ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΜΕ ΚΟΜΙΚΣ (COMICS) : ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΚΟΜΙΚΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΠΙΛΟΤΙΚΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ
ΤΟΥ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΟΣ Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. ΒΟΛΟΥ
Καπανιάρης Α.1, Λιόβας Δ.2 , Παπαδηµητρίου Ε.3
1
Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε., Γενικό Τµήµα Παιδαγωγικών Μαθηµάτων, Παράρτηµα Βόλου,
a.kapaniaris@webmail.aspete.gr
2
Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας, liovasjim@sch.gr
3
Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας, Π.Τ.Δ.Ε. elpapadi@uth.gr

Περίληψη
Αντικείµενο της παρούσης εργασίας, είναι η διερεύνηση της δυνατότητας ένταξης των
ψηφιακών κόµικς στη διδασκαλία διαφόρων γνωστικών αντικειµένων στη δευτεροβάθµια
εκπαίδευση, µέσα από την εκπαίδευση των µελλοντικών εκπαιδευτικών της τεχνικής και
επαγγελµατικής εκπαίδευσης. Στο πρώτο µέρος της εργασίας, θα παρουσιαστεί το διδακτικό
πλαίσιο και η παιδαγωγική προσέγγιση για τη διδασκαλία των κόµικς στην εκπαίδευση. Στο
δεύτερο µέρος παρουσιάζονται συνοπτικά τα εκπαιδευτικά προγράµµατα αξιοποίησης των
κόµικς σε παγκόσµιο επίπεδο. Στο τρίτο µέρος θα παρουσιαστούν οι κατηγορίες και αντίστοιχα
τα ψηφιακά εργαλεία: α) για τη δηµιουργία σύντοµων κόµικς (Comic Strip Creators), β) για τη
δηµιουργία βιβλίων κόµικς (Comic Book Creators), γ)καθώς και διαδικτυακά εργαλεία
δηµιουργίας κόµικς (web comics). Στο τέταρτο µέρος της εργασίας, καταγράφονται οι απόψεις
και οι παρατηρήσεις των σπουδαστών του παραρτήµατος Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Βόλου (χειµερινό
εξάµηνο 2011), κατά τη διάρκεια του εργαστηρίου, το οποίο είχε ως στόχο τη δόµηση µιας
ιστορίας κόµικ µε εκπαιδευτικό περιεχόµενο. Τέλος, παρουσιάζονται τα αποτελέσµατα, που
προέκυψαν από την ενασχόληση των σπουδαστών µε τα παραπάνω εργαλεία δηµιουργίας
ψηφιακών κόµικς.

Λέξεις κλειδιά: εκπαιδευτικά εργαλεία, ψηφιακά κόµικς, web comics, Comic Strip Creator,
Comic Book Creators

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Αναµφισβήτητα, τα κόµικς έχουν συντροφεύσει τα παιδικά κι εφηβικά χρόνια

όλων…και συνεχίζουν να αποτελούν πιστούς συντρόφους για πολλούς ενήλικες.
Ελάχιστοι θα µπορούσαν ωστόσο, να τα φανταστούν ως ένα δυναµικό εργαλείο στα
χέρια των εκπαιδευτικών όλων των βαθµίδων. Κι όµως τα κόµικς, είναι ένα εν
δυνάµει αξιόλογο εκπαιδευτικό εργαλείο διδασκαλίας. Σύµφωνα µε τον McCloud, τα
κόµικς ορίζονται ως η αντιπαραβολή σχεδίων ή εικόνων σε ελεύθερη σειρά, που
στόχο έχουν να αποκαλύψουν πληροφορίες και/ή να παράγουν µια αισθητική
ανταπόκριση από τον θεατή (McCloud, 1993). Συνδυάζοντας κείµενο και εικόνα, τα
κόµικς γεφυρώνουν το κενό µεταξύ εκείνων των µέσων, που παρακολουθεί κανείς
και των µέσων που διαβάζει. Το κείµενο µαζί µε την εικόνα είναι συνυπεύθυνα για το
αφηγηµατικό αποτέλεσµα. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος αρκετοί εκπαιδευτικοί
αξιοποιούν µε επιτυχία τα κόµικς σε µαθητές, που παρουσιάζουν µαθησιακές
δυσκολίες. Παράλληλα, σε αντίθεση µε άλλα οπτικά µέσα, όπως οι κινηµατογραφικές
ταινίες και τα κινούµενα σχέδια, τα κόµικς είναι «σταθερά». Με τον όρο «σταθερά»,
ο Yang εννοεί πως τα κόµικς βρίσκονται πάντα στη διάθεση κάποιου προκειµένου να
τα διαβάσει και να σταθεί όσο ο ίδιος χρειάζεται σε κάποια σηµεία, ενώ η γλώσσα
και οι πράξεις σε ταινίες και σε κινούµενα σχέδια περιορίζονται σε συγκεκριµένο
χρονικό διάστηµα παρουσίασης. (Yang, 2008, 188). Η εικονογράφηση σε µορφή
κόµικς συνιστά µια γλώσσα παγκοσµίως κατανοητή που προκαλεί τις αισθήσεις,
µετατρέπει το αφηρηµένο σε συγκεκριµένο και προσδίδει µια νότα περιπέτειας,
αγωνίας και συχνά µυστηρίου, απογειώνοντας τη φαντασία των αναγνωστών (Burton,
1955).

2. ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ & ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΩΝ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΚΟΜΙΚΣ

ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Η αξιοποίηση των ψηφιακών κόµικς στην εκπαίδευση όταν εντάσσεται σε ένα

συγκεκριµένο διδακτικό και παιδαγωγικό πλαίσιο παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον
για την εκπαίδευση. Ειδικότερα τα κόµικς αναπτύσσονται σε µια γλώσσα
παγκοσµίως κατανοητή προκαλώντας τις αισθήσεις, µετατρέποντας το αφηρηµένο σε
συγκεκριµένο, απογειώνοντας την φαντασία των νέων (Βασιλικοπούλου & Ρετάλης
2008). Βασίζονται στη θεωρία της διπλής κωδικοποίησης του Paivio σύµφωνα µε την
οποία οι άνθρωποι αποθηκεύουν και αποκωδικοποιούν πληροφορίες µε διπλό τρόπο
σε δύο συστήµατα µνήµης, τη γλώσσα (λεκτικές πληροφορίες) και τις εικόνες (µη
λεκτικές πληροφορίες), όταν συνοδεύεται από κείµενο και αντίστροφα (Paivio,
2006,3)
Αν επιχειρήσουµε να οριοθετήσουµε το παιδαγωγικό πλαίσιο των ψηφιακών
κόµικς συσχετίζοντας µε τις θεωρίες µάθησης θα καταλήγαµε ότι ο εποικοδοµισµός
ταιριάζει περισσότερο στις διδακτικές προσεγγίσεις που ενσωµατώσουν ψηφιακά
κόµικς. Και αυτό γιατί ο εποικοδοµισµός είναι µια φιλοσοφική / επιστηµολογική και
παιδαγωγική προσέγγιση της µάθησης, όπου η µάθηση εµφανίζεται σαν µια ενεργή
διαδικασία στην οποία οι εκπαιδευόµενοι συνθέτουν καινούριες ιδέες ή έννοιες που
βασίζονται πάνω στην τωρινή ή/και στην παλαιά γνώση (Gros 2002, 323-343). Ο
εποικοδοµισµός συνεπώς προτείνει δραστηριότητες παρά απλό περιεχόµενο,
αυθεντικότητα µέσα σε κοινωνικό πλαίσιο γεγονός που συνδέεται µε την ενασχόληση
των µαθητών κατά την δηµιουργία ψηφιακών κόµικς.

3. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΟΜΙΚΣ

Εκπαιδευτικά προγράµµατα ενσωµάτωσης και αξιοποίησης κόµικς στην

εκπαίδευση καταγράφονται στη Μεγάλη Βρετανία, στην Αµερική και γενικότερα
στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στη Μεγάλη Βρετανία, σύµφωνα µε το αναλυτικό
πρόγραµµα, οι εκπαιδευτικοί ενθαρρύνονται να χρησιµοποιούν κόµικς. Για το λόγο
αυτό µε την υποστήριξη του Βρετανικού Οργανισµού «Classical Comics»
χρησιµοποιήθηκαν κλασικά έργα λογοτεχνίας, όπως του Σαίξπηρ σε µορφή κόµικ και
εισήχθησαν στην τάξη µε µεγάλη επιτυχία. Σύµφωνα µε µαρτυρίες εκπαιδευτικών τα
κόµικς έγιναν ένθερµα αποδεκτά από µαθητές και εκπαιδευτικούς (Classical Comics
Limited, 2011). Επίσης, η εκπαιδευτικός Mel Gibson παρουσιάζει µελέτες
περίπτωσης σε σχολεία, κατά τις οποίες οι εκπαιδευτικοί χρησιµοποίησαν κόµικς για
να προωθήσουν τη µάθηση µε τη µελέτη, αλλά και τη δηµιουργία κόµικ από τους
µαθητές, κυρίως σε µαθήµατα Γλώσσας, Τέχνης και Ιστορίας (Gibson 2007).
Στη Αµερική και ειδικότερα στην πόλη της Νέας Υόρκης, το Comic Book Project,
έχει ξεκινήσει από το 2001 πιλοτικά σε ορισµένα δηµοτικά σχολεία µε στόχο την
εισαγωγή του κόµικ ευρύτερα στα σχολεία. Σήµερα το πρόγραµµα έχει εξαπλωθεί σε
περισσότερα από 850 σχολεία σε ολόκληρη την Αµερικανική επικράτεια. Ο στόχος
του προγράµµατος είναι η ενθάρρυνση των µαθητών στη δηµιουργία, συγγραφή,
σχεδίαση και δηµοσίευση των δικών τους κόµικ µε βάση τις εµπειρίες και τα
ενδιαφέροντά τους ως εναλλακτικός δρόµος για την προώθηση του γραµµατισµού
(Comic Book Project, 2011).
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν δηµιουργηθεί τα προγράµµατα «Common values»
και «Educomics». Το πρόγραµµα κόµικς «Common values» µε θέµα την ένταξη των
µεταναστών εντάχθηκε πιλοτικά σε τρία βελγικά σχολεία ως εκπαιδευτικό υλικό µε
έναν οδηγό για χρήση που προκάλεσε µεγάλο ενδιαφέρον (Common values, 2011).
Το Πρόγραµµα «Educomics» δίνει έµφαση στο να βοηθήσει καθηγητές και µαθητές
να δηµιουργήσουν υπερµεσικά κόµικς. Στο έργο συµµετέχουν η Ελλάδα, η Ισπανία, η
Ιταλία και η Κύπρος (Educomics, 2011).

4. ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΤΩΝ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΚΟΜΙΚΣ

Οι κατηγορίες των ψηφιακών κόµικς (digital comics) καθώς και τα αντίστοιχα

εργαλεία συγγραφής ψηφιακών κόµικς χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: 1) σύντοµα
κόµικς (Comic Strip), 2) βιβλία κόµικς (Comic Book), 3) διαδικτυακά κόµικς (Web
comics). (comic strip) –
. ,
.
.
, .
Για τις παραπάνω κατηγορίες κόµικ υπάρχουν και τα αντίστοιχα λογισµικά
συγγραφής ψηφιακών κόµικς (comic creators) τα οποία είναι: α) δωρεάν λογισµικά,
β) εµπορικά, γ) δικτυακές εκδόσεις κατόπιν εγγραφής στην σχετική ιστοσελίδα.
Προσπαθώντας κανείς να αντιστοιχήσει τις κατηγορίες κόµικς µε τα αντίστοιχα
ενδεικτικά εργαλεία συγγραφής κόµικς καταλήγει στην παρακάτω επισκόπηση
εργαλείων δηµιουργίας κόµικ (πίνακας 1).

