi Ekonomik mücadelede DİSK üyesi örgütlerin verdikleri başarılı
kavga ülkemizde kabul edilmektedir. Bu güne gelinceye dek sen-
Tüm ülkelerle eşitlik ve karşılıklı yarar, içişlerine karışmama il-
dikalarımız toplu sözleşmelerinde işkollarının özelliklerini de içe-
keleri temeli üzerinde iyi ilişkiler kurulması, barışçı bir dış politi-
ren örneklerini geliştirmişlerdir. Açıklıkla söylemek gerekir ki
ka izlenmesi
uzun bir uygulama geçmişi olmamasına rağmen, bu gün bu konu-
İnsanlık için büyük bir tehlike olan ve emperyalizmin savaş kış- da sendikalarımızın ulaştıkları seviyenin önemli olduğu diğer ül-
kırtıcı politikası ile insanlığa karşı kullanılması planlanan NÖTRON kelerde yapılmış benzerleri ile kıyaslandığında görülecektir.
bombasına karşı çıkılması
Üye örgütlerimiz artık deneyimleri ile vardıkları yerden ileri-
Dünyada genel ve tam silahsızlanma, dünya barışını koruma, nük- ye yönelme durumundadırlar. Bundan sonraki gelişimin, bilimin
leer silahların önlenmesi için çaba gösterilmesi kurallarını dikkate alan ve ortak genel ilkeler doğrultusunda ol-
Emperyalizme, ırkçılığa, faşizme karşı savaşım veren halkların ması gerekmektedir. Bu ortak genel ilkelerin, genel ileri hedefle-
desteklenmesi için mücadele edilmesini zorunlu görür. rin sendikal hakların genel çizgilerinin, yakın ve uzak amaçların
saptanması DİSK için kaçınılmaz olmuştur. Sendikalarımız bu or-
DİSK, emperyalist örgüt ve ülkelerin ülkemiz üzerindeki egemen- tak genel ilkelerin asgarisini saptayan taslak üzerinde kendi işkol-
liğinin kırılmasının, işçi sınıfının siyasal örgütü öncülüğündeki larının özelliklerini içeren işkoluna özgü toplu sözleşme metnini
mücadelenin görevi olduğunu unutmaksızın, bu mücadeleye ko- oluşturmalıdırlar.
şulsuz ve tüm gücü ile etkin bir biçimde katılmayı önde gelen gö-
revi olarak benimser ve kabul eder. BU NEDENLE KONGREMİZ:
KARAR 6 Sendikalarda İçe Dönük Demokrasinin Uygulanması Önümüzdeki çalışma döneminde hangi süreler içinde ilk hedefle-
Tüzüklerin Demokratikleştirilmesi rin oluşturmasına ve uzak hedeflerin gelecek çalışma dönemle-
rinden hangilerini kapsıyacağının çalışmalarının yapılmasını ge-
Sınıf sendikacılığının temel ilkesinden biri sendika demokrasisini
lecek kurullara görev olarak verir.
en geniş ölçüde uygulanmasıdır. Bu konuda en geniş anlayış ve uy-
gulamanın DİSK sendikalarında yerini bulması için üye örgütlerde KARAR 9 Grev Dayanışma Fonu
birliğin sağlanması gerekmektedir. DİSK sendikalarında bu konu-
daki birliğin gerçekleştirilmesi dönemi içinde bulunmaktayız. Yö- Sermaye sınıfının aşırı sömürüsünü sürdürebilmek, İşçi Sınıfımı-
netim ve Yürütme Kurulunun kongreden sonra çalışmaya hemen zın ekonomik, demokratik mücadelesini kırabilmek için bütün-
başlaması ile sendikalarımızın tüzüklerini gözden geçirerek örgüt leşmesine, bütünleştikçe azgınlaşmasına karşı alınacak ön ted-
içi demokrasi uygulamasının asgarî ölçülerini saptayan örnek de- birlerden biri olarak “GREV DAYANIŞMA FONU”nun kurulması
mokratik bir tüzüğün hazırlanması ve sendikalarımızın bu konu- gelmektedir.
daki birliğini sağlarken içe dönük demokrasi işlemesini engelleyen
BU NEDENLE KONGREMİZ:
hükümlerden tamamen arınmış ve sonuna kadar bu ilkeyi gelişti-
recek ve uygulayacak bir özde tüzük taslağını hazırlamalıdır. a) Kurulacak “GREV DAYANIŞMA FONU”ndan DİSK Yürütme Kuru-
lunun kararlarıyla yalnızca üye sendikaların grevleri veya lokavta
Bu konuda sağlanacak ilkeli birlik TABANIN SÖZ VE KARAR SAHİBİ
uğramış üyelerinin yararlandırılmasına,
OLMA İLKESİNİN DE TÜM SENDİKALARIMIZDA UYGULANMASINA
YARDIMCI OLACAKTIR. b) Bu fondan ödenen miktarın grevi veya lokavtı sona eren sendi-
KARAR 7 Eğitimde Ortak Genel İlkeler kaca DİSK’e uygun biçimde geri verilmesine,
Konfederasyonumuz üyesi sendikaların eğitim sorununa yakla- c) GREV DAYANIŞMA FONU’nun işletilmesi ile ilgili olarak yukar-
şımları yeterli ve tutarlı değildir. Geleceğin DİSK ve üye sendika- daki esaslar dahilinde Genel Yönetim Kurulunca bir yönetmelik
larına toplumumuzun ağır sorumlulukları yüklenecektir. Bu ağır hazırlanmasına,
yükü DİSK’in sorumluluk içinde taşıyabilmesi üyelerimizin ve ge- Karar verildi.
leceğin yöneticilerinin sınıfsal eğitimden geçmelerine bağlı bulun-
maktadır. Bu eğitim yöntemi de tabanın gerçekten söz ve karar sa- KARAR 10 Tabanın Söz ve Karar Sahibi Olması Genel İlkeleri
hibi olmasına yönelik olmalıdır.
Sendikalarımızın sürdürdükleri ekonomik mücadele gerçekte iş-
Hiç şüphesiz ki uygulanacak eğitimin sınıf bilinci kazandırmayı çilerin genel çıkarlarını da kapsamaktadır. Verilen kavganın ger-
hedefliyen bir eğitim olması sağlanacaktır. çek sahibi sendikalarımızı oluşturan güçtür. Hem genel çıkarın
sahibi ve hem de gerçek gücün yönetimde söz sahibi olması ör-
Eğitimin üç ayrı yönde geliştirilmesi dikkate alınmalıdır.
gütlerimizin gerçek niteliğini gösterir. İşçi sınıfının kurtuluşu yine
1. Tüm üye işçilere yönelik olan eğitim. kendisinin eseri olacaktır. Yani kurtarıcı işçi sınıfının dışında de-
ğildir. Sorunlara bu doğrultudan yaklaşıldığında kendilerini ilgi-
2. Temsilcilere konsey ve lokal üyelerine yönelik eğitim.
lendiren konularda işçilerin söz ve karar sahibi olması ilkesi vaz-
3. Yöneticiler için eğitim. geçilmez bir ilke olarak çıkmaktadır.
EKLER | 827
Bu genel ilkelerin uygulamalarını sendikalarımızın içe dönük de- yıl için 40 günlük ücret tutarında olması ve işten istifa yoluyla ay-
mokrasiyi merkezi demokratik işlerliği gözardı etmeksizin en ge- rılma halinde dahi, tazminat alma hakkından yararlanılması ve bu
niş anlamda uygulamalarıyla gerçekleştirirler. tazminatların miktarı ne olursa olsun vergi dışında bırakılmaları,
Bu durumun somut olarak hayata geçirilmesi için de tüzüklerde ve b) 1475 sayılı yasanın 1927 sayılı yasa ile değişik 14.cü maddesin-
değişikliklerle birlikte sorunların çözümlenmelerinde izlenecek deki engelleyici hükümler aranmaksızın hizmet birleştirilmesi ya-
yollar belirlenir. pılması için gerekli Yasanın çıkarılmasını sağlamak amacı ile ge-
rekli çalışmalarda bulunulmasını karar altına alır.
Kongremiz; Genel Yönetim Kurulu ve üye sendikalardan birer tem-
silcinin katılacağı ortak toplantıya bu genel ilkelerin uygulama KARAR 14 İş Kanunu’nun Demokratikleştirilmesi
yöntemlerinin tespiti için görev verir.
Dünyanın her yanında, çalışma koşullarının insancıllaştırılma-
KARAR 11 Genç İşçilerin Korunması ve Çıraklık Yasası sı yönünde güçlü akımların belirdiği ve önemli adımların atıldığı,
işçilerin çalışma ve iş güvenliklerinin sağlanmasının bir numara-
a) Genç işçilerimiz bugün, toplum ve çalışma hayatımızda gereği
lı sorun haline geldiği günümüzde, 1475 sayılı İş Yasasının birçok
gibi korunmamaktadırlar. Genç işçilerimizin gerek çalışma koşul-
maddesinin çağdışı kaldığını tesbit ederek, başta, işçilerin işve-
larının gerekse kültürel ve meslekî eğitimlerinin gerçekçi bir şe-
rence cezalandırılmasının ve tazminatsız işten çıkarılmalarının
kilde ele alınması gerekmektedir. kesinlikle yasaklanması hususu gelmek üzere, İş Yasasının de-
b) 16 yaşından küçük olanların çalıştırılmaması. Ülkemiz geri kal- mokratikleştirilmesi ve işyerinde işçileri ilgilendiren tüm konular-
mış bir ülkedir. Bunun doğal sonucu olarak da işsizlik önlenemez da işçi sendikalarının söz ve karar sahibi olmaları için gerekli Yasa
durumdadır. Geri kalmış düzenin doğurduğu tüm rahatsızlıkları değişikliğinin yapılmasını sağlamak amacıyla gerekli çalışmalar-
da bünyesinde taşımaktadır. Bir yanda erişkin işsiz işçilerin sayısı da bulunulmasını karar altına alır.
kabarırken diğer yanda okuma çağında olan çocukların okullarına KARAR 15 Grev Hakkının Toplu Sözleşme Düzenine Bağlı
gitmesi gerekirken, çalıştırıldıkları ve bunu engelleyen bir gerçek Olmaksızın Tanınması
davranışın bulunmadığı görülür. Her ne kadar ülkemizde ilkokul
mecburiyeti varsa da o yaştaki çocukların çalıştırılmalarını engel- Anayasa’nın 47. maddesiyle genel olarak tanınmış bulunan grev
leyen ne yasalarda bir hüküm ve ne de toplu sözleşmelerde bu hu- hakkının, daha sonra çıkarılan kanunlarla, salt toplu sözleşmele-
susları dikkate alan yeni bir madde görülmemektedir. rin yapılmasına bağlanıp son derece sınırlandırıldığını, oysa batılı
ülkelerde grev hakkının kullanılmasının toplu sözleşme düzenine
Bu gün bu konuda gerek sanayi gelişmesini tamamlamış kapitalist bağlı olmaktan kurtarılıp; genel grev, dayanışma grevi, uyarı grevi,
ülkeler ve gerekse sosyalist ülkelerde ortaokulu bitirmemiş yani sürekli grev hakkının hiçbir kısıtlama yapılmaksızın tüm çalışan-
16 yaşını tamamlamamış olanlar çalıştırılmazlar ve bunlar toplu- lara tanınması yolunda yasal değişikliklerin yapılmasının sağlan-
mun güvencesi altındadırlar. ması amacıyla gerekli çalışmalarda bulunulmasını karar altına alır.
Ülkemizde bu genel ilkenin uygulanması doğrultusunda bir müca- KARAR 16 Kadın Hakları
dele verilmesi gerekir. Zira mecburi okuma çağında olduğu halde
çalışmaya zorlanan emekçi çocuklarıdır. Bu sorun DİSK’in çözümü Ana ve emekçi olarak kadınların ekonomik, toplumsal ve siyasal
için gerçek bir savaş vermesi gereken bir sorundur. ÇIRAKLIK YA- alanlarda ikinci sınıf yurttaş durumundan kurtulması, yaşamın
SASI da bu açıdan değerlendirilerek kaldırılmalıdır. her kesiminde tam bir eşitliğe kavuşması, emekçi halkımızın sö-
mürüsüz ve baskısız bir düzen doğrultusunda verdiği savaşımın,
KARAR 12 Cumartesi Günlerinin Bütün İşyerleri İçin Tatil Kabul sendikal hareketin her düzeyine aktif olarak katılmasını sağlamak
Edilmesi için DİSK 6. Genel Kurulu:
Dünyanın bir çok ülkelerinde haftalık çalışma süresinin her yıl bi- 8 Mart Uluslararası Kadınlar Günü’nün hayata geçirilmesi,
raz daha kısaltıldığını, bizde de 1961 Anayasasının işçilerin ve dev-
let memurlarının dinlenme haklarını güvence altına almış ve 657 Kadınlara her alanda eşitlik sağlanması, kadının aşağılanmasına
sayılı Yasayla haftada 40 saatlik bir çalışma düzeni getirilmiş oldu- son verilmesi, kadınların ekonomik, toplumsal, kültürel, siyasal
ğunu, daha sonra çıkarılan bir kararname ile bu yolda ileri bir adım yaşamın her kesimine eşit haklarla katılması ve eşit işe eşit ücret
atılmış bulunduğunu, gerek randıman arttırılmasında gerekse iş- ilkesinin uygulanması,
sizliğin azaltılmasında iki gün tatilin etkin bir uygulama olacağı Gebe ve emzikli kadın emekçilerin ücret kaybı olmaksızın hafif
görüşülüp tesbit edildiğinden Cumartesi günlerinin bütün işyerleri işlere alınması, kadın emekçilerin ağır ve tehlikeli işlerde çalıştı-
için tatil olarak kabul edilmesi, buna karşılık işçilerin ücretlerinde rılmasının önüne geçilmesi, bu tür işlerde çalışan kadınların işin
hiç bir eksilme olmaması için gerekli Yasanın çıkarılmasını sağla- ağırlığına göre daha erken emeklilik hakkının sağlanması, 18 ya-
mak amacıyla çalışmalarda bulunulmasını karar altına alır. şından önce çalışılan sürenin 20 yılda emeklilik hakkına sayılma-
sı ve 20 yılda emeklilik hakkının emeklilik ücretinde kayba neden
KARAR 13 Kıdem Tazminatı
olmaması,
a) Kıdem tazminatının, toplu sözleşmelerin çoğunluğunda 40 güne
Kadınların, özellikle gebe olanların gece vardiyalarında çalış-
ve daha üst düzeye çıkarılmış bulunduğunu, güçsüz sendikaların
tırılmasının yasaklanması ve öncelikle mevcut hükümlerin
üyelerinin ve sendikasız işçilerin böylece yasal yoldan aynı hak-
uygulanması,
ka kavuşmalarının zorunlu hale geldiğini ve kendi isteği veya iş-
verence 17/II’ye dayanılarak hizmet akdi feshedilen işçilerin yıp- Ücretli doğum izinlerinin doğum öncesi 3 ay, doğum sonrası 3 aya
ranma ve artı değer kayıplarının tümünü işverene bırakmalarının çıkarılması, bu izinlerin birleştirilebilmesi. Doğum sonrası kadın
haksız, mantıksız ve asla kabul edilmeyecek bir tasarruf olduğunu isterse 1 yıl ücretsiz izin verilmesi, gebe ya da emzikli oldukları
tesbit ederek, kıdem tazminatının işe başlanıldığından itibaren her süre içinde emekçi kadınların işten çıkarılmasının önlenmesi,
İşyerlerine, mahallelere kreş, çocuk yuvası ve emzirme odalarının başarıya ulaşmada etkin bir araç haline geldikleri saptandığın-
kurulması, bunların masraflarının işverenler, devlet ve belediyeler dan, toplu sözleşme yapmaya yetkili sendikanın kararlaştırılma-
tarafından karşılanması, sında, sendika seçme özgürlüğünün, ilgili işyerindeki işçilerin is-
Doğum kontrolü konusunda her türlü tıbbi olanağın, isteyenlere tedikleri sendikayı “gizli-oy-açık-sayım” (Referandum) yoluyla
devletçe parasız olarak sağlanması, belirtmeleri biçiminde, bir yasanın kabul ettirilmesi amacıyla ge-
rekli çalışmalarda bulunulmasını karar altına alır.
Gündelikçi kadınların, sigorta kapsamına alınması,
KARAR 22 İşyeri Toplu Sözleşme Düzeninin Sağlanması
Sendikal hareketin her düzeyinde emekçi kadınların sorumlu gö-
revlere gelmelerinin gözetilmesi, Toplu sözleşmelerin, işyeri ve işkolu diye iki düzeyde yapılması
toplu sözleşme düzenini çığırından çıkarıp, işçiler açısından bir-
için savaşım verilmesini kararlaştırır.
çok haksızlıkları doğurduğu gibi, işkolu düzeyinde yapılacak toplu
KARAR 17 İşçi-Memur Ayrımı sözleşmelerin marjinal işyerlerini de hesaba katma zorunluğu yü-
zünden işçi hak ve çıkarlarında düşmelere yol açacağını, bundan
Her türlü sendika hakkından yoksun olan memurların yaşam ko-
şulları günden güne ağırlaşmaktadır. Sosyal güvenlikleri de olma- başka, batılı ülkelerde çok güçlü işçi ve işveren sendikaları konfe-
yan memurlar, rahatlıkla sürülmekte ve kıyıma uğramaktadırlar. derasyonları bulunmasına rağmen, işkolu düzeyinde yapılan söz-
Genel Kurulumuz; memurların grevli ve toplu sözleşmeli sendi- leşmelerden, bölgesel ve işyerleri düzeyindeki sözleşmelere doğ-
ka hakkı için DİSK’in mücadele etmesini zorunlu sayar. Kurulmuş ru bir gidiş olduğu saptandığından, Türkiye’de toplu sözleşmelerde,
olan demokratik memur örgütleriyle dayanışma içerisinde olmayı yalnız işyeri ya da işyerleri düzeyinde yapılacak bir düzene kavuş-
gerekli görür. turulması için gerekli Yasa değişikliklerinin yapılmasının sağlan-
ması amacıyla gerekli çalışmalarda bulunulmasını karar altına alır.
KARAR 18 Her Türlü Grev Hakkının Tanınması ve Lokavt’ın Suç
Sayılması KARAR 23 Kamu Ekonomik Kuruluşlarının İşveren Örgütlerine
Anayasa’nın 47. maddesiyle genel olarak tanınmış bulunan grev Üye Olması
hakkının, daha sonra çıkarılan kanunlarla son derece sınırlandı- Ekonomik kamu kuruluşlarının işveren örgütleriyle olan ilişkileri
rıldığını, batılı ülkelerde grev hakkının çok geniş bir hak olarak ta- ve bu kuruluşların bağımsız birer tüzel kişiliğe sahip olması gere-
nınıp uygulandığını, devletin ekonomik bakımdan zayıf durumda
ği, bu gerekten çıkarak, tüm kamu kesimi birimlerinin özel kesim
olanı koruması gerektiği gerçeği karşısında kamu gücünün grev-
işveren örgütleri içinde yer almalarının Anayasa’mızın ve Sendi-
le lokavt’ı dengelemesinin söz konusu olamıyacağını, ayrıca, lo-
kavt’ın bir hak olarak kabul edilemeyeceğini, süreli grev, dayanış- kalar Yasasının ilgili maddelerine ters düştüğü, örneğin; işveren
ma grevi ve genel grev haklarının tam olarak tanınması ve işçileri sendikalarının siyasal nitelikteki görüşlerini açıklamaları halin-
aileleriyle açlığa ve sefalete mahkûm etmek demek olan lokavtın de, böyle bir örgütlenmenin hukukiliğini savunmanın olanaksızlı-
yasaklanmasını ve toplu işçi çıkarmaların bir suç sayılması için ğı saptandığından, kamu kesimini gerçekten devlete ait olmaktan
gerekli Yasaların çıkarılmasının sağlanması amacıyla gerekli ça- çıkaran bugünkü duruma son verilmesi ve ekonomik kamu kuru-
lışmalarda bulunulmasını karar altına alır. luşlarının işveren örgütleri içinde yer almalarının, yani, onlara üye
olmalarının, özde, işçilerin daha iyi bir yaşam elde etmek amacı-
KARAR 19 DİSK’in En Azından Haftalık Bir Yayın Organına Sahip
na dönük olan grevlerini kırmayı hedefleyen işverenlere yardım-
Olmasının Sağlanması
cı olmaları sonucunu yaratacağı bu itibarla, ekonomik kamu ku-
Günümüzde, işçi sınıfının eğitilmesi, örgütlenmesi ve bilinçlendi- ruluşlarının bu üyelik durumlarının önlenmesi için, DİSK’in, gerekli
rilmesinde yayın yoluyla yapılan girişimlerin her gün biraz daha yasal değişikliğin yapılması amacıyla çalışmalarda bulunulmasını
önem kazandığı bilindiğinden, her sendikanın ayrı bir yayın orga- karar altına alır.
nına sahip bulunması uygulamasının günümüz koşulları ve geli-
şen örgütlenme hızımız açısından dikkate alınarak haftalık ve KARAR 24 İşkollarının Sayısının 16’ya İndirilmesi
DİSK yönetiminde merkezi bir yayın organı çıkarılması doğrultu-
a) Halen yürürlükte olan işkolları yönetmeliğinin hem uluslararası
sunda çaba gösterilmesine ve bu yayın organında içişlerine karış-
mamak koşulu ile her sendikanın örgütlenme, toplu sözleşme vs. normlara uygun olmadığını hem de işkolu sayısının yüksek tutula-
gibi çeşitli eylemlerine yayın organının olanakları dikkate alınarak rak sendikaların bölünmesinin amaçlandığı saptandığından, Tür-
yer verilmesini karar altına alır. kiye’de sendikaların işkolu sayısının 16’ya indirilmesi için gerekli
değişikliğin sağlanması amacıyla çalışmalarda bulunulmasını,
KARAR 20 TRT’nin Demokratikleştirilmesi
b) İşkolları Yönetmeliğinin saptanması yetkisinin Çalışma Bakan-
Kitlelerin yönlendirilmesi ve bilinçlendirilmesinde yaşamımızda
lığından alınarak Meclislerce tespit edilmesi yolunda girişimlerde
önemli bir yeri olan TRT’nin emekçi halktan yana yayın ve eğitim
bulunulmasını karar altına alır.
işlerini sürdürebilmesini sağlamak amacıyla TRT’nin özerk ve de-
mokratik bir kurum haline dönüştürülmesi için DİSK 6.cı Olağan KARAR 25 Kooperatifçilik
Genel Kurulu etkin bir mücadele vermeyi karar altına alır.
Anayasa’nın kooperatifçiliğin gelişmesini sağlıyacak tedbirleri
KARAR 21 Sendika Seçme Özgürlüğünün Yasal Bir Zorunluluk almakla Devleti görevlendirdiğini, bugün kooperatifçilik alanın-
Haline Getirilmesi (Referandum) daki çalışmaların ve mevzuatın ise yetersiz olduğu saptandığın-
Toplu sözleşmeleri düzenleyen Yasanın, bugün sarı sendika şebe- dan, Türkiye’de kooperatifçiliğin yaygın bir halde geliştirilmesi ve
kelerinin, işçilerin imzalarını taklit etmeleri ve benzeri kanunsuz emekçi halkımızın yararına oluşturulması için gerekli Yasaların
yollara başvurmaları ve böylece işçileri aldatmada, zaman zaman çıkarılması amacıyla etkin bir çalışma yapılmasını karar altına alır.
EKLER | 829
KARAR 26 Toprak Reformu Yurt dışındaki işçilerimize seçme ve seçilme hakkının tanınması,
Anayasa’nın, toprağın verimli olarak işletilmesini gerçekleştir- Konfederasyonumuzun yurt dışındaki işçilerimizin ilerici kitle ör-
mek ve topraksız olan, ya da yeter toprağı olmayan çiftçiye toprak gütleriyle ilişkilerini daha da geliştirmesi için çaba sarfetmesine,
sağlanması ve keza tarımsal ürünlerin toplumun yararına uygun
olarak arttırılması ve tarımla uğraşanların emeğinin değerlendi- karar verildi.
rilmesi için gerekli tedbirleri almakla Devleti görevlendirdiği sap- KARAR 30 DİSK Eğitim Vakfının Kurulması
tandığından, Türkiye’nin sosyal adalet içinde kalkınması ve sana-
yileşmesinin ayrılmaz bir gereği olarak toprak reformunun en kısa Günümüzde, işçi çocukları için eğitim alanında fırsat eşitliğinin
zamanda ve gerçek anlamında yapılmasını sağlamak amacıyla sağlanmamış olduğu, bu yüzden yetenekli işçi çocuklarının başarı
çalışmalarda bulunulmasını karar altına alır. göstermeleri olanağı bulunmadığı, esasen ülkemizdeki eğitim sis-
teminin, düzenin doğal bir sonucu olarak bozuk bir eğitim siste-
KARAR 27 Sahillerin Yağmalanmasının Önlenmesi mi olduğu, ülkemizde, özellikle okul olmayan köylerimizin okula
Deniz, göl ve nehirlerin devletin hüküm ve tasarrufu altında oldu- kavuşturulması, öğretim ve eğitim sistemimizin tüketici durum-
ğu, buna rağmen, sahillerimizin yağma edilmesi sorunu ile karşı dan kurtarılıp, üretime dönük bir öze kavuşturulması, bunun ger-
karşıya bulunduğu, deniz göl ve nehirlerin uzantısı olan sahillerde çekleşmesi için de, Köy Enstitüleri modelinin özü esas alınarak
meydana getirilmiş olan her türlü tekel ve ayrıcalığın kaldırılması çağımızın koşullarına uygun biçimde oluşturulmasını okul yöne-
ve bundan böyle de bu yağmaya son verilmesi, sahillerden herke- timlerinin demokratlaştırılmasını, bunların belli ölçülerde gerçek-
sin para ödemeden yararlanabilmesi için gerekli tedbirlerin alın- leştirilmesi için tüm ilerici kuruluşlar ve yüksek öğrenim derece-
ması amacıyla çalışmalarda bulunulmasını karar altına alır. lerine kadar çıkmalarını sağlamak amacıyla burs verme, öğrenci
yurtları kurma işçi görevleri yüklenecek bir Eğitim Vakfı kurma
KARAR 28 Beslenme gibi hedefler için çalışmalarda bulunulmasına karar verildi. DİSK 6.
Türkiye’de yapılan inceleme ve araştırmaların da gösterdiği gibi, Genel Kurulu bu amaçla:
işçi sınıfımızın genellikle beslenme bakımından yetersiz koşullar Eğitim sistemlerinden ve ders kitaplarından tüm faşist, ırk-
içinde olduğu, ücretlere sağlanan zamların yanısıra etkin bir bes- çı, şovenist savaş kışkırtıcısı halk düşmanı konu ve kişilerin
lenme siyasetinin izlenmesinin de gerektiği, bu itibarla, işçileri- uzaklaştırılması,
mizin beslenmesi konusunda bilimsel bir araştırma yapılması ve
çıkan sonuca göre gerekli yerlere, izlenmesi gereken beslenme si- Öğrencilerin, öğretmenlerin demokratik örgütlenmesinin ve eği-
yasetinin ve buna uygun olarak alınması gereken tedbirlerin du- tim kurumlarının yönetimine katılmasının sağlanması,
yularak önerilerde bulunulması için çalışmalar yapılmasını karar
Eğitimin yalnız okullarda değil, yaşamın tüm alanlarında yürütü-
altına alır.
lecek, çeşitli araçlardan yararlanılacak bir kamu hizmeti olarak ele
KARAR 29 Yurt Dışındaki İşçilerimiz alınması, kol ve kafa emekçilerinin meslekî eğitimini sürekli kıla-
cak, yeni teknolojik gelişmelere uygun bilgileri kendilerine kazan-
Emperyalizme bağımlı geri ve çarpık kapitalist düzenin bir sonu-
dıracak önlemlerin alınması,
cu olarak geleceklerini güvence altına almak kaygısıyla gelişmiş
kapitalist ülkelere göç etmek zorunda bırakılan ve emperyalist te- Öğretmenlerin meslek-içi eğitimlerinin sürekli kılınması,
kellerin aşırı sömürüsü, baskısı altında bulunan işçilerimizin bu- öğretmenlerin yaşam düzeyinin yükseltilmesi için çaba sarfeder.
lundukları ülkelerde yerli işçilerle eşit haklara sahip olması için
DİSK 6. Genel Kurulunda: KARAR 31 Çalışma Saatleri Dışındaki Öğrenim
İkili Sosyal Güvenlik ve işgücü anlaşmalarının, ilgili ülkelerin tem- Halkımızın ve işçi sınıfımızın öğrenim gereksinmesinin karşılan-
sil gücü olan sendikal konfederasyonlarının katılmasıyla yeniden masının devlete Anayasa ile bir ödev olarak verildiği saptandığın-
düzenlenmesi, dan, işçilerin çalışma saatleri dışında klasik öğrenim derecelerine
kadar çıkmalarının sağlanması amacıyla kendilerine gece öğreni-
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)’nun hak eşitliğine ilişkin 60. dö- mi yapabilmeleri için maddî olanak da verilmesi doğru olacağın-
nem konferansında kabul edilen Uluslararası sözleşme ile Helsinki dan, bu konu ile ilgili olan Yasaların çıkarılması yönünde çalışma-
Nihai Senedi’nin göçmen işçilerle ilgili hükümlerinin uygulanması, larda bulunulmasına karar verildi.
Yurt dışındaki işçilerimizin yurttaki ailelerini yanlarına getirme- KARAR 32 Konut ve Kentleşme
lerini önlemeye ve ülkelerindeki yabancı işçileri kitlesel bir şekil-
de sınır dışı etmeye yönelik işçi alan ülke hükümetlerinin aldıkları İşçi ve emekçilerin en temel sorunları arasında yer alan ve gideril-
kararlara karşı ve yurt dışındaki işçilerimizin tüm hak ve çıkarla- mesi yolunda hiçbir önemli girişimin mevcut düzende yapılmadığı
rının korunması için bu ülkelerin etkin sendikal konfederasyonla- konut sorununun çözümlenmesi, halka ve ekonomimize her gün
rıyla işbirliği yapılması, büyük zararlar veren çarpık bir kentleşme anlayışının sonucu olan
kentlerin yaşanılmaz hale gelmesine son verilmesi yolunda, DİSK
Kaçak işçilerin normal işçi statüsüne geçmelerinin sağlanması, 6. Genel Kurulu:
İşçilerimizin yurt dışında birikmiş olan Sosyal Sigorta ve emeklilik Her yurttaşın yeterli ve çağdaş bir konuta kavuşturulması,
primlerinin SSK’ya aktarılarak, emekliliğin fiilen Türkiye’deki dü-
zenlenmeye göre sağlanması, Kiraların dondurulması, arsa ve konut spekülasyonun önlenmesi,
İşçilerimizin çocukları, eşleri ve kendilerinin bulundukları ülke- Sanayileşmenin çağın gereklerine uygun, kentlerin büyümesinde-
nin dilini öğrenmelerinin, ulusal ve demokratik bir eğitim olanak- ki eşitsizlikleri azaltmayı, kentleşme politikasının saptanması ve
larına sahip olmaları ve faşist, ırkçı baskılardan kurtulmalarının uygulanması, insanların çağdışı koşullarda barınmasına kesinlik-
sağlanması, le son verilmesi,
Konut üretiminin tamamen devlete verilmesi, sosyal konut so- “Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi” hakkındaki yasanın tam
rununa öncelikle önem verilmesi, deprem bölgesindeki tüm ko- olarak uygulanması,
nutların depreme dayanıklı hale getirilmesi, tüm emekçilere ko- Tüm Sağlık hizmetlerinin ücretsiz olması,
nut kredisi sağlanması, devletin yaygın kiralık konutlar yapması,
Tüm sağlık kurumlarının devletleştirilmesi ve tek merkeze
gerekli konutlar ya da yerleşme olanakları sağlanıncaya kadar bağlanması,
hiç bir gecekondunun yıkılmaması, tüm gecekondu semtlerinde
Sağlık personeline tam gün çalışma zorunluğu getirilmesi ve bun-
belediye hizmetlerinin götürülmesi yolunda çaba harcanmasını ların yaşama ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi,
kararlaştırır.
İlâç sanayinin ve hammadde üretim ve ithalinin devletleştirilmesi,
KARAR 33 Tarım ve Orman İşçileri
Tüm yurttaşların her yıl genel sağlık kontrolünden geçirilmesi, ko-
Tarım ve Orman işçilerinin çok elverişsiz çalışma ve yaşama koruyucu hekimliğe önem verilmesi,
şullarında bulunduklarını tespit eden DİSK Genel Kurulu, tarım ve Sağlık tesis ve hizmetlerinin en ücra köylere kadar yaygınlaştırıl-
orman işçilerinin hak ve özgürlüklerinin korunması ve geliştiril- ması için mücadele edilmesini kararlaştırır.
mesi amacıyla, tarım ve orman işçilerinin: KARAR 37 Sosyal Sigortalar Kurumu’nun Özyönetime
Kavuşturulması
İş Yasasında tanınan haklardan yararlanması,
İşçilerin sosyal geleceklerinin güvencesi demek olan Sosyal Sigor-
Sosyal Sigorta hakkına tam anlamıyla kavuşturulması, talar Kurumu’nun ve bu kurumun yönetiminin işçilerin çıkarları-
na ters düşen bir yönde olduğunu, başta Teşkilât Kanunu olmak
Sağlık, eğitim, konut, ulaşım ihtiyaçlarının karşılanması, üzere kurumun yeniden örgütlenmesi gerektiği saptandığından,
SSK’na yatırılan işçi primlerinin işverenlere peşkeş çekilmesine
Sendikal haklardan tam anlamıyla yararlanması,
engel olacak prim yatırmayan işverenlere ağır müeyyideler yükle-
Sanayi işçileri ile birliğinin pekiştirilmesi, yecek, tüm işçilerin sigortalı olmalarını ve Kurumun yönetiminde
söz ve karar sahibi durumuna getirilmelerini sağlayacak hüküm-
İşçi-köylü bağlaşıklığın sağlanmasında katkıda bulunmalarının lerle donatılmış bir Yasanın çıkartılması için gerekli çalışmalarda
sağlanması için çaba harcanmasına karar verir. bulunulmasına karar verildi.
KARAR 38 Sosyal Sigortalar Kurumu’nun Konut Yaptırması
KARAR 34 Asgarî Geçim İndiriminin Asgarî Ücret Düzeyi Olarak
Saptanması Sosyal Sigortalar Kurumu’nun üyelerinin konut gereksinmelerini
kendi olanakları içinde karşılamak amacıyla uygulamakta oldu-
Türkiye’de, gerek dolaylı vergilerin ağırlığı, gerekse dolaysız vergi- ğu programın, geniş bir işçi kitlesinin konutlardan yararlanmasına
lerin ücret ve maaşlılardan kolayca kesilmesine karşılık, öbür bazı olanak vermediğini, işçilerin konut sorununun çözümlenebilmesi
için Sosyal Sigortalar Kurumu’nun kendi kuracağı inşaat işletme-
kesimlerin adil bir vergilendirme uygulanması içine sokulmamış
si eliyle hiçbir aracıya fırsat vermeden konut yaptırması ve bunları
olması nedeniyle vergi yükünün esas itibariyle emekçi kesimlerin işçilere vermesi yolunun izlenmesini sağlamak üzere gerekli çalış-
omuzlarına yükletilmiş olduğu saptandığından, işçilerin içinde bu- malarda bulunulmasına karar verildi.
lundukları bu güç ekonomik durumdan kurtarılmalarının sadece
KARAR 39 Doğal Kaynakların Devletleştirilmesi
bir yolu olarak, vergi dışı bırakılan asgari geçim indiriminin asga-
Doğal zenginliklerimizin kullanılışı konusunun ele alınması, kay-
ri ücret düzeyi olarak saptanması için gerekli yasal değişikliklerin
naklarımızın sömürülmesine son verilmesi ve bu kaynakların yal-
yapılmasının sağlanması amacıyla gerekli çalışmalarda bulunul- nız ve yalnız ülkemizin yararlarına işletilmesi amacıyla kamu ya-
masına karar verildi. rarına olmak üzere devletleştirilmesi için DİSK’in etkin bir çalışma
yapmasına karar verildi.
KARAR 35 İşsizlikle Mücadele ve İşsizlik Sorunu
KARAR 40 Enerji Sorunu
Türkiye’nin bugün içinde bulunduğu ekonomik ve siyasî sistemde
Ülkemizin enerji sorununun ele alınması ve yurdumuzun gerek
işsizlik sorununu tam olarak çözümlenemez. Bu sorun ancak di- güvenliği gerekse kalkınmasıyla çok yakından ilgili bulunan ener-
ğer sorunlarımız gibi işçi sınıfının iktidarınca çözümlenir. DİSK’in ji alanında ulusal bir politika izlenmesi gerektiği saptandığından,
bu konuda da etkin bir çalışma yapmasına karar verildi. DİSK’in Türkiye’nin, gereksindiği enerjinin sağlanmasında dışa ba-
ğımlılığına son verecek ve doğal kaynaklarımızdan yararlanmayı
KARAR 36 Sağlık azamiye çıkaracak ve bu arada en son teknolojik gelişmeleri ya-
kından izleyecek bir enerji politikasının belirlenmesini sağlıyacak
Halkımızın sağlığı konusunun ele alınmasını ve Anayasa’nın, çalışmalarda bulunulmasına karar verildi.
herkesin beden ve ruh sağlığı içinde yaşamasını ve sağlık hiz-
KARAR 41 Radyoaktif Işınlar Sorunu
metlerinden yararlanmasını Devlete görev olarak vermiş olduğu
saptandığından: Günümüzde, başta işçilerin çalıştıkları işyerleri çevresi gelmek
üzere, çevrenin kirlenmesi sorununun uluslararası önem kazandı-
Hekimliğin bir ticaret metaı olmaktan çıkarılması, ğı, işçilerin güvenliği ve sağlıklarının korunmasının yeni boyutlara
EKLER | 831
ulaştığı, atom reaktörlerinin kurulmasıyla havadaki ozon tabaka-

