Báo Tuổi trẻ online: 04/03/2021 11:46 GMT+7

Dẹp karaoke 'hung thần': cấp

trên quyết liệt, sao cấp dưới lại
kêu khó?
TTO - Chủ tịch UBND TP.HCM
Nguyễn Thành Phong đã chỉ đạo
quyết liệt xử lý tình trạng karaoke
"tra tấn", còn người dân mong cơ
quan chức năng làm đến nơi đến
chốn, không chỉ hô hào như bao
năm qua.
Tài chính công TN
(Nguồn: https://thuvienphapluat.vn/tintuc/vn/thoi-su-phap-luat/chinh-sach-moi/38947/hat-karaoke-on-ao-sau-22-
gio-bi-phat-den-2-trieu-dong)
 Báo Vnexpress: 26/3/2020, 08:00 (GMT+7)

Ø Ít nhất 20 loại vaccine nCoV

đang được nghiên cứu
Ø Tổ chức Y tế Thế giới (WHO)
cho biết hiện có ít nhất 20 loại
vaccine nCoV đang trong quá
trình nghiên cứu và thử
nghiệm.

Tài chính công TN

 Cổng TTĐT Bộ y tế: 27/2/2021, 11:51 (GMT+7)
Ø Tập đoàn VINGROUP tài trợ
nghiên cứu thử nghiệm lâm
sàng vaccine COVIVAC
Ngày 27/02/2021, tại Bộ Y tế đã
diễn ra Lễ tiếp nhận 20 tỷ đồng để
nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng
vaccine phòng ngừa COVID-19
“Made in Vietnam” COVIVAC do
Tập đoàn Vingroup tài trợ cho Viện
Vắc xin và Sinh phẩm Y tế (IVAC)

Tài chính công TN

(Nguồn: https://suckhoedoisong.vn/chan-dung-nguoi-phu-nu-sang-che-ra-vaccine-ngua-covid-19-gia-re-169210826120310805.htm)
 Trường đại học Tài chính - Marketing

TÀI CHÍNH CÔNG

Chương 4: NGOẠI TÁC

Nguyễn Thị Tố Nga

Tài chính công TN

 Nội dung của chương
Ø 2.1 Ngoại tác là gì?
§ Định nghĩa ngoại tác
§ Phân loại ngoại tác
§ Tại sao ngoại tác là thất bại thị trường
Ø 2.2 Giải pháp đối với ngoại tác
§ Giải pháp công cộng
§ Giải pháp tư nhân

Tài chính công TN

 Ngoại tác là gì?

Tài chính công TN

 Ngoại tác là gì?

Tài chính công TN

 Ngoại tác (Externality) là gì?

Ø Ngoại tác là sự tác động ra bên

ngoài của một bên đến chi
phí/lợi ích của một (số) bên
khác nhưng không thông qua
giao dịch thị trường (không
được phản ánh qua giá cả).

Tài chính công TN

 Phân loại ngoại tác
Ø Tính chất của ngoại tác
§ Ngoại tác tích cực
§ Ngoại tác tiêu cực
Ø Hoạt động tạo ra ngoại tác
§ Ngoại tác sản xuất
§ Ngoại tác tiêu dùng

Tài chính công TN

 Phân loại ngoại tác theo tính chất
Ngoại tác tích cực Ngoại tác tiêu cực

Ø Làm tăng lợi ích (giảm
chi phí) của một (số) bên
khác.
Ø Ví dụ: đặt câu hỏi hay
trong lớp,...
Tài chính công
Ø Làm giảm lợi ích (tăng
chi phí) của một (số) bên
khác.
Ø Ví dụ: nói chuyện riêng
trong lớp,...
TN
 Phân loại ngoại tác theo tính chất
Ø Cách phân loại ngoại tác
tích cực hay tiêu cực chỉ
mang tính chất tương đối.
Ø Hàng hoá công cũng là một
dạng ngoại tác đặc biệt:
§ Tích cực.
§ Người thụ hưởng không
phải trả tiền.

