METODIKA MUZIČKOG VASPITANJA

Definicija metodike muzičkog vaspitanja.

Metodika muzičkog vaspitanja je posebna oblast naučnih znanja o procesu muzičkog vaspitanja i
njegovim zakonitostima.

Vaspitno-obrazovni zadaci:

1. Obrazovni: Usvajanje literalnog teksta i melodije pesme. Usvajanje koraka ili pravila muzičke
igre. Usvajanje ritmičke deonice za sviranje na Orfovim instrumentima. Usvajanje muzičkih
karakteristika slušane kompozicije. Upoznavanje sa vrstama zvuka, tonom i osobinama tona.
Upoznavanje sa glasovima i vokalnim sastavima (dečji, ženski, muški, mešoviti hor). Usvajanje
karakteristika instrumenata i instrumentalnih sastava (orkestri i sl.), prošitivanje znanja u okviru
drugih oblasti.

2. Funkcionalni: Razvijanje muzičkih sposobnosti: muzičkog sluha, ritmičkih sposobnosti (osećaj

za ritam), muzičke memorije, koordinacija pokreta uz muziku. Osposobljavanje za pravilno
pevanje (u hour, manjoj grupi ili solo) uz pravilno disanje. Osposobljavanje za izvođenje muzičke
igde. Osposobljavanje za izvođenje ritmičke deonice na Orfovim instrumentima. Osposobljavanje
za izvođenje doživljenog pod uticajem slušane muzike. Osposobljavanje za prepoznavanje i
izvođenje ritmičkih i melodijskih motiva. Osposobljavanje za razlikovanje muzičkih kompozicija
prema karakteru. Osposobljavanje za razne oblike slobodnog muzičkog izražavanja i primenu
stečenih znanja u svakodnevnom životu.

3. Vaspitni: Razvijanje interesovanja i ljubavi prema muzici, prema pevanju pesama, izvođenju
muzičkih igara i dečjem muzičkom stvaralaštvu. Razvijanje kulture lepog pevanja i negovanje
vokalnih mogućnosti dece. Podsticanje saradnje i druželjubivost, empatije. Stvaranje navika
kulturnog ponašanja pri slušanju i izvođenju muzike. Podsticanje dece na aktivno muziciranje
(pevanje u hour, manjoj grupi, solo, sviranju na ritmičkim instrumentima). Razvijanje ljubavi
prema drugovima i svojim bližnjima. Razvijanje ljubavi prema zavičaju, otadžbini, mestu u kojem
dete živi. Stvaranje navika kulturnog ponašanja pri poseti koncertu ili muzičkoj predstavi (opera,
baletu).

Cilj metodike muzičkog vaspitanja.

Da se student osposobe za realizaciju programskih sadržaja muzičkog vaspitanja u predškolskoj

ustanovi, da razvijanjem sopstvenih potencijala, muzikalnosti i muzičkog ukusa, svaki student
ispolji dovoljno kreativnosti za samostalan rad u različitim vidovima zbrinjavanja i okupljanja
dece.
Muzičko vaspitanje.

Muzičko vaspitanje je plansko uticanje na formiranje ličnosti deteta putem pobuđivanja interesa,
potreba, sposobnoti, i estetskog odnosa prema muzici.

Osnovni cilj muzičkog vaspitanja - je razvijanje ljubavi i interesa za muziku.

Zadaci muzičkog vaspitanja ostvaruju se

Zadaci muzičkog vaspitanja ostvaruju se muzičkim aktivnostima u kojima su osnovni sadržaj:

pevanje, slušanje muzike, muzičke igre i sviranje na dečijim instrumentima.

Šta je muzika?

Muzika je umetnost koja se služi tonovima kao sredstvo svoga izražavanja. Ona odražava ljudska
osećanja, misli, doživljaje… U našu svest dopier putem čula sluha. Mi muziku shvatamo
slušanjem.

Šta je zvuk?

Zvuk je sve što čujemo. Nastaje treperenjem neke elastične čvrste materije (žice, strune, metalne
ili drvene pločice) ili vazdušnog stuba u cevi, koji u stanju napetosti teži ka stanju mirovanja i kao
zvučni izvor, svojim treperenjem izaziva širenje zvučnih talasa.

Vrste zvuka.

1. Određen (artikulisan), 2. Neodređen (neartikulisan).

Neodređen zvuk (neartikulisan) – je šum. To je zvuk koji se ne može otpevati ili odsvirati:
grmljavina, škripa automobile, buka motora…, jer nije određene visine.

Određen zvuk (artikulisan) – nazivamo ton. Ton se može proizvesti udiranjem tipke na klaviru,
okidanjem žice na gitari, povlačenjem gudala na violini…

Definicija muzičkih tonova - Muzički tonovi su zvuci određene visine, jačine, trajanja i boje.

Ton – Muzički ton je određen zvuk koji ima 4 glavne osobine: visinu, jačinu, trajanje i boju.

Šta je visina tona?

Visina tona zavisi od frekvencije, odnosno od broja treptaja zvučnog izvora u sekundi. Mera za
frekvenciju je HERC (Hz). Ton od 440 (Hz) ima 440 treptaja u sekundi i zove se KAMERTON-
A. On služi kao osnova za što tačnije određivanje odnosa tonova po visini. Duboke tonove zovemo
opštim imenom BAS, a visoke tonove DISKANT.

Jačina tona – zavisi od veličine amplitude treperenja zvučnog tela. Što je veća amplituda, ton je
jači.
Trajanje tona – Uslovljeno je postojanošću treperenja zvučnog tela. Ton traje onoliko dugo
koliko treperi materija koja ga proizvodi.

Imena tonova – Abecedom: c, d, e, f, g, a, h. Solmizacijom: do, re, mi, fa, sol, la, si.

Osnovni izražajni elementi muzike – su ritam, melodija, harmonija, dinamika, tempo,

artikulacija i boja.

Ritam – je tok znakova ili tonova različitog trajanja.

Melodija – je logičan niz tonova različite visine.

Dinamika – je odnos muzičkih tonova prema njihovoj jačini.

Oznake za dinamiku

pp – pianissimo (najtiše) f – forte (jako)

p – piano (tiho) mf – mezzoforte (srednje jako)

mp – mezzopiano (srednje tiho) ff – fortissimo (najjače)

crescendo (krešendo) – to je postepeni prelaz iz tiše u jaču dinamiku (postepeno pojačavajući)

decrescendo (dekrešendo) – postepeni prelaz iz jače iz tišu dinamiku (postepeno utišavajući)

Tempo – je brzina kojom slede delovi takta jedan za drugim, tj. brzina izvođenja neke
kompozicije.

Veste tempa - Razlikujemo 3 osnovna tempa:

1. Lagana tempa: - largo (široko), - lento (sporo), - adagio (lagano), - grave (teško)

2. Umerena tempa: - allegretto (dosta okretno), - andante (umereno), - andantino (brže nego
andante), - moderato (umereno)

3. Brza tempa: - allegro (brzo), - vivace (živo), - presto (žurno, hitro)

Muzički razvoj deteta od 3-7 godine života

1. U 4. godini – posle spontanih i imitativnih pesama javlja se nova vrta pesama – stvaralačke.
Muzički razvoj je podstaknut intelektualnim: pesme su veoma raznovrsne i predstavljaju
originalne tvorevine. One su kombinacija već poznatih i novih pesama, melodijski bogate, a
ritmički skromne. U stvaralačkim – imaginativnim pesmama detet izmišlja melodiju na poznati
tekst ili tekst na ranije usvojenu melodiju. Najčešći oblik decijeg stvaranja je potpuno izmišljanje
i melodije i teksta. Ovo je uzrast kada dete uživa da igra uz pesmu. Da bi se taj razvoj stimulisao
neophodno je koristiti najrazličitije muzičke igre.
2. U 5. godini – dete sa razumevanjem počinje da usvaja tekst pesmice i oseća povezanost melodije
i reči, prepoznaje karakter muzike (da li je vesela, tužna, radosna, kao i instrumente na kojima se
melodija izvodi). Deca mogu da odpevaju pesmu melodijski tečno u celini, ali ne i inervale koji je
sačinjavaju – od pogrešno otpevane note melodiju transponuju u drugi tonalitet. Primetan je
značajan napredak u sposobnosti održavanja ritma. Mali broj dece uspeva da prilagodi brzinu
svojih pokreta promenama i tempu muzike. U ovom periodu dečiji glas postaje zvonak, intonacija
stabilnija.

3. U 6. godini – dolazi do naglog razvoja melodijskih i ritmičkih vidova muzičkih sposobnosti.

Sposobnost diskriminacije visine tonova značajno se povećava. Dete je u mogućnosti da opaža
kraće muzicko delo u celini, što je veoma značajno za shvatanje estetskih obeležja muzike, njeno
adekvatno prihvatanje, prosuđivanje i vrednovanje. Glasovni aparat se još više razvija, a dijafazon
glasa širi. Pokreti su slobodniji, raznovrsniji i koordinirani sa muzikom. Ritmičke figure su
složenije, a dete je u mogućnosti da tapšanjem ili udaranjem ponovi različite jednostavne motive.
Razlikovanje interval je osnovni stupanj u muzičkom razvoju uopšte. Periodi najveće osetljivosti
na muziku su od 6 meseca do 2 godine kao i između 5 i 6 godine.

Organi za proizvođenje glasa

1. Organi za pripremu tona

2. Organi za stvaranje tona

3. Organi za oblikovanje tona

Organi za pripremu tona (za sprovođenje vazdušne struje): 1. Pluća sa plućnom maramicom, 2.
Dušnik, 3. Dušnice

Organi za stvaranje tona: 1. Grkljan, 2. Glasne žice

Organi za oblikovanje tona: 1. Ždrelo, 2. Usna duplja, 3. Nosna duplja

Međuglasnički prostor ili glotida – to je razmak koji se tvra prilikom disanja i fonacije

Vrste disanja – 1. Visoko ili klavikularno disanje, 2. Rebarno ili kostalno disanje,

3. Dijafragmalno ili abdominalno disanje, 4. Kosto-abdominalo disanje

Visoko ili klavikularno disanje – je takav način gde se podižu ramena i vazduhom puni samo
gornji deo pluća. Taj način disanja je nepogodan za ljudski organizam pa samim tim i za pevanje.

Rebarno ili kostalno disanje – je takođe nepodesno jer se i tada vazduhom puni samo gornji deo
pluća, pošto se rebra šire u stranu.

Dijafragmalno ili abdominalno disanje – ima nedostatak jer se šire samo donji delovi grudnog
koša.
Koji način pevačgog disanja ima prednost u odnosu na ostale načine disanja? I zašto?

Kosto-abdominalno disanje ima prednost u odnosu na ostale načine disanja jer je teret procesa
raspoređen na ceo disajni aparat. U radu su uključeni i mišići grudnog koša i mišići abdomena.
Grudni koš je podignut i rebra se šire u svim pravcima. Takav položaj omogućava povećanje
grudne duplje i slobodno kretanje pluća koja prihvataju dovoljne količine vazduha.

Faze u procesu disanja

1. Udisanje 2. Zadržavanje daha 3. Izdisanje

Vežbe disanja: udisaj, zadržavanje daha i izdisaj.

Primer vežbe za udisanje na nos.

1. Želimo da prepoznamo vrstu cveta udišući njegov miris na nos, zatvorenih usta i očiju.

2. Deca leže na podu ,,spavaju˝ i pri tome duboko dišu na nos zatvorenih usta.

Primer za udisanje otvorenim ustima.

Dete leži na leđima i pokušava da se ,,naduva˝ kao veliki balon ili lopta udušući lagano vazduh na
usta.

Vezbe izdisanja.

Zujanje pčela, hlađenje supe, duvanje na cvet maslačka, duvanje perija, zujanje komarca, gašenje
rođendanskih svećica, duvanje prašine, oponašanje rada lokomotive.

Impostacija (postavka glasa) – da bi smo pravilno pevali potrebno je steći sposobnost pri kojoj se
produženo trajanje tonova odvija kontrolisano i bez napora. To se postiže naročitim postupkom
koji se zove impostacija ili postavka glasa. Impostacija se sastoji u usklađivanju svih funkcija glasa
i tela pri pevanju.

Intonacija dečijeg glasa – intonacija je početni ton kojise daje pre pevanja. Deca najradije počinju
pevati pesmice oko tona e. Intonaciju treba prilagoditi glasovnim mogućnostima dece pojedinih
uzrasnih grupa. Određivanje pravilne intonacije je težak zadatak jer među decom postoje velike
individualne razlike. Vaspitač treba da pronađe ton na kojem dete najlakše peva i taj ton smatra
početnim u dečijoj pesmici.

Obim glasa – Obim ili opseg glasa predstavlja tonski raspon od najnižeg do najvišeg tona u okviru
kojeg možemo pevati lako i bez naprezanja.

1. U mlađoj grupi od e1 do a1

2. U srednjoj grupi od d1 do h1
3. U starijoj grupi od c1 do c2

Izgovor reči – dikcija.

Za pravilno razvijanje glasa ne smemo zanemariti govornu stranu pesme – tekst jer lepota pevanja
u znatnoj meri zavisi od pravilnog izgovora – dikcije. Ako želimo da deca pravilno i jasno
izgovaraju tekst, moramo voditi računa o aktivnosti njihovih govornih organa: usana, jezika,
zuba i usne duplje. Saradnja ovih organa obezbeđuje jasan izgovor vokala (samoglasnika) i
konsonanata (suglasnika).

1. Prva grupa su samoglasnici zadnjeg reda U , O

2. Druga grupa samoglasnik A pripada srednjem redu i toje vokal normalne boje

3. Trećoj grupi samoglasnika pripadaju svetli vokali E , I

Prema Sišoru muzički talenat čine 4 osnovne grane sposobnosti

1. Tonske (osetljivost na visinu)

2. Dinamičke (slušna osetljivost za promene u glasnost ii dinamičko nijansiranje)

3. Temporalne (osetljivost za ritam, tempo i trajanje)

4. Kvalitativne (osetljivost za tembr)

Princip očiglednosti.

Ostvaruje se raznovrsnim sredstvima i postupcima: pevanjem, sviranjem, reprodukcijom muzike

pomoću gramofona, kasetofona ili CD-a, slušanjem i gledanjem dečijih programa na televiziji…
Da bi smo kod dece probudili želju i iteresovanje da nauče npr. pesmu o medi kao očigledno
sredstvo mogu se koristiti: lutka mede, slikovnica, fotografije, kostimi mede i dr.

Princip postupnosti i sistematičnosti.

U izboru programa vaspitač se pridržava sledećih pravila:

1. Od lakšeg ka težem

2. Od poznatog ka nepoznatom

3. Od bližeg ka daljem

4. Od jednostavnog ka složenom

Na primer prvo se uči ritam govora, zatim se uvode udaraljke in a kraju ritam u pokretu.
Intervali – razmak između bilo koja dva tona u lestvici ili melodiji naziva se interval. Interval ima
dva granična tona: donji i gornji. Ako dva tona interval zvuče istovremeno, nastaje harmonski
interval, koji je osnova za formiranje akorda, tj. harmonija.

Intervale delimo po veličini, vrsti i sazvučju.

Intervali po veličini su:

1. Prima – rastojanje između dva tona istog imena (na istom stupnju)

2. Sekunda – rastojanje između dva tona na susednim stupnjevima

3. Terca – rastojanje između dva tona na udaljenosti od tri stupnja

4. Kvarta – udaljenost od četiri stupnja, Kvinta od pet, Seksta od šest, Septima od sedam i Oktava
od osam stupnjeva.

Prema vrsti, intervali se dele na čiste, male, velike, umanjene i prekomerne.

1. Čisti intervali su: prima, kvarta, kvinta i oktava.

2. Veliki i mali intervali mogu biti: sekunda, terca, seksta i septima.

Prema sazvučju, intervali se dele na konsonantne i disonantne.

1. Konsonantni intervali stvaraju mirno i za uho prijatno zvučanje, a to su: čista prima, kvarta,
kvinta, oktava, mala i velika terca i seksta.

2. Disonantni intervali zvuče nemirno, grubo i resko: mala i velika sekunda, mala i velika septima,
kao is vi umanjeni i prekomerni intervali. Ovi intervali traže razrešenje u konsonancu.

Redosled po broju povisilica: njoj se dodaje slog ,,is˝

1. C dur – bez predznaka

2. G dur – jedna povisilica (fis)

3. D dur – dve povisilice (fis, cis)

4. A dur – tri povisilice (cis, fis, gis)

5. E dur – četiri povisilice (fis, gis, cis, dis)

Redosled po broju snizilica: njoj se dodaje slog ,,es˝

1. C dur – bez predznaka

2. F dur – jedna snizilica (b)

3. B dur – dve snizilice (b, es)

4. Es dur – tri snizilice (es, as, b)

5. As dur – četiri snizilice (as, b, des, es)

Trajanje tonova.

cela nota, traje 4 otkucaja

polovina note, traje 2 otkucaja

četvrtina note, traje 1 otkucaj

osmina note, traje 1/2 otkucaja

šesnaestina note, traje 1/4 otkucaja

tridesetdrugina note

Trajanje pauza.

cela pauza, 4 otkucaja

polovina pauze, 2 otkucaja

četvrtina pauze, 1 otkucaj

osmina pauze, 1/2 otkucaja

šesnaestina pauze, 1/4 otkucaja