Δικτυακά Εργαλεία Δηµιουργίας κόµικς (web comics)

Σύντοµο κόµικ (Strip Creators)
http://www.toondoo.com/
http://www.bbc.co.uk/doctorwho/comicmaker/
http://www.makebeliefscomix.com/Comix/
http://www.garfield.com/fungames/comiccreator.html
http://www.bam.gov/sub_yourLife/yourlife_comiccreator.html#
http://www.pixton.com/
http://www.comicmaster.org.uk/
http://www.mashon.com/spore/creator
Δικτυακά Εργαλεία Δηµιουργίας κόµικς (web comics)
Βιβλίο κόµικ (Book Creators)
http://www.mycomicbookcreator.com
http://www.toondoo.com/
Εργαλεία δηµιουργίας σύντοµων κόµικς
Σύντοµο κόµικ (Comic Strip Creators)
http://www.comicstripcreator.org/
http://www.kelloggs.gr/comicconstructor.aspx
Εργαλεία δηµιουργίας βιβλίων κόµικς
Βιβλίο κόµικ (Comic Book Creators)
http://www.webcomicbookcreator.com
http://plasq.com/comiclife
 Πίνακας 1: Εργαλεία δηµιουργίας κόµικ
5. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΤΗΝ ΑΣΠΑΙΤΕ ΒΟΛΟΥ

5.1 Περιγραφή
Το πιλοτικό εργαστήριο, που αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια του εργαστηριακού
µαθήµατος Εκπαιδευτική Τεχνολογία – Πολυµέσα διάρκειας 4 ωρών κατά το
Χειµερινό εξάµηνο 2010-2011 είχε σαν στόχο: α) την παρουσίαση δυο διαφορετικών
εργαλείων συγγραφής ψηφιακών κόµικς (strip & book creators), β) τη δηµιουργία
κινήτρων στους σπουδαστές για τη δόµηση της δικής τους ιστορίας κόµικ µε
εκπαιδευτικό περιεχόµενο. Στο εργαστήριο συµµετείχαν 16 σπουδαστές του Α’
εξαµήνου της Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. – Ε.Π.ΠΑΙ.Κ. Βόλου. Τα δυο βασικά εργαλεία
δηµιουργίας εκπαιδευτικών κόµικς µε τα οποία πραγµατοποιήθηκε το εργαστήριο
ήταν: α) το Comic Strip Creators (http://www.comicstripcreator.org), που ανήκει στην
κατηγορία σύντοµων κόµικς. Πρόκειται για δωρεάν λογισµικό, το οποίο
κατασκευάστηκε από το εργαστήριο του Τµήµατος Διδακτικής της Τεχνολογίας και
Ψηφιακών Συστηµάτων Πανεπιστηµίου Πειραιώς, β) το Comic Book Creators
(http://www.webcomicbookcreator.com), που ανήκει στην κατηγορία δηµιουργίας
βιβλίων κόµικς. Πρόκειται για εµπορικό λογισµικό (δωρεάν δοκιµαστική έκδοση 10
ηµερών), το οποίο κατασκευάστηκε από την εταιρεία «ITisART.Ltd».

5.2 Πορεία εργασίας

Στους σπουδαστές δόθηκαν οι δυο οδηγοί χρήσης των λογισµικών, που είχαν
δηµιουργηθεί από σπουδαστή προηγούµενης χρονιάς στο πλαίσιο πτυχιακής εργασίας
του, καθώς και δυο φύλλα δραστηριότητας.
Το πρώτο φύλλο δραστηριότητας µε διάρκεια 2 ώρες, είχε ως στόχο την
εγκατάσταση των δυο προγραµµάτων και τη βασική εξοικείωση µε τις επιλογές του
λογισµικού µετά από την παρακολούθηση µια σύντοµης επίδειξης µέσω video
projector και ηλεκτρονικού υπολογιστή. Αναλυτικότερα, τα βασικά βήµατα του
φύλλου δραστηριότητας περιελάµβαναν τις παρακάτω οδηγίες (πίνακας 2):