Tài chính công TN

 Phân loại ngoại tác theo hoạt động

Ngoại tác sản xuất Ngoại tác tiêu dùng

Ø Hoạt động sản xuất tạo ra Ø Hoạt động tiêu dùng tạo
chi phí/lợi ích đối với ra chi phí/lợi ích đối với
một (số) bên khác. một (số) bên khác.
Ø Ví dụ: hoạt động xả thải Ø Ví dụ: hành động hút
của các nhà máy,... thuốc nơi công cộng,...

Tài chính công TN

 Tại sao ngoại tác lại là một thất bại thị trường?

Ø Ngoại tác dẫn đến kém hiệu quả (phúc lợi xã hội không tối
đa), cụ thể:
§ Sản xuất/tiêu dùng quá nhiều hàng hoá gây ra ngoại tác tiêu cực
(Q>Q hiệu quả)
§ Sản xuất/tiêu dùng quá ít hàng hoá gây ra ngoại tác tích cực
(Q<Q hiệu quả)
Ø Nguyên nhân: lợi ích/chi phí cá nhân khác lợi ích/chi phí xã
hội => phân bổ nguồn lực không đạt hiệu quả (Pareto).
Tài chính công TN
 Thị trường khi không có ngoại tác
P
SMB D (SMB = PMB)
SMC

S (SMC = PMC)
CS
P* - Tại SL thực tế (Q*): SMB = SMC
E
- Phúc lợi xã hội (tổng thặng dư) là
PS lớn nhất: (CS + PS) max

0 Q* Sản lượng
Tài chính công TN
 Thị trường khi có ngoại tác

Ø Khi có ngoại tác tiêu cực:

§ Chi phí biên xã hội Chi phí biên cá nhân
§ Chi phí biên xã hội Chi phí biên cá nhân Chi phí biên ngoại tác
Ø Khi có ngoại tác tích cực:
§ Lợi ích biên xã hội Lợi ích biên cá nhân
§ Lợi ích biên xã hội Lợi ích biên cá nhân Lợi ích biên ngoại tác
 Ngoại tác tiêu cực: sản xuất
P SMC = PMC + EMC
SMB D (SMB = PMB)
SMC
EMC
A PMC
E0
P0
• Tại SL thực tế (Q*): SMC > SMB
P* E* DWL
• Q* > Q0: sản xuất quá nhiều.
Þ Tổn thất xã hội (DWL).

0 Q0 Q* Sản lượng
Tài chính công TN
 2016: thảm hoạ Formosa xả thải ra biển

(Báo Thời đại: https://thoidai.com.vn/formosa-thua-nhan- (Báo Vnexpress: https://vnexpress.net/formosa-thai-ra-

xa-doc-to-ra-bien-gay-ca-chet-o-mien-trung-64780.html) moi-truong-nhung-gi-3393475.html)
Tài chính công TN
 2016: thảm hoạ Formosa xả thải ra biển

Tài chính công TN

 Ngoại tác tích cực: tiêu dùng
P
SMB SMB = PMB + EMB
SMC
PMB
A
S (SMC = PMC)
P0 E0
DWL - Tại SL thực tế (Q*): SMB > SMC
P* E*
- Q* < Q0: tiêu dùng quá ít.
EMB => Tổn thất xã hội (DWL): tam giác
E0E*A

0 Q* Q0 Sản lượng
Tài chính công TN
 Giải pháp đối với ngoại tác
Ø Giải pháp của chính phủ
§ Thuế, trợ cấp (Pigouvian)
§ Các quy định
Ø Giải pháp tư nhân
§ Định lý Coase