sının kalınlığının azalması ve atom denemeleri sonucu radyoaktif EK-3
ışınların insanlar ve insanlara yararlı hayvanların geleceği açısın-
dan hergün biraz daha tehlikeli hale geldiği saptandığından, in-
sanların, dünyada barış içinde yaşamalarını sağlıyacak, ancak, bu
gerçekleşene kadar da devletlerin, mümkün olduğu kadar az silah- 7. Genel Kurula Sunulan
lanma ile azami güvenlik içinde olmalarını gerçekleştirecek bir yo-
lun izlenmesi için gerekli çalışmalarda bulunulmasına karar verildi. Yönlendİrİcİ Belge Ve Temel
KARAR 42 DİSK ve Üçüncü Dünya Sendikaları Kararlar2
Uluslararası siyaset düzeyinde her gün biraz daha önem kazanan
‘’yumuşama”nın uluslararası sendikal düzeyde de etkisini göster-
Sunuş
diğini, farklı dünya görüşlerine sahip ülkeler sendikaları arasın-
da ikili, ya da çok yanlı temasların hergün biraz daha arttığını ve DİSK Yönetim Kurulunun 20 Mayıs 1980 tarihli toplantısında DİSK
bu arada hiç bir bloka bağlı olmayan devletlerin ve bunların sen- Genel Sekreteri Fehmi Işıklar’ın başkanlığında Yönetim Kurulu
dikalarının etkinliklerini giderek arttırdıkları da saptandığından, üyeleri Burhan Şahin (Raportör), Ertan Andaş ve Mustafa Karada-
DİSK’in “yumuşama” siyasetine yönelik bir siyaset izleyen, Avru- yı’dan oluşan Kararlar Komisyonu, üye sendikalardan istediği ya-
pa Sendikalar [Kon]Federasyonu gibi bölgesel sendika merkezle- zılı karar önerilerini dikkate alarak bir taslak hazırlamış, hazırla-
riyle ilişki kurmakla birlikte, buna paralel olarak çeşitli ülkeler ve nan taslak 18 Haziran 1980 tarihinde üye sendikalara iletilmiş ve
özellikle Üçüncü Dünya Ülkeleri Sendikalarıyla da temaslarını art- üye sendika yetkili temsilcileriyle 23 Haziran 1980 günü karar-
tırması için çalışmalarda bulunulmasına karar verildi. lar üzerine yapılan değerlendirme toplantısından sonra aşağıdaki
taslağı oluşturmuştur.
KARAR 43 1 Mayıs
DİSK 7. Genel Kuruluna saygıyla sunulur.
a) Bütün ülkeler işçi sınıfının birlik-dayanışma ve mücadele günü
olan 1 Mayıs’ın ülkemizde 51 yıl süren yasak zincirinin kırılmasına DİSK 7. GENEL KURULU YÖNLENDİRİCİ BELGE VE TEMEL KARAR-
öncülük eden Konfederasyonumuz, emeğin bu bayram gününün LAR (TASLAK)
önümüzdeki yıllarda da DİSK ilkelerine uygun olarak düzenlenme-
25-30 Haziran 1980 tarihlerinde İstanbul’da toplanan DİSK 7. Genel
sini zorunluk saymaktadır. DİSK 6. Genel Kurulu 1 Mayıslara her yıl
Kurulu Durum Saptaması, DİSK’in Sendikacılık Anlayışı, DİSK’in
daha fazla katılımın sağlanması için tüm çabaların gösterilmesini,
istemleri ve Temel Kararlar’dan oluşan ve geçmiş DİSK Genel Ku-
1 Mayısın resmen yasalaşması için her çabayı harcamayı ve hey-
rul kararlarını da içeren YÖNLENDİRİCİ BELGE VE TEMEL KARAR-
betli 1977 gösterisini kana bulayan faşist tertibin sorumlularının
LAR’I önümüzdeki dönem çalışmalarına ışık tutacak temel belge
bulunarak cezalandırılması için her olanağı kullanmayı emekçi-
olarak kabul etmiştir.
lik onurunun ve sınıfsal görevlerinin vazgeçilmez bir gereği görür.
b) Üzerinde DİSK ibaresi bulunan 1 MAYIS rozetinin yaptırılmasını
karar altına alır. I. Durum SaptamasI
KARAR 44 DİSK’in Dış İlişkilerine Daha Çok Önem Verilmesi A. GENEL OLARAK DÜNYADA DURUM:
Uluslararası işçi dayanışmasının eski ve onurlu bir geçmişi oldu- Emperyalist-Kapitalist Sistemin Bunalımı Derinleşiyor
ğu, bu itibarla, uluslararası ilişkilerin hergün biraz daha önem ka-
Çağımız kapitalizmden sosyalizme geçiş çağıdır. Sosyalist sistem,
zandığı, başta çokuluslu şirketler olmak üzere, sendikaların ulusal
kapitalist ülke işçi sınıfları ve ulusal kurtuluş mücadelesi veren
alanda tekelci sermaye ile tek başına mücadele olanaklarının azal-
halklar her geçen gün yeni zaferler kazanırken, emperyalist-ka-
dığı gerçeğinden çıkarak, işçi sınıfının sorunlarının tam bir ulusla-
pitalist sistemin ekonomik, toplumsal, politik, kültürel alanların-
rarası işbirliği ve dayanışma içinde çözümlenebilmesi için, dış iliş-
daki süregelen bunalımı derinleşmektedir.
kilere çok daha fazla önem verilmesi gereğine karar verildi.
Sistemin genel bunalımı içinde pazar ve yatırım alanı sorunları
KARAR 45 141 ve 142. Maddelerin Kaldırılması
ağırlaştırmakta, büyüme hızı düşmekte, üretimde verimlilik azal-
DİSK; işçi sınıfımızın düşünce ve örgütlenme özgürlüğünü büyük makta, düşük kapasite çalışan işyerleri çoğalmakta, enflasyon
ölçüde yasaklayan Türk Ceza Yasasındaki 141. ve 142. maddelerin oranı hızla yükselmekte, işsizlik sürekli artmaktadır.
bütünüyle yasadan çıkartılması için tüm olanaklarıyla kararlı ta-
Bütün kapitalist ülkelerde yüksek düzeyde bir işsizlik ile sürekli
kipçisi ve bu yolda devrimci bir mücadele vermeyi en önde gelen artan fiyatlar bir arada yaşanmaktadır. Hem fiyatlar hem de işsiz-
ödevleri arasında saymayı karar altına alır. lerin sayısı artmaktadır. Emperyalist-kapitalist sistem bu olgunun
KARAR 46 Genel Af çözümlerini artık üretemez hale gelmektedir.
Kapitalist düzenin karakterinden yansıyan, toplumsal eşitsizli- Kapitalizmin ideologları ise sistemin bugün içine düştüğü buna-
ğin kurbanı ve sayıları yüzbinleri bulan, büyük bir çoğunluğunu lımın nedeninin hızla arta petrol fiyatları olduğunu söyleyerek
emekçilerin teşkil ettiği mahkumların birer işkence haline gelen 27. Genel Kurula sunulan bu belge zaman yetersiliği nedeniyle Genel Kurul-
hapishanelerden kurtarılması ve topluma kazandırılması için, dü- da ele alınıp tartışamadı ve karara bağlanamadı. Taslak metnin genel kuru-
şüncelerinden ve eylemlerinden dolayı mahkum edilen siyasal tu- la verilen diğer karar önerileriyle birlikte genel kurul sonrasında bir kom-
tuklular başta olmak üzere bir genel affın çıkarılmasını ve bu in- siyon tarafından sonuçlandırılması karara bağlandı. Ancak 12 Eylül askeri
sanların özgürlüklerine kavuşmasını zorunlu görür. darbesi nedeiyle bu çalışma gerçekleştriilemedi.
Petrol İhraç eden Ülkeler Örgütü’nü (OPEC) tek suçlu gösterme, olmaktadır. Bu amaçla sınıf işbirliğini gizleyen yöntemler, kemer-
böylece emperyalist-kapitalist sistemin bunalımının yapısal ol- leri sıkma politikaları gündeme getirilmekte, işçilerin toplumsal
duğunu gizleyip dış etkiler sonucu ortaya çıktığını ve geçici oldu- anlaşmalar ile sömürü ve baskıya gönüllü olarak razı olmaları, fe-
ğunu kanıtlama çabasındadırlar. dakârlıkta bulunmaları istenmektedir.
Ancak ne petrol fiyatlarına yapılan zamlar ne de işçi ücretlerinde- Kapitalist ülke işçi sınıfları, ekonomik bunalımın sonuçlarına, te-
ki artışlar, emperyalist-kapitalist sistemin bunalımının belirleyici kellerin yoğunlaşan sömürüsüne, tekellerin ve onların siyasi söz-
nedenleri değildir. cülüğünü yapan gerici siyasi iktidarların sendikal hak ve özgür-
Bunalımın nedeni, kapitalizmin kendisidir. Üretim araçlarının özel lüklere yönelttikleri saldırılara, baskıya, bölme, yıldırma, kışkırtma
mülkiyeti ile üretimin toplumsal niteliği arasındaki çelişki bunalı- çabalarına, faşizme emperyalizme, yeni-sömürgeciliğe, ırkçılığa
mın temel nedenidir. Ve bu çelişki, çözümlenmedikçe bunalımlar karşı yoğun mücadele vermekte, herkese çalışma hakkının sağ-
sürecektir. lanması, iş güvencesi yaratılması, ücretlerin satın alma gücünün
korunması ve yükseltilmesi, çalışma süresinin kısaltılması, erken
Sosyalist Sistem Sürekli Güçleniyor emeklilik, kısacası, çalışma ve yaşama koşullarının düzeltilme-
Emperyalist-kapitalist sistemin bunalımının giderek derinleş- si için silahsızlanma, barış ve özgürlük için ekonomik-demokra-
tiği bir ortamda sosyalist sistem ise her geçen gün biraz daha tik alanda mücadelesin yoğunlaştırmakta, grevleri, genel grevleri
güçlenmektedir. yaygınlaştırmakta, kitlesel eylemlere girişmekte, ulusal, bölgesel
ve uluslararası çapta eylem birliklerini gerçekleştirmektedir.
Emperyalizmin tüm saldırılarına, sosyalist ülkelere ve sosyalist
ülkelerin desteklediği halklara karşı yürütülen ideolojik kampan- Halkların Anti-Faşist, Anti-Emperyalist Mücadelesi Sürekli Yeni
yalara rağmen, sosyalist sistem hızla gelişmekte, durum her ge- Mevziler Kazanıyor
çen gün biraz daha sosyalist sistem lehine değişmektedir. Spordan Emperyalist ülkeler ticaret, yatırım ve borçlandırma yollarıyla az-
uzay yarışına, sağlıktan konut yapımına, kültürel alanlardan bili- gelişmiş ülkeleri sömürmeye devam etmektedir.
me kadar yaşamın tüm alanlarında sosyalist sistem giderek üs-
tünlüğünü hızla vurgulamaktadır. Bu sömürüde çokuluslu tekellerin özel bir ağırlığı vardır. Çoku-
luslu tekeller azgelişmiş ülkelerin birçoğunda ekonominin en
Sosyalist sistem içindeki her ülkenin kendi somut koşulların-
önemli kesimlerinde, en kârlı sektörlerde, dış ticarette, fiyatların
da sosyalizmi kurma sürecinde kimi sorunlarla karşılaşma-
saptanmasında, piyasaların dağılımında, hammaddelerin satışın-
sı doğaldır. Ancak bu sorunlar çözülebilecek sorunlardır ve
da, devlet siparişlerinde, kredi ve finans ilişkilerinde, teknolojik
çözümlenmektedir.
araştırmalarda yerli işbirlikçileriyle birlikte egemendirler. Çoku-
Kapitalist Ülke İşçi Sınıflarının Mücadelesi Hızla Gelişiyor luslu tekeller aşırı sömürü ve baskı ile yerleştikleri ülkeleri yağ-
malanmakta, o ülke ekonomilerini baltalamakta, bunalımların
Kapitalist ülkelerde çalışma ve yaşama koşulları giderek daha da
sürmesine, derinleşmesine hizmet etmekte, silahlanma yarışını
kötüleşmektedir. Ücretler dondurulmak istenmekte, ücretlerin
körüklemektedir.
satın alma gücü düşmekte, işsizlik artmakta, çalışma süresi, çeşitli
biçimlerde uzatılmak istenmekte, üretim yöntemleri daha da kar- Emperyalist-kapitalist sisteme bağımlı olduklarından bu siste-
maşıklaşmakta, işçinin kendine yabancılaşmasını ve sömürüyü min bunalımını daha ağır bir biçimde yaşayan azgelişmiş ülke-
artıran yöntemler hızla devreye sokulmakta, iş kazaları ve meslek lerde çokuluslu tekellerle ve işbirlikçilerine karlı mücadele yo-
hastalıkları atmakta, atmosfer, denizler, göller, nehirler, çevre kir- ğunlaşmaktadır. Azgelişmiş ülkelerde gelişen ulusal bilinç ile
letilmekte, bitki örtüsü zedelenmekte, kötü beslenme yaygınlaş- birlikte bağımsızlık, ekonomik ve politik egemenlik savaşı, an-
makta, açlık sefalet mahalleleri genişlemekte, kadın işçilerin, genç ti-tekel mücadele gelişmekte, çokuluslu tekellerin güçlerini sınır-
işçilerin, göçmen işçilerin sorunları yoğunlaşmaktadır. landırma yolunda önemli adımlar atılmakta, sınıf işbirliği anlayışı-
Ücretli emeğin sömürüsü ve üretim araçlarının özel mülkiye- nı mahkum eden görüşler giderek güçlenmekte, kitlesel eylemler
ti üzerinde yükselen kapitalizmin sürmekte olan bunalımının işçi yaygınlaşmaktadır.
ve emekçilere getirdiği yıkıcı sonuçlara ek olarak, burjuva devlet- Dünyanın dört bir köşesinde halklar sömürüye ve baskıya faşiz-
leri ve çokuluslu tekeller genel olarak temel hak ve özgürlükle- me, emperyalizme, şovenizme, sömürgeciliğe, yeni-sömürgecili-
re, özel olarak da sendikal hak ve özgürlüklere yoğun bir biçimde ğe, ırk ayrımına, ırkçılığa siyonizme, gericiliğe, ulusal baskıya karşı
saldırmaktadırlar. amansız bir mücadele vermekte ve ulusal kurtuluş savaşları her
Tüm bu olgular kapitalist ülkelerde emek ile sermaye arasındaki geçen gün yeni mevziler elde etmekte, ulusların kendi kaderlerini
çelişkiyi keskinleştirmekte, sınıf mücadelesini daha da yoğunlaş- tayin etmeleri yolunda kalıcı zaferler kazanılmaktadır.
tırmaktadır. Kapitalist ülkelerde devrimci durumun koşulları ol- Angola, Mozambik ve Gine Bissau’daki gelişmelerden sonra İran’da
gunlaşma sürecine girmekle birlikte, henüz koşulları olgunlaşmış toplumsal halk muhalefetinin başarıya ulaşması, Sandinista Ulu-
bir devrimci duruma, hele devrimci bir atılım noktasına gelindiğini
sal Kurtuluş Cephesi önderliğinde Nikaragua halkının devrimci
ileri sürmek mümkün değildir.
zaferi, Zimbabve’de nisbi demokratik ortamda yapılan ilk seçim-
Bugün tüm kapitalist ülkelerde ekonomik bunalımın faturasını işçi leri siyah çoğunluğun kazanması ve siyah Afrikalıların yönetime
ve emekçilere ödetmeye yönelik yoğun bir saldırı vardır. Emper- gelmesi, bu gelişmelerin son yıllarındaki en önemli göstergeleridir.
yalist ülke egemen sınıfları bunalımı aşma yolunda kendi işçi sınıf-
Emperyalizm Daha da Saldırganlaşıyor
larının karşılarına belli dayatmalar ile çıkmaktadırlar. Ücretlerin
dondurulması, sosyal güvenlik, sağlık, eğitim alanlarındaki kamu Emperyalist ülkeler, özellikle de ABD, dünya devrimci hareketini
yatırımlarının kısılması, fiyatların yükseltilmesi, vergilerin düşük çok değişik biçimlerde önlemeye çabalamaktadır. Çeşitli kışkırt-
gelirli kesimlerin aleyhine artırılması, burjuvazinin ilk istemleri malara girişme, faşist hareketleri destekleme, faşistleri yönetime
EKLER | 833
getirme, askeri darbeler tezgahlama, ilericilere yönelik korkunç tekellerin saldırıları enflasyon, işsizlik, çalışma koşulları, genç, ka-
kampanyalara girişme, ilericileri, devrimcileri yok etme, örgütle- dın ve göçmen işçilerin sorunları, çevre sorunları, mesleki eğitim…)
rini işlevsiz hale getirme, bölgesel savaşlar kışkırtma, ırkçılığı kö- işçi sınıfı yararına çözümü ancak bu sorunların boyutlarına uygun
rükleme, son olarak da aşırı bir silahlanma kampanyası ve an- uluslararası dayanışma, işbirliği ve ortak eylemlerle olanaklıdır.
ti-komünizm ile soğuk savaşı yeniden canlandırma, bu çabaların
Nesnel durum bugün tüm uluslararası sendikaları ortak eyle-
başında gelmektedir.
me, güç ve eylem birliğine zorlamakta, güncel sorunlar uluslara-
Emperyalizm geriledikçe çaresizce daha da saldırganlaşmaktadır. rası çapta eylem birliğini gerekli kılmaktadır. Mücadele içinde ey-
lem içinde işçiler sendikal bölünmeleri aşmaktadırlar. Uluslararası
Kapitalizmin eşit olmayan gelişme yasası, tekelleşmenin yoğun-
sendikal merkezler olan DSF, UHSK ve DİSK arasında ortak çalış-
laşması, tekeller arasındaki azami kâr ve pazar rekabeti bugün
malar yaygınlaşmaktadır.
AET, Japonya ve ABD olarak odaklaşan üç merkez arasındaki eko-
nomik savaşı hızlandırmakta, çelişkileri artırmaktadır. Sömürü ve baskıya, kapitalizmin bunalımının giderek yoğunlaş-
tırdığı sorunlara, faşizme, emperyalizme, sömürgeciliğe, yeni-sö-
Sosyalist sistem, kapitalist ülke işçi sınıfları ve ulusal kurtu-
mürgeciliğe, ırkçılığa, ulusal baskıya karşı, eşitsizliklere, toplumsal
luş mücadelesi veren halklar karşısında sürekli olarak mevzi yi-
adaletsizliklere, toplumsal ayrımcılıklara karşı, çokuluslu tekel-
tiren emperyalist ülkeler aralarındaki çelişkilerin giderek derin-
lere karşı ortak cephede savaşabilmek, işçilerin ortak çıkarları-
leşmesine rağmen yine de sistemin çöküşünü geciktirme yolunda
nı savunabilmek, çalışma ve yaşama koşullarını daha iyileştir-
bütünleşme çabaları göstermekte, işçi sınıfı ve emekçi halkla-
mek, sendikal hak ve özgürlükleri koruyabilmek ve geliştirmek
rın uluslararası dayanışmaları karşısında ilişkilerini uluslarara-
için uluslararası hareketinin daha üst düzeyde ilkeli birliği mutlaka
sı çapta pekiştirmeye, Zirve Toplantıları ile aralarındaki ekono-
sağlanacaktır.
mik sorunları çözmeye, NATO içinde askeri birliği güçlendirmeye
çabalamaktadırlar. Uluslararası sendikal harekette belirgin olan yan sınıf uzlaşmacı-
lığını gerilemesi, sınıf ve kitle sendikacılığı ilkelerinin tüm dünya-
Yeni durumlara göre yeni stratejik ve taktik hedefler belirlemek
da egemen olmaya başlamasıdır. Uluslararası alanda sınıf ve kitle
ve sistemin hastalıklarına karşı reçete hazırlamak ve çelişkilerin
sendikacılığı ilkelerini savunan DSF’nin bu yöndeki çabaları ulus-
keskinleşmesi ile emperyalist ülkeler arasında zaman zaman ileri
lararası sendikal hareketin birliği sürecini hızlandırmaktadır.
noktalara varan anlaşmazlıkları tatlıya bağlamak için ABD-AET ve
Japonya arasında Üçlü Komisyon’lar kurulmaktadır. Dünyada Genel Gelişim Eğilimi, Devrimci Güçlerden Yanadır
Emperyalizm, yıllık ciroları birçok büyük ülkenin bütçesinden faz- Tüm dünyada sömürü ve baskıya karşı sömürüsüz baskısız savaş-
la olan çokuluslu tekellerle, NATO ile, IMF, OECD, Dünya Banka- sız barış içinde bir dünya için verilen mücadele gelişmektedir.
sı ile, CIA ile, yüzlerce radyo ve televizyon istasyonu, dergi, gazete
Halkların barış ve yumuşama istemleri, sosyalist ülkelerin silah-
ile, ekonomik, politik, askeri ve ideolojik saldırılarını iyice yoğun-
sızlanma çağrıları, SALT I ve SALT II anlaşmaları ile silahların sınır-
laştırmaktadır. Yumuşamayı sistemli bir biçimde tehlikeye atma,
landırılmasını dayatması karşısında gerileyen emperyalist ülkeler
militarizmi ve sınırsız bir silahlanma yarışını körükleme, tüm dün-
yeniden soğuk savaş çığırtkanlığına başlamış, militarizmi körük-
yaya yeniden soğuk savaş ortamına çekmeye yönelik taktikler
lemeye hız vermişlerdir. SALT II Anlaşmasının ABD Kongresince
bugün ön plana geçmektedir.
imzalanmaması, Nötron Bombası, üretimi, ABD’nin Avrupa’ya yeni
Emperyalizmin bu çabalarının en açık bir biçimde bozulduğu, ulu- ölüm füzeleri yerleştirme girişimleri bunun somut sonuçlarıdır.
sal kurtuluş mücadelelerini hızlandıracak olaylar ise Ortadoğu’da
Toplumsal düzenleri ne olursa, olsun, tüm halklar silahsızlanma
yaşanmaktadır.
için yoğun bir savaş vermek zorundadırlar. Bugün dünyanın tüm
Ekonomik ve askeri açılardan son derece önemli bir stratejik ko- barış güçleri, silahsızlanma, adil, kalıcı ve sürekli dünya barışı için
numa sahip olan Ortadoğu bölgesi emperyalizm, özellikle ABD için mücadele etmektedirler. Kapitalist ülke işçi sınıflarının, ulusal
hayati önem taşımaktadır. kurtuluş mücadelesi veren halkların mücadelelerini gözardı et-
meden, haksız savaşlara karşı haklı savaşların yanında saf tuta-
İran’da Şahlığın yıkılmasından ve bu buna bağlı olarak CENTO’nun
rak, silahsızlanma ve barış için savaş vermek tüm ilerici güçlerin
dağılmasından sonra bölgede çıkarları ciddi olarak tehlikeye giren
görevidir.
ABD, Afganistan’a yönelik saldırılarını artırmış, ancak bu saldırılar
sonuçsuz kalmıştır. Milyonlarca insanın yaşamını, sağlığını, mutluluğunu, geleceğini
tehdit eden emperyalizmin uyguladığı politikalar sonucunda tüm
ABD, Orta ve Güney Amerika, Asya ve Afrika’da kendine bağlı dik-
dünyada daha fazla sömürü ve baskı, ırkçılık, faşist terör, toplum-
tatörlüklerle çıkarlarını korumaya çalışırken, Kızıldeniz, Afrika
sal ayrımcılık, savaş vurgunculuğu, beyinlerin uyuşturulması, se-
Boynuzu, Basra Körfezi ve Hint Okyanusunda sürekli askeri yığı-
falet, açlık, hastalık, cehalet sürmektedir.
nak yapmaktadır.
Ancak tüm baskı ve zulmüne rağmen emperyalizm her geçen gün
Emperyalist ABD, öte yandan Ortadoğu’da Mısır ve İsrail arasın-
gerilemekte, emperyalizmin sömürü alanları daralmaktadır. Geçi-
da oluşturulan gerici ittifakı da yeterli görmemekte, Türkiye-Su-
ci yenilgi ve duraksamalara rağmen dünya, bağımsızlık, demokra-
udi Arabistan-Mısır ve İsrail arasında yeni ve kalıcı bir jandarma
si ve sosyalizmden yana dönmektedir. Genel gelişim eğilimi dün-
halkası oluşturmaya çabalamaktadır. ABD’nin yeni askeri strateji-
ya devrimci güçlerinden yanadır.
si içinde Türkiye’ye Ortadoğu halklarının mücadelesini engelleme-
de daha ileri bir saldırı karakolu görevi verilmektedir. B. GENEL OLARAK TÜRKİYE’DE DURUM
Uluslararası Sendikal Hareket Gelişiyor Emperyalist-Kapitalist Sisteme Bağımlılık Artıyor
Sendikaların karşı karşıya kaldıkları sorunların (çokuluslu Türkiye yakın tarihinin en derin bunalımını yaşamaktadır. Bunalım
yaşamın ekonomik, toplumsal, politik, kültürel tüm yönlerini kap- Devlet gelirlerinin en önemli kesimi olan vergi tümüyle işçi ve
samaktadır. Bu bunalımın temelinde Türkiye’nin, emperyalist-ka- emekçilerin omuzlarındadır. Büyük sermaye, toprak ağaları, kâr,
pitalist sisteme bağımlı kapitalistleşme süreci içinde azgelişmiş bir rant ve faiz sahipleri çok az vergi ödemekte ya da hiç ödememek-
ülke olması gerçeği yatmaktadır. Türkiye yıllardır sürdürülen em- tedir. Vergi kaçakçılığı bu kesimler arasında görülmedik boyutlara
peryalist-kapitalist sisteme bağımlı kapitalist yolla kalkınma ça- ulaşmıştır. Öte yandan özel sermayeyi vergi yükünden kurtaracak
baları sonunda bu bunalıma düşürülmüştür. yeni önlemler getirilmektedir.
Bugünkü bunalımın sorumlusu işçi sınıfı ve emekçiler değildir. Karaborsa, vurgunculuk, kaçakçılık, tefecilik, spekülasyon, vergi
Ve bunalımdan çıkışta işçi ve emekçilerin yapabileceği hiç bir fe- kaçakçılığı artarak sürmektedir.
dakârlık yoktur.
Enerji sektörü dışa bağımlıdır ve tam bir darboğazdadır. Yıllardır
Emperyalizmin planlarına uygun bir biçimde yıllardır alınan kredi çokuluslu tekellerin ve onların işbirliklerinin çıkarları doğrultu-
ve yardımlar ve ayrıca uygulanan yabancı sermayeye açılma poli- sunda oluşturulan petrole dayalı enerji politikası sürdürülmek-
tikaları Türkiye’nin emperyalist-kapitalist işbölümü içindeki yeri- tedir. Odun ve tezeğin enerji üretiminde önemli bir yer tuttuğu
ne uygun biçimde gelişmesini sağlayarak bu sisteme olan bağım- Türkiye’de öz kaynaklara dayalı bir ulusal enerji politikası yok-
lılığını pekiştirmiştir. tur. Türkiye’de petrol piyasası çokuluslu tekellerin denetimi altın-
dadır. İhracat gelirlerinin yarısından fazlası petrole gitmektedir.
1970’lerin sonunda ve 1980’lerin başında artık Türkiye’nin ekono- Buna karşılık hidroelektrik enerji potansiyelinin yaklaşık onda biri
mik politikası emperyalist kapitalist sistemin mali ve askeri ör- kullanılmaktadır.
gütlerince belirlenmektedir. Para-kredi politikasını Uluslararası
Para Fonu (IMF) denetlemekte, kalkınma plan ve stratejilerini ise Maden ve petrol yasalarıyla ülkenin doğal zenginlikleri emperya-
Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD), Dünya Bankası listlere peşkeş çekilmiştir. Madenlere ilişkin CHP ağırlıklı iktidarın
gibi kuruluşlar belirlemektedir. son yetersiz yasal düzenlemesi bile geri alınmıştır.
Türkiye’nin emperyalist-kapitalist sisteme bağımlı olması sanayi- Çokuluslu petrol tekellerinin otomotiv tekellerinin çıkarları doğ-
sinin çarpık ve montajcı bir yapıda olmasına yol açmakta, bu çarpık rultusunda büyük ölçüde dışa bağımlı karayolu taşımacılığı kö-
ve montajcı yapı ise ülkeyi emperyalist-kapitalist sisteme daha da rüklenmektedir. Buna karşılık demiryolu ve deniz taşımacılığı gi-
bağımlı kılacaktır. Böylece tekellerin devletle bütünleşmeleri eko- derek gerilemekte, devlet demiryolu ve deniz işletmeleri sürekli
nomik, politik alanda belirgin bir biçimde hissedilmektedir. zarar ettirilmektedir. Kitle taşımacılığı yerine binek otomobili üre-
timi desteklenmekte, özel otomobillerin ekonomiye getirdiği yük-
Dışa bağımlı sanayileşme yukarıdan aşağı bir tekelleşme süre- lerin yanında yol açtığı trafik sorunları giderek büyümektedir.
cini de beraberinde getirmektedir. Sanayide sermayenin yoğun-
laşması ve toplulaşması, tekelleşme olgusunun nesnel temelini Sağlık sorunları egemen sınıfların çıkarları doğrultusunda biçim-
oluşturmaktadır. lenmekte, koruyucu sağlık önlemleri yerine, araç, gereç ve ilâç yö-
nünden dışa bağımlı tedavi edici hekimlik körüklenmektedir. Ana
Türkiye’de sanayinin dışa bağımlılığı tekelci sermayenin çoku- ve çocuk sağlığına önem verilmemekte, sağlık hizmetleri tatlı kâr
luslu tekellerle girdiği ortaklıklar aracılığıyla giderek artmakta- alanı olmaya devam etmektedir.
dır. Yabancı sermaye ile ortak yatırımda bulunan yerli sermaye
bu işbirliği sonucunda tekelci konuma gelmekte ve bu konumunu Önemli bir döviz kaynağı olması gereken turizm sektörü tam bir
güçlendirmektedir. keşmekeş içindedir. Ulusal bir turizm politikası yoktur.
Tekelleşme sürecinin bir diğer boyutu banka ve sanayi sermaye- Konut ve yerleşme sorunlarına yönelik tutarlı ciddi hiçbir adım
sinin bütünleşmesi olmaktadır. Bu temele dayalı olarak. Demirel atılmamakta, demokratikleştirilmeleri gereken yerel yönetim-
hükümetinin programına aldığı ve uygulamaya koyduğu kararla- ler kasıtlı politikalarla çözümsüzlüğe itilmektedir. Öte yandan
rın hemen hepsi, Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu’nun spekülasyon, vurgunculuk temeline dayalı kentleşme ve konut
(TİSK) hükümete verdiği 16 Kasım 1979 tarihli mektup ya da muh- sorunları daha birçok toplumsal sorunu da birliğinde üreterek
tırada yer almıştır. yoğunlaşmaktadır.
Bankalar ve sigorta ortaklıkları, tekelleşme sürecinde önemli rol üfusun %45’i hâlâ okur yazar değildir. Egemen sınıfların çıkarla-
oynarken, bu tekelleşme orta ve küçük sermaye sahiplerini ya bü- rı doğrultusunda biçimlendirilen eğitim beyin yıkama aracı olarak
tünüyle tekellerin bağımlılığı altına sokmakta ya da yok etmekte- işlemekte, eğitimleri milyonlarca lirayı bulan “beyin”ler yurt dışına
dir. Orta sınıflar hızla mülksüzleşmekte ve yoksullaşmaktadır. göç etmektedir. Eğitimde bölgeler, kız-erkek, köy-kent ve çeşitli
sınıf ve tabakalar arasında eşitsizlik sürmekte, ırkçı, şoven, milita-
Sorunlar Giderek Yoğunlaşıyor rist nitelikli bir eğitim egemen kılınmak istenmektedir.
Nüfusun hâlâ büyük bir bölümünün iş alanı olan tarımda kapita- Zaten sınırlı olan temel hak ve özgürlükler iyice kısıtlanmakta-
listleşme, toprakların belli ellerde toplulaşmasının yanısıra, baş- dır. TCK’nın 141. ve 142. maddeleri toplumsal muhalefetin önündeki
ta işsizlik ve göç olmak üzere ağır ekonomik, toplumsal sorunlar önemli engeller olarak durmaktadır.
getirmektedir. Çok sözü edilen sınırlı toprak reformu, toprak ağa-
larının direnmesi karşısında gerçekleştirilememektedir. Orman Bağımsız bir kuruluş olması gereken TRT, siyasi iktidarların bo-
razanı haline getirilmiş, reklâm gelirleri yoluyla tekellerin etki ve
zenginliklerinden özel sermayeyi yararlandırma amacı güden po-
denetimi altına girmiştir. TRT’de işçi sınıfı ve emekçilere karşı yo-
litikalar sonucu, ormancılıkta verimlilik düzeyi çok düşüktür.
ğun saldırıda bulunulmakta, ama gerçeklere karşı koyu bir sansür
Balıkçılığın ise geliştirilmemesinde direnilmektedir. uygulanmaktadır.
Kalkınmada bölgeler arası eşitsizlik sürmekte, ırkçı, şoven politi- Hayat pahalılığı sürekli artmaktadır. Yalnız 1979 yılı içinde fiyatlar
kalar bu eşitsizliği körüklemektedir. %100 oranından fazla artmıştır.
EKLER | 835
İşsizlerin sayısı 5 milyona yaklaşmıştır. Böyle bir ortamda tek tek karakolu halinde tutabilmek için çabalarını artırmıştır. Halkımız
ve toplu işten çıkarmalar sürmektedir. açlık içindeyken, bütçenin önemli bir kısmı giderek artan miktar-
larda silahlanmaya harcanmaktadır.
Ancak emperyalist-kapitalist sistemin bir ürünü olan bunalım
egemen sınıfları sıkıntı içine sormamıştır. Tersine, bunalım sıra- Türkiye halkı için tehdit ve felâket kaynağı olan Amerikan üsle-
sında çokuluslu tekellerin ve Türkiye burjuvazisinin kârları art- rinin varlığını pekiştiren Savunma İşbirliği Anlaşması (SİA) adı
maya devam etmiştir. Bunalımın yükünü işçi ve emekçi kitleleri- altındaki boyunduruk belgesi ile halkımız emperyalizme teslim
ne yüklemede araç olarak kullanılan enflasyonist politika bir avuç edilmiştir.
sömürücünün zenginliğine zenginlik katarken, emekçi halkımızın
karşı karşıya kaldığı güçlükleri daha da ağırlaştırmaktadır. Emperyalizmin genel olarak dünyada, özel olarak Ortadoğu’da yeni
stratejiler oluşturmak zorunda kaldığı böylesi bir ortamda, emper-
Gerçek ücretlerde 1978’de başlayan büyük düşüş, 1979 da devam yalistler ve büyük sermaye başta olmak üzere egemen sömürücü
etmiştir. 1979’da görülen düşme ile birlikte 1970’ten bu yana ücret- sınıflar ve onların siyasi temsilcileri, işçi sınıfı ve emekçilere karşı
lerin satın alma gücü % 39 oranında azalmıştır. çok yoğun bir ekonomik, politik ve ideolojik saldırıya geçmişlerdir.
Memurların satın alma gücü sürekli düşmektedir. Tarım ürünleri- İlan ediliş gerekçesi dışında, demokratik hakları daha kısıtlayan
ne uygulanan taban fiyatları milyonlarca köylüyü perişan etmiş-
bir uygulama olan sıkıyönetim koşulları egemen sınıfların bu sal-
tir. Gelir dağılımı, işçi, köylü ve küçük memurlar aleyhine giderek
dırılarını yoğunlaştırarak sürdürmelerinin ortamı olmuştur.
bozulmaktadır.
Burjuvazinin ekonomik, politik ve ideolojik alanlardaki saldırıları
Öte yandan kiralar hızla artmaktadır. Baskı yasalarının bir hafta-
özetle şöyle sıralanabilir.
da Meclislerden geçirildiği Türkiye’de asgari ücret hâlâ vergi dışı
bırakılmamıştır. Burjuvazinin Ekonomik Alandaki Saldırıları
İşçiler en kötü çevre ve çalışma koşullarında çalıştırılmaktadır. Bugün Türkiye’yi ekonomik kıskaç içine alan emperyalizmin mali
Her gün ortalama 5 sigortalı işçi işkazalarında ölmektedir. örgütleri, IMF, OECD ve Dünya Bankası sürekli bir şeyi söylemek-
Çalışanların büyük çoğunluğunun sigortası yoktur. İşçilere yeterli tedirler: tekelci kapitalizmin önündeki engeller kalkacak ve içerde
hizmet getiremeyen SSK, işverenlere peşkeş çekilmiş durumdadır. sömürü yoğunlaşacak.
İşçiler işgüvenliğinden ve işyerlerinde can güvenliğinden Özellikle, IMF’nin “ücretleri dondurun, fiyatlar serbest kalsın, Türk
yoksundur. Lirasını sürekli olarak devalüe edin, yabancı sermayeye olanak ta-
nıyın, döviz girdi-çıktısını rahatlatın” biçimindeki tavsiyeleri te-
Grev hakkı sınırlandırılmıştır. İşçilerin özgürce diledikleri sendika- melde bu amaca yöneliktir.
yı seçme hakkı olan referandum hâlâ yasalaştırılmamıştır.
Bugünkü AP Azınlık iktidarı tekelci sermayenin bu istemlerini içe-
Kadın işçilerin, genç işçilerin ve göçmen işçilerin sorunları ağırla- ren bir hükümet programıyla iktidar olmuş ve 1980 bütçesini de
şarak sürmektedir. buna göre hazırlamıştır.
Geçen yıl yüzde yüzde yüz kâr ettiklerini açıklayan işverenlerin de AP Azınlık iktidarının 24 Ocak 1980 Ekonomik Önlemler Paketi te-
kanıtladıkları gibi işçiler yoğun bir sömürü ile karşı karşıyadırlar. kelci kapitalistlerin önündeki engelleri aşmaya yönelik somut bir
Yaklaşık 1 milyon 200 bin dolayındaki kamu çalışanının sendika- programdır.
laşma hakkı yoktur. Tarım ve orman işçileri hâlâ İş Yasasından
Sürekli devalüasyon yapılması, yabancı sermayenin gelişimini
yoksundur.
özendirmek için özel önlemler alınması, dış alımın kolaylaştırılma-
Burjuvazi Saldırılarını Yoğunlaştırıyor sı, belli maddelerden sübvansiyonların kaldırılması, KİT ürünleri-
nin fiyatlarının serbest bırakılması, ücret ve maaşların dondurul-
Yıllardır emperyalizme bağımlı olarak sürdürülen kalkınma çaba-
ması, taban fiyatlarının sınırlandırılması, geniş kitlelerin satınalma
ları sonunda varılan nokta toplumu her alanında etkileyen derin
gücünün düşürülmesi ve genel olarak talebin kısılması, fiyat de-
bir bunalımdır. Emperyalist-kapitalist sistem, sistemin doğal so-
netiminin kaldırılması, faiz oranlarının serbest bırakılması, genel
nucu olan kendi iç bunalımını bugün artan boyutlarda azgelişmiş,
olarak devletin ekonomiyi yönlendirmesinin, doğrudan müdaha-
bağımlı ülkelere aktarabilmektedir. Bu nedenlerle Türkiye, em-
lesinin giderek ortadan kaldırılması, serbest piyasa kurallarının
peryalist-kapitalist sistem içinde kaldıkça bunalım yoğunlaşa-
işletilmesi 24 Ocak Kararlarının özünü oluşturmuştur. Bu program
rak sürecektir. Nitekim, bugün emperyalizme verilen tüm tavizle-
re rağmen, ülke topraklarının emperyalistlere peşkeş çekilmesine şimdi adım adım uygulanmaktadır.
rağmen, enflasyon, işsizlik, dış yardım, döviz gereksinimi, dış öde- Güney Amerika modelinin, yaratıcısı iktisatçı Milton Friedman’la-
meler dengesi sorunları çözümlenememekte, ekonomik bunalım rın Brezilya, Şili, Arjantin, Güney Kore’de denenen “reçeteleri”
ve buna bağlı olarak da politik ve toplumsal bunalım derinleşerek uygulanmak istenmektedir. Ama bu reçeteleri uygulayanların
sürmektedir. akıbetleri bellidir.
Kıbrıs ve Filistin sorunlarına ek olarak İran ve Afganistan’daki ge- KİT’lerin kârlı olanlarının tam anlamıyla tekelci sermayenin eline
lişmeler ve bölgemizdeki son olaylar nedeniyle Türkiye’nin jeopo- geçmesi için geniş bir operasyon başlatılmıştır.
litik önemi son derece artmıştır. Yıllardır soğuk savaş kışkırtıcılı-
ğı yapan ve silahlanmayı körükleyen emperyalist ABD, bölgedeki 1980 başında işçilere karşı korkunç bir polis terörü ile saldırı-
çıkarlarını koruyabilmek için, Türkiye’yi emperyalizme karşı dilan TARİŞ işletmelerinin özel sektöre devredilmesi için aşırı çaba
renen Ortadoğu halklarına karşı kullanılacak daha ileri bir saldırı harcanmaktadır.
Özel sektöre ve yabancı sermayeye tanınan olanaklar giderek ar- Emperyalizm ve işbirlikçilerinin desteklediği faşist odakların sal-
tırılmakta, Dünya Bankası, OECD ve IMF’nin tüm ekonomik istem- dırı ve cinayetleri artarak sürmektedir. İşçi, köylü, esnaf, zanaat-
lerine boyun eğilmektedir. kâr, genç, bilim adamı, eczacı, doktor, mühendis, avukat... ayrımı
yapmadan bireysel ve toplu öldürmeler toplumun tüm demok-
Öte yandan “hayat pahalılığının nedeni sendikaların aşırı ücret is-
rasi güçlerine yönelmiş durumdadır. Terörden medet umanlar,
temleridir” biçimindeki demagoji ile sendikalara karşı korkunç bir
“anarşi” ortamının sömürü ve baskı düzenini pekiştirmede ya-
kampanya açılmıştır. 24 Ocak 1980 Kararları ile ekonomik alanda-
rarlı olacağını bekleyenler, çeşitli biçimlerdeki provokasyonlarını
ki her türlü müdahaleyi ortadan kaldıran iktidar, sendikal hak ve
sürdürmektedirler.
özgürlüklere müdahaleyi temel hedef seçmiştir.
Böylece açık faşizmden önce alabildiğine baskıcı ve zorba, otoriter
Kapitalist sınıfın en gözde temsilcilerinin de talep ettiği gibi iktidar,
bir rejimi kurumsallaştırmaya yönelmektedirler.
sendikaların idari ve mali denetimini sağlama adı altında sendika-
ları sultası altına almak istemektedir. Faşist örgütler daha geniş bir biçimde desteklenmekte, faşist sal-
dırı ve cinayet sanıkları yakalanmamakta, belli örgütlerce korun-
Kıdem tazminatlarının daha çok vergilendirilmek ve sınırlandırıl-
makta, yakalanmış olanlar da sivil ya da askeri hapishanelerden
mak istenmesi, son vergi yasa taslağı, grev oylamasına çağrıdan
örgütlü bir biçimde kaçırılmaktadır.
sonra işyerine girenlerin de katılmaları, eşel mobil tasarısı, toplu
sözleşme ve grev hakkını rafa kaldırmada bir araç olabilecek Toplu İşyerlerinin faşistleştirilmesi için yoğun bir çaba harcanmak-
Sözleşme Koordinasyon Kurulunun oluşturulması, işçi ve emekçi- ta sendikaların yeterince güçlü olmadığı yerlerde ilerici, devrimci,
lere yönelik ekonomik saldırıların en önde gelenleridir. militan işçiler kitle halinde işyerlerinden atılmakta, yerlerine faşist
Siyasi iktidar işçi sınıfının elde ettiği hakları geri almak, 1950’lerin militanlar doldurulmaktadır.
tahkim sistemini geri getirmek istemektedir. İşçi kıyımları, memur sürgünleri sürmektedir.
Vergi adaleti adı altında getirilen yeni vergi tasarısı ya da resmi İşyerini koruma adı altında ABD’deki fabrika muhafızlarına, paralı
adıyla Mali İstikrar Yasası bir eliyle verir göründüğünü, diğer eliyle çetelere benzer bir biçimde yarın grevlerde işçilere kurşun sıkabi-
daha fazlasıyla almanın örneğidir. lecek özel güvenlik ekipleri oluşturulmak istenmektedir.
Burjuvazinin Politik Alandaki Saldırıları Polis devleti olmak yolunda devlet terörü yaygınlaştırılmakta,
Ekonomik bunalımın derinleşmesi ile birlikte siyasal bunalım da devlet militarize edilmektedir.
derinleşmektedir. Egemen sınıflar, işbirlikçi tekelci sermaye bu- Doğu’da ırkçı, şoven baskı yoğunlaştırılmakta, özümsemeci uygu-
nalımdan çıkış yolu bulamadıkları için, onların siyasi temsilci- lamalar dayanılmaz boyutlara ulaşmaktadır.
leri de ülkeyi eskisi gibi yönetemez duruma gelmektedirler. Ge-
nel kitlelerin de eskisi gibi yönetilmek istememe eğilimi hızla güç Ülke çapında 60 bin dolayında insan gözaltındadır ya da tutukludur.
kazanmaktadır. Bunların sayısı giderek artmaktadır. Askeri ve sivil tüm tutukev-
leri ve hapishanelerde işkence en ağır biçimde sürdürülmektedir.
Burjuvazinin giriştiği saldırılar karşısında direnmesi doğal olan
emekçi kitleleri sindirmek, ezmek, örgütlerini dağıtmak için yo- Burjuvazinin İdeolojik Alandaki Saldırıları
ğun bir politik saldırı gerçekleştirilmektedir.
Egemen sınıflar giriştikleri ekonomik ve politik saldırıları daha
Zaten sınırlı olan temel hak ve özgürlükler daha da kısıtlanmak, sinsice ve kandırıcı bir biçimde götürebilmek için büyük çapta ide-
sendikal hak ve özgürlükler askıya alınmak istenmektedir. olojik saldırı içindedirler.
Dernekler, meslek örgütleri, sendikalar basılmakta, demokratik Emekçi kitlelere yönelttikleri saldırılara karşı kitlelerin gösterdiği
örgütler, yayın organları kapatılmakta, yöneticileri gözaltına alın- direnmeleri “anarşi ve terör” diye tanımlayarak saldırılarını temel
makta ya da tutuklanmaktadır. Siyasi iktidar bu uygulamaların- hak ve özgürlüklere, örgütlerimize yöneltmektedirler.
dan sonra tüm kamu görevlilerini resmi memur derneklerinde ör-
Kendi yarattıkları pahalılık, işsizlik ve yokluğun nedeni olarak
gütlemek için tasarılar hazırlamaktadır.
gösterdikleri “anarşi ve terör”ün yok olması için temel hak ve öz-
Dernekler, Gösteri ve Yürüyüş Polis Hak ve Selahiyetleri Yasaları gürlüklerin ortadan kaldırılmasını istemektedirler.
dikensiz gül bahçesi yaratmak amaciyle değiştirilmiştir. Sıkıyöne-
Hayat pahalılığının nedeni ücret artışlarıymış gibi ücretlere, sendi-
tim Yasası da aynı amaçla değiştirilmek istenmektedir. Siyasi ik-
kalara saldırmaktadırlar. Her işkolunda tek ve mecburi üyeliğe da-
tidar CHP’nin getirdiği önlemler paketine dört elle sarılarak şim-
yanan sendika anlayışı çözüm olarak ortaya atılmakta, faşist sen-
di Savaş ve Buhran Hali Yasa Tasarısı, Olağanüstü Haller Yasası ve
dikacılığın propagandası yapılmaktadır.
DGM Yasasını çıkarmayı amaçlamaktadır.
Siyasi iktidarın yalan aracı olan TRT’de ve tekelci sermayenin elin-
“Demokratik hak ve özgürlükleri” korumak adı altında yaratılan
deki basın organlarında işçi sınıfı, sendikalar ve sosyalizm düş-
sıkıyönetim ortamında temel hak ve özgürlüklere yönelik saldırı-
manlığı giderek yoğunlaştırılmaktadır.
lar sürekli olarak yaygınlaştırılmakta, sendika toplantıları, grevler,
yasal hak direnişleri bile sıkıyönetimin iznine bağlı kılınmaktadır. Gazetelerle, dizi filmleriyle, emekçilerin beyni yıkanmak
istenmektedir.
Ancak bunlar da yetmemektedir. Kendi düzenlerini koruyan Ana-
yasayı geriye doğru değiştirmek, Anayasa’daki kısıtlı hakları bile Okullarda eğitim programları faşistleştirilmekte, ırkçı eği-
rafa kaldırmak, ülkeyi Güney Amerika’daki askeri diktatörlüklerle tim gerçekleştirilmekte, faşistlerden başkasına hayat hakkı
yönetilen ülkelere benzetmek istemektedirler. tanınmamaktadır.
EKLER | 837
İlerici basına karşı, sanatçılara karşı uygulanan sansür ya da nes- Bu durum, sendikal eylem ve örgütlenmenin, gelişmiş bölge ve bü-
nel temelli engeller giderek ağırlaştırılmaktadır. yük sanayi merkezlerinden başlayıp ülkenin tüm yörelerini de et-
kisi altına almasının maddi temelini oluşturmaktadır.
Sömürüyü yoğunlaştırırken, emekçilerin sömürü ve baskı düze-
nine karşı çıkmaması için, işçileri, emekçileri ezmek, sindirmek, Ancak ülkemizde sendikalaşma oranı, işçi sınıfının bugünkü sa-
seslerini kısmak, örgütlerini dağıtmak için, sürekli ve yoğun kam- yısal durumuna ve coğrafi dağılımın düzeyine ve gereksinimlerine
panyalarla, demagojilerle, yalanlarla saldırmaktadırlar. cevap vermekten uzaktır. Ülkemizde sendikalaşma oranı düşük-
tür. Bunun önce gelen nedenleri yüzbinlerce emekçinin sendika-
Bütün bu uygulamaların, girişimlerin nedeni açıktır. Ekonomik
laşma hakkının olmayışı ve işyerlerinin dağınıklığıdır.
bunalımın yükünü işçi ve emekçilere taşıtmak için sınırlı hak ve
özgürlükler yok edilmeye, sömürüye, baskıya karşı çıkan zorba- Türkiye’de 800’ün üzerinde sendika faaliyet göstermektedir. Ka-
lığa boyun eğmeyen her ses susturulmaya, her örgütlenme dağı- pitalist sınıfça zaman zaman ekonomik bozuklukların nedenlerin-
tılmaya, her direnme ezilmeye çalışılmaktadır. Bu amaçla Güney den biri olarak gösterilen bu sendika bolluğu, gerçekte işverenlerin
Amerika’daki askeri diktatörlüklerle yönetilenlere benzer bir top- kendi elleriyle kurduğu, beslediği ve desteklediği “işyeri” sendika-
lum yaratılmaya çabalanmaktadır. larından doğmaktadır. Kapitalist sınıf, böylelikle, bir yandan işçi-
lerin sendikalaşma isteklerine evet demek zorunda kalmakta, öte
Bütün bunlar, emperyalist tekeller ülkemizin zenginliklerini talan
yandan destek olduğu sarı sendikalarla toplu sözleşme görüşme-
etmeyi sürdürsünler diye; kapitalistler, büyük toprak sahipleri, te-
lerini denetimi altında tutma, istediği gibi sonuçlandırma ve işçi sı-
feciler ve tüccarlar işçileri emekçileri daha fazla sömürsünler, soy-
nıfını bölme olanağını kolaylıkla elde etmiş olmaktadır.
sunlar diye; ülkemiz Ortadoğu’da emperyalizmin ileri saldırı kara-
kolu olsun diyedir. Sıkıyönetim, Olağanüstü Hal, Devlet Güvenlik Bugün Türkiye’de başlıca iki farklı sendikal anlayış bulunmakta-
Mahkemeleri, Baskı Yasaları, Anti Demokratik uygulamalar, zam- dır. Bunlardan biri, TÜRK-İŞ tarafından temsil edilen uzlaşmacı
lar, KİT’lerin tasfiyesi, yabancı sermayeye daha fazla kucak açmak, sendikacılıktır, diğeri ise sınıf sendikacılığı anlayışıdır ve DİSK ta-
IMF’nin yeşil ışığını beklemek emperyalizme teslim olmak ÇIKIŞ rafından artan ölçüde hayata geçirilmektedir.
DEĞİLDİR. İşçilere, emekçiler ilericilere, demokratlara, sosyalistle-
Ülkemizde 1,5 milyonu aşan sendikalı işçi sayısının büyük çoğun-
re saldırmak ÇÖZÜM DEĞİLDİR.
luğu bu iki konfederasyonda örgütlü bulunmaktadır.
İşçi sınıfı bunalımdan çıkış yolunu göstermekte, çareyi
Uzlaşmacı anlayış, sınıf işbirliğine dayanmaktadır. Kapitalist sınıf
söylemektedir.
tarafından beslenip desteklenmektedir. Böylesi bir anlayış, işve-
Bunalımdan çıkış yolu BAĞIMSIZLIK ve DEMOKRASİ’dir. Temel çö- renlere sayısız nimetler bahşetmekte, işçi sınıfı içine burjuva ide-
züm, sömürüsüz ve baskısız bir dünyadır, SOSYALİZM’dir. olojisini sokmakta, işçi sınıfını hem ekonomik mücadelesinde hem
de politik ve ideolojik mücadelesinde zayıflatma görevini yerine
Sınıf Mücadelesi Keskinleşiyor
getirmektedir.
Türkiye’de ekonomik, toplumsal ve siyasi gelişmelere bağlı olarak Uzlaşmacı sendikacılık, işçi sınıfını kendi biliminden uzak tut-
sınıf çelişkileri de keskinleşmekte, sınıf mücadelesi gelişmektedir. makla sömürü ve baskı düzeninin sürmesine yardımcı olmaktadır.
Toplumsal muhalefet yaygınlaşmakta, grevler, direnişler, demok- Ekonomik planda “çalışma barışı”, “toplumsal barış” gibi sermaye
ratik köylü hareketleri artmakta, başta işçi sınıfı olmak üzere, görüşlerini öne sürüp işçilerin daha fazla ücret, daha iyi yaşama ve
yoksul ve az topraklı köylülerin, öğretmenlerin, teknik elemanla- çalışma koşulları isteklerini reddetmekte, işverenlerle gizlice an-
rın, tüm kamu çalışanlarının, küçük esnaf ve zanaatkârların, ka- laşma yolu seçip, işçilerin mücadelesini baltalamakta; politik plan-
dın emekçilerin, öğrenci ve işçi gençliğin mücadelesi duraksama- da, işçilerin burjuva partileri peşinde belli bir zaman sürüklenme-
lara ve geçici yenilgilere rağmen gelişerek sürmektedir. sine yol açmaktadır.
Türkiye’de ekonomik-demokratik mücadelenin öncülüğünü DİSK Kapitalist sınıfın güdümünde hareket eden uzlaşmacı sendikacılık,
yapmaktadır. Egemen sınıfların DİSK’i baş hedef seçmelerinin an- her türlü istek ya da iradenin dışında var olan ve süren “sınıf sava-
lamı budur. şını’ görmezlikten gelmekte, sınıfların varlığını kabul etmemekte-
dir. Böylece “sömürü”nün varlığını da reddetmektedir.
DİSK, belli zaafları aşarak, güçlü yanlarını daha da geliştirerek, ni-
cel olarak büyüyerek, sendikal alanda birliği sağlayarak, mücade- Kapitalizmin sonunun kaçınılmazlığını reddeden, yüzeysel re-
lesini her koşul altında sürdürmeye devam edecektir. formlarla kapitalizmin ayakta kalabileceğini savunan uzlaşmacı
sendikacılık; toplu sözleşmeleri tek amaç olarak benimsemekte,
15-16 Haziranlarla, 1 Mayıslarla, DGM Direnişleriyle, 20 Mart Faşiz- böylelikle politik mücadeleyi işçilerin gözünden kaçırmaya ça-
me İhtar Eylemleriyle, 30 Nisanlarıyla, şanlı grevleriyle, direnişle- lışmaktadır. Onları, durmaksızın artan hayat pahalılığı karşısın-
riyle, mitingleriyle, üretimden gelen gücünü sergilediği eylemle- da eriyen ve satın alma gücü düşen ücret artışlarıyla oyalamaya
riyle dolu olan tarihini daha da zengin deneylerle dolduracaktır. çalışmaktadır.
Türkiye’de Sendikal Örgütlenme ve Sınıf Uzlaşmacılığı Kapitalist sınıf, tüm gücüyle sınıf sendikacılığının gelişmesini ön-
lemeye çalışmakta, sendikal birliğin sağlanması önüne engeller
Bugün Türkiye’de işçi sınıfının sayısı sürekli artış göstermekte-
dikmektedir. Ortalığa yeni yeni sendikal örgütler sürmektedir.
dir. Sanayi, tarım ve hizmetler sektöründe çalışan yaklaşık 5 mil-
yon işçi, özellikle gelişmiş bölgelerde ve büyük sanayi merkezle- Sınıf sendikacılığı önüne dikilen engeller ve geliştirilen eğilim-
rinde yoğunlaşmaktadır. Öte yandan kapitalistleşme sürecinin ler arasında özellikle son zamanlarda yeşertilmeye çalışılan fa-
gelişimi sonucu ortaya çıkan ikinci derecede gelişmiş bazı böl- şist sendikacılığı belirtmek gerekmektedir. Tekelci sermayenin
ge ve merkezlerde de işçi nüfusu ortaya çıkmakta ve gelişimini en gerici, en zorba kesimleri tarafından beslenen, devlet kontro-
sürdürmektedir. lünde, zorunlu üyeliğe dayalı tek sendika anlayışına, yani faşist
sendikacılığa karşı savaşın önemi bugün her zamankinden daha Sendikaların verdiği ekonomik mücadele, sömürüyü ortadan kal-
fazla artmıştır. dırma hedefi yönünde sömürüyü sınırlandırma mücadelesidir.
Bütün bunlarla yetinmeyen sermaye güçleri, işçi sınıfının birliğini Ekonomik mücadele kapitalizmin kalelerinde gedikler açar, sömü-
bölmede yeni kozlarını gündeme getirmeye ve yeni bir eğilim ge- rüyü azaltır, ancak sömürüyü ortadan kaldıramaz.
liştirmeye çabalamaktadır. Bu, bazı çevrelerde de yankı uyandı-
Ekonomik mücadele ile elde edilen başarılar politik mücadele ile
ran “her partiye bir konfederasyon” ya da “her konfederasyona bir
sağlamlaştırılmazlarsa kalıcı olamazlar.
parti” eğilimidir. HAK-İŞ, MİSK, ÜLKE-İŞ gibileri, bu eğilimin haya-
ta geçirilmiş örnekleridir. Bu sözde konfederasyonları kuran bur- Grevler pahasına toplu sözleşmelerle elde edilen bir dizi hak, bir
juva partileri, kendi siyasi örgütlerine işçiler arasında belli bir ta- süre sonra tekelci kapitalistlerin körüklediği enflasyon ve diğer
ban yaratmayı amaçlamakta, işçi sınıfının sendikal birliğini ve bu yollarla geri alınır. İşçi ücretlerinin satın alma gücü düşer.
yoldaki gelişmeleri baltalamaktadırlar.
İşçilerin ekonomik olarak sömürüldüklerini, siyasi olarak ezildik-
Konfederasyon düzeyinde sadece DİSK tarafından benimsenen lerini anlamaları yetmez. İşçilerin sömürü ve baskıdan kurtulmak
demokratik sınıf ve kitle sendikacılığı anlayışı karşısında yeralan için siyasi iktidarı ele geçirmek amacıyla siyasi mücadele verme-
bütün bu anlayışlar özünde uzlaşmacıdır. Sınıf sendikacılığı ile uz- leri zorunludur.
laşmacı sendikacılık arasında bir üçüncü yolun olmadığı yığınsal
olarak bilince çıkmakta ve sınıf sendikacılığı güçlenmektedir. Ekonomik mücadelenin sonuçları abartılmamalıdır. Ekonomik
mücadelenin abartılması işçilere reformist görüşler aşılar. Öte
Faşist baskı ve saldırılar, sosyalizm düşmanlığına dayalı gerici yandan ekonomik mücadelenin yetersiz olduğunun vurgulanması
kampanyalar, işyerlerinde ve sendikal hareket içinde görevli kılı- da ekonomik mücadelenin küçümsenmesi anlamına gelemez. İşçi
nan işveren ajanlarının eylem ve provokasyonları... bütün bunlar sınıfı mücadele içinde ekonomik mücadeleyi abartan “sağ sapma-
işçi sınıfının sınıf sendikacılığını geliştirmesi ve daha ileri yaşama ları” ekonomik mücadeleyi yok sayan “sol sapmaları” da mahkûm
ve çalışma koşullarına varabilmesi için göğüslemesi ve altetmesi etmesini bilmiştir.
gereken sorunları oluşturmaktadır.
Ekonomik mücadele işçileri daha yüksek mücadele biçimleri-
1952’de kurulan ve uzlaşmacı sendikacılığın rayına oturtularak ne hazırlayan bir alandır. Ekonomik mücadele kitlelerin en kolay
gelişmesi işverenlerce ve onların bütün iktidarlarınca destekle- kabul ettiği mücadele biçimi olarak işçilere birleşmeyi, güçlerini
nen TÜRK-İŞ, günümüzde hızlı bir gerileme içinde bulunmaktadır. toplamayı öğretir, işçileri işyerlerinde, işkolunda, ülke çapında ve
DİSK’in kurulduğu 1967 yılından günümüze kadar çok yönlü baskı uluslararası çapta birliğe sevkeder. Sendikalar işçilerin sınıf bilinci
ve engellere karşın gelişimini sürdürmesi, sınıf sendikacılığı ilkele- kazanmasına yardımcı olan, kitleleri pratik içinde eğiten, dayanış-
rinin bugün DİSK dışındaki sendikal örgütleri de etkilemiş olması ma ve birliği öğreten okullardır.
ve en önemlisi işçi sınıfının bilinçlenmesindeki hızlı yükseliş, sen-
dikal hareketin günümüzdeki ana eğilimini ortaya koymaktadır. Politik mücadele sınıf mücadelesinin en yüksek biçimdir. Bir başka
deyişle sömürü ve baskıyı ortadan kaldırma mücadelesi olan po-
Bugün Türkiye’de DİSK ve DİSK’e üye sendikalarda somutlaşan litik mücadele son tahlilde bir iktidar mücadelesidir. Bu mücadele
sınıf sendikacılığı egemen sendikal çizgi olarak gelişmektedir. işçi sınıfının öncülüğünde başta yoksul köylüler olmak üzere tüm
DİSK’in büyümesi gerçekte bunun kanıtıdır. DİSK’i DİSK yapan sı- emekçilerle birlikte oluşturulacak iktidarın, giderek sosyalizmin
nıf sendikacılığı ilkeleridir, devrimci sendikacılıktır. kurulmasına yönelik bir mücadeledir.
Politik mücadelenin örgütü işçi sınıfı partisidir. İşçi sınıfı partisi
II. DİSK’İN SendİkacIlIk AnlayIşI yalnız işçi sınıfının değil, sömürülen ve baskı altında tutulan tüm
emekçilerin çıkarlarının savunucusu ve örgütleyicisidir.
İŞÇİ SINIFININ EKONOMİK, POLİTİK VE İDEOLOJİK MÜCADELESİ
BİR BÜTÜNDÜR Amaçları ve örgütsel yapıları farklı olan işçi sınıfı partisi ile sendi-
kalar arasındaki ayrımları gözardı etmek, işçi sınıfı mücadelesine
Üretimin toplumsal niteliğine rağmen üretim araçlarının özel ka- oldukça büyük zararlar verir.
pitalist mülkiyette bulunması kapitalizmin temel çelişkisidir ve bu
çelişki işçi sınıfı ile kapitalist sınıf arasındaki uzlaşmaz sınıf kar- Politik mücadele ile ekonomik mücadelenin bütünlüğü, sömürü-
şıtlığında yansır. yü sınırlama mücadelesi ile sömürüyü yok etme mücadelesinin
bütünlüğü sendikalara belli görevler yükler. Ekonomik mücadele
Kapitalist toplumda işçi sınıfının mücadelesi bir bütündür ve bu içinde sendikalar işçi sınıfının gerçek kurtuluş için bir bilinçlenme
mücadelenin üç temel biçimi vardır: 1. Ekonomik mücadele, 2. Poli- merkezi, bir okul gibi çalışmak durumundadırlar. Ancak farklı si-
tik mücadele, 3. İdeolojik mücadele yasi görüş, dinsel inanç taşıyan işçileri bir araya getiren sendikala-
ra işçi sınıfı partisi görevleri yüklenmek istendiğinde sendika olma
Ekonomik mücadele günlük ekonomik çıkarların savunulması,
özelliklerini yitirirler.
çalışma ve yaşama koşullarının daha iyileştirilmesi için yapılan bir
mücadeledir. İşçi sınıfının mücadelesi bu konudaki tüm sapmaları aşarak geliş-
miştir. Sosyalist hareketin birliğinin henüz sağlanamadığı Türki-
Ekonomik mücadele daha kısa çalışma süresi, daha yüksek üc-
ye’de sendika-parti ilişkilerini doğru değerlendiremeyen sapma-
ret, daha fazla sosyal hak elde etme, iş güvencesi, daha iyi çalış-
lar her zaman ortaya çıkmakta, bu eğilimler sendika yıkıcılığına
ma beslenme, barınma koşullarına kavuşma, daha uzun yıllık izin,
kadar varmaktadır.
daha erken emeklilik, işyerlerindeki baskıların azaltılması, iş ka-
zalarına ve meslek hastalıklarına karşı önlem alınması, kısacası İşçi sınıfının sömürü ve baskıdan kurtulması için kendiliğinden
daha iyi çalışma ve yaşama koşullarının elde edilmesi mücadele- sınıf olmaktan çıkıp kendisi için sınıf olması gereklidir. Yalnız-
sidir. Bu mücadelenin örgütleri sendikalardır. ca ekonomik mücadeleye yönelik olan “kendiliğinden bilinç” işçi
EKLER | 839
sınıfı biliminin yaygınlaştırılması yoluyla siyasal sınıf bilincine çıkarları ortaklığının temelinde sınıf çıkarları yatar.
yükseltilir. Bu anlamda “devrimci teori olmadan devrimci eylem
İşçilerin ekonomik-demokratik talepleri kapitalist sömürü düze-
olmaz.” Bu alanda temel görevi işçi sınıfı partisi yapar.
ninden kaynaklanır. Bu anlamda mücadele yalnızca kapitalizmin
İşçi sınıfı kapitalist sınıfın dünya görüşüne karşı kendi bilimsel sonuçlarına karşı değil, kapitalist sömürünün temellerine karşı
dünya görüşü ile mücadele eder. İşçi sınıfının dünya görüşü bilim- sürdürülmek zorundadır.
sel sosyalizmdir.
Sendikaların sınıf ve kitle örgütü olma nitelikleri birbiri ile çelişe-
İdeolojik mücadelenin iki temel amacı vardır: 1. Çeşitli araçlar- mez, tam tersine birbirini tamamlar. Bu iki nitelikten birinin inkâ-
la her türlü beyin yıkama yöntemleriyle işçi sınıfı içinde ve tüm rı devrimci sendikacılığın reddedilmesi demektir. Sendikaların
emekçiler arasında yayılmasına çalışılan burjuva ideolojisini etki- sınıf ve kitle örgütü olma niteliklerinin iç içeliği doğru kavranıp
siz hale getirmek, 2. İşçi sınıfı içinde sosyalist bilincin egemenliği- uygulanmalıdır.
ni sağlamak.
Sendikaların kitle niteliğinin unutulması anarko-sendikalizm gibi
İdeolojik mücadele yalnızca işçi sınıfı içinde sınıf bilinci sağlamak- sol sapmalara, sınıf niteliğinin unutulması ise ekonomizm, refor-
tan ibaret değildir. İdeolojik mücadele aynı zamanda işçi sınıfının mizm gibi sağ sapmalara yol açar.
bilinçlenmesini engellemeye ve saptırmaya yönelik her türlü sağ
SENDİKALAR DEMOKRATİK ÖRGÜTLERDİR
ve sol sapmaya karşı verilen mücadeleyi de kapsar.
Çağımızda gerçek anlamda demokrasinin en kararlı savunucusu
İşçi sınıfının ekonomik, politik ve ideolojik mücadelesinin bütün-
işçi sınıfıdır. Bu demokrasi anlayışı işçi sınıfının tüm örgütlerinde
lüğünün bilincinde olma ve sendikal mücadeleyi bu temel üzerin-
yansır ve sendikal demokrasi anlayışında somutlanır.
de sürdürme ilkesine dayalı sınıf sendikalarının temel nitelikleri
ise şunlardır: Sendikal demokrasi sendika üyelerinin her düzeyde sendikayı
temsil edecek, yönetecek kişi ve organları demokratik bir biçimde
SENDİKALAR KİTLE ÖRGÜTLERİDİR
seçmeleri, yüklenebilecekleri ve talip oldukları görevlere seçilebil-
Sendikalar kapitalizmin sömürü ve baskısına karşı işçilerin or- meleri, sendikayı ilgilendiren kararların oluşturulmasına etkin bir
tak çıkarları için birlikte mücadele verme zorunluluğundan doğan biçimde katılmaları demektir.
ekonomik-demokratik mücadele örgütleridir. Bu nedenle sen-
Sendikal demokrasi sendikal birliğin temelidir.
dikalar dünya görüşü, siyasi düşüncesi, dinsel inancı, konuştuğu
dil, cinsiyeti, ırkı, derisinin rengi ne olursa olsun tüm emekçilere Sendika üyeleri arasında aynı sosyal sınıfa mensup olmaları ne-
açıktır. deniyle temel çıkar karşıtlığı yoktur. Ancak üyeler arasında eylem
programı, yöneticiler konusunda görüş ayrılıkları olabilir. Bunlar
Daha iyi çalışma ve yaşama koşulları için mücadele birliği, çıkar
sendikal demokrasi ile sınıf temeli üzerinde uyumlu hale getirilir.
ortaklığı, siyasal ideolojik tercihlerden daha önemlidir. Bu nedenle
inandıkları, bağlandıkları siyasi görüş, siyasi parti ne olursa olsun Sendikal demokrasi sendikaların kitle niteliğinin korunması ve
işçiler ortak ekonomik çıkarlarda rahatça birleşirler. geliştirilmesi için gereklidir.
Sendikaların çıkarları ortak, hedefleri aynı olan en geniş yığınla- Sendikal çalışmalarda en genel anlamıyla demokratik merkezi-
rı bir örgüt içinde toplamaları, KİTLE örgütü olma niteliğini ortaya yetçilik ilkeleri egemendir. Bu ilkeleri şöyle sıralayabiliriz:
koyar.
• En alt düzeyden en üst düzeye kadar tüm sendika organları se-
İşçi sınıfının ekonomik mücadelesinin başarılı olması sendika- çimle işbaşına gelirler.
ların en geniş yığınları çatısı altında bir araya getirmesi ile ola-
• Kararların hazırlanması, alınması uygulanması ve uygulan-
naklıdır. Bu nedenle sendikalar politik görüş, cinsiyet, ırk, dil, din,
masının denetlenmesinde tabanın görüşleri alınır. Alt düzeyde-
mezhep ayrımı yapmadan daha büyük kitle örgütleri olmak, işko-
ki organlar üst düzeydeki organlara bilgi verirler, üst düzeyde-
lundaki işçilerin en geniş birliğini sağlamak için çaba harcamak
ki organlar alt düzeydeki organlardan gelen önerileri gözönünde
zorundadırlar.
bulundururlar.
Ekonomik ve demokratik taleplerin hayata geçirilmesi, kazanılmış
• Üyeler örgüte, azınlık çoğunluğa, alt organlar üst organlara uyar.
hakların son sınırına kadar eksiksiz kullanılması ve yeni hakların
Kararların oluşmasında azınlıkta kalanlar çoğunluğun kararına
kazanılması için sendikal mücadelede işçilerin kitlesel olarak ör-
uymak zorundadırlar.
gütlenmesi ve kitlesel eylemlere girmesi zorunludur.
• Tartışmalarda eleştiri özeleştiri ikna yöntemi uygulanır.
SENDİKALAR SINIF ÖRGÜTLERİDİR
Demokrasi ve merkeziyetçilik ayrılmaz bir bütündür. Sendikalar-
Sendikalar kitle örgütleridir, ama aynı zamanda sömürü ve bas-
da yalnızca “merkeziyetçilik” ilkesinin uygulanması yöneticilerin
kıya karşı mücadele eden kapitalist sömürünün temeline yönelen
kesin egemenliğine yol açar. Yalnızca “demokrasi” ilkesinin uygu-
işçi sınıfının örgütleridir.
lanması ise sendikal disiplinin yok olmasını getirir.
Dünya görüşü, siyasal düşüncesi, dinsel inancı, konuştuğu dil, cin-
Sendikal çalışmalarda kararlarda azınlıkta kalan üyelere karşı
siyeti, ırkı ne olursa olsun işçileri sendikalarda bir araya getiren or-
tasfiye değil, eğitim ve ikna yöntemi uygulanır. Eleştiri ve özeleş-
tak çıkarlar SINIF çıkarlarıdır.
tiri yöntemi en canlı bir biçimde işletilir. Sıradan üyeden en üst yö-
Ortak çıkarlar temeli üzerinde birleşen işçiler, üretimdeki yerle- neticiye kadar tüm üyeler hata yaptıklarında özeleştiri ilkelerine
rine, üretim araçları karşısındaki durumlarına, üretimden aldık- uygun davranırlar. Eleştiri ve özeleştiri olmadan sendikal demok-
ları paya göre bir sınıf oluştururlar. Bu nedenle işçilerin günlük rasi ilkesi hayata geçirilemez.
SENDİKALAR BAĞIMSIZ ÖRGÜTLERDİR Örgütlü çalışmanın özü ve temeli kollektif çalışmaya, ekip çalış-
masına, yani organ çalışmasına dayanır. Bir örgütte organlar ça-
Sendikalar burjuvaziden, onun siyasi iktidarından, başta devlet
lışmıyorsa, alt ve üst organlar arasındaki bağ zayıfsa, üyeler top-
aygıtı olmak üzere sömürü ve baskı düzeninin sürmesine katkı-
lantılara disiplinli ve aktif bir şekilde katılmıyorlarsa örgüt işleyişi
da bulunan tüm örgüt ve kurumlardan, siyasi partilerden, burjuva zedelenir.
ideolojisinden bağımsız örgütlerdir.
• Tartışmalarda eleştiri-özeleştiri-ikna yönteminin kullanması:
Basın-yayın, araştırma ve diğer çalışmalarda gerçekçilik ilkesi ile
olaylara nesnel bir açıdan yaklaşım egemen olmak zorundadır. Organ çalışmasının en önemli ilkesi “azınlığın çoğunluk kararına
uymasıdır”. Bir organ içinde çeşitli görüş ayrılıklar çıkabilir. Ama
Ancak elde edilebilecek daha ileri haklar için yapılacak mücadele- farklı düşünceler eleştiri-özeleştiri-ikna yöntemiyle giderilmeye
yi “gerçekçilik” ilkesini kalkan yaparak pasifize eden anlayışlarla çalışılır. Kararların oybirliği ile çıkması için çaba gösterilir.
da sürekli olarak mücadele edilmelidir.
Tartışmalarda kullanılacak yöntem ikna yöntemidir. Ayrı görüş ve
3. TABANIN SÖZ VE KARAR SAHİBİ OLMASI İLKESİ NEDİR? öneri ileri sürenler, organ kararlarının kendilerince en doğru bi-
Bir sendikal örgütün işçilerin çıkarlarını iyi savunabilmesi, üyele- çimde çıkmasını sağlamak için birbirlerini ikna etmeye çalışırlar.
rin söz ve karar sahibi olma hakkını kullanmasına ve mücadeleye İkna yöntemi sonuna kadar kullanılıp kararların oybirliği ile çık-
aktif olarak katılmasına bağlıdır. Zaten işçi sınıfının bilinçli katılı- ması için çalışılır. Ancak ayrı görüşleri savunan taraflar anlaşamı-
mının sağlanamadığı mücadelelerin başarıya ulaşma şansı yoktur. yorlarsa kararların gecikmemesi, çalışmanın aksamaması için oy-
Bir örgütte demokratik merkeziyetçiliğin olgunluk ve gelişkinlik lamaya başvurulur, sonucuna göre hareket edilir.
düzeyi, o örgütün sağlamlığını ve güçlülüğünü gösterir. Bir örgütte Eleştiri organlar içinde yapılır. Eleştiri somut olgulara dayanır, ha-
aşağıdan yukarıya demokrasi, yukarıdan aşağıya merkeziyetçilik taların ortaya konmasının yanında hatalara yol açan nedenlerin
işler. Böylece demokrasi ve merkeziyetçilik birbirini tamamlaya- ortadan kaldırılması ve hataların tekrarlanmaması için öneri ge-
rak geliştirir ve güçlendirir. tirilmesi gerekir.
Sendikal örgütün işleyişinde ne birinden ne de ötekinden Sendikalar genellikle kitle örgütlü olma özelliğinden dolayı değişik
vazgeçilmez. düşüncelerde olan üyelerden oluşur. Sendika demokrasisinin işle-
yişi, değişik düşüncelerden olan üyelerin eleştiri-özeleştiri-ikna
Demokratik merkeziyetçi işleyişin başlıca koşulları şunlardır:
yöntemini kullanarak ortak amaçlarını belirlemeye olanak tanır.
• Tüm yönetim organlarının aşağıdan yukarıya doğru seçimle iş- Bu, örgütte varolan değişik düşünce akımlarını karşı karşıya ge-
başına gelmesi: tirmeyi değil, onlar örgüt yönetiminde birleştirmeyi sağlar. Birliği
sürdürme arzusunu ve örgüt disiplinine saygıyı pekiştirir.
Sendikalar yönetim organları denince genel merkezden başlaya-
rak bölge, şube ve işyeri sendikal birimlerine varıncaya kadar tü- DİSK’İN TEMEL MÜCADELE İLKELERİ
zükle belirlenmiş, birbirini tamamlayan örgüt ağı anlaşılır.
DİSK’in temel mücadele ilkeleri Türkiye işçi sınıfının ekonomik, si-
• Kararların hazırlanması alınması ve uygulanmasında tabanın yasal ve ideolojik mücadelesinin bütünlüğünden ve bunun müca-
görüşlerinin alınması: dele içinde yaşanan gerçeğinden kaynaklanır. DİSK’in temel mü-
cadele ilkelerine yön veren düşünce sosyalizmdir. DİSK yalnızca
Sendikal demokrasi sadece yönetimin seçimle saptanması ilke- işçi sınıfının değil, tüm emekçi halkın, yoksul köylülerin, küçük
sine dayanmaz. İki seçim (kongre) dönemi arasında sendikal mü- esnafın, zanaatkârların ve tüm çalışanların çıkarlarını savunur.
cadelenin her alanında demokrasi ilkesi uygulanır. Genel Kurul
kararları dışında sendika üyelerini ve işçi sınıfını ilgilendiren her DİSK, İŞÇİ SINIFININ BİRLİĞİ İÇİN MÜCADELE EDER
çalışmada tüzük çerçevesi ve organ işleyişi içinde üyelerin görüş- Kapitalist toplumda işçi sınıfının her alandaki kavgasında birlik,
leri alınır. temeldir.
Tabanın söz ve karar sahibi olması ilkesi ile gerçekçilik ilkesi bir Üretim araçları karşısındaki durumları ve çalışma ve yaşama bi-
bütün oluşturur. Tabanın görüşlerinin uygulanabilir olması, bu gö- çimleri aynı, çıkarları ortak, düşünceleri bir olan işçilerin biraraya
rüşlerin gerçekçi olmalarına bağlıdır. gelmesi ve sömürüye karşı ortak mücadelesi burjuvaziyi korkutur.
• Alt organların, üst organlara, azınlığın çoğunluğa uyması: Sınıf mücadelesi içinde sınıf örgütlerinin en önemli görevlerinden
biri de kendi alanlarında bu birliği gerçekleştirmektir. DİSK sürekli
Demokratik merkeziyetçilik ilkesi gereği, aşağıdan yukarıya doğ- olarak işçi sınıfının birliği için kavga vermiş ve birliğin sınıf teme-
ru seçimle işbaşına gelen yönetim organlarının alacağı kararlara linde oluşması için çaba göstermiştir.
alt organlar ve üyeler uymak zorundadır. Örgüt içi disiplin bunu
DİSK, ULUSAL BAĞIMSIZLIK İÇİN MÜCADELE EDER
gerektirir. Üst organlardan gelen kararlara uyulmadığı takdirde
örgüt işleyişinde disiplinsizlik ve anarşi başlar. DİSK, ulusal bağımsızlık için mücadele veren ve Türkiye’nin ba-
ğımsız bir ülke olmasını isteyen bir örgüttür.
Alt organ üst organın kararlarına uyup onları uygularken kendisi
de üst organa eleştiri ve öneri getirir. Üst organlar da alt organlar- Türkiye’nin ekonomik, politik ve askeri alanlarda emperyaliz-
dan gelen eleştiri ve önerileri geçiştirmece bir tavırla değil, özen- me bağımlı bir ülke olduğunu bilerek emperyalizme karşı müca-
le ele alır. Böylelikle demokratik merkeziyetçiliğin demokrasi yanı delesini sürdüren ve ulusal kurtuluş mücadelesi veren halkla-
kongreden kongreye değil, sendikal mücadelenin her adımında rı destekleyen DİSK, Türkiye halkının bağımsızlık özlemlerini dile
korunmuş, uygulanmış ve geliştirilmiş olur. getiren eylemleri, kitlesel mitingleriyle bunu kanıtlamış ve bu
EKLER | 841
yoldaki mücadelenin aralıksız verilmesi için bunu Anatüzük mad- DİSK, SOSYALİZM İÇİN MÜCADELE EDER
desi yapmıştır.
DİSK işçi sınıfının kurtuluşunun kendi eseri olacağına inanan ve
DİSK, DEMOKRASİ İÇİN MÜCADELE EDER temel amacının sömürüsüz bir topluma, sosyalizme ulaşma oldu-
ğunu savunan sendikal bir örgüttür.
Çağımızda tekelci aşamaya ulaşmış olan burjuvazi kendi ese-
ri olan burjuva demokrasisini inkar etmiş ve siyasi olarak da DİSK, siyasal mücadelenin hedefi olan iktidar mücadelesini yürü-
gericileşmiştir. tecek ana örgütün işçi sınıfının partisi olacağını bilerek, mücadele
yöntemlerini bu gerçekten hareket ederek düzenler.
Belli hak ve özgürlükler için zorunlu olan burjuva demokrasisi işçi
sınıfı için sınırları belli olan, sınırlarının genişletilmesi, başka or- DİSK, demokratik sınıf ve kitle sendikacılığı ilkelerinin ışığında, işçi
ganlarının etkisizleştirilmesi uğrunda mücadele edilmesi gereken sınıfının ekonomik, politik ve ideolojik mücadelesinin bütünlüğü-
bir sistemdir. İşçi sınıfı demokratik hak ve özgürlüklerin korun- nün bilincinde olarak BAĞIMSIZLIK, DEMOKRASİ ve SOSYALİZM
ması ve geliştirilmesi, devrimci mücadelede önüne konan engelle- için mücadele eder.
rin kaldırılması için kararlı bir mücadele verir. DİSK’in Sendikacılık Anlayışı, DİSK Yönetim Kurulunun 13-15 Şu-
İşçi sınıfının demokratik sınıf ve kitle sendikal örgütü olan DİSK bat 1979 tarihinde yaptığı toplantıda oybirliğiyle kabul ettiği De-
Türkiye’de verilen demokrasi mücadelesinin en önde gelen tek mokratik Sınıf ve Kitle Sendikacılığının Temel İlkeleri adlı belgede
devrimci örgütü olmasıyla saygın bir yere sahiptir. açıkça sergilenmiştir.
15-16 Haziran Direnişinden, DGM Direnişine, 20 Mart Faşizme İh-

tar Eyleminden, 1 Mayıslara üretimden gelen gücün kullanıldığı III. DİSK’İn İstemlerİ
eylemlerden Demokrasi Mitinglerine kadar uzanan bir dizi eylem
DİSK’in bu mücadele içindeki yerini açıkça ortaya koymaktadır. DİSK 7. GENEL KURULU, SENDİKALI VE SENDİKASIZ GENİŞ İŞÇİ VE
EMEKÇİ KİTLELERİNİN İSTEKLERİNİ DİLE GETİREN AŞAĞIDAKİ İS-
DİSK günümüzde demokrasi mücadelesinin tek başına kalıcı ol- TEMLERİ’ni tüm kamuoyuna duyurur ve DİSK’in kurtuluşun an-
madığını, günümüzde demokrasi mücadelesinin başını işçi sınıfı- cak sosyalizmde olacağı gerçeğinin bilincinde olarak, kısa ve uzun
nın çektiğini bilerek, bu mücadelenin sosyalizm mücadelesinden vadeli mücadele taktiklerine göre EYLEM PROGRAMI’nı oluşturan
ayrı tutulmayacağını savunur. bu TEMEL HEDEFLER’e ulaşmak için mücadele edeceğini açıklar.
DİSK EMPERYALİZME VE FAŞİZME KARŞI MÜCADELE EDER TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER
DİSK, emperyalizme ve faşizme karşı mücadele veren ve bu müca- - 1961 Anayasasında 12 Marttan bu yana yapılmış tüm değişiklik-
deleyi işçi sınıfının tüm dünyadaki deneyimine, işçi sınıfı biliminin ler iptal edilmeli, Anayasada yer alan, ancak uygulanmayan mad-
bu alandaki zengin teorik temeline dayandıran bir örgüttür. deler eksiksiz uygulanmalı, Anayasa işçi sınıfı ve emekçi halk ya-
rarına geliştirilmelidir.
Faşizmin ve emperyalizmin örgütlü bir mücadele sonunda yenile-
bileceğine inanan DİSK, ülkemizdeki anti-faşist, anti-emperyalist - Anayasada yer, alan temel hak ve özgürlüklerin özüne aykı-
ve anti-şovenist güçlerin ancak birlikte vereceği kavganın kalı- rı olan ve toplumsal gelişmenin gerisinde kalmış bulunan yasaları
cı sonuçlar yaratabileceğini savunur. Bu sorumluluğun bilincinde yeniden düzenlemelidir.
olan DİSK, tüm ilerici, demokrat, yurtsever ve sosyalistlerin gün- - Bu amaçla TCK, Siyasi Partiler Kanunu, Medeni Kanun, TRT Kanu-
demindeki birlik içinde mücadele sorununa çözüm için 6. Genel nu, Üniversiteler Kanunu, Seçim Kanunu başta olmak üzere temel
Kurulda onaylanan 1 no’lu anti-faşist, anti-emperyalist, anti-tekel hak ve özgürlükleri düzenleyen yasalar demokratikleştirilmelidir.
ve anti-şoven cephenin kurulmasına önemli bir birikim yaratacak
“Faşizme, Emperyalizme ve Şovenizme Karşı Demokratik Plat- - Dernekler Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri, Polis Hak ve Selahi-
form” girişimlerini sürdürmektedir. yetleri yasalarında yapılan son değişiklikler, getirilen baskı yasa-
ları iptal edilmeli, temel hak ve özgürlükleri daha da kısıtlayan bas-
DİSK BARIŞ İÇİN MÜCADELE EDER kı yasa taslakları ya da değişiklik önerilerinden vazgeçilmelidir.
DİSK, tüm dünyada kalıcı ve sürekli bir barışın gerçekleşmesin- - TCK’nın işçi sınıfının serbestçe örgütlenmesini ve bilimi-
den yanadır. Emperyalistlerin savaş kışkırtıcılığı yaptığı, halkları nin açıklanmasını engellemeye yönelik 141. ve 142. maddeleri
birbirine düşman ettiği, silah tekellerinin işçilerin ve emekçilerin kaldırılmalıdır.
sırtından milyarları kazandığı bir dünyada barış için savaşmak işçi
sınıfının önde gelen bir görevi olmuştur. Kalıcı bir barışın savunu- - Kamu görevlilerinin siyasal mücadele vermesini engelleyen, si-
cusu olan DİSK, barış isteminin sınıfsal temelini gözardı etmeden yasi partilere girmelerini yasaklayan maddeler kaldırılmalıdır.
mücadele verir, tüm barış güçlerinin birliğini savunur. - Hangi görevde ve meslekte olursa olsun 18 yaşındaki herkese oy
hakkı tanınmalı, seçilme yaşı 21’e indirilmelidir.
DİSK emperyalistlerin çıkardığı haksız savaşlara karşı çıkarken,
ezilen ulusların vermiş olduğu ulusal kurtuluş savaşlarının yanın- - Kişi dokunulmazlığı özel hayatın korunması, konut dokunul-
da yer alır. mazlığı, haberleşme, seyahat ve yerleşme, düşünce ve inanç, bilim
ve sanat, basın toplantı ve gösteri yürüyüşü, dernek kurma kanuni
Ulusların kendi kaderlerini tayin hakkını savunan DİSK, sömürge-
yargı yolunu kullanma hak ve özgürlüklerinin önündeki tüm en-
ciliğe, yeni-sömürgeciliğe, ırkçılığa, şovenizme, siyonizme, karşı
geller temizlenmelidir.
sürdürülen mücadelelerin tüm dünyada sömürü ve baskıya, faşiz-
me ve emperyalizme karşı verilen mücadelenin birer parçası oldu- - Yurt dışındaki vatandaşlarımıza seçme ve seçilme hakkı
ğunu vurgular. tanınmalıdır.
- “Demokratik özgürlükleri güvence altına almak” amacıyla ilân alınmalı, iş yasalarının birliği amaçlanmalıdır.
edilen, ancak tüm demokratik hak ve özgürlükleri baskı altına
- İşçilerin istedikleri sendikayı seçme hakkı olan ve gizli oy-açık
alan, ülkedeki demokratikleşme sürecini köstekleyen, egemen
sınıfların yasadışı uygulamalarına cesaret veren ve işçi sınıfının sayım ilkesine dayalı referandum yasalaşmalıdır.
toplu sözleşme, grev, yasal hak direnişi, miting gibi en doğal hak- - İşkolları sayısı 16 ya indirilmelidir.
larını yasaklayan ya da izne bağlayan sıkıyönetim kaldırılmalıdır.
- Toplu sözleşmeler işkolu düzeyinde yapılmaktan çıkarılıp işyeri
- Tüm yurttaşların can güvenliği ve öğrenim özgürlüğü eksiksiz düzeyinde yapılacak bir işleyişe kavuşturulmalıdır.
bir biçimde sağlanmalıdır.
- Sendikalar uluslararası düzeydeki sendikal çalışmaların tama-
- Faşist ve ırkçı örgütler, MHP ve tüm yan örgütleri, faşist yuvalar mına katılmalı, diğer ülkelerdeki bölgesel ya da uluslararası nite-
dağıtılmalı ve bu yöndeki her türlü örgütlenme ve çalışma yasak- likteki sendikal örgütlerle işbirliği yapmalı, özgürce ortak eylem
lanmalı, kamu kuruluşları ve işyerleri faşist militanlardan temiz- gerçekleştirmeli, o örgütlerle maddi dayanışma içinde olmalı, ge-
lenmeli, başta 1 Mayıs 1977 ve Kahramanmaraş katliamları olmak
rektiğinde maddi yardım almalı ve vermelidir.
üzere tüm faşist cinayetlerin hesabı sorulmalıdır.
- İşçileri doğrudan ya da dolaylı olarak ilgilendiren tüm konular-
- Keyfi uygulamalara ve işkencelere son verilmeli, işkenceciler
da özellikle yasa ve yönetmeliklerin hazırlanmasında sendikal ör-
yargılanmalıdır.
gütlerin görüşleri alınmalıdır.
- “Bağımsız yargı” ilkeleri hayata geçirilmeli, sivil askeri, olağa-
- Sendikaların idari ya da yasal yollardan geçici ya da temelli ola-
nüstü yargılama ve ihtisas mahkemeleri, devlet güvenlik mahke-
rak kapatılması uygulamasına kesinlikle son verilmelidir.
meleri girişimlerinden vazgeçilmelidir.
- İşverenlerin sarı sendika kurdurma, onlara maddi yardım yapma,
- Irkçı ve şoven baskılara, zora dayalı özümsemeci uygulamala-
ra son verilmeli, ırk, dil, din ve mezhep ayrımına dayalı her tür- listeler oluşturma, işçiler arasında muhbirlik amacıyla personel
lü anti-demokratik uygulama, baskı yasaklama ve zorbalıklar örgütlemeye yönelik her türlü önlem ve girişimleri yasaklanmalı
durdurulmalıdır. ve ağır biçimde cezalandırmalı, işçilere ilişkin fiş ve dosyalar mes-
leki amaçlar dışında kullanılabilecek hiç bir bilgi içermemelidir.
- İşçi sınıfının uluslararası birlik mücadele ve dayanışma günü olan
1 Mayıs İŞÇİ BAYRAMI olarak yasalaşmalıdır. - Sendikal hakları ve özgürlükleri kısmen ya da tüm olarak kal-
dırmayı amaçlayan Toplumsal Anlaşma, Eşel Mobil türü girişimle-
- Demokratik hak ve özgürlükler için mücadele edenler baş- re son verilmelidir.
ta olmak üzere faşistler dışında tüm tutuklular için genel af
çıkarılmalıdır. - Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), Asgari Ücret Komisyonu, SSK
Genel Kurulu ve SSK Müdürler Kurulu, Yüksek Sağlık Kurulu, TRT
- Sendikalar ve demokratik kitle örgütleri üzerindeki baskılar kal- Danışma ve Denetim Kurulları... gibi çalışma hayatı ve toplum so-
dırılmalı, kapatılan demokratik kitle örgütleri açılmalı, yöneticileri runlarıyla ilgili tüm komite komisyon kurum ve uluslararası kuru-
serbest bırakılmalıdır. luşlarda DİSK temsil edilmelidir.
SENDİKAL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER
- İş teftişi etkinleştirilip demokratikleştirilmeli, Bölge Çalışma Mü-
- İs Yasası, Sendikalar Yasası, Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt dürlükleri tarafsızlaştırılmalı, iş mahkemelerinin sayısı artırılıp iş-
Yasası, ilgili tüzük, yönetmelikler demokratikleştirilmelidir. levsellikleri sağlanmalıdır.
- Türkiye’nin üyesi olduğu Uluslararası Çalışma Örgütü’nün - Çalışma koşullarındaki değişimler ile işçi alma ve işçi çıkarma
(UÇÖ-ILO) tüm sözleşme ve tavsiye kararları onanmalı ve konularında sendikalar önceden bilgilendirilmeli, sendikaların
uygulanmalıdır. onayı alınmalıdır.
- İş Yasasında öngörülmüş olduğu halde bugüne kadar çıkarılma- - Sendikalara işyerlerinin ekonomik çalışmaları, mali raporları,
mış tüzük ve yönetmelikler çıkarılmalı, yürürlükteki tüzük ve yö- geleceğe dönük planları hakkında eksiksiz bilgi alma hakkı tanın-
netmelikler DİSK’in de görüşü alınarak yeniden düzenlenmelidir. malıdır.
- İş Yasasında işverenler için getirilen yaptırımlar hapis cezalarıyla - İşyeri sendika temsilcilerinin ve sendika görevlilerinin işten çı-
birlikte ağırlaştırılmalıdır. karılmaları kesinlikle yasaklanmalıdır.
- Çalışanlar arasında işçi-memur gibi yapay ayrımlar kaldırılarak, - İşçilerin salt sendikal ya da siyasi çalışma nedeniyle işten çıkarıl-
tüm çalışanlara toplu sözleşmeli, grevli sendikalaşma hakkı tanın- maları ağır bir biçimde cezalandırılmalıdır.
malıdır.
- Grev uygulamasına ilişkin haklar genişletilmeli, özellikle grev
- Grev hakkının kullanılması toplu sözleşme düzenine, “milli gü- gözcüsü sayısına sınır konmamalıdır.
venlik” gibi gerekçelere bağlı olmaktan kurtarılarak, genel grev,
dayanışma grevi, uyarı ve sempati grevi hakkı tanınmalı, grev ÇALIŞMA HAKKI
hakkı üzerindeki tüm sınırlamalar kaldırılmalıdır.
- Anayasadaki çalışma hakkı, yaş, cins, irk, mezhep ayrımı yapıl-
- Anayasada yeri bulunmayan ve toplumsal suç olan lokavt ya- madan yaşama geçirilmeli, devlet Anayasanın kendisine verdiği
saklanmalı, lokavta girişenler cezalandırılmalıdır. görevi yerine getirerek herkese iş sağlayabilecek bir politika izle-
melidir.
- Tarım işçileri ve orman işçileri için iş yasaları çıkarılmalı, iş ya-
sası kapsamı dışında bırakılan tüm çalışanlar İş Yasası kapsamına - İş ve İşçi Bulma Kurumu daha işlevsel kılınmalıdır.
EKLER | 843
- İş Yasasının 13. maddesi, işverenlerin gerekçesiz işten çıkarma ÇALIŞMA KOŞULLARI