1.  Κατεβάστε (download) τα παραπάνω λογισµικά και εγκαταστήστε τα στον

υπολογιστή του εργαστηρίου σας. Στη συνέχεια µε βάση τις οδηγίες χρήσης, που θα
βρείτε στο δικτυακό µάθηµα (eclass) για κάθε λογισµικό για 20’ προσπαθήστε να
εξοικειωθείτε µε τα δυο λογισµικά αντίστοιχα.
2.  Δηµιουργήστε µε το λογισµικό Comic Strip Creators ένα σύντοµο κόµικς (comic
stip) έκτασης µερικών καρέ, εισάγοντας απλώς εικόνες και κείµενο µε ένα θέµα της
επιλογής σας. Αποθηκεύστε την εργασία σας (Export) σε εναλλακτικές µορφές.
3.  Δηµιουργήστε µε το λογισµικό Comic Book Creators ένα βιβλίο κόµικ έκτασης
2-4 σελίδες εισάγοντας εικόνες, κείµενο και οποιοδήποτε άλλο πολυµεσικό υλικό σας
επιτρέπει το λογισµικό µε ένα θέµα της επιλογής σας. Αποθηκεύστε την εργασία σας
(Export) σε εναλλακτικές µορφές.
Πίνακας 2: Οδηγίες από το φύλλο δραστηριότητας Νο 1
 Εικόνα 1 : Το περιβάλλον εργασίας του Comic Strip Creators

Εικόνα 2 : Το περιβάλλον εργασίας του Comic Book Creators

Στη συνέχεια, κατά στις επόµενες 2 ώρες του εργαστηρίου οι σπουδαστές

κλήθηκαν να ασχοληθούν µε το δεύτερο φύλλο δραστηριότητας, που περιελάµβανε
δυο δραστηριότητες: α) τη δηµιουργία ενός σύντοµου κόµικς έκτασης µερικών καρέ
αποκλειστικά από εκπαιδευτικό αντικείµενο της ειδικότητας τους (διδακτική ενότητα
– µάθηµα), β) την αξιολόγηση δικτυακών εργαλείων κόµικς συµπληρώνοντας ειδικό
πίνακα (πίνακας 3) εργαζόµενοι σε οµάδες.
Αναλυτικότερα, τα βασικά βήµατα του φύλλου δραστηριότητας περιελάµβαναν
τις παρακάτω οδηγίες (πίνακας 2):

 Επισκεφτείτε τις παρακάτω ιστοσελίδες εργαλείων κόµικς και συµπληρώστε τον

παρακάτω πίνακα (εργασία κατά οµάδες):

Κριτήρια αξιολόγησης Δικτυακό Δικτυακό Δικτυακό

Εργαλείο 1 Εργαλείο 2 Εργαλείο ν
Εύχρηστο περιβάλλον (drag and
drop)
Δυνατότητα επεξεργασίας
 αντικειµένων (µετακίνηση, αλλαγή
µεγέθους, καθρεπτισµός)
Δυνατότητα εξαγωγής
δηµιουργιών σε εικόνα
Δυνατότητα εκτύπωσης
δηµιουργιών
Δυνατότητα επεξεργασίας των
καρέ
 Θετική αξιολόγηση,  αρνητική αξιολόγηση

Εργαλεία Δηµιουργίας Comic Strip

http://www.bbc.co.uk/doctorwho/comicmaker/
http://www.mashon.com/spore/creator
http://www.makebeliefscomix.com/Comix/
http://www.toondoo.com/
http://www.garfield.com/fungames/comiccreator.html
http://www.bam.gov/sub_yourLife/yourlife_comiccreator.html#

Εργαλεία δηµιουργίας βιβλίων κόµικς

http://www.mycomicbookcreator.com
http://plasq.com/comiclife
http://www.webcomicbookcreator.com
Πίνακας 3: Οδηγίες από το φύλλο δραστηριότητας Νο 2

Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι αρχικά στους σπουδαστές δόθηκε η οδηγία να

παρατηρήσουν και να επικεντρωθούν κατά την χρήση των λογισµικών συγγραφής
ψηφιακών κόµικς στα παρακάτω χαρακτηριστικά:
• στο περιβάλλον (drag and drop),
• στη δυνατότητα επεξεργασίας των αντικειµένων (µετακίνηση, αλλαγή µεγέθους,
καθρεπτισµός),
• τη δυνατότητα αποθήκευσης,
• τη δυνατότητα επεξεργασίας,
• τη δυνατότητα εξαγωγής δηµιουργιών,
• τη δυνατότητα εισαγωγής εικόνων και χαρακτήρων,
• τη δυνατότητα εκτύπωσης δηµιουργιών,
• τα πακέτα χαρακτήρων,
• τη δυνατότητα επεξεργασίας των καρέ,
• τη δυνατότητα εισαγωγής πολυµέσων (βίντεο και ήχου),
• την ηλεκτρονική κοινότητα υποστήριξης.
Η οδηγία για επικέντρωση των σπουδαστών του εργαστηρίου στα παραπάνω
χαρακτηριστικά, έγινε µε στόχο την εξαγωγή χρήσιµων συµπερασµάτων κατά το
στάδιο της αξιολόγησης του εργαστηρίου.
 Εικόνα 3: Εργασία σπουδαστή στη κατηγορία σύντοµου κόµικς (Comic Strip)

Εικόνα 4: Οι δυο πρώτες σελίδες από εργασία σπουδαστή στη κατηγορία βιβλίων
κόµικς (Comic Book)
 5.3 Αξιολόγηση του εργαστηρίου και παρατηρήσεις
Οι σπουδαστές αξιολόγησαν στην πλειοψηφία τους πολύ θετικά την εισαγωγή του
κόµικ στην εκπαιδευτική διαδικασία, διότι όπως υποστήριξαν µπορεί να γίνει πιο
ευχάριστο το µάθηµα, κινητοποιώντας τη φαντασία και τη δηµιουργικότητα των
µαθητών. Ειδικά στις «δύσκολες» ενότητες το κόµικ προσφέρεται για τη διδασκαλία
αφηρηµένων και σύνθετων εννοιών ή διαδικασιών.
Πιο συγκεκριµένα, κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης από τους σπουδαστές µετά
το πέρας του εργαστηρίου προέκυψαν οι παρακάτω επισηµάνσεις – παρατηρήσεις ως
προς τις κατηγορίες κόµικς και τα αντίστοιχα λογισµικά, που χρησιµοποιήθηκαν:
1) Οι σπουδαστές δε συνάντησαν προβλήµατα εκµάθησης µε τα λογισµικά συγγραφής
ψηφιακών κόµικς (Comic Strip, Comic Book, Web Comic),
2) Σηµαντικές βοήθειες πρόσφεραν οι οδηγοί χρήσης των λογισµικών που
προσφέρθηκαν στους σπουδαστές, καθώς και τα φύλλα δραστηριοτήτων θεωρήθηκαν
απαραίτητα,
3) Από τους περισσότερους σπουδαστές αξιολογήθηκε περισσότερο θετικά η κατηγορία
κόµικς βιβλίου (Comic Book), διότι παρείχε τη δυνατότητα εισαγωγής πολυµέσων
(βίντεο και ήχου), καθώς και τη δυνατότητα εξαγωγής δηµιουργιών σε πολλαπλές
µορφές (export), γεγονός που θα ενδιέφερε ιδιαίτερα τους µαθητές ενισχύοντας
παράλληλα το µάθηµα µε διαδραστικά στοιχεία,
4) Θετικό στοιχείο χαρακτηρίστηκε το γεγονός πως το λογισµικό Comic Strip Creators,
που κατασκευάστηκε από το εργαστήριο του Τµήµατος Διδακτικής της Τεχνολογίας
και των Ψηφιακών Συστηµάτων Πανεπιστηµίου Πειραιώς προσφέρεται δωρεάν,
5) Από τους περισσότερους σπουδαστές επισηµάνθηκε πως τα σύντοµα κόµικς (Comic
Strip) ταιριάζουν σε δραστηριότητες σύντοµης διάρκειας (1 ώρας),
6) Ένα από τα βασικά πλεονεκτήµατα του λογισµικού Comic Strip Creators είναι ότι
δέχεται πληκτρολόγηση στα Ελληνικά µέσα στα µπαλόνια διαλόγου (ballons),
7) Στα µειονεκτήµατα του Comic Strip Creators περιλαµβάνονται τα πολύ µικρά και
λιγοστά πλαίσια (frames) του λογισµικού και η αγγλική γλώσσα του µενού.
Προτείνονται περισσότερα πλαίσια (frames), ξεχωριστή αποθήκευση εικόνας,
δυνατότητα κίνησης, δυνατότητα να γράφουν τα παιδιά περισσότερο στα µπαλόνια
διαλόγου και να φαίνονται πιο καθαρά οι ήρωες,
8) Ειδικά στα διαδικτυακά κόµικς κατεγράφησαν απόψεις που σχετίζονται µε
προβλήµατα και δυσχέρειες που αφορούν : α) καθυστερήσεις κατά την εγγραφή στην
ιστοσελίδα για την χρήση της υπηρεσίας, β) χαµηλή ταχύτητα του διαδικτύου στα
σχολικά εργαστήρια µε αποτέλεσµα η χρήση διαδικτυακών εργαλείων κόµικς να
δηµιουργεί καθυστερήσεις και επιπρόσθετα προβλήµατα, γ) επαφή των µαθητών µε
ιστοσελίδες που προβάλουν διαφηµίσεις και χρήση αποκλειστικά της αγγλικής
γλώσσας στο περιβάλλον συγγραφής του κόµικς.

6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Συµπερασµατικά µπορούµε να αναφέρουµε µετά την ολοκλήρωση του πιλοτικού

εργαστηρίου, ότι τα ψηφιακά κόµικς µπορούν µε τις κατάλληλες προϋποθέσεις να
ενταχθούν δηµιουργικά στην εκπαιδευτική διαδικασία, ως ένας άλλος διαφορετικός
τρόπος διδασκαλίας, αναγνωρίζοντας την προστιθέµενη αξία που δηµιουργούν σε
σχέση µε την πρωτοτυπία, την προσέλκυση του ενδιαφέροντος των µαθητών, την
διέγερση της φαντασίας, την αυτενέργεια και την βιωµατικότητα. Αναµφίβολα µέσω
των δυνατοτήτων που παρέχουν δίνουν τη δυνατότητα δηµιουργικής συνεργασίας
µεταξύ των µαθητών και µαθητών-εκπαιδευτικών λόγω των πολλαπλών ρόλων που
αναλαµβάνουν και των δυνατοτήτων αλληλεπίδρασης. Τέλος, η ταυτόχρονη
ανάπτυξη εικαστικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων των παιδιών µε την προαγωγή των
γνώσεων αλλά και η καλλιέργεια κριτικής σκέψης µέσα από τη δυνατότητα χρήσης
των νέων µέσων βοηθά στη σύνδεση του σχολείου µε το ευρύτερο κοινωνικό
περιβάλλον.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Burton Dwight L. (1955). Comic Books: A Teacher's Analysis The

Elementary School Journal, Vol. 56, No. 2.
2. Classical Comics Limited (2011). Classical Comics – Educaton. Ανακτήθηκε στις
1 Σεπτεµβρίου, 2011, από http://www.classicalcomics.com/education/index.html.
3. Comic Book Project, (2011). The Comic Book Project. Ανακτήθηκε στις 1
Σεπτεµβρίου, 2011, από http://comicbookproject.org/.
4. Common values, (2011). Project Common values. Ανακτήθηκε στις 1
Σεπτεµβρίου, 2011, από http://www.valeurscommunes.org/home.php?lingua=en.
5. Educomics, (2011). Ανακτήθηκε στις 1 Σεπτεµβρίου, 2011, από
http://www.educomics.org.
6. Gibson, M. ( 2007). Dr. Mel Comics. Ανακτήθηκε στις 1 Σεπτεµβρίου, 2011,
από http://www.dr-mel-comics.co.uk/.
7. Gros B., (2002), Knowledge Construction and Technology, Journal of
Educational Multimedia and Hypermedia 11(4).
8. McCloud, S. (1993). Understanding Comics-The Invisible Art. New York, NY:
Kitchen Sink Press for Harper Collins.
9. Paivio, A. (2006). Dual Coding Theory and Education. Ανακτήθηκε στις 1
Σεπτεµβρίου, 2011, από
http://www.umich.edu/~rdytolrn/pathwaysconference/presentations/paivio.pdf,.
10. Yang, G. (2008). Graphic Novels in the classroom. Language Arts. Proquest
Education Journals, 85,3.
11. Βασιλικοπούλου, Μ., Ρετάλης, Σ. (2008). Αξιοποίηση των κόµικς στην
εκπαίδευση, Εργαστήριο Προηγµένων Τεχνολογιών Μάθησης και Πολιτισµού –
CoSy-Llab Computer Supported Learning Engineering Lab. ανακτήθηκε στις 1
Σεπτεµβρίου, 2011, από http://cosy.ds.unipi.gr.