Tài chính công TN

 Giải pháp của chính phủ
Ø Thuế
Ø Trợ cấp
Ø Các quy định

Tài chính công TN

 Đường cầu/cung dịch chuyển vs. di chuyển trên đường cầu/cung
P
D1 D2

E1 E3
P1

P2 E2

0 Q1 Q2 Sản lượng
Tài chính công TN
 Ngoại tác tiêu cực và tính phi hiệu quả
P SMC = PMC + EMC
SMB D (SMB = PMB)
SMC
EMC
A PMC
E0
P0
- Tại SL thực tế (Q*): SMC > SMB
P* E* DWL
- Q* > Q0: sản xuất quá nhiều.
Þ Tổn thất xã hội: tam giác E0E*A

0 Q0 Q* Sản lượng
Tài chính công TN
 Sửa chữa ngoại tác tiêu cực: Thuế Pigouvian
SMB PMC + EMC
SMC D (SMB = PMB) PMC + Tax

Tax PMC
E0
P0
P* E*
A

0 Q0 Q* Sản lượng
Tài chính công TN
 Sửa chữa ngoại tác tiêu cực: Thuế Pigouvian
Ø Sản lượng tối ưu của xã hội: SMC = SMB
Ø Ngoại tác tiêu cực:
§ SMC = PMC + EMC và SMB = PMB
§ Sản xuất của công ty tại mức: PMB = PMC
Ø Khi đánh thuế Pigouvian:
§ Sản xuất của công ty tại mức: PMB = PMC + Tax
§ Nếu Tax = EMC (tại Q hiệu quả)
=> PMB = PMC + EMC = SMC (= SMB)
=> Đạt mức sản lượng hiệu quả của xã hội.
Tài chính công TN
 Sửa chữa ngoại tác tiêu cực: Thuế Pigouvian
Ø Nguyên tắc đánh thuế
Pigouvian:
Mức thuế đánh lên mỗi đơn vị
đầu ra của hàng hoá (tạo ra
ngoại tác tiêu cực) đúng bằng
với chi phí biên của ngoại tác
tại mức sản lượng hiệu quả. Arthur C. Pigouvian

Tài chính công TN

 Sửa chữa ngoại tác tiêu cực: Thuế Pigouvian
Ø Hạn chế của thuế Pigouvian:
§ Khó có thông tin đầy đủ để ra
mức thuế tối ưu
§ Ít khả thi về mặt ban hành
chính sách
§ Tác động của thuế
§ Khó áp dụng với nguồn phát
thải không đồng nhất
Tài chính công TN
 Ngoại tác tích cực và tính phi hiệu quả
P
SMB
SMB = PMB + EMB
SMC
PMB
A
S (SMC = PMC)
P0 E0
DWL • SMB > SMC
P* E*
• Q* < Q0: tiêu dùng quá ít.
EMB => Tổn thất xã hội (DWL).

0 Q* Q0 Sản lượng
Tài chính công TN
 Sửa chữa ngoại tác tích cực: trợ cấp người mua
SMB
SMC PMB + Subsidy
S
PMB

P0 E0
P* E*

Subsidy PMB + EMB

0 Q* Q0 Sản lượng
Tài chính công TN
 Sửa chữa ngoại tác tích cực: trợ cấp người mua
Ø Sản lượng tối ưu của xã hội: SMC = SMB
Ø Ngoại tác tích cực:
§ SMB = PMB + EMB và SMC = PMC
§ Sản xuất của công ty tại mức: PMB = PMC
Ø Khi trợ cấp người mua:
§ Sản xuất của công ty tại mức: PMB + Subsidy = PMC
§ Nếu Subsidy = EMB (tại Q hiệu quả)
=>PMB + EMB = PMC
=> SMB = SMC: Đạt mức Q hiệu quả.
Tài chính công TN
 Sửa chữa ngoại tác tích cực: trợ cấp người bán
SMB
SMC
S
PMB
S - Subsidy
P0
P* E*
PMB + EMB

0 Q* Q0 Sản lượng
Tài chính công TN
 Sửa chữa ngoại tác tích cực: trợ cấp người bán
Ø Sản lượng tối ưu của xã hội: SMC = SMB
Ø Ngoại tác tích cực:
§ SMB = PMB + EMB và SMC = PMC
§ Sản xuất của công ty tại mức: PMB = PMC
Ø Khi trợ cấp:
§ Sản xuất của công ty tại mức: PMB = PMC – Subsidy
=> PMB + Subsidy = PMC
§ Nếu Subsidy = EMB (tại Q hiệu quả)
=>PMB + EMB = PMC=> SMB = SMC: Đạt mức Q hiệu quả
Tài chính công TN
 Sửa chữa ngoại tác tích cực: trợ cấp
Ø Nguyên tắc trợ cấp:
Mức trợ cấp trên mỗi đơn vị
đầu ra của hàng hoá (tạo ra
ngoại tác tích cực) đúng bằng
với lợi ích biên của ngoại tác
tại mức sản lượng hiệu quả.

Tài chính công TN

 Sửa chữa ngoại tác tích cực: trợ cấp
Ø Hạn chế của trợ cấp:
§ Các hạn chế tương tự với hạn
chế của thuế Pigouvian.
§ Trong một số trường hợp,
người ta cũng trợ cấp cho bên
tạo ra ngoại tác tiêu cực để
giảm sản xuất
=> Trong dài hạn, có thể sẽ tăng
thêm ngoại tác tiêu cực.
Tài chính công TN
 Sửa chữa ngoại tác: các quy định của chính phủ
Ø Đối với các ngoại tác tiêu
cực:
Chính phủ => bắt buộc sản
xuất tại mức sản lượng hiệu
quả của thị trường.

Tài chính công TN

 Ngoại tác tiêu cực và tính phi hiệu quả
P SMC = PMC + EMC
SMB D (SMB = PMB)
SMC
EMC
A PMC
E0
P0
- SMC > SMB
P* E* DWL
- Q* > Q0: sản xuất quá nhiều.
=> Tổn thất xã hội: tam giác E0E*A

0 Q0 Q* Sản lượng
Tài chính công TN
 Sửa chữa ngoại tác: các quy định của chính phủ
Ø Hạn chế:
§ Mỗi công ty có một mức
sản xuất hiệu quả khác
nhau
=> Việc đặt ra quy định mức
sản xuất cho từng công ty là
không khả thi.
Tài chính công TN
 Giải pháp tư nhân: thương lượng và hiệu quả
Ø Ronald Coase (1960): “Tại sao
thị trường không bồi thường
cho các cá nhân bị ảnh hưởng
bởi ngoại tác?”

Ronald Coase
Tài chính công TN
 Định lý Coase
Ø Định lý Coase:
§ Quyền sở hữu được xác lập
§ Chi phí giao dịch bằng 0
=> Các bên sẽ thương lượng và đạt
mức hiệu quả xã hội.
Ø Vai trò của nhà nước: chỉ là xác
lập quyền sở hữu.

Ronald Coase
Tài chính công TN
 Trường hợp ngư dân có quyền sở hữu dòng sông
SMC = PMC + EMC
P Cuộc thương lượng này sẽ tiếp S = PMC
diễn
Phầncho nàyđến khi đạt
là phúc lợi đến
xã hộimức đốisản
với đơn vị
sảnPhần
lượngnàyhiệu
lượng là phúc
đầu quả lợi
tiên,củabằngxãxãhộihội.đối
hiệu củavới(PMB
đơn -vị
sản và
PMC) lượngMD thứ
với 2,
đơn bằng
vị hiệulượng
sản PMBtiên
của (đầu -
p2 PMC) và MD với đơn vị sản lượng thứ 2.
Lý do là với bất kỳ lượng thép
nào
Nếuđược
ngư sản
dân xuất
có thì ngư
quyền sở dân
hữu
p1 cũng bị thiệt
dòng sông, họ sẽ không cho phép
Tại
Nhưng
sản xuất đơn
sẽ có
thép: vịkhông
Q=0. SL thứgian 2, vẫn còn bên
để hai không gian lượng
thương để thương
Như vậy, việc nhà máy thép “hối lộ” ngư EMC
với lượng,
nhaungư
Nhưng vìvìnếu
nhà
dânsản máy
bị thép
xuất
thiệt đơn
vẫn sẽítvịnhận được
SL thứ
hơn so thặng
nhất, lợi dư sản
dân để
xuất sản xuất đơn vị đầu tiên là hoàn
ích nhận
với
TrongNhưkhituy
lợi được
ích
vậy,
ngư ít việc
mà
toàn
hơn
của
nhà
dân một
nhà
cónhà
bịmáy
thể
chút
máy
máy
thiệt
xảy nhậnso
thép với
ra. được.
thép làđơn
“hốirất vị SL thứ nhất,
lộ”lớn
ngư dân rấtđể ít sản xuất đơn vị thứ 2 là
hoàn toàn có thể xảy ra. D = PMB = SMB