hakkının kaldırılmasiyle yeniden işçiler lehine düzenlenmeli, 17. ve
- Fazla mesaiyi ve gece çalışmalarını belirleyen esaslar yeniden
24. maddeleri kaldırılmalı, tüm çalışanlara iş güvencesi sağlanma-
işçiler lehine gözden geçirilmeli, fazla çalışmalar tümüyle kaldırıl-
lıdır.
maya yönelik olarak sınırlandırılmalıdır.
- İş arayanlar korunmalı, işsizlik sigortası kurulmalıdır.
- Haftalık çalışma süresi 40 saate indirilmeli, hafta tatili tüm işyer-
- Çalışma hakkının çiğnenmesi ve sendikal eylemin engellenmesi leri için iki gün olmalıdır.
niteliğindeki iş uyuşmazlığı ardında doğabilecek lokavtlar, fabrika
- Yıllık ücretli izin süresi en az bir aydan başlamalı, ara dinlenme-
kapatmalar ya da transfer etmeler yasaklanmalı, yetki alındıktan
lerin tamamı iş süresinden sayılmalıdır.
sonra toplu sözleşmenin bağıtlanmasına kadar geçen süre içinde
işçi atılması önlenmelidir. - İşçiler üzerinde bir baskı aracı olan ücret kesintisi cezası
kaldırılmalıdır.
- İşyerlerinin kapatılmasını denetleyecek yeni yasal düzenlemeler
getirilmeli, bu konuda yetkili sendikanın görüşü alınmalı ve itiraz - Askeri işyerlerinde çalışan işçiler İş Yasası dışında hiç bir
hakkı olmalıdır. yasa maddesi, iç yönetmelik ya da tüzüğe bağlı olmayarak
çalışmalıdırlar.
- İflas ya da tasfiye durumlarında işçilerin alacakları güvenceye
kavuşturulmalıdır. - Vardiyalı çalışanlar için ve bir hafta içinde her gün 3 saatten faz-
la mesaiye kalanlar için 30-32 saatlik çalışma haftası, 3 gün tatil
- Yıllık ücretli izin ve istirahatlilik sürelerinde işten çıkarmalar ya-
esası getirilmeli fazla mesai yapmada kesinlikle işçinin hiçbir bas-
saklanmalı, hamile ve emzirme dönemindeki kadın işçiler işten
kı altında kalmadan kendinin karar vermesi sağlanmalıdır.
çıkarılmamalıdır.
- İşin örgütlenmesi, işin içeriği, iş süresi, çalışma düzeni ve çalışma
- İşyerlerinde uygulanacak yeni teknolojilere uyabilmesi için işçi- saatleri konularında sendikaların onayı alınmalı ve bu durum yasa
lere işbaşında mesleki eğitim sağlanmalıdır. ve tüzüklere geçirilmelidir.
- Kıdem tazminatı yasada işe başlanıldığından itibaren her yıl için - İşin parçalanmasını, üretimin hızlandırılmasını getiren, çalışma
40 günlük ücret tutarında olmalı ve işten istifa yoluyla ayrılma ha- sırasında sinir gerginliği yaratan, zihinsel bedensel yıpranmaya
linde dahi tazminat alma hakkından yararlanılmalı ve bu tazmi- yol açan çalışma biçimlerinden vazgeçilmeli, işçinin yaşamı ile oy-
natların miktarı ne olursa olsun vergi dışı bırakılmalı, Kıdem Taz- nama demek olan primli ücret sistemleri kaldırılmalıdır.
minatı Fonu tasarısı geri alınmalıdır.
- Uluslararası Çalışma Örgütünün kararları arasında bulunan “bir
İhbar önelleri artırılmalıdır. işçinin bir işi kendi sağlığı ve geleceği açısından tehlikeli görme
ÜCRETLER durumunda hiç bir maddi ve manevi kayba uğramadan bu işi red-
detme” hakkı ve çalışma saatlerinin işçilerce seçildiği oynak çalış-
- Tüm işçilerin aileleriyle birlikte yeterli bir yaşam düzeyi sağlaya- ma sistemi hayata geçirilmelidir.
cak güvenceli kazanç hakkı yaşama geçirilmelidir.
- Emeklilik yaşı kısaltılmalı, ağır işlerde çalışan işçilere daha erken
- Çalışanlar arasında kadın, erkek, genç ayrımı yapılmaksızın eşit emeklilik hakkı tanınmalıdır.
işe, eşit ücret ilkesi uygulanmalıdır.
İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ
- Asgari ücret çağın gereksinimlerini yansıtır bir biçimde yeni tü-
ketim kalıplarına uygun tüm bölgeler, tüm işkolları ve tüm yaşlar - Çevre kirletilmemeli, işçilerin sağlığı bedensel, ruhsal ve toplum-
için tek tip olarak saptanmalıdır. sal tam bir iyilik hali olarak ele alınmalıdır.
- Asgari ücret DİSK’in de katılmasiyle her yıl saptanmalı, asga- - İş Yasasının işçi sağlığına ilişkin maddeleri ile bu maddele-
ri ücretin saptanmasında enflasyon oranı, gelir vergisi ve sigor- re ilişkin ceza hükümleri yeniden düzenlenmeli, iş cinayetlerine
ta primlerinin oranı dikkate alınmalı, devalüasyon oranları anında ve meslek hastalıklarına yol açan üretim araçları sahipleri ve en
asgari ücrete yansıtılmalıdır. yüksek derecedeki sorumlular için hapis cezaları getirilmeli, sağ-
lığa zararlı işyerleri anında kapatılmalıdır.
- Asgari ücret vergi dışı tutulmalı, asgari geçim indirimi, asgari üc-
ret düzeyine çıkarılmalıdır. - İş kazaları ve mesleki hastalıkları nedeniyle işverenler maddi
tazminat ödemelidir.
- Ücretlerden alınan mali denge vergisi ve damga resmi
- Önlemler insan doğasının doğurduğu hatalara değil, nesnel ve
kaldırılmalıdır.
teknik nedenlere yönelik olmalıdır. Dikkatsizlik işçilerde değil, sis-
- Fazla mesai ve gece çalışmalarında yasal olarak en az yüzde yüz temde aranmalıdır.
ek ödeme yapılmalıdır.
- Önlemler daha işyeri projeleri döneminde ele alınmalı, işyerleri
- Temel ihtiyaç maddelerinin fiyatlan dondurulmalı, kira artışları çevreye ve işçilere uyum gösterecek biçimde kurulmalı, üretile-
asgari ücretin belli bir oranını aşmamalı ve kiralar denetim altına cek ürünlerin çevre ve insan bünyesi üzerindeki etkileri zorunlu
alınmalı, fiyat artışlarını önleyici önlemler getirilmeli, bu konularda olarak araştırılmalı, bu konuda bağlayıcı yaptırımlar getirilmelidir.
yasal olanaklar zorlanmalıdır.
- İşyeri doktorlarının işverenlere bağımlılığı ortadan kaldırılmalı,
- Emekliliğe esas alınan maaş oranı artırılmalıdır. göreve başlaması yetkili sendikaca onaylanmalıdır.
- İşyerlerinde çalışma koşullarının sağlığa uygun bir biçimde geliş- - Çırak ve genç işçilere 8 saatlik iş gününde 2 saatlik ücretli eği-
tirilmesi için işverenlere özel fon ayırma zorunluluğu getirilmelidir. tim izni sağlanmalı ve bu eğitimin gerçekleşmesi için zorlayıcı hü-
kümler getirilmelidir.
- Sendikalara işyerlerinde işçi sağlığı ve işgüvenliği ile ilgili sorun-
larda yasal yetki ve denetim hakkı tanınmalıdır. - Çıraklar üzerindeki ağır baskılara son verilmeli, çocuk işçiler le-
hine hiç bir yarar getirmeyen çıraklık kurumu kaldırılmalıdır.
- Ağır ve tehlikeli işlerde, zararlı kimyasal maddelerle yapılan ça-
lışmalarda günlük çalışma süresi 4-6 saat ile sınırlandırılmalıdır. - Yasalarda çalışan bütün çocuklara SSK’dan yararlanma ve sen-
dikal çalışma yapabilme hakkının verildiği açıkça belirtilmelidir.
- İşçilerin çalıştığı her yerde neden-sonuç ilişkileri içinde işkazala-
rı ve meslek hastalıkları kayıtları tutulmalı ve bu kayıtlar yaratıcı - Genç işçilere askerlik dönüşü eski işlerine tüm haklarıyla birlikte
bir biçimde değerlendirilmelidir. yeniden alınma hakkı tanınmalıdır.
- İşçiler en az altı ayda bir genel sağlık muayenesinden geçiril- - 18 yaşından küçük genç işçiler için gece çalışması, fazla mesai
meli, özellikle kan ve idrar tahlilleri yapılmalı, bu masraflar iş- yapma ve madenlerde alışma yasaklanmalıdır.
verence ödenmeli, sağlık muayenesine engel olan işverenler - Genç işçilere özel eğitim, mesleki eğitim, kültür ve dinlenme
cezalandırılmalıdır. hakları tanınmalıdır.
- İşçi sağlığı ve iş güvenliği bakımından işçilere üretim süreci, ham- - Genç işçilere sahip oldukları eğitsel ve diğer niteliklerine uygun iş
madde ve ortaya çıkan ürünler hakkında gerçek bilgi verilmelidir. garantisi sağlanmalıdır.
- İşyerlerinde işçiler için sağlık, dinlenme ve spor tesisleri GÖÇMEN İŞÇİLER
kurulmalıdır.
- Göçmen işçiler uluslararası anlaşmalardan, hükümetlerarası ikili
TARIM VE ORMAN İŞÇİLERİ veya çok yanlı anlaşmalardan 1975 yılı Uluslararası Çalışma Örgü-
- Tarım işçilerinin her konuda sanayi işçileriyle eşitliği tü ILO’nun 60. dönem Uluslararası Sözleşmesi, Stutgart 3. Göçmen
sağlanmalıdır. İşçiler Konferansı ve Helsinki sonuç belgesi kararlarından hiç bir
kısıtlama olmaksızın yararlanmalıdır.
- Tarım işçilerine sağlığa uygun konutlar verilmeli, sağlık, ulaşım
gereksinimleri karşılanmalıdır. - Türkiyeli işçilere bulundukları ülkelerin yerli işçilerininkine eşit
ekonomik, siyasal, kültürel, toplumsal haklar tanınmalı, sosyal gü-
- Her türlü ücretsiz çalışma biçimi, angarya yasaklanmalıdır. venlik olanakları sağlanmalıdır.
KADIN İŞÇİLER - Türkiyeli göçmen işçiler bulundukları ülkelerde işgüvenliği ve
çalışma haklarına sahip olmalı ve eşit işe eşit ücret verilmelidir.
- Ev hizmetlerinde çalışan kadınların hakları korunmalı, sosyal
güvenlik kapsamına alınmalıdır. - Türkiyeli göçmen işçiler anayurtlarındaki siyasi mücadelede
yer alabilmek ve halen bulundukları ülkenin siyasal yaşamında
- Hamile ve yeni doğum yapmış kadınların ücret kaybı olmaksızın söz ve karar sahibi olabilmek için siyasal haklarını iki yanlı olarak
ağır işlerde çalıştırılmaları, fazla mesaiye zorlanmaları ve gece ça- kullanmalıdırlar.
lıştırılmaları yasaklanmalıdır.
- İkili sosyal güvenlik ve işgücü anlaşmaları DİSK’in de katılımıyla
- Ücretli doğum izinleri doğum öncesi 3 ay doğum sonrası 3 ay ol- yeniden gözden geçirilmelidir.
malı, gerektiğinde bu izinler birleştirilebilmeli, doğum sonrası ka-
dın emekçiler isterlerse 1 yıl izin alabilmelidirler. - Türkiyeli göçmen işçiye çağdaş konutlarda oturma sağlık, bakım
olanakları sağlanmalıdır.
- Hamile ya da emzikli oldukları süre içinde kadınların işten çıka-
rılması önlenmelidir. - Türkiyeli göçmen işçinin keyfi şekilde sınırdışı edilmesi uygula-
masına son verilmelidir.
- Doğum kontrolü konusunda her türlü tıbbı olanak isteyenlere
devletçe parasız olarak sağlanmalı kürtaj yasadışı olmaktan çıka- - Yabancı işçilerin tümünün çalıştıkları ülkelerde ana dilinde eği-
rılmalı, istenmeyen gebeliklerin hastanelerde sağlıklı koşullarda timi sağlanmalı, mesleki eğitim olanaklarından o ülke emekçileri
son bulması koşulları yaratılmalıdır. kadar yararlanmalıdırlar.
- İşyerlerinde mahallelerde kreş çocuk yuvası, emzirme odaları - Türkiyeli göçmen işçilerin öz kültürlerine ve onurlarına saygı
açılmalı, bunların masrafları işverenler, devlet ve belediyeler tara- gösterilmeli, her türlü, ırkçı, ayrımcı ve aşağılayıcı uygulamalara
fından karşılanmalıdır. son verilmelidir.
- Kadınlara ekonomik, politik, toplumsal, kültürel hayatın her ala- - Türkiyeli göçmen işçilerin sendikal haklarına saygı gösterilme-
nına eşit haklarla katılmaları konusunda olanaklar yaratılmalı, kali, bulundukları ülkelerin sendikaları içinde örgütlenmeleri teşvik
dının toplumda aşağılanmasına fırsat verilmemelidir. edilmelidir.
- Emekçi kadınların sendikalarda sorumlu görevlere gelmeleri teş- - Türkiyeli göçmen işçilerin çalışma ve işgüvenliği hakkı, otur-
vik edilmelidir. ma güvenliği ve meslekte ve toplumsal yaşamda yükselme, kamu
hizmetlerine giriş, ülkelerine dönüşte çeşitli intibak sorunlarının
GENÇ İŞÇİLER çözümü sağlanmalıdır.
- Başta Anayasa olmak üzere eğitim ve çalışma hayatını düzenle- - Türkiyeli göçmen işçiye yurda kesin dönüşünde çalışma olanak-
yen yasalarda çalışma yaşının alt sınırı hiç bir ayrım getirilmeksi- ları sağlayacak önlemler alınmalı, işçinin döviz tasarrufları kapita-
zin 16 olarak saptanmalı ve daha küçük çocukların çalıştırılması list düzenin bunalımına çare olarak değil, göçmen işçinin geleceği-
yasaklanmalıdır. ni güven altına alma olanağı olarak değerlendirilmelidir.
EKLER | 845
- Öğrenimlerini tamamlayamadan yurda dönen işçi çocuklarına - Sanayi, ticaret, ulaşım, maliye, enerji alanlarında emperyalist-
öğrenimlerini bıraktıkları yerden sürdürme olanağı verilmelidir. kapitalist sisteme bağımlılık getiren tüm anlaşma ve sözleşmeler
iptal edilmeli, çok uluslu tekeller ve onların ortak olduğu şirketler
- Türkiyeli göçmen işçiler arasında gerici ideolojilerin propaganda-
devletleştirilmelidir.
sını yapan ve terör saçan merkezler dağıtılmalı, bu gibi çalışmaları
teşvik ve himaye eden devlet temsilcileri geri çekilmelidir. - Kıbrıs toprak bütünlüğüne sahip, egemen, bağımsız, bağlantısız
ve yabancı üslerden arınmış her iki toplumun birarada yaşayacağı
TEKNİK ELEMANLAR YÖNETİM PERSONELİ, KAMU GÖREVLİLERİ bir ülke durumuna getirilmelidir. Ege sorunu Türkiye ve Yunanis-
- 657 sayılı Devlet Memurlar Yasası tüm kamu görevlilerine toplu tan halklarının karşılıklı barış çabalarıyla çözümlenmeli emper-
sözleşmeli, grevli sendikalaşma hakkı tanındığı biçimde değiştiril- yalist ülkelerin müdahalesi önlenmelidir.
meli yasa demokratikleştirilmelidir. - Kalıcı ve sürekli bir dünya barışı için çaba harcanmalı, barışçı bir
- Teknik elemanlar ve yönetim personelinin yaşama düzeyi dış politika izlenmeli, genel ve tam bir silahsızlanma için mücade-
yükseltilmelidir. le edilmelidir.
- Teknik elemanların bilim ve tekniği halkın hizmetine sunabile- - Amerikan orta menzilli ölüm füzeleri ile Nötron bombaları üreti-
ceği koşullar yaratılmalı yaşam boyu mesleki eğitim ve bilgilerinin minin kesinlikle yasaklanması ve Türkiye dahil Avrupa’ya yerleş-
sürekli güncel tutulmasını içeren iş ve işgüvencesi sağlanmalıdır. tirilmesine karşı mücadele edilmelidir.
- Mesleklere açıklık ve kesinlik getiren bireysel ücretlendirmele- - Başta sosyalist ülkeler olmak üzere tüm ülkelerle eşitlik, karşı-
rin, farklı ödemelerin her türlüsünü ortadan kaldıran ücretlendir- lıklı yarar ve içişlerine karışmama ilkeleri temeli üzerinde iyi ilişki-
me yapıları ve düzeyleri sağlanmalıdır. ler kurulmalı, karşılıklı işbirliği geliştirilmelidir.
- Helsinki Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Sonuç Belgesi eksik-

- Teknik elemanların yan ödemeler, fiili hizmet zamları gibi özlük
siz uygulanmalı sosyalist ülkelerin bu yöndeki kararlı çabaları
sorunları çözümlenmelidir.
desteklenmelidir.
SOSYAL GÜVENLİK
- Sömürüye ve baskıya, faşizme, emperyalizme, şovenizme, sö-
- Sigortasız kaçak işçi çalıştırılması önlenmelidir. mürgeciliğe, yeni-sömürgeciliğe, ırkçılığa, siyonizme karşı müca-
dele veren ulusların kendi kaderlerini tayin hakkı için savaşan tüm
- Tüm iş arayanlar kendilerine ve ailelerine uygun yaşama koşul-
dünya halkları desteklenmelidir.
ları sağlayacak bir şekilde işsizlik sigortası ile korunmalıdır.
SANAYİİ DIŞ TİCARET VE BANKACILIK
- SSK demokratikleştirilmeli, işçiler yönetimde söz ve karar sahibi
olmalı, SSK’da DİSK de temsil edilmelidir. - Yeni yatırımların teknoloji seçiminde emperyalist ülkelerin da-
yattığı geri teknolojiler seçilmemelidir.
- İşverenlerin SSK’na olan borçları derhal toplanmalı, işverenlerin
SSK prim ve kredilerinden yararlanması yasaklanmalıdır. - Sanayinin ülke çapında yaygınlaştırılması sağlanmalı, bölgesel
dengesizlikler yaratılmamalı, tarım ve sanayi arasında dengeli bir
- Tüm çalışanlar aileleri de dahil olmak üzere sosyal güvenlik kap- birlik kurulmalıdır.
samına alınmalıdır.
- Ülkemizde varolan yabancı sermayeye tanınan bütün imtiyazlar
- Çalışanlara ait tüm sosyal güvenlik kurumları birleştirilmeli, bu kaldırılmalı yabancı şirketler devletleştirilmelidir.
kurumlarda çalışan emekçiler yönetim ve denetimde söz ve karar
sahibi olmalıdır. - Sanayileşmede ağır sanayiye ve yatırım malları üretimine ağır-
lık verilmelidir.
- MEYAK kesintilerine son verilmeli, bugüne değin birikmiş kesin-
tiler sahiplerine geri verilmelidir. - Sanayi dışa bağımlılıktan kurtarılmalı, yabancı ülkelerle yapılan
dış ticaret anlaşmaları yeniden gözden geçirilmeli, sosyalist ülke-
- İYAK Tasarısı geri alınmalıdır. lerle ve azgelişmiş ülkelerle ticarete önem verilmelidir.
- Emeklilik maaş ve ikramiyeleri yükseltilmelidir. - Uluslararası tekellere ayrıcalık tanıyan gümrük indirimi ve vergi
ULUSAL BAĞIMSIZLIK VE DIŞ İLİŞKİLER iadesine son verilmeli dış ticaret devletleştirilmelidir.
- Kredi düzeni yeniden ele alınmalı, tekelci sermayeye tanınan ay-

- Dünya barışını tehdit eden soğuk savaşı ve silahlanmayı kışkır-
rıcalıklar kaldırılmalı, banka kredilerinden gerçek üreticilerin ya-
tan, Türkiye’yi emperyalizmin ileri saldırı karakolu haline getirme-
rarlanması sağlanmalı, küçük üreticilere uzun vadeli, düşük faizli
yi amaçlayan saldırganlık paktı NATO’dan çıkılmalı ve bloklar dışı
kredi olanakları tanınmalıdır.
kalınmalıdır.
- Bankalar ve sigortalar devletleştirilmelidir.
- Savunma işbirliği Anlaşması (SİA) ve ikili anlaşmalar feshedil-
meli, askeri üsler gerçekten kapatılmalı, yabancı askerler, temsilci, DOĞAL KAYNAKLAR VE ENERJİ
uzman adı altındaki ajanlar yurt dışı edilmelidir.
- Ülkemizin ormanları mer’aları, balıkçılık alanları kamulaştırıl-
- OECD ve Enerji Ajansı’ndan çıkılmalı, AET, IMF ve Dünya Bankası malı, bu alanlarda çağdaş teknoloji uygulanarak, halk yararına bir
ile olan ilişkiler kesilmelidir. düzenleme getirilmelidir.
- Orman ürünleri emekçilerin yararına değerlendirilmeli, orman - Sağlık kurumlarında “tam gün çalışma ilkesi” gerçekten uygu-
köylülerinin tüm borçları kaldırılmalı, ormanlarımız halk yararına lanmalı, sağlık hizmetlerinde görev alacak hekim ve uzmanların
işletilmelidir. eğitimi çağdaş bilgi ve beceri ile donatılmalı, topluma yönelik bir
sağlık hizmeti temel alınmalıdır.
- Ülkemizin doğal kaynakları halkımızın çıkarları doğrultusunda
değerlendirilmeli, yeraltı ve yerüstü kaynaklarımız, başta petrol - Genel bütçede sağlık için ayrılan pay artırılmalıdır.
ve madenler olmak üzere devletleştirilmelidir.
- Her yurttaş sağlık hizmetlerinden bakım, tedavi, ilaç gibi olanak-
- Ülkemizde faaliyet gösteren tüm emperyalist petrol şirketlerinin lardan eşit olarak parasız ve sürekli bir biçimde yararlanmalıdır.
anlaşmaları fesh edilmeli arama ruhsatları iptal edilmelidir.
- Tüm ilaç sanayii devletleştirilmeli, yabancı ilaç şirketlerinin sö-
- Enerji petrole dayalı olmaktan kurtarılmalı, kömür yatakları ve mürüsüne son verilmelidir.
su kaynakları daha verimli bir biçimde değerlendirilmeli, hidroe- - Sağlık hizmetleri yurt düzeyine dengeli bir biçimde yayılmalı ve
lektrik santrallarına önem verilmelidir. yeterli düzeye çıkarılmalıdır.
KAMU İKTİSADİ TEŞEKKÜLLERİ - Sağlık kurumları devletleştirilerek merkezi bir yönetime
- KİT’lerin ürettiği mallar üreticiye dolaysız bir biçimde ulaşmalı, kavuşturulmalıdır.
bu kuruluşlarda üretim malları ile temel tüketim malları üretimine KENTLEŞME, KONUT VE KİRA
öncelik tanınmalıdır.
- Tüm kentleşme sorunları emekçiler lehine çözümlenmelidir.
- Kamu İktisadi Teşebbüslerinin işveren sendikalarına üye olma-
ları yasaklanmalıdır. - Devletin ucuz ve sağlıklı konut yapımına yardımcı olması
sağlanmalıdır.
- KİT’ler yeniden düzenlenmeli, KİT’lerdeki tüm yabancı ve özel
sermaye ortaklıkları tasfiye edilmelidir. - Lüks konut yapımı engellenmeli, sosyal konut yapımına ağırlık
verilmelidir.
- KİT’lerin tasfiyesine, özel sektöre devredilmesine izin verilme-
meli, bu kuruluşlar kapitalist sınıfa fon aktaran kuruluşlar olmak- - Gecekondu yıkımı durdurulmalı, gecekondularda oturan yurt-
tan kurtarılmalıdır. taşlar için sosyal konut yapılmalı, gecekondulara tüm belediye hiz-
metleri götürülmelidir.
TOPRAK MESELESİ VE TARIM SORUNU
- Kıyı yağması önlenmeli, kıyılar kamulaştırılmalı, buralarda hal-
- Üreticiye ürettiği ürünün gerçek karşılığını sağlayacak bir taban kın dinlenebileceği tesisler yapılmalıdır.
fiyatı saptama politikası uygulanmalı, taban fiyatı tesbitinde de-
- Konut malzemesi üretimi ve dağılımı devlet eliyle yapılmalı, bü-
mokratik köylü örgütlerinin katılımı sağlanmalıdır.
yük inşaat şirketleri kamulaştırılmalıdır.
- Topraksız ya da az topraklı köylülerin çıkarlarını gözeten demok-
- Elektrik, su, yol kanalizasyon, havagazı gibi hizmetler tüm halk
ratik ve gerçek bir toprak reformu yapılmalıdır.
kitlelerini kapsayacak bir biçimde yaygınlaştırılmalıdır.
- Tarım ürünlerinin pazarlanmasında aracıların ve toptancı tüc-
- Kiralar dondurulmalı, bu alandaki soyguna son verilmelidir.
carların kaldırılması için mücadele edilmeli, ürünler tüketiciye do-
laysız yolla ulaşmalıdır. - Arsa ve konut spekülasyonu önlenmelidir. Bu amaçla kent top-
rakları üzerindeki özel mülkiyetin kaldırılması bu toprakların ka-
- Tarımsal krediler küçük ve orta köylüye verilmeli, tarımsal girdi- mulaştırılması için çaba harcanmalıdır.
leri ucuz fiyatla almaları sağlanmalıdır.
- SSK Konut Kredileri artırılmalı, SSK kredileriyle yapıla-
- Yoksul ve orta köylülerin borçları silinmelidir. cak konutların inşaatı SSK içinde oluşturulacak kuruluşlarla
- Kırsal kesimde yaşayan kitlelerin sosyal güvencesi sağlanmalı, gerçekleştirilmelidir.
tarım sigortası çıkarılmalıdır. EĞİTİM VE KÜLTÜR
BESLENME VE SAĞLIK - Eğitim ve öğrenim kurumlarında ve yurtlarda varolan faşist iş-
- Asgari ücretin saptanmasında yeterli ve sağlıklı beslenme için gale son verilmeli, bu kurumlarda can güvenliği sağlanmalıdır.
gerekli ekonomik düzey sağlanmalıdır. - Ders kitapları, gerici, faşist ırkçı, şoven görüşlerden arındırılmalı,
- Halkımızın temel gereksinimi olan besin maddelerinin üretimi ve bilimsel öze kavuşturulmalıdır.
satışı sırasında aracıların ortadan kaldırılması yolunda yerel yöne- - Eğitim ve öğrenim kurumlarındaki öğrencilerin bu kurumlarda
timler yetkili kılınmalıdır. yönetime katılmaları sağlanmalıdır.
- Temel gıda maddelerinin üretimi ve pazarlamasını devamlı kıl- - Öğretim kurumlarındaki disiplin ve ceza yönetmelikleri
mak için üreticiler desteklenmeli, gerekli önlemler alınmalıdır. demokratikleştirilmelidir.
- Sağlık, yabancı tekellerin ve özel şirketlerin sömürü alanı olmak- - Eğitim ticaretine son verilmeli, özel okullar ve dersaneler
tan çıkarılmalıdır. kapatılmalıdır.
- Koruyucu sağlık hizmetlerine ağırlık verilmeli, bulaşıcı ve salgın - Eğitim emekçilerinin özlük sorunları çözümlenmeli toplumsal iş
hastalıklara karşı mücadele edilmeli, sakatların bakım ve eğitimi bölümünde üstlendikleri göreve uygun ve bu görevi gereğince ye-
için özel tesisler kurulmalıdır. rine getirebilecekleri maddi olanaklar yaratılmalıdır.
EKLER | 847
- Öğrencilere boş zamanlarını değerlendirecek olanaklar sağlan- VERGİLER

malı, kitle sporu ve kültürel hizmetler emekçi çocuklarına ulaşa-
- Anayasadaki “herkesin kamu giderlerine mali gücüne göre katıl-
cak biçimde yaygınlaştırılmalıdır.
ması” ilkesi hayata geçirilmelidir.
- Eğitim sistemi yeniden düzenlenmeli, demokratik ve yeterli bir
- Dolaylı vergilerin toplam vergi gelirleri içindeki payı azal-
eğitim düzeni getirilmelidir.
tılmalı, temel ihtiyaç maddelerine uygulanan dolaylı vergiler
- Eğitim üretime yönelik bir biçime sokulmalı mesleki eğitim kaldırılmalıdır.
yaygınlaştırılmalıdır.
- Gelirler vergisi dilimleri ve bunlara uygulanan oranlar yeniden
- Okuma yazma kampanyasına girişilmeli, ilkokul çağına ulaşmış- düzenlenmeli, ülkedeki enflasyon hızına göre değişen vergi tari-
lar arasında okuma-yazma bilmeyen kişi bırakılmamalıdır. feleri getirilmelidir.
- Devlet her öğrencinin eğitim ve öğrenim masraflarını karşılamalı - Mali Denge Vergisi ve Damga Vergisi kaldırılmalıdır.
işçi ve emekçi çocuklarına karşılıksız burs sağlanmalıdır.
- Başta toprak gelirleri olmak üzere tüm gelirler etkin bir artan
- Her düzeydeki öğretim ücretsiz olmalı, eğitimde fırsat eşitliğinin oranlı (müterakki) vergi sistemine tabi tutulmalıdır.
maddi temelleri oluşturulmalıdır.
- Asgari ücret vergi dışı tutulmalı, diğer emekçilere uygulanan
- Yüksek öğrenim kurumlar özerk bir yapıya kavuşturulmalı, bi- vergi muafiyeti de bu düzeyde olmalıdır.
limsel çalışma özgürlüğü güvence altına alınmalıdır.
- Ücretlilerin vergi tarifesinin enflasyonla aşınması önlenmelidir.
- Emperyalizmin kültürel alandaki bireyci, sömürgeci, militarist
propagandası yasaklanmalıdır. - Ücretler ile yıllık beyanname verenler ayrı tarifeden
vergilendirilmelidir.
- TRT demokratikleştirilmeli, TRT’de DİSK’de temsil edilmelidir.
- Kıdem Tazminatı, ihbar tazminatı ve her türlü işten çıkarma, çı-
- Bütçedeki eğitim harcamaları önemli ölçüde artırılmalıdır. karılma tazminatlarından vergi kesilmemelidir.
- Zorunlu öğretim, ortaokulu da kapsamalıdır. - Fazla çalışma ücreti, aile yardımı niteliğindeki sosyal yardımlar
vergi dışı bırakılmalıdır.
- Kitap toplatma, oyunları sahneden kaldırma uygulamalarına son
verilmelidir. - Ücretlilere yılda 50.000 TL’dan az olmamak koşulu ile net ücret-
lerinin yıllık tutarının yarısı kadar kira indirimi uygulanmalıdır.
- Sanatçıların örgütlenmesini ve sosyal güvenceye kavuşmasını
sağlayacak yasalar çıkartılmalıdır. - İhracatta vergi iadesi, Gümrük muafiyeti vergi borçlarının affı,
yatırım indirimi gibi sermayeye tanınan tüm vergi ayrıcalıkları da-
- Sanat ve düşün yapıtlarından kitaplardan elde edilen gelirler
hil ücretliler dışındaki vergi mükelleflerine tanınan ayrıcalıklar tü-
vergiden muaf tutulmalıdır.
müyle kaldırılmalıdır.
- Halk yararına yapılan sanat ürünlerinin en geniş kitlelere ulaş-
Vergi denetimi güçlendirilmeli, vergi kaçakçılığı önlenmelidir.
ması sağlanmalı, sanatçıların bu yolda ürün vermeleri teşvik
edilmelidir.
- Tüm kültür ve sanat ürünlerine uygulanan sansür kaldırılmalıdır. IV Temel Kararlar
- Halkımızın kültürü üzerindeki emperyalist etkilere son verilme- KARAR: 1 SOSYALIST HAREKETİN BİRLİĞİ
li, kültürel mirasına eleştirisel bir biçimde sahip çıkılmalıdır.
DİSK’in son çözümlemede sosyalist bir düzen için savaştığını,
ULAŞIM
Sosyalizme ulaşılması için ekonomik, politik ve ideolojik biçimlere
- Kentlerde kitle taşımacılığına önem verilmelidir. sahip bir sınıf mücadelesinin zorunlu olduğunu ve bunların kap-
sam, yöntem, amaç ve araçları farklı olmakla birlikte aralarında
- Ulaşım politikası halkın gereksinimlerini karşılayacak bir düzene
tam bir uyum ve bütünsellik bulunması gerektiğini,
sokulmalı, kaynak israfı önlenmeli, dışa bağımlı karayolu taşıma-
cılığı terkedilmelidir. Özünde bir siyasi iktidar mücadelesi olan politik mücadelenin an-
cak işçi sınıfı partisi tarafından yürütüleceğini,
- Bireysel taşımacılık yerine toplu taşımacılık geliştirilmeli, özel
oto üretimi sınırlandırılmalıdır. Sendikaların özgün görevinin doğrudan doğruya işçi sınıfının
güncel ekonomik demokratik haklarını korumayı, genişletme-
BELEDİYELER
yi, sömürüyü sınırlamayı, işçi sınıfını kitlesel olarak örgütlemeyi
- Belediyeler halkın da katıldığı demokratik yerel yönetimler ha- ve kendi sınıf bilimi doğrultusunda eğitmeyi esas alan ekonomik
line getirilmeli, özerklikleri sağlanmalı, Belediye Gelirleri Kanunu mücadele olduğunu,
gibi kanunlar bu yönde değiştirilmelidir.
DİSK’in ekonomik-demokratik sınıf ve kitle örgütü olarak, kendi
- Halkın temel tüketim maddelerinin sağlanmasında belediyeler mücadele yöntemlerini bu ilkelere göre düzenlediğini vurgulayan
yoluyla ucuz halk pazarları, satış mağazaları kurulmalıdır. DİSK 7.GENEL KURULU aşağıdaki saptamaları yapar:
- Belediyelerin yetkileri genişletilmeli, buna karşılık merkezi ida- - Türkiye işçi sınıfı ekonomik ve politik mücadele düzeylerinde ge-
renin yetkileri daraltılmalıdır. nel olarak bölünmüşlük içindedir.
- Bununla birlikte sosyalizm düşüncesi geniş işçi ve emekçi kitle- taşıdığı gerçeğinden hareketle her düzeyde birliğin sağlanması
lerini, çeşitli toplumsal katmanları etkilemekte ve önemli bir po- için engellerin aşılması yolunda ilkeli davranışın, sorumluluğun ve
tansiyel oluşturmaktadır. olumlu tüm güçleri değerlendirmeye yönelik esnekliğin tutarlı bir
bütünlük içinde de alınmasını, birliği engelleyici her türlü girişim
- Sosyalist hareket siyasal alanda değişik parti ve guruplara
ve tutumla ilkesel düzeyde mücadele edilmesini,
bölünmüştür.
karar altına alır.
- Faşizme, emperyalizme, şovenizme karşı güç ve eylem birliğinin
oluşturulması sosyalist hareketin birliği yolunda atılacak adımlar- KARAR: 2 BURJUVAZİNİN SALDIRILARI
da geliştirici bir etkendir.
Burjuvazinin ekonomik, politik ve ideolojik alanlarda yoğunlaştır-
- Bu bölünmüşlük çok sayıda işçi ve emekçinin aydının or- dığı saldırılara karşı mücadelenin acilliğini vurgulayan DİSK 7.GE-
tak bir mücadele hattında örgütlü aktif mücadele içine girmesini NEL KURULU,
önlemektedir.
1. Tekellerin ekonomik, politik, ideolojik saldırılarına karşı,
- Sosyalist hareketin değişik parti ve guruplara bölünmüş olması
faşizme, emperyalizme, şovenizme tekellerin egemenliğine karşı 2. Bunalımın yükünü, işçi sınıfı ve emekçi halkın sırtına yükleme-
verilen mücadeleyi büyük ölçüde zaafa uğratmaktadır. ye yönelik uygulamalara karşı,
- Faşist ve karşı devrimci güçlerin emekçi halkımıza azgınca sal- 3. Ücretleri dondurma, ücretlerin satın alma gücünü düşürme gi-
dırdığı bir ortamda, devrimci ve demokratik güçlerin dağınık ol- rişimlerine karşı,
ması, gerici, faşist cephenin işini kolaylaştırmaktadır. Egemen sı-
4. Sınıf işbirliğini gizlemeye yönelik sömürüyü artırıcı “toplumsal
nıflar ilerici güçleri parçalamak için tüm olanaklarını kullanmakta,
anlaşma” biçimindeki dayatmalara karşı,
varolan ayrılıkları sistemli biçimde derinleştirmeye ve yeni bölün-
meler yaratmaya çalışmaktadırlar. 5. Sendikal hakları askıya alacak ve sömürüyü artıracak Eşel Mo-
bil girişimlerine karşı,
- Emekçi halkın örgütlü katılımını, bilinçli desteğini, en geniş gü-
ven ve sempatisini kazanmayı öngören sınıf kitle çizgisi yerine 6. Toplu Sözleşme Koordinasyon Kurulu gibi sendikal hakları gas-
gerçekte hiç bir başarı şansı bulunmayıp pratikte ilerici hareke- betmeye yönelik kurumlaşmalara karşı,
ti kitlelerden soyutlayan, halkı yılgın bir izleyici konumuna iten,
kendiliğinden yığın eylemlerinin yapay biçimde kızıştırılabileceği 7. Zorunlu tek sendika, zorunlu tek konfederasyon biçiminde for-
varsayımına dayanan maceracı eğilimler, faşist eylem ve propa- müle edilen faşist kontrollü sendikacılık girişimlerine karşı,
gandanın güç kazanmasına olanak sağlamakta ve sınıf mücade- 8. Sendikaların mali ve idari denetim altına alınması girişimlerine
lesinde son derece olumsuz sonuçlar üretmektedir.
karşı,
Bağımsızlık, demokrasi ve sosyalizm mücadelesi doğrultusun-
9. Tek tek ve toplu işten çıkartmalara tensikatlara karşı,
da varolan büyük potansiyelin seferber edilmesinin yolu her şey-
den önce sosyalist güçlerin birliğinden ve işçi sınıfının öncülüğün- 10. İşçi kıyımlarına, memur sürgünlerine karşı,
de tüm devrimci ve demokratik güçlerin güç ve eylem birliğinden
geçmektedir. 11. Kıdem tazminatlarının gasbedilmek istenmesine karşı,
İşçi sınıfının ekonomik, politik ve ideolojik mücadelesinin bütün- 12. Vergilerin artırılmasına karşı,
lüğünün bilincinde olarak anti-faşist, anti-emperyalist, anti-şo- 13. Düşük taban fiyatlarıyla köylülerin ürünlerinin ucuza kapatıl-
venist güçlerin güç ve eylem birliğinin gündemdeki birinci görev masına karşı,
olduğuna dikkat çeken DİSK 7. GENEL KURULU yukarıdaki sapta-
malardan hareketle: 14. KİT’lerin tasfiye edilerek tekellere peşkeş çekilmesine karşı,
1. Sosyalist hareketin bölünmüşlüğü sonucu ortaya çıkan müca- 15. Memurları resmi tek örgütte zorla toplayacak faşist örgütçülük
dele zaafını giderici, tıkanıklığı açıcı, nesnel dayanağı bulunmayan girişimlerine karşı,
bölünmeleri önleyici, sosyalist hareketin birliğine yönelik girişim-
16. Faşist saldırı ve cinayetlere karşı,
leri teşvik edici, bu girişimlerin tüm sosyalist potansiyeli kapsa-
yacak biçimde yürütülmesine katkı sağlayıcı bir çaba içinde bulu- 17. İşyerlerinin faşistleştirilmesine karşı,
nulmasını ve bu yolda sendikal örgüt olmanın gereklerine uygun
düşen somut adımlar atılmasını, 18. Irkçı, şoven baskı ve özümsemeci uygulamalara karşı,
2. Sosyalistler ile faşizme, emperyalizme, şovenizme ve her türlü 19. Anti-demokratik baskı ve uygulamalara karşı,
anti-demokratik baskıya karşı olan diğer ilerici güçlerin yer alaca- 20. İşkenceye karşı,
ğı cephenin gerçekleştirilmesi için demokratik güç ve eyler birliği-
nin oluşturulması yolunda çaba harcanmasını ve öncelikle bunun 21. Türkiye’nin emperyalizm ile daha da bütünleşmesini getiren gi-
koşullarını sağlamak üzere GENEL KURUL’da kabul edilen İstem- rişimlere, Savunma İşbirliği Anlaşmasına, üslere, ikili anlaşmalara,
ler’in program önerisi alınarak çok yönlü, sistemli, sürekli, ilkeli ve Amerikan ölüm füzeleri ile Nötron Bombası üretiminin kesinlikle
yapıcı bir diyalog sürecinin başlatılmasını, yasaklanmasına ve Türkiye dahil, Avrupa’ya yerleştirilmesi giri-
şim ve planlarına karşı tüm ilerici, demokratik güçlerle birlikte et-
3. “Sosyalist Hareketin Birliği”nin ön koşulunu oluşturacak “De-
kin ve kalıcı bir mücadele verilmesini
mokratik Güç ve Eylem Birliği” sorunlarının işçi sınıfımızın, emek-
çi halkımızın, ülkemizin çıkarları açısından yaşamsal bir önem karar altına alır.
EKLER | 849
KARAR: 3 YANLIŞ EĞİLİMLER VE 2. Diğer sendikal örgütlerin yönetimleri eylem birliğine zorlanır-
DEMOKRATİK-MERKEZİYETÇİLİK ken, tabanda, işçiler arasında sınıf ve kitle sendikacılığı ilkeleri te-
melinde eylemde birlik sağlanması için her olanağın zorlanmasını,
Ağırlaşan kapitalist bunalım, egemen sınıfların giderek yoğunla-
şan ekonomik politik ve ideolojik saldırıları karşısında işçi sınıfının karar altına alır.
her düzeyde demokratik merkeziyetçi işleyiş içindeki mücadele-
KARAR: 5 ULUSLARARASI DAYANIŞMA
sinden geçtiğinin bilincinde olan DİSK 7. GENEL KURULU devrimci
sendika birliğin ancak ve ancak DİSK mihveri etrafında gerçekle- Sosyalist ülke halklarıyla kapitalist ülkelerde sömürü ve baskıya
şebileceğini vurgulayarak; karşı mücadele eden işçi sınıflarıyla ve emperyalizme karşı ulusal
kurtuluş mücadelesi veren halklarla birlik ve dayanışma içinde ol-
1. DİSK’in merkezi otoritesini zedeleyen ayrı merkez gibi davranan
manın gerekliliğini vurgulayan DİSK GENEL KURULU,
eğilimlerin,
1. Faşizme, emperyalizme, şovenizme, sömürgeciliğe, yeni-sö-
2. DİSK’in sosyalist ilkelere dayalı devrimci sendikal örgüt olma
mürgeciliğe, ırk ayrımına, her türlü ırkçılığa, ulusal baskıya, siyo-
anlamının kamu oyunda tartışılmasına “kafa ve kasa birliği” adı
nizme karşı mücadele eden halkların desteklenmesini,
altında sarı sendikaların güçlenmesine ya da en azından varlık-
larının korunmasına yolaçacak merkezden kopuk davranışların, 2. Barış mücadelesine etkin bir biçimde katılınarak tüm dünya ba-
rış güçleriyle birlikte genel ve tam bir silahsızlanma, dünya barışı-
3. Sendikaların örgütsel işleyişini yok sayan görünüşte sol özde
nı koruma, nükleer silahların önlenmesi, barışçı adımların destek-
anarko sendikalist eğilim ve uygulamaların,
lenmesi yolunda etkin çaba harcanmasını,
4. DİSK üyesi sendikalar karşısında hangi amaçla olursa olsun yeni
3. Çokuluslu tekellere karşı uluslararası çapta ilkeli, eşgüdümlü,
sendikalar kurma ve onları destekleme girişimlerinin,
eylemler ile mücadele edilmesini,
5. Sendikaların kitle örgütü olma niteliğini, çeşitli politik görüş-
4. Çokuluslu tekellerle daha etkin mücadele edebilmek ve göç-
lerdeki üyelerin sendikalarda yönetici olabileceğini gözardı eden
men işçilerimizin sorunlarına kalıcı çözümler getirebilmek ama-
sendikalarla devrim yapmaya kalkışan anlayışların,
cıyla çokuluslu tekellerin yoğunluk kazandığı, çok sayıda göçmen
6. Dar sekter, politik tavırları sendikalara bulaştırarak fraksiyon- işçinin çalıştığı Avrupa ülkeleri sendikal merkezlerinin oluşturdu-
culuk yapmaya kalkışan eğilimlerin, ğu Avrupa Sendikalar Konfederasyonu’na (ASK) üyelik girişimle-
rinin sürdürülmesini,
7. Siyasi inançlarından dolayı üyeleri dışlayan işlerini kaybetmele-
rine yolaçan davranışların ve kendi görüşlerini yönetimlere zorla 5. Kapitalizmin bunalımının giderek yoğunlaştırdığı sorunlara, sö-
dayatmaya kalkışan anlayışların, mürü ve baskıya, faşizme, emperyalizme, sömürgeciliğe, ırkçılığa,
ulusal baskılara, eşitsizliklere, toplumsal adaletsizliklere karşı or-
İşçi Sınıfımızın mücadele gücünü kırdığını tespit ve ilan eder.
tak mücadele verebilmek, çok uluslu tekellere karşı ortak savaşa-
BU NEDENLE; bilmek, işçilerin ortak çıkarlarını savunabilmek, çalışma ve yaşa-
ma koşullarını daha da iyileştirmek, sendikal hak ve özgürlükleri
1. Girilecek yeni mücadele döneminde bu tür davranışlara karşı korumak ve geliştirmek, kalıcı ve sürekli bir dünya barışının sağ-
pratik önlemler alınmasını, tüzüksel müeyyidelerin tereddütsüz
lanmasına katkıda bulunabilmek için uluslararası sendikal hare-
uygulanmasını,
ketin birliğinin sağlanmasına yönelik çabaların yoğunlaştırılma-
2. DİSK’in sosyalizmden kaynaklanan demokratik-merkeziyetçi- sına bu amaçla sosyalist ülke gelişmiş kapitalist ülke ve azgelişmiş
lik ilkelerine ters düşen kişisel ya da örgütsel her girişimin derhal ülke sendikal merkezleriyle sürdürülen ilişkilerin geliştirilmesini,
müdahale edilerek önlenmesini
KARAR: 6 GÖÇMEN İŞÇİLER
KARAR: 4 SENDİKAL EYLEM BİRLİĞİ
Yurt dışındaki göçmen işçilerin sorunlarının giderek yoğunlaştığı-
Türkiye işçi sınıfının değişik akımları temsil eden selikalar arasın- nı dikkate alan ve göçmen işçilerin sorunlarının Türkiye işçi sını-
da bölünmüş olduğu gerçeğini dikkate alan işçi sınıfının sendikal fının sorunlarının bir parçası olduğunu ve bu sorunların diğer göç-
birliğinin ancak ve ancak demokratik sınıf ve kitle sendikacılığı il- men işçilerin sorunlarından ayrı ele alınamayacağını vurgulayan
keleri temelinde ve DİSK çatısı altında gerçekleşebileceğini vurgu- DİSK 7.GENEL KURULU,
layan DİSK 7.GENEL KURULU güncel hedeflere varmadan en geniş
1. Türkiyeli göçmen işçilerin hükümetlerarası ikili ya da çok yanlı
ve emekçi kitleleri birlik içinde eyleme sokma gerekliliğini gözö-
anlaşmalardan, uluslararası anlaşmalardan, Uluslararası Çalışma
nünde bulundurarak
Örgütü’nün 60 Dönem Uluslararası Sözleşmesinden, Stuttgart 3.
1. Örgütler arasındaki dünya görüşü temel amaç ve ilkeler, örgütsel Dönem Göçmen İşçiler Konferansı ve Helsinki Sonuç Belgesi ka-
işleyiş farklılıklarını gözardı etmeden, eylem birliğinde eşitlik, kar- rarlarından hiç bir kısıtlama olmaksızın yararlanmalarının sağlan-
şılıklı saygı ve içişlerine karışmama, her örgütün özgül karakte- ması için,
rini hesaba katma ilkelerine dayalı olarak, konfederal düzeyde ya
2. Türkiyeli göçmen işçilere bulundukları ülkelerin işçilerininkine
da DİSK’in belirlediği alanlarda faşistlerin yönetimde olmadığı tüm
eşit ekonomik siyasal kültürel ve toplumsal hakların tanınması
sendikal örgütlerle belli istemler etrafında sınıfsal temele dayalı
sosyal güvenlik olanaklarının sağlanması için,
ortak eylemler aranmasını bu örgütlerin sendikal eylem birliğine
çağrılmasını bu çabada ayrılık noktalarından çok birleşme nokta- 3. Türkiyeli göçmen işçilerin anayurtlarındaki siyasi mücadelede
larının ortaya çıkarılarak eylem birliğine zorlanmasını, yer alabilmek ve halen bulundukları ülkenin siyasal yaşamında
söz ve karar sahibi olabilmek siyasal haklarını iki yanlı kullanma Gençlik örgütleriyle kurulacak ilişkilerin ve bu ilişkilerin biçiminin
olanağına sahip kılınmaları için, DİSK Genel Yönetim Kurulunca saptanmasına,
4. Türkiyeli göçmen işçilere çağdaş konut, beslenme, sağlık, ana
dilinde öğrenim olanaklarının sağlanması, öz kültürlerine saygı ve
onurlarına saygı gösterilmesi için, KARAR: 9 SENDİKAL ÇALIŞMALAR
5. Türkiyeli göçmen işçilerin yoğunlaşmaya başlayan gerici ideolo-
Demokratik merkeziyetçilik ilkesinin ışığında DİSK Genel Merkezi
jik propagandaların etkisinde kalmaması için,
ile üye sendikalar arasındaki ilişkilerin daha da geliştirilmesinin ve
6. Türkiyeli göçmen işçilerin bulundukları ülkelerdeki ilerici sendi-
pekiştirilmesinin gerekliliğini vurgulayan DİSK 7. GENEL KURULU,
kal örgütlere üye olmaları ve bu örgütlerin çalışmaları içinde etkin
bir biçimde yer almalarının sağlanması için, tüm örgüt çalışmalarının eşgüdüm içinde yürümesi için,
7. Göçmen işçilerin işgüvenliği ve çalışma hakkı, oturma güvenliği, 1. DİSK içinde günlük çalışmaların sürekli eşgüdümlendirilmesi
meslekte ve toplumsal yaşamda yükselme hakkı, kamu hizmetle- ve maddi olanakların daha ekonomik kullanılabilmesi ve kollek-
rine giriş, ülkelerine dönüşte çeşitli intibak sorunlarının çözülmesi tif çalışmanın gerçekleştirilmesi amaciyle DİSK ve üye sendikalar-
yoğun bir mücadele verilmesini, da çalışan uzmanlık daireleri başkanları ve görevlilerinin DİSK’in
8. Bu mücadelede ulusal çaptaki mücadeleye ek olarak, uluslarara- çağrısı üzerine sık sık toplantılar yapmasını,
sı çapta en geniş eylem birliğinin sağlanmasını,
2. Üye sendikaların örgütlenme hedefleriyle uyumlu bilimsel araş-
9. DİSK’in gerektiğinde belli ülke ya da ülkelerde İrtibat Bürosu ya tırmalara dayalı merkezi bir plana uygun örgütlenme çalışmaları-
da temsilcilik açmasını, karar altına alır.
nın hızlandırılmasını,
KARAR: 7 1 MAYIS
3. Sendikal eğitimde ortak genel ilkelerin saptanmasiyle üye sen-
İşçi sınıfının uluslararası birlik, mücadele ve dayanışma günü olan dikaların eğitim çalışmalarının dağınıklıktan kurtarılarak merke-
1 Mayıs’ın yasalaşması için mücadele etmeyi ertelenmez bir görev
zileştirilmesini bu çabanın eğitici yayın film ve slaytlarla en geniş
sayan DİSK GENEL KURULU
biçimde desteklenmesini,
1. 1 Mayıs’ın yasalaşması için her türlü mücadele yöntemine
başvurulmasını, 4. Örgütün tüm kademeleri ve basın-yayın kuruluşlarıyla hız-
2. 1 Mayıs 1977 faşist katliamının açığa çıkartılmasına ve faşist ka- lı ve eksiksiz bir haberleşmenin sağlanması amacıyla DİSK Ba-
tillerden hesap sorulmasına yönelik çabaların yoğunlaştırılmasını, sın-Yayın ve Tanıtma Dairesine bağlı bir Haberleşme Eşgüdüm
3. 1 Mayısların her koşul altında özüne uygun biçimde DİSK’in ön- Merkezi’nin kurulmasına-üye sendikaların örgütleri, işyerleri ve
derliğinde tüm Türkiye’de yaşanmasını, işkollarındaki gelişmeleri anında bir merkeze bildirmelerini ay-
rıca üye sendikaların bu merkeze ayda en az bir kez yazılı rapor
4. Bu amaçla işyerlerinde ve bölgelerde sürekli 1 MAYIS KOMİTE-
LERİ’nin kurulmasını, vermelerini,
karar altına alır. 5. Toplu sözleşmelerde ortak genel ilkelerin, politika, strateji ve
KARAR: 8 GENÇLİK ÖRGÜTLERİ İLE İLİŞKİLER taktiklerin izlenmesi için gerekli çalışmaların hızlandırılmasını,
genel ortak sözleşme taslağının oluşturulmasını,
Özellikle yakın geçmişimiz öğrenci gençliğin anti emperyalist,
anti-faşist mücadelede aktif ve fedakar bir güç olduğunu gös- 6. Genel hukuksal sorunları tartışmak ve siyasi iktidarların hu-
termiştir. Gençlik sömürü ve baskı düzenine karşı mücade-
kuk alanındaki saldırılarını önceden göğüslemek ve üst düzeyde
le içerisindedir. İnsanın insan tarafından sömürülmediği işçilerin
emekçilerin mutlu olacağı bir düzenin özlemini çekmektedirler. hukuk çalışmaları yapmak amacıyla DİSK Hukuk Dairesi Başka-
Yurtsever gençliğin mücadelesi bu özlemlerin gerçekleşmesini nının başkanlığında tüm üye sendikaların avukatlarından oluşan
amaçlamaktadır. Ancak gençlik hareketlerinin işçi sınıfı hareketi sürekli bir DİSK Hukukçular Danışma Kurulu’nun oluşturulmasını,
ile uyum içinde olmadığı ve bu mücadelesinde işçi sınıfı ile arasın-
da yeterli bir iletişim kurulamamış olduğu da açıktır. 7. DİSK Araştırma Enstitüsü’nün işçi sınıfının örgütlenme duru-
munu, çeşitli işkollarının özelliklerini, işçilerin çeşitli konulardaki
Gençliğin sorunlarının işçi sınıfının sorunlarından ayrı olamıyaca-
ğı, gençliğin birliği ve gençliğin işçi sınıfı yanında seferber edilme- eğilimlerinin araştırmasına öncelik verilmesini ve DİSK Araştırma
sinin bilincinde olan DİSK 7. GENEL KURULU, Enstitüsü ile üye sendikaların araştırma daireleri arasında sıkı bir
Gençliğin birliğinin, devrimci güçlerin acil ve önemli bir sorunu ol- eşgüdüm sağlanmasını,
duğunu saptayarak,
8. Tüm üye sendikaların ortak aidat politikası izlemelerini ve ortak
DİSK’in işçi sınıfı bilimine ters düşmeyen tüm ilerici, demokrat muhasebe sistemi kullanmalarını,
ve sosyalist gençlik örgütleri ile dayanışma ve güç birliği içinde
olmasını, karar altına alır.
EKLER | 851
Ek-4 Yürütme Kurulu 24 Aralık 1978

