Trường đại học Tài chính - Marketing

TÀI CHÍNH CÔNG

Chương 3: HÀNG HOÁ CÔNG

“Những điều tốt đẹp nhất trong cuộc sống đều là miễn phí.”
Coco Chanel

Giảng viên: Nguyễn Thị Tố Nga

Tài chính công TN
 Nội dung của chương
Ø 2.1 Hàng hoá công là gì?
§ Định nghĩa hàng hoá công
§ Tại sao hàng hoá công lại là một thất bại thị trường
Ø 2.2 Giải pháp đối với hàng hoá công
§ Vai trò của chính phủ
§ Mức cung cấp hàng hoá công hiệu quả
§ Định giá hàng hoá công không thuần tuý

Tài chính công TN

 Hàng hoá là gì?
Ø Định nghĩa hàng hoá:
Hàng hóa là sản phẩm của lao
động, có thể thoả mãn nhu cầu
nào đó của con người thông
qua trao đổi, mua bán.
Ø Hàng hoá: vật chất & phi vật
chất.
Ø Hàng hoá phi vật chất người
ta gọi là dịch vụ.
Tài chính công
Ø Hai thuộc tính của hàng hoá
(David Ricardo):
§ Giá trị sử dụng: Utility (lợi
ích, thoả dụng,...)
§ Giá trị: thông qua trao đổi,
mua bán.
TN
 Hàng hoá là gì?
Ø Hàng hoá là gì?

Sản phẩm
của lao động

Mang lại
lợi ích (U) Thông qua
cho con trao đổi,
mua bán
người

Tài chính công TN

 Ví dụ
Ø Rau sạch tự trồng:
§ Để ăn.
§ Mang ra chợ bán.
Ø Bãi đất hoang:
§ Chưa được khai hoang.
§ Đã được khai hoang.
Ø Không khí:
§ Ở khuôn viên trường UFM.
§ Được đóng bịch mang bán.
Ø Hoạt động dạy học.
Tài chính công TN
 Hàng hoá là gì?
Ø Hàng hoá theo quan điểm
hiện đại? (cổ phiếu, quyền
sở hữu trí tuệ,...)
Ø Phân loại hàng hoá:
Hàng hoá thông thường
Hàng hoá thứ cấp

Hàng hoá tư
Hàng hoá công
§ ...
Tài chính công TN
 2.1 Định nghĩa hàng hoá công
Ø Hàng hoá tư: dùng riêng.
Ø Hàng hoá công: dùng chung.
Þ Hàng hoá công là những hàng
hoá có 2 đặc tính:
§ Không tranh giành (Non-
rivalrous)
§ Không loại trừ (Non-
excludable)

Tài chính công TN

 Hai đặc tính của hàng hoá công

Không tranh giành Không loại trừ

(Non-rivalrous)
Ø Thêm một người sử dụng không
làm ảnh hưởng đến lợi ích những
người đang tiêu dùng khác.
ó Chi phí biên để phục vụ thêm 1
người tiêu dùng HH công là bằng 0.
(Non-excludable)
Ø Không thể ngăn cản ai tiêu
dùng; hoặc sự ngăn cản là rất
tốn kém.
Ø Biểu hiện thường thấy: không
thu phí.

Tài chính công TN

 Hàng hoá công và hàng hoá tư

Ø Hàng hoá công thuần tuý (Hàng hoá công) là hàng hoá
(dịch vụ) có cả hai đặc tính: không tranh giành và không
loại trừ.
Ø Hàng hoá công không thuần tuý là hàng hoá có một
trong hai đặc tính trên.
Ø Hàng hoá tư là hàng hoá không có đặc tính nào trong
hai đặc tính trên.

Tài chính công TN

 Hai đặc tính của hàng hoá tư

Tranh giành Loại trừ

(Rivalrous) (Excludable)
Ø Thêm một người sử dụng sẽ ảnh Ø Có thể ngăn cản người khác
hưởng đến lợi ích những người tiêu dùng.
đang tiêu dùng khác. Ø Biểu hiện thường thấy: có thu
ó Chi phí biên để phục vụ thêm 1 phí.
người tiêu dùng HH công là > 0.

Tài chính công TN

 Hàng hoá công, hh công không thuần tuý và hh tư

Ø Không khí sạch trong khuôn viên trường UFM.

Ø Ngọn hải đăng.
Ø Cứu hoả.
Ø Bánh pizza.
Ø Bãi biển công cộng
Ø Bãi biển Vinpearl.
=> Tuỳ trường hợp và tuỳ lập luận.

Tài chính công TN

 Hai đặc tính của hàng hoá công
Không loại trừ Loại trừ

Hàng hoá công thuần tuý Hàng hoá công không

Không Không khí sạch, quốc thuần tuý
tranh phòng,... Truyền hình cáp,...
giành Con đường thưa người, Con đường thưa người, có
không thu phí thu phí
Hàng hoá công không Hàng hoá tư
thuần tuý
Tranh Cá biển, bãi biển công cộng Thức ăn, quần áo, xe cộ,
đông người,... sách vở,...
giành
Con đường đông người, Con đường đông người, có
không thu phí thu phí

Tài chính công TN

 Hàng hoá công và người ăn theo (free-rider)
Ø Hàng hoá công thường dẫn
đến vấn đề người ăn theo
(free-rider).
Ø Người ăn theo là thuật ngữ chỉ
những người được hưởng lợi
ích nhưng không phải chi trả
cho những lợi ích đó.
=> dẫn đến việc cung cấp hàng
hoá dưới mức hiệu quả.

Tài chính công TN

 Tại sao hàng hoá công là một thất bại thị trường?
Ø Trục trặc của hàng hoá công?
=> Tính không loại trừ (non-excludable)
§ Không thể loại trừ những người ăn theo.
=> Tư nhân không thể thiết lập mức giá và tạo ra được lợi
nhuận trong việc cung cấp hàng hoá công.
Ø Hiệu ứng “free-rider” làm cho hàng hoá công trở thành một
thất bại thị trường.
Þ cơ sở cho sự can thiệp của nhà nước.

Tài chính công TN

 2.2 Giải pháp đối với hàng hoá công

Ø Nhà nước cung cấp

Ø Hợp tác công tư (PPP)
Ø Tổ chức xã hội cung cấp

Tài chính công TN

 Nhà nước cung cấp hàng hoá công
Ø Nhà nước cung cấp ở mức nào?
Ø Nhà nước có thể can thiệp bằng
cách tự cung cấp hàng hoá công
để đạt được mức cung hiệu quả.
Þ đạt hiệu quả Pareto.
Ø Nhà nước có thể dùng quyền lực
cưỡng chế người dân phải chi trả
cho hàng hoá công.
Þ THUẾ.
Tài chính công TN
 Nhà nước cung cấp hàng hoá công

Nhà nước cung cấp

hàng hóa công để sửa
chữa thất bại thị trường,
nhưng liệu nhà nước có
thất bại khi cung cấp
hàng hóa công?

Tài chính công TN

 Nhà nước cung cấp hàng hoá công

Thất bại Thất bại

thị trường nhà nước

Tài chính công TN

 Những hạn chế của nhà nước
Ø Động cơ khuyến khích của tổ
chức
Ø Hạn chế về nhân sự
§ Khó sa thải;
§ Khó có các chính sách khuyến
khích.
Ø Hạn chế về mặt mua sắm:
§ Thủ tục rườm rà;
§ Hạn chế về dự toán ngân sách:
theo kế hoạch.
Tài chính công TN
 Hợp tác công tư trong cung cấp hàng hoá công
Ø Hợp đồng dài hạn (‘Hợp đồng
PPP’): bên nhà nước & bên tư
nhân
Ø Bên tư nhân thiết kế, xây dựng, tài
trợ, và vận hành
Ø Bên nhà nước sẽ thanh toán cho
bên tư nhân
Ø Công trình thuộc sở hữu nhà nước,
hoặc chuyển sang sở hữu nhà nước
vào cuối thời hạn Hợp đồng PPP
Tài chính công TN
 Các hình thức hợp tác công tư (PPP)

Tài chính công TN

 Hợp tác công tư trong cung cấp hàng hoá công
Tại sao cần hợp tác công tư?
Ø Ưu điểm của hợp tác công tư:
§ Huy động vốn từ khu vực tư
nhân
§ Góp phần ổn định ngân sách
§ Cải thiện kết quả
§ Cải thiện hoạt động quản trị và
quản lý

Tài chính công TN

 Hợp tác công tư trong cung cấp hàng hoá công

Liệu PPP có tốt hơn nhà

nước tự cung cấp?

Tài chính công TN

 Dự án BOT cầu Phú Mỹ
Ø Hợp đồng: UBND TPHCM & PMC
Ø Vốn: 1806 tỷ đồng (2004)
=> 3250 tỷ đồng (2013)
ü Các trục trặc:
ü Vốn đầu tư của nhà đầu tư không đạt
mức tối thiểu theo luật định.
ü Vốn vay làm cầu do TPHCM đi vay
giùm PMC.
ü Hoàn thành chậm 2 năm (2009 so với
dự kiến là 2007)
ü PMC dùng quyền thu phí đi vay nhằm
thực hiện các dự án khác.
Tài chính công TN
 Tổ chức xã hội cung cấp hàng hoá công

Nếu con người là vị kỷ,

tại sao có những tổ chức
xã hội cung cấp hàng
hoá công trên cơ sở tình
nguyện?

Tài chính công TN

 Câu hỏi

Ø Có khi nào khu vực tư nhân cung cấp hàng hoá công?
Ø Có khi nào khu vực công cung cấp hàng hoá tư?