Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Τμήμα Κοινωνιολογίας

Πτυχιακή εργασία

Θέμα: Η ταξικότητα στα εγκλήματα των ανθρωποκτονιών

Τπεφθυνοσ καθηγητήσ: ΢τράτοσ Γεωργοφλασ

Επιμζλεια: Μιαοφλη Αγγελική Α.Μ. 181/05090

1
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
1.ΠΔΡΗΛΖΦΖ ΔΡΓΑ΢ΗΑ΢ …………………………………………………………4

2.ΔΗ΢ΑΓΧΓΖ………………………………………………………………………...7

3.ΚΛΑ΢΢ΗΚΖ ΚΑΗ ΘΔΣΗΚΗ΢ΣΗΚΖ ΔΓΚΛΖΜΑΣΟΛΟΓΗΑ………………………..11

i) O ΡΟΛΟ΢ ΣΟΤ ΚΡΑΣΟΤ΢ Χ΢ ΜΖΥΑΝΗ΢ΜΟ΢ ΡΤΘΜΗ΢Ζ΢ ΣΖ΢

ΚΟΗΝΧΝΗΑ΢……………………………………………………………………...18

ii) ΜΗΑ ΠΡΧΣΖ ΑΝΣΗΛΖΦΖ ΠΔΡΗ ΢ΧΦΡΟΝΗ΢ΜΟΤ…………………………21

4.ΒΗΟΛΟΓΗΚΟΗ ΠΑΡΑΓΟΝΣΔ΢ ΚΑΗ ΔΓΚΛΖΜΑΣΗΚΖ ΢ΤΜΠΔΡΗΦΟΡΑ ……...25

i) ΝΑΡΚΧΣΗΚΑ ΚΑΗ ΔΓΚΛΖΜΑΣΗΚΖ ΢ΤΜΠΔΡΗΦΟΡΑ……………………….33

5.ΦΤΥΟΛΟΓΗΚΟΗ ΠΑΡΑΓΟΝΣΔ΢ ΚΑΗ ΔΓΚΛΖΜΑΣΗΚΖ ΢ΤΜΠΔΡΗΦΟΡΑ….39

6.ΔΓΚΛΖΜΑ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΔ΢ ΢ΤΝΘΖΚΔ΢…………………………………51

i) ΢Τ΢ΥΔΣΗ΢ΜΟ΢ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ΢ ΚΑΗ ΔΓΚΛΖΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ΢………………57

7. ΝΣΗΡΚΔΨΜ, ΑΝΟΜΗΑ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΟ΢ ΔΚ΢ΤΓΥΡΟΝΗ΢ΜΟ΢…………..61

i) ΚΡΗΣΗΚΖ ΢ΣΖ ΘΔΧΡΗΑ ΣΟΤ ΝΣΗΡΚΔΗΜ……………………………………..66

8.ΓΔΗΣΟΝΗΔ΢ ΚΑΗ ΔΓΚΛΖΜΑ……………………………………………………...68

9. ΘΔΧΡΗΔ΢ ΓΤ΢ΥΔΡΔΗΑ΢………………………………………………………...78

i) ΠΑΡΑΒΑΣΗΚΟΣΖΣΑ ΑΝΖΛΗΚΧΝ……………………………………………..86

10. ΘΔΧΡΗΔ΢ ΜΑΘΖ΢Ζ΢………………………………………………………….95

11.ΘΔΧΡΗΔ΢ ΔΛΔΓΥΟΤ…………………………………………………………...107

12. ΢ΤΓΥΡΟΝΟ΢ ΚΛΑ΢΢ΗΚΗ΢ΜΟ΢……………………………………………….112

13. ΣΟ ΝΟΖΜΑ ΣΟΤ ΔΓΚΛΖΜΑΣΟ΢……………………………………………117

i) ΔΓΚΛΖΜΑ, ΓΗΚΑΗΟ΢ΤΝΖ ΚΑΗ ΢ΧΦΡΟΝΗ΢ΜΟ΢……………………………122

14. ΔΓΚΛΖΜΑΣΟΛΟΓΗΑ ΢ΤΓΚΡΟΤ΢Ζ΢…………………………………………131

15. ΜΑΡΞΗ΢ΣΗΚΖ ΚΑΗ ΜΔΣΑΜΟΝΣΔΡΝΑ ΔΓΚΛΖΜΑΣΟΛΟΓΗΑ………………138

2
16.ΔΡΔΤΝΑ/΢ΣΑΣΗ΢ΣΗΚΔ΢………………………………………………………143

17.ΔΠΗΛΟΓΟ΢……………………………………………………………………..149

ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ

3
1.ΠΕΡΙΛΗΨΗ

΢κοπόσ τησ εργαςίασ

Σν ζέκα ηεο εξγαζίαο αλαθέξεηαη ζηα εγθιήκαηα, πην ζπγθεθξηκέλα ζηηο δνινθνλίεο πνπ έρνπλ δηαπξαρζεί
απφ πξφζεζε θαη φρη απφ ακέιεηα θαη ζαλ βαζηθή ηνπο αηηία ήηαλ νη νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο
δηαθνξνπνηήζεηο πνπ ελππάξρνπλ ζε κηα θνηλσλία, δειαδή νη ηαμηθέο δηαθνξνπνηήζεηο πνπ είλαη
ζπλπθαζκέλεο κε ηελ γέλλεζε ησλ θνηλσληψλ. Ζ εξγαζία πξαγκαηνπνηείηαη έρνληαο ζαλ δεηνχκελν ηελ
αλαδήηεζε ησλ γελεζηνπξγψλ αηηηψλ ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο κε αθφινπζν ζηφρν ηελ θαηαπνιέκεζή ηνπο θαη
ζπλάκα λα θαηαδείμεη ην γεγνλφο πσο αθφκα θαη κηα δνινθνλία πνπ ιακβάλεη ρψξα ζην εζσηεξηθφ ελφο
πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο είλαη πξάμε ηαμηθή. Καη απηφ επεηδή ηα αίηηά ηεο μεπεξλνχλ ην αηνκηθφ επίπεδν θαη
βξίζθνληαη ζηα ζεκέιηα ηνπ ίδηνπ ηνπ θνηλσληθνχ θαη πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο, εληφο ηνπ νπνίνπ ζεκειηψλνληαη νη
φιεο θνηλσληθέο ζρέζεηο.

Ο Μαξμ θαη ν Έλγθειο ζην Κνκκνπληζηηθφ Μαληθέζην έγξαθαλ «Ζ ηζηνξία φισλ ησλ θνηλσληψλ είλαη ηζηνξία
ηαμηθψλ αγψλσλ. Διεχζεξνο θαη δνχινο, παηξίθηνο θαη πιεβείνο, βαξφλνο θαη δνπινπάξνηθνο, κάζηνξαο θαη
θάιθαο, κε κηα ιέμε θαηαπηεζηήο θαη θαηαπηεδφκελνο» (Μαρξ, Ζνγκελσ 2005: ςελ.25). ΢’ απηή ηελ εξγαζία
ζηφρνο είλαη λα απνδεηρζεί πσο εμαηηίαο απηήο ηεο δηαθνξνπνίεζεο θαη ησλ δεηλψλ πνπ επηθέξεη, νπιίδεηαη ην
ρέξη ηνπ αηφκνπ θαη έηζη νδεγείηαη ζην θφλν.

Ζ εγθιεκαηηθφηεηα, ε ηάζε πνπ νδεγεί ην άηνκν λα δηαπξάμεη έλα έγθιεκα επίζεο έρεη εκθαληζηεί απφ ηελ
γέλλεζε ησλ πξψησλ θνηλσληψλ. Σα αίηηα ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο ρσξίδνληαη ζε δχν θαηεγνξίεο, ηα αηνκηθά θαη
ηα γεληθά. Σα αηνκηθά αίηηα ζρεηίδνληαη κε ηελ ειηθία, ηηο ςπρηθέο αζζέλεηεο θαη αλσκαιίεο, ηηο ζσκαηηθέο θαη
ςπρηθέο ηδηφηεηεο, ηελ θαηαγσγή ησλ αηφκσλ, ηελ νηθνγελεηαθή ηνπο θαηάζηαζε, ην βαζκφ εθπαίδεπζεο θαη
αγσγήο γεληθά, πνπ έρνπλ απνθηήζεη απφ ηελ νηθνγέλεηα, ην ζρνιείν θαη ηελ θνηλσλία. Σα γεληθά είλαη απηά
πνπ επεξεάδνπλ ην άηνκν ζηε δηάπξαμε ηνπ εγθιήκαηνο θαη έρνπλ λα θάλνπλ θπξίσο κε ηε ζξεζθεία, ην θιίκα,
ην πεξηβάιινλ (πφιε-χπαηζξνο), ην επάγγεικα, ηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε, ηνπο πνιέκνπο, ηε ρξήζε
λαξθσηηθψλ νπζηψλ θαη αιθνφι. Σφζν ηα γεληθά φζν θαη ηα αηνκηθά αίηηα δηαθνξνπνηνχληαη απφ ην έλα
πνιηηηθφ ζχζηεκα ζε άιιν. Δμαξηψληαη θαη πξνζαξκφδνληαη ζ’ απηφ αλάινγα κε ηελ θπξίαξρε ηδενινγία θαη
πνιηηηθή, αλάινγα κε ηηο νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο πνπ ιακβάλνπλ ρψξα ζην ζχζηεκα απηφ.

΢ηελ εξγαζία ζα εμεηαζηνχλ ηα εγθιήκαηα πνπ ζπκβαίλνπλ ζην πνιηηηθφ ζχζηεκα ηνπ θαπηηαιηζκνχ, έλα
ζχζηεκα πνπ γελλά ηαμηθέο αληζφηεηεο θαη δηαθνξνπνηήζεηο αθνχ βαζηθφ ηνπ θίλεηξν είλαη ε ζπγθέληξσζε ηνπ
θεθαιαίνπ θαη ε ζπλερήο αλαδήηεζε ηνπ θέξδνπο αθφκα θαη ζε θνηλσληθά αγαζά φπσο είλαη ε πγεία θαη ε
παηδεία. «Ο άλζξσπνο είλαη ην απνηέιεζκα ηνπ πεξηβάιινληνο κέζα ζην νπνίν δεη θαη αλαπηχζζεηαη»
(Κροπότκιν 2002: ςελ.56). Δίλαη απνδεδεηγκέλν θαη βέβαην πηα, ην γεγνλφο πσο θαλέλαο δελ γελληέηαη
εγθιεκαηίαο αιιά αληίζεηα γίλεηαη ιφγσ ζπγθεθξηκέλσλ αηηηψλ θαη ππφ ζπγθεθξηκέλεο ζπλζήθεο ζηελ πνξεία
ηεο δσήο ηνπ. Έηζη, βαζηθφο ζθνπφο ηεο εξγαζίαο είλαη λα θαηαδείμεη ηνπο βαζηθνχο παξάγνληεο θαη ηηο
ζπγθεθξηκέλεο πεξηζηάζεηο πνπ δεκηνπξγνχλ έλαλ εγθιεκαηία, επηθεληξψλνληαο ζηνλ βαζηθφηεξν, απηφλ ηεο
νηθνλνκηθήο αλέρεηαο πνπ επηθέξεη ηα ζνβαξφηεξα δεηλά ζηνλ άλζξσπν κε απνθνξχθσκα λα ηνλ νδεγήζεη
ζηελ δηάπξαμε ελφο θφλνπ.

«Σα θαηλφκελα καο θαίλνληαη ηπραία ή ζπκπησκαηηθά φηαλ δελ γλσξίδνπκε ηα αίηηα πνπ ηα πξνθαινχλ» είρε
πεη ν Μπνπράξηλ ζηηο αξρέο ηνπ 20νπ αηψλα. Ζ αλζξσπνθηνλία είλαη αλακθίβνια κηα πξάμε απνηξφπαηα. Ζ
εξγαζία σζηφζν ζα θηλεζεί πέξα απφ απηφ ην δεδνκέλν πξνθεηκέλνπ λα εξεπλήζεη, λα δεη θαη λα εμεηάζεη ηη
πξνεγήζεθε ηεο πξάμεο απηήο, ηη θαη πνηνο φπιηζαλ ην ρέξη ηνπ αηφκνπ ζηελ νπζία, θαη ην νδήγεζαλ ζην
ζεκείν λα ζηεξήζεη κηα αλζξψπηλε δσή.

4
 ΢πλάκα ζα θαηαζηήζεη εκθαλέο ην γεγνλφο πσο φηαλ ην άηνκν βξεζεί ζην έζραην ζεκείν έλδεηαο,
πλεπκαηηθήο θαη πιηθήο, ηφηε κελ έρνληαο λα ράζεη απνιχησο ηίπνηα, νξκψκελνο απνθιεηζηηθά απφ έλζηηθηα,
νδεγείηαη ζην ζεκείν λα αθαηξέζεη κηα αλζξψπηλε δσή. Καη απηφ ζπκβαίλεη φηαλ ν άλζξσπνο βξίζθεηαη ζε
θαηαζηάζεηο εμαζιίσζεο φπνπ δελ κπνξεί λα εμαζθαιίζεη ηα πξνο ην δελ γηα εθείλνλ αιιά νχηε θαη γηα ηελ
νηθνγέλεηά ηνπ, αλ έρεη, ηφηε ράλεη ηελ αμηνπξέπεηά θαη ηε ινγηθή ηνπ θαη πξνβαίλεη ζε ελέξγεηεο πνπ ππφ
δηαθνξεηηθέο ζπλζήθεο νχηε ζαλ ζθέςε δελ ζα πεξλνχζαλ απφ ην λνπ ηνπ. Απηέο νη θαηαζηάζεηο γελληνχληαη
θάησ απφ πνιχ ζπγθεθξηκέλεο νηθνλνκηθέο θαη πνιηηηθέο ζπλζήθεο ηηο νπνίεο ζα δηεπθξηλίζνπκε ζηε δηάξθεηα
ηεο εξγαζίαο.

΢ην πιαίζην ηεο έξεπλαο, αλαθνξηθά κε ην ηη πξνεγείηαη κηαο αλζξσπνθηνλίαο, ζα εμεηαζηνχλ ζέκαηα πνπ
αθνξνχλ ηελ θαηάζηαζε ηεο εθπαίδεπζεο ζηελ Διιάδα, αθνχ ε παηδεία, ε κφξθσζε πνπ ζα ιάβεη έλα άηνκν,
ε θαηάζηαζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο είλαη θαζνξηζηηθνί παξάγνληεο γηα ηε δηακφξθσζε ηεο
πξνζσπηθφηεηάο ηνπ. ΢ηνλ ηνκέα απηφ ζα καο απαζρνιήζνπλ ηδηαίηεξα ηα πνζνζηά καζεηηθήο δηαξξνήο απφ
ηα ζρνιεία πνπ αθφκα θαη ζηηο κέξεο καο παξακέλνπλ αξθεηά πςειά. ΢ην πιαίζην ηεο έξεπλαο ζα εμεηαζηνχλ
ζηνηρεία απφ ην Τπνπξγείν Παηδείαο θαη απφ πιηθφ έληππσλ κέζσλ.

Δμίζνπ θαζνξηζηηθφο είλαη ν παξάγνληαο ηεο θνηλσληθνπνίεζεο ζηε δσή ηνπ αλζξψπνπ, ε νπνία αξρίδεη απφ
ηα πξψηα ρξφληα ηεο δσήο ηνπ. Πην ζπγθεθξηκέλα ζα αζρνιεζνχκε κε ηελ πξψηε νκάδα θνηλσληθνπνίεζεο,
ηελ νηθνγέλεηα. Αθνινχζσο ζα εμεηαζηνχλ νη κεηέπεηηα θνηλσληθέο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ αηφκνπ, νη
δξαζηεξηφηεηεο πνπ απαζρνινχλ ηελ θαζεκεξηλή ηνπ δσή θαη ηνλ ειεχζεξν ρξφλν ηνπ. ΢ηνηρεία ηεο εξγαζίαο
ζα απνηειέζνπλ έξεπλεο πνπ έγηλαλ θαηά θαηξνχο γηα ζπκκνξίεο αλειίθσλ θαη ελειίθσλ φπσο επίζεο ζα
εμεηαζζνχλ νη πνιηηηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ηηο νπνίεο ην θξάηνο παξέρεη ζηα άηνκα πξνθεηκέλνπ λα
αλαπηχμνπλ ηηο δεμηφηεηέο ηνπο θαη ηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπο.

΢ε κεγάιν κέξνο ζα καο απαζρνιήζεη ην ζέκα ηεο εξγαζίαο. Δίλαη επηζηεκνληθά ηεθκεξησκέλνο ν ξφινο πνπ
θαηέρεη ε εξγαζία ζηελ πνξεία ηεο εμέιημεο ηνπ αλζξψπνπ, πφζν κάιινλ, βαξπζήκαληνο είλαη ν ξφινο πνπ
θαηέρεη ζηελ θαζεκεξηλή πνξεία ηεο δσήο πξσηίζησο φζνλ αθνξά ηε κάρε γηα ηελ επηβίσζε ηνπ αηφκνπ, φζν
θαη απηψλ πνπ εμαξηψληαη απφ απηφ, δειαδή ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ. Θα εμεηαζηνχλ νη εξγαζηαθέο ζρέζεηο φπσο
απηέο έρνπλ δηακνξθσζεί (ζέκαηα αζθαιείαο ζην ρψξν εξγαζίαο, κηζζνί, εξγαηηθά αηπρήκαηα) θαζψο θαη θαηά
πφζν νη κηζζνί είλαη ηθαλνί λα δηαζθαιίζνπλ κηα αμηνπξεπή δσή ζηνλ άλζξσπν.

Έπεηηα, ζα εμεηάζνπκε ηα επίπεδα αλεξγίαο θαη ηα αίηηα πνπ ηελ πξνθαινχλ ζηελ Διιάδα. Απηφ, επεηδή ηα
απνηειέζκαηα ηεο νθλεξίαο κπνξνχλ λα απνβνχλ νιέζξηα. Ζ έιιεηςε εξγαζίαο, ζπλεπψο ε έιιεηςε
ρξεκάησλ γηα ηελ θάιπςε βαζηθψλ αλαγθψλ είλαη παξάγνληεο πνπ δεκηνπξγνχλ ζχγρπζε θαη αλεζπρία ζην
άηνκν θαη ζπλάκα παξάγνληεο πνπ κπνξνχλ λα ην νδεγήζνπλ ζε εγθιεκαηηθέο πξάμεηο. Ζ έξεπλα ζα
δηεμαρζεί κε ζηνηρεία απφ ηε Γ΢ΔΔ θαη απφ ηνλ έληππν ηχπν.

Θα πξαγκαηνπνηεζεί μερσξηζηή έξεπλα γηα ηνπο κεηαλάζηεο. Δθ ησλ πξαγκάησλ, απνηεινχλ μερσξηζηφ
θνκκάηη ηνπ πιεζπζκνχ αθνχ κηιάκε γηα αλζξψπνπο πνπ έρνπλ βηψζεη ζην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο δσήο ηνπο
θαθνπρίεο θαη εθκεηάιιεπζε απφ ζπλαλζξψπνπο ηνπο. Πνιινί απφ απηνχο έθηαζαλ ζε κηα μέλε ρψξα
δησγκέλνη απφ ηνλ ηφπν ηνπο είηε γηα ηα πνιηηηθά ηνπο θξνλήκαηα είηε επεηδή ε ρψξα ηνπο βνκβαξδίζηεθε.
Πξφθεηηαη γηα άηνκα πνπ έρνπλ ράζεη φια ηνπο ηα ππάξρνληα, πνπ είδαλ ηηο νηθνγέλεηέο ηνπο λα ζθνηψλνληαη.
Ζ αλέρεηα θαη ε εθκεηάιιεπζε είλαη ηα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο δσήο απηψλ ησλ αλζξψπσλ, αθνχ ηηο
πεξηζζφηεξεο θνξέο ζηε ρψξα πνπ ηα θηινμελεί βξίζθνληαη παξάλνκα εμαηηίαο ηεο αλχπαξθηεο κέξηκλαο ηνπ
θξάηνπο θαη ησλ λφκσλ ηνπ, θαη επεηδή πνιιέο θνξέο αλαγθάδνληαη λα εξγαζηνχλ, ζηελ θπξηνιεμία γηα έλα
θνκκάηη ςσκί θαη ζπρλά ππφ αληίμνεο θαη άθξσο επηθίλδπλεο ζπλζήθεο. ΢ηνλ ηνκέα απηφ ζα ζπιιερζνχλ
ζηαηηζηηθά ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ ηνπο κεηαλάζηεο απφ αξκφδηεο νξγαλψζεηο θαη απφ ηνλ έληππν ηχπν.

5
 Δπίζεο, ζα γίλεη ιφγνο γηα ηε ρξήζε λαξθσηηθψλ νπζηψλ. Ζ έξεπλα ζα αθνξά ηα πνζνζηά ησλ ρξεζηψλ πνπ
δηέπξαμαλ δνινθνλία. Θα εμεηαζηνχλ ηα αίηηα ρξήζεο, ην ρξνληθφ δηάζηεκα ρξήζεο θαη πνηεο ήηαλ νη επθαηξίεο
θαη νη δπλαηφηεηεο πνπ είρε ην άηνκν λα απεμαξηεζεί. Μηιψληαο γηα έλα ρξήζηε λαξθσηηθψλ, κηιάκε
ηαπηφρξνλα γηα έλαλ αζζελή αθνχ νη νπζίεο πξνθαινχλ αιινίσζε ησλ αληαλαθιαζηηθψλ αιιά θαη ηεο
ζπλείδεζεο ηνπ αηφκνπ, παξαηζζήζεηο, επηζεηηθή ζπκπεξηθνξά θαη εζηζκφ. Απηφ ζεκαίλεη πσο νη ρξήζηεο
έρνπλ ζαλ κνλαδηθφ ιφγν χπαξμεο ηελ εμαζθάιηζε ησλ λαξθσηηθψλ νπζηψλ κε ηνλ παξάγνληα ηεο ζηέξεζεο
πνπ κπνξεί λα απνβεί κνηξαίνο φζν γηα ην άηνκν φζν θαη γηα ηνπο γχξσ ηνπ. Δδψ ζα εμεηάζνπκε επίζεο ηελ
πνιηηηθή ηνπ θξάηνπο φζνλ αθνξά ηε ρξήζε. Γηα ηε δηεμαγσγή ηεο έξεπλαο ζα αλαδεηεζνχλ ζηνηρεία απφ ηνλ
έληππν ηχπν θαη απφ θέληξα πξφιεςεο θαη απεμάξηεζεο.

Σέινο, ζα γίλεη αλαθνξά ζην ξφιν ηνπ θξάηνπο θαη ηελ χπαξμε αληεγθιεκαηηθήο πνιηηηθήο, πξνθεηκέλνπ λα
θαηαδεηρζνχλ ηα κέηξα πνπ ιακβάλεη γηα ηελ πξνθχιαμε ηνπ αηφκνπ απφ ηηο αηηίεο πνπ ην νδεγνχλ λα
δηαπξάμεη ην έγθιεκα. Πξνζζέησο, ζα γίλεη αλαθνξά ζην ξφιν ηεο δηθαηνζχλεο θαη ηνπ ζσθξνληζκνχ,
πξνθεηκέλνπ λα εμεηαζηνχλ ηα απνηειέζκαηά ηνπο ζην άηνκν. Δπίζεο ζα ππάξμνπλ ηφζν πξνηάζεηο φζν θαη
ιχζεηο ηθαλέο γηα ηελ πξαγκάησζε ελφο θφζκνπ άθξσο εθηθηνχ ν νπνίνο δε ζα πεξηέρεη εγθιήκαηα ζπλεπψο
ζα απνπζηάδνπλ θαη νη αηηίεο πνπ ζα δνχκε αθνινχζσο πσο ηα πξνθαινχλ.

6
1.ΕΙ΢ΑΓΩΓΗ
Ζ εγθιεκαηηθφηεηα θαη ε παξαβαηηθφηεηα απνηεινχλ θαηλφκελα πνπ απαζρφιεζαλ ηελ θνηλσλία απφ ηε
γέλλεζή ηεο ελψ ηνπο ηειεπηαίνπο αηψλεο έγηλαλ νη πξψηεο ζνβαξέο πξνζπάζεηεο λα αλαιπζεί θαη λα
ζπγθεθξηκελνπνηεζεί ην ηζηνξηθφ θαη θνηλσληθφ πιαίζην ζην νπνίν ιακβάλνπλ ρψξα. Ζ νηθνλνκηθή θαη πνιηηηθή
ηάμε πξαγκάησλ, ε θαηαζηνιή θαη ην δίθαην είλαη παξάγνληεο πνπ φρη απιά ζρεηίδνληαη κε ην έγθιεκα αιιά
θαηά θχξην κέξνο ην επεξεάδνπλ. Δπίζεο, φζν ηα εζηθά ηφζν θαη ηα πιηθά πιαίζηα επηδξνχλ θαη δηακνξθψλνπλ
ηηο ζπκπεξηθνξέο ησλ αηφκσλ ζε κηα θνηλσλία, ζηνλ ίδην βαζκφ κε ηηο ππάξρνπζεο δνκέο αιιά θαη ηηο αιιαγέο
πνπ ζπκβαίλνπλ ζην εζσηεξηθφ απηήο. ΢πλεπψο ην άηνκν είλαη ν δέθηεο ησλ φζσλ ζπκβαίλνπλ ζε κηα
θνηλσλία, θαη ην απνηέιεζκα ηνπ πεξηβάιινληνο ζην νπνίν δεη θαη αλαπηχζζεηαη. ΢θέθηεηαη θαη πξάηηεη βάζεη
ζπγθεθξηκέλσλ ινγηθψλ θαη ζπλεζεηψλ θαη έηζη δηακνξθψλεη ην δηθφ ηνπ ηξφπν δξάζεο.

«Κη εγψ ξσηψ ηνπο νηθνλνκνιφγνπο, ηνπο πνιηηηθνχο, ηνπο εζηθνιφγνπο: ππνιφγηζαλ πνηέ ηνλ αξηζκφ ησλ
αηφκσλ πνπ ππνρξεσηηθά θαηαδηθάζηεθαλ ζε αζιηφηεηα, ζε άληζε εξγαζία, ζε εμαρξείσζε, ζε αθξνζχλε, ζε
δηεθζαξκέλε άγλνηα, ζε αλίθεηε δπζηπρία, ζε απφιπηε έλδεηα γηα λα παξαρζεί έλαο πινχζηνο;»
(΢αξακαγθνχ:2009). Αλακθίβνια πηα, θαλέλαο δελ γελληέηαη εγθιεκαηίαο, αιιά αληίζεηα γίλεηαη ζηε δηάξθεηα
ηεο δσήο ηνπ θαη ππφ ζπγθεθξηκέλεο ζπλζήθεο. Οη ζεσξίεο πνπ ήζειαλ ηνλ άλζξσπν θαηαδηθάδεηαη λα
δηαπξάμεη ην έγθιεκα εμαηηίαο θιεξνλνκηθψλ αζζελεηψλ θαη βηνινγηθψλ αλσκαιηψλ ππνρψξεζαλ,
ππεξηζρχνληαο νη ζεσξίεο πνπ ππνζηήξηδαλ πσο ε εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά είηε καζαίλεηαη απφ ην
δπζιεηηνπξγηθφ πεξηβάιινλ ηνπ αηφκνπ, είηε παξνπζηάδεηαη ζην άηνκν ζηηο ζπλζήθεο ηεο δσήο ηνπ φπνπ δελ
ηηο έρεη επηιέμεη ην ίδην (γηα παξάδεηγκα άηνκα πνπ έδεζαλ ηε θξίθε θαη ηε βία ελφο πνιέκνπ, βνκβαξδίζηεθε ε
ρψξα ηνπο, έραζαλ ην ζπίηη ηνπο αθφκα θαη ηελ νηθνγέλεηά ηνπο θαη αλαγθάζηεθαλ λα δήζνπλ ζε πιήξε έλδεηα
εμαηηίαο πνιηηηθψλ ζπκθεξφλησλ πνπ αγλφεζαλ ηελ αμία αλζξψπηλεο δσήο).

Δπίζεο πεξηζζφηεξν πξφζθνξν έδαθνο βξήθαλ νη ζεσξίεο πνπ ήζειαλ ηα πνιηηηθά ζπζηήκαηα, ηηο πνιηηηθέο
ελέξγεηεο θαη ηα θνηλσληθά αίηηα λα βξίζθνληαη πίζσ απφ εγθιεκαηηθέο πξάμεηο ησλ αηφκσλ, εμαηηίαο ησλ
αληζνηήησλ πνπ απηά ηα ζπζηήκαηα γελλνχζαλ. Σν δήηεκα πνπ ηίζεηαη θαη θαληάδεη αλαγθαίν είλαη λα
μεπεξαζηεί ε πξψηε εληχπσζε πσο ην έγθιεκα είλαη απφ κφλε ηνπ κηα πξάμε θαηαθξηηέα θαη απνηξφπαηα θαη
λα εξεπλεζνχλ νη ζπλνιηθέο θαη πξαγκαηηθέο αηηίεο αιιά θαη νη εζηθνί απηνπξγνί πνπ νδεγνχλ έλα άηνκν λα
δηαπξάμεη έλα έγθιεκα. Μφλν φηαλ θαηαλνήζνπκε πξαγκαηηθά απηά πνπ ζπκβαίλνπλ γχξσ καο ζα
κπνξέζνπκε λα ηα εξκελεχζνπκε θαη λα ηα αληηκεησπίζνπκε. Έηζη ζα θαηαδεηρζνχλ ηα αίηηα, ζα
θαηαπνιεκεζνχλ θαη ίζσο θάπνηε κε ηνλ ηξφπν απηφ λα κπνξέζεη λα γίλεη ιφγνο γηα κηα θνηλσλία ηνπ
κέιινληνο κε άθξσο κεησκέλε παξαβαηηθφηεηα θαη εγθιεκαηηθφηεηα αιιά γηαηί φρη, θαη ρσξίο θαζφινπ
έγθιεκα.

«Σν έγθιεκα ηεο αλζξσπνθηνλίαο έρεη ραξαθηεξηζηεί σο ηα ζνβαξφηεξν ησλ εγθιεκάησλ. ΢ηε ζπλείδεζε ηνπ
θνηλνχ, νη φξνη «έγθιεκα» θαη εγθιεκαηίαο παξαπέκπνπλ μεθάζαξα ζην έγθιεκα ηεο αλζξσπνθηνλίαο θαη ηνλ
αλζξσπνθηφλν αληίζηνηρα.» (Σςιγκρήσ 2002: ζει. 21) Άξζξν 299 ηνπ Πνηληθνχ Κψδηθα, παξ. 1 ηνπ άξζξνπ:
«΋πνηνο κε πξφζεζε ζθφησζε άιινλ ηηκσξείηαη κε ηελ πνηλή ηνπ ζαλάηνπ ή κε ηζφβηα θάζεηξμε». ΢ηελ ελ
ιφγσ δηάηαμε ελππάξρεη ε έλλνηα ηεο ηαμηθφηεηαο έζησ θαη αλ απηφ δελ γίλεηαη ακέζσο αληηιεπηφ. «Ζ
επηζηεκνληθή πξνζέγγηζε ηνπ θαλφλα δηθαίνπ απαηηεί λα εμεηάδεηαη απηφο φρη απνθνκκέλα, αιιά ζην λνκηθφ
θαη θνηλσληθφ- νηθνλνκηθφ ηνπ πιαίζην. Έηζη, είλαη αλαγθαζκέλνο λα θαηαθεχγεη θαλείο ζηε κειέηε ησλ
θνηλσληθψλ αηηηψλ πνπ γελλνχλ ην έγθιεκα ηεο αλζξσπνθηνλίαο θαη νδεγνχλ έλαλ άλζξσπν λα ηειέζεη ην ηελ
αλζξσπνθηνλία απφ πξφζεζε θαζψο επίζεο πξέπεη λα εμεηάδεηαη ε ηαμηθή πξνέιεπζε ησλ δξαζηψλ, ζε
ζχγθξηζε κάιηζηα κε ηα δηαθνξεηηθά αίηηα πνπ νδεγνχλ ηα άηνκα ζην λα εγθιεκαηήζνπλ. Άξα, ήδε κηα γεληθή
θαη αθεξεκέλε δηάηαμε αλαθέξεηαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ζε πηζαλνχο δξάζηεο, νη νπνίνη ηέιεζαλ ην έγθιεκα
θάησ απφ εληειψο δηαθνξεηηθέο ηαμηθέο ζπλζήθεο θαη αηηίεο.» (Καλτςώνησ 2005: ζει.65)

7
 Ση θαινχκε ινηπφλ έγθιεκα θαη πνηνλ νλνκάδνπκε θαη ελ ηέιεη θαηαδηθάδνπκε σο εγθιεκαηία; ΢ηε ινγνηερλία,
ε νπνία πνιιέο θνξέο απεηθφληδε ηε ζιηβεξή πξαγκαηηθφηεηα, ζηνπο Άζιηνπο ηνπ Βίθησξνο Οπγθψ, ν Γηάλλεο
Αγηάλλεο θαηεγνξήζεθε σο εγθιεκαηίαο επεηδή έζπαζε ηε βηηξίλα ελφο αξηνπνηείνπ θαη έθιεςε έλα θαξβέιη
ςσκί πξνθεηκέλνπ λα ρνξηάζεη ηελ πείλα ηνπ. Δχινγν είλαη ην ζπκπέξαζκα ινηπφλ πσο ζπγθεθξηκέλν είλαη ην
ζχζηεκα πνπ γελλά ηε θηψρεηα θαη ηε ζηέξεζε, αιπζηδσηά ηφηε γελλά ηελ εμαζιίσζε θαη αθνινχζσο, φπσο
ζα απνδεηρηεί ζηε δηάξθεηα ηεο εξγαζίαο, ην έγθιεκα. Δπνκέλσο, πίζσ απφ έλαλ δνινθφλν βξίζθεηαη έλα
πνιηηηθφ, θνηλσληθφ- νηθνλνκηθφ ζχζηεκα νηθνδνκεκέλν ζηελ εθκεηάιιεπζε αλζξψπνπ απφ άλζξσπν, πνπ
αγλνεί εζθεκκέλα θάζε έλλνηα αιιειεγγχεο θαη αιιεινβνήζεηαο. Απφ ηνπο ππνζηεξηθηέο ηνπ ζπζηήκαηνο
απηνχ «αλαπαξάγνληαη νη δνκέο ηνπ θνηλσληθνχ δαξβηληζκνχ, πεξί δηθαηψκαηνο ηνπ Γπλαηνχ λα επηβηψλεη,
αιιά ν Γπλαηφο θαηά πεξίπησζε, είλαη απηφο πνπ θαηέρεη ηελ εμνπζία, πνπ θφβεη ην λφκν ζηα κέηξα ηνπ, αιιά
είλαη θη απηφο πνπ θξαηάεη ζνπγηά, κπαιηά, πεξίζηξνθν ή θαιάζληθνθ..» (Μπνγηφπνπινο, Ν.(31/3/2010,
Έγθιεκα θαη… «δαζχηξηρε» επθπΐα. ΡΘΖΟ΢ΠΑ΢ΣΗ΢, αρ. θύλοσ 10634, 31).

΢πλεπψο, κηιψληαο γηα εθκεηάιιεπζε αλζξψπνπ απφ άλζξσπν θάλνπκε ιφγν γηα κηα θνηλσλία ηαμηθή.
«Σάμεηο νλνκάδνληαη κεγάιεο νκάδεο αλζξψπσλ, πνπ δηαθέξνπλ κεηαμχ ηνπο απφ ηε ζέζε πνπ έρνπλ ζε έλα
ηζηνξηθά θαζνξηζκέλν ζχζηεκα θνηλσληθήο παξαγσγήο, απφ ηε ζρέζε ηνπο κε ηα κέζα παξαγσγήο (πνπ ηηο
πεξηζζφηεξεο θνξέο είλαη λνκηθά θαηνρπξσκέλε), απφ ην ξφιν ηνπο ζηελ θνηλσληθή νξγάλσζε ηεο εξγαζίαο
θαη ζπλεπψο, απφ ην πψο θαη πφζν κεξίδην παίξλνπλ απφ ηνλ θνηλσληθφ πινχην πνπ ηηο αλαινγεί…¨. Ζ
εκθάληζε ησλ ηάμεσλ ζπλδέεηαη ηζηνξηθά κε ηελ εκθάληζε θαη ηελ αλάπηπμε ηνπ θνηλσληθνχ θαηακεξηζκνχ ηεο
εξγαζίαο θαη ηεο αηνκηθήο ηδηνθηεζίαο ζηα κέζα παξαγσγήο. Γνπινθηήηεο θαη δνχινη είλαη νη βαζηθέο ηάμεηο
ηεο δνπινθηεηηθήο θνηλσλίαο. (…). Οη θεθαιαηνθξάηεο ηδηνθηήηεο ησλ εξγνζηαζίσλ θαη νη πξνιεηάξηνη, πνπ
δνπιεχνπλ ζηηο θεθαιαηνθξαηηθέο θάκπξηθεο θαη ζηα εξγνζηάζηα, είλαη νη βαζηθέο ηάμεηο ηεο θεθαιαηνθξαηηθήο
θνηλσλίαο. Οη εθκεηαιιεπφκελεο ηάμεηο δεκηνπξγνχλ κε ηελ εξγαζία ηνπο φιν ηνλ θνηλσληθφ πινχην, πνπ νη
εθκεηαιιεπηέο νηθεηνπνηνχληαη ην κεξίδην ηνπ ιένληνο. Ο εξγαδφκελνο παίξλεη έλα κεδακηλφ κεξίδην απφ ηνλ
πινχην πνπ δεκηνπξγεί ν ίδηνο κε ηε δνπιεηά ηνπ. Οη αληηζέζεηο αλάκεζα ζηηο ηάμεηο νδεγνχλ αλαπφθεπθηα
ζηελ ηαμηθή πάιε ησλ εθκεηαιιεπνκέλσλ κε ηνπο εθκεηαιιεπηέο». (Φηινζνθηθφ ιεμηθφ Ρφδεληαι- Γηνχληηλ.
ζει. 194- 195). Δπνκέλσο πξφθεηηαη γηα κηα θνηλσλία ρσξηζκέλε κε βάζε ηελ άληζε θαηαλνκή ηνπ πινχηνπ
ζηνπο εξγαδφκελνπο θαη ηνπο εξγάηεο νη νπνίνη απαξηίδνπλ ηα θαηψηεξα ζηξψκαηα πνπ είλαη εθείλνη νη νπνίνη
ζηεξνχληαη θαη εθείλνπο πνπ έρνπλ ζπγθεληξψζεη ηνλ πινχην ζηα ρέξηα ηνπο.

Ο Κξνπφηθηλ ζην έξγν ηνπ ¨Νφκνο θαη εμνπζία¨ κεηαμχ άιισλ είρε ππνζηεξίμεη πσο «αλ θάπνηνο κειεηνχζε
ηνπο ακέηξεηνπο λφκνπο ησλ αλζξψπηλσλ θαλφλσλ κπνξεί εχθνια λα δεη φηη δηαηξνχληαη ζε ηξεηο βαζηθέο
θαηεγνξίεο: πξνζηαζία ηεο ηδηνθηεζίαο, πξνζηαζία ηεο θπβέξλεζεο, πξνζηαζία ησλ πξνζψπσλ. Καη
αλαιχνληαο θάπνηνο απηέο ηηο ηξεηο θαηεγνξίεο έξρεηαη ζηελ ίδηα θαηάιεμε ζρεηηθά κ’ απηέο: ηελ αρξεζηία θαη
ηε βιαπηηθφηεηα ηνπ λφκνπ.» Κροπότκιν (1977) Έηζη ζέιεζε λα θάλεη ιφγν ηφζν γηα ηελ ηαμηθφηεηα πνπ ππάξρεη
ζε κηα εγθιεκαηηθή πξάμε φζν ζην ζχζηεκα δηθαηνζχλεο. ΢ην ζχζηεκα γηα ην νπνίν θάλεη ιφγν, νη λφκνη δελ
έρνπλ δνκεζεί γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ ιανχ αιιά αληίζεηα, γηα ηελ ελίζρπζε ηεο θπξηαξρίαο φζσλ
θαπειεχνληαη ην έξγν θαη ηα αγαζά πνπ απηφο (ν ιαφο) παξάγεη. ΢ην έξγν ηνπ κάιηζηα έθεξε σο παξάδεηγκα
ηηο λνκνζεηηθέο δηαηάμεηο πνπ δελ πξνθπιάζζνπλ ην ζπίηη ηνπ απινχ πνιίηε, ζε πεξίπησζε πνπ θάπνηνο ην
παξαβηάζεη ή ην θζείξεη, αιιά αληίζεηα πξνθπιάζζνπλ ηα κεγάια θαη επηθαλή δεκφζηα θηίξηα ηα νπνία
θηίζηεθαλ κε ηελ εξγαζία θαη ηελ εθκεηάιιεπζε ησλ εξγαδνκέλσλ.

΢πλεπψο ν εξγνδφηεο είλαη ν ηζρπξφο θαη ν εξγάηεο ν κεηέσξνο θαη αλππεξάζπηζηνο ζε κηα θνηλσλία ε
νπνία δελ έρεη ζεζπίζεη λφκνπο πνπ λα πξνζηαηεχνπλ θαη λα ππεξαζπίδνληαη απηά πνπ ν ίδηνο παξάγεη κε ηνλ
κφρζν ηνπ, ηελ εξγαζία ηνπ θαζψο θαη ηηο ζπλζήθεο απηήο απφ θηλδχλνπο πνπ ην ίδην ην ζχζηεκα γελλά θαη
ζξέθεη. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, λνκνζεηεκέλε απφ ηελ άξρνπζα ηάμε είλαη ε επηβνιή θφξσλ γηα ηελ θαιχηεξε
νξγάλσζε ηνπ ζηξαηνχ, ηεο εθθιεζίαο, ησλ ππνπξγηψλ, ησλ πξνλνκίσλ ηεο άξρνπζαο ηάμεο. Σψξα, φζνλ
αθνξά ηε δηάπξαμε εγθιεκάησλ, ζην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπο γίλνληαη γηα ηε δηαζθάιηζε πινχηνπ. ΋ζνη λφκνη

8
εθαξκφδνληαη ζρεηηθά επηδηψθνπλ ηε δηαζθάιηζε ησλ ηζνξξνπηψλ θαη ηεο αιιεινεμφλησζεο ησλ αλζξψπσλ
κεηαμχ ηνπο πξνθεηκέλνπ λα ππεξαζπηζηνχλ νη ίδηνη ηε ζσκαηηθή ηνπο αθεξαηφηεηα θαη ηδηνθηεζία. Οη λφκνη
επίζεο ζέζπηζαλ ηελ επηβνιή ηεο ζαλαηηθήο πνηλήο κε ζηφρν ηνλ παξαδεηγκαηηζκφ. Οη ζηαηηζηηθέο ήξζαλ λα
δηαςεχζνπλ ηηο πξνζδνθίεο ηνπο αθνχ θαηέδεημαλ ηελ αλαπνηειεζκαηηθφηεηα ηφζν ηνπ ζπζηήκαηνο φζν θαη
ηνλ λφκσλ ηνπ αθνχ δελ ζεκεηψζεθε θακία χθεζε ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο.

Δπίζεο νη ζηαηηζηηθέο ησλ εγθιεηζκέλσλ αηφκσλ ζε ζσθξνληζηηθά ηδξχκαηα ζα θαλεξψζνπλ ηε ζιηβεξή

πξαγκαηηθφηεηα πσο ζηα θειηά ησλ θπιαθψλ βξίζθνληαη θαηά θχξην ιφγσ άηνκα πνπ αλήθνπλ ζε θησρά
ζηξψκαηα θαη κεηαλάζηεο. «…ν θησρφο είλαη θνηλσληθά εμφξηζηνο φρη γηαηί ην επέιεμε, αιιά δηφηη ηνλ ζεσξνχλ
άρξεζην ζθνππίδη ή έζησ ην ρακέλν κέξνο ηνπ παηγλίνπ κεδεληθνχ αζξνίζκαηνο. Σν πξνζσπηθφ αίζζεκα
δηθαίνπ ζρεηηθά κε ηε δηθαηνζχλε ζηε δηαλνκή ησλ αγαζψλ μεπεξλάεη αξηζκνχο θαη ζηαηηζηηθέο. Σν πξφγξακκα
δσήο ηνπ θαζελφο ζηεξίδεηαη ζε νξηζκέλεο ζπλζήθεο, νη νπνίεο φηαλ αλαηξέπνληαη παξαζχξνπλ ηελ
αμηνπξέπεηα θαη ηνλ απηνζεβαζκφ θαη αθήλνπλ σο ζρεδφλ κνλαδηθή ιχζε ηελ απεηζαξρία θαη ηελ αληαξζία.
(…) Ζ ζχλδεζε ηεο θηψρεηαο κε ηελ θνηλσληθή ππνβάζκηζε θαη κε ηελ αδπλακία πξφζβαζεο ζ’ εθείλεο ηηο
αμίεο ή ηα αγαζά πνπ αληηζηνηρνχλ ζε κέζν επίπεδν δσήο ηνπ αλζξψπνπ ηεο επνρήο έρεη σο ¨θπζηθή¨
ζπλέπεηα ηελ αληηθνηλσληθή ζπκπεξηθνξά ή ην έγθιεκα. Ζ απνζηέξεζε θαη ε αλέρεηα φηαλ ζπλδπάδνληαη κε
αληζφηεηα παξερφκελσλ επθαηξηψλ νδεγνχλ ζε ¨αλνκηθφ ράνο¨. Δάλ απηή ε αλνκηθή θαηάζηαζε δηαηεξεζεί γηα
πνιχ θαηξφ θαη δελ εκθαληζηνχλ πηζαλνί ηξφπνη ππέξβαζεο, ηφηε νη θησρνί ¨νκαδνπνηνχληαη¨ γηα λα
επηβηψζνπλ θαη δηαπηζηψλνπκε έλα πέξαζκα –ζε εγθιεκαηνινγηθφ επίπεδν- απφ ηε ζεσξία ηνπ Sutherland θαη
ηνπ Merton γηα ηηο δηαθνξηθέο ζπλαλαζηξνθέο.

Σα θίλεηξα, νη αληηιήςεηο θαη νη ζηάζεηο πνπ αλαγθαζηηθά απνθηνχλ γηα λα δήζνπλ, εληζρχνπλ ηελ
παξαβαηηθή ζπκπεξηθνξά θαη κεηψλνπλ ηελ φπνηα ηάζε (ή εληνιή) γηα λφκηκε ζπκπεξηθνξά. Δπηπξνζζέησο,
αληηθεηκεληθά ζηνηρεία φπσο νη άζιηνη φξνη δηαβίσζεο, ή ε κε-ηθαλνπνίεζε βαζηθψλ αλαγθψλ, ην
ππνβαζκηζκέλν πεξηβάιινλ, δηθαηνινγνχλ αθφκα πεξηζζφηεξν ηελ άξλεζε ησλ ζεζκψλ θαη ηνπ θνηλσληθνχ
ζπζηήκαηνο. Με ηε ρξήζε κηαο ηερληθήο εμνπδεηέξσζεο ηεο εζηθήο απαμίαο ηνπ εγθιήκαηνο ζηε βάζε ¨ηεο
άξλεζεο ηνπ ζχκαηνο¨ (αθνχ ν δξάζηεο ζεσξεί ηνλ εαπηφ ηνπ σο πξαγκαηηθφ ζχκα θαη ην ζχκα σο ηνλ
πξαγκαηηθφ εγθιεκαηία) εμαζζελεί ν εζσηεξηθφο έιεγρνο. ¨Γηαηί λα ζέβεζαη ηνλ λφκν φηαλ δελ ζε ζέβεηαη;-
Γηαηί λα πεξλάο ζηηο δηαβάζεηο ησλ πεδψλ φηαλ ν δξφκνο είλαη δηθφο ζνπ;» (Παλνχζεο, Γ. (2002). Σν έγθιεκα
ηνπ θησρνχ, NEMECIS, η.25, 45-46).

Βάζεη ησλ παξαπάλσ, εχινγα πξνθχπηεη ε απνξία αλ κηα θνηλσλία, θξφληηδε λα θαηαλέκεη ηνλ πινχην ζηνλ
θαζέλα βάζεη ησλ αλαγθψλ ηνπ, θαη δελ επέηξεπε ηεο αζχδνηε θαη πξνθιεηηθφηαηε ζπζζψξεπζή ηνπ ζηα ρέξηα
νινέλα θαη ιηγφηεξσλ, επνκέλσο θαη ηελ χπαξμε αληζφηεηαο, αλ θξφληηδε γηα ηελ παξνρή αγαζψλ ζε φινπο,
πιηθψλ θαη πλεπκαηηθψλ, ηφηε ζα ππήξρε έγθιεκα; Καζψο επίζεο, αλ ζηηο θπιαθέο ππήξραλ κέηξα γηα ηνλ
νπζηψδε ζσθξνληζκφ ησλ έγθιεηζησλ θαη φρη κνλάρα γηα ηελ ηηκσξία ηνπο, αλ ππήξρε πξφλνηα γηα ηελ
νπζηαζηηθή βνήζεηα ησλ αλζξψπσλ πνπ νδεγήζεθαλ ζηε θπιαθή θαη παξνρή επθαηξηψλ λα αιιάμνπλ
νπζηαζηηθά ηε κεηέπεηηα πνξεία ηεο δσήο ηνπο, ηφηε πνηνο ν ιφγνο ηα άηνκα απηά λα ζπλέρηδαλ ηνλ πξφηεξν
παξαβαηηθφ βίν ηνπο θαη λα πεξλνχλ ηε δσή ηνπο κπαηλνβγαίλνληαο ζηηο θπιαθέο; Σα εξσηήκαηα απηά ζα
πξνζπαζήζεη λα πξνζεγγίζεη ε εξγαζία αθνινχζσο.

΢ηα θεθάιαηα πνπ αθνινπζνχλ πξαγκαηνπνηείηαη κηα εθηελήο αλάιπζε ησλ αξρηθψλ πξνζπαζεηψλ πνπ έγηλαλ
πξνθεηκέλνπ λα εμεγεζεί ην έγθιεκα έσο θαη ηηο πην ζχγρξνλεο. Οη πξψηεο κειέηεο πξνέθπςαλ φηαλ ην
έγθιεκα έπαςε λα ζεσξείηαη σο δεδνκέλν ζπζηαηηθφ κηαο θνηλσλίαο θαη ππήξμε ε αλάγθε λα εξκελεπηεί θαη λα
εμεγεζεί θάηη πνπ ζα γηλφηαλ κφλν κε ηελ θαηάδεημε ησλ αηηηψλ πνπ ην πξνθαινχλ. Αλαιχνληαη δηαθνξεηηθέο
κεηαμχ ηνπο απφςεηο, ηφζν ρξνληθά φζν θαη ζεκαηηθά, πξνθεηκέλνπ λα απνδνζεί κηα εμήγεζε ζην έγθιεκα θαη
ηελ παξάβαζε. Οη κειέηεο θαη νη ζεσξίεο πνπ ζα αθνινπζήζνπλ θηλήζεθαλ ζην πιαίζην παξαηήξεζεο ηεο
θνηλσλίαο θαη ησλ παξαβαηψλ αιιά θαη ζε ζηαηηζηηθέο κεηξήζεηο ζην πιαίζην κηθξνθνηλσληνινγηθψλ θαη

9
καθξνθνηλσληνινγηθψλ πξνζεγγίζεσλ. Ζ εξγαζία ζα κειεηήζεη θαη ζα αλαιχζεη ηε ζχλδεζε ησλ ζεσξηψλ θαη
ησλ φζσλ ζπκβαίλνπλ ζε κηα θνηλσλία κε εγθιεκαηηθφηεηα θαη ησλ φζσλ ζπκπεξαζκαηηθά ηελ πξνθαινχλ.

10
3.ΚΛΑ΢΢ΗΚΖ ΚΑΗ ΘΔΣΗΚΗ΢ΣΗΚΖ ΔΓΚΛΖΜΑΣΟΛΟΓΗΑ
Ζ θιαζζηθή θαη ε ζεηηθηζηηθή εγθιεκαηνινγία αλαθέξνληαη ζε ηδέεο πνπ κειεηήζεθαλ πξνθεηκέλνπ λα
θαηαλνήζνπκε ην έγθιεκα θαη λα πξάμνπκε αλαιφγσο γηα ηελ θαηαπνιέκεζή ηνπ. Απνηεινχλ ηηο πξψηεο
ζνβαξέο πξνζπάζεηεο πνπ έγηλαλ πξνθεηκέλνπ λα εξκελεπηεί θαη λα θαηαπνιεκεζεί ην έγθιεκα. Ζ θιαζζηθή
εγθιεκαηνινγία απνηέιεζε έλα ζνβαξφ εγρείξεκα απνκάθξπλζεο θαη ζπλάκα δηακαξηπξίαο θαη αληίζεζεο
ελάληηα ζηηο πλεπκαηηθέο θαη ζξεζθεπηηθέο εξκελείεο ηνπ εγθιήκαηνο ηεο επνρήο, πνπ επηθξαηνχζαλ θαη
επεδίσθαλ λα εμεγήζνπλ ην έγθιεκα. Έζεζε ζην επίθεληξν ηεο έξεπλαο ηνλ άλζξσπν, σο εληειψο μερσξηζηή
χπαξμε κε ηηο δηθέο ηνπ αλάγθεο θαη ην δηθφ ηνπ ηξφπν δσήο.

Παξάδεηγκα ησλ πλεπκαηηθψλ εμεγήζεσλ απνηέιεζε ε ζενινγία ηνπ Θσκά ηνπ Αθηλάηε (1225-1274).
Τπνζηήξημε πσο ππήξρε έλαο ζετθά δνζκέλνο ¨θπζηθφο λφκνο¨ πνπ απνθαιππηφηαλ κέζσ ηεο πίζηεο θαη
θαηαδείθλπε ηε θπζηθή ηάζε ησλ αλζξψπσλ λα πξάμνπλ ην θαιφ θαη φρη ην θαθφ. Δπίζεο, ν Αθηλάηεο
ππνζηήξημε πσο ην άηνκν πνπ δηαπξάηηεη ηελ παξαβαηηθή ζπκπεξηθνξά βιάπηεη εθηφο απφ ην ζχκα, ηνλ
εαπηφ ηνπ, δειαδή ηελ ¨αλζξψπηλή ηνπ ηδηφηεηα¨. Ο εγθιεκαηηθφο λφκνο βαζίζηεθε ζ’ απηφλ ην θπζηθφ λφκν
θαη ηαχηηζε ηελ παξαβίαζε ηνπ λφκνπ κε ηελ ακαξηία. Βάζεη απηνχ, πνιιά θξηθηαζηηθά βαζαληζηήξηα
επηβιήζεθαλ ζηνπο εγθιεκαηίεο απφ ην θξάηνο πνπ φπσο ππνζηήξηδε δξνχζε ζην πιαίζην ηνπ Θενχ.
Παξφκνηεο πλεπκαηηθέο εμεγήζεηο ηνπ εγθιήκαηνο απνηέιεζαλ ηε βάζε γηα ην Πνηληθά ΢πζηήκαηα ηεο επνρήο.

Οη πξνζεγγίζεηο απηέο δηέθξηλαλ ην θαιφ απφ ην θαθφ κε φξνπο επξέσο απνδεθηνχο θαη ινγηθνχο,
ππνζηεξίδνληαο κάιηζηα πσο ππάξρεη θαη θπζηθφο λφκνο πνπ δηέθξηλε ην θαιφ απφ ην θαθφ θάλνληαο ιφγν γηα
¨ακαξηία¨ φηαλ θαινχληαλ λα κηιήζνπλ γηα θάπνηα εγθιεκαηηθή ή παξαβαηηθή πξάμε. ΋κσο, ζθφπηκα ή φρη
ακεινχζαλ λα αλαδεηήζνπλ ηη ήηαλ απηφ πνπ έθαλε ηνλ άλζξσπν ¨λα είλαη θαθφο¨ θαη φρη θαιφο, ηη ήηαλ απηφ
πνπ ζα ηνλ έθαλε λα δηαπξάμεη ηελ ¨ακαξηία¨ θαη λα νδεγεζεί ζην έγθιεκα, βιάπηνληαο ην ζχκα θαη πάλσ απφ
φια ηελ ¨αλζξψπηλή ηνπ ηδηφηεηα¨. Πξφθεηηαη γηα κηα πξάμε θαηαθξηηέα απφ ην θνηλσληθφ ζχλνιν πνπ ζα
ζηηγκάηηδε ην άηνκν θαη ζα επέθεξε ηελ ηηκσξία. Σν άηνκν πξνβαίλνληαο ζην έγθιεκα ζα έπαηξλε ην ξίζθν λα
ράζεη ηελ ειεπζεξία ηνπ θαη ην θχξνο ηνπ ζπλεπψο ζα ήηαλ πνιινί ζπγθεθξηκέλνη νη ιφγνη πνπ ζα ηνλ
νδεγνχζαλ λα ην δηαπξάμεη. ΢ηελ νξζφδνμε ζξεζθεία ν Θεφο φξηζε ηελ αθαίξεζε ηεο δσήο αλζξψπνπ απφ
άλζξσπν σο έγθιεκα κέζα απφ ηηο δέθα εληνιέο θαη ηελ πξνζηαγή ¨Οπ θνλεχζεηο¨. Απηφ επηβεβαησλφηαλ θαη
ζηελ Καηλή Γηαζήθε ζε πνιιά εδάθηα ηα νπνία ηαμηλνκνχζαλ ην θφλν σο ακαξηία. Οη εξκελείεο πνπ δφζεθαλ
ζηνλ νξηζκφ απηφ είραλ λα θάλνπλ κε ην φηη δηαθνπηφηαλ κε ην θφλν ε απνζηνιή ηνπ αλζξψπνπ λα εθηειέζεη
ην έξγν ηνπ Θενχ, ηφζν γηα ην ζχκα φζν θαη γηα ην ζχηε ν νπνίνο ζα πεξλνχζε ηελ ππφινηπε δσή ηνπ
ηηκσξεκέλνο γηα ηελ πξάμε πνπ έθαλε.

Ζ ζεηηθηζηηθή εγθιεκαηνινγία είρε ζαλ ζηφρν λα κειεηήζεη ηηο βαζχηεξεο αηηίεο πνπ νδεγνχζαλ ζην έγθιεκα
θαη φζνλ αθνξά ηελ θνηλσλία αιιά θαη ην άηνκν. ΢ηξεθφηαλ ελάληηα ζ’ απηέο ηηο πλεπκαηηθέο θαη ηηο ζετθέο
αληηιήςεηο πνπ ήζειαλ ην έγθιεκα λα είλαη ζπλπθαζκέλν κε ηελ ακαξηία. Δθπξφζσπνη ηεο ζεηηθηζηηθήο
εγθιεκαηνινγίαο ππήξμαλ ν Beccaria θαη ν Guerry πνπ αλαδήηεζαλ ζηηο επαξρίεο θαη ηα έζλε ηα αίηηα ηεο
εγθιεκαηηθφηεηαο, ν Υνκπο κε ηε ζεσξία πεξί ¨θνηλσληθήο ζχκβαζεο¨ θαη ν Λνκπξφδν πνπ ζηξάθεθε ζηε
βηνινγία πξνθεηκέλνπ λα δεη ηη νδεγεί ηνλ άλζξσπν ζηελ παξαβαηηθή ζπκπεξηθνξά. Σφηε γηα πξψηε θνξά
εμεηάζηεθαλ ηα θνηλσληθά αίηηα ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο θαη εμεηάζηεθε ε αλζξψπηλε ηδηφηεηα ηνπ εγθιεκαηία.

Ζ επνρή ζήκαλε ην ηέινο ηεο θπξηαξρίαο ησλ ζξεζθεπηηθψλ θαη πλεπκαηηθψλ αληηιήςεσλ ηεο επνρήο πνπ ε
κφλε πξνζέγγηζε πνπ είρε γηα ην έγθιεκα ήηαλ λα ην νξίδεη σο ακαξηία, αγλνψληαο πιήξσο ηα θνηλσληθά αίηηα
θαη ην γεγνλφο πσο θαλέλαο δελ γελληφηαλ εγθιεκαηίαο. Πξφθεηηαη γηα ηηο πξψηεο ζεσξίεο πνπ άξρηζαλ λα
κειεηάλ ην άηνκν, ηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπ, ηηο ηδηφηεηέο ηνπ θαη ηα φζα ιακβάλνπλ ρψξα ζε κηα θνηλσλία
πξνθεηκέλνπ λα θαηαιήμνπλ ζην ηη είλαη απηφ ηειηθά πνπ δεκηνπξγεί παξαβάηεο θαη εγθιεκαηίεο. Οη ζεσξεηηθνί
ηεο ¨θνηλσληθήο ζχκβαζεο¨ αληηθαηέζηεζαλ ηα θπζηνθξαηηθά επηρεηξήκαηα κε ηα πλεπκαηηθά επηρεηξήκαηα ησλ
αλζξσπνθηνληψλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, φπσο ν Αθηλάηεο πίζηεπε πσο νη άλζξσπνη θπζηθά πξάηηνπλ ην θαιφ

11
απφ ην θαθφ, ν Υνκπο (1588-1678), ππνζηήξημε πσο νη άλζξσπνη αθνινπζνχλ θπζηθά ηα ελδηαθέξνληά ηνπο
δίρσο λα λνηάδνληαη γηα ην αλ ζα πιεγσζεί θάπνηνο απφ ηνπο γχξσ ηνπο.

Άκεζε ζπλέπεηα είλαη ην μέζπαζκα ελφο πνιέκνπ ζηελ θνηλσλία φπνπ ¨θαζέλαο είλαη ελαληίνλ φισλ¨ θαη έηζη
ππάξρεη κηα δηαξθείο αλαζθάιεηα ζηελ θνηλσλία. Έηζη νη άλζξσπνη απνθάζηζαλ λα ζηακαηήζνπλ ηελ
εγσηζηηθή ηνπο ζπκπεξηθνξά αθνχ ε θαηάζηαζε απηή δελ επλνεί θαλέλαλ. Απηφ ν Υνκπο ην νλφκαζε
¨θνηλσληθή ζχκβαζε¨. Γηα ηελ θαιχηεξε δπλαηή ιεηηνπξγία ηεο θνηλσληθήο ζχκβαζεο ρξεηαδφηαλ έλαο
κεραληζκφο. Απηφ ην ξφιν αλαιάκβαλε ην θξάηνο. Ήηαλ κηα αξρηθή ζνβαξή πξνζπάζεηα λα αλαγλσξηζηεί ε
δχλακε ηνπ θξάηνπο σο κεραληζκφο ξχζκηζεο ηεο θνηλσλίαο θαη εμαζθάιηζεο ηεο εχξπζκεο ιεηηνπξγίαο απηήο
θαη ηαπηφρξνλα ηεο δσήο απηψλ πνπ ηελ απαξηίδνπλ. Σε θηινζνθία ηνπ Υνκπο γηα ην έγθιεκα ηελ
αθνινχζεζαλ θαη άιινη θηιφζνθνη πνπ ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα ην εμεγήζνπλ αθνινχζεζαλ κηα θπζηθή θαη
ινγηθή νπηηθή, φπσο ν Μνληεζθηέ, ν Βνιηαίξνο, ν Ρνπζζψ.

Κάπνηα ρξφληα αξγφηεξα, ν Andre-Michael Guerry (1802-1866), έλαο Γάιινο δηθεγφξνο, δεκνζίεπζε απηφ
πνπ γηα πνιινχο απνηέιεζε ηελ πξψηε εξγαζία ζηελ επηζηεκνληθή εγθιεκαηνινγία. Ζ κέζνδνο πνπ
ρξεζηκνπνηνχζε αθνξνχζε ηε ζεκείσζε ησλ επηπέδσλ εγθιήκαηνο ζε γεσγξαθηθνχο ράξηεο πξνθεηκέλνπ λα
μαλαπαξνπζηάζεη δηαθνξεηηθά ηα πνζνζηά ηνπ εγθιήκαηνο ζε ζρέζε κε δηάθνξνπο θνηλσληθνχο παξάγνληεο.
Πίζηεπε πσο ην έγθιεκα είλαη ζπλδεδεκέλν κε ηελ έλδεηα, σζηφζν βξήθε φηη ζηελ πην εχπνξε πεξηνρή ηεο
Γαιιίαο ζεκεηψλνληαλ ηα πςειφηεξα πνζνζηά εγθιήκαηνο. Μεηξψληαο ινηπφλ ηα πνζνζηά έλδεηαο
ζπκπέξαλε πσο δελ αξθνχζε απφ κφλε ηεο γηα απνηειέζεη ην βαζηθφ παξάγνληα εγθιήκαηνο θαη ππνζηήξημε
πσο ε επθαηξία κάιινλ απνηεινχζε πξσηαξρηθφ παξάγνληα αθνχ ζηηο πινπζηφηεξεο πεξηνρέο ππήξραλ
πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη πνπ έθιεβαλ.

Δπίζεο αληηπαξαηέζεθε ζηελ αληίιεςε πσο ην έγθιεκα ζπλδέεηαη κε ηελ έιιεηςε εθπαίδεπζεο. Δξεπλψληαο
ηηο ζηαηηζηηθέο ηεο ρψξαο βξήθε πσο ηα πην εθπαηδεπκέλα ηκήκαηα εληνπίδνληαλ ζηε βνξεηναλαηνιηθή Γαιιία
φπνπ ζρεδφλ ην 75% ησλ λέσλ κπνξνχζε λα γξάςεη θαη λα δηαβάζεη, ελψ ηα ιηγφηεξα εθπαηδεπκέλα ηκήκαηα
εληνπίδνληαλ ζηε δπηηθή θαη θεληξηθή Γαιιία φπνπ κφλν ην 7% πεξίπνπ ήηαλ κνξθσκέλνη. Δλ ζπλερεία, έδεημε
πσο νη πεξηνρέο κε ηα πςειφηεξα πνζνζηά εγθιεκάησλ βίαο είραλ ηα πςειφηεξα πνζνζηά εθπαίδεπζεο, ελψ
απηέο κε ηα ρακειφηεξα πνζνζηά ηέηνηνπ εγθιήκαηνο είραλ ηα ρακειφηεξα πνζνζηά κάζεζεο.

Δίλαη αλακθίβνιν ην γεγνλφο πσο ε εθπαίδεπζε δελ αξθεί απφ κφλε ηεο λα ζπκβάιιεη ζηε κείσζε ηνπ
εγθιήκαηνο αθνχ ππάξρνπλ πνιιά θνηλσληθά αίηηα πνπ νδεγνχλ ζ’ απηφ φπσο ε αλεξγία, ε θηψρεηα θαη νη
ςπρηθέο αζζέλεηεο πνπ είηε δελ έρνπλ δηαγλσζηεί είηε δελ έρνπλ ζεξαπεπηεί, απνπζία ηεο αξκφδηαο πξφλνηαο
γηα απηέο ηηο παζήζεηο. Δπίζεο, ε έλδεηα δελ αξθεί απφ κφλε ηεο λα απνηειέζεη αίηην γηα κηα εγθιεκαηηθή
πξάμε. Πεξηζζφηεξν ζαθέο είλαη ην πιαίζην εθείλσλ πνπ επηθέξεη ε έλδεηα, ηφζν ζε ςπρνινγηθφ φζν θαη ζε
πιηθφ επίπεδν. Γηα παξάδεηγκα, νη ζπκκνξίεο βίαο πνπ νξγαλψλνληαη ζηνπο δξφκνπο ειιείςεη νηθνλνκηθψλ
πφξσλ γηα ηελ απνξξφθεζε ηεο λενιαίαο ζε πνιηηηζκηθέο θαη αζιεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Διιείςεη θνπιηνχξαο
θαη ηζνξξνπεκέλεο δηαπαηδαγψγεζεο ησλ λέσλ, αιιά θαη ειιείςεη επθαηξηψλ γηα κηα θαιχηεξε δσή,
απνηέιεζκα πάληα ηεο γεληθφηεξεο έιιεηςεο νηθνλνκηθψλ πφξσλ (Παξάδεηγκα άμην λα αλαθεξζεί ζρεηηθά,
απνηεινχλ ζπλνηθίεο φπσο ην Υάξιεκ ζηε Νέα Τφξθε, φπνπ ζε κηα ρψξα πνπ ζε γεληθέο γξακκέο είρε
γλσξίζεη επεκεξία, κηα ζπλνηθία απνηεινχζε γθέην ησλ λέγξσλ κε ηεξάζηηα ηα πνζνζηά εγθιεκαηηθφηεηαο θαη
παξαβαηηθφηεηαο. Σα αίηηα ήηαλ πξνθαλψο νηθνλνκηθά θαζψο θάλνπκε ιφγν γηα κηα επνρή φπνπ ξαηζηζηηθέο
νξγαλψζεηο φπσο ε Κνπ θινπμ θιαλ δξνχζαλ αζχζηνια, θαίγνληαο αλζξψπνπο εμαηηίαο ηνπ ρξψκαηφο ηνπο.
Σν γεγνλφο απηφ επέθεξε έιιεηςε επαγγεικαηηθψλ θαη θαη’ επέθηαζε νηθνλνκηθψλ επθαηξηψλ, εθπαηδεπηηθψλ
θαη πνιηηηζκηθψλ, απνκφλσζε απφ ην θνηλσληθφ ζχλνιν εμαηηίαο απνθιεηζηηθά ησλ θπζηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ
κε ηειηθφ ζπκπέξαζκα έλαλ ζπλερή θαχιν θχθιν βίαο φρη κφλν κεηαμχ αηφκσλ δηαθνξεηηθήο θπιήο αιιά θαη
κέζα ζην ίδην ην γθέην.).

12
 Ο Adolphe Quetelet (1796-1874), Βέιγνο καζεκαηηθφο, αλέιπζε ηηο ίδηεο ζηαηηζηηθέο. Αξγφηεξα, εξεχλεζε πην
πξφζθαηεο ζηαηηζηηθέο γηα λα κειεηήζεη ηα θνηλσληθά δεδνκέλα ηεο επνρήο. Σα απνηειέζκαηα ησλ
ζηαηηζηηθψλ έδεημαλ πσο ππήξρε ηδηαίηεξε ηαθηηθφηεηα ζηα πνζνζηά ζαλάηνπ θάζε ρξφλν, θαη ππνζηήξημε πσο
ηαθηηθά θνηλσληθά δεδνκέλα ήηαλ αλάινγα ηεο ηαθηηθφηεηαο πνπ έβξηζθε ζηελ ¨νπξάληα κεραληθή¨, ζπλεπψο
ρξεζηκνπνίεζε ηνλ φξν θνηλσληθή κεραληθή πξνθεηκέλνπ λα ππνγξάςεη ησλ ηχπν αλαιχζεσλ ησλ θνηλσληθψλ
δεδνκέλσλ. Σν 1828, βάζεη ησλ πξφζθαησλ ζηαηηζηηθψλ ζηε Γαιιία, γηα ην έγθιεκα, έδεημε πσο ππήξρε
ηδηαίηεξε ηαθηηθφηεηα ζε φιεο ηηο ζηαηηζηηθέο, π.ρ. ησλ αλζξψπσλ πνπ θαηεγνξήζεθαλ γηα εγθιήκαηα ελάληηα
ζηε θηψρηα, ζηνλ αξηζκφ εθείλσλ πνπ θαηεγνξήζεθαλ γηα εγθιήκαηα ελάληηα ζε άηνκα, θαη ζηελ εμήο
αλαινγία: ζηνλ αξηζκφ φζσλ θαηαδηθάζηεθαλ, ζηνλ αξηζκφ φζσλ αζσψζεθαλ, ζηελ αλαινγία αλδξψλ θαη
γπλαηθψλ πνπ θαηαδηθάζηεθαλ γηα εγθιήκαηα θαη ζηελ θαηαλνκή ησλ θαηεγνξνπκέλσλ αλά ειηθία. Τπνζηήξημε
πσο φπσο κειεηψληαη ηα θπζηθά αίηηα κε ηνλ ίδην ηξφπν κειεηψληαη θαη νη αλζξψπηλεο ππνζέζεηο, γη’ απηφ ην
ιφγν δήηεζε λα εξεπλήζεη ζηαηηζηηθέο απφ άιιεο ρψξεο γηα λα δεη αλ αθνινπζείηαη ε ίδηα ηαθηηθφηεηα. Δλ
ζπλερεία, κειεηψληαο ηηο ζηαηηζηηθέο, ππνζηήξημε φηη θάπνηνη άλζξσπνη ήηαλ πεξηζζφηεξν πηζαλφ λα
απαζρνιήζνπλ ην έγθιεκα απ’ φηη άιινη, εηδηθά απηνί πνπ ήηαλ λένη, θησρνί, άλεξγνη θαη ρσξίο εθπαίδεπζε.

Πην ζπγθεθξηκέλα, έδεημε πσο ηα κέξε κε πεξηζζφηεξε θηψρεηα θαη πεξηζζφηεξε αλεξγία είραλ ιηγφηεξν
έγθιεκα, ελ αληηζέζεη κε ηα κέξε πνπ είραλ πνιιά πινχηε θαη εξγαδφκελνπο αλζξψπνπο, φπνπ άλεξγνη θαη
θησρνί δηέπξαηηαλ εγθιήκαηα. ΢πλεπψο, θαηέδεημε ην γεγνλφο πσο ζηα κέξε πνπ ππήξρε κεγάιε αληζφηεηα
αλάκεζα ζηνλ πινχην θαη ηε θηψρεηα ζην ίδην κέξνο πξνθαινχληαη πεηξαζκνί φισλ ησλ εηδψλ. Δλ ζπλερεία,
ηφζν ν Guerry φζν θαη ν Quetelet, ππνζηήξημαλ πσο ε αχμεζε ηεο εθπαίδεπζεο δελ είλαη ηθαλή απφ κφλε ηεο
λα κεηψζεη ην έγθιεκα. ΋πσο έδεημαλ, νη άλζξσπνη κε πεξηζζφηεξε εθπαίδεπζε επζχλνληαη γηα ην ηη έρνπλ
δηαπξάμεη ιηγφηεξα εγθιήκαηα γεληθά, αιιά έρνπλ επζχλε λα δηαπξάμνπλ πεξηζζφηεξα εγθιήκαηα βίαο. ΋πνπ
ηα πνζνζηά εθπαίδεπζεο είλαη ιηγφηεξα ε δηάπξαμε εγθιεκάησλ είλαη κεγαιχηεξε αιιά απηφ νθείιεηαη ζηε
θηψρεηα. Έηζη, ν Quetelet ζπκπέξαλε πσο ε ξνπή πξνο ην έγθιεκα απνηεινχζε κηα αλάθιαζε ηνπ εζηθνχ ηνπ
ραξαθηήξα, κηα άπνςε πνπ ζηεξηδφηαλ ζηε ζεσξία ηνπ Αξηζηνηέιε πνπ πξνζδηφξηδε ηελ αξεηή κε ηελ
κεηξηνπάζεηα. ΢πγθεθξηκέλα έθαλε ιφγν γηα ινγηθέο θαη ζπγθξνηεκέλεο ζπλήζεηεο πνπ θαηεπζχλνπλ ηα πάζε
θαη γηα ηελ πξνλνεηηθφηεηα πνπ θαλεξψλεηαη ζηηο επελδχζεηο ζηα ηακηεπηήξηα, ζηηο εγγπήζεηο ηεο θνηλσλίαο
θαη ζε δηάθνξα ηδξχκαηα πνπ εληζρχνπλ απηή ηελ πξνλνεηηθφηεηα. Καη αθξηβψο ε έιιεηςε απηήο (ηεο
πξνλνεηηθφηεηαο) νδεγεί ηνπο λένπο λα δηαπξάηηνπλ πςειά πνζνζηά εγθιήκαηνο. Σν ίδην ηζρχεη θαη πξέπεη λα
αλαιπζεί, γηα ηνπο αλζξψπνπο πνπ είλαη θησρνί θαη άλεξγνη θαη πεξηζηνηρίδνληαη απφ πινχην. ΢πλεπψο, κε
ηελ ελίζρπζε ηεο ¨εζηθήο εθπαίδεπζεο¨ απφ ηελ πνιηηηθή βειηηψλεηαη ε δσή ησλ αηφκσλ.

Οη ζηαηηζηηθέο έδεημαλ απηφ πνπ ζα ήηαλ πην ινγηθφ. ΋πνπ ππάξρεη θηψρεηα θαη αλεξγία αθνινπζεί αιπζηδσηά
ην έγθιεκα. Αθφκα νη ζηαηηζηηθέο βξήθαλ πσο ην έγθιεκα εθηφο απφ ηελ έλδεηα, βξίζθεη πξφζθνξν έδαθνο ζε
λένπο θαη ρσξίο εθπαίδεπζε αλζξψπνπο. Απφ απηφ επηβεβαηψλεηαη ην ζπκπέξαζκα φρη κφλν πσο ε θηψρεηα
είλαη αξθεηή απφ κφλε ηεο λα επηθέξεη δεηλά φπσο ηα εγθιήκαηα, αιιά θαη ε θηψρεηα επεξεάδεη θαη ηνκείο
θαζνξηζηηθνχο γηα ηε δηακφξθσζε ηεο πξνζσπηθφηεηαο θαη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ αηφκνπ φπσο είλαη ε
εθπαίδεπζε, πνπ έρεη θπξίαξρν ξφιν φηαλ ν άλζξσπνο είλαη λένο θαη δηακνξθψλεη ην ραξαθηήξα ηνπ θαη ηε
ζπκπεξηθνξά ηνπ. Απφ απηφ πξνθχπηεη θαη ην επφκελν ζπκπέξαζκα ησλ ζηαηηζηηθψλ, φηη νη λένη είλαη
πεξηζζφηεξν επηξξεπήο ζηα εγθιήκαηα. Απηφ εξκελεχεηαη απφ ην γεγνλφο πσο ν λένο άλζξσπνο έρεη αλάγθε
απφ ηελ θνηλσληθνπνίεζε. Οη πξψηεο νκάδεο θνηλσληθνπνίεζεο είλαη ε νηθνγέλεηά θαη ην ζρνιείν. Κάλνληαο
ινηπφλ ιφγν γηα λένπο πξνεξρφκελνπο απφ θησρέο νηθνγέλεηεο, ζπλήζσο ρσξίο θάπνηα ηδηαίηεξε κφξθσζε
πνπ κάρνληαη γηα λα εμαζθαιίζνπλ ηα πξνο ην δελ ή είλαη αληηκέησπνη κε ηελ αλεξγία, είλαη αλακελφκελν λα
κελ έρνπλ ηελ επηζπκεηά δπλαηή ζπκκεηνρή ζηελ αλαηξνθή ησλ παηδηψλ ηνπο. Δπνκέλσο ν ξφινο απηφο
κεηαηίζεηαη θαηά θχξην ιφγν ζην ζρνιείν. Καη εδψ ηίζεηαη ην δήηεκα ησλ ηαμηθψλ θξαγκψλ ζην ρψξν ηεο
εθπαίδεπζεο. Απηφ απνδεηθλχεηαη απφ ηα ηεξάζηηα πνζνζηά καζεηηθήο δηαξξνήο πνπ ζεκεηψλνληαη απφ ην
ζρνιείν εηεζίσο αθφκα θαη απφ κηθξέο ηάμεηο αιιά θαη απφ ηνπο καζεηέο πνπ αδπλαηνχλ λα πεξάζνπλ ζηελ
ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε εμαηηίαο ηνπ δπζβάζηαρηνπ νηθνλνκηθνχ βάξνπο πνπ νη νηθνγέλεηέο ηνπο είλαη αλίθαλεο

13
λα επσκηζηνχλ. ΢πλεπψο νη λένη πνπ έρνπλ εγθαηαιείςεη ην ζρνιείν απφ λσξίο, ειιείςεη πλεπκαηηθνχ
πξνζαλαηνιηζκνχ θαη εζηθψλ ζηεγαλψλ πνπ ζα φθεηιε λα θαιιηεξγήζεη ε νηθνγέλεηα θαη ην ζρνιείν, είλαη
εχθνιν λα γίλνπλ κέιε ζπκκνξηψλ θαη λα πηνζεηήζνπλ ηελ ςπρνινγία ηνπ φρινπ θαη λα παξαβαηήζνπλ ή λα
απνξξνθεζνχλ ζε κε λφκηκεο ελέξγεηεο πξνθεηκέλνπ λα επηδήζνπλ. Απφ ηελ άιιε, κελ έρνληαο θάπνην
πηζηνπνηεηηθφ πςειήο κφξθσζεο αλαγθάδνληαη λα γίλνπλ θζελφ εξγαηηθφ δπλακηθφ ή λα βξεζνχλ αληηκέησπνη
κε ηελ αλεξγία.

΋ια απηά ζα ηνπο θέξνπλ αληηκέησπνπο κε πξνβιήκαηα επηβίσζεο θαη ελδερνκέλσο, ππφ ζπγθεθξηκέλεο θαη
πξναλαθεξφκελεο ζπλζήθεο, λα αλαγθαζηνχλ λα πξνβνχλ ζε κε λφκηκεο δηαδηθαζίεο πξνθεηκέλνπ λα
επηβηψζνπλ. ΋ια ηα παξαπάλσ ζε ζπλδπαζκφ κεηαμχ ηνπο είλαη ηθαλά λα απαληήζνπλ ζην εξψηεκα ηη θάλεη
νξηζκέλεο νκάδεο λα είλαη πεξηζζφηεξν πηζαλφ λα παξαβαηήζνπλ απ’ φηη θάπνηεο άιιεο. Απηφ εμεγείηαη θαη
ζηα επφκελα απνηειέζκαηα ησλ ζηαηηζηηθψλ πνπ ππνζηεξίδνπλ πσο νη παξαβάζεηο ζεκεηψλνληαη ζε γεηηνληέο
κε ζπγθεληξσκέλν πινχην. Αζθαιψο απηφ ζπκβαίλεη εμαηηίαο ηεο νηθνλνκηθήο αληζφηεηαο, πνπ είλαη θαη ε
βαζηθή αηηία ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο. Οη γεηηνληέο απηέο απνηεινχλ πξφθιεζε θαζψο φρη κφλν ζπγθεληξψλνπλ
φια εθείλα πνπ είλαη απαξαίηεηα γηα ηελ επηβίσζε ηνπ αηφκνπ αιιά θαη φια εθείλα πνπ γηα ηα άηνκα πνπ
αλήθνπλ ζε θησρά ζηξψκαηα θαληάδνπλ ππεξθπζηθά. Σα εγθιήκαηα απηά απνηεινχλ κηα επέθηαζε ηεο
αδηθίαο απηήο ηεο άληζεο θαηαλνκήο. Μφλν πνπ ε αδηθία θαη ν ηαμηθφο δηαρσξηζκφο ζπλερίδνπλ θαη ζηελ πνηλή
θαζψο ν άλζξσπνο πνπ θαηεγνξείηαη γηα θινπή, αθφκα θαη πιηθψλ αγαζψλ απαξαίηεησλ γηα λα δήζεη, ζα
εγθιεηζηεί ζε ζσθξνληζηηθφ ίδξπκα γηα κεγάιε ρξνληθή πεξίνδν, ελψ εθείλνη πνπ έρνπλ θαηαθέξεη λα
ζπγθεληξψζνπλ ηνλ πινχην, θάηη πνπ έρνπλ θαηαθέξεη απνδεδεηγκέλα, ζπλήζσο φρη κε λφκηκα κέζα
βξίζθνληαη ειεχζεξνη θαη αηηκψξεηνη. (παξάδεηγκα ηδηνθηήηεο θηηξίσλ αιιά θαη πινίσλ κε αλακθίβνιε
αζθάιεηα ηα νπνία κε ηελ θαηάξξεπζε ηνπο πξνθάιεζαλ ην ζάλαην πνιιψλ αλζξψπσλ φπσο ην αθαηάιιειν
θηίξην ηεο Ρηθνκέμ πνπ θαηέξξεπζε ζην ζεηζκφ ηνπ 1999 θαη απνηέιεζε ηνλ ηάθν πνιιψλ αλζξψπσλ κε ηελ
παξάδνμε αληηζηνηρία ησλ 39 ζπκάησλ θαη θαλελφο ελφρνπ, θαη ηνπ λαπαγίνπ ηνπ πινίνπ ΢άκηλα πνπ επίζεο
απνηέιεζε πγξφ ηάθν γηα 81 αλζξψπνπο, κε ηελ ίδηα παξάδνμε αληηζηνηρία αθνχ θαλέλαο δελ ηηκσξήζεθε
παξ’ φιν πνπ ην πινίν ήηαλ απνδεδεηγκέλα αθαηάιιειν λα ηαμηδεχεη πηα).