0 1 2 Q2 Q1 Q
Tài chính công TN
 Trường hợp nhà máy thép có quyền sở hữu dòng sông
SMC = PMC + EMC
P
Phần này là phúc lợi xã hội S = PMC
tăng thêm,
Cuộcbằng Phần
thươnghiệu
nàycủa
lượng là MD
nàyvà
phúc sẽ (PMB
lợi xã hội
tiếp -PMC ) với
tăng việc
thêm,
diễncắt giảm
bằng
cho thêm
đếnhiệu đơn
của
khi đạt MD
đếnvịmức
sản(PMB
và lượng tiếp) theo.
-PMC với
sản Trong
Nếu nhà khi
việc
lượng máynhà
cắt
hiệu giảm
quả máy
thép thép
có
một
của quyền
xãđơn chịu
hội. sởthiệt
vị hại
sản lượng.
p2 Trong
một nhà
phần khi nhà
nhỏsẽhơn máy thép
so sản
với lợi chịu
íchở của
hữu, máy chọn xuất
thiệt
ngưQdân.
mức . hại rất ít.
1

p1

EMC
Như vậy,
Như việc
vậy, ngư
việc dân
ngư “hối
dân lộ”
“hốinhà
lộ” máy
nhà thép
máy
đểVới
cắt giảm
đơnđể
thép thêm
vị SL 1
cắt tiếp đơn
giảmtheo, vị
sản ngưsản lượng
xuất dân
1 đơn là
nhận hoàn
vị SL là
toàn Ngư
có
được dân
thể xảyđược
ra. hưởng thêm lợi ích rất lớn
hoàncùng
toànmức
có thểlợi xảy
ích giống
ra. như khi
nếu
cắt nhàđơn
giảm máyvịcắt sảngiảm 1 đơn
D=PMB=SMB
lượng đầuvịtiên.
sản
lượng.

0 Q2 Q1 Q

Tài chính công TN

 Định lý Coase: hạn chế
Ø Vấn đề xác định:
§ Khó để xác định trách nhiệm, khó để tính thiệt hại biên (EMC)
Ø Vấn đề đồng sở hữu:
§ Khi có nhiều bên cùng sở hữu => khó dàn xếp.
Ø Vấn đề “người ăn theo” (free-rider):
§ Nếu quyền sở hữu chỉ là một bên => vẫn có vấn đề “người ăn theo”.
Ø Chi phí giao dịch thường không bằng 0, và các vấn đề khác trong
thương lượng.

Tài chính công TN

 Ngoại tác tiêu cực và tính phi hiệu quả
P SMC = PMC + EMC
SMB D (SMB = PMB)
SMC
EMC
A PMC
E0
P0 - SMC > SMB
P* E* DWL - Q* > Q0: sản xuất quá nhiều.
Þ Tổn thất xã hội: tam giác E0E*A

0 Q0 Q* Sản lượng
Tài chính công TN
 P SMC
2000đ -
SMB = PMB
1750đ -
PMC
1500đ -
1250đ -
1000đ -
750đ -
500đ -
250đ -
+ + + + +
0 Q
50 100 150 200 250
Tài chính công TN