KARAR 2:
Onur Kuruluna verilerek üyelikleri askıya alınan Maden-İş, Bank-
sen, Baysen ve Yeraltı Maden-İş Sendikaları hakkında aşağıda-
İhraçlarla İlgİlİ Belgeler ki Yürütme Kurulu raporunun Onur Kuruluna sunulmasına karar
verildi.
Yürütme ve Yönetİm Kurulu
1- DİSK’in 6. Genel Kurulundan sonra DİSK organlarınca
KararlarI3 gerçekleştirilen
• 13 Şubat 1978, DİSK’in 11. Kuruluş Yıldönümü gecesi,
Yürütme Kurulu 24 Kasım 1978 • 20 Mart “Faşizme İhtar Eylemi”,
KARAR 1: • 1 Mayıs 1978 işçi sınıfının Uluslararası Birlik, Mücadele ve Daya-

nışma Günü’nün kutlanması,
Genel Temsilciler Meclisi toplantısında:
• 15-16 Haziran 1970, Büyük İşçi Direnişi’nin 8. Yıldönümü toplantı-
12/9/1978 gün ve 978/1632 sayılı genelge ile duyurulan ve uyul- sı, eylemlerinde bazı Sendikalarda (Maden-İş, Bank-Sen) görülen
ması istenen 22-23-24 Ağustos 1978 günü Genel Yönetim Kuru- disiplinsizlikler ve kararlara aykırı davranışlar, DİSK’in en büyük
lu’nun almış olduğu kararlara aykırı davranarak toplantının di- işlevlerinden olan kitlesel eylemleri yapamaz duruma getirmeyi
siplinini bozan, amacından saptıran ve giderek toplantıyı protesto amaçlamaktadır.
ederek salonu terk eden,
Süregelen bu olumsuzluklar nedeniyle, bu örgütlerin DİSK bütün-
4/11/1978 gün ve 978/1906 yazımız ile ayrıca 10/11/1978 gün ve lüğü içinde ve örgüt kararlarına uygun hareket edecekleri umu-
1953 sayılı yazımızda belirtilen Yürütme Kurulu kararına uyarıl- duyla, yöneticilerine bir çok kez sözlü olarak uyarılarda bulunul-
mış olmasına rağmen uymayan ve tespit edilen sloganların dışı- muştur. Ancak disiplin koğuşturması yapma yolu seçilmemiştir.
na çıkarak birliği ve disiplini bozucu davranışta bulunan Türkiye Aynı biçimde Maden-İş Sendikası, DİSK üyesi Sendikaların bulun-
Maden-İş Sendikası’nın Anatüzüğün 33. Maddesi uyarınca Onur duğu işkollarında Beton-İş, Tüm Has-İş gibi Sendikaların örgüt-
Kurulu’na sevk edilmesine, ve Onur Kurulu karar verinceye kadar lenmesine yardımcı olmuş, Tüm Has-İş Sendikasının gazetesini
üyeliğinin askıya alınmasına karar verildi. kendi basımevinde bastırmış, Bölge Temsilcilik binalarını bu sen-
KARAR 2: dikaların örgütlenme merkezleri durumuna getirmiştir.
Genel Temsilciler Meclisi toplantısında; 4/11/1978 gün ve 978/1906 DİSK bu disiplinsizlikler karşısında da çeşitli defalar sözlü olarak
ve yazılı uyarılar yapmıştır. Daha doğrusu bunlar ile yetinmiştir.
sayılı yazımız ile ayrıca 10/11/1978 gün ve 918/1952 sayılı yazımız
(18.5.1978 gün ve 978/1003 sayılı genelgemiz)
ile belirtilen Yürütme Kurulu kararına uyarılmış olmasına rağmen
uymayan ve tespit edilen sloganların dışına çıkarak birliği ve di- Ancak 19 Kasım günü Ankara’da gerçekleştirilen Genel Temsilci-
siplini bozan davranışta bulunan Bank-Sen’in Anatüzüğün 33. ler Meclisi toplantısında görülenler ve olanlar üzerine, DİSK Yürüt-
Maddesi uyarınca Onur Kurulu’na sevk edilmesine ve Onur Ku- me Kurulu, 24 Kasım günü toplanarak Genel Temsilciler Meclisi’n-
rulu kararını verinceye kadar üyeliğinin askıya alınmasına karar deki disiplinsizlikleri incelemiş, genel bir değerlendirme yapmış ve
verildi. Onur Kurulu’na bildirilen kararları almıştır.
KARAR 3: Bilindiği gibi DİSK’in başlıca görevleri arasında, “Bütün işçilerin

kendi ana işkolları sendikalarında toplanmasını ve bunların da
4/11/1978 gün ve 973/1906 sayılı yazımız ile duyurulan ve duyu- DİSK’te biraraya gelmelerini sağlamak, DİSK’i Türkiye’nin en güçlü
rulması istenen Yürütme Kurulu kararına aykırı davranan ve tes- ve en etkin örgütü haline getirmek” (Md. 4/a) başta gelmektedir.
pit edilen sloganların dışına çıkarak birliği ve disiplini bozan Bay- Ayrıca DİSK, işçilerin çıkarlarıyla ilgili çeşitli toplantı, kurul, kon-
sen Sendikası ile Yeraltı Maden-İş Sendikasının Anatüzüğün 33. ferans düzenleyerek veya bu gibi toplantılara katılarak DİSK’in il-
Maddesi uyarınca Onur Kurulu’na sevk edilmesine ve Onur Kuru- kelerine uygun kararlar almasını sağlamakla görevlidir. (Md. 4/a)
lu kararını verinceye kadar üyeliklerinin askıya alınmasına karar DİSK’in görevlerinin en önemlilerinden birisi, hatta en önde geleni
verildi. de “ulusal düzeyde tüm işçilerin DİSK içinde bütünleşmelerini sağ-
lamak, DİSK’i Türkiye İşçi Sınıfı’nın en güçlü demokratik sınıf ve
KARAR 4:
kitle örgütü durumuna getirmek”tir (Md. 5/a, b). Bunu başarmak
Genel Temsilciler Meclisi Toplantısına Türkiye Maden-İş Sendikası, için de görevi “işçi sınıfının sendikal hareketinin izleyeceği eko-
Bank-Sen, Baysen ve Yeraltı Maden-İş Sendikası’ndan katılan yö- nomik, sosyal ve siyasal politikanın kalın çizgisini saptayarak, bu
netici ve baştemsilci ile temsilcilerden, Yürütme Kurulunca tespit politika üzerinde birlikte hareketi sağlamak”tır. (Md. 5/c), bunun
edilen ve uyulması istenen sloganların dışına çıkarak Yönetim ve da yolu yurt içi ve yurt dışında kurulu işçi sınıfı yararına çalışan,
Yürütme Kurulları kararına aykırı davrananların Sendikalarınca DİSK’in ilkelerine uygun doğrultuda görüş ve eylemlerde bulunan
tespiti ile 15/1/1978 günü saat 18:00’e kadar yazılı ifadelerinin DİSK örgütlerle işbirliği yapmak”tır (Md. 5/g). Bu amaçlara varmak için
Genel Merkezine teslim edilmesinin istenmesine karar verildi. izlenecek ilke, elbette “üye sendikalar arasında her bakımdan bir-
lik ve dayanışma sağlamak, çalışma yöntemlerini aynı ilkelere uy-
3 DİSK Yönetim Kurulu, Yürütme Kurulu ve Onur Kurulu karar defterleri duracak planları yapmak ve uygulamak”tır (Md. 5/k).
2- DİSK Yönetim, Yürütme, Denetim, Onur Kurulu üyeleri ve Böl- Katılımın tam olması, b) disipline özen gösterilmesi, saptanan slo-
ge Temsilcilerinin üye sendikaların Yürütme Kurulu üyeleriyle, 1-4 ganlar dışına çıkılmaması, c) katılacakların DİSK’in vereceği kart-
Ağustos 1978 tarihlerinde Ören’de yapmış oldukları ortak toplan- la ve kendi kimlikleriyle gelmeleri, d) her sendikanın kendilerine
tıda oybirliğiyle kabul edilen “sendikaların işçilerine karışmama” ayrılan yerde yerini almalarını duyurmuştur. Ayrıca saptanan yedi
ilkesini hayata geçirmek için çalışan DİSK’in bu çabalarını boşa çı- slogan da şöyle sıralanmıştır:
karmaya yönelik girişimlere engel olmak da DİSK Yürütme Kuru-
Yaşasın DİSK-Yaşasın Sosyalizm-İşçiler Birleşin-Bağımsız Tür-
lu’na düşen önemli ve hayati bir görevdir.
kiye-Faşizme Karşı Omuz Omuza-Faşizme Karşı Birlik-Yaşasın
3. Genel Kurul’da sağlanan görüş birliğiyle ve ortak bir önerge ile DİSK-Genel Grev Hakkımız Söke Söke Alırız.
alınan, 1 numaralı Cephe kararını Türkiye’nin somut koşullarını göz
Maden-İş Sendikası 9.11.1978 gün ve 978/9816 sayılı yazı ile sapta-
önünde tutarak 1978 sonlarında hayata geçirme yolunda, DİSK’in
nan sloganlara üç yenisinin eklenmesini istemiştir. Bunlar: 1- Fa-
kitle örgütleriyle faşizme, emperyalizme karşı ortak bir demokra-
şizme Geçit Yok, 2- MHP Kapatılsın, Faşist Yuvalar Dağıtılsın, 3-
tik platform kurmayı gündeme getirdiği bir dönemde, Genel Tem-
141-142’ye Hayır’dan ibarettir. Konuyu görüşen Yürütme Kurulu
silciler Meclisi’ni toplayarak bu danışma organında tabanın söz ve
Maden-İş’e sözü edilen sloganlardan “141-142’ye Hayır”ın slogan
kararını açıklama fırsatı verildiği sırada, başta T. Maden-İş, Bank-
olarak düşünülmediği, ancak büyük bir bez üzerine pankart olarak
Sen olmak üzere bazı sendikalarca girişilen eylemler, DİSK’in tüzel
yazılmasının kararlaştırıldığı, bunun da slogan listesine alındığını
kişiliğini, otoritesini, DİSK üyeleri arasında birliği, dayanışmayı yok
bildirmiştir. Ve yazı sonunda bir kez daha şu kayıt konulmuştur:
etmeye yönelik disiplinsizlikler olmuştur.
“Bu eklenti ile birlikte 4.11.1978 gün ve 978/1906 sayılı yazımız
Bunlar genel hatlarıyla:
ekinde kararlaştırılan sloganların dışına çıkılmaması Yürütme
daha önce alınan kararları hiçe saymış, Kurulumuzun kararıdır. Örgütünüze DİSK’in bu talimatının iletil-
mesini ve bu karar uyarınca davranılmasını önemle rica ederim.”
disiplini bozmuş,
Ancak Maden-İş sendikası bu karara uymamıştır.
toplantıyı amacından saptırmaya yönelmiş,
Kaldı ki, Maden-İş Sendikası Genel Başkanı Kemal TÜRKLER
DİSK Genel Başkanı’nın yetkilerini protestoya varmış,
8.11.978 günü saat 9:30’da DİSK Yürütme Kurulu üyesi ve Örgüt-
Tekstil Sendikasının içişlerine karışmış, lenme Dairesi Başkanı Tuncer KOCAMANOĞLU’nu ziyaret etmiş,
Genel Temsilciler Meclisi’nden söz açarak, “Faşizme Geçit Yok”
bireysel, bencil hareketler olmuştur. sloganının söylenecek sloganlar arasında mutlaka bulunması-
4- Tüzük hükümlerine bakıldığında Onur Kurulu’na verilen sendi- nı, “başka bir takım fraksiyonlara ait sloganlara yer verilirken bu
kaların yaptıklarının anlamını şöyle sıralamak olanaklıdır: sloganın bulunmamasının büyük bir yanlışlık olacağını, ilave edi-
lemediği takdirde Maden-İş ve grubunun toplantıda bu sloganı
DİSK’i gücünden ve etkinliğinden yoksun bırakmaya yol açabile- mutlaka atacaklarını, buna kimsenin engel olamayacağını, bu slo-
cek davranışlarda bulunmak, ganın atılmasının arkasından tespit edilen sloganlar dışında kal-
Ortak kararlar alınmasını önleyici, DİSK ilkelerinin güçlendirilme- mış bütün sloganların atılacağını, kavgaların olacağını, nicelik ola-
sine engel olucu tavırlar almak, rak Genel-İş Temsilcileri fazla olsa bile bu kavgada dağılacağını,
olayların DİSK’in parçalanmasına kadar uzayabileceğini, bu tak-
DİSK içinde bütünleşmiş işçilere karşı çıkmak, onların DİSK’ten dirde de günahın bugün yönetimde olanlara ait olacağını, bu ko-
soğumalarına yol açmak, DİSK’in sınıf ve kitle örgütü olarak faşiz- nuda kararlı olduklarını” bildirmiştir. Konu Yürütme Kurulu Üyesi
me ve emperyalizme karşı en güçlü demokrasi mücadelesini ve- ve Örgütlenme Dairesi Başkanı Tuncer KOCAMANOĞLU tarafından
receği günlerin öncesinde bu girişimi etkisizleştirmeye çalışmak, DİSK Genel Başkanı’na yazılan bir yazıyla Yürütme Kurulu’na du-
yurulmuştur. Kemal TÜRKLER’in bu beyanı DİSK’i bütünlüğüne
İzlenecek sosyal ve siyasal politikanın saptanması öncesinde
kasteden, üye örgütleri dağıtmayı, üyeler arasında kavga ortamı
DİSK’in birliğinin bulunmadığı görünümü yaratarak faşizme kar-
yaratmayı amaçlayan bir içerik taşıdığı için Yürütme Kurulu Ma-
şı, emperyalizme karşı, iktidarın yetersiz önlemlerine karşı oluş-
den-İş’in Genel Başkanı Kemal TÜRKLER hakkında tahkikat açıl-
turulmaya çalışılan Demokratik Platformu sabote etmek,
masını ve Kemal TÜRKLER’in 10.11.1978 günü saat 10:00’da DİSK
DİSK içindeki birlik ve beraberliği sağlayacak, 6. Genel Kurul ön- Yürütme Kurulu toplantısına davet edilerek açıklama yapmasını
cesinde görülen iç mücadeleye benzer durumlar yaratılmasına fır- kararlaştırmıştır.
sat vermemek için izlenen birleştirici çalışmaları ve bu çalışmalar
Ayrıca, DİSK Yürütme Kurulu, DİSK Yönetim Kurulu’nun 22-23-
sonunda alınan ortak kararları hiçe sayarak kendi başına buyruk
24 Ağustos 1978 günleri yaptığı toplantıda aldığı ve örgütlerimizin
davranmak,
tüm üyelerine duyurulmasını istediği bir kararı da üye sendikala-
DİSK Yürütme Kurulu’nun bu düşüncelerle adı geçen sendika- ra, üye sendikalarımızın bölge temsilciliklerine ve şubelerine, DİSK
ları Onur Kurulu’na vermesi ve Onur Kurulu karar alıncaya ka- Bölge Temsilciliklerine göndermiştir. 12.9.1978 gün ve 978/1632
dar DİSK’le ilişkilerini askıya almasında dayandığı maddi deliller saylı genelge ile duyurulan kararlar ekler arasında bulunmaktadır.
şunlardır:
Bir süre sonra MADEN-İş Sendikası, Genel Yürütme Kurulu adına
Yürütme Kurulu DİSK Genel Temsilciler Meclisini toplantıya çağır- Genel Başkan Kemal TÜRKLER imzasıyla, DİSK Genel Başkanlığına
ma kararı verince, örgütlere bir genelge gönderilerek (4.11.1978 gün 16.11.1978 gün ve 1978/9902 sayılı dokuz sayfa tutan bir yazı gön-
ve 978/1906 sayılı yazı) gündemin “Faşist teröre karşı mücadele ve dermiştir. Bu yazı, Maden-İş Sendikası yöneticilerinin 6. Genel Ku-
oluşturulması kararlaştırılan anti-faşist, anti-emperyalist De- rul’dan sonraki dönemde DİSK’e karşı besledikleri ayırımcı ve bi-
mokratik Platform’un görüşülmesi olduğu bildirilmiştir. Ayrıca; a) reyci görüşlerini, Sendika Konfederasyon ilişkilerinde gözetilmesi
EKLER | 853
gereken anlayışın çarpıklığını sergilemektedir. Bu yazı ve DİSK sloganını tahrik edici ve ayırımcı bir tutumla atmışlar ve böyle-
Yürütme Kurulu’nun 23.4.1978 gün ve 978/1994 sayılı cevabı ek- ce DİSK içindeki birliği tehlikeye dönüştürücü disiplinsizliklerde
ler arasındadır. bulunmuşlardır.
Ayrıca, Maden-İş Genel Başkanı Kemal TÜRKLER’in DİSK Yürüt- 3- Yeraltı Maden-İş Sendikası Temsilcileri de yine saptanan ve dı-
me Kurulu üyesi Tuncer KOCAMANOĞLU’na söylediği sözleri be- şına çıkılmaması bildirilen sloganlardan ayrılarak “Tek Yol Dev-
lirten yazı üzerine, Kemal TÜRKLER imzasıyla gönderilen 9.11.1978 rim” sloganını kullanmışlardır.
gün ve 1978/9823 sayılı yazı ve bunu izleyen yazışmalar (DİSK’in
10.11.1978 gün ve 978/1954 sayılı yazısı ile Kemal TÜRKLER’in 4- Toplantıda, “DİSK Genel Temsilciler Meclisi Başkanlığı’na DİSK
16.11.1978 ve 9890 sayılı yazısı)) DİSK’in konulara verdiği önem Temsilciler Meclisi toplantısında Sendikamız adına Topkapı Şubesi
ve duyarlılık, TÜRKLER’in savunmasındaki geri adım atışı ile de Başkanı Besim USTA konuşacaktır” denilen 16 Tekstil Şube Başkanı
pekişmektedir. ve bir bölge temsilcisinin imzasını taşıyan önergeye dayanılarak ko-
nuşmak üzere davet edilen Tekstil Sendikası Topkapı Şube Başka-
2- Bank-Sen Sendikası da, Genel Temsilciler Meclisi’nden önce, nı’nın, DİSK ilkelerini ve amaçlarını savunan konuşması Maden-İş,
9.11.1978 gün ve 4808 sayılı yazısı ile belirlenmiş sloganlara Ma- Bank-Sen ve Baysen Sendikaları adına toplantıda bulunanlar tara-
den-İş Sendikasının önerdiği üç ayrı sloganının eklenmesini öner- fından protesto edilmiş, konuşmasına karşı çıkılmış ve Genel Baş-
mişti. Bu Sendikaya da önerilerden “141-142’ye Hayır” sloganının kan Abdullah BAŞTÜRK’ün sürekli uyarısına rağmen Genel Temsil-
söylenecek sloganlara eklendiği bildirilmiş ve “yazımız ekinde ka- ciler Meclisi toplantı salonu, protesto maksadıyla terkedilmiştir.
rarlaştırılan sloganlar dışına çıkılmaması Yürütme Kurulu’muzun
kararıdır. Örgütünüze DİSK’in talimatının iletilmesini ve bu karar Böylece hem DİSK üyesi Tekstil Sendikasının içişlerine karışılmış
uyarınca davranılmasını önemle rica ederim” demiştir. ve bölücü tavır alınmış, hem de DİSK Genel Temsilciler Meclisi’nin
kendisi ve iradesi çiğnenmiştir.
3-Yeraltı Maden-İş ve Baysen Sendikaları’na da 4.11.1978 gün ve
978/1906 sayılı yazımız ve ekteki sloganlar gönderilmiş ve buna Maden-İş Genel Başkanı Kemal TÜRKLER’in daha önce DİSK Yü-
göre hareket etmeleri istenmiştir. Maden-İş ve Bank-Sen’in yeni rütme Kurulu üyesi ve örgütlenme Dairesi Başkanı Tuncer KO-
sloganlar önermesinden ve Yürütme Kurulu’muzun sadece “141- CAMANOĞLU’na yaptığı konuşmada olduğu gibi, bozguncu tavır-
142’ye Hayır” sloganının daha önce saptanan sloganlara eklenme- da kararlı olduğu görülmüştür. DİSK Genel Temsilciler Meclisi’nde
sini kararlaştırmasından sonra yeni bir slogan listesi hazırlanarak Maden-İş ve Bank-Sen daha önce kararlaştırılmış bir davranışı
bastırılmış ve DİSK Genel Sekreteri Fehmi IŞIKLAR imzası ile, Ge- sergileyerek DİSK Anatüzüğünde yer alan ve yazımız girişinde sı-
nel Temsilciler Meclisi’ne katılanlara giriş sırasında dağıtılan bildi- raladığımız amaç ve ilkelere karşı çıkarak önemli bir disiplinsizlik
ride DİSK Yürütme Kurulu talimatı şöyledir: yaratmışlardır.
“19.11.1978 günü saat 10:00’da Ankara’da Selim Sırrı Tarcan Spor DİSK Yürütme Kurulu, DİSK’in bütünlüğünü, mücadele geleneği-
Salonu’nda yapılacak DİSK Genel Temsilciler Meclisi toplantısında ni ve disiplinini tehlikeye sokan bu olayların, DİSK bünyesini ke-
Yürütme Kurulunca saptanan ve dışına çıkılmaması gereken slo- mirici yeni disiplinsizliklere yol açmaması ve bu suçların cezasız
ganlar listesi aşağıdadır: kalmaması amacıyla yukarda adları yazılı sendikaları Onur Kuru-
lu’nun uygun gördüğü ceza ile cezalandırması için Onur Kurulu’na
Yaşasın DİSK, Yaşasın Sosyalizm, İşçiler Birleşin, Bağımsız Türkiye, vermiştir.
141-142’ye Hayır, Faşizme Karşı Omuz Omuza, Faşizme Karşı Birlik,
Yaşasın DİSK, Genel Grev Hakkımız, Söke Söke Alırız.
Sonuç: 14-15-16 Şubat 1979 tarihli Yönetim Kurulu
Böyle olduğu halde; KARAR 1:
1- Maden-İş ve Bank-Sen Sendikaları Ören toplantısına kadar Türkiye Maden-İş Sendikası, Bank-Sen, Baysen ve Yeraltı Ma-
disiplinsizliği sürdürmüşler ve Ören Toplantısı’nda oybirliğiyle den-İş Sendikalarının DİSK Onur Kuruluna sevk edilmesine ilişkin
alınan: işlem ve DİSK Yürütme Kurulu kararının onanmasına karar verildi.
“DİSK içinde birliğin pekiştirilmesi konusunda aşağıdaki ilkelere KARAR 2:

varılmıştır.
T. Maden-İş Sendikası, Bank-Sen, Baysen, Yeraltı Maden-İş Sen-
a- Sendikaların sorunları kendi organları ve üyeleri tarafından çö- dikalarının DİSK Yürütme Kurulu tarafından DİSK Onur Kurulu’na
zümlenir. Çözümlenmeyen konuların görüşülüp kotarılacağı tek sevk işlemi, bu işlemle ilgili rapor ve dosya içeriği, yazışmaları, Yü-
yer DİSK karar organlarıdır. rütme Kurulu’nun 45 no.lu birleşiminde ele alınan 4 no.lu kara-
rı ile Anatüzüğün disiplinle ilgili hükümlerinin yanısıra 54. mad-
b- Sendikaların içişlerine karışmama ilkesi kabul edilir. DİSK’in deye rağmen Sendikaların verdikleri cevapları müzakere etmiş,
ve üye sendikaların sınıf örgütü olma yanında, kitle örgütü ol- 12.9.1978 tarihinde tüm örgüte uyulma için duyurulan Yönetim Ku-
ması nedeniyle salt siyasi inançlarından dolayı kişi ve örgütlerin rulu’nun 22-23-24 ağustos 1978 tarihlerinde aldığı karar ve Onur
yönetimce dışlanamayacağı; yönetim, grup ve kişilerin bu ilkeyi Kurulu’nun konuya ilişkin 3.2.1979 tarihli tesbitleri ve kararları gö-
dikkate alarak başkalarına ve yönetime kendi görüşlerini dayata-
zönünde tutularak,
mayacağı temel ilke olarak kabul edilir” kararına ve bu karar doğ-
rultusundaki DİSK Yönetim Kurulu kararlarına uygun düşmeyen KURULUMUZ;
tutum ve davranışta ısrar edilmiştir.
a) T. Maden-İş, Bank-Sen, Baysen ve Yeraltı Maden-İş Sendika-
2- Maden-İş, Bank-Sen ve Baysen Sendikalarının temsilcile- larının DİSK Onur Kurulu’na sevk işleminde Anatüzüğün 9. ve 33.
ri, DİSK’in saptadığı sloganlar dışına çıkmış, “Faşizme geçit yok” maddelerinin birleştirilerek uygulanmasına,
b) Onur Kurulu’na sevk edilmiş bulunan dört Sendikanın bütün bu ve anti-faşist, anti-emperyalist Demokratik Platformun görüşül-
olumsuzluk ve disiplinsizliklere sebep olan yönetici ve üyelerinin mesi” gündemi ile toplanan DİSK Genel Temsilciler Meclisi toplan-
fiillerine uyan Anatüzüğün disiplin hükümlerinin uygulanmasına tısında ve daha birçok olayda,
KARAR VERMİŞTİR. Bu tutum ve davranışlarını sürdürmüşler, disiplini değil, disiplin-
sizliği, birliği değil, dağıtıcılığı sergilemişlerdir.
KARAR 3:
Dar grupçu ve tasfiyeci siyasi mantığın hakim olduğu bu Sendika-
Hükümetin Parlamento içindeki Aritmetiği ve yapısını, ülkenin
lardaki yöneticiler, DİSK üyesi diğer sendikaları ele geçirerek söz-
dışa olan büyük borçlarını ve de tüm çıkmazlarını da dikkate ala-
de siyasi başarı sağladıkları görüntüsü vermek amacıyla en ilkel,
rak genel olarak ekonomik, Politik ve toplumsal konularda, özel
en gerici “ittifak”lara girmişlerdir.
olarak da şiddet eylemleri, ücretler, kiralar, vergiler konularında,
kısacası işçi sınıfımızı ve emekçi halkımızı ilgilendiren tüm konu- Aynı yöneticilerin kendi örgüt tabanlarına karşı anti-demokratik
larda, bugün hükümetin neler yapabileceğinin tesbiti için 2 yürüt- tüzük uygulamaları dar grupçu tavırları nedeniyle olağanüstü hu-
me Kurulu üyesiyle 5 Yönetim Kurulu üyesinden oluşan 1 teknik zursuzluk yaratmaktadır.
Komisyon kurulmasına bu komisyonu Yönetim Kurulundan Celal
KÜÇÜK, Mustafa KARADAYI, Selahattin SAYIN, İsmail Hakkı ÖNAL İşçi Sınıfı adına davrandığını ileri süren bir siyasi eğilimin Sendika-
ve Erol YALÇI’NIN katılmasına, teknik düzeydeki bu komisyonun lara yansıyan bu çarpık tavrı, objektif olarak burjuvazinin, “Sen-
yapacağı bir çalışma ile en kısa zamanda DİSK’in görüşlerini ve is- dikaların gücünü kırmak, etkisiz duruma getirmek, demokratik
temlerini bir rapor halinde hazırlanmasına ve bu raporun hükü- kitle örgütlenmesine durdurmak, mevcut örgütleri dağıtmak stra-
mete iletilmesine karar verildi. tejisi ile çakışmıştır.
KARAR 4: DİSK Genel Yönetim ve Yürütme Kurulları;
Ülkemiz, ekonomik-politik ve tüm sosyal alanlara damgası- - Farklı sosyalist eğilimde olan kişilerin DİSK bünyesinde ilkeli ça-
nı vuran emperyalist-kapitalist sistemin baskı ve tahakkümü lışabileceğinin ve çalıştığının,
altındadır.
- Günümüzde anti-faşist, anti-emperyalist güç ve eylem birliği
Emperyalist zorbalar ve onun mali kuruluşları altından kalkıla- için DİSK’in önemli ve toparlayıcı güç olduğunun,
mayacak ağır koşullarla ülkemizi daha da bağımlı hale getirmek
istemektedirler. - DİSK’in ilkeleri, Genel Kurul kararları, tüzük ve organlarına uy-
manın asgari sosyalist görev olduğunun bilinci ile;
Faşizm ve onun silahlı canileri, sosyalistleri, ilericileri, yurtsever-
leri, öldürmekte, toplu katliamlar düzenlemektedir. a) DİSK’i iç sorunlara hapsetmek isteyenleri,
Süregelen böyle bir ortamda yapılan DİSK 6. Genel Kurulu örgütü- b) İşçi sınıfının sendikal birliğini dar grupçu, tasfiyeci davranışlar-
müzü parçalanma noktasına getiren “DİSK’e parti görevi yaptır- la bozanları,
ma” eğilimini ve bu eğilimin tasfiyeci metodunu mahkum etmiştir. c) Tüzük, organ ve kararları tanımayan ve disiplinsizlik yapanları,
Ayrıca 6. Genel Kurul aldığı 1 no.lu kararla da anti-faşist, anti-em-
peryalist güçlerle cepheye yönelik güç ve eylem birliği oluşturul- Tüm işçi Sınıfımıza, faşizme ve emperyalizme karşı olan kişi ve ör-
ması direktifini vermiştir. gütlere, uluslararası ilerici sendikalara ve uluslararası demokrasi
güçlerine teşhir edecektir.
DİSK 6. Genel Kurulunda seçilen Yönetim ve Yürütme Kurulları bu
karar doğrultusunda tüm ilerici, demokrat, sosyalist güçlerin fa- Ayrıca, ilerici, demokrat ve yurtsever düşüncelere saygılı olan ve
şizme ve emperyalizme karşı güç ve eylem birliğini oluşturmak bilimsel sosyalizmi temel ilke olarak benimseyen DİSK; örgüt ba-
için yoğun bir çaba harcarken bazı üye sendikalarımızın birlik il- ğımsızlığına, işçi sınıfının devrimci mücadelesine zarar verecek
kesini zedeleyen, tüzük ve organ tanımaz davranışlarıyla örgütü- tüm eğilim ve kuruluşlarla sendikal konumunu unutmadan ve
müz karşı karşıya kalmıştır. bu çerçevede mücadele edecektir. Bu konuda gerekli çalışmaların
Kitle örgütlerini politik örgütlerin yerine koyan ve bu mantığın Yürütme Kurulunca yapılmasına karar verildi.
sonucu tüzüğün anti-demokratik hükümlerine dayalı tasfiyeci- KARAR 5:
lik yapan bir eğilimin egemen olduğu birkaç üye sendikanın 6. Ge-
nel Kuruldan bu yana özellikle kitle eylemlerimizde tüzük ve or- Çalışma raporunun diğer bölümleri de müzakere edilerek oybirli-
gan tanımaz biçimde örgüt bütünlüğünü yaralayan davranışlarda ği ile kabul edildi.
bulunmuşlardır.
Hesap ve Denetim Kurulu raporları okundu ve müzakereye geçildi.
İşçilerin birliğini bozan ve birbirine düşman etmeye yönelik bir
Yönetim Kurulumuzun 22-23-24 Ağustos 1978 günleri ve 43 no.lu
yöntem uygulayan bazı üye sendikalarımız:
toplantısında alınan 10 no.lu karar doğrultusunda aidat borçları-
13 Şubat 1978’de yapılan DİSK 11. Kuruluş Yıldönümü kutlama nı DİSK’e ödemeyen sendikaların, muhasebelerininde incelenme-
gecesinde, siyle geçmiş aylara ait aidat aldıkları üye üzerinden hesaplanarak
tahsiline, ayrıca tüm üye sendikaların aidat ödeyen üye sayıları
1 Mayıs 1978 işçi sınıfının birlik, dayanışma ve mücadele gününde,
tesbit edilerek tesbit edilen üye üzerinden DİSK işçi üye aidatla-
15-16 Haziran büyük işçi direnişinin 8. yılı toplantısında, rının sendikalardan tahsiline, bu tesbite göre aidat borçlarını öde-
meyen ve ödememe gerekçesi Yürütme Kurulunca kabul edil-
29 Mart Faşizme İhtar Eyleminde,
meyen sendikalar hakkında tüzüksel işlemin yapılmasına karar
19.11.1978 günü Ankara’da yapılan ve “Faşist teröre karşı mücadele verildi.
EKLER | 855
KARAR 6: rağmen, Bizzat Yürütme Kurulu Anatüzüğün bu hükmünü dikka-

te almadan, tüzel kişilerin Onur Kurulu’na sevkiyle ilgili olmayan
Üzerinden bir Kongre geçmesi, 22-23-24 Ağustos 1978 günleri ve
33. maddeye dayalı olarak DİSK üyesi 4 sendikayı Onur Kuruluna
43 no.lu toplantısında alınan 10 no.lu Genel Yönetim Kurulu kara-
sevk etmiştir.
rı ve bugüne kadar yapılan uygulamalar gözönünde bulundurarak
Anatüzüğün geçici 3.üncü maddesindeki (Biraz önce) değiminin 2-) Anatüzüğe aykırı bir sevk kararı bulunduğu Onur Kurulu ka-
süresini çoktan doldurmuş olması nedeni ile geçici 3.nçü madde- rarıyla da, saptanıp, dosya gerekli prosedürün ikmal edilmesi için
nin geçerliğinin kalmadığına, Yönetim Kurulunun tüzükte yorum Yürütme Kuruluna iade edilmiştir.
yapma yetkisine dayanılarak karar verildi.
Onur Kurulunun bu yaklaşımı Anatüzüğe uygun olsa da, Anatü-
KARAR 7: züğe ve Disiplin yargılamasına ilişkin tüm ilke ve usullere kesin
Anatüzüğün 36. maddesi uyarınca DİSK aidatı olarak sendikalar- aykırılık teşkil eden yanı, daha başlangıçta bu kararı alması gere-
dan her işçi üye başına asgari ücretin bir yevmiyesinin 1/10nun ken Onur Kurulunun, çeşitli yargılama işlemlerine başvurup, son-
uygulamaya konarak alınmasına, buna göre tarım iş kolundaki ra sonucu itibariyle kanı da açıklayarak, eksikliğin ikmalini iste-
üye sendikalardan üye başına 10 TL, diğer iş kollarındaki üye sen- miş olmasıdır. Bu haliyle de esasen görüş açıklamış olan bir Kurula
dikalardan üye başına 11 TL. DİSK aidatı olarak alınmasına, bu ka- karşı ilgili 4 sendikanın güvensizlik duymaları doğal hale gelir ki
rarın uygulama tarihinin Yürütme Kurulunca belirlenmesine karar bu da DİSK’in organlarının ve bizzat DİSK’in saygınlığı ile yakından
verildi. ilgilidir.
KARAR 8: Hesap ve Denetim Kurulu oya sunuldu ve kabul edil- Bu saptamalar yanında ve bundan sonra çok açık olarak gözlenen
mesine karar verildi. bir husus Anatüzüğün 9. maddesinde öngörülen ilgili 4 sendikanın
onur kuruluna sevk edilebilmeleri için gerekli işlemleri Yürütme
KARAR 9: Kurulunun yapmadığıdır.
Yürütme Kurulunca hazırlanan ve DİSK’e bağlı Sendikaların Yü- Yürütme Kurulunun ilgili 4 sendikaya göndermiş olduğu yazılarda;
rütme Kurulu üyelerinin katıldığı ve Ören Toplantısı diye anılan
toplantıda görüşülen 38 sayfadan oluşan Sınıf ve kitle sendikacılı- DİSK Anatüzüğüne uymayan, ilkelerine, organlarının yasaya ve
ğının temel esaslarını içeren Ören Raporunun kabulüne ve bundan Anatüzüğe uygun kararlarına karşı çıkan sendika yöneticileri ve
sonraki Sendikal çalışmaların yönlendiricisi olarak yararlanılma- üyelerinin saptanmamış olduğu, bunlar hakkında bu sendikalar-
sına karar verildi. dan gerekli disiplin hükümlerinin ilgililer hakkında uygulanması-
nın istenmemiş olduğu açıkça görülmesine rağmen, Yürütme Ku-
KARAR 10: rulunun DİSK Anatüzüğüne uygun olmayan bu yazılarına dayalı
DİSK 6. Genel Kurulunda karar altına alınan ve Yürütme Kurulunca olarak Yönetim Kurulunun bu 4 sendikanın Onur Kuruluna sevk
hazırlanarak Yönetim Kuruluna sunulan tek tip Demokratik Tüzü- edildiğine dair karar alması kesinlikle Anatüzüğe aykırıdır.
ğün bir ay içinde uygulanacak hale getirilmesi için çalışmaların ta- DİSK’e bakış açımız ve Anatüzüğe bağlılığımız, “Yürütme Kurulu-
mamlanmasına karar verilmiştir. nun girişimidir, eksikte olsa buna uymamalıyız” gibi bir yaklaşı-
Gündemde görüşülecek başkaca konu kalmadığından toplantı Ge- mın içinde olmamızı engeller.
nel Başkan Abdullah BAŞTÜRK tarafından kapatıldı. Bu muhalefet şerhi, Anatüzüğün gereğinin yerine getirilmeden de
Burhan Şahin: 2 nolu Kararın b Fıkrasına muhalif üye sendikaların Onur Kuruluna sevk edilebilecekleri sonucunu
doğuran ve DİSK’in saygınlığına gölge düşüren her türlü uygulama
Kenan Budak: 2 nolu karara muhalif ve kararların yanında olmayacağımızı, kararların içeriği ve boyutu
ne olursa olsun DİSK’in Anatüzüğüne sahip çıkılması gerektiğini
Kemal Yılmaz: 2 nolu karara çekimser
vurgulamak, DİSK’in geleceğini ve birlikteliğini tehlikeye atan her
R. Budak 4 sendikanın onur kuruluna sevkine karşıyım. türlü işlem ve eylemlere karşı olduğumun her aşamada ve bu aşa-
mada da bilinme içindir. 16.2.1979
Celal Küçük 2 nolu Karar (Konuya ilişkin itiraz gerekçesi arka
sayfadadır.)
Celal KÜÇÜĞÜN muhalefet gerekçesi: ONUR KURULU RAPORU4
Konusu: DİSK üyesi 4 sendikanın yeniden Onur Kuruluna sevk Aralık 1977 tarihinde toplanan DİSK 6. Genel Kurulunda Onur Ku-
edilmeleri hakkındaki Genel Yönetim Kurulu kararına karşı oyu- rulu’nun oluşturulması için yapılan seçimde Ergun ERDEM, Tahir
mun gerekçeleridir. GÜNER, İsmail ÇALIŞKAN, Ahmet ERTAN, ve Ali TAŞER DİSK Genel
Kurulunca Onur Kurulu Üyeliklerine getirilmişlerdir. Ana Tüzük
Yönetim Kurulunun konuya ilişkin olarak karar almadan önce ya- gereğince Onur Kurulu kendi arasında yaptığı ilk toplantıda Ergun
pılan açıklamalar ve tartışmalarla saptanan noktalar şunlardır: ERDEM’i Onur Kurulu Başkanlığına Tahir GÜNER’i Rapörtörlüğe İs-
1-) DİSK üyesi sendikaların onur kuruluna sevk edilebilmeleri için; mail ÇALIŞKAN Ahmet ERTAN ve Ali TAŞER’i de Onur Kurulu üye-
liklerine seçmiştir. Bu dönem içerisinde DİSK Yürütme Kurulunun
- Anatüzüğün 9. maddesindeki işlemleri eksiksiz yapan Yürüt- 24.11.1979 tarih ve 45 Sayılı oturumunda T. MADEN-İŞ Sendikası,
me Kurulunun, istemleri doğrultusunda ilgili sendikanın gerekli BANK-SEN, BAYSEN ve YERALTI-MADEN-İŞ Sendikalarının 1 No.
disiplin uygulamalarını yapmamış olması, bu hususun Genel Yö- lu karar gereğince Anatüzüğü 33. maddesine göre Onur Kuruluna
netim Kurulunca saptanması ve Onur Kuruluna sevk kararı alın- sevkine karar vermiştir.
masından sonra, ilgili sendikanın veya sendikaların Onur Kuru-
luna sevk edilebilecekleri-açık bir Anatüzük hükmü olmasına 4 DİSK Onur Kurulu Karar Defteri, s. 123-145.
Kurulumuz yaptığı araştırma sonunda Onur Kuruluna sevkedilen Kuruluna sevk özellikle sendikalar için her zaman başvurulan bir
sendikaların tutum ve davranışları konusunda DİSK Anatüzüğü- yol değildir. Ancak organ kararlarına uymama yaygın bir davranış
nün 33. maddesine göre yapılan sevkin bazı prosüdür işlemlerinin haline geldiğinde örgütün bütünlüğü tehlikeye gireceğinden bütün
tamamlanması ve sevkin sendikaların tutum davranışlarına uy- bir vücudu kurtarmak için son derece hayatide olsa bir takım or-
gun olan bir maddeye göre yapılması için Yürütme Kuruluna gön- ganlar üzerinde bazı müdahaleler zorunlu hale gelir.
derilmesine karar vermiştir.
İşte Onur Kurulumuz 15.3.1979 tarih ve 9 nolu oturumunda üyeler-
14-15-16 Şubat 1979 tarihlerindeki olağan toplantısında DİSK Yö- den Ali Taşer’in muhalefetiyle aşağıdaki kararları vermiştir.
netim Kurulu aşağıdaki kararları vermiştir.
Tarih: 15.3.1979
Karar: 1- “T. Maden-İş, Sendikası, Bank-Sen, Baysen ve Yeral-
tı-Maden-İş Sendikalarının DİSK Onur Kuruluna sevkedilmesine Oturum: 9
ilişkin işlem ve DİSK Yürütme Kurulu kararının onanmasına karar Karar: 1
verilmiştir.
İstem: DİSK Yönetim Kurulu’nun 14-15-16 Şubat 1979 tarihli olağan
2- “T. Maden-İş, Sendikası, Bank-Sen, Baysen ve Yeraltı Maden-İş toplantısında, T. Maden-İş Sendikası, Bank-Sen, Baysen ve Yeral-
Sendikalarının DİSK Yürütme Kurulu tarafından Onur Kurulu- tı Maden-İş Sendikalarının DİSK Onur Kurulu’na sevk edilmesine
na sevk işlemi, bu işlemle ilgili rapor ve dosya içeriği, yazışmaları, ilişkin işlem ve DİSK Yürütme Kurulu kararının onanması ile aynı
Yürütme Kurulunun 45 No.lu birleşiminde alınan 4 No.lu kararı ile toplantıda alınan kararın 2 a) ve b) bentleri gereğince Kurulumu-
Anatüzüğün disiplin hükümlerinin yanısıra 54. maddeye rağmen zun 2.3.1979 gün ve 7 no.lu oturumunda almış olduğu 1-2-3-4 ve 5
sendikaların vermiş oldukları cevapları müzakere etmiş, 12.9.1978 no.lu kararları gereği adı geçen sendikalar ve bu sendikaların yö-
tarihinde tüm örgüte uyulması için duyurulan Yönetim Kurulunun neticileri hakkındaki soruşturma tamamlanmıştır.
22-23-24 Ağustos 1978 tarihlerinde aldığı karar ve Onur Kurulu-
nun konuya ilişkin 3.2.1979 tarihli tespitleri ve ara kararı gözönün- DİSK, Türkiye’nin tek demokratik sınıf ve kitle sendikal üst örgü-
de tutularak kurulumuz, tüdür. DİSK’i DİSK yapan sınıf ve kitle sendikacılığı ilkeleri, işçi sı-
nıfının mücadelesi içinde denenmiş, hayata geçirilmiş ilkelerdir.
a) T. Maden-İş, Bank-Sen, Baysen ve Yeraltı Maden-İş Sendika-
larının DİSK Onur Kuruluna sevk işleminde Anatüzüğün 9. ve 33. İşçi sınıfı feodal ilişkilerin bağrında doğan ve zamanla politik ikti-
maddelerinin birleştirilerek uygulanmasına, darı ele geçiren kapitalist sınıf ile birlikte doğmuş ve kapitalizmin
gelişmesiyle birlikte güçlenmiştir. Ücretli emeğin en aşırı bir bi-
b) Onur Kuruluna sevk edilmiş bulunan 4 sendikanın bütün bu çimde sömürülmesi ve artı-değerin ele geçirilmesi temeline daya-
olumsuzluk ve disiplinsizliklere sebep olan yönetici ve üyelerinin nan kapitalist toplumlarda, tüm değerleri ve zenginlikleri yaratan
fiillerine uyan Anatüzüğün disiplin hükümlerinin uygulanmasına işçi sınıfı ile kapitalist sınıfın uzlaşmaz bir sınıf mücadelesine gir-
karar vermiştir.” mesi kaçınılmaz olmuştur.
Onur Kurulumuz bu konuda ilgili olarak inceleme yaparken gerek Kapitalist toplumda işçi sınıfının mücadelesi bir bütündür ve bu
birinci sevk gerekse Yönetim Kurulunun ikinci kez sevki esnasın- mücadelenin üç temel biçimi vardır:
da tarafların ve Onur Kuruluna sevkedilen sendika yöneticisi du-
rumundaki kişilerin sözlü ve yazılı beyanlarına başvurmuş, Yürüt- 1. Ekonomik mücadele
me Kurulunun sevk gerekçelerini incelemiştir. 2. Politik mücadele
Onur Kuruluna sevkedilen sendikaların ve bu sendikaların yöneti- 3. ideolojik mücadele
cilerinin yazılı savunmaları genellikle DİSK Onur Kurulunun işlevi-
ni ve DİSK Yürütme ve Yönetim Kurullarının kararlarını ve yetki- Sınıf mücadelesi içinde gelişen sendikalar daha ilk günlerde sayı-
lerini polemik konusu eder nitelikte olmaları bu dönemin önemli ları gittikçe artan çok sayıda işçiyi biraraya getirmişler, KİTLESEL
sayılması gereken olaylarından biridir. bir nitelik kazanmışlardır. Çeşitli mesleklere ve işkollarına dağıl-
mış olan işçilere dünya görüşleri, siyasal düşünceleri, dinsel inanç-
Sendikalar üyelerinin gönüllü birliklerinden oluşur. Sendika or- ları, cinsiyetleri, dilleri, ırkları, derilerinin renkleri ne olursa olsun
ganları Genel Kurulun belli konularda kendilerine devredilmiş yet- ortak çıkar etrafında sendikalarda biraraya gelmişlerdir. Kitlesel
kilerini kullanırlar. Sendika organlarının kararları kuşkusuz ki or- bir nitelik gösteren sendikalar, yalnızca işçi sınıfını bağrında ba-
ganlar içinde eleştiriye açıktır. Ancak bu eleştiriler bu organların rındırmaları ve kapitalist sömürünün temeline yönelmeleri ile aynı
ve bizzat DİSK’in varlığı konusunda tereddüt uyandıracak şekilde zamanda SINIFSAL bir nitelik göstermişlerdir.
yapılamaz. Demokratik sınıf ve kitle sendikacılığın ilkeleri bunu
gerektirir. İlke olarak DİSK Yürütme ve Yönetim Kurulları iddia et- Sendikaların çıkarları ortak, hedefleri aynı olan en geniş yığınları
tiği hususların, organımızca karar altına alınmasından sonra Or- bir örgüt içinde toplamaları, sendikaların KİTLE ÖRGÜTÜ OLMA ni-
gan kararının uygulanmasında, Yönetim ve Yürütme Kurulları ka- teliğini ortaya koyar.
rarın uygulanmasında titiz davranması gerekirken Onur Kurulu
İşçi sınıfı mücadelesinin üçlü bütünlüğü içinde (ekonomik, politik,
Kararlarının takip ve uygulayıcısı yeterince olmamıştır. Örgütü-
ideolojik mücadele) sendikaların kitle örgütü olma niteliğini gö-
müz titizlikle korunması gereken bir örgüttür. Bu örgütün şu veya
zardı etme, sendikaların varoluş nedeni olan kitlelerin ekonomik
bu şekilde işlemez hale getirilmesi veya objektif olarak bu sonucu
sorunlarını, somut sendikal mücadeleyi unutma, önemli yanlışla-
doğuracak davranışlar içerisinde bulunulması tasvip edilemiye-
ra yol açar.
ceği gibi bu davranışta bulunanların örgüt içersinde varlıklarının
anlamı da kalmaz. Onur Kurulu kuşkusuz ki kişisel niyet ve istek- Sendikaları oluşturan temel, ideolojik ya da politik birlik değil çıkar
lerin ötesinde DİSK’in örgütsel bütünlüğü içinde kurulmuştur, ve birliğidir. Sendikaları, işçi sınıfı partisi yerine koymak, sendikala-
çalışmalarını bu ilkeler ışığında sürdürmektedir. İlke olarak Onur ra parti işlevlerini yüklemek, sendikaların kitle niteliğini zedeler,
EKLER | 857
SENDİKALARI KİTLE ÖRGÜTÜ OLMAKTAN ÇIKARIR VE PARÇA- Demokratik merkeziyetçilik ilkesi gereği, aşağıdan yukarıya doğ-
LANMALARINA YOL AÇAR. ru seçimle işbaşına gelen yönetim organlarının alacağı kararlara,
alt organlar ve üyeler uymak zorundadırlar. Örgüt içi disiplin bunu
Bu anlamda işçi sınıfının siyasi mücadelesinin parti tarafından yö-
gerektirir. Üst organlardan gelen kararlara uyulmadığı takdirde,
netilmesi zorunluluğunu kabul etmeyerek, işçi sınıfının sendika-
örgüt işleyişinde disiplinsizlik ve anarşi başlar.
ları aracılığıyla üretim araçlarını eline geçireceğini savunan anar-
ko-sendikalizm ile; sendikaların kitle örgütü olma niteliğini, çeşitli Örgütlü çalışmanın özü ve temeli kolektif çalışmaya, ekip çalış-
politik görüşlerdeki üyelerin sendikalarda yönetici olabileceği ger- masına yani organ çalışmasına dayanır. Bir örgütte organlar ça-
çeğini unutarak sendikalarla devrim Yapmaya kalkışan eğilimlere; lışmıyorsa, alt ve üst organlar arasındaki bağ zayıfsa, üyeler top-
dar, sekter politik tavırları sendikalara bulaştırarak sendikaların lantılara disiplinli ve aktif bir şekilde katılmıyorlarsa örgüt işleyişi
her kademesinde fraksiyonculuk yapmaya çalışan eğilimlerle sü- zedelenir.
rekli olarak mücadele edilmelidir.
Organ çalışmasının en önemli ilkesi “AZINLlĞlN ÇOĞUNLUK KA-
İşçi sınıfının ekonomik mücadelesinin başarılı olması sendikala- RARINA UYMASI”dır. Bir organ içinde çeşitli görüş ayrılıkları çı-
rın en geniş yığınları çatısı altında biraraya getirmesi ile olanak- kabilir. Ama farklı düşünceler eleştiri-özeleştiri-ikna yöntemiy-
lıdır. Bu nedene sendikalar POLİTİK GÖRÜŞ, CİNSİYET, IRK, DİL, le giderilmeye çalışılır. Kararların oybirliği ile çıkması için çaba
MEZHEP… ayrımı yapmadan daha büyük kitle örgütleri olmak, iş- gösterilir.
kolunda işçilerin en geniş birliğini sağlamak için çaba harcamak
Tartışmalarda kullanılacak yöntem ikna yöntemidir. Ayrı görüş ve
zorundadırlar. öneri ileri sürenler, organ kararının kendilerince en doğru biçim-
Sendikalar KİTLE örgütleridir, ama aynı zamanda sömürü ve bas- de çıkmasını sağlamak için birbirlerini ikna etmeye çalışırlar. İkna
kıya karşı mücadele eden, kapitalist sömürünün temeline yönelen yöntemi sonuna kadar kullanılıp kararların oybirliği ile çıkması
işçi sınıfının örgütleridir. Dünya görüşü, politik düşüncesi, dinsel için çalışılır. Ancak ayrı görüşleri savunan taraflar anlaşamıyor-
inancı, konuştuğu dil, cinsiyeti, ırkı ne olursa olsun işçileri sendi- larsa, kararların gecikmemesi, çalışmanın aksamaması için oyla-
kalarda biraraya getiren ortak çıkarlar SINIF çıkarlarıdır. maya başvurulur ve sonuca göre hareket edilir.
Sendikaların sınıfsal niteliğini unutturan, işçi sınıfının mücadele- Eleştiri organlar içinde yapılır. Eleştiri somut olaylara dayanır, ha-
sini günlük ekonomik mücadeleye, reformlarla bozuk düzeni dü- taların ortaya konmasının yanında, hatalara yol açan nedenlerin
zeltme mücadelesine indirgeyen ve politik mücadeleyi reddeden ortadan kaldırılması ve hataların tekrarlanmaması için öneri ge-
her türlü oportünist, reformist, sendikalist eğilim işçi sınıfını bur- tirilmesi gerekir.
juvazinin kuyruğuna takmakla sonuçlanmıştır. Devrimci sendika- Özeleştiri yapmak ise sadece özür dilemek ya da hatayı kabul et-
cılık bu tür sapmalarla mücadele içinde gelişmiştir. mek değildir. Özeleştiri yapmak yanlışların ve bu hataların neden-
Sendika üyeleri arasında aynı toplumsal sınıfa mensup olmaları lerini araştırarak bir daha tekrarlanmaması için çaba harcamayı
nedeniyle temel çıkar karşıtlığı yoktur. Ancak üyeler arasında ey- gerektirir.
lem programı, yöneticiler arasında görüş ayrılıkları olabilir. Bun- Demokratik sınıf ve kitle sendikacılığı ilkelerinin uygulanma-
lar SENDİKAL DEMOKRASİ ile sınıf temeli üzerinde uyumlu hale sı sonucudur ki, DİSK kısa zamanda yalnız işçi sınıfının değil tüm
getirilir. emekçi kitlelerin sendikal umudu haline gelmiştir.
Sendikal demokrasi sendikaların kitle niteliğinin korunması ve Ve DİSK içinde en yetkili kurullarda demokratik sınıf ve kitle sen-
geliştirilmesi için gereklidir. Sendikal çalışmalarda en genel anla- dikacılığı ilkelerine ters davranışlar her zaman mahkum edilmiş-
mıyla DEMOKRATİK MERKEZİYETÇİLİK ilkeleri egemendir. tir. Son olarak DİSK 6. Genel Kurulunda şu karar alınmıştır:
Demokratik merkeziyetçi işleyişin başlıca koşulları şunlardır: “Karar 3
1. En alt düzeyden en üst düzeye kadar tüm sendika organları se- “ ................. Kongremiz,
çimle işbaşına gelirler.
“1. İşçi sınıfının birliğini, Konfederasyonumuzun bütünlüğünü boz-
2. Kararların hazırlanması, alınması, uygulanması ve uygulanmaya yönelik her türden tasfiyeci girişimleri mahkum eder.
masının denetlenmesinde tabanın görüşleri alınır. Alt düzeyde-
ki organlar üst düzeydeki organlara bilgi verirler. Üst düzeyde- “2. Tasfiyeciliğin işçi sınıfının düşmanlarının metodu olduğunu ka-
ki organlar alt düzeydeki organlardan gelen önerileri gözönünde bul eder.”
bulundururlar. DİSK, işçi sınıfının devrimci sendikal birliğinin sağlanması için sü-
3. Üyeler örgüte, azınlık çoğunluğa, alt organlar üst organa uyar. rekli mücadele etmiştir ve hala da etmektedir.
Kararların oluşmasında azınlıkta kalanlar çoğunluğun kararlarına DİSK içinde su üstüne çıkan belli sorunlar için her zaman sorunları
uymak zorundadırlar. çözücü yöntemler aranmıştır.
4. Tartışmalarda eleştiri-özeleştiri-ikna yöntemi uygulanır. DİSK Yürütme Kurulu 1-4 Ağustos 1978 tarihlerinde çeşitli dünya
ve Türkiye sorunlarını ve bazı iç sorunları görüşmek üzere Ören’de
Bu ilkeler DİSK’in kurulduğu 1967 yılından bu yana tüm örgütün
DİSK Yönetim, Yürütme Onur, Denetim Kurulları üyelerinin, DİSK
“çalışmalarında yönlendirici ilkeler olmuşlardır. DİSK’i DİSK yapan
bölge temsilcilerinin ve DİSK’e bağlı tüm sendikaların Yürütme
bu temel ilkelerdir.
Kurulu üyelerinin katılmış olduğu bir ortak toplantı düzenlenmiş-
DİSK’in gönüllü disiplini bu ilkeler üzerinde yükselmiştir. tir. Bu toplantının sonucunda oybirliğiyle şu karar alınmıştır:
“a) Sendikaların sorunları kendi organları ve üyeleri tarafından “Dar grupçu ve tasfiyeci siyasi mantığın hakim olduğu bu sendika-
çözümlenir. Çözümlenemeyen konuların görüşülüp kotarılacağı lardaki yöneticiler, DİSK üyesi diğer sendikaları ele geçirerek söz-
tek yer DİSK karar organlarıdır. de siyasi başarı sağladıkları görüntüsü vermek amacıyla en ilkel,
en gerici “ittifak”lara girmişlerdir.
b) Sendikaların iç işlerine karışmama ilkesi kabul edilir. DİSK’in
ve üye sendikaların sınıf örgütü olma yanında, kitle örgütü olması “Aynı yöneticilerin kendi örgüt tabanlarını karşı anti-demokratik
nedeniyle salt siyasi inançlarından dolayı kişi ve örgütlerin yöne- tüzük uygulamaları, dar grupçu tavırları nedeniyle olağanüstü hu-
timce dışlanamayacağı; yönetim, grup ve kişilerin bu ilkeyi dikka- zursuzluk yaratmaktadır.
te alarak başkanlarına veya yönetime kendi görüşlerini dayata-
“İşçi sınıfı adına davrandığını ileri süren bir siyasi eğilimin sendi-
mayacağını temel bir ilke olarak kabul eder.”
kalara yansıyan bu çarpık tavrı, objektif olarak burjuvazinin “sen-
Tüzüksel olarak bağlayıcı bir niteliği olmayan bu toplantıda oybirli- dikaların gücünü kırmak, etkisiz duruma getirmek, demokra-
ğiyle alınan bu karar tarihi bir karardır. tik kitle örgütlenmesini durdurmak, mevcut örgütleri dağıtmak”
stratejisi ile çakışmıştır.”
DİSK hiçbir zaman, birçok uzlaşmacı sendika ve kuruluşta olduğu
gibi sorunları zaman içinde çözüme bırakmamış, aksine varolan DİSK ONUR KURULU, konuya DİSK’in demokratik sınıf ve kit-
sorunların ve aksaklıkların üzerine korkusuzca gitmiştir. İşçi sını- le sendikacılığı temel ilkeleri doğrultusunda, DİSK karar organ-
fının bilimi böyle kararlı davranışı zorunlu kılmaktadır. larının yukarıda sergilenen kararlarını gözönünde bulundurarak
ve DİSK’in devrimci sendikal birliğini her şeyin üzerinde tutarak
Bu durumu gözönüne alan DİSK organları, örgüt içi sorunları, her yaklaşmıştır.
zaman DİSK ilkeleri ışığında ve “işçi sınıfının birliği” temeli üzerin-
de değerlendirmişlerdir. Yukarıda anlatılan genel ilkeler ve DİSK Anatüzüğü ışığında örgüt
birlik ve bütünlüğüne zarar veren sendika ve yöneticilerine gerek
Özellikle emperyalizmin ve onun işbirlikçisi tekelci sermayenin sözlü, gerekse yazılı uyarıda bulunularak davranışlarının doğura-
işçi sınıfı ve emekçi halka karşı saldırılarını alabildiğince yükselt- cağı ağır sonuçlar hatırlatılmıştır.
tiği bir dönemde, bu gerici saldırılara karşı ancak disiplin içinde ve
işçi sınıfının çıkarlarını, sendikal bir örgüt olma bilinciyle savuna- KARAR: 1
rak karşı çıkılabilir. A- T. MADEN-İŞ Sendikası
Bu anlamda işçi sınıfının birliğine ve gücüne olan inançla davra- a) 23.2.1978 tarih ve 978/388 sayılı yazı ile uyarılmış ve 13 Şubat
nan DİSK karar organları, mücadelenin kızıştığı ve daha da kızı- 1978 tarihinde yapılan DİSK’in 11. Yıldönümü kutlama şöleninde
şacağının bilinciyle örgüt içi sorunları görüşerek, 14-15-16 Şubat tesbit edilmiş sloganların dışında slogan atan üyelerin tesbiti ve iki
1979 günlerinde toplanan Genel Yönetim Kurulunda aşağıdaki ka- kişinin de adı 6.4.1978 tarihinde bildirilerek gereğinin yapılması is-
rarı almıştır: tenmiş ise de bu istek yerine getirilmemiştir.
“KARAR 2-Ülkemiz ekonomik-politik ve tüm sosyal alanlara b) 1 Mayıs 1978 işçi sınıfının birlik, dayanışma ve mücadele günün-
damgasını vuran emperyalist-kapitalist sistemin baskı ve tahak- de kutlamaya katılan T. Maden-İş Sendikası üye ve yöneticileri
kümü altındadır. gene organ kararlarına rağmen farklı slogan ve pankartlarla alana
girerek neredeyse, mitingin sabote edilmesi sonucunu doğuracak
“Emperyalist zorbalar ve onun mali kuruluşları altından kalkı-
karşılıklı slogan yarışına sebebiyet vermişlerdir. Böylece faşist te-
lamayacak ağır koşullarla ülkemizi daha bağımlı hale getirmek
röre karşı bu büyük kitlesel eylemin öneminden belli şeyler kay-
istemektedirler.
bedilmiştir. Bu davranışları ile ilgili yapılan yazışmalardan da bir
“Faşizm ve onun silahlı canileri, sosyalistleri, ilericileri, yurtsever- sonuç alınamamıştır.
leri öldürmekte, toplu katliamlar düzenlemektedir.
c) 19.11.1978 günü Ankara’da yapılan ve “faşist teröre karşı anti-fa-
“Süregelen böyle bir ortamda yapılan DİSK 6. Genel Kurulu örgü- şist, anti-emperyalist Demokratik Platform”un toplantısıyla ilgili
tümüzü parçalanma noktasına getiren “DİSK’e parti görevi yaptır- olarak 12.9.1978 tarihli Yönetim Kurulu kararı uyarınca kendilerine
ma” eğilimini ve bu eğilimin tasfiyeci metodunu mahkum etmiştir. gönderilen 4.11.1978 tarih ve 1906 sayılı ve yetkili organ kararlarını
Ayrıca, 6. Genel Kurul aldığı 1 no.lu kararla da anti-faşist, anti-em- duyuran yazıya rağmen DİSK Genel Temsilciler Meclis’inde sürekli
peryalist güçlerle cepheye yönelik güç ve eylem birliği oluşturul- olarak atılması kabul edilmiş sloganlar dışında slogan atarak top-
ması direktifini vermiştir. lantıyı yapılamaz hale getirip başta Yürütme Kurulu üyesi Murat
TOKMAK olmak üzere salonu protesto anlamında terk etmişlerdir.
“DİSK 6. Genel Kurulunda seçilen Yönetim ve Yürütme Kurulları bu
karar doğrultusunda tüm ilerici, demokrat, sosyalist güçlerin fa- d) Bütün bu konularla ilgili olarak yapılan soruşturmaya gönder-
şizme ve emperyalizme karşı güç ve eylem birliğini oluşturmak dikleri 2.1.1979 tarihli yazıda DİSK organlarının görev ve yetkileri
için yoğun bir çaba harcarken bazı üye sendikalarımızın birlik il- polemik konusu yapılarak 24.11.1978 tarihli Yürütme Kurulu kara-
kesini zedeleyen, tüzük ve organ tanımaz davranışlarıyla örgütü- rının yok sayıldığı, 15.1.1979 tarihli ve adı geçen toplantıda tüzük-
müz karşı karşıya kalmıştır. sel suç işleyen üye ve yöneticilere disiplin hükümleri uygulanma-
sı amacını taşıyan ve DİSK Yürütme Kurulunun 27.11.1978 tarih ve
“Kitle örgütlerini politik örgütlerin yerine koyan bu mantığın so- 978/1997 sayılı yazısına verdikleri cevapta bu istemi yerine getir-
nucu tüzüğün anti-demokratik hükümlerine dayalı tasfiyecilik meyeceklerini, 16.11 .1978 tarih ve 1978/7902 sayılı “T. Maden-İş
yapan bir eğilimin egemen olduğu birkaç üye sendikanın 6. Ge- Sendikası Yürütme Kurulu adına Genel Başkan Kemal TÜRKLER”
nel Kuruldan bu yana özellikle kitle eylemlerimizde tüzük ve or- imzalı yazıda özetle: “T. Maden-İş Sendikası Yürütme Kurulu ile
gan tanımaz biçimde örgüt bütünlüğünü yaralayan davranışlarda DİSK yönetimini hasımlarmış gibi göstererek, DİSK yönetiminin
bulunmuşlardır... maceracı gruplarla birlikte onlar tarafından kullanıldığını, DİSK
EKLER | 859
yönetiminin aşırı katı merkeziyetçiliğe kayarak DİSK’in birliği- yapmaktadırlar. Halbuki T. Maden-İş Sendikası içerisinde olup ta
ni zedeleme girişimlerinde bulunduğu, İGD hakkında alınan kara- yönetime egemen olan siyasi eğilime teslim olmayan veya farklı si-
rın ayırımcı bir temele oturduğu yazılarak dedikodular ve olayları yasi görüşü savunan tüm işyeri ve bölge temsilcileri görevden alın-
yanlış aktararak DİSK yönetiminin sendikal birliğe zarar verdiği” mış, yerlerine T. Maden-İş’in geçmişi ile ilgisiz kişiler atanmışlardır.
savunulmuştur. Giderek DİSK’e bağlı bazı sendikalarda kendi siyasi eğilimlerini ege-
men kılmak için gerici ittifaklar kurmaktan çekinmemişlerdir.
e) 15.11.1978 tarih ve 978/1957 sayılı DİSK Genel Sekreteri Fehmi
IŞIKLAR imzasıyla DİSK’e bağlı sendikaların genel merkez, şube ve Bütün bunların varlığına rağmen T. Maden-İş Sendikası ve yöneti-
temsilcilikleriyle, DİSK Bölge Temsilciliklerine gönderilen Yürütme cileri Onur Kurulu’nda aynı davranışı ve örgüt tanımazlığı savuna-
Kurulu’nun kararını içeren yazıda “DİSK karar organlarının izni- rak her kademeden DİSK organlarının görev ve yetkilerini polemik
ni almadan sendikaların diğer demokratik kitle örgütleriyle ortak konusu etmişlerdir.
herhangi bir eylem ve açıklama yapmamaları, bu öze uygun ola-
SONUÇ:
rak üye sendikaların şube ve bölge temsilcilikleri gibi alt birimleri-
nin de kendi sendika merkezinden izin almadan diğer demokratik T. Maden-İş Sendikasınca Kurulumuza gönderilen tüm savunma
kitle örgütleriyle ortak eylem yapmamaları” istenmesine rağmen: ve yazılarında tüzük maddeleri ile oynayarak DİSK’in yaptığı bütün
kitle eylemleri ile kutlamalarda disiplinli davrandığını öne sürmüş
1- 28.12.1978 günü İzmir’de T. Maden-iş Bölge Temsilcisi Vural
ise de olaylar bu savlarının tam tersini kanıtlamışlardır.
ATİŞ’in sendika adını da kullanarak ortak bir basın açıklamasına
izinsiz imza attığı, Diğer yandan yapılmış olan bir disiplinsizliğin ne zaman cevaplan-
dırılacağı da yönetimin bileceği bir şeydir. Zaman aşımını savun-
2- 30 Aralık 1978 günü İzmir’de yapılan bir mitinge T. Maden-iş 3.
ması yerinde görülmemiştir.
Bölge temsilciliğinin de katıldığı, bununla ilgili gazete ilanına sen-
dika adının da yazıldığı ve bu mitingte pankartlarda DİSK adının da Yukarda sıralanan disiplinsizlik ve tüzük suçlarının işlendiği
kullanıldığı, Onur Kurulumuzun yapmış olduğu tetkik, soruşturma ve mev-
cut dosyalar içindeki evrakların inceleme ve çalışmalarıyla tesbit
3- Keza bu mitinge DİSK’e bağlı sendikalara karşı kurdurulan sen-
edildiğinden,
dikaların da katıldıkları, çağrıda ve ilanda imzalarının bulunduğu,
4-17.2.1979 tarihinde Bursa’da yapılan bir mitinge T. Maden-İş
Sendikası 13. Bölge Temsilciliğinin de izinsiz katıldığı ve bu miting- T. Maden-İş Sendikası ve yöneticilerinin yukarda anılan tutum
de T. Maden-İş Sendikası Genel Başkan Vekili Kemal DAYSAL’ın ve davranışlarından vazgeçmediği, organ kararlarına uymayarak
konuştuğu, Anatüzüğün 9. ve 33. maddelerine uygun eylemlerde bulunduğu
kanaatine varılarak DİSK üyeliğinden kesin ihraçları gerekmek-
5- DİSK yönetiminin belli bir dönem birlikte davranmama kara- tedir. Ancak: Kurulumuz DİSK’in bütünlüğünün geçirmiş olduğu
rı aldığı, İGD adlı gençlik örgütü ile bu karara rağmen T. Maden-İş evreleri, devrimci kuruluşlarda zaman zaman bu gibi olayların ol-
Sendikası 2. Bölge Temsilciliğinin ortak bir bildiriye imza koymuş duğu, bunların işçi sınıfının gerçek bilimi ve disiplini içinde halle-
olduğu, bu davranışı ile ilgili olarak kendilerine Anatüzüğün 9. deceği ve bu gibi disiplinsizlikleri devrimci süreç içinde bertaraf
maddesine göre gönderilen yazıya hiçbir işlem yapmadıkları, edeceği inancında olan Kurulumuz;
6- 20 Mart 1978 tarihinde yapılan Faşizme İhtar Eylemine Arçelik 1- T. Maden-İŞ Sendikasının 20.2.1979 tarihinden geçerli olmak
işyerinin sendika olarak katılınmadığı, bu hususta üyelerin DİSK’e üzere 1 yıl DİSK üyeliğinden geçici ihracına,
yaptığı imzalı müracaatın, sendikalarının yönetiminin küçük dü-
şürüldüğü iddiasıyla müracaatta imzaları bulunan üye ve temsil- 2- Diğer yandan işçi sınıfının birliğine zarar verici bu tür davra-
cilerin isimlerinin tesbit edildiğinde kesin ihraç talebi ile Onur Ku- nışların meydana gelmesinde çok büyük payları olan sendika
rullarına verileceği 13.5.1978 gün ve 1978/4672 sayılı yazılarıyla yöneticilerinden,
DİSK’e bildirerek tasfiyeci tutumlarını kesinleştirmeleri,
a) Türkiye Maden-İş Sendikanın Yürütme Kurulu üyelerinden Mu-
f) T. Maden-İş Sendikasının DİSK’e bağlı örgütlere karşı 2. sen- rat TOKMAK, Kemal DAYSAL, Halit ERDEM ve Mehmet ERTÜRK’ün
dikaların örgütlenmesine olanakları ile yardımcı olmak ve örgüt DİSK üyeliğinden kesin ihracına,
içinde bulunan sendikaların iç işlerine karışmak,
b) Türkiye Maden-İş Sendikası Yürütme Kurulu Üyelerinden Ke-
g) DİSK Yönetim Kurulunun 22-23-24 Ağustos tarihli kararlarına mal TÜRKLER, Bahtiyar ERKUL ve Şinasi KAYA’nın 20.2.1979 tarih-
ve DİSK Yürütme Kurulu’nun Anatüzük ilkeleri doğrultusunda al- lerinden geçerli olmak üzere bir yıl müddetle DİSK üyeliğinden ge-
dığı kararlara karşı tutum ve davranışlara devam ve bu davranış- çici ihraçlarına
larda hala ısrar edildiği, KARAR VERİLDİ. 15.3.1979
h) DİSK’i gücünden ve etkinliğinden yoksun bırakacak davranış- Ergun ERDEM Onur Kurulu Başkanı
lara devam ederek DİSK için izlenecek sosyal ve siyasal politikanın
saptanması öncesinde DİSK’in birliğinin bulunmadığı görünümü- Tahir GÜNER Raportör
nü yaratarak faşizme ve emperyalizme karşı oluşturulmaya çalı-
İsmail ÇALIŞKAN Üye
şılan DEMOKRATİK PLATFORM’u sabote etmek.
Ahmet ERTAN Üye
Dosya içerisinde bu ve buna benzer bütün yazılı belgelerden anlaşıl-
dığı üzere T. Maden-İş Sendikası yönetimi kendilerini organ karar- Ali TAŞER Üye (Baştan ileri sürdüğüm usulüne uygun prosedür ta-
ları üstünde görmektedirler. Sendika içine yönelik tutumları katı bir mam olmadığından dosyanın iadesi istemim nedeniyle bu karara
merkeziyetçi ve tasfiyeci iken onlar aynı suçlamayı üst örgütlerine karşıyım.)
KARAR: 2 Yukarda sıralanan disiplinsizlik ve tüzük suçlarının işlendiği

Onur Kurulumuzun yapmış olduğu tetkik, soruşturma ve mev-
B- BANK-SEN
a) 23.2.1979 tarih ve 978/391 sayılı yazı ve 6.4.1978 tarih ve 987/733 edildiğinden,
sayılı yazılarla 13.2.1978 DİSK’in 11. Kuruluş Yıldönümü’nde tesbit
edilmiş sloganlar dışında slogan attıran şahıs bildirilmiş olmasına
rağmen bu şahıs hakkında bir işlem yapılmamıştır. Bank-Sen Sendikası ve yöneticilerinin yukarda anılan tutum
ve davranışlarından vazgeçmediği, organ kararlarına uymaya-
b) 1 Mayıs 1978 günü kutlamaya katılan T. Maden-İş Sendikası gibi,
rak Anatüzüğün 9. ve 33. maddelerine uygun eylemlerde bu-
organ kararlarına rağmen farklı slogan atarak bütünlüğü bozmuş-
lunduğu kanaatine varılarak DİSK üyeliğinden kesin ihraçları
tur. Bununla ilgili bir tutanak dosya içerisinde mevcuttur.
gerekmektedir.
c) 19.11.1978 günü Ankara’da toplanan Genel Temsilciler Meclisi’nde
Ancak: DİSK’in bütünlüğünün geçirmiş olduğu evreleri, devrimci
toplantıyı sabote eder şekilde sloganlar atıp salonu terk eden sen-
kuruluşlarda zaman zaman bu gibi olayların olduğu, bunları işçi sı-
dika yönetici ve üyeleri hakkında disiplin koğuşturması yapılması
nıfının gerçek bilimi ve disiplini içinde halledeceği ve bu gibi disip-
istenen 24.11.1978 gün ve 4 sayılı Yürütme Kurulu kararı gereği ye-
linsizlikleri devrimci süreç içinde bertaraf edeceği inancında olan
rine getirilmemiştir.
Kurulumuz:
d) Dosyada mevcut yazılı belgelerden anlaşıldığı üzere 15.11.1978
1- Bank-Sen Sendikasının 20.2.1979 tarihinden başlamak üzere
tarih ve 978/1957 sayılı DİSK Genel Sekreteri Fehmi IŞIKLAR imza-
DİSK üyeliğinden 1 yıl müddetle geçici olarak ihracına,
sıyla gönderilen yazıya rağmen:
2- Diğer yandan işçi sınıfının birliğine zarar verici bu tür davra-
1- 28.12.1978 günü İzmir’de bir ortak açıklamaya sendika adına
nışların meydana gelmesinde çok büyük payları olan sendika
imza atıldığı,
yöneticilerinden,
2- 30 Aralık 1978 günü İzmir’de yapılan bir mitinge sendika olarak
izinsiz katıldığı, a) Bank-Sen Sendikasının Yürütme Kurulu Üyelerinden Yücel ÇU-
BUKÇU ile Turhan ATA’nın DİSK üyeliğinden kesin ihracına,
3- DİSK’e bağlı sendikalara karşı kurdurulan sendikalarla aynı ey-
lemde beraber davranarak aynı bildirileri imzaladığı, b) Bank-Sen Sendikasının Yürütme Kurulu Üyelerinden Metin
DENİZMEN, Erdoğan ARI, Erol SERDAR, İlhan GEÇİT ve Akat SAĞI-
4- 17.2.1979 tarihinde Bursa’da yapılan bir mitinge sendika olarak NER’in 20.2.1979 tarihinden başlamak üzere DİSK üyeliğinden 1 yıl
izinsiz katılındığı, müddetle geçici ihraçlarına
5- Keza T. Maden-İş gibi DİSK yönetiminin belli bir dönem birlikte KARAR VERİLDİ. 15.13.1979
davranmama kararına rağmen bir gençlik örgütü ile ortak bildiri
yayınladığı anlaşılmıştır. Ergun ERDEM Onur Kurulu Başkanı
Bank-Sen’in DİSK’e bağlı örgütlere karşı 2. sendikaların örgütlen- Tahir GÜNER Raportör
mesine olanakları ile yardımcı olmak ve örgüt içinde bulunan sen- İsmail ÇALIŞKAN Üye
dikaların iç işlerine karışmak,
Ahmet ERTAN Üye
DİSK Yönetim Kurulu’nun 22-23-24 Ağustos 1978 tarihli kararları-
na ve DİSK Yürütme Kurulu’nun, Anatüzük ilkeleri doğrultusunda Ali TAŞER Üye (Baştan ileri sürdüğüm usulüne uygun prosedür ta-
aldığı kararlara karşı tutum ve davranışlara devam ve bu davra- mam olmadığından dosyanın iadesi istemim nedeniyle bu karara
nışlarda hala ısrar edildiği, karşıyım.)
DİSK’i gücünden ve etkinliğinden yoksun bırakacak davranışla- Karar: 3

ra devam ederek DİSK için izlenecek sosyal ve siyasal politikanın
C- BAYSEN
saptanması öncesinde DİSK’in birliğinin bulunmadığı görünümü-
nü yaratarak faşizme karşı ve emperyalizme karşı oluşturulmaya Baysen Sendikamızın da DİSK’in aldığı kararlara rağmen yukarda
çalışılan Demokratik Platformu sabote etmek, tek tek anlatılan eylemlere izinsiz katıldığı, bildirileri izinsiz imza-
ladığı Genel Temsilciler Meclisi toplantısında tesbit edilmiş slogan-
Bütün bunların varlığına rağmen Bank-Sen Sendikası ve yönetici-
lar dışında sloganlar kullandığı ve bunu da 6.3.1979 tarih ve 104/32
leri Kurulumuzda da aynı davranış ve örgüt tanımazlığını savuna-
sayı ve Genel Başkan Cevat ÖZHASIRCI ve Genel Sekreter Faik KA-
rak her kademeden DİSK organlarını yermiş ve yetkilerini polemik
YAGİL imzasıyla Onur Kuruluna gönderdikleri yazıda kabul ettiği,
konusu etmişlerdir.
böylece toplantının amacına ulaşmasını engelleyici davranışlarda
SONUÇ: bulunduğu, 13 Şubat 1978 ve 1 Mayıs 1978 günleri disipline uymaya-
rak toplantılarda kargaşa yaratılmasına neden olduğu,
Bank-Sen Sendikasınca Kurulumuza gönderilen tüm savunma ve
yazılarında tüzük maddeleri ile oynayarak DİSK’in yaptığı bütün DİSK Yönetim Kurulu’nun 22-23-24 Ağustos 1978 tarihli kararları-
kitle eylemleri ile kutlamalarda disiplinli davrandığını öne sürmüş na ve DİSK Yürütme Kurulu’nun Anatüzük ilkeleri doğrultusunda
ise de olaylar bu savlarının tam tersini kanıtlamışlardır. aldığı kararlara karşı tutum ve davranışlara devam ve bu davra-
nışlara hala ısrar edildiği,
Diğer yandan yapılmış olan bu disiplinsizliğin ne zaman cevaplan-
dırılacağı da yönetimin bileceği bir şeydir. Zaman aşımı savunması DİSK’i gücünden ve etkinliğinden yoksun bırakacak davranışla-
yerinde görülmemiştir. ra devam ederek DİSK için izlenecek sosyal ve siyasal politikanın
EKLER | 861
saptanması öncesinde DİSK’in birliğinin bulunmadığı görünümü- suçlarını samimi olarak beyan etmiş olduklarından DİSK’in bütün-
nü yaratarak faşizme karşı ve emperyalizme karşı oluşturulmaya lüğünün geçirmiş olduğu evreleri, devrimci kuruluşlarda zaman
çalışılan Demokratik Platform’u sabote ettiğinden, zaman bu gibi olayların olduğu, bunları işçi sınıfının gerçek bilimi
ve disiplini içinde halledeceği ve bu gibi disiplinsizlikleri devrimci
SONUÇ
süreç içinde bertaraf edeceği inancında olan Kurulumuz:
Baysen Sendikasınca Kurulumuza gönderilen tüm savunma ve
1- Yeraltı Maden-İş Sendikasının 20.2.1979 tarihinden başlamak
yazılarında tüzük maddeleri ile oynayarak DİSK’in yaptığı bütün
üzere 4 ay süreyle geçici ihracına,
kitle eylemleri ile kutlamalarda disiplinli davrandığını öne sürmüş
ise de olaylar bu savlarının tam tersini kanıtlamışlardır. 2- Diğer yandan işçi sınıfının birliğine zarar verici bu tür davra-
nışların meydana gelmesinde çok büyük payları olan Sendika Yü-
Yukarıda sıralanan disiplinsizlik ve tüzük suçlarının işlendiği
rütme Kurulu Üyeleri’nden Çetin UYGUR, Hüseyin DAĞDELEN ve
Onur Kurulumuzun yapmış olduğu tetkik, soruşturma ve mev-
Hüseyin AKBULUT’un 20.2.1979 tarihinden başlamak üzere 4 ay
süreyle geçici olarak DİSK üyeliğinden ihracına,
edildiğinden,
KARAR VERİLDİ.
15.3.1979
Baysen Sendikası ve yöneticilerinin yukarda anılan tutum ve dav-
ranışlarından vazgeçmediği, organ kararlarına uymayarak Anatü- Ergun ERDEM Onur Kurulu Başkanı
züğün 9. ve 33. maddelerine uygun eylemlerde bulunduğu kana-
Tahir GÜNER Raportör
atine varılarak DİSK üyeliğinden kesin ihraçları gerekmektedir.
Ancak: DİSK’in bütünlüğünün geçirmiş olduğu evreleri devrimci İsmail ÇALIŞKAN Üye
kuruluşlarda zaman zaman bu gibi olayların olduğu, bunları işçi sı-
nıfının gerçek bilim ve disiplini içinde bertaraf edeceği inancında Ahmet ERTAN Üye
olan Kurulumuz: Ali TAŞER Üye (Baştan ileri sürdüğüm usulüne uygun prosedür ta-
1.Baysen Sendikasının 20.2.1979 tarihinden başlamak üzere DİSK mam olmadığından dosyanın iadesi istemim nedeniyle bu karara
üyeliğinden bir yıl müddetle geçici olarak ihracına, karşıyım.)
2. Diğer yandan işçi sınıfının birliğine zarar verici bu tür davranış- Onur Kurulu Kararları organları dışında özellikle genel kurul dışın-
ların meydana gelmesinde çok büyük payları olan sendika yöne- da tartışmaya açılmış bu kararlarla ilgili spekülatif yayınlar yapıl-
ticilerinden: Cevat ÖZHASIRCI, Faik KAYAGİL, Mehmet NAKİPOĞ- mış ve örgüte dağıtılan bu kararların arkalarına veya üzerlerine
LU, Gürel ERGEV ve Macit CÜNÜNOĞLU’nun 20.2.1979 tarihinden DİSK Yönetimi hakkında hakaret niteliği taşıyan yazılar yazılarak
başlamak üzere bir yıl müddetle DİSK üyeliğinden geçici olarak DİSK Genel Merkezine göndertilmiştir.
ihracına Anatüzük hükümleri uyarınca Onur Kurulunun kararlarına kar-
KARAR VERİLDİ. 15.3.1979 şı ancak Genel Kurula başvurulacağı bildirildiği halde Kurulumuz
kararları mahkemeye intikal ettirilmiş bu kararlar üzerinde ve
Ergun ERDEM Onur Kurulu Başkanı DİSK’in temel prensipleri konusunda giderek neyin DİSK Anatüzü-
ğüne uygun olduğu konusunda Genel Kurula ait tartışma hak ve
Tahir GÜNER Raportör
yetkileri DİSK dışında yerlerde tartışılmış ve karar istihsaline ça-
İsmail ÇALIŞKAN Üye lışılmıştır. Mahkemelerde sunulan dava dilekçelerinde ve bu dava
dilekçelerine verilen cevaba karşı verilen cevaplarda DİSK Yürüt-
Ahmet ERTAN Üye
me Kurulu için “Tabandaki üyelerce tabansızlar olarak adlandırılan
Ali TAŞER Üye (Baştan ileri sürdüğüm usulüne uygun prosedür ta- bu yöneticiler tabandaki üyelerin demokratik eleştirileri karşısın-
mam olmadığından dosyanın iadesi istemim nedeniyle bu karara da Genel Kurulun oyuna başvuracak yerde bütün DİSK tabanı-
karşıyım.) nın güvenini yitirdiklerinden Genel Kurulda kendilerini yitirecek
olanların oylarını azaltarak, bir azınlık oyu ile iktidarda kalabil-
KARAR: 4 mek amacıyla DİSK’in en küçük sendikalarını tümüyle DİSK’in dı-
D- YERALTI MADEN-İŞ şına itmek ve kendi güdümlerinde yapay tabela sendikaları yaratıp
iktidarlarını sürdürme yoluna giderek kötü niyetle ve dayanıksız
Yeraltı Maden-İş Sendikasının DİSK’in aldığı kararlara rağmen, Ge- nedenlerle disiplin yaptırımları uygulama yoluna gitmişlerdir şek-
nel Temsilciler Meclisi toplantısında tesbit edilmiş sloganlar dışın- linde beyanlarda bulunmuşlardır. “Konu bu haliyle de sayın Genel
da sloganlar kullandığı, böylece toplantının amacına ulaşmasını Kurulun bilgisine sunulmaktadır. Onur Kurulu kararları aleyhi-
engelleyici davranışlarda bulunduğu, disipline uymayarak toplan- ne Bakırköy 5. Asliye Hukuk Mahkemesinde açılan 797/600, 602-
tılarda kargaşa yaratılmasına neden olduğundan, 604 numaralı davalar ile gene Bakırköy Asliye Hukuk Mahkeme-
sine açılan 979/ 606-607-608-609-610 sayılı davalar sonuçlanmış
ve “DİSK Onur Kurulunca verilen çıkarma kararının uygulanması-
Yeraltı Maden-İş Sendikası ve yöneticilerinin yukarda anılan tu- nın tedbiren durdurulması, kararın iptali ve sataşmanın önlenmesi
tum ve davranışlarından vazgeçmediği, organ kararlarına uyma- talebinden ibaret olan davanın yargılanması esnasında;
yarak Anatüzüğün 9. ve 33. maddelerine uygun eylemlerde bu-
1- 274 sayılı sendikalar kanununun 8. maddesi ve Yargıtay 9. Hu-
lunduğu kanaatine varılarak DİSK üyeliğinden kesin ihraçları
kuk dairesinin 23.2.1979 tarihli 1821/2592 sayılı içtihatı gereğince
gerekmekte ise de, gerek tüzel kişilik olarak, gerekse bireysel ola-
sendikadan çıkarma kararı karar tarihinden itibaren neticeler do-
rak vermiş oldukları yazılı beyanlarında işlemiş oldukları tüzük
ğurur. Bu karara karşı süre belirtilmeksizin Genel Kurula ve Genel
Kurul kararına karşı da 3 ay içinde mahkemeye itiraz hakkı tanın- 1- 274. sayılı sendikalar Kanunun 8. maddesi ve Yargıtay 9. Hu-
mışsa da bu itirazların çıkarma kararının yerine getirilmesini dur- kuk dairesini 23.2.1979 tarihli 1821/2592 sayılı içtihadı gereğin-
duracağına dair bir hüküm yoktur. Çıkarma kararı merciince iptal ce sendikadan çıkarma kararı karar tarihinden itibaren neticeler
edilmedikçe karar tarihinden itibaren neticeler doğurması gere- doğurur, bu karara karşı süre belirtilmeksizin Genel Kurul ve Ge-
kir. Bu itibarla ihtiyati tedbir isteği kabule şayan görülmemiş red nel Kurul kararına karşı da 3 ay içinde mahkemeye itiraz hakkı-
edilmiştir. da tanınmışsa bu itirazların çıkarma kararının yerine getirilmesi-
ni durduracağına dair bir hüküm yoktur. Çıkarma kararı merciince
2-274 sayılı sendikalar kanununun 8. ve DİSK Anatüzüğünün 9.
iptal edilmedikçe karar tarihinden itibaren neticeler doğurması
maddesi gereğince DİSK üyeliğinden Yönetim Kurulunun iste-
gerekir. Bu itibarla ihtiyati tedbir isteği kabule şayan görülmemiş
ği ve Onur Kurulunun kararı ile çıkartılan sendikanın DİSK Genel
reddedilmiştir.
Kuruluna başvurma hakkı vardır. Ancak Genel Kurulca bu çıkar-
ma kararı onanırsa sendika yargı organlarına kanuni süresi için- 2- 274 sayılı Sendikalar K.nun 8. ve DİSK Anatüzüğünün 9. mad-
de başvurulabilir. Ortada usulüne uygun verilmiş, kanuni me- deleri gereğince DİSK üyeliğinden Yönetim Kurulunun isteği ve
rasimi yerine getirmiş bir çıkarma kararı vardır. Davacının DİSK Onur Kurulununkararı ile çıkartılan üyelerin DİSK Genel Kurulu-
GENEL KURULUNU ATLAYARAK DOĞRUDAN MAHKEMEMİZE BU na başvurma hakkı vardır. Ancak Genel Kurulca bu çıkarma ka-
ÇIKARMA KARARINA KARŞI BAŞVURMASI KANUNEN MÜMKÜN rarı onanırsa sendika üyesi Yargı organlarına Kanuni süresi için-
DEĞİLDİR. de başvurulabilir. Ortada usulüne uygun olarak verilmiş ve Kanuni
Davanın da bu yönden reddi iktiza etmiştir. merasimi yerine getirilmiş bir çıkarma kararı mevcuttur. Davacı-
nın DİSK Genel Kurulunu atlayarak doğrudan doğruya Mahkeme-
3- Dava görev yönünden reddedildiğine göre işin esasına mah- mize başvurması Kanunen mümkün değildir. Davanın bu yönden
kemece incelenmesine uygun görülmemiştir” denilerek dava reddi iktiza etmiştir. Bir an için mahkemenin işin esasını inceleyip
reddedilmiştir. talebi reddetttiğini düşündüğümüz takdirde davacının ayrıca DİSK
Genel Kuruluna başvurma hakkı olacaktır. Böylece tüzük hüküm-
Diğer yandan DİSK Onur Kurulunca DİSK’e bağlı bazı sendikaların
lerid e çiğnenmiş olacaktır.
yöneticileri hakkında verilmiş bulunan süreli veya süresiz ihraç
kararlarının yasaya göre yok sayılacağı çünkü DİSK Onur Kurulu- 3- Dava görev yönünden reddedildiğine göre işin esasının mahke-
nun gerçek kişileri değil DİSK Anatüzüğünün 6. maddesi uyarın- memizce incelenmesi mümkün görülmemiştir. Bu itibarla açılan
ca sendikaları yargılayabileceği yolundaki açılan davalara mah- davanın ve ihtiyati tedbir talebinin reddine…” denilerek
kemece “dosyada mevcut DİSK Onur Kurulunun 15.8.1979 tarihli
kararı gereğince (işçi sınıfının birliğine zarar verici bu tür davra- reddedilmiştir.
nışların meydana gelmesinde çok büyük payları olan sendika yö- Yukarıda yazıldığı gibi Onur Kurulu kararları ancak Sayın Genel
neticilerinin DİSK üyeliğinden kesin ihracına karar verilmiştir. Kurulca tartışılmalıyken bu kararlar ve DİSK’in örgüt içi sorunla-
DİSK Anatüzüğünün 52. maddesi gereğince (DİSK organlarına se- rı mahkemeler önüne getirilmiştir. Onur Kurulu Kararlarına kar-
çimle getirilenler ile üye sendikaların üyeleri DİSK’in doğal üyele- şı açılan davaların Hukuka aykırılığı mahkeme kararlarıyla da
ridir. Kanunu merasime uyulmak suretiyle DİSK’in doğal üyeleri belgelenmiştir.
olan davalılar DİSK üyeliğinden ihraç edilmişlerdir. Dava DİSK Onur
Kurulunca verilen ve DİSK Yürütme Kurulunca uygulamaya konu- Onur Kurulumuz bütün ön yargılardan uzak ve Onur Kurulu aley-
la çıkarma kararının uygulamasının tedbiren durdurulması kara- hine çıkartılan bütün şayialara rağmen DİSK Anatüzüğünün ve
rın iptali ve bu süretle mevcut sataşmanın önlenmesi talebinden Demokratik sınıf ve kitle sendikacılığı prensiplerinin ışığında ça-
ibarettir. lışmalarını sonuçlandırmıştır.
EKLER | 863
Ek-5 bütün bu engelleri ortadan kaldırma görevini genel Yönetim Kuru-

luna vermiştir. Bunu gerçekleştirmek bizim ve üye sendikalarımı-
zın tarihi ve sınıfsal görevimizdir.
DİSK’i DİSK yapan ilkelerin başında gelen “tabanın söz ve karar
Tek Tİp Demokratİk Tüzük 5 sahibi olma” ilkesinin önündeki tüm engelleri kaldıran, “Demok-
ratik Merkeziyetçi” işleyişe yeni boyutlar kazandıran “Tek Tip De-
GİRİŞ mokratik Tüzük” bilinçli DİSK üyelerinin elinde daha da gelişecek,
mücadele içinde kazanılan zengin deneylerin ışığında Türkiye işçi
DİSK 6. Genel Kurulu’nun aldığı kararlar arasında 6 No’lu “Sendi- sınıfının “sınıf ve kitle sendikacılığını” egemen kılma ve “devrimci
kalarda içe dönük Demokrasinin uygulanması ve tüzüklerin De- sendikal birliği sağlama” mücadelesinde elindeki en önemli araç-
mokratikleştirilmesi” ile 10 No’lu “Tabanın söz ve karar sahibi ol- lardan biri olacaktır.
ması Genel İlkeleri” başlıklı kararla DİSK Yönetim ve Yürütme
Kurullarına “Kongreden sonra hemen çalışmaya başlaması ile Genel Yönetim Kurulumuz aşağıdaki ayrıntılar dışında bu tüzük
sendikalarımızın tüzüklerini gözden geçirerek örgüt içi demokra- taslağını tüm üye sendikalar için uygulanması zorunlu genel ilke-
si uygulamasının asgari ölçülerini saptayan örnek tüzüğün hazır- ler olarak kararlaştırmıştır.
lanması” görevini vermiştir.
1. Organlara ilişkin 10. Maddesinin 1/(B) ve (C) fıkralarından biri
Bu görev doğrultusunda çalışmalara başlayan Yönetim ve Yürüt- veya her ikisi birden seçilebilir. Daha açık bir deyimle; a) Merkez
me Kurulları, önce üye sendikalardan, oluşturulacak tek tip tüzük şube ve şubeler, b) Bölge temsilciliği ve şubeler biçiminde değer-
ile ilgili görüş ve önerileri istemiş, bu doğrultuda hazırlanan tü- lenebilir. Değişmez kural kongrelerine katılacak delegelerin alt
zük taslağını sendikaların eleştirisine sunmuştur. Gelen eleştiriler sınırıdır.
göz önüne alınarak Genel Yönetim Kurulu’nun genişletilmiş top-
2. Merkez Genel Kuruluna ilişkin II. Madde; Delegeler için saptanan
lantısında sendikalarımızın yetkililerinden oluşan 7 kişilik bir ko-
alt sınırı değiştirme ve demokratik ilkelerden sapılmamak koşulu
misyon tüzüğü hazırlamakla görevlendirilmiştir. Hazırlanan “Tek
ile daha çok seçimli delegeye olanak verecek değişiklikler yapıla-
Tip Demokratik Tüzük” Yönetim Kurulunun 21-23 Mart tarihleri
bilir. Ancak yürürlükte tüzüklerinde sendika kurucuları doğal de-
arasında yaptığı toplantıda son biçimini almıştır. Toplantının üye
lege sayılmakta ise bu hak saklı tutulmuş olup yeniden tüzüğe ko-
sendikaların birer yetkilisinin de katıldığı birleşiminde, “Tek Tip
nulması söz konusu değildir.
Demokratik Tüzüğün” 30 Nisan 1980 tarihine kadar tüm üye sen-
dikalarımızca yaşama geçirilmesine ilişkin bağlayıcı karar oybirli- 3. Merkez Yönetim Kurulunun oluşmasına ilişkin 16. Maddedeki
ği ile alınmıştır. yönetici sayısı tavandır. Bunun altına inilebilir.
DİSK Genel Yönetim Kurulu’nun bu konuya ilişkin kararında, “Tüm 4. Merkez Yürütme Kurulu üye sayısı için taban ve tavan saptan-
üyelerimize hiç bir koşul aranmaksızın sendikasının yönetim or- mıştır. Bu sınırlar içinde kalınarak gerekli düzenlemeler yapılabilir.
ganlarına seçilme yolunu da açan tek tip demokratik tüzük ile de-
mokratik sınıf ve kitle sendikacılığı yolunda tarihsel bir aşama 5. Merkez Yürütme Kurulunun görev ve yetkilerine ilişkin 20. Mad-
noktasına ulaşılmış, bazı sendikalardaki antidemokratik tüzük- de ile 23. 24. 25. ve 26. Maddelerin taslakta düzenlediği şekilde ola-
lere ve uygulamalara son verilmiş, bu yüzden sendikaların yargı bileceği gibi, a) Genel Başkan, Genel Başkan Vekilleri, Genel Sek-
organları karşısına çıkarılması da önlenmiş olacaktır” denilmiştir. reter, Yürütme Kurulu Üyeleri, b) Genel Başkan, Genel Sekreter,
Örgütlenme, Eğitim, Parasal İşler
Demokratik Tüzüğün amaç ve ilkelerine ilişkin 5. maddesinde “Ül-
kemizi ve halkımızı tam bağımsızlığa kavuşturmayı öngören, Sekreterlikleri biçiminde de olabilir. Merkez Yönetim ve Yürütme
uluslararası işçi sınıfı ile uyumlu çalışmalar yapmayı hedefleyen, Kurullarının görev ve yetkilerine ilişkin olarak sendikanın gerek-
sosyalist bir düzenin hayata geçirilmesine ilişkin çalışmalarda sinme duyacağı konular eklenebilir. Ancak eklenecek konular tü-
bulunmayı ilke sayar” görüşü yer almaktadır. züğün amaç ve ilkelerine aykırı olamaz.
Delegelik koşullarını belirleyen 12 maddede; 6. Bölge Temsilcilik, merkez şubesi ve şube kongreleri için düzen-
lenen 33-40. Maddelerde saptanan delege sayıları alt sınırlardır.
Organ yöneticilerini seçecek delegelerin, yöneticiler tarafından Kongrelerden seçilmek koşuluyla delege sayıları arttırılabilir.
atanması veya Yürütme Kurullarının delege seçilmek için aday
olanları dışlaması, bütün bu engellerden aşarak seçilmiş delege- 7. Sendika üye ödentilerine ilişkin 60/1 Maddede yasal asgari gün-
lerin delegeliklerinin kaldırılması gibi sendikal demokrasiyi yok deliklerden az ve üyenin bir gündeliğinden çok olmamak koşuluy-
eden uygulamalara son veren Demokratik Tüzük “Sendika organla değişiklik yapılabilir.
larına veya delegeliğe aday olmak için sendika üyeliğinden başka
8. Hizmet ödeneğine ilişkin 68. Madde yöneticilere verilecek hiz-
bir koşul aranmaz” hükmünü de getirmektedir.
met ödeneğinin tavanını belirlemiştir. Sendika genel kurullarına
Tabanın söz ve karar sahibi olma ilkesi lüks değildir. İçi boş, gelişi bu sınırlar içinde öneri götürülebilir.
güzel söylenmiş, işçileri avutma aracı olarak kullanılacak bir söz
Genel Yönetim Kurulumuzca 6. Genel Kurulun verdiği görev ve yet-
de değildir. İşçilerin gerçekten yönetimde söz ve karar sahibi ol-
kiye dayanarak 6 ve 10 sayılı Kararların ışığında hazırlanan tek tip
malarını sağlamayı amaçlayan DİSK’in genel bir ilkesidir.
demokratik tüzüğün süresi içinde hayata geçirilmesi, DİSK’i DİSK
DİSK’in 6. Genel Kurulu Demokratik Tek Tip Tüzüğe ilişkin kararıyla yapan ilkelerin başında gelen “Tabanın Söz ve Karar Sahibi Olma”
ilkesinin daha etkinleşmesini ve yaygınlaşmasını getirecektir.
5DİSK YAYINLARI:30, Ankara: EM-AŞ, DİSK/ Genel İş Web Ofset Tesisleri,
Son Baskı Tarihi: 5/7/1979
MADDE 1- SENDİKANIN ADI: üyeleri adına, dernek, sandık, yardım kolları, spor kulüpleri ve
benzeri tesisler kurmak veya kurulmasına yardımcı olmak, üye-
………………….Kısa adı………………….. dır.
leri adına sigorta sözleşmeleri yapmak,
MADDE 2- SENDİKANIN MERKEZİ:
f) Üyelerinin mesleki ve genel bilgilerini arttıracak çalışmalar yap-
……………………… SENDİKASI’nın Genel Merkezi…………………………..dır. mak, yazlık ve dinlenme yerleri kurmak, kütüphane açmak, gaze-
Açık adresi ………….dır. Sendikanın ……………. Genel Merkez adresi te, dergi, kitap ve benzeri yayınlar yapmak, haber ajansı kurmak
Merkez Yürütme Kurulu kararıyla değiştirilebilir. ve bunlar için gereken olanakları sağlamak.
MADDE 3- SENDİKANIN AMAÇ VE İLKELERİ: g) Kooperatifler kurmak, kurulmuş olanlara üyeleri adına
katılmak,
Kaynağını emeğin yüce değerlerinden, gücünü işçi sınıfından
alan:……….. h) Amaç ve görevlerinin gerektirdiği her türlü mülk edinmek ve bu
işlevler bakımından uygulamanın gerektireceği her türlü yasal gi-
a) İşçi sınıfı ve tüm emekçilerin mutluluğu için, kendi işkolunda ça- rişimlerde bulunmak ve bu yetkilerinin tamamı veya bir kısmı için
lışan işçileri çatısı altında toplayan en büyük gövdeyi oluşturmayı, vekil atamak,
b) Henüz örgütlenmemiş, yada örgütlenme olanağına kavuş- ı) Bu tüzükte gösterilmemiş olsa bile yasalardan ve geleneklerden
mamış emekçi sınıf ve tabakaların bu haklarını kullanmaları- doğan bütün girişimlerde bulunmak ve yetkilerini kullanmaktır.
na yardım ederek örgütsel dayanışma kapsamı içine alınmalarını
sağlamayı, MADDE 6- ÜYELİK:
c) İşçi sınıfı bilimine dayalı genel eğitimi yaygınlaştırmayı, Sendikaya üye olmak için:
d) Emekçi halkımızın ülkenin yönetimini ele almasını sağlamaya a) 4 maddede belirlenen işkolundaki işlerden birinde çalışır işçi
yönelik ekonomik, sosyal ve siyasal bilinci geliştirecek çalışmalar- olmak,
da bulunmayı,
b) 16 yaşını bitirmiş olmak (16 yaşını doldurmamışsa yasal temsil-
temel amaç sayar. cisinin üyelik için olurunu almak),
Bu amacını gerçekleştirmek için, c) Sendika tarafından basılı olarak hazırlanmış üyelik için giriş bel-
gesini veya defterini veya diğer belgeleri doğru olarak doldurarak
Ülkemizi ve halkımızı tam bağımsızlığa kavuşturmayı öngören, imza etmek ve sendika yetkilisine vermek,
uluslararası işçi sınıfı ile uyumlu çalışmalar yapmayı hedefleyen,
sosyalist bir düzenin hayata geçirilmesine ilişkin çalışmalarda bu- d) Sendikaya üye olma konusunda yasal bir sakıncası olmamak
lunmayı ilke sayar. gerekir.
MADDE 4- SENDİKANIN İŞKOLU MADDE 7- ÜYELİKTEN AYRILMA:
Sendikanın kapsadığı,……………………….işkolu, bu işkolu içinde sayıla- Her üye, sendika üyeliğinden istediği zaman ayrılabilir. Ancak,
cak işler, işkolu ile arasında ilgi kurulacak diğer işkollarındaki işler aşağıdaki koşullara uyulması zorunludur.
ve bu işyerlerini tamamlayan eklentilerle, işyerlerinin yürütümü a) Üyelikten ayrılma noter huzurunda ayrılanın kimliğinin saptan-
ile ilgili diğer işlerde çalışanların tümünün sendikasıdır. ması ve imzasının onayı ile gerçekleşir.
MADDE 5- SENDİKANIN YETKİLERİ: b) Özürsüz olarak ardı ardına üç ay ödenti vermeyen, işçilik vasfı-
a) 4. maddede belirlenen işkolunda çalışan işçileri sendikaya üye nı sürekli olarak yitiren veya işkolu değiştiren üyeler sendikadan
yapmak, ayrılmış sayılır.
b) Türkiye ve dünyada kurulmuş işçi örgütlerine, sosyal kuruluş- c) Üyelikten çekilme üyeyi sendikaya karşı borçlarından aklamaz.
lara katılmak, bu gibi örgütlerin kurulmasına çalışmak, işçi örgüt- d) Üyelikten ayrılanların ödentileri ayrılma başvurusunun yapıldı-
leriyle birleşmek, işbirliği yapmak, bütün ulusal ve uluslararası işçi ğı günden başlayarak üç ay süre ile işyerinden kesilir.
örgütleri ile diğer sosyal kuruluşlar arasında dostluk ve dayanış-
mayı sağlamak, bu amaçla karşılıklı yazışmalarda bulunup, üye- MADDE 8- ÜYELİĞİN GÜVENCESİ:
lerin kültürel gelişmelerini sağlamak ve deneyimlerini artırmak İşçinin, sendikanın işkolundaki bir işyerinden başka bir işyerine
amacıyla her türlü yurt içi ve yurt dışı geziler düzenlemek, geçmesi, işsiz kalması ve sendikanın kendi iç örgütünde, üst ku-
c) Üyeleri adına tek tek yada toplu olarak işverenler, özel ve tüzel ruluşlarında veya yasaca kurulmuş kuruluşlarda sendikayı veya
işkolundaki işçileri temsilen geçici veya sürekli görev alması üye-
kişilerle, görüşmelerde bulunmak, anlaşmalar yapmak, gerekti-
likten çıkartılmasına neden olamaz.
ğinde iş uyuşmazlığı çıkarmak, grev kararı almak, uygulamak ve
gerektiğinde kaldırmak, MADDE 9- ÜYELİKTEN ÇIKARILMA:
d) İş hukukundan, hizmet bağıtından ve toplu iş sözleşmelerinden Bir üyenin Sendikadan çıkartılması aşağıdaki nedenlerden birine
doğan uyuşmazlıklarla ilgili olarak üyeleri adına yargı organlarına dayanılarak Merkez Yönetim, Merkez Yürütme veya Şube Yönetim
uzlaştırma ve hakem kurullarına başvurmak, açılan davalara taraf Kurulunun istemi Merkez veya Şube Onur Kurulu kararı ile ger-
olmak, sonuçlandırmak, davadan vazgeçmek, çekleşir. Sendika organlarında görevli yöneticiler yalnız Merkez
Onur Kurulunca yargılanabilir.
e) Evlenme, doğum, hastalık, sakatlık, ihtiyarlık, ölüm, askerlik, iş-
sizlik, grev, eğitim ve diğer sosyal ve kültürel gereksinimleri için a) Sendikanın amaç ve ilkelerine aykırı davranışta bulunmak,
EKLER | 865
b) Sendika ve DİSK Anatüzüğüne ve bunlara dayanılarak çıkarılan MADDE 11- MERKEZ GENEL KURULU:
yönetmelik, genelge ve yetkili organ kararlarına aykırı davranış-
Genel Merkez Organları üyeleri, sendika kurucu üyeleri, üyeliğini
ta bulunmak,
yitirmemiş eski başkanlar ile:
c) Sendikanın amaçlarına ulaşmasına veya gelişmesine engel ola-
a) Sendika toplam üyesi 1000’den az ise şube kongrelerinden (şube
cak eylem veya çalışmalarda bulunmak,
kurulmamışsa işyerlerinden) üyelerce seçilen en az 50 delege,
d) Sendikanın veya DİSK’e üye sendikaların işkollarında kurulmuş
b) Toplam üye sayısı 1000’den çok 5000’den az ise 75 delege,
diğer sendikalara üye olmak, bu sendikalarda görev almak, bu sen-
dikaların kurucusu olmak, veya bu gibi sendikaları desteklemek, c) Toplam üye sayısı 5000’den çok 10.000’den az ise en az 100
delege,
e) Sendikayı kişisel çıkarları için kullanmak,
d) Toplam Üye sayısı 10.000’den çok 30.000’den az ise 100 dele-
f) Sendika sırlarını açığa vurmak ve geleceğini tehlikeye düşüre-
geye ek olarak 10.000’den sonraki her tam 1000 üye için 10 dele-
cek eylem ve çalışmalarda bulunmak,
ge artırılarak,
Şube Onur Kurulu kararları (geçici ve kesin çıkarma) Merkez Onur
e) Toplam üye sayısı 30.000’den çok 40.000’den az ise en az 300
Kurulu yada Genel Kurulca onaylanmaz veya İş Mahkemesi tara-
olmak üzere 30.000’den sonra gelen her tam bin üye için üç dele-
fından bozulursa, askıda kalan üyelik süresine ilişkin ödenti bor-
ge artırılarak,
cunu ödeyen işçi üyeliğini yeniden kazanır.
Genel Kurulca onaylanan çıkarma kararının bildirilmesini izleyen f) Toplam üye sayısı 40.000’den çok 60.000’den az ise en az 325 ol-
üç ay içinde iş mahkemesine başvurulabilir. mak üzere, 40.000’den sonra gelen her tam bin üye için 2 delege
artırılarak,
MADDE 10- SENDİKANIN ORGANLARI:
g) Toplam üye sayısı 60.000’den çok ise en az 350 delege ol-
1- YÖNETİM ORGANLARI mak üzere 60.000’den sonra gelen her tam bin üye için 1 delege
A) Genel Merkez Organları artırılarak
a) Merkez Genel Kurulu şube kongrelerinden seçilen delegelerden oluşur.
b) Merkez Yönetim Kurulu Şube kongrelerinden seçilecek olan Merkez Genel Kurul delegele-
rinin genel üye sayısına oranı tüzüğe uygun olarak Merkez Yürüt-
c) Merkez Yürütme Kurulu me Kurulu tarafından saptanarak şube kongresinden 15 gün önce
d) Merkez Denetim Kurulu ilgili şubeye bildirilir. Ancak üye sayısı ne olursa olsun her şubeye
en az iki delege verildikten sonra bu oranlama yapılır.
e) Merkez Onur Kurulu
MADDE 12- MERKEZ GENEL KURULU DELEGELİK KOŞULLARI:
B) Bölge Temsilciliği
Genel Kurul delegesi olabilmek için:
a) Bölge Temsilcilik Kurulu
a) Ödenti borcu bulunmamak,
b) Bölge Temsilcilik Yönetim Kurulu
b) Delege seçiminin yapıldığı gün en az altı aylık üye bulunmak,
c) Bölge Temsilciliği
c) 18 yaşını bitirmiş olmak ön koşuldur.
C) Şube Organları
d) Sendika organlarına veya delegeliğe aday olmak için sendika
a) Şube Kongresi
üyeliğinden başka koşul aranmaz. Merkez Yönetim Kurulunun is-
b) Şube Yürütme Kurulu temi ve genel kurulun kararı olmadan delegelik kaldırılamaz.
c) Şube Yönetim Kurulu Sendikanın yeni kurduğu şubeler veya eski şubelere bağlı yeni
örgütlenmiş işyerlerindeki üyeler için bu maddenin (b) bendi
d) Şube Denetim Kurulu
uygulanmaz.
e) Şube Onur Kurulu
Bu koşulların birinden yoksun olan üye delege seçimlerinde aday
f) İşyeri Temsilcilik Kurulu olamaz. Aday olsa bile seçimi geçersiz sayılır.
g) Sendika İşyeri Kurulu Sendikanın ücretli kadrolarında bulunan yöneticiler dışındaki

üyeler kadroya alınmadan önceki şubeden veya çalışmakta bu-
2- DANIŞMA ORGANLARI
lunduğu ildeki şubelerin birinden delegeliğe aday olabilirler.
a) Başkanlar Kurulu
Genel Kurulun açılışında asıl delegelerden noksan olan yerler aynı
b) Genel Baştemsilciler Kurulu şubenin delegeleri ile birlikte seçilen yedek delegelerden oy sırası-
na göre doldurulur. Sonradan gelen asıl delege Genel Kurula katıla-
c) Bölge Baştemsilciler Kurulu
maz. Genel Kurulun açılışında bulunan ve daha sonra bulunmayan
d) Şube Temsilciler Kurulu delegelerin yerine yedekleri alınamaz.
MADDE 13- GENEL KURULUN TOPLANMA VE ÇALIŞMA d) Olağanüstü Genel Kurul gündemindeki konuları görüşür. Genel
YÖNTEMLERİ: Kurul süresi seçimlerin de yapılması durumunda, üç yıldır.
a) Genel Kurul Merkez Yönetim Kurulunun saptayacağı gündem, MADDE 15- MERKEZ GENEL KURULUNUN GÖREV VE YETKİLERİ:
yer, gün ve saatte üç yılda bir olağan olarak toplanır. Yönetim Ku-
a) Gündemi onaylamak veya değiştirmek,
rulu bu yetkisini Yürütme Kuruluna verebilir. (Bu sürede yasal bir
değişim olursa yasaya uyulur.) b) Genel Kurulda hazır bulunan delegelerin 2/3’ünün oyları ile ana-
tüzükte değişiklik yapmak yada yeni bir tüzük benimsemek,
b) Gündem, yer, gün ve saat Merkez Yürütme Kurulu tarafından
merkezin bulunduğu ildeki iki gazete ile toplantı gününden en az c) Yurt içinde veya yurt dışındaki üst kuruluşlara üye olmak veya
ongün önce üyelere ve ilgililere duyurulur. Genel Kurulun toplan- üyelikten ayrılma kararı vermek,
tı yer, gün ve saati ile gündemi genel kurulun yapılacağı yerin en
yüksek mülki makamlığına da yazı ile bildirilir. Duyurulan günde d) Merkez Onur Kurulunun kararlarını görüşmek, onaylamak ya
yeterli çoğunluk sağlanamaması dolayısıyla toplantı yapılamazsa, da bozmak,
geri bırakılma nedeni ile ikinci toplantının yeri, günü, saat ve gün- e) Organların, Genel Kurula sundukları raporları görüşüp onayla-
demi yeniden iki gazete ile üyelere ve ilgililere duyurulduktan baş- mak veya sorumlu gördükleri hakkında yasal ve tüzüksel kovuş-
ka toplantının yapılacağı yerin en yüksek mülki makamlığına yazı turma yapılmasına karar vermek,
ile bilgi verilir. İkinci toplantı en geç 15 gün içinde yapılır. Bu toplan-
tıda yeterli çoğunluk seçimi organIarın üye sayısının iki katından f) Yürütme ve yönetim organlarına yapılması zorunlu görevler
aşağı olamaz. vermek,
c) Genel Kurula sunulacak döneme ilişkin çalışma raporları 15 gün g) Tüzükte öngörülen Genel Merkez organ üyeleri ve yedeklerini
önceden delegelere gönderilir. seçmek,
d) Genel Kurulu Başkan veya Genel Başkanın yokluğunda Genel h) Üyesi bulunduğu kuruluşlarla diğer kurumların Genel Kurul
Sekreter, Genel Sekreterin yokluğunda Yürütme Kurulu üyelerin- toplantılarına katılacak delegelerle görevli üyeleri seçmek veya bu
den biri açar. Genel Kurulu açan toplantıyı yönetecek Başkanlık konudaki yetkisini merkez yönetim yada merkez yürütme kuru-
Kurulu seçimini yönetir. luna devretmek, Konfederasyon delegelerinin Genel Kuruldan se-
çilmesi zorunludur.
e) Genel Kurul Başkanlık Kurulu Genel Kurulca açık oyla seçilen bir
başkan iki başkan yardımcısı ve yeteri kadar yazmandan oluşur. ı) Seçimli yöneticiler ile diğer personele ödenecek ücret ve yol-
Genel Kurulca alınan bütün kararlar ile seçim sonuçları Genel Ku- luklar gibi ödenekleri saptamak, gelecek döneme ilişkin bütçeyi
rul kararlarına ilişkin karar defterine yazılarak başkanlık kurulu onaylamak,
tarafından imzalanır. Bu kurula seçileceklerin delege, üye üst ku- i) Anatüzüğe uygun öneriler hakkında kararlar almak ve organla-
ruluş veya üst kuruluşa bağlı sendikaların yöneticilerinden olma- ra yetkiler vermek,
sı gerekir.
j) Sendika tüzel kişiliğine son vermek,
f) Genel Kurulda hazır bulunan delegelerin 1/10’unun yazılı istemi
ve genel kurulun oluru ile gündemde değişiklik yapılabilir. k) Yasalar, tüzükler ve yönetmeliklerin elverdiği diğer yetkileri
kullanmak,
g) Genel Kurul çalışmaları:
MADDE 16- MERKEZ YÖNETİM KURULUNUN OLUŞMASI
1- Genel Kurul olarak,
Merkez Yürütme Kurulu üyelerinden başka Genel Kuruldan seçi-
2- Komisyonlara ayrılarak yapılır. len ençok 20 asil üyeden oluşur. Genel Kurulda asıl Merkez Yöne-
Genel Kurul, gündemindeki konuları ve delegeler tarafından ileri tim Kurulu üyesi kadar da yedek üye seçilir. Yönetim Kurulundan
sürülecek öneri ve dilekleri inceleyip rapora bağlayarak Genel Ku- ayrılan seçimli asıl üyelerin yerine aldıkları oy sırasına göre yedek
rula sunmak üzere gerekli komisyonları oluşturur. Komisyonlar üyeler Merkez Yürütme Kurulunca çağrılır.
göreve başlarken kendi üyeleri arasında bir başkan ve bir yazman MADDE 17- MERKEZ YÖNETİM KURULUNUN TOPLANTI YÖNTEMİ:
seçerler. Komisyonların raporları genel kurulca görüşülüp karara
bağlanmadıkça geçerli sayılmaz. Komisyonların üye sayısı genel Merkez Yönetim Kurulu en az altı (6) ayda bir Merkez Yürütme Ku-
kurulca saptanır. rulunca saptanan yerde, saptanmamışsa genel merkezde Genel
Başkanın, genel başkanın yokluğunda genel sekreterin başkanlı-
h) Genel Kurulda kararlar anatüzük değişikliği dışında oylamaya ğında toplanır. Yönetim Kurulu üye tam sayısının salt çoğunluğu ile
katılan delegelerin salt çoğunluğuyla alınır. toplanır. Kararlar katılanların salt çoğunluğuyla alınır, eşitliği du-
MADDE 14- OLAĞANÜSTÜ GENEL KURULUN TOPLANMA rumunda toplantıyı yönetenin katıldığı öneri karar olur.
KOŞULLARI: Yönetim Kurulu gündemine eklenecek maddeler için yazılı önerge
a) Merkez Yürütme veya Merkez Yönetim Kurulunun kararları ile, vermek zorunludur. Verilen önergelerin gündeme alınması Yöne-
tim Kurulunun karar vermesine bağlıdır. Toplantıda alınan karar-
b) Merkez Denetim Kurulunun dernekler yasası uyarınca yapaca- lar, karar defterine yazılır ve toplantıya katılan kurul üyeleri tara-
ğı istem üzerine, fından imza edilir.
c) Sendika üyelerinin 1/5’inin gerekçeli yazılı ve imzalı istemi ile Merkez Yönetim Kurulu, gerektiğinde Genel Başkan tarafından,
Genel Kurul Olağanüstü toplantıya çağrılır. Olağanüstü Genel Ku- üyelerin 2/3’ünün yazılı istemi denetim ve onur kurullarının ortak
rula kongresini yapmış şubelerin seçilmiş delegeleri ile kongresi- kararı ve yazılı isteği üzerine veya yürütme kurulu kararı ile olağa-
ni yapmamış şubelerin üyeliğini yitirmemiş eski delegeleri katılır. nüstü toplantıya çağrılır.
EKLER | 867
MADDE 18- MERKEZ YÖNETİM KURULUNUN GÖREV VE Merkez Yürütme Kurulu en az haftada bir gerektiğinde kurulun
YETKİLERİ: kararı, Genel Başkanın çağrısı veya iki Yürütme Kurulu üyesinin
istemi ile her zaman toplanır.
1- Yürütme Kurulundan her toplantı için bilgi alır, dilediği konuları
gereğini yapmak üzere Yürütme Kuruluna aktarır. Özürsüz olarak ardı ardına üç dönem içinde toplam beş toplantıya
katılmayan üye Yürütme Kurulundan düşürülür.
2- Sendikanın çalışmalarına ilişkin Yürütme Kurulunca hazır-
lanan hesap ve çalışma raporlarını, karar ve eylemlerini gözden MADDE 20- MERKEZ YÜRÜTME KURULUNUN GÖREV VE
geçirip onaylar yada reddeder. Anatüzük veya Genel Kurulca ve- YETKİLERİ:
rilmiş kararlar üzerinde yorumlar yapar, yürütme kuruluna yapıl- a) Sendikanın amaç ve ilkelerinin gerçekleşmesinden birinci dere-
ması zorunlu görevler verir. cede sorumludur. İşçi sınıfını ilgilendiren her türlü konuyu ve olay-
3- Olağanüstü durumlarda örgütün izleyeceği genel politikayı gö- ları izler, sendika işlerinin düzenli yürütülmesi ve iyi işlemesi için
rüşerek karara bağlar. dairelerin dışında gereksinme duyduğu büro ve kurulları kurar,
bunların sistemli ve verimli çalışmalarını sağlar daire büro ve ku-
4- Görevinden ayrılan veya boşalan Yürütme Kurulu üyelerinin rullar için yönetmelik hazırlar ve Merkez Yönetim Kurulunun ona-
yerine sendika üyeleri arasından genel kuruldaki yönteme göre yına sunar.
yeni üye seçer.
b) Sendika işlerinin düzenli yapılması, üyelerin hak ve çıkarlarının
5- Sendika amaçlarına uygun olarak taşınır, taşınmaz mal satın en iyi biçimde korunması için daire, büro şubeler ve bölge temsil-
alınmasına veya satılmasına karar verir veya bu konularda Mer- ciliklerinde çalıştırılacak uzman ve kişilerin atanmalarını yapar ve
kez Yürütme Kurulunu yetkili kılar. bunlara verilecek ücret, yolluk ve sosyal yardımları bütçe sınırları
içinde belirler.
6- Bütçedeki fasıllar arasında gerekli aktarmaları yapar veya bu
konuda Yürütme Kuruluna yetki verir. c) Yasalara göre sendikanın temsil edilmesi gereken kurum ye ku-
rullara katılacak delege ve temsilcileri seçer, vekil atar.
7- Ek bütçe düzenleyerek uygulanmasını kolaylaştırır,
d) Sendikanın ana tüzük ve yönetmeliklerine aykırı davranan
8- Güçlü ve verimli bir örgütlenme için gerekli programları hazır- şube yürütme ve yönetim kurulları, işyeri temsilcileri, işyeri sen-
lar, gerekli önlemlerin alınmasını ve uygulanmasını sağlar, dika kurulu üyeleri ve bölge temsilcilerine işten el çektirebilir. Ge-
9- Yürütme Kurulunun tüzüğe uygun olarak hazırlayıp yürürlü- çici atama yapabilir. Ancak bu el çektirilenlerin yerine 3 ay içersin-
ğe koyduğu yönetmelikleri inceleyerek gerektiğinde değiştirerek de seçim yapmak zorundadır.
onaylar. e) Her merkez yönetim kurulu toplantısına yaptığı ve yapacağı iş-
10- Anatüzük ve Genel Kurul kararlarıyla kendisine verilen yetkilere ilişkin sözlü ve yazılı bilgi verir.
leri kullanır. f) Sendika adına her türlü sözleşme imzalanmasına karar verir.
11- Dönemine ilişkin olarak Merkez Yürütme Kurulunu hazırlanan İmzalayacak yetkilileri seçer. Toplu iş sözleşmesi tasarılarını ha-
çalışma ve hesap raporlarını onaylayarak Genel Kurula sunar, zırlar veya hazırlattırır. Toplu iş sözleşmelerinin imzalanmasına
karar verir veya bu konuda yetkili seçer, Toplu İş Sözleşmesi uyuş-
12- Özürsüz olarak ardı ardına üç, dönem içinde toplam beş toplan- mazlıklarında il ve yüksek hakem, özel hakem kurullarında, sen-
tıya katılmayan üyeyi Yönetim Kurulundan düşürür. dikayı temsil edecek üyeleri seçer. Yasalara uygun olarak grev ka-
rarı alır, uygular, gerektiğinde grevi kaldırır.
13- Anatüzüğün amaç ve ilkelerine aykırı, sendika bütünlüğünü
zedeleyici davranışlarda bulunan sendika üye yöneticileri geçici g) Bankalardan, postahanelerden ve diğer özel ve tüzel kişi ve ku-
süreyle işten el çektirerek Onur Kuruluna verir. Onur Kuruluna ve- ruluşlardan para almaya yetkili üyeler ve görevliler için sirküler
rilmek üzere görevden el çektirilen yöneticinin hakkındaki soruş- hazırlar ve görevliler saptar.
turma bir aydan fazla süremez. Yürütme Kurulu üyeleri hakkında
h) Yasaların elverdiği her türlü eylemlerin yapılması kararları-
Onur Kurulunca verilen kararlar Yürütme, Yönetim ve Onur Kurul- nın alınmasında, uygulanmasında, işçilerin çıkarları doğrultu-
larının yapacakları ortak toplantıda 2/3 oyla verilecek kararla ke- sunda gerekli girişimlerin yapılmasında yetkili olduğu kadar da
sinleşir. Hakkında karar verilecek kişi oylamaya katılamaz. sorumludur.
14- Ana tüzük ve yasalara uygun olarak gereksinme duyduğu ka- ı) Gerekli gördüğü bölgelerde şube açabilir. Ancak bir bölgede şube
rarları alarak uygular, açabilmesi için çok zorunlu durumlar dışında o bölgede sendikaya
MADDE 19- MERKEZ YÜRÜTME KURULUNUN OLUŞMASI-TOP- kayıtlı üye sayısının en az 250 olması gereklidir.
LANMASI VE KARAR VERME YÖNTEMLERİ: i) Gerekli gördüğünde Bölge Temsilciliği kurabilir ve buralara tem-
Merkez Yürütme Kurulu; Merkez Genel Kurulunda seçilen Genel silci atayabilir.
Başkan, Genel Sekreter ile birlikte en az 3, en çok 9 üyeden oluşur. j) Merkez Yürütme Kurulu üyeleri anatüzükte gösterilenlerin dı-
şında kurulacak daire, büro ve kurulların yönetimini örgütün ge-
Merkez Yürütme Kurulu, Genel Başkanın yönetiminde, Genel Baş-
reksinmelerine göre yapacağı işbölümü ile yürütür. Hiç bir kurul
kanın yokluğunda veya genel merkezde bulunmadığı zamanlarda,
üyesi anatüzük, kongre yönetim, yürütme kurullarının kararları-
Genel Sekreterin, Genel Sekreterinde yokluğunda en kıdemli Yü-
na ve sendikanın ilkelerine aykırı davranamaz. Her üye önce göre-
rütme Kurulu üyesinin başkanlığında üyelerin salt çoğunluğunun
vinden dolayı yürütme kuruluna karşı sorumludur.
katılması ile toplanır. Toplantıya katılanların sayısı ne olursa olsun,
kararlar en az üye tam sayısının salt çoğunluğunun oyu ile alınır. k) Seçilmiş temsilcilerin atanmasını yapar yada görevden alır.
I) Bütçeyi uygular. Taşınır, taşınmaz mal alınmasına veya satılma- f) Merkez Yürütme ve Yönetim Kurul üyelerinin toplantılara ge-
sına karar verir. lip gelmediklerini denetler, gelmemişlerse nedenlerini araştırarak
MADDE 21- GENEL BAŞKAN: kurullara bilgi verir,
Genel Başkan Genel Kurulda oylamaya katılan delegelerin 2/3 ço- g) Yasalar, anatüzük, yönetmelik ve kurul kararları ile kendisine
ğunluk oyu ile seçilir. Bu çoğunluk ilk turda elde edilmezse ikin- verilen diğer görevleri yapar, yaptırır ve sorumluluğunu yüklenir.
ci tura geçilir. İkinci turda oyların çoğunluğunu alan aday seçilmiş
MADDE 25- MERKEZ YÜRÜTME KURULU ÜYELERİ:
olur. Seçimde gizli oy açık sayım yöntemi uygulanır.
Yürütme Kurulu üyeleri, genel başkanlık seçimindeki yöntem ile
MADDE 22- GENEL BAŞKANIN GÖREV VE YETKİLERİ:
ve topluca Merkez Genel Kurulunca seçilirler.
a) Anatüzükte başkaca hüküm bulunmayan konularda sendika-
yı tek başına temsil eder. Geçici nedenlerle görevi başında bulun- MADDE 26- MERKEZ YÜRÜTME KURULU ÜYELERİNİN GÖREV VE
madığı zamanlarda bu yetkiyi Genel Başkan Vekili - Genel Sekre- YETKİLERİ
ter kullanır.
Merkez Yürütme Kurulu üyeleri ilk toplantıda yapılacak görev bö-
b) Sendikanın genel politikasına aykırı olmamak koşuluyla basın lümü sonunda kendi yönetimlerine verilen dairelerin başkanı-
toplantıları düzenler, yazılı ve sözlü demeçler verir. dırlar. Sorumluluğunu yüklendikleri dairelerin çalışmalarını sağ-
ladıktan başka yürütme kurulunca kararlaştırılan kendilerine
c) Sendika adına yayınlanan yayın organlarının sahibidir.
verilen diğer görevleri yaparlar. Üstlendikleri görevlerden dolayı
d) Yönetim ve yürütme kurulu ile her türlü komisyon ve danışma öncelikle merkez yürütme kuruluna karşı sorumludur.
kurullarının doğal başkanıdır. Bu görevini Yürütme Kurulu üyele-
rinden birine devredebilir. MADDE 27- DAİRELER:
e) Örgüt çalışmalarını denetler gerektiğinde şubelerin yazışmala- Sendika işlerinin işbölümü sistemi içinde daha düzenli ve yararlı
rını, işlemlerini ve hesaplarını inceler veya görevlendireceği kim- yürüyebilmesi için aşağıdaki daireler kurulabilir.
selere yaptırır,
1- Eşgüdüm Dairesi
f) Sendika içinde birlik ve düzeni sağlar. Sendika üyelerinin hak ve
çıkarlarını kollar, örgütün onurunu korur. 2- Örgütlenme Dairesi
g) Sendika adına her türlü sözleşmeler imzalar. 3- Eğitim Dairesi
h) Örgütün çalışmalarının başarıya ulaşmasıyla ilgili Yürütme Ku- 4- Toplu Sözleşme Dairesi
rulu kararlarının gerektiği gibi uygulanmasını sağlar.
5- Parasal İşler Dairesi
MADDE 23- GENEL SEKRETER:
6- Basın-Yayın ve Halkla ilişkiler Dairesi
Genel Sekreter Merkez Genel Kurulunda, Genel Başkanlık seçi-
mindeki yöntem ile seçilir. 7- Hukuk işleri Dairesi
MADDE 24- GENEL SEKRETERİN GÖREV VE YETKİLERİ: 8- Özlük işleri Dairesi
Genel Sekreter örgüte ilişkin her türlü yazışmaları yapar yaptırır. 9- Dış İlişkiler Dairesi
Sendikanın amaç ve ilkeleriyle ilgili yayın ve istatistikleri, toplu 10- Sosyal ve Siyasal İlişkiler Dairesi
iş sözleşmesinde gereksinme duyulan bilgileri toplar, girişimlerin
başarıya ulaşması ile ilgili her türlü bilgi ve belgeleri derler, sendi- 11- Araştırma Dairesi
ka çalışmaları için kurulacak, büro ve kurul çalışmalarının sorum- a) Gerektiğinde Yürütme Kurulu kararı ile yeni daireler kurulabilir,
luluğunu taşır.
b) Dairelerin kuruluşu, görev, yetki ve sorumluluklarını içeren bir
Bunlardan başka;
yönetmelik hazırlanır,
a) Merkez Yürütme Kurulunun toplantılarına ilişkin gündemleri
hazırlar, alınan kararları deftere yazar, uygulanmasını sağlar, c) Daireler Yürütme Kurulu üyelerinin yönetiminde çalışır.
b) Merkez Yönetim ve Yürütme Kurulu kararlarını uygulayacak Daire başkanlıkları için Yürütme Kurulu kararıyla görev bölü-
kurul üyeleri, daireler ve örgütün diğer organları arasındaki bölü- mü yapılır. Daire Başkanlıklarının değiştirilmesi de Yürütme Ku-
münü ve birlikte çalışmayı sağlar, rulu kararı ile sağlanır. Yürütme Kurulu kararı ile yapılan gö-
rev bölümünde verilen daire başkanlıklarını üyeler üstlenmek
c) Yasalara göre Çalışma Bakanlığı’na veya diğer devlet birimlerine
zorundadırlar.
gönderilmesi gereken bilgi ve belgeleri zamanında ulaştırır,
MADDE 28- MERKEZ DENETİM KURULU:
d) Genel Kurul sonrası yönetim kurullarına seçilen ve sendikalar
yasası uyarınca mal bildiriminde bulunması gereken üyelerin ko- Merkez Denetim Kurulu, Genel Kurulca seçilen üç (3) asıl üyeden
nuya ilişkin işlemlerini zamanında yapar ve sorumluluğunu taşır, oluşur. Genel Kurulca asıl üyeler kadar da yedek üye seçilir. Ku-
e) Yürütme ve Yönetim Kurulu toplantılarında alınan kararları ve rul üyeleri arasından bir başkan ve bir yazman seçer. Olağan ola-
karşı oy yazılarını karar defterine yazarak kurul üyelerine eksik- rak altı ayda bir, Merkez Yürütme veya Merkez Yönetim Kurulunun
siz imza ettirir. çağrısı üzerinde olağanüstü toplanır.
EKLER | 869
MADDE 29- DENETİM KURULUNUN GÖREV VE YETKİLERİ: c) Bölge Temsilciliğine bağlı üye sayısı 2501’den fazla olan şubeler-
de seçilmiş yönetim kurulu, denetim kurulu, onur Kurulu üyeleri
a) Sendikanın yönetsel ve parasal işlevlerini denetlemek,
ile Genel Merkez Genel Kuruluna katılan delegelerle şube kongre-
b) Denetim sırasında gördüğü aksaklık ve yolsuzluklar hakkında sine katılan delegelerin en az % 25’i oranında seçilen delegelerden
merkez yönetim kurulu ile Yürütme Kuruluna uyarıda bulunmak, oluşur.
c) Çalışmaların sendika yararına yasa ve tüzüğe uygun biçimde MADDE 34- BÖLGE TEMSİLCİLİK KURULUNUN GÖREV VE
yürütülmesi için Merkez Yürütme ve Merkez Yönetim Kurulunca YETKİLERİ:
önerilerde bulunmak,
Bölge Temsilcilik Kurulu, anatüzüğün Genel Kurul için saptadığı
d) Her denetim sonunda Merkez Yürütme ve Yönetim Kuruluna, çalışma yöntemine uygun olarak görev yapar.
dönem sonunda da Genel Kurula rapor vermek,
a) Kurula katılan delegeler arasından Bölge Temsilcisini seçmek,
e) Yazılı bir uyarı geldiğinde olağanüstü toplanarak uyarıya ilişkin
araştırma ve incelemeler yapmak, b) Bölge Temsilcisinin biten devreye ilişkin çalışma raporunu ince-
lemek ve aklamak,
Merkez Denetim Kurulunda görev alan üyeler sendikanın diğer or-
ganlarında görev alamazlar. c) Yasalar, tüzük ve yönetmeliklere uygun diğer kararları almak,
Denetim Kurulu üyeleri çalışmalarına ilişkin raporları ve içerdiği d) Bölge sorunlarını tartışarak gelecek döneme ilişkin kararlar
belgeleri Yönetim Kurulu ve Genel Kurul dışında açıklayamazlar. almak.
MADDE 30- MERKEZ ONUR KURULU: MADDE 35- BÖLGE TEMSİLCİLİK YÖNETİM KURULUNUN
OLUŞUMU:
Merkez Onur Kurulu, Genel Kurulca seçilen beş (5) asıl üyeden olu-
şur. Genel Kurulca asıl üyeler kadar da yedek üye seçilir. Kurul Bölge Temsilcilik Yönetim Kurulu, bölgeye bağlı şubelerin baş-
üyeleri arasında bir başkan ve bir yazman seçer. Merkez Yürüt- kanları, şube sayısı yediden az olan yörelerde bölgeye bağlı şube
me ve Merkez Yönetim Kurulunun çağrısı üzerine toplanırlar. Her kongrelerinin seçerek 7’ye tamamladığı üyelerden oluşur. En az
konu en çok bir ay içerisinde sonuçlandırılır. iki ayda bir olağan, Bölge Temsilcisinin çağrısı üzerine olağanüs-
tü olarak toplanır.
MADDE 31- MERKEZ ONUR KURULUNUN GÖREV VE YETKİLERİ:
MADDE 36- BÖLGE TEMSİLCİLİK YÖNETİM KURULUNUN GÖREV
Merkez Onur Kurulunun, yaptığı soruşturma sonunda suçlu gör-
VE YETKİLERİ
düğü yöneticiler ile üyeler hakkında vereceği cezalar şunlardır:
a) Bölgenin tüm sorunlarını tartışarak karara bağlamak,
1- Uyarma,
b) Sendika üyelerinin sorunlarını saptayarak çözüm yollarını
2- Kınama,
aramak,
3- Süreli çıkarma,
c) Merkez Yürütme Kurulunun oluru ile en az altı ayda bir danışma
4- Kesin çıkarma. organı olan Bölge Baş Temsilciler Kurulu toplantısı düzenlemek,
Bu cezalar yasalar, anatüzük, yönetmelikler, Genel Kurul kararları d) Bölge Temsilcisinin çalışmalarını gözden geçirerek gerekli ka-
ve diğer organ kararları ile genel haklar gözönünde tutularak su- rarlar vermek,
çun ağırlığına göre saptanır.
e) Şubelerarası çalışmalarda iyi ilişkileri ve dayanışmayı sağlamak,
MADDE 32- BÖLGE TEMSİLCİLİĞİNİN OLUŞUMU:
f) Anatüzük ve yönetmeliklerin öngördüğü diğer yapmak.
Örgütsel ve eğitsel çalışmaların daha verimli güzeye getirilmesi
düzenli çalışmanın sağlanabilmesi için Merkez Yürütme Kurulun- MADDE 37- BÖLGE TEMSİLCİLİK SEÇİMİ
ca gerekli görülen yörelerde Bölge Temsilciliklerinin kurulmasına
Bölge Temsilcilik Kurulunda, Genel Başkanlık seçimindeki yöntem
ve hangi şubeleri kapsayacağına karar verilebilir.
ile seçilir.
MADDE 33- BÖLGE TEMSİLCİLİK KURULU:
MADDE 38- BÖLGE TEMSİLCİSİNİN GÖREV VE YETKİLERİ:
Bölge Temsilcilik Kurulu 3 yılda bir olağan olarak, temsilciliğe bağ-
a) Bölgesi sınırları içinde özel ve tüzel kişiler ile kamu kuruluşları-
lı şube üyelerinin 1/5’inin gerekçeli ve yazılı Yürütme Kuruluna
na karşı tüzüğün ve Merkez Yönetim Kurulunun tanıdığı yetki sı-
başvurusu ve Yürütme Kurulunun kararı ile olağanüstü olarak
nırları içinde sendikayı temsil etmek,
toplanır.
b) Bölge Temsilcilik Yönetim Kurulu toplantılarına başkanlık
1/5 oranı Bölge Temsilciliğine bağlı ödentisini veren üye tam sayı-
etmek,
sına göre hesaplanır.
c) Bölge Temsilcilik bünyesinde kurulu bulunan her türlü ihtisas
Bölge Temsilcilik Kurulu delegeleri;
bürolarının başkanı olarak çalışmalarını yönetmek,
a) Bölge Temsilciliğine bağlı şubelerden 1000’den az üyesi olanların
d) Bölgesinde, Yürütme Kurulunca kendisine verilen yetkiye da-
seçilmiş yönetim kurulu üyeleri,
yanarak toplu iş sözleşmesi çağrıları yapmak, uyuşmazlık çıkar-
b) Bölge Temsilciliğine bağlı üye sayısı 1001-2500 arası şubelerden mak, uyuşmazlıkları çözümlemek, toplu iş sözleşmeleri imzala-
seçilmiş Yönetim Kurulu, denetim kurulu ve Onur Kurulu üyeleri, mak, grev uygulamalarını ilgili şube başkanı ile birlikte yönetmek,
e) Kendisine verilmiş yetkilere dayanarak gerekli davaların açıl- MADDE 43- ŞUBE YÖNETİM KURULU:
masını sağlamak ve hukuksal girişimlerde bulunmak,
Şube Yönetim Kurulu, şube kongresinde gizli oy ile seçilen Şube
f) Merkez Yürütme Kurulunun programladığı eğitim seminerleri, Başkanı ve on asil üyeden oluşur. Kongrece asil üye kadar da ye-
kurs ve konferansları düzenlemek ve yönetmek, dek üye seçilir. Şube Yönetim Kurulu üyeleri, ilk toplantılarında
kendi aralarında, bir yazman ve bir sayman seçerek Şube Yürüt-
g) Temsilciliğe alınması gereken kadroları Merkez Yürütme Kuru- me Kurulunu oluşturur. Şube Yürütme Kurulu Anatüzüğün, Mer-
lundan istemek, kez Yürütme Kurulu için saptadığı yöntemlerle çalışır.
h) Bölgesi ile ilgili çalışmaları ve sorunları hakkında üç ayda bir MADDE 44- ŞUBE YÖNETİM KURULUNUN GÖREV VE YETKİLERİ :
Merkez Yürütme Kuruluna yazılı bilgi vermek,
a) En geç 15 günde bir toplamak,
ı) Yasalar, tüzük ve yönetmeliklerin öngördüğü diğer çalışmaları
b) Şube sınırları içindeki sorunları görüşüp karara bağlamak,
yapmak.
c) Yasa, anatüzük ve yönetmelik uyarınca işyerlerinde temsilcilik
MADDE 39- ŞUBELERİN KURULUŞU: kurulu üyelerini sendika işyeri kurul üyelerinin seçimlerini düzen-
Yürütme Kurulu gerekli gördüğü yerlerde şube açılmasına karar lemek, seçtirmek ve sonuçlarını varsa Bölge Temsilciliğine ve Ge-
verir. Üyeler arasından geçici yönetim kurulunu ve başkanı atar. nel Merkeze bildirmek,
Yeni kurulan şubelerin bir yıl içerisinde şube kongrelerini yapma- d) Şube başkanının çalışmalarını gözden geçirip gerekli görevle-
ları zorunludur. ri vermek,
MADDE 40- ŞUBE KONGRESİNİN OLUŞUMU: e) Tüzük ve genel bütçe uyarınca gereken sarfların yapılması-
na karar vermek, yapılan sarfları onaylamak, şubelerde çalış-
Şube Kongresi, Şube Yönetim Kurulu, Denetim Kurulu, Onur Kuru- tırılacak personeli Merkez Yürütme Kurulunun olurunu alarak
lu üyeleri ile, görevlendirmek,
a) 500’e kadar üyesi bulunan şubelerde şube kongresinden bir ay f) Yasalar, tüzük ve yönetmeliklerin gerektirdiği diğer görevleri
önce öncesine kadar ödenti yükümlülüklerini (bu tüzükteki ayrık yapmak,
hükümler dışında) düzenli olarak yerine getiren üyelerin katılma-
g) En geç altı ayda bir şube Temsilciler Kurulunu toplamak.
sı ile;
MADDE 45- ŞUBE BAŞKANININ GÖREV VE YETKİLERİ
b) 500’den fazla üyesi olan şubelerde 5000’e kadar en az 100 olmak
üzere işyerlerinden üyelerce gizli oy açık sayım yöntemiyle seçile- a) Şube sınırları içinde sendikayı özel ve tüzel kişiler ile kamu ku-
cek üyelerin % 10’u, 5000’den sonrası için % 5 oranındaki delege- ruluşlarına karşı temsil etmek,
lerden oluşur. Delegelerin işyeri bölümlerindeki üyelerin tümünü
b) Şubesini ilgilendiren sorunlara ilişkin bülten yayınlamak, bası-
temsil edecek biçimde seçilmesine özen gösterilir. Bunu düzenle- na bilgi vermek,
yen bir yönetmelik yapılır.
c) Üyeleri adına Merkez Yürütme Kurulundan aldığı yetkiye daya-
MADDE 41- ŞUBE KONGRESİNİN TOPLANMA VE ÇALIŞMA narak dava açmak, davadan vazgeçmek, toplu iş sözleşmesi çağrı-
YÖNTEMİ: sı yapmak, uyuşmazlık çıkartmak, uyuşmazlık toplantılarına ka-
tılmak, grevleri başlatmak, yönetmek ve kaldırmak,
a) Şube kongresi olağan olarak üç yılda bir Merkez Genel Kurulun-
dan en az iki, en çok altı ay önce Yürütme Kurulunun tesbit edeceği d) Tüzük ve yönetmeliğin öngördüğü diğer yetkileri kullanmak,
zamanlarda toplanır.
e) Yaptığı ve yaptırdığı işlerin sorumluluğunu yüklenmek.
b) Şube kongresi olağanüstü olarak Merkez Yürütme Kurulunun MADDE 46- ŞUBE DENETİM KURULU:
kararı, Şube Yönetim Kurulunun istemi, şubeye kayıtlı üyelerin
1/5’inin yazılı ve gerekçeli olarak Genel Merkeze yapacağı başvuru Şube Denetim Kurulu, şube kongresinde gizli oyla seçilen 3 asıl
ve Yürütme Kurulunun oluru ile en geç üç ay içinde toplanır. üyeden oluşur. Kongrede asıl üyeler kadar yedek üye seçilir. Asıl
üyeler kendi aralarında bir başkan ve bir yazman seçerler. Asıl
Şube Kongreleri anatüzüğün Genel Kurul için saptadığı yöntemlere üyelerden ayrılanların yerine aldıkları oy sırasına göre yedek üye-
uygun olarak çalışır. ler şube yönetim kurulunca çağrılır.
MADDE 42- ŞUBE KONGRELERİNİN GÖREV VE YETKİLERİ: MADDE 47- ŞUBE DENETİM KURULUNUN GÖREV VE YETKİLERİ:
a) Şube Yönetim Kurulunun biten döneme ilişkin çalışmalarını ve a) En az altı ayda bir şubenin çalışmalarını denetlemek, (bu çalış-
raporlarını incelemek ve aklamak, maları yapmak için şube yönetim kurulunun çağrısını beklemez)
b) Başvuru-uyarı ve merkez denetim kurulunun buyruğu üze-
b) Şube Başkan ve organlarını seçmek,
rine gerekli incelemeyi yapmak, çalışmaları ve sonuçlarına iliş-
c) II. madde uyarınca en az iki olmak üzere Yürütme Kurulunca bil- kin raporları şube yönetim kuruluna vermek ve Merkez Yürütme
dirilen sayıda Merkez Genel Kuruluna katılacak delegeleri seçmek, Kuruluna göndermek, döneme ilişkin raporunu şube kongresine
sunmak.
d) Şube sınırları içindeki işyeri ve üye sorunlarını tartışarak Yöne-
tim Kurulunun uygulamasına ilişkin kararlar almak, c) Denetleme sırasında tüzüğün temel amaç ve ilkelerine aykı-
rı davrandığını saptadığı kimseleri Merkez Yürütme Kuruluna
e) Tüzük ve yönetmeliğin tanıdığı diğer yetkileri kullanmak. bildirmek.
EKLER | 871
Denetim Kurulu en az iki üye ile çalışmasını sürdürebilir. Merkez 2501 ve daha fazla üyenin çalıştığı işyerlerinde 1/50
Denetim Kurulunun Şubeyi denetlemesi sırasında yardımcı olmak
zorundadır. oranında seçilen üyelerden oluşur.
MADDE 48- ŞUBE ONUR KURULU: Sendika işyeri kurulu seçimleri üç yılda bir şube kongresinden en
az bir ay önce yapılır.
Şube Onur Kurulu, şube kongresinde gizli oyla seçilen 3 asıl üye-
den oluşur. Kongrede asıl üyeler kadar yedek üye de seçilir. Asıl Sendika işyeri kuruluna aday olabilmek için seçimden 15 gün önce
üyeler kendi aralarında yaptıkları toplantıda bir başkan ve bir yaz- yazılı olarak ilgili şubeye başvurmuş bulunmak gerekir. Şube Yö-
man seçerler. Asıl üyelerden ayrılanların yerine yedek üyeler al- netim Kurulu adaylık için başvuranları alfabetik sıraya koyarak bir
dıkları oy sırasına göre, şube yönetim kurulunca çağrılır. liste hazırlar. Seçim bu listenin karşısındaki kareler işaretlenerek
MADDE 49- ŞUBE ONUR KURULUNUN GÖREV VE YETKİLERİ: yapılır.
a) Kurula gönderilen üyeler hakkında suçun ağırlığına göre ceza 100 işçiden en az işçi çalışan işyerlerinde kurul üyesi seçimi yapılıp
vermek, (süreli çıkarma ve kesin çıkarma cezaları Merkez Onur yapılmaması Yürütme Kurulu kararına bağlıdır.
Kurulunun onayından geçmeden uygulanmaz.)
İşyerinde bölümler (departmanlar) varsa hangi bölümde kaç işyeri
b) Anatüzükte belirlenen Merkez Onur Kuruluna ilişkin diğer gö- kurul üyesi seçileceği Merkez Yürütme Kurulunca saptanır.
rev ve yetkileri şube sınırları içinde kullanmak.
Kurul üyeliğine seçilebilmek için en az altı aylık sendika üyesi ol-
MADDE 50- İŞYERİ TEMSİLCİLİK KURULU: mak gereklidir. İşyeri yeni örgütlenmişse bu koşul aranmaz.
İşyeri temsilcilik kurulu üye işçiler tarafından yasada belirli sayıda MADDE 53- SENDİKA İŞYERİ KURULUNUN GÖREVLERİ:
seçilen temsilcinin atanması ile oluşur. Bunlar kendi aralarında bir
baştemsilci seçerler. a) Üst organların verdiği görev ve buyrukları yerine getirmek,
Üyelerin yarıdan bir fazlasının istemi veya Yürütme Kurulunun ge- b) Baştemsilcinin başkanlığında ayda en az bir toplantı yapmak,
rekli gördüğü durumda temsilciler görevden alınır. Ancak temsil-
c)Temsilcilik kurulu çalışmalarının verimli yapılması için öneriler-
ciliğin görevden alınmasını izleyen iki ay içerisinde seçimlerin ye-
de bulunmak, yardımcı olmak,
nilenmesi gerekir.
d) Sendika organları ile üyeler arasında uyumu sağlamak, (üyele-
MADDE 51- İŞYERİ TEMSİLCİLİK KURULUNUN GÖREV VE
rin eleştiri ve önerilerini temsilcilik kuruluna iletmek, üst organla-
YETKİLERİ:
rın kararlarını uygulatmak için üyelere indirmek.)
a) Sendika üst organları ile sendika işyeri kurulu ve üyeler arasın-
daki ilişkiyi ve düzenli çalışmanın kurulmasını sağlamak, MADDE 54- DANIŞMA ORGANLARI:
b) Ayda bir sendika işyeri kurulu ile toplantı yaparak, işyerinin so- Sendikal çalışmaların daha sağlıklı yürütümü, üyeler ile organlar
runlarını görüşmek, arasındaki ilişkinin düzenli yürümesi açısından danışma organla-
rı oluşturulur.
c) Sendika işyeri kurulundan ve üyelerden gelen sorun ve önerile-
ri çözümlemeye çalışmak, çözümlenemeyen sorunları şube yöne- Bu danışma organlar:
tim kuruluna bildirmek,
a) Başkanlar Kurulu,
d) Sendikanın amaçlarını, ilkelerini ve kararlarını tüm üyelere
açıklamak, yayılmalarını sağlamak, b) Bölge Baştemsilciler Kurulu,
e) İşverenlere karşı üyelerin yasadan ve toplu sözleşmeden hak- c) Şube Temsilciler Kuruludur.
larını korumak, MADDE 55- BAŞKANLAR KURULU:
f) Toplu sözleşme çalışma ve görüşmeleriyle yakından ilgilenmek
Merkez Yönetim Kurulu üyeleri, Merkez Yürütme Kurulu üyeleri,
bu konuda üyelere bilgi vermek,
Bölge Temsilcileri ve şube başkanlarından oluşur.
g) İşyerinde ve çevresinde örgütsüz işçilerin sendika üyesi olması
Merkez Yönetim veya Merkez Yürütme Kurulunun çağrısıyla top-
için gerekli çalışmaları yapmak,
lanır. Sendikanın en yüksek danışma organıdır.
h) Üyelerden kesilen sendika ödentilerinin zamanında örgütün
hesabına yatırılmasını sağlamak. MADDE 56- BÖLGE BAŞTEMSİLCİLER KURULU:
Sendika işyeri kurulu ve işyeri temsilcilik kurulu konusunda en Bölge Temsilciliği sınırları içindeki şubelerin yönetim kurulu üye-
geç 5 ay içerisinde yönetmelik hazırlanır. leri ile işyeri baştemsilcilerinden oluşur.
MADDE 52- SENDİKA İŞYERİ KURULU: Merkez Yürütme Kurulunun onayı Bölge Temsilciliği Yönetim Ku-
rulunun çağrısı ile toplanır.
Sendika işyeri kurulu, işyeri temsilcilik kurulu ile üyeler tarafından;
MADDE 57- ŞUBE TEMSİLCİLER KURULU:
100’e kadar üyenin çalıştığı işyerlerinde 1/5
Şubeye bağlı işyerlerinin temsilcilik kurulu üyelerinden oluşur.
101 ile 500 arası üyenin çalıştığı işyerlerinde 1/10
Şube Yönetimin kurulunun çağrısı üzerine, şube başkanının yö-
501 ile 2500 arası üyenin çalıştığı işyerlerinde 1/20 netiminde toplanır.
MADDE 58- SENDİKANIN GELİRLERİ: MADDE 62- EĞİTİM FONU:

a) Üyelik ödentisi, Gelirlerin, en az % 5’i eğitim fonuna ayrılır. Bu fonda toplanan gelir-
ler, eğitim dairesince hazırlanan ve Yürütme Kurulunca onaylanan
b) Dayanışma ödentisi,
eğitim programına göre üyelerin eğitilmesi için harcanır.
c) Yasal ve tüzüksel girişimlerle elde edilen gelirler,
MADDE 63- AVANSLAR:
d) Eğlence, konser, sergi, kültürel ve sosyal çalışmalardan sağla-
nan gelirler, Şubelere, çalışma alanlarındaki koşullara göre Merkez Yürütme
Kurulunca saptanacak oranda avans gönderilir. Şubeler zorunlu li-
e) Yasaya uygun olarak yapılan bağışlar, derlerini bütçeye uygun olarak yaparak gider belgelerini yapıldı-
ğı günü izleyen ayın 15’ine kadar Genel Merkeze gönderilir. Genel
f) Mal varlığı gelirleri,
Merkezce alınan gider belgelerinin tutarı geciktirilmeden gönde-
g) Sendikanın yayınlarından sağlanan gelirler, rilerek şubenin avansı tamamlanır.
h) Banka gelirleri ile yasalar ve tüzüğe uygun olarak sağlanan ge- Bölge Temsilcilikleri için de aynı uygulama yapılır. Avanslar ile ilgili
lirlerden oluşur. olarak özel bir yönetmelik hazırlanır.
MADDE 59- SENDİKA ÜYE ÖDENTİLERİ: MADDE 64- ŞUBE GİDERLERİ:
Sendikanın üyelik ödentisi; dört bölümden oluşur. Şubelerin, her türlü giderleri yapılmadan önce, zorunlu durumlar-
da yapıldıktan sonra Şube Yönetim Kurulunun olurundan geçer.
1- Üyenin her ay brüt çıplak bir gündeliği (asgari gündelikten az
olamaz) tutarında aylık ödenti (fazla çalışma, prim, ikramiye gibi Anatüzük ve yönetmeliklerle yürürlükteki yasalara aykırı sarf-
ödenekler brüt ücret dışında sayılır). lardan dolayı Şube Yönetim Kurulu üyeleri Şube Kongresi, Genel
Merkez ve yargı organlarına karşı sorumludurlar. Şubeler ve Bölge
2- Toplu sözleşmelerle sağlanan ücret artışlarının bir aylık net Temsilcileri aylık giderlerine ilişkin belgeleri bir yazının ekindeki
tutarı, liste ile birlikte yapılmasını izleyen ayın 20’sine kadar Genel Mer-
3- Sendikanın bağlı bulunduğu konfederasyon anatüzüğünde be- keze göndermek zorundadır.
lirlenmiş ödenti, MADDE 65- GELİRLERİN DÜZENİ:
4- Yılda bir olmak üzere üyenin brüt bir yevmiyesi tutarında da- Gelirlerin, nasıl hangi organlar eliyle toplanacağına, hesapların tu-
yanışma fonu, tuluş biçimine, işyerlerinden, özel ve tüzel kişilerden para alacak
(bu maddede belirli, toplu sözleşme zam fark, dayanışma fonu, görevlilerin saptanmasına Merkez Yürütme Kurulunca karar ve-
konfederasyon ödentisi, üye ödentisinin dışında olmayıp, ödenti- rilir. Sendika gelirlerinin tümü genel merkez hesabında toplanır.
nin bir bölümüdür.) Sendika adına işverenlerden, özel ve tüzel kişilerden para almaya
yetkili görevliler, bulundukları yerlerde sendika paralarının yatırıl-
a) Sendikanın yeni örgütlendiği işyerlerinde çalışan ve bir başka dığı banka şubesine merkez hesap numarasını vererek yatırmak
sendikaya ödenti vermek durumunda bulunan üyelerden daha az zorundadırlar.
ödenti alınmasına Yürütme Kurulu karar verebilir.
MADDE 66- SENDİKADA TUTULACAK DEFTER VE KAYITLAR:
b) işsizlik ve hastalık durumları dışında sendika ödentilerinin dü-
zenli verilmesi zorunludur. a) Üye kayıt defteri veya fişleri,
MADDE 60- PARASAL KONULAR: b) Kararların yazılmasına ilişkin defter,
Sendikanın parasal işleri Merkez Yürütme Kurulunun, gözetimi, c) Gelen ve giden yazıların gün ve sayısının yazılmasına ilişkin
denetimi ve sorumluluğu altında parasal işler dairesi başkanı tara- defter,
fından yürütülür. Paralar, Yürütme Kurulunun belirleyeceği ban-
d) Gelen yazının aslının, giden yazının örneğinin saklanacağı gelen
kalara yatırılır. Hesaplardan Yürütme Kurulu tarafından düzen-
ve giden yazı dosyaları,
lenecek imza sirküleri ile biri Genel başkan veya Genel Sekreter
yada parasal işler dairesi başkanı olmak koşulu ile en az iki Yürüt- e) Zimmet defteri,
me Kurulu üyesi imzası ile para çekilebilir.
f) Gelir ve gider defteri,
Parasal işler dairesince düzenlenecek her türlü ödeme ve mahsup
fişleri en az iki Yürütme Kurulu üyesi tarafından imza edilir. Yürüt- g) Bilanço, envanter ve kesin hesap defteri,
me Kurulu üyelerinin çoğunluğu tarafından imzalanan gider bel- h) Genel Kurul ve Şube Kongrelerinin kararlarının yazılmasına iliş-
gesi için ayrıca karar alınmasına gerek yoktur. kin defterler,
MADDE 61- BELGELERİN SAKLANMASI: i) Yürütme Kurulu kararı ile bastırılmasına karar verilmiş numaralı
Gelir ve giderlere ilişkin mahsup fişleri ve diğer belge ve defterler ve mühürlü gelir ve giderlere ilişkin kopya fişlerle giderlerin belge-
yürürlükteki yasalarda belirli sürelerle saklanır. Bunların kaybol- lerinin saklandığı dosyalar,
masından parasal işler dairesinin tüm görevlileri sorumludurlar. j) Sendika demirbaşlarının yazılacağı defter.
Merkez Denetim Kurulunun ve şube denetçilerinin denet sırasın-
da istedikleri belgeler ve defterlerin ilgililerce gösterilmesi ve her Yukarıda (a), (b), (f), (g), (h) ve (j) fıkralarında yazılı defterlerin kul-
türlü kolaylığın sağlanması zorunludur. lanılmadan önce notere onaylattırılması zorunludur.
EKLER | 873
MADDE 67- HİZMET ÖDENEĞİ: Yönetmelikler Yürütme Kurulunca hazırlanıp yürürlüğe konul-
duktan sonra ilk Merkez Yönetim Kurulunun onayı ile kesinleşir.
a) Sendika seçimli ücretli kadrolarında çalışanlara yeniden seçil-
Merkez Yönetim Kurulunca değiştirilir veya kaldırılır. Genelge-
meme, çekilme gibi nedenlerle görevlerinden ayrılmaları veya gö-
ler Merkez Yürütme Kurulunca yürürlüğe konulur ve yürürlükten
revden alınmaları durumunda sendikada geçen her bir çalışma yı-
kaldırılır.
lına karşılık en çok 45 günlük brüt ücretleri tutarında net ödenek
verilir. Yönetim Kurulu kararı ile yöneticilere verilen avanslar bu MADDE 69- YÖNETMELİKLER:
ödenek tutarından düşülür.
Sendikanın amaçlarının gerçekleşmesi çalışmaların daha düzenli
b) Altı ayı aşkın süreler bir yıla tamamlanır. yürütülmesi için bu anatüzüğe aykırı olmayan yönetmelikler dü-
zenlenerek uygulanabilir.
c) Brüt ücret tutarına sosyal yardımlar da eklenir.
Uygulamaya konulan yönetmelikler, bu anatüzüğün ayrılmaz par-
d) Görevlinin ölümünde yasal kalıtlarına yapılır.
çalarıdırlar. Bu anatüzükte öngörülen yönetmeliklerin Genel Ku-
MADDE 68- SENDİKA TEMSİLİ VE BÜTÜNLÜĞÜ rulu izleyen ilk Merkez Yönetim Kurulu toplantısından önce (6 ay
içinde) düzenlenerek yürürlüğe konması ve yapılacak ilk Merkez
Sendikayı Genel Başkan, karar organları olarak da Merkez Yöne- Yönetim Kurulunun onayına sunulması zorunludur.
tim ve Merkez Yürütme Kurulu temsil eder. Bunlar dışındaki or-
ganların veya bu organlarda görevlilerin yapacakları anlaşmalar MADDE70- SENDİKA TÜZEL KİŞİLİĞİNE SON VERİLMESİ:
ve yasa dışı eylemlerden ötürü sendika sorumlu tutulamaz.
Tüzel kişiliğe son verilmesi amacı ile toplanmış Genel Kurulca, ka-
Sendika işlevlerini yerine getirebilmek için, bu Anatüzükte belirti- rarlaştırılır. Bu konudaki karar üye veya delege sayısının 2/3’ünün
len tüm kademe ve organları ile bir bütündür. olumlu oyu ile alınır. Tüzel kişiliğe son verilmesi durumunda sen-
dikanın tüm parası, mal varlığı, borç ve alacakları üyesi bulunduğu
Tüzel kişiliğin temsili hak ve yetkileri ile yönetim ve yürütme yet- üst kuruluşa aktarılır.
kisi Merkez Yönetim ve Yürütme Kurullarınca kullanılır. Tüzüğe
uygun organ kararları değiştirilinceye yada kaldırılıncaya dek ka- MADDE 71- ÜST KURULUŞLAR:
rarı alan organla alt birimleri bağlar.
……………Sendikası yurt düzeyinde Türkiye Devrimci İşçi Sendikala-
Şubeler veya diğer alt birimler Merkez Yürütme Kurulundan yetki rı Konfederasyonu (DİSK’in) uluslararası alanda ……………üyesidirler.
almadan sendika tüzel kişiliğini bağlayan antlaşmalar, sözleşme-
SENDİKANIN KURUCULARI:
ler yapmaya, sendikanın taşınır taşınmak mallarını satmaya karar
veremezler.
KAYNAKÇA | 875
Kaynakça
Kİtaplar
Akalın, İlhan (1995), DİSK Kısa Tarihi (1960-1980), Ankara: Öteki Yayınevi
Akçam, Cahit ve Nihan, Özkan (2017), Onların Anısına, Ankara: İzdüşen Yayınevi.
Akkaya, Özlem (2018), 1970’lerin İkinci Yarısında Türkiye’de Sosyalizm ve Kadın,
Kadınların Sesi Dergisi Karikatürleri.
Algül, Süreyya (2015), Türkiye’de Sendika-Siyaset İlişkisi DİSK (1967-1975), İstan-
bul: İletişim Yayınları.
Alkan, Güner (1977), DİSK’teki Anlaşmazlık ve Nedenleri, Geçiş Yayıncılık.
Apaydın, Orhan (1978), Kim Öldürüyor, Niçin Öldürüyor?, İstanbul: Çağdaş Yayınları.
Arcayürek, Cüneyt (1985), Cüneyt Arcayürek Açıklıyor-7: Demokrasinin Sonba-
harı 1977-1978, Ankara: Bilgi Yayınevi,
Aren, Sadun (2006), Puslu Camın Arkasından, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
ASİS Tüzüğü, Madde 3, http://cenanbicakci.com/belgelik.php.
Ata, Turhan ve Faruk Türkoğlu (2019), Bank-Sen’li Yıllar Başlangıcından Beri Tür-
kiye’de Sendikacılık, İstanbul: Sosyal Tarih Yayınları.
Atay, Korhan (2013), 1 Mayıs 1977 İşçi Bayramı Neden ve Nasıl Kana Bulandı? İstan-
bul: Metis Yayıncılık.
Aydın, Zafer (2012), Geleceğe Yazılmış Mektup 1968 Derby İşgali, İstanbul: Sosyal
Tarih Yayınları.
Aysan, Yılmaz (2013), Afişe Çıkmak, İstanbul: İletişim Yayınları.
Baştürk, Abdullah (1986), Yargı Önünde Savunma, İstanbul: Çağdaş Yayınları.
Boratav, Korkut (2003), Türkiye İktisat Tarihi 1908-2002, Gözden Geçirilmiş ve Ge-
nişletilmiş 7. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi.
Bütün, Onur (2015), Yedi Kat Yerin Altından Uğultular Geliyor Yeni Çeltek’ten So-
ma’ya Maden İşçileri, Ankara: Dipnot Yayınları.
Cumhuriyet Ansiklopedisi 1961-1980, Cilt 3, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2005.
Çelik, Aziz (2010), “Sendikal Haklar: Uluslararası Çalışma Hukuku ve Türkiye’nin
Uyumsuzluğu”, Disiplinlerarası Yaklaşımla İnsan Hakları içinde (Editör: Selda
Çağlar), İstanbul: Beta Yayınları.
Çelik, Aziz (2010), Vesayetten Siyasete Türki- DİSK (1978), DİSK 6. Genel Kararları, 2. Baskı,
ye’de Sendikacılık (1946-1967), İstanbul: DİSK Yayınları: 26.
İletişim Yayınları.
DİSK (1978), DİSK 6. Genel Kurul Kararları, İs-
Çelik, Aziz (2017), “Saraçhane’den 15-16 Hazi- tanbul: DİSK Yayınları No. 24.
ran’a İşçi Sınıfının Müstesna Yılları: Altmışlı
DİSK (1979), Demokratik Sınıf ve Kitle Sendika-
Yıllar,” Türkiye’nin 1960’lı Yılları içinde (Edi-
cılığının Temel İlkeleri, İstanbul: DİSK Yayın-
tör: Mete Kaan Kaynar), İstanbul: İletişim
ları No.28.
Yayınları.
DİSK (1979), Tek Tip Demokratik Tüzük, Ankara:
Çelik, Aziz (2019), “Türkiye’de Çalışma İlişkile-
EM-AŞ, DİSK/ Genel İş Web Ofset Tesisleri,
rinde Kurumsallaşma: 1960-1980”, Çalışma
İlişkileri Tarihi (Editör: Ahmet Makal), Eski- DİSK Yayınları.
şehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. DİSK (1980), DİSK 7. Genel Kurulu Çalışma Ra-
Çelik, Aziz (2020), “1970’li Yıllarda Emek Hare- poru, İstanbul: DİSK Yayınları.
keti", Türkiye’nin 1970’li Yılları, (Editör: Mete DİSK (1980), Yönlendirici Belge ve Temel Karar-
Kaan Kaynar), İstanbul: İletişim Yayınları. lar, İstanbul: DİSK Yayınları.
Çelik, Aziz (Ed.) (2020), DİSK Tarihi Kuru- DİSK (1994), Avrupa Birliği ve Türkiye İlişkileri-
luş-Direniş-Varoluş, 1. Cilt, İstanbul: DİSK nin Sosyal Boyutu ve Sendikaların Rolü, İs-
Yayınları. tanbul Konferansı, Yayına Hazırlayan: Faruk
Çelik, Aziz ve Can Şafak (2020), “DİSK’in DGM Pekin, İstanbul: DİSK Yayınları.
Direnişi ve Genel Yas Eylemi (1976)”, Sos- DİSK (1994), DİSK 9. Genel Kurul Çalışma Rapo-
yal Politika -İktisat Yazıları Prof. Dr. Seyhan ru, İstanbul: DİSK Yayınları.
Erdoğdu’ya Armağan içinde (Editör: Hasan
Tahsin Benli, Elif Hacısalihoğlu, Denizcan DİSK (2000), DİSK 11. Genel Kurulu Çalışma Ra-
Kutlu ve Güven Savul), Ankara: Mülkiyeliler poru, İstanbul: DİSK Yayınları.
Birliği Vakfı Yayınları. DİSK (2004), DİSK 12. Genel Kurulu Çalışma Ra-
Çelik, Aziz, Deniz Beyazbulut ve Zeynep Kandaz poru, İstanbul: DİSK Yayınları.
(2021), “12 Eylül Darbesi ve Sendikal Hare- DİSK Tekstil (2022), “Hakkımızda”, https://dis-
ket”, Emek Tarihi Konferansları IV, Hazırla- ktekstil.org/hakkimizda (15 Ocak 2022).
yanlar Erol Ülker ve Tayfun Mertan, İstan-
bul: Sosyal Tarih Yayınları. DİSK Yayınevi (1977), DİSK Eğitim Notları: De-
mokratik Sınıf ve Kitle Sendikacılığı, İstan-
DİSK (1968), DİSK 2. Genel Kurul Çalışma Rapo- bul: DİSK Yayınevi.
ru, İstanbul: DİSK Yayınları.
DİSK Yayınevi (1978), DİSK Eğitim Notları: De-
DİSK (1975), 5. Genel Kurulda Kabul Edilen De- mokratik Sınıf ve Kitle Sendikacılığı, İkinci
ğişikliklerle DİSK Anatüzüğü, İstanbul: Ünal Baskı, İstanbul: DİSK Yayınevi.
Matbaası, DİSK Yayınları No. 18.
DİSK-AR (2020), Emeğe Karşı Sermaye Darbe-
DİSK (1975), Ana Tüzüğü, İstanbul: Ünal Matba- si: 12 Eylül İşçi Haklarını Nasıl İhlal Etti? Edi-
ası, DİSK Yayınları No.18. tör: Aziz Çelik, İstanbul: DİSK Yayınları.
DİSK (1975), DİSK V. Genel Kurul Belgeleri, İs- Dizman, İbrahim (2011), Süleyman Çelebi Eme-
tanbul: Ünal Matbaası, DİSK Yayınları No. 17.
ğe Adanmış Yaşam, İstanbul: Heyamola
DİSK (1975), V. Genel Kurulda Kabul Edilen De- Yayınları.
ğişikliklerle DİSK Ana Tüzüğü, İstanbul:
Erdal, H. (1983), TKP’mizi Yükseltelim, İşçinin
DİSK Yayınları No: 18.
Sesi Yayını, No. 34.
DİSK (1976), DİSK Anatüzüğü, İstanbul: Ünal
Göktürk, Ece (2020), “DİSK Sonrası Türk-İş’te
Matbaası, DİSK Yayınları No. 20.
Sosyal Demokrat Muhalefet”, DİSK Tarihi
DİSK (1976), Emekçi Olarak İşçi Kadının El Kita- Kuruluş-Direniş-Varoluş, 1. Cilt, Aziz Çelik
bı, 2. Baskı, İstanbul: DİSK Yayınları No. 18. (Ed.), İstanbul: DİSK Yayınları.
DİSK (1977), DİSK 6. Genel Kurul Çalışma Rapo- Güreli, Nail (1979), İki 1 Mayıs, İstanbul: Güre
ru, İstanbul: DİSK Yayınları. Yayınları.
KAYNAKÇA | 877
Güreli, Nail (2006), 1 Mayıs 1977, İstanbul: Ozan Maden-İş Tarihi Çalışma Grubu (2017), Derin-
Yayıncılık. den Gelen Kökler, Cilt 2, İstanbul: Sosyal
Tarih Yayınları ve Birleşik Metal-İş ortak
Işıklar, Fehmi (1986), DİSK Davasında Savun-
yayını.
ma, İstanbul: Gür Yayınları.
MESS (1999), Gelenek ve Gelecek, Cilt 1, İstan-
Koç, Canan ve Yıldırım Koç (2008), DİSK Tarihi bul: BZD Yayınları.
efsane mi gerçek mi, Ankara: Epos Yayınları.
Nesin, Aziz (1981), Büyük Grev, Masal-Öyküler,
Koç, Canan ve Yıldırım Koç, “Tarihten Bir Say- Aziz Nesin Hikâye Kitapları Dizisi: 34, İstan-
fa: 1960-1969 Dönemi İşçi Sınıfı Eylemle- bul: Nesin Vakfı.
ri”, https://www.yildirimkoc.com.tr/usrfi-
le/1445174970b.pdf Pekin, Faruk (1975), Artı-Değer Nedir? İşçi-
ler Neden ve Nasıl Sömürülüyor?, İstanbul:
Koç, Yıldırım (1996), Türkiye İşçi Sınıfı ve Sen- Vardiya Yayınları.
dikacılık Tarihi, Ankara: Yol-İş Sendikası
Pekin, Faruk (1985), Demokrasi, Sendika Öz-
Yayınları.
gürlüğü ve Sosyal Haklar, İstanbul: Alan
Koç, Yıldırım (2003), Türkiye İşçi Sınıfı ve Sen- Yayıncılık.
dikacılık Hareketi Tarihi, Genişletilmiş 2.
Pekin, Faruk (Ed, 1988), Türkiye’de Kamu Çalı-
Baskı, İstanbul: Kaynak Yayınları.
şanlarının Sendikal Hakları ve İsveç Örneği,
Koç, Yıldırım (2003), Türkiye İşçi Sınıfı ve Sen- , İstanbul: Pan Yayıncılık.
dikacılık Hareketi Tarihi, İstanbul: Kaynak
Pervan, Muazzez (2013), İlerici Kadınlar Derneği
Yayınları. (1975-80) “Kırmızı Çatkılı Kadınlar”ın Tari-
Kolektif (2014), Ve Hep Birlikte Koştuk-İKD hi, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
1975-1980, İstanbul: Kadın Yazarlar Derneği. Sönmez, Mustafa (1984), Özal Ekonomisi ve İşçi
Koray, Meryem ve Aziz Çelik (2007), Avrupa Hakları, İstanbul: Belge Yayınları.
Birliği ve Türkiye’de Sosyal Diyalog, Ankara: Sönmezsoy, Refik (1978), DİSKOMÜNİZM, İs-
Belediye-İş Sendikası Yayını. tanbul: Umur Yayıncılık.
Krasucki, Henri (1979 [1969]), Sendikalar ve Sülker, Kemal (1974), Lâstik-İş’in 25 Yılı, İstan-
Sınıf Savaşımı, 2. Baskı, İstanbul: Sorun bul: Murat Matbaacılık.
Yayınları.
Şafak, Can (2008), 1971 Cam Grevleri, İstanbul:
Krasucki, Henri, (1987), Çağdaş Sendikaya Evet, Kristal-İş Yayınları.
İstanbul: Amaç Yayıncılık.
Şafak, Can (2011), Büyük Grev 1977, İşçi Ha-
Lastik-İş (1980), 20. Genel Kurulu (1977- reketleri Dizisi 6, İstanbul: Sosyal Tarih
1980) Çalışma Raporu, İstanbul: Lastik-İş Yayınları.
Yayınları.
Şafak, Can (2019), Maden-İş Tarihine Tanıklık-
Lastik-İş (2021), “Tarihçe”, Lastik-İş web site- lar, 2. Cilt, İstanbul: Sosyal Tarih Yayınları.
si, www.lastik-is.org.tr. (Erişim: 21 Aralık Şafak, Can (2020), 1971 Cam Grevi: Hürcam-İş
2021). ve Kristal-İş Eylem Birliği, DİSK Tarihi, 1. Cilt,
Maden-İş (1977), 22. Dönem Çalışma Raporu, (Editör: Aziz Çelik), İstanbul: DİSK Yayınları
İstanbul. Talas, Cahit (1982), Bir Toplumsal Politika Bel-
Maden-İş (1979), 23. Merkez Genel Kurulu Te- gesinin Yorumu Toplumsal Anlaşma, Anka-
mel Politika ve Eylem Bildirgesi ile Bildirge ra: AÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
Temelinde Güncel Görevlerimiz Ön Tasarıla- TMMOB (1979), Türk Mühendis ve Mimar Oda-
rı, İstanbul. ları Birliği XXIII. Dönem Çalışma Raporu,
Maden-İş Tarihi Çalışma Grubu (2017), Derin- https://www.tmmob.org.tr Sayı 104, 13
Ağustos 1979.
den Gelen Kökler, Cilt 1, İstanbul: Sosyal
Tarih Yayınları ve Birleşik Metal-İş ortak Türk-İş (2002), Belgelerle Türk-İş Tarihi, Cilt 2,
yayını. Ankara.
Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, Cilt 1, İs- Altan, Ertan (2012), “Halil Berktay; 77 katliamın-
tanbul: Tarih Vakfı ve Kültür Bakanlığı Or- dan solcular sorumlu”, Taraf, 2 Mayıs 2012.
tak Yayını, 1998.
Aral, Coşkun (2012), “İlk ateş Maocu dergi satı-
Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, Cilt 2, İs- cısından”, Sabah, 4 Mayıs 2012.
tanbul: Tarih Vakfı ve Kültür Bakanlığı Or-
Ateş, Alev (2011), “Bir Örgütlenme Modeli: ASİS
tak Yayını, 1998.
Sendikası”, http://www.inadina.com/ina-
Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, Cilt 3, İs- deski/sayi10/aates.htm (Erişim: 1 Kasım
tanbul: Tarih Vakfı ve Kültür Bakanlığı Or- 2019).
tak Yayını, 1998.
Ay, Savaş (2012), “1 Mayıs 77 ezberi bozulsun”,
TÜS-DER (1977), 26. Genel Kurul Kararla- Takvim, 4 Mayıs 2012.
rı ve Çalışma Programı, Ankara: TÜS-DER
Ay, Savaş (2012), “77’de 1 Mayıs öncesi günler”,
Yayınları.
Takvim, 3 Mayıs 2012.
Yaşasın DİSK (1975-1977), Sınıf Kitle Sendikacı-
Beşpınar, Mehdi (2012), “‘77 1 Mayıs’ı tanığı
lığında Atılım, İstanbul: Konuk Yayınları.
Mehdi Beşpınar: Solcular arasında önem-
Yeldan, Erinç (2001), Küreselleşme Sürecinde li bir olay yaşanmadı”, haber.sol.org.tr,
Türkiye Ekonomisi, 4. Baskı, İstanbul: İleti- https://haber.sol.org.tr/devlet-ve-si-
şim Yayınları. yaset/77-1-mayisi-tanigi-mehdi-bes-
pinar-solcular-arasinda-onemli-bir-o-
Yeraltı Maden-İş (1976), 1. Genel Kurul 1975/1976
lay-yasanmadi (Erişim Tarihi: 15 Aralık
Çalışma Raporu, Ankara: Yeraltı Maden-İş
2021).
Yayınları No. 3.
Birikim, “Cenan Bıçakçı’nın Ardından”, Sayı 77,
Yeraltı Maden-İş (1976), 1. Genel Kurul Raporu,
Eylül 1995.
Ankara: Yeraltı Maden-İş Yayınları.
Çalışlar, İpek ve Güldal Kızıldemir (1986), “1 Ma-
Yeraltı Maden-İş (1979), 2. Genel Kurul Raporu,
yıs 1977 Kanlı Bayram”, Nokta, 4 Mayıs 1986.
Ankara: Yeraltı Maden-İş Yayınları.
Çelik, Aziz (2005), “Kapp darbesinden 12 Ey-
Yeraltı Maden-İş (1992), Yeraltı Maden-İş 3. Ge-
lül’e”, BirGün, 19 Eylül 2005.
nel Kurul Çalışma Raporu, Ankara: Yeraltı
Maden-İş Yayınları. Çelik, Aziz (2017), “İşçilerin 51 Yıl Önceki Adalet
Yürüyüşü”, BirGün, 19 Haziran 2017.
Yetkin, Barış (2005), Kırılma Noktası 1 Mayıs
1977 Olayı, İstanbul: Otopsi Yayınları. Demir, Serdar (1991), “Türkiye’de Kamu Görev-
lileri Dernekleri (1971-1980)”, Amme İdaresi
Yıldız, Reyhan (2009), İçeri’den, İstanbul:
Literatür. Dergisi, Cilt 24, Sayı 1.
Yılmaz, Tuğçe (2021), 1 Mayıs ‘77 Kayıpları- Erdoğan, Fahrettin Engin (2016), “Türkiye’de
nı Yakınları Anlatıyor/1 Mayıs ’77 ve Ceza- Mayıs, 1 Mayıs’ta Taksim”, Cumhuriyet, 30
sızlık, IPS İletişim Vakfı (online-çevrimiçi Nisan 2016.
yayın), https://m.bianet.org/bianet/ya- Erdumlu, Bingöl (2012), “1 Mayıs 1977…”, gunzi-
sam/241932-1-mayis-1977-e-kitabi-ya- leli.com web sitesi, 20 Mayıs 2012.
yinda.
Erkuş, Gökhan (2012), “Bülent Uluer; İlk kurşu-
nu sıkan Maoculardan”, Taraf, 3 Mayıs 2021.
Makaleler ve YazIlar Erkuş, Gökhan (2012), “Metin Göktürk; Asıl su-
lar idaresi tarandı”, Taraf, 3 Mayıs 2021.
Akşam, “Rakip sendikalar ‘cam grevi’ni yürüt- Göktaş, Kemal (2012), “Kanlı 1 Mayıs gizli MİT
mek amacıyla birleştiler”, 31 Ekim 1971. raporu”, Vatan, 5 Mayıs 2021.
Alogan, Yavuz (2010), “1 tanıklık: 1 Mayıs 1977”, Güneş, Hacı (2012), “Şükran Soner; İşte 1 Mayıs
yavuzolgan.com, http://yavuzalogan. 1977 gerçeği”, Evrensel, 10 Mayıs 2012.
com/?p=289.
İşeri, Ergün (2012), “1 Mayıs 77 Kat-
Alpman, Nazım (2010), “Hülya Emecan Yaşı- liamı Aydınlandı mı?”, sendika.
yor!”, BirGün, 17 Mayıs 2010. org, 17 Mayıs 2012. https://sendika.
KAYNAKÇA | 879
org/2012/05/1-mayis-1977-katliami-ay- Tansel, Sümeyra (2012), “1 Mayıs’ta ilk ateşi

dinlandi-mi-ergun-iseri-67081/ (Erişim gördüm”, Taraf, 11 Mayıs 2012.
Tarihi: 3 Şubat 2022).
Tatlıpınar, Eyüp (2011), “Orhan Taylan’ın Meş-
Karaoğlu, Türkay (2012), “1 Mayıs katliamı: Sı- hur Afişi”, Akşam, 1 Mayıs 2011.
kılan ilk kurşunun hikâyesini, tanığı anla-
Tekerek, Tuğba (2012), “Celalettin Can: DİSK 1
tıyor”, haber.sol.org.tr, https://haber.sol.
Mayıs 97’de Dev-Genç’i ciddiye almadı”, t24.
org.tr/soldakiler/1-mayis-katliami-siki-
com.tr, https://t24.com.tr/haber/disk-
lan-ilk-kursunun-hikayesini-tanigi-anla-
tiyor-haberi-54478 (Erişim Tarihi: 3 Ekim 1-mayis-97de-dev-genci-ciddiye-almadi
2021). (Erişim Tarihi: 8 Kasım 2021).
Kılıç, Atilla (1976), “Emperyalizme ve Oligarşiye Yetkin, Çetin (2010), “1 Mayıs 1977”, Yeniçağ, 30
Karşı Devrimci Gençlik”, Sayı 13, İstanbul: Nisan 2010-5 Mayıs 2010.
Devrimci Gençlik.
Kıran Dilan, Mine (2021), “Çorum Belediye İşçi-
lerinin Uzun Yürüyüşü”, Çalışma ve Toplum,
Tezler
Sayı:68,2021/1.
Azdemir, Meltem (2017), “İstanbul: Emeğin
Koç, Yıldırım, “Sendikacı Cenan Bıçakçı”, Kenti, Kentin Belleği, Belleğin Mekanlar”,
http://www.cenanbicakci.com/ardindan. Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli: Kocaeli Üniver-
php (Erişim Tarihi: Ağustos 2017) sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Kürkçüoğlu, Feza (2008), “16 Mart 1978: Göz Yu- Çakır, Murat (2006), “Toplumsal Hareket Sen-
mulan Öğrenci Katliamı”, BirGün, 16 Mart dikacılığı”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans
2008. Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal
Mavioğlu, Ertuğrul ve Ruhi Sarıyer (2007), “30 Bilimler Enstitüsü.
Yıl Sonra Kanlı 1 Mayıs”, Radikal, 29 Nisan
Göktaş, Naim (2019), “Türkiye Sendikal Hareke-
2007-20 Mayıs 2007.
tinde Farklı Bir Deneyim: Yeraltı Maden-İş
Mercan, Mehmet (1979), “Soda Grevi 1”, Cumhu- Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Mar-
riyet, 21 Mart 1979. mara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Mercan, Mehmet (1979), “Soda Grevi 2”, Cum- Özcan, Canan (2010), "Türkiye'de sendika-si-
huriyet, 22 Mart 1979. yasi parti ilişkisi ve TKP Atılım Dönemi'nde
DİSK-TKP Örneği, Yayınlanmamış Yüksek
Sülker, Kemal (1980), “Ali Rıza Güven”, Sos-
Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bi-
yalist Kültür Ansiklopedisi, İstanbul: May
limler Enstitüsü.
Yayınları.
Sülker, Kemal (1980), “Ertan Andaş”, Sosya-
list Kültür Ansiklopedisi, İstanbul: May YayInlar
Yayınları.
Sülker, Kemal (1980), “Mukbil Zırtıloğlu”, Sos- Sendİkal YayInlar
yalist Kültür Ansiklopedisi, İstanbul: May
Yayınları.
Sülker, Kemal (1980), “Mustafa Aktulgalı”, Sos- DİSK AjansI
yalist Kültür Ansiklopedisi, İstanbul: May 6 Aralık 1969
Yayınları.
15 Haziran 1970
Sülker, Kemal (1980), “Politika”, Sosyalist Kül-
tür Ansiklopedisi, İstanbul: May Yayınları. 14 Ağustos 1975
Şafak, Can (2013), “12 Mart’tan 12 Eylül’e Türki- 14 Ekim 1975
ye’de Sendikalar”, Toplum ve Bilim, Sayı 127.
7 Mart 1976
Şafak, Can (2018), “Devrimci Sendikacılıktan
8 Mart 1976
Sınıf ve Kitle Sendikacılığına (1967-1980)”,
Çalışma ve Toplum, Sayı 57. 26 Mart 1976
20 Nisan 1976 15 Kasım 1979

5 Temmuz 1976 21 Kasım 1979
9 Temmuz 1976 27 Kasım 1979
12 Temmuz 1976
20 Temmuz 1976
DİSK Dergİsİ
13 Ağustos 1976 Sayı 3, Ağustos 1973
1 Eylül 1976 Sayı 6, Kasım 1973
10 Eylül 1976 Sayı 8, Ocak 1974
11 Eylül 1976 Sayı 16, Ekim 1975
14 Eylül 1976 Sayı 17, Kasım 1975
16 Eylül 1976 Sayı 18, Aralık 1975
17 Eylül 1976 Sayı 19, Ocak 1976
20 Eylül 1976 Sayı 20, Şubat 1976
21 Eylül 1976 Sayı 21, Mart 1976
2 Ekim 1976 Sayı 22-23, Nisan-Mayıs 1976
8 Ekim 1976 Sayı 29-30, Kasım-Aralık 1976
22 Ekim 1976 Sayı 24, Haziran 1976
23 Ekim 1976 Sayı 25, Temmuz 1976
19 Kasım 1976 Sayı 26, Ağustos 1976
31 Aralık 1976 Sayı 27, Eylül 1976
15 Nisan 1977 Sayı 28, Ekim 1976
22 Nisan 1977 Sayı 32, Şubat 1977
28 Temmuz 1977 Sayı 33, Mart 1977
3 Eylül 1977 Sayı 35-36, Mayıs-Haziran 1977
6 Eylül 1977 Sayı 39, Ocak-Şubat-Mart 1978
14 Eylül 1977 Sayı 40, Nisan 1978

27 Eylül 1977 Sayı 41, Mayıs 1978
1 Ekim 1977 Sayı 42, Haziran 1978
17 Mart 1978 Sayı 44, Ağustos 1978
18 Mart 1978 Sayı 47, Kasım 1978
7 Temmuz 1978 Sayı 48, Aralık 1978
5 Ağustos 1978 Sayı 49, Ocak 1979
22 Aralık 1978 Sayı 52, Nisan 1979
27 Nisan 1979 Sayı 53-54-55, Mayıs-Haziran-Temmuz 1979
2 Ağustos 1979 Sayı 56, Ağustos 1979
15 Ağustos 1979 Sayı 57, Eylül 1979
16 Ekim 1979 Sayı 58, Ekim 1979
KAYNAKÇA | 881
Sayı 59-60, Kasım-Aralık 1979 Dİğer Sürelİ YayInlar

Sayı 65-66-67, Mayıs-Haziran-Temmuz 1980
DİSK 24 Yaşında, 1991 Akşam
16 Eylül 1976
DİSK Gazetesİ
23 Eylül 1976
Sayı 3, 23 Ağustos 1967 30 Eylül 1976
1 Mayıs 2011
DİSK’İn Sesİ
Sayı 2, Aralık 1976 AtIlIm
Özel Sayı, Mart 1978 Sayı 18, Haziran 1975
Sayı 8, 1 Mayıs 1978 Sayı 28, Nisan 1976
Sayı 8, Ekim 1993 Sayı 32, Ağustos 1976

Sayı 33, Eylül 1976
Emek (Genel-İş)
Cumhurİyet
Genel-İş, Emek, Sayı 296
12 Ağustos 1966
Maden-İş Gazetesİ 4 Ağustos 1967
Sayı 16, 2 Ekim 1969 24 Eylül 1967
Sayı 94, Ekim 1977 23 Şubat 1974
Seydişehir Özel Sayısı, 12 Ekim 1978 22 Mayıs 1975
Sayı 109, 1 Kasım 1978 24 Mayıs 1975

25 Mayıs 1975
Özel Sayı, Mart 1979
8 Temmuz 1975
Lastİk-İş Dergİsİ 29 Ağustos 1975
Sayı 98, Ekim 1976 2 Eylül 1975
Sayı 99, Kasım 1976 21 Eylül 1975

6 Aralık 1975
Sayı 107
11 Ocak 1976
Petrol-İş Dergİsİ 2 Mayıs 1976
Sayı 49, Temmuz 1980 13 Temmuz 1976

14 Temmuz 1976
Petrol-İş kadIn Dergİsİ 22 Temmuz 1976
Sayı 43, Temmuz 2012 28 Ağustos 1976

3 Eylül 1976
TİSK Dergİsİ 4 Eylül 1976
Sayı 2, Kasım 1976 10 Eylül 1976
Sayı 5, Şubat 1977 16 Eylül 1976
17 Eylül 1976 23 Mart 1978

18 Eylül 1976 28 Mart 1978
19 Eylül 1976 10 Haziran 1978
20 Eylül 1976 11 Haziran 1978
21 Eylül 1976 21 Temmuz 1978
23 Eylül 1976 14 Ekim 1978
24 Eylül 1976 15 Ekim 1978
28 Eylül 1976 1 Aralık 1978
29 Eylül 1976 22 Aralık 1978
30 Eylül 1976 25 Aralık 1978
1 Ekim 1976 29 Aralık 1978
3 Ekim 1976 18 Mart 1979
5 Ekim 1976 27 Mart 1979
28 Ekim 1976 28 Mart 1979
28 Kasım 1976 29 Mart 1979
16 Ocak 1977 31 Mart 1979
27 Şubat 1977 11 Nisan 1979
3 Mayıs 1977 29 Nisan 1979
5 Mayıs 1977 30 Nisan 1979
8 Mayıs 1977 6 Mayıs 1979
25 Mayıs 1977 15 Mayıs 1979
2 Haziran 1977 16 Mayıs 1979
19 Temmuz 1977 23 Mayıs 1979
20 Temmuz 1977 24 Mayıs 1979
29 Temmuz 1977 26 Mayıs 1979
29 Eylül 1977 30 Mayıs 1979
6 Ekim 1977 13 Haziran 1979
10 Ekim 1977 22 Haziran 1979
22 Aralık 1977 24 Haziran 1979
25 Aralık 1977 25 Ağustos 1979
26 Aralık 1977 4 Ekim 1979
27 Aralık 1977 15 Ekim 1979
19 Mart 1978 16 Ekim 1979
21 Mart 1978 11 Kasım 1979
22 Mart 1978 16 Kasım 1979
KAYNAKÇA | 883
18 Aralık 1979 Dünya

25 Ocak 1980 17 Eylül 1976
26 Ocak 1980 18 Eylül 1976
6 Şubat 1980
7 Şubat 1980 Emekçİ
11 Şubat 1980 Sayı 23-24-25, Eylül-Ekim-Kasım 1976
14 Şubat 1980
HalkIn Yolu
15 Şubat 1980
10 Mayıs 1977
28 Şubat 1980
13 Mart 1980 Hürrİyet
30 Nisan 1980 2 Mayıs 1977
2 Mayıs 1980 31 Ağustos 1980
27 Haziran 1980 21 Kasım 2010
3 Temmuz 1980
4 Temmuz 1980
İlke
23 Temmuz 1980 Sayı 34, Ekim 1976
24 Temmuz 1980
İşçİ Köylü
25 Temmuz 1980
1969
26 Temmuz 1980
2 Ağustos 1980 KadInlarIn Sesİ
12 Eylül 1980 Sayı 50-51, Eylül-Ekim 1979
9 Aralık 1980
8 Mart 1981
Kİmya-İş Dergİsİ
26 Haziran 1981 Sayı 17, 6 Aralık 1971
20 Temmuz 1981 Sayı 41, Haziran 1974
9 Eylül 1981 Sayı 50, Mart-Nisan 1975
25 Şubat 1982
Kurtuluş
20 Kasım 1982
Sayı 3, Temmuz 1969
1 Mart 1983
7 Ocak 1984 Gerçek
20 Ağustos 1991 Sayı 104, 13 Ağustos 1979
19 Aralık 2016 Özel Sayı 15, 25 Ağustos 1980
Devrİmcİ Yol GünaydIn

Sayı 27, 7 Nisan 1979 3 Mayıs 1977
Nokta Dergİsİ Sabah

Mİllİyet Savaşyolu
14 Temmuz 1976 Sayı 11, 2 Nisan 1979
17 Eylül 1976
19 Eylül 1976 Son Havadİs
24 Eylül 1976 23 Eylül 1976
8 Mayıs 1977
13 Temmuz 1977 Tercüman
2 Ağustos 1977 3 Ağustos 1977
3 Ağustos 1977 10 Ekim 1977
10 Ağustos 1977
12 Ekim 1977
11 Ağustos 1977
22 Ekim 1977 Vatan
8 Mayıs 1977
4-5 Eylül 1976
2 Mayıs 1978
2 Mayıs 1977
5 Şubat 1978
13 Temmuz 1977
21 Mart 1979
11 Ağustos 1977
26 Mart 1979
15 Eylül 1977
29 Mayıs 1979
23 Eylül 1977
26 Temmuz 1981
15 Kasım 1990 28 Eylül 1977
10 Ekim 1977
Polİtİka 13 Ekim 1977
24 Şubat 1977 23 Kasım 2012
Mayıs- Haziran 1977
10 Ekim 1977 YankI
13 Ekim 1977 Sayı 425, Mayıs 1979
15 Ekim 1977
16 Ekim 1977
Yenİçağ
30 Nisan 2010
Radİkal 3 Mayıs 2010
29 Nisan 2007 5 Mayıs 2010
2 Mayıs 2007
20 Mayıs 2007 Yenİ Akİt
2 Aralık 2010 7 Mayıs 2012
KAYNAKÇA | 885
Yürüyüş 14 Aralık 1972

23 Şubat 1973
Sayı 63, 22 Haziran 1976
5 Ekim 1973
Sayı 77, 28 Eylül 1976
4 Mart 1974
Sayı 81, 26 Ekim 1976
17 Nisan 1974
Sayı 88, 14 Aralık 1976
11 Temmuz 1974
Sayı 91, 4 Ocak 1977
29 Kasım 1974
Sayı 94, 25 Ocak 1977
10 Aralık 1974
Sayı 102, 22 Mart 1977
17 Ocak 1975
Sayı 106, 19 Nisan 1977
25-26-27 Mayıs 1975
7 Gün 30 Mayıs 1975
29 Nisan 1975 10 Haziran 1975
6 Nisan 1976 20 Haziran 1975

21 Haziran 1975
Arşİv KaynaklarI 4 Temmuz 1975

11 Temmuz 1975
15 Temmuz 1975
DİSK Genel Merkez Arşİvİ 30-31 Temmuz 1975
6 Ağustos 1975
DİSK Genel Kurul Karar 22 Ağustos 1975
Defterİ 29 Ağustos 1975
1 Ekim 1975
21-24 Mayıs 1975 tarihli DİSK 5. Genel Kurul Di- 23 Ekim 1975
van Tutanağı.
25 Kasım 1975
22-28 Aralık 1977 tarihli DİSK 6. Genel Kurulu
28 Kasım 1975
Divan Tutanağı.
27-28 Aralık 1975
25-30 Haziran 1980 tarihli DİSK 7. Genel Kurul
Divan Tutanağı. 12 Ocak 1976
12-14 Eylül 1997 tarihli DİSK 10. Genel Kurulu Di- 6 Şubat 1976
van Tutanağı. 13 Şubat 1976
27 Şubat 1976
DİSK Yürütme ve Yönetİm 5 Mart 1976
Kurulu Karar Defterlerİ 19 Mart 1976
(1975-1980) 2 Nisan 1976
16 Nisan 1976
DİSK Yürütme Kurulu 7 Mayıs 1976
KararlarI 4 Haziran 1976
13 Ekim 1970 9 Haziran 1976

2 Temmuz 1976 11 Temmuz 1977
8 Temmuz 1976 26 Eylül 1977
16 Temmuz 1976 15-21 Ekim 1977
6 Ağustos 1976 2 Aralık 1977
13 Ağustos 1976 30 Aralık 1977
6 Eylül 1976 3 Ocak 1978
16 Eylül 1976 12 Ocak 1978
30 Eylül 1976 26 Ocak 1978
4 Ekim 1976 8 Şubat 1978
5 Ekim 1976 21 Şubat 1978
7 Ekim 1976 7 Mart 1978
9 Ekim 1976 17 Mart 1978
13 Ekim 1976 28 Mart 1978
18 Ekim 1976 4 Nisan 1978
25 Ekim 1976 11 Mayıs 1978
1 Kasım 1976 30 Mayıs 1978
8 Kasım 1976 7 Haziran 1978
15 Kasım 1976 7 Temmuz 1978
16 Kasım 1976 8 Ağustos 1978
22 Kasım 1976 19 Eylül 1978
29 Kasım 1976 28 Eylül 1978
6 Aralık 1976 3 Ekim 1978
10 Aralık 1976 7 Kasım 1978
13 Aralık 1976 15 Kasım 1978
30 Aralık 1976 24 Kasım 1978
16 Ocak 1977 4 Aralık 1978
24 Ocak 1977 24 Aralık 1978
3 Şubat 1977 28 Aralık 1978
23 Şubat 1977 14-15-16 Şubat 1979
9 Mart 1977 20 Şubat 1979
14 Mart 1977 22 Şubat 1979
21 Mart 1977 19 Mart 1979
4 Nisan 1977 27 Mart 1979
11 Nisan 1977 12 Nisan 1979
25 Nisan 1977 27 Nisan 1979
KAYNAKÇA | 887
22 Mayıs 1979 11-12 Haziran 1976

6 Temmuz 1979 10 Eylül 1976
12 Temmuz 1979 15 Eylül 1976
20 Temmuz 1979 21-22 Eylül 1976
27 Temmuz 1979 30 Eylül 1976
31 Temmuz 1979 12 Kasım 1976
26-27-28 Eylül 1979 20-21 Aralık 1976
4 Şubat 1980 17 Ocak 1977
5 Mart 1980 21 Şubat 1977
12 Mart 1980 30 Haziran 1977
15 Nisan 1980 1-2 Temmuz 1977
13 Mayıs 1980 22 Eylül 1977
12-13-14-15 Aralık 1977
DİSK Yönetİm Kurulu 14-15 Şubat 1978
KararlarI 22-23-24 Ağustos 1978
24-25 Kasım 1970 12-13 Ekim 1978
27 Ekim 1971 31 Ekim 1978
6 Şubat 1973 26-27 Aralık 1978

23 Şubat 1973 14-15-16 Şubat 1979
9 Mart 1973 21-23 Mart 1979
12 Eylül 1973 25-26-27-28 Eylül 1979
4 Mart 1974 14 Şubat 1992
30 Eylül 1974 6 Ekim 1992
5 Aralık 1974 17 Kasım 1992
13 Aralık 1974 3 Mart 1993
4 Mart 1975 7 Nisan 1993
22 Nisan 1975 6 Mayıs 1993
17 Mayıs 1975 28 Ocak 1994
10 Haziran 1975 12 Eylül 1994
11-14 Temmuz 1975 27 Ekim 1994
15 Ağustos 1975 25 Kasım 1994
2 Ekim 1975 10 Şubat 1995
3-4 Aralık 1975 16 Nisan 1998
27-28 Aralık 1975 8 Aralık 1999
DİSK Onur Kurulu Karar Tarİh VakfI Arşİvlerİ

Defterİ DİSK VI. Genel Kurula Sunulan Hesap Raporu,
Tarih Vakfı Sendikalar Arşivi.
14 Ekim 1976
Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi Belgeleri,
19 Ekim 1977 Petkim-İş dosyası, Tarih Vakfı Arşivi.
3 Şubat 1979 Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi Belgeleri,
Taper-İş dosyası, Tarih Vakfı Arşivi.
15 Mart 1979
Bİrleşİk Metal-İş Arşİvİ

Kİşİsel Kaynak ve Arşİvler
Maden-İş, Bank-Sen, Baysen ve Yeraltı Ma-
Aydın Çetinbostanoğlu (Fotoğraflar) den-İş sendikaları Genel Yönetim Kurulla-
Coşkun Aral (Fotoğraflar) rının DİSK Onur Kurulu kararına karşı ortak
açıklaması, Birleşik Metal-İş Arşivi.
Erdoğan Köseoğlu (Fotoğraflar)
Kemal Türkler’in 5. Genel Kurul konuşması sı-
Feza Kürkçüoğlu (Küpür ve fotoğraflar) rasında, fotoğraf, Birleşik Metal-İş Arşivi.
İrfan Demirkol (Fotoğraflar) Kemal Türkler 5. Genel Kurula katılan ulusla-

rarası konuklara plaket verirken, fotoğraf,
Orhan Taylan (Çizimler) Birleşik Metal-İş Arşivi.
Selçuk Demirel (Çizimler) Kemal Türkler 5. Genel Kurulda delegeleri se-
lamlarken, fotoğraf, Birleşik Metal-İş Arşivi.
Tan Oral (Çizimler)
DGM’ye Hayır Mitingi sonrasında Kemal Türk-
ler ve Yürütme Kurulu üyeleri adliyede, fo-
TÜSTAV Arşİvlerİ toğraf, Birleşik Metal-İş Arşivi.
Örgütlenme Raporu, tarihsiz, TÜSTAV DİSK Ar-

şivi, çoğaltma. Genel-İş Arşİvİ
Tekges-İş’in 9.12.1977 tarihli DİSK Genel Merke- Abdullah Baştürk, Çorum işçilerinin yalın ayak
zine yazdığı yazı, TÜSTAV DİSK Arşivi. uzun yürüyüşünde, fotoğraf, 1966, Genel-İş
Arşivi.
DİSK Mali Raporu, 31.5.1980, Çoğaltma, TÜSTAV
DİSK Arşivi.
Maden-İş, Kadın İşçiler raporu, Maden-İş Araş- Krİstal-İş Arşİvİ
tırma Dairesi, Mart 1973, çoğaltma, TÜSTAV Kristal-İş, 25 Ekim 1971 gün ve 667/71 sayılı Bil-
Arşivi. diri, Kristal-İş Arşivi.
DİSK’ten Yeraltı Maden-İş’e 15 Şubat 1978 ta- Kristal-İş ile Hür Cam-İş arasında imzala-
rihli yazı, TÜSTAV Yeraltı Maden-İş Arşivi. nan Ana Protokol, 22 Kasım 1979, Kristal-İş
Arşivi.
6. Genel Kurul Delege Listesi, DİSK TÜSTAV
Arşivi. Kristal-İş (1979), Haber Ajansı, 24 Kasım 1979,
Sayı: 2/979.
Bakırköy Cumhuriyet Savcılığı, 13 Ekim 1980
Kristal-İş (1979), “Toplu sözleşme hazırlık ça-
tarihli ve 1980/2805 sayılı talepnameye ek
lışmaları kitlesel olarak başladı”, Sayı:5–6,
dilekçesi, TÜSTAV Nebil Varuy Koleksiyonu.
Ekim-Kasım 1979.
Bakırköy Cumhuriyet Savcılığı, 30 Temmuz Hürcam-İş ve Kristal-İş Güç ve Eylem Birliği fo-
1980 tarih ve 1980/2805 sayılı talepnamesi, toğrafı, 1980, Kristal-İş Sendikası Arşivi.
TÜSTAV Nebil Varuy Koleksiyonu.
Kemal Türkler cenaze töreni fotoğrafı, 1980,
TÜSTAV Feridun Gürgöz Süreli Yayınlar Arşivi. Kristal-İş Sendikası Arşivi.
KAYNAKÇA | 889
Petrol-İş Arşİvİ Nurten Boz ile telefon görüşmesi, (Nuran Gü-

lenç, 24 Kasım 2020).
Petrol-İş, Basın Açıklaması, 28 Temmuz 1980.
Saime Alper ile telefon görüşmesi (Nuran Gü-
lenç, 10 Aralık 2020).
USTE Kemal Sülker
Koleksİyonu Yasama ve YargI
Genel-İş Merkez Yönetim Kurulunun DİSK’e
katılma kararı, USTE Arşivi.
Belgelerİ
DİSK Ankara Temsilcisi Ömer Çiftçi’nin DGM
İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı Askeri Sav-
protesto eyleminde gözaltına alınması, fo-
cılığı, DİSK İddianamesi, DİSK, DİSK’e Bağlı
toğraf, USTE Arşivi.
Sendikalar-İlgili Kişi ve Kuruluşlar Soruş-
turması-1, 25 Haziran 1981.
Belgesel İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı 2 numara-
lı Askeri Mahkemesi’nce verilen 23 Ara-
Karcı, Hülya (2020), Bir Makas Değişimiydi Tariş lık 1986 gün ve 1981/1968-1986/251 sayılı
(Belgesel), Payiz Film. hüküm.
T.C. Askeri Yargıtay, Esas No: 1991/122, Ka-
rar No:1991/437 ve 16 Temmuz 1991 günlü
Görüşmeler ve kararı.
YazIşmalar Sıkıyönetim Komutanlığı Askerî Savcılığı (İs-
tanbul), İddianame, DİSK, DİSK ‘e Bağ-
Berin Uyar ile Zoom görüşmesi (Nuran Gülenç, lı Sendikalar, DİSK ile Ortak Amaç ve Fa-
13 Kasım 2020). aliyetlerde Bulunan Kişi ve Kuruluşlar
Soruşturması: 1981.
Bingöl Erdumlu ile görüşme (Can Şafak, 15 Ocak
2016). Resmî Gazete, 26 Aralık 1978 tarih ve Mükerrer
16501 sayılı: Bakanlar Kurulu’nun 22 Aralık
Cenan Bıçakçı ile görüşme (Yıldırım Koç, 18
1978 tarih ve 7/16945 sayılı kararı.
Mart 1989).
Resmî Gazete, 26 Ocak 1979 tarih ve 16531 sa-
Elif Necla Türkoğlu ile telefon görüşmesi (Nuran
Gülenç, 2-3 Aralık 2020). yılı: Bakanlar Kurulu’nun 18 Ocak 1979 sayılı
22/12/1978 tarihli ve 7/16945 sayılı Karar-
Fatma Arguz ile telefon görüşmesi (Nuran Gü- nameye ek 7/17045 sayılı kararı.
Resmî Gazete, 11 Temmuz 1973 tarih ve 14591
Gülden Sevgili ile telefon görüşmesi (Nuran Gü- sayılı.
Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi, 4 Mayıs 1977.
Gülay Toksöz ile telefon görüşmesi (Nuran Gü-
lenç, 5 Aralık 2021). Ankara-Çankırı-Kastamonu İlleri Sıkıyöne-
tim Komutanlığı Askeri Savcılığı, İddiana-
Memet Turhan tarafından DİSK’e yazılan mek-
tup (24 Haziran 2020). me (M.H.P. ve Ülkücü Kuruluşlar), Evrak No:
1980/7040, Esas No: 1980/7040, Karar No:
Memet Ertürk ile e-posta yazışması (Can Şa- 1981/600.
fak, 30 Mayıs 2011).
Türkiye Petrol ve Kimya Sanayii (Petkim-İş)
Mehmet Atay ile telefon görüşmesi (Nuran Gü- Sendikası ile Mersin Soda Sanayii A.Ş. İşve-
lenç, 2 Kasım 2020). reni Arasında İşyeri Seviyesinde Aktolunan
Naran Özkan ile görüşme (Zafer Aydın, 26 Ekim İkinci Dönem Toplu İş Sözleşmesi 1.7.1979-
2017). 31.6.1981, Madde 4.
DİZİN | 891
Dİzİn
Kİşİler, Örgütler, Kavramlar
Semboller
1. Ören Toplantısı 384
2. Ören Toplantısı 807
4’lü Rapor 373
12 Eylül askeri darbesi 36, 43, 44, 45, 48, 76, 79, 81, 85, 99, 105, 170, 177, 210, 223, 240, 246, 248, 330,
349, 350, 351, 352, 374, 375, 376, 378, 379, 380, 384, 385, 408, 425, 482, 492, 508, 536, 540, 558, 564,
565, 575, 587, 599, 601, 609, 614, 615, 617, 620, 622, 623, 628, 632
12’ler Raporu 373
12 Mart 53, 54, 57, 89, 98, 99, 106, 108, 110, 115, 127, 147, 152, 230, 245, 247, 272, 313, 314, 318, 319, 373,
378, 383, 384, 385, 421, 426, 428, 474, 484, 515, 695, 701, 740, 825, 879, 887
15-16 Haziran Direnişi 19, 192, 607
24’ler Raporu 373
24 Ocak Kararları 17, 96, 347, 348, 349, 350, 351, 352, 487, 507, 508, 509, 807, 835, 836
A
Abisel, Nilgün 470
Acar, Bayraktar 662
Acar, Cengiz Mehmet 342, 360, 364, 367, 370, 624, 696
Acar, İlyas 680, 681
Acar, Kuzgun 132
Acar, Mustafa Cengiz 342, 696
Acar, Muzaffer 662
Acar, Sami 54
Acar, Ziya 473
Açıkalın, Ahmet Reşit 638
Açıkalın, Aziz 641
Açıkalın, Sibel 225, 226, 231, 234
Açıkel, Cemal Altan 638
Ada, Serhan 470
Adalet Partisi (AP) 43, 141 Akıncı, Orhan 681
Adan, Celal 583, 584 Akkaya, Halil 518, 599, 673, 875
Adsız, Zeki 473, 626, 799 Akkuş, Arif 647
Afrika Sendikalar Birliği Örgütü (OATUU) 27, 745 Akkuş, Ekrem 551, 552, 563, 625, 658
Ağaç-İş 767, 800 Akman, Kenan 69, 157, 285, 288, 370, 534, 563, 623, 624, 625, 667, 670,
677
Ağaç ve İnşaat Malzemeleri İşçi Sendikaları Federasyonu (IFBWW)
25, 740 Akmut, Özdemir 470
Ağaoğlu, Samet 126 Akpınar, Burç 583
Ağar, Ahmet 370, 534, 563, 624, 625, 689 Akpınar, Mehmet Ali 675
Ağca, Depremer 612 Akpınar, Nevzat 382, 583, 628, 750
Ağçiçek, Nuri 635 Aksamaz, Faik 691
Ağirer, Mehmet 639 Aksın, Nermin 749
Ak, Salih 175, 470, 787 Aksoy, İbrahim 79
Aka, Turhan 342 Aksoy, Orhan 754

Aksoy, Yıldırım 638
Akakça, Recep 640
Aksu, Bedir 653
Akalın, Cahit 290, 292, 314, 639, 875
Aksu, Erdoğan 443, 620, 627, 792
Akar, Kemal 364, 370, 450, 480, 515, 624
Aksuner, Ali 637
Akat, Nedim 106
Akşekerci, Deniz 466
Akbay, Necat 667
Akşener, Meral 583
Akbulut, Hüseyin 418, 860
Aktan, İsmail 624
Akbulut, Saim 626
Aktaş, Kamer 676
Akçalan, Nihat 640
Aktaş, Ragıp 654
Akçay, Şengül 675
Aktimur, Emin 646
Akçıl, İsmail 668
Aktulgalı, Mustafa 341, 364, 368, 369, 379, 380, 381, 401, 450, 473, 478,
Akdeniz, Mustafa 688
562, 624, 649, 666, 698, 727, 735, 799, 810, 811, 879
Akdeniz, Nevzat 668 Aktuna, Adnan 378, 651, 688
Akdeniz Kentler Birliği 736 Akülke, Ali İhsan 453
Akdoğan, Ahmet 660 Akyan, Garabet 225, 226, 231, 232
Akdoğan, Cevat 660 Akyıldırım, Hamit 621, 798
Akdoğan, Şaban 660 Akyol, Muzaffer 634
Akduman, Hüseyin 54, 370, 624, 687 Akyüz, Yılmaz 470
Aker, Kubilay 680 Akzambak, Mehmet 218
Akgün, Hazan 628, 708 Alaağaç, Turgut 626
Akgün, Tuver 654 Aladağ, Yaşar 662
Akıl, Hamit 425, 426, 441, 442 Alaybaşı, Osman 691
Akın, Hayri 678 Albayrak, Ali S. 627, 681
Akın, Hikmet 680 Alçınkaya, Celal 552, 626, 804
Akıncı, Ahmet 684 Algörür, Mehmet 664
Akıncı, Mehmet 54, 69, 157, 367, 623 Algül, Hasan 6, 97, 98, 173, 314, 875
DİZİN | 893
Ali, Sabahattin 119 Ankara Yüksek Öğrenim Derneği, AYÖD 23, 153
Alkan, Güner 338, 339, 875 Anlaş, Orhan 685
Alkın, Mustafa 682, 683 Antbirlik, Antalya Pamuk Narenciye ve Muz Tarım Satış Kooperatif-
leri Birliği 17, 398, 425, 498, 506, 507, 517, 518, 808
Allende, Salvador 154, 348
Anti-Sömürgeci Kültür Derneği 459
Alogan, Yavuz 241, 243, 878
Apaydın, Orhan 214, 221, 356, 432, 441, 547, 548, 802, 875
Alpaslan, Yılmaz 45, 78, 575, 584, 748, 802
Arabacı, Halil 691
Alpat, Şevket 682
Arabacı, Hasan 628
Alper, Saime 605, 627, 889
Arabacı, Mirza 552
Alpman, Nazım 225, 878
Arabul, Tuncer 780
Alptekin, Erhan 382, 384, 627, 734
Arafat, Yaser 744
Alsancak, Kahraman 224, 225, 226, 231, 233, 616
Araklı, Yurdaeş 670
Altan, Cemil 655
Aral, Coşkun 6, 38, 213, 214, 215, 216, 219, 241, 243, 727
Altan, Çetin 324
Aral, Fahri 382, 384, 386, 627, 727
Altay, Hüseyin 660
Arap Sendikaları Uluslararası Konfederasyonu, ICATU, ASUK 25,
Altay, Mehmet 680
738, 745
Altay, Naşit 297, 645, 646
Aras , Ahmet 627
Altay, Reşat 441
Arcayürek, Cüneyt 230, 875
Altın, Fikret 175, 217
Arda, Mehmet 470
Altınay, Yaşar 685
Arda, Nezihi 680
Altınbaş, Hanefi 646, 693
Aren, Sadun 10, 98, 99, 324, 598, 629, 732, 733, 734, 802, 875
Altınbilek, Mehmet 687
Argı, Cafer 627
Altınbüker, Hüseyin 660
Argun, İsmet 627, 640
Altıntaş, Hüseyin 693
Arguz, Fatma 19, 602, 613, 614, 889
Altıparmak, Leyla 124, 225, 226, 231, 234
Arı, Erdoğan 416 , 638, 860
Altuğ, Ayhan 575
Arı, Nazmi 225, 226, 231, 234
Altun, Fehmi 626, 677
Arıcan, Nurten 604
Altun, Hatice 226, 231, 233
Arıkan, Yaşar 563, 625, 662
Alyanak, Süreyya 658
Arıklı, Ercan 324
Alyanak, Şakir 637
Arıkman, Cemile 613
Amerikan Emek Federasyonu Sanayi Örgütleri Kongresi (AFL-CIO)
Arkın, Cüneyt 679
23
Arsan, Üren 470
Anadol, Kemal 79, 201, 575
Arslan, Cemal 563, 624, 625
Anavatan Partisi, ANAP 23, 190
Arslan, Haydar 692
Anayasa Mahkemesi, AYM 23, 80, 142, 144, 152, 191, 622, 658, 779
Arslan, Hüseyin 660
Andaş, Ertan 356, 370, 373, 401, 539, 550, 556, 562, 566, 567, 624, 625,
649, 655, 656, 657, 675, 698, 831, 879 Arslan, Niyazi 69, 157, 623
Anıl, Seyfettin 360, 624 Aruoba, Çelik 470
Ankara Demiryolu Memurları Derneği 459 Asari, Ali 675
Ankara Sanat Tiyatrosu, AST 23, 133 Asiler, Mustafa 453
Ankara Toprak-İş 378 Asiltürk, Oğuzhan 155, 160, 163
ASİS 13, 23, 112, 263, 264, 265, 277, 311, 341, 358, 370, 406, 418, 423, 539, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı, AGİT 742
552, 563, 624, 632, 634, 635, 759, 764, 767, 768, 770, 785, 800, 875, 878
Avrupa Konseyi 480, 744
Aslan, Cemal 552, 658
Avrupa Sendikalar Konfederasyonu, ETUC, ASK, CES 25, 376, 383,
Aslan, Hayri 621, 806 470, 480, 564, 739, 745, 849
Aslan, Muharrem 660 Avşar, Bektaş 70, 304, 624, 626, 651
Aslantaş, Ferhan 575 Ay, Savaş 214, 236, 241, 243, 878
Aslantürkoğlu, Kâmil 201, 216 Ayanoğlu, Eser 575
Aslıbay, Yavuz 644 Ayav, Kemal 361, 668, 669
Aslıyüce, Erdoğan 122 Ayaydın, Kazım 442
Aster-İş 23, 253, 272, 277, 282, 311, 334, 340, 406, 423, 472, 539, 552, Ayaz, Bayram 627
621, 632, 635, 636, 726, 727, 744, 796, 806
Aybar, Ali Mehmet 356, 575
Asutay, Esen 382, 384, 627, 735
Aybek, İlhan 683
Aşıcı, Ali 638
Aydın, Ahmet 581, 621, 665, 813
Aşıkoğlu, Hüsamettin 640
Aydın, Ekrem 550, 563, 625
Ata, Turhan 341, 367, 555, 563, 606, 607, 609, 625, 637, 638, 655, 685,
Aydın, İ. Şefik 552, 653
875
Aydın, Mahmut 625, 675
Atabek, Erdal 547, 602
Aydın, Nusret 370, 534, 551, 624, 673, 674
Atabey, Mehmet 679
Aydın, Şaban 563, 625, 673
Ataç, Erol 635
Aydınıs, Erkan 646
Atakan, Canga 654
Aydınoğlu, Mutlu 453
Ataman, Kadir 6, 324, 696
Aydoğmuş, Sait 552, 626
Atasayan, Süleyman 70, 624
Aygün, Aydın 653, 654
Atatürk, Mustafa Kemal 35, 125, 127, 129, 159, 164, 195, 197, 222, 229,
253, 383, 497, 536, 586, 620, 621, 793, 806 Ayhan, Şahap 341, 552, 575, 635, 636, 684
Atay, Mehmet 604, 606, 823, 889 Aykaş, Erol 659
Ateş, Alev 265, 552, 634, 766, 771 Aykut, Ali 547, 687
Ateş, Fuat 670 Aytaç, Ali Turgut 135, 245, 637
Ateş, Metin 466 Aytemiz, N. 680
Ateşli, Fahrettin 148, 638 Azaklı, Türker 54, 70, 624, 819, 824
Ateşoğlu, Kâmil 79 Azerbaycan Sendikalar Konseyi 796
Atılal, İbrahim 641 Azimoğlu, Murat 442
Atılgan, Enver 98, 99, 627, 724
Atis, Vural 414 B

Atlas, İbrahim 660 Babakuş, Emir 552, 670, 671
Atlı, Ersin 137, 550, 563, 625 Babaoğlu, Nizamettin 692, 693
Atom-İş 23, 677, 758 Badran, Muhammed 740
Avcı, Şahin 642 Bahçeli, Devlet 583
Avcıoğlu, Kasım 628 Bahtiyaroğlu, Ahmet 634
Averianov, Boris 356, 741 Bakan, Hüsamettin 166, 176, 289, 604
Avrupa Ekonomik Topluluğu, AET 23, 745, 749 Baki, Ziya 225, 226, 231, 235
DİZİN | 895
Bal, Hüseyin 664 Başol, Nezih 641
Bal, Remzi 691 Başsorgu, Emel 627
Bal, Süleyman 653 Baştan, Mustafa 415, 641, 859, 860, 861
Balaban, Suat 683 Baştürk, Abdullah 15, 16, 17, 18, 20, 45, 61, 71, 72, 78, 79, 95, 108, 132, 169,
173, 278, 279, 341, 342, 343, 344, 345, 361, 366, 367, 368, 369, 370, 371,
Balar, Seyda 625
372, 373, 374, 375, 376, 377, 383, 385, 392, 404, 418, 421, 427, 428, 432,
Balcı, İbrahim 661 437, 438, 439, 440, 449, 452, 454, 459, 460, 463, 464, 466, 467, 468,
469, 470, 471, 472, 473, 475, 478, 482, 509, 514, 516, 518, 519, 520, 521,
Balcı, Kadir 225, 226, 231, 233
522, 523, 524, 526, 530, 532, 535, 537, 538, 540, 541, 542, 545, 547, 552,
Balcı, Niyazi 621, 809 553, 554, 555, 556, 558, 561, 562, 569, 570, 572, 574, 575, 576, 577, 579,
Balcıoğlu, Semih 453 581, 585, 624, 625, 655, 656, 657, 658, 675, 704, 708, 712, 716, 720, 743,
744, 753, 788, 789, 790, 791, 792, 794, 795, 796, 797, 799, 803, 805, 806,
Balkan, Namigah 466, 645 807, 809, 810, 811, 812, 875, 888
Baloğlu, Hüseyin 668 Batıbeki, Erol 680
BANK-DER 451, 459 Batmaz, Uğur 609
Bank-İş 13, 23, 28, 290, 632, 633, 682, 683, 684, 686 Batur, Selçuk 215
Bank-Sen 13, 16, 19, 23, 272, 273, 276, 277, 283, 292, 295, 296, 310, 334, Bay, Erhan 684
340, 341, 402, 411, 412, 413, 415, 416, 418, 419, 420, 423, 471, 472, 500,
Bayatlı, Rasim 634
509, 515, 539, 552, 606, 607, 608, 609, 617, 625, 632, 633, 637, 638, 655,
686, 726, 727, 744, 787, 788, 789, 790, 796, 797, 811, 851, 852, 853, 856, Baydar, Oya 324, 440
860, 875, 888
Baykal, Deniz 54, 355, 575
Bardakçıoğlu, Nurettin 683
Baylav, Cahit 360, 551
Bar-Der-İş, Barder-İş, Barsak-İş, Bağırsak-İş 23, 311, 632, 639, 640,
Bayoğlu, Derviş 175, 642
663, 778, 780
Bayrak, Murat 772, 779
Barış, Nizamettin 547, 575, 576
Bayrak, Mustafa 675
Barış Derneği 99, 106, 197, 458
Bayraktar, Ahmet 662
Barışlı, Arif 684
Bayraktar, Rafet 70, 624
Barlas, Cemal 660
Bayraktaroğlu, İhsan 679
Barut, Kemal 691
Bayraktutan, Binnur 360
Barut, Orhan 769
Bayram, Mustafa 816
Basın-İş 23, 60, 68, 69, 95, 112, 169, 196, 277, 311, 322, 335, 340, 342,
370, 406, 423, 450, 539, 552, 563, 598, 621, 623, 624, 625, 632, 640, 641, Bayram, Zülfü 685
642, 669, 688, 729, 742, 744, 759, 762, 764, 774, 776, 777, 781, 791, 792, Bayramçavuş, Faik 635, 636
793, 798, 803
Baysen-İş, Baysen 13, 112, 293, 370, 623, 632, 642, 652, 653, 726, 762,
Baş, Hüseyin 324, 615, 869 763, 764, 765, 766, 767, 768
Başaka, Hasan 660 Behram, Nihat 132
Başalan, Asım 661 Bekdemir, Gültekin 698
Başar, Ahmet 654, 804 Bekiroğulları, Mehmet 70
Başaran, Mehmet 119 Beko, Kani 385, 763
Başarır, Halis 453 Belçika Komünist Partisi 576
Başbuğ, Yusuf 642 Belek, Ahmet Sami 215
Başer, Şemsettin 575, 680, 790 Belge, Murat 466
Başkaya, Fikret 382, 384, 628 Belli, Mihri 215, 356
Başlangıç, Celal 229 Belovacıklı, Bekir 626

Benderoğlu, İsmail Altan 685 Bodur, Vedat 453

Benli, Yusuf 141, 680, 876 Bonel, Ferit 660
Benlioğlu, Mustafa 490, 621, 809 Bora, Salih 221
Benson, J. 575 Boran, Behice 356, 468, 469, 470, 547, 575, 615
Bereket, Necati 635 Borgov, Georgi 54
Berktay, Halil 236, 237, 239, 240, 241, 242, 243, 878 Bostancı, Nafiz 626, 781
Bertan, Emin 692 Boy, İlimdar 649, 661, 788
Besin-İş 13, 23, 272, 273, 277, 281, 296, 297, 632, 645, 646, 661, 726, 776, Boz, Nurten 602, 889
779, 782, 788
Bozruç, Mehmet 676
Bes-İş 785
Brecht, Bertolt 133
Beşen, Mete 643
Budak, Ali Doğan 382, 627
Beşpınar, M. Mehdi 240, 241, 243, 384, 628, 878
Budak, Kenan 342, 364, 369, 370, 515, 531, 534, 563, 621, 624, 625, 632,
Beysoy, Tevfik 225, 226, 234 640, 663, 664, 751, 780, 855
Bezirci, Ahmet 645 Budak, Rıdvan 356, 370, 385, 469, 473, 491, 563, 624, 625, 688, 799
Bıçak, Günay 658 Buharalı, Mete 324
Bıçakçı, Cenan 54, 263, 264, 265, 341, 358, 360, 367, 370, 575, 624, 634, Bulduk, Süleyman 639
878, 879, 889
Bulgar Sendikalar Merkez Konseyi 540
Biber, Makbel 6, 628, 708
Bulut, Gün 95, 98, 337, 628, 732
Bigagli, Vezio 739
Bulut, Mehmet 515, 688
Bigen, Bahattin 634
Bulut, Necdet 443
Bilen, Yusuf 360
Bulutay, Tuncer 470
Bilge, Hikmet 261
Buvan, Necati 679
Bilge, İbrahim 640
Büyükcan, Bekir 655
Bilge, Yılmaz 54, 70, 624
Büyükdere, Alaaddin 687
Bilgen, Abdullah 664
Büyükfiliz, Muammer 641
Bilgi İşlem İşçileri Sendikası, Bil-İş 23, 97
Bilgin, Kaya 653
C
Bilgin, Tevfik 477, 629, 708, 713, 811
Cam İşverenleri Sendikası 811
Bilim-İş 758
Cam Keramik-İş 24, 663, 666
Bilir, Kazım 442
Can, Atilla 621, 796
Biner, Necdet 680
Can, Bergüzar 370, 563, 624, 625, 658
Bingöl, Ali 652
Can, Celalettin 242
Birinci Dünya Kadın Konferansı 592
Can, Ersin 680
Birleşik Metal-İş 6, 23, 36, 54, 56, 60, 68, 169, 193, 197, 201, 418, 566,
583, 696, 877, 888 Can, Serap 470
Birleşik Sendika Hareketi, ESAK 25, 547 Can, Tevfik 680
Birleşik Sosyalist Parti, BSP 23, 99 Caner, Galip 15, 38, 382, 386, 628, 708
Birleşmiş Milletler, BM 23, 70, 83, 592, 593, 616 Canik, Gazi 660
Biter, Celal 640 Cankoçak, Uğur 69, 701
Bodur, Sabri 673 Canpolat, Müşür Kaya 75, 97, 98, 128, 164, 196, 209, 450, 628, 706, 750
DİZİN | 897
Cantekin, İsmail 370, 562, 563, 624, 625, 626, 802 Çağlar, Mehmet 217
Canver, Cüneyt 79 Çağlayangil, İhsan Sabri 155
Cebe, Necati 575 Çakır, Hüseyin 691
Cebren, Özkol Meral 224, 226, 231, 235 Çakır, Murat 301, 489
Celap, Salih 654 Çakır, Sümeyra 119
Celasun, Sedat 535 Çakıroğlu, Orhan 442, 790
Cem, İsmail 56, 324 Çakmak, Sebahattin 621, 806
Cem, İsmet 120, 324, 470, 680 Çakmakçı, Necdet 684
Cenkdağ, Muhittin 254 Çakmaklı, Cumali 689
CENTO 24, 139, 203, 205, 319, 388, 462, 529, 541, 743, 793, 794, 826, 833 Çalışkan, İsmail 370, 415, 563, 624, 625, 658, 855, 859, 860, 861
Cesur, Hakkı 668 Çalışkan, Müzehher 625
Cevher-İş 761 Çalışkan, Sadık 693
Ceyhun, Demirtaş 6, 35, 323, 324 Çalışlar, İpek 197, 221, 222, 878
Ceylan, Celal 70, 624 Çalışma Bakanlığı 54, 74, 92, 488, 636, 669, 686, 799, 868
Ceylan, Muzaffer 668
Çalışma Bakanlığı İş Müfettişleri Derneği 92
Ceylan, Ömer 684
Çam, Bayram 552
Cezayir Genel İşçi Sendikası, UGTA 29
Çapa-İş 24, 379, 632, 633, 651
Cezayir İşçi Sendikaları Konfederasyonu 54
Çarsancaklı, Avni 123
CHP İşçi Komitesi 565
Çatak, Kenan 225, 226, 231, 233
Churlet, Georges 540
Çatlı, Abdullah 442
Cinbiş, Mustafa 644
Çavdar, Hüseyin 673
Cingü, Cumali 679, 680
Çavdargil, Nurettin 399, 765, 766
Coşkun, Enis 97, 98, 627, 750
Çavuş, Mehmet 628
Coşkun, Sıtkı 98, 115, 202, 210, 275, 304, 337, 340, 626, 629, 750
Çavuşoğlu, Temel 654
Cömert, Bedrettin 46, 47, 443
Çekiç, Süleyman 680
Cumhuriyetçi Güven Partisi, CGP 24, 43, 141
Çekoslavakya Sendikalar Merkez Konseyi 470
Cumhuriyet Halk Partisi, CHP 24, 43, 373, 531, 565
Çelebi, Hüsamettin 440
Cüce, Muzaffer 661
Çelebi, Süleyman 54, 70, 385, 551, 552, 562, 564, 565, 624, 625, 629,
Cününoğlu, Macit 644 687, 688, 876
Çelen, Tuncay 307, 308, 370, 624, 822

Ç
Çelenk, Devrim 38, 620, 793
Çağatay, Ergun 215
Çelik, Doğan 685
Çağdaş, Mehmet 687
Çelik, Gönül 628
Çağdaş Gıda-İş 272, 273, 280, 296, 632, 645, 646, 647, 661, 726, 773,
776 Çelik, İlyas 692
Çağdaş Hukukçular Derneği, ÇHD 24, 176, 197, 459 Çelik, İsa 132
Çağdaş Maden-İş 13, 24, 272, 273, 277, 281, 295, 632, 647, 648, 688 Çelik, Mehmet 628
Çağdaş Metal-İş 13, 78, 272, 273, 277, 297, 688, 695, 760, 772 Çelik, Necati 48, 49
Çağdaş OLEYİS 400 Çelik, Tahsin 254
Çağlar, Bayram 693 Çelikel, Mehmet 81, 650, 792, 793

Çeliker, Kemal 634 Çukobirlik 498, 517, 613, 808
Çelik-İş 75 Çukosen 499, 500, 804

Çelikkanat, Kaya 629 Çukur, Veysel 676
Çelikkaya, Orhan 690
Çerkezoğlu, Arzu 385 D

Çeşmigil, Gülseren 628 Dağdelen, Hüseyin 6, 37
Çetin, Hikmet 392, 497, 575 Dağlarca, Fazıl Hüsnü 119, 120, 135
Çetin, Yusuf 680 Dalmaz, Alaaddin 634
Çetinbaş, Muammer 121, 122, 123, 620, 776, 777 Dalokay, Vedat 167, 323, 324
Çetinbaş, Süleyman 651 Danimarka İşçi Sendikaları Konfederasyonu 473
Çetiner, Ahmet 358 Darı, Niyazi 224, 226, 231, 235
Çetinkaya, Mustafa 680 Darphane ve Damga Matbaası İşçileri Sendikası 640
Çetinkaya, Özhan 370, 624 Daş, Ahmet 673, 675
Çetkin, Ayşe 453 Daş, Gazi 473, 689
Çetkin, İbrahim 652, 653 Daut, Mustafa Orhan 258
Çevik, Muhittin 680 Davaz, Şekip 453, 454, 466, 755, 790
Çılgın, Mehmet Ali 628
Davulcu, Vehip 666, 667
Çınak, Kemal 663, 664
Dayanışma Fonu 11, 67, 68, 72, 180, 181, 309, 310, 363, 500, 560, 754,
Çınar, Sena 680, 681 780, 788, 809, 826
ÇIRAK-DER 451, 459 Daysal, Kemal 339, 340, 358, 361, 365, 555, 562, 565, 566, 570, 625,
695, 824
Çıtak, Bayram 225, 226, 231, 233
Decuyper, Hervê 540
Çiftçi, Bekir 641
Dedeoğlu, Halil 679
Çiftçi, Budak 370, 624
Çiftçi, Ömer 160, 431, 645, 689 Değirmenci, Cafer 692
Çil, Kadir 680 Değirmendere, Necati 688
Çileli, Rüştü 681 Demir, Ali 563, 625, 673
Çilingir, İzzet 691 Demir, Cemal 680
Çimse-İş 767, 776, 785 Demir, Feramuz 620, 786
Çin Komünist Partisi, ÇKP 24, 155 Demir, Filiz 628, 723
Çoban, Ali 627 Demir, İsmet 662, 797
Çoban, Hasan 649 Demir, Yakup 662
Çobanoğlu, Necmettin 680 Demiralay, Aziz 647, 675
Çokdiker, Orhan 687 Demiralay, Lütifi 647, 675
Çolpan, Enis 640 Demirbaş, Selim 690
Çorum ve Havalisi Birleşik Maden İşçileri Sendikası 775 Demirbilek, Zafer 70, 624
Çotuk, Salih 651 Demircan, İlyas 624
Çöker, Nurettin 670 Demirci, Mahmut 364, 370, 624
Çöte, Yılmaz 625, 689 Demirci, Mehmet 123
Çubukçu, Yücel 555, 638 Demircioğlu, Ömer 780

DİZİN | 899
Demirel, Süleyman 43, 44, 45, 154, 155, 161, 163, 191, 228, 244, 245, 249, Dicleli, Ayşe 324
250, 251, 313, 351, 383, 477, 498, 500, 501, 502, 517, 519, 521, 541, 542,
Dicleli, Zülfikar (Zülfü) 95, 98, 99, 337, 629, 724
543, 561, 570, 571, 656, 734, 789, 805, 834
Dikerdem, Mahmut 575
Demirhan, Ömer 697
Dikme, Hüseyin 647
Demirkol, Seyfettin 6, 489, 647, 888
Dilber, Orhan 382, 384, 629, 708
Demirsoy, Seyfi 152, 373, 686
Dileroğlu, Mehmet 660
Demirtel, Rafet 70, 552, 624, 626, 802
Dilli, Hüsnü 97, 98, 337, 343, 382, 628, 704, 706, 707, 712, 714
Dem-Lim-İş 24
Dimetoka, Senan 466
Demokratik Platform 16, 373, 384, 390, 411, 412, 425, 444, 447, 448,
528, 717, 794, 841, 852, 858, 861 Dinç, Hüsamettin 693
Deniz, Halil 683 Dinç, Mehmet 370, 624
Deniz, İzzet 653 Dinçer, Ali 547, 550, 575, 796
Denizci, Hüseyin 691 Dinçer, Gönül 97
Denizcier, İbrahim 54, 355, 396, 575, 577 Dinçsoy, Mukadder 616
Denizmen, Metin 340, 341, 444, 552, 562, 608, 609, 637, 638 Dink, Hrant 441
Der-Gim-İş 791 Dirikan, Cemal 680
Destereci, İbrahim 661 DİSK Araştırma Enstitüsü 20, 99, 598, 612, 716, 718, 720, 732, 733, 734,
736, 795, 801, 802, 850
Dev-Genç 197, 198, 243, 253, 378, 384, 385, 441, 447, 879
DİSK Belediyelerle İlişkiler Bürosu 773
DEV-GÖR 447, 451, 459
DİSK-KENT 14, 323, 324, 325, 326, 327, 328, 357, 358
Dev-İş, Devrimci İşçi Sendikaları Federasyonu (Kıbrıs) 24, 470, 739,
745 DİSK Merkez Demokratik Eylem Komitesi 809
Devlet Güvenlik Mahkemeleri, DGM 11, 24, 141, 143, 145, 146, 148, 149, Dişli, Veysi Ziya 562, 563, 625
151, 152, 154, 170, 177, 183, 184, 317, 837 Dizman, İbrahim 565, 876
Devlet Planlama Teşkilatı, DPT 24, 99, 391 Dmitrieva, M. 796
Dev Maden-Sen 13, 16, 24, 277, 280, 281, 295, 311, 334, 370, 402, 406, Doğan, Ahmet 627
423, 477, 539, 552, 563, 624, 632, 647, 648, 649, 698, 744, 779, 790, 792,
794, 798, 802, 804 Doğan, Ali 584
Devrimci Demokratik Kültür Derneği 197 Doğan, Cezayir 661
Devrimci Direniş Örgütü, DDÖ 24 Doğan, Ferruh 324
Devrimci Gençlik 24, 25, 131, 153, 189, 190, 242, 384, 879 Doğan, Mustafa 442, 696
Devrimci Gençlik Dernekleri Federasyonu, DGDF 24, 153 Doğan, Osman Zeki 649
Devrimci Halk Kültür Derneği 197 Doğan, Süleyman 675
Devrimci Sağlık-İş 13, 24, 295, 400, 403, 406, 418, 423, 539, 552, 563, Doğan, Şaban 693
623, 632, 649, 650, 662, 727, 779, 781, 791, 792, 793 Doğanay, Agop 639
Devrimci Sanatçılar Birliği 132 Doğanay, Bedri 682
Devrimci Toprak-İş 13, 16, 24, 275, 277, 294, 307, 308, 311, 341, 369, Doğanay, Fazlı 680
370, 379, 401, 402, 423, 623, 624, 632, 633, 651, 652, 689, 726, 764, 765,
Doğanay, Ümit 46
767, 770, 777, 780, 786, 822
Doğmuş, Yekta Aydın 665
Devrimci Yapı-İş 13, 15, 24, 293, 398, 400, 406, 418, 423, 539, 563, 632,
643, 644, 652, 653, 744, 771 Doğru, Necati 215, 218
DEV-SAN-DER 451, 459 Doğruel, Aytaç 637
Dev Tiftik-İş 499, 500, 804 Doğrular, Sadık 356, 370, 563, 624, 625, 666
Doğrusöz, Yaşar 645 Efe, Mehmet 668

Doğu, Dinçer 37, 60, 63, 68, 137, 138, 286, 287, 288, 289, 434, 470, 473, Efe, Mustafa 668
528, 538, 547, 570, 572, 604, 605, 667, 738, 763, 823, 836
Efe, Salih 358, 678
Doğu, Güray 646
Eğitimci, Nurten 628, 732
Dolguner, İsa 668
Eke, Ali Rıza 681
Dora, Ayşegül 214
Ekici, Cemal 668
Dostlar Tiyatrosu 119, 753
Ekici, Erol 385
Döner, Yılmaz 648
Ekinci, Hüseyin 382, 480, 628, 695
Dönertaş, Ali 692
Ekinci, Mevlüt 679, 680
Dönmez, Mustafa 120, 651
Ekiz, Baki 425, 426
Driyakin, Alexandr 547
Ekmekçi, Ahmet 673
Duman, Kıymet 225, 226, 233
Ekmekçi, Osman 690
Dur, Mehmet 651
Ekmen, Adnan 79
Dur, Sami 665
Ekşi, Erdal 453
Duran, İbrahim 245, 370, 624, 626, 661
Ekşioğlu, Gürbüz Doğan 453
Durmuş, Adil 254
Elbistanlı, Yücel 225, 226, 235
Durmuş, Ayşe 627
El-Harun, Tabit 540
Durmuş, Hasan 654
Elibol, Nejat 628, 708
Dursun, Arif 664
Elmas, Mehmet Ali (Mustafa) 225, 226, 231, 234
Durukan, Kenan 154
Elmas, Rasim 225, 226, 231, 234
Dümen, Ayhan 341, 552, 635, 636
Elmas, Tayyar 399, 626, 802
Dündar, Hasan 697
EMAŞ 477
Dündar, Hayrettin 681
Emecan, Hülya 225, 226, 878
Dündar, İhsan 673
EMEKÇİ-DER 459
Dünya Barış Konseyi, WPC 29, 575, 748, 813
EMGİS 25, 632
Dünya Bilim İşçileri Federasyonu, WFSW 29, 748
EMSİS, Mensucat-İş 25, 632
Dünya Öğretmen Sendikalar Federasyonu, FISE 404
ENERJİ-DER 451, 459
Dünya Sendikalar Federasyonu, WFTU, (Tr: DSF, Fr: FSM) 29, 104,
106, 132, 356, 420, 470, 473, 480, 540, 549, 636, 638, 641, 644, 664, 695, Enerji-İş 400, 659
711, 737, 739, 741, 745, 746, 747 Engin, Aydın 324
Düzgün, Mustafa 612, 649, 650 Erakalın, Avni 126, 547
Dzuba, Dimitri 489 Erarslan, Metin 636
Eraslan, Hüseyin 665

E Erbakan, Necmettin 45
Ebert, Friedrich 143 Erbozkurt, Sait 673
Ece, Avni 620, 659, 673, 786, 876 Ercan, İsmail 668
Ecevit, Bülent 12, 16, 17, 18, 43, 44, 55, 56, 111, 153, 154, 229, 230, 240, Ercan, Şemsi 563, 625, 697
243, 244, 247, 278, 349, 350, 351, 352, 388, 390, 392, 393, 396, 435, 436,
Ercan, Şinasi 552
437, 440, 442, 447, 448, 470, 471, 473, 476, 481, 482, 496, 497, 521, 522,
524, 525, 526, 528, 538, 576, 614, 734, 783, 791, 792, 799, 801, 802, 810 Ercen, Muzaffer 661
Efe, Ali İhsan 690 Erdem, Atilla 495

DİZİN | 901
Erdem, Ergun 70, 370, 415, 555, 563, 624, 625, 627, 819, 824, 855, 859, Erol, Hasan 637
860, 861
Eronat, Muammer 681
Erdem, Halit 338, 339, 340, 360, 414, 695, 824, 859
Ersin, Nurettin 382, 384, 535, 550, 563, 625, 627, 680, 708
Erdem, Özcan 370, 624, 685
Erson, Necdet 680
Erdinç, Mehmet 685
Ersoy, Bahir Ahmet 54, 355, 575, 686, 799
Erdoğan, Ahmet 651, 691
Ersoylu, Remzi 665
Erdoğan, Duran 245
Ersönmez, Nurhan 660
Erdoğan, Rıza 300, 302, 691, 692, 821
Ersöz, Abdurrahman 658
Erdoğan, Yılmaz 689
Ersöz, A. İhsan 658
Erdoğdu, Demiray 141, 876
Ersöz, Tarık 658
Erdoğmuş, Feride 628
Ertan, Ahmet 370, 415, 563, 624, 625, 855, 859, 860, 861
Erdoğmuş, Günaydın 384, 628
Ertan, Azmettin 653
Erdumlu, Bingöl 98, 196, 212, 214, 224, 275, 627, 878, 889
Ertan, Mustafa 225, 226, 235
Erduran, Refik 440
Ertan, Rıdvan 634
Eren, Mehmet Ali 79
Ertaş, Feridun 342
Ergen, Yüksel 370, 624
Ertuş, Feridun 370, 662
Ergenç, Lütfi 661
Ertürk, Memet (Mehmet) 52, 60, 75, 97, 113, 115, 118, 119, 123, 124, 128,
Ergene, Akın 324 178, 196, 209, 224, 264, 339, 340, 361, 450, 555, 695, 752, 763, 824, 889
Ergev, Gürel 644 Eruvar, Mehmet 684
Ergil, Doğu 470 Eruyanık, Sabahattin 626
Ergin, Oktay 229, 324 Eryılmaz, Aydın 582, 584
Ergönültaş, Engin 324 Eryılmaz, Tuğrul 470, 582
Ergün, Halil 680 Esad, Hafız 744
Erim, Abdullah 216, 228 Esen, Hikmet 634
Erim, Nihat 46, 576, 680 Esen, Oktay 680
Erkal, Galip 660 Eser, Nurettin 575, 668
Erkal, Genco 119, 120, 135 Esin, Pars 470
Erkan, Hamdi 668 Etem, Saim 370, 604, 624, 634, 660
Erkan, Mehmet 691 Ethem, Saim 356, 606, 640, 676
Erkan, Mustafa 634 Etikan, Hilmi 98, 99, 628, 707
Erkman, Aziz 453, 668 Evgeniev, Georgi 804
Erkmen, Aydın 446, 755 Evren, Hilmi 683
Erkmen, Bülent 453, 551, 552 Evren, İsmet 628, 708
Erkorkmaz, C. 681 Evren, Kenan 535
Erkök, Ertuğrul 627 Eyi, Bayram 226, 231, 233
Erkul, Bahtiyar 339, 340, 341, 356, 695, 824
Erkuş, Orhan 237, 241, 243, 637, 878 F

Eroğul, Cem 470 Faşizme İhtar eylemi 32, 428, 430, 443, 791
Erol, Ahmet 547, 799 Federal Almanya İşçi Dernekleri Federasyonu, FIDEF 25, 741
Feyzioğlu, Turhan 45 Genç, Süleyman 575

Fındık-İş 15, 25, 398, 406, 423, 498, 499, 539, 550, 552, 625, 632, 653, GENÇ-GÜÇ 447
654, 755, 792, 804
Gençosman, Nihat 382, 384, 628, 730
Fırat, Ferit 6, 106, 660
GENÇ-ÖNCÜ 447, 459
Fırat, Nadi 6, 106, 660
Genç Sosyal Devrimciler Birliği 27, 131
Fırat, Nedim 6, 106, 660
GENEL-DER 459
Fidan, Mustafa 261
Genel-İş 6, 13, 19, 25, 26, 36, 51, 61, 71, 159, 160, 162, 169, 173, 174, 179, 191,
Fikir Kulüpleri Federasyonu, FKF 25, 210, 384, 385 253, 259, 262, 272, 273, 274, 276, 277, 278, 279, 294, 295, 309, 310, 311,
Filistin Kurtuluş Örgütü, FKÖ 25, 742 334, 335, 341, 343, 356, 361, 367, 369, 370, 372, 373, 376, 384, 406, 418,
420, 423, 424, 432, 433, 447, 473, 477, 480, 488, 509, 515, 539, 550, 552,
Filistin Sendikalar Federasyonu, PTUF 27, 740, 744 562, 563, 566, 567, 611, 612, 621, 622, 623, 624, 625, 632, 649, 655, 656,
Filiz, Hasan 628, 665, 723 657, 658, 665, 688, 698, 711, 720, 727, 729, 733, 744, 755, 776, 778, 780,
781, 782, 785, 787, 788, 789, 793, 795, 798, 800, 801, 802, 805, 808, 810,
Film Set Teknisyenleri Derneği 679
812, 852, 881, 888, 889
Finlandiya Sendikalar Merkezi, SAK 27
Gensous, Pierre 739
Firuz(kuhi), Nejat 6, 37, 95, 98, 106, 628, 721
Geray, Cevat 470
Fiskobirlik 498, 517, 518, 792
Gerçek, Rıza 12, 97, 350, 439, 494, 497, 613, 649, 835, 883
Fişek, Kurthan 470
Gerger, Haluk 470
Fonteneau, Gêrard 540, 549, 745
Ges-İş 13, 16, 25, 272, 273, 274, 277, 281, 292, 293, 311, 400, 401, 423,
Fransa Demokratik Emek Konfederasyonu, CFDT 24 632, 633, 658, 659, 660, 684, 685
Fransa Genel Emek Konfederasyonu, CGT 54, 104, 540 Geven, Beytullah 684
Fransa Ulusal Eğitim Sendikası 470 Gezgen, Tunç 664
Fransız Türk Öğrenci Birliği, FTÖB 25 Gıda-İş 13, 24, 25, 54, 69, 112, 162, 253, 272, 273, 277, 280, 286, 296, 297,
306, 310, 311, 322, 341, 342, 355, 356, 361, 369, 370, 379, 385, 406, 418,
421, 423, 467, 469, 473, 477, 497, 498, 499, 500, 502, 515, 539, 552, 620,
G 621, 623, 624, 625, 632, 645, 646, 647, 660, 661, 669, 719, 720, 726, 727,
Gam-Sen 13, 25, 272, 273, 277, 281, 282, 295, 296, 632, 637, 654, 655, 729, 744, 755, 757, 763, 764, 771, 773, 775, 776, 781, 782, 783, 785, 786,
775, 776, 785, 787 787, 788, 790, 791, 792, 793, 794, 796, 797, 798, 799, 800, 801, 803, 804,
Ganiz, Selahattin 466 806, 807, 808, 810, 816
Garalı, Ali 640 Gıdak, Mehmet 816
Garan, İhsan Sami 470 Giyim İşçileri Derneği, GİB-DER 25, 197
Gavazov, Süleyman 540 Gorki, Maksim 133
Gazi, Fatma 473, 628, 660, 689, 764 Göçmen, Osman 540, 596, 665, 719, 844, 849, 850
Gazioğlu, Gültekin 214, 221, 356, 404, 405, 547, 791 Gökbayrak, İsmet 635
Geçit, İlhan 164, 203, 412, 638, 654, 852 Gökçe, Recep 647
Gedik, Ahmet 684 Gökçin, Beysun 466
Gedik, Fuat 70, 624, 651 Gökdere, Turgut 300, 691, 749, 760
Gedik, Mustafa 54 Gökduman, Mustafa 645
Gence, Kasım 222 Göker, Aykut 547
Gencer, Mehmet 664 Göklü, Mehmet 673
Genç, Kemal 643 Göksüzoğlu, Saffet 667
Genç, Mehmet Ali 225, 226, 231, 235 Göktaş, Kemal 239, 243, 300, 650, 878, 879
Genç, Nevzat 691 Göktürk, Metin 6, 237, 241, 242, 243, 659, 673, 876, 878
DİZİN | 903
Gömüç, Erhan 97, 98, 337, 627, 706, 710 Güner, Hilmi 695, 706
Gönel, Seydali 382, 629, 708 Güner, Tahir 367, 370, 415, 563, 624, 625, 673, 674, 675, 855, 859, 860,
861
Gönültaş, Metin 552
Günesen, Burhan 627
Gören, Şerif 680
Güneş, Gürbüz 552
Görsel Sanatçılar Derneği 459, 754
Güneş, Hasan Fehmi 481, 752
Görüntü Yönetmenliği Derneği 679
Güneş, Hayrettin 692, 694
Gözde, Yurdakul 69, 157, 623, 647, 661
Güneş, Musa 660
Gözükara, Ahmet 225, 226, 231, 232
Güney, Kerem 119
Gözütok, Togay 214
Güngör, Basri 660
Grev ve Direnişleri İnceleme Komitesi 766
Güngör, Erdoğan 683
Güçlü, Ahmet 684
Güngör, Erol 683
Güçlü, İlhami 628
Günkut, Ercüment 225
Güçlü, Sami 680
Günşem, Ali 668
Güdücü, Mülayim 69, 157, 623
Günüşen, Meral 628
Gül, Haydar 640
Gürdal, İbrahim 668
Gül, İbrahim 642
Gürel, Halil 687
Gül, Mehmet 441, 442
Gürel, Zahit 684
Gülbaş, İsmail 370, 624
Güreli, Nail 196, 202, 208, 209, 210, 218, 219, 221, 224, 236, 237, 238, 239,
Güleçyüz, Faik 382, 384, 628
240, 241, 242, 243, 245, 251, 254, 255, 876, 877
Gülek, Hayri 668
Güreli, Turan 680, 681
Gülen, Hamdi 360
Gürelli, Nevzat 628, 750
Güler, İbrahim 6, 35, 660
Gürhan, Hüseyin 680
Gülhan, Durhan 698
Gürkan, Aydın Güven 79
Gülkaya, Ali Rıza 473, 552, 662
Gürkan, Özcan 225, 226, 235
Gülsoy, B. Bahri 661
Gürkan, Talat 639
Gültekin, Emrullah 692
Gürkaynak, Hikmet 681
Gültekin, Faik 687
Gürkut, Ercüment 226, 231, 232
Gültekin, İsmail 647
Gürsel, Hüldan 470
Gümüş, Ali 360
Gürsoy, Hasan 563, 625, 629
Gümüş, Mustafa 649, 650
Güven, Ali Rıza 2, 24, 43, 69, 70, 79, 80, 81, 82, 96, 141, 157, 168, 169, 170,
Günal, Yılmaz 470 175, 288, 290, 291, 297, 328, 337, 339, 341, 342, 354, 358, 359, 364, 368,
369, 381, 473, 492, 496, 562, 623, 624, 625, 643, 645, 646, 647, 655, 677,
Günay, Ertuğrul 575, 658
682, 684, 685, 686, 687, 689, 714, 721, 733, 738, 749, 752, 795, 798, 799,
Gündoğan, Fikret 575 800, 803, 810, 876, 879
Gündoğdu, Mustafa 780 Güven, Hüseyin 639
Gündüz, İsmail 645 Güven, Sait 640, 663, 664
Gündüz, Kasım 664 Güvenç, Kudret 382, 640, 708
Gündüzbey, Mahmut 358, 364, 367, 368, 688 Güvenç, Sefer 382, 626, 629, 652
Günebakan, Mehmet Yılmaz 628 Güzel, Remzi 653
Güner, Aybars 644 Güzel, Şehmuz 470
Güzelce, İbrahim 68, 69, 70, 75, 79, 96, 98, 106, 107, 112, 113, 115, 118, 120, Hürcam-İş 25, 253, 277, 311, 335, 341, 370, 406, 423, 473, 492, 493, 539,
131, 135, 288, 547, 623, 640, 641, 669, 677, 697, 706, 763, 774 552, 623, 625, 632, 662, 663, 666, 717, 726, 727, 744, 758, 765, 767, 771,
772, 773, 775, 776, 778, 780, 790, 797, 799, 804, 805, 811, 813, 877, 888
Güzelce, Nihal 547
Hür Dünya Gıda ve İçilecek Maddeler Beynelmilel Federasyonu, UIL
Güzelce, Orhan 629, 707
639
Hür Mensucat-İş 25, 632

H Hüseyinova, Z. G. 796
HABER-DER 451, 459
Hakarar, Emin 678

I
Hakgören, Ekrem 640
Ignatov, V. N. 796
Hak İşçi Sendikaları Konfederasyonu, Hak-İş 25, 48
Ilıcak, Nazlı 440
Hak Tarım-İş 790
Irmak, Sadi 43
Hakyemez, Hasan 653
Işık, Sabri 696
Haliç Bölgesi Mensucat Sanayii İşçileri Sendikası 54
Işık, Veysel 662
Halis, Düzgün (Doğan) 453, 552, 563, 625, 646, 649, 650, 665
Işık, Yunus 680, 681
Halkçı Devrimci Gençlik Derneği, HDGD 25, 131 Işıklar, Ahmet Fehmi 17, 21, 69, 75, 78, 79, 80, 157, 164, 169, 170, 280,
Halkevleri 176, 458, 575 291, 295, 300, 302, 337, 339, 342, 354, 359, 368, 369, 381, 391, 427, 429,
438, 444, 445, 450, 451, 452, 465, 473, 480, 503, 515, 522, 539, 552, 553,
Halkın Birliği 198, 200, 204, 253
556, 562, 564, 570, 573, 574, 586, 623, 624, 625, 629, 645, 646, 647, 655,
Halkın Emek Partisi, HEP 25, 79, 374 665, 674, 692, 742, 743, 744, 753, 791, 795, 799, 800, 801, 806, 811, 831,
877
Halkın Kurtuluşu 198, 200, 214, 215, 240, 241, 253
Işıklı, Alpaslan 748, 802
Halkın Sesi, TİKP 198, 200
Halkın Yolu 198, 200, 201, 217, 253
Hamamcı, Can 470

İ
Hamsi, Kenan 628 İbrahimoğlu, Rafet 163, 392, 789
Hançer, Niyazi 668, 669 İçöz, Kemal 676
Harb-İş 154, 635, 636 İçten, Enver 692, 693
Has-İş 13, 16, 25, 253, 295, 297, 298, 311, 335, 341, 400, 403, 623, 632, İdeal Yapı-İş 26, 643
649, 650, 661, 662, 726, 766, 767, 770, 779, 781, 788, 791, 851 İkitimur, Muharrem 696
Hassan, Ümit 470 İkiz, Osman 324
Hava-İş 437, 445, 459, 575 İkizer, Mehmet Ali 262
Hayta, Halil 69, 157, 341, 623, 649, 650, 661 İldeniz, Cihangir 658, 659
Hayvan Sağlığı Memurları Derneği 459 İlem, Tevfik 640
Hepbir, Ziya 151, 167, 576 İleri, Bilge 122
Hızarcı, Yusuf 673 İleri, Selim 324
Hilav, Selahattin 324 İleri, Uğur 696
Hivel, Şeref 640 İlerici Gençler Derneği, İGD 26, 131, 197, 338, 409, 610, 792
Hocaoğlu, Ahmet 783 İlerici Kadınlar Derneği, İKD 26, 131, 197, 575, 599, 600, 610, 616, 877
Hollanda İşçi Sendikaları Konfederasyonu 473 İlerici Yapı-İş 13, 26, 54, 293, 632, 643
Hollanda Sendikalar Federasyonu, FNV 25 İlhan, Hasan 660
Hoşgör, Tülin 470 İlkan, Seza 608

DİZİN | 905
İllez, Erol 680 İyidoğan, Yaşar 693
İlter, Özdemir 220 İyigün, Cevat 662
İlyasoğlu, Aynur 382, 384, 627, 708 İzci, İbrahim 668
İnan, İsmail 691
İnan, Mühasip Halil 693 J

İnce, Mahmut 691 Julius, G. 54
İnce, Yunus 660
İnceoğlu, Metin 470 K

İnegöl Sunta Fabrikası İşçileri Sendikası 634 Kabakulak, Hacı 649
İngiliz Kömür Madencileri Sendikası 143 Kabaoğlu, Tahir 654
İngiltere Sendikalar Birliği, TUC 28, 741 Kaçan, Sami 662
İnsan Hakları Birliği 470 Kaçar, Kenan 675
İnsan Hakları Komisyonu 480 Kaçmaz, Ahmet 356, 547
İnsan Hakları Uluslararası Birliği 576 Kader, Halil İbrahim 625
İpek, Hacer 197, 221, 222, 225, 226, 231, 233, 763, 878 Kadıoğlu, Tevfik 683, 770
İpekçi, Abdi 46, 47, 716 Kafaoğlu, Aslan Başer 575
İpekçi, Necdet 680 Kahraman, Ahmet 324
İplik-İş 277, 300, 620, 787 Kahraman, Hasan 805
İslimiyeli, Balkan Naci 466 Kahraman, Muharrem 540
İstanbul Barosu 214, 221, 262, 356, 377, 430, 431, 432, 459, 547, 799, Kalaycılar, Mustafa 675
802, 805
Kalcı, Halit 685
İstanbul İşçi Sendikaları Birliği, İİSB 26, 126, 667, 686, 693
Kalender, Mustafa 552, 668
İstanbul Kıbrıslılar Öğrenim ve Kültür Derneği, İKÖKD 26, 131
Kalman, Matei 805
İstanbul Tabip Odası 220
Kamankol, Fatma 667
İstanbul Tekstil Sanayi İşçileri Sendikası 54
Kamhi, Jak 173
İstanbul Tekstil ve Örme Sanayii İşçileri Sendikası 686
Kamu Hizmetleri Enternasyonali, PSI 27, 470, 659, 744
İstanbul Yüksek Öğrenim ve Kültür Derneği, İYÖKD 26, 131
Kamu Hizmetleri Sendikası, IVG 740
İsvan, Ahmet 167, 209, 211, 212, 773, 787
Kamu Hizmetlileri İşçileri Uluslararası Sendika Federasyonu, FUI
İsvan, Reha 212 682
İşçi Eylemleri Komitesi 763 Kamu İktisadi Teşebbüsü, KİT 26
İşçi Kültür Derneği 459 Kan, Muzaffer 20, 246, 635, 716, 720, 730
İşeri Sağsöz, Nilgün 816 Kanra, Şeref 106
İşgüven, Kazım 453 Kantoğlu, Hayri 668
İşmen, Fatma Hikmet 221 Kapfer Genel-İş 26, 294, 295, 623, 632, 665
İş Müfettişleri Derneği, İM-DER 26, 92, 197 Kapkın, Süleyman 639
İtalya Genel Emek Konfederasyonu, CGIL 24 Kaplan, Sabri 6, 34, 37, 175, 176, 492, 690, 757
İtalyan İşçi Sendikaları Konfederasyonu, CSIL 24, 540 Kapp, Wolfgang 143, 878
İyi, Ali 627 Kara, Enver 654
İyi, Bayram 225 Kara, Yunus 360, 686, 687

Karaaslan, Ömer 687 Karatekin, Emin 668

Karabaş, Adem 624 Karaulanov, Yorgi 540
Karabay, Vahdettin 385 Karayol-İş 26, 632
Karabelli, Mehmet 649 Karcı, Hülya 616, 889
Karabulut, Hüsamettin 664 Karikatürcüler Derneği 131, 459, 754
Karabulut, Macit 70, 547, 664 Kartal İşçi Birliği 385
Karabulut, Mehmet 368 Kasaplı, Ali 648
Karabulut, Sabahat 667 Kasder, İbrahim Halil 552
Karaca, Ahmet 684 Katırcı, Fuat 654
Karaca, Cem 120 Kauçuk-İş 26, 82
Karaca, Mehmet 66, 69, 70, 74, 75, 76, 79, 80, 98, 106, 128, 157, 167, 168, Kavlak, Ahmet 261
169, 170, 171, 186, 196, 198, 209, 219, 224, 249, 250, 285, 286, 287, 288,
289, 337, 338, 339, 340, 341, 342, 343, 354, 359, 515, 552, 562, 563, 623, Kaya, Ali 304, 626
625, 667, 677, 695, 696, 697, 711, 714, 781, 782, 783, 795, 820, 824 Kaya, Belkıs 604
Karacan, Nuri 214 Kaya, Ersin 382, 627, 708
Karacan, Süleyman 662 Kaya, Fikri 683, 684, 685
Karaçam, Mustafa 649 Kaya, Kadri 324
Karadayı, Mustafa 69, 157, 370, 496, 497, 534, 551, 556, 563, 623, 624, Kaya, Kemal 635
625, 653, 678, 831
Kaya, Şerif 670
Karadeniz, Ahmet 643
Kaya, Şinasi 169, 224, 695, 859
Karadeniz, Fevzi 552
Kayabal, Kadri 324
Karadeniz, Hüseyin 680
Kayagil, Faik 644
Karadoğan, İsmail 696
Kazan, Turgut 799
Karafakıoğlu, Bedri 46, 47, 443
Keçegil, Akif 667
Karagöl, Celal 634
Keklik, Vedat 378, 651, 688
Karahan, Hüseyin 552, 641, 642
Keleş, Nuri 691
Karakaş, Ahmet 360, 627
Kemal, Yaşar 453, 708
Karakök, Ali 642, 643
Kendirligil, Rıfat 634
Karakuş, Abdülsamet 582, 583, 584
Kenteus, Aleko 225
Karakuş, Bilal 661
Keramik-İş 24, 26, 277, 311, 341, 356, 369, 370, 379, 380, 406, 418, 420,
Karamahmutoğlu, Fikret 254
423, 539, 552, 563, 623, 624, 632, 663, 666, 727, 740, 744, 766, 767, 769,
Karaman, Hasan 626 771, 776, 779, 785, 786, 803, 812
Karaman, Suphi 576 Keresteci, İsmail 641
Karamustafa, Gülsün 132, 453, 466 Kerimoğlu, Fevzi 661
Karamustafa, Sadık 453 Kersten, Otto 739
Karan, Muammer 620, 794 Keser, Hakkı 640
Karaoğlu, Ahmet 240, 243, 254, 879 Keser, Yakup 173, 193, 620, 779
Karapınar, Cemal 621
Kesgeç, Özcan 286, 287, 290, 469, 552, 562, 563, 609, 625, 651, 681,
Karataş, Ali 634 682, 799, 820
Karataş, İsmail 646 Keskin, Ahmet 680

Karataş, Tahsin 662 Keskin, M. Yüksel 552, 642, 644
DİZİN | 907
Keskinli, Ömer 685 Koç, Ateş 665

Ketenci, Şükran 222, 799, 802 Koç, Halil 663
Kezler, Aziz 693 Koç, Mehmet 697
Kıbrıs Dev-İş 470 Koç, Musa 646
Kıbrıs Devrimci İşçi Sendikaları Federasyonu 540 Koç, Muzaffer 675
Kıbrıs Öğretmenler Sendikası 740 Koç, Recep 304, 552, 626
Kıbrıs Türk Amme Memurları Sendikası, KTAMS 26 Koç, Süleyman 664
Kılıç, Celal 261 Koçak, Abdülrezzak 261
Kılıç, İbrahim 696 Koçak, İsmet 582, 584
Kılıç, Zeki 552, 685 Koçak, Mehmet 621, 806
Kılıç, Zülal 97, 98, 337, 600, 629 Koçak, Necip 680
Kılıçbelginer, Şenol 563, 625 Kol, Mehmet Ali 226, 235
Kılıçoğlu, Cabbar 654 Konteas, Aleksandros 226, 231, 232
Kılınç, Mehmet 54, 60, 66, 69, 77, 78, 82, 96, 100, 157, 168, 169, 170, 171, Kop, Zihni 662
286, 287, 290, 337, 339, 341, 342, 354, 357, 359, 360, 370, 496, 534, 551,
623, 624, 625, 643, 651, 653, 676, 682, 685 Koral, Ahmet 626
Kınalı, Ali 635, 636 Korkmaz, Abdullah 665
Kınık, Erol 680 Korum, Sevil 575
Kıral, Cemal 304, 626 Korutürk, Fahri 229, 244, 535, 739
Kırcaovalı, Rıfat 691 Kotan, Avni 696
Kırdar, Reca 675 Kotan, Ömer 678
Kırış, Ercüment 654 Kotil, Aytekin 355, 547, 548, 798
Kırkın, Hüseyin 225, 226, 231, 232 Kowalski, Tomasz 547
Kırkoç, Haydar 664 Kozan, Mehmet 665
Kıvılcımlı, Hikmet 106, 356 Kozanoğlu, Celal 658
Kızanlı, Sadık 626 KÖGEF 451, 459
Kızıldemir, Güldal 197, 221, 222, 878 Kökden, Uğur 324
Kızıltaş, Enser 649 Köksal, Nuran 667
Kilecioğlu, Cevat 662 Köksaloğlu, Abdurrahman 46
Kimya-İş 13, 19, 26, 27, 60, 77, 112, 285, 286, 287, 288, 289, 290, 383, Kömek, Özer 54, 70, 564, 624
601, 604, 605, 606, 632, 633, 667, 677, 678, 679, 726, 747, 748, 758, 763,
Köprüler, Teoman 575
765, 768, 770, 773, 774, 820
Köroğlu, Asker 368, 369
Koca, Cemal 665
Köse, Cavit 696
Kocaer, Adnan 654
Köse, Kemal 665
Kocaman, Ali 551, 563, 625, 673, 675
Kösem, Yalçın 663
Kocamanoğlu, Tuncer 17, 69, 157, 300, 303, 341, 364, 367, 368, 369,
378, 379, 381, 400, 412, 473, 480, 505, 510, 511, 562, 623, 624, 651, 674, KÖY-KOOP 92, 197, 430, 451, 458, 547, 576
688, 692, 736, 799, 801, 804
Krasucki, Henri 10, 103, 104, 105, 877
Kocamış (Duman), Kadriye Kıyamet 231, 233
Kristal-İş 6, 26, 492, 493, 580, 663, 694, 797, 804, 805, 811, 813, 877,
Koç, Ahmet 660 888
Koç, Akçın 551, 563, 625, 653, 654 Kuas, Niyazi 54, 69, 157, 370, 563, 623, 624, 625, 670
Kuas, Rıza 668, 669, 670 Limter-İş 15, 16, 26, 398, 406, 418, 423, 539, 552, 563, 633, 670, 671, 744,
791, 794, 797, 802
Kudu, Ahmet 697
Kuğu, Kemal 661
Kul, Kamber 645

M
Macaristan Sendikaları Merkez Konseyi 470
Kum, Hasan 664, 672, 804
Macit, Şener 608
Kumbasar, Ali 70, 624, 696
Kumkala, Sabri 660 Maden, Sait 701, 704
Kumkilli, Şinasi 682 Maden-İş 6, 12, 13, 14, 15, 16, 19, 24, 26, 29, 35, 52, 54, 60, 61, 69, 75, 76,
78, 94, 95, 97, 100, 106, 110, 112, 113, 115, 121, 122, 123, 124, 128, 154, 159,
Kuntel, Orhan 70, 624 162, 166, 169, 173, 177, 178, 179, 181, 182, 184, 189, 192, 193, 195, 196, 197,
Kuran, Üzeyir 693 199, 200, 201, 209, 211, 212, 224, 233, 234, 235, 253, 254, 255, 258, 259,
260, 262, 264, 266, 267, 272, 273, 276, 277, 281, 295, 297, 299, 300, 301,
Kurdakul, Şükran 324, 466
302, 306, 307, 309, 310, 311, 321, 323, 324, 330, 335, 336, 338, 339, 340,
Kurşuncu, Feyyaz 198 341, 342, 343, 352, 356, 361, 365, 367, 369, 370, 383, 385, 397, 398, 399,
402, 406, 411, 412, 413, 414, 415, 416, 417, 418, 419, 420, 421, 422, 423,
Kurt, Metin 324
424, 450, 463, 471, 472, 489, 490, 491, 499, 500, 509, 515, 539, 550, 552,
Kurt, Murat 425, 426, 441, 442 562, 563, 565, 566, 569, 570, 571, 572, 573, 574, 579, 583, 600, 607, 609,
Kurt, Saim 680 610, 611, 616, 617, 620, 621, 622, 623, 624, 625, 632, 633, 635, 638, 647,
648, 649, 669, 688, 692, 694, 695, 696, 697, 698, 701, 707, 718, 722, 723,
Kurtay, Oktay 648 724, 726, 732, 740, 744, 747, 749, 750, 754, 758, 759, 760, 761, 762, 763,
Kurtböke, Oktay 214, 576 765, 766, 767, 768, 769, 772, 775, 776, 777, 778, 779, 780, 781, 782, 783,
784, 785, 787, 788, 789, 790, 793, 796, 804, 806, 808, 809, 810, 811, 812,
Kurter, Mustafa 668
813, 816, 824, 851, 852, 853, 856, 858, 859, 860, 861, 877, 878, 879, 881,
Kurul, Şerif 668 888
Kuseyri, Murat 70, 307, 308, 360, 624, 822 Maden-İş Tarihi Çalışma Grubu 6, 12, 35, 54, 61, 173, 177, 178, 192, 193,
Kutadgu, Birol 466 195, 196, 197, 201, 583, 877
Kuveyt Sendikaları Federasyonu 540 Madra, Ömer 470
Kuzu, Abdullah 664 Mağara, Hüseyin 668
Küçük, Celal 54, 66, 69, 81, 82, 119, 124, 164, 168, 169, 170, 289, 291, 303, Mahmutoğlu, Selim 3, 6, 37, 122, 123, 124, 166, 189, 201, 212, 306, 307
322, 323, 337, 339, 341, 342, 343, 354, 359, 361, 364, 370, 398, 400, 444, Makal, Ahmet 6, 274, 470, 876
563, 623, 624, 625, 645, 646, 654, 655, 669, 670, 672, 674, 675, 677, 684,
Makine Mühendisleri Odası 97, 732
689, 692, 707, 714, 740, 763, 795, 854, 855
Maraş katliamı 481, 482
Küçükbatak, Bedii 641
Margosyan, Ardaşes 382, 627, 708
Külahi, Süheyip 658
Martin, Claude 106
Küley, Ahmet S. 641
Kürkçü, Şükrü 647 Medol, Zeki 625
MEM-DER 451
L Memiş, Ali 696
Laspetkim-İş 26, 82, 670 Meneses, Luis 743
Lastik-İş 19, 26, 36, 69, 81, 82, 93, 100, 112, 159, 277, 310, 311, 322, 335, Mensucat-İş 25, 258, 632, 769
341, 342, 361, 370, 383, 406, 423, 489, 539, 550, 552, 563, 589, 615, 620, Mercan, Mehmet 494, 495, 634, 879
622, 623, 624, 625, 633, 668, 669, 670, 678, 726, 727, 729, 744, 748, 750,
Merhaba, İbrahim 628
759, 763, 764, 766, 768, 769, 771, 772, 773, 774, 780, 784, 786, 788, 816,
877 Meriç, Aydın 96, 97, 98, 124, 186, 627
Lastik ve Kauçuk Sanayii İşçileri Sendikası 668 Merkezi İstihbarat Ajansı, CIA 24
Lebaiscon, Gilbert 575 Meroni 54

DİZİN | 909
MESS 11, 26, 73, 155, 158, 173, 177, 178, 181, 182, 266, 267, 392, 487, 488, Nalbantoğlu, Ahmet 175, 552, 562
490, 491, 587, 696, 709, 787, 788, 789, 793, 806, 809, 813, 877
Narin, Halit 155, 161, 173, 419, 430
Metal-İş 6, 13, 23, 36, 54, 56, 60, 68, 78, 169, 193, 197, 201, 261, 272, 273,
Narin, Yusuf 662
277, 297, 400, 418, 566, 583, 688, 695, 696, 758, 760, 762, 769, 772, 783,
877, 888 Narman, Ömer 225, 226, 231, 235, 386
Metal-İş Federasyonu 78 Narmanlı, Kazım 694

Mete, Baki 6, 15, 37, 214, 218, 324, 348, 382, 384, 385, 627, 640, 643, 876 Naşit, M. 297, 645, 646
Metilli, Cabir 694 NATO 27, 139, 203, 205, 252, 319, 331, 388, 420, 462, 517, 526, 529, 541,
Metincan, Ahmet 639 542, 548, 550, 641, 737, 741, 743, 744, 745, 748, 793, 794, 812, 826, 833,
845
Mıhlacı, Mehmet 69, 157, 360, 515, 551, 552, 563, 623, 625, 661
Naz, Birol 635, 636
Mısırlıoğlu, Halit 151, 152, 153, 154, 165, 175
Nebioğlu, Kemal 52, 54, 60, 69, 75, 77, 78, 80, 82, 96, 98, 115, 119, 128,
Mikail, Coşkun 649 157, 168, 169, 170, 286, 288, 289, 302, 306, 314, 322, 337, 339, 341, 342,
Milaç, Osman 668 354, 358, 359, 361, 368, 369, 381, 385, 400, 427, 444, 453, 454, 473, 480,
510, 562, 623, 624, 625, 661, 669, 674, 684, 687, 689, 692, 707, 708, 727,
Milli Güvenlik Kurulu, MGK 26, 109, 468, 535
736, 749, 763, 795, 799, 801, 802, 806
Milli Selamet Partisi, MSP 26
Nefesoğlu, Ülkü 654
Milliyetçi Cephe, MC 26, 43, 45, 138, 141, 205, 245, 313, 324, 333, 465
Nemoudry, Jan 575
Milliyetçi Hareket Partisi, MHP 26, 43, 141
Nergis, Divan 225, 614
Miniutti, Antonio 540
Nesin, Aziz 188, 547, 548, 877
Molvan, Cem 680
Nigiz, Diran 226, 231, 232
Mortepe, Turan 665
Norveç (LO) 739
Muğla Metal-İş 78
Muhammed, C. 54, 740
Muhammetoğlu, Faruk 651
O
Obus, İhsan 669
Muhasipoğlu, Şakir 640
Odabaşı, Durmuş 647
Mumcu, Uğur 228, 229, 440
Odabaşı, Mustafa 673
Mungan, Mükremin 685
Okçal, Feridun 641
Muratlı, Ramazan 680
Mutay, Ali 662 Oktay, M. Nurol 214, 229, 576, 648, 680
Mutlu, Bahri 621 Okukçu, Fikri 673
Mutlu, Rıfat 680 Okur, Selahattin 652
Müceldili, Argun 627 Okuşko, Boris 547
Mühendis Mektebi Talebe Cemiyeti 383 Okyar, Hasan 364, 655, 656, 657
Mürettibin-i Osmaniye Cemiyeti 640 Okyay, Mustafa 261
Mütevellioğlu, Nergis 614 Olcay, Enver 6, 660
OLEYİS 13, 27, 29, 228, 232, 272, 273, 274, 276, 277, 279, 280, 300, 302,
N 303, 311, 337, 341, 356, 367, 369, 370, 377, 378, 400, 401, 406, 418, 420,
423, 424, 450, 480, 515, 539, 550, 552, 562, 563, 620, 621, 624, 625, 633,
Naci, Fethi 324, 466 673, 674, 675, 676, 692, 727, 729, 755, 760, 770, 773, 778, 783, 788, 791,
792, 793, 799, 800, 806, 813
Nadi, Nadir 106, 440
Olgun, İhsan 122
Nakiboğlu, Mehmet 644
Olguner, Ethem Kaynar 676
Nakliyat-İş 13, 15, 26, 272, 273, 277, 282, 300, 311, 399, 400, 406, 418,
423, 539, 552, 563, 633, 647, 671, 672, 729, 776, 778, 800, 823 Onan, Ethem 640
Onaran, Hakkı 637 Öner, Hikmet 654
Onat, Ergun 642 Öner, Kenan 637
Onun, Mürven 57, 58, 105, 115, 209, 244, 544 Önger, Beria 575
Onur, Nurtan 642 Öniş, Türkan 604
Onuz, Gündüz 575 Önsay, Abdurrahman 678
Oral, Tan 38, 47, 73, 132, 140, 141, 176, 179, 266, 267, 324, 351, 392, 450, Önsen, Yaşar 669
487, 701, 704, 710, 711, 712, 713, 888
Ören, Ahmet 426
Oran, Baskın 470 Öymen, Örsan 440
Ordu, Mehmet 217 Öz, Doğan 46, 443
Orgun, Servet 652 Öz, İsmail 667
Orhan, Cevdet 673 Öz, Rasim 76, 219, 220, 229, 255, 583, 751, 816
Orhan, Faruk Ali 678 Öz, Talat 54, 70, 370, 551, 563, 583, 624, 625, 819, 824
Orhan, Mustafa 552 Öz, Yusuf 673
Orhan, Rauf 652 Özakarlıoğlu, Ali 673
Orhan, Ruhi 675 Özal, Orhan 680
Ortak Davranış Komiteleri 17, 379, 425, 498, 503, 504, 507 Özal, Turgut 348, 349, 351, 509, 877
Ortaylı, İlber 470 Özar, Feride 628
Ortulu, Mürtezim 226, 234 Özarıcı, Mevlüt 665
Oruç, Nurettin 261, 648 Özarkalioğlu, Ali 370
Oskay, Ünsal 470 Özaydınlı, İrfan 433, 442, 481
Osmanağaoğlu, Tamer 583 Özbayrak, Şükrü 69, 157, 358, 623
Osmanağaoğlu, Ünal 582, 583, 584 Özbek, Mehmet 676
Otel İşçileri Halk Tüketim Kooperatifleri Birliği 675 Özbelen, Mahmut Atilla 224, 226, 231, 234
Otomobil-İş 27, 151, 491, 566, 696 Özben, Sadık 685
Otomobil İşçileri Sendikası, UAW 29 Özberk, Fatih 628, 708
Oyman, Kenan 261 Özbiçer, İsmail 370, 563, 624, 625, 657, 658
Ozankaya, Özer 470 Özcan, Fulya 628
Öge, Ziya 673 Özcan, Halis 665
Öğretmen Sendikaları Uluslararası Federasyonu, FISE 740 Özcan, Hasan 575
Öktem, Alp 106 Özcan, Ömer 690
Öktem, Enver 675, 676 Özçelik, Fikret 684
Öktem, Sadrettin 637 Özdamar, Mustafa 648
Ökten, Necat 289, 547, 667, 823 Özdamar, Ömür 683
Ölmez, Hikmet 624, 664 Özdamar, Semra 679
Önal, İsmail Hakkı 79, 370, 515, 551, 563, 624, 625, 658, 749 Özdemir, Ahmet 647
Öncü, Tayyar 687 Özdemir, Akın 795
Önen, Ertan 683 Özdemir, Ali 552, 696
Önen, Yavuz 576 Özdemir, Duran 370, 624, 626
Öner, Atilla 654 Özdemir, Hüsne 628

DİZİN | 911
Özdemir, Mehmet 683, 697 Özler, Mehmet 356, 547, 772
Özdemir, Osman 121 Özmen, Yaşar 364
Özdemir, Yılmaz 287, 288, 642, 677, 679, 766, 820 Özsan, Sarper 133, 134
Özel, Kayhan 802 Özserin, Arif 552, 680
Özeler, Ömer 689 Özşahin, Hüseyin 680
Özen, Erdoğan 54, 70, 624, 819, 824 Öztanır, Enis 646
Özen, Hasan 300, 302, 691, 692 Öztekin, Ayfe 667
Özen, Hatice 425, 426, 441, 442 Öztorun, İsmail Hakkı 575
Özen, Hulusi 680 Öztümer, Adil 693
Özen, Mahmut 652 Öztürk, Ahmet 662
Özen, Musa 668 Öztürk, Emin 466
Özen, Yalçın 665 Öztürk, Erol 682
Özer, Ertan 627 Öztürk, Etem 634
Özer, Mehmet 692 Öztürk, Hakkı 69, 157, 288, 343, 358, 360, 623, 647, 677, 695
Özgentürk, Ali 754 Öztürk, Hanefi 54, 212, 360, 624, 629
Özgün, Sadi 642, 643 Öztürk, İbrahim 575
Özgür, Ali İhsan 324 Öztürk, Muzaffer 680
Özgür, Özlem 324 Öztürk, Münir 358, 360
Özgür Alüminyum-İş 27, 258, 259, 260, 261, 262, 759, 770 Öztürk, Nihat 623, 666
Özgür Düşünce ve Dayanışma Derneği Öztürk, Şevki 634
ÖZ-DER 27, 131 Öztürk, Teoman 356, 629, 736
Özgür Haber-İş 13, 297, 633, 696 Öztürk, Yaşar 680
Özgür-İş 27, 77 Öztürk, Yılmaz 144
Özgürlük Tiyatrosu 106 Özveren, Kemal 680
Özgürlük ve Dayanışma Partisi Öz Yapı-Sen 794
ÖDP 27, 99, 210, 385 Özyaprak, Şeref 693
Özhasırcı, A. Cevat 54, 68, 69, 157, 290, 341, 623, 643, 644, 685 Özyarar, Hilmi 683
Özkan, Abdullah 647 Özyerli, Suat 494
Özkan, Mükerrem 683
Özkan, Naran 605, 607 P

Özkan, Orhan 665 Pahalılık ve İşsizlikle Mücadele Derneği, PİM 131, 197
Özkan, Osman 63, 68, 70, 368, 563, 624, 625, 634 Paksoy, Ahmet Hamdi 442
Özkan, Şaban 634 Paksu, Ahmet Tevfik 48
Özkarabay, Salih 640 Pala, Şevki 658
Özkeskin, A. Zeki 382, 627, 629, 707 Pamukçu, Sina 6, 66, 106, 629, 742, 744
Özkol, Adil 324 Par, Zafer 679
Özkol, Meral 222 Paşaoğlu, Tuğrul 382, 384, 629, 735
Özkol, Sedat 324 Peker, Mahmut 697
Özkürkçü, Hikmet 225, 226, 231, 232 Peker, Vahdettin 663, 683
Pekgüleç, Munzur 663, 664 S

Pekin, Faruk 35, 37, 99, 372, 382, 383, 628, 727, 816 Sabuncu, İbrahim 680
Pekpak, Kudret 54
Sabuncu, Yavuz 470
PEO, Tüm Kıbrıs Emek Örgütü 27, 480, 739
Safin, S. G. 739
Perçin, Ahmet 660
Sağ, Arif 79
Perçin, Mehmet 660
Sağıner, Akat 551, 638
Peru İşçi Sendikaları Birliği 576
Sağlam, Fazıl 243, 470
Pestilci, M. Ali 575
Sağlık-İş 13, 24, 77, 295, 400, 403, 406, 418, 423, 539, 552, 563, 623,
Petkim-İş 13, 27, 60, 69, 77, 78, 112, 159, 162, 166, 277, 285, 286, 288, 632, 649, 650, 651, 661, 662, 727, 766, 767, 779, 781, 791, 792, 793
289, 290, 310, 311, 341, 370, 406, 423, 472, 494, 496, 497, 539, 604, 623,
Sait, Ataullah 680
624, 625, 632, 633, 667, 670, 676, 677, 678, 727, 744, 758, 760, 764, 765,
766, 770, 774, 775, 778, 780, 782, 791, 796, 797, 799, 812, 813, 888, 889 Sakal, Mahmut 653
Petrokimya-İş 13, 27, 285, 286, 287, 288, 290, 632, 633, 667, 677, 678, Salman, Mehmet 685
679 Saltuk, Rahmi 120, 629, 756
Petrol-İş 6, 18, 27, 77, 154, 160, 162, 166, 167, 445, 575, 581, 604, 621, Saman, Hacer İpek 226, 231, 233
656, 670, 676, 765, 770, 778, 813, 816, 881, 889
Samet, Ali 69, 157, 623, 665
Petrol Kimya-İş 13, 27, 77, 286, 287, 288, 289, 290, 632, 633, 677, 678,
679, 726, 763, 765, 768, 770, 773, 774 Samet, Zihni 665
Pınarbaşı, Fuat 69, 157, 370, 623, 624 Sandalcı, Emin Galip 247
Pişirici, Halil 641 Sandıkçı, Hilmi 658
Pişkin, Osman 639 Saraç, Tahsin 453
Pitharoulis, Emmanuel 547 Saraçoğlu, Erol 575, 681
Plastik-İş 764 Saraçoğlu, Varol 680
Polat, Ahmet 658 Saral, Kemal 683
Polat, Cemal 289, 604, 823 Sarı, Ramazan 226, 231, 235
Polat, Ferruz 651 Sarıbaş, Mürüvet 608
Polat, M. Ali 644 Sarıca, Hasan 540
Polat, Necip 648 Sarıkaya, Saim 639
Polat, Sedat 680, 681 Sarıoğlu, Ender 627, 708
Polat, Sıddık 442 Sarp, Atila 612
Polat, Veysel 647 Sarp, Tebessüm 598, 599, 629, 733, 734
Polis Derneği, POL-DER 27, 49, 442 Sarsılmaz, Mehmet Ali 668
Politika gazetesi 208, 221, 321, 322, 323, 325 Savaş, Hüseyin 547
Polonya Sendikaları Merkez Konseyi 540 Savcı, Bahri 470
Postaoğlu, Hülya 628, 708 Savcı, Suavi 680
Prodüksiyon Amirleri Derneği 679 Savul, Necdet Sevim 141, 667, 876
Savur, Hüseyin 668
R Saydık, Hasan 646, 647
Reagan, Ronald 348 Saygı, Ahmet 668
Referandum 57, 118, 139, 203, 258, 315, 363, 717, 719, 798, 828 Sayın, Mahir 199, 215
DİZİN | 913
Sayın, Selahattin Selçuk 69, 157, 341, 364, 369, 370, 534, 563, 623, 624, Sır, Etem 492, 660
625, 649, 651, 684, 685, 698, 854
Sidal, Ali 226, 231, 232
Sayman, Aydın 634, 641, 679, 691
Sidal, Yusuf 692, 693
Sazak, Gün 46
Silik, İsmail 697
Seçim, Hikmet 382, 384, 628
Simavi, Haldun 324
Seçkin, Ertan 655
Simer, Meral 754
Seçkin, Kamil 628
Sinema Oyuncuları Derneği 679
Seçkin, Yılmaz 70, 624, 684
Sine-Sen 15, 27, 399, 406, 418, 423, 458, 539, 552, 563, 633, 679, 680,
Sel, Ali 663, 664 798, 809
Selçuk, İlhan 440 Sirek, Abdullah 684
Selçuk, Timur 119, 629, 755, 756, 803 Sivel, Muzaffer 696
Selvi, Cevdet 167, 575 Sofuoğlu, Servet 673
Selvi, Nizamettin 634 Soğukpınar, Osman 659
Selvidal, Semih 680 Solak, Seyit 648, 658
Senan, Emre 453, 454, 755, 790 Solmaz, Cemal 663
Sendikalar Arası Dayanışma Anlaşması, SADA 27, 641, 694, 721 Somuncuoğlu, Metin 548
Sendika Özgürlüğü Komitesi, SÖK 27, 142 Son, A. Baki 54, 70, 624, 681
Senteks-İş 779 Soner, Şükran Ketenci 222, 799, 802
Serçip-İş 27, 633, 666 Songür, Bülent 683
Serdar, Erol 49, 637, 638, 878 Sonuvar, İhsan 678
Serin, Derviş 678 Sosyaldemokrat Halkçı Parti, SHP 27, 79, 374
Serin, Salih Taner 626, 629, 805 Sosyal Demokrat İşçi Sendikaları Konfederasyonu 576
Sert, Abdullah 267, 382, 384, 535, 627, 750 Sosyalist Devrim Partisi, SDP 27, 314, 356, 547
Sertkolver, Saim 640 Sosyalist Gençler Birliği, SGB 27, 447, 459
Seslikaya, İzzet 640 Sosyalist Vatan Partisi, SVP 27, 547, 575
Sevgili, Gülden 614, 615 Sosyal-İş 13, 15, 16, 19, 27, 112, 159, 287, 290, 291, 292, 311, 398, 402, 405,
406, 418, 423, 469, 498, 499, 500, 539, 550, 552, 609, 614, 615, 620, 625,
Sevil, Nevzat 684
633, 654, 680, 681, 682, 685, 686, 727, 729, 744, 758, 759, 763, 764, 765,
Sevil, Raşit 648 767, 768, 770, 771, 786, 789, 799, 804, 807, 810, 820
Sevinç, Hüseyin 629, 697 Sovyet Sendikaları Kemerova Bölge Konseyi 547
Sevindik, Ramazan 489 Sovyet Sendikaları Merkez Konseyi 547, 796
Seydişehir Kültür Derneği 259, 261 Soydan, Vedat 576, 582, 583, 673
Seymen, Nihat 653 Soykal, Yaşar 70, 624
Sezer, Aydın 683 Soysal, Mümtaz 440, 470
Sezer, Erol 655 Soysal, Orhan Seyfi 687
Sezer, Mazlum 640 Soyseven, Ferihan 382, 598, 628
Sezer, Sennur 581 Sökmen, Erhan 680
Sezgin, Ömür 470 Sönmez, Ahmet Mete 37, 382, 384, 385, 627
Sığan, Mustafa 367, 655, 656 Sönmez, Cemil 425, 426, 441, 442
Sıhhati, Eyüp 696 Sönmez, Kenan 79

Sönmez, Mehmet 453 Şeker, Murat 470, 653

Sönmez, Niyazi 673 Şekerci, Rıfat 667
Sönmez, Nurettin 696 Şen, Ali 261, 678
Sönmez, Yakup 340 Şen, Ersait 550, 563, 625
Sözen, Ali Nejat 653 Şen, Ertuğrul 678, 679
Sözer, Teoman 696 Şen, İlhami 628
Su, Ruhi 119, 120, 629, 755 Şendöl, Yalçın 552
Subaşı, Muzaffer 625, 626, 813 Şenel, Alaeddin 470
Suiçmez, Ertoz V. 575 Şener, Faik 608, 681
Sultan, Mezun 646 Şengelen, Aziz 639
Suna, Ekrem 95, 627 Şengil, Hikmet 682, 683
Suna, Hikmet 639 Şenses, Cengiz 575
Süer, Adnan 680 Şensu, Haluk 98, 382, 628, 706
Sülek, Şahande 668 Şenyiğit, Veysi 473
Sülker, Kemal 35, 63, 68, 106, 287, 382, 547, 628, 669, 699, 700, 706, Şide, Sadık 154
749, 752, 877, 879, 889
Şili Halk Cephesi 470
Sümer, Besim 673
Şili İşçi Sendikaları Konfederasyonu, CUT 24
Sümer, Salih 79
Şimşek, Abdullah 425, 426, 441, 442
Süngerli, Salih 649
Şimşek, Fahrettin 680
Sürücü, Bayram 225, 226, 233
Şimşek, Kazım 691
Şişman, Feza 608

Ş
Şafak, Mehmet 628
Şafak, Refik 697
T
Tabuk, Yılmaz 681
Şahhüseyinoğlu, Nedim 358, 360
TADSİS 27, 633
Şahin, Ali 63, 68, 69, 623, 662
Tahiroğlu, Ercüment 6, 382, 384, 627, 750, 751, 752
Şahin, Burhan 54, 60, 169, 196, 288, 340, 342, 361, 369, 370, 444, 450,
473, 551, 556, 562, 563, 624, 625, 641, 642, 675, 677, 799, 803, 831, 855 TAHLİS 27, 633
Şahin, Haluk 324 Talaka, Yalçın 370, 551, 552, 563, 624, 625, 689
Şahin, İsmail 620, 789 Talas, Cahit 391, 393, 396, 470, 877
Şahin, Muzaffer 784 Talay, Hüdaverdi 563, 625, 687
Şahin, Müslüm 563, 625 Tamburacı, Ziya 640
Şahinkaya, Tahsin 535 TAM-İŞ 633
Şahinler, Erdal 653 Tan, Oktay 680
Şakar, H. Feridun 575 Taner, İvan 754
Şakarcan, Muvaffak 678, 679 Taneri, Asaf 382, 627, 708
Şanlı, Dursun 627 Tangör, Ataman 324
Şanoğlu, Hristo 639 Tanır, Şükrü 684
Şarman, Mehmet Cavit 95, 695 Tanıt, Zafer 654, 655, 821
Şehirlioğlu, İlhan 678 Tanilli, Server 46, 443

DİZİN | 915
Tanrıverdi, Ali 627 Teksif 80, 491, 492, 686, 687, 772, 776, 784, 800, 801, 802, 807, 817
Tansel, Sümeyra 241, 243, 879 Teksif Federasyonu 80
Tanta, Fikri 70, 370, 624 Tekstil 16, 19, 25, 28, 54, 69, 80, 81, 112, 124, 126, 159, 162, 169, 175, 176,
196, 253, 276, 277, 300, 310, 311, 335, 341, 342, 350, 356, 369, 370, 385,
Tanyeri, Sabri 552, 650
403, 404, 406, 420, 421, 423, 424, 467, 469, 491, 492, 498, 499, 500, 501,
Tanyeri, Ümit 629, 750 539, 552, 562, 564, 565, 601, 602, 613, 614, 620, 623, 624, 625, 632, 633,
Tapan, Ahmet 658 664, 686, 687, 688, 726, 727, 744, 754, 755, 756, 758, 759, 760, 761, 768,
769, 772, 774, 776, 779, 780, 783, 784, 785, 791, 792, 796, 800, 801, 802,
Taper-İş 15, 28, 399, 406, 423, 499, 500, 539, 563, 633, 682, 683, 888 804, 807, 808, 809, 852, 853, 876
Tarçın, Kutay 653
Tekstil İşverenleri Sendikası 491
Tarhan, Nedim 385, 492, 547, 576
Tekstil Örme Giyim ve Deri İşçi Sendikaları Birliği 664
Tarı, Mustafa 644
Tekstil ve Örme Sanayii İşçi Sendikası 80
Tarım-İş 379, 688, 790
Tek Tip Demokratik Tüzük 16, 21, 94, 384, 385, 397, 408, 409, 642, 674,
Tarkan, Nazif 640 689, 720, 793, 863, 876
Tars Koop-İş 499, 500 Telek, Hasan 658
Tar-Top-Su-İş 688 Temiz, A. Baki 681
Taş, Ahmet 550, 552, 562 Temiz, Burhanettin 652
Taş, Hamit 665 Tepeci, Münip 162, 166
Taş, İsmail 649 Tes-İş 166, 659
Taşçı, Ahmet 360 Tetey, Zühtü 660
Taşçı, Salih 675 Tez Büro-İş 609
Taş (Daş), Ali 621, 809 Tezcanol, İlhan 658

Taşdelen, Ali 651 Tezel, Nurettin 691
Taşer, Ali 70, 367, 370, 413, 416, 417, 418, 624, 819, 824, 856, 859, 860 Tezer, Mehmet 154, 608
861
TGS 28, 445, 576, 802
Taşıt-İş 566
Thatcher, Margaret 143, 348
Taştan, Remzi 552
Tığlı, Sabri 54, 355, 575, 686
Tatar Sendikaları Bölgesel Kurulu 739
Tırpancı, Rıza 563, 625, 675
Tayın, Tümer 685
T. İl-İş 77
Taylan, Mustafa 651
Timisi, Mustafa 547
Taylan, Orhan 6, 11, 38, 58, 67, 93, 132, 453, 474, 651, 711, 712
Timur, Taner 470
Tekay, Mustafa 624
TİS-İŞ 293, 400, 644
Tek Bank-İş 13, 28, 290, 633, 682, 683, 684, 686
T. Koop-İş 77
Tekce, Güney 628
T. Motor-İş 77
Tekeş, Sıddık 473
Togay, Hasan 214, 655, 656
Tek-İş 28, 274, 275, 277, 340, 341, 370, 400, 406, 418, 423, 539, 550, 552,
Toğa, Muzaffer 628, 708
623, 624, 625, 633, 649, 684, 685, 698, 727, 729, 888
Toka, Hamdi 225, 226, 231, 233
Tek Gıda-İş 54, 355, 379, 621, 757, 776, 786, 796, 798, 801, 807, 816
Tokmak, Cemalettin 653
Tekin, Taner 106
Tokmak, Murat 54, 211, 224, 240, 241, 254, 339, 340, 365, 555, 563, 566,
Teknik-İş 13, 16, 28, 223, 272, 273, 277, 280, 281, 290, 291, 292, 296, 311,
570, 625, 695, 824
335, 341, 342, 402, 633, 637, 683, 685, 686, 726, 758, 768, 772, 773, 775,
776, 777, 779, 784, 785, 788, 790 Toksarı, Tezer 608
TOLEYİS 28, 377, 673, 691 Tuncer, Muammer 95
Top, Yücel 382, 384, 629, 750, 751, 752 Tuncer, Muzaffer 635
Topçim-İş 666 Tuncer, Z. Şeker 653
Topçu, Şaban 662 Tunç, Halil 153, 154, 155, 163, 165, 203, 330, 334, 390, 393, 396, 430, 444,
445, 664, 773
Topkar, İsmail 154
Tunçdemir, Ali 662
Toplumsal Anlaşma 15, 387, 388, 390, 391, 392, 393, 396, 526, 734, 842,
877 Tunçkan, Ergun 466
Toprak, Celal 370, 624 Tunçomağ, Kenan 798
Topuz, Ali 547, 575 Turan, Çimen 732
Topuz, Hıfzı 324 Turan, Hüseyin 225
Topuz, Necati 676 Turan, Süleyman 626, 812
Topuz, Sabahattin 626 Turanlı, Gani 680
Toraydın, İhsan 637 Turhan, Memet 38, 614, 628, 815, 816, 817
Torunu, Köse 470 Turizm-İş 13, 15, 29, 112, 277, 280, 300, 302, 303, 311, 335, 340, 342, 400,
401, 633, 674, 691, 692, 726, 740, 760, 762, 766, 770, 772, 773, 775, 777,
Tosun, İbrahim 368, 369, 664 778, 783, 787, 793, 821
Mustafa 368, 369, 664 Tursan-İş 675
Toy, Erol 816 Tursun, Hüseyin 551, 689
TÖD 768 Tüfekçi, Hasan 647, 680
Törün, Tuncer 664 Tüfekçi, Memduh 647, 680
T. Pancar-İş 77 TÜMAS 50, 152, 430, 432, 447, 451, 458, 486, 575, 805
T. Petrol-İş 77 Tüm Baraj-İş 400
Troianni, Luigi 547 Tümer, Nurettin 680
TRT 18, 28, 56, 135, 149, 167, 182, 246, 258, 260, 319, 324, 363, 431, 442, Tüm Has-İş 400, 851
447, 451, 458, 530, 550, 561, 574, 713, 759, 773, 775, 778, 786, 812, 828,
Tüm İktisatçılar Birliği, TİB 28, 92, 131, 598, 720, 757
834, 836, 841, 842, 847
Tüm-İş, Tarsus 29, 633
TRT-DER 447, 451, 458
Tümka-İş 29, 277, 311, 335, 342, 370, 406, 418, 423, 539, 623, 624, 633,
T. Sağlık-İş 77 690, 726, 727, 779, 781
T. Tesisat-İş 77 Tüm Memurlar Birleşme ve Dayanışma Derneği, TÜM-DER 29, 49,
Tugay, Aygun 754 131, 197
Tuğcu, Zekai 676 TÜMOD 152, 430, 451
Tuğrul, İlhan 382, 384, 470, 629, 654, 735 TÜM-OR-DER 451, 459
Tuna, Akın 654 Tüm Öğretim Üyeleri Derneği 92, 214
Tuna, Ali 360 Tüm Öğretmenler Birleşme ve Dayanışma Derneği
Tuna, Altan 575 TÖB-DER 28, 47, 92, 131, 150, 197
Tuna, Tümer 624 Tüm Sağlık Personeli Derneği
Tunalı, Mehmet 668 TÜS-DER 29, 131, 197, 297
Tunca, Ertuğrul 776 Tüm Taşıma İşçileri Sendikası 29, 672

Tüm Teknik Elemanlar Derneği
Tuncay, Demirhan 297, 358, 364, 370, 469, 473, 534, 563, 624, 625,
675, 646 TÜTED 29, 49, 92, 131, 197, 565
Tuncer, Ehliiman 95, 641 TÜMTİS 29, 672
DİZİN | 917
Tüm Yüksek Tekniker ve Teknikerler Derneği Türkiye Maden Federasyonu 775
TYTTD 29, 131 Türkiye Maden-İş, Maden-İş, T.Maden-İş 26, 124, 193, 352, 367, 414,
565, 633, 694, 695, 718, 824, 851, 853, 859
Tüm Ziraat Bankası Personeli Birleşme ve Dayanışma Derneği
Türkiye Maden İşçi Sendikaları Federasyonu 648
TÜM ZERBANK-DER 29
Türkiye Milli Talebe Federasyonu, TMTF 28, 383
Türbeci, Fevzi 620, 787
Türkiye Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, TMMOB 28, 92
Türenay, Ömer 692
Türkiye Öğretmenler Sendikası, TÖS 28, 47
Türk, Ahmet 79
Türkiye Sanayici ve İşadamları Derneği, TÜSİAD 29, 350
Türk, İdris 680
Türkiye Sinema Emekçileri Sendikası, TFİS 27, 28, 399
Türkcan, Neccar 575
Türkiye Sinematik Derneği 728
Türker, Kamuran 54, 70, 538, 571, 624, 628, 819, 824
Türkiye Sosyalist İşçi Partisi, TSİP 28, 52, 189, 356, 385, 547
Türkeş, Alpaslan 45, 77, 78, 584
Türkiye Tekstil Sanayii İşverenleri Sendikası, T.İ.S. 491, 492
Türk Hukuk Kurumu 92
Türkiye Tütün, Müskirat, Gıda ve Yardımcı İşçi Sendikaları Federas-
Türk-İş 44, 45, 47, 48, 51, 57, 61, 74, 75, 78, 80, 81, 107, 114, 121, 127, 131, yonu 660
134, 142, 145, 150, 151, 152, 153, 154, 155, 159, 160, 161, 162, 163, 165, 166,
167, 174, 183, 184, 191, 193, 197, 207, 249, 261, 266, 272, 276, 277, 278, 279, Türkiye Yazarlar Sendikası, TYS 29, 458, 547, 548
281, 285, 286, 306, 330, 334, 335, 352, 355, 372, 373, 377, 378, 379, 388, Türkiye Ziraatçılar Derneği 458
390, 391, 392, 393, 394, 395, 396, 429, 430, 434, 437, 444, 445, 446, 458,
Türkler, Kemal 9, 11, 12, 14, 15, 18, 20, 40, 41, 43, 44, 45, 53, 54, 56, 60, 61,
459, 479, 486, 489, 491, 492, 496, 513, 518, 520, 523, 566, 567, 572, 573,
63, 66, 68, 69, 70, 72, 75, 76, 80, 82, 95, 96, 97, 98, 108, 110, 112, 113, 115,
574, 575, 576, 577, 580, 581, 609, 613, 635, 636, 640, 642, 645, 648, 655,
118, 119, 122, 124, 128, 132, 135, 137, 138, 145, 150, 152, 156, 157, 158, 163,
656, 657, 658, 659, 663, 666, 667, 669, 673, 686, 693, 694, 699, 718, 719,
167, 168, 169, 170, 171, 178, 180, 181, 182, 184, 186, 187, 192, 193, 201, 202,
734, 737, 741, 746, 747, 748, 749, 758, 761, 764, 765, 766, 767, 769, 772, 773,
205, 206, 209, 210, 214, 219, 220, 224, 239, 249, 250, 251, 264, 267, 278,
774, 775, 776, 778, 783, 784, 785, 786, 787, 789, 790, 794, 796, 797, 800, 279, 286, 289, 297, 306, 322, 323, 326, 329, 330, 331, 334, 335, 336, 337,
801, 802, 804, 805, 807, 808, 811, 813, 876, 877 339, 340, 341, 342, 343, 352, 354, 355, 356, 357, 358, 359, 366, 367, 370,
Türkiye Bağımsız İşçi Sendikaları Direniş Komitesi 81 371, 373, 412, 419, 538, 552, 569, 570, 571, 572, 573, 574, 575, 576, 577,
578, 579, 580, 581, 582, 583, 584, 585, 610, 621, 623, 669, 693, 694, 695,
Türkiye Banka İşverenleri Sendikası, Bank-İşveren 23
696, 701, 707, 713, 731, 738, 739, 750, 752, 763, 772, 773, 774, 775, 782,
Türkiye Banka ve Sigorta Mensupları Sendikaları Federasyonu 654 784, 787, 788, 795, 813, 888
Türkiye Barış Derneği 99 Türkler, Yasemin 629
Türkiye Barolar Birliği, TBB 28, 92, 151, 166, 193 Türk Maden-İş 29, 633
Türkiye Birleşik Komünist Partisi, TBKP 28, 76, 210 Türkmen, Aydın 175, 634
Türkiye Birlik Partisi, TBP 28, 547 Türkmert, Nihat 640
Türkiye Büyük Millet Meclisi, TBMM 28, 144 Türk Metal-İş 261, 758, 762, 783
Türkiye Cam Sanayii İşverenleri Sendikası 492 Türkoğlu, Elif Necla 607, 608, 609
Türkiye Emekçi Partisi, TEP 28, 53, 189, 215, 223, 356 Türkoğlu, Enver 515
Türkiye Film İşçileri Sendikası 399, 679, 793, 809 Türk Silahlı Kuvvetleri, TSK 28, 468, 535
Türkiye Gazeteciler Sendikası 28, 798 Türk Tabipler Birliği, TTB 28, 92, 471, 547
Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi, THKP-C 28, 384, 385 Türk Veterinerler Birliği 92
Türkiye İlerici Deri-İş, Deri-İş 283, 664 Türkyılmaz, Gülay (Toksöz) 382, 384, 598, 599, 612, 628, 733, 734
Türkiye İşçi Partisi, TİP 28, 52, 99, 210, 356, 373, 380, 385, 547, 577, Türün, Faik 811
599, 669 Tütengil, Orhan Cavit 46, 47, 805
Türkiye İşçi Sendikaları Dayanışma Konseyi 77 Tütün, Barış 382, 384, 598, 627, 734, 773
Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu, TİSK 28, 142, 834 Tütüncüler, M. Ali 621, 802
Türkiye Komünist Partisi, TKP 28, 76, 210 TYS 29, 451, 547, 548
U Ulusu, Bülend 394, 535
Uçal, Bekir 667 UNESCO 597, 725
Uçar, Cevdet 654 Usenin, Vİlademir 726
Uçar, İffet 734 Uskay, Hüseyin 673
Uğur, Şadi 676 Uslu, Azime 627
Uğurlu, Turan 675 Uslu, Hayri 678
Ulaş, Halit 696 Usta, Besim 552, 563, 625, 687, 688, 853
Ulaş, Salim 665 Uyar, Berin 98, 99, 382, 598, 601, 602, 604, 627, 707
Ulaş-İş 373, 400, 656 Uyar, Ertan 95, 98, 625, 687
Ulucan, Devrim 802 Uyar, Selahattin 552, 563, 625, 687
Uluç, Hasan 668 Uyarlı, Gülay 382, 598
Uludağ, Cemil 175, 492, 655 Uygun, Alper 627
Ulukan, Orhan 659 Uygun, Yunus 661
Ulusal Demokratik Cephe, UDC 14, 29, 82, 329, 331, 333, 334, 337, 787 Uygur, Çetin 301, 489, 515, 552, 563, 625, 697, 698, 783, 861
Uluslararası Af Örgütü 480, 744 Uygur, Ercan 470

Uluslararası Ağaç ve Yapı Sanayi İşçileri Federasyonu 740 Uysal, Nuri 673
Uluslararası Basım İşçileri Federasyonu, IGF 25, 642 Uyum, İhsan 660
Uluslararası Çalışma Örgütü, ILO, UÇÖ 25, 101, 480, 523, 829, 842, 844, Uzun, İsmet 648
849
Ülgen, Nejat 585, 586
Uluslararası Demokratik Hukukçular Birliği, IADL 25, 748
Ülgey, Ekrem 679, 680
Uluslararası Demokratik Kadınlar Federasyonu, WIDF 29, 748
Ülker, Hilmi 358
Uluslararası Gazeteciler Örgütü, IOJ 26, 748
Ülkü, Ömer 302, 340, 342, 675, 692
Uluslararası Gıda İşçileri Federasyonu, IUF 26, 744
Ülkü Ocakları 44, 48, 528
Uluslararası Gıda, Tarım, Otel, Restoran, İkram, Turizm, Tütün ve Yar-
dımcı İşçi Sendikaları Birliği, IUF 645 Ümitkılıçöte, Ali 95
Uluslararası Hür Sendikalar Konfederasyonu, UHSK 576, 747 Ünal, Erhan 652
Uluslararası Kimya, Enerji Maden ve Genel İşçi Sendikaları Federas- Ünaldı, Nazan 225, 226, 231, 234, 386
yonu, ICEM 639 Ünce, Hasibe 614
Uluslararası Kimya İşçileri Federasyonu, ICEF 25, 652, 691 Üner, Necati 675
Uluslararası Kimya ve Petrol Sendikaları Birliği 489 Ünlü, Kemalettin 624
Uluslararası Lastik Kauçuk ve Plastik İşkolu Federasyonu 669 Ünsal, Artun 470
Uluslararası Metal İşçileri Birliği, TUI 695 Ünsal, Erdal 470
Uluslararası Metal İşçileri Federasyonu, IMF, Tr: UMSB 25, 566, 593, Ünsal, Fikret 443
594, 609, 694, 748
Üretim-İş 400
Uluslararası Para Fonu, IMF 25, 542, 549, 744, 834
Üruğ, Necdet 467
Uluslararası Tarım Ormancılık ve Ekim İşçileri Sendikaları Federas-
yonu, TUIAFPW 651 Üstün, Faruk 54
Uluslararası Tekstil, Hazır Giyim ve Deri İşçileri Federasyonu, IGT- Üstün, Süleyman 202, 324, 816
LWF 25, 688 Üstündağ, Fikret 658
Uluslararası Yapı ve Ağaç İşçileri Birliği, UITBB 29, 653 Üstündağ, Mustafa 522, 548, 550, 575, 808
Ulusoy, Mehmet 106 Üzüm, Mustafa 360
DİZİN | 919
V Yaşar, Ali Saim 680
Varhan, Mustafa 675 Yaşar, Rüstem 651
Varlı, Gülay 628 Yaşaroğlu, Şaban Ali 300, 552, 691
Varlı, Hüseyin 634 Yavuz, Abdurrahman 668
Vatan Partisi 27, 29, 314, 356, 547, 575 Yavuz, Ergün 690
Veli, Sedat 54 Yavuz, Fehmi 470

Vergili, Ağa 664 Yavuz, Hilmi 238, 324
Verim, Mahmut 667 Yavuz, Selahattin 680
Veziroğlu, Ahmet Hilmi 621 Yavuz, Şahin 665
Veziroğlu, Ali Haydar 547 Yazıcı, Ahmet 690
Vladiçenko, I. 54 Yazıcı, Hüseyin 690
Yazıcı, Lütfiye 628
Y
Yazıcı, Şerafettin 254
Yahya, Erdoğan 676
Yeğin, Mecit 696
Yahyaoğlu, Mustafa Saffet 675
Yektaş, Nadir 473, 799
Yakar, Rıfat 692
Yelkenci, Memduh 680
Yakupoğlu, Mustafa 697
Yenici, İbrahim 665
Yalazangil, Rauf 680
Yenigeldi, Cumhur 635
Yalçın, Erol 54, 69, 157, 169, 196, 367, 370, 401, 551, 563, 624, 665, 687
Yalçın, Hasan 551, 626 Yeni Ges-İş 400, 632, 660
Yalçın, Mehmet 669 Yenigün, Ahmet 97, 98, 628, 706
Yalçın, Mustafa 636 Yeni Haber-İş 13, 16, 29, 54, 112, 162, 166, 277, 297, 307, 311, 335, 342,
360, 370, 403, 406, 423, 472, 477, 539, 552, 624, 633, 696, 697, 726, 740,
Yalçıner, Aslan 382, 627, 708
759, 772, 773, 774, 775, 778, 781, 786, 812, 822
Yalçınkaya, Celal 70, 624
Yeni İmar Sendikası 794
Yalçınkaya, Hasan 628
Yeni Metal-İş 400
Yalım, Ergüç 642
YENİ OLEYİS 29, 675
Yalın, Osman 652
Yeni Tarım-İş 688
Yalnız, Durmuş Ali 370, 550, 552, 624, 670
Yeşilgül, Ali 225, 226, 233
Yamaç, Murat 635
Yeşilnil, Jale 225, 226, 231, 232
Yaman, Burhan 641
Yeşilyurt, Aydın 626, 802
Yaman, Hüseyin 626
Yeten, Besim 217
Yaman, Yücel 382, 453, 466, 629, 704, 708, 712, 713
Yetkin, Çetin 196, 216, 217, 255
Yanılmaz, Leyla 642
Yıldıran, Ayşe 453
Yapa, Halit 54
Yıldırım, Bahattin 668
Yapı-İş 13, 15, 24, 26, 29, 54, 293, 398, 400, 406, 418, 423, 539, 563, 632,
643, 644, 652, 653, 744, 771, 794 Yıldırım, Hasan 224, 225, 226, 231, 233
Yapı Kredi Bankası Mensupları Sendikası, Yapı-Sen 637 Yıldırım, Kâmil 382, 628, 722
Yapı-Sen 29, 637, 780, 794 Yıldırım, Mahmut 490, 620, 790
Yardımcı, Okşan 598, 742 Yıldırım, Mükremin 664
Yarkın, Vedat 680, 681 Yıldırım, Nurettin 642
Yasa, Ayser 627 Yıldırım, Raif 658
Yıldırım, Şaban 552 Yön-Sen 679
Yıldırım, Yaşar 816 Yugoslavya İşçi Sendikaları Birliği 54
Yıldırımoğlu, Vural 261 Yunanistan Metal İşçileri Sendikaları Komitesi 576
Yıldız, Ahmet 54, 355, 575 Yurdakul, Cevat 46, 69, 157, 623, 647, 661
Yıldız, Azmi 680 Yurdanur, Süreyya 641
Yıldız, Cevat 683 Yurdatapan, Şanar 119
Yıldız, E. Neşe 627 Yurtkulu, Kazım 697
Yıldız, Hamiyet 466, 755 Yutman, Recep 660
Yıldız, Hüseyin 324, 628 Yüce, Yusuf 370, 624
Yıldız, İsmail 680 Yücekök, Ahmet 324

Yücel, Can 121
Yıldız, Mehmet 684, 685
Yücel, Mehmet 382, 628, 727
Yıldız, Mustafa 668
Yücesan, Ziya 684
Yılmaz, Akif 626
Yücesoy, Nail 658
Yılmaz, Armağan 609
Yüksek Hakimler Kurulu 778
Yılmaz, Bekir 651
Yüksel, Cemal 680
Yılmaz, Eşref 627
Yümlü, Ruhi 693, 694, 695
Yılmaz, İbrahim 654
Yürekli, Yusuf 626
Yılmaz, İsmail 665
Yürür, Ahmet 119
Yılmaz, Kemal 54, 68, 69, 157, 342, 364, 370, 623, 624, 665, 690, 810,
855
Yılmaz, Mehmed 665

Z
Zaim, Arif 639
Yılmaz, Metin 628, 708
Zakariya, İbrahim 540, 548, 549, 745
Yılmaz, Nurettin 621, 804
Zana, Mehdi 575
Yılmaz, Nusret 664
Zedong, Mao 155
Yılmaz, Oruç 261
Zengin, Hasan 575
Yılmaz, Seyfettin 679
Zeytinburnu Çimento Endüstrisi İşçileri Sendikası 126
Yılmaz, Şeref 679, 680
Zırtıloğlu, Mukbil 341, 355, 356, 368, 369, 377, 378, 381, 466, 473, 562,
Yılmaz, Şevket 491 570, 624, 625, 673, 675, 727, 742, 744, 749, 799, 801, 879
Yılmaz, Zeki 651 Zileli, Gün 198, 646
YİS 29, 797 Zileli, Zehra 646
Yoğurtçu, Halis 646 Ziraat-İş 379, 632, 633, 651
Yol-İş Federasyonu 151, 445 Ziraat Mühendisleri Odası 795
Yontan, Gürel 466 Zorlu, Özcan 669
Kapak fotoğrafı: 1 Mayıs 1977,
Taksim Meydanı

Aziz Çelik - DİSK Tarihi - Dayanışma Direniş Umut 1975 - 1980. 2. Cilt-DİSK Yayınları (2022)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Aziz Çelik - DİSK Tarihi - Dayanışma Direniş Umut 1975 - 1980. 2. Cilt-DİSK Yayınları (2022)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bu kitap Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu

Araştırma Merkezi (DİSK-AR) tarafından yayına

DİSK Yayınları No: 83 • İstanbul

Editör: Aziz Çelik

Bu yayın para ile satılamaz.

Bu kitapta yer alan imzalı ve imzasız yazılar

Adres: Dikilitaş Mahallesi Eren Sokak No: 4 Beşiktaş/İSTANBUL

Tel: (0212) 291 00 05 - 06 • Fax: (0212) 240 42 09

E-posta: diskar@disk.org.tr | disk@disk.org.tr

Web: www.disk.org.tr | arastirma.disk.org.tr

facebook & twitter: @disk_arastirma | @diskinsesi

Tasarım: Can Kaya

Baskı: Ceylan Matbaa | Tuncay Mat | Sertifika No: 40933

Maltepe Mah. Davutpaşa Cad. Güven İş Merkezi. No:93/317-318-319

Araştırma ve Arşiv (DİSK-AR)

Katkıda Bulunan Yazarlar (2. Cilt)

Deniz Beyazbulut, Ergün İşeri, Zeynep Kandaz

Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK), kökleri Türkiye

Türkiye işçi sınıfının 1960’lardan 2020’lere uzanan mücadelesinin her adı-

DİSK Yönetim Kurulu olarak DİSK tarihinin birincil kaynaklara ve belge-

DİSK Tarihi kitabı kolektif bir çabanın, çalışmanın ve emeğin ürünüdür.

DİSK Yönetim Kurulu

Ahmet Asena Deniz Fırat Kristal-İş Arşivi Selim Mahmutoğlu

Ceyhun Güler Gülsev Toksöz Nuran Gülenç Yavuz Yüceur

Cumhuriyet gazetesi İnan Dağdelen Olcay Büyüktaş Yücel Top

Coşkun Aral İrfan Demirkol Orhan Taylan Yıldırım Koç

Çetin Uygur İsmet Akça Petrol-İş Arşivi Zafer Aydın

(*) Aramızdan ayrılanlar. Saygıyla anıyoruz.

Sunuş: KİtabImIzIn 2. Cİldİ HakkInda 31

ZamanIn AkIşInIn HIzlandIğI YIllar  40

1970’lerİn İkİncİ YarIsI: ZamanIn AkIşInIn HIzlandIğI YIllar 43

5. Genel Kurul ÇalIşmalarI 51

5. Genel Kurulda Seçimler 68

DİSK’te Kurumsallaşma (1975-1977) 91

DİSK’İn MC’ye KarşI Demokrasİ Mücadelesİ 109

1 MayIs 1976: YarIm YüzyIl Sonra Meydanlarda 125

DGM Dİrenİşİ ve Genel Yas Eylemİ 141

DİSK’in Eylemi Değerlendirmesi 183

1 MayIs 1977: Büyük Coşku Kanla Boğuldu 195

Grevler ve Dİrenİşler 257

DİSK’İn Örgütsel YapIsI ve Örgütsel Gelİşmeler (1975-1977) 269

Farklı Bir Sendikal Deneyim: Yeraltı Maden-İş 301

DİSK ve Sİyaset (1975-1977) 313

Dönemİn BaşarIlI Olmayan TartIşmalI Gİrİşİmlerİ 321

DİSK’te Krİz  329

Zor YIllar (1978-1980) 344

Gİrİş: Derİnleşen Ekonomİk ve Sİyasal Krİz 347

6. Genel Kurul 353

Anatüzük'te Köklü Değişiklikler Yapılamadı 364

6. Genel Kurul SonrasI İlk ÇalIşmalar 381

DİSK'te Örgütsel Gelİşmeler (1978-1980) 397

Tek-İş ve Ges-İş 401

Grevler, Dİrenİşler ve Eylemler (1978-1980) 425

Üç 1 MayIs: 1978, 1979 ve 1980 449

1978-1980 Dönemİnde DİSK ve Sİyaset 521

Ekonomik Bunalım Derinleşiyor 524

7. Genel Kuruldan 12 Eylül Darbesİne 539

Kemal Türkler’İn Katledİlmesİ 569

DİSK ve KadIn İşçİler: Gecİkmİş Bİr Buluşma (1967-1980) 589

Emekçi Kadınlar Neler Yapmalı? 596

Unutulmasinlar Dİye (1975-1981) 620

DİSK Monografİ 631

1975-1980 Döneminde DİSK Üyesi Sendikalar (Alfabetik Sırayla) 634

Sunuş: KİtabImIzIn 2. Cİldİ HakkInda 31

ZamanIn AkIşInIn HIzlandIğI YIllar 40

1970’lerİn İkİncİ YarIsI: ZamanIn AkIşInIn HIzlandIğI YIllar 43

5. Genel Kurul ÇalIşmalarI 51

5. Genel Kurulda Seçimler 68

DİSK’te Kurumsallaşma (1975-1977) 91

DİSK’İn MC’ye KarşI Demokrasİ Mücadelesİ 109

1 MayIs 1976: YarIm YüzyIl Sonra Meydanlarda 125

DGM Dİrenİşİ ve Genel Yas Eylemİ 141

DİSK’in Eylemi Değerlendirmesi 183

1 MayIs 1977: Büyük Coşku Kanla Boğuldu 195

Grevler ve Dİrenİşler 257

DİSK’İn Örgütsel YapIsI ve Örgütsel Gelİşmeler (1975-1977) 269

Farklı Bir Sendikal Deneyim: Yeraltı Maden-İş 301

DİSK ve Sİyaset (1975-1977) 313

Dönemİn BaşarIlI Olmayan TartIşmalI Gİrİşİmlerİ 321

DİSK’te Krİz 329

Zor YIllar (1978-1980) 344

Gİrİş: Derİnleşen Ekonomİk ve Sİyasal Krİz 347

6. Genel Kurul 353

Anatüzük'te Köklü Değişiklikler Yapılamadı 364

6. Genel Kurul SonrasI İlk ÇalIşmalar 381

DİSK'te Örgütsel Gelİşmeler (1978-1980) 397

Tek-İş ve Ges-İş 401

Grevler, Dİrenİşler ve Eylemler (1978-1980) 425

Üç 1 MayIs: 1978, 1979 ve 1980 449

1978-1980 Dönemİnde DİSK ve Sİyaset 521

Ekonomik Bunalım Derinleşiyor 524

7. Genel Kuruldan 12 Eylül Darbesİne 539

Kemal Türkler’İn Katledİlmesİ 569

DİSK ve KadIn İşçİler: Gecİkmİş Bİr Buluşma (1967-1980) 589

Emekçi Kadınlar Neler Yapmalı? 596

Unutulmasinlar Dİye (1975-1981) 620

DİSK Monografİ 631

1975-1980 Döneminde DİSK Üyesi Sendikalar (Alfabetik Sırayla) 634

Bİr Kurumsal Kİmlİk Sİmgesİ Olarak DİSK ÇarkInIn Evrİmİ 699

DİSK Genel Merkez ÇalIşmalarI (1975-1980) 705

Yabancı Dilde Aylık Ajans 715

1 Mayıs 1979 744

DİSK Güncesİ 757

DİSK Tarİhİ 1. Cİlt HakkInda Düzeltmeler ve AçIklamalar 815