Μηα άιιε άπνςε ηνπ Quetelet, ε νπνία θαηαθξίζεθε ηδηαίηεξα, ππνζηήξηδε πσο ηα εγθιήκαηα απνηεινχλ
αλαπφθεπθην ραξαθηεξηζηηθφ γλψξηζκα ηεο θνηλσλίαο ε νπνία εηνηκάδεη ην έγθιεκα θαη νη κνλαδηθνί έλνρνη
είλαη απηνί πνπ ην εθηεινχλ. Οη θξηηηθέο ζ’ απηή ηελ ξηδνζπαζηηθή γηα ηελ επνρή δήισζε, εζηίαζαλ ζην φηη
απηή ε εμήγεζε ηνπ εγθιήκαηνο ππνλννχζε απαξαίηεηα ηνλ αζετζκφ θαη αθφκα ρεηξφηεξα πσο δελ κπνξνχζε
λα ιεθζεί θαλέλα κέηξν πξνθεηκέλνπ λα ππάξμεη θάπνηα κείσζε ζηα πνζνζηά εγθιήκαηνο αθνχ φπσο πίζηεπε
ην έγθιεκα θαη ε ηηκσξία έπξεπε λα είλαη ζηαζεξά ζε κηα θνηλσλία. Απηφ ην πξνζδηνξίδεη ιέγνληαο πσο νη
θαηαλνκή ησλ θπιαθηζκέλσλ, ην θαηαζθεχαζκα ησλ αιπζίδσλ θαη ε αγρφλε έρνπλ κεγάιε ζρέζε κε ηα
εηζνδήκαηα ηνπ θξάηνπο. Σέινο, ζπκπέξαλε πσο κε ηνπο ηξφπνπο απηνχο ηα εγθιήκαηα πνπ πξφθεηηαη λα
δηαπξαρηνχλ κπνξνχλ λα πξνβιεθζνχλ απαξηζκψληαο εθ ησλ πξνηέξσλ ηηο γελλήζεηο θαη ηνπο ζαλάηνπο ζε
κηα ρψξα. Αθνινχζσο ππνζηήξημε πσο νη αξηζκνί ησλ αηηηψλ ησλ εγθιεκάησλ ήηαλ πεξηνξηζκέλνη θαη πσο νη
θπβεξλήζεηο ζα έπξεπε λα ζπλερίζνπλ ηνπο ηχπνπο πνιηηηθήο ηεο ηηκσξίαο πνπ είρε εηζεγεζεί ν Beccaria θαη
γεληθφηεξα πσο ζα έπξεπε λα ιεθζνχλ κηα ζεηξά θνηλσληθψλ κεηαξξπζκίζεσλ πνπ ζα νδεγνχζαλ ηηο εζηθέο
θαη δηαλνεηηθέο ηδηφηεηεο ηεο ρψξαο ζε αθκή, κε άκεζε ζπλέπεηα θαη ηελ κείσζε ησλ επηπέδσλ ηνπ
εγθιήκαηνο. Ο Quetelet πίζηεπε πσο ην έγθιεκα ζηελ νπζία αηηηνινγείηαη απφ εζηθή αηέιεηα ε νπνία
απνθαιππηφηαλ ζηα βηνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά, ηδηαίηεξα ζηελ εκθάληζε ηνπ πξνζψπνπ θαη ηνπ θεθαιηνχ. Γη’
απηφ θαη νη θξηηηθέο πνπ αζθήζεθαλ ζηε ζεσξία ηνπ είραλ πεζηκηζηηθφ ραξαθηήξα κε ηελ έλλνηα φηη ζα κπνξνχλ
λα ιεθζνχλ ειάρηζηα κέηξα απφ ηνπο πνιηηηθνχο γηα ηε κείσζε ηνπ εγθιήκαηνο.

Λακβάλνληαο ππφςε ηα φζα ππνζηήξημε ν Quetelet, γελλάηαη ε απνξία πσο ελψ είλαη δπλαηφ λα πηνζεηεί ηελ
άπνςε φηη ε ίδηα ε θνηλσλία εηνηκάδεη ην έγθιεκα, ζπλεπψο λα θάλεη ιφγν γηα θνηλσληθά αίηηα, απφ ηελ άιιε λα
ππνζηεξίδεη πσο απηφ δελ κεηαβάιιεηαη θαη φηη ε θνηλσλία ζα αξθείηαη κφλν ζε πξνβιέςεηο. Οη θνηλσλίεο
ζαθψο κεηαβάιινληαη θαη εμειίζζνληαη. Άξα κηα θνηλσλία ε νπνία έρεη ήδε θάλεη ην πξψην βήκα λα

14
αλαγλσξίζεη φηη πάζρεη, ην επφκελν βήκα είλαη λα αιιάμεη θαη λα ζεξαπεχζεη φηη ηελ πιήηηεη θαη ηελ θάλεη λα
αζζελεί. Απηφ ζεκαίλεη πσο είλαη παξάινγε ε άπνςε λα ζεσξεί θάπνηνο πσο θάηη αθχζηθν φπσο ην έγθιεκα,
κηα πξάμε πνπ δηαηαξάζζεη ηελ νκαιή δσή κηαο θνηλσλίαο θαη δελ ηε βνεζά λα εμειηρζεί κε ζπλνρή θαη νκαιά,
είλαη αλαπφθεπθην λα ζπκβαίλεη. Αληίζεηα άθξσο εθηθηή είλαη κηα θνηλσλία πνπ δελ ζα νδεγεί ηνπο αλζξψπνπο
ζην έγθιεκα θαη πνπ έκπξαθηα ζα έρεη ηξφπνπο λα ηνπο απνηξέπεη απφ ηέηνηεο ελέξγεηεο. Πην ζπγθεθξηκέλα,
ζα θαηαπνιεκά ηα θνηλσληθά αίηηα πνπ επζχλνληαη γηα εγθιεκαηηθέο πξάμεηο φπσο ε έλδεηα πνπ πξνθχπηεη
απφ ηελ άληζε θαηαλνκή πινχηνπ, ε αλεξγία, ε έιιεηςε παηδείαο. Θα πξέπεη λα δηαζθαιίδεη αλζξψπηλεο
ζπλζήθεο δηαβίσζεο θαη ηα άηνκα πνπ ηελ απαξηίδνπλ λα κε δνπλ απνθιεηζηηθά γηα λα εμαζθαιίδνπλ ηα πξνο
ην δελ αιιά θαη λα αζρνινχληαη θαη κε ην πψο ζα θαηαθηνχλ ηα βαζηθά γηα ην επ δελ. Μηα θνηλσλία κε ηνπο
θαηνίθνπο ηεο λα απαζρνινχληαη κε ηελ ηέρλε, ηνλ πνιηηηζκφ, λα έρνπλ εμαζθαιηζκέλε ηαηξηθή πεξίζαιςε
ψζηε λα κελ αλαγθαζηνχλ λα παξαβαηήζνπλ ή λα παξαδνζνχλ ζε πεξίπησζε θάπνηαο αζζέλεηαο πνπ ζα
έρνπλ ιπκέλα ηα βηνπνξηζηηθά ηνπο πξνβιήκαηα, ηφζν ησλ ίδησλ φζν θαη ησλ παηδηψλ ηνπο, πνπ δελ ζα
αγσληνχλ ζπλερψο γηα ην αχξην, ζίγνπξα απηή ε θνηλσλία ζα έρεη ιηγφηεξνπο ιφγνπο λα πεξηκέλεη εγθιεκαηηθέο
ελέξγεηεο, πνπ θαηά θχξην ιφγν φηαλ απηέο ζα ζπκβαίλνπλ ζα ζρεηίδνληαη κε δηαλνεηηθέο αζζέλεηεο νη νπνίεο
είηε ζα έρνπλ επθαηξίεο λα δηαγλσζηνχλ έγθαηξα, ή λα ζεξαπεπηνχλ ή ζα ζρεηίδνληαη κε εγθιήκαηα πάζνπο.

Δπίζεο, ν Quetelet έθαλε ιφγν γηα ηα εηζνδήκαηα ηνπ θξάηνπο πνπ ζρεηίδνληαη άκεζα κε ην ζσθξνληζκφ ηεο
επνρήο, φπσο ε αγρφλε θαη νη αιπζίδεο. Θεψξεζε κε ηνλ ηξφπν απηφ ηε βηνκεραλία πνπ ζπληεξείηαη εμαηηίαο
ηνπ εγθιήκαηνο θαη έηζη ζπληεξεί θαη ην ίδην ην θξάηνο. Σελ άπνςε απηή δηαηχπσζε θαη ν Καξι Μαξμ, ζην
έξγν ηνπ ¨Δγθψκην ηνπ εγθιήκαηνο¨, θαηαδεηθλχνληαο πσο ππάξρεη έλα νιφθιεξν ζχζηεκα εξγαζίαο πνπ
ζηεξίδεηαη απφ ην έγθιεκα, φπσο νη θιεηήξεο, νη δηθαζηέο, θιεηδαξάδεο αθφκα θαη ε θαζηέξσζε ηνπ
κηθξνζθνπίνπ. ΋κσο ζηε ζπλέρεηα, εχινγα ππνζηεξίδεη πσο ην έγθιεκα απνζχξεη απφ ηελ αγνξά εξγαζίαο
έλα ηκήκα ηνπ ¨πεξηηηνχ πιεζπζκνχ¨ (ην ιεγφκελν ¨ινχκπελ πξνιεηαξηάην¨). ΢αλ αληίινγνο ηίζεηαη ε
ππνζηήξημε πσο αλ κηα θνηλσλία ζπγθξνηεκέλε θξφληηδε γηα ηελ επεκεξία ησλ κειψλ ηεο, εμαζθαιίδνληάο
ηνπο πξσηίζησο ηα απαξαίηεηα γηα λα δνπλ θαη θαηφπηλ παξέρνληαο ηνπο επθαηξίεο εθπαηδεπηηθέο, πνιηηηζκηθέο
θαη αζιεηηθέο, ηφηε ηα ίδηα ηα κέιε ζα ήηαλ ηθαλά λα ¨αληακείςνπλ¨ ηελ θνηλσλία, κε ηηο παξνρέο ηνπο σο
επηζηήκνλεο, αζιεηέο, ή άλζξσπνη ησλ γξακκάησλ θαη ησλ ηερλψλ. Έηζη ηα θέξδε ηνπ θξάηνπο πνπ φπσο
ππνζηήξηδε ν Quetelet ππάξρνπλ εμαηηίαο ηνπ εγθιήκαηνο, ζα ππήξραλ ίζσο αθφκα θαη ζε πην κεγάιν βαζκφ,
θαη κάιηζηα ζε πγηέο αιιά πεξηζζφηεξν πξαθηηθφ επίπεδν αθνχ απηή ε θνηλσλία ζα απαξηηδφηαλ απφ
αλζξψπνπο ηθαλνχο θαη ρξήζηκνπο, πνπ ζα εξγάδνληαλ φινη καδί γηα ηελ επεκεξία θαη ηελ πξφνδν απηήο. Καη
βάζεη ησλ παξαπάλσ, πξνθαλψο δελ ζα ηίζεηαη ζέκα ¨εζηθήο αηέιεηαο¨ θαζψο επίζεο ζηε δνκή κηαο ηέηνηαο
θνηλσλίαο θαζνξηζηηθφ ξφιν ζα θαηέρεη ην πνιηηηθφ ζχζηεκα. Πξφθεηηαη γηα ην πνιηηηθφ ζχζηεκα πνπ δελ ζα
κέλεη άπξαγν ζηε ζέα ηνπ εγθιήκαηνο θαη κέζσ απηνχ ηεο θαηαδίθεο ηφζν ηνπ ζχκαηνο ηεο εγθιεκαηηθήο
πξάμεο φζν θαη ηνπ απηνπξγνχ, αιιά αληίζεηα κέζσ ησλ άλσζελ πξαθηηθψλ ζα έρεη σο θχξην κέιεκα ηελ
επεκεξία ηεο θνηλσλίαο θαη ησλ κειψλ ηεο.

Ο Cesare Lombroso (1835-1909), ηνπ νπνίνπ πξνθάηνρνο ππήξμε ν Quetelet, ήηαλ θαζεγεηήο ηεο ηαηξηθήο
θαη αξγφηεξα εηδηθεχηεθε ζηελ ςπρηαηξηθή. Σν 1876 δεκνζίεπζε ην πξψην ηνπ βηβιίν κε ηίηιν ¨Ο εγθιεκαηίαο
άλζξσπνο¨ ζην νπνίν ηζρπξίζηεθε πσο oη εγθιεκαηίεο ήηαλ βηνινγηθά ζε πξψηκν εμειηθηηθφ ζηάδην κε
πςσκέλε πιάηε, άλζξσπνη πεξηζζφηεξν πξσηφγνλνη θαη κε ηδηαίηεξε εμέιημε απφ ηνπο αληίζηνηρνπο κε
εγθιεκαηίεο. Ο Λνκπξφδν ρξεζηκνπνίεζε ηνλ φξν αηαβηζκφο πξνθεηκέλνπ λα πεξηγξάςεη απηνχο ηνπο
αλζξψπνπο. Ο φξνο αλαθέξεηαη ζηελ εκθάληζε ελφο ή πεξηζζφηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ ελφο πξνγφλνπ ζε
έλαλ απφγνλν, ηα νπνία είραλ εμαθαληζηεί επί δχν γεληέο. Ζ εκθάληζε ηνπ αηαβηζκνχ νθείιεηαη ζηνλ ηπραίν
ζπλδπαζκφ γνληδίσλ πνπ έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ επαλεκθάληζε ιεζκνλεκέλσλ ραξαθηεξηζηηθψλ.
Παξάιιεια, εξκελεχεη ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ εκθαλίδνληαη ζε πιάγηνπο ζπγγελείο πνπ ιείπνπλ απφ άκεζνπο
πξνγφλνπο θαη παξαηεξνχληαη ζηα ςπρνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά. Ζ ζεσξία ηνπ βαζηδφηαλ ζε κεγάιν κέξνο ζηε
ζεσξία ηνπ Γαξβίλνπ γηα ηελ αλζξψπηλε εμέιημε θαζψο θαη ζε αλζξσπνινγηθέο ζεσξίεο. Ο Γαξβίλνο έδεηρλε

15
πσο νη άλζξσπνη γεληθά ήηαλ ην ίδην είδνο ραξαθηήξσλ φπσο ηα ππφινηπα δψα, εθηφο απφ απηνχο πνπ ήηαλ
ηδηαίηεξα αλαπηπγκέλνη.

Δλψ αξρηθά ν Λνκπξφδν ζηξάθεθε ζηνλ εμειηθηηθφ αηαβηζκφ γηα λα εμεγήζεη ην έγθιεκα, ζηε ζπλέρεηα
επηθεληξψζεθε ζε πεξηβαιινληηθνχο θαη βηνινγηθνχο παξάγνληεο πνπ νδεγνχλ ζ’ απηφ. Πεξηέιαβε παξάγνληεο
φπσο ην θιίκα, ηε βξνρφπησζε, ηελ ηηκή ηνπ ζηηαξηνχ, ην ζεμ θαη ηηο ζρέζεηο ζηνπο γάκνπο, ηνπο
εγθιεκαηηθνχο λφκνπο, ηηο πξαθηηθέο ησλ ηξαπεδψλ, ηηο εζληθέο πνιηηηθέο δαζκνινγηψλ, ηε δνκή ηεο
θπβέξλεζεο, ηελ νξγάλσζε ηεο εθθιεζίαο θαη ηελ θαηάζηαζε ηεο ζξεζθεπηηθήο πίζηεο. Αξγφηεξα εζηηάδνληαο
ζε άιινπο παξάγνληεο ππνζηήξημε πσο ππήξραλ ηξεηο ηάμεηο εγθιεκάησλ, ε πξψηε απαζρνινχζε ην 1/3 ησλ
παξαβαηψλ, πξνθεηκέλνπ λα γίλεη θαηαλνεηφο ν εμειηθηηθφο αηαβηζκφο απφ ηνπο πξσηφγνλνπο. Τπήξραλ θαη
νη παξάθξνλεο εγθιεκαηίεο γηα παξάδεηγκα, ειίζηνη, βιάθεο, παξαλντθνί, άηνκα πνπ ππνθέξνπλ απφ
κειαγρνιία, θη εθείλνη πνπ πιήηηνληαη απφ γεληθή παξάιπζε, άλνηα, αιθννιηζκφ, επηιεςία ή πζηεξία. Σέινο, ε
εγθιεκαηηθή (criminaloid), είλαη κηα κεγάιε γεληθή ηάμε ρσξίο ηδηαίηεξα ςπρνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά ή
αλαγλσξίζηκεο δηαλνεηηθέο δηαηαξαρέο, ησλ νπνίσλ ην δηαλνεηηθφ θαη ζπλαηζζεκαηηθφ κέξνο απνηέιεζαλ νη
ίδηεο νη ζπλζήθεο ππφ ηηο νπνίεο επηηξέπεηαη ε θαθνήζεο θαη εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά. Δπίζεο ζηελ ηάμε
απηή αλήθνπλ εγθιεκαηίεο κε αμηνζέβαζηε ζέζε ζηελ θνηλσλία πνπ πξνζπαζνχλ λα απνθξχςνπλ ηελ
εγθιεκαηηθή ηνπο πξνζσπηθφηεηα. Αξγφηεξα νη θξηηηθέο πνπ αζθήζεθαλ ζην έξγν ηνπ Λνκπξφδν έθαλαλ ιφγν
γηα κηα ζεσξία αλφεηε θαη αθειή αθνχ θαη νη ίδηεο νη επηζηήκεο κε ηελ εμέιημή ηνπο θαηέξξηςαλ ηα ιεγφκελά
ηνπ. ΋πσο γηα παξάδεηγκα νη ηνκείο ηεο ςπρηαηξηθήο θαη ηεο ςπρνινγίαο πνπ δείρλνπλ πσο νη ζρέζεηο
αλάκεζα ζην έγθιεκα θαη ηελ επηιεςία, ή αλάκεζα ζην έγθιεκα θαη ηελ παξαθξνζχλε ήηαλ πεξηζζφηεξν
ζχλζεηεο θαη πεξηεθηηθέο απφ ηηο ζρέζεηο ηνπ Λνκπξφδν. Παξ’ φια απηά θαζ’ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ 20νπ αηψλα
θαη παξαπάλσ, ηα εγρεηξίδηά ηνπ πεξηγξάθνληαλ σο ηα πξψηα εγθιεκαηνινγηθά πνπ αλαδεηνχζαλ ηηο αηηίεο
ηνπ εγθιήκαηνο θαη επνκέλσο ζαλ ηδξπηηθέο ηεο ζεηηθηζηηθήο εγθιεκαηνινγίαο.

Με ηα ρξφληα, ε επηζηήκε ηεο εγθιεκαηνινγίαο θαη νη ζπλαθείο ή ζπλεξγαδφκελνη θιάδνη απέδεημαλ πσο
θαλέλαο άλζξσπνο δελ γελληέηαη εγθιεκαηίαο αιιά γίλεηαη εμαηηίαο ησλ φζσλ πξφθεηηαη λα ζπκβνχλ ζηε δσή
ηνπ. Σελ άπνςε απηή αλαγθάζηεθε λα παξαδερζεί θαη ν ίδηνο ν Λνκπξφδν πεξηιακβάλνληαο ηνπο εμσγελείο
παξάγνληεο σο αίηηα ελφο εγθιήκαηνο. Χζηφζν, ην δήηεκα αλ κπνξεί ε θχζε λα ππεξηζρχζεη ηεο αλαηξνθήο
θαη ηεο θνηλψο απνδεθηήο θαη εθκαζεκέλεο ζπκπεξηθνξάο, ή ηεο θνηλσληθήο ηζνξξνπίαο φζσλ αθνξά ηνπο
εμσγελείο παξάγνληεο, είλαη έλα δήηεκα πνπ απαζρνιεί ηελ εγθιεκαηνινγία αθφκα θαη ζηηο κέξεο καο.

Δμεηάδνληαο ηε ζρέζε κεηαμχ ησλ δχν ζεσξηψλ, ε ζεηηθή εγθιεκαηνινγία ίζσο λα θαίλεηαη πσο αληηηίζεηαη
ζηελ θιαζζηθή εγθιεκαηνινγία θαζψο επίζεο πηζαλφλ είλαη νη θιαζζηθέο εγθιεκαηνινγηθέο ζεσξίεο λα
κπνξνχλ λα εξκελεπηνχλ ζαλ κηα ππνλννχκελε ζεσξία ηεο αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξάο πνπ είλαη αξθεηά
ζπλεπήο κε ηνλ πνδηηηβηζκφ. Δλψ ζην παξειζφλ νη θιαζζηθνί εγθιεκαηνιφγνη ππέζεηαλ πσο ε βεβαηφηεηα θαη
ε δξηκχηεηα ησλ ηηκσξηψλ ήηαλ νη κφλνη ζρεδφλ παξάγνληεο πνπ ζα επεξέαδαλ ηελ εγθιεκαηηθή
ζπκπεξηθνξά, ν Roshier σο ππεξαζπηζηήο ηεο θιαζζηθήο εγθιεκαηνινγίαο ππνζηήξημε πσο δελ ππήξρε
θακία έκθπηε δηαλνεηηθή ζέζε πνπ λα απέθιεηε ηελ εθηίκεζε ησλ θνηλσληθφ-νηθνλνκηθψλ θεηκέλσλ ηνπ
εγθιήκαηνο απφ ην λα απαηηείηαη κφλν ε ζπγθέληξσζή ηνπο ζηελ απνηξνπή ηνπ εγθιήκαηνο. Ζ άπνςε απηή
παξνπζηάδεη ην ζχζηεκα πνηληθήο δηθαηνζχλεο σο ηε κφλε πηπρή πνπ επεξεάδεη ηηο αηνκηθέο ιήςεηο
απνθάζεσλ φζνλ αθνξά ην αλ αμίδεη λα δηαπξάμεη θάπνηνο ην έγθιεκα ή φρη. ΢πλεπψο, ε θιαζζηθνί
εγθιεκαηνιφγνη ζα κπνξνχζαλ λα αλαπηχμνπλ θαη λα εμεηάζνπλ ηνπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηα
επίπεδα εγθιήκαηνο εθηφο ηνπ ζπζηήκαηνο πνηληθήο δηθαηνζχλεο, φπσο γηα παξάδεηγκα ηνπο βηνινγηθνχο,
ςπρνινγηθνχο θαη ηνπο θνηλσληθνχο παξάγνληεο πνπ ζα πεξηγξάθνληαλ σο εγθιεκαηηθά αίηηα . Οη ζεηηθηζηέο
είραλ ηεθκεξηψζεη πσο νη βηνινγηθνί, νη ςπρνινγηθνί θαη νη θνηλσληθνί παξάγνληεο κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ
ηελ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά ελ αληηζέζεη κε ηε δξηκχηεηα ησλ εγθιεκαηηθψλ ηηκσξηψλ. Χζηφζν, ε δξηκχηεηα
ησλ εγθιεκαηηθψλ ηηκσξηψλ ίζσο λα επεξέαδε ηελ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά. ΢πκπεξαζκαηηθά, ηφζν ε
ζεηηθηζηηθή φζν θαη ε θιαζζηθή εγθιεκαηνινγία επηδηψθνπλ λα πξνζδηνξίζνπλ ηνπο παξάγνληεο πνπ

16
επεξεάδνπλ ηελ επίπησζε ηεο εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο. Ζ κνλαδηθή αληίζεζε αλάκεζά ηνπο έγθεηηαη ζην
πνηνη έρνπλ πεξηζζφηεξε θαη πνηνη ιηγφηεξε επηξξνή ζηελ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά.

17
i) Ο ξφινο ηνπ θξάηνπο σο κεραληζκφο ξχζκηζεο ηεο θνηλσλίαο.
΢θφπηκν είλαη ζ’ απηφ ην ζεκείν λα αλαθέξνπκε θάπνηα πξάγκαηα γηα ην ζθνπφ θαη γηα ην ξφιν ηνπ θξάηνπο
αλαθνξηθά κε ην έξγν ηνπ γηα ηε ξχζκηζε κηαο θνηλσλίαο. ΢αλ θξάηνο νξίδεηαη ε «πνιηηηθή νξγάλσζε ηεο
νηθνλνκηθά θπξίαξρεο ηάμεο πνπ απνζθνπεί ζηελ ππεξάζπηζε ηεο ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο θαη ηελ θάκςε
ηεο αληίζηαζεο ησλ άιισλ ηάμεσλ. Γειαδή ην θξάηνο είλαη ην βαζηθφ κέζν ηεο πνιηηηθήο εμνπζίαο ζηελ ηαμηθή
θνηλσλία. Δκθαλίζηεθε ζαλ απνηέιεζκα ηνπ θνηλσληθνχ θαηακεξηζκνχ ηεο εξγαζίαο, ηεο εκθάληζεο ηεο
αηνκηθήο ηδηνθηεζίαο ζηα κέζα παξαγσγήο θαη ηεο δεκηνπξγίαο αληαγσληζηηθψλ ηάμεσλ. Σα γλσξίζκαηα ηνπ
θξάηνπο είλαη: α) ε χπαξμε ελφο εηδηθνχ ζπζηήκαηνο νξγάλσλ θαη ζεζκψλ (θξαηηθφο κεραληζκφο) πνπ
πξαγκαηνπνηνχλ ηηο ιεηηνπξγίεο ηεο θξαηηθήο εμνπζίαο, β) ην δίθαην πνπ εδξαηψλεη έλα ζπγθεθξηκέλν ζχζηεκα
θαλφλσλ, γ) κηα νξηζκέλε εδαθηθή πεξηνρή ζηελ νπνία επεθηείλεηαη ε λνκηθή εμνπζία ηνπ δνζκέλνπ θξάηνπο.
Σν εθκεηαιιεπηηθφ θξάηνο ήηαλ πάληνηε δηθηαηνξία κηαο ζπγθεθξηκέλεο ηάμεο, εδξαίσλε θαη ππεξάζπηδε ηα
ζπκθέξνληα απηήο ηεο ηάμεο. Δίλαη γλσζηνί νη παξαθάησ ηζηνξηθνί ηχπνη θξάηνπο: δνπινθηεηηθφ,
θενπδαξρηθφ, αζηηθφ»( ΢χληνκν θνηλσληθνπνιηηηθφ ιεμηθφ 1995: ζει.166). Ζ δεκηνπξγία ηνπ έγηλε κε ην
ρσξηζκφ ηεο θνηλσλίαο ζε ηάμεηο εθκεηαιιεπηψλ θαη εθκεηαιιεπνκέλσλ, ζαλ πξντφλ ησλ αλεηξήλεπησλ
ηαμηθψλ αληηζέζεσλ. ΢ηε καξμηζηηθή παξάδνζε απνδφζεθαλ ζην θξάηνο δηάθνξνη θαη παξεκθεξείο κεηαμχ
ηνπο νξηζκνί. ΋ινη ηνπο ζπγθιίλνπλ ζε δχν βαζηθά ζεκεία. Πξψηνλ, φηη ην θξάηνο απνηειεί θχξηα κνξθή
εθκεηάιιεπζεο θαη δεχηεξνλ, ζηελ επηηαθηηθή αλάγθε ηεο ζπληξηβήο ηνπ θαη ηεο αληηθαηάζηαζήο ηνπ.
Ο Λέληλ φξηζε ην θξάηνο σο κηα κεραλή γηα ηε δηαηήξεζε θαη ηελ θπξηαξρία κηαο ηάμεο πάλσ ζηελ άιιε.
Γηαπηζηψλεη επίζεο έλαλ ζξεζθεπηηθφ ραξαθηήξα πνπ έρεη απνδνζεί ζην θξάηνο, απνδίδνληάο ηνπ κηα
ππεξθπζηθή κνξθή πέξα απφ αλζξψπηλεο δπλαηφηεηεο θαη γεγνλφηα. Πξφθεηηαη γηα κηα αληίιεςε πνπ
ζπκβαδίδεη θαη θαιχπηεη ζην έπαθξν ηα ζπκθέξνληα ηνπ θάζε θνξά δπλάζηε, είηε κηιάκε γηα θενπδάξρε
γαηνθηήκνλα είηε γηα θαπηηαιηζηή, δηθαηνινγψληαο κ’ απηφλ ηνλ ηξφπν ηελ χπαξμε ηνπ εθκεηαιιεπηηθνχ
ζπζηήκαηνο. Δλ νιίγνηο, ην θξάηνο απνηειεί πξντφλ αλεηξήλεπησλ ηαμηθψλ αληηζέζεσλ θαη εκθαλίδεηαη φπνπ
θαη φηαλ νη ηαμηθέο αληηζέζεηο δελ κπνξνχλ λα ζπκβηβαζηνχλ. Απηφλ ηνλ νξηζκφ έδσζε ν Λέληλ ζην έξγν ηνπ
Κξάηνο θαη Δπαλάζηαζε (Λζνιν 2007: ςελ.13). Ο Μαξμ πίζηεπε γηα ην θξάηνο πσο είλαη ην φξγαλν ηεο ηαμηθήο
θπξηαξρίαο θαη ηεο θαηαπίεζεο κηαο ηάμεο απφ κηαλ άιιε θαη πσο απνηειεί ηελ λνκηκνπνίεζε θαη ηελ
εδξαίσζε ηεο θαηαπίεζεο κεηξηάδνληαο ηαπηφρξνλα ηελ ηαμηθή ζχγθξνπζε.
Αιιειέλδεηε κε ην θξάηνο ππήξμε θαη ε δεκηνπξγία ησλ ηάμεσλ πξνθεηκέλνπ νη εθκεηαιιεπφκελνη λα
νξγαλσζνχλ θαη λα ππεξαζπηζηνχλ ηα δηθαηψκαηά ηνπο ελάληηα ζηελ εθκεηάιιεπζε πνπ πθίζηαληαη, επνκέλσο
ρσξίο ην θξάηνο δελ ζα ππήξρε θαη ε αλάγθε χπαξμεο ηάμεσλ. Ο Λέληλ ζην έξγν ηνπ, Κξάηνο θαη Δπαλάζηαζε
αλαθέξεη «…Δπεηδή ην θξάηνο γελλήζεθε απφ ηελ αλάγθε ραιηλαγψγεζεο ησλ ηαμηθψλ αληηζέζεσλ θαη επεηδή
ηαπηφρξνλα γελλήζεθε κέζα ζηε ζχγθξνπζε ησλ ηάμεσλ απηψλ, είλαη θαηά γεληθφ θαλφλα θξάηνο ηεο πην
ηζρπξήο, νηθνλνκηθά θπξίαξρεο ηάμεο, πνπ κε ηε βνήζεηα ηνπ θξάηνπο γίλεηαη θαη πνιηηηθά θπξίαξρε ηάμε θαη
απνθηά λέα κέζα γηα ηελ θαζππφηαμε θαη ηελ εθκεηάιιεπζε ηεο θαηαπηεδφκελεο ηάμεο…» (Λζνιν 2007: Ό.π.
ςελ.19)
Δπνκέλσο ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ελ ιφγσ θξάηνπο επηθεληξψλνληαη ζηελ εθκεηάιιεπζε θαη ηελ θπξηαξρία
ησλ δπλαηψλ ζηνπο αδχλακνπο. Φπζηθά γηα ηε δηαηήξεζε ηεο εμνπζίαο ηνπ θαη ηεο επηβνιήο ηνπ έρεη ζηε
ιεηηνπξγία ηνπ κεραληζκνχο, φπσο ηελ αζηπλνκία θαη ην κφληκν ζηξαηφ πνπ κε ηα κέζα θαηαζηνιήο πνπ
δηαζέηνπλ (θπιαθέο θαη φπια) επηβάιινπλ ηελ θπξηαξρία ησλ ηζρπξψλ. Έλαο άιινο κεραληζκφο ηνλ νπνίν
ρξεζηκνπνηεί ην θξάηνο γηα ηελ εθκεηάιιεπζε θαη ηελ θαηαπίεζε ησλ αδχλαησλ είλαη νη θφξνη θαη ηα θξαηηθά
ρξέε. Ζ είζπξαμή ηνπο γίλεηαη απφ δεκφζηνπο ππαιιήινπο πνπ ηνπο απνδίδεηαη αζπιία θαη θχξνο αθνχ είλαη
φξγαλα θξαηηθήο εμνπζίαο. Σέρλαζκα ηνπ αζηηθνχ θξάηνπο είλαη θαη ε επηβνιή ησλ λφκσλ, αθνχ ην λα
εθαξκφδεη ή λα εμαζθαιίδεη θαλείο ηελ εθαξκνγή ηνπο ζεκαίλεη λα ηνπο δηαζηξέθεη, λα ηνπο ηξνπνπνηεί θαη λα
ηνπο πξνζαξκφδεη ζηηο αλάγθεο ηεο αζηηθήο ηάμεο θαη ηεο ζπζζψξεπζεο ηνπ θεθαιαίνπ. (Μπαλιμπάρ 1978:
ςελ.69)

18
 Απηή είλαη ε κνξθή ηνπ θπξίαξρνπ θξάηνπο πνπ επηθξαηεί κέρξη θαη ηηο κέξεο καο. Βάζεη ησλ παξαπάλσ,
πξνθχπηεη ην εμήο εξψηεκα. Πσο ελψ κηιάκε γηα έλα θξάηνο πνπ ζπληεξεί θαη εληζρχεη ηελ εθκεηάιιεπζε θαη
ηελ αληζφηεηα, απηή ε κνξθή θξάηνπο κπνξεί λα επηβάιεη κε ηνπο κεραληζκνχο ηεο ηελ εχξπζκε ιεηηνπξγία
κηαο θνηλσλίαο; Έηζη, άκεζα πξνθχπηεη ε απνξία ηη θξάηνο ρξεηάδεηαη θαη πνηα ζα είλαη ε κνξθή ηνπ. Έλα
θξάηνο κε εθκεηαιιεπηηθή πνιηηηθή, κε ηαμηθέο αληζφηεηεο, κε δηαρσξηζκφ ησλ κειψλ ηνπ ζε δπλαηνχο θαη
αδχλακνπο δελ δχλαηαη λα δηαζθαιίζεη ηελ νκαιή ιεηηνπξγία ηνπ. Απηφ επεηδή ηα κέιε ηνπ, εμαηηίαο απηψλ ησλ
αληζνηήησλ, ηεο αδηθίαο, ηεο εθκεηάιιεπζεο, ησλ ζηεξήζεσλ πνπ απηέο επηθέξνπλ, ηφζν πλεπκαηηθψλ φζν θαη
πιηθψλ, γελλνχλ ηελ αλνκία, ην ζπκφ θαη θαη’ επέθηαζε ηε βία. Δίλαη δηαπηζησκέλν πσο ν άλζξσπνο φηαλ
βξεζεί ζε ζπλζήθεο εμαζιίσζεο, φηαλ ηνπ έρνπλ ζηεξήζεη φια εθείλα πνπ είλαη απαξαίηεηα γηα λα έρεη κηα
νκαιή θαη αμηνπξεπή δσή, απφ ηελ παηδεία θαη ηελ πγεία κέρξη θαη ηα απαξαίηεηα γηα ηελ θαζεκεξηλή δσή,
δειαδή ηελ ηξνθή θαη ηε ζηέγαζε, ηφηε κελ έρνληαο λα ράζεη ηίπνηα άιιν, πξνβαίλεη ζε θηλήζεηο πνπ ππφ
άιιεο ζπλζήθεο νχηε πνπ ζα πεξλνχζαλ ζαλ ζθέςε απφ ην κπαιφ ηνπ, θηλήζεηο πνπ νπδεκία ζρέζε ζα είραλ
κε ηνλ ηξφπν δσήο πνπ ην ελ ιφγσ άηνκν ζα αθνινπζνχζε ζε κηα ειεχζεξε θνηλσλία θαη δσή.
Μηα ηέηνηα θίλεζε είλαη θαη απηή ηεο αλζξσπνθηνλίαο. ΋ηαλ δειαδή ν άλζξσπνο ππφ ζπγθεθξηκέλεο
ζπλζήθεο θαη αίηηα πνπ δηέπνληαη απφ ηαμηθέο δηαθξίζεηο θαη αληζφηεηεο αθαηξεί ηε δσή ηνπ ζπλαλζξψπνπ ηνπ.
Κνηηψληαο πέξα απφ ηελ απνηξφπαηα θαη θαηαθξηηέα πξάμε κηαο δνινθνλίαο, αλαδεηψληαο ηηο αηηίεο θαη
εμεξεπλψληαο ηα γεγνλφηα, ηφζν ηα θνηλσληθά φζν θαη ηα πνιηηηθά, βιέπνπκε πσο ελδερνκέλσο ν δνινθφλνο
λα ηέιεζε απιά ηελ πξάμε θαη πσο είλαη ζρεδφλ βέβαην πσο νη πξαγκαηηθνί απηνπξγνί είλαη άιινη. Δίλαη έλα
νιφθιεξν θνηλσληθνπνιηηηθφ ζχζηεκα πνπ ηνλ αλάγθαζε ζε θηψρεηα. Σνλ θαηαδίθαζε λα κείλεη ακφξθσηνο
εμαηηίαο ησλ ηαμηθψλ θξαγκψλ πνπ επέβαιε ζηελ παηδεία, θάηη πνπ απνδεηθλχεηαη πεξίηξαλα απφ ηα πνζνζηά
καζεηηθήο δηαξξνήο ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε. Σνλ θαηαδίθαζε λα κείλεη άξξσζηνο εμαηηίαο ησλ ίδησλ
θξαγκψλ πνπ έβαιε θαη ζην ρψξν ηεο πγείαο, ελ νλφκαηη πάληα ηνπ θέξδνπο, αθνχ ην πνιπηηκφηεξν φισλ ησλ
αγαζψλ αληί λα είλαη πξνζβάζηκν, έγηλε δηθαίσκα ησλ ιίγσλ θαη κεηαηξάπεθε ζε θεξδνθφξα επηρείξεζε ηνπ
θεθαιαίνπ. Σνλ θαηαδίθαζε λα κείλεη άλεξγνο, θζελφ θαη επέιηθην εξγαηηθφ δπλακηθφ ή εξγαδφκελν ρσξίο
δηθαηψκαηα. Αλαζθάιηζην θαη εθηεζεηκέλν ζε ρίιηνπο δχν θηλδχλνπο, θάηη πνπ απνδεηθλχεηαη απφ ηα πνζνζηά
εξγαηηθψλ αηπρεκάησλ, ζαλαηεθφξσλ ηηο πην πνιιέο θνξέο. ΋ια απηά ζαθψο θαη πιήηηνπλ ηα θησρά θαη
κεζαία ζηξψκαηα.

Σν έγθιεκα «σο πξάμε, ζηελ αζηηθή πνηληθή ζθέςε θαη πξαθηηθή, λνείηαη ε ΔΚΟΤ΢ΗΑ ζπκπεξηθνξά (ε
ζπκπεξηθνξά ε νπνία ξπζκίδεηαη ζε αλψηεξν επίπεδν (…). «΢ηηο εθκεηαιιεπηηθέο θνηλσλίεο θάπνηνη απφ ηνπο
ζηνηρεηψδεηο θαλφλεο ζπκβίσζεο απνθηνχλ ηε κνξθή λφκνπ, φπσο γηα παξάδεηγκα νη δηαηάμεηο γηα ηελ
αλζξσπνθηνλία, ηηο ζσκαηηθέο βιάβεο θ.ά. Απηέο νη λνκηθέο δηαηάμεηο έρνπλ κελ σο ζηφρν ηνπο ηελ αζθάιεηα
ηεο άξρνπζαο ηάμεο, αιιά είλαη αλαγθαίεο θαη γηα ηε ζρεηηθά νκαιή θνηλσληθή ζπκβίσζε, ε νπνία βεβαίσο
γίλεηαη κε ηνπο φξνπο ηνπ ππάξρνληνο θνηλσληθννηθνλνκηθνχ ζρεκαηηζκνχ (θαπηηαιηζκφο) θαη κε ηελ
πξνυπφζεζε φηη ζα ζπκβάινπλ ζηε δηαηήξεζή ηνπ θαη αλαπαξαγσγή ηνπ.
Χζηφζν ε απφιπηε εθαξκνγή ηέηνησλ λνκηθψλ θαλφλσλ είλαη αδχλαηε, αθνχ νη θνηλσληθέο ζπλζήθεο
δεκηνπξγνχλ ην έδαθνο γηα ηελ παξαβίαζή ηνπο». ΋ζνλ αθνξά ηνλ νξηζκφ ηεο πξάμεο σο «ΔΚΟΤ΢ΗΑ΢
ζπκπεξηθνξάο ηνπ δξάζηε», νθείινπκε λα πξνβιεκαηηζηνχκε γηα ηελ επίδξαζε πνπ αζθνχλ νη
θνηλσληθννηθνλνκηθέο ζπλζήθεο ζηε δηακφξθσζε πξνζσπηθφηεηαο, ηεο ηαμηθήο ζπλείδεζεο θαη ηεο ελ γέλεη
θνηλσληθήο ζπκπεξηθνξάο ελφο αηφκνπ. Απφ απηή ηελ άπνςε ππάξρεη ε αηνκηθή επζχλε πνπ δηακνξθψλεηαη
κέζα ζε ηζηνξηθά δνζκέλα θνηλσληθά πιαίζηα.

΢ηελ πξαγκαηηθφηεηα ν ραξαθηεξηζκφο, απφ ηελ αζηηθή δηαλφεζε, ηεο άδηθεο πξάμεο σο ΔΚΟΤ΢ΗΑ΢, δειαδή
σο ΔΛΔΤΘΔΡΖ΢, απηφβνπιεο θαη αβίαζηεο, εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο ηνπ δξάζηε, δελ αληαπνθξίλεηαη
ζηελ αληηθεηκεληθή πξαγκαηηθφηεηα. ΢ην έδαθνο ηεο θαπηηαιηζηηθήο ηαμηθήο θνηλσλίαο ε ειεπζεξία ηνπ
ηδηνθηήηε ησλ κέζσλ παξαγσγήο είλαη απηή πνπ πξνζηαηεχεηαη απφ ην πιέγκα ησλ λνκηθψλ δηαηάμεσλ θαη
είλαη ηζρπξφηεξε απφ ηελ ειεπζεξία ηνπ κηζζσηνχ εξγάηε. «Ζ ειεπζεξία ηνπ ελφο ζηακαηά εθεί πνπ αξρίδεη ε
ειεπζεξία ηνπ άιινπ» (βι. Γηαθήξπμε ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ πνιίηε ηεο Γαιιηθήο
Δπαλάζηαζεο), άξα ε ηππηθή ειεπζεξία ηνπ εθκεηαιιεπφκελνπ ζηακαηά εθεί φπνπ αξρίδεη ε νπζηαζηηθή
ειεπζεξία ηνπ εθκεηαιιεπηή ηνπ. ΢πλεπψο είλαη αδηαλφεηε ε παξαδνρή χπαξμεο ειεπζεξίαο ηεο βνχιεζεο θαη

19
εθδήισζεο εθνχζηαο ζπκπεξηθνξάο, ππφ ηελ έλλνηα ηεο ειεχζεξεο θαη αβίαζηεο απφ θνηλσληθννηθνλνκηθνχο
παξάγνληεο, δξάζεο, πνιχ πεξηζζφηεξν πνπ ζηηο ζπγθεθξηκέλεο ζπλζήθεο νιφθιεξε ηάμε αλζξψπσλ, ε
εξγαηηθή ηάμε, θαηαπηέδεηαη, ρεηξαγσγείηαη θαη ππνδνπιψλεηαη απφ ηελ άξρνπζα αζηηθή ηάμε, βηψλνληαο έλα
θαζεζηψο απφιπηεο νπζηαζηηθά αλειεπζεξίαο. Πξαγκαηηθά, πφζν ειεχζεξνη είλαη νη εξγάηεο λα δηεθδηθήζνπλ
απφ ηα ρέξηα ηνπ ηδηνθηήηε-εθκεηαιιεπηή ηνπο ηελ αθαίξεζε ησλ εξγαιείσλ θαη ησλ κεραλεκάησλ ηνπ
εξγνζηαζίνπ ηνπ θαη ελ ζπλερεία ηελ θνηλσληθνπνίεζή ηνπο, ψζηε απηά λα αλήθνπλ ζε απηνχο πνπ ηα
ρεηξίδνληαη θαη παξάγνπλ ην πξντφλ, ρσξίο λα ζεσξεζνχλ παξαβάηεο ηεο θάζε θνξά ηζρχνπζαο πνηληθήο
λνκνζεζίαο θαη ρσξίο λα ηηκσξεζνχλ είηε σο ζηαζηαζηέο είηε σο ιεζηέο είηε σο ζπκκνξίηεο, ππεμαηξέηεο
θιπ.;» (Εαθεηξίνπ 2009, http://ropewalker.pblogs.gr/2009/06/487698.html).

Δίλαη αδηαλφεην λα ζπδεηνχκε πεξί ειεπζεξίαο ζε ζπλζήθεο θνηλσληθήο θαπηηαιηζηηθήο αλειεπζεξίαο. Δίλαη
εμίζνπ αδηαλφεην λα κηιάκε γηα πάηαμε θαη θαηαπνιέκεζε ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο ππφ απηέο ηηο ζπλζήθεο. Καη
απηφ επεηδή ζε κηα θνηλσλία ε νπνία ε ίδηα γελλά ηηο αληζφηεηεο θαη ηελ εθκεηάιιεπζε ηνπ αλζξψπνπ απφ
άλζξσπν, ε ίδηα γελλά ην έγθιεκα θαη ην ζξέθεη. ΢ε κηα θνηλσλία φπνπ δελ ζα ππάξρνπλ εθκεηαιιεπηέο θαη
δπλάζηεο, φηαλ δελ ζα ππάξρνπλ ηάμεηο θαη δηαθνξνπνηήζεηο ζηα κέιε κηαο θνηλσλίαο ηφηε κφλν ζα κπνξνχκε
λα κηιάκε γηα νπζηαζηηθή ειεπζεξία. ¨…Γηα ηνλ απινχζηαην ιφγν φηη νη άλζξσπνη απνιπηξσκέλνη απφ ηελ
θαπηηαιηζηηθή δνπιεία απφ ηηο αλαξίζκεηεο θξηθαιεφηεηεο, αγξηφηεηεο, παξαινγηζκνχο θαη αηζρξφηεηεο ηεο
θαπηηαιηζηηθήο εθκεηάιιεπζεο ζα ζπλεζίζνπλ ζηγά-ζηγά λα ηεξνχλ ηνπο ζηνηρεηψδεηο θαλφλεο ζπκβίσζεο πνπ
είλαη γλσζηνί απφ αηψλεο θαη επαλαιακβάλνληαη εδψ θαη ρηιηάδεο ρξφληα ζε φινπο ηνπο θψδηθεο, λα ηνπο
ηεξνχλ δίρσο βία, δίρσο θαηαλαγθαζκφ, δίρσο ππνηαγή, δίρσο ηνλ εηδηθφ κεραληζκφ θαηαλαγθαζκνχ πνπ
ιέγεηαη θξάηνο¨ (Εαθεηξίνπ 2009, http://ropewalker.pblogs.gr/2009/06/487698.html).

20
ii) Μηα πξψηε αληίιεςε πεξί ζσθξνληζκνχ
Δθπξφζσπνο ηεο ¨θιαζζηθήο εγθιεκαηνινγίαο¨ ζεσξείηαη ν Cesare Bonesana, Marchese de Beccaria (1738-
1794), ηνπ νπνίνπ ε ζεσξία βαζίζηεθε ζε έλα είδνο ειεχζεξεο ζέιεζεο νξζνινγηθφ εδνληζκφ, κηα θηινζνθηθή
παξάδνζε πνπ ηε ζπλαληάκε πνιινχο αηψλεο πξηλ. Ήηαλ έλαο δηακαξηπξφκελνο ζπγγξαθέαο ν νπνίνο
επηρείξεζε λα αιιάμεη ηελ ππεξβνιηθή θαη άζρεκε ηηκσξία πνπ πξναλαθέξακε θαη ζην έξγν ηνπ απεηθφληδε κηα
πην ζχγρξνλε εηθφλα ηνπ εγθιήκαηνο θαη ηεο δηθαηνζχλεο. Πξφηεηλε έλα επξχ θάζκα ξπζκίζεσλ γηα ην
΢χζηεκα Πνηληθήο Γηθαηνζχλεο ηεο επνρήο ηνπ, βάζεη ηνπ νπνίνπ ζα κπνξνχζε λα επηηεπρζεί ε δηθαηνζχλε θαη
ε απνηειεζκαηηθφηεηα. Οη ηδέεο ηνπ ήηαλ αξθεηά απνκαθξπζκέλεο απφ ηηο ηδέεο πνπ επηθξαηνχζαλ ηελ απνρή
εθείλε αλαθνξηθά κε ην ζηφρν ηεο ηηκσξίαο. Έζεηε σο βαζηθφ ζηφρν ηελ πξφιεςε θαη ηελ απνηξνπή ηεο
εγθιεκαηηθήο θαη παξαβαηηθήο πξάμεο θαηαδεηθλχνληαο ηνλ κέρξη ηφηε ζηείξν ξφιν ηεο ηηκσξίαο πνπ είρε ζαλ
κνλαδηθφ θίλεηξν ηελ ηηκσξία ηνπ αηφκνπ απνθιεηζηηθά γηα ηελ πξάμε πνπ έθαλε θαη φρη ην ζσθξνληζκφ ηνπ
θαη ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ αηηηψλ πνπ ηνλ έθαλαλ εγθιεκαηία.

Πην ζπγθεθξηκέλα, πξφηεηλε δέθα ηδέεο ζηηο νπνίεο ζπλφςηδε ην πψο ζα γηλφηαλε ε εγθιεκαηηθή ζπζηεκηθή
δηθαηνζχλε δίθαηε θαη απνηειεζκαηηθή. Καη’ αξράο, ηα λνκνζεηηθά δεηήκαηα ζα έπξεπε λα νξίδνπλ κε αθξίβεηα
ηα εγθιήκαηα θάηη πνπ εξρφηαλ ζε αληίζεζε κε ηνλ Beccaria αθνχ ην λνκνζεηηθφ ζχζηεκα πέξαζε πνιινχο
γεληθνχο λφκνπο θαη άθεζε ζηελ θξίζε ησλ δηθαζηψλ ηελ εθαξκνγή ηνπο. Ο ξφινο ησλ δηθαζηψλ ζα ήηαλ λα
πξνζδηνξίδνπλ απνθιεηζηηθά ηελ ελνρή θαη λα εκκέλνπλ ζηνλ απζηεξφ θαζνξηζκφ ηεο ηηκσξίαο. Έπεηηα, ε
ζνβαξφηεηα ηνπ εγθιήκαηνο ζα πξέπεη λα θαζνξηζηεί απφ ηε δεκηά πνπ πξνθαιεί ζηελ θνηλσλία. Άιινη
παξάγνληεο, κε κνλαδηθή εμαίξεζε ηελ πξφζεζε ηνπ παξαβάηε, ζεσξνχληαη άζρεηνη. Οη ηηκσξίεο ζα πξέπεη λα
επηβάιινληαη αλάινγα κε ηε ζνβαξφηεηα ηνπ εγθιήκαηνο θαη ηελ πξφζεζή ηνπο λα απνηξέςνπλ ην έγθιεκα,
θαη’ επέθηαζε λα πξνζηαηέςνπλ ην άηνκν απφ ην λα δηαπξάμεη έλα έγθιεκα αιιά θαη ηελ θνηλσλία λα
δεκησζεί, άπνςε πνπ εξρφηαλ ζε αληίζεζε κε ηε ζενινγηθή ηνπ Calas, φηη νη λφκνη ζα έπξεπε λα
κεηαβηβάδνληαη ζξεζθεπηηθά ζην θξάηνο θαη λα δξνπλ ζην κέξνο ηνπ Θενχ.

Οη πνηλέο ζεσξνχληαη άδηθεο φηαλ ε δξηκχηεηά ηνπο ππεξβαίλεη απηά πνπ είλαη απαξαίηεηα γηα ηελ ηηκσξία ηεο
απψιεηαο ελφο αγαζνχ. Ζ ππεξβνιηθή δξηκχηεηα ηεο πνηλήο φρη κφλν απνηπγράλεη λα απνηξέςεη ην έγθιεκα
αιιά ην απμάλεη, αθνχ ηα άηνκα δηαπξάηηνπλ πεξηζζφηεξα εγθιήκαηα πξνθεηκέλνπ λα κελ ηηκσξεζνχλ
ζθιεξά κφλν γηα έλα. Οη ηηκσξίεο ζα πξέπεη λα είλαη άκεζεο πξνθεηκέλνπ λα ππάξρεη ζπλάθεηα κεηαμχ ηνπ
εγθιήκαηνο θαη ηεο ηηκσξίαο ζην αλζξψπηλν κπαιφ, ζα πξέπεη λα είλαη αλακθίβνιεο πξνθεηκέλνπ λα
κεδελίδεηαη θάζε ειπίδα αηηκσξεζίαο. Σέινο, ε δνκή ησλ λφκσλ ζα πξέπεη λα έρεη ζαλ ζηφρν λα απνηξέπεη
εγθιήκαηα απφ ην λα ηα ηηκσξεί.

Οη ηηκσξίεο απφ κφλεο ηνπο είλαη εληειψο άζθνπεο φηαλ δελ ππάξρεη ζπγθξνηεκέλνο θαη ζνβαξά ξπζκηζκέλνο
ξφινο ηνπ πιαηζίνπ πνπ θηλείηαη ν ζσθξνληζκφο. Κη εδψ ηίζεηαη ην ζέκα ηνπ ξφινπ πνπ ζα πξέπεη λα έρεη
απηφο (ν ζσθξνληζκφο), ν ζθνπφο θαη ην απνηέιεζκα πνπ ζα έρεη σο θαζήθνλ λα επηθέξεη. Σν ζχζηεκα ηνπ
ζσθξνληζκνχ πάζρεη απφ ηα πνιχ παιηά ρξφληα κε ζνβαξή απφδεημε ην γεγνλφο φηη ελψ ηα άηνκα πνπ
παξαβαίλνπλ ηε λνκνζεζία μέξνπλ θαη φηη ζα ηηκσξεζνχλ γη’ απηή ηνπο ηελ πξάμε, θαη φηη ε ηηκσξία απηή
ελδερνκέλσο λα πξφθεηηαη λα είλαη ζθιεξή φπσο γηα παξάδεηγκα πνιχρξνλε θξάηεζε ζηε θπιαθή, ηζφβηα, ή ε
ρεηξνηέξα φισλ ε ζαλαηηθή πνηλή ε νπνία αθφκα θαη ζηηο κέξεο καο επηβάιιεηαη ζε αξθεηέο ρψξεο, θαη παξ’
φια απηά ηα άηνκα πξνβαίλνπλ ζηελ εγθιεκαηηθή πξάμε. Πνιιέο είλαη θαη νη πεξηπηψζεηο πνπ ηα άηνκα
απνθπιαθίδνληαη θαη ζε θάπνην ρξνληθφ δηάζηεκα επηζηξέθνπλ ζηε θπιαθή. Απηφο ν θαχινο θχθινο δελ
θαηαδεηθλχεη παξά έλα ζάπην ζσθξνληζηηθφ ζχζηεκα, ην νπνίν πξνθαλψο δελ είλαη αλεμάξηεην. ΢πλδέεηαη
άκεζα κε έλα αηειέζθνξν ζχζηεκα Γηθαηνζχλεο ην νπνίν επίζεο είλαη αλάινγν ηνπ εθάζηνηε πνιηηηθνχ
ζπζηήκαηνο. Κάλνληαο ιφγν γηα ζσθξνληζκφ κηιάκε γηα έλα ζχζηεκα πνπ ηαπεηλψλεη ηνπο θξαηνπκέλνπο,
πξνθαλψο εμαηηίαο ησλ πξάμεσλ πνπ ηνπο νδήγεζαλ ζην ίδξπκα, γηα ηηο νπνίεο ζπρλά ππθλά νχηε επηινγή
ηνπο ήηαλ, νχηε επζχλνληαλ απνθιεηζηηθά νη ίδηνη (επζχλνληαλ αίηηα φπσο ε έλδεηα, ε εμάξηεζε απφ νπζίεο θαη
άιια πνπ ζα εξεπλεζνχλ θαη ζα αλαιπζνχλ ζηε ζπλέρεηα).

21
 «Άπαμ έλαο άλζξσπνο έρεη κπεη κηα θνξά ζηε θπιαθή, είλαη ζίγνπξν φηη ζα μαλακπεί. Απηφ είλαη θάηη
αλαπφθεπθην θαη νη ζηαηηζηηθέο ην επηβεβαηψλνπλ. (…) Έλα άιιν ραξαθηεξηζηηθφ ζηνηρείν είλαη φηη ην αδίθεκα
πνπ μαλαθέξλεη έλαλ άλζξσπν ζηε θπιαθή, είλαη πάληνηε ζνβαξφηεξν απφ ην πξψην. Δάλ, πξηλ, επξφθεηην
γηα κηα κηθξνθινπή, ηψξα μαλαγπξίδεη γηα κηα παξάηνικε δηάξξεμε, εάλ ηελ πξψηε θνξά είρε θπιαθηζζεί γηα
θάπνηα πξάμε βίαο, ζπρλά γπξίδεη σο δνινθφλνο. ΋ινη νη ζπγγξαθείο πνπ αζρνινχληαη κε ηελ
εγθιεκαηνινγία, ζπκθσλνχλ κ’ απηή ηελ παξαηήξεζε. (…)Παξ’ φιεο ηηο έσο ηψξα κεηαξξπζκίζεηο, παξ’ φια
ηα πεηξάκαηα ησλ δηαθφξσλ ζσθξνληζηηθψλ ζπζηεκάησλ, ηα απνηειέζκαηα είλαη πάληνηε ηα ίδηα. Αθ’ ελφο ν
αξηζκφο ησλ αδηθεκάησλ θαηά ησλ πθηζηάκελσλ λφκσλ νχηε απμάλεηαη νχηε κεηψλεηαη αλεμαξηήησο ηνπ
ζπζηήκαηνο θνιαζκνχ (…). Αθ’ εηέξνπ, αλεμαξηήησο ησλ αιιαγψλ πνπ γίλνληαη ζην θαζεζηψο ησλ θπιαθψλ,
ην πξφβιεκα ησλ ππφηξνπσλ είλαη δπζεπίιπην.

Δίλαη αλαπφθεπθην -θαη δελ κπνξεί παξά λα είλαη έηζη: ε θπιαθή ζθνηψλεη ζε έλαλ άλζξσπν θάζε ηδηφηεηα
πνπ ηνλ βνεζά λα πξνζαξκφδεηαη φζν ην δπλαηφλ θαιχηεξα ζηε δσή ηεο θνηλφηεηαο. Σνλ θαζηζηά ην είδνο ηνπ
αλζξψπνπ πνπ ζα μαλαγπξίζεη αλαπφθεπθηα εθεί κέζα γηα λα πεξάζεη φιε ηελ ππφινηπε δσή ηνπ ζε έλαλ
απφ εθείλνπο ηνπο πέηξηλνπο ηάθνπο πάλσ ζηνπο νπνίνπο είλαη ραξαγκέλα ηα εμήο: «΢σθξνληζηηθφ θαη
Αλακνξθσηηθφ Ίδξπκα». Μφλν κηα απάληεζε ππάξρεη ζην εξψηεκα ηη κπνξεί λα γίλεη γηα λα βειηησζεί ην απηφ
ην πνηληθφ ζχζηεκα: Σίπνηα! Ζ θπιαθή δελ κπνξεί λα βειηησζεί. Με εμαίξεζε θάπνηεο αζήκαληεο
κηθξνβειηηψζεηο, δελ κπνξεί λα γίλεη απνιχησο ηίπνηε άιιν εθηφο απφ ην λα θαηεδαθηζζεί.

Θα πξφηεηλα ηελ ηνπνζέηεζε ηνπ Πεζηαιφηζη [1746-1827] ζηε ζέζε ηνπ δηεπζπληή θάζε θπιαθήο.
Αλαθέξνκαη ζηνλ κεγάιν Διβεηφ παηδαγσγφ ν νπνίνο έπαηξλε εγθαηαιειεηκκέλα παηδηά θαη ηα έθαλε ζσζηνχο
πνιίηεο. Θα πξφηεηλα, επίζεο, ζηε ζέζε ησλ ζεκεξηλψλ δεζκνθπιάθσλ αληί γηα πξψελ ζηξαηησηηθνχο θαη
αζηπλνκηθνχο λα ηνπνζεηήζνπκε 60 Πεζηαιφηζη. Αιιά ζα κε ξσηήζεηε: «Πνπ ζα ηνπο βξνχκε;» εχινγν ην
εξψηεκα. Ο κεγάινο Διβεηφο δάζθαινο ζίγνπξα ζα αξληφηαλ λα γίλεη δεζκνθχιαθαο, θπξίσο επεηδή ε αξρή
θάζε θπιαθήο είλαη ιαλζαζκέλε, αθνχ ζηεξεί ζ’ έλαλ άλζξσπν ηελ ειεπζεξία ηνπ. ΋ηαλ ζηεξείο ζ’ έλαλ
άλζξσπν ηελ ειεπζεξία ηνπ, δελ ηνλ θάλεηο θαιχηεξν, θαιιηεξγείο θαζ’ έμηλ εγθιεκαηίεο.» (Πζτροσ Κροπότκιν 1977:
ςελ.39-41)

Ζ αζιηφηεηα ηνπ ζπζηήκαηνο ηνπ ζσθξνληζκνχ ζπλαληάηαη πεξηζζφηεξν ζηηο γπλαηθείεο θπιαθέο φπνπ ε
ηαπείλσζε πνπ πθίζηαληαη νη θξαηνχκελεο, ηδηαίηεξα ηε ζηηγκή ησλ γπλαηθνινγηθψλ εμεηάζεσλ θαη ησλ
εμεηάζεσλ αζθαιείαο (θνιπηθή θαη πξσθηηθή εμέηαζε γηα ηπρφλ εηζαγσγέο λαξθσηηθψλ) είλαη ραξαθηεξηζηηθφ
ζεκείν ηεο απζαηξεζίαο απηνχ ηνπ πξνβιεκαηηθνχ ζπζηήκαηνο. Άιιε απάλζξσπε ηηκσξία απηνχ ηνπ
ζπζηήκαηνο είλαη ε απνκφλσζε. Απηφ ζεκαίλεη θξάηεζε ηνπ αλζξψπνπ ππφ άζιηεο ζπλζήθεο ζε θξχα θειηά κε
ζαπηζκέλνπο θαη κνπριηαζκέλνπο ηνίρνπο, εθηεζεηκέλνη ζην θξχν θαη ζε άθξσο αλζπγηεηλέο ζπλζήθεο.
Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη φηη νη ζσθξνληζηηθνί ππάιιεινη ππνζηεξίδνπλ πσο ν ξφινο ηεο απνκφλσζεο είλαη
αλαγθαίνο γηα ¨ιφγνπο αζθαιείαο¨. Δπίζεο ηξαγηθφ θαη απάλζξσπν είλαη ην θαηλφκελν ηεο ζηίβαμεο ησλ
αηφκσλ ζηα θειηά θαζψο δέρνληαη ππεξβνιηθά κεγαιχηεξν αξηζκφ απφ απηφλ πνπ είλαη εθηθηφο. ΢πλεπάγεηαη
πσο θαη νη ζπλζήθεο δηαβίσζεο θαη ζπκβίσζεο ζα είλαη εμίζνπ απάλζξσπεο θαη ζπλεπψο ν ξφινο ηνπ
ζσθξνληζκνχ ζα είλαη είηε εληειψο αλχπαξθηνο είηε κεδακηλφο θαη αδχλακνο. Απηέο νη ηαθηηθέο έρνπλ ζαλ
ζηφρν ηελ απφιπηε εθκεδέληζε ηνπ αλζξψπηλνπ είδνπο, ηε ζηπγλή ηηκσξία γηα ηελ πξάμε, φληαο πιήξσο
απνκαθξπζκέλεο απφ θάζε θίλεζε ζχλδεζεο αηηηψλ θαη πξάμεο, εμεξεχλεζεο απηψλ θαη θαηαπνιέκεζή ηνπο
ζε ζχλδεζε πάληα κε ην πνιηηηθφ ζχζηεκα θαη ην κεραληζκφ ηνπ θξάηνπο. Γελ είλαη ιίγεο νη πεξηπηψζεηο ησλ
θξαηνπκέλσλ πνπ απηνθηφλεζαλ ζηα θειηά ηνπο κε κπνξψληαο λα δήζνπλ ην ζηίγκα ηεο θαηεγνξίαο, ηελ
πίεζε θαη ην ςπρνινγηθφ βάξνο ηεο δσήο ηνπο κε ηελ ηξνπή πνπ πήξε.

Άκεζα πξνθχπηνπλ ηα εξσηήκαηα, ηη επίπησζε έρεη ζηνλ θξαηνχκελν απηή ε ηαπείλσζε πνπ πθίζηαηαη, πνηνο
ν ζσθξνληζηηθφο ξφινο πνπ απνξξέεη απφ απηέο ηηο κεζφδνπο θαη πνηα ε επίπησζή ηνπο ζην άηνκν αιιά θαη
ζηε κεηέπεηηα δσή ηνπ ζε κηα πηζαλή απνθπιάθηζή ηνπ. ΢πλεπψο ν ζσθξνληζκφο εθηφο απφ ηελ επηβνιή
ηηκσξίαο θαη δηαπαηδαγψγεζεο ηνπ αηφκνπ ζα πξέπεη λα αλαιακβάλεη ηε ζεκαληηθφηεξε εθπιήξσζε ηνπ

22
ζηφρνπ ηνπ, ηελ νκαιή επαλέληαμε ηνπ αηφκνπ ζην θνηλσληθφ ζχλνιν, γηα λα κελ δηαπξάμεη μαλά ην ίδην
αδίθεκα θαη γηα λα κελ ππνπέζεη ζε παξαβάζεηο αιιά θαη λα έρεη κηα νκαιή δσή πνπ ζα ηνπ δίλεη θίλεηξν λα
κελ μαλαγπξίζεη ζε παιηφηεξεο θαθνηνπηέο. Δίλαη άθξσο εθηθηφ θαη αλαγθαίν έλα ζσθξνληζηηθφ ζχζηεκα
δηακνξθσκέλν αλάινγα κε ηηο αλάγθεο κηαο θνηλσλίαο θαη ησλ κειψλ ηεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, έλα ζχζηεκα πνπ
ζα έρεη ζην επίθεληξφ ηνπ ηνλ άλζξσπν θαη ηηο αλάγθεο ηνπ. Θα θξνληίδεη γη’ απηφλ λα ηνπ δνζνχλ επθαηξίεο
πνπ δελ ηνπ δφζεθαλ ζηε δσή πξηλ λα δηαπξάμεη ην έγθιεκα, φπσο γηα παξάδεηγκα εθπαηδεπηηθέο θαη
δπλαηφηεηεο εθκάζεζεο. Σα εμαξηεκέλα απφ νπζίεο άηνκα, ζα πξέπεη λα είλαη δηαρσξηζκέλα απφ ηνπο
ππφινηπνπο ζπγθξαηνπκέλνπο ηνπο, ν εγθιεηζκφο ηνπο λα πξαγκαηνπνηείηαη ζε εηδηθά ζεξαπεπηηθά ηδξχκαηα
θαζψο ρξήδνπλ ηδηαίηεξεο ςπρνινγηθήο θαη ηαηξηθήο θξνληίδαο. Καη θπξίσο ην ζσθξνληζηηθφ ζχζηεκα ζα
πξέπεη λα εζηηάδεη ζηελ πξνεηνηκαζία ηνπ αηφκνπ γηα ηελ εκέξα πνπ απηφ ζα εμέιζεη απφ ην ζσθξνληζηηθφ
ίδξπκα. Ο ζσθξνληζκέλνο πηα πνιίηεο ζα έξζεη εμ αξρήο αληηκέησπνο κε ην ζηίγκα ηνπ πξψελ θπιαθηζκέλνπ
θαη εμαηηίαο απηνχ, κε ηελ αλεξγία. ΢πλεπψο κε ηελ έμνδφ ηνπ απφ ηε θπιαθή ζα πξέπεη πξσηίζησο λα ηνπ
έρνπλ εμαζθαιηζηεί ηα πξνο δελ αιιά θαη ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο πνπ ζα ηνπο εμαζθαιίζνπλ κηα
λνκνηαγή δσή θαζηζηψληαο ηνπο ρξήζηκν γηα ηνπο γχξσ ηνπ θαη γηα ηελ θνηλσλία.

Πξνζζέησο, ν Beccaria ππνζηήξημε πσο νη λφκνη ζα πξέπεη λα δεκνζηεχνληαη πξνθεηκέλνπ λα

γλσζηνπνηνχληαη ζηνπο αλζξψπνπο θαη έηζη λα ζηεξίδνπλ ην ζθνπφ ηνπο. Ζ θαηάξγεζε ησλ βαζαληζηεξίσλ
θαη ησλ κπζηηθψλ θαηεγνξηψλ ζα έπξεπε λα είλαη άκεζε, φπσο επίζεο θαη ηεο ζαλαηηθήο πνηλήο θαη λα
αληηθαηαζηαζεί απφ ηελ θπιάθηζε. Δπίζεο ν λφκνο ζα πξέπεη λα δηαθξίλεη αλάκεζα ζε πινχζην θαη ζε θησρφ.
Σν βηβιίν ηνπ Beccaria ηνπνζεηήζεθε ζηα απαγνξεπκέλα απφ ηελ εθθιεζία εμαηηίαο ησλ πξννδεπηηθψλ ηνπ
ηδεψλ, ελψ κεηά ηε Γαιιηθή Δπαλάζηαζε, νη αξρέο ηνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζαλ βάζε γηα ηνλ Γαιιηθφ Κψδηθα.
΢χκθσλα κε ηα επηρεηξήκαηά ηνπ, ε δηθαηνζχλε νθείιεη λα εθαξκφδεη ηνπο λφκνπο νη νπνίνη ζα
πξνζδηνξίδνληαη απφ κηα αθξηβή πνηληθή ξήηξα γηα θάζε έγθιεκα θαη θάζε βαζκφ εγθιήκαηνο. Ζ κεγαιχηεξε
πξαθηηθή δπζθνιία πνπ ζπλαληήζεθε ζηελ εθαξκνγή ηνπ λφκνπ πξνέθπςε απφ ηελ άγλνηα δηαθφξσλ
ηδηαίηεξσλ πεξηζηάζεσλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ν ίδηνο λφκνο δε ζα ίζρπε γηα αλήιηθνπο θαη ελήιηθεο, γηα
παξάθξνλεο θαη ινγηθνχο θαη νχησ θαζ’ εμήο. Σν ζπκπέξαζκα είλαη πσο νη άλζξσπνη θαηέρνπλ ηελ ειεχζεξε
ζέιεζε θαη θαζνδεγνχληαη απφ ην ιφγν θαη ην ζπκθέξνλ, θαηά ζπλέπεηα ζα είλαη ζε ζέζε λα ειέγρνπλ θαη ηηο
δξαζηεξηφηεηέο ηνπο απφ ην θφβν ησλ ηηκσξηψλ πνπ επηβάιινληαη. Ζ ζπκβνιή ηνπ Beccaria θάλεθε αξθεηά
ρξφληα κεηά ηελ έθδνζε ηνπ βηβιίνπ ηνπ, φηαλ ηα απνηειέζκαηα ησλ εγθιεκαηηθψλ ζηαηηζηηθψλ ήηαλ θαλνληθά
γηα ηελ επνρή.

Δληζρχνληαο θαη επεθηείλνληαο ηελ πξφηαζε ηεο δηάθξηζεο ησλ λφκσλ ηνπ Beccaria, ππνζηεξίδσ πσο
θξίλεηαη αλαγθαία θαη ε δηάθξηζε κεηαμχ ησλ δηαλνεηηθά αζζελψλ θαη ησλ πγηψλ αηφκσλ, θαη ησλ ρξεζηψλ
λαξθσηηθψλ νπζηψλ. Αλακθίβνια, ζπλήζσο ηα αίηηα πνπ νδεγνχλ ην άηνκν λα δηαπξάμεη έλα έγθιεκα, θαη πνπ
ζηελ πιεηνςεθία ηνπο είλαη θαηά θχξην ιφγν θνηλσληθά, ζαθψο δηαθέξνπλ θαη είλαη αλάινγα ηεο νηθνλνκηθήο
ηάμεο πνπ αλήθεη ην άηνκν. Απηφ ζπκβαίλεη επεηδή ζε έλαλ θησρφ άλζξσπν ζα δνζνχλ πεξηζζφηεξεο
επθαηξίεο γηα ηελ παξαβίαζε ηνπ λνκνζεηηθνχ θψδηθα θαη απηφ εμαηηίαο ηεο έλδεηαο, ηεο έιιεηςεο φισλ εθείλσλ
ησλ αγαζψλ πνπ είλαη απαξαίηεηα γηα λα ηξαθεί ν ίδηνο θαη ε νηθνγέλεηά ηνπ, πξάγκα πνπ ζεκαίλεη είηε φηη
είλαη άλεξγνο ή ρακειφκηζζνο, ή εμαηηίαο ηεο έιιεηςεο παηδείαο θαη σο εθ ηνχηνπ ζπγθξνηεκέλεο δσήο,
ζθέςεο θαη ηξφπνπ ζπκπεξηθνξάο. ΋ια απηά είλαη αληίζεηα κε ηε δσή ελφο εχπνξνπ αηφκνπ θαζψο
ηνπιάρηζηνλ ηα βηνπνξηζηηθά ηνπ δεηήκαηα είλαη ιπκέλα, θαη ε κφλε ηνπ έλλνηα είλαη ή λα ηα δηαηεξήζεη σο
έρνπλ ή λα επεθηείλεη ηα πινχηε ηνπ, θάηη πνπ ζπλήζσο δελ ζπκβαίλεη κε λφκηκα κέζα. Ζ δηάθξηζε κεηαμχ
ςπρηθά αζζελψλ αηφκσλ θξίζεθε αλαγθαία επεηδή ηα άηνκα απηά δελ είλαη ηθαλά λα ζθεθηνχλ θαη λα πξάμνπλ
ινγηθά φπσο ηα άηνκα πνπ δελ είλαη δηαηαξαγκέλα λνεηηθά. ΢ηα άηνκα απηά δξα πεξηζζφηεξν ν
απζνξκεηηζκφο θαη ε απεξηζθεςία, ν ζπκφο θαη ηα ζπλαηζζήκαηα θαη είλαη άθξσο επηθίλδπλα αλ δελ
αθνινπζνχλ ζπγθεθξηκέλε αγσγή ή αθφκα ρεηξφηεξα, εμαηηίαο ηεο έιιεηςεο πξφλνηαο γηα ηελ πγεία ησλ ςπρηθά
αζζελψλ, δελ ηνπο έρεη δηαγλσζζεί θαλ ε αζζέλεηα. ΢ηελ πεξίπησζε απηή πξνθχπηεη εχινγα ην εξψηεκα
πνηνο είλαη ν πξαγκαηηθά ππεχζπλνο γηα ηπρφλ παξαβαηηθή ή εγθιεκαηηθή πξάμε γηα ηα άηνκα απηά, θαζψο

23
δελ επζχλνληαη ηα ίδηα γηα ηελ αζζέλεηά ηνπο νχηε γηα ηελ θαηάζηαζή ηνπο, θαη θαη’ επέθηαζε δελ κπνξνχλ λα
θξηζνχλ ππεχζπλα νχηε γηα ηηο πξάμεηο ηνπο νχηε γηα ηηο επηινγέο ηνπο.

Αληίζεηα, ππεχζπλν θαη αξκφδην θξίλεηαη νιφθιεξν ην πνιηηηθφ ζχζηεκα, θαη πην ζπγθεθξηκέλα ην ζχζηεκα
πγείαο θαη πξφλνηαο πνπ έρεη ην ζπγθεθξηκέλν ζχζηεκα, πνπ ζηέθνληαη αλίθαλνη εληειψο λα πεξηζάιςνπλ θαη
αθφκα θαη λα ζεξαπεχζνπλ ηα άηνκα απηά, αληίζεηα ηα αγλννχλ θαη ηα έρνπλ πιήξσο εγθαηαιειεηκκέλα κε
χπαξμε θάπνηνπ ζνβαξνχ ηδξχκαηνο θαη θάπνηαο ζνβαξήο κέξηκλαο πνπ νξγαλσκέλα θαη ζπγθξνηεκέλα ζα
ζεκειηψζνπλ κηα ζνβαξή πξνζπάζεηα γηα ηε ζσηεξία απηψλ ησλ αηφκσλ. Απηφ νθείιεηαη επίζεο ζηελ
επηιεθηηθή δηαλνκή ησλ πφξσλ ηνπ ζπζηήκαηνο αθνχ πνιιά αξκφδηα ηδξχκαηα δελ δηαζέηνπλ επαξθέο
πξνζσπηθφ, εππξεπήο ζπλζήθεο δηαβίσζεο θαη δελ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ θαηάιιεια ηελ επηζηήκε
γηα ηελ πεξίζαιςε ησλ αηφκσλ απηψλ. Σν απνηέιεζκα είλαη κηα ζηείξα θαξκαθεπηηθή αγσγή θαη ν εγθιεηζκφο
ησλ αηφκσλ αιιά θαη ε απνκφλσζή ηνπο απφ ην επξχ ζχλνιν κε ηε ζεξαπεία λα θαληάδεη άπηαζηε, ελψ ζα
ππήξρε ε δπλαηφηεηα γη’ απηή αλ ζην επίθεληξν ηνπ ζπζηήκαηνο ήηαλ απνθιεηζηηθά άλζξσπνο θαη ε εμέιημε
ηεο επηζηήκεο πξνο φθειφο ηνπ θαη φρη ην θέξδνο. Σέινο, αλαθνξηθά κε ηα άηνκα πνπ είλαη εμαξηεκέλα απφ
λαξθσηηθέο νπζίεο ή ην αιθνφι, ζίγνπξα πξσηίζησο ζα πξέπεη λα εξεπλεζνχλ θαη λα κειεηεζνχλ ηα αίηηα πνπ
νδεγνχλ ηα άηνκα ζηε ρξήζε εμαξηεζηνγφλσλ νπζηψλ, λα θαηαπνιεκεζνχλ θαη λα ηνπο δνζνχλ θίλεηξα γηα κηα
πγηή δσή πνπ δελ ζα πεξηιακβάλεη θαλελφο είδνπο εμαξηήζεηο. Σα άηνκα απηά ζα πξέπεη λα είλαη ππφ
ςπρνινγηθή βνήζεηα θαη ζε αξκφδηα ηδξχκαηα απεμάξηεζεο πνπ δελ ζα ηνπο εμαζθαιίδνπλ ηελ πξνζσξηλή
ίαζή ηνπο απφ ηελ εμάξηεζε, κέζσ ηεο ρξήζεο κεζαδφλεο, αιιά ζα ηνπο εμαζθαιίδνπλ πξψηα πνιιά
ςπρνινγηθή ίαζε θαη ζεξαπεία θαη έπεηηα ζα ηνπο δίλνπλ ηα εθφδηα λα ζπλερίζνπλ νκαιά ηε δσή ηνπο φπσο
ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ζα ήζειαλ αλ δελ είραλ βξεζεί λα ζρεηίδνληαη κε ηέηνηεο νπζίεο.

Οη ρξήζηεο νπζηψλ ζπλήζσο έρνπλ ζαλ κνλαδηθφ ζηφρν ηεο δσήο ηνπο λα εμαζθαιίζνπλ ηε δφζε ηνπο θαη
εμαηηίαο ηεο αζζέλεηαο αιιά θαη ηεο έιιεηςεο ρξεκάησλ, ηα κέζα γηα λα ηελ εμαζθαιίζνπλ δελ είλαη πάληα
λφκηκα. Δπίζεο εμαηηίαο ηεο απνηπρίαο ηνπ ζπζηήκαηνο πεξίζαιςεο ησλ εμαξηεκέλσλ αηφκσλ δελ είλαη ιίγεο
θαη νη πεξηπηψζεηο πνπ είηε ηα άηνκα δελ θαηαθέξλνπλ λα απνηνμηλσζνχλ θαη γπξίδνπλ πίζσ ζηα ηδξχκαηα,
είηε ζπλερίδνπλ λα παξαβηάδνπλ ηνλ πνηληθφ θψδηθα θαη λα επηζηξέθνπλ πίζσ ζηα ζσθξνληζηηθά ηδξχκαηα.
Γελ είλαη ιίγεο νη πεξηπηψζεηο πνπ εμαηηίαο ηεο εμάξηεζήο ηνπο θαη φζσλ απηή επηθέξεη βξέζεθαλ λα
δηαπξάηηνπλ αθφκα θαη θφλν, θάηη πνπ αζθαιψο δελ ζα πεξλνχζε νχηε απφ ην κπαιφ ηνπο ππφ άιιεο
ζπλζήθεο. Γη’ απηφ ην ιφγν ηα άηνκα δελ ζα πξέπεη λα αληηκεησπίδνληαη απφ ηνλ λφκν απνθιεηζηηθά ζαλ
εγθιεκαηίεο θαη παξαβάηεο, αιιά ζηελ λνκνζεζία λα ππάξρεη κέξηκλα λα κελ αγλνείηαη νχηε ε αζζέλεηά ηνπο
νχηε νη ζπλζήθεο ππφ ηηο νπνίεο ηα άηνκα αλαγθάζηεθαλ λα εγθιεκαηήζνπλ.

24
4.ΒΗΟΛΟΓΗΚΟΗ ΠΑΡΑΓΟΝΣΔ΢ ΚΑΗ ΔΓΚΛΖΜΑΣΗΚΖ ΢ΤΜΠΔΡΗΦΟΡΑ
Δλ ζπλερεία, νη ζχγρξνλεο βηνινγηθέο ζεσξίεο ζηελ εγθιεκαηνινγία ππνζηεξίδνπλ ηελ πηζαλφηεηα πσο άηνκα
κε αλακθίβνια βηνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά κπνξνχλ λα απαζρνιήζνπλ ηχπνπο ζπκπεξηθνξψλ φπσο γηα
παξάδεηγκα ε βία θαη νη αληηθνηλσληθέο ζπκπεξηθνξέο πνπ έρνπλ λνκηκνπνηεζεί σο εγθιεκαηηθέο ή
παξαβαηηθέο. Μφλν ε απμαλφκελε πηζαλφηεηά ηνπο βεβαηψλεη ηελ απφιπηε πξφβιεςε πσο θάπνηνο κ’ απηά ηα
ραξαθηεξηζηηθά ζα δηαπξάμεη έγθιεκα. Δπίζεο, πνιιέο απφ απηέο ηηο ζεσξίεο εζηηάδνπλ ζηελ αιιειεπίδξαζε
κεηαμχ βηνινγηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ θαη θνηλσληθνχ πεξηβάιινληνο. Πξνζζέησο, ππάξρεη θαη ε πεξίπησζε
πνπ ηα βηνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά ίζσο λα έρνπλ κηθξφ αληίθηππν ζην έγθιεκα ελψ έρνπλ αληίθηππν ζε άιιεο
θαηαζηάζεηο ηηο νπνίεο εμεηάδνπλ νη ¨βηνθνηλσληθέο ζεσξίεο¨.

Αξρηθά νη λεφηεξεο βηνινγηθέο ζεσξίεο ζηελ εγθιεκαηνινγία επηθεληξψζεθαλ ζηελ εκθάληζε ηνπ αηφκνπ σο
δηαθξηηφ ζεκείν ηνπ εγθιήκαηνο. Οη εγθιεκαηνιφγνη είραλ ηελ εηθφλα ηνπ εγθιεκαηία σο έλα πξφζσπν
δηαθνξεηηθφ, κε θπζηνινγηθφ, ειαηησκαηηθφ θαη βάζεη απηψλ, θαηψηεξν βηνινγηθά. Απηά ηα ραξαθηεξηζηηθά
έθαλαλ ηνλ εγθιεκαηία λα δηαθέξεη απφ ηνπο ππφινηπνπο θαλνληθνχο αλζξψπνπο. ΢ηελ πξαγκαηηθφηεηα φκσο
απηά ηα θπζηθά ραξαθηεξηζηηθά ήηαλ κνλάρα ζπκπηψκαηα απηήο ηεο θαησηεξφηεηαο. Ζ άπνςε φηη νη
εγθιεκαηίεο είραλ αζπλήζηζηε ζπκπεξηθνξά ζπλαληάηαη ζε αξραίεο επνρέο. Ο ΢σθξάηεο εμεηάζηεθε απφ έλαλ
Έιιελα θπζηνγλσκηζηή πνπ βξήθε πσο ην πξφζσπφ πνπ ηνπ θαηλφηαλ σο θηελψδεο, ιάγλν κε ξνπή πξνο ηε
κέζε. Ο ΢σθξάηεο δέρηεθε απηή ηελ άπνςε φκσο είπε πσο ηειηθά έκαζε λα ππεξληθά απηέο ηηο ξνπέο.

Σν 1775, ν Johan Caspar Lavater (1741-1801), Διβεηφο ζπνπδαζηήο θαη ζενιφγνο, δεκνζίεπζε κηα εξγαζία
γηα ηε θπζηνγλσκία ζηελ νπνία ζπζηεκαηνπνηνχζε πνιιέο δηάζεκεο παξαθνινπζήζεηο θαη έθαλε αμηψζεηο γηα
ηεο ηζρπξηδφκελεο ζρέζεηο κεηαμχ ζηα ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ηνπ πξνζψπνπ θαη ηελ αλζξψπηλε
ζπκπεξηθνξά. Δθεί πνπ ε θπζηνγλσκία κειεηνχζε ην πξφζσπν, ε θξελνινγία κειεηνχζε ηελ εμσηεξηθή κνξθή
ηνπ θξαλίνπ, κηα ζθέςε πνπ βαζηδφηαλ ζηελ ηδέα ηνπ Αξηζηνηέιε πσο ην κπαιφ ήηαλ ην φξγαλν ζθέςεο. Οη
θξελνιφγνη ηεθκεξίσλαλ ην πψο ε κνξθή ηνπ θξαλίνπ απνθάιππηε ηε κνξθή ηνπ εζσηεξηθνχ ηνπ εγθεθάινπ
θαη ην ζπγθεθξηκέλν δηαθνξεηηθφ κέξνο ηνπ κπαινχ πνπ ζρεηίδεηαη κε ηηο δηαθνξεηηθέο ηθαλφηεηεο θαη
ιεηηνπξγίεο ηνπ κπαινχ. ΢πλεπψο, ε κνξθή ηνπ θξαλίνπ έδεηρλε ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηνπ κπαινχ.

«Αθφκα θαη ε ινγνηερλία ήηαλ επεξεαζκέλε απφ ηηο ζεσξίεο πνπ ζπλέδεαλ ηελ εγθιεκαηηθή θπζηνγλσκία κε
παξαβαηηθή ζπκπεξηθνξά, φπσο γηα παξάδεηγκα ε ζνβαξή κεηνλεμία ηνπ Κνπαζηκφδνπ ζηελ Παλαγία ησλ
Παξηζίσλ ηνπ Β. Οπγθψ. Δπέθεξε κηα αληηθνηλσληθή λννηξνπία ηνπ ζπλφινπ θαη πξνθαινχζε ην θφβν θαη
πνηθίιεο αλάινγεο ζπκπεξηθνξέο. Ο Οπκπέξην Έθν, ζην βηβιίν ηνπ ¨Κήλζνξεο θαη Θεξάπνληεο¨, ιέεη ζρεηηθά
πσο, ¨Ζ ηέξςε ηνπ ηξφκνπ, ζα θαίλνληαλ σο έθθξαζε λεχξσζεο, σο αλαδήηεζε θαη αληηθεηκελνπνίεζε κέζα
απφ ηηο ηδηαίηεξεο ζπκπηψζεηο ηνπ δαίκνλα πνπ εηζεγείηαη ν Γηνπλγθ… Σν δφκπη, ή ν βξηθφιαθαο, ν γθφξγθν ή
ν γθνηδίια, ηα ηέξαηα εθπξνζσπνχλ ηελ παξαβίαζε ησλ θπζηθψλ λφκσλ, ηνλ θίλδπλν πνπ ειινρεχεη, ην κε
έιινγν πνπ δελ κπνξνχκε πηα λα ειέγμνπκε.» ((Γεωργοφλασ 2003: ςελ.51-52). Απηά ηα ζπγθεθξηκέλα ζηεξεφηππα
δηαηππψλνληαη κέζα απφ ηηο πξνζεγγίζεηο ηνπ Λνκπξφδν.

Ο Λνκπξφδν γλσξίδνληαο ηελ παξάδνζε ηεο θπζηνγλσκίαο θαη ηεο θξελνινγίαο κειέηεζε φια ηα αλαηνκηθά
ραξαθηεξηζηηθά ηνπ αλζξψπηλνπ ζψκαηνο, φρη κφλν ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πξνζψπνπ ή ηεο κνξθήο ηνπ
θξαλίνπ. ΢ηελ επνρή ηνπ ππήξρε ν ηζρπξηζκφο απφ ηνλ ηχπν θαη ηνπο πνιηηηθνχο πσο νη δπηηθνί είλαη
θαηψηεξα φληα… ηεκπέιεδεο, αλίθαλνη, εγθιεκαηίεο θαη βάξβαξνη. Δλψ εθηεινχζε έλαλ θιέθηε πνπ
πξνεξρφηαλ απφ ηε δχζε, αλαθάιπςε έλαλ ιεθέ ζηε ζπνλδπιηθή ζηήιε θξαλίνπ ν νπνίνο ήηαλ ζην κέζν ηνπ
ηληαθνχ φπσο ήηαλ αθξηβψο ζηα θαηψηεξα δψα. Σφηε ν Λνκπξφδν θαηάιαβε πσο αηαβηζηήο γίλεηαη απηφο ζην
πξφζσπν ηνπ νπνίνπ αλαπαξάγνληαη ηα άγξηα έλζηηθηα ηεο πξσηφγνλεο αλζξσπφηεηαο θαη ησλ θαηψηεξσλ
δψσλ.

25
Δπίζεο ζπλέδεζε ην έγθιεκα κε θπζηθά ραξαθηεξηζηηθά φπσο παξεθθιίζεηο ζην κέγεζνο ηνπ θεθαιηνχ θαη ηε
κνξθή, αζπκκεηξία ζην πξφζσπν, κεγάιεο γλάζνπο θαη δπγσκαηηθά, αζπλήζε κεγάια ή κηθξά απηηά ή
πηεξχγηα πνπ έζηεθαλ έμσ απφ ην θεθάιη, παρνπιά ρείιηα, κε θαλνληθά δφληηα, ππνρσξεηηθφ πεγνχλη, άθζνλα
καιιηά ή ξπηίδεο, καθξηά κπξάηζα, πξφζζεηα δάθηπια θαη πνδηψλ θαη ρεξηψλ, ή αζπκκεηξία ηνπ εγθεθάινπ.
Πνιιά απφ απηά ηα ραξαθηεξηζηηθά έκνηαδαλ ζε θαηψηεξα δψα φπσο ρηκπαηδήδεο θαη κατκνχδεο.

Απφ ηε ζεσξία ηνπ Λνκπξφδν, σζηφζν, πξνθχπηνπλ νη εμήο πξνβιεκαηηζκνί. Καηά πφζν ηα βηνινγηθά
ραξαθηεξηζηηθά θαη ε θιεξνλνκηθφηεηα είλαη ηθαλά λα αληηθαηαζηήζνπλ ή λα επηζθηάζνπλ ηελ αλαηξνθή. Πην
ζπγθεθξηκέλα, εχινγν είλαη ην εξψηεκα αλ ε ζπκπεξηθνξά ελφο αηφκνπ, εθ’ φζνλ απηή έρεη δηακνξθσζεί θαη
δνκεζεί ζε θνηλψο απνδεθηά πιαίζηα, είλαη δπλαηφλ λα επηζθηαζηεί απφ θιεξνλνκηθά ραξαθηεξηζηηθά. Καη αλ
ππεξηεξνχλ ηα θιεξνλνκηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη ε γελεηηθή πξνδηάζεζε, γηα λα ηα εθδειψζεη ην άηνκν δελ ζα
πξέπεη λα ζπληξέρνπλ θνηλσληθά ή εμσηεξηθά αίηηα, φπσο γηα παξάδεηγκα, παηδηθέο ηξαπκαηηθέο εκπεηξίεο,
ελδννηθνγελεηαθή βία, αλεξγία θαη επαγγεικαηηθή αβεβαηφηεηα; Καη’ επέθηαζε, γελλάηαη ην εξψηεκα αλ ν
θφλνο είλαη απνηέιεζκα ελδνγελψλ ή εμσγελψλ παξαγφλησλ. Σα εξσηήκαηα απηά απαζρνινχλ ηελ
εγθιεκαηνινγία αθφκα θαη ζηηο κέξεο καο, ην αλ δειαδή κπνξνχλ λα ππεξηζρχζνπλ νη νξκφλεο θαη νη ςπρηθέο
θαη δηαλνεηηθέο δηαηαξαρέο, ηα θπζηθά ραξαθηεξηζηηθά έλαληη κηαο ήξεκεο δσήο, ρσξίο αγσλίεο θαη άγρε γηα ηε
δηαβίσζε θαη ηελ αλαηξνθή.

Σν 1913, ν Charles Goring, δεκνζίεπζε ηε κειέηε ηνπ, ηελ νπνία είρε αξρίζεη ζηελ Αγγιία ην 1901, ε νπνία
απνηέιεζε σο έλαλ νξηζκέλν βαζκφ, κηα απάληεζε ζην έξγν ηνπ Λνκπξφδν. Οη κειέηεο ηνπ αθνξνχζαλ κηα
ζχγθξνπζε κεηαμχ ησλ αηφκσλ πνπ έρνπλ θαηαδηθαζηεί γηα εγθιήκαηα θαη έρνπλ θπιαθηζηεί θαη αηφκσλ πνπ
δελ θαηαδηθάζηεθαλ θαη είλαη παλεπηζηεκηαθνί πξνπηπρηαθνί θνηηεηέο, αζζελείο λνζνθνκείσλ, θαη αμησκαηηθνί
ηνπ Βξεηαληθνχ ζηξαηνχ. ΢πλεπψο δελ αλαθέξζεθε θακία δηάθξηζε ζε πξφζσπα πνπ ήηαλ ¨γελλεκέλνη
δνινθφλνη¨ θαη ζε θαλνληθά άηνκα. Χζηφζν ζε κηα πξνζπάζεηά ηνπ λα ηαηξηάμεη άιια ραξαθηεξηζηηθά ηεο
θπζηνγλσκίαο ηνπ αηφκνπ δελ βξήθε θάηη ζεκαληηθφ. Μεηά απφ έξεπλεο θαηέιεμε ζην φηη δελ ππήξραλ
ζεκαληηθέο δηαθνξέο αλάκεζα ζην έλα είδνο ηνπ εγθιεκαηία θαη ζην άιιν πνπ έρεη πεξηζζφηεξν θαηάιιεινπο
ζπζρεηηζκνχο κε ηα ζπιινγηθά απνηειέζκαηα ησλ πεξηβαιινληηθψλ παξαγφλησλ. Ο Goring ζε κηα απνηίκεζε
ηνπ έξγνπ ηνπ ππνζηήξημε πσο ηα απνηειέζκαηα ησλ κειεηψλ ηνπ νχηε επηβεβαηψλνπλ νχηε δηθαηνινγνχλ ηνπο
ηζρπξηζκνχο ησλ αλζξσπνιφγσλ ηεο εγθιεκαηνινγίαο.

Δλ ζπλερεία, ν Sheldon πξνζπάζεζε ζην βηβιίν ηνπ γηα ηελ παξαβαηηθή λενιαία, λα αλαπηχμεη ηε δηθή ηνπ
εθδνρή ζην πιαίζην ησλ ζεσξηψλ ηνπ ηχπνπ ζψκαηνο, δειαδή ησλ ζεσξηψλ πνπ ππνζηεξίδνπλ πσο ππάξρεη
πςειφο βαζκφο αληηζηνηρίαο ζηε θπζηθή εκθάληζε θαη ζηνλ ςπρηζκφ ηεο ζθέςεο. Ο Sheldon ινηπφλ πήξε ην
ππφζηξσκα ησλ ηδεψλ ηνπ θαη ηελ νλνκαηνινγία ησλ ηχπσλ απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα φηη νη άλζξσπνη
μεθηλνχλ ηε δσή ηνπο ζαλ έκβξπα, πνπ νπζηαζηηθά απνηεινχληαη απφ έλα ζηξψκα ηζηψλ, ζπγθεθξηκέλα έλα
ζηξψκα ηζηψλ (ή ελδφδεξκα), έλα κεζαίν ηζηφ (ή κεζφδεξκα), θαη έλαλ εμσηεξηθφ ηζηφ (ή εμψδεξκα). Έπεηηα
θαηαζθεχαζε κηα αληίζηνηρε ηππνινγία, θπζηθή θαη λνεηηθή, ζπλεπή κε ηα γλσζηά γεγνλφηα απφ ηελ
εκβπνινγία θαη ηελ ςπρνινγία ηεο αλάπηπμεο. Σν ελδφδεξκα δίλεη ηελ αθνξκή γηα ρψλεςε ζηα ζσζηθά, ην
κεζφδεξκα είλαη γηα ηα θφθθαια, ηνπο κχεο θαη ηνπο ηέλνληεο ηνπ κεραληζκνχ νξγάλσλ ηνπ ζπζηήκαηνο, ην
εμψδεξκα είλαη ν ηζηφο πνπ ζπλδέεη ην λεπξηθφ ζχζηεκα ηελ επηδεξκίδα θαη ζρεηηθά πξνζαξηήκαηα. Ο βαζηθφο
ηχπνο ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο θπζηθήο θαη ηνπ ηακπεξακέληνπ ζπλνςίδεηαη ζην αθφινπζν ζρήκα:

ΦΤ΢ΙΚΑ
1.Ενδομοπθία (Endomorphic):
Καη’ αναλογία ζημανηική ανάπηςξη

26
ηηρ σώνετηρ ηυν ζυθικών: ηάζη να
βάλει λίπορ: μαλακή ζηπογγςλάδα
μέζυ ηυν διάθοπυν πεπιοσών ηος
ζώμαηορ: κονηά εκλεπηςζμένα άκπα:
μικπά κόκκαλα: μαλακά, ζηόμα, βελούδινο δέπμα.

2.Μεζομοπθία (Mesomorphic):
ζσεηική ςπεποσή ηυν μςών,
ηυν κόκκαλυν, και ηος μησανιζμού ηυν οπγάνυν
ηος ζώμαηορ: μεγάλο ζώμα: βαπύ ζηήθορ: μεγάλοςρ
καππούρ και σέπια: εάν ηο άπασο κπέαρ, είναι ζκληπό
ζηο οπθογώνιο πεπίγπαμμα ηο άπασο κπέαρ όσι,
ζςμπληπώνονηάρ βαπιά.

3.Εξυμοπθία (Ectomorphic):
ζσεηική ςπεποσή ηος δέπμαηορ
και ηυν πποζαπηημάηυν ηος, ηα οποία πεπιλαμβάνοςν
ηο νεςπικό ζύζηημα: άπασο, εύθπαςζηο, εκλεπηςζμένο
ζώμα, μικπά εκλεπηςζμένα κόκκαλα, πισηούρ ώμοςρ,
μικπό ππόζυπο, μςηεπή μύηη, υπαία μαλλιά, ζσεηικά μικπό
ζώμα ακολούθυρ ζσεηικά ζποςδαία πεπιοσή επιθάνειαρ.

ΣΑΜΠΕΡΑΜΕΝΣΟ
1.Βιζκεποηονίνη (Viscerotonic):
Γενική ανάπαςζη ηος ζώμαηορ, άνεηο ππόζυπο,
αγαπά ηην απαλή πολςηέλεια, ¨μαλακή¨ αλλά ακόμα ηην
οςζιώδη εξυζηπέθεια.

2.΢ομοηονίνη (Somotonic):
Ενεπγό, δςναμικό άηομο: πεππαηά, μιλά, καηηγοπημαηικέρ
Υειπονομίερ, επιθεηική ζςμπεπιθοπά.

3.΢επεμπποηονίνη (Cerebrotonic):
Εζυζηπεθήρ, ζύνολο λειηοςπγικών καηαγγελιών,
αλλεπγίερ, δέπμα, μπελάδερ, σπόνια κούπαζη,
αϋπνία, εςαιζθηζία ζηο θόπςβο και διάζπαζη

Κάθε άηομο έρεη ηα σαπακηηπιζηικά ηυν ηπιών ηύπυν ζε πεπιζζόηεπο ή ζε λιγόηεπο βαθμό. Ο
Sheldon βξήθε επίζεο πσο ε πεξίνδνο λεφηεηαο ήηαλ πςειή ζηε κεζνκνξθία θαη ρακειφηεξε ζηελ
εμσκνξθία φπσο επίζεο αλάκεζα ζηηο δχν κνξθέο παξαηεξήζεθαλ θαη δηαθνξέο ζηα πνζνζηά
παξαβαηηθφηεηαο.

27
 Ζ ζπλάθεηα κεηαμχ ζηε κεζνκνξθία θαη ηελ αληηθνηλσληθή ζπκπεξηθνξά βξέζεθε θαη ζηελ κειέηε ηνπ Gluecks
ν νπνίνο ζχγθξηλε πεληαθφζηνπο παξαβάηεο κε αληηθνηλσληθή ζπκπεξηθνξά κε πεληαθφζηα άηνκα πνπ
πξνέξρνληαλ απφ κε αληηθνηλσληθή ζπκπεξηθνξά. Οη δχν νκάδεο ήηαλ αληίζηνηρεο ζε επίπεδα ησλ ειηθηψλ,
γεληθά επθπή, εζληθήο-θπιεηηθήο παξαγσγήο, θαη ζε ζπλνηθίεο ηεο θησρνινγηάο. Οη θσηνγξαθίεο ησλ αγνξηψλ
ήηαλ αλακεκεηγκέλεο θαη έπεηηα αμηνινγήζεθαλ νπηηθά απφ ηνλ θπξίαξρν ηχπν ζψκαηνο. Με απηή ηε κέζνδν
ην 60.1% ησλ αηφκσλ κε παξαβαηηθή ζπκπεξηθνξά, αιιά κφλν 30.7% ησλ αηφκσλ κε κε παξαβαηηθή
ζπκπεξηθνξά βξέζεθε ζηε κεζνκνξθία. Ζ αλάιπζε πεξηειάκβαλε ηε κειέηε εμήληα εθηά πξνζσπηθνηήησλ κε
ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά θαη ζαξάληα δχν θνηλσληθνπνιηηηζηηθψλ παξαγφλησλ λα πξνζδηνξίζνπλ πνηα απφ
απηά ηα νπνία ζρεηίδνληαλ κε ηελ αληηθνηλσληθή ζπκπεξηθνξά. Ο Gluecks βξήθε φηη ε κεζνκνξθία, γεληθά
¨ραξαθηεξηδφηαλ απφ πην πςειά γλσξίζκαηα ηδηαίηεξα θαηάιιεια ζηελ επηηξνπή πξάμεσλ ηεο επηζεηηθφηεηαο
(θπζηθή δχλακε, ελέξγεηα, ζηεξνχκελα επαηζζεζηψλ, ηάζε λα εθθξάδνπλ εληάζεηο θαη απνγνεηεχζεηο κε
δξάζε, καδί κε ζρεηηθή ειεπζεξία απφ ηέηνηεο παξεκπνδίζεηο ζε αληηθνηλσληθέο πεξηπέηεηεο ζαλ αηζζήκαηα
αλεπάξθεηαο, κε ζπλαηζζεκαηηθή αζηάζεηα ζηελ αξρή θαη παξφκνηα). Δπίζεο βξήθε πσο απηέο νη κεζνκνξθίεο
πνπ έγηλαλ αληηθνηλσληθέο ζπκπεξηθνξέο ραξαθηεξίζηεθαλ απφ έλαλ αξηζκφ κε-θαλνληθψλ γλσξηζκάησλ ηεο
πξνζσπηθφηεηαο πνπ βξέζεθαλ ζηε κεζνκνξθία, πεξηιακβαλνκέλεο ηεο επαηζζεζίαο ζηηο κεηαδνηηθέο
αζζέλεηεο ηεο παηδηθήο ειηθίαο, θαηαζηξεπηηθφηεηα, αηζζήκαηα αλεπάξθεηαο, ζπλαηζζεκαηηθή αζηάζεηα θαη
ζπλαηζζεκαηηθή ζχγθξνπζε. Δπί πξνζζέησο, ηξεηο θνηλσληθνπνιηηηθνί παξάγνληεο –αδηάθνξε νηθηαθή ξνπηίλα,
έιιεηςε αληηδξάζεσλ ζηηο νηθνγελεηαθέο νκάδεο θαη αλεπαξθείο ςπραγσγηθέο εγθαηαζηάζεηο ζην ζπίηη-
ζπλδέζεθαλ έληνλα κε ηελ εγθιεκαηηθφηεηα ζηε κεζνκνξθία.

Ο Charles Goring, ρξεζηκνπνηψληαο ηηο λέεο ζηαηηζηηθέο ηεο ζεσξίαο ηεο θιεξνλνκηθφηεηαο γηα ηηο ηερληθέο
ζηελ αλάιπζε ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο, έθηαζε ζην ζπκπέξαζκα πσο ην έγθιεκα θιεξνλνκείηαη κε ηνλ ίδην
ηξφπν φπσο ηα ζπλεζηζκέλα θπζηθά γλσξίζκαηα θαη ραξαθηεξηζηηθά. Σεθκεξίσζε ην φηη ε ζνβαξφηεηα ηεο
εγθιεκαηηθφηεηαο ζα κπνξνχζε λα κεηξηαζηεί απφ ηε ζπρλφηεηα θαη ηελ παξάηαζε ησλ θπιαθίζεσλ.
Μειεηψληαο ηελ αληηζηνηρία αλάκεζα ζηε ζπρλφηεηα θαη ηελ παξάηαζε ησλ θπιαθίζεσλ ηνπ ελφο γνλέα θαη
ηνπ άιινπ, ησλ γνληψλ θαη ηνπ παηδηνχ θαη ησλ αδεξθψλ ησλ θπιαθηζκέλσλ, ππνζηήξημε πσο ηα επξήκαηα δελ
εμεγνχληαη απφ ηηο επηπηψζεηο ησλ θνηλσληθψλ θαη πεξηβαιινληηθψλ ζπλζεθψλ νχηε θαη απφ ηε ζχλδεζε ησλ
αηφκσλ κεηαμχ ηνπο. Βξήθε πσο ηα άηνκα κε ηηο ζπρλφηεξεο θπιαθίζεηο ήηαλ θπζηθά κηθξφηεξα θαη δηαλνεηηθά
θαηψηεξα απφ άιινπο αλζξψπνπο θαη ελψ ζα κπνξνχζε λα αλαδεηήζεη ηα αίηηα ζηνπο πεξηβαιινληηθνχο
παξάγνληεο πίζηεπε πσο θαη νη δχν είλαη θιεξνλνκηθνί παξάγνληεο, ζπκπέξαλε πσο ε εγθιεκαηηθφηεηα ήηαλ
ζπλδεδεκέλε κε ηελ θιεξνλνκηθφηεηα θαη γηα ηε κείσζε ηνπ εγθιήκαηνο ππνζηήξημε πσο ηα άηνκα κε ηφζα
θιεξνλνκηθά ραξαθηεξηζηηθά δελ ζα επηηξεπφηαλ λα αλαπαξάγνληαη. Βξήθε σζηφζν πσο πθίζηαηαη κηα ζρέζε
κε ηα επίπεδα θηψρεηαο, κε ηελ εζληθφηεηα, ηελ εθπαίδεπζε ηελ ηάμε γέλλεζεο θαη ηα δηαιπκέλα ζπίηηα.
Πξνθεηκέλνπ λα αλαδείμεη ηελ θιεξνλνκηθφηεηα σο πξσηαξρηθή αηηία εγθιεκαηηθφηεηαο, είηε κεηξίαζε ηνπο
πεξηβαιινληηθνχο θαη θνηλσληθνχο παξάγνληεο είηε απηνί ήηαλ αξθεηά ειιηπείο.

΢ηα πιαίζηα ηεο ζεσξίαο ηεο θιεξνλνκηθφηεηαο, ελ ζπλερεία, πξαγκαηνπνηήζεθαλ κειέηεο κεηαμχ ησλ
δίδπκσλ αδεξθψλ. Ζ κειέηε ηεο ζπγγεληθήο εγθιεκαηνινγίαο ησλ δίδπκσλ πξνηείλεηαη απφ ηφηε πνπ ε
γελεηηθή απνθάιπςε πσο ππάξρεη επδηάθξηηε δηάθξηζε αλάκεζα ζηνπο ίδηνπο δηδχκνπο θαη ζηνπο
εηεξνδπγσηέο. Οη κνλνγελείο δίδπκνη (κνλνδπγσηηθνί) είλαη ην πξντφλ ιηπάζκαηνο ελφο απγνχ θαη έρεη ηελ ίδηα
θιεξνλνκηθφηεηα: αδειθηθνί δίδπκνη (δηδπγσηηηθνί) είλαη ην πξντφλ δχν απγψλ ηαπηφρξνλα ιηπαζκέλσλ απφ
δχν ζπέξκαηα θαη επνκέλσο έρεη ηελ ίδηα ζρέζε κε ηνπο ζπλεζηζκέλνπο ακθηζαιείο. Γηαθνξέο ζηε
ζπκπεξηθνξά ησλ κνλνγελψλ δηδχκσλ επνκέλσο ίζσο λα κελ αλαγλσξίδνληαη ζηηο δηαθνξέο ηεο
θιεξνλνκηθφηεηαο, θαη πηζαλφλ νη νκνηφηεηεο ηεο ζπκπεξηθνξάο ζα κπνξνχζαλ λα απνδνζνχλ ζηελ ίδηα ηελ
θιεξνλνκηθφηεηά ηνπο. Χο εθ ηνχηνπ ζα κπνξνχζε εχινγα λα εηπσζεί πσο νη νκνηφηεηεο νθείινληαη ζηελ
επηξξνή ηεο θιεξνλνκηθφηεηαο, άπνςε πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε απφ κειεηεηέο γηα λα πξνζδηνξίζεη θαη ην ξφιν
ηεο θιεξνλνκηθφηεηαο ζηελ εγθιεκαηηθφηεηα. Κη ελψ φια έηεηλαλ λα δείμνπλ κεγαιχηεξε νκνηφηεηα ηεο
εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο κεηαμχ ησλ ίδησλ απ’ φηη ησλ αδειθηθψλ δηδχκσλ, κειέηεο έδεημαλ πσο ε

28
κεγαιχηεξε νκνηφηεηα ζπκπεξηθνξάο ζεκεηψζεθε ζηελ πεξίπησζε παλνκνηφηππσλ δηδχκσλ πνπ πηζαλφηαηα
νθεηιφηαλ ζηε κεγαιχηεξε νκνηφηεηα ηεο θαηάξηηζεο θαη ηεο πεξηβαιινληηθήο ζπκπεξηθνξάο εμίζνπ κε ην
βαζκφ πνπ αζθνχζε επηξξνή ε θιεξνλνκηθφηεηά ηνπο. Αθνινχζσο, ζηελ πξνζπάζεηα λα ειεγρζεί ε
πηζαλφηεηα ησλ παλνκνηφηππσλ δηδχκσλ πνπ κνηξάδνληαλ ην ίδην πεξηβάιινλ απ’ φηη νη αδειθηθνί δίδπκνη,
κειεηήζεθαλ φζνη αλαηξάθεθαλ ρσξηζηά. Αλ θαη ε νη κειέηεο πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζε κηθξφ αξηζκφ δεηγκάησλ,
σζηφζν βξέζεθε φηη ε έλδεημε ηεο αληηθνηλσληθήο ζπκπεξηθνξάο κπνξεί λα θιεξνλνκείηαη.

Μηα άιιε κέζνδνο πνπ ζα εξεπλνχζε ηηο επηδξάζεηο ηεο θιεξνλνκηθφηεηαο ήηαλ ε κειέηε ησλ πηνζεζηψλ. Ο
Hutching θαη ν Medhagen, εμεηάδνληαο δείγκα ησλ πηνζεζηψλ ζηελ Κνπεγράγε. Οκαδνπνηψληαο ηα αγφξηα κε
ην θαηά πφζν είραλ εγθιεκαηηθέο θαηαρσξήζεηο θαηφπηλ εξεχλεζαλ ηηο θαηαρσξήζεηο ησλ βηνινγηθψλ
παηεξάδσλ. Σν ζχλνιν ηνπ 31,1% ησλ αγνξηψλ ηα νπνία δελ είραλ εγθιεκαηηθή θαηαρψξεζε είραλ
βηνινγηθνχο παηέξεο κε εγθιεκαηηθέο θαηαρσξήζεηο, αιιά ην 37,7% ησλ αγνξηψλ ηα νπνία είραλ δηαπξάμεη
κφλν κηθξφηεξεο παξαβάζεηο θαη 48,8% ησλ αγνξηψλ ηα νπνία είραλ θαηαρσξήζεη ηνπο εαπηνχο ηνπο πσο
είραλ βηνινγηθνχο παηέξεο κε εγθιεκαηηθέο θαηαρσξήζεηο. Απηνί νη αξηζκνί δείρλνπλ πσο ηα πηνζεηεκέλα
αγφξηα είλαη πεξηζζφηεξν πηζαλφ λα δηαπξάμνπλ έγθιεκα φηαλ νη βηνινγηθνί ηνπο παηέξεο είραλ εγθιεκαηηθή
θαηαρψξεζε. Αθνινχζσο ηφηε νκαδνπνίεζαλ ηνπο βηνινγηθνχο παηέξεο θαη φζνπο είραλ πηνζεηήζεη, ζχκθσλα
πάιη κε ην αλ είραλ εγθιεκαηηθέο θαηαρσξήζεηο, θη έπεηηα θνίηαμαλ ηηο εγθιεκαηηθέο θαηαρσξήζεηο ησλ
παηδηψλ. Βξήθαλ πσο ππήξρε κηα επίδξαζε κεηαμχ ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο ησλ βηνινγηθψλ θαη ησλ παηέξσλ
πνπ είραλ πηνζεηήζεη, αθνχ φηαλ κφλν ν έλαο ήηαλ εγθιεκαηίαο ε επίδξαζε δελ ήηαλ ζεκαληηθή φζν αλ ήηαλ
θαη νη δχν. Πξνζζέησο, ε επίδξαζε ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο ησλ παηέξσλ δελ ήηαλ ηφζν ζπνπδαία φζν ε
εγθιεκαηηθφηεηα ησλ βηνινγηθψλ παηέξσλ. Σα απνηειέζκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηελ έξεπλα βξήθαλ πσο ην
θνηλσληθφ- νηθνλνκηθφ γφεηξν ησλ γνληψλ πνπ έρνπλ πηνζεηήζεη θαη ησλ βηνινγηθψλ, νη δηαηαξαρέο ηεο
πξνζσπηθφηεηαο ησλ βηνινγηθψλ γνληψλ θαη ν αξηζκφο ησλ εγθαηαζηάζεσλ πξηλ ηελ ηειηθή πηνζεζία, φια
επεξέαδαλ ηελ θαηαδίθε ησλ πηνζεηεκέλσλ. Απηέο νη ζρέζεηο θξάηεζαλ πεξηζζφηεξν γηα παξαβάζεηο
ηδηνθηεζίαο αιιά φρη γηα βίαηεο παξαβάζεηο.

Ο Walters ζε κηα κειέηε πνπ δεκνζηεχηεθε κεηαμχ ηνπ 1972 θαη ηνπ 1989, βξήθε ζεκαληηθά ζηνηρεία γηα ηελ
θιεξνλνκηθφηεηα ηνπ εγθιήκαηνο θαη ηελ αληηθνηλσληθή ζπκπεξηθνξά. Δλ ηνχηνηο, δχν πεξηνξηζκνί γηα ηηο
κειέηεο πηνζεζίαο ίζσο λα αλαθέξζεθαλ. Πξψηα, ζε αξθεηέο απφ ηηο κειέηεο, νη γνλείο πνπ πηνζέηεζαλ
ζπκκεηείραλ ζηελ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά ρακειψλνληαο θαηά πνιχ ηα πνζνζηά απφ ηνλ γεληθφ πιεζπζκφ.
Απηφ ην θάλεη δχζθνιν λα γεληθεχζεη ηηο επηδξάζεηο ηνπ νηθνγελεηαθνχ πεξηβάιινληνο, θαη λα εμεηάζεη ηελ
αιιειεπίδξαζε κεηαμχ πεξηβάιινληνο θαη γελεηηθήο ζηελ πηζαλή έλσζε ηεο επηξξνήο ζηε ζπκπεξηθνξά.
Γεχηεξνλ, αξθεηέο κειέηεο βξήθαλ ηηο επηδξάζεηο ηεο θιεξνλνκηθφηεηαο γηα αζήκαληεο θαη παξαβάζεηο
ηδηνθηεζίαο, αιιά φρη γηα πεξηζζφηεξν ζνβαξέο θαη βίαηεο παξαβάζεηο. Αιιά απηφ ην απνηέιεζκα ίζσο λα
αληαλαθιά ην γεγνλφο φηη αζήκαληνη θαη παξαβάηεο ηδηνθηεζίαο είλαη πηζαλφηεξν λα είλαη ζπρλνί παξαβάηεο.
Έηζη, νη επηδξάζεηο ηεο θιεξνλνκηθφηεηαο ζα ήηαλ πην εχθνιν λα βξεζνχλ κε απηνχο ηνπο παξαβάηεο απφ φηη
κε ζνβαξνχο θαη παξαβάηεο βίαο, νη νπνίνη δηαπξάηηνπλ εγθιήκαηα πνιχ ζπάληα.

΢ην ίδην πιαίζην ζεσξηψλ (ηεο θιεξνλνκηθφηεηαο) θηλήζεθαλ θαη νη κειέηεο πνπ αθνξνχζαλ ηνπο
λεπξνδηαβηβαζηέο, ηα ρεκηθά ζπζηαηηθά πνπ επηηξέπνπλ ηε κεηάδνζε ησλ ειεθηξηθψλ σζήζεσλ ζηνλ
εγθέθαιν θαη απνηεινχλ ηηο βάζεηο γηα ηελ επεμεξγαζία ησλ πιεξνθνξηψλ κέζα ζ’ απηφλ. ΢ηε κνξθή απηή
πεξηέρνληαη φινη νη ηχπνη ζπκπεξηθνξάο, φπσο θαη απηφο ηεο αληηθνηλσληθήο ζπκπεξηθνξάο. Πεξίπνπ ηξηάληα
κειέηεο εμέηαζαλ ηε ζχλδεζε κεηαμχ λεπξνδηαβηβαζηψλ θαη αληηθνηλσληθήο ζπκπεξηθνξάο θαη πξφηεηλαλ ηα
επίπεδα ηξηψλ δηαθνξεηηθψλ λεπξνδηαβηβαζηψλ πνπ ίζσο λα ζρεηίδνληαη κε ηελ αληηθνηλσληθή ζπκπεξηθνξά,
ηε ζεξνηνλίλε, ηε ληνπακίλε θαη ηε λνξεπηλεθξίλε.

Ο Scerbo θαη ν Raine κειεηψληαο ηε ζχλδεζε απηή, αλέθεξαλ είθνζη νθηψ κειέηεο πνπ βξήθαλ πσο νη
αληηθνηλσληθνί άλζξσπνη έρνπλ ζεκαληηθά ρακειφηεξα ηα επίπεδα ζεξνηνλίλεο απ’ φηη νη θαλνληθνί άλζξσπνη.
Αθνινχζσο, νη κειέηεο ηεο λνξεπηλαθξίλεο θαη ηεο ληνπακίλεο δελ έδεημαλ θακία ζπλνιηθή δηαθνξά ζε απηά ηα

29
επίπεδα κεηαδφζεσλ ζηηο νκάδεο πνπ εμεηάζηεθαλ, φκσο ζην δείγκα καζεηψλ πνπ εμεηαδφηαλ κφλν φηαλ
ρξεζηκνπνηνχζε έλα κέηξν ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ λεπξνδηαβηβαζηψλ, βξέζεθε επίδξαζε ηεο λνξεπηλεθξίλεο
ζηελ αληηθνηλσληθή ζπκπεξηθνξά. ΢πκπέξαλαλ ινηπφλ πσο ζα ήηαλ ρξήζηκν λα ειέγρνπλ ηα επίπεδα
θαηάρξεζεο αιθνφι φηαλ εμέηαδαλ ηηο επηδξάζεηο ησλ λεπξνδηαβηβαζηψλ, θάηη πνπ θαηαδεηθλχεη πσο ν
αιθννιηζκφο ζπλδέεηαη κε ηα επίπεδα ησλ λεπξνδηαβηβαζηψλ. Χζηφζν νη γελεηηζηέο ππνζηήξημαλ πσο είλαη
πηζαλφ λα ηα ειέγρνπλ κε λαξθσηηθά, φπσο ην αλζξαθηθφ άιαο ιηζίνπ (γηα ηε ζεξνηνλίλε) ε ξεζεξπίλε (γηα ηε
λνξεπηλεθξίλε) θαη δηάθνξα αληηςπρσηηθά λαξθσηηθά (γηα ηε ληνπακίλε). Σα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο γηα ην
αλ κπνξεί λα κεησζεί ε αληηθνηλσληθή ζπκπεξηθνξά είλαη αλάκεηθηα αιιά θαη ελζαξξπληηθά. Δπίζεο ηα επίπεδα
λεπξνδηαβηβαζηψλ κπνξνχλ λα επεξεαζηνχλ απφ ηηο αιιαγέο ζην πεξηβάιινλ, φπσο νη αιιαγέο ζηε δίαηηα
πνπ κπνξνχλ λα απμήζνπλ ζεκαληηθά ηα επίπεδα ζεξνηνλίλεο, ληνπακίλεο θαη λνξεπηλεθξίλεο ηα νπνία
πηζαλφλ λα κείσλαλ ηε ξνπή ησλ αηφκσλ λα αζρνιεζνχλ κε βίαηε ή αληηθνηλσληθή ζπκπεξηθνξά. ΢πλάκα, ε
αγρσηηθή δσή, φπσο γηα παξάδεηγκα νη έληνλνη ξπζκνί ζηηο κεγάιεο πφιεηο, ηείλεη λα κεηψλεη ηα επίπεδα
ζεξνηνλίλεο θαη λα απμάλεη ηε ξνπή ησλ αηφκσλ λα αζρνιεζνχλ κε παξαβαηηθέο ζπκπεξηθνξέο.

Σν κεγαιχηεξν κέξνο ζηελ έξεπλα κε ηνπο λεπξνδηαβηβαζηέο αθνξνχζε ηελ επίδξαζε ησλ επηπέδσλ ησλ
νξκνλψλ ζηελ αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά, πεξηιακβάλνληαο ηελ επηζεηηθή ή ηελ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά. Σν
ελδηαθέξνλ ζηηο νξκφλεο ρξνλνινγείηαη πίζσ ζηα κέζα ηνπ 1800, φηαλ νη βηνρεκηθνί ήηαλ νη πξψηνη ηθαλνί λα
απνκνλψζνπλ θαη λα πξνζδηνξίζνπλ θάπνηεο απφ ηηο θπζηνινγηθέο θαη ςπρνινγηθέο επηδξάζεηο ησλ
εθθξίζεσλ ησλ ελδνθξηλψλ αδέλσλ (νξκφλεο). Σελ πην πξφζθαηε πξνζνρή ηξάβεμαλ ηα επίπεδα ησλ
νξκνλψλ θαη ηεο επηζεηηθήο ή εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο πνπ θαζένα αθνξά ηελ ηεζηνζηεξφλε ή ηνπο
ζειπθνχο πξνεκκελνξξντθνχο θχθινπο.

Ο ξφινο ηεο ηεζηνζηεξφλεο ζηελ επηζεηηθφηεηα πνιιψλ δσηθψλ εηδψλ είλαη θαιά ηεθκεξησκέλνο, αιιά ε
εξψηεζε παξακέλεη σο ην πξνο εάλ ε ηεζηνζηεξφλε παίδεη έλαλ εκθαληηθφ ξφιν ζηελ αλζξψπηλε
επηζεηηθφηεηα θαη ηε βίαηε ζπκπεξηθνξά. Ο Rαine αλαζεψξεζε κέξνο απηήο ηεο θηινινγίαο, βξίζθνληαο
αλακεκεηγκέλα απνηειέζκαηα. Έλα πξφβιεκα πνπ πξνέθπςε απφ απηή ηελ έξεπλα είλαη πσο ππάξρνπλ
αξθεηέο πηζαλφηεηεο γηα ηηο αηηηψδεηο θηλήζεηο κεηαμχ ηεζηνζηεξφλεο θαη επηζεηηθήο ζπκπεξηθνξάο. Δλψ νη
εξεπλεηέο ζέινπλ λα μέξνπλ θαηά πφζν ηα πςειά επίπεδα ηεζηνζηεξφλεο αηηηνινγνχλ ηελ απμαλφκελε
επηζεηηθφηεηα, ε αηηηψδεο θίλεζε πηζαλφλ λα βξίζθεηαη ζην φηη νη βαζηθνί ηχπνη ζπκπεξηθνξάο ίζσο λα
αηηηνινγνχλ ηελ αχμεζε ζηελ παξαγσγή ηεζηνζηεξφλεο. Ίζσο επίζεο θάπνηα άηνκα, ελψ έρνπλ θαλνληθά
επίπεδα ηεζηνζηεξφλεο, λα απνθξίλνληαη ζε ηχπνπο θαηαζηάζεσλ κε αχμεζε ζηελ ηεζηνζηεξφλε, δειαδή
ίζσο λα έρνπλ κηα απμαλφκελε ξνπή λα απαζρνινχληαη κε ηελ επηζεηηθή ζπκπεξηθνξά ε νπνία νθείιεηαη ζηα
πςειά επίπεδα ηεζηνζηεξφλεο, αθφκα θαη αλ απηά κεηξηνχληαη σο θαλνληθά ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο.

΢πλεπψο, ίζσο νη θνηλσληθέο κεηαβνιέο λα παξεκβαίλνπλ αλάκεζα ζηελ ηεζηνζηεξφλε θαη ηελ αληηθνηλσληθή
ζπκπεξηθνξά. Μειέηεο ησλ Booth θαη Osgood, βξήθαλ πσο ίζσο ε ηεζηνζηεξφλε λα κεηψλεη ηελ θνηλσληθή
ελζσκάησζε πνπ ζρεηίδεηαη κε ηα πςειά πνζνζηά παξέθθιηζεο. Πξνζζέησο, ίζσο ε ηεζηνζηεξφλε λα
ζρεηίδεηαη κε ηελ λεαληθή εγθιεκαηηθφηεηα θαη φηαλ ειέγρεηαη γηα εγθιεκαηηθφηεηα, ε ζρέζε αλάκεζα ζηελ
ηεζηνζηεξφλε θαη ηελ ελήιηθε παξέθθιηζε λα κηθξαίλεη. Αθφκα, θάπνηεο έξεπλεο εμέηαζαλ ην ξφιν πνπ παίδνπλ
νη νξκφλεο ζην γπλαηθείν έγθιεκα θαη εηδηθφηεξα ηε ζχλδεζε κε ηνλ εκκελνξξντθφ θχθιν. Οη βηνινγηθέο
αιιαγέο κεηά ηελ σνγέλεζε έρεη ζπλδεζεί κε ηελ νμπζπκία θαη ηελ επηζεηηθφηεηα. Ζ έξεπλα αλακηγλχεηαη κε
βάζε απηφλ ην ζχλδεζκν, αιιά ηνπιάρηζηνλ έλα κηθξφ πνζνζηφ ησλ γπλαηθψλ είλαη εππαζείο ζηηο ηαθηηθέο
νξκνληθέο αιιαγέο απνηέιεζκα δηακνξθσκέλεο αχμεζεο ηεο ερζξφηεηαο. Ζ δηακνξθσκέλε αχμεζε ζρεηίδεηαη
κε ηηο δηαθπκάλζεηο ζηηο γπλαηθείεο νξκφλεο θαη ηελ άλνδν ηεο ηεζηνζηεξφλεο, ζηελ νπνία θάπνηεο γπλαίθεο
εκθαλίδνληαη αξθεηά επαίζζεηεο.

Δλ ζπλερεία, εμεηάζηεθε ην λεπξηθφ ζχζηεκα ην νπνίν πεξηέρεη λεχξα θαη ζπζηήκαηα πνπ ππάξρνπλ
αλεμάξηεηα απφ ην κπαιφ θαη ην λσηηαίν κπειφ. Ζ εζηίαζε έγηλε ζην εμσηεξηθφ κέξνο ηνπ κπαινχ, ζηνλ
εγθεθαιηθφ θινηφ. Απνηειείηαη απφ δχν εκηζθαίξηα πνπ ρσξίδνληαη ζε ηέζζεξηο ινβνχο: κεησπηθφ, ρξνληθφ,

30
βξεγκαηηθφ θαη ηληαθφ. Οη εξεπλεηέο πνπ κειεηνχζαλ ηελ αληηθνηλσληθή ζπκπεξηθνξά εζηίαζαλ ζηνπο
κεησπηθνχο θαη ρξνληθνχο ινβνχο, ζηνπο νπνίνπο πεξηιακβάλνληαλ νη ζπκπεξηθνξέο, νη παξνξκήζεηο θαη ηα
ζπλαηζζήκαηα. Παξαηππίεο ή δηαηαξαρέο ρσξίο ηνλ κεησπηθφ ινβφ γεληθά επεξεάδνπλ ηελ λεπξνςπρνινγηθή
απφδνζε, ελψ ν ρξνληθφο ινβφο γεληθά εκθαλίδεηαη λα πξνυπνζέηεη ζπκπεξηθνξέο πεξηζζφηεξν άκεζα
ζπλαηζζεκαηηθέο ζηελ έθθξαζε.

Έλαο παξφκνηνο ηξφπνο κέηξεζεο ησλ αλσκαιηψλ ηνπ εγθεθάινπ είλαη κέζσ ηεο ρξήζεο
ειεθξηνεγθεθαινγξάθνπ (EEG). Ο EEG κεηξά ηε δξαζηεξηφηεηα ηνπ ειεθηξηθνχ εγθεθάινπ, θαη δελ κπνξεί
λα αληρλεχζεη ηηο αλσκαιίεο ζηα ζρέδηα θπκάησλ ηνπ εγθεθάινπ. Υηιηάδεο κειέηεο έρνπλ εμεηάζεη ηε
δξαζηεξηφηεηα ηνπ EEG ζε δηάθνξνπο ηχπνπο εγθιεκάησλ. Οη πεξηζζφηεξνη θξηηηθνί ζπκθσλνχλ ζην φηη νη
παξαβάηεο πνπ επαλαιακβάλνπλ βίαηεο ζπκπεξηθνξέο έρνπλ ραξαθηεξηζηεί απφ αλσκαιίεο ηνπ EEG, αιιά ε
ζρέζε αλάκεζα ζηελ ςπρνπάζεηα θαη ηνπο δείθηεο EEG είλαη πεξηζζφηεξν αβέβαηνη. Ο Raine επηζήκαλε πσο
ην κεγαιχηεξν κέξνο απφ απηή ηελ έξεπλα είλαη επίζεο επξεία εζηίαζε, θαη ελψ ίζσο αλαθέξνληαη ζε θάπνηα
γεληθή ζρέζε αλάκεζα ζηε δπζιεηηνπξγηθή ζπκπεξηθνξά θαη ζηηο αλσκαιίεο ηνπ EEG, ρξεηάζηεθε λα
γλσζηνπνηεζνχλ πνιιέο πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ δηαδηθαζία απφ ηελ νπνία ε
δξαζηεξηφηεηα ησλ θπκάησλ ηνπ εγθεθάινπ ίζσο λα επεξεάδεη ηε ζπκπεξηθνξά.

Αθνινχζσο, δηαηέζεθαλ κεηξήζεηο ηνπ θεληξηθνχ λεπξηθνχ ζπζηήκαηνο πνπ απνηέιεζαλ ηερληθέο εγθεθαιηθήο
απεηθφληζεο. Απηέο νη ηερληθέο πεξηιακβάλνπλ ηνλ απηνκαηνπνηεκέλν ηνκνγξάθν (CT), απεηθφληζε καγλεηηθήο
αληήρεζεο (MRI), ηνκνγξάθν εθπνκπήο πνδηηξνλίσλ (ΡΔΣ), θαη ηνκνγξάθν εληαίαο εθπνκπήο θσηνλίσλ
(SPECT). Απηή ε λέα κέζνδνο απεηθφληζεο ηνπ εγθεθάινπ ρξεζηκνπνηήζεθε γηα λα αληρλεχεη ηηο δνκηθέο θαη
ιεηηνπξγηθέο αλσκαιίεο θαη ζηνπο κεησπηθνχο θαη ζηνπο ρξνληθνχο ινβνχο. Σν ζπκπέξαζκα είλαη πσο ε
κεησπηθή δπζιεηηνπξγία ίζσο ραξαθηεξίδεη ηνπο βίαηνπο παξαβάηεο ελψ ε δπζιεηηνπξγία ηνπ ρξνληθνχ ινβνχ
ίζσο λα ραξαθηεξίδεη ηε ζεμνπαιηθή πξνζβνιή θαη πσο παξαβάηεο κε ζπλδεδεκέλε βίαηε θαη ζεμνπαιηθή
ζπκπεξηθνξά ππνηίζεηαη πσο ραξαθηεξίδνληαλ θαη απφ κεησπηθή θαη ρξνληθή δπζιεηηνπξγία ησλ ινβψλ.

΢ην θεληξηθφ λεπξηθφ ζχζηεκα ππάξρεη έλα ρσξηζηφ ηκήκα ηνπ λεπξηθνχ ζπζηήκαηνο, ην απηφλνκν λεπξηθφ
ζχζηεκα (ANS) ην νπνίν ειέγρεη πνιιέο αθνχζηεο ιεηηνπξγίεο φπσο ηελ πίεζε ηνπ αίκαηνο, ηηο δξαζηεξηφηεηεο
ηεο θαξδηάο θαη ηνπ εληεξηθνχ ζσιήλα θαη ηα επίπεδα νξκνλψλ. Σν ANS δξαζηεξηνπνηείηαη εηδηθά ζηελ
θαηάζηαζε ηεο ¨κάρεο ηεο πηήζεο¨, φηαλ πξνεηνηκάδεη ην ζψκα γηα ηε κέγηζηε απνδνηηθφηεηα κε ηελ αχμεζε
ηνπ πνζνζηνχ ηεο θαξδηάο, κεηαθηλψληαο ην αίκα απφ ην ζηνκάρη ζηνπο κχεο, δηεπξχλνληαο ηελ θφξε, κε ηελ
αχμεζε ηεο αλαπλεπζηηθήο ζπρλφηεηαο, θαη ηελ ππνθίλεζε ησλ αδέλσλ ηδξψηα. Οη αληρλεπηέο ςεχδνπο
κέηξεζαλ απηέο ηηο ιεηηνπξγίεο θαη ηηο ρξεζηκνπνίεζαλ γηα λα θαζνξίζνπλ εάλ ιέγεηαη ε αιήζεηα. Ζ ζεσξία
είλαη φηη, ζαλ παηδηά, νη πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη έρνπλ ξπζκηζηεί γηα λα πξνζδνθνχλ ηελ ηηκσξία φηαλ ιέλε έλα
ςέκα. Ζ πξνζδνθία ηεο ηηκσξίαο πξνάγεη ηελ αθνχζηα απάληεζε ηεο κάρεο ηεο πηήζεο, ηεο νπνίαο ηα
απνηειέζκαηα ζηνλ αξηζκφ ησλ κεηξεκέλσλ αιιαγψλ ζηελ θαξδηά, ηνπ παικνχ θαη ζηα επίπεδα αλαπλνήο,
θαη επεηδή ν ηδξψηαο ν ίδηνο δηεπζχλεη ηελ ειεθηξηθή ελέξγεηα, ζηελ ειεθηξηθή αγσγηκφηεηα ηνπ δέξκαηνο. Ζ
αληίδξαζε αλεζπρίαο ζηελ αλακνλή έρεη πεξηγξαθεί απφ θάπνηνπο εξεπλεηέο ζαλ ηνλ αξρηθφ παξάγνληα
θνηλσληθνπνίεζεο γηα ηα παηδηά. Σα παηδηά εμαξηψληαη απφ ηνπο γνλείο ηνπο γηα λα πξνζδνθνχλ ηελ ηηκσξία
ζε θάπνηεο θαηαζηάζεηο, θαη ηφηε ε αλεζπρία πνπ αηζζάλνληαη (ζπλήζσο απνθαιείηαη ζπλείδεζε ή ελνρή)
ζπρλά ηα νδεγεί λα απνθεχγνπλ ηέηνηεο θαηαζηάζεηο. Ζ αλεζπρία ζηε δηάξθεηα ηεο αλακνλήο ηεο ηηκσξίαο,
είλαη κηα ιεηηνπξγία ηνπ θεληξηθνχ λεπξηθνχ ζπζηήκαηνο πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ απάληεζε ηεο κάρεο ηεο πηήζεο
αθνχ ην επίπεδν θνηλσληθνπνίεζεο ζηα παηδηά ίζσο εμαξηάηαη ζην κέξνο ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζπζηήκαηνο.
΢πγθεθξηκέλα, εάλ ε απάληεζε ηεο κάρεο ηεο πηήζεο δξα αξγά ή ζε ρακειά επίπεδα ζηηο θαηαζηάζεηο ζηηο
νπνίεο ε ηηκσξία πξνζδνθάηαη, ή εάλ απνηπγράλεη λα απελεξγνπνηεζεί γξήγνξα φηαλ νη θαηαζηάζεηο
αιιάδνπλ, ηφηε ην παηδί ζα δπζθνιεχεηαη λα θνηλσληθνπνηεζεί.

Μειέηεο ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ απηφλνκνπ λεπξηθνχ ζπζηήκαηνο κέηξεζαλ ηηο ίδηεο εμσηεξηθέο ιεηηνπξγίεο πνπ
κεηξηνχληαη απφ ηνλ αληρλεπηή ςεχδνπο. Ο Mednick ππνζηήξημε φηη ην πνζνζηφ απνθαηάζηαζεο απάληεζεο

31
ηεο αγσγηκφηεηαο ηνπ δέξκαηνο (SCR) ηε ζηηγκή αλάκεζα φηαλ ην δέξκα δηεπζχλεη ην πεξηζζφηεξν ειεθηξηθφ
ξεχκα θαη φηαλ απηή ε αγσγηκφηεηα επηζηξέθεη ζε θαλνληθά επίπεδα- κπνξεί λα παξζεί γηα λα κεηξεζεί ην
γεληθφ πνζνζηφ αλάθηεζεο ηνπ απηφλνκνπ λεπξηθνχ ζπζηήκαηνο. Δπίζεο ππνζηήξημε πσο ε κείσζε ηνπ
θφβνπ είλαη ε ηζρπξφηεξε ελίζρπζε πνπ είλαη γλσζηή ζηελ ςπρνινγία. ΋ηαλ ν θφβνο κεηψλεηαη γξήγνξα, ην
άηνκν ιακβάλεη κεγάιε ελίζρπζε γηα ηελ απνθπγή ηεο ηηκσξίαο, θαη ε βειηίσζε είλαη πηζαλφηεξν λα
εκθαληζηεί.

΢πκπεξαζκαηηθά, νη ςπρνινγηθέο κεηξήζεηο ίζσο λα δείρλνπλ πσο νη αληηθνηλσληθνί άλζξσπνη έρνπλ

ρακειφηεξα επίπεδα ANS ιεηηνπξγίαο. Ο Mednick θαηέιεμε ζην φηη νη αληηθνηλσληθνί άλζξσπνη ίζσο λα
δπζθνιεχνληαη πεξηζζφηεξν ζε θάπνηεο ζπλζήθεο απ’ φηη άιινη άλζξσπνη. Απηέο νη κειέηεο είλαη παξφκνηεο κε
ην δηάζεκν πείξακα ηνπ Παβιψθ κε ηα ζθπιηά. Ο Παβιψθ ζα έθξνπε έλα θνπδνπλάθη κφλν πξηλ λα δψζεη ζηα
ζθπιηά ηξνθή, θαη απηφ ζπλέβαηλε γηα λα απνδεηρηεί πσο ην ζθπιί έθξεε ζάιηα ζηνλ ήρν ηνπ θνπδνπλίζκαηνο.
Ο Reine επαλεμέηαζε έμη παξφκνηεο κειέηεο πνπ γεληθά ππνζηήξηδαλ ηελ αληίιεςε φηη νη αληηθνηλσληθνί
άλζξσπνη είλαη ζθιεξφηεξνη ζε ζπλζήθεο απφ φηη θαλνληθνί άλζξσπνη. Απηή ε εχξεζε ζα κπνξνχζε λα είλαη
παξφκνηα κε ηελ εχξεζε ηνπ Παβιψθ φηη κεξηθά ζθπιηά είλαη αξγά ζην λα καζαίλνπλ λα γιείθνπληαη ζηνλ ήρν
ηνπ θνπδνπλίζκαηνο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, απηή ε εχξεζε εθαξκφζηεθε κφλν ζηνπο αλζξψπνπο απφ θησρέο
θνηλσληθέο θαηαζηάζεηο. Απηφ ζα κπνξνχζε λα πξνηείλεη φηη, εάλ ε ρακειή ιεηηνπξγία ηνπ ANS κπνξεί λα
εμεγήζεη θάπνην έγθιεκα, δελ κπνξεί λα εμεγήζεη ην έγθιεκα ηεο ρακειήο-ηάμεο. Γεληθά, ππάξρεη θάπνηα
έλδεημε ιεηηνπξγία ηνπ ANS πνπ ίζσο λα ζρεηίδεηαη κε ηελ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά, αιιά είλαη δχζθνιν λα
ζπλαγάγνπκε έλα ζηαζεξφ ζπκπέξαζκα ζε απηφ ην ζεκείν.

Σα δεηήκαηα απηά απαζρνινχλ ηνπο εξεπλεηέο κέρξη θαη ζήκεξα. Οη επηζηήκεο εξεπλνχλ ην αλ έλαο
άλζξσπνο δηαπξάηηεη ην έγθιεκα θαηά βνχιεζε ή αλαγθάδεηαη εμαηηίαο δηαλνεηηθψλ δηαηαξαρψλ, νξκνληθψλ
αλσκαιηψλ ή βίαησλ θιεξνλνκηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ. Έλα ζπκπέξαζκα πνπ πξνθχπηεη είλαη πσο νη
εθδειψζεηο αλζξψπηλεο βίαο πξνθχπηνπλ απφ ηε ζχκπξαμε πνιιψλ παξαγφλησλ καδί, ελδνγελψλ θαη
εμσγελψλ. Απηφ ζεκαίλεη πσο, έζησ φηη νη νξκφλεο παίδνπλ ξφιν ζηε δηαηαξαρή ηνπ αηφκνπ, ζηε δηαρείξηζε
ηνπ ζπκνχ ηνπ θαη ηεο εξεκίαο ηνπ, ηεο βίαο, ησλ θηλήζεψλ ηνπ θαη ησλ ρεηξηζκψλ ηνπ ζε δηάθνξεο
θαηαζηάζεηο, σζηφζν δελ αξθνχλ απφ κφλεο ηνπο λα αηηηνινγήζνπλ ηελ εγθιεκαηηθή ή βίαηε ζπκπεξηθνξά. Καη
απηφ πξνθχπηεη απφ ην ζπιινγηζκφ πσο γηα λα εθδειψζεη ην άηνκν παξαβαηηθή ζπκπεξηθνξά ζα πξέπεη λα
ζπληξέρνπλ θαη εμσηεξηθά αίηηα θαη παξάγνληεο φπσο είλαη νη παηδηθέο ηξαπκαηηθέο εκπεηξίεο,
ελδννηθνγελεηαθή βία, ε εξγαζηαθή αλαζθάιεηα, ν αγψλαο γηα επηβίσζε, ε αλεξγία. Έηζη πξνθχπηεη κηα ζεηξά
αληηδξάζεσλ πνπ έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ έμαξζε βίαο. ΢πλεπψο, ζε πεξίπησζε πνπ ε θιεξνλνκηθφηεηα, νη
νξκφλεο θαη νη ςπρηθέο δηαηαξαρέο έρνπλ ηε δηθή ηνπο επίδξαζε ζηελ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά, πνιχ πηζαλφ
λα κελ ζπληξέρνπλ ιφγνη ειιείςεη άιισλ εμσγελψλ παξαγφλησλ θαη αηηηψλ.

32
i) Ναξθσηηθά θαη εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά
΢ηε ζπλέρεηα, νη έξεπλεο αζρνιήζεθαλ κε θάπνηνπο βηνινγηθνχο παξάγνληεο πνπ ίζσο λα επεξεάδνπλ ηελ
εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά θαη αλήθνπλ ζην πεξηβάιινλ ηεο αίζζεζεο θαη δελ ζρεηίδνληαη κε ηελ
θιεξνλνκηθφηεηα ηνπ πξνζψπνπ ή ηε γελεηηθή ζχλζεζε. Απηνί νη παξάγνληεο πεξηιακβάλνπλ ηελ θαηάρξεζε
λαξθσηηθψλ θαη αιθνφι, ηε δίαηηα θαη ηελ εηζαγσγή ηνμηλψλ, ηξαχκα ζην θεθάιη, θαη πεξηπινθή ζηελ
εγθπκνζχλε θαη ηνλ ηνθεηφ. Τπάξρνπλ πνιιέο πηζαλέο ζρέζεηο αλάκεζα ζηελ θαηάρξεζε λαξθσηηθψλ θαη
αιθνφι θαη ηε βίαηε ζπκπεξηθνξά: βηνινγηθέο, ςπρνινγηθέο, θνηλσληθέο, πνιηηηζκηθέο θαη νηθνλνκηθέο.
Παξάδεηγκα, ηα εγθιήκαηα θαη νη βίαηεο ζπκπεξηθνξέο πνπ ίζσο απνηεινχλ ην απνηέιεζκα απφ κηα
εμαξηεκέλε αλάγθε γηα ηελ θάιπςε ηεο νπνίαο ήηαλ απαξαίηεην λα πάξνπλ ρξήκαηα γηα λα αγνξάζνπλ
λαξθσηηθά, ή ν πφιεκνο αλάκεζα ζε αληίπαιεο νκάδεο λαξθσηηθψλ. Δίλαη γεγνλφο ε χπαξμε αιιεινπρίαο ησλ
αλεπηζχκεησλ νπζηψλ πάλσ ζε βηνινγηθνχο ζπλδέζκνπο κεηαμχ ρξήζεο λαξθσηηθψλ θαη αιθνφι. Σν αιθνφι
απμάλεη πξνζσξηλά ηελ επηζεηηθή ζπκπεξηθνξά κε κηθξφηεξεο δφζεηο (φηαλ νη άλζξσπνη είλαη
δπζαξεζηεκέλνη), θαη πξνζσξηλά κεηψλεη ηελ επηζεηηθή ζπκπεξηθνξά ζε πςειφηεξεο δφζεηο (φηαλ νη άλζξσπνη
ράλνπλ ηηο αηζζήζεηο ηνπο). Πνιινί πηζηεχνπλ πσο ε επηζεηηθφηεηα απμάλεηαη ζε κηθξφηεξεο δφζεηο επεηδή ην
αιθνφι δελ παξεκπνδίδεη ηελ επίδξαζε ηεο επηζεηηθφηεηαο.

Μηα άιιε εμήγεζε είλαη ην αιθνφι απμάλεη ηελ παξαγσγή ηνπ ελδνθξηληθνχ ζπζηήκαηνο, εηδηθά ηεο
ηεζηνζηεξφλεο, αιιά ππάξρεη κηα κηθξή έλδεημε γη’ απηφ. Άιιεο πηζαλέο λεπξνινγηθέο εμεγήζεηο
πεξηιακβάλνπλ ηε ιεηηνπξγία ηεο ζεξνηνλίλεο θαη ησλ αλσκαιηψλ ηνπ EEG, αιιά ηα πεηξάκαηα αθφκα δελ
έρνπλ επηβεβαηψζεη θακία απφ απηέο ηηο πηζαλέο εμεγήζεηο. Κάπνηνη εξεπλεηέο πηζηεχνπλ πσο ίζσο ππάξρεη
κηα γελεηηθή βάζε γηα ηε ζρέζε αλάκεζα ζε αιθνφι θαη βία, αιιά δελ ππάξρεη θακία επηβεβαίσζε γη’ απηφ ζηα
ρξνληθά. Έηζη ελψ ε ζρέζε αλάκεζα ζην αιθνφι θαη ηε βία είλαη δπλαηφηεξε απφ θάζε ρξήζε λαξθσηηθνχ,
εηδηθά γηα ηνπο άληξεο, ν ιφγνο γη’ απηή ηε ζρέζε παξακέλεη αζαθήο. Άιια λαξθσηηθά πνπ ίζσο έρνπλ
βηνινγηθή ζπλάθεηα κε ηε βία είλαη νπηνχρα, ακθεηακίλεο, θνθαΐλε, παξαηζζεζηνγφλα, θαη ζηεξνεηδή. Σα
νπηνχρα είλαη γλσζηά γηα ηελ πξνζσξηλή κείσζε ηεο επηζεηηθφηεηαο θαη ηεο βίαηεο ζπκπεξηθνξάο, αλ θαη ε
ρξφληα ρξήζε κπνξεί λα απμήζεη ηελ πηζαλφηεηα βίαηεο ζπκπεξηθνξάο. Ζ απνηνμίλσζε απφ ηα νπηνχρα
ζρεηίδεηαη κε ηε επηζεηηθή ζπκπεξηθνξά επίζεο. Γελ ππάξρνπλ αθφκα άκεζα ζηνηρεία ηεο βηνινγηθήο
επίδξαζεο ηεο ρξήζεο ηεο θνθαΐλεο ζηε βίαηε ζπκπεξηθνξά, αλ θαη ε έλσζε κεηαμχ θξαθ θνθαΐλεο θαη βίαο
ζηα εζσηεξηθά ησλ ρσξψλ είλαη πνιχ θαιά παγησκέλεο. Ζ ρξήζε ηεο καξηρνπάλαο κεηψλεη ηελ πηζαλφηεηα ή
δελ έρεη επηπηψζεηο ζηελ αλζξψπηλε βίαηε ζπκπεξηθνξά, ελψ ε PCP (θαηλθπιηδίλε), φηαλ ρξεζηκνπνηείηαη γηα
πνιχ θαηξφ ίζσο απμάλεη ηελ επηζεηηθή ζπκπεξηθνξά. Ζ ρξφληα ρξήζε ακθεηακηλψλ ίζσο λα πξνθαιεί ην
μέζπαζκα ζηνπο αλζξψπνπο, αιιά ζπλήζσο φηαλ ηα άηνκα είλαη ήδε επηξξεπή ζηε βίαηε ζπκπεξηθνξά.
Παξνκνίσο, ε ρξήζε LSD θαη ζηεξνεηδψλ ίζσο εληείλεη ηε βίαηε ζπκπεξηθνξά ζ’ απηνχο πνπ είλαη ήδε
επηξξεπήο ζηε βία.

Μειέηεο κέρξη ζήκεξα απνδεηθλχνπλ ηε ζχλδεζε λαξθσηηθψλ νπζηψλ θαη εγθιεκαηηθφηεηαο. Ζ ζπλερήο
αλαδήηεζε ηεο επφκελεο δφζεο, ειιείςεη κάιηζηα νηθνλνκηθψλ πφξσλ πνπ ζπλεπάγεηαη έληαζε ηεο ζρεηηθήο
αλαζθάιεηαο θαη λεπξηθφηεηαο άξα θαη έληαζε εμσηεξίθεπζεο ηνπ ζπκνχ πνπ ζπλήζσο εθθξάδεηαη κε ηε βίαηε
ζπκπεξηθνξά, ε αλεμέιεγθηε θαηάζηαζε πνπ επηθέξεη ε έιιεηςή ηνπο ή ε δηαδηθαζία απεμάξηεζεο απφ απηά,
αιιά θαη νιφθιεξν ην νξγαλσκέλν έγθιεκα πνπ έρεη δεκηνπξγεζεί απαζρνινχλ ηα επίπεδα θαη ηηο κειέηεο
εγθιεκαηηθφηεηαο. Δπηζηεκνληθέο κειέηεο απνδεηθλχνπλ ζπλερψο ηελ επίδξαζε ησλ ρεκηθψλ νπζηψλ ζηνλ
νξγαληζκφ ηνπ αηφκνπ θαη ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπ. Μεηακνξθψλεηαη ζε έλα άβνπιν νλ πνπ έρεη σο κνλαδηθφ
ηνπ ζηφρν ηελ θαηαλάισζε λαξθσηηθψλ νπζηψλ θαη ηελ εχξεζή ηνπο, αδηαθνξψληαο γηα ηνλ πεξίγπξφ ηνπ θαη
ηειηθά γηα ηνλ ηξφπν πνπ ζα ηα απνθηήζεη. Οη νπζίεο απηέο επζχλνληαη γηα ηελ δηαηαξαρή ηνπ αηφκνπ θαη
ηειηθά γηα ηελ εμάξηεζή ηνπ απφ απηέο, σο εθ ηνχηνπ, ν άλζξσπνο δελ είλαη ηθαλφο λα ειέγμεη νχηε ηε
ζπκπεξηθνξά ηνπ, νχηε ηε δχλακή ηνπ κε απνηέιεζκα παξαβαηηθέο αιιά θαη πνιιέο θνξέο, εγθιεκαηηθέο
πξάμεηο ηηο νπνίεο ην άηνκν δελ έπξαμε ζε θακία πεξίπησζε θαηά βνχιεζε. ΢’ απηφ ην ζεκείν, πέξα απφ ηελ

33
απνδεδεηγκέλε παξαδνρή ηεο θαηαζηξνθήο πνπ επηθέξεη ε ρξήζε λαξθσηηθψλ νπζηψλ, πεξηζζφηεξν
ζεκαληηθφ είλαη λα αλαδεηεζνχλ ηα αίηηα πνπ νδεγνχλ ζηε ρξήζε ηνπο αιιά θαη νη κέζνδνη πνπ ππάξρνπλ
ηφζν γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ αηηηψλ απηψλ φζν θαη γηα ηε ζεξαπεία ησλ ήδε εμαξηεκέλσλ αηφκσλ. Σα
πνζνζηά ησλ ρξεζηψλ νινέλα απμάλνληαη, ηδηαίηεξα ζηελ επνρή καο θαη ζε παγθφζκην επίπεδν κε κεγάια ηα
πνζνζηά κάιηζηα ζε λεαληθέο ειηθίεο. Ζ ρξήζε θαη ε εμάξηεζε νπζηψλ απνηειεί αθξαίν θαηλφκελν θνηλσληθήο
απνμέλσζεο θαη ζπλάκα θαηλφκελν κε θνηλσληθέο, νηθνλνκηθέο, ςπρνινγηθέο, ηζηνξηθέο δηαζηάζεηο. Ζ
ηνμηθνκαλία δελ κπνξεί ζε θακία πεξίπησζε λα ζεσξεζεί πξνζσπηθή επηινγή ηνπ ίδηνπ ηνπ αηφκνπ, θαζψο
επίζεο δελ κπνξεί λα ρξεσζεί αηνκηθά ζε θαλέλα άηνκν, πνιχ πεξηζζφηεξν λεαξήο ειηθίαο.

Ζ θαηάζηαζε αλαθνξηθά κε ηε ρξήζε θαη ηε δηαθίλεζή ηνπο έρεη θηάζεη ζην έζραην ζεκείν. Απηφ γίλεηαη
εχθνια αληηιεπηφ εηδηθφηεξα ζε πνιιέο πεξηνρέο ηνπ θέληξνπ ηεο Αζήλαο αιιά αθφκα θαη ζε πάξθα θαη έμσ
απφ ζρνιεία. «΢ηελ Αηηηθή ε εξσίλε ζεξίδεη θάζε ρξφλν πεξηζζφηεξνπο απφ 200 αλζξψπνπο. Σα ζηνηρεία
φκσο πνπ δίλεη ε ΔΛ.Α΢ αθνξνχλ κφλν νμείεο δειεηεξηάζεηο απφ ππεξβνιηθή ή λνζεπκέλε δφζε. Γελ
ππνινγίδνπλ ηηο έκκεζεο αηηίεο ζαλάηνπ πνπ πξνθαιεί ε ζχξηγγα, φπσο: AIDS, επαηηθέο αλεπάξθεηεο,
θαξδηαγγεηαθέο βιάβεο, νχηε ζρεηηδφκελα αηπρήκαηα, εγθιήκαηα, απηνθηνλίεο θηι.» (Ξεπαπαδάηνο. (2007) Οη
άζιηνη ησλ Αζελψλ. ΒΗΜagazino, 72). Σα λαξθσηηθά απνηεινχλ ην πξσηαξρηθφ θνηλσληθφ πξφβιεκα ηεο
λενιαίαο κε ηνπο αξηζκνχο θαη ηηο ζηαηηζηηθέο λα θαηαδεηθλχνπλ ηελ αλαγθαηφηεηα ιήςεο κέηξσλ.

«Σα πξφζθαηα ζηνηρεία πνπ ήξζαλ ζηε δεκνζηφηεηα (ΚΔΘΔΑ, Δξπζξφο ΢ηαπξφο, Δπξσπατθφ
Παξαηεξεηήξην) θαηαδεηθλχνπλ κε ηνλ πην θαηεγνξεκαηηθφ ηξφπν πσο ην πξφβιεκα ηεο ηνμηθνκαλίαο έπαςε
πηα λα είλαη πξφβιεκα ηνπ δηπιαλνχ καο, αιιά πνιχ πεξηζζφηεξν λα είλαη πξφβιεκα φιεο ηεο θνηλσλίαο θαη
θπξίσο ηεο νξγαλσκέλεο πνιηηείαο πνπ έρεη θαη ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο επζχλεο γηα ηε ξαγδαία επηδείλσζε
ηνπ πξνβιήκαηνο ησλ λαξθσηηθψλ ηελ ηειεπηαία 15εηία φπσο απηή εθθξάδεηαη απφ: Σελ αχμεζε ηεο δήηεζεο
θαηά 85% ηνλ ηειεπηαίν ρξφλν γηα ζεξαπεία. Σε ζεκαληηθή πηψζε ηνπ νξίνπ ειηθίαο έληαμεο ζηα λαξθσηηθά.
Σελ αικαηψδε άλνδν ησλ ζαλάησλ απφ ρξήζε, ηε ξαγδαία εμάπισζε ησλ λαξθσηηθψλ ζηα ζρνιεία, ηε
ζεκαληηθή αχμεζε ηεο πνιπηνμηθνκαλίαο, αθνχ ην 73% ησλ ρξεζηψλ θάλνπλ ρξήζε πεξηζζνηέξσλ απφ κηα
νπζηψλ. Σα ειιείκκαηα θαη ε θηιειεπζεξνπνίεζε ηνπ λνκηθνχ πιαηζίνπ, κε απνηέιεζκα λα ζπιιακβάλνληαη νη
ρξήζηεο θαη λα θπθινθνξνχλ νη έκπνξνη ειεχζεξνη. Σε κείσζε ησλ επηρνξεγήζεσλ ησλ ζεξαπεπηηθψλ
θνηλνηήησλ θαη πξνγξακκάησλ, κε ηαπηφρξνλε αχμεζε ησλ επηρνξεγήζεσλ πξνγξακκάησλ ππνθαηάζηαζεο,
ηελ θαηαξξάθσζε θαη ζπξξίθλσζε ηεο θνηλσληθήο πνιηηηθήο ζχκθσλα κε ηηο επηηαγέο ηεο Δ.Δ., ηελ παξνπζία
κνληέινπ ηεο ¨κείσζεο ηεο βιάβεο¨ σο κνλαδηθνχ ηξφπνπ αληηκεηψπηζεο ηεο κάζηηγαο ησλ λαξθσηηθψλ. Σελ
έιιεηςε εληαίαο ζηξαηεγηθήο πξσηνγελνχο πξφιεςεο κε ζηφρν ηα αίηηα ηνπ πξνβιήκαηνο.» (Μπνπληνχξνγινπ.
(2002) Σνμηθνκαλία. NEMECIS, η.28, ζ.39)

Αλαινγηδφκελνη ελ ζπλερεία ηα αίηηα, πξνθχπηεη ην ζπκπέξαζκα πσο θαλέλαο άλζξσπνο δελ επηζπκεί λα δεη
κηα δσή πνπ λα κελ ηνπ αλήθεη, κηα δσή πνπ λα είλαη άθξσο ειεγρφκελε θαη θαζνξηζκέλε, είηε απφ άιια άηνκα
θαη πνιχ πεξηζζφηεξν απφ νπζίεο. ΢πλεπψο ε ρξήζε θαη ε εμάξηεζε νπζηψλ δελ είλαη επηινγή θαλελφο.
Ηδηαίηεξα, φζνλ αθνξά ηνπο λένπο αλζξψπνπο, ζπξψρλνληαη ζ’ απηή ηελ επηινγή, είηε παξαζπξφκελνη ζε
πνιιή λεαξή ειηθία, ειιείςεη ελεκέξσζεο αιιά θαη πξνζνρήο απφ ην ζρνιείν θαη ηελ νηθνγέλεηα, ελψ ίζσο
ηαπηφρξνλα λα βιέπνπλ απηφ ηνλ ηξφπν δσήο σο δηαθπγή απφ ηελ θνηλσλία ηεο θαηαπίεζεο θαη ηεο
εθκεηάιιεπζεο. ΢αθψο, ηεξάζηην ξφιν έρεη θαη ην πνιηηηθφ ζχζηεκα ελφο ηφπνπ. Σν θνηλσληθφ- νηθνλνκηθφ
πιαίζην ην νπνίν επεξεάδεη θαη ίζσο θάπνηεο θνξέο λα επλνεί ηε ρξήζε λαξθσηηθψλ, ε αλεξγία, ε πνιηηηζηηθή
θαη νηθνλνκηθή θηψρεηα, νη ηαμηθνί θξαγκνί ζηε κφξθσζε, ε εκπνξεπκαηνπνίεζε ησλ θνηλσληθψλ αλαγθψλ
είλαη θάπνηνη κφλν απφ ηνπο παξάγνληεο νη νπνίνη ζε ζπλδπαζκφ νδεγνχλ ζηε ρξήζε λαξθσηηθψλ νπζηψλ.
΢πλάκα, γεγνλφο απνηειεί ην φηη 500δηο δνιαξίσλ απνηεινχλ έζνδα απφ ηα λαξθσηηθά. ΢πλεπψο κηα
νιφθιεξε παξανηθνλνκία ρηίδεηαη θαζεκεξηλά ζηηο πιάηεο θαη εηο βάξνο ρηιηάδεο αλζξψπσλ, ζηελ πιεηνςεθία
ηνπο λέσλ. Δπνκέλσο, πξφθεηηαη γηα κηα θαηάζηαζε πνπ ίζσο λα βνιεχεη θάπνηνπο, αθνχ είλαη αξθεηά ζπάλην
λα ζπιιακβάλνληαη έκπνξνη, θαη αθφκα είλαη θαζεκεξηλφ θαηλφκελν πηα ε δηαθίλεζε θαη ην εκπφξην
λαξθσηηθψλ ζε ζρνιεία, θεληξηθέο πιαηείεο θαη πνιπζχρλαζηνπο δξφκνπο. Πξφθεηηαη επνκέλσο γηα κηα

34
θαηάζηαζε πνπ γίλεηαη κε ηελ ζπλελνρή αιιά θαη ηελ αλνρή πνιηηηθψλ ζπζηεκάησλ θαη ησλ δπλάκεσλ
θαηαζηνιήο. Πξνθαλψο ε ιχζε δελ είλαη ε λνκηκνπνίεζε ησλ λαξθσηηθψλ, νχηε θαλ ν δηαρσξηζκφο ηνπο ζε
καιαθά θαη ζθιεξά αθνχ βάζεη επηζηεκνληθψλ κειεηψλ νη βιάβεο πνπ πξνθαιεί ζηνλ νξγαληζκφ ε ρξήζε ηνπο
είλαη αλεπαλφξζσηε (ζχλδξνκν έιιεηςεο θηλήηξσλ, ραζηζηθή άλνηα, βιάπηνπλ ηελ άκπλα ηνπ νξγαληζκνχ,
είλαη θαξθηλνγφλα).

«…ηα λαξθσηηθά απνηεινχλ έλα παλίζρπξν φπιν θνηλσληθνχ ειέγρνπ ζηα ρέξηα εθείλσλ πνπ ζέινπλ λα
ραιηλαγσγνχλ ζπλεηδήζεηο θαη λα ζθξαγίδνπλ θάζε κνξθή δηακαξηπξίαο θαη αληίδξαζεο. Ο homo sapiens, ν
ζθεπηφκελνο άλζξσπνο, γίλεηαη πξνζπάζεηα λα αληηθαηαζηαζεί απφ ηνλ homo videns, ηνλ ηειεθαηεπζπλφκελν
κνλαρηθφ άλζξσπν, πνπ κφλν ελεξγεί ρσξίο λα ζθέθηεηαη. (…) Ζ εμάξηεζε απφ νπζίεο είλαη νπζηαζηηθά έλα
θνηλσληθφ θαηλφκελν ζην νπνίν ελέρνληαη ηξεηο βαζηθνί άμνλεο πνπ βξίζθνληαη ζε δηαιεθηηθή ζρέζε κεηαμχ
ηνπο. Ο πξψηνο άμνλαο αθνξά ηελ πξνζσπηθφηεηα, ν δεχηεξνο ηε ζπλάληεζε κε ηελ νπζία θαη ν ηξίηνο ηελ
θνηλσληθή ζηηγκή θαηά ηελ νπνία ζπκβαίλεη ε ζπλάληεζε ηεο πξνζσπηθφηεηαο κε ηελ νπζία, δειαδή ην
θνηλσληθφ πεξηβάιινλ. Σν θνηλσληθφ κνληέιν κέζα ζην νπνίν θηλείηαη ν λένο ζήκεξα ραξαθηεξίδεηαη απφ
ξαγδαία αχμεζε ηεο αλεξγίαο, αληζφηεηα ζηε κφξθσζε, πξνψζεζε ηεο ππνθνπιηνχξαο σο πνιηηηζκνχ,
έιιεηςε θνηλσληθνχ θξάηνπο, ζπληξηβή θάζε κνξθήο δηεθδίθεζεο, ζηξαγγαιηζκφ ηεο αλζξψπηλεο
αμηνπξέπεηαο, εκπνξεπκαηνπνίεζε ησλ αλζξψπηλσλ ζρέζεσλ, ζενπνίεζε ηνπ θέξδνπο θαη εηθνληθή
πξαγκαηηθφηεηα ηεο παγθνζκηνπνίεζεο. ΋ιν απηφ ην ηδενινγηθφ νηθνδφκεκα ρηίδεηαη αζφξπβα θαη πνιχ
απνηειεζκαηηθά θαη δεκηνπξγεί ζηα άηνκα ηελ ηάζε λα θεχγνπλ απφ ηα κεγάια πξνβιήκαηα ηεο θαζεκεξηλήο
δσήο αλαδεηψληαο απνιαχζεηο θαη νλεηξηθνχο θφζκνπο πνπ ηειηθφ θαη νδπλεξφ ζηαζκφ έρνπλ ηε ρξήζε θαη
ηελ εμάξηεζε.» (Μπνπληνχξνγινπ, ΋.π. ζει. 42-43)

Χζηφζν ηα κέηξα πξφιεςεο θαη αληηκεηψπηζεο απφ ηελ πνιηηεία θξίλνληαη απφ ειάρηζηα έσο κεδακηλά. Ζ
αλαπνηειεζκαηηθφηεηα ησλ κέηξσλ απνδεηθλχεηαη ηφζν απφ ησλ αξηζκφ ησλ ρξεζηψλ ν νπνίνο κεγαιψλεη
εηεζίσο, ελψ αληίζηνηρα κηθξαίλεη ην φξην ειηθίαο ησλ ρξεζηψλ, φζν θαη απφ ηελ αλαπνηειεζκαηηθφηεηα ηεο
ζεξαπείαο. «Τηνζεηψληαο ηε ινγηθή ηεο απνδνρήο θαη ηεο ζπληήξεζεο ηνπ πξνβιήκαηνο, ε επίζεκε πνιηηεία
ζεζκνζεηεί ηε ¨κείσζε ηεο βιάβεο¨ σο ζηξαηεγηθή επηινγή, κε απνηέιεζκα ηελ απνπζία κέηξσλ πνπ λα
ζηνρεχνπλ ηελ πξφιεςε, ηελ επζπγξάκκηζε κε ηελ πνιηηηθή ηεο Δ.Δ. (θφζηνο- φθεινο, ειεχζεξε αγνξά), αθνχ
θάζε πξνζπάζεηα αλαηξνπήο ησλ αηηηψλ πνπ ζα νδεγνχζαλ ηε λενιαία ζηελ απνζηξνθή ηεο απφ ηα
λαξθσηηθά είλαη ¨πνιπδάπαλε¨ θαη νηθνλνκηθά ¨αζχκθνξε¨. Με ην εζληθφ ζρέδην δξάζεο πνπ εηζεγήζεθε ν
πξσζππνπξγφο εηζάγεηαη ε ¨ηδησηηθή¨ πξσηνβνπιία ζηελ απεμάξηεζε, πνπ νδήγεζε ζηηο γλσζηέο θιηληθέο-
θνιαζηήξηα, ε νπνία ζα έξζεη λα αλαπιεξψζεη ην έιιεηκκα θνηλσληθήο πνιηηηθήο ηεο πνιηηείαο, θαζηζηψληαο
έηζη ην δηθαίσκα ζηελ απεμάξηεζε εκπνξεχζηκν πξντφλ, ην νπνίν ζα απνιακβάλνπλ κφλν νη νηθνλνκηθά
δπλαηνί. (…) Πξνβάιιεη ηα ππνθαηάζηαηα (κεζαδφλε θιπ.) σο ζεξαπεπηηθή ¨παλάθεηα¨, ελψ γλσξίδεη πσο
απηά ηα πξνγξάκκαηα δελ επηιχνπλ αιιά ζπληεξνχλ ην πξφβιεκα. Γηαρεηξίδεηαη κφλν ηηο ζπλέπεηεο θαη
ζπκβηβάδεηαη κε ηηο αηηίεο, αθνχ έηζη εμαζθαιίδεη ηελ θαζπζηέξεζε ελφο πξναλαγγειζέληνο ζαλάηνπ θαη
ππνηάζζεη ηελ θνηλσλία ζηε κνηξνιαηξία θαη ηελ εηηνπάζεηα.

Απφ ηε κηα πιεπξά ε πνιηηεία έρεη δεκηνπξγήζεη ηνλ ΟΚΑΝΑ (Οξγαληζκφο Καηά ησλ Ναξθσηηθψλ) ηνπ νπνίνπ
ην Γ.΢. δηνξίδεηαη απφ απηήλ, απ’ φπνπ φκσο απνπζηάδνπλ φινη νη θνηλσληθνί, επηζηεκνληθνί, ζπλδηθαιηζηηθνί
θνξείο, ε ηνπηθή απηνδηνίθεζε, θαζψο θαη νη ζεξαπεπηηθέο θνηλφηεηεο, θαη απφ ηελ άιιε κεηψλεη ζπλερψο ηηο
δαπάλεο γηα ηη ζεξαπεπηηθέο θνηλφηεηεο ¨ζηεγλψλ πξνγξακκάησλ, ηα νπνία ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία έρνπλ
πάλσ απφ 70%επηηπρία, φηαλ ηα ίδην ζρέδην δξάζεο παξαδέρεηαη πσο ζηα πξνγξάκκαηα κεζαδφλεο κφλν ην
15% θαηαθέξλεη λα ηα νινθιεξψζεη.» (Μπνπληνχξνγινπ, ΋.π. ζει. 42) ΋ια ινηπφλ μεθηλνχλ απφ ην
εξψηεκα, ηη δεηά έλα πνιηηηθφ ζχζηεκα θαη κηα θνηλσλία γηα ηα κέιε ηεο. Ζ απάληεζε είλαη πσο ζε κηα
θνηλσλία ε χπαξμε λέσλ αλζξψπσλ πνπ ζα έρνπλ εμαζθαιηζκέλε ηελ πξφζβαζε ζε κηα εθπαίδεπζε ρσξίο
ηαμηθνχο θξαγκνχο, ζα έρνπλ ζπκκεηνρή ζε πνιηηηζηηθά αγαζά θαη ζηνλ αζιεηηζκφ δελ έρεη θακία αλάγθε ηελ
χπαξμε θαλ λαξθσηηθψλ νπζηψλ. Μηα θνηλσλία πνπ ζα έρεη ζαλ ζηφρν ηε δεκηνπξγία ζέζεσλ εξγαζίαο θαη ηελ
απνξξφθεζε ησλ κειψλ ηεο απφ απηέο, κε κηζζνχο ηθαλνχο λα ηνπο εμαζθαιίζνπλ κηα θαιή δσή γηα εθείλνπο

35
θαη ηελ νηθνγέλεηά ηνπο ζα έρεη πεξηζζφηεξεο πηζαλφηεηεο λα επεκεξεί, θαη απηή ε επεκεξία θαηά ζπλέπεηα λα
πξνέξρεηαη θαη λα θαηαιήγεη ζηα κέιε ηεο. Απηή ε θνηλσλία ζα έρεη πεξηζζφηεξεο πηζαλφηεηεο λα απαξηίδεηαη
απφ κνξθσκέλνπο πνιίηεο, επηζηήκνλεο, αζιεηέο θαη γεληθφηεξα πγηείο θαη ειεχζεξνπο αλζξψπνπο λα
θηηάμνπλ ηε δσή ηνπο φπσο ζέινπλ νη ίδηνη, κε απφιπηε ζπλείδεζε θαη βνχιεζε. ΢πλεπάγεηαη πσο κηα ηέηνηα
θνηλσλία δελ ζα έρεη αλάγθε απφ παξαηζζεζηνγφλεο νπζίεο θαη ζα απαληά αξλεηηθά ζε θάζε ηη πνπ θαζηζηά
έλα άηνκν αλίθαλν λα πξάμεη θαη λα ζθεθηεί ειεχζεξα, ζα θξνληίδεη ηα κέιε ηεο λα είλαη πγηή θαη εμνπιηζκέλα
κε φια ηα απαξαίηεηα αγαζά πνπ ζα ηνπο εμαζθαιίδνπλ κηα δσή κε ζπλερφκελε επζεία πνξεία θαη ζεηηθή
εμέιημε.

«΢ην 90% ησλ ρξεζηψλ είλαη γλσζηφ φηη ππάξρεη ην θαηλφκελν ηεο ζπλλνζεξφηεηαο. Γειαδή, εθηφο απφ ηελ
εμάξηεζή ηνπο, ππνθέξνπλ παξάιιεια απφ θάπνηα ςπρηθή πάζεζε. (…) …ε ιίζηα αλακνλήο γηα ηε ρνξήγεζε
κεζαδφλεο κεηξά πιένλ λνχκεξα εμσπξαγκαηηθά, ηφζν γηα ηε ρψξα φζν θαη γηα ηηο δπλαηφηεηεο ηνπ
Οξγαληζκνχ θαηά ησλ Ναξθσηηθψλ. Χζηφζν αίζζεζε πξνθαιεί ε θαηαγγειία (…) γηα ηελ χπαξμε ηνπιάρηζηνλ
ηξηψλ ρξεζηψλ νη νπνίνη επί ηνχηνπ κνιχλζεθαλ κε ηνλ ηφ ηνπ AIDS γηα λα έρνπλ θαιχηεξε ζέζε ζηε ζεηξά γηα
ην πξφγξακκα κεζαδφλεο! Καη απηφ, δηφηη νη ρξήζηεο έρνπλ θηάζεη ζην ηξαγηθφηεξν φισλ ησλ ζεκείσλ ΄ λα
γλσξίδνπλ, δειαδή φηη ζηελ Διιάδα νη νξνζεηηθνί κπαίλνπλ ζην πξφγξακκα γξεγνξφηεξα απφ ηνπο
ππνινίπνπο.» (Γαιαλνπνχινπ 20001. Ναξθσκέλεο θιηληθέο… ςπρηθψλ παζήζεσλ, NEMECIS, η.20 ζελ28-30.)

Αμίδεη λα ζεκεησζεί επίζεο ε απνθάιπςε πνπ ζα έζσδε ηε δσή πνιιψλ αηφκσλ πνπ βαζαλίδνληαη άδηθα,
πσο ππάξρεη αληίδνην γηα ηελ εξσίλε. «Ο ςπρίαηξνο Κιεάλζεο Γξίβαο ππνζηεξίδεη: ¨Σν ζηεξεηηθφ ζχλδξνκν
κπνξεί λα αληηκεησπηζηεί κέζα ζε 96 ψξεο θαη κε ζπλδπαζκφ ηξηψλ θαξκάθσλ. Σν καθξνρξφλην επφκελν
ζηάδην είλαη απηφ ηεο απεμάξηεζεο, ην νπνίν δηαξθεί απφ δχν έσο πέληε ρξφληα¨. ΢χκθσλα κε ηνλ πίλαθα ηνπ
ςπρηάηξνπ (ζ.ζ. απνηέιεζκα ηεο δηθήο ηνπ καθξνρξφληαο κειέηεο γηα ην θιέγνλ δήηεκα) θαη ζε φ, ηη έρεη λα
θάλεη κε ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ ζηεξεηηθνχ ζπλδξφκνπ, γηα ηα πέληε πξψηα εηθνζηηεηξάσξα είλαη αλαγθαία ε
ιήςε ησλ θαξκάθσλ Lexotanil, Dovavixin θαη Xalcion. Γηα ηε δηαζθάιηζε ηεο απνρήο απφ ηελ εξσίλε,
πξνηείλεηαη απφ ην έθην 24σξν ε ρνξήγεζε λαιηξεμφλεο, νπζία ε νπνία απνηειεί ην κνλαδηθφ αληίδνην- θαη
φρη ππνθαηάζηαην- ηεο εξσίλεο. Οη πιεξνθνξίεο πνπ δίλεη ν θ. Γξίβαο αλαθνξηθά κε ηε δξάζε απηήο ηεο
νπζίαο είλαη αλαηξηρηαζηηθέο θαη θαηαδεηθλχνπλ ηνλ ρπδαίν ηξφπν κε ηνλ νπνίν νη επαΐνληεο ηάρα ηδξψλνπλ γηα
λα αληηκεησπίζνπλ ηε κάζηηγα. ¨Ζ λαιηξεμφλε (Nalorex) είλαη έλα θάξκαθν, γλήζηνο αληαγσληζηήο ησλ
νπηνχρσλ, πνπ αθπξψλεη ηε δξάζε ηεο εξσίλεο. Δίλαη ην κνλαδηθφ αληίδνην ηεο εξσίλεο πνπ δηαζέηεη ε
ηαηξηθή. ΢ηηο πεξηπηψζεηο δειεηεξίαζεο κε εξσίλε, γηα ηε ζσηεξία ηεο δσήο ηνπ ρξήζηε ρνξεγείηαη
ελδνθιεβίσο ή ελέζηκε κνξθή ηεο λαιηξεμφλεο πνπ νλνκάδεηαη λαινμφλε¨, εμήγεζε ν θ. Γξίβαο. Αμίδεη λα
ζεκεησζεί φηη ε λαιηξεμφλε ρνξεγείηαη κε απιή ζπληαγή (!), δελ αλήθεη ζηα λαξθσηηθά, δελ δεκηνπξγεί
εμάξηηζε νχηε επηηξέπεη θαηάρξεζε. Ζ ζεηηθή ελέξγεηα ηνπ θαξκάθνπ ζπλίζηαηαη ζην φηη κπινθάξεη ηνπο
ππνδνρείο ηεο εξσίλεο, εκπνδίδνληαο ηεο δξάζε ηεο, αθνχ παξνπζία ηεο λαιηξεμφλεο ε εξσίλε δελ κπνξεί
λα δξάζεη.(…) Σψξα, γηα πνην ιφγν πξνγξάκκαηα θαη ζεξαπεπηηθέο αγσγέο ζαλ απηή πνπ πξναλαθέξζεθε, κε
ηα αλάινγα δηαπηζηεπηήξηα απφ ηελ ηαηξηθή επηζηήκε θαη ηε θαξκαθνινγία, δελ πξνρσξνχλ, απηφ είλαη εχθνιν
λα ην θαηαιάβεη ν θαζέλαο. Απφ ηε κηα, ηα εκπνξηθά παηρλίδηα ησλ θαξκαθεπηηθψλ εηαηξηψλ θαη απφ ηελ άιιε
ε έιιεηςε πξφζεζεο γηα ελεκέξσζε θαη νπζηαζηηθή δξάζε ηνπ ππνπξγείνπ Τγείαο, ζπλζέηνπλ ην απνηξφπαην
ηεο κάζηηγαο ησλ εηαηξεηψλ.» (Γαιαλνπνχινπ, φ.π. ζει.28-30).

Μηιψληαο γηα ην ζέκα ησλ λαξθσηηθψλ, άκεζα ζρεηίδεηαη ηφζν ε πξφιεςε πνπ ππάξρεη φζν θαη ν ξφινο ησλ
θέληξσλ απεμάξηεζεο θαη ησλ ζεξαπεπηηθψλ πξνγξακκάησλ. Γπζηπρψο, φζν ε ρξήζε θαη εμάξηεζε
λαξθσηηθψλ νπζηψλ κεγεζχλεηαη θαη έρεη φιν θαη κεγαιχηεξεο δηαζηάζεηο κέξα κε ηε κέξα, δελ αξθεί κφλν ε
ελεκέξσζε κέζα απφ ηελ νηθνγέλεηα, ην ζρνιείν ή ηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο, ε νπνία έηζη θη αιιηψο,
βιέπνληαο θαη θξίλνληαο απφ ηα απνηειέζκαηα ήηαλ θαη είλαη ειιηπείο. Ο ξφινο πηα πξέπεη λα κεηαθεξζεί ζε
αξκφδηνπο επηζηήκνλεο θαη θνξείο, νη νπνίνη ζα έρνπλ πξσηίζησο ζαλ ζηφρν ηελ ελεκέξσζε ησλ λέσλ
αλζξψπσλ πνπ απνηεινχλ θαη ηελ πην εχθνια πξνζβαιιφκελε νκάδα, θάηη πνπ ζα γίλεηαη ζπγθξνηεκέλα κε
ζηξαηεγηθή θαη ζηφρνπο θαη φρη απνζπαζκαηηθά. Μέζσ ηεο πξφιεςεο ζα πξνηείλεηαη έλαο άιινο ηξφπνο

36
δσήο, κε δηέμνδν φρη ζηε ρξήζε παξαηζζεζηνγφλσλ αιιά ζε ζηφρνπο, εθπαηδεπηηθνχο, πνιηηηζηηθνχο,
αζιεηηθνχο θαη κηα δσή αμηνπξεπή δσή φπσο αμίδεη ζηνλ θαζέλα. Δπίζεο ην πνιηηηθφ ζχζηεκα θαη ην θξάηνο
νθείινπλ λα κεξηκλνχλ γηα ηελ νκαιή αιιά θαη απνηειεζκαηηθή ιεηηνπξγία ησλ θέληξσλ απνηνμίλσζεο. Να ηα
βνεζά θαη λα ηα εληζρχεη ζε πξαθηηθφ επίπεδν. Έηζη νη ρξήζηεο δελ ζα απνηεινχλ κηα αθφκα νκάδα ηνπ
πεξηζσξίνπ αιιά κηα νκάδα πνπ κε ηελ θαηάιιειε ζεξαπεία θαη ππνζηήξημε απφ εηδηθνχο ζα επηζηξέθεη ζηελ
θνηλσλία γηα λα κείλεη, απαιιαγκέλε απφ φ, ηη ηελ νδήγεζε λα θαηαζηξέςεη ηε δσή ηεο, θαη ζα είλαη ρξήζηκε
θαη γηα ηνλ εαπηφ ηεο αιιά θαη γηα ην ζχλνιν.

Μηα έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ην 1980 έδεημε φηη ε ππνγιπθαηκία (ρακειή δάραξε ζην αίκα) ε νπνία
πξνθαιείηαη ελ κέξεη απφ ηελ ππεξβνιηθή εηζαγσγή δάραξεο, είλαη φκνηα κε ηα απφ ζπλήζεηα εγθιήκαηα βίαο.
Σα πνιπάξηζκα κεζνδνινγηθά πξνβιήκαηα κε απηέο ηηο κειέηεο αλαθέξνληαη απφ ηνλ Kanarek θαη
δεκηνχξγεζαλ κηα ζεκαληηθή ακθηβνιία γηα ην εάλ ε εηζαγσγή ηεο δάραξεο αηηηνινγεί ηελ αληηθνηλσληθή
ζπκπεξηθνξά. Ζ δάραξε επίζεο ζπζρεηηδφηαλ κε ηελ ππεξδξαζηεξηφηεηα ζηα παηδηά, αιιά πάιη ππάξρεη
ακθηβνιία γηα ην θχξνο ησλ πεξηζζνηέξσλ εξεπλψλ πνπ ππνζηεξίδνπλ ην ζπζρεηηζκφ. Πεξηζζφηεξεο έξεπλεο
πνπ είλαη κεζνδνινγηθά ζηέξεεο, εμέηαδαλ ηηο πηζαλέο αξλεηηθέο ζπλέπεηεο ηεο δάραξεο, ρξεηάζηεθαλ πξηλ απφ
θάζε θαηάιεμε λα απαηηεζεί πξηλ λα επηζηεζεί ε πξνζνρή νπνηνπδήπνηε ζπκπεξάζκαηνο γηα ηε ζχλδεζε βίαο
θαη δάραξεο. ΢ηελ έξεπλα επίζεο κε ηελ επξχηεξε έλλνηα, ππάξρεη κηα ζχλδεζε κεηαμχ ηεο ρνιεζηεξφιεο ζην
αίκα θαη ηεο βίαηεο ζπκπεξηθνξάο, αιιά απηέο νη κειέηεο πάζρνπλ απφ ηα ίδηα πξνβιήκαηα φπσο ε έξεπλα
ζηε δάραξε θαη ηε βίαηε ζπκπεξηθνξά. Σειηθά, ε έθζεζε πνπ νδεγεί ζηε δηαηξνθή θαη ην πεξηβάιινλ έρεη
απνδείμεη πσο έρεη αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηε ιεηηνπξγία ηνπ κπαινχ, επηθέξνληαο καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαη
ππεξελεξγεηηθή δηάζπαζε ηεο πξνζνρήο αλαηαξαρήο ζηα παηδηά, θαη ίζσο απμάλεη ηνλ θίλδπλν αληηθνηλσληθήο
ζπκπεξηθνξάο.

Άιιεο κειέηεο βξήθαλ πσο ππάξρεη αληηζηνηρία κεηαμχ ηξαπκαηηζκνχ ζην θεθάιη, εγθιήκαηνο θαη
αληηθνηλσληθήο ζπκπεξηθνξάο. ΋πσο ν ηξαπκαηηζκφο ζην θεθάιη κπνξεί λα δηαπηζησζεί απφ ηαηξηθέο
εμεηάζεηο έηζη νη αθηίλεο Υ, θαη ηα λσηηαία ρηππήκαηα. ΢χλνιν κειεηψλ βξήθε φηη νη θπιαθηζκέλνη θαη νη
αζζελείο βίαο αλαθέξνπλ έλαλ κεγάιν αξηζκφ ηξαπκαηηζκψλ ζην θεθάιη πνπ πεξηιακβάλεη ηελ απψιεηα ηεο
ζπλείδεζεο. Ο Mednick βξήθε θάπνηεο απφςεηο γηα ηε ζρέζε αλάκεζα ζηε δεκηά ζηνλ εγθέθαιν θαη ηε βίαηε
ζπκπεξηθνξά κεηαμχ ησλ λεαξψλ ζε κειέηεο ησλ παηδηψλ πνπ γελλήζεθαλ ζε λνζνθνκείν ηεο Κνπεγράγεο
κεηαμχ ηνπ 1959 θαη ηνπ 1961. Απηνί νη νπνίνη αξγφηεξα έγηλαλ βίαηνη παξαβάηεο είραλ γεληθά θαιέο ηαηξηθέο,
θπζηθέο, θαη λεπξνινγηθέο αλαθνξέο ζηε δηάξθεηα ηελ εγθπκνζχλεο θαη ηνπ ηνθεηνχ, παξ’ φιε ηε ζρεηηθφηεηα
κε ηηο θησρέο θνηλσληθέο ζπλζήθεο. ΋ζν θη αλ είραλ ζεκαληηθά ρεηξφηεξν θπζηθφ θαη λεπξνινγηθφ θχξνο ζηνλ
πξψην ρξφλν ηεο ειηθίαο. Παξφκνηεο επξέζεηο αλαθέξζεθαλ απφ ηελ Dorothy Lewis θαη ηνπο ζπνπδαζηέο ηεο.
Ζ Lewis επίζεο βξήθε δπλαηφ ζπζρεηηζκφ κεηαμχ γνληθήο εγθιεκαηηθφηεηαο θαη ηεο παξνπζίαο ζνβαξψλ
ηαηξηθψλ πξνβιεκάησλ ζηα παηδηά. Τπνζηήξημε πσο ε παξαβαηηθφηεηα κεηαμχ ησλ παηδηψλ κε εγθιεκαηίεο
γνλείο ίζσο απεηθφληζε ηηο ζπλδπαζκέλεο θπζηθέο θαη ςπρνινγηθέο επηδξάζεηο ηεο γνληθήο ακέιεηαο θαη μχινπ,
παξά νπνηνπδήπνηε άιινπ γελεηηθνχ παξάγνληα.

Ο Reine κειέηεζε πηζαλά ζελάξηα πνπ ζα ππνιφγηδαλ ην ζπζρεηηζκφ κεηαμχ ηνπ ηξαπκαηηζκνχ ζην θεθάιη θαη
ηεο εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο. Γηα παξάδεηγκα, ζηα βίαηα ζπίηηα ηα παηδηψλ είλαη πεξηζζφηεξν πηζαλφ λα
ππνζηνχλ ηξαχκαηα ζην θεθάιη, θαη απηά ίζσο επίζεο λα είλαη πεξηζζφηεξν αγψγηκα ζηελ εγθιεκαηηθή
ζπκπεξηθνξά κεηαμχ ησλ απνγφλσλ πνπ αλαηξέθνληαη ζ’ απηνχο. Δλ ζπλερεία, αλέθεξε θάπνηα ζηνηρεία
βάζεη ησλ νπνίσλ ν ζπζρεηηζκφο είλαη αηηηψδεο. Κάπνηεο δηαδηθαζίεο απφ ηηο νπνίεο ν ηξαπκαηηζκφο ζην
θεθάιη ίζσο επεξεάδεη αξλεηηθά ηηο ζπκπεξηθνξέο είλαη: (1)απμαλφκελε ξνπή ζηηο επηδξάζεηο ηνπ αιθνφι, (2)
κεησκέλεο γλσζηηθέο θαη θνηλσληθέο δεμηφηεηεο, (3) πνλνθέθαινη θαη νμπζπκία πνπ επεξεάδνπλ ηελ πηζαλφηεηα
βίαηνπ μεζπάζκαηνο θαη (4) βιάβε ζηνπο κεησπηθνχο θαη ρξνληθνχο ινβνχο ηνπ κπαινχ πνπ απμάλνπλ ηελ
ερζξφηεηα, ην ζπκφ θαη ηελ αλεζπρία. Άιιεο πηζαλέο πεγέο ηνπ ειιείκκαηνο CNS (ηα νπνία έρνπλ ζπλδέζεη
ηελ επηζεηηθή ζπκπεξηθνξά) είλαη επηπινθέο ζηελ εγθπκνζχλε θαη ηε γέλλα.

37
 ΢πκπεξαζκαηηθά, νη βηνινγηθέο ζεσξίεο απνηεινχλ κέξνο πξνζέγγηζεο εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο πνπ
ίζσο λα επεξεάδεη αιιά δελ θαζηζηά ζίγνπξν πσο έλα άηνκν ζα αζρνιεζεί κε ην έγθιεκα. Οη βηνινγηθνί
παξάγνληεο παξάγνπλ εγθιεκαηηθέο ζπκπεξηθνξέο φηαλ φκσο αιιειεπηδξνχλ κε ςπρνινγηθνχο ή θνηλσληθνχο
παξάγνληεο. Οη εγθιεκαηνιφγνη αλακθίβνια αλαγλσξίδνπλ ηελ αλάγθε χπαξμεο βηνθνηλσληθψλ ζεσξηψλ νη
νπνίεο φκσο δελ ζα εμεηάδνπλ κφλν ηελ μερσξηζηή ζπκβνιή ησλ θνηλσληνινγηθψλ θαη βηνινγηθψλ θαηλνκέλσλ
αιιά θαη ηελ επίδξαζή ηνπο ζηελ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά.

38
5.ΦΤΥΟΛΟΓΗΚΟΗ ΠΑΡΑΓΟΝΣΔ΢ ΚΑΗ ΔΓΚΛΖΜΑΣΗΚΖ ΢ΤΜΠΔΡΗΦΟΡΑ
Άιιεο έξεπλεο εζηίαζαλ ζηα επίπεδα ςπρνινγηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ πξνθεηκέλνπ λα εμεγήζνπλ ηελ
εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά. Πνιιέο κειέηεο εζηίαδαλ ζηε ρακειή λνεκνζχλε πξνθεηκέλνπ λα εμεγήζνπλ ηα
αίηηα ηνπ εγθιήκαηνο, έλαο ζεκαληηθφο ηχπνο εξεπλψλ ρξεζηκνπνίεζε ηα ηεζη IQ γηα λα δείμεη ηε κηθξή ή ηελ
αλχπαξθηε δηαθνξά ησλ εγθιεκαηηψλ απφ ηνπο κε εγθιεκαηίεο. Δμεηάδεη ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ αηφκνπ πνπ
αλαθέξεηαη ζε ζπλαηζζεκαηηθέο θαη ζε ηδηφηεηεο ζπκπεξηθνξάο πνπ ηείλνπλ λα παξακέλνπλ ζηαζεξέο φπσο νη
θηλήζεηο ηνπ αηφκνπ απφ θαηάζηαζε ζε θαηάζηαζε. Έξεπλεο πνπ έγηλαλ γηα ηελ πξνζσπηθφηεηα
ρξεζηκνπνίεζαλ έλαλ ηχπν ςπρνινγηθήο εμέηαζεο απνθαινχκελν σο θαηάινγν πξνζσπηθφηεηαο, παξφκνην
κε ην ηεζη IQ. Άιιεο έξεπλεο εζηίαζαλ ζε ζπγθεθξηκέλα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθφηεηαο πνπ πηζαλφλ
ζρεηίδνληαλ κε ην έγθιεκα θαη ηελ παξαβαηηθφηεηα, φπσο ε αληηθνηλσληθή ζπκπεξηθνξά θαη ν απζνξκεηηζκφο.

΢ε φιεο ηηο γιψζζεο ηνπ θφζκνπ ππάξρνπλ ιέμεηο θαηάιιειεο γηα λα πεξηγξάςνπλ ην ¨βιάθα¨, ηνλ
¨θαζπζηεξεκέλν¨, δειαδή ηα άηνκα ησλ νπνίσλ ε λνεκνζχλε δελ είλαη πεξηζζφηεξε απφ απηή ελφο κηθξνχ
παηδηνχ. Μεξηθέο θνξέο, ρξφληα πξηλ, κε ηηο πλεπκαηηθέο εμεγήζεηο ιέγνληαλ πσο δηαθαηέρνληαλ απφ ηνλ
δηάβνιν θαη άιιεο θνξέο εμνζηξαθίδνληαλ σο ¨αθάζαξηνη¨ θαη αλαγθάδνληαλ ζε εμνξία αθφκα θαη ζε βέβαην
ζάλαην. Με ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ ε δηαλνεηηθή αλεπάξθεηα ραξαθηεξηδφηαλ σο πάζεκα ηεο θχζεο θαη κε ην
θιεξνλνκηθφ δίθαην θαη ηελ νηθνγελεηαθή γξακκή ηεο θαηαγσγήο πξνέθπςε ν θπζηνθξαηηθφο ηξφπνο γηα λα
ππνινγηζηνχλ ηέηνηεο θαθνηπρίεο. Απηή ε άπνςε ζπζρεηίζηεθε κε εμειηθηηθέο ζεσξίεο ηνπ Σζαξιο Γαξβίλνπ θαη
άιισλ αξγφηεξα ην 19ν αηψλα. Ο Γαξβίλνο ππνζηήξημε φηη ε εμέιημε ησλ εηδψλ πξνρσξάεη κέζσ θπζηθψλ
παξαιιαγψλ πνπ εκθαλίδνληαη κεηαμχ ησλ απνγφλσλ. Ο πην δπλαηφο θαη ιηγφηεξν ηθαλφο απφγνλνο πεζαίλεη
ή απνηπγράλεη λα αλαπαξαρζεί, ελψ ν δπλαηφηεξνο θαη πεξηζζφηεξν ηθαλφο επηδεί θαη δηαλζίδεηαη. Μέζα απφ
απηή ηελ πξφνδν ηεο ¨θπζηθήο επηινγήο¨ απφ ¨ηελ επηβίσζε ηνπ θαηαιιειφηεξνπ, ¨ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ
πεξηζζφηεξν ηθαλνχ απνγφλνπ έξρνληαη λα επηθξαηήζνπλ ζηα είδε, θαη ηα είδε αλαπηχζζνπλ ηνλ εαπηφ ηνπο
ζε πεξηζζφηεξν εμειηθηηθφ ζηάδην.

Ο Ritcard Dugdale, ρξεζηκνπνίεζε απηή ηε βαζηθή ηδέα γηα λα εμεγήζεη ηελ ηζηνξία ηεο νηθνγέλεηαο πνπ
νλνκαδφηαλ ¨Jukes¨. ΢αλ κέξνο ηεο δνπιεηάο ηνπ γηα ηε ΢χκπξαμε ζηε Φπιαθή ηεο Νέαο Τφξθεο, ν Dugdale
βξήθε έμη κέιε απηήο ηεο νηθνγέλεηαο ζηε θπιαθή ηεο ρψξαο ην 1874. Δπηζήκαλε ηε γελεαινγία ηεο
νηθνγέλεηαο πάλσ απφ 200 ρξφληα πίζσ θαη βξήθε ζην ηζηνξηθφ ¨παξαλνκία, κνηρεία, αζζέλεηεο, εμαγσγέο,
πνξλεία, θαη εμαζιίσζε¨. Αλαγλψξηζε ηηο ηδηφηεηεο απηνχ ηνπ κειαγρνιηθνχ ηζηνξηθνχ ζε ¨εθθπιηζκέλε¨ θχζε
ηεο νηθνγέλεηαο. Ζ κειέηε ηνπ είρε έλα εληππσζηαθφ αληίθηππν ζηε ζθέςε ηφηε, παξά ην γεγνλφο φηη βαζηδφηαλ
ζε αλαμηφπηζηεο, ειιηπείο, ζθνηεηλέο πιεξνθνξίεο θαη γέκηζε κε θξίζε αμηψλ ην αζηήξηθην ζπκπέξαζκα. Γηα
παξάδεηγκα, ν Henderson, γξάθνληαο ην 1899, αλαθέξνληαο ηνπο Jukes ζαλ κηα ηππηθή εθθπιηζκέλε
νηθνγέλεηα ππνζηεξίδνληαο πσο ε ηδησηηθή θηιαλζξσπηθή δνπιεηά γηα λα απαιχλεη ηα φζα βαζάληδαλ απηνχο
ηνπο αλζξψπνπο ηνπο επέηξεςε πξαγκαηηθά λα αλαπαξαζρνχλ ζε ζπνπδαίνπο αξηζκνχο, ζαλ απνηέιεζκα
ηελ ¨πιεκκπξίδα ηεο παξαθξνζχλεο, ηεο εμαζιίσζεο θαη ηνπ εγθιήκαηνο ηα νπνία απεηινχλ λα ζπληξίςνπλ
θαη λα θαηαπηνχλ ηνλ πνιηηηζκφ καο¨. Τπνζηήξημε πσο απηή ε ¨επηδείλσζε ηνπ θνηλνχ απνζέκαηνο¨ πξέπεη λα
είλαη κε ην δηαρσξηζκφ ηέηνησλ θαηψηεξσλ αλζξψπσλ ζε ηδξχκαηα θαη λα κελ ηνπο επηηξέπεηαη λα
αλαπαξάγνληαη¨. Απηέο νη κειέηεο ησλ εθθπιηζκέλσλ νηθνγελεηψλ ππνζηήξηδαλ ηελ θνηλή γλψκε φηη νη
εγθιεκαηίεο είλαη φηη είλαη επεηδή δελ γλσξίδνπλ αξθεηά γηα λα θαηαιάβνπλ ηελ επηθίλδπλε θχζε ηεο
εγθιεκαηηθφηεηαο ή λα ηθαλνπνηήζνπλ ηηο αληακνηβέο κηαο λνκνηαγνχο δσήο. Σν 1880 έλαο γεξκαλφο
ςπρνιφγνο, ν H. Ebbinghaus (1850-1909), επηλφεζε κηα δνθηκή ηεο δπλαηφηεηαο γηα λα απνκλεκνλεχεη ηηο
δηαθνξέο πνπ είραλ παξαηεξεζεί κεηαμχ ησλ αηφκσλ θαη πνπ ζα κπνξνχζαλ λα εθθξαζηνχλ ζε κηα
αξηζκεηηθή θιίκαθα. Απηή είλαη ε νπζηαζηηθή ηδέα κηαο δνθηκαζίαο ηεο λνεκνζχλεο, ην αληηθείκελν ηεο νπνίαο
είλαη λα εθθξάδεη ηηο αξηζκεηηθέο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ αηφκσλ ζηε δπλαηφηεηά ηνπο λα εθηειέζνπλ δηάθνξεο
¨δηαλνεηηθέο¨ ιεηηνπξγίεο πνπ, ζπλνιηθά, ζεσξνχληαη σο ¨λνεκνζχλε¨ ή δείθηεο λνεκνζχλεο.

39
 Ο δηαθεθξηκέλνο Γάιινο ςπρνιφγνο Alfred Binet (1857-1911), ήηαλ ν πξψηνο πνπ εθάξκνζε ηηο δνθηκαζίεο.
Αληηκεηψπηζε ηελ λνεκνζχλε σο ιακβαλφκελε εγγελή δξαζηεξηφηεηα θαη φρη ζαλ καζεκέλε ζπκπεξηθνξά.
Θέιεζε λα εμαθξηβψζεη ηελ λνεκνζχλε απφ ην βαζκφ ηνπ θξαλίνπ αιιά γξήγνξα θαηάιαβε πσο απηφ ήηαλ
άηνπν θαη εγθαηέιεηςε ηελ πξνζπάζεηα. Σν 1904, απνθάζηζε λα θάλεη κηα πεξηζζφηεξν πξαθηηθή πξνζέγγηζε.
΢πγθέληξσζε έλαλ κεγάιν αξηζκφ απφ κηθξά έξγα ζπζρεηηζκέλα κε ηελ θαζεκεξηλή δσή ηα νπνία πεξηέιαβε
ζε κηα βαζηθή πξφνδν αηηηνιφγεζεο. Απηά ηαθηνπνηήζεθαλ έπεηηα θαηά δπζθνιία αλφδνπ έηζη ηα πξψηα έξγα
ζα κπνξνχζαλ λα εθηειεζηνχλ απφ λέα παηδηά ελψ ηα ηειεπηαία ζα κπνξνχζαλ λα πξαγκαηνπνηεζνχλ κφλν
απφ ελήιηθεο. ΢’ απηφ ην έξγν είρε πνιχηηκε βνήζεηα θαη ζπλεξγαζία απφ ηνλ Thodore Simon, ηαηξηθφ
αμησκαηηθφ ησλ ζρνιείσλ ηνπ Παξηζηνχ. Σν πξψην ηνπο φξγαλν ησλ δνθηκαζηψλ εκθαλίζηεθε ην 1905 θαη
νλνκάζηεθε ¨Σν φξγαλν ησλ Binet-Simon γηα ηελ λνεκνζχλε¨. Δθαξκφδνληαο ηελ έξεπλα κε βάζε ηα δείγκαηα
αλήιηθσλ, ππνζηήξημε πσο νη πην αδχλακνη καζεηέο ζα κπνξνχζαλ λα βειηηψζνπλ ηελ απφδνζή ηνπο αλ είραλ
ηελ θαηάιιειε βνήζεηα, θάηη πνπ είδε λα γίλεηαη πξάμε αθνχ δεκηνχξγεζε εηδηθά ηκήκαηα γη’ απηνχο ηνπο
καζεηέο θαη είδε πσο απηή ηνπ ε πξνζπάζεηα βξήθε αληίθξηζκα κέζσ ηεο επηηπρίαο ησλ ηκεκάησλ απηψλ. Ο
ίδηνο ππνζηήξημε ζρεηηθά πσο απηφ πνπ ππφ άιιεο ζπλζήθεο ζα νλνκαδφηαλ αχμεζε ηεο λνεκνζχλεο ηνπ
καζεηή, ζηελ πξνθεηκέλε είπε πσο νπζηαζηηθά ηνπ θαιιηέξγεζαλ ηε δπλαηφηεηα λα αθνκνηψλεη ηηο νδεγίεο.
Έηζη, ν Binet απέξξηςε ηελ ηδέα φηη ε λνεκνζχλε είλαη ζηαζεξή θαη εγγελήο πνζφηεηα πνπ δελ κπνξεί λα
αιιάμεη. Σν ζχζηεκα ησλ Binet-Simon γλψξηζε επηηπρία ηφζν ζην Παξίζη φζν θαη ζηελ Ακεξηθή.

Δλ αληηζέζεη κε ηνλ Binet, νη Ακεξηθαλνί ήηαλ πεπεηζκέλνη πσο ε λνεκνζχλε ήηαλ ζηαζεξή θαη εγγελήο
πνζφηεηα. Οη Ακεξηθαλνί ελδηαθέξζεθαλ θπξίσο γηα εθείλνπο ησλ νπνίσλ ε λνεκνζχλε ήηαλ
¨ππνθπζηνινγηθή¨. Ζ πξφηαζή ηνπο, εληνχηνηο ήηαλ ε αληίζεηε απφ ηνπ Binet αθνχ εχρνληαλ λα εγθιεηζηνχλ
απηνί νη άλζξσπνη θαη λα απνηξαπνχλ απφ ηελ αλαπαξαγσγή. Απηφ απαηηνχζε πσο θάπνην ζχλνιν IQ
θαζνξηδφηαλ λα είλαη ε δηαρσξηζηηθή γξακκή κεηαμχ θαλνληθήο λνεκνζχλεο θαη ρσξίο λνεηηθή αζζέλεηα.
Έδσζαλ ην ηεζη λνεκνζχλεο ζε ηξνθίκνπο θπιαθψλ, ζσθξνληζηηθψλ ηδξπκάησλ, λνζνθνκείσλ, θαη δηάθνξα
ηδξχκαηα. Ο Goddard εμέηαζε έλα κεγάιν αξηζκφ ηέηνησλ κειεηψλ γηα ηελ λνεκνζχλε ησλ εγθιεκαηηψλ θαη
θαηέιεμε πσο νη πην πνιχ εγθιεκαηίεο ήηαλ δηαλνεηηθά αζζελείο. Ο Goddard επίζεο αλαθάιπςε έλα κεγάιν
αξηζκφ ¨ειαηησκαηηθψλ¨ αηφκσλ πνπ δνπλ ζην Νew Jersey θαη επεζήκαλε ηελ θιεξνλνκηθφηεηα ζε έλα άηνκν
ην νπνίν είρε λφζν ηέθλν απφ ¨δηαλνεηηθά αζζελή¨ ζεξβηηφξα. Απφ ηνπο 480 απνγφλνπο απηήο ηεο έλσζεο, ν
Goddard ηζρπξίζηεθε πσο 143 ήηαλ δηαλνεηηθά αζζελήο, 36 λφζνη, 33 αλήζηθνη, 24 επηβεβαησκέλνη αιθννιηθνί,
3 επηιεπηηθνί, 3εγθιεκαηίεο, θαη 8 θχιαθεο πνξλείσλ. Ο άληξαο αξγφηεξα παληξεχηεθε κηα ελάξεηε
Κνπάθεξ(ζξεζθεία), κηα έλσζε πνπ νδεγεί ηειηθά ζε 496 ¨θαλνληθνχο¨ απνγφλνπο νη νπνίνη ¨παληξεχηεθαλ
ζηηο θαιχηεξεο νηθνγέλεηεο ηνπ θχξνπο ηνπο¨.

Ο Goddard ζξήλεζε ¨έλαλ φιεζξν πνπ ήηαλ επεμεξγαζκέλνο απφ κηα απεξίζθεπηε πξάμε¨ θαη θαηέιεμε πσο
ε εγθιεκαηηθφηεηα θαη ε δηαλνεηηθή αζζέλεηα ήηαλ δχν πιεπξέο ηνπ ίδηνπ εθθπιηζκέλνπ θξάηνπο, έηζη ινηπφλ
φια ηα αζζελή άηνκα ήηαλ δπλεηηθά εγθιεκαηίεο. Ζ δηαλνεηηθή αζζέλεηα εηπψζεθε γηα λα αηηηνινγεζεί απφ έλα
ππνιεηπφκελν γνλίδην πνπ ππάθνπζε ζηνπο θαλνληθνχο θαλφλεο ηεο δηαδνρήο απζεληηθά δηαηππσκέλνπο απφ
ηνλ Gregor Mendel. Έηζη ν Goddard ππνζηήξημε πσο ε δηαλνεηηθή αζζέλεηα ζα κπνξνχζε λα απνβιεζεί κέζσ
ηεο εθιεθηηθήο αλαπαξαγσγήο. Απηφ νδήγεζε ζηε ζπκπέξαζκα πσο ε δηαλνεηηθή αζζέλεηα ηδξπκαηνπνηείηαη
θαη δελ επηηξέπεηαη λα αλαπαξαρζεί. Αξγφηεξα θαηέιεμε πσο ε δηαλνεηηθή αζζέλεηα ίζσο λα ζεξαπεχεηαη απφ
ηελ εθπαίδεπζε θαη απηφ φρη απαξαίηεηα απφ ην δηαρσξηζκφ ηεο δηαλνεηηθήο αζζέλεηαο ζε ηδξχκαηα θαη απφ
ηελ απνκάθξπλζε απφ ηελ αλαπαξαγσγή. Ο Goddard αλέθεξε γηα ηε ζθέςε ηνπ πσο ¨΋ζν γηα ηνλ εαπηφ κνπ,
λνκίδσ πήγαηλα ζηνλ ερζξφ¨.

Χζηφζν νη κειέηεο ηνπ IQ ήηαλ αξθεηέο αθνχ επηθξαηνχζε ε αληίιεςε πσο ζπλδέεηαη κε ην έγθιεκα θαη
επίζεο ην ρξεζηκνπνίεζαλ πξνθεηκέλνπ λα εμεγήζνπλ ηε δηαθνξά ζηα επίπεδα εγθιήκαηνο θαη
παξαβαηηθφηεηαο αλάκεζα ζε θπιέο. ΋κσο, απηέο νη επηρεηξεκαηνινγίεο έπξεπε λα εμεηάδνπλ ηα επηρεηξήκαηα
ζηα ζπκθξαδφκελα απφ ηε γεληθή δηακάρε ζρεηηθά κε ηε ζεκαζία ησλ επηδφζεσλ ησλ ηεζη IQ. Πξψηα,

40
ππάξρεη κηα δηακάρε γηα ην αλ ην IQ κεηξά ηελ λνεκνζχλε ή γηα ην αλ κεηξάεη άιινπο παξάγνληεο
αθαδεκατθήο επίδνζεο, ηελ ηθαλφηεηα αλάγλσζεο, ή ¨ηεζη-αλνεζίαο¨. Δάλ θάπνηνο ηεθκεξηψζεη πσο ην IQ
φλησο κεηξά ηελ λνεκνζχλε, ηφηε ππάξρεη κηα δηέλεμε αλ ηα ηεζη είλαη ¨πνιηηηζηηθά πξνθαηεηιεκκέλα¨ έηζη ε
λνεκνζχλε ησλ κεηνλνηηθψλ νκάδσλ λα είλαη ιηγφηεξν δεκνζηνπνηεκέλε. Σειηθά, αλ ππάξρεη κηα αιεζηλή
δηαθνξά κεηαμχ ηεο λνεκνζχλεο ησλ Αθξηθαλψλ Ακεξηθαλψλ θαη ησλ Δπξσπαίσλ Ακεξηθαλψλ ηφηε ππάξρεη
κηα αληηπαξάζεζε γηα ην αλ απηή ε δηαθνξά είλαη ην απνηέιεζκα ηεο γελεηηθήο επηξξνήο ηνπ πεξηβάιινληνο. Ο
Shocley ππνζηήξημε φηη νη δηαθνξέο ζην ΗQ κεηαμχ Αθξηθαλψλ Ακεξηθαλψλ θαη Δπξσπαίσλ Ακεξηθαλψλ ίζσο
είλαη απιά ην απνηέιεζκα ησλ γελεηηθψλ δηαθνξψλ θαη πσο απηέο ίζσο λα εμεγνχλ ηηο δηαθνξέο ζηα επίπεδα
ηεο θηψρεηαο θαη ηνπ εγθιήκαηνο κεηαμχ απηψλ ησλ νκάδσλ. Δπίζεο είπε φηη ¨ηα απνηειέζκαηα ησλ ηεζη IQ
ίζσο πξαγκαηηθά λα είλαη έλα βαζχηεξν κέηξεκα, ηνπιάρηζηνλ ζε ζηαηηζηηθή βάζε, απφ κηα δηαλνκή ιίγν
πεξηζζφηεξν ζεκειηψδνπο θνηλσληθήο ηθαλφηεηαο.¨

Σν 1969, o Αrthur Jensen δεκνζίεπζε έλα εθηελέο άξζξν ζην νπνίν ππνζηήξηδε πνιιά απφ απηά ηα ζεκεία
ζηα νπνία ν Shockley είρε κφλν πηζαλνινγήζεη. ΢πγθεθξηκέλα, ηζρπξίζηεθε πσο ηα ηεζη IQ κεηξνχλ έλαλ
παξάγνληα πνπ είλαη ζεκαληηθφο γηα ηε δηαγσγή ζηηο Γπηηθέο εθβηνκεραληζκέλεο θνηλσλίεο, θαη πεξίπνπ 80%
ησλ δηαθνξψλ ησλ αηφκσλ ζην ζχλνιν είλαη θαζνξηζκέλεο απφ ηε γελεηηθή απφ ηνπο πεξηβαιινληηθέο
δηαθνξέο. Καηέιεμε φηη ηα ζεξαπεπηηθά εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα είραλ απνηχρεη γηα απηφλ αθξηβψο ην ιφγν.
Σν άξζξν ππξνδνηεί ηε κεγάιε δηακάρε γηα ην IQ φπσο αλαθέξζεθε αθξηβψο. Ο Gordon αλέθεξε ζηνλ Jensen
φηη ην IQ θαηά θχξην ιφγν είλαη βηνινγηθφο παξάγνληαο, θαη επηθαιέζηεθε νιφθιεξεο κειέηεο πνπ
ππνζηεξίδνπλ ηελ ππφζεζε φηη ε παξαβαηηθφηεηα ζρεηίδεηαη κε ηε βηνινγία ηνπ αηφκνπ. ΢εκείσζε ηελ
νκνηφηεηα αλάκεζα θαηαλνκή ησλ ζπλφισλ IQ θαη ηελ θαηαλνκή ηεο παξαβαηηθφηεηαο, θαη φηη ηα ζηνηρεία ηνπ
δηθαζηεξίνπ απφ ηε Φηιαδέιθεηα θαη ηα εζληθά επίπεδα γηα ηε δέζκεπζε γηα ην ζρνιείν θαηάξηηζεο ζα
κπνξνχζαλ λα αλαπαξαρζνχλ κφλν κε ην λα ππνζέηεη πσο φιεο νη λενιαίεο (θαη ησλ Αθξηθαλψλ Ακεξηθαλψλ
θαη ησλ Δπξσπαίσλ Ακεξηθαλψλ) κε IQ θάησ απφ έλα νξηζκέλν επίπεδν, θαη θακία λενιαία πάλσ απφ απηφ,
γίλνληαη παξαβαηηθέο. Γελ ππνζηήξημε πσο ε ίδηα ε ζρέζε αλάκεζα ζην IQ θαη ηελ παξαβαηηθφηεηα
πξαγκαηηθά ππάξρεη, αιιά φηη απηή ε ζχκπησζε ¨νπζηαζηηθά θαζηζηά αλαγθαίν λα ππάξρεη πεξηζζφηεξν
ινγηθή ιεηηνπξγηθή ζρέζε αλεμάξηεηα απφ ην θχιν αλάκεζα ζην IQ θαη ηελ παξαβαηηθφηεηα θάηη πνπ είλαη
φκνην ή ζρεδφλ φκνην θαη κε ηηο δχν θπιέο.¨ Πήγε λα ππνζηεξίμεη άζθνπα, φηη ηα επίπεδα παξαβαηηθφηεηαο
δηάθνξσλ άιισλ νκάδσλ επίζεο ζρεηίδνληαη κε ην IQ. Γηαπσλέδνη, Κηλέδνη θαη Δβξαίνη Ακεξηθαλνί
δηαηεξνχζαλ ρακειά ηα επίπεδα παξαβαηηθφηεηαο παξ’ φιν ην θχξνο ησλ κεηνλνηηθψλ ηνπο νκάδσλ θαη ηε
ρακειή νηθνλνκηθή ζρέζε, θαη απηέο νη νκάδεο εηπψζεθε πσο έρνπλ θάπσο πςειφηεξν IQ απφ φηη νη
Δπξσπαίνη Ακεξηθαλνί. Οη Μεμηθαλνί Ακεξηθαλνί εηπψζεθε πσο έρνπλ θαη επίπεδα παξαβαηηθφηεηαο θαη κέζν
φξν IQ θάπνπ αλάκεζα ζ’ απηφ ησλ Αθξηθαλψλ Ακεξηθαλψλ θαη ησλ Δπξσπαίσλ Ακεξηθαλψλ.

Ο Gordon απάληεζε ζηε ζπρλή θξηηηθή φηη ηα απνηειέζκαηά ηνπ αληηθαηνπηξίδνπλ ηηο δηαθνξέο ζηηο
θνηλσληθέο ηάμεηο αλάκεζα ζε Αθξηθαλνχο Ακεξηθαλνχο θαη Δπξσπαίνπο Ακεξηθαλνχο λενιαίνπο, θαη φηη δελ
απνδεηθλχνπλ ηίπνηα γηα ηε ζρέζε κεηαμχ παξαβαηηθφηεηαο θαη λνεκνζχλεο. Έηζη, ηφηε νη άκεζεο κεηξήζεηο
ηεο θνηλσληθήο ηάμεο ζα κπνξνχζαλ λα πξνβιέςνπλ ηελ παξαβαηηθφηεηα, θαιχηεξα απφ πιάγηεο κεηξήζεηο
φπσο ην IQ. Ο Gordon εμαθξίβσζε αξθεηέο κεηξήζεηο ηελ θνηλσληθήο ηάμεο, πεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ
εηζνδήκαηνο ησλ αξξέλσλ, ηνπ νηθνγελεηαθνχ εηζνδήκαηνο, ηεο εθπαηδεπηηθήο θαηάξηηζεο, θαη ηνπ
επαγγεικαηηθνχ θχξνπο. Έπεηηα θαηέδεημε πσο απηέο νη άκεζεο κεηξήζεηο ηεο θνηλσληθήο ηάμεο δελ ζα
κπνξνχζαλ λα θάλνπλ φηη νη πιεξνθνξίεο ηνπ IQ είραλ θάλεη, δειαδή αλαπαξαγσγή ησλ λεαληθψλ ζηνηρείσλ
ησλ αξρείσλ ησλ δηθαζηεξίσλ ζηε Φηιαδέιθεηα θαη ησλ πνζνζηψλ ππνρξεσηηθνχ εζληθνχ εθπαηδεπηηθνχ
ζρνιείνπ κε ην λα ππνζέηεη πσο φινη νη λένη θάησ νξηζκέλε ¨ηάμε¨, θαη φρη λένη επάλσ απφ απηή, γίλνληαη
παξαβαηηθνί. Ζ θνηλσληθή ηάμε κεηξά φηη ην έγθιεκα απνκνλψλεηαη ζηελ αλαπαξαγσγή ησλ πνζνζηψλ
εθείλσλ πνπ πξνζεγγίδνπλ πεξηζζφηεξν ηελ λνεκνζχλε.

41
 Ο Travis Hirschi θαη ν Michael Hindelang, βξήθαλ πσο ην ρακειφηεξν IQ ήηαλ ηνπιάρηζηνλ ηφζν ζεκαληηθφ
φζν ε θνηλσληθή ηάμε ή ε θπιή γηα ηελ πξφβιεςε ηεο επίζεκεο εγθιεκαηηθφηεηαο θαη απηφ ήηαλ πεξηζζφηεξν
ζεκαληηθφ γηα ηελ πξφβιεςε αηνκηθήο-αλαθνξάο ηεο παξαβαηηθφηεηαο. Απηή ε παξαβαηηθφηεηα ήηαλ ζπλέπεηα
ηεο ζρέζεο ηνπ ρακειφηεξνπ IQ ρσξίο ηηο θπιέο θαη ρσξίο ηελ θνηλσληθέο ηάμεηο έηζη, γηα παξάδεηγκα, νη
παξαβάηεο ρακειφηεξεο ηάμεο είλαη πεξηζζφηεξν πηζαλφ λα έρνπλ πην ρακειφ IQ απφ ηνπο κε-παξαβαηηθνχο:
θαη απηέο νη αξρηθέο θνηλσληνινγηθέο ζεσξίεο ηεο παξαβαηηθφηεηαο ¨έιεγαλ γηα θάπνην θαηξφ φηη ην IQ ζα
έπξεπε λα ζρεηίδεηαη κε ηελ παξαβαηηθφηεηα γηα ηνλ ίδην ιφγν κε ηελ θνηλσληθή ηάμε. Τπνζηεξίδνπλ πσο ην
IQ ζαλ εμήγεζε ηνπ εγθιήκαηνο θαη ηεο παξαβαηηθφηεηαο έρεη αγλνεζεί ζηελ εγθιεκαηνινγία επεηδή ε δπλαηή
βία πξνέθπςε ζην λεφηεξν κέξνο απηνχ ηνπ αηψλα. Μηα πεξηζζφηεξν πξφζθαηε πξνζνρή εζηίαζε ζηηο
ιεθηηθέο δπλαηφηεηεο ησλ παξαβαηψλ, φπσο κεηξήζεθαλ απφ ηα ηεζη IQ, θαη ζηε δηαθνξά κεηαμχ ηνπ
¨ιεθηηθνχ IQ¨ θαη απνθαιέζηεθε ¨IQ επίδνζεο¨. Σν ιεθηηθφ IQ κεηξάεη ηελ θαηαλφεζε ηεο γιψζζαο ελψ ην IQ
ηεο επίδνζεο κεηξάεη ην βαζκφ ηεο κε ιεθηηθήο επηθνηλσλίαο κε ην πεξηβάιινλ θαη ηελ ηθαλφηεηα λα εξγαζηεί
ζε ζπγθεθξηκέλεο θαηαζηάζεηο. Γηα πνιινχο αλζξψπνπο, αλάκεζα ζηηο δχν βαζκνινγίεο, κε ρακειφηεξεο
απηέο ησλ ιεθηηθψλ, ζπλνιηθά ην IQ αιιά βαζηθά ηα θαλνληθά IQ ζθνξ επίδνζεο, νη βαζκνί IQ ησλ ιεθηηθψλ
θαη ηεο επίδνζεο είλαη αξθεηά θνληά ζην έλα. Αιιά νη παξαβάηεο κε ζπλέπεηα δείρλνπλ έλα κεγάιν θελφ. Ο
Quay πξνηείλεη δηάθνξνπο ιφγνπο γηα ηα ρακειά ιεθηηθά IQ πνπ ίζσο λα ζρεηίδνληαη κε ηελ παξαβαηηθφηεηα.
Πξψηα, ε ρακειή ιεθηηθή ηθαλφηεηα IQ ίζσο λα κπνξεί λα νδεγεί ζηα ζρνιηθά πξνβιήκαηα, θαη ηα ζρνιηθά
πξνβιήκαηα ίζσο ηφηε λα νδεγήζνπλ ζηελ παξαβαηηθφηεηα. Γεχηεξνλ, νη ρακειέο ιεθηηθέο ηθαλφηεηεο ίζσο λα
ζρεηίδνληαη κε κηα πνηθηιία άιισλ ςπρνινγηθψλ πξνβιεκάησλ, θαη απηά ηα άιια πξνβιήκαηα ίζσο ηφηε λα
νδεγήζνπλ ζηελ παξαβαηηθφηεηα. Σειηθά, νη ρακειέο ιεθηηθέο ηθαλφηεηεο ίζσο λα νδεγνχλ ζηελ απνηπρία λα
αλαπηχμνπλ πςειφηεξε γλσζηηθή επεμεξγαζία δηαηαγήο φπσο ε εζηθή αηηηνιφγεζε, ε εκπάζεηα, θαη ε επίιπζε
πξνβιεκάησλ. Ζ έιιεηςε απηήο ηεο γλσζηηθήο δηαδηθαζίαο ίζσο ηφηε λα νδεγεί ζηελ παξαβαηηθφηεηα.

Άιινη εξεπλεηέο επηζήκαλαλ πσο ην ιεθηηθφ IQ επεξεάδεηαη απφ ηελ εθπαηδεπηηθή επίηεπμε ελψ ε επίδνζε
ηνπ IQ φρη. Απηή ππνζηεξίδεη φηη απηφ ην ππφδεηγκα ίζσο απιά λα αληαλαθιά ην πξαγκαηηθφ φηη ηείλνπλ ζε
ιηγφηεξν θαιέο επηδφζεηο ζηα ζρνιεία, εηδηθά εάλ είλαη απφ ηε ρακειφηεξε θνηλσληθννηθνλνκηθή ηάμε. Έγηλαλ
πνιιέο πξνζπάζεηεο γηα ηελ εχξεζε θαη θαηαλφεζε ηνπ γηαηί ην ρακειφ IQ ζρεηίδεηαη κε ην έγθιεκα θαη ηελ
παξαβαηηθφηεηα. Ζ πην θνηλή πξνζέγγηζε αλάκεζα ζε εθείλεο πνπ κειεηνχλ ηελ ζρέζε IQ-παξαβαηηθφηεηαο
ηεθκεξηψλεη ηηο κεηξήζεηο IQ θάπνησλ ηχπσλ λνεηηθψλ αηηηνινγηθψλ ή ηελ ηθαλφηεηα επίιπζεο πξνβιήκαηνο
θαη φηη απηή ε ηθαλφηεηα είλαη θαηά έλα κεγάιν κέξνο θιεξνλνκηθή. Ο Gordon, ππνζηήξημε πσο νη αηειέζθνξεο
πξαθηηθέο αλαηξνθήο παηδηψλ απφ γνλείο κε ρακειφ IQ ίζσο λα είλαη ε αηηία ηεο παξαβαηηθφηεηαο κεηαμχ ηνπ
ρακεινχ IQ ησλ παηδηψλ ηνπο. Ο Hirschi θαη ν Hindelang επίζεο πηζηεχνπλ ηηο κεηξήζεηο IQ έκθπηεο
ηθαλφηεηαο, αιιά δηαθσλνχλ πσο ην IQ επεξεάδεη ηελ παξαβαηηθφηεηα κέζσ ηεο επίδξαζεο ζηε ζρνιηθή
δηαγσγή θάλνληαο ιφγν γηα ην ρακειφ IQ ησλ λενιαίσλ πνπ αληαπεμέξρνληαη κε δπζθνιία ζην ζρνιείν, ην
νπνίν νδεγεί ζην ζπκφ θαη ζηελ θνπάλα, ηα νπνία έπεηηα νδεγνχλ ζηελ παξαβαηηθφηεηα.

Μηα άιιε πξνζέγγηζε ππνζηεξίδεη πσο ην IQ δε κεηξά ηελ έκθπηε ηθαλφηεηα αιιά αληίζεηα κεηξά ηηο
πνηφηεηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ππεξηζρχνπζα θνπιηνχξα. Ο Jane Mercer επεμεγεί ην λφεκα ηεο
πνιηηηζκηθήο βίαο θαηαζθεπάδνληαο έλα ηεζη απιήο ζπκπεξηθνξάο απνζηνιψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ
λνεκνζχλε, φπσο ην λα είλαη θάπνηνο ζε ζέζε λα δέζεη ηα παπνχηζηα ηνπ απφ ηελ ειηθία ησλ 7.
Πξαγκαηνπνηήζεθε ζε δείγκαηα Αθξηθαλψλ Ακεξηθαλψλ θαη Μεμηθαλψλ Ακεξηθαλψλ θαη ηα απνηειέζκαηά ηνπ
ζα κπνξνχζαλ λα δείμνπλ πσο πνιινί Αθξηθαλνί Ακεξηθαλνί θαη Μεμηθαλνί Ακεξηθαλνί ίζσο λα είλαη
πεξηζζφηεξν έμππλνη απ’ φηη εκθαλίδνληαη απφ ηα ηεζη IQ ηνπο. Μηα ηξίηε πξνζέγγηζε ζα ππνζηήξηδε πσο ην
IQ κεηξάεη γεληθά ηηο ηθαλφηεηεο, αιιά απηέο νη ηθαλφηεηεο είλαη θαηά έλα κεγάιν αξηζκφ θαζνξηζκέλεο απφ ην
πεξηβάιινλ ηνπ αηφκνπ. Ο Simons βάζεη έξεπλαο, ζεκείσζε πσο νη παξαβάηεο είλαη ζρεδφλ πάληα
πεξηγεγξακκέλνη σο ζηεξνχκελνη θηλήηξσλ καζεηέο, θαη ξψηεζε γηαηί θαλείο δελ ζθέθηεηαη πσο απηνί νη
καζεηέο ζα παξαθηλνχληαλ γηα λα εθηειέζνπλ ην θαιχηεξν ησλ ηθαλνηήησλ ηνπο ηελ εκέξα ησλ ηεζη IQ
αληηκεησπίδεηαη φηαλ δελ παξαθηλνχληαη γηα λα θάλνπλ έηζη ζε νπνηαδήπνηε άιιε ζρνιηθή κέξα.

42
 Δάλ ε ρακειή λνεκνζχλε πξνθαιεί άκεζα ηελ εγθιεκαηηθφηεηα θαη αλ ε λνεκνζχλε απφ κφλε ηεο είλαη θαηά
έλα κεγάιν κέξνο απφ εγγελή βηνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά, ηφηε θάπνηνη άλζξσπνη ίζσο ζθέθηνληαη, φπσο
έθαλαλ ν Goddard θαη ν Henderson, πσο ε κφλε επηινγή ζα ήηαλ νη άλζξσπνη κε ρακειφ IQ λα απνηξαπνχλ
απφ ηελ αλαπαξαγσγή, θάηη πνπ φκσο δελ πθίζηαηαη. Δξεπλεηέο πηζηεχνπλ πσο ππάξρεη θάπνηνο
παξάγνληαο πνπ είηε επεκβαίλεη είηε ζρεηίδεηαη κε ηε ρακειή λνεκνζχλε, πνπ φπσο πίζηεςε θαη ν Gordon γηα
ηηο αηειέζθνξεο πξαθηηθέο αλαηξνθήο παηδηψλ απφ γνλείο κε ρακειφ IQ ίζσο λα είλαη αηηία παξαβαηηθφηεηαο
ζην ρακειφ IQ ησλ παηδηψλ ηνπο. Αλ απηή είλαη αηηία ηφηε ε γνληθή κέξηκλα είλαη αηηία ηεο παξαβαηηθφηεηαο, φρη
ηεο ρακειήο λνεκνζχλεο. Οκνίσο, ν Hirschi θαη ν Hindelang ππνζηεξίδνπλ πσο ε ρακειή λνεκνζχλε
αηηηνινγεί ηε ζρνιηθή απνηπρία, θαη ε ζρνιηθή απνηπρία ηφηε αηηηνινγεί ηελ παξαβαηηθφηεηα. Αιιά ηα
παξαβαηηθά παηδηά, θαηά κέζν φξν βαζκνινγνχληαη κφλν κε 8 βαζκνχο ρακειφηεξα απφ κε εγθιεκαηηθνχο
ζπλνκήιηθνπο, έηζη εθνδηάδνληαο απηά ηα παηδηά κε πξφζζεηε βνήζεηα ζην ζρνιείν ζα απνβάιεη ηνλ
κεγαιχηεξν θίλδπλφ ηνπο γηα ζρνιηθή απνηπρία, θαη επνκέλσο ζα απνβάιεη ηνλ απμαλφκελν θίλδπλφ ηνπο γηα
παξαβαηηθφηεηα. Παξνκνίσο ν Quay ππνζηήξημε πσο ε ρακειή λνεκνζχλε επεξεάδεη ηελ παξαβαηηθφηεηα
κέζσ ηεο απνηπρίαο λα κάζνπλ κε πςειφηεξε γλσζηηθή ηθαλφηεηα, φπσο ε εζηθή αηηηνιφγεζε, ε ηαχηηζε, ή
επίιπζε πξνβιεκάησλ. Αιιά πάιη, ηα παξαβαηηθά παηδηά είλαη θαηά κέζν φξν κε βαζκνινγία IQ κφλν 8
βαζκνχο ρακειφηεξα απφ ηα κε παξαβαηηθά παηδηά, έηζη ζα κπνξνχζαλ λα δηδαρζνχλ απηέο ηηο δεμηφηεηεο κε
ιίγε πξφζζεηε πξνζπάζεηα πην πνιχ ζαλ παηδηά κε καζεζηαθέο αληθαλφηεηεο θαη λα δηδαρηνχλ αλάγλσζε θαη
καζεκαηηθά θάηη πνπ πξέπεη λα απνβάιεη ηνλ απμαλφκελν θίλδπλφ ηνπο γηα παξαβαηηθφηεηα.

Παξαθνινπζψληαο ηα φζα ππνζηεξηρηήθαλ παξαπάλσ ζρεηηθά κε ην ΗQ αλαξσηηφκαζηε γηα ην αλ ζε κηα

πεξίπησζε δνινθνληθήο ελέξγεηαο ζα εμεηάζνπκε ην άηνκν πνπ δηέπξαμε ην έγθιεκα ή ηνλ εγθέθαιφ ηνπ θαη
ην δείθηε λνεκνζχλεο ηνπ. Πην ζπγθεθξηκέλα, θαη βάζεη ηεο παξαδνρήο φηη θαλέλαο δελ γελληέηαη εγθιεκαηίαο
αιιά γηα θάπνηνπο ιφγνπο είηε είλαη ζε ζπλδπαζκφ είηε είλαη κεκνλσκέλνη, αλαγθάδεηαη λα γίλεη ζηελ πνξεία
ηεο δσήο ηνπ, πξνθαλψο δελ ζα γηλφηαλ λα απνκνλσζεί ην ΗQ ζαλ κνλαδηθή αηηία κηαο δνινθνλίαο ή
νπνηαζδήπνηε άιιεο εγθιεκαηηθήο πξάμεο ή παξάβαζεο. Απηφ ζεκαίλεη πσο αθφκα θη αλ ππάξρεη ε
παξαδνρή πσο ε λνεκνζχλε έρεη θάπνηα επηξξνή ζηηο πξάμεηο ηνπ αηφκνπ δελ γίλεηαη λα απνηειεί ην κφλν
πιαίζην αηηηνιφγεζήο ηνπο. Καη’ αξράο, πξέπεη λα εμεηαζηεί πξσηίζησο ην πψο δηακνξθψλεηαη ε λνεκνζχλε,
θαη αλ ηελ επεξεάδεη ν παξάγνληαο ηεο θιεξνλνκηθφηεηαο, θαζψο δελ κέλεη ε ίδηα θαζψο κεηαβηβάδεηαη απφ
γεληά ζε γεληά, απφ άηνκν ζε άηνκν. Οη κεηξήζεηο ησλ δεηθηψλ λνεκνζχλεο κεηξάλε θαη δίλνπλ κφλν ην
απνηέιεζκα ηεο επθπΐαο θαη ησλ λνεηηθψλ ραξηζκάησλ ηνπ αηφκνπ. Πσο δηακνξθψλεηαη φκσο ζηελ
πξαγκαηηθφηεηα απηφο ν δείθηεο; Μηα εξκελεία πνπ δίλεηαη γηα ηε λνεκνζχλε είλαη ε ηθαλφηεηα επίιπζεο
πξνβιεκάησλ κέζσ ηεο ινγηθήο ζθέςεο θαη ηεο δεκηνπξγηθήο ρξήζεο ηεο γλψζεο. Αθνινχζσο ηίζεληαη ππφ
ζθέςε νη ηξφπνη πνπ δηακνξθψλνπλ ηε ινγηθή ζθέςε θαη δίλνπλ ηε γλψζε ζην άηνκν.

Ο ΢νβηεηηθφο παηδαγσγφο Β.Α. ΢νπρνκιίλζθη είπε: ¨Ζ παηδηθή ειηθία, ε ζπνπδαηφηεξε πεξίνδνο ηεο
αλζξψπηλεο δσήο, δελ είλαη πξνεηνηκαζία γηα ηε κειινληηθή δσή, είλαη πξαγκαηηθή, θσηεηλή, πξσηφηππε,
αλεπαλάιεπηε δσή. Καη απ’ ην πψο πεξλάλε ηελ παηδηθή ειηθία, απ’ ην πνηνο ην θξαηνχζε απφ ην ρέξη ζηα
παηδηθά ρξφληα, απ’ ην ηη κπήθε ζην κπαιφ θαη ηελ θαξδηά ηνπ απ’ ην πεξηβάιινλ, απ’ απηφ εμαξηηέηαη ζε
απνθαζηζηηθφ βαζκφ, ηη άλζξσπνο ζα γίλεη ην ζεκεξηλφ παηδάθη¨. ΢πλεπψο, θαη’ αξράο θάλνπκε ιφγν γηα ηα
πξψηα γλσζηηθά εξεζίζκαηα πνπ δέρεηαη ν άλζξσπνο θαη απηά πξνθχπηνπλ απφ ηελ νηθνγέλεηα θαη ην
ζρνιείν. Απηνί νη δχν θνξείο είλαη ππεχζπλνη γηα ηε ζπγθξφηεζε ζθέςεο αιιά θαη γλψζεο ηνπ παηδηνχ. Κη απηφ
ην επηηπγράλνπλ κέζσ δξαζηεξηνηήησλ, νκαδηθψλ θαη αηνκηθψλ πνπ έρνπλ ζαλ ζηφρν ηε ζπλερή δεκηνπξγία
λέσλ λνεηηθψλ νξηδφλησλ θαη κεζφδσλ αλάπηπμεο ηεο ζθέςεο θαη ησλ δεμηνηήησλ ηνπ λένπ αλζξψπνπ. Οπφηε
θάλνπκε ιφγν γηα έλα ζχζηεκα θαηαξηηζκέλν, εηδηθφηεξα φζνλ αθνξά ηνπο εθπαηδεπηηθνχο πνπ είλαη
πξσηίζησο παηδαγσγνί, πνπ αγθαιηάδεη ην παηδί θαη ηηο αλάγθεο ηνπ θαη θξνληίδεη θαζεκεξηλά ζε ζπλεξγαζία
κε ην νηθνγελεηαθφ ηνπ πεξηβάιινλ, λα ζεκειηψλεη ηελ αίζζεζε εκπηζηνζχλεο ζην παηδί, ζηνλ εαπηφ ηνπ θαη ηηο
δπλάκεηο ηνπ, λα αλαπηχζζεη ηελ πεξηέξγεηά ηνπ θαη λα αλαδεηά ζπλερψο λα αηηηνινγεί, λα εμεξεπλεί θάζε ηη
θαηλνχξην θαη λα ηνπ δεκηνπξγνχλ ηελ ηθαλφηεηα απηνειέγρνπ ησλ θηλήζεψλ ηνπ. Θα ζπλδξάκεη ζηε δφκεζε

43
ηεο νκαιήο επηθνηλσλίαο ηνπ παηδηνχ κε ηνπο γχξσ ηνπ θαη ηελ νκαιή αληαιιαγή θαη εμσηεξίθεπζε
ζπλαηζζεκάησλ, γλψζεσλ θαη ηδεψλ, φπσο επίζεο θαη ζηε ζπλεξγαζία ηνπ κε ηα άιια παηδηά.

Έηζη δνκείηαη θαη αλαπηχζζεηαη ην ΗQ ηνπ αηφκνπ, απφ ηα πξψηα ηνπ θηφιαο ρξφληα. Βάζεη ησλ παξαπάλσ,
ππάξρνπλ φιεο νη πξνυπνζέζεηο γηα ηελ γαινχρεζε κηαο ζπγθξνηεκέλεο θαη ινγηθήο πξνζσπηθφηεηαο πνπ
βάζεη απηψλ ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ζα ζηειερψζεη θαη ζα ζπλζέζεη αθφκα θαη ηελ ελήιηθε δσή ηνπ. Φπζηθά ε
εθπαίδεπζε δελ απνηειεί θάηη μεθνκκέλν απφ ηελ ππφινηπε θνηλσλία. Πξάγκα πνπ ζεκαίλεη πσο ην ζρνιείν
είλαη έλα κέξνο κφλν ζηε θνηλσλία. Πξνεγείηαη ε νηθνγέλεηα θαη έπεηαη ε εξγαζηαθή απνθαηάζηαζε. ΋ια απηά
είλαη κέξε ηνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη δνκνχληαη βάζεη απηνχ. Γειαδή, κηα θνηλσλία θαη έλα ζχζηεκα
δηακνξθψλεη θαη έρεη ην ζρνιείν, ηε δσή, ηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ επεκεξία πνπ ην ίδην ζέιεη γηα ηα κέιε ηνπ.
Καη έηζη ην ζρνιείν δέρεηαη ηνπο καζεηέο, ηνπο κνξθψλεη, θαιιηεξγεί θαη αλαπηχζζεη ηηο δεμηφηεηέο θαη ηνπο
εθνδηάδεη κε ηα απαξαίηεηα γηα ηε κειινληηθή ηνπο δσή, αλεμάξηεηα απφ ηελ εζληθφηεηα θαη ηελ νηθνλνκηθή
ηνπο θαηάζηαζε, ρσξίο λα πςψλεη ηείρε θαη θξαγκνχο εμαηηίαο απηψλ. Φπζηθά απηά ηα εθφδηα δελ είλαη κνλάρα
ξφινο ηνπ ζρνιείνπ αιιά εθπιεξψλνληαη θαη κε ηε ζπλερή επαθή ηνπ αηφκνπ κε ηελ ηέρλε, ηνλ πνιηηηζκφ θαη
ηνλ αζιεηηζκφ, φρη κφλν ζηα λεαξά ηνπ ρξφληα αιιά θαη ζηελ ελήιηθε δσή ηνπ. Απηέο απνηεινχλ κφλν κεξηθέο
απφ ηηο κεζφδνπο πνπ αλαπηχζζνπλ θαη εμειίζζνπλ ηελ λνεκνζχλε ηνπ αλζξψπνπ. ΢πλεπψο, φηαλ θάπνην
κέινο ηεο θνηλσλίαο έρεη εμαζθαιηζκέλε ηε δηαλνεηηθή ηνπ αλάπηπμε θαη θνπιηνχξα, θαη εμίζνπ εμαζθαιηζκέλα
φια απηά πνπ δεκηνπξγνχλ αγσλία γηα ην κέιινλ, φπσο είλαη ε εξγαζηαθή αλαζθάιεηα θαη ην άγρνο ηεο
επηβίσζεο, πξνθαλψο ζα έρεη θαη ιηγφηεξεο επθαηξίεο λα εγθιεκαηήζεη, εθηφο αλ βέβαηα ζπληξέρνπλ ιφγνη
φπσο ζνβαξέο ςπρηθέο αζζέλεηεο πνπ δελ έρνπλ δηαγλσζηεί έγθαηξα ή εγθιήκαηα πάζνπο. Σα παξαπάλσ
έξρνληαη σο απάληεζε ζηε ιχζε ησλ Goddard θαη ν Henderson, πεξί απνκφλσζεο θαη πεξηζσξηνπνίεζεο ησλ
αηφκσλ κε ρακειφ δείθηε λνεκνζχλεο.

Δπνκέλσο θαη θαηά ηε γλψκε κνπ, ην ζθάικα πνπ πξνθχπηεη είλαη ε κνλνκεξήο εμέηαζε ηνπ αηφκνπ, ζηηο
δηαηαξαρέο ηεο ζπλείδεζήο ηνπ θαη φρη ηεο ειεχζεξεο βνχιεζήο ηνπ θαη φισλ εθείλσλ πνπ πιαηζηψλνπλ έλα
έγθιεκα. Ζ απνκάθξπλζε ησλ αηηηψλ πνπ δηακνξθψλνπλ θαη γελλνχλ έλαλ εγθιεκαηία, ηφζν απφ ην ίδην ην
έγθιεκα φζν θαη απφ ηε δηαλνεηηθή ηνπ θαηάζηαζε, θαη απηφ είλαη θαηαθξηηέν θαζψο φπσο αλαθέξακε δελ
αξθεί κφλν κηα λνεηηθή δηαηαξαρή ή ην κεησκέλν απνηέιεζκα ελφο δείθηε κέηξεζεο λνεκνζχλεο γηα λα
αηηηνινγήζνπλ έλα έγθιεκα. Οχηε ιχζε απνηειεί ε απφξξηςε ηνπ εζηθνχ βάξνπο θαη ησλ θνηλσληθψλ αηηηψλ
κηαο παξαβαηηθήο ή εγθιεκαηηθήο πξάμεο, θαη ε αλαδήηεζε φισλ ησλ αηηηψλ ζην αλζξψπηλν κπαιφ ή ηα
θπζηθά ραξαθηεξηζηηθά. Πεξηζζφηεξν επνηθνδνκεηηθή ε αλαδήηεζε ζηελ θνηλσλία θαη ζηνπο θνξείο ηεο θαη ζε
φηη δηακνξθψλεη κηα πξνζσπηθφηεηα θαη ηνλ αλζξψπηλνπ λνπ.

Αξθεηέο είλαη επίζεο νη κειέηεο πνπ επηρείξεζαλ λα εξεπλήζνπλ ηε ζχλδεζε ηεο πξνζσπηθφηεηαο κε ηελ
εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά. Ο φξνο πξνζσπηθφηεηα αλαθέξεηαη ζε έλα ζχλζεην ζχλνιν ζπλαηζζεκαηηθψλ θαη
ζπκπεξηθνξηζηηθψλ ηδηνηήησλ πνπ ηείλνπλ λα παξακέλνπλ ζρεηηθά ζπλερήο φπσο ην άηνκν κεηαθηλείηαη απφ
θαηάζηαζε ζε θαηάζηαζε. Λέμεηο φπσο επηζεηηθφο, θηινπφιεκνο, χπνπηνο, ζπλεζηαικέλνο, αθνηλψλεηνο,
θηιηθφο, ζπλεξγάζηκνο, αξεζηφο, δηαιεθηηθφο, επράξηζηνο έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί απφ θαηξφ γηα λα
πεξηγξάςνπλ ή λα εθθξάζνπλ ηηο εληππψζεηο γηα κεξηθέο απφ απηέο ηηο ηδηφηεηεο. Αθνινχζσο ππήξμαλ
ςπρνινγηθά ηεζη γηα λα κεηξήζνπλ ηηο δηαθνξέο πξνζσπηθφηεηαο θαη έρνπλ αλαπηπρζεί πεξηζζφηεξν ή
ιηγφηεξν παξάιιεια ζηα ηεζη λνεκνζχλεο. Αλαπφθεπθηα, παξαβάηεο θαη εγθιεκαηίεο έρνπλ δνθηκαζηεί κε
απηνχο ηνπο ¨θαηαιφγνπο πξνζσπηθφηεηαο¨ γηα λα αλαθαιχςνπλ πσο νη πξνζσπηθφηεηεο ηνπο δηαθέξνπλ απφ
απηέο ησλ κε παξαβαηψλ θαη ησλ κε εγθιεκαηηψλ.

Σν 1950 νη Gluecks δεκνζηεχνληαο κηα κειέηε πνπ ζχγθξηλε 500 παξαβαηηθά θαη 500 κε παξαβαηηθά αγφξηα,
ππνζηήξημαλ πσο, ε παξαβαηηθή ζπκπεξηθνξά, δελ είλαη ηφζν πνιχ ζηνηρείν ηεο παξνπζίαο ή ηεο απνπζίαο
νξηζκέλσλ ραξαθηεξηζηηθψλ, αιιά είλαη πεξηζζφηεξν ζηνηρείν ησλ αζχλδεησλ απηψλ ραξαθηεξηζηηθψλ. Δίπαλ
πσο γεληθά, νη παξαβαηηθνί είλαη πεξηζζφηεξν εμσζηξεθείο, δσεξνί, παξνξκεηηθνί, θαη ειέγρνπλ ιηγφηεξν ηνλ
εαπηφ ηνπο απφ ηνπο κε εγθιεκαηίεο. Δίλαη πεξηζζφηεξν ερζξηθνί, αγαλαθηηζκέλνη, πξνθιεηηθνί, χπνπηνη, θαη

44
θαηαζηξεπηηθνί. Δίλαη ιηγφηεξν ηξνκαγκέλνη γηα ηελ απνηπρία ή ηαπεηλσηηθνί απφ ηνπο κε παξαβαηηθνχο. Δίλαη
ιηγφηεξν αλήζπρνη ζρεηηθά κε ηε ζπλάληεζε ζπκβαηηθήο πξνζδνθίαο, θαη είλαη πεξηζζφηεξν ακθίζπκνη
επηθείκελνη ή πνιχ ιηγφηεξν ελδνηηθνί ζηελ εμνπζία. Δίλαη, ζαλ νκάδα, πεξηζζφηεξν θνηλσληθά δπλακηθνί. ΢ε
κεγαιχηεξν βαζκφ απφ ηελ ειεγρφκελε νκάδα, εθθξάδνπλ ζπλαηζζήκαηα πνπ δελ αλαγλσξίδνληαη ή
αληηιακβάλνληαη. ΢πρλά, ζεσξίεο γηα ηνλ ¨παξαβάηε¨ ή ηελ ¨εγθιεκαηηθή¨ πξνζσπηθφηεηα βαζίδνληαλ ζηελ
ππνλννχκελε ππφζεζε πσο νη παξαβάηεο είλαη θάπσο ¨ειαηησκαηηθνί¨ θαη επνκέλσο θαηψηεξνη ζηνπο κε
εγθιεκαηίεο. ΢ηελ ίδηα εηθαζία βξέζεθαλ λσξίηεξα ζεσξίεο ζρεηηδφκελεο κε ηε βηνινγία θαη ηελ λνεκνζχλε.
Αιιά νη πεξηγξαθέο ησλ Glueck ζα κπνξνχζαλ λα ππνζηεξίδνπλ πσο ν παξαβάηεο ίζσο είλαη, θαη ζπρλά
είλαη, απφ ειθπζηηθφο θαη θνηλσληθά απνδερηφο σο κε παξαβάηεο. Οι Glueck πξαγκαηνπνηψληαο κηα αλάινγε
έξεπλα βξήθαλ πσο κφλν 10% πεξίπνπ ησλ αλειίθσλ ζηελ θαιχηεξα βαζκνινγνχκελε ηάμε ίζσο αλακέλεηαη
λα γίλεη εγθιεκαηίαο, αληίζεηα κε ην 90% πεξίπνπ ζηε ρεηξφηεξα βαζκνινγνχκελε ηάμε. ΢πκπεξαζκαηηθά, νη
δηαθνξέο πνπ εκθαλίδνληαη αλάκεζα ζε εγθιεκαηίεο θαη κε εγθιεκαηίεο ζηα ηεζη πξνζσπηθφηεηαο πνπ δελ
έρνπλ θακία ζεσξεηηθή ζπλάθεηα λα θαηαλνήζνπλ ηηο αηηίεο ηεο εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο ή ζηε κεηαρείξηζή
ηεο. Δπνκέλσο, ζηηο θαηαζηάζεηο ηεο πξνζσπηθφηεηαο, ν φξνο ηνπ ςπρνπαζή ρξεζηκνπνηείηαη απφ ηνπο
ςπρίαηξνπο γηα λα πεξηγξάςνπλ ηα άηνκα ηα νπνία ρξεζηκνπνηνχληαη γηα λα εθζέζνπλ κηα νξηζκέλε νκάδα
ζπκπεξηθνξψλ θαη ηνπνζεηήζεσλ. ΋ηαλ ρξεζηκνπνίεζαλ απηφλ ηνλ ηξφπν, ν φξνο ηνπ ςπρνπαζή κπνξεί λα
κειέηεζε ηα ζπλψλπκα κε πεξηζζφηεξν πξφζθαηνπο φξνπο θνηλσληθνπάζεηαο θαη θνηλσληθήο αλαηαξαρήο ηεο
πξνζσπηθφηεηαο.

Ζ ηέηαξηε έθδνζε ηνπ απζεληηθνχ Γηαγλσζηηθνχ θαη ΢ηαηηζηηθνχ Υεηξηζηεξίνπ (DSM-4) ηεο Ακεξηθαληθήο
Φπρηαηξηθήο Δηαηξείαο ηεο πνιηηείαο πνπ ην νπζηαζηηθφ ραξαθηεξηζηηθφ γλψξηζκα ηεο αληηθνηλσληθήο
αλαηαξαρήο ηεο πξνζσπηθφηεηαο είλαη ην θπξίαξρν ζρέδην ηεο ακέιεηαο γηα ηελ παξαβίαζε ησλ δηθαησκάησλ
ησλ άιισλ πνπ μεθηλνχλ ζηελ παηδηθή ειηθία ή ηελ πξφσξε εθεβεία θαη έξρεηαη ζηελ ελειηθίσζε. Οη
δηαγλψζεηο ίζσο λα έγηλαλ ζε ηνπιάρηζηνλ ηξία απφ ηα αθφινπζα ραξαθηεξηζηηθά: (1) επαλαιακβαλφκελε
παξαβίαζε ηνπ λφκνπ πνπ ζπληξέρεη ιφγνο γηα ηε ζχιιεςε, (2) επαλαιακβαλφκελεο επξέζεηο, ρξήζε
ςεπδσλχκσλ, ή εμαπαηψληαο άιινπο γηα πξνζσπηθφ θέξδνο ή επραξίζηεζε, (3)απζνξκεηηζκφο ή απνηπρία λα
ζρεδηάδνπλ πξννδεπηηθά,(4)επαλαιακβαλφκελεο θπζηθέο κάρεο ή επηζέζεηο,(5) επαλαιακβαλφκελε απνηπρία
λα ζηεξίμεη ηε ζπλεπή εξγαηηθή ζπκπεξηθνξά ή νηθνλνκηθή ππνρξέσζε ηηκήο, θαη (6) ε έιιεηςε ηχςεο.

Οη δηαθξίζεηο ηνπ DSM-4 ζηελ ¨αληηθνηλσληθή αλαηαξαρή ηεο πξνζσπηθφηεηαο¨, ζηελ νπνία ε εγθιεκαηηθή
ζπκπεξηθνξά ζεκεηψλεηαη ρσξίο ηελ παξνπζία θακίαο αλαηαξαρήο ηεο πξνζσπηθφηεηαο. Έλα πξφζσπν ζα
έπξεπε λα δηαγλσζηεί πσο έρεη ¨αληηθνηλσληθή αλαηαξαρή πξνζσπηθφηεηαο¨ φηαλ απηά ηα ραξαθηεξηζηηθά
είλαη: ¨άθακπηνο, κε κε νκαιή πξνζαξκνζηηθφηεηα, επίκνλνο, θαη αηηηνινγεί κηα ζεκαληηθή ιεηηνπξγηθή
εμαζζέληζε ή ηνλ ππνθεηκεληθφ θίλδπλν. Σν DMS-4 επίζεο δηαηππψλεη φηη ε αληηθνηλσληθή πξνζσπηθφηεηα ζε
ζχγρπζε ¨έρεη ρξνληθή δηαδξνκή αιιά ίζσο λα γίλεηαη ιηγφηεξν εκθαλήο ή κεηξηάδεηαη φζν ην άηνκν κεγαιψλεη,
εηδηθά απφ ηελ ηέηαξηε δεθαεηία ηεο δσήο¨. Σν DSM-4 πξνζπαζεί λα δψζεη έλαλ αθξηβή νξηζκφ ηνπ φξνπ
¨αληηθνηλσληθή ζπκπεξηθνξά¨, εηδηθά έηζη ψζηε λα κπνξεί λα δηαθξηζεί απφ ηελ εγθιεκαηηθφηεηα. Παξ’ φια
απηά, ν Cleckey επηζήκαλε φηη ν φξνο ηνπ ςπρνπαζή (ή αληηθνηλσληθή πξνζσπηθφηεηα) εθαξκφζηεθε απφ
δηάθνξνπο ςπρηάηξνπο θαη πξνζσπηθφ λνζνθνκείσλ κε ηφζε ζπρλφηεηα πνπ κεξηθέο θνξέο γίλεηαη ηφζν
βαξεηφ πνπ κπνξεί λα εθαξκνζηεί ζε ζρεδφλ θάζε εγθιεκαηία. Τπνζηήξημε, παξ’ φια απηά, φηη ε πιεηνςεθία
ησλ ςπρνπαζψλ δελ είλαη εγθιεκαηίεο, θαη ε πιεηνςεθία ησλ εγθιεκαηηψλ δελ είλαη ςπρνπαζείο. Οη
ςπρνπαζείο κπνξεί λα βξεζνχλ ζε θάζε επάγγεικα, πεξηιακβάλνληαο ηηο επηρεηξήζεηο, ηελ επηζηήκε, ηελ
ηαηξηθή, θαη ηελ ςπρηαηξηθή. Οη ηππηθνί ςπρνπαζείο δηαθέξνπλ απφ ηνπο ηππηθνχο εγθιεκαηίεο ζ’ απηέο ηνπο ηηο
ελέξγεηεο δείρλνληαο ιηγφηεξν απνθαζηζηηθνί, αηηηνινγνχλ ηνπο εαπηνχο ηνπο σο άρξεζηνπο ζιηκκέλνπο θαη
ληξνπαινχο, θαη ζπλήζσο δελ δηαπξάηηνπλ ζεκαληηθά εγθιήκαηα ή εγθιήκαηα βίαο. Παξ’ φια απηά, ίζσο νη
ζπκπεξηθνξέο λα εμεγνχληαη απφ παξάγνληεο άιινπο απφ απηνχο ηεο πξνζσπηθφηεηαο.

45
 Γηα παξάδεηγκα, ν Yablonsky ππνζηήξημε φηη ν ¨ππξήλαο¨ ησλ κειψλ ησλ ζπκκνξηψλ νη νπνίνη νδήγεζαλ ηε
ζπκκνξία ζε απείζαξρε βία φπσο ν ηξφπνο δξάζεο εθηφο ηεο δηθήο ηνπο ερζξφηεηαο θαη επηζεηηθφηεηαο ήηαλ
θνηλσληθνπαζήο. Άιινη κειεηεηέο ζπκκνξηψλ πεξηέγξαςαλ ηε ζπκπεξηθνξά κειψλ ησλ ππξήλσλ ησλ
ζπκκνξηψλ κε παξφκνην ηξφπν, αιιά ππνζηήξημαλ πσο ε ζπκπεξηθνξά ήηαλ απνηέιεζκα ηεο αλάγθεο λα
δεκηνπξγήζνπλ θαη λα δηαηεξήζνπλ ηελ εγεηηθή ηνπο ζέζε ζηε ζπκκνξία. Δπεηδή νη ςπρίαηξνη ηείλνπλ λα
ζπκπεξάλνπλ φηη νη αληηθνηλσληθέο ελέξγεηεο πξνέξρνληαη απφ ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ παξαβάηε, θάπνηνη
ςπρίαηξνη εηζεγήζεθαλ φηη νη άλζξσπνη κε ¨δηαηαξαγκέλε αληηθνηλσληθή πξνζσπηθφηεηα¨, είλαη θιεηδσκέλνη
κέρξη λα θηάζνπλ ζηα κέζα ηεο ειηθίαο ηνπο, θαη αθφκε φηη εθηεινχληαη. Απηφ είλαη επεηδή νη ςπρίαηξνη δελ
έρνπλ θαζφινπ απνηειεζκαηηθέο κεζφδνπο γηα ηελ αηηία απηήο ηεο δηαηαξαρήο, έηζη ζπκπεξαίλνπλ φηη ην
πξφζσπν ζα ζπλερίζεη λα δηαπξάηηεη αληηθνηλσληθέο ελέξγεηεο εάλ ηνπ επηηξαπεί λα παξακέλεη ειεχζεξν.
Αιιά απηφ ην ζπκπέξαζκα δελ ππνζηεξίδεηαη απφ ηε κειέηε ηνπ William McCord, ν νπνίνο έθαλε εθηελή
εξγαζία ζηνπο ςπρνπαζήο θαη ην έγθιεκα. Ο McCord βξήθε φηη νη παξαβάηεο νη νπνίνη είραλ δηαγλσζηεί σο
ςπρνπαζείο ζε δχν παηδηθά ηδξχκαηα είραλ κφλν πεξηνξηζκέλεο έθηαζεο ρεηξφηεξα επίπεδα ππνηξνπήο απφ
άιινπο παξαβάηεο ζηα ίδηα ηδξχκαηα, θαη φηη αξθεηά ρξφληα κεηά απειεπζεξψζεθαλ ηα επίπεδα ππνηξνπήο
πνπ ήηαλ απαξάιιαθηα. Ο Walters μαλαείδε ηελ έξεπλα ζ’ απηφ πνπ απνθαινχζε ¨πξνζσπηθφηεηα επηξξεπήο
ζηε βία¨. Δζηίαζε ζηελ εθδνρή πνπ κηα ηέηνηα πξνζσπηθφηεηα ίζσο λα θιεξνλνκείηαη, θαη ζηελ έθηαζε ζηελ
νπνία είλαη κφληκν κε ηελ παξέιεπζε ηνπ ρξφλνπ θαη κε ηελ παξέιεπζε ησλ ζπλζεθψλ. Μεξηθνί ςπρίαηξνη
εηζεγνχληαη φηη νη παξαβάηεο κε δηαηαξαγκέλε αληηθνηλσληθή πξνζσπηθφηεηα θιεηδψλνληαη γηα εθηεηακέλεο
πεξηφδνπο ηνπ ρξφλνπ. Δλψ απηφ ίζσο είλαη έλαο ινγηθφο ηξφπνο δηαρείξηζεο γηα ζπρλνχο θαη ζνβαξνχο
παξαβάηεο, νη ςπρίαηξνη πεγαίλνπλ ζηελ επέθηαζε ππνζηεξίδνληαο φηη είλαη ηθαλνί λα πξνζδηνξίζνπλ απηνχο
ηνπο παξαβάηεο κέζσ ςπρηαηξηθψλ λνεκάησλ. Δάλ απηή είλαη ε αμίσζή ηνπο, ηφηε ην ηζηνξηθφ ηνπο κέρξη ηψξα
είλαη θησρφ.

Ο Monahan θαηέιεμε ζην φηη είλαη πηζαλφ λα εθηηκάηαη ε πηζαλφηεηα ηεο βίαηεο πξάμεο ζην άκεζν κέιινλ
φηαλ ην πξφζσπν παξακέλεη ζε κηα θαηάζηαζε πνπ είλαη νπζηαζηηθά παξφκνηα κε θάπνηα ζηελ νπνία απηφο ή
απηή είρε δηαπξάμεη βίαηεο πξάμεηο ζην παξειζφλ. Ο Monahan παξνπζίαζε κηα ζχλζεηε δηαδηθαζία γηα λα
ππνινγίζεη απηή ηελ πηζαλφηεηα, ε νπνία πεξηειάκβαλε: (1)ζχγθξηζε ησλ ζπλζεθψλ ηνπ παξαβάηε πνπ ζα
ήηαλ πηζαλφ λα αληηκεησπίζεη ζην θνληηλφ κέιινλ κε ζπλζήθεο ζηηο νπνίεο ν παξαβάηεο είρε δηαπξάμεη βίαηε
πξάμε ζην παξειζφλ, (2)ην πξφζθαην, ε απζηεξφηεηα, θαη ε ζπρλφηεηα ηεο βίαηεο πξάμεο ηνπ αηφκνπ πνπ
είρε δηαπξαρζεί ζην παξειζφλ, θαη (3) γεληθέο ζηαηηζηηθέο ζηελ ηθαλφηεηα ηεο βίαο γηα ηα άηνκα πνπ είλαη φκνηα
ζε ειηθία, θχιν, θπιή, ηάμε, ηζηνξηθφ θαηάρξεζεο λαξθσηηθψλ νπζηψλ, ζηαζεξφηεηα θαηνηθίαο θαη
απαζρφιεζεο, θαη εθπαηδεπηηθή επίδνζε. Ο Monahan ππνζηήξημε φηη δελ είλαη πηζαλφ λα πξνβιέςεη ηε βία γηα
καθξά πεξίνδν ρξφλνπ, ή λα ην πξνβιέπεη φηαλ έλα πξφζσπν θηλείηαη απφ κηα θαηάζηαζε ζε κηα πνιχ
δηαθνξεηηθή (π.ρ. απειεπζέξσζε απφ θπιαθή). Σειηθά, ν Monahan ππνζηήξημε φηη νη ςπρνιφγνη ζα έπξεπε λα
πεξηνξηζηνχλ ζην λα εθηηκήζνπλ ηελ πηζαλφηεηα βίαηεο πξάμεο θαη ζα έπξεπε λα κελ εηζεγνχληαη ην θαηά
πφζν θάπνηα επίζεκε δξάζε ζα πξέπεη λα αλαιεθζεί ζε δεδνκέλε πεξίπησζε. ΢χκθσλα κε ηνλ Monahan, ε
επίζεκε εγθιεκαηηθή δηθαηνζχλε είλαη ππεχζπλε γηα ηελ απφθαζε αλ ζα παξζνχλ ή φρη επίζεκεο ελέξγεηεο
ελψ ν ξφινο ησλ ςπρνιφγσλ θαη ησλ ςπρηάηξσλ είλαη λα πξνβιέςνπλ ηελ αθξηβή πιεξνθνξία ζηελ νπνία
βαζίδνληαη απηά ηα δεδνκέλα.

Φπρνινγηθέο θαη ςπρηαηξηθέο έξεπλεο ζηξάθεθαλ καθξηά απφ ηελ εξψηεζε γηα ηε δνθηκή λα πξνβιέςνπλ εάλ
ηδηαίηεξα άηνκα ζα δηαπξάμνπλ ελέξγεηεο βίαο ζην κέιινλ. Αλη’ απηνχ νη εξεπλεηέο ηψξα πξνζπαζνχλ λα
πξνζδηνξίζνπλ ηνπο παξάγνληαο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ αχμεζε ή ηε κείσζε ηεο πηζαλφηεηαο φηη έλα άηνκν
ζα δηαπξάμεη έγθιεκα ζην κέιινλ. Σν άηνκν πνπ έρεη πνιινχο παξάγνληεο έρεη έηζη πςειφ ξίζθν δηάπξαμεο
εγθιήκαηνο ζην κέιινλ, ελψ ην άηνκν πνπ έρεη ιίγνπο παξάγνληεο έρεη ρακειφ ξίζθν. Πξνζζέησο, πνιιέο
απφ απηέο ηηο έξεπλεο έρνπλ εζηηάζεη ζηελ παξαβαηηθφηεηα απφ φηη ζηελ ελήιηθε εγθιεκαηηθφηεηα, θαη ζε
ιηγφηεξν ζνβαξφ έγθιεκα απ’ φηη ε πεξηζζφηεξν ζνβαξή βία, απφ ην φηη είλαη επθνιφηεξν λα πξνβιεθζεί. Σα
πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο ηεο πξφσξεο παηδηθήο ειηθίαο φπσο ε δηάζπαζε ηεο επηθνηλσλίαο ζηελ ηάμε, ε

46
επηζεηηθφηεηα, ην ςέκα, θαη ε αλεληηκφηεηα απνηεινχλ ζπκπηψκαηα ηνπ κειινληηθνχ παξαβάηε θαη ηεο
εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο. Απηφ ζεκαίλεη φηη ηα ίδηα άηνκα πνπ αηηηνινγνχλ ηα πεξηζζφηεξα πξνβιήκαηα
φηαλ είλαη λέα παηδηά επίζεο ζα αηηηνινγήζνπλ ηα πεξηζζφηεξα πξνβιήκαηα φηαλ είλαη έθεβνη θαη ελήιηθνη.
Άιινη παξάγνληεο ζηελ πξφσξε παηδηθή ειηθία πνπ ζρεηίδνληαη αξγφηεξα κε ηελ παξαβαηηθφηεηα θαη ην
έγθιεκα πεξηιακβάλνπλ ηηο ηερληθέο κηαο ειιηπνχο νηθνγελεηαθήο δηαρείξηζεο ζην παηδί, ρακειή λνεκνζχλε
θαη εθπαηδεπηηθή επίδνζε, θαη απνρσξηζκφο απφ ηνπο γνλείο. Απηά ηα επξήκαηα ππνζηεξίδνπλ πσο ην χζηεξν
έγθιεκα θαη ε παξαβαηηθφηεηα ίζσο λα ζρεηίδνληαη ή λα αηηηνινγνχληαη απφ εκπεηξίεο ηεο πξφσξεο παηδηθήο
ειηθίαο. Γηα παξάδεηγκα, βαζηδφηαλ ζηελ επξεία αλαζεψξεζε ηεο έξεπλαο θαη ζηηο ζπλεληεχμεηο κε λένπο
άλδξεο ζηηο θπιαθέο, ν Garbarino ππνζηεξίδεη φηη ¨αλφεηε¨ λεαξή βία κπνξεί λα εμεγεζεί κε φξνπο
ηξαπκαηηθνχο ηεο εκπεηξίαο ηεο πξφσξεο εθεβηθήο ειηθίαο. Μηα άιιε νκάδα εξεπλεηψλ πξφζθαηα
ππνζηήξημαλ φηη ν απζνξκεηηζκφο είλαη ην θιεηδί γλσξίζκαηνο ηεο πξνζσπηθφηεηαο πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ
αληηθνηλσληθή ζπκπεξηθνξά. Γεληθά, απηνί νη εξεπλεηέο ππνζέηνπλ φηη ν απζνξκεηηζκφο θαλεξψλεηαη ζε
πςειά επίπεδα δξαζηεξηφηεηαο (εηδηθά φπνπ ην άηνκν ελεξγεί ρσξίο ζθέςε), κηα ηάζε λα γίλεη αλππφκνλν θαη
λα επηδηψθεη ηελ άκεζε ηθαλνπνίεζε θαη ηελ ηάζε λα γίλεηαη άηνκν πνπ αδπλαηεί λα ζπγθεληξψζεη ηηο ζθέςεηο
ηνπ.

Οη Wilson θαη Herrnstein πξφηεηλαλ πσο ην θιεηδί ηνπ παξάγνληα ηνπ αηνκηθνχ επηπέδνπ πνπ ζρεηίδεηαη κε
ηελ εγθιεκαηηθφηεηα είλαη ε ηάζε λα ζθεθηφκαζηε ηηο ζπλζήθεο ζε ρξνληθά ηκήκαηα ησλ ζχληνκσλ πεξηφδσλ
απφ φηη ησλ καθξνρξφλησλ πεξηφδσλ. Σν θέξδνο απφ ην λα κε δηαπξάμεη θάπνηνο έλα έγθιεκα ζρεδφλ πάληα
είλαη ζην κέιινλ, ελψ ε ακνηβή απφ ηε δηάπξαμή ηνπ είλαη ζρεδφλ πάληα ζην παξφλ. Ζ ηάζε λα ζθεθηφκαζηε
ηηο ζπλζήθεο ζε πεξηφδνπο κηθξέο ρξνληθά ζρεηίδεηαη κε δηάθνξνπο παξάγνληεο, πεξηιακβαλνκέλσλ ηνπ
απζνξκεηηζκνχ θαη ηεο ρακειήο λνεκνζχλεο. Οη Wilson θαη Herrnstein επίζεο ππνζηεξίδνπλ φηη ε ηάζε λα
απαζρνιεί θαλείο εγθιεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζρεηίδεηαη κε πέληε άιινπο ηχπνπο παξαγφλησλ: (1)νξηζκέλα
ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα νηθνγελεηαθήο δσήο, νη ειιηπείο ηερληθέο ζηελ αλαηξνθή ηνπ παηδηνχ, κπνξνχλ λα
παξάγνπλ αδπλακία ζηελ εζσηεξηθνπνίεζε ηεο παξεκπφδηζεο, (2)ε ηδηφηεηα κέινπο ζε ππννκάδεο φπσο νη
ζπκκνξίεο ηνπ δξφκνπ κπνξνχλ λα απμήζνπλ ηελ αμία πνπ ηνπνζεηείηαη ζην έγθιεκα, (3)ηα κέζα ηεο κάδαο λα
έρνπλ άκεζα επηπηψζεηο ζηελ επηζεηηθφηεηα δηακνξθψλνληαο θαη κπνξνχλ έκκεζα λα επεξεάζνπλ κε ην λα
πείζνπλ αλζξψπνπο πνπ έρνπλ αληηκεησπηζηεί άδηθα, (4)ην νηθνλνκηθφ ζχζηεκα κπνξεί λα επεξεάζεη ηελ
ηθαλφηεηα λα επηηχρεη αληακνηβέο κέζσ ηεο λφκηκεο δξαζηεξηφηεηαο, θαη (5) ηα ζρνιεία κπνξνχλ λα
επεξεάζνπλ εάλ ηα παηδηά πηζηέςνπλ πσο κπνξνχλ λα αληακεηθηνχλ κέζσ ηεο λφκηκεο δξαζηεξηφηεηαο. Οη
Wilson θαη Herrnstein μαλαείδαλ κηα καδηθή πνζφηεηα πιεξνθνξηψλ γηα λα ππνζηεξίμνπλ ηε ζεσξία ηνπο,
αιιά ε επέθηαζε ζηελ νπνία απηή ε πιεξνθνξία ππνζηεξίδεη ηε ζεσξία εξεπλήζεθε απφ δηάθνξνπο θξηηηθνχο.

Ο Walters θαζφξηζε ¨ηνλ ηξφπν δσήο ηνπ εγθιεκαηία ¨φπσο εθείλσλ πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ ¨ζθαηξηθή
αίζζεζε αλεπζπλφηεηαο, απηψλ κε καιζαθά ελδηαθέξνληα, κε παξεηζθξεηηθή πξνζέγγηζε ζε δηαπξνζσπηθέο
ζρέζεηο, θαη ρξνληθή βία θνηλσληθψλ θαλφλσλ, λφκσλ, θαη εζψλ. Τπνζηεξίδεη πσο απηνί νη εγθιεκαηίεο έρνπλ
νθηψ εηδηθά πξφηππα ζθέςεο πνπ ηνπο επηηξέπνπλ λα δηαησλίζνπλ απηφ ην ζρέδην ησλ δξαζηεξηνηήησλ. Απηνί
νη εγθιεκαηίεο επηζεκαίλνπλ ηηο κεξνιεςίεο θαη ηηο αδηθίεο ηεο δσήο, θαη ην θηαίμηκν ησλ άιισλ γηα ηηο επηινγέο
ηνπο. Ζ δηαθνπή είλαη θάπνηα νπηηθή εηθφλα ή ιεθηηθφ ζχλζεκα (π.ρ. ¨γ............ ηα¨)ε νπνία επηδξά ζηε ιήμε
φιεο ηεο ζθέςεο ζηε ζηηγκή θαη απιά επηηξέπεη ζηνπο εγθιεκαηίεο λα ελεξγνχλ ρσξίο λα αλεζπρνχλ γηα ηηο
ζπλέπεηεο. Ο πξνζαλαηνιηζκφο δχλακεο ζεκαίλεη φηη απηνί νη εγθιεκαηίεο πηζηεχνπλ πσο είλαη έλαο θφζκνο
φπνπ ν ζθχινο ηξψεη ην ζθχιν, θαη απηνί πνπ είλαη δπλαηνί κπνξνχλ λα θάλνπλ νηηδήπνηε γηα λα κείλνπλ
αηηκψξεηνη. Ζ ζπλαηζζεκαηηθφηεηα είλαη ε ξνπή γη’ απηνχο ηνπο εγθιεκαηίεο γηα λα θνηηάμνπλ πίζσ φια ηα
θαιά πξάγκαηα πνπ έρνπλ θάλεη ζηε δσή ηνπο, θαη γηα λα απαηηήζνπλ επνκέλσο φηη δελ ζα έπξεπε λα είραλ
θξαηήζεη επζχλε γηα άζρεκα πξάγκαηα. Ζ κφληκε αηζηνδνμία (superoptimism) είλαη ε ηάζε λα πηζηεχνπλ φηη
ηίπνηε θαθφ δελ ζα ζπκβεί πνηέ ζ’ απηνχο, πεξηιακβαλνκέλνπ φηη ηηκσξήζεθαλ γηα ηα εγθιήκαηα πνπ
δηέπξαμαλ. Ζ γλσζηηθή λσζξφηεηα ζεκαίλεη φηη δελ πξνζέρνπλ ηηο ιεπηνκέξεηεο ηεο δσήο.

47
 Μηα ηξίηε ζεσξία πνπ εζηηάδεη ζηνλ απζνξκεηηζκφ είλαη ε ζεσξία ηνπ Moffit γηα κηα ¨επίκνλε ζεηξά
καζεκάησλ δσήο¨ ησλ παξαβαηψλ. Ο Moffit ηνπο πεξηγξάθεη ζαλ κηθξή νκάδα αλζξψπσλ πνπ δεζκεχνληαη
¨ζε αληηθνηλσληθή ζπκπεξηθνξά ελφο είδνπο ή άιινπ ζε θάζε ζηάδην ηεο δσήο. ¨Παξάδεηγκα ηέηνηαο
ζπκπεξηθνξάο ζα πξέπεη λα πνιεκηέηαη θαη λα ρηππηέηαη ζηελ ειηθία ησλ 4, ε θινπή ζε καγαδί θαη ην
ζθαζηαξρείν ζηελ ειηθία ησλ 10, ε ζπλαιιαγή λαξθσηηθψλ θαη ε θινπή απηνθηλήησλ ζηελ ειηθία ησλ 16, ε
ιεζηεία θαη ν βηαζκφο ζηελ ειηθία ησλ 22, θαη ε απάηε θαη ε θαθνπνίεζε αλειίθνπ ζηελ ειηθία ησλ 30. Ο
Moffitt ππνζηεξίδεη φηη απηέο νη ζπκπεξηθνξέο μεθηλνχλ κε πξφσξα λεπξνςπρνινγηθά πξνβιήκαηα πνπ
αηηηνινγνχληαη απφ παξάγνληεο φπσο ε ρξήζε λαξθσηηθψλ ή ε θησρή δηαηξνθή απφ ηε κεηέξα ελψ είλαη
έγθπνο, νη επηπινθέο ζηε γέλλεζε κε ζπλέπεηα ηε δεπηεξεχνπζα δεκηά ηνπ εγθεθάινπ, ή ε ζηέξεζε ηεο
αγάπεο ή θαθνπνίεζε αλειίθνπ θαη ε παξακέιεζε κεηά ηε γέλλεζε. Απηά ηα λεπξνςπρνινγηθά πξνβιήκαηα
έπεηηα ηείλνπλ λα γεληθεχνπλ έλαλ θχθιν ηνπ νπνίνπ ηα απνηειέζκαηα θαίλνληαη ζηνλ ηχπν απζφξκεηεο
πξνζσπηθφηεηαο. Οη ζπλαιιαγέο ησλ γνληψλ κε ηα παηδηά πνπ έρνπλ απηά ηα πξνβιήκαηα ζπρλά έρνπλ
ςπρνινγηθέο αλεπάξθεηεο ησλ εαπηψλ ηνπο, νη πξνζπάζεηέο ηνπο ζηελ πεηζαξρία θαη λα θνηλσληθνπνηήζνπλ ηα
παηδηά ηνπο ηείλεη λα εληείλεη ηα πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο ησλ παηδηψλ. Απηά ηα πξνβιήκαηα κπνξνχλ λα
αλαζηαηψζνπλ ηελ επηηπρία ησλ παηδηψλ ζην ζρνιείν, ε νπνία κπνξεί λα κεηψζεη ηελ ηθαλφηεηά ηνπο ζην λα
απνθηήζνπλ ηελ αληακνηβή ζε δξαζηεξηφηεηεο ζηνλ λφκν θαη λα επεξεάζνπλ ηελ πηζαλφηεηα λα γπξίζνπλ
ζηελ παξαλνκία, ηηο αληηθνηλσληθέο ελέξγεηεο γηα αληακνηβέο.

Πνιιέο κειέηεο φπσο απηή ηνπ απζνξκεηηζκνχ, έθαλαλ ηνπο ςπρνιφγνπο λα θαηαιήμνπλ ζε πνηθηιία
παξαγφλησλ γηα ηε λεαξή παηδηθή ειηθία πνπ είλαη ρξήζηκνη γηα λα πξνβιέςνπλ ην χζηεξν έγθιεκα θαη ηελ
παξαβαηηθή ζπκπεξηθνξά. Απηφ πεξηιακβάλεη πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο ζε πνιχ λεαξά παηδηά, πξφσξε
απνηπρία ζην ζρνιείν, θαη ειιηπή δηαρείξηζε ησλ ηερληθψλ απφ ηνπο γνλείο. Οη έγθπξεο επεκβάζεηο ζηα παηδηά
κε ζπκπεξηθνξέο πςεινχ ξίζθνπ κπνξνχλ λα δηεπζχλνπλ απηά ηα πξνβιήκαηα. Γηα παξάδεηγκα, εηδηθέο ηάμεηο
κπνξνχλ λα δηδάμνπλ γνληθέο δεμηφηεηεο ζε γνλείο κε παηδηά πςεινχ ξίζθνπ, θαη ην πςειφ ξίζθν ησλ παηδηψλ
ηνπο κπνξεί λα πάξεη επηπιένλ βνήζεηα ζην ζρνιείν πνπ κπνξεί λα κεηψζεη ην ξίζθν ηεο ζρνιηθήο απνηπρίαο.
΢ηελ πξαγκαηηθφηεηα, ηέηνηεο κεζνδεχζεηο θαίλνληαη λα παξνπζηάδνπλ ζεκαληηθέο κεηψζεηο ζην χζηεξν
έγθιεκα θαη ηελ παξαβαηηθφηεηα ζηα παηδηά κε πςειφ ξίζθν. Πξνζζέησο, θνζηίδνπλ πνιχ ιηγφηεξν απφ ην λα
θιεηδψλνπλ ηνπο παξαβάηεο κεηά απφ ηα εγθιήκαηά ηνπο πνπ έρνπλ ήδε δηαπξαρζεί. Έηζη απηέο νη
κεζνδεχζεηο εκθαλίδνληαη λα έρνπλ ζεκαληηθή δπλαηφηεηα γηα ηε κείσζε ηνπ εγθιήκαηνο θαη ηεο
παξαβαηηθφηεηαο κε ην λα επεκβαίλνπλ λσξίο ζηηο δσέο ησλ λέσλ θαη ησλ παηδηψλ κε πξνβιήκαηα.

Ζ δηακφξθσζε ηνπ δείθηε λνεκνζχλεο πνπ αλαθέξακε παξαπάλσ έρεη ζπλαθή αιιά θαη αιιειέλδεηε
κέζνδν κε ηε δηακφξθσζε πξνζσπηθφηεηαο ηνπ αηφκνπ. Καη ζε απηή ηελ πεξίπησζε βαζηθφ ξφιν παίδνπλ ε
νηθνγέλεηα πξσηίζησο, ην ζρνιείν, φληαο πξψηεο νκάδεο θνηλσληθνπνίεζεο, νη δξαζηεξηφηεηεο θαη νη ηξφπνη
πνπ απηέο ζα πξνζθέξνπλ πξνθεηκέλνπ ην άηνκν λα αλαπηχμεη ηε δηθή ηνπ μερσξηζηή, πγηή θαη απηφλνκε
πξνζσπηθφηεηα. Έξεπλεο ππνζηήξημαλ πσο ζπλήζσο, εθείλνη πνπ έρνπλ δηαπξάμεη έγθιεκα είλαη άηνκα κε
αληηθνηλσληθή ζπκπεξηθνξά, κε ζπρλέο εθξήμεηο ζπκνχ, θαη ςπρηαηξηθέο δηαηαξαρέο. Μηα πξφζθαηε έξεπλα
έδεημε πσο ην 10% ησλ ςπρηαηξηθψλ αζζελψλ πνπ έρνπλ δηαπξάμεη ή έρνπλ επηρεηξήζεη λα δηαπξάμνπλ
έγθιεκα θαη έρνπλ νδεγεζεί ζε κνλάδεο πγείαο, ζην παξειζφλ έρνπλ πεξηγειαζηεί, θαηαθξηζεί ή γηαηί
θνβήζεθαλ πνιχ θαη δελ ήμεξαλ πψο λα δηαρεηξηζηνχλ απηφ ην ζπλαίζζεκα ηνπ θφβνπ θαη ηνπ άγρνπο θαη έηζη
νδεγήζεθαλ ζηελ επίζεζε. Λνγηθφ είλαη πσο ε θαηάζηαζε γίλεηαη αθφκα πην επηθίλδπλε φηαλ ηα άηνκα απηά
νπινθνξνχλ ή φηαλ έρνπλ θαηαλαιψζεη λαξθσηηθέο νπζίεο ή αιθνφι. Ζ ίδηα έξεπλα επίζεο ππνζηήξημε πσο νη
θφλνη ησλ ςπρηθά δηαηαξαγκέλσλ αηφκσλ δελ μεπεξλνχλ ηνλ αξηζκφ ησλ πγηψλ δξαζηψλ. (Δθεκεξίδα ηεο
Διιεληθήο Αζηπλνκίαο, 7/6/09)

Σν εξψηεκα πνπ πξνθχπηεη θαη ζ’ απηή ηελ πεξίπησζε είλαη ππφ πνηεο ζπλζήθεο δηακνξθψλεηαη ε
πξνζσπηθφηεηα ηνπ πγηνχο θαη ππφ πνηεο άιιεο ηνπ αζζελνχο αηφκνπ. Ση δεκηνπξγεί ζην άηνκν ηελ
αληηθνηλσληθή ζπκπεξηθνξά θαη ηη ηελ νκαιή. Πνιχ πηζαλφ ε απάληεζε έξρεηαη λα δνζεί απφ ηνπο ηξφπνπο
αλαηξνθήο θαη αλάπηπμεο ηνπ αηφκνπ. Καη’ αξράο, ν φξνο πξνζσπηθφηεηα αλήθεη ελ κέξεη ζηελ ςπρνινγία θαη

48
ζε επηζηήκεο πνπ κειεηνχλ ηνλ άλζξσπν θαη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ. Σν πεξηβάιινλ ζην νπνίν ν άλζξσπνο
κεγάισζε, ε νηθνγέλεηα, ην ζρνιείν, νη πξψηεο νκάδεο θνηλσληθνπνίεζεο θαη γεληθφηεξα ην θνηλσληθφ
πεξηβάιινλ φπνπ αλαπηχζζεηαη θαη ζηελ πνξεία ζπλαλαζηξέθεηαη ην άηνκν δηακνξθψλνπλ ηελ
πξνζσπηθφηεηα. Αμίδεη λα ζεκεησζεί ζ’ απηφ ην ζεκείν πσο ην πεξηβάιινλ κπνξεί θαη λα ηελ αιιάμεη. Απηφ
ζεκαίλεη πσο ε πξνζσπηθφηεηα κπνξεί λα είλαη θάηη εχπιαζην θαη κεηαβαιιφκελν. Απφ απηφ ζπκπεξαίλνπκε
πσο κηα πγηήο αλαηξνθή θαη ζπλαλαζηξνθή ηνπ αηφκνπ θαη ε αλάπηπμή ηνπ ζε έλα πγηέο πεξηβάιινλ είλαη
πηζαλφ λα δηακνξθψλνπλ κηα ηζνξξνπεκέλε πξνζσπηθφηεηα. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε πνηθηιία κεζφδσλ πνπ
δίλνληαη ζηνλ άλζξσπν γηα ηελ αλάπηπμε δεμηνηήησλ, επθπΐαο αιιά θαη ησλ αηνκηθψλ ηθαλνηήησλ ηνπ είλαη
ζνβαξνί παξάγνληεο. Χο εθ ηνχηνπ, ζεκαζία έρεη ην πψο ν θαζέλαο καζαίλεη, πσο ηειηθά πξνζιακβάλεη ηα
πνιηηηζηηθά θαη εξεζίζκαηα θαη ππφ πνηεο θνηλσληθέο ζπλζήθεο. Πξφθεηηαη ινηπφλ γηα ζρέζεηο αιιειεμάξηεζεο,
ηφζν ησλ ζπλζεθψλ φζν θαη ησλ αηφκσλ κεηαμχ ηνπο. ΢ηελ άιιε πιεπξά βξίζθεηαη ην άηνκν πνπ δελ
κεγάισζε ζε κηα ζπγθξνηεκέλε νηθνγέλεηα, αιιά ζε κηα δπζιεηηνπξγηθή, ε νπνία ζπλήζσο είλαη έηζη εμαηηίαο
θνηλσληθψλ ή νηθνλνκηθψλ ζπλζεθψλ, ή αθφκα φηαλ δελ ππάξρεη θαλ νηθνγέλεηα (εγθαηάιεηςε θαη αλαηξνθή
ηνπ αηφκνπ ζε νξθαλνηξνθείν), φηαλ ην ζρνιείν δελ είλαη αλνηθηφ γηα φινπο θαη δελ πιεξνί ηνπο
εθπαηδεπηηθνχο ζηφρνπο, φηαλ ε θνηλσλία νιφθιεξε θαη ην πνιηηηθφ ζχζηεκα δελ παξέρεη ζηνλ άλζξσπν ηα
θνηλσληθά θαη πνιηηηζηηθά αγαζά πνπ δηθαηνχηαη, ηφηε δελ ηνπ παξέρεη θαη φιεο εθείλεο ηεο δπλαηφηεηεο λα
αλαπηχμεη νκαιά ηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπ, θαη ηφηε θάλνπλ ηελ εκθάληζή ηνπο νη δηαηαξαρέο πξνζσπηθφηεηαο
θαη ε αληηθνηλσληθή ζπκπεξηθνξά. Άξα θαλέλαο δελ γελληέηαη κε πξνθαζνξηζκέλεο ηηο επηινγέο ηνπ θαη ηηο
ηδηφηεηέο ηνπ. Σηο ρηίδεη κέξα κε ηε κέξα, ζην πεξηβάιινλ πνπ δεη θαη αλαπηχζζεηαη θαη ελ ζπλερεία απνηειεί θη
ν ίδηνο απνηέιεζκα απηνχ ηνπ πεξηβάιινληνο. ΢πλεπάγεηαη πσο αθφκα θαη ε πξνζσπηθφηεηα ηνπ εγθιεκαηία
λα έρεη ην δηθφ ηεο ξφιν ζε κηα πξάμε, δελ δχλαηαη λα ηελ εμεηάζνπκε κεκνλσκέλα θαη λα ηελ απνδψζνπκε
απιά ζηελ αληηθνηλσληθή ζπκπεξηθνξά ηνπ αηφκνπ αιιά ζα πξέπεη λα εμεηάζνπκε φια εθείλα ηα θνηλσληθά
αίηηα πνπ δεκηνχξγεζαλ απηή ηελ αληηθνηλσληθή ζπκπεξηθνξά θαη πνπ ελ ηέιεη ηνλ νδήγεζαλ ζε κηα
εγθιεκαηηθή πξάμε.

Ο Cleckey ππνζηήξημε πσο δελ είλαη φινη νη εγθιεκαηίεο ςπρνπαζείο αιιά θαη νχηε φινη νη ςπρνπαζείο
εγθιεκαηίεο. Απηφ ππνδειψλεη ηφζν απηά πνπ πξναλαθέξζεθαλ γηα ηε δνκή ηελ λνεκνζχλεο θαη ηεο
πξνζσπηθφηεηαο φζν θαη γηα ην ξφιν ησλ αηηηψλ ηνπ εγθιήκαηνο. Γειαδή πσο δελ αξθεί ε ςπρηθή δηαηαξαρή,
ε αληηθνηλσληθή ζπκπεξηθνξά θαη άιια παξεκθεξή αίηηα γηα λα δηθαηνινγήζνπλ έλα έγθιεκα. ΢πλεπψο ε
πξνζνρή πξέπεη λα ζηξέθεηαη θαη ζε άιια αίηηα πνπ νδήγεζαλ ην δξάζηε ζ’ απηή ηελ απνηξφπαηα πξάμε, θαη
απηά είλαη ζπλήζσο θνηλσληθά. ΋πσο θαη κε ηηο ζεσξίεο πνπ ήζειαλ ηνλ απζνξκεηηζκφ λα επζχλεηαη γηα
εγθιήκαηα. Ο απζνξκεηηζκφο είλαη θη απηφο κέξνο ηεο δνκήο ηεο λνεκνζχλεο θαη ηεο πξνζσπηθφηεηαο. Απηφ
εμεγείηαη απφ ην φηη απνηειεί κέξνο ηνπ απηνειέγρνπ. Καη ν απηνέιεγρνο απνηειεί επίζεο κέξνο ηεο
αλαηξνθήο αιιά θαη ηνπ ηξφπνπ θαη ησλ κεζφδσλ αλάπηπμεο ηνπ αηφκνπ. Ο Moffit έθαλε επίζεο ιφγν γηα
αληηθνηλσληθή ζπκπεξηθνξά πνπ επζχλεηαη γηα εγθιήκαηα θαη πνηληθά αδηθήκαηα. Μίιεζε γηα πξφσξα
λεπξνςπρνινγηθά πξνβιήκαηα πνπ αηηηνινγνχλ απηή ηε ζπκπεξηθνξά θαη ηα νπνία νθείινληαη ζηε ρξήζε
λαξθσηηθψλ, ηε θησρή δηαηξνθή απφ ηε κεηέξα ελψ είλαη έγθπνο, ηε ζηέξεζε ηεο αγάπεο ή ηελ θαθνπνίεζε
αλειίθνπ θαη ηελ παξακέιεζε κεηά ηε γέλλεζε. Σα πξνβιήκαηα απηά αηηηνινγνχλ ηελ απνηπρία ησλ παηδηψλ
ζην ζρνιείν θαη ζπλάκα έρνπλ επίδξαζε ζην ππφινηπν ηεο δσήο ηνπ. Οη παξάγνληεο πνπ επεξέαζαλ απηή ηελ
αληηθνηλσληθή ζπκπεξηθνξά θαη δεκηνχξγεζαλ απηά ηα λεπξνςπρνινγηθά πξνβιήκαηα απνηεινχλ θνηλσληθά
αίηηα.

Ζ ρξήζε λαξθσηηθψλ πνπ απνηειεί κάζηηγα πηα, αλέθεξα παξαπάλσ πσο έρεη αλ φρη εμ νινθιήξνπ, θαηά
θχξην ιφγν ηηο ξίδεο ηνπ ζηελ θνηλσλία, θαη κεγάιν κέξνο ηεο πνπ απαζρνιείηαη κε ηε ρξήζε λαξθσηηθψλ αιιά
θαη ράλεη ηε δσή ηνπ είλαη απιά ην ζχκα ηεο δνκήο θαη ησλ ζηξαηεγηθψλ ηεο θνηλσλίαο απηήο. Ζ άζρεκε δσή
ηνπ εκβξχνπ, ηνπ παηδηνχ φηαλ γελληέηαη, ζηεξνχκελν ηελ αγάπε πνπ ηνπ πξέπεη, έρεη θη απηή επίζεο ηηο ξίδεο
ηεο ζηελ θνηλσλία. Γηα παξάδεηγκα, κηα νηθνγέλεηα πνπ κνρζεί ζηελ θπξηνιεμία γηα λα γελλήζεη, λα κεγαιψζεη
θαη λα αλαζξέςεη ηα παηδηά ηεο, λα ηνπο εμαζθαιίζεη ηα πξνο ην δελ, θαζψο ζπλήζσο νχηε ιφγνο πηα γίλεηαη

49
γηα ην επ δελ, λα ηα κνξθψζεη θαη λα θξνληίζεη ην κέιινλ ηνπο, πξνθαλψο δελ είλαη ηθαλή λα κεγαιψζεη νκαιά
έλα παηδί θαη λα ηνπ δψζεη απηά πνπ αμίδεη, είηε θάλνπκε ιφγν γηα πιηθά αγαζά είηε γηα ηελ αγάπε κε ηνλ ηξφπν
πνπ πξέπεη λα δίλεηαη ζε έλα παηδί αιιά θαη ηελ πξνζνρή. Μηα νηθνγέλεηα πνπ βξίζθεηαη αληηκέησπε κε ηελ
εξγαζηαθή αλαζθάιεηα, ηελ αλεξγία θαη ηελ αγσλία γηα ηελ επφκελε κέξα, είλαη πέξα γηα πέξα θπζηθφ λα
δηαηαξάζζεηαη ηφζν ζε αηνκηθφ φζν θαη ζε ζπιινγηθφ επίπεδν. Γη’ απηφ θπζηθά δελ επζχλεηαη ε ίδηα, θαζψο
φπσο είλαη ινγηθφ θαη θνηλψο απνδεθηφ, φηαλ κηα νηθνγέλεηα θέξλεη ζηνλ θφζκν έλα παηδί επηζπκεί λα ηνπ
δψζεη φια ηα εθφδηα πνπ ζα ην θάλνπλ επηπρηζκέλν θαη ζα ηνπ δηακνξθψζνπλ κηα αζθαιή θαη’ επέθηαζε κηα
δσή γεκάηε απφ φια εθείλα πνπ ζα ηνπ εμαζθαιίζνπλ έλα κέιινλ κε πξφνδν θαη επεκεξία. Οη επζχλεο
αληίζεηα, επηξξίπηνληαη ζην πνιηηηθφ ζχζηεκα θαη ζηελ θνηλσλία, πνπ δελ κεξηκλά νχηε κέζσ εηδηθήο κέξηκλαο
γηα ηελ ειάθξπλζε ηεο νηθνγέλεηαο απφ ηα βάξε ηεο αλαηξνθήο ηνπ παηδηνχ, νηθνλνκηθά θαη πξαθηηθά, ζην
ξφιν ηνπ ζρνιείνπ πνπ θπζηθά δελ αλαπιεξψλεη απηφλ ηεο νηθνγέλεηαο, αιιά δελ θξνληίδεη λα κνξθψζεη θαη
λα εθνδηάζεη ην παηδί κε φια φζα είλαη απαξαίηεηα γηα ηελ νκαιή ηνπ αλάπηπμε σο απηφλνκε θαη μερσξηζηή
πξνζσπηθφηεηα. Απηφ ζπκβαίλεη εμαηηίαο ησλ θξαγκψλ πνπ ππάξρνπλ ζηνλ ηνκέα ηεο εθπαίδεπζεο, θάηη πνπ
εθθξάδεηαη απφ ηα πνζνζηά ησλ παηδηψλ πνπ εγθαηαιείπνπλ ην ζρνιείν εμαηηίαο ηεο αδπλακίαο ηνπο θαη αθνχ
θαλέλαο δελ κπνξεί λα ηα βνεζήζεη αθηινθεξδψο, ή επεηδή αλαγθάδνληαη λα εξγαζηνχλ πξνθεηκέλνπ λα
επηβηψζνπλ. Δπνκέλσο, φια έρνπλ κηα αηηηνιφγεζε αιιά θαη κηα ζεηξά κεζφδσλ γηα ηελ απνηξνπή
δπζιεηηνπξγηψλ ζηελ θνηλσλία θαη’ επέθηαζε θαη ζηε δσή ηνπ αηφκνπ εηδηθφηεξα.

Οη έξεπλεο θαη ηα ζηνηρεία ησλ παξαπάλσ ζεσξηψλ καο νδεγνχλ λα θαηαιήμνπκε φηη ε ρακειή λνεκνζχλε
δελ έρεη θαλέλα επζχ αληίθηππν ζην έγθιεκα θαη ηελ παξαβαηηθφηεηα. Οη δηαθνξέο ζηηο κεηξήζεηο IQ αλάκεζα
ζηνπο παξαβάηεο θαη ηνπο κε παξαβάηεο πηζαλφηαηα λα απνηεινχλ απνηέιεζκα απφ πεξηβαιινληηθνχο
παξάγνληεο παξά απφ γελεηηθνχο. Πηζαλφλ απηέο νη δηαθνξέο λα επεξεάδνπλ ηελ επίδξαζε ρακειήο επίδνζεο
ησλ παξαβαηψλ ζηα ζρνιεία παξά απφ θάζε γελεηηθή θαησηεξφηεηα. Πξνζζέησο, αλ ππάξρεη θαλέλαο
αηηηψδεο ζχλδεζκνο κεηαμχ ηεο ρακειήο λνεκνζχλεο θαη εγθιήκαηνο, είλαη πηζαλφ λα κεζνιαβεί απφ άιινπο
παξάγνληεο, φπσο είλαη ε ζρνιηθή απνηπρία. Σέινο νη κεζνδεχζεηο γηα λα κεηψλνπλ ην έγθιεκα θαη ηελ
παξαβαηηθφηεηα ζα έπξεπε λα ζπκθσλνχλ κε ηελ ππαξθηή αηηία (π.ρ. ε ζρνιηθή απνηπρία) παξά κε
ρακειφηεξε λνεκνζχλε.

50
6.ΔΓΚΛΖΜΑ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΔ΢ ΢ΤΝΘΖΚΔ΢
Δλ αληηζέζεη κε ηηο εμεγήζεηο ηεο εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο πνπ εζηηάδνπλ ζηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ αηφκνπ,
άιιεο ζεσξίεο κείσζαλ ή αγλφεζαλ εμ νινθιήξνπ ηε ζεκαζία ησλ βηνινγηθψλ ή ςπρνινγηθψλ απνηειεζκάησλ
θαη αζρνιήζεθαλ κε ηηο νηθνλνκηθέο δηαθνξέο θαη ηελ επηξξνή ηνπο. Δζηίαζαλ ζηηο πφιεηο φπνπ θαηνηθνχζαλ
θησρνί άλζξσπνη θαη ρξεζηκνπνίεζαλ επηρεηξήκαηα ζρεηηθά κε ηηο αλεπηζχκεηεο ζπλέπεηεο ηεο θηψρεηαο
φπσο ε αξξψζηηα, ην έγθιεκα, ε απειπηζία πνπ μεθηλνχλ απφ ηελ αξραηφηεηα. Απηέο νη κειέηεο ζπλδχαζαλ
θαηξνχο νηθνλνκηθήο χθεζεο κε θαηξνχο νηθνλνκηθήο επεκεξίαο, πινχζηεο πεξηνρέο ηεο ρψξαο κε θησρέο,
πξνθεηκέλνπ λα δνπλ εάλ ππάξρνπλ ζπζηεκαηηθέο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ επηπέδσλ εγθιήκαηνο θαη ησλ
επηπέδσλ αλεξγίαο, θαη εάλ ην έγθιεκα ζρεηίδεηαη κε ηελ νηθνλνκηθή αληζφηεηα, θαη κε ηε θηψρεηα πνπ ππάξρεη
δίπια ζηνλ πινχην.

Ο Guerry θαη ν Quetelet, κφιηο έγηλαλ δηαζέζηκεο νη ζηαηηζηηθέο ηνπ εζληθνχ εγθιήκαηνο ζηε Γαιιία ην 1800,
επηρείξεζαλ λα θαηαδείμνπλ ηε ζρέζε κεηαμχ εγθιήκαηνο θαη θηψρεηαο. ΢χγθξηλαλ ηηο πην πινχζηεο πεξηνρέο
ηεο Γαιιίαο κε ηηο θησρέο πεξηνρέο επεηδή ππήξραλ πεξηζζφηεξνη θησρνί άλζξσπνη εθεί. Αληίζεηα κε φηη
πεξίκελαλ, βξήθαλ φηη νη πινπζηφηεξεο πεξηνρέο ηεο Γαιιίαο είραλ πεξηζζφηεξα εγθιήκαηα θηψρεηαο αιιά
ιηγφηεξα εγθιήκαηα βίαο θαη απηφ ζπλέβαηλε επεηδή ππήξραλ πεξηζζφηεξα πξάγκαηα λα θιέςνπλ ζε πινχζηεο
πεξηνρέο. ΢ε αληίζεζε κε ηηο θησρέο επαξρίεο πνπ έηεηλαλ λα έρνπλ ιηγφηεξε αληζφηεηα επεηδή θαζέλαο ήηαλ
θησρφο κνινλφηη νη άλζξσπνη είραλ φζα ήηαλ απαξαίηεηα γηα λα επηβηψζνπλ. Οη αληζφηεηεο απηέο ήηαλ ηα
αίηηα αλαπαξαγσγήο ηεο δπζαξέζθεηαο ζηα θησρά ζηξψκαηα. Απφ ηηο αξρέο ηνπ 1800,ν Quetelet επεζήκαλε
πσο αθφκα θαη νη πινχζηεο πεξηνρέο ίζσο λα έρνπλ πνιινχο θησρνχο αλζξψπνπο. Μηα πεξηζζφηεξν άκεζε
κέηξεζε ηεο θηψρεηαο ζα κπνξνχζε λα αξηζκήζεη ηνλ αξηζκφ ησλ θησρψλ ζε μερσξηζηφ ρξφλν θαη κέξνο,
πξνθεηκέλνπ λα δεη αλ νη επνρέο θαη ηα κέξε κε πεξηζζφηεξνπο θησρνχο έρνπλ ζεκαληηθφηεξα πνζνζηά ζηα
επίπεδα ηνπ εγθιήκαηνο.

Πνιιέο έξεπλεο θηλήζεθαλ ζηε ζθέςε πσο ζα έπξεπε λα ππάξρνπλ πεξηζζφηεξα εγθιήκαηα ζε επνρέο
κείσζεο ησλ αγαζψλ, φπσο θαη ζε επνρέο νηθνλνκηθήο χθεζεο επεηδή ππάξρνπλ πεξηζζφηεξνη θησρνί θαη ζηε
δηάξθεηα ησλ επνρψλ νηθνλνκηθήο επεκεξίαο επεηδή ππάξρνπλ ιηγφηεξνη θησρνί άλζξσπνη. Χζηφζν, κειέηεο
βξήθαλ πσο ηα γεληθά επίπεδα εγθιήκαηνο δελ απμάλνληαη ζηε δηάξθεηα νηθνλνκηθψλ δπζρεξεηψλ. Κάπνηεο
κειέηεο επίζεο βξήθαλ πσο ην έγθιεκα πξαγκαηηθά κεηψλεηαη ζηε δηάξθεηα ππνρσξήζεσλ θαη πθέζεσλ,
πξνζζέησο φκσο ζεκεηψλεηαη πσο ε νηθνλνκηθή επεκεξία δελ ζρεηίδεηαη απαξαίηεηα κε ηηο κεηψζεηο ζην
έγθιεκα. ΋πσο γηα παξάδεηγκα ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο ζηε δεθαεηία 1960 θαη λσξίο ζηε δεθαεηία 1970 ε
νηθνλνκηθή δηαζηνιή ήηαλ γηα ρξφληα ζπνπδαία, αιιά ην έγθιεκα θαη ε παξαβαηηθφηεηα απμήζεθαλ ζεκαληηθά
ηελ επνρή εθείλε. Νσξίο, ην 1990, νη Ζλσκέλεο Πνιηηείεο πάιη εηζήρζεζαλ ζε καθξά πεξίνδν νηθνλνκηθήο
επέθηαζεο, αιιά ην έγθιεκα θαη ε παξαβαηηθφηεηα άξρηζαλ λα ππνρσξνχλ ηελ ίδηα ψξα, θαη απφ ηελ αξρή ηνπ
2000 ηα επίπεδα ήηαλ ηα ρακειφηεξα γηα πάλσ απφ ηξηάληα ρξφληα. Έηζη, ε νηθνλνκηθή επέθηαζε πξνθαλψο
ζρεηηδφηαλ κε ηηο απμήζεηο ζην έγθιεκα ζηε δεθαεηία 1960 αιιά κε κεηψζεηο ζην έγθιεκα ζηε δεθαεηία ηνπ
1990.

Σν 1970, ν Cho, βξήθε φηη ην πνζνζηφ ησλ αλζξψπσλ θάησ απφ ην φξην ηεο θηψρεηαο ζηηο ζαξάληα ελληά
κεγαιχηεξεο πφιεηο ησλ Ζλσκέλσλ Πνιηηεηψλ δελ ζρεηηδφηαλ κε θάπνην απφ ηνπο εθηά δείθηεο εγθιήκαηνο
αλαθεξφκελνπο απφ ην FBI, ν Ehrlich βξήθε φηη ππήξρε κηα ζεηηθή ζρέζε κεηαμχ ησλ επηπέδσλ εγθιήκαηνο ζε
θησρή πνιηηεία γηα ην 1940-1950, θαη ην 1960 ην πνζνζηφ ηεο νηθνγέλεηαο ιάκβαλε ιηγφηεξν απφ ην κηζφ
κεζαίν εηζφδεκα. Οη Loftin θαη Hill, δεκηνχξγεζαλ έλαλ δείθηε ¨δνκηθήο θηψρεηαο¨ πνπ πεξηειάκβαλε κεηξήζεηο
ηεο ζλεζηκφηεηαο ησλ λεπίσλ, ηε ρακειφηεξε εθπαίδεπζε, θαη ηηο νηθνγέλεηεο κε έλαλ γνλέα, φπσο θαη ην
εηζφδεκα. Βξήθαλ πνιχ δπλαηφ ζπζρεηηζκφ κεηαμχ ηεο κέηξεζεο θαη ησλ επηπέδσλ αλζξσπνθηνλίαο ζηελ
πφιε. ΋κνηα απνηειέζκαηα ρξεζηκνπνίεζαλ ηνλ ίδην δείθηε ηεο δνκηθήο θηψρεηαο φπνπ βξέζεθε ζε δχν
πξφζζεηεο κειέηεο, κηα απφ ηηο νπνίεο θαηέιεγε φηη ήηαλ δπλαηφο ζπζρεηηζκφο κε ηηο αλζξσπνθηνλίεο πνπ
πεξηιακβάλνπλ νηθνγέλεηεο θαη θίινπο αιιά φρη ηηο αλζξσπνθηνλίεο πνπ πεξηιακβάλνπλ μέλνπο. Αθνινχζσο,

51
θάπνηνη κειεηεηέο βξήθαλ πσο ππάξρνπλ δηαθνξεηηθέο ζρέζεηο ζηα εγθιήκαηα θηψρεηαο ζε δηαθνξεηηθέο
πεξηνρέο ηεο ρψξαο. Οη εξεπλεηέο θνίηαμαλ ηηο επηδξάζεηο ηεο ζπγθεληξσκέλεο θηψρεηαο, ζεσξψληαο φηη
αηηηνινγεί ην έγθιεκα φηαλ φινη νη θησρνί άλζξσπνη δνπλ ζην ίδην κέξνο, φπσο αληηηάζζεηαη γηα είλαη
δηαζθνξπηζκέλν κεηαμχ ηεο κεζαίαο ηάμεο ησλ αλζξψπσλ. Απφ ηηο έξεπλεο πνπ έγηλαλ βξέζεθε πσο ε
γεηηλίαζε δελ έκνηαδε λα επεξεάδεη ηα πνζνζηά αλζξσπνθηνλίαο.

Πνιινί πηζηεχνπλ πσο ε αλεξγία αηηηνινγεί ην έγθιεκα θαη ζπλεπψο ην έγθιεκα ζα έπξεπε λα απμάλεηαη
φηαλ ε αλεξγία είλαη ςειά θαη λα κεηψλεηαη φηαλ ε αλεξγία είλαη ρακειά. Ζ άπνςε βαζηδφηαλ ζηελ ππφζεζε φηη
ε αλεξγία αηηηνινγεί ηε θηψρεηα θαη έηζη ε θηψρεηα αηηηνινγεί ην έγθιεκα. ΢ην πιαίζην κειεηψλ πνπ εζηηάδνπλ
ζηε ζρέζε κεηαμχ αλεξγίαο θαη λεαληθήο παξαβαηηθφηεηαο, κηα κειέηε απφ ηνλ Glaser θαη ηνλ Rice βξήθε πσο
ε παξαβαηηθφηεηα ζρεηίδεηαη αληηζηξφθσο κε ηελ αλεξγία (γηα παξάδεηγκα, ε παξαβαηηθφηεηα είλαη πςειή
φηαλ ε αλεξγία είλαη ρακειή). Τπνζηήξημαλ πσο απηφ ίζσο λα ζπλέβαηλε επεηδή νη άλεξγνη γνλείο είλαη
πεξηζζφηεξν ζηε δηάζεζε ησλ παηδηψλ ηνπο. Άιιεο κειέηεο θαηαιήγνπλ ζην φηη ε παξαβαηηθφηεηα είλαη πςειή
φηαλ ε αλεξγία είλαη πςειή. Αληίζεηα, νη Danser θαη νη Laub δελ βξήθαλ θακία ζρέζε κεηαμχ παξαβαηηθφηεηαο
θαη επηπέδσλ αλεξγίαο ηεο λενιαίαο αθφκα θαη κέζα ζε ζπγθεθξηκέλε ειηθία, θχιν θαη θπιεηηθέο νκάδεο. Ο
Calvin είπε πσο ππάξρεη κηα θιεηζηή θαη άκεζε ζρέζε κεηαμχ αλεξγίαο θαη εγθιήκαηνο γηα ηνπο Αθξηθαλνχο-
Ακεξηθαλνχο λένπο θαη πσο φζνη ππνζηεξίδνπλ θάηη δηαθνξεηηθφ ρξεζηκνπνηνχλ ιαλζαζκέλεο πιεξνθνξίεο ή
ειαηησκαηηθέο εξκελείεο.

Αθφκα, αληηθαηηθά ήηαλ ηα επξήκαηα πνπ πξνέθπςαλ ζηελ εξψηεζε γηα ηε ζρέζε κεηαμχ αλεξγίαο θαη
εγθιήκαηνο ελειίθνπ. Έξεπλεο θαηέιεμαλ πσο είηε δελ ππάξρεη θακία ζρέζε κεηαμχ αλεξγίαο θαη εγθιήκαηνο ή
φηη ε ζρέζε βξίζθεηαη λα είλαη αζήκαληε. Δλ αληηζέζεη, ν Berk θαη νη ζπνπδαζηέο ηνπ κειέηεζαλ πξνγξάκκαηα
γηα λα απνδείμνπλ ηα νθέιε ηεο αλεξγίαο ζε απειεπζεξσκέλνπο θξαηνπκέλνπο θαη θαηέιεμαλ πσο γηα ηνπο
πξψελ-παξαβάηεο ηνπιάρηζηνλ, ε αλεξγία θαη ε θηψρεηα απνηεινχλ αίηηα εγθιήκαηνο. Αθφκα, άιινη εξεπλεηέο
βξήθαλ πσο ε απμαλφκελε σξηαία ακνηβή, ηα επαγγέικαηα πςειήο πνηφηεηαο, θαη ηα επαγγέικαηα πνπ
δηαξθνχλ γηα κεγαιχηεξεο πεξηφδνπο ηνπ ρξφλνπ ζρεηίδνληαη κε ηε κείσζε ηνπ εγθιήκαηνο θηψρεηαο.

Σν 1987, ν Chirios μαλαείδε εμήληα ηξεηο κειέηεο ηνπ εγθιήκαηνο θαη ηεο αλεξγίαο. Καηέιεμε φηη ε ζρέζε
κεηαμχ αλεξγίαο θαη εγθιήκαηνο είλαη ζεηηθή θαη ζπρλά ζεκαληηθή, εηδηθά γηα ην έγθιεκα θηψρηαο, θαη απηή ε
επίδξαζε ήηαλ εηδηθά δπλαηή κεηά ην 1970. Ο Chiricos επίζεο ππνζηήξημε φηη ε ζεηηθή ζρέζε κεηαμχ
εγθιήκαηνο θαη αλεξγίαο είλαη πεξηζζφηεξν πηζαλφ λα βξεζεί φηαλ κηθξφηεξεο ηηκέο εμεηάδνληαη (π.ρ. γεηηνληέο)
απφ φηαλ κεγαιχηεξεο ηηκέο (π.ρ. έζλε), επεηδή απηέο νη κηθξφηεξεο ηηκέο ¨είλαη πεξηζζφηεξν πηζαλφ λα είλαη
νκνηνγελήο¨. ΢ε αληίζεζε, νη νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο ζε κεγαιχηεξεο ηηκέο έρνπλ ζπρλά κηθξφ αληίθηππν ζην
βαζκφ ηεο θηψρεηαο θαη ζηέξεζε ζε ηδηαίηεξεο πεξηνρέο.

Μεηά ηελ αλαζεψξεζε ηνπ Chirico, ν Land θαη νη ζπνπδαζηέο ηνπ βξήθαλ κε ζπλέπεηα ηηο αξλεηηθέο ζρέζεηο
κεηαμχ αλζξσπνθηνλίαο θαη αλεξγίαο κεηά απφ ηνλ έιεγρν γηα άιιεο κεηαβιεηέο ζρεηηδφκελεο κε ηελ
νηθνλνκηθή ζηέξεζε, ηηο αξλεηηθέο ζρέζεηο πνπ είλαη πεξηζζφηεξν ζπρλά απ’ φηη νη ζεηηθέο γηα ηνπο ιεζηέο, θαη
ζεηηθέο αιιά αζήκαληεο επηδξάζεηο γηα ην βηαζκφ θαη ηελ επίζεζε. ΢ρνιηάδνληαο ζην ζπκπέξαζκα ηνπ Chirico,
ηνπ Land, ηνπ Cantor θαη ηνπ Russel ππνζηεξίδνπλ φηη φια ηα ζηνηρεία ζπλνιηθά, ζηεξίδνπλ ηελ επηξξνή κηαο
αδχλαηεο αξλεηηθήο ζρέζεο κεηαμχ εγθιήκαηνο θαη αλεξγίαο απφ ην 1960 ζην 1980. Απηφ θαηά ηελ άπνςή
ηνπο ζεκαίλεη πσο ην έγθιεκα πεγαίλεη πξνο ηα θάησ φηαλ ε αλεξγία πεγαίλεη πξνο ηα πάλσ, αιιά φρη πάξα
πνιχ. Παξ’ φια απηά, ζπκθσλνχλ κε ηνλ Chirico πσο νη ζεηηθέο ζρέζεηο κεηαμχ εγθιήκαηνο θαη αλεξγίαο (ην
έγθιεκα πεγαίλεη πξνο ηα πάλσ φηαλ ε αλεξγία πεγαίλεη πξνο ηα πάλσ) είλαη πεξηζζφηεξν πηζαλφ λα
βξεζνχλ κε κηθξφηεξεο κνλάδεο αλάιπζεο θαη γηα ηα εγθιήκαηα θηψρεηαο.

Άιινη κειεηεηέο εζηίαζαλ ζηηο ηδηαίηεξεο πηπρέο ηεο αλεξγίαο. Παξάδεηγκα, ρξεζηκνπνηψληαο πιεξνθνξίεο
απφ ην 1970 ζην 1990, ν White εμέηαζε ηηο επηδξάζεηο ησλ πηψζεσλ ζε βηνκεραληθά επαγγέικαηα ζηηο 100
κεγαιχηεξεο Ακεξηθαληθέο πνιηηείεο. Βξήθε φηη νη κεηψζεηο ζηα βηνκεραληθά επαγγέικαηα νδεγνχζαλ ζε

52
απμαλφκελε θηψρεηα θαη αλεξγία πνπ κε ηε ζεηξά ηνπο νδεγνχζαλ ζε απμαλφκελεο θινπέο, ιεζηείεο, θαη
παξαβάζεηο ζρεηηθέο κε λαξθσηηθά. Παξ’ φια απηά δελ βξήθε θακία επίδξαζε ζηα εγθιήκαηα βίαο φπσο ν
θφλνο θαη ε βαξηά επίζεζε. Αληίζεηα, ν Shihaden θαη ν Ousey επίζεο ρξεζηκνπνίεζαλ πιεξνθνξίεο απφ ην
1970-1990 θαη βξήθαλ φηη ππάξρεη πηψζε ζηελ πξφζβαζε ζε εξγαζίεο ρακειήο δπλαηφηεηαο ζε θεληξηθέο
πφιεηο κε απνηέιεζκα λα απμάλεηαη ε θηψρεηα, ηεο νπνίαο απνηέιεζκα λα απμάλεηαη ε βία κεηαμχ Αθξηθαλψλ
Ακεξηθαλψλ θαη Δπξσπαίσλ Ακεξηθαλψλ.

Απφ ηα παξαπάλσ, πξνθχπηνπλ έμη ζεκαληηθά πξνβιήκαηα γηα ηελ εξκελεία ηνπ εγθιήκαηνο ζε ζρέζε κε ηηο
νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο πνπ νδεγνχλ ζε φια ηα αζπκβίβαζηα θαη αληηθαηηθά ζπκπεξάζκαηα. Σν πξψην
πξφβιεκα έρεη λα θάλεη κε ην φηη ε θηψρεηα είλαη πάληα έλα ζέκα ππνθεηκεληθψλ ζπλζεθψλ ζρεηηθά κε ην ηη
έρνπλ νη άιινη απφ ηελ απνπζία ή ηελ παξνπζία ζπγθεθξηκέλνπ πνζνχ θηψρεηαο ή άιιεο κέηξεζεο πινχηνπ.
Δμαηηίαο ηεο έιιεηςεο ηνπ μεθάζαξνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ηεο εξκελείαο ηεο θηψρεηαο, κεηξηέηαη κε πνιινχο
δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο ζε δηαθνξεηηθέο κειέηεο. Απηνί νη δηαθνξεηηθνί ηξφπνη κέηξεζεο κπνξνχλ λα
νδεγήζνπλ ζε αζπκβίβαζηα θαη αληηθαηηθά ζπκπεξάζκαηα. Ζ αλεξγία, επίζεο απνηειεί κηα αζαθή έλλνηα,
θαζψο ηα επίζεκα επίπεδα αλεξγίαο κπνξνχλ κφλν λα αξηζκήζνπλ ηνπο αλζξψπνπο πνπ είλαη ¨ηθαλνί θαη
δηαζέζηκνη¨ γηα δνπιεηά. ΢πλεπψο, νη άλζξσπνη πνπ δελ έρνπλ πξνβεί ζε αλαδήηεζε εξγαζίαο δελ
πεξηιακβάλνληαη ζηα πνζνζηά αλέξγσλ ζηηο επίζεκεο ζηαηηζηηθέο αλεξγίαο. Πξνζζέησο, πνιινί άλζξσπνη
είλαη άλεξγνη κε ρακειή ακνηβή θαη απαζρνινχληαη απφ αδηέμνδα επαγγέικαηα κε άζιηεο εξγαζηαθέο
ζπλζήθεο. Χζηφζν αζρέησο απφ ηηο αληημνφηεηεο ησλ επαγγεικάησλ απηψλ, ηα άηνκα απηά ππνινγίδνληαη σο
εξγαδφκελνη. ΢πλεπψο, άζρεηα απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα φηη ε θηψρεηα θαη ε αλεξγία είλαη γλήζηα παηδηά ηεο
αλζξψπηλεο εκπεηξίαο, εληνχηνηο δελ νδεγνχληαη εχθνια ζηελ αθξηβή θαη ζπλεπή ζπιινγή πιεξνθνξηψλ. Σν
δεχηεξν πξφβιεκα έρεη λα θάλεη κε δχν αληηηηζέκελεο ζεσξεηηθέο ππνζέζεηο ζρεηηθά κε ηε ζρέζε κεηαμχ
νηθνλνκηθψλ ζπλζεθψλ θαη εγθιήκαηνο.

Ζ πξψηε ππφζεζε ζρεηηθά είλαη φηη ε ζρέζε είλαη αληίζηξνθε ή αξλεηηθή, απηφ ζεκαίλεη φηαλ νη νηθνλνκηθέο
ζπλζήθεο είλαη θαιέο, ην πνζνζηφ εγθιήκαηνο ζα έπξεπε λα είλαη ρακειφ, ελψ φηαλ νη νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο
είλαη θαθέο, ην έγθιεκα ζα έπξεπε λα είλαη πςειφ. ΋κσο, φπσο πεξηγξάθεθε, πνιινί κειεηεηέο βξήθαλ
αληίζεηα ζπκπεξάζκαηα. Σν απνηέιεζκα ήηαλ λα πξνθχςεη κηα δεχηεξε ππφζεζε αλαθνξηθά κε ηε ζρέζε
κεηαμχ εγθιήκαηνο θαη νηθνλνκηθψλ ζπλζεθψλ. Βιέπεη ηελ εγθιεκαηηθφηεηα σο επέθηαζε θαλνληθήο
νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο, θαη άξα ππνζέηεη φηη απμάλεηαη θαη κεηψλεηαη κε ηνλ ίδην ηξφπν φπσο θαη θάζε
άιιε νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα. Αλ ηζρχεη απηφ, ηφηε ην ζπλνιηθφ έγθιεκα ζα έπξεπε λα απμάλεηαη θαη λα είλαη
ζην πςειφηεξν ζεκείν φηαλ νη νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο είλαη θαιέο, θαη ζα έπξεπε λα κεηψλεηαη φηαλ νη
νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο είλαη θαθέο.

Σν 1931, ν Morris Ploscowe έθαλε ρξήζε ηεο ππφζεζεο απηήο πξνθεηκέλνπ λα εμεγήζεη ηε γεληθφηεξα
ππνζηεξηγκέλε πεπνίζεζε φηη ην έγθιεκα απμαλφηαλ ζηελ κεγαιχηεξε δηάξθεηα ησλ πξνεγνχκελσλ 150
ρξφλσλ ζην Γπηηθφ θφζκν. Θεψξεζε πσο ε αζχγθξηηε νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή πξφνδνο είρε δψζεη
ζπλεζηζκέλνπο εξγάηεο κε θαιχηεξε νηθνλνκηθή ζέζε απ’ φηη είραλ πνηέ ζην παξειζφλ, αιιά απηή ε πξφνδνο
έθεξε επίζεο θαηλνχξηεο πηέζεηο θαη απαηηήζεηο πνπ ζπρλά είραλ απνηέιεζκα ηελ εγθιεκαηηθφηεηα. ΢πκπέξαλε
πσο φπνπ απμάλνληαη ηα θίλεηξα θαη νη επθαηξίεο γηα παξάλνκεο δξαζηεξηφηεηεο ην απνηέιεζκα απ’ απηφ είλαη
κηα αχμεζε ηνπ πνζνχ ησλ παξάλνκσλ δξαζηεξηνηήησλ, θαη ππάξρεη ηθαλφηεηα λα είλαη αχμεζε ζην έγθιεκα.
΋κσο ε ππφζεζε ηνπ Ploscowe γηα ηελ αχμεζε ηνπ εγθιήκαηνο γηα ηα 150 ρξφληα αληηηέζεθε ζηε κειέηε ηνπ
Gurr θαη ησλ ζπνπδαζηψλ ηνπ πνπ βξήθαλ πσο ηα επίπεδα εγθιήκαηνο ζην Λνλδίλν, ηε ΢ηνθρφικε θαη ην
΢χδλευ έρνπλ πξαγκαηηθά κεησζεί απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1840έσο ην 1930. Δπίζεο βξήθε πσο απφ ηε δεθαεηία
ηνπ 1930 έσο ην 1970, ην έγθιεκα είρε απμεζεί ζηα ίδηα πνζνζηά φπνπ θπκαίλνληαλ νη πξνεγνχκελεο
απμήζεηο ηνπ. Τπέζεζε φηη θάπνηεο απφ ηηο πξφζθαηεο απμήζεηο ζηα επίπεδα εγθιήκαηνο ίζσο λα νθείινληαη
ζηελ πιεξέζηεξε ππνβνιή έθζεζεο ηεο αζηπλνκίαο πνπ δηψθεη ην έγθιεκα, αιιά ππνζηήξημε φηη, γεληθά απηέο
νη ζηαηηζηηθέο απεηθφληδαλ ηε βαζηθή ηάζε ζηελ επίπησζε ηεο εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο.

53
 ΢ηε ζπλέρεηα εμέηαζε ηε ζρέζε κεηαμχ εγθιήκαηνο θαη νηθνλνκηθψλ ζπλζεθψλ θαη βξήθε πσο νη ελδείμεηο ησλ
κειεηψλ γηα ηελ πφιε είλαη φηη ε θηψρεηα θαη ν πινχηνο ζρεηίδνληαη κε ηελ επίπησζε ζην θνηλφ έγθιεκα, φρη
κφλν ηεο θινπήο αιιά εγθιήκαηα ελάληηα ζε πξφζσπα επίζεο. Σνλ δέθαην έλαην αηψλα ζην Λνλδίλν, ηε
΢ηνθρφικε θαη Νέα Γπηηθή Οπαιία θαη ε θινπή θαη ε επίζεζε απμάλνληαη ζηε δηάξθεηα πεξηφδσλ νηθνλνκηθνχ
θαηξαθπιίζκαηνο θαη πηψζεσλ φηαλ νη νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο βειηηψλνληαη πάιη. Ο νηθνλνκηθφο θίλδπλνο είρε
πνιχ ιίγε επίδξαζε ζηα επίπεδα εγθιήκαηνο ζε θάζε θαηεχζπλζε ζηνλ εηθνζηφ αηψλα, αιιά ζαλ ζπλνιηθή
παξαγσγηθφηεηα (πινχηνο) απμαλφηαλ, έηζη έθαλε θαη ην θνηλφ έγθιεκα. Πξνθαλψο δχν ρσξηζηέο αηηίεο
εμειίζζνλαηαη ζηελ εξγαζία ζε δηαθνξεηηθέο επνρέο.

Σα απνηειέζκαηα απηά έδσζαλ άλνδν ζην ηξίην πξφβιεκα, ην νπνίν δηεπθξίλεζε πσο πξηλ ηελ επνρή ηεο
αιιαγήο ησλ νηθνλνκηθψλ ζπλζεθψλ ε νηθνλνκία είρε επίδξαζε ζηελ εγθιεκαηηθφηεηα. Σν εξψηεκα πνπ
πξνθχπηεη είλαη πσο αλ αιιάδνπλ ηα επίπεδα εγθιήκαηνο δελ ζα έπξεπε ηελ ίδηα ψξα λα εκθαλίδνληαη σο
αιιαγέο ζηηο νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο, ή φηη ζα έπξεπε λα ππάξρεη κηα πεξίνδνο ρξνληθήο δηαθνξάο πξηλ
επεξεαζηνχλ ηα επίπεδα εγθιήκαηνο. Μειέηεο βξήθαλ ζρεηηθά πσο ππάξρνπλ δηαθνξεηηθέο ζρέζεηο κεηαμχ
νηθνλνκηθψλ ζπλζεθψλ θαη εγθιεκαηηθφηεηαο θαη πσο νη δηαθνξεηηθέο ρξνληθέο θαζπζηεξήζεηο εμεηάδνληαη.

Ο Cantor θαη ν Land ζπκθψλεζαλ πσο ε αλεξγία απμάλεη ην θίλεηξν γηα ηε δηάπξαμε εγθιήκαηνο.
΢πλεπάγεηαη πσο ηα πςειφηεξα επίπεδα αλεξγίαο ζα έπξεπε λα ζρεηίδνληαη κε ηα πςειφηεξα επίπεδα
εγθιήκαηνο, φκσο απηφ ζρεηίδεαηαη κε ην φηη ζα έπξεπε λα ζεκεηψλεηαη θάπνηα ρξνληθή θαζπζηέξεζε. Οη
επηδξάζεηο ηεο αλεξγίαο εκθαλίδνληαη ζηηο δσέο ησλ αηφκσλ κεηά απφ θάπνηα ρξνληθή πεξίνδν εμαηηίαο ησλ
απνηακηεχζεψλ ηνπο, θαη ηεο ζηήξημήο ηνπο απφ ην νηθνγελεηαθφ θαη θηιηθφ ηνπο πεξηβάιινλ θαη απφ
πξνγξάκκαηα ηεο θπβέξλεζεο φπσο ε απνδεκίσζε ηεο αλεξγίαο. Δπίζεο ζπκθσλνχλ κε ηελ άπνςε ηνπ
Ploscowe πνπ ζεσξεί πσο ε νη νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα ζρεηίδεηαη κε ηηο απμεκέλεο επθαηξίεο λα δηαπξαρζεί
ην έγθιεκα. ΋ηαλ ηα επίπεδα αλεξγίαο είλαη πςειφηεξα, ε ζπλνιηθή νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα ηείλεη λα είλαη
ρακειφηεξε θαη ζα έπξεπε λα είλαη ρακειφηεξα θαη ηα επίπεδα εγθιήκαηνο επεηδή ππάξρνπλ ιηγφηεξεο
πηζαλφηεηεο γηα λα ην δηαπξάμνπλ. ΢πλάκα φκσο ππνζηεξίδνπλ πσο απηή ε επθαηξία ζα έπξεπε λα
εκθαλίδεηαη ακέζσο θαη φηη ζηελ πηψζε ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο νη επθαηξίεο λα δηαπξαρζεί έλα
έγθιεκα κεηψλνληαη ηαπηφρξνλα καδί ηνπο. ΢πλεπψο δελ ζα έπξεπε λα ππάξρεη θακία θαζπζηέξεζε ζηα
θίλεηξα ησλ επθαηξηψλ γηα ηε δηάπξαμε ελφο εγθιήκαηνο.

Βάζεη ζηνηρείσλ γηα ηνπο δέηθηεο εγθιήκαηνο ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο απφ ην 1946-1982, εξεπλεηέο βξήθαλ
πσο ε πξνβιεπφκελε ζεηηθή-αξλεηηθή επίδξαζε γηα ηελ ηδηνθηεζία ζρεηίδεηαη κε εγθιήκαηα θινπήο, ιεζηείαο
θαη θινπήο θηλεηψλ πξαγκάησλ. Έηζη βξήθαλ πσο θαη ην ρξνληθφ θίλεηξν επεξεάδεη θαη ην θίλεηξν λα
δηαπξάμεη θάπνηνο έλα έγθιεκα. ΢πλεπάγεηαη πσο φηαλ ε αλεξγία πήγαηλε πξνο ηα πάλσ, ε θινπή, ε ιεζηεία
θαη ε θινπή θηλεηψλ πξαγκάησλ κεησλφηαλ φκσο απμαλφηαλ ηνλ επφκελν ρξφλν. Σν γεληθφ αληίθηππν απηψλ
ησλ δχν αληηηηζέκελσλ ηάζεσλ ήηαλ αξλεηηθφ- π.ρ. φηαλ ε αλεξγία απμάλεηαη, απηά ηα εγθιήκαηα κεηψλνληαη
ζπλνιηθά αιιά φρη πνιχ. Ζ αλζξσπνθηνλία θαη ε θινπή απηνθηλήησλ έδεημαλ κφλν ηελ επίδξαζε ηεο άκεζα
αξλεηηθήο ¨επθαηξίαο¨- απηφ έπεζε φηαλ ε αλεξγία πήγε πξνο ηα πάλσ αιιά δελ απμήζεθε ηνλ επφκελν
ρξφλν. Σειηθά, ν βηαζκφο θαη ε επίζεζε δελ θάλεθαλ λα ζρεηίδνληαη κε ηελ αλεξγία ζην ζχλνιν.

Σν ηέηαξην πξφβιεκα έρεη λα θάλεη κε ην ζπκπέξαζκα ηνπ Chirico γηα ηε ζεηηθή ζρέζε κεηαμχ εγθιήκαηνο θαη
αλεξγίαο πνπ ήηαλ πεξηζζφηεξν πηζαλφ λα βξεζεί ζε γεηηνληέο θαη θνηλσλίεο απ’ φηη ζε κεηξνπνιηηηθέο
πεξηνρέο θαη έζλε, θάηη πνπ θαζφξηδε θαη ην κέγεζνο επηξξνήο ησλ νηθνλνκηθψλ παξαγφλησλ, δειαδή νη
νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο ζηε γεηηνληά ίζσο επεξεάδνπλ δπλαηφηεξα ην έγθιεκα εθεί, αιιά νη νηθνλνκηθέο
ζπλζήθεο ζε έλα έζλνο ίζσο λα έρνπλ κηθξή ζχγθξνπζε ζηα επίπεδα εζληθνχ εγθιήκαηνο. Σα ζπκπεξάζκαηα
πνπ ζπζρεηίδνπλ ηα πνζνζηά εγθιήκαηνο βαζίζηεθαλ ζηηο εκπεηξίεο ησλ αηφκσλ πνπ δνχζαλ ζε πεξηνρέο κε
πςειά επίπεδα αλεξγίαο. Δπίζεο ζεκαληηθφ είλαη θαη ην πνζνζηφ ησλ αηφκσλ ηα νπνία απαζρνινχληαη ζε
παξάλνκα επαγγέικαηα, πνπ φκσο εμαξηάηαη απφ ηε θχζε ηεο λνκηθήο αγνξάο εξγαζίαο. Ζ παξάλνκε
εξγαζία πιεξψλεη θαιχηεξα θαη πνιιέο θνξέο παξέρεη θαιχηεξεο ζπλζήθεο εξγαζίαο θη έηζη νη λένη έρνπλ

54
ζεκαληηθφηεξν θίλεηξν γηα λα αζρνιεζνχλ κ’ απηή. Ο Fagan ππνζηήξημε φηη απηέο νη εκπεηξίεο δηακνξθψλνπλ
ην πνιηηηζηηθφ θαη θνηλσληθφ πιαίζην ησλ εθήβσλ ζην εζσηεξηθφ ηεο πφιεο.

Σν πέκπην πξφβιεκα έρεη λα θάλεη κε τισ θνηλφηεηεο πνπ ζπγθεληξψλνπλ πςειφ έγθιεκα νη νπνίεο ζπλήζσο
έρνπλ πιήζνο παξαγφλησλ πνπ ίζσο αηηηνινγνχλ ην έγθιεκα- ηε θηψρεηα, ηελ αλεξγία, ηα πςειά επίπεδα
δηαδπγίσλ θαη ηηο νηθνγέλεηεο κε έλα γνλέα, ηε κεγάιε ππθλφηεηα πιεζπζκνχ, ηηο θζαξκέλεο θαηνηθίεο, ηα
θησρά ζρνιεία θαη άιιεο θνηλσληθέο ππεξεζίεο, ηε ζπρλή θηλεηηθφηεηα ζε ηφπνπο δηακνλήο θαη ηε
ζπγθέληξσζε θπιεηηθψλ θαη εζληθψλ κεηνλνηήησλ. Πηζαλφ είλαη λα ζπκβεί φκσο, απηνί νη παξάγνληεο λα κελ
έρνπλ πξαγκαηηθή επίδξαζε. Σν πξφβιεκα απηφ νλνκάδεηαη ¨multicollinearity¨(δείθηεο πνπ ζπζρεηίδνπλ
πεξηζζφηεξα ζηνηρεία) –π.ρ. πηζαλνχο αηηηαηνχο παξάγνληεο πνπ είλαη φινη νη πςεινί ζπληειεζηέο κε θάζε
έλαλ. ΢’ απηή ηελ θαηάζηαζε, νη ζρεηηθά κηθξέο αιιαγέο ζηηο ζηαηηζηηθέο ηερληθέο κπνξνχλ λα είλαη απνηέιεζκα
ζε δηαθνξεηηθά ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε ην πνηνη παξάγνληεο έρνπλ πεξηζηαζηαθφ αληίθηππν θαη πνηνη φρη.

΢ρεηηθά κ’ απηφ ην πξφβιεκα, ν Land θαη νη ζπνπδαζηέο ηνπ ελζσκάησζαλ φιεο ηηο κεηαβιεηέο
ρξεζηκνπνηψληαο ηηο είθνζη κία κειέηεο γηα ηελ αλζξσπνθηνλία ζηελ πφιε, ζε κεηξνπνιηηηθέο πεξηνρέο, θαη ζε
επίπεδα πφιεο ζην ¨πξφηππν νπηζζνδξφκεζεο βαζηθψλ αλαγθψλ¨. Ζ πην ζπνπδαία ζπγθέληξσζε
κεηαβιεηψλ ήηαλ γχξσ απφ ην ηη απνθαιείηαη ¨ζηέξεζε/ επεκεξία ησλ πφξσλ¨ ε νπνία πεξηειάκβαλε
κεηξήζεηο ηεο θηψρεηαο θαη ηεο εηζνδεκαηηθήο αληζφηεηαο, φπσο θαη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ ησλ
Αθξηθαλψλ Ακεξηθαλψλ θαη ην πνζνζηφ ησλ παηδηψλ πνπ δελ δνπλ θαη κε ηνπο δχν ηνπο γνλείο. Δλψ απηνί νη
παξάγνληεο είλαη ελλνηνινγηθά ρσξηζκέλνη, νη ζηαηηζηηθέο ηερληθέο ζα κπνξνχζαλ λα κελ ηνπο ρσξίζνπλ απφ
ζηηο επηδξάζεηο πνπ είραλ ζηελ αλζξσπνθηνλία. Ζ δέζκε ησλ κεηαβιεηψλ είρε ζεκαληηθή ζεηηθή επίδξαζε
ζηελ πφιε, ζηε κεηξνπνιηηηθή πεξηνρή θαη ζηα επίπεδα ηεο αλζξσπνθηνλίαο ζηηο πφιεηο ην 1960, 1970, θαη
1980 θαη ε ίδηα ηάζε γηα απηή ηελ επίδξαζε απμήζεθε κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ.

Σν έθην πξφβιεκα έρεη λα θάλεη κε ηελ έλλνηα ηεο θηψρεηαο θαη ηεο νηθνλνκηθήο αληζφηεηαο. Ζ θηψρεηα
ζρεηίδεηαη κε ηελ έιιεηςε ζηαζεξψλ πιηθψλ αγαζψλ πνπ είλαη απαξαίηεηα γηα επηβίσζε. Ο φξνο ηεο
αληζφηεηαο αλαθέξεηαη ζηε ζχγθξηζε κεηαμχ εθείλσλ πνπ έρνπλ ιηγφηεξα ζε κηα θνηλσλία. ΢ε πνιιέο
εγθιεκαηνινγηθέο κειέηεο ε αληζφηεηα ζπλδέεηαη κε ηα επίπεδα αλζξσπνθηνλίαο. Μειέηε εμέηαδε πιεξνθνξίεο
απφ 50 δηαθνξεηηθέο ρψξεο γχξσ ζην 1990 θαη βξήθε κηα δπλαηή νηθνλνκηθή ζχλδεζε κεηαμχ αληζφηεηαο θαη
επηπέδσλ αλζξσπνθηνλίαο. Πεξηζζφηεξν πξφζθαηα, ε πξνζνρή γχξηζε ζηηο ηδηαίηεξεο επηδξάζεηο ησλ
θπιεηηθψλ αληζνηήησλ ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο. Σν δήηεκα είλαη εάλ ε ηδηαίηεξε αληζφηεηα κεηαμχ Αθξηθαλψλ
Ακεξηθαλψλ θαη Δπξσπαίσλ Ακεξηθαλψλ, απφ ηε γεληθή αληζφηεηα ζην εζσηεξηθφ ηεο θνηλσλίαο, έρεη ηδηαίηεξε
επίδξαζε ζηα επίπεδα εγθιήκαηνο ησλ Αθξηθαλψλ Ακεξηθαλψλ. Ο Messner θαη ν Golden εμέηαζαλ ηελ
επίδξαζε ηεο αληζφηεηαο κεηαμχ Αθξηθαλψλ Ακεξηθαλψλ θαη Δπξσπαίσλ Ακεξηθαλψλ ζηηο 154 κεγαιχηεξεο
πφιεηο ησλ Ζ.Π.Α. Βξήθαλ φηη ηα απμαλφκελα επίπεδα αληζφηεηαο κεηαμχ ησλ θπιψλ ζρεηίδνληαλ κε ηα
πςειφηεξα ησλ Αθξηθαλψλ Ακεξηθαλψλ, ησλ Δπξσπαίσλ Ακεξηθαλψλ, θαη ησλ ζπλφισλ ησλ επηπέδσλ
αλζξσπνθηνλίαο, ρσξηζκέλα απφ ηηο επηδξάζεηο ηεο δέζκεο ¨ζηέξεζεο/επεκεξίαο ησλ πφξσλ¨. Καηέιεμαλ φηη
¨Ζ Φπιεηηθή Αληζφηεηα πξνθαλψο έρεη επηπηψζεηο ζηελ θνηλσληθή ηάμε ζε θάπνην γεληθεπκέλν ηξφπν πνπ
απμάλεη ηελ εγθιεκαηνγφλν πίεζε ζηνλ εζσηεξηθφ πιεζπζκφ¨. Άιια απνηειέζκαηα ζ’ απηφ ην ζέκα, παξ’ φια
απηά, έρνπλ αλακεηρζεί πνιχ.

΢πκπεξαζκαηηθά, νη θησρνί άλζξσπνη ίζσο ηείλνπλ λα δηαπξάηηνπλ πεξηζζφηεξα βίαηα εγθιήκαηα φηαλ
ππάξρνπλ πνιινί πινχζηνη άλζξσπνη γχξσ ηνπο. Απηφ ην εχξεκα ζα ππνζηήξηδε φηη νη πνιηηηθέο γηα λα
κεηψζνπλ ηελ νηθνλνκηθή αληζφηεηα, εηδηθά κεηαμχ ησλ θπιψλ, ζα ήηαλ ην απνηέιεζκα ζε ρακειφηεξα επίπεδα
βίαο ζηελ θνηλσλία ζπλνιηθά. ΢πλεπψο ζα έπξεπε λα είλαη ζπλεπή κε ηελ πξφζθαηε εκπεηξία ζηηο Ζλσκέλεο
Πνιηηείεο. ΢ηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, ππήξρε κηα απέξαληε επέθηαζε ηνπ πινχηνπ ζηελ
Ακεξηθαληθή θνηλσλία, αιιά ππήξρε επίζεο κεγαιχηεξε αχμεζε ζηελ νηθνλνκηθή αληζφηεηα ζηελ ηζηνξία ηεο
ρψξαο. Δθηφο απφ ηελ αλάπηπμε ηνπ πινχηνπ, ην βίαην έγθιεκα απμήζεθε ζεκαληηθά ζηε δηάξθεηα απηήο ηεο
πεξηφδνπ. Ίζσο λα είλαη φηη κπήθε ζηελ θαξδηά ηνπ απμαλφκελνπ πινχηνπ, κηα απμαλφκελε ζπγθέληξσζε ηεο

55
θηψρεηαο ζην εζσηεξηθφ ηεο πφιεο νδεγεκέλε ζηελ αλάπηπμε ελφο ζρεηηθά απνκνλσκέλνπ ηκήκαηνο ηνπ
πιεζπζκνχ πνπ πνιιέο θνξέο πεξηγξαθφηαλ σο ε ¨θαηψηεξε ηάμε¨. Δλ αληηζέζεη, ηε δεθαεηία ηνπ 1990, ν
πινχηνο ζπλέρηζε λα επεθηείλεηαη ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο αιιά ε νηθνλνκηθή αληζφηεηα έπεζε θαη ην έγθιεκα
έπεζε καδί ηεο.

΢ηα επίπεδα ηεο γεηηνληάο, εκθαλίδεη ηελ αλεξγία αιιά φρη ηε θηψρεηα, σο πεξηζηαζηαθφ αληίθηππν ζην
έγθιεκα θαη ηελ παξαβαηηθφηεηα. Γηα παξάδεηγκα, κεηά ηελ αλαζεψξεζε ησλ αξηζκψλ ησλ κειεηψλ ζρεηηθά κε
ηηο ληφπηεο πεξηνρέο, ν Sampson θαη ν Lauritsen θαηέιεμαλ ζην φηη ¨΢ρεδφλ ρσξίο εμαίξεζε, νη κειέηεο ηεο βίαο
βξήθαλ κηα ζεηηθή θαη ζπλήζσο κεγάιε ζρέζε κέηξεζεο ηεο βίαο θαη ηεο θηψρεηαο ζηελ πεξηνρή- εηδηθά κε ηελ
αλζξσπνθηνλία. ΢ην ηέινο θαηέιεμαλ φηη ε θηψρεηα απφ κφλε ηεο δελ είλαη άκεζε αηηία εγθιήκαηνο επεηδή ηα
επίπεδα εγθιήκαηνο δελ απμάλνληαη θαη δελ κεηψλνληαη κε ζπλέπεηα φζν ν αξηζκφο ησλ θησρψλ αλζξψπσλ
απμάλεηαη θαη κεηψλεηαη. Τπνζηεξίδνπλ φηη, εθηφο απφ ηελ αθαηαλίθεηε ζρέζε κεηαμχ βίαο θαη θηψρεηαο, ε
άκεζε επίδξαζε ηεο θηψρεηαο ζην έγθιεκα είλαη αδχλαηε θαη πηζαλφλ λα εμαξηάηαη απφ άιινπο θνηλσληθνχο
παξάγνληεο, πεξηιακβαλνκέλεο ηεο αλεξγίαο πνπ πεξηέρεηαη ζηε δηαδηθαζία γξήγνξεο νηθνλνκηθήο αιιαγήο
ζηα επίπεδα ηεο γεηηνληάο.

56
i) ΢πζρεηηζκφο νηθνλνκίαο θαη εγθιεκαηηθφηεηαο
Οη έξεπλεο πνπ δελ βξήθαλ θάπνην ζπζρεηηζκφ κεηαμχ εγθιεκαηηθφηεηαο, αλεξγίαο θαη νηθνλνκηθψλ
ζπλζεθψλ θαηεξξίθζεζαλ απφ απηέο πνπ εξεχλεζαλ θαη ππνζηήξημαλ ην αληίζεην. ΋ρη κφλν ζπζρεηίδεηαη αιιά
θαη νθείιεηαη θαηά θχξην ιφγν ζηα νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα θαη ηηο αληημνφηεηεο. ΢ε έλα ζχζηεκα αληζνηήησλ
θαη ηαμηθφηεηαο ζε φινπο ηνπο ηνκείο ε εγθιεκαηηθφηεηα δελ απνηειεί εμαίξεζε. Έγηλε ιφγνο γηα ηνπο νξηζκνχο
πνπ απνδίδνληαη ζηε θηψρεηα. ΢ε έλα θαχιν θαη αληίμνν νηθνλνκηθφ ζχζηεκα δελ ππάξρνπλ πεξηζψξηα νχηε
γηα δηαθνξεηηθέο εξκελείεο ζηε θηψρεηα νχηε γηα δηαθνξεηηθή νλνκαζία ηεο θαηάζηαζεο, νχηε γηα κηα
ππνθεηκεληθή θαηάζηαζε. Φηψρεηα ππάξρεη φηαλ νη άλζξσπνη ςάρλνπλ ζηα ζθνππίδηα γηα λα βξνπλ λα θάλε
γηαηί ζην δηθφ ηνπο ηξαπέδη δελ έρνπλ νχηε ςσκί, αλ θαη εθ’ φζνλ έρνπλ ζπίηη, θαζψο ζηνλ 21ν αηψλα κηιάκε
αθφκα γηα επαίηεο, πνπ ζε αξθεηέο ρψξεο ηεο ¨πξνεγκέλεο¨ θαηά η’ άιια Δπξψπεο, ππφ ην νηθνλνκηθφ
ζχζηεκα ηνπ θαπηηαιηζκνχ, πεζαίλνπλ ζηα πεδνδξφκηα απφ ην θξχν. ΋ηαλ νη κηζζνί είλαη ζηα φξηα ηεο πείλαο
θαη ε νηθνγέλεηα αγσληά θαη κνρζεί πσο ζα αληαπεμέξζεη ζηηο νηθνλνκηθέο απαηηήζεηο. Πην ζπγθεθξηκέλα,
βαζηθά αγαζά φπσο ε πγεία θαη ε εθπαίδεπζε δελ παξέρνληαη πηα δσξεάλ. Αληίζεηα πιεξψλνληαη, θαη φπνηνο
δελ κπνξεί λα αληαπεμέξζεη είηε πεζαίλεη είηε κέλεη ακφξθσηνο. ΋ζν πην θησρφο είλαη ηφζν πην αζζελήο, θαη
ελψ ε θηψρεηα γελλά ηελ αζζέλεηα ν πινχηνο ηελ πξνάγεη. Καη απηφ ιέγεηαη εμαηηίαο ηεο εηζβνιήο πνπ έρεη
δερζεί ν ηνκέαο ηεο πγείαο απφ ηηο βηνκεραλίεο, θαη απηέο κε ηε ζεηξά ηνπο απφ απαξαίηεην αγαζφ ηελ έρνπλ
κεηαηξέςεη ζε θεξδνθφξα επηρείξεζε. Απηφ ζεκαίλεη πσο ρψξνο γηα ίαζε ππάξρεη κφλν γηα απηνχο πνπ
κπνξνχλ λα αληαπεμέξζνπλ νηθνλνκηθά. Γηα ηνπο ππφινηπνπο, είηε είλαη βαξηά αζζελείο, απφ καθξνρξφληεο θαη
επψδπλεο αζζέλεηεο είηε βξέθε θαη παηδηά, ε κνίξα ηνπο είλαη πξνδηαγεγξακκέλε.

Βξηζθφκαζηε ζηελ επνρή φπνπ ππάξρνπλ αθφκα νη άζηεγνη θαη νη ηξσγινδχηεο, άλζξσπνη εμαζιησκέλνη πνπ
δνπλ απφ ζπζζίηηα θαη θηιαλζξσπίεο, ζηνπο δξφκνπο θαη ππφ επηθίλδπλεο ζπλζήθεο φπσο γηα παξάδεηγκα
φηαλ έξρνληαη αληηκέησπνη κε πνιχ πςειέο ή πνιχ ρακειέο ζεξκνθξαζίεο. ΋ηαλ δε ηα ζπζζίηηα δελ ππάξρνπλ
ηα άηνκα απηά ςάρλνπλ ηα ζθνππίδηα πξνθεηκέλνπ λα βξνπλ θαγεηφ. Ζ θαηάζηαζε απηή δελ γλσξίδεη ειηθία,
επάγγεικα ή κφξθσζε. ΢χκθσλα κε ζηαηηζηηθέο «ην 11% ησλ αζηέγσλ πνπ δνπλ ζηελ Διιάδα έρνπλ πηπρίν
Παλεπηζηεκίνπ! (…) Πάλσ απφ 2.000 άζηεγνη πνπ θπθινθνξνχλ ζηελ Αζήλα αιιά θαη ζηελ ππφινηπε ρψξα
ζα κπνξνχζαλ λα δψζνπλ δηάιεμε, λα κεηαθξάζνπλ κπζηζηνξήκαηα λα ζαο ππεξαζπηζηνχλ ζην δηθαζηήξην,
λα θηηάμνπλ αιγφξηζκνπο θαη λα ιχζνπλ πνιχπινθα πξνβιήκαηα καζεκαηηθψλ. ΢χκθσλα κε έξεπλα πνπ
δηεμήγαγε ε Μ.Κ.Ο. «ΚΛΗΜΑΚΑ» πεξίπνπ 20.000 άζηεγνη πνπ δνπλ ζηελ Διιάδα, ν κέζνο φξνο ειηθίαο ηνπο
είλαη 47 εηψλ θαη έλα ζεκαληηθφηαην πνζνζηφ ηεο ηάμεσο ηνπ 11% έρεη ζηελ θαηνρή ηνπ ηνλ πνιππφζεην
πάππξν ελφο παλεπηζηεκίνπ… Αθφκε, ην 23,5% έρεη απνιπηήξην ιπθείνπ θαη κφλν ην 9,3% ησλ αζηέγσλ είλαη
αλαιθάβεηνη. Χο αίηηα πνπ ηνπο έρνπλ νδεγήζεη ζην δξφκν εκθαλίδνληαη ε αλεξγία, ηα ρακειά εηζνδήκαηα,
πξνβιήκαηα πγείαο, ςπρηθέο δηαηαξαρέο, ρξήζε νπζηψλ, απνπζία νηθνγελεηαθνχ πεξηβάιινληνο θαη ε
κεηαλάζηεπζε.» (¨Απφ ηα ζξαλία ζηα… παγθάθηα¨. (2010), at http://topontiki.gr/articles/view/7259)

«Σν Γηθαίσκα ζηελ Καηνηθία πξνζηαηεχεηαη ζαθψο απφ ηελ Δπξσπατθή ΢χκβαζε γηα ηα Γηθαηψκαηα ηνπ
Αλζξψπνπ (άξζξν 8), ελψ ζχκθσλα κε ην ΢χληαγκα ηεο Διιάδνο «Ζ απφθηεζε θαηνηθίαο απφ απηνχο πνπ ηε
ζηεξνχληαη ή πνπ ζηεγάδνληαη αλεπαξθψο απνηειεί αληηθείκελν εηδηθήο θξνληίδαο ηνπ Κξάηνπο» (άξζξν 21
παξ.4). (…) ΢χκθσλα κε ηελ Δπξσπατθή Σππνινγία γηα ηελ έιιεηςε ζηέγεο θαη ηνλ απνθιεηζκφ απφ ηελ
θαηνηθία, νη άζηεγνη θαηαηάζζνληαη ζε ηέζζεξηο βαζηθέο ελλνηνινγηθέο θαηεγνξίεο: νη άλζξσπνη πνπ δνπλ ζην
δξφκν, νη άλζξσπνη πνπ δηακέλνπλ πξνζσξηλά ζε μελψλεο, νη άλζξσπνη πνπ δνπλ ζε επηζθαιήο ζπλζήθεο
ζηέγαζεο (ππφ ηελ απεηιή έμσζεο ή βίαο) θαη νη άλζξσπνη πνπ δηαβηνχλ ζε αθαηάιιεια θαηαιχκαηα. (…)
΢χκθσλα πάλησο κε ηελ εηήζηα έθζεζε ηνπ Δπξσπατθνχ Παξαηεξεηεξίνπ γηα ηελ έιιεηςε ζηέγεο ζηελ
Διιάδα, ν ζπλνιηθφο πιεζπζκφο ησλ αζηέγσλ ππνινγίδεηαη ζηνπο 17.000, απφ ηνπο νπνίνπο νη 1.000
πεξίπνπ δελ δηαζέηνπλ θακία ζηέγε. Δλψ ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ηεο Αζήλαο ππάξρνπλ πεξίπνπ 180.000
‘Έιιελεο ζε επηζθαιείο ζπλζήθεο ζηέγαζεο. Καηά ηελ εθηίκεζε ηεο Μ.Κ.Ο. «ΚΛΗΜΑΚΑ», θάζε κέξα
εηζέξρνληαη δχν ζπκπνιίηεο καο ζηελ επξχηεξε θαηεγνξία αζηέγσλ. ΢χκθσλα κε ζρεηηθή έξεπλα ν κέζνο

57
άζηεγνο είλαη άληξαο, 45-50 εηψλ ( ν ειηθηαθφο κέζνο φξνο ζπλερψο απμάλεη) θαη δεη ζην δξφκν γηα δηάζηεκα
κεγαιχηεξν ησλ πέληε εηψλ. Έλα ζεκαληηθφ πνζνζηφ ησλ αζηέγσλ είλαη ςπρηθά αζζελείο (νη αιθννιηθνί
εληάζζνληαη ζε απηήλ ηελ θαηεγνξία), ελψ ην 40% είλαη πξψελ θπιαθηζκέλνη είηε γηα κηθξνθινπέο είηε γηα
ρξέε ζην δεκφζην. Σν κεγάιν πνζνζηφ ησλ ςπρηθά αζζελψλ νθείιεηαη θπξίσο ζην φηη ζπρλά νη γνλείο παηδηψλ
κε ςπρηθά λνζήκαηα ηα θξαηνχλ ζην ζπίηη θαη φηαλ απηνί «θαηαιήμνπλ» νπδείο δελ ππάξρεη γηα λα θξνληίζεη
ηνλ αζζελή. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, δελ είλαη δηφινπ ζαθέο εάλ θάπνηνο είλαη ςπρηθά αζζελείο ή κεηαηξέπεηαη
ιφγσ ηεο πνιπεηνχο παξακνλήο ηνπ ζην δξφκν. Ζ ηδξπκαηνπνίεζε δελ είλαη κηα δηαδηθαζία πνπ ζπληειείηαη
απαξαηηήησο εληφο ηδξχκαηνο.

Καη αο κε βηαζηνχκε λα θαηαιήμνπκε ζην ζπκπέξαζκα φηη νη άζηεγνη είλαη θαη θχζεη παξαβαηηθνί, δηφηη ην
πςειφ πνζνζηφ ησλ πξψελ θπιαθηζκέλσλ νθείιεηαη ζην φηη ε κέξηκλα πνπ ιακβάλεηαη γηα ηελ θνηλσληθή
επαλέληαμε ησλ απνθπιαθηζζέλησλ είλαη αλχπαξθηε. Δπίζεο, γηα ηνπο άζηεγνπο ε παξαβαηηθή ζπκπεξηθνξά
εθηφο απφ νξζνινγηθή επηινγή (φηαλ δελ έρσ λα θάσ ζα θιέςσ) είλαη θαη δεηήκαηα (ππφ) θνηλσληθνπνίεζεο,
δειαδή θνηλσληθνπνηνχληαη ζε ζπγθεθξηκέλν παξαβαηηθφ πεξηβάιινλ απφ ην νπνίν δελ κπνξνχλ λα
μεθχγνπλ, εάλ ζέινπλ λα επηβηψζνπλ θνηλσληθά.» (Αι ΢άιερ (2010). Άζηεγνη. Athens voice, η.300, ζ.26-27). Ζ
θαηάζηαζε απηή απεηθνλίδεη ηνλ νξηζκφ ηνπ άζηεγνπ ζηελ Διιάδα. Δίδακε πσο πξφθεηηαη γηα άηνκα πνπ δελ
ζηεξνχληαη κφξθσζεο θαη ηθαλνηήησλ, σζηφζν εμαηηίαο ησλ πνιηηηθψλ θαη ησλ ρεηξηζκψλ ζε έλα ζπγθεθξηκέλν
ζχζηεκα έκεηλαλ άζηεγνη θαη αληηκέησπνη κε έλα αβέβαην παξφλ θαη έλα αθφκα πεξηζζφηεξν αβέβαην θαη
δπζνίσλν κέιινλ αθνχ νχηε ε θαηνηθία δελ είλαη γηα φινπο πηα έλα βέβαην αγαζφ. ΢πλήζσο δελ είλαη
πξνζσπηθή επηινγή ηνπ αηφκνπ λα κείλεη άζηεγνο θαη λα ηξέθεηαη απφ ηα ζθνππίδηα. Δμίζνπ δελ είλαη εμ
νινθιήξνπ πξνζσπηθή επηινγή λα παξαβαηήζνπλ θαη λα εγθιεκαηήζνπλ, είηε επεηδή είλαη ζην έζραην ζηάδην
έλδεηαο θαη δελ έρνπλ λα ράζνπλ ηίπνηα άιιν πηα, είηε επεηδή είλαη ν ηξφπνο πνπ έρνπλ δηδαρζεί πξνθεηκέλνπ
λα επηβηψζνπλ.

Αθνινχζσο θαη κε ην ρψξν ηεο παηδείαο. Οχηε ε κφξθσζε απνηειεί θνηλσληθφ αγαζφ πηα αιιά ρψξν
ζπλαιιαγήο ρξήκαηνο. Σν παηδί ηνπ νπνίνπ ε νηθνγέλεηα έρεη ρξήκαηα ζα κνξθσζεί εμ αξρήο ζηα θαιχηεξα
ηδησηηθά ζρνιεία θαη θαηφπηλ ζηα θαιχηεξα θαη αθξηβνπιεξσκέλα θνιέγηα. Σν παηδί ηεο νηθνγέλεηαο ηνπ
εξγαδνκέλνπ θαη ηνπ εξγάηε, είηε ζηελ θαιχηεξε πεξίπησζε ζα αθνινπζήζεη κηα βαζηθή εθπαίδεπζε ή ζα
θνηηήζεη ζε θάπνην παλεπηζηήκην, πνιιέο θνξέο αλαγθαδφκελνο λα εξγαζηεί παξάιιεια, είηε ζα εγθαηαιείςεη
ην ζρνιείν απφ πνιχ λσξίο. Με ηνλ ίδην ηξφπν είλαη πξνδηαγεγξακκέλν θαη ην εξγαζηαθφ κειψλ ησλ αηφκσλ
απηψλ. Φηψρεηα επίζεο έρνπκε φηαλ νη κηζζνί δελ αληαπνθξίλνληαη ζην εκεξήζην θφζηνο δσήο. Πην
ζπγθεθξηκέλα, φηαλ ν κηζζφο ελφο αηφκνπ ή κηαο νηθνγέλεηαο δελ είλαη αξθεηφο γηα λα αληαπεμέξζεη ζε βαζηθά
έμνδα φπσο είλαη ην λνίθη, ε ζίηηζε, ε έλδπζε θαη φια φζα είλαη απαξαίηεηα γηα λα ζπληεξεζεί έλαο
αλζξψπηλνο νξγαληζκφο ή έλα ζπίηη. Καη εθ’ φζνλ δελ κπνξνχλ λα εμαζθαιηζηνχλ ηα απαξαίηεηα γηα ηα πξνο
ην δελ, νχηε ιφγνο δε γελλάηαη γηα ην επ δελ, δειαδή γηα επαθή ηνπ αηφκνπ, πνπ ζα έπξεπε λα έρεη γηα ηελ
νκαιή λνεηηθή ή ζσκαηηθή ηνπ αλάπηπμε, κε πνιηηηζηηθά αγαζά φπσο ην ζέαηξν, ε κνπζηθή ή ν αζιεηηζκφο. Σα
πξνβιήκαηα πνπ πξνθαιεί ε θηψρεηα είλαη αλακελφκελα, θαζψο ηέηνηεο ζπλζήθεο δσήο επηθέξνπλ κνλάρα
δεηλά ζηνπο ιανχο.

Αλάινγν ζέκα ηέζεθε θαη γηα ηνλ αθξηβή νξηζκφ ηεο αλεξγίαο. Ζ εξψηεζε γηα λα απαληεζεί ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε αληηζηξέθεηαη θαη θαινχκαζηε λα απαληήζνπκε ηη θαιείηαη εξγαζία. «Δξγαζία θαιείηαη ην πξνηζέο
πνπ πξαγκαηνπνηείηαη κεηαμχ ηνπ αηφκνπ θαη ηεο θχζεο, φπνπ ν άλζξσπνο κε ηε δηθή ηνπ δξάζε δηεπθνιχλεη,
ξπζκίδεη θαη ειέγρεη ηελ αληαιιαγή ηεο χιεο αλάκεζα ζ’ απηφλ θαη ηε θχζε. Πην ζπγθεθξηκέλα, ν άλζξσπνο
ρξεζηκνπνηψληαο ηηο ηθαλφηεηεο ηνπ ζπλδξάκεη ζηελ αλάπηπμε θαη ηελ επεκεξία ηεο θνηλσλίαο, παξέρνληαο
ηελ εξγαηηθή ηνπ δχλακε έρνληαο ζαλ αληάιιαγκα απφ ηελ θνηλσλία ηνλ κηζζφ, ηελ αμία ηεο εξγαηηθήο
δχλακήο ηνπ.» (΢φντομο κοινωνικοπολιτικό λεξικό 1995: ςελ.116-117). Ζ καξμηζηηθή ζεσξία έθαλε ιφγν γηα ηα ηξία
νρηψ. Ορηψ ψξεο εξγαζία, νρηψ ψξεο χπλν, νρηψ ψξεο ςπραγσγία. ΢ηε ζεκεξηλή επνρή, εμαηηίαο ηεο
γεληθφηεξεο πξνφδνπ θαη ηεο ηερλνινγηθήο πξνφδνπ νη ψξεο εξγαζίαο είλαη θαηά κηα ή θαηά δχν ψξεο

58
ιηγφηεξεο. Απηφ δελ ζεκαίλεη φηη κεηψλεηαη ν κηζζφο ή νη απνδνρέο ηνπ εξγαδφκελνπ, νχηε φκσο φηη θαη νη ψξεο
κπνξνχλ λα κεησζνχλ παξαπάλσ. Πεξλψληαο ζηελ πξάμε θαη ζηε ζεκεξηλή πξαγκαηηθφηεηα,
αληηκεησπίδνπκε έλαλ εξγαζηαθφ κεζαίσλα, θαζψο ζηελ θαιχηεξε πεξίπησζε ε επηρείξεζε εθκεηαιιεχεηαη
ηελ εξγαηηθή δχλακε φζεο ψξεο ρξεηάδεηαη, ρσξίο λα ηελ αληακείβεη γη’ απηέο ζην πξαγκαηηθφ ην θφζηνο θαη
ρσξίο νη εξγαδφκελνη λα κπνξνχλ λα δήζνπλ απφ ηα ρξήκαηα απηά, φπσο ζα ζπλέβαηλε ζηε θπζηνινγηθή ξνή
ησλ πξαγκάησλ. ΢ηε ρεηξφηεξε πεξίπησζε νη αλάγθεο κηαο επηρείξεζεο θαιχπηνληαη απφ ειάρηζηα άηνκα ηα
νπνία ζα εξγαζηνχλ πνιιέο θνξέο δηπιάζηεο ψξεο (ππεξσξίεο), ρσξίο απαξαίηεηα λα πιεξσζνχλ γη’ απηέο
φζν άμηδε ε εξγαηηθή ηνπο δχλακε. Απνηέιεζκα είλαη κεγάιν κέξνο ηνπ πιεζπζκνχ λα απνθιείεηαη απφ ηα
κέζα παξαγσγήο, ηεξάζηηεο κάδεο εξγαδνκέλσλ λα κε βξίζθνπλ δνπιεηά θαη λα κέλνπλ άλεξγνη. Σφζν ζηε κηα,
φζν θαη ζηελ άιιε πεξίπησζε ην θαηλφκελν νλνκάδεηαη αλεξγία. Σα ζηνηρεία ηεο Δζληθήο ΢ηαηηζηηθήο
Τπεξεζίαο γηα ηελ Διιάδα, έδεημαλ ηα πνζνζηά αλεξγίαο λα θηλνχληαη ζην 20%, ηνλ Μάξηην ηνπ 2010, κε ην
πνζνζηφ ηεο αλεξγίαο γηα ηνπο λένπο λα βξίζθεηαη ζην 37% θαη εθείλσλ πνπ βξίζθνληαη ζηελ ειηθία ησλ 65 θαη
άλσ, πνπ ελψ ζα έπξεπε λα έρνπλ πάξεη ζχληαμε, λα βξίζθεηαη ζην 22%. ΢ε ηέηνηα επίπεδα δσήο θαιείηαη λα
αληαπεμέξζεη κηα νηθνγέλεηα. Να επηβηψζεη ην ίδην ην άηνκν θαη λα θαιπθζνχλ νη αλάγθεο ηηο νηθνγέλεηάο ηνπ,
πξάγκα πνπ κε ηελ θνηλή ινγηθή είλαη απφ δχζθνιν έσο αθαηφξζσην.

΢ε πεξηζζφηεξν δπζρεξή ζέζε βξίζθνληαη νη κεηαλάζηεο θαη ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε έλλνηεο φπσο
θηψρεηα θαη εμαζιίσζε είλαη αδηακθηζβήηεηεο θαη μεθάζαξεο. Ζ εθκεηάιιεπζή ηνπο είλαη παξάιιειε κε ην βίν
ηνπο. Έηζη απνθάζηζαλ λα εγθαηαιείςνπλ ηε ρψξα ηνπο, ηελ νηθνγέλεηά ηνπο, ηηο ζπλήζεηέο ηνπο πξνθεηκέλνπ
λα βξνπλ θάπνηα θαιχηεξε ηχρε. ΢πρλά είλαη ηα παξαδείγκαηα κεηαλαζηψλ πνπ πξνζπάζεζαλ λα εηζέιζνπλ
ζηελ Διιάδα κε κηα βάξθα πνπ κεηέθεξε ππεξβνιηθά κεγάιν αξηζκφ απφ απηφλ πνπ ζα ρσξνχζε. «…κηα ηφζε
δα βαξθνχια πνπ κεηαθέξεη 43 άηνκα. «Φειά ηα ρέξηα» πξνζηάδνπλ νη ιηκεληθνί. ΢αξάληα ηξία δεπγάξηα
ηξεκάκελα ρέξηα νξζψλνληαη ςειά, ηα θεθάιηα ρακειψλνπλ, ρψλνληαη κέζα ζηα γφλαηα. Οη ιηκεληθνί ηνπο
κεηξάλε. Γη’ απηφ ηνπο δεηάλε άιισζηε λα ζεθψζνπλ ηα ρέξηα ςειά: γηα λα ηνπο κεηξήζνπλ, πξηλ βνπηήμεη θαη
δηαθχγεη ζηε ζάιαζζα ν Σνχξθνο δηαθηλεηήο ηνπο ζε πεξίπησζε πνπ είλαη καδί ηνπο πάλσ ζηε βάξθα. Κάζε
ζθπκκέλν, ηξεκάκελν θεθάιη έρεη πιεξψζεη πεξίπνπ 1.500 επξψ γηα απηή ηελ «θνχξζα». Ο δηαθηλεηήο,
αζθαιψο, δελ είλαη πνηέ απηφο πνπ παίξλεη φιν ην «παθέην». Έλα κεξνθάκαην θάλεη, γηα λα ηνπο πεξάζεη
απέλαληη θαη λα επηζηξέςεη. Σνλ ηειεπηαίν θαηξφ, φιν θαη πην ζπρλά δηαθηλεηέο είλαη ζπλήζσο αλήιηθνη
Σνχξθνη. Οη αλήιηθνη θαη λα πηαζηνχλ αθήλνληαη επθνιφηεξα λα επηζηξέςνπλ πίζσ. Σν θαινθαίξη πεξλάλε
ζπλέρεηα βάξθεο «απέλαληη». Καη ηψξα ην ρεηκψλα έξρνληαη βέβαηα, κε βξνρή θαη κε κπνθφξ, κφλν πνπ ηφηε
ην πξάγκα αγξηεχεη… θάπνηνη πέθηνπλ απφ ηε βάξθα, άιινη πλίγνληαη. Μηα θνξά, κηα κάλα πνπ είρε ηξία
κσξά ζηελ αγθαιηά έραζε ην έλα, ζαξάληα εκεξψλ κέζα ζηε ζάιαζζα. Βνχηεμε ηηο ρνχθηεο ηεο θαη ην
ςάξεςαλ κέζα απφ ηα παγσκέλα λεξά. Σξφκαμαλ- κε καιάμεηο- λα ην ζπλεθέξνπλ. (…)

Οη πεξηζζφηεξνη Αθγαλνί, θάπνηνη Παιαηζηίληνη, θάπνηνη ΢νκαινί. Θα πάλε ζην λνζνθνκείν γηα εμεηάζεηο
ζψξαθνο θαη ηέινο ζα θαηαιήμνπλ ζην θέληξν θξάηεζεο πξνζθχγσλ Παγαλή. Δθεί πνπ πξηλ απφ ιίγεο κέξεο
ν ίδηνο ν πθππνπξγφο Πξνζηαζίαο ηνπ Πνιίηε παξαδέρηεθε πσο είλαη ε θφιαζε ηνπ Γάληε… Ξέξεηο ηη ζα πεη
1.000 άηνκα καδεκέλα εθεί φπνπ θαλνληθά ρσξάλε 250; Ξέξεηο ηη ζα πεη κηα ηνπαιέηα γηα 250 άηνκα; Έμσ απφ
ηελ ηνπαιέηα έρεη ιηκλάδνληα λεξά. Δ, θαη εθεί κεο ηα λεξά θνηκνχληαη νη γπλαίθεο, επεηδή δε ρσξάλε πνπζελά
αιινχ! Κάπνηεο κάιηζηα είλαη θαη έγθπεο! (…) Σψξα πνπ είλαη 1.000, 1.200, νη ζπλζήθεο ηνπο ρεηξνηεξεχνπλ, ε
δπζαξέζθεηά ηνπο απμάλεη, δηακαξηχξνληαη, θσλάδνπλ, ρηππάλε… Δ, θαη κεηά επηθξαηεί ε ινγηθή ηεο κάδαο…»
(Κσλζηαληίλα Μπνπγνπληθφινπ, ςπρνιφγνο ησλ Γηαηξψλ Υσξίο ΢χλνξα).» (Καβάδε 2010: Μεηαλάζηεο:
Απνθιεηζηηθφ: Παγαλή. ζει.36, 1.11.09). Με απηφλ ηνλ ηξφπν μεθηλνχλ ηε δσή ηνπο ζηελ ρψξα πνπ αλαδεηνχλ
θηινμελία. Ζ ζπλέρεηα είλαη ε ίδηα. Μηζζνί πείλαο, αλαζθάιηζηνη κε ην κέιινλ αβέβαην αθνχ φζνη δελ έρνπλ ηα
ρξήκαηα γηα λα είλαη λφκηκνη, θηλδπλεχνπλ λα μαλαγπξίζνπλ πίζσ. Καη φια απηά επεηδή φζν ππάξρεη θέξδνο ζα
ππάξρεη θαη εθκεηάιιεπζε, αθνινχζσο ε θηψρεηα θαη έπεηαη ην έγθιεκα. Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί ηα άηνκα απηά,
εμαηηίαο ηεο αληζφηεηαο, ησλ πνιέκσλ θαη ηεο αδηθίαο πνπ γελλά έλα πνιηηηθφ ζχζηεκα θαη νη ρεηξηζκνί ηνπ
έθηαζαλ ζηελ έζραηε θαηάζηαζε λα ζηνηβάδνληαη φινη καδί ππφ άζιηεο ζπλζήθεο πγηεηλήο πξνθεηκέλνπ λα

59
επηβηψζνπλ. Σνπο ζηέξεζαλ θάζε αμηνπξέπεηα, θάζε δηθαίσκα θαη αλζξψπηλν θεθηεκέλν. Ζ αδηθία πνπ
βηψλνπλ πνιιέο θνξέο επηζηξέθεηαη ζηελ θνηλσλία κε παξαβαηηθφηεηα, αθνχ δελ είραλ πνιιέο επηινγέο γηα ηε
λφκηκε νδφ θαη αθνχ θαη νη ίδηνη σο άλζξσπνη απηφ ηνλ ηξφπν αληηκεηψπηζεο γλψξηζαλ ζηελ κέρξη ηψξα δσήο
ηνπο.

Ζ νηθνλνκία ελφο θξάηνπο φρη κφλν επεξεάδεη θαη ζπλδέεηαη κε ην έγθιεκα αιιά ην γελλά. Δγθιήκαηα θαη
παξαβάζεηο φπσο ε πνξλεία, ηα παξάλνκα θπθιψκαηα, δνινθνλίεο, ιεζηείεο απνηεινχλ ηε ζιηβεξή
πξαγκαηηθφηεηα ε νπνία αληί λα ππνρσξεί εληείλεηαη κε ηα ρξφληα θαη θπζηθά απνξξέεη απφ ην πνιηηηθφ
ζχζηεκα, ηελ νηθνλνκία ηνπ αιιά θαη ηελ ίδηα ηε δνκή ηνπ (π.ρ. πξνβιεπφκελεο θξίζεηο ηνπ θαπηηαιηζκνχ,
φπνπ εληείλεηαη ε θηψρεηα θαη ε αλεξγία, κηα θαηάζηαζε πνπ πιήηηεη ηα θησρά θαη κεζαία ιατθά ζηξψκαηα).
΋ζν νμχλνληαη νη πνιηηηθέο πνπ γελλνχλ αληηζέζεηο θαη αληζφηεηα, ηφζν ζε εγρψξην φζν θαη ζε δηεζλέο επίπεδν
(φμπλζε αλεμέιεγθηεο κεηαλάζηεπζεο), ηφζν ζα απμάλεηαη θαη ε εγθιεκαηηθφηεηα. Καη θπζηθά, ζα επεξεάδνληαη
αιιά θαη ζα ζπλδένληαη ηνκείο φπσο ην ζρνιείν θαη ε κφξθσζε, ε πγεία θαη ν πνιηηηζκφο, αθνχ φληαο αγαζά
απαξαίηεηα γηα ηνλ άλζξσπν, είηε ηελ επηβίσζή ηνπ είηε ηελ αλάπηπμή ηνπ, δελ ζα είλαη δηαζέζηκα πηα ζηνπο
αλζξψπνπο.

Πην πνιχ απφ ηε θηψρεηα, ε αιεζηλή αηηία ηνπ εγθιήκαηνο είλαη ηα πινχηε είρε πεη ν Μπ. Μπξερη. Κη απηφ
ζεκαίλεη πσο ε ζπγθέληξσζε πινχηνπ θαη ε άληζε θαηαλνκή ηνπ, θαη σο εθ ηνχηνπ ε θηψρεηα, απνηεινχλ ηελ
πξαγκαηηθή αηηία ησλ εγθιεκάησλ. Πξφθεηηαη γηα κηα θαηάζηαζε πνπ ζίγεη κνλάρα απηνχο πνπ αλήθνπλ ζε
θαηψηεξα ζηξψκαηα, ηφζν απφ ηελ θαηαζηξνθή ηεο δσήο ηνπο, δηαπξάηηνληαο έλα έγθιεκα, φζν θαη απφ
πιεπξάο θαηαζηνιήο, θαζψο πάλσ ζ’ απηνχο εμαληιείηαη φιε ε ηηκσξία θαη ε απζηεξφηεηα ηνπ θξάηνπο. Οη
πξαγκαηηθνί απηνπξγνί απηήο ηεο θαηάζηαζεο, απηνί πνπ νδήγεζαλ έλα ιαφ ζηελ έλδεηα, ηνλ έθιεςαλ, ηνλ
άθεζαλ άξξσζην, ακφξθσην, ¨απηνί πνπ ηνπ άξπαμαλ ην ςσκί απφ ην ηξαπέδη¨, κέλνπλ αηηκψξεηνη θαη
ζπλερίδνπλ ηε δξάζε ηνπο. Ζ Βίβινο ησλ Δβξαίσλ, έιεγε ζε θάπνην ζεκείν, πσο αθφκα θαη ν πην θξφληκνο θαη
θαινπξναίξεηνο άλζξσπνο, φηαλ πέζεη ζχκα αδηθίαο ή φηαλ βξεζεί ζε κεγάιε ζηέξεζε κπνξεί λα γίλεη ηξειφο
αθφκα θαη εγθιεκαηίαο.

¨Ζ θνηλσλία πξνεηνηκάδεη ην έγθιεκα, ν εγθιεκαηίαο ην δηαπξάηηεη¨ (Β. Οπγθψ). ΋ηαλ ινηπφλ θαηαδεηθλχνπκε
ηα θνηλσληθά αίηηα πνπ νθείινληαη γηα έλα έγθιεκα, θαηαδεηθλχνπκε ζπλάκα φρη κφλν φηη ην έγθιεκα θαη νη
παξαβάηεο επεξεάδνληαη αιιά γελληνχληαη απφ ην θνηλσληθφ ζχζηεκα, απφ ηνλ ηξφπν πνπ κηα θνηλσλία έρεη
ζπγθξνηεζεί. Καη φπσο είλαη θπζηθφ, αθνχ ην θνηλσληθφ θαη πνιηηηθφ ζχζηεκα γελλά ηελ εγθιεκαηηθφηεηα, δελ
γίλεηαη λα απαιιαρζεί απφ απηή κε απιέο κεζφδνπο φπσο ε εληαηηθνπνίεζε θαη ε αχμεζε θαηαζηνιήο θαη
αζηπλφκεπζεο. Αληίζεηα, νη αιιαγέο πξέπεη λα είλαη ξηδηθέο. Απηφ ζεκαίλεη δίθαηε θαη αηηηνινγεκέλε θαηαλνκή
ηνπ πινχηνπ, ζηνλ θαζέλα ζχκθσλα κε ηηο αλάγθεο ηνπ. Γεκηνπξγία ζέζεσλ εξγαζίαο γηα φινπο, κε
αμηνπξεπείο ζπλζήθεο θαη κηζζνχο πνπ λα θαιχπηνπλ ηηο αλάγθεο ηνπ εξγαδνκέλνπ θαη ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ.
Γηαζθάιηζε ησλ θεθηεκέλσλ θαη ησλ απαξαίηεησλ αγαζψλ ησλ αηφκσλ, γηα ηελ επηβίσζή ηνπο θαη γηα ηελ
επεκεξία ηνπο ζηελ πνξεία ηνπο ζηε δσή θαη θαη’ επέθηαζε ζηελ θνηλσλία. Μφξθσζε γηα φια ηα παηδηά,
αλεμάξηεηα απφ ηελ νηθνλνκηθή ηνπο θαηάζηαζε θαη ηελ εζληθφηεηά ηνπο ζε έλα ζρνιείν ην νπνίν ζα κνξθψλεη
θαη ζα αλαπηχζζεη κε ηε βνήζεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη παηδαγσγψλ ηηο ηθαλφηεηεο ηνπ αηφκνπ, παξέρνληαο
ηνπ ηα απαξαίηεηα εθφδηα γηα ηε δσή. Έλα ζχζηεκα πγείαο, ζχκθσλα κε ηηο αλάγθεο ηνπ θαζέλα, πνπ ζα έρεη
ζαλ ζηφρν ηελ ίαζε ηνπ αζζελνχο θαη φρη ηα θέξδε απφ ηη θαξκαθνβηνκεραλίεο. Έλα ζχζηεκα πνπ ζα παξέρεη
ηελ επαθή κε ηνλ πνιηηηζκφ θαη ηνλ αζιεηηζκφ θαη κ’ απηφλ ηνλ ηξφπν ζα παξέρεη θίλεηξα αλάπηπμεο θαη
πξνυπνζέζεηο κηαο πγηνχο δσήο. Καη’ επέθηαζε έλα ζχζηεκα απφ ηνλ άλζξσπν θαη γηα ηνλ άλζξσπν
ζχκθσλα κε ηηο αλάγθεο ηνπ. ΢ε έλα ηέηνην ζχζηεκα ην άηνκν ζα έρεη θεξδίζεη ηφζα πνιιά θαη ζα έρεη
εμαζθαιίζεη άιια ηφζα, πνπ νχηε ηνλ εθθνβηζκφ ηεο θαηαζηνιήο ζα ρξεηάδεηαη γηα λα κελ εγθιεκαηήζεη, νχηε
ζα παίξλεη ην ξίζθν λα ράζεη φια απηά πνπ κε θφπν έρεη θεξδίζεη.

60
7.ΝΣΗΡΚΔΨΜ, ΑΝΟΜΗΑ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΟ΢ ΔΚ΢ΤΓΥΡΟΝΗ΢ΜΟ΢

Αληίζεηα κε ηα φζα αλαθέξζεθαλ ζην πξνεγνχκελν θεθάιαην, ν Δκίι Νηπξθέηκ (1858-1917) είδε ηελ
αληζφηεηα ζαλ θπζηθφ θαη αλαπφθεπθην φξν πνπ ζρεηίδεηαη κε θνηλσληθέο αζζέλεηεο φπσο ην έγθιεκα εθηφο
αλ ππάξρεη επίζεο δηαθνπή ησλ θνηλσληθψλ ζεζκψλ θαη θαλφλσλ. Ο Νηξηθέηκ νλφκαζε απηή ηε δηαθνπή
αλνκία θαη ππνζηήξημε φηη ζπκβαίλεη ζηελ θνηλσλία σο απνηέιεζκα ησλ γξήγνξσλ θνηλσληθψλ αιιαγψλ πνπ
ζπκβαδίδνπλ κε ηελ πξφνδν ηνπ νηθνλνκηθνχ εθζπγρξνληζκνχ. Οη ζεσξίεο ηνπ ήηαλ κέξνο ηεο αληίδξαζεο ζηηο
θιαζζηθέο ππνζέζεηο φηη νη άλζξσπνη ήηαλ ειεχζεξνη θαη ινγηθνί ζε κηα ζπκβαηηθή θνηλσλία θαη εζηίαζαλ ζηελ
θνηλσλία, ηηο νξγαλψζεηο ηεο θαη ηελ αλάπηπμή ηεο.

Ζ αλάιπζε ηνπ Νηηξθέηκ γηα ηελ πξφνδν ηεο θνηλσληθήο αιιαγήο έρεη ζαλ πξνυπφζεζε ηε βηνκεραλνπνίεζε
πνπ παξνπζηάδεηαη ζηελ πξψηε κεγαιχηεξή ηνπ δνπιεηά, De la division du travail social ( Ο δηαρσξηζκφο ηεο
εξγαζίαο ζηελ Κνηλσλία), ε νπνία γξάθηεθε ζαλ δηδαθηνξηθή ηνπ ζέζε θαη δεκνζηεχηεθε ην 1893. Δθεί
πεξηγξάθεη ηελ πξφνδν ζαλ κέξνο ηεο αλάπηπμεο απφ ηελ πην πξσηφγνλε ¨κεραληθή¨ θνηλσλία ζε
πεξηζζφηεξν πξνεγκέλν ¨νξγαληθφ¨ ηχπν. ΢ην κεραληθφ ηχπν θάζε θνηλσληθή νκάδα ζηελ θνηλσλία είλαη
ζρεηηθά απνκνλσκέλνη απφ άιιεο θνηλσληθέο νκάδεο, θαη είλαη βαζηθά απηάξθεηο. Μέζα ζ’ απηέο ηηο θνηλσληθέο
νκάδεο ηα άηνκα δνπλ θαηά έλα κεγάιν κέξνο θάησ απφ ηηο ίδηεο ζπλζήθεο, θάλνπλ ηελ ίδηα δνπιεηά, θαη
θξαηνχλ ηηο ίδηεο αμίεο. Τπάξρεη κηθξή αλάγθε γηα ηα ηαιέληα ησλ αηφκσλ, θαη ηελ αιιειεγγχε ηεο θνηλσλίαο
βαζηδφκελε ζηελ νκνηνκνξθία ησλ κειψλ ηεο. Ζ θνηλσληθή αιιειεγγχε δελ είλαη πηα βαζηζκέλε ζηελ
νκνηνκνξθία ησλ αηφκσλ, αιιά ζηελ πνηθηινκνξθία ησλ κεξψλ ηεο θνηλσλίαο. Ο Νηηξθέηκ είδε φιεο ηηο
θνηλσλίεο λα είλαη ζε θάπνην ζηάδην πξνφδνπ κεηαμχ ησλ κεραληθψλ θαη νξγαληθψλ δνκψλ, κε θακία θνηλσλία
λα κελ είλαη ζπλνιηθά ε κία ή ε άιιε. Αθφκα θαη νη πην πξσηφγνλεο θνηλσλίεο ζα κπνξνχζαλ λα θαλνχλ πσο
έρνπλ θάπνηνπο ηχπνπο δηαρσξηζκνχ ηεο εξγαζίαο, θαη νη πην πξνεγκέλεο πνπ ζα έπξεπε λα απαηηνχλ θάπνην
βαζκφ νκνηφηεηαο ησλ κειψλ.

Ο λφκνο παίδεη έλαλ νπζηαζηηθφ ξφιν ζηε δηαηήξεζε ηεο θνηλσληθήο αιιειεγγχεο ζε θαζέλαλ απφ απηνχο
ηνπο ηχπνπο θνηλσληψλ, αιιά κε πνιχ δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο. ΢ηε κεραληθή θνηλσλία ν λφκνο ιεηηνπξγεί γηα
λα επηβάιεη ηελ νκνηνκνξθία ζηα κέιε κηαο θνηλσληθήο νκάδαο, θη έηζη είλαη πξνζαλαηνιηζκέλνο πξνο ηελ
θαηαζηνιή νπνηαζδήπνηε απφθιηζεο απφ ηνπο θαλφλεο ηεο επνρήο. ΢ηελ νξγαληθή θνηλσλία, απφ ηελ άιιε
πιεπξά, ν λφκνο ιεηηνπξγεί γηα λα ξπζκίδεη ηηο αιιειεπηδξάζεηο ησλ δηάθνξσλ κεξψλ ηεο θνηλσλίαο θαη λα
παξέρεη ηελ απνθαηάζηαζε ζε παξάλνκεο ζπλαιιαγέο. Δπεηδή ν λφκνο παίδεη δηαθνξεηηθνχο ξφινπο ζε δχν
ηχπνπο θνηλσληψλ, ην έγθιεκα εκθαλίδεηαη κε πνιχ δηαθνξεηηθνχο ηχπνπο. Ο Νηηξθέηκ ππνζηήξημε φηη ζηελ
επέθηαζε κηαο θνηλσλίαο πνπ παξακέλεη κεραληθή, ην έγθιεκα είλαη ¨θαλνληθφ¨ απφ ηελ νπηηθή φηη ε θνηλσλία
ρσξίο έγθιεκα ζα έπξεπε λα ειέγρεηαη παζνινγηθά. ΋πσο ε θνηλσλία αλαπηχζζεηαη πξνο ηελ νξγαληθή
κνξθή, είλαη πηζαλφ γηα κηα παζνινγηθή πνιηηεία, ηελ νπνία απνθάιεζε αλνκηθή, λα εκθαλίδεηαη, θαη ε ίδηα
πνιηηεία λα πξέπεη λα παξάγεη πνηθηιία απφ θνηλσληθέο αζζέλεηεο, πεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ εγθιήκαηνο.

Ο Νηηξθέηκ αλέπηπμε ηελ έλλνηα ηνπ γηα ¨ην έγθιεκα σο θαλνληθφ¨ ζηε δεχηεξε κεγαιχηεξή ηνπ δνπιεηά, ¨Οη
θαλφλεο ηεο Κνηλσληνινγηθήο Μεζφδνπ¨, πνπ δεκνζηεχηεθε ην 1895, δχν ρξφληα κεηά ¨Σνλ δηαρσξηζκφ ηεο
Δξγαζίαο¨, πήγε λα αλακείμεη ηελ αλνκία ζηελ πην δηάζεκε δνπιεηά ηνπ, Απηνθηνλία, πνπ δεκνζηεχηεθε ην
1897. Οη βηνκεραληθέο θνηλσλίεο ραξαθηεξίδνληαλ απφ ηελ νκνηφηεηα ησλ δσψλ, ηεο εξγαζίαο θαη ησλ
πηζηεχσ ησλ κειψλ ηνπο. ΋ιε ε νκνηφηεηα πνπ πθίζηαηαη ε θνηλσλία, είλαη, ¨ην ζχλνιν ηεο θνηλσληθήο
νκνηφηεηαο¨, πνπ ν Νηηξθέηκ απνθάιεζε ζπιινγηθή ζπλείδεζε. Απφ φιεο ηηο θνηλσλίεο πνπ απαηηνχλ
ηνπιάρηζηνλ θάπνην βαζκφ νκνηφηεηαο απφ ηα κέιε ηνπο (δεδνκέλνπ φηη θακία δελ είλαη νξγαληθή), ε
ζπιινγηθή ζπλείδεζε ίζσο λα βξίζθεηαη ζε θάζε πνιηηηζκφ. ΢ε θάζε θνηλσλία, παξ’ φια απηά, ζα ππάξρεη
πάληα έλαο βαζκφο πνηθηινκνξθίαο εθεί πνπ ζα ήηαλ νη πνιιέο αηνκηθέο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ κειψλ ηεο.
΋πσο είπε ¨Γελ ζα κπνξνχζε λα ππάξρεη κηα θνηλσλία ζηελ νπνία ηα άηνκα λα κελ δηαθέξνπλ πεξηζζφηεξν ή

61
ιηγφηεξν απφ ην ζπιινγηθφ ηχπν¨. ΢ε έλαλ βαζκφ απηή ε ηδηαίηεξε θνηλσλία είλαη κεραληθή, ε αιιειεγγχε ηεο
ζα έξζεη απφ ηελ πίεζε γηα νκνηνκνξθία πνπ αζθείηαη ελάληηα ζηελ πνηθηινκνξθία. Σέηνηα πίεζε αζθείηαη ζε
πνηθηιίεο βαζκψλ θαη ζε πνηθηιίεο ηχπσλ. ΢’ απηή ν δπλαηφηεξνο ηχπνο ζα απνηειέζεη εγθιεκαηηθή θχξσζε.

Δλ ζπλερεία ζεκείσζε πσο ¨ε θνηλσλία δελ κπνξεί λα ηππνπνηεζεί ρσξίο λα είκαζηε φηη απαηηείηαη γηα λα
θάλνπκε ηηο δηαξθείο θαη δαπαλεξέο ζπζίεο. Απηέο νη ζπζίεο, ελζσκάησζαλ ηηο απαηηήζεηο απφ ηε ζπιινγηθή
ζπλείδεζε, ζαλ θέξδνο ζπκκεηνρήο ζηελ θνηλσλία, θαη πξαγκαηνπνηψληαο ηηο απαηηήζεηο δίλνπλ ζηα άηνκα-
κέιε ηελ αίζζεζε ηεο ζπιινγηθήο ηαπηφηεηαο, ε νπνία είλαη ζεκαληηθή πεγή ηεο θνηλσληθήο αιιειεγγχεο¨.
Απηέο νη απαηηήζεηο θαηαζθεπάδνληαη έηζη πνπ αλαπφθεπθηα έλαο αξηζκφο αλζξψπσλ δελ ζα ηηο εθπιεξψζεη.
Ο αξηζκφο κπνξεί λα είλαη αξθεηά κεγάινο γηα λα απνηειεί κηα εππξνζδηφξηζηε νκάδα, αιιά φρη ηφζν κεγάινο
γηα λα πεξηιακβάλεη κηα νπζηαζηηθή νκάδα ηεο θνηλσλίαο. Απηφ επηηξέπεη ζηηο κεγάιεο νκάδεο ησλ αλζξψπσλ
πνπ εθπιεξψλνπλ ηηο απαηηήζεηο ηεο ζπιινγηθήο ζπλείδεζεο λα αηζζαλζνχλ ηελ αίζζεζε ηελ εζηθήο
αλσηεξφηεηαο, πξνζδηνξίδνληαο ηνπο εαπηνχο ηνπο σο εζηθνχο θαη δίθαηνπο, θαη αληεηίζελην ζηελ εζηθή
θαησηεξφηεηα ησλ παξαβαηψλ νη νπνίνη απνηπγράλνπλ λα εθπιεξψζνπλ απηέο ηηο απαηηήζεηο. Δίλαη ε
αίζζεζε ηεο αλσηεξφηεηαο, ηεο θαινζχλεο θαη ηεο επζχηεηαο, ηηο νπνίεο ν Νηηξθέηκ είδε σο πξσηαξρηθή πεγή
θνηλσληθήο αιιειεγγχεο.

Οη εγθιεκαηίεο παίδνπλ έλα ζεκαληηθφ ξφιν ζηε δηαηήξεζε ηεο θνηλσληθήο αιιειεγγχεο, δεδνκέλνπ φηη είλαη
κεηαμχ ηεο νκάδαο εθείλσλ πνπ πξνζδηνξίδνληαη σο θαηψηεξνη, νη νπνίνη επηηξέπνπλ ζην ππφινηπν ηεο
θνηλσλίαο λα αηζζάλεηαη αλψηεξν. Ζ ηηκσξία ησλ εγθιεκαηηψλ παίδεη επίζεο ξφιν ζηε ζπληήξεζε ηεο
θνηλσληθήο αιιειεγγχεο. ΋ηαλ νη ππαγνξεχζεηο ηεο ζπιινγηθήο ζπλείδεζεο παξαβηάδνληαη, ε θνηλσλία
απαληά κε θαηαζηαιηηθή θχξσζε φρη ηφζν πνιχ γηα ηελ ηηκσξία ή ηελ απνηξνπή αιιά επεηδή ρσξίο απηφ
εθείλνη πνπ θάλνπλ ¨δηαξθείο θαη δαπαλεξέο ζπζίεο¨ ζα απνγνεηεπηνχλ. Ζ ηηκσξία ηνπ εγθιεκαηία είλαη
απαξαίηεην λα δηαηεξεί ηελ ππνηαγή ησλ πνιηηψλ ζηελ θνηλσληθή δνκή θαη επίζεο δξα σο νξαηή, θνηλσληθή
έθθξαζε ηεο θαησηεξφηεηαο θαη ηνπ επηιήςηκνπ απηψλ ησλ εγθιεκαηηθψλ νκάδσλ. Απηφ εληζρχεη ηελ αίζζεζε
ηεο αλσηεξφηεηαο θαη ηεο επζχηεηαο πνπ βξίζθεηαη ζηε κάδα ησλ αηφκσλ, θαη έηζη εληζρχεη ηελ αιιειεγγχε ηεο
θνηλσλίαο. Σν έγθιεκα απφ κφλν ηνπ είλαη θαλνληθφ ζηελ θνηλσλία επεηδή δελ ππάξρεη θαζαξή ραξαθηεξηζηηθή
γξακκή δηαίξεζεο κεηαμχ ζπκπεξηθνξψλ ησλ εμεηαδφκελσλ εγθιεκαηηψλ θαη εθείλσλ πνπ εμεηάδνληαλ σο
εζηθά θαηαθξηηένη. Αλ ππάξρεη κείσζε ζηηο ζπκπεξηθνξέο πνπ νξίδνληαη σο εγθιεκαηηθέο, ηφηε ίζσο λα
ππάξρεη κηα ηάζε λα κεηαθηλνχλ ηηο ζπκπεξηθνξέο ηνπο πνπ νξίζηεθαλ πξνεγνπκέλσο σο εζηθά θαηαθξηηέεο
ζηελ εγθιεκαηηθή θαηεγνξία. Απηέο νη ζπκπεξηθνξέο θέξνπλ ηελ αίζζεζε φηη παξαβηάδεηαη ε ζπιινγηθή
ζπλείδεζε αιιά δελ ζεσξνχληαη σο εγθιήκαηα.

΢πλεπψο, κηα θνηλσλία ρσξίο έγθιεκα είλαη πηζαλή. Αλ φιεο νη ζπκπεξηθνξέο πνπ πξνο ην παξφλ
θαζνξίδνληαη σο εγθιεκαηηθέο δελ εκθαλίδνληαη πηα, λέεο ζπκπεξηθνξέο ζα ηνπνζεηεζνχλ ζηελ θαηεγνξία ηνπ
εγθιήκαηνο. Σν έγθιεκα ηφηε είλαη αλαπφθεπθην επεηδή ππάξρεη αλαπφθεπθηε πνηθηινκνξθία ηεο
ζπκπεξηθνξάο ζηελ θνηλσλία. Ζ αιιειεγγχε ηεο θνηλσλίαο γεληθεχεηαη απφ ηελ άζθεζε πίεζεο γηα νκνηφηεηα
ελάληηα ζηελ πνηθηινκνξθία, θαη θάπνηεο πηέζεηο αλαπφθεπθηα ζα πάξνπλ ηνλ ηχπν ησλ εγθιεκαηηθψλ
θπξψζεσλ. Σν κε θπζηνινγηθφ ή παζνινγηθφ ζηάδην ηεο θνηλσλίαο ζα κπνξνχζε λα είλαη εθεί πνπ δελ ππάξρεη
θαζφινπ έγθιεκα. Μηα θνηλσλία πνπ δελ είρε θαζφινπ έγθιεκα ζα κπνξνχζε λα είλαη κηα ζηελ νπνία νη
πεξηνξηζκνί ηεο ζπιινγηθήο ζπλείδεζεο ήηαλ ηφζν άθακπηνη ηφζν πνπ θαλέλαο δελ ζα κπνξνχζε λα ηνπο
αληηηάμεη. Ο ΢σθξάηεο θαη ν Ηεζνχο ήηαλ δεισκέλνη εγθιεκαηίεο, φπσο ήηαλ ν Μαράηκα Γθάληη θαη ν Σδνξηδ
Οπάζηγθηνλ. Ο αξρεγνί ηνπ ελσηηθνχ θηλήκαηνο ζηηο δεθαεηίεο ηνπ 1920 θαη ηνπ 1930 ήηαλ πνηληθνπνηεκέλνη,
φπσο ήηαλ θαη αξρεγνί ηνπ θηλήκαηνο ησλ εκθπιίσλ δηθαησκάησλ ζηε δεθαεηία ηνπ 1960. Αλ νη απαηηήζεηο ηεο
ζπιινγηθήο ζπλείδεζεο ήηαλ ηφζν άθακπηα επηβεβιεκέλεο πνπ θαλέλα έγθιεκα δελ ζα ππήξρε, ηφηε απηά ηα
θηλήκαηα ζα κπνξνχζαλ λα είλαη αδχλαηα επίζεο. Ο Νηηξθέηκ είπε ζρεηηθά πσο ¨Σν έγθιεκα είλαη ην θέξδνο
πνπ ε θνηλσλία πιεξψλεη γηα ηελ πηζαλφηεηα ηεο πξνφδνπ¨.

62
 Παξνκνίσο ηα παηδηά ηηκσξνχληαη γηα ηελ απξεπή ζπκπεξηθνξά ηνπο, θαη θαλέλαο δελ ζέιεη ην παηδί λα
ζπκπεξηθέξεηαη απξεπψο. Αιιά έλα παηδί ην νπνίν δελ έθαλε πνηέ ηίπνηα θαθφ ζα κπνξνχζε λα ειέγρεηαη
παζνινγηθά. Δλ νιίγνηο ε αίζζεζε είλαη πσο ε απξεπήο ζπκπεξηθνξά είλαη ην θέξδνο πνπ πξέπεη λα
πιεξψλεηαη γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ αηφκνπ. Ο Νηηξθέηκ θαηέιεμε πσο απφ απηή ηελ άπνςε, ηα ζεκειηψδε
γεγνλφηα ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο παξνπζηάδνπλ ηνλ εαπηφ ηνπο ζε καο σο θαηλνχξηα. ¨Αληίζεηα κε ηηο ηξέρνπζεο
ηδέεο, ην έγθιεκα δελ θαίλεηαη πηα λα είλαη απνιχησο αληηθνηλσληθφ, έλα είδνο παξαζηηηθνχ ζηνηρείνπ, έλα
παξάμελν θαη αζχγθξηην ζψκα, εηζαγκέλν ζηε κέζε ηεο θνηλσλίαο. Αληηζέησο παίδεη έλα θαζνξηζκέλν ξφιν
ζηελ θνηλσληθή δσή. Σν έγθιεκα, γηα ην κέξνο ηνπ, δελ πξέπεη πηα λα ζπιιακβάλεηαη σο έλα θαθφ πνπ δελ
κπνξεί λα είλαη ηφζν πνιχ θαηαζηαικέλν. Γελ ππάξρεη θακία επθαηξία γηα ζπγραξεηήξηα ζην εαπηφ ηνπ φηαλ ηα
επίπεδα εγθιήκαηνο πέθηνπλ θαηαθαλψο κεηαμχ ησλ επηπέδσλ ηνπ κέζνπ φξνπ, γηα λα είκαζηε ίζσο βέβαηνη
πσο απηή ε πξνθαλήο πξφνδνο ζρεηίδεηαη κε θάπνηα θνηλσληθή αλαηαξαρή¨.

Δλ ζπλερεία ζεκείσζε πσο ζηελ έθηαζε πνπ ε θνηλσλία είλαη κεραληθή, παξάγεη ηελ αιιειεγγχε ηεο απφ ηελ
πίεζε γηα νκνηνκνξθία ελάληηα ζηελ πνηθηινκνξθία ησλ κειψλ ηεο. Ζ πνηληθνπνίεζε θάπνησλ ζπκπεξηθνξψλ
είλαη θαλνληθφ θαη απαξαίηεην κέξνο ηεο πίεζήο. Αιιά ζην βαζκφ πνπ ε θνηλσλία είλαη νξγαληθή, ε ιεηηνπξγία
ηνπ λφκνπ είλαη λα δηαρεηξίδεηαη ηηο αιιειεπηδξάζεηο ησλ δηάθνξσλ κειψλ ηνπ ζπλφινπ. Αλ απηή ε δηαρείξηζε
είλαη αλεπαξθήο, κπνξεί ην απνηέιεζκα ηεο πνηθηιίαο ησλ θνηλσληθψλ αζζελεηψλ, λα πεξηιακβάλεηαη ζην
έγθιεκα. Ο Νηηξθέηκ απνθάιεζε ην ζηάδην ¨αλεπάξθεηα ηνπ θαλνληζκνχ ηεο αλνκίαο¨.

Ο Νηηξθέηκ πξψηα εηζάγεη ηελ έλλνηα ηνπ Γηαρσξηζκνχ ηεο Δξγαζίαο ζηελ Κνηλσλία, φπνπ ππνζηεξίδεη φηη ε
εθβηνκεράληζε ηεο θνηλσλίαο ηεο Γαιιίαο, κε ην απνηέιεζκα ηνπ δηαρσξηζκνχ ηεο εξγαζίαο, είρε θαηαζηξέςεη
ηελ παξαδνζηαθή αιιειεγγχε πνπ βαζηδφηαλ ζηελ νκνηνκνξθία. Αιιά απηή ε εθβηνκεράληζε έγηλε ηφζν
γξήγνξα πνπ ε θνηλσλία δελ ήηαλ αθφκα ηθαλή λα εμειίμεη ηθαλνπνηεηηθά ηνλ κεραληζκφ γηα λα ξπζκίζεη ηηο
ζπλαιιαγέο ηνπ. Οη πεξηνδηθνί θχθινη ηεο ππεξπαξαγσγήο αθνινπζήζεθαλ απφ νηθνλνκηθή επηβξάδπλζε
δείρλνληαο φηη νη ζρέζεηο κεηαμχ παξαγσγψλ θαη θαηαλαισηψλ ξπζκίδνληαλ αηειέζθνξα. Οη απεξγίεο θαη ε
βίαηε εξγαζία έδεηρλαλ φηη νη ζρέζεηο κεηαμχ εξγαηψλ θαη εξγνδνηψλ ήηαλ εθθξεκείο. Ζ αιινηξίσζε ηεο
αηνκηθήο εξγαζίαο θαη ηεο νπηηθήο πσο ν δηαρσξηζκφο ηεο εξγαζίαο έζηξεθε ηνπο αλζξψπνπο ζην λα
¨βαξαίλνπλ ηε ξφδα¨ έδεηρλαλ κφλν πσο ε ζρέζε ηνπ αηφκνπ κε ηελ εξγαζία ήηαλ αλεπαξθψο θαζνξηζκέλεο.
΢ην έξγν ηνπ νη ζηαηηζηηθψο αλαιπκέλεο πιεξνθνξίεο ησλ επηπέδσλ απηνθηνλίαο έδεηρλαλ λα ηείλνπλ λα
απμάλνληαη αηζζεηά θαη ζηηο πεξηφδνπο νηθνλνκηθήο πηψζεο θαη ζηηο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. Δθηηκψληαο φηη ε
απηνθηνλία ζε θαηξνχο νηθνλνκηθήο πηψζεο ίζσο λα γίλεηαη εχθνια θαηαλνεηή, ην θιεηδί ηεο εξψηεζεο είλαη
γηαηί ε απηνθηνλία ζα έπξεπε λα απμάλεηαη ηελ επνρή επεκεξίαο. Ο Νηηξθέηκ πξφηεηλε φηη νη ιεηηνπξγίεο ησλ
θνηλσληψλ είλαη λα δηαρεηξηζηνχλ φρη κφλν ηηο νηθνλνκηθέο αιιειεπηδξάζεηο ησλ δηαθνξεηηθψλ ζπζηαηηθψλ,
αιιά επίζεο ην θαηά πφζν ηα άηνκα αληηιακβάλνληαη ηηο αλάγθεο ηνπο.

Ζ ζεσξία ηνπ Νηηξθέηκ γηα ηελ αλνκία μεθίλεζε κε ηε ζχγθξηζε ηεο δσηθήο θαη ηεο αλζξψπηλεο θχζεο. ΢ηα
δψα, ππνζηήξημε, φηη ην θπζηθφ ζψκα θπζηθά νξηνζεηεί ηηο νξέμεηο. Έηζη, ηα δψα κε γεκάηα ζηνκάρηα θαη δεζηά
αζθαιή κέξε λα θνηκεζνχλ ζα αηζζάλνληαη αξθεηή αζθάιεηα. Αιιά νη άλζξσπνη έρνπλ ελεξγέο θαληαζίεο πνπ
ηνπο επηηξέπνπλ λα αηζζάλνληαη αληθαλνπνίεηνη αθφκα θαη φηαλ νη θπζηθέο ηνπο αλάγθεο έρνπλ θαιπθζεί.
΢ηνπο αλζξψπνπο, ην λα ηθαλνπνηνχλ ηα ζέισ θαη ηηο αλάγθεο ηνπο ηείλεη λα αθππλίδεη λέα ζέισ θαη αλάγθεο,
ψζηε ¨φζν πεξηζζφηεξα έρεη θάπνηνο, ηφζν πεξηζζφηεξα ζέιεη¨. Έηζη, φπνπ ζηα δψα ε ζσκαηηθφηεηα ηνπο
ηνπνζεηεί θπζηθά φξηα ζηηο νξέμεηο ηνπο, νη αλζξψπηλεο απαηηήζεηο δελ νξηνζεηνχληαη θπζηθά.

Ο κφλνο κεραληζκφο πνπ κπνξεί λα νξηνζεηήζεη ηηο αλζξψπηλεο νξέμεηο είλαη ε αλζξψπηλε θνηλσλία. Οη
θνηλσλίεο δεκηνπξγνχλ εζηθνχο θαλφλεο ζρεηηθά κε ηνπο αλζξψπνπο ζε δηάθνξεο θνηλσληθέο ζέζεηο πνπ
κπνξνχλ εχινγα λα αλακέλνπλ λα απνθηήζνπλ. Τπάξρνπλ δηάθνξεο θαηαζηάζεηο ζηηο νπνίεο νη θνηλσληθνί
θαλφλεο ίζσο απνδπλακψλνληαη αθφκα θαη ζπληξίβνληαη, αιιά ν Νηηξθέηκ εζηίαζε ζηηο θαηαζηάζεηο ηεο
γξήγνξεο θνηλσληθήο αιιαγήο, πεξηιακβαλνκέλσλ εθείλσλ ησλ θνηλσληψλ ησλ νπνίσλ ε νηθνλνκία πεγαίλεη
πξνο νηθνλνκηθή ππνρψξεζε ή χθεζε. Υξεζηκνπνίεζε ηελ εκπεηξία ηνπ γηα λα εμεγήζεη ηα πςειά επίπεδα

63
απηνθηνλίαο ζηε δηάξθεηα νηθνλνκηθψλ κεηψζεσλ. Τπνζηήξημε φηη θάηη παξφκνην ζπλέβε ζε θαηξνχο γξήγνξεο
νηθνλνκηθήο αιιαγήο:

¨Δίλαη ην ίδην εάλ ε πεγή ηεο θξίζεο είλαη ε απφηνκε αλάπηπμε δχλακεο θαη πινχηνπ. Σφηε, αιεζηλά, φπσο νη
ζπλζήθεο ηεο δσήο αιιάδνπλ, νη ζηαζεξέο ζχκθσλα κε ηηο νπνίεο νη αλάγθεο ξπζκίδνληαη δελ κπνξνχλ πηα λα
παξακέλνπλ νη ίδηεο... Ζ θιίκαθα είλαη αλαηξεπηηθή, αιιά κηα θαηλνχξηα θιίκαθα δελ κπνξεί λα είλαη ακέζσο
απηνζρεδηαζκέλε. Απαηηείηαη ρξφλνο γηα ηε δεκφζηα ζπλείδεζε γηα λα αλαηαμηλνκήζεη ηα άηνκα θαη ηα
πξάγκαηα. Δθ’ φζνλ νη θνηλσληθέο δπλάκεηο έηζη ειεπζεξψλνληαη δελ έρνπλ επαλαθηεκέλε ηζνξξνπία, νη
αληίζηνηρέο ηνπο αμίεο είλαη άγλσζηεο θαη έηζη φινη νη ρεηξηζκνί ιείπνπλ γηα ηελ ψξα...¨ Σφηε δηακνξθψλεη ηελ
εθπιεθηηθή ππνζηήξημε φηη ε αλνκία (ή άξζε ησλ ειέγρσλ ησλ νξέμεσλ) ζα είλαη ρεηξφηεξε ζε θαηξνχο
επεκεξίαο απ’ φηη ζε θαηξνχο χθεζεο, απφ ηελ ππνθηλνχκελε επεκεξία ησλ νξέμεσλ, κφλν ζηελ επνρή πνπ νη
πεξηνξηζκνί έρνπλ θαηαζηξαθεί.

Ο Νηηξθέηκ παξνπζίαζε ηε ζεσξία ηνπ γηα ην έγθιεκα ζην πιαίζην ηεο ζπλνιηθήο ζεσξίαο ηνπ
εθζπγρξνληζκνχ ζηελ πξφνδν ησλ θνηλσληψλ απφ ηνλ κεραληθφ ζηνλ νξγαληθφ ηχπν. Έλα απφ ηα
πξνβιήκαηα κε ηελ αμηνιφγεζε ηεο ζεσξίαο ηνπ είλαη φηη πξνέβιεςε δηαθνξεηηθά πξάγκαηα πνπ ζα ζπκβνχλ
ζε δηαθνξεηηθέο επνρέο. Δηδηθά ππνζηήξημε φηη: (1) ε ηηκσξία ηνπ εγθιήκαηνο ζα παξέκελε αξθεηά ζηαζεξή
ζηηο κεραληθέο θνηλσλίεο, αλεμάξηεηα απφ ηηο αιιαγέο ζην βαζκφ εγθιεκαηηθψλ ζπκπεξηθνξψλ, (2) φπσο
απηέο νη θνηλσλίεο έθαλαλ ηε κεηάβαζε ζηηο νξγαληθέο θνηλσλίεο ζηελ πξφνδν ηνπ εθζπγρξνληζκνχ θαη νη
ζεκαληηθφηεξεο ζπκπεξηθνξέο γίλνληαλ αλεθηέο, νη ηηκσξίεο ζα γίλνληαλ ιηγφηεξν βίαηεο φπσο ε πξφηαζή ηνπο
λα άιιαδαλ απφ θαηαζηνιή ζε απνθαηάζηαζε, θαη ζα ήηαλ κηα απέξαληε επέθηαζε ηνπ ¨ιεηηνπξγηθνχ¨ λφκνπ
γηα λα δηαρεηξηζηεί ηηο αιιειεπηδξάζεηο ηεο αλάδπζεο ηεο νξγαληθήο θνηλσλίαο, θαη (3)ζηηο νξγαληθέο θνηλσλίεο
ν βαζκφο εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο ζα απμαλφηαλ ζηε δηάξθεηα ησλ πεξηφδσλ ησλ γξήγνξσλ νηθνλνκηθψλ
αιιαγψλ.

Δλ ζπλερεία, ν Νηηξθέηκ δηαηχπσζε ηξεηο απφςεηο ζρεηηθά κε ην έγθιεκα ζηε δηάξθεηα ηεο πξνφδνπ ηεο
κεηάβαζεο απφ ηηο κεραληθέο ζηηο νξγαληθέο θνηλσλίεο. Τπνζηήξημε φηη νη ζεκαληηθφηεξεο ζπκπεξηθνξέο ζα
αλέρνληαλ, νη ηηκσξίεο ζα γίλνληαλ ιηγφηεξν βίαηεο φπσο ππνζηήξηδε ε πξφηαζή ηνπ λα αιιάμνπλ απφ ηελ
θαηαζηνιή ζηελ απνθαηάζηαζε, θαη ζα ήηαλ κηα απέξαληε επέθηαζε απφ ¨ηνλ ιεηηνπξγηθφ¨ λφκν λα
δηαρεηξηζηεί ηελ αιιειεπίδξαζε ηεο αλάδπζεο ηεο νξγαληθήο θνηλσλίαο. Ο Wolfgang είρε δειψζεη φηη ε
ζχγρξνλε Ακεξηθαληθή θνηλσλία επεμεγεί ηελ πξψηε άπνςε ηνπ Νηηξθέηκ ζρεηηθά ηελ απμαλφκελε αλνρή γηα
πνηθηινκνξθία ζε πεξηζζφηεξν αλαπηπγκέλεο θνηλσλίεο: ¨Σν πην ζεκαληηθφ κνπ ζεκείν είλαη φηη απηήλ ηελ
πεξίνδν δνθηκάδνληαο ηνλ Ακεξηθαληθφ πνιηηηζκφ, θαη ίζσο ηε Γπηηθή θνηλσλία γεληθά, κηα επέθηαζε ηεο
απνδνρήο ηεο παξέθθιηζεο είλαη ζηελ αληίζηνηρε ζπζηνιή γηα ην ηη απνθαινχκε έγθιεκα¨. Ο Spitzer βξήθε
πσο νη πεξηζζφηεξν αλαπηπγκέλεο θνηλσλίεο ραξαθηεξίδνληαη απφ απζηεξέο ηηκσξίεο, ελψ απιέο θνηλσλίεο
ραξαθηεξίδνληαη απφ επηεηθήο ηηκσξίεο, θάηη πνπ είλαη αληίζεην απφ φηη ν Νηηξθέηκ πεξηέγξαθε. Σα επξήκαηα
ηνπ Spitzer είλαη ζπλεπή κε νξηζκέλεο κειέηεο νη νπνίεο βξήθαλ πσο νη θαλφλεο ησλ πεξηνρψλ ζε Γπηηθέο
θνηλσλίεο πξηλ ηνλ εθζπγρξνληζκφ ραξαθηεξίδνληαλ απφ αξθεηά πςειά επίπεδα βίαο, θη επίζεο απφ ηνλ
ηδηαίηεξν βαζκφ αλνρήο γηα απηφ. Ήηαλ κφλν κεηά ηνλ εθζπγρξνληζκφ, κε ηελ απηνζπγθέληξσζε ησλ
πιεζπζκψλ ζε αλψλπκεο πφιεηο, πνπ νη θνηλσλίεο άξρηζαλ λα ηηκσξνχλ ηε βία κε ζπλέπεηα θαη ζνβαξφηεηα.
Ο Νηηξθέηκ ίζσο είρε παξάγεη ηελ ηδέα ηνπ απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα φηη νη ηηκσξίεο ζηηο Δπξσπατθέο θνηλσλίεο
γίλνληαη ιηγφηεξν απζηεξέο ζηελ επνρή, ιφγσ ησλ κεηαξξπζκίζεσλ πνπ εηζήρζεζαλ απφ ηνλ Beccaria θαη
άιινπο θιαζζηθνχο ζεσξεηηθνχο. Αιιά νη εμαηξεηηθά ζθιεξέο ηηκσξίεο είραλ επηβιεζεί πξνγελέζηεξα κε
ηχπνπο πνπ δελ ζρεηίδνληαλ κε απιέο, κε αλαπηπγκέλεο θνηλσλίεο, αιιά κάιινλ κε απφιπηεο κνλαξρίεο.
Απηνί νη ηχπνη ηηκσξηψλ δελ βξέζεθαλ λσξίηεξα, ζε πην απιέο θνηλσλίεο.

Σξίηνλ, πξνέβιεςε κηα ζπνπδαία επέθηαζε ζην ιεηηνπξγηθφ λφκν φπνπ νη ζχγρξνλεο θνηλσλίεο πξνζπαζνχλ
λα ξπζκίζνπλ φιεο ηηο θαηλνχξηεο ηνπο ιεηηνπξγίεο. ΢΄ απηήλ ηελ πεξίπησζε ζε κηα κειέηε γηα ηέζζεξηο πφιεηο
απφ ην 1800 έσο ην παξφλ, ν Gurr, βξήθε φηη ¨ε πξαγκαηηθή έθξεμε ησλ λφκσλ θαη ησλ δηνηθεηηθψλ θσδηθψλ

64
ζρεδηάζηεθαλ γηα λα δηαρεηξηζηνχλ κέξα κε ηε κέξα ηηο αιιειεπηδξάζεηο, ζε πεξηνρέο ηφζν αλφκνηεο φζν νη
αληαιιαγέο, ε δεκφζηα ζπκπεξηθνξά, ε δηαρείξηζε ηεο απμαλφκελεο θπθινθνξίαο θαη νη εκπνξηθέο
δξαζηεξηφηεηεο ησλ αλαπηπζζφκελσλ πφιεσλ¨, φπσο ππνζηήξημε ν Νηηξθέηκ, ν Gurr επίζεο βξήθε κηα
ζεκαληηθή δηαπξαγκάηεπζε άιισλ λνκνζεζηψλ πνπ πεξλνχζαλ θαζνξίδνληαο θαη πξνγξάθνληαο ηα λέα
παηδηά ησλ παξαβαηψλ ελάληηα ζηελ εζηθή θαη ¨ζηε ζπιινγηθή ζπκπεξηθνξά¨ φπσο νη ηαξαρέο θαη νη
δηακαξηπξίεο. Ο Gurr ππνζηήξημε φηη νη θαηλνχξηεο παξαβάζεηο ελάληηα ζηελ εζηθή ησλ νκάδσλ απιά
πξνθχπηνπλ, ελψ νη παξαβάζεηο ελάληηα ζηε ζπιινγηθή ζπκπεξηθνξά πξνθχπηνπλ απφ ηελ πξνζπάζεηα ησλ
νκάδσλ ησλ ειίη λα δηαηεξήζνπλ ηε δχλακή ηνπο. Σειηθά, θαηέιεμε φηη πεγή ησλ πςειψλ επηπέδσλ ηνπ
εγθιήκαηνο ζηηο νξγαληθέο θνηλσλίεο ζηεξνχληαη ηελ απνπζία θαλφλσλ ή ηεο αλνκίαο απφ ηηο γξήγνξεο
θνηλσληθέο αιιαγέο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ εθζπγρξνληζκφ. Δίρε ηππνπνηήζεη ηε ζεσξία ηνπ γηα ηελ αλνκία ζην
πιαίζην ηεο κειέηεο ησλ επηπέδσλ απηνθηνλίαο φρη ησλ επηπέδσλ εγθιήκαηνο. Απηφ επεηδή απιά ζεψξεζε φηη
ην έγθιεκα απμαλφηαλ επίζεο, παξ’ φιν πνπ πνπζελά δελ παξνπζηάδνληαλ ζηνηρεία λα ζηεξίδνπλ ην
ζπκπέξαζκά ηνπ.

Πξφζθαηε έξεπλα νδήγεζε ζην ζπκπέξαζκα φηη ε νηθνλνκηθή αλάπηπμε ζρεηηδφηαλ κε απμήζεηο ζην έγθιεκα
ηδηνθηεζίαο αιιά κείσλε ην έγθιεκα βίαο. Ο Neuman θαη ν Berger αλαζεψξεζαλ ηηο κειέηεο γηα ην δέθαην
έβδνκν δηαγψλην-εζληθφ έγθιεκα θαη θαηέιεμαλ ζην φηη ε αζηηθνπνίεζε θαη ε βηνκεραλνπνίεζε ζρεηίδνληαλ κε
ηηο απμήζεηο ζην βίαην έγθιεκα. Πξνζζέησο, δελ βξήθαλ θακία ππνζηήξημε γηα ηελ άπνςε φηη νη απμήζεηο ζην
έγθιεκα ηδηνθηεζίαο ήηαλ δηθαηνινγεκέλεο απφ ηελ αιιαγή απφ ηηο παξαδνζηαθέο ζηηο ζχγρξνλεο αμίεο. ΋ιν
απηφ είλαη αληηθαηηθφ κε ηε βαζηθή άπνςε ηνπ Νηηξθέηκ. Παξ’ φια απηά εμεηάδνπλ ηε ζπλερή θπξηαξρία ζηε
ζεσξία ηνπ ζηελ εμήγεζε ηνπ ζπλδέζκνπ κεηαμχ εθζπγρξνληζκνχ θαη νηθνλνκηθήο αληζφηεηαο ζηελ πξφνδν,
φπσο αληηηίζεηαη κε ηελ έκθαζε ηνπ Νηηξθέηκ ζηελ θαηαζηξνθή ησλ παξαδνζηαθψλ αμηψλ. ΢εκεηψλνπλ φηη ε
ζρέζε κεηαμχ νηθνλνκηθήο αληζφηεηαο θαη αλζξσπνθηνλίαο είλαη ¨ην πην ζπλεπέο εχξεκα ζην έξγν¨ θαη
ππνζηεξίδνπλ πσο νη εγθιεκαηνιφγνη εμεηάδνπλ ην κεγάιν έξγν ζηε ζρέζε αληζφηεηαο θαη νηθνλνκηθήο
αλάπηπμεο. Σν βαζηθφ εχξεκα απηνχ ηνπ έξγνπ είλαη γηα ηελ αλάπηπμε ησλ εζλψλ, ε μέλε επέλδπζε απφ
πνιπεζληθέο εηαηξίεο θαη ε εμάξηεζε ζηελ εμαγσγή αθαηέξγαζηνπ πιηθνχ πνπ αξγεί ηελ καθξνπξφζεζκε
νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη απμάλεη ηελ νηθνλνκηθή αληζφηεηα θάηη πνπ αληηηίζεηαη κε ην πςειά θαηαζηαιηηθφ
δεκνθξαηηθφ πνιίηεπκα.

Μηα κειέηε απφ ηνλ Bennett επίζεο πξνθιήζεθε απφ ηε ζεσξία ηνπ Νηηξθέηκ ζαλ εμήγεζε ηεο ζχλδεζεο
κεηαμχ εγθιήκαηνο θαη εθζπγρξνληζκνχ. Ο Νηηξθέηκ είρε ππνζηεξίμεη πσο ην έγθιεκα αηηηνινγείηαη απφ ηε
γξήγνξε θνηλσληθή αιιαγή. Ο Bennett ην αηηηνιφγεζε, ιέγνληαο θαη’ αξράο πσο ην επίπεδν ηεο αχμεζεο ηνπ
εγθιήκαηνο ζα ήηαλ επζέσο αλάινγν κε ην επίπεδν αλάπηπμεο ηεο θνηλσλίαο, έπεηηα πσο θαη ε θινπή θαη ε
ιεζηεία ζα κπνξνχζαλ λα απμεζνχλ ζηε δηάξθεηα ησλ πεξηφδσλ αλάπηπμεο, θαη ηξίηνλ πσο ην επίπεδν ηεο
αλάπηπμεο ηεο ίδηαο (π.ρ. εάλ ε ρψξα είλαη ππαλάπηπθηε ή πξνεγκέλε) δελ ζα είρε επηπηψζεηο ζηα επίπεδα
ηνπ εγθιήκαηνο εθ’ φζνλ ε ρψξα δελ αιιάδεη γξήγνξα. Υξεζηκνπνηψληαο ηηο πιεξνθνξίεο απφ πελήληα δχν
έζλε απφ ην 1960 έσο ην 1984, ν Bennett ηφηε έδεημε πσο ην επίπεδν αλάπηπμεο δελ έρεη άκεζεο επηπηψζεηο
είηε ζηελ αλζξσπνθηνλία είηε ζηελ θινπή, θαη φηη ην επίπεδν αλάπηπμήο ηεο, έρεη ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ζηηο
παξαβάζεηο θινπήο αιιά φρη ζηηο αλζξσπνθηνλίεο. Ο Bennett θαηαιήγεη πσο απηά ηα επξήκαηα αληηθξνχνπλ
ηηο ππνζέζεηο ηνπ Νηηξθέηκ¨.

65
i) Κξηηηθή ζηε ζεσξία ηνπ Νηηξθέηκ
Ζ επηξξνή ηνπ Νηηξθέηκ έρεη εμαηξεηηθή ζαθήλεηα ζηελ εγθιεκαηνινγία θαη ηελ θνηλσληνινγία. Σν αξρηθφ
αληίθηππφ ηνπ εζηίαζε ηελ πξνζνρή ηνπ ξφινπ πνπ νη θνηλσληθέο δπλάκεηο παίδνπλ ζηνλ θαζνξηζκφ ηεο
ζπκπεξηθνξάο ηελ επνρή πνπ επηθξαηνχζε θξαηψληαο ηε ζθέςε είηε φηη νη άλζξσπνη ήηαλ ειεχζεξνη ζην λα
επηιέγνπλ ηελ πνξεία δξάζεο ή ζηε ζπκπεξηθνξά πνπ θαζνξίδεηαη απφ ηελ εζσηεξηθή δχλακε ηεο βηνινγίαο
θαη ηεο ςπρνινγίαο. Αλ θαη ε εζηίαζε ζηηο θνηλσληθέο δπλάκεηο είλαη ε θπξίαξρε άπνςε πνπ ρξεζηκνπνηείηαη
γηα λα εμεγήζεη ην έγθιεκα, σζηφζν ζεσξήζεθε αξθεηά ξηδηθή γηα ηελ επνρή ηνπ.

Οη θνηλσλίεο πνπ πξνέξρνληαη απφ ηνλ εθζπγρξνληζκφ ραξαθηεξίζηεθαλ απφ πςειά επίπεδα βίαηνπ
εγθιήκαηνο, ζε αληίζεζε κε ηηο απφςεηο ηνπ εγθιήκαηνο γηα ηε ζηαζεξφηεηα ηνπο. Δθεί εκθαλίδεηαη λα έρνπλ
καθξάο δηάξθεηαο παξαθκή ζην βίαην έγθιεκα πάλσ ζηα πεξίπνπ εθαηφ ρξφληα απφ ηελ πξφνδν ηνπ
εθζπγρξνληζκνχ πνπ είρε εκθαληζηεί, θάηη πνπ ε ζεσξία ηνπ Νηηξθέηκ δελ είρε πξνβιέςεη. Βξαρππξφζεζκεο
απμήζεηο ζηε καθξνπξφζεζκε πηψζε εκθαλίδνληαη ζε λσξίηεξα ζηάδηα αζηηθνπνίεζεο θαη βηνκεραλνπνίεζεο,
αιιά απηέο νη βξαρππξφζεζκεο απμήζεηο δείρλνπλ λα ζρεηίδνληαη κε ηε δηαηήξεζε, φρη ηε ζπληξηβή ηεο
θνηλσλίαο θαλφλσλ. Ο εθζπγρξνληζκφο εκθαλίδεηαη λα ζρεηίδεηαη κε ηα πςειφηεξα επίπεδα εγθιεκάησλ
ηδηνθηεζίαο, αιιά ηα επίπεδα απηά δελ εκθαλίδνληαη λα αηηηνινγνχληαη απφ ηε ζπληξηβή ησλ εζηθψλ αμηψλ πνπ
ζρεηίδνληαη κε ηε γξήγνξε θνηλσληθή αιιαγή. Απφ ηελ άιιε πιεπξά ε βαζηθή άπνςε ηνπ Νηηξθέηκ ήηαλ φηη ν
εθζπγρξνληζκφο ζπλδέεηαη κε ην έγθιεκα κέζσ ηεο θαηαζηξνθήο ησλ θνηλσληθψλ ζεζκψλ θαη θαλφλσλ, απηφ
ζεκαίλεη πσο ην έγθιεκα ζρεηίδεηαη κε ηελ απνπζία θνηλσληθψλ ειέγρσλ. Απηφ ίζσο λα ζεκαίλεη πσο απφ
κφλε ηεο ε ππνζηήξημε ηνπ Νηηξθέηκ είλαη ζσζηή αιιά ν Νηηξθέηκ ήηαλ ιάζνο ζην λα ππνζέηεη πσο νη θνηλσλίεο
πνπ πξνέξρνληαη απφ ηνλ εθζπγρξνληζκφ είραλ δπλαηφ θνηλσληθφ έιεγρν θαη ιίγν έγθιεκα. Ζ καθξνπξφζεζκε
πηψζε ζην έγθιεκα βίαο ίζσο λα εμεγείηαη απφ ηα επίπεδα ζπλερφκελεο αχμεζεο ησλ θνηλσληθψλ ειέγρσλ
πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ απμαλφκελν εθζπγρξνληζκφ.

Ο Νηηξθέηκ σζηφζν έρεη κηα κάιινλ κνηξνιαηξηθή άπνςε γηα ην έγθιεκα, αθνχ ην ζεσξεί θαλνληθφ κέξνο γηα
ηελ θνηλσλία θαη ηελ έιιεηςή ηνπ ηελ θξίλεη σο πξφβιεκα. Τπνζηήξημε κάιηζηα πσο ε αληζφηεηα είλαη θπζηθφο
αιιά θαη αλαπφθεπθηνο φξνο ν νπνίνο ζρεηίδεηαη κε ην έγθιεκα. Δθηελέζηεξα, θάλνληαο ιφγν γηα κηα θνηλσλία
φπνπ ζα επηθξαηνχζε θνηλσληθή νκνηφηεηα κέζσ ηεο ζπιινγηθήο ζπλείδεζεο, πνπ φινη ζα ζπζηάδνληαλ γηα ην
θνηλσληθφ φθεινο, κίιεζε θαη γηα ηελ νκάδα πνπ δελ ζα έθαλε πξάμε φιεο εθείλεο ηηο ζπζίεο, απηή ε νκάδα ζα
απνηεινχληαλ απφ εγθιεκαηίεο. Θα ήηαλ νη θαηψηεξνη ηεο θνηλσλίαο, ελψ φζνη είραλ ελαξκνληζηεί πιήξσο κε
ηνπο λφκνπο θαη ηελ νκνηνκνξθία απηήο ζα ήηαλ νη αλψηεξνη, γεκάηε κε θαινζχλε θαη εζηθή πνπ ζα
πξνσζνχζαλ ηελ θνηλσληθή αιιειεγγχε. ΋κσο εχινγα γελλάηαη ε απνξία, ηη ζα έθαλε απηά ηα άηνκα λα
μερσξίδνπλ κεηαμχ ηνπο. Τπφ πνηεο ζπλζήθεο έλα άηνκν ζα παξαβίαδε απηή ηελ νκνηνκνξθία, ζα δηαηάξαζζε
ηελ θνηλσληθή αιιειεγγχε θαη νκαιφηεηα, ζα ήηαλ εθηφο ζπιινγηθήο ζπλείδεζεο, ζα παξαβίαδε ηνλ λφκν, ζα
εγθιεκαηνχζε θαη ζα ήηαλ απηφο πνπ ζα απνηεινχζε ην θαηψηεξν κέξνο ηεο θνηλσλίαο.

Σα αίηηα πνπ ζα νδεγνχζαλ ην άηνκν ζην λα εγθιεκαηήζεη, λα πεξηζσξηνπνηεζεί, λα ηεζεί εθηφο ηνπ νκαινχ
θαη αλψηεξνπ ζπλφινπ θαη σο εθ ηνχηνπ λα ράζεη ην θχξνο ηνπ ζα πξέπεη λα ήηαλ αξθεηά ζνβαξά. ΋ζν
ζνβαξέο θαη άμηεο έξεπλαο ζα ήηαλ θαη νη ζπλζήθεο πνπ νδήγεζαλ ηνλ άλζξσπν ζηελ πξάμε ηνπ απηή αθνχ
δελ γελληέηαη θάπνηνο εγθιεκαηίαο αιιά γίλεηαη, ζπλήζσο εμαηηίαο ησλ φζσλ βηψλεη θαη ησλ φζσλ ε θνηλσλία
ηνλ πξνθαιεί λα αληηκεησπίζεη. Λακβάλνληαο ππ’ φςε πσο ν άλζξσπνο είλαη απιά ην απνηέιεζκα ησλ φζσλ
ιακβάλνπλ ρψξα ζηελ θνηλσλία φπνπ δεη θαη αλαπηχζζεηαη, ηα αίηηα ζα πξέπεη λα αλαδεηεζνχλ ζ’ απηή ηελ
θνηλσλία. Ο Νηηξθέηκ απιά παξαδέρηεθε ηελ χπαξμε ηνπ εγθιήκαηνο θαη ην ζεψξεζε θαη αλαπφζπαζην
θνκκάηη ρσξίο λα αλαθέξεη εθηελέζηεξα ζηηο γελεζηνπξγέο αηηίεο ηνπ αιιά νχηε θαη ηελ εμάιεηςή ηνπ. Χζηφζν
παξαδέρηεθε ηελ χπαξμε αληζφηεηαο, ρσξίο λα θάλεη ιφγν νχηε θαη γηα απηφ πνπ ηελ πξνθαιεί αιιά
ζπκθψλεζε πσο ζρεηίδεηαη κε ην έγθιεκα. Καηά ζπλέπεηα ζπκπεξαίλνπκε πσο θάπνηα απφ ηα κέιε απηήο ηεο
θνηλσλίαο ζα είλαη ζε πεξηζζφηεξν βαζκφ ζχκαηα απηήο ηεο αληζφηεηαο. Πνπ ζεκαίλεη ζα ηελ βηψλνπλ απφ ηελ
νηθνγέλεηά ηνπο, φληαο παηδηά, απφ ην ζρνιείν πνπ ελδερνκέλσο λα κελ θαηάθεξαλ λα νινθιεξψζνπλ θαη λα

66
κελ θαηάθεξαλ λα κνξθσζνχλ, απφ ηελ εξγαζία ηνπο θαη ην κηζζφ πνπ ιάκβαλαλ απφ απηή θαη πνπ δελ
κπφξεζαλ λα επηδήζνπλ πάληα εμαηηίαο απηήο ηεο αληζφηεηαο. Απηή αληζφηεηα επνκέλσο γέλλεζε ηελ έλδεηα,
πνπ φπσο ππνζηήξημα παξαπάλσ γελλά ηα δεηλά ζηνπο ιανχο θαη έλα απφ απηά είλαη θαη ην έγθιεκα.

Έηζη ινηπφλ ηα άηνκα απηά ραξαθηεξίζηεθαλ εκπφδηα γηα ηελ θνηλσλία, ηεο νπνίαο ε δνκή θαη νη λφκνη
θαινχληαλ λα ζέζνπλ θαη έλα κέηξν αιιά θαη κηα απαγφξεπζε ζηηο αλεμέιεγθηεο αλζξψπηλεο νξέμεηο, φπσο
ηηο ραξαθηήξηζε. Δπίζεο έθαλε ιφγν γηα ηελ ηηκσξία ε νπνία επηβάιιεηαη ζε έλαλ εγθιεκαηία θαη πνπ απνηειεί
ηελ ππνηαγή ησλ πνιηηψλ ζ’ απηή ηελ θνηλσλία, φκσο δελ έθαλε ιφγν γηα ζσθξνληζκφ ηνπ αηφκνπ, πσο ζα
ππάξμεη έλα ζχζηεκα πνπ δελ ζα αξθεζηεί απιά ζην λα ηηκσξήζεη ηνλ δξάζηε γηα ηελ πξάμε ηνπ, αιιά πσο
νπζηαζηηθά ζα θαηαπνιεκήζεη ηα αίηηα πνπ ηνλ νδήγεζαλ λα δηαπξάμεη ην έγθιεκα θαη πσο ζα ηνλ εθνδηάζεη
λα γπξίζεη πίζσ ζηελ θνηλσλία θαη λα ζπλδξάκεη ζηελ επεκεξία πξσηίζησο ηεο δηθήο ηνπ δσήο θαη έπεηηα ηνπ
ζπλφινπ.

Τπνζηήξημε επίζεο πσο ην έγθιεκα απνηειεί ην αληίηηκν ηεο πξνφδνπ. ΢’ απηφ ην ζεκείν, πξνθαιείηαη ην
εξψηεκα, πνηα πξφνδνο πξνθχπηεη φηαλ κέιε ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ βξίζθνληαη ζην πεξηζψξην εμαηηίαο ηεο
εγθιεκαηηθήο ηνπο πξάμεο θαη πσο έηζη κηα θνηλσλία κπνξεί λα έρεη αλνδηθή πνξεία. Πφζν κάιινλ φηαλ ην
έγθιεκα ζε κηα ηέηνηα θνηλσλία απνηειεί έλαλ θαχιν θχθιν αθνχ νχηε ιφγνο γίλεηαη γηα ηα αίηηα ηεο
εγθιεκαηηθφηεηαο θαη ηεο εμάιεηςήο ηνπο, θαη εμαηηίαο απηήο ηεο πξάμεο δηαθφπηεηαη ε νκαιή δσή ησλ κειψλ
ηεο. Σν έγθιεκα δελ είλαη θάηη κεηαθπζηθφ θαη θάηη εληειψο αλεμήγεην. Παίξλεη θαζεκεξηλά ζάξθα θαη νζηά ζε
κηα θνηλσλία, κέζσ απηψλ πνπ ην πξνθαινχλ είηε θάλνπκε ιφγν γηα θηψρεηα, ε νπνία επηθέξεη ηελ έιιεηςε
παηδείαο άξα ζπγθξφηεζεο θαη κφξθσζεο ηνπ αηφκνπ, θαηά ζπλέπεηα έμαξζε αλεμέιεγθηεο θαη ηπθιήο βίαο,
θαη θαη’ επέθηαζε κηα αιπζηδσηή δξάζε κε ηα απνηειέζκαηά ηεο λα είλαη πξνβιεπφκελα, είηε γηα ρξήζε
ρεκηθψλ νπζηψλ, είηε γηα δηαηαξαρέο ηνπ αηφκνπ, ςπρηθέο θαη λνεηηθέο νη νπνίεο εμαηηίαο έιιεηςεο αξκφδηαο
πξφλνηαο δελ έρνπλ δηαγλσζηεί ή δελ έρνπλ ζεξαπεπηεί θαη φιεο απηέο νη θαηαζηάζεηο νδεγνχλ ζην έγθιεκα.
Μφλν φηαλ θαηαπνιεκεζνχλ νη πξναλαθεξφκελεο αηηίεο, φηαλ επέιζεη κηα νπζηαζηηθή θαη φρη βίαηε θαη
αλαγθαζηηθή ηζφηεηα θαη ηζνξξνπία ζε κηα θνηλσλία, ε νπνία ζα πξνέξρεηαη απφ ηα ίδηα ηεο ηα κέιε θαη ζηνλ
ίδην βαζκφ, αθνχ δελ ζα ηίζεηαη ζέκα αληζφηεηαο, νχηε θνηλσληθήο αιιά νχηε θαη νηθνλνκηθήο, ζα κπνξνχκε λα
θάλνπκε ιφγν γηα πξφνδν θαη αλάπηπμε ηεο θνηλσλίαο απηήο.

67
8.ΓΔΗΣΟΝΗΔ΢ ΚΑΗ ΔΓΚΛΖΜΑ
Άιιεο κειέηεο πξνζπάζεζαλ λα εμεγήζνπλ ηηο θνηλσλίεο θαη ην έγθιεκα παξνκνηάδνληάο ηα κε ηε θχζε. Ο
φξνο νηθνινγία, ζπλδέεηαη κε ηελ ηδέα ηεο πξνζηαζίαο ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο. Δίλαη έλα θιαδί ηεο
βηνινγίαο ζην νπνίν θπηά θαη δψα κειεηψληαη ζηηο ζρέζεηο ηνπο κεηαμχ ηνπο θαη ζηηο θπζηθέο ηνπο ζπλήζεηεο.
Ζ δσή ηνπ θπηνχ θαη ηνπ δψνπ θαίλνληαη σο πεξίπινθα ζπλδπαζκέλεο, έλαο ηζηφο ηεο δσήο ζηνλ νπνίν θάζε
κέξνο εμαξηάηαη ζε ζρεδφλ θάζε θνκκάηη γηα θάζε πηπρή ηεο χπαξμήο ηεο. Οη νξγαληζκνί ζηε θπζηθή ηνπο
ζπλήζεηα ππάξρνπλ ζηελ ηξέρνπζα ηζνξξνπία ηεο θχζεο, κηα δπλακηθή ηζνξξνπία ζηελ νπνία θάζε άηνκν
πξέπεη λα αγσλίδεηαη γηα λα επηβηψζεη. Οη νηθνιφγνη κειεηνχλ απηφ ηνλ ηζηφ ηεο αιιειεμάξηεζεο ζηελ
πξνζπάζεηα λα αλαθαιχςνπλ ηηο δπλάκεηο πνπ θαζνξίδνπλ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ θάζε κέξνπο. Οη
αλζξψπηλεο θνηλσλίεο, εηδηθά απηέο πνπ νξγαλψζεθαλ γχξσ απφ κηα νηθνλνκία ειεχζεξεο αγνξάο θαη κηα
θπβέξλεζε ειεχζεξεο νηθνλνκίαο, ζα κπνξνχζαλ λα θαλνχλ πσο κνηάδνπλ κε ην βηνηηθφ ζηάδην ηεο θχζεο.
Κάζε άηνκν αγσλίδεηαη γηα ηελ επηβίσζή ηνπ ζε κηα αιιειέλδεηε, εμαξηψκελε θνηλσλία. Ο λφκνο ηεο
επηβίσζεο ηνπ Γαξβίλνπ γηα ηνλ θαηαιιειφηεξν ηζρχεη επίζεο εδψ.

Ο Robert Park πξφηεηλε κηα ζχγθξηζε κεηαμχ ηεο παξάιιειεο δσήο ηνπ θπηνχ ζηε θχζε θαη ηεο νξγάλσζεο
ηεο αλζξψπηλεο δσήο ζηηο θνηλσλίεο. Απφ ηε κειέηε ηεο νηθνινγίαο ησλ δψσλ θαη ησλ θπηψλ παξήγαγε δχν
έλλνηεο θιεηδηά πνπ ηππνπνίεζαλ ηε βάζε απηνχ πνπ απνθαινχκε ¨ζεσξία ηεο αλζξψπηλεο νηθνινγίαο¨. Ζ
πξψηε έλλνηα ήξζε απφ ηηο παξαηεξήζεηο ηνπ Γαλνχ νηθνιφγνπ Warming, ν νπνίνο ζεκείσζε φηη κηα νκάδα
θπηψλ ζε κηα δεδνκέλε πεξηνρή ίζσο λα έρνπλ πνιιά ραξαθηεξηζηηθά πνπ ζε ζπλδπαζκφ, θάηη παξφκνην κε
εθείλα ηνπ αλζξψπηλνπ νξγαληζκνχ. Ο Warming απνθάιεζε απηέο ηηο νκάδεο ¨θνηλσλίεο θπηψλ¨. Άιινη
νηθνιφγνη ππνζηήξημαλ φηη νη δσέο ησλ θπηψλ θαη ησλ δψσλ κε δεδνκέλεο ζπλήζεηεο έηεηλαλ λα αλαπηχζζνπλ
κηα ¨θπζηθή νηθνλνκία¨ ζηελ νπνία δηαθνξεηηθά είδε είλαη θαζέλα ηθαλφ λα δήζεη πεξηζζφηεξν πινχζην ζην
ζχλνιν απ’ φηη μερσξηζηά. Απηφ ην απνθάιεζε ¨ζπκβίσζε¨, ή λα δνπλ καδί δηαθνξεηηθά είδε κε ακνηβαία
νθέιε. Απφ θάζε θνηλσλία θπηνχ θαη δψνπ πνπ εηπψζεθε πσο έκνηαδε κε έλαλ νξγαληζκφ, ε ηζνξξνπία ηεο
θχζεο ζηε ζπλήζεηα έκνηαδε κε έλαλ εηδηθφ-νξγαληζκφ.

Ο Park σο δεκνζηνγξάθνο είρε δεη ηελ πφιε κε παξφκνην ηξφπν- φρη κφλν ζαλ γεσγξαθηθφ θαηλφκελν, αιιά
ζαλ είδνο ¨superorganism¨ πνπ είρε ¨νξγαληθή ελφηεηα¨ παξαγφκελε απφ ηηο ζπκβησηηθέο ακνηβαίεο ζρέζεηο
ησλ αλζξψπσλ πνπ δνχζαλ κέζα ζ’ απηέο. Ο ¨superorganism¨ απνηειείηαη απφ πνιινχο νξγαληζκνχο πνπ
ζεκαίλεη πσο είλαη κηα θνηλσληθή νκάδα (ησλ δψσλ)πνπ εμεηδηθεχεηαη ζηελ θαηαλνκή εξγαζίαο, ηδηαίηεξα φηαλ
ηα άηνκα δελ είλαη ζε ζέζε λα επηβηψζνπλ κφλα ηνπο ζε κεγάιεο ρξνληθέο πεξηφδνπο (π.ρ. κπξκήγθηα). Μέζα
ζ’ απηφλ ηνλ ¨superorganism¨ βξήθε πνιιέο ¨θπζηθέο πεξηνρέο¨ φπνπ δνχζαλ δηαθνξεηηθνί ηχπνη αλζξψπσλ.
Απηέο νη θπζηθέο πεξηνρέο, φπσο νη θπζηθέο πεξηνρέο ησλ θπηψλ, είραλ νξγαληθή ελφηεηα. Κάπνηεο απφ απηέο
ήηαλ θπιεηηθέο ή εζληθέο θνηλσλίεο φπσο ε ¨Chinatown¨, ε ¨Little Italy¨, ή ην ¨Black belt¨. Άιιεο θπζηθέο
πεξηνρέο πεξηειάκβαλαλ άηνκα κε αλακθίβνιν εηζφδεκα ή επαγγεικαηηθέο, βηνκεραληθέο ή επηρεηξεκαηηθέο
νκάδεο. Αθφκα άιιεο πεξηνρέο ήηαλ θπζηθά θνκκέλεο απφ ην ππφινηπν ηεο πφιεο, απφ ηε δηαδξνκή ηνπ
ζηδεξνδξφκνπ, ησλ πνηακψλ, ζεκαληηθψλ εζληθψλ νδψλ, ή αρξεζηκνπνίεησλ θελψλ. Οη ζπκβησηηθέο ζρέζεηο
πθίζηαληαη φρη κφλν κεηαμχ ησλ αλζξψπσλ κέζα ζε θπζηθέο πεξηνρέο (φπνπ ν ραζάπεο ρξεηαδφηαλ ηνλ
θνχξλαξε γηα ςσκί θαη ν θνχξλαξεο ρξεηαδφηαλ ηνλ ραζάπε γηα θξέαο), αιιά επίζεο κεηαμχ ηεο θπζηθήο
πεξηνρήο κέζα ζηελ πφιε ζπλνιηθά.

Ζ δεχηεξε βαζηθή έλλνηα ηνπ Park πάξζεθε απφ ηελ νηθνινγία ηνπ θπηνχ πνπ πεξηειάκβαλε ηελ πξφνδν
απφ ηελ νπνία ε ηζνξξνπία ηεο θχζεο ζε δεδνκέλε πεξηνρή ίζσο λα αιιάδεη. Νέα είδε εηζβάινπλ ζηελ
πεξηνρή, έξρνληαη λα ηελ εμνπζηάδνπλ θαη δηψρλνπλ άιινπο ηχπνπο δσήο. Γηα παξάδεηγκα, έλα θαζαξηζκέλν
ιηβάδη ζε θάπνηα απφ ηηο λφηηεο πνιηηείεο ζα θαιχπηνληαλ πξψηα απφ ςειά δηδάληα. Αξγφηεξα απηφ ην ιηβάδη
ζα δέρνληαλ εηζβνιή θαη ζα εμνπζηάδνληαλ απφ broomsedge θαη, αθφκα θαη αξγφηεξα απφ πεχθα. Σειηθά ην
ιηβάδη ζα ζηαζεξνπνηεζεί ζαλ κηα άζπξε δξχηλε θαξπδηά ζην δάζνο. Οη νηθνιφγνη απνθαινχλ απηή ηελ
πξφνδν ¨εηζβνιή, θπξηαξρία, επηηπρία¨. Απηή ε πξφνδνο κπνξεί επίζεο λα θαλεί ζηηο αλζξψπηλεο θνηλσλίεο. Ζ

68
ηζηνξία ηεο Ακεξηθήο είλαη ε πξφνδνο ηεο εηζβνιήο, ηεο θπξηαξρίαο, θαη ηεο επηηπρίαο απφ ηνπο Δπξσπαίνπο
ζηα εδάθε ησλ ληφπησλ Ακεξηθαλψλ. Καη ζηηο πφιεηο θάπνηα πνιηηηζηηθή ή εζληθή νκάδα ίζσο λα πάξεη κηα
νιφθιεξε γεηηνληά απφ κηα άιιε νκάδα, μεθηλψληαο κε ηε κεηαηφπηζε κφλν ελφο απφ ηνπο δχν ελνίθνπο.
Παξνκνίσο, ε επηρείξεζε ή ε βηνκεραλία ίζσο λα κεηαθηλνχληαλ θαη ηειηθά λα θαηαιάκβαλαλ κηα
πξνεγνπκέλσο θαηνηθεκέλε γεηηνληά. Ζ πξφνδνο ηεο εηζβνιήο, ηεο θπξηαξρίαο, θαη ηεο επηηπρίαο γηα ηνλ
ζπζρεηηζκφ ηνπ Park, είρε εμεξεπλεζεί εθηελέζηεξα απφ ηνλ Ernest Burgess, ν νπνίνο ζεκείσζε φηη νη πφιεηο
δελ έρνπλ αλαπηπρζεί αθφκα ζηελ αθκή ηνπο. ΢ε θάπνην βαζκφ είραλ κηα ξνπή λα επεθηαζνχλ απφ ηα θέληξα
ηνπο ζε ζρέδηα νκφθεληξσλ θχθισλ, πνπ ην θαζέλα θηλνχληαλ βαζκηαία εμσηεξηθά. Ο Burgess πεξηέγξαςε
απηνχο ηνπο νκφθεληξνπο θχθινπο ζαλ ¨δψλεο¨.

Ζ δψλε 1 ήηαλ ε πεξηνρή ηεο θεληξηθήο επηρείξεζεο, ελψ ε δψλε 2 είλαη ε πεξηνρή ακέζσο γχξσ απφ απηή. Ζ
δψλε 2 γεληθά ήηαλ ην παιηφηεξν ηκήκα ηεο πφιεο, θαη ζπλερψο πεξηιακβάλνληαλ ζηελ πξφνδν ηεο εηζβνιήο,
ηεο θπξηαξρίαο, θαη ηεο επηηπρίαο απφ ηελ επηρείξεζε θαη ηεο βηνκεραλίαο πνπ επεθηείλνληαλ απφ ηε δψλε 1.
Σα ζπίηηα ζ’ απηή ηε δψλε είλαη ραιαζκέλα, θαη ζα ηνπο επηηξεπφηαλ λα ραιάζνπλ πεξηζζφηεξν επεηδή ζα
κεησλφηαλ ζην κέιινλ γηα λα θηηάμνπλ έλα δξφκν γηα λα εηζέιζεη ε επηρείξεζε θαη ε βηνκεραλία. Πξφθεηηαη γηα
ην ηειεπηαίν επηζπκεηά θαηνηθεκέλν ηκήκα ηεο πφιεο, ην ζπλήζσο θαηεηιεκκέλν απφ ηνπο θησρφηεξνπο
αλζξψπνπο, πεξηιακβαλνκέλσλ ησλ πεξηζζφηεξν πξφζθαησλ κεηαλαζηψλ. Ζ δψλε 3 είλαη ε δψλε ησλ
ζρεηηθά κέηξησλ ζπηηηψλ θαη δηακεξηζκάησλ, θαηεηιεκκέλσλ απφ εξγάηεο θαη ηηο νηθνγέλεηέο ηνπο νη νπνίνη
δξαπέηεπζαλ απφ ηηο ρεηξφηεξεο ζπλζήθεο ηεο δψλεο 2. Ζ ηειηθή δψλε κέζα ζηελ πφιε είλαη ε δψλε 4, νη
θαηνηθεκέλεο πεξηνρέο ησλ ζπηηηψλ ησλ κφλσλ νηθνγελεηψλ θαη ησλ πεξηζζφηεξν αθξηβψλ δηακεξηζκάησλ.
Πέξα απφ ηα φξηα ηεο πφιεο είλαη νη πξναζηηαθέο πεξηνρέο θαη νη δνξπθνξηθέο πφιεηο, νη νπνίεο απνηεινχζαλ
ε δψλε 5, ηελ ηαθηηθή δψλε. Κάζε κηα απφ απηέο ηηο πέληε δψλεο αλαπηχζζεηαη θαη έηζη βαζκηαία κεηαθηλνχληαη
εμσηεξηθά ζην έδαθνο θαη θαηαιακβάλνπλ ηελ επφκελε δψλε, ζε κηα πξφνδν εηζβνιήο, θπξηαξρίαο, θαη
επηηπρίαο. Οη θπζηθέο πεξηνρέο εκθαλίδνληαη κέζα ζηελ θάζε δψλε, θαη ζπρλά ζπλδένληαη κε θπζηθέο πεξηνρέο
ζε άιιεο δψλεο. Γηα παξάδεηγκα, ν Burgess ζεκείσζε ηελ ηνπνζεζία ζηε δψλε ηνπ ΢ηθάγν φπνπ αξρηθά
εγθαηαζηάζεθαλ Δβξαίνη κεηαλάζηεο. Ζ δψλε 3 ήηαλ ε πεξηνρή ησλ ζπηηηψλ ησλ Δβξαίσλ εξγαηψλ πνπ
ιάκβαλαλ ζπλερψο λένπο θαηνίθνπο απφ ηε δψλε 2 θαη ηελ ίδηα ψξα ζπλερψο έραλαλ θαηνίθνπο ζε
πεξηζζφηεξν επηζπκεηέο Δβξατθέο γεηηνληέο ζηηο δψλεο 4 θαη 5.

Μέζα ζην πιαίζην απηψλ ησλ ηδεψλ ν Park θαη νη ζπνπδαζηέο ηνπ κειεηνχζαλ ηελ πφιε ηνπ ΢ηθάγν θαη ηα
πξνβιήκαηά ηεο. Πξνζπάζεζαλ λα αλαθαιχςνπλ ¨ηελ πξφνδν απφ ηελ νπνία ε βηνηηθή θαη θνηλσληθή
ηζνξξνπία δηαηεξήζεθαλ θαη πέηπραλ ηελ πξφνδν απ’ φπνπ δηαηαξάζζνληαη θαη ε κεηάβαζε γίλεηαη απφ έλα
ζρεηηθά ζηαζεξφ ζε έλα άιιν επίεδν¨. Οη ζεσξίεο ηνπο ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζαλ βάζε γηα ηελ επξέσο
θπκαηλφκελε κειέηε ηνπ πξνβιήκαηνο ηεο παξαβαηηθφηεηαο ησλ λέσλ ζην ΢ηθάγν απφ ηνλ Clifford R. Shaw. Ζ
αλεζπρία γηα ην πξφβιεκα ηνπ εγθιήκαηνο θαη ηεο παξαβαηηθφηεηαο απμήζεθε ζηηο θνηλσληθέο ζηαηηζηηθέο ηε
δεθαεηία ηνπ 1920 εμαηηίαο ηνπ θχκαηνο ηνπ εγθιήκαηνο ηεο γεληθεπκέλεο αληίζηαζεο ζηελ Απαγφξεπζε. Ο
Shaw επηλφεζε κηα ζηξαηεγηθή ε νπνία βαζηδφηαλ ζηε ζεσξία ηεο αλζξψπηλεο νηθνινγίαο, γηα λα κειεηήζεη
ηελ πξφνδν πνπ ζπλέβε απφ ηελ ¨απνζχλδεζε απφ ηε ζπκβαηηθή νκάδα¨. Δπεηδή είδε ηνπο παξαβάηεο ζαλ
θαλνληθνχο αλζξψπνπο, πίζηεςε φηη νη παξάλνκεο δξαζηεξηφηεηεο ηνπο ήηαλ δεκέλεο κε ην πεξηβάιινλ ηνπο.
Δπνκέλσο ην πξψην ζηάδην ηεο ζηξαηεγηθήο ηνπ πεξηειάκβαλε αλαιπηηθά ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο γεηηνληάο,
πνπ ζχκθσλα κε ηελ αζηπλνκία θαη ηα αξρεία ηνπ δηθαζηεξίνπ, είρε ηνπο πεξηζζφηεξν παξαβάηεο. Αιιά
αθφκα θαη ζηε ρεηξφηεξε απφ απηέο ηηο γεηηνληέο κφλν πεξίπνπ ην 20% ησλ λέσλ είραλ πεξηιεθζεί ζε
δηθαζηηθέο ππνζέζεηο. Δπνκέλσο ζπκκφξθσζε ηελ επέθηαζε ησλ ¨ηζηνξηψλ ηεο δσήο¨ ζηα άηνκα παξαβάηεο
γηα λα αλαθαιχςεη πσο αθξηβψο ζρεηίδνληαλ κε ην πεξηβάιινλ ηνπο. Γεκνζίεπζε ηηο κειέηεο ηνπ γηα ηηο
γεηηνληέο ην 1929 θαη ζε δχν αθφκα κειέηεο πνπ ζπλππνγξάθνληαλ απφ ηνλ Henry D. Mc Kay. Ο Shaw θαη ν
McKay έθηαζαλ ζηα αθφινπζα ζπκπεξάζκαηα ζαλ απνηέιεζκα ηεο κειέηεο ηνπο γηα ηηο γεηηνληέο:

1.Φπζηθφ Πξφηππν: Οη γεηηνληέο κε ηα επίπεδα πςειφηεξεο παξαβαηηθφηεηαο βξέζεθαλ λα ηνπνζεηνχληαη ζε

ακέζσο παξαθείκελεο πεξηνρέο βαξηάο βηνκεραλίαο ή εκπνξίνπ. Απηέο νη γεηηνληέο επίζεο είραλ ην

69
ζεκαληηθφηεξν αξηζκφ εηνηκφξξνπσλ θηηξίσλ, θαη ν πιεζπζκφο ηνπο κεησλφηαλ. Ο αιιαγή πιεζπζκνχ
ππνηίζεηαη πσο ζρεηίδνληαλ κε ηε βηνκεραληθή εηζβνιή ζηελ πεξηνρή, ε νπνία νδήγεζε ζην λα είλαη ιηγφηεξα
θηίξηα δηαζέζηκα γηα λα θαηνηθεζνχλ σο επαγγεικαηηθέο ζηέγεο.

2.Οηθνλνκηθφ Πξφηππν: Σα πςειφηεξα επίπεδα παξαβαηηθφηεηαο βξέζεθαλ ζε πεξηνρέο ρακειφηεξσλ

νηθνλνκηθψλ πξνηχπσλ φπσο θαζνξίζηεθε απφ έλαλ αξηζκφ ζπγθεθξηκέλσλ παξαγφλησλ, πεξηιακβαλνκέλσλ
ησλ πνζνζηψλ ησλ νηθνγελεηψλ κε επεκεξία, ηνπ κεζαίνπ ελνηθίνπ, θαη ηνπ πνζνζηνχ ησλ νηθνγελεηψλ κε δηθά
ηνπο ζπίηηα. Απηέο νη πεξηνρέο είραλ επίζεο ηα πςειφηεξα πνζνζηά ησλ ζαλάησλ ησλ λεπίσλ, δξαζηήξηεο
αηηίεο ηεο θπκαηίσζεο, θαη παξαθξνζχλεο. Αιιά ν Shaw θαη ν McKay θαηέιεμαλ πσο νη νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο
δελ αηηηνινγνχζαλ απφ κφλεο ηνπο απηά ηα πξνβιήκαηα. Σν ζπκπέξαζκα βαζηδφηαλ ζηα πξαγκαηηθά επίπεδα
παξαβαηηθφηεηαο ηεο ελήιηθεο εγθιεκαηηθφηεηαο, ησλ ζαλάησλ ησλ λεπίσλ θαη ηεο θπκαηίσζεο ζηελ πφιε
φπσο ζε ζρεηηθά νιφθιεξν ην ζηάδην πνπ παξακέλεη κεηαμχ ηνπ 1929 θαη ηνπ 1934, φηαλ ρηχπεζε ε Μεγάιε
Όθεζε. Σα κεζαία ελνίθηα, ηα πνζνζηά επεκεξίαο, θαη άιιεο νηθνλνκηθέο κεηξήζεηο ζπλέρηζαλ λα δείρλνπλ
πσο νη πεξηνρέο κε ηηο πςειφηεξεο ζπγθεληξψζεηο απηψλ ησλ πξνβιεκάησλ ήηαλ ζηα ρακειφηεξα νηθνλνκηθά
πξφηππα ζε ζρέζε κε άιιεο πεξηνρέο ηεο πφιεο.

3.‘Έθζεζε ηνπ πιεζπζκνχ: Οη πεξηνρέο κε ηελ πςειφηεξε παξαβαηηθφηεηα ήηαλ κε ζπλέπεηα ζπζρεηηζκέλεο
κε ηηο πςειφηεξεο ζπγθεληξψζεηο μέλσλ θαη Αθξηθαλψλ Ακεξηθαλψλ αξρεγψλ ησλ νηθνγελεηψλ. Γηα λα
θαζνξίζνπλ ηνλ αθξηβή ξφιν ησλ θπιεηηθψλ θαη εζληθψλ παξαγφλησλ ζηελ αηηηνιφγεζε ηεο παξαβαηηθφηεηαο,
αλέιπζαλ απηέο ηηο πιεξνθνξίεο. Βξήθαλ πσο αλακθίβνια ε πεξηνρή ζην εζσηεξηθφ ηεο πφιεο ζηε δψλε 2
παξέκεηλε κεηαμχ απηψλ κε ηα πςειφηεξα πνζνζηά παξαβαηηθφηεηαο ζηελ πφιε παξά ηε κεηαηφπηζε ζρεδφλ
φινπ ηνπ πιεζπζκνχ ηεο ζ’ απηέο ηηο πεξηνρέο. Σν 1884 πεξίπνπ ην 90% ηνπ πιεζπζκνχ απηψλ ησλ
πεξηνρψλ ήηαλ Γεξκαλνί, Ηξιαλδνί, Άγγινη, ΢θσηζέδνη ή ΢θαλδηλαβνί. Απφ ην 1930 πεξίπνπ, ην 85% ηνπ
πιεζπζκνχ ήηαλ Σζέρνη, Ηηαινί, Πνισλνί, ΢ιάβνη, ή άιινη. Παξά απηή ηε δξακαηηθή κεηαηφπηζε ζε εζληθνχο
πιεζπζκνχο, απηέο νη νθηψ πεξηνρέο ζπλέρηζαλ λα έρνπλ θάπνηα απφ ηα πςειφηεξα επίπεδα
παξαβαηηθφηεηαο ζηελ πφιε. Σελ ίδηα επνρή δελ ππήξρε θακία αχμεζε ζηα επίπεδα παξαβαηηθφηεηαο ζε
πεξηνρέο ζηηο νπνίεο νη παιηφηεξεο θνηλσλίεο κεηαλαζηψλ κεηαθηλήζεθαλ. Βξήθαλ επίζεο φηη κέζα ζε
παξφκνηεο πεξηνρέο, θάζε νκάδα, είηε μέλσλ είηε ληφπησλ, νη πξφζθαηνη κεηαλάζηεο ή νη παιηφηεξνη,
Αθξηθαλνί Ακεξηθαλνί ή Δπξσπαίνη Ακεξηθαλνί, είραλ επίπεδν παξαβαηηθφηεηαο πνπ ήηαλ αλάινγν ηνπ
επηπέδνπ ηεο ζπλνιηθήο πεξηνρήο, νχηε θπιεηηθέο, εζληθέο ή ληφπηεο νκάδεο εμέζεζαλ ηα επίπεδα
νκνηφκνξθσλ ραξαθηεξηζηηθψλ παξαβαηηθφηεηαο ζε κέξε ηεο πφιεο.

Κάζε νκάδα παξήγαγε επίπεδα παξαβαηηθφηεηαο πνπ θπκαίλνληαλ απφ ηα ρακειφηεξα ζηα πςειφηεξα
επίπεδα ζηελ πφιε, εμαξηψκελα απφ ηχπνπο πεξηνρψλ πνπ έρνπλ εξεπλεζεί. Αλ θαη θάπνηα παξαιιαγή
ζρεηίδεηαη κε ηηο νκάδεο ζα κπνξνχζε λα θαλεί, πσο ήηαλ πξνθαλέο φηη ην επίπεδν ζπλνιηθήο
παξαβαηηθφηεηαο ηδηαίηεξσλ νκάδσλ εμαξηάηαη πξσηίζησο ζην θαηά πφζν ηα πνιιά άηνκα ηεο νκάδαο
θαηνίθεζαλ ζε ¨παξαβαηηθέο πεξηνρέο¨. ΢πκπέξαλαλ πσο βάζεη απηψλ ησλ γεγνλφησλ είλαη δχζθνιν λα
ζηεξίδνπλ ηνλ ηζρπξηζκφ πσο νη ίδηνη νη παξάγνληεο ηεο θπιήο, ησλ ληφπησλ θαη ηεο εζληθφηεηαο είλαη δσηηθά
ζπζρεηηζκέλνη κε ηελ παξαβαηηθφηεηα ησλ λέσλ. Φαίλεηαη απαξαίηεην λα ζπκπεξάλνπκε πσο ζε θάπνην
βαζκφ ηα ζεκαληηθά πςειφηεξα επίπεδα παξαβαηψλ βξέζεθαλ κεηαμχ ησλ παηδηψλ ησλ Νέγξσλ, ησλ
γελλεκέλσλ μέλσλ, θαη ησλ πεξηζζφηεξν πξφζθαησλ κεηαλαζηψλ πνπ ζρεηίδνληαλ ζηελά κε ηελ χπαξμε
δηαθνξψλ ζηα αληίζηνηρα ζρέδηα γεσγξαθηθήο δηαλνκήο κέζα ζηελ πφιε.

Πξνζζέησο κε απηή ηελ έξεπλα, ν Shaw ζχληαμε θαη δεκνζίεπζε ηε ζεηξά ¨ηζηνξίεο ηεο δσήο¨ ησλ αηφκσλ
παξαβαηψλ, πεξηιακβαλνκέλσλ ησλ Jackroller(1930,άηνκν πνπ δνινθνλνχζε κεζπζκέλνπο), ηεο θπζηθήο
ηζηνξίαο ηεο Παξαβαηηθήο Καξηέξαο(1931), θαη ησλ Αδεξθψλ ζην Έγθιεκα (1938). Βάζεη απηψλ βξήθε πσο νη
παξαβάηεο, ζε γεληθέο γξακκέο, ¨δελ δηαθέξνπλ απφ ηνπο κεγάινπο αξηζκνχο ησλ αηφκσλ ζηε ζπκβαηηθή
θνηλσλία κε ζεβαζκφ ζηελ λνεκνζχλε, ηε θπζηθή θαηάζηαζε, θαη ηα γλσξίζκαηα ηεο πξνζσπηθφηεηαο¨. ΢ηηο
πεξηνρέο παξαβαηηθφηεηαο ¨ νη ζπκβαηηθέο παξαδφζεηο, φξγαλν ησλ γεηηνληψλ, ηεο δεκφζηαο γλψκεο, κέζσ

70
ηεο νπνίαο νη γεηηνληέο ζπλήζσο επεξέαδαλ ηνλ έιεγρν ζηε ζπκπεξηθνξά ησλ παηδηψλ, απνζπληέζεθαλ θαηά
έλα κεγάιν κέξνο¨.

Πξνζζέησο, γνλείο θαη γείηνλεο ειεχζεξα ελέθξηλαλ ηελ παξαβαηηθή ζπκπεξηθνξά, έηζη ηα παηδηά
αλαπηχρζεθαλ ¨ζηνλ θνηλσληθφ θφζκν ζηνλ νπνίν (ε παξαβαηηθφηεηα) ήηαλ απνδεθηή θαη θαηάιιειε απφ ηε
ζχλδεζε¨. Οη γεηηνληέο πεξηειάκβαλαλ πνιιέο επθαηξίεο γηα παξαβαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, πεξηιακβαλνκέλσλ
ησλ ¨εκπφξσλ λαξθσηηθψλ, ησλ επαγγεικαηηψλ θιεπηαπνδφρσλ, θαη θαηνίθσλ πνπ αγφξαδαλ ηα θιεκκέλα
ηνπο¨ θαη ¨ησλ θζαξκέλσλ θηηξίσλ ηα νπνία επηζθεπάδνληαλ σο θίλεηξν γηα ηνμηθνκαλείο¨. Τπήξρε επίζεο
¨έιιεηςε πξνεηνηκαζίαο, ζην δξφκν. ΢’ απηέο ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ παηρληδηνχ, ππάξρεη επθαηξία θαηάξηηζεο,
θαη θαηάιιειε θαηάξηηζε επηηπρεκέλεο απαζρφιεζεο ζε ηδησηηθή βηνκεραλία¨. Οη δξαζηεξηφηεηεο ησλ
παξαβαηψλ ζ’ απηέο ηηο πεξηνρέο μεθίλεζαλ ζε πξφσξε ειηθία ζαλ κέξνο δξαζηεξηνηήησλ ηνπ παηρληδηνχ ηεο
ζπλνρήο ηεο παξάδνζεο ζε δεδνκέλε γεηηνληά απφ κεγαιχηεξα ζε λεφηεξα αγφξηα. Απηή ε παξάδνζε
πεξηιακβάλεη ηε κεηάδνζε απηψλ ησλ δηαθνξεηηθψλ εγθιεκαηηθψλ ηερληθψλ φπσο ηνπ jackrolling, ηεο θινπήο
ζε καγαδί, ηεο θινπήο απφ κεζπζκέλνπο, ή ηεο θινπήο απηνθηλήησλ, έηζη απηέο νη δηαθνξεηηθέο γεηηνληέο
ραξαθηεξίδνληαλ απφ ηνπο ίδηνπο ηχπνπο παξαβάζεσλ ζε κεγάιεο πεξηφδνπο ηνπ ρξφλνπ. Οη θαλνληθέο-
κέζνδνη απζεληηθνχ θνηλσληθνχ ειέγρνπ δελ ζηακαηνχλ ηελ πξφνδν. Μφλν αξγφηεξα ζηελ παξαβαηηθή
ζηαδηνδξνκία φπνπ ηα άηνκα αξρίδνπλ λα πξνζδηνξίδνπλ ηνλ εαπηφ ηνπο κε ηνλ εγθιεκαηηθφ θφζκν θαη λα
ελζσκαηψλνπλ ζηε θηινζνθία ηεο δσήο ηνπο ηηο εζηθέο αμίεο νη νπνίεο επηθξαηνχζαλ ζηηο εγθιεκαηηθέο
νκάδεο κε ηηο νπνίεο είραλ επαθή. Απηφ νθεηιφηαλ θαη ζηελ ζπλερή επαθή ησλ παξαβαηψλ πνπ είραλ κε
λένπο θαη ελήιηθνπο εγθιεκαηίεο ζην δξφκν θαη ζηα ζσθξνληζηηθά φξγαλα, θαη ζηελ απφξξηςε θαη ην
ζηηγκαηηζκφ απφ ηελ θνηλσλία.

Ο Shaw ζπκπέξαλε πσο ε παξαβαηηθφηεηα θαη άιια θνηλσληθά πξνβιήκαηα είλαη ζηελά ζπζρεηηζκέλα κε ηελ
πξφνδν ηεο εηζβνιήο, ηεο θπξηαξρίαο, θαη ηεο επηηπρίαο πνπ θαζφξηδε ην νκφθεληξν ζρέδην αχμεζεο ζηελ
πφιε. ΋ηαλ ε ηδηαίηεξε ηνπνζεζία ζηελ πφιε ¨δέρεηαη εηζβνιή¨ απφ θαηλνχξηνπο θαηνίθνπο, θαζηεξψλνληαη
ζρέζεηο ζπκβίσζεο πνπ θαηαζηξάθεθαλ ζηηο δεζκεπηηθέο θπζηθέο πεξηνρέο. Σειηθά, απηή ε ηνπνζεζία ζα
ελζσκαησζεί σο νξγαληθφ κέξνο ηεο θπζηθήο πεξηνρήο, θαη ε θνηλσληθή ηζνξξνπία ζα απνθαηαζηαζεί. Απηέο
νη ¨ελδηάκεζεο πεξηνρέο¨ (φπσο απνθαινχληαλ επεηδή ήηαλ κεηαμχ ησλ νξγαλσκέλσλ θπζηθψλ πεξηνρψλ)
δεηλνπάζεζαλ απφ δηάθνξα θνηλσληθά πξνβιήκαηα πνπ επζέσο αληρλεχηεθαλ ζηε γξήγνξε κεηαηφπηζε ζηνπο
πιεζπζκνχο.

Ο ηχπνο νξγάλσζεο ηεο θνηλσλίαο πνπ πθίζηαηαη ζηε γεηηνληά ηείλεη λα απνζπληεζεί θαζψο ν απζεληηθφο
πιεζπζκφο ππνρσξεί. Δπεηδή ε απζεληηθή γεηηνληά είλαη ζε κεηάβαζε, νη θάηνηθνη δελ πξνζδηνξίδνληαλ πηα κ’
απηή, θαη, έηζη δελ λνηάδνληαη πνιχ γηα ηελ εκθάληζε ή ηε θήκε ηεο. Τπάξρεη κείσζε ζεκαδηψλ ζηε
¨θηιηθφηεηα¨ θαη ηελ ηθαλφηεηα ησλ αλζξψπσλ ηεο γεηηνληάο λα ειέγμνπλ ηε λενιαία ηνπο. Γηα παξάδεηγκα, ζε
κηα θαζηεξσκέλε γεηηνληά, έλαο θάηνηθνο ν νπνίνο είλαη ελήκεξνο γηα έλα παηδί πνπ παίξλεη κέξνο ζε κπειάδεο
ίζσο θαιέζεη ηνπο γνλείο ηνπ παηδηνχ ή ίζσο αλαθέξεη ην παηδί ζε ηνπηθέο αξρέο. Αιιά επεηδή νη θαηλνχξηνη
άλζξσπνη ζπλερψο κεηαθηλνχληαη ζε ελδηάκεζεο πεξηνρέο, νη θάηνηθνη δελ γλσξίδνπλ πηα ηνπο γείηνλέο ηνπο ή
ηα παηδηά ησλ γεηηφλσλ ηνπο. Σα παηδηά ηα νπνία είλαη εθηφο ηεο επίβιεςεο ησλ γνληψλ ηνπο ίζσο λα είλαη
ζρεδφλ ρσξίο θαζφινπ έιεγρν, αθφκα θαη ζηηο δηθέο ηνπο γεηηνληέο. Ζ πςειή θηλεηηθφηεηα επίζεο ελλνεί πσο
ππάξρεη πςειή αλαλέσζε ησλ παηδηψλ ζε ηνπηθά ζρνιεία. Απηή ε αλαλέσζε είλαη απνδηνξγαλσηηθή θαη γηα ηε
κάζεζε θαη γηα ηελ πεηζαξρία. Σειηθά, νη πεξηνρέο ηείλνπλ λα γίλνπλ έλα πεδίν κάρεο κεηαμχ εηζβνιήο θαη
ππνρψξεζεο ησλ πνιηηηζκψλ. Ζ αιιαγή γεληθεχεηαη ζε ζεκαληηθή δηαπξαγκάηεπζε ηεο ζχγθξνπζεο ζηελ
θνηλσλία, ε νπνία ηείλεη λα θαλεξψλεηαη ζε άηνκα θαη ζε ζπγθξνχζεηο ζπκκνξηψλ κεηαμχ ησλ λέσλ ησλ δχν
πιεζπζκψλ.

Δπεηδή ν Shaw πίζηεπε πσο ε παξαβαηηθφηεηα ησλ λέσλ γεληθεπφηαλ απφ θνηλσληθή απνδηνξγάλσζε ζε
κνιπληηθέο πεξηνρέο, δελ πηζηεχεη πσο ε επεμεξγαζία ησλ αηφκσλ παξαβαηψλ ζα είρε πεξηζζφηεξε επίδξαζε
ζηε ζπλνιηθή κείσζε ησλ επηπέδσλ ησλ παξαβαηψλ. ΢ε θάπνην βαζκφ, ζθέθηεθε πσο ε απάληεζε βξέζεθε

71
ζηελ ¨αλάπηπμε ησλ πξνγξακκάησλ ηα νπνία επεδίσθαλ λα επηδξάζνπλ ζηηο αιιαγέο ζηηο ζπλζήθεο ηεο δσήο
ζε ηδηαίηεξεο ηνπηθέο θνηλσλίεο ζε νιφθιεξα ηκήκαηα ηεο πφιεο. Απφ ηελ άπνςε ηνπ Shaw απηά ηα
πξνγξάκκαηα ζα κπνξνχζαλ λα έξζνπλ κφλν απφ νξγαλψζεηο ησλ θαηνίθσλ ηεο γεηηνληάο, έηζη ζα
εθαξκφδνληαλ νη θπζηθέο δπλάκεηο ηνπ θνηλσληθνχ ειέγρνπ. Έηζη, ην 1932, μεθίλεζε ην Πξφγξακκα ηεο
Πεξηνρήο ηνπ ΢ηθάγν, ζε είθνζη δχν θέληξα γεηηνληάο ζε έμη πεξηνρέο ηνπ. Ο έιεγρνο απηψλ ησλ θέληξσλ έκεηλε
ζηηο επηηξνπέο ηνπηθψλ θαηνίθσλ θαη φρη ζην θεληξηθφ πξνζσπηθφ ηνπ πξνγξάκκαηνο, θαη ησλ ηνπηθψλ
θαηνίθσλ πνπ πηνζεηήζεθαλ σο πξνζσπηθφ.

Απηά ηα θέληξα είραλ δχν αξρηθέο ιεηηνπξγίεο. Πξψηα, ήηαλ ζπληεηαγκέλα κε ηνπο πφξνπο θάζε θνηλσλίαο
φπσο εθθιεζίεο, ζρνιεία, εξγαζηαθέο ελψζεηο, βηνκεραλίεο, ιέζρεο θαη άιιεο νκάδεο δηεπζχλνληαο θαη
επηιχνληαο πξνβιήκαηα ηεο θνηλσλίαο. Γεχηεξνλ, ππνζηήξηδαλ πνηθηιία πξνγξακκάησλ δξαζηεξηνηήησλ
πεξηιακβαλνκέλσλ ηεο αλαςπρήο, ηεο θαηαζθήλσζεο ην θαινθαίξη θαη δξαζηεξηφηεηεο πξνζθφπσλ,
εξγαζηήξηα βηνηερλίαο, νκάδεο ζπδήηεζεο, θαη πξνγξάκκαηα θνηλσληψλ. Μέζσ απηψλ ησλ δξαζηεξηνηήησλ ην
πξφγξακκα επηδίσμε ¨λα αλαπηχμεη έλα ζεηηθφ ελδηαθέξνλ απφ ηνπο θαηνίθνπο γηα ηε δηθή ηνπο επεκεξία, γηα
λα θαζηεξψζεη ηα δεκνθξαηηθά ζψκαηα ησλ ηνπηθψλ θαηνίθσλ νη νπνίνη ζα επέηξεπαλ ζε νιφθιεξε ηελ
θνηλσλία λα ελεκεξσζεί γηα ηα πξνβιήκαηά ηεο θαη λα πξνζπαζήζεη γηα ηε ιχζε ηνπο απφ ίδηεο ελέξγεηεο.

Σν Πξφγξακκα Πεξηνρήο ηνπ ΢ηθάγν ιεηηνπξγνχζε ζπλερψο γηα είθνζη πέληε ρξφληα, κέρξη ην ζάλαην ηνπ
Shaw ην 1957, αιιά νη επηδξάζεηο ηνπ ζηελ παξαβαηηθφηεηα ζ’ απηέο ηηο πεξηνρέο δελ αμηνινγήζεθε αθξηβψο.
Έλα παξφκνην πξφγξακκα ζηε Βνζηψλε αμηνινγήζεθε πξνζεθηηθά απφ ηνλ Walter B. Miller ζε ηξεηο
πεξηφδνπο. Δδψ βξέζεθε πσο ην πξφγξακκα επεξέαζε ηελ επίηεπμε πνιιψλ αμηνζαχκαζησλ νκάδσλ.
Καζφξηζε ζηελά ηηο ζρέζεηο κε ηηο ηνπηθέο νκάδεο θαη νξγάλσζε ηα κέιε ηεο ζε ιέζρεο, αχμεζε ηε ζπκκεηνρή
ηνπο ζε ςπραγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο, ηνπο παξείρε ηελ πξφζβαζε ζε επαγγεικαηηθέο θαη εθπαηδεπηηθέο
επθαηξίεο, ηππνπνίεζε πνιίηεο ζε νξγαλψζεηο, θαη αχμεζε ηε ζπλεξγαζία νξγαληζκνχ δηακεζνιάβεζεο
δηεπζχλνληαο ηα πξνβιήκαηα ηεο θνηλσλίαο. Οη νκάδεο φισλ απηψλ ησλ δξαζηεξηνηήησλ, παξ’ φια απηά ήηαλ
γηα λα κεηψζνπλ ηελ επίπησζε ηεο παξαβαηηθήο ζπκπεξηθνξάο. Βξέζεθε πσο ε αλαινγία ησλ εζηθψλ ζηηο
αλήζηθεο ζπκπεξηθνξέο παξέκεηλε ζρεηηθά ζηαζεξή. Γηα λα αμηνινγήζνπλ ηνλ αληίθηππν ηνπ πξνγξάκκαηνο
ζηε ζπκπεξηθνξά ησλ λέσλ, ν Miller αλέιπζε ηελ θαζεκεξηλή έθζεζε ηνκέσλ ησλ εθηφο έξεπλαο εξγαηψλ, ν
νπνίνο πεξηειάκβαλε ηελ πεξηγξαθή ησλ δξαζηεξηνηήησλ θάζε λένπ. Οη ζπκπεξηθνξέο ηφηε ηαμηλνκήζεθαλ
σο ¨εζηθέο¨ ή ¨αλήζηθεο¨ (φπνπ ¨αλήζηθεο¨ ελλννχληαλ ε απνδνθηκαζία απφ ηελ θνηλσλία, αιιά φρη απαξαίηεηα
ε βία ηνπ λφκνπ) θαη σο ¨λφκηκσλ¨ ή ¨παξάλνκσλ¨. Βξέζεθε πσο ε αλαινγία ησλ εζηθψλ ζηηο αλήζηθεο
ζπκπεξηθνξέο παξέκεηλε ζρεηηθά ζηαζεξή κέζσ ηνπ πξνγξάκκαηνο, παξ’ φιν πνπ ν ζπλνιηθφο αξηζκφο ησλ
λφκηκσλ ζηα αγφξηα απμάλνληαλ.

Πξνζζέησο νη πιεξνθνξίεο ζπκκνξθψζεθαλ κε ηνλ αξηζκφ ησλ εκθαλίζεσλ ζηα δηθαζηήξηα πνπ έγηλε απφ
ηνλ θάζε λέν πξηλ, ζηε δηάξθεηα, θαη κεηά ηελ επαθή κε ην πξφγξακκα, θαη απηέο νη πιεξνθνξίεο ζπγθξίζεθαλ
κε ηνλ αξηζκφ ησλ εκθαλίζεσλ ζηα δηθαζηήξηα απφ ειεγρφκελεο νκάδεο. Γελ ππάξρεη ζρεδφλ θακία δηαθνξά
ζ’ απηέο ηηο ζηαηηζηηθέο. Ο Miller θαηέιεμε φηη ε πξφνδνο είρε ¨ακειεηέν αληίθηππν¨ ζηελ παξαβαηηθφηεηα. Ζ
απνηπρία απηνχ θαη άιισλ παξφκνησλ πξνγξακκάησλ νδήγεζαλ ηνλ Lundman λα ζπκπεξάλεη πσο
παξνκνίσο ¨Σν Πξφγξακκα ηεο Πεξηνρήο ηεο ΢ρνιήο ηνπ ΢ηθάγνπ επίζεο απέηπρε λα απνηξέςεη ηελ λεαληθή
παξαβαηηθφηεηα¨ έηζη ε ζεσξία ηνπ Shaw θαη ηνπ Mckay πήγε ζε κηα πεξίνδν πηψζεο. Σν 1978, παξ’ φια
απηά, ε ζεσξία αλαδσνγνλήζεθε απφ ηε δεκνζίεπζε ελφο βηβιίνπ επεξεαζκέλνπ απφ ηελ Kornhaouser.
Τπνζηήξημε πσο ε ζεσξία ησλ Shaw θαη Mckay πξαγκαηηθά πεξηέρεη δχν μερσξηζηέο απφςεηο: κηα ¨θνηλσληθήο
απνδηνξγάλσζεο¨ γηα ηελ παξαβαηηθφηεηα πνπ πξνθχπηεη ζηηο γεηηνληέο φπνπ ζρέζεηο ηεο γεηηνληάο θαη ηα
φξγαλά ηεο έρνπλ θαηαζηξαθεί θαη δελ κπνξνχλ πηα λα δηαηεξνχλ απνηειεζκαηηθφ θνηλσληθφ έιεγρν, θαη κηα
¨ππνπνιηηηζηηθή¨ άπνςε, πνπ, πάλσ ζηελ επνρή, απηέο νη παξαβαηηθέο ζπκπεξηθνξέο έξρνληαη λα
ππνζηεξηρηνχλ απφ θνηλέο αμίεο θαη θαλφλεο ησλ θαηνίθσλ ηεο γεηηνληάο.

72
 Μεηά ηελ ηδηαίηεξε ζπδήηεζε, ν Shaw θαη ν Mckay ζπκπέξαλαλ πσο ε δεχηεξε άπνςε ήηαλ πην ζεκαληηθή
απφ ηελ πξψηε, θαη φηη νη παξαβαηηθέο ππννκάδεο ινγαξηάδνληαη πεξηζζφηεξν γηα ηηο θησρνγεηηνληέο
παξαβαηηθφηεηαο. Ζ Kornhaouser, παξ’ φια απηά, ππνζηήξημε πσο απηφ ην ζπκπέξαζκα ήηαλ παξάινγν. Ζ
ζεσξία ησλ Shaw θαη Mckay πεξηγξάθεη ηελ παξαβαηηθφηεηα σο αλάδπζε πξψηα, εμαηηίαο ηεο θνηλσληθήο
απνδηνξγάλσζεο, θαη ησλ παξαβαηηθψλ ππννκάδσλ πνπ πξνθχπηνπλ αξγφηεξα, γηα λα εξεπλήζνπλ ηηο
θνηλσληθέο ππνζηεξίμεηο γηα ηελ παξαβαηηθφηεηα. Έηζη, ζεψξεζε πσο νη γεηηνληέο απνδηνξγάλσζεο είηε ζα
είραλ παξαβαηηθφηεηα ή δε ζα είραλ παξαβαηηθέο νκάδεο, αιιά νη παξαβαηηθέο νκάδεο δελ ζα ππήξραλ ρσξίο
ηελ παξαβαηηθφηεηα εμαηηίαο ηεο θνηλσληθήο απνδηνξγάλσζεο. Παξ’ φια απηά, απέζπαζε ηνλ ηχπν ηνπ
¨θνηλσληθνχ ειέγρνπ¨ απφ ηε ζεσξία ησλ Shaw θαη Mckay πνπ ζπλνςηδφηαλ ζηηο απφςεηο ηνπο γηα θνηλσληθή
απνδηνξγάλσζε. Ζ βαζηθή ππνζηήξημε είλαη πσο νη άλζξσπνη πνπ είλαη θησρνί, πνπ δνπλ ζε γεηηνληέο
θπιεηηθά θαη εζληθά δηαρσξηζκέλεο, θαη νη νπνίνη κεηαθηλήζεθαλ ειεχζεξα απφ ην έλα κέξνο ζην άιιν, ζα είραλ
θαζηεξσκέλα πξνβιήκαηα θαη παξέκεηλαλ ζε θαλνληθέο ζρέζεηο θαη φξγαλα απφ ηα νπνία νη θάηνηθνη ζηηο
γεηηνληέο θαλνληθά ζα πεηχραηλαλ ηηο παξφκνηεο θηινδνμίεο ηνπο θαη νκάδεο. Έηζη, νη γεηηνληέο κε πςειή
θηψρεηα, πςειά θπιεηηθά θαη εζληθά επίπεδα εηεξνγέλεηαο, θαη πςειή θηλεηηθφηεηα θαηνίθσλ ζα κπνξνχζε λα
έρεη επίζεο πςειά επίπεδα εγθιήκαηνο θαη παξαβαηηθφηεηαο.

Σν 1982, ν Bursik θαη ν Webb ζπκπέξαλαλ πσο νη γεηηνληέο κε θνηλσληθή απνδηνξγάλσζε είλαη ε πξψηε
εμήγεζε ησλ επηπέδσλ παξαβαηηθφηεηαο γηα ηε γεηηνληά. Δζηίαζαλ ζηελ έλλνηα ησλ Shaw θαη Mckay γηα ηε
δηαδνρή θαηνηθίαο, ζην γεγνλφο φηη νη γεηηνληέο ζπρλά δηαηεξνχλ ηα πςειά ηνπο πνζνζηά εγθιήκαηνο θαη
παξαβαηηθφηεηαο παξά ην ζπλνιηθφ θχθιν εξγαζηψλ ζηνλ πιεζπζκφ ρξεζηκνπνηψληαο πιεξνθνξίεο ησλ
γεηηνληψλ ηνπ ΢ηθάγν πνπ ζπγθξίζεθαλ άκεζα κε φηη ρξεζηκνπνίεζαλ ν Shaw θαη Mckay, ν Bursik θαη ν Webb
βξήθαλ πσο ην επηρείξεκα δηαδνρήο θαηνηθίαο ππνζηεξίρηεθε απφ πιεξνθνξίεο απφ ην 1940 έσο ην 1950.
Έηζη, ηα επίπεδα ηνπ εγθιήκαηνο ζηε γεηηνληά έηεηλαλ λα παξακέλνπλ ίδηα παξά ην ζπλνιηθφ θχθιν εξγαζηψλ
ζηνλ πιεζπζκφ. Παξ’ φια απηά, κεηά ην 1950 φιεο νη γεηηνληέο ππέβαιαλ ζε θχθιν εξγαζηψλ ηνλ πιεζπζκφ
πνπ ραξαθηεξίδνληαλ απφ επίπεδα πςειήο παξαβαηηθφηεηαο, άζρεηα απφ ηα επίπεδα παξαβαηηθφηεηάο ηνπο
πξηλ ηελ αιιαγή. Δξκήλεπζαλ απηφ ην εχξεκα κε φξνπο ζηαζεξφηεηαο. Σελ επνρή πνπ νη Shaw θαη Mckay
έγξαςαλ, νη δψλεο κεηάβαζεο βξίζθνληαλ απνθιεηζηηθά ζηα εζσηεξηθά ησλ πφιεσλ ησλ πεξηνρψλ, θαη ε
πξφνδνο ηεο δηαζπνξάο ζε απνκαθξπζκέλεο θαηνηθήζηκεο πεξηνρέο ήηαλ βαζκηαία. Απηή ε ¨θπζηθή¨ πξφνδνο
αλαζηάησζε πεξηζζφηεξν ζε πξφζθαηεο επνρέο φπσο νη Αθξηθαλνί Ακεξηθαλνί πνπ πξνζπάζεζαλ λα
αθνινπζήζνπλ ηα βήκαηα άιισλ εζληθψλ νκάδσλ. Οη Γπλαηνί Δπξσπαίνη Ακεξηθαλνί αληηηέζεθαλ ζε θάζε
Αθξηθαλφ Ακεξηθαλφ πνπ κεηαθηληφηαλ ζηε γεηηνληά πνπ αθνινπζείηαη απφ ην ζχλνιν ¨ιεπθήο πηήζεο¨ θαη ην
ζχλνιν θπιεηηθψλ θχθισλ εξγαζηψλ ζε ζχληνκε επνρή. Σα θνηλσληθά φξγαλα ηεο γεηηνληάο ζα εμαθαληζηνχλ
εμ’ νινθιήξνπ ή ζα επηκείλνπλ απφ ηνπο αληηζηεθφκελνπο πεξηιακβαλνκέλσλ ησλ λέσλ θαηνίθσλ. Ζ πξφνδνο
νδήγεζε θνληά ζην ζχλνιν ηεο θνηλσληθήο απνδηνξγάλσζεο ηεο θνηλσλίαο, ε νπνία ηφηε αηηηνιφγεζε ηα
πςειά επίπεδα παξαβαηηθφηεηαο.

Ο Sampson αλαζεψξεζε ηελ πξφζθαηε έξεπλα γηα ηε ζρέζε κεηαμχ γεηηνληάο θαη εγθιήκαηνο ζε κηα
πξνζπάζεηα λα θαζνξίζεη πσο νη δνκέο ηεο θνηλσλίαο θαη ε δεκηνπξγία πνιηηηζκψλ δηαθνξνπνηνχλ ηα
επίπεδα εγθιήκαηνο. Ο Sampson βξήθε πσο παξ’ φιν πνπ ε θηψρεηα απφ κφλε ηεο δελ ζρεηίδεηαη κε ην
έγθιεκα, ε θηψρηα ζπλδπαζκέλε κε ηελ θηλεηηθφηεηα ησλ θαηνίθσλ (π.ρ. ειεχζεξεο κεηαθηλήζεηο απφ
θαηνίθνπο) ζρεηίδεηαη κε ηα πςειφηεξα επίπεδα βίαηνπ εγθιήκαηνο. Σα επίπεδα νηθνγελεηαθήο δηάζπαζεο (ηα
επίπεδα δηαδπγίνπ θαη ηα επίπεδα κεηξηαξρηθήο νηθνγέλεηαο), δπλαηά θαη κε ζπλέπεηα ζρεηίδνληαη κε ηα
επίπεδα βίαο. Οη γεηηνληέο κε πςειά πνζνζηά Αθξηθαλψλ Ακεξηθαλψλ έρνπλ ηα πςειφηεξα επίπεδα
εγθιήκαηνο, αιιά ε θπιή απφ κφλε ηεο ηείλεη λα πέζεη έμσ φηαλ ε νηθνγέλεηα δηαζπάηαη θαη ε έλδεηα
ιακβάλεηαη ππ’ φςε. Σειηθά νη γεηηνληέο κε πςειή ππθλφηεηα πιεζπζκνχ, πνιιά δηακεξίζκαηα, θαη πςειέο
ζπγθεληξψζεηο αηφκσλ πνπ δελ δνπλ κέζα ζε θαηάζηαζε νηθνγέλεηαο ηείλνπλ λα έρνπλ ηα πςειφηεξα επίπεδα
εγθιήκαηνο θαη βίαο.

73
 Ο Sampson εμήγεζε απηφ ην ζρέδην επξεκάησλ κε ηελ έλλνηα ηνπ Shaw γηα ηελ θνηλσληθή απνδηνξγάλσζε,
ηελ νπνία φξηζε σο αληθαλφηεηα ηεο θνηλσλίαο λα πξαγκαηνπνηεί θνηλέο αμίεο. Έλα παξάδεηγκα ζα ήηαλ φηαλ
νη θάηνηθνη ηεο θνηλσλίαο αληηηαρζνχλ ζηε ρξήζε λαξθσηηθψλ αιιά δελ κπνξέζνπλ λα απειεπζεξσζνχλ απφ
ηνπο δηαλνκείο λαξθσηηθψλ νη νπνίνη έρνπλ πάξεη κηα θνληηλή γσλία ηνπ ζπηηηνχ γηα ρψξν δηαθίλεζεο. Απηφ
ίζσο είλαη κηα πνηθηιία ιφγσλ γηαηί θάπνηεο θνηλσλίεο δελ πξαγκαηνπνηνχλ ηηο ίδηεο αμίεο, αιιά θάπνηνο ιφγνο
είλαη θαη ε έιιεηςε απηνχ πνπ ν Coleman απνθαιεί ¨θνηλσληθφ θεθάιαην¨- π.ρ. δίθηπν ζρέζεσλ κεηαμχ ησλ
αηφκσλ πνπ δηεπθνιχλνπλ παξφκνηεο ελέξγεηεο θαη θάλνπλ πηζαλή ηελ επίηεπμε παξφκνησλ νκάδσλ.

Ο Sampson ππνζηήξημε φηη φηαλ ππάξρνπλ πνιιέο θνηλσληθέο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ αηφκσλ πνπ είλαη νη
θάηνηθνη ηεο θνηλσλίαο (π.ρ. κέξνο ηνπ θνηλσληθνχ θεθαιαίνπ), ππάξρεη ιηγφηεξν έγθιεκα. Αθφκα θαη νη
εγθιεκαηίεο πνπ δελ ζέινπλ λα εγθιεκαηήζνπλ ζηηο δηθέο ηνπο γεηηνληέο, θαη νη θνηλσληθέο ζρέζεηο επηηξέπνπλ
ζηνπο αλζξψπνπο λα πεηχρνπλ θνηλνχο ζηφρνπο νδεγψληαο ην έγθιεκα εθηφο. Σφηε πξφηεηλε κηα αηηηψδε
αθνινπζία θαη έδεζε φιεο απηέο ηηο έξεπλεο καδί κε έλαλ ηξφπν πνπ κνηάδεη κε ηηο πξνγελέζηεξεο εξγαζίεο ηνπ
Shaw. Ζ έλδεηα, ε νηθνγελεηαθή δηάζπαζε, ε πςειή θηλεηηθφηεηα θαηνίθσλ θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο θνηλσλίαο
πνπ νδεγνχλ ζηελ αλσλπκία, ζηελ έιιεηςε ησλ θνηλσληθψλ ζρέζεσλ κεηαμχ ησλ θαηνίθσλ ηεο νηθνγέλεηαο, θαη
ε ρακειή ζπκκεηνρή ζηηο νξγαλψζεηο ηεο θνηλσλίαο θαη ζηηο ηνπηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Δμαηηίαο απηνχ ηνπ
θνηλσληθνχ θεθαιαίνπ, νη γείηνλεο δελ είλαη ηθαλνί λα αζθήζνπλ επίδξαζε ζηνλ έιεγρν πάλσ ζην δεκφζην ή ζε
φκνηεο πεξηνρέο, φπσο νη δξφκνη θαη ηα πάξθα, θαη έηζη απηέο νη πεξηνρέο είλαη ειεχζεξεο λα παξζνχλ απφ
εγθιεκαηίεο. Πξνζζέησο, νη ληφπηνη λένη έρνπλ ηδηαίηεξε ειεπζεξία επεηδή ε αλσλπκία ηεο γεηηνληάο ζεκαίλεη
πσο απηνί θαη νη θίινη ηνπο είλαη άγλσζηνη ζηνπο ελήιηθεο αθφκα θαη αλ νη λένη ίζσο είλαη κφλν ζε έλα είδνο
απφζηαζεο απφ ηα ζπίηηα ηνπο. Απηφ ην απνηέιεζκα ηεο αλσλπκίαο απμάλεη ην έγθιεκα θαη ηε βία ζηε
γεηηνληά, αλεμάξηεηα απφ ηνπο αλζξψπνπο πνπ δνπλ εθεί. Σν πςειφ έγθιεκα θαη ε θηψρηα ηφηε πξνάγνπλ
εθηελέζηεξα ηελ απνζχλζεζε ηεο θνηλσλίαο, θαη νη θάηνηθνη ζαλ λνκνηαγείο απνζπξκέλνη απφ ηελ θνηλσληθή
δσή δνθηκάδνπλ λα κεηαθηλεζνχλ έμσ απφ ηε γεηηνληά.

Ζ ζπγθέληξσζε ηνπ εγθιήκαηνο κεηαμχ ησλ Αθξηθαλψλ Ακεξηθαλψλ, ζχκθσλα κε ηνλ Sampson,
δηθαηνινγείηαη πξσηίζησο απφ ηηο δηαθνξέο ζηηο γεηηνληέο πνπ δνπλ. Πεξίπνπ 38% ηνπ πνζνζηνχ ησλ θησρψλ
Ακεξηθαλψλ πνπ δνπλ ζε εμαηξεηηθά θησρέο γεηηνληέο, ζπγθξίζεθαλ κε ην πεξίπνπ 7% ησλ θησρψλ
Δπξσπαίσλ Ακεξηθαλψλ. Πεξίπνπ ην 70% θησρψλ Δπξσπαίσλ Ακεξηθαλψλ δνπλ ζε γεηηνληέο πνπ δελ είλαη
θησρνί, ελψ κφλν ην 16% ησλ θησρψλ Αθξηθαλψλ Ακεξηθαλψλ δνπλ ζε κε θησρέο γεηηνληέο. Έηζη, νη θησρνί
Δπξσπαίνη Ακεξηθαλνί είλαη πνιχ πεξηζζφηεξν δηαζθνξπηζκέλνη ζηνλ πιεζπζκφ, ελψ νη θησρνί Αθξηθαλνί
Ακεξηθαλνί είλαη πνιχ πεξηζζφηεξν ζπγθεληξσκέλνη ζε ηφπνπο πνπ ν θαζέλαο είλαη επίζεο θησρφο.
Πξνζζέησο, νη ¨ρεηξφηεξεο¨ αζηηθέο γεηηνληέο ζηηο νπνίεο δνπλ νη Δπξσπαίνη Ακεξηθαλνί είλαη αξθεηά
θαιχηεξεο, αλαθνξηθά κε ηνπο φξνπο ηεο έλδεηαο θαη ηεο νηθνγελεηαθήο δηάζπαζεο, απφ ηα πνζνζηά αζηηθψλ
γεηηνληψλ ζηηο νπνίεο δνπλ νη θησρνί Αθξηθαλνί Ακεξηθαλνί.

΢ηελ έθηαζε πνπ νη γεηηνληέο αηηηνινγνχλ ην έγθιεκα, απηέο νη ζηαηηζηηθέο ζα παξήγαγαλ ραξαθηεξηζηηθέο
δηαθνξέο ζηα επίπεδα εγθιήκαηνο απηψλ ησλ δχν νκάδσλ. Πξφζζεηεο έξεπλεο ππνζηήξημαλ ηελ άπνςε φηη ηα
πςειά επίπεδα εγθιήκαηνο θαη παξαβαηηθφηεηαο ζηνπο Αθξηθαλνχο Ακεξηθαλνχο εμεγήζεθαλ απφ ηελ
ζπγθέληξσζε ζε εμαηξεηηθά θησρέο γεηηνληέο, ηδηαίηεξα φηαλ απηέο νη γεηηνληέο είλαη απνκνλσκέλεο απφ ην
ππφινηπν ηεο πφιεο. Ζ πξνζνρή παξ’ φια απηά ζηξάθεθε ζηνπο αθξηβείο κεραληζκνχο ειέγρνπ ηεο γεηηνληάο
(ή ηελ απνηπρία ηνπ ειέγρνπ) ζην έγθιεκα θαη ηελ παξαβαηηθφηεηα. Ο Sampson είρε ππνζηεξίμεη πσο απηνί νη
κεραληζκνί πεξηέρνληαλ ζηηο θνηλσληθέο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ θαηνίθσλ ηεο θνηλσλίαο, πεξηιακβαλνκέλεο ηεο
ζπκκεηνρήο ζηηο νξγαλψζεηο ηεο θνηλσλίαο θαη ζηηο ηνπηθέο δξαζηεξηφηεηεο, εηδηθά ε ίδηα ζπκκεηνρή ζρεηίδεηαη
κε άηππε πξφνδν απφ ηελ νπνία νη θάηνηθνη ειέγρνπλ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ζε δεκφζηνπο ρψξνπο ζε γεηηνληέο
(π.ρ. δξφκνπο θαη πάξθα).

Υξεζηκνπνηψληαο ηηο πιεξνθνξίεο απφ ηελ Αγγιία, ν Sampson θαη ν Groves βξήθαλ πσο ε παξνπζία ησλ
εθεβηθψλ ζπλνκήιηθσλ νκάδσλ ρσξίο επίβιεςε, ζηνπο δξφκνπο κηαο θνηλσλίαο έρεη ηε κεγαιχηεξε ζπλνιηθή

74
επίδξαζε ζηα πξνζσπηθά επίπεδα βίαηεο ζπκπεξηθνξάο κεηαμχ ησλ ίδησλ ησλ εθήβσλ. Ζ παξνπζία απηψλ
ησλ νκάδσλ ζην δξφκν ππνζηήξηδε ηελ απνπζία ηνπ θνηλσληθνχ ειέγρνπ ζηε γεηηνληά ησλ εθήβσλ. ΢ε
πεξηζζφηεξν επζεία πξνζπάζεηα λα κεηξήζεη ηνλ άηππν θνηλσληθφ έιεγρν ησλ εθήβσλ ζε δεκφζηεο πεξηνρέο,
ν Sampson ξψηεζε αλζξψπνπο απφ 80 γεηηνληέο ηνπ ΢ηθάγν πσο ζα ήηαλ αλ παξφκνηεο γεηηνληέο ζα έθαλαλ
θάηη αλ ηα παηδηά ηεο γεηηνληάο απνπζίαδαλ απφ ην ζρνιείν, εάλ έθαλαλ γθξάθηηη κε ζπξέη ζε ηνπηθά θηίξηα, ή
έδεηρλαλ αζέβεηα ζε έλαλ ελήιηθα; Σν πσο απηέο νη κεηξήζεηο ηνπ θνηλσληθνχ ειέγρνπ ηεο γεηηνληάο
εθπιεξψζεθαλ ζηε ζπλέρεηα εμεγείηαη ζην κηζφ απφ ηε ζρέζε κεηαμχ εγθιήκαηνο θαη θηλεηηθφηεηαο ησλ
θαηνίθσλ ζηε γεηηνληά.
Ο Sampson θαη νη ζπλεξγάηεο ζπγγξαθείο ηνπ ηφηε εηζήγαγαλ ηνλ φξν ¨ηεο ζπιινγηθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο¨
ε νπνία θαζνξίδνληαλ απφ φξνπο ηεο ηθαλφηεηαο ηεο γεηηνληάο λα δηαηεξήζεη ηελ ηάμε ζε δεκφζηνπο ρψξνπο
φπσο νη δξφκνη, ηα πεδνδξφκηα θαη ηα πάξθα. Ζ ζπιινγηθή απνηειεζκαηηθφηεηα εθαξκφδεηαη φηαλ νη θάηνηθνη
ηεο γεηηνληάο θάλνπλ πξνθαλήο ελέξγεηεο γηα λα δηαηεξήζνπλ ηε δεκφζηα ηάμε, φπσο ζπκπιεξψλνληαο ηηο
αξρέο ή νξγαλψλνληαο πξνγξάκκαηα παξαθνινχζεζεο ζηε γεηηνληά. Οη ζπγγξαθείο ππνζηήξημαλ φηη νη
θάηνηθνη θάλνπλ ηέηνηεο ελέξγεηεο κφλν φηαλ ¨ε ζπλνρή θαη ε ακνηβαία εκπηζηνζχλε¨ ζηε γεηηνληά ζπλδένληαη
κε ¨θνηλέο πξνζδνθίεο γηα ηελ επέκβαζε ζηελ ππνζηήξημε ηνπ θνηλσληθνχ ειέγρνπ ηεο γεηηνληάο¨. Αλ είηε ε
ακνηβαία εκπηζηνζχλε ή νη θνηλέο πξνζδνθίεο είλαη απνχζεο, ηφηε νη θάηνηθνη ζα είλαη απίζαλν λα ελεξγήζνπλ
φηαλ ε αλαηαξαρή εηζβάιεη ζε δεκφζην ρψξν. Δμεηάδνληαο απηή ηε ζεσξία ηεο ζπιινγηθήο
απνηειεζκαηηθφηεηαο ζπκπέξαλαλ φηη ¨ηα δξαζηήξηα ζπζηαηηθά ζην έγθιεκα θαίλνληαη λα είλαη δνκηθά
κεηνλεθηήκαηα θαη κεησκέλε ζπιινγηθή απνηειεζκαηηθφηεηα...¨
Ζ δηαδνρή ησλ θαηνίθσλ ππνζηεξίδεη πσο ε ζχζηαζε πνιηηηθήο γηα λα κεηψζεη ην έγθιεκα κπνξεί λα
θαηεπζχλεη ην πςειφ έγθιεκα ζηηο ίδηεο γεηηνληέο, απφ φηη νη άλζξσπνη πνπ δνπλ ζε γεηηνληέο κε πςειφ
έγθιεκα. Δλψ ε αξρηθή πξνζπάζεηα ηνπ Πξνγξάκκαηνο ησλ Πεξηνρψλ ηνπ ΢ηθάγν έδεηρλε λα έρεη κηθξφ
αληίθηππν ζην έγθιεκα, ν Sampson πξφηεηλε κηα πνηθηιία λέσλ πνιηηηθψλ πνπ εζηηάδνπλ ζηα ¨κέξε πνπ
αιιάδνπλ, φρη ζηνπο αλζξψπνπο¨. Απηά πεξηιακβάλνπλ ζηνηρεηνζέηεζε ησλ ¨θαπηψλ ζεκείσλ¨ ζηελ θνηλσλία
φπνπ ππάξρεη ειεχζεξε εγθιεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα¨ ζηακαηψληαο ηε ¨ζπείξα ηεο απνζχλζεζεο¨
θαζαξίδνληαο ηα ζθνππίδηα, ηα γθξάθηηη, θαη έηζη, απμάλνληαο ηηο θνηλσληθέο ζρέζεηο κεηαμχ ελήιηθσλ θαη
εθήβσλ κέζσ ηεο νξγάλσζεο δξαζηεξηνηήησλ γηα ηνπο λένπο, κεηψλνληαο ηελ θηλεηηθφηεηα ησλ θαηνίθσλ
δηεπθνιχλνληαο ηνπο θαηνίθνπο κε ην λα αγνξάζνπλ ηα ζπίηηα ηνπο ή λα αλαιάβνπλ ηε δηαρείξηζε ησλ
δηακεξηζκάησλ ηνπο, κε ηε δηαζπνξά δεκφζηαο θαηνηθίαο ζε επξείεο ζεηξέο ζηηο γεηηνληέο παξά λα
ζπγθεληξψλνληαη ζε θησρέο γεηηνληέο, δηαηεξψληαο θαη απμάλνληαο ηηο αζηηθέο ππεξεζίεο, φπσο ηελ
αζηπλνκία, ηελ ππξνζβεζηηθή θαη ηεο ππεξεζίεο δεκφζηαο πγείαο, εηδηθά απηέο πνπ ζηφρεπαλ ζηε κείσζε ησλ
θαηαρξήζεσλ ζηα παηδηά θαη ηελ εγθπκνζχλε ησλ εθήβσλ, θαη γεληθά απμάλνληαο ηε δχλακε ηεο θνηλσλίαο
κέζσ ηεο πξναγσγήο ησλ νξγαλψζεσλ ζ’ απηή. Ο Sampson παξαρψξεζε ηέηνηα πξνγξάκκαηα πνπ είραλ
πεξηνξηζκέλε επηηπρία ζην παξειζφλ, αιιά ππνζηεξίδεη φηη ε κηθξή επηηπρία κπνξεί λα παξάγεη
ζπζζσξεπηηθέο αιιαγέο πνπ ζα νδεγήζνπλ ζε πεξηζζφηεξν ζηαζεξέο θνηλσλίεο καθξνπξφζεζκα.

΢ηελ αξρή ηνπ θεθαιαίνπ έγηλε ιφγνο γηα ηε ζεσξία πνπ ππνζηήξηδε πσο ε θάζε γεηηνληά απνηειεί κηα
κηθξνγξαθία ηεο θχζεο, θαη πνπ φπσο θαη ζ’ απηή, έηζη θαη ζηε γεηηνληά ησλ πνιηηψλ κηαο θνηλσλίαο, ηα είδε
είλαη δηαρσξηζκέλα ζε δπλαηά θαη αδχλακα θαη φιε ε δσή είλαη κηα δηαξθήο θαη αέλαε πξνζπάζεηα λα
επηθξαηήζεη ν πην δπλαηφο. Δπηρείξεζε κ’ απηφ ηνλ ηξφπν λα παξνκνηάζεη ηε θχζε κε ηε γεηηνληά θαη θαη’
επέθηαζε ηελ θνηλσλία, ζην πξφηππν ην λφκνπ επηβίσζεο ηνπ Γαξβίλνπ. Μφλν πνπ απηή ε εηθφλα θάζε άιιν
παξά ηελ εηθφλα κηαο εμειηγκέλεο θαη νξγαλσκέλεο θνηλσλίαο δελ έδσζε. Μηα θνηλσλία, κε ηνπο κεραληζκνχο
πνπ πεξηέρεη, δειαδή ην θξάηνο θαη ηα φξγαλα ηνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο, έρεη ζαλ ζηφρν λα είλαη
ζπγθξνηεκέλε, θαη νθείιεη λα κεξηκλά γηα ηελ νκαιή δηαβίσζε θαη επηβίσζε ησλ κειψλ ηεο. Απηφο ήηαλ θαη ν
ιφγνο δεκηνπξγίαο ηεο θνηλσλίαο φπσο επίζεο θαη αθνινχζσο, ε χπαξμε θαλφλσλ θαη λφκσλ ζην εζσηεξηθφ
απηήο, πξνθεηκέλνπ λα ηεξείηαη ε δηθαηνζχλε θαη ε ηζνξξνπία γηα φια ηα κέιε ηεο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν
εμειίζζεηαη θαη επεκεξεί φπσο επίζεο εμαζθαιίδεη ηνλ έιεγρν ηεο βίαο θαη ηεο παξαβαηηθφηεηαο πνπ ειιείςεη
ησλ παξαπάλσ, ν θαζέλαο ζα επηβάιιεη ηνπο δηθνχο ηνπ θαλφλεο, πνιιέο θνξέο κέζσ ηεο βίαο θαη έηζη ζα
μεθηλά έλαο αηέξκνλνο θχθινο ηπθιήο βίαο πνπ φρη κφλν δελ ζα σζεί ηελ θνηλσλία ζηελ πξφνδν αιιά ζα ηε
γπξίδεη ζπλερψο πίζσ θαηαζηξέθνληαο θάζε ίρλνο πνιηηηζκνχ θαη εζηθήο.

75
 Αθφκα θαη φηαλ θάλνπκε ιφγν γηα ηελ ¨superorganism¨ θνηλσλία, δειαδή ηελ απνηεινχκελε απφ πνιινχο
νξγαληζκνχο, ζχκθσλα θαη κε ηνλ Park, ππάξρνπλ αξθεηνί δηαρσξηζκνί ζην εζσηεξηθφ απηήο, θπιεηηθνί θαη
ηαμηθνί. Σε δηρνηφκεζε ηεο θνηλσλίαο κειέηεζε θαη ν Burgess ζην δηθφ ηνπ έξγν, δηαρσξίδνληαο ηελ θνηλσλία
ζε δψλεο, επίζεο κε θξηηήξην ηελ νηθνλνκηθή δηαζηξσκάησζε ησλ κειψλ ηεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, θάλνληαο
ιφγν γηα γεηηνληέο ρσξηζκέλεο ζε θαηνηθίεο-ηξψγιεο, ζε πφιεηο θαηνηθνχκελεο απφ εξγάηεο θαη ζε εθείλεο κε
πνιπηειή θαη αθξηβά δηακεξίζκαηα, είλαη αλακελφκελν ην επίπεδν ησλ θαηνίθσλ ηεο θάζε δψλεο, νη ζπλζήθεο
δηαβίσζεο αιιά επίζεο νινθάλεξνο είλαη θαη ν ηαμηθφο δηαρσξηζκφο ησλ πφιεσλ απηψλ ν νπνίνο πξνθαλψο
θαη ζα απνξξέεη θαη ζα επεξεάδεη ην θνηλσληθφ ζχλνιν.

Οη Shaw θαη McKay ζε κηα πξνζπάζεηα κηθξνθνηλσληνινγηθήο πξνζέγγηζεο, βάζεη ζηαηηζηηθψλ βξήθαλ πσο νη
βηνκεραληθέο πεξηνρέο, δειαδή νη πεξηνρέο πνπ θαηνηθνχληαλ απφ θησρά θαη θάπνηεο θνξέο εμαζιησκέλα
ιατθά ζηξψκαηα, εξγάηεο θαη ηξσγινδχηεο, καζηίδνληαλ απφ ζαλάηνπο λεπίσλ, θπκαηίσζε, παξαθξνζχλε
θαζψο επίζεο ζπγθέληξσλαλ θαη ηα πςειφηεξα πνζνζηά Αθξηθαλψλ, δειαδή κεηνλφηεηαο νηθνλνκηθψλ
πξνζθχγσλ. Δμαηηίαο ηεο νηθνλνκηθήο αληζφηεηαο θαη ησλ θνηλσληθψλ αηηηψλ, θαη σο εθ ηνχηνπ ηεο έιιεηςεο
αλζξψπηλσλ ζπλζεθψλ δηαβίσζεο, πγηεηλήο, κφξθσζεο, εθπαίδεπζεο θαη κηαο γεληθφηεξεο εμαζιίσζεο ησλ
θαηνίθσλ ειιείςεη απαξαίηεησλ αγαζψλ δηαβίσζεο θαη νκαιήο αλάπηπμεο ηνπ αηφκνπ, ε εγθιεκαηηθφηεηα θαη
ε παξαβαηηθφηεηα βξίζθνπλ πξφζθνξν έδαθνο γηα λα αλαπηπρζνχλ. ΢ηηο πεξηνρέο απηέο επίζεο παξέρνληαλ
θαη νη θαηάιιειεο επθαηξίεο γηα παξαβάζεηο, αθνχ ζηαδηαθά αλαπηπζζφηαλ ε αχμεζε θαη ε αλνρή ζηελ
εκπνξία λαξθσηηθψλ, ζηελ θηλεηηθφηεηα θαη ηελ εκπνξία θιεκκέλσλ αληηθεηκέλσλ θαη γεληθφηεξα ππήξρε
ειαζηηθνπνίεζε ζηε ζπκκεηνρή ησλ κειψλ ηεο θνηλσλίαο ζε παξαβαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, εηδηθφηεξα ησλ
αλειίθσλ νη νπνίνη απφ λεαξή ειηθία εμαζθάιηδαλ κηα πνξεία ζηα θπθιψκαηα απηά.

Παξαθνινπζψληαο ηελ εηθφλα κηαο ηέηνηαο θνηλσλίαο, φρη θαη ηφζν καθξηλήο απφ ηα εγρψξηα θαη ζχγρξνλα
δεδνκέλα, αλαξσηηφκαζηε πσο κηα θνηλσλία άληζα θαηαλεκεκέλε κπνξεί λα θάλεη ιφγν γηα εμέιημε, ηζνξξνπία
θαη πξφνδν. Μηα θνηλσλία ε νπνία κε κηα ηέηνηα δνκή, ρσξίο θακία κέξηκλα γηα ηε δσή ησλ θαηνίθσλ ηεο, ην
κφλν πνπ εμαζθαιίδεη είλαη ηα πςειά επίπεδα παξαβαηηθφηεηαο θαη εγθιεκαηηθφηεηαο, αθνχ ε ίδηα πξνάγεη ην
έγθιεκα θαη ηα κέιε ηεο απιά ην εθηεινχλ. Παξάγεη επίζεο ηελ εζηθή έιιεηςε, ην ζηηγκαηηζκφ, ηελ απφξξηςε
θαη πεξηζσξηνπνίεζε ησλ κειψλ ηεο, δηαζθαιίδεη αληί λα εκπνδίδεη ηε ζπλαλαζηξνθή κε εγθιεκαηίεο, δέρεηαη
άπξαγε ηελ αλάπηπμε θαη εμάπισζε ζπκκνξηψλ πνπ κε ηε ζεηξά ηνπο επηρεηξνχλ ηελ αλάπηπμε αλεμέιεγθηεο
θαη ηπθιήο βίαο θαη ελ ηέιεη νδεγείηαη ζηελ θαηαζηξνθή θαη ζηελ παξαθκή.

΋πσο είρε ππνζηεξίμεη θαη ν Αξραίνο Έιιελαο θηιφζνθνο Αξηζηνηέιεο (384-322 π. Υ.), ε θηψρεηα είλαη ν
γνληφο ηνπ εγθιήκαηνο, θαη εθηφο απφ απηφ γελλά κηα ζεηξά θαηαζηξνθέο νη νπνίεο ζπκβάιινπλ ζηελ ηειηθή
εθηέιεζή ηνπ. ΢πλεπψο δελ είλαη θαζφινπ ηπραίν πνπ είηε ηα πξναλαθεξφκελα δεηλά είηε ε εγθιεκαηηθφηεηα
ζπγθεληξψλνληαη ζ’ απηέο ηηο πεξηνρέο. Ζ θηψρεηα γελλά ηελ έιιεηςε παηδείαο θαη κφξθσζεο, ηελ πιήξε
απνρή απφ ηνλ πνιηηηζκφ θαη ηα πλεπκαηηθά αγαζά, ηελ απνπζία παηδαγσγψλ πνπ ζα ζπκβάιινπλ ζηελ
αλάπηπμε ηφζν ηεο πξνζσπηθφηεηαο φζν θαη ησλ δεμηνηήησλ ησλ λεαξψλ κειψλ ηεο θνηλσλίαο κέζσ είηε ηεο
εμαζιίσζεο ηνπ ζεζκνχ ηνπ ζρνιείνπ ή ησλ ηαμηθψλ θξαγκψλ πνπ ή δελ δίλνπλ θαλ ηελ επθαηξία ζηα παηδηά
λα πάλε ζην ζρνιείν, ή ην εγθαηαιείπνπλ πξνθεηκέλνπ λα εξγαζηνχλ γηα λα δήζνπλ ηα ίδηα θαη νη νηθνγέλεηέο
ηνπο. Απηφ αξγφηεξα ζα ηνπο νδεγήζεη λα απνηειέζνπλ ην θζελφ εξγαηηθφ δπλακηθφ κηαο ρψξαο, αθφκα θαη ην
ινχκπελ πξνιεηαξηάην φπσο ην είρε ραξαθηεξίζεη ν Μαξμ. ΢ηελ ίδηα θνηλσλία ζηαδηαθά ππνρσξνχλ ηα ήζε, ν
πνιηηηζκφο, νη λφκνη θαη θάζε θνηλσληθφο έιεγρνο θαη ε θνηλσλία κεηαηξέπεηαη ζε γθέην ησλ εγθιεκαηηψλ θαη
ησλ παξαβαηψλ νη νπνίνη ζθνηψλνπλ γηα λα θπξηαξρήζνπλ θαη λα επηβιεζνχλ.

Πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπηζηεί φπσο ζα έπξεπε κηα ηέηνηα θαηάζηαζε, ηηο επζχλεο ηνπ ζα πξέπεη λα
αλαιάβεη ηφζν έλα νιφθιεξν πνιηηηθφ ζχζηεκα φζν θαη έλα θξάηνο, νη νπνίνη φληαο κεραληζκνί ξχζκηζεο ηνπ
δηθαίνπ, ηεο ηζνξξνπίαο θαη ηεο νκαιήο δσήο είλαη νη βαζηθνί ππεχζπλνη γηα φηη ζπκβαίλεη ζην εζσηεξηθφ απηήο.
Καη θπζηθά γηα λα επηηεπρζεί θάηη ηέηνην, άθξσο ξεαιηζηηθφο θαη επηβαιιφκελνο είλαη ν ζηφρνο θαηάξγεζεο ηεο
αληζφηεηαο, πνπ γελλά ηελ έλδεηα θαη φια ηα αιπζηδσηά θαη πξναλαθεξφκελα δεηλά. Πξνβάιιεηαη ε αλάγθε

76
δεκηνπξγίαο ζέζεσλ εξγαζίαο ζε αμηνπξεπείο δνπιεηέο θαη κε εμίζνπ αμηνπξεπείο ζπλζήθεο θαη κηζζνχο,
πξνθεηκέλνπ λα κπνξέζνπλ θαη νη ίδηνη λα πξνζθέξνπλ ζηελ θνηλσλία κέζσ ηνπ επαγγέικαηφο ηνπο θαη κέζσ
ησλ δεμηνηήησλ ηνπο, πξάμε πνπ ζα ζπληειείηαη ηαπηφρξνλα κε ηε ζηαδηαθή θαη πιήξε εμάιεηςε ηεο αλεξγίαο.

Αλαγθαία είλαη ε κφξθσζε γηα ηα παηδηά ησλ νηθνγελεηψλ, θαη ζπλάκα ηεο απξηαλήο γεληάο εξγαδνκέλσλ,
παξέρνληαο παηδαγσγνχο θαη έλα ζρνιείν πνπ ζα έρεη ζαλ ζηφρν λα αλαπηχζζεη θαη λα εμειίζζεη ηελ
πξνζσπηθφηεηά ηνπο, αιιά θαη ηελ ζπλερή επαθή ηνπο κε ηηο ηέρλεο, ηνλ πνιηηηζκφ θαη ηνλ αζιεηηζκφ, κηα
επαθή πνπ ζα αθνινπζείηαη θαη ζηελ πνξεία ηνπο σο ελήιηθεο. Έηζη ζα ρηίδνληαη ε ακνηβαία εκπηζηνζχλε θαη
νη θνηλέο πξνζδνθίεο κεηαμχ ησλ θαηνίθσλ, πνπ ζα ηνπο θξαηνχλ ελσκέλνπο θαη ζπγθεληξσκέλνπο ζηνλ ζηφρν
ηεο αλάπηπμεο θαη ηεο νπζηαζηηθήο πξνφδνπ ηεο θνηλσλίαο, απνκαθξπζκέλεο απφ ερζξφηεηα, κίζε θαη
αηζζήκαηα αιιεινεμφλησζεο, ζηηγκαηηζκνχ θαη πεξηζσξηνπνίεζεο ησλ κειψλ ηεο, κηα αλάγθε πνπ
πξνβιήζεθε θαη παξαπάλσ απφ ηνπο κειεηεηέο. Με ηνλ ηξφπν απηφ ε θνηλσλία νξγαλψλεηαη θαη ζηειερψλεηαη
φπσο πξέπεη, δελ ηξέθεη αίηηα πνπ γελλνχλ ηελ εγθιεκαηηθφηεηα θαη ηνπο εγθιεκαηίεο, αιιά αληίζεηα απνηειεί
γφληκν πεξηβάιινλ αλάπηπμεο ηνπ αηφκνπ θαη ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ.

77
9.ΘΔΧΡΗΔ΢ ΓΤ΢ΥΔΡΔΗΑ΢
Ο Shaw θαη ν Mckay ζε κηα πξνζπάζεηα λα πξνζαξκφζνπλ ηηο ζεσξίεο ηνπ Νηηξθέηκ ζηελ ακεξηθαληθή
θνηλσλία, δηαηήξεζαλ ηνλ ηζρπξηζκφ ηνπο πεξί γξήγνξεο θνηλσληθήο αιιαγήο αιιά κεηαηφπηζαλ ην θέληξν ηεο
απφ ηελ θνηλσλία ζηηο γεηηνληέο. Αθνινχζσο έπξαμε θαη ν Μέξηνλ, κεηαθέξνληαο φκσο θαη ν ίδηνο ην επίθεληξν
καθξηά απφ ηε γξήγνξε θνηλσληθή αιιαγή ηζρπξηδφκελνο πσο ππάξρνπλ θάπνηεο ζρεηηθά ζηαζεξέο θνηλσληθέο
ζπλζήθεο πνπ ήηαλ ζπλδεδεκέλεο κε ηα πςειά πνζνζηά εγθιήκαηνο ζηελ Ακεξηθαληθή θνηλσλία φπσο θαη κε
ηα πνζνζηά εγθιήκαηνο ζηηο ρακειφηεξεο ηάμεηο. Υξεζηκνπνίεζε ηνλ φξν θνηλσληθέο δνκέο δπζρέξεηαο
πξνθεηκέλνπ λα πεξηγξάςεη απηέο ηηο θνηλσληθέο ζπλζήθεο. Αθνινχζεζαλ ζεσξίεο νη νπνίεο ζπκπιήξσζαλ ηηο
ζεσξίεο ηνπ Μέξηνλ θαη νλνκάζηεθαλ ζεσξίεο δπζρέξεηαο. Ο Νηηξθέηκ φξηζε ηελ αλνκία σο αληθαλφηεηα ηηο
θνηλσλίαο λα ξπζκίζεη ηηο θπζηθέο νξέμεηο ησλ αηφκσλ. Ο Μέξηνλ ζε θάπνην άξζξν ηνπ ην 1938, ηζρπξίζηεθε
φηη πνιιέο αλάγθεο ησλ αηφκσλ δελ είλαη θπζηθέο αιιά πξνέξρνληαη απφ ηνλ πνιηηηζκφ ηεο Ακεξηθαληθήο
θνηλσλίαο. Χζηφζν, ε ίδηα ε ¨θνηλσληθή δνκή¨ ηεο Ακεξηθαληθήο θνηλσλίαο πεξηνξίδεη ηελ ηθαλφηεηα κεξηθψλ
νκάδσλ λα ηθαλνπνηήζνπλ ηηο νξέμεηο απηέο κε απνηέιεζκα λα αζθείηαη πίεζε ζε θάπνηα άηνκα ηεο θνηλσλίαο
λα αζρνιεζνχλ κε αληηθνκθνξκηζηηθή ζπκπεξηθνξά. Απηφ ην εμεγεί αξρηθά δείρλνληαο πσο ν πνιηηηζκφο ηεο
θάζε θνηλσλίαο νξίδεη θάπνηνπο ζηφρνπο νη νπνίνη πνηθίιινπλ απφ πνιηηηζκφ ζε πνιηηηζκφ θαη γηα ηνπο
νπνίνπο έλα άηνκν αμίδεη λα αγσληζηεί. Παξάδεηγκα, ζηελ Ακεξηθή ν ραξαθηεξηζηηθφηεξνο ζηφρνο είλαη ε
απφθηεζε πινχηνπ, δειαδή απηφ πνπ ν Νηηξθέηκ νλνκάδεη ¨θπζηθή θηινδνμία¨.

Γεληθφηεξα, πξφθεηηαη γηα κηα θνηλσλία ζηελ νπνία ε ζπζζψξεπζε πινχηνπ εμηζψλεηαη κε ην πςειφ πξεζηίδ ή
ην θνηλσληθφ ζηάηνπο, πνπ ρσξίο ιεθηά κπνξεί λα ππνβηβαζηνχλ. Δλψ ν Νηηξθέηκ είπε πσο ν πνιηηηζκφο
ιεηηνπξγνχζε ζην λα πεξηνξίδεη ηηο θηινδνμίεο απηέο, ν Μέξηνλ ππνζηήξημε πσο ν Ακεξηθαληθφο πνιηηηζκφο
ελζάξξπλε ηα άηνκα λα αλαδεηνχλ ηελ νινέλα κεγαιχηεξε πνζφηεηα πινχηνπ. Δπίζεο βαζηδφηαλ ζε κηα ηδέα ε
νπνία δηαθήξπηηε ηελ ηζφηεηα θαη ηηο ίζεο επθαηξίεο κεηαμχ ησλ αλζξψπσλ γηα ηελ απφθηεζε πινχηνπ, θάηη
πνπ ρξεηάδεηαη ζπιινγηθή πξνζπάζεηα πξνθεηκέλνπ λα πξαγκαηνπνηεζεί θαζψο φζνη δελ πξνζπαζνχλ κπνξεί
λα ραξαθηεξηζηνχλ απηφκαηα σο ηεκπέιεδεο ή άηνκα ρσξίο θηινδνμίεο. Οη πνιηηηζκνί θαζνξίδνπλ ηνπο
θαλφλεο θαη ηηο αμίεο βάζεη ησλ νπνίσλ ηα άηνκα θηλνχληαη γηα ηελ απφθηεζε πινχηνπ θαη γεληθφηεξα γηα ηελ
εθπιήξσζε ησλ θηινδνμηψλ ηνπο, φπσο γηα παξάδεηγκα ε εθπαίδεπζε, ε ηζφηεηα θαη ε εληηκφηεηα. Έηζη ην
άηνκν απφ λεαξή ειηθία έρεη ζαλ θίλεηξν ζηε δσή ηνπ ηελ εθπιήξσζε θάπνησλ ζηφρσλ, φπσο λα είλαη
πξνζθνιιεκέλν ζ’ απηέο ηηο αμίεο θαη ηνπο θαλφλεο, λα δέρεηαη κηα κηθξή αληακνηβή γη’ απηφ, θαη λα εζηηάδεη
ζηελ απφθηεζε ηνπ πινχηνπ, κε λφκηκα ή παξάλνκα κέζα κε ηηο θνηλσληθέο αληακνηβέο λα αθνινπζνχλ.

Αλαθνξηθά κε ηα άηνκα ηεο ρακειφηεξεο ηάμεο, ε ηθαλφηεηα ηνπο γηα ηελ απφθηεζε πινχηνπ είλαη
πεξηνξηζκέλε φρη κφλν εμαηηίαο ησλ πεξηνξηζκέλσλ δπλαηνηήησλ θαη πξνζπαζεηψλ αιιά θαη εμαηηίαο ηεο ίδηαο
ηεο θνηλσληθήο δνκήο. Οη πην ζθιεξά εξγαδφκελνη απφ απηήλ ηελ ηάμε ίζσο λα θαηαθέξνπλ θάπνηα ζηηγκή λα
απνθηήζνπλ πινχην. Δλ αληηζέζεη κε ηα άηνκα πνπ αλήθνπλ ζε αλψηεξεο ηάμεηο, πνπ κπνξεί λα θάλνπλ ηηο
ίδηεο πξνζπάζεηεο, λα έρνπλ κέηξηα ηαιέληα θαη παξ’ φια απηά λα θαηαθέξλνπλ λα απνθηνχλ πινχην ρσξίο λα
θαηαβάινπλ ηηο ίδηεο πξνζπάζεηεο. ΢πλεπψο, βάζεη ησλ πνιηηηζκηθψλ αμηψλ, ν πνιηηηζκφο δίλεη ηε δπζαλάινγε
έκθαζε ζηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ ελψ ηαπηφρξνλα πεξηνξίδεη ηηο πηζαλφηεηεο ηνλ αηφκσλ λα πεηχρνπλ θάπνην
ζηφρν. Σελ αληίθαζε απηή, αλάκεζα ζηνλ πνιηηηζκφ θαη ηελ θνηλσληθή δνκή ν Μέξηνλ ηελ φξηζε σο αλνκία.

Πξνθεηκέλνπ λα εμεγήζεη ηα επίπεδα εγθιήκαηνο ζηηο ρακειφηεξεο ηάμεηο, επηθεληξψζεθε ζε κηα δνκηζηηθή
ζεσξία. Θεψξεζε πσο ηα πςειά επίπεδα εγθιήκαηνο ζηελ Ακεξηθή εμεγήζεθαλ κε φξνπο ¨πνιηηηζκηθήο
δηαθνξάο¨ πεξηγξάθνληαο παξ’ φια απηά ηνλ ακεξηθαληθφ πνιηηηζκφ σο νκνηφκνξθν ζε φιε ηε δνκή, έηζη ν
θαζέλαο εζηηάδεη ζηελ απφθηεζε πινχηνπ θαη παξνπζηάδεη κηα αδχλακε ππνηαγή ζηα θαζηεξσκέλα κέζα.
΋κσο ε πνιηηηζκηθή δπζαλαινγία δελ εμεγεί γηαηί νη ρακειέο ηάμεηο ζηελ Ακεξηθή έρνπλ κεγαιχηεξα πνζνζηά
εγθιήκαηνο απφ ηηο αλψηεξεο ηάμεηο θαη ζ’ απηφ αθξηβψο ην ζεκείν ν Μέξηνλ εηζήγαγε ηνλ φξν ηεο θνηλσληθήο
δνκήο. Απηή ε εμήγεζε επηθεληξψλεηαη ζηελ θαηαλνκή ησλ λφκηκσλ επθαηξηψλ ζηελ θνηλσληθή δνκή, ζηελ

78
ηθαλφηεηα λα απνθηήζεη θάπνηνο πινχην κε ζεζκνπνηεκέλα κέζα. Οη επθαηξίεο απηέο ζπγθεληξψλνληαη ζηηο
αλψηεξεο ηάμεηο θαη απνπζηάδνπλ απφ ηηο θαηψηεξεο.

Ζ θαηάζηαζε απηή αληηθαηνπηξίδεηαη ζηελ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά φηαλ απηή γηα ηελ θαηαλνκή ησλ
λφκηκσλ επθαηξηψλ πνπ ζπγθεληξψλεηαη ζηηο ρακειέο ηάμεηο θαη απνπζηάδεη απφ ηηο αλψηεξεο. Τπάξρνπλ
πνιινί ηξφπνη κε ηνπο νπνίνπο ην άηνκν απνθξίλεηαη ζην πξφβιεκα ηεο αλνκίαο αλάινγα κε ηνπο
πνιηηηζηηθνχο ζηφρνπο θαη ηα θαζηεξσκέλα κέζα, ηξφπνη πνπ θαηά ηνλ Μέξηνλ απνθαινχληαη σο
ζπκκφξθσζε, ηππνιαηξία θαη επαλάζηαζε. ΋ζν ε θνηλσλία είλαη ζηαζεξή, ηα άηνκα ζα επηιέγνπλ ηε
ζπκκφξθσζε πνπ ζπλεπάγεηαη θαη ηελ απνδνρή πνιηηηζκηθψλ ζηφρσλ θαη θαζηεξσκέλσλ κέζσλ θαη ζα
αγσλίδνληαη λα απνθηήζνπλ ηνλ πινχην κέζσ ζπγθεθξηκέλσλ κεζφδσλ θαη αμηψλ θαη ζα ζπλερίζνπλ λα ην
θάλνπλ είηε πεηπραίλνπλ ην ζθνπφ είηε φρη.

Σα πεξηζζφηεξα εγθιήκαηα πνπ ιακβάλνπλ ρψξα ζε κηα θνηλσλία παίξλνπλ ηε κνξθή αιιαγήο θαη
θαηλνηνκίαο. Σα άηνκα δηαηεξνχλ κελ ηελ πίζηε ηνπο ζηνλ πνιηηηζκηθφ ζηφρν ηεο απφθηεζεο ηνπ πινχηνπ
αιιά δελ κπνξνχλ λα επηηχρνπλ ην ζθνπφ απηφ κε λφκηκα κέζα θαη γη’ απηφ αλαγθάδνληαη λα βξνπλ άιιεο
κεζφδνπο. Οη θιαζζηθνί ζεσξεηηθνί ηζρπξίδνληαλ πσο απφ ηε ζηηγκή πνπ νη άλζξσπνη είλαη εδνληζηέο ζα
ρξεζηκνπνηνχζαλ θάζε κέζν πξνθεηκέλνπ λα επηηχρνπλ ην ζθνπφ ηνπο θαη πεξηνξίδνπλ ηηο θπξψζεηο πνπ
επηβάιινληαη απφ ηελ θνηλσλία. Ο Μέξηνλ ππνζηήξημε πσο απηφ ζπκβαίλεη κφλν φηαλ ππεξηνλίδνληαη νη
πνιηηηζκηθνί ζηφρνη ζε ηέηνην ζεκείν ψζηε λα θαηαξξένπλ νη θαλφλεο.

Μηα άιιε άπνςε πεξηέρεη ηελ ηδέα ηεο απφθηεζεο πινχηνπ κε λφκηκεο δηαδηθαζίεο θαη ζθιεξή δνπιεηά. Οη
άλζξσπνη δελ ζα απνγνεηεπηνχλ αλ δελ θαηαθέξνπλ λα επηηχρνπλ απηνχο ηνπο ζηφρνπο αθνχ νη ίδηνη ζα ηνπο
έρνπλ εγθαηαιείςεη θαη παξάιιεια δελ ζα έρνπλ λα ππνζηνχλ θακία πνηληθή θχξσζε. Άιιε πξνζέγγηζε
αθνξά ηελ παξαίηεζε απφ ηελ θαηάζηαζε απηή. Αθνξά ηα άηνκα πνπ νχηε ζπκκεηέρνπλ νχηε απνζχξνληαη
αιιά νχηε δξνπλ κε λφκηκα κέζα. Πξφθεηηαη γηα ςπρσηηθνχο, απηηζηηθνχο, αιήηεο, εζηζκέλνπο ζε λαξθσηηθά θαη
αιθνφι. Ο Μέξηνλ είπε ζρεηηθά πσο κηα ηέηνηα θαηάζηαζε κπνξεί λα επέξρεηαη απφ ηελ χπαξμε κεγάιεο
αθνζίσζεο ζηνπο ζηφρνπο αιιά λα κελ ππάξρεη πηζαλφηεηα εθπιήξσζεο απηψλ.

Έηζη πξνθχπηεη κηα δηηηή αληίζεζε. Ζ εζσηεξηθή εζηθή ππνρξέσζε λα πηνζεηήζεη θάπνηνο ηα θαζηεξσκέλα
κέζα, λα ζπγθξνχεηαη κε ηηο πηέζεηο, λα θαηαθχγεη ζηελ παξαλνκία θαη έηζη λα απνθιείεηαη απφ λφκηκα θαη
απνηειεζκαηηθά κέζα έρεη σο απνηέιεζκα ην άηνκν λα κελ κπνξεί λα ζπλεξγαζηεί θαη λα απνζχξεηαη φηαλ
δελ κπνξεί λα αθνινπζήζεη απηή ηε ζεηξά ησλ πξαγκάησλ.

Ζ επαλάζηαζε απνηειεί ηελ ηειεπηαία πξνζαξκνγή ζρεηηθά κε ην πξφβιεκα ηεο αλνκίαο. Σν άηνκν απαληά
ζηελ απνγνήηεπζε κε ηελ αληηθαηάζηαζε ησλ ήδε ππαξρνπζψλ αμηψλ κε δηθέο ηνπ αμίεο. Οη αμίεο απηέο
κπνξεί λα είλαη πνιηηηθέο θαη λα έρνπλ ζαλ ζηφρν κηα ζνζηαιηζηηθή θνηλσλία θαη κηα βίαηε επαλάζηαζε. Απφ
ηελ άιιε νη αμίεο κπνξεί λα είλαη πλεπκαηηθέο θαη νη ζηφρνη ηνπο λα ζπλεπάγνληαη ηελ επίηεπμε θάπνησλ
θαηαζηάζεσλ ζπλείδεζεο θαη ηφηε ην άηνκν ζηακαηά λα ιεηηνπξγεί σο κέινο ηεο ήδε ππάξρνπζαο θνηλσλίαο
θαη αξρίδεη λα δεη κέζα ζε έλαλ ελαιιαζζφκελν πνιηηηζκφ. Οη ζπκπεξηθνξέο απηέο δελ πεξηγξάθνπλ ηχπνπο
πξνζσπηθνηήησλ αιιά ηελ επηινγή ηνπ αηφκνπ θαη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ ζηελ ηάζε ηεο αλνκίαο.

Ο Μέξηνλ θαηαιήγεη ζην φηη ε ζεσξία ηεο αλνκίαο ζρεδηάζηεθε πξνθεηκέλνπ λα εμεγήζεη θάπνηνπο ηχπνπο
ζπκπεξηθνξψλ νη νπνίνη εμεγνχλ θάπνηεο ζπκπεξηθνξέο πνπ ζπλήζσο πεξηγξάθνληαη σο εγθιεκαηηθέο ή
παξαβαηηθέο. ΢ηφρνο ηεο ζεσξίαο ήηαλ λα ζηξέςεη ηελ πξνζνρή ηεο ζην πξφβιεκα ηεο έληνλεο πίεζεο πνπ
δεκηνπξγείηαη απφ ηελ αζπκθσλία κεηαμχ πνιηηηζκηθψο πξνθιεζέλησλ ζηφρσλ θαη θνηλσληθά δνκεκέλσλ
επθαηξηψλ. Δλ νιίγνηο, λα εξκελεχζεη ηηο ζπκπεξηθνξέο νη νπνίεο απφ ηε κηα ζηηγκή ζηελ άιιε θξίζεθαλ
παξάλνκεο απφ ηνλ Πνηληθφ Κψδηθα.

Ο Richard Cloward, ην 1959, έγξαςε γηα ηνλ Μέξηνλ φηη επηθεληξψλεηαη ζηνπο αλζξψπνπο ηεο ρακειήο ηάμεο
νη νπνίνη είραλ πεξηνξηζκέλε πξφζβαζε ζε λφκηκα κέζα πξνθεηκέλνπ λα επηηχρνπλ ηνπο ζηφρνπο ηνπο. Έδεημε

79
ηα άηνκα απηά λα έρνπλ ζπρλά πιαηηά πξφζβαζε ζε παξάλνκα κέζα πνπ ππάξρνπλ ζηηο γεηηνληέο ηνπο φπσο
γηα παξάδεηγκα ην ηνπηθφ ελερπξνδαλεηζηήξην, ηηο ζπκκνξίεο πνξλείαο θαη λαξθσηηθψλ, φια απηά παξέρνπλ
ηηο επθαηξίεο πξνθεηκέλνπ λα πεηχρεη θάπνηνο ηνπο ζηφρνπο ηεο θνηλσλίαο. Χζηφζν ε επθαηξία απφ κφλε ηεο
δελ είλαη αξθεηή αλ θάπνηνο δελ γλσξίδεη ηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο ζα ηελ εθκεηαιιεπηεί. Απηή ηε δνκή
κάζεζεο ν Shaw θαη ν Mckay ηελ πεξηέγξαςαλ ζηηο κειέηεο ηνπο γηα παξαβαηηθέο ζπκπεξηθνξέο ζηε ζεσξία
πνπ ππνζηήξηδε πσο ην έγθιεκα είλαη θαλνληθφ. Ο Cloward ζεψξεζε απηή ηε δηαηχπσζε σο ελνπνίεζε ησλ
ζρεηηθψλ πξνζεγγίζεσλ θαη ν Μέξηνλ ζηήξημε απηή ηελ πξνζέγγηζε. Δλ ζπλερεία, ν Μέξηνλ ζηα πιαίζηα ηεο
ζεσξίαο ηεο αλνκίαο επηθεληξψζεθε ζηηο ηάζεηο ηνπ πιεζπζκνχ πνπ ζα εμεγνχζαλ ηελ εγθιεκαηηθφηεηα. Γχν
ζεκαληηθέο ζεσξίεο ρξεζηκνπνίεζαλ απηφ ηνλ ηζρπξηζκφ πξνθεηκέλνπ λα εμεγήζνπλ ηελ εγθιεκαηηθφηεηα ζηηο
ρακειέο ηάμεηο, κία ζεσξία ήηαλ ηνπ Albert Cohen θαη ε άιιε ησλ Ritcard Cloward θαη Lloyd Ohlin.

΢ηελ έξεπλα γηα ηνπο αλήιηθνπο, ν Cohen αλαθάιπςε πσο ε κεγαιχηεξε εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά
πξνέθππηε απφ ζπκκνξίεο παξά απφ κεκνλσκέλα άηνκα θαη πσο ραξαθηεξηδφηαλ απφ κε σθειηκηζκφ θαη
θαθή πξφζεζε. Απηφο ν ηχπνο εγθιεκαηηθφηεηαο σζηφζν θαηλφηαλ λα κελ έρεη ρξεζηκφηεηα αθνχ νη
ζπκκνξίεο αλειίθσλ έθιεβαλ πξάγκαηα πνπ δελ είραλ θάπνηα ρξεζηκφηεηα, πξνέβαηλαλ ζε βαλδαιηζκνχο,
ζπκκεηείραλ ζε πνιέκνπο κεηαμχ ζπκκνξηψλ, θαηέζηξεθαλ πεξηνπζίεο. Ο Μέξηνλ δελ κπνξνχζε λα εμεγήζεη
απηά ηα εγθιήκαηα αθνχ πίζηεπε πσο είραλ ζαλ ζθνπφ ηελ απφθηεζε πινχηνπ. Ο Cohen εξκήλεπζε απηέο ηηο
ζπκπεξηθνξέο σο κεζφδνπο γηα ηελ απφθηεζε θχξνπο ζε κηα ζπκκνξία αιιά ηαπηφρξνλα απνηεινχζε
εμεπηειηζηηθή ζπκπεξηθνξά γηα κηα άιιε νκάδα. Απηφ ηνλ νδήγεζε λα ζπκπεξάλεη ζην φηη ν θπξίαξρνο
πνιηηηζκφο δελ ίζρπε γη’ απηέο ηηο νκάδεο θαη είρε δηαθνξεηηθή εξκελεία γηα ην θχξνο θαη ηηο αμίεο. Αθνινχζσο
θιήζεθε λα απαληήζεη ζην εξψηεκα πσο απηφο ν μερσξηζηφο πνιηηηζκφο εμειίρηεθε.

Ο Μέξηνλ πίζηεπε πσο νη άλζξσπνη αλαδεηνχλ ηνλ πνιηηηζκηθφ ζηφρν ηεο επηηπρίαο. Έηζη θαη ν Cohen
ζεψξεζε πσο νη λένη αλαδεηνχλ ην ζηφρν ηνπ θχξνπο αλάκεζα ζηνπο ζπλνκήιηθνπο ηνπο ρξεζηκνπνηψληαο ηε
δηάθξηζε αλάκεζα ζην θχξνο πνπ θεξδίδεηαη κέζσ ηνπ ζπλαγσληζκνχ κε θάπνηνλ ζπλνκήιηθν, ν νπνίνο
ιακβάλεη ρψξα ζην ζρνιείν θαη ην θχξνο πνπ απνθηάηαη εμαηηίαο ησλ αξεηψλ ηεο νηθνγέλεηαο ηνπ αηφκνπ.
Τπνζηήξημε γηα ην ζρνιείν πσο απνηειεί ¨έλα ίδξπκα ηεο κεζαίαο ηάμεο δηαπνηηζκέλν απφ ηεο αμίεο ησλ
δαζθάισλ θαη ησλ δηεπζπληψλ ηεο κεζαίαο ηάμεο¨. Σν ζηάηνπο ηνπ ζρνιείνπ θξηλφηαλ ζηε βάζε αμηψλ φπσο νη
θηινδνμίεο, ε επηηπρία, ε επίηεπμε ζηφρσλ ζηε κειέηε θαη ηνλ αζιεηηζκφ. Οη λένη πνπ δελ έρνπλ θχξνο θαη
έρνπλ βγεη εθηφο ζπλαγσληζκνχ γη’ απηφ ζπκκνξθψλνληαη ζε αμίεο ηεο κεζαίαο ηάμεο θαη αθνξνχλ κηα
ρακεινχ θχξνπο ζέζε κεηαμχ ησλ ζπλνκήιηθσλ ηνπο, ή επαλαζηαηνχλ θφληξα ζ’ απηέο ηηο αμίεο θαη
δηακνξθψλνπλ λέεο πνπ απμάλνπλ ην θχξνο ηνπο θαη ηελ αμία ηνπο. ΢ηελ πεξίπησζε απηή ζρεκαηίδνπλ κηα
νκάδα κε ζηφρν ηελ ηζρπξνπνίεζε ησλ επηινγψλ θαη ηελ ελδπλάκσζε ησλ αμηψλ ηνπο θαη κ’ απηφ ηνλ ηξφπν
δεκηνπξγνχληαη νη ζπκκνξίεο. Πξφθεηηαη γηα κηα απζφξκεηε αλάπηπμε φπνπ έλαο αξηζκφο λέσλ κε παξφκνηα
πξνβιήκαηα βξίζθνπλ κηα θνηλή ιχζε.

Οη λένη πνπ βξίζθνληαη ζε δηαθνξεηηθέο ηάμεηο, φπσο ζπκβαίλεη θαη κε ηελ αλνκία ηνπ Μέξηνλ, επεξεάδνπλ
ηνπο λένπο πνπ αλήθνπλ ζηε ρακειφηεξε ηάμε νη νπνίνη κε ηε ζεηξά ηνπο δελ έρνπλ θχξνο απφ ηελ νηθνγέλεηά
ηνπο αθνχ θαη απηνί έρνπλ αζρνιίεο κε ρακειφ θχξνο. Σαπηφρξνλα βξίζθνληαη ζε κεηνλεθηηθή ζέζε ζην
ζπλαγσληζκφ ηνπ θχξνπο ζηα ζρνιεία αθνχ ηα παηδηά ησλ ρακειψλ ηάμεσλ έρνπλ δηαθνξεηηθέο αμίεο απφ
απηέο ησλ παηδηψλ ηεο κεζαίαο ηάμεο. Έηζη θαινχληαη λα πξνζαξκνζηνχλ ζε θαηλνχξηεο αμίεο ή λα ηηο
απνξξίςνπλ θαη απηφ αηηηνινγεί ην γεγνλφο φηη ηα κέιε ησλ ζπκκνξηψλ είλαη παηδηά απφ ρακειέο ηάμεηο. Σφηε ε
ζπκκνξία επαλαζηαηεί ζηηο αμίεο ησλ παηδηψλ ηεο κεζαίαο ηάμεο θαη παίξλεη ηνλ ραξαθηήξα ηνπ αξλεηηζκνχ
(negativistic).

Ζ αληηκεηψπηζε ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο απφ ηνλ Cohen ήηαλ δηαθνξεηηθή απφ απηή ηνπ Μέξηνλ. Ο Cohen
επηρείξεζε λα απνδψζεη ζηελ εγθιεκαηηθφηεηα κε σθειηκηζηηθφ ραξαθηήξα ελψ ν Μέξηνλ έδσζε έκθαζε ζηελ
σθειηκηζηηθή θχζε ηνπ εγθιήκαηνο επηθεληξψλνληαο ηελ πξνζνρή ηνπ ζηηο θαηλνηνκίεο ζαλ απάληεζε ζηηο
θνηλσληθέο θαη δνκηζηηθέο πηέζεηο. ΢ηε ζεσξία ηεο επαλάζηαζεο ε άπνςε ηνπ Cohen είλαη ζε γεληθέο γξακκέο

80
παξφκνηα κε απηή πνπ πξφηεηλε ν Μέξηνλ αιιά δηαθέξεη ζηε κνξθή πνπ παίξλεη ε επαλάζηαζε θαη νξίδεηαη
ζαλ αληίδξαζε ελάληηα ζε αμίεο ηεο κεζαίαο ηάμεο ελψ ν Μέξηνλ έιεγε πσο ε επαλάζηαζε κπνξνχζε λα πάξεη
δηαθνξεηηθέο κνξθέο. Ο Cohen έβιεπε ηελ επηινγή ηεο επαλάζηαζεο λα ζπλδέεηαη κε ηηο επηινγέο ησλ κειψλ
κηαο νκάδαο ελψ ν Μέξηνλ έβιεπε ηελ επηινγή σο αηνκηθή απάληεζε.

Ο Ritcard Cloward θαη ν Lloyd Ohlin, ζηε ζεσξία ηνπο γηα ηε ζπκκνξία επέζηξεςαλ ζηελ άπνςε ηνπ Μέξηνλ
πεξί σθειηκηζηηθήο θχζεο ηνπ εγθιήκαηνο. ΢πκθψλεζαλ κε ηνλ Cohen ζην φηη ε εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά
κηαο ζπκκνξίαο θηλεηνπνηείηαη απφ ηελ επηδίσμε ηεο απφθηεζεο θχξνπο θαη απφ ηελ αληίδξαζε ησλ αμηψλ ηεο
κεζαίαο ηάμεο, ηζρπξηδφκελνη πσο απηνί νη λένη ηείλνπλ λα είλαη ιηγφηεξν ζνβαξνί παξαβάηεο. Οη πην ζνβαξνί
εγθιεκαηίεο αλαδεηνχλ ρξήκαηα θαη φρη θχξνο ελψ πξνζαξκφδνληαη ζηελ εκθαλή θαηαλάισζε φπσο γξήγνξα
απηνθίλεηα, κνληέξλα ξνχρα, πνπ απνηεινχλ ζηφρνπο πνπ θηλνχληαη γχξσ απφ νηθνλνκηθνχο φξνπο θαη δελ
ζρεηίδνληαη κε αμίεο ηεο κεζαίαο ηάμεο. Πξφθεηηαη γηα λένπο πνπ βηψλνπλ ηε κεγαιχηεξε δηακάρε κε ηηο αμίεο
ηεο κεζαίαο ηάμεο αθνχ ππνηηκψληαη ηφζν γηα απηά πνπ ζέινπλ (ηξφπνο δσήο ηεο κεζαίαο ηάμεο), φζν θαη γη’
απηά πνπ δε ζέινπλ (απχζκελνο πιηζκφο). Παξαπέκπνπλ ζηελ πξψηκε πξνέθηαζε ηεο ζεσξίαο ηνπ Μέξηνλ
πξνθεηκέλνπ λα εμεγήζνπλ ηε ζπγθεθξηκέλε κνξθή εγθιεκαηηθφηεηαο πνπ νη λένη πξφθεηηαη λα δηαπξάμνπλ.

Γηα ηνπο λένπο απηνχο ζεσξήζεθε πσο δελ ππάξρνπλ λφκηκεο επθαηξίεο πξνθεηκέλνπ λα βειηηψζνπλ ηελ
νηθνλνκηθή ηνπο θαηάζηαζε θαη αλ παξνπζηάδνληαη ηφηε ηείλνπλ λα απνηεινχλ παξάλνκεο επθαηξίεο,
αθνινχζσο ζρεκαηίδνπλ εγθιεκαηηθέο ζπκκνξίεο φπνπ δίλεηαη έκθαζε ζηελ παξαγσγή εηζνδήκαηνο. Αλ φκσο
δελ παξνπζηάδνληαη νχηε λφκηκεο, νχηε παξάλνκεο επθαηξίεο ηφηε ε απνγνήηεπζε θαη ε δπζαξέζθεηα ησλ λέσλ
απμάλνληαη ελψ παξάιιεια ε έιιεηςε επθαηξηψλ ζπρλά απνηειεί ζχκπησκα ηεο έιιεηςεο ηεο θνηλσληθήο
νξγάλσζεο ζηελ θνηλφηεηα θάηη πνπ ζεκαίλεη πσο ππάξρνπλ ιηγφηεξνη έιεγρνη ζηε ζπκπεξηθνξά ησλ λέσλ.
Σφηε νη λένη βξίζθνπλ πξφζθνξν έδαθνο γηα ην ζρεκαηηζκφ βίαηεο ζπκκνξίαο πξνθεηκέλνπ λα εθθξάζνπλ ην
ζπκφ ηνπο. Πξφθεηηαη γηα πεγή ¨κε-σθειηκηζηηθήο, θαθφβνπιεο θαη αξλεηηθήο¨ δξαζηεξηφηεηαο γηα ηελ νπνία
είρε θάλεη ιφγσ ν Cohen. Ο Cloward θαη ν Ohlin έθαλαλ ιφγσ γηα κηα ¨απνκνλσκέλε ππνθνπιηνχξα¨ (retreatist
subculture) πνπ ήηαλ παξφκνηα κε ηελ πξνζέγγηζε ηνπ Μέξηνλ γηα ηελ αλνκία. Οη λένη πνπ αλήθνπλ ζ’ απηή
ηελ ππνθνπιηνχξα είλαη αλίθαλνη λα πεηχρνπλ ηελ νηθνλνκηθή βειηίσζε πνπ αλαδεηνχλ είηε εμαηηίαο ηεο
έιιεηςεο επθαηξηψλ είηε ιφγσ ησλ εζσηεξηθψλ απαγνξεχζεσλ ζρεηηθά κε ηε ρξήζε παξάλνκσλ κέζσλ θαη
αθνινχζσο αξθεηέο είλαη θαη νη πεξηπηψζεηο φπνπ ζηξέθνληαη ζην αιθνφι θαη ζηε ρξήζε λαξθσηηθψλ.

Σν 1960, νη ζεσξίεο δπζρέξεηαο (strain theories) θπξηάξρεζαλ ζηελ εγθιεκαηνινγία θαη είραλ κεγάιε
επίδξαζε ζηελ νκνζπνλδηαθή πνιηηηθή γηα ην έγθιεκα θαη ηελ παξαβαηηθφηεηα. Ο Robbert Kennedy, πνπ ήηαλ
ηφηε Τπνπξγφο Γηθαηνζχλεο ησλ Ζ.Π.Α., δηάβαζε ην βηβιίν ησλ Cloward θαη ν Ohlin θαη δήηεζε λα ηνλ
βνεζήζνπλ λα αλαπηχμεη κηα λέα νκνζπνλδηαθή πνιηηηθή πάλσ ζηελ λεαληθή εγθιεκαηηθφηεηα. Σν απνηέιεζκα
ήηαλ ε ςήθηζε ηεο Πξφιεςεο θαη ηνπ Διέγρνπ ηεο λεαληθήο εγθιεκαηηθφηεηαο ην 1961 πνπ βαζηδφηαλ ζ’ έλα
πεξηεθηηθφ πξφγξακκα πνπ αλαπηχρζεθε απφ ηνλ Cloward θαη ηνλ Ohlin. Σν πξφγξακκα πεξηειάκβαλε
βειηησηηθή εθπαίδεπζε, δεκηνπξγία εξγαζηαθψλ επθαηξηψλ, νξγάλσζε ζηηο θνηλφηεηεο νη νπνίεο αλήθαλ ζε
ρακειέο ηάμεηο θαη παξνρή ππεξεζηψλ ζηα άηνκα, ηηο ζπκκνξίεο θαη ηηο νηθνγέλεηεο. Αξγφηεξα, ην πξφγξακκα
επεθηάζεθε ζε φια ηα άηνκα ηεο ρακειήο ηάμεο θαη απνηέιεζε ηε βάζε γηα ηνλ πφιεκν ηνπ Lynobon Johnson
ελάληηα ζηε θηψρεηα. Γηα ηα πξνγξάκκαηα μνδεχηεθαλ εθαηνκκχξηα δνιάξηα θαη ζπλάληεζαλ καδηθή πνιηηηθή
αληίζηαζε ζην λα παξέρνληαη επθαηξίεο ζηα άηνκα. Δλ ηέιεη ηα πξνγξάκκαηα δηαιχζεθαλ απφ ηνλ Richard
Nixon, πξφεδξν ησλ Ζ.Π.Α.

Ο Rose πξνζέθεξε κηα ελαιιαθηηθή εξκελεία ηεο απνηπρίαο απηψλ ησλ πξνγξακκάησλ. Θεψξεζε φηη ν
πφιεκνο γηα ηε θηψρεηα βαζηδφηαλ ζηηο ζεσξίεο δπζρέξεηαο πνπ ππνζηήξηδαλ πσο ην έγθιεκα θαη ε θηψρεηα
είραλ ηα ζεκέιηά ηνπο ζηηο θνηλσληθέο δνκηζηηθέο ξπζκίζεηο θαη σο ιχζε αληίζηνηρα πξφηεηλαλ ηελ θνηλσληθή
δνκηζηηθή αιιαγή. Αξρηθά ελψ ν πφιεκνο ελάληηα ζηε θηψρεηα ζρεδηάζηεθε κε ην ζθεπηηθφ λα αιιάδεη ηηο
θνηλσληθέο δνκηζηηθέο ξπζκίζεηο θαη φρη ηα άηνκα, παξ’ φια απηά, πνιιά απφ ηα πξνγξάκκαηα ηα αλέιαβαλ
γξαθεηνθξάηεο πξαθηνξείσλ πνπ αζρνινχληαλ κε ηε θηψρεηα θαη έδξαζαλ πξνθεηκέλνπ λα πξνζηαηέςνπλ ηα

81
δηθά ηνπο ζπκθέξνληα. Κη έηζη ελψ ηα πξνγξάκκαηα ζρεδηάζηεθαλ γηα ηνπο θησρνχο πνιχ ιίγα ζρεδηάζηεθαλ
γηα λα αιιάμνπλ ηηο θνηλσληθέο δνκηζηηθέο ξπζκίζεηο. Ο ίδηνο ελ ζπλερεία ππνζηήξημε πσο ν Πφιεκνο ελάληηα
ζηε Φηψρεηα απέηπρε γηαηί ν πξσηαξρηθφο ηνπ ζθνπφο αλαηξάπεθε αθνχ κεηαηξάπεθε ζην λα εμππεξεηεί
ζπκθέξνληα ζπγθεθξηκέλεο νκάδαο.

Πνιιέο θξηηηθέο αζθήζεθαλ ζηηο ζεσξίεο δπζρέξεηαο. Ζ Kornhouser, ζε έλα βηβιίν ηεο ην 1978, πεξηέγξαςε ην
θεληξηθφ ζπζηαηηθφ ησλ ζεσξηψλ απηψλ ηζρπξηδφκελε πσο ην ζηξεο ή ε απνγνήηεπζε πξνθαινχλ ην έγθιεκα
ή ηελ παξαβαηηθή ζπκπεξηθνξά. Τπνζηήξημε φηη ε πεγή πνπ πξνθαινχζε ην άγρνο θαη ηελ απνγνήηεπζε είλαη
ην θελφ κεηαμχ ζε φηη νη παξαβάηεο θαη νη εγθιεκαηίεο ζέινπλ θαη ζ’ απηφ πνπ πξαγκαηηθά κπνξνχλ λα
απνθηήζνπλ (ζχγθξνπζε θηινδνμίαο θαη πξνζδνθίαο). Αλαζεψξεζε ηελ εκπεηξηθή έξεπλα ζηηο θηινδνμίεο θαη
ηηο πξνζδνθίεο ησλ παξαβαηψλ θαη ππνζηήξημε φηη ε παξαβαηηθφηεηα ζρεηίδεηαη κε ηηο ρακειέο πξνζδνθίεο
αιιά παξάιιεια θαη κε ηηο ρακειέο θηινδνμίεο. Σν 1984, ν Bernard ακθηζβήηεζε ηελ θξηηηθή ηεο Kornhouser,
θάλνληαο ιφγσ γηα κηα έξεπλα ε νπνία έδεηρλε φηη νη παξαβάηεο δελ είραλ ην θελφ κεηαμχ ζηηο θηινδνμίεο θαη
ηηο πξνζδνθίεο πνπ ζρεηίδνληαλ κε ηελ απφθηεζε πεξηζζφηεξεο εθπαίδεπζεο θαη ηελ απαζρφιεζε ζε
επαγγέικαηα κε κεγάιν θχξνο.

Σν 1984, ν Cullen ηζρπξίζηεθε πσο ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ν Μέξηνλ πξφηεηλε δχν δηαθνξεηηθέο ζεσξίεο. Ζ κηα
ήηαλ ζε αηνκηθφ επίπεδν θαη ε άιιε ζε θνηλσληθφ επίπεδν. ΢ε αηνκηθφ επίπεδν, ζχκθσλα θαη κε ηε ζεσξία ηνπ
Μέξηνλ, ηα άηνκα ζε θαηαζηάζεηο δπζρεξνχο θνηλσληθήο δνκήο ζα έλησζαλ απνγνεηεπκέλα θαη απηά ηα
ζπλαηζζήκαηα ζα ηα θηλεηνπνηνχζαλ λα δξάζνπλ κε άζρεκνπο ηξφπνπο. ΋κσο, φπσο ηζρπξίζηεθε ν Cullen, ν
Μέξηνλ, πξφηεηλε κηα μερσξηζηή ζεσξία φπνπ νη εγθιεκαηίεο δελ πεξηγξάθνληαλ σο ζηξεζαξηζκέλνη ή
απνγνεηεπκέλνη θαη πσο δελ είλαη απαξαίηεην έλα κε θαλνληθφ άηνκν λα βηψζεη θάπνην άγρνο ή θάπνηα πίεζε
γηα λα θάλεη θαθφ. Ο Μέξηνλ ζηελ ηάζε ηεο δπζρέξεηαο ηνπ θαθνχ (strained), αληηθαηέζηεζε ηελ θιαζζηθή
άπνςε ηνπ θαθνχ πξνθεηκέλνπ λα ππνζηεξίμεη φηη ν δξάζηεο ηεο αλνκίαο (anomic actor) είλαη ειεχζεξνο λα
επηιέμεη νπνηαδήπνηε κνξθή ζπκπεξηθνξάο.

Ο κφλνο νδεγφο ζηε δξαζηεξηφηεηα ηνπ αηφκνπ είλαη ν ινγηθφο ππνινγηζκφο ησλ κεηνλεθηεκάησλ θαη ησλ
πιενλεθηεκάησλ ησλ δηαζέζηκσλ κέζσλ πνπ πξφθεηηαη λα ρξεζηκνπνηήζεη. Ζ θαθή ζπκπεξηθνξά πξνθχπηεη
απφ ηα παξάλνκα κέζα είλαη ηερληθή θαη είλαη ¨ε πην απνδνηηθή δηαδηθαζία¨ πνπ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί
πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιηζηεί ην επηζπκεηφ απνηέιεζκα. Ο Μέξηνλ έθαλε ιφγν γηα ζεζκηθνχο ειέγρνπο πνπ
δεκηνπξγνχλ κηα θαηάζηαζε φπνπ νη ππνινγηζκνί ησλ πξνζσπηθψλ νθειψλ θαη ν θφβνο ηεο ηηκσξίαο είλαη νη
κφλνη ξπζκηζηηθνί ζπληειεζηέο. ΢πλεπψο ε ζεσξία ηεο αλνκίαο θαίλεηαη λα ηζρχεη ζε θνηλσληθφ επίπεδν θαη λα
ζπλδέεη ηα θνηλσληθά δνκηζηηθά ραξαθηεξηζηηθά κε ηηο αλαινγίεο θαη ηελ θαηαλνκή θαθήο ζπκπεξηθνξάο.

Ζ εξκελεία ηνπ Cullen καο θαζηζηά ζαθέο φηη ν φξνο ¨strain¨ ρξεζηκνπνηείηαη κε δχν δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο.
Καη’ αξράο κπνξεί λα παξαπέκπεη ζε ραξαθηεξηζηηθά κηαο θνηλσλίαο, δειαδή ζε κηα θαηάζηαζε ζηελ νπνία ε
θνηλσληθή δνκή απνηπγράλεη λα παξέρεη λφκηκα κέζα γηα λα επηηεπρζεί απηφ πνπ νξίδεη ν πνιηηηζκφο. Έπεηηα
κπνξεί λα παξαπέκπεη ζε ζπλαηζζήκαηα πνπ ληψζεη έλα άηνκν, φπσο άγρνο, απνγνήηεπζε, θαηάζιηςε,
ζπκφο. Ζ γξακκή πνπ ζπλδέεη απηέο ηηο δχν ζεκαζίεο είλαη πσο νη άλζξσπνη ζε θαηαζηάζεηο ηεο ¨ δπζρεξνχο
θνηλσληθήο δνκήο¨ (social structural strain) κπνξεί λα ληψζνπλ δπζαξεζηεκέλνη (strained) θαη ηφηε απηά ηα
ζπλαηζζήκαηα λα είλαη ε πξαγκαηηθή αηηία ησλ πςειψλ πνζνζηψλ εγθιεκαηηθφηεηαο.

Ο Agnew πξφηεηλε κηα γεληθή ζεσξία δπζρέξεηαο, πνπ επηθεληξψλεηαη ζηηο αξλεηηθέο ζρέζεηο κε ηνπο άιινπο,
θαη απηέο κε ηε ζεηξά ηνπο ελεξγνπνηνχλ ηα αξλεηηθά ζπλαηζζήκαηα ηα νπνία ελ ηέιεη πξνθαινχλ ην έγθιεκα.
Ζ ρξήζε απηήο ηεο ζεσξίαο εζηίαζε θπξίσο ζηελ πξνζπάζεηα λα εμεγήζεη γηαηί νη έθεβνη αζρνινχληαη κε ηελ
παξαβαηηθφηεηα θαη ηε ρξήζε λαξθσηηθψλ. Οη αξλεηηθέο ζρέζεηο αλαθέξνληαη ζηηο ζρέζεηο ζηηο νπνίεο θάπνηα
άηνκα εκπνδίδνπλ θάπνηνλ άλζξσπν απφ ηελ επίηεπμε θάπνηνπ ζηφρνπ, παίξλνπλ θάηη ζεκαληηθφ απφ έλαλ
άλζξσπν πνπ ην έρεη ήδε, ή επηβάινπλ ζε έλαλ άλζξσπν θάηη ην νπνίν είλαη επηβιαβέο ή αλεπηζχκεην.
Πξνγελέζηεξεο ζεσξίεο δπζρέξεηαο επηθεληξψζεθαλ ζε ζρέζεηο νη νπνίεο εκπφδηδαλ ηα άηνκα λα θηάζνπλ ζε

82
ζηφρνπο φπσο γηα παξάδεηγκα ε ζέζε ή ην θχξνο. Παξ’ φια απηά ν Agnew, επηθεληξψζεθε ζηηο ζρέζεηο ζηηο
νπνίεο ην άηνκν παξνπζηάδεηαη λα είλαη ζε κηα θαηάζηαζε απφ ηελ νπνία δελ κπνξεί λα μεθχγεη. ΢ηηο ζρέζεηο
ησλ εθήβσλ κπνξεί λα ππάξρνπλ δηαθνξεηηθέο ζρέζεηο νη νπνίεο φκσο ζρεηίδνληαη κε ηε δηακνλή ζην ζπίηη θαη
ην ζρνιείν θαη ελ αληηζέζεη κε ηνπο εθήβνπο, δελ κπνξνχλ λα θχγνπλ απφ απηέο ηηο ζρέζεηο κε λφκηκα κέζα
ζηελ πεξίπησζε πνπ ηηο βηψλνπλ σο επηβιαβείο. Πξφθεηηαη γηα ζρέζεηο πνπ πξνθαινχλ εχξνο αξλεηηθψλ
ζπλαηζζεκάησλ φπσο απνγνήηεπζε, ζιίςε, θφβν θαη ζπκφ θαη είλαη απηά ηα αξλεηηθά ζπλαηζζήκαηα πνπ ν
Agnew φξηζε σο δπζρεξή (strain).

Ζ ρξήζε λαξθσηηθψλ θαη ε παξαβαηηθφηεηα είλαη δχν ηξφπνη πνπ δηαρεηξίδνληαη ηα άηνκα ηε δπζρέξεηα(strain)
απηψλ ησλ αξλεηηθψλ ζπλαηζζεκάησλ θαηέρνληαο κάιηζηα ην ξφιν ησλ δηεμφδσλ ζε δηαπξνζσπηθά
πξνβιήκαηα. Ζ παξαβαηηθφηεηα πηζαλφλ λα απνηειεί έλα ηξφπν γηα λα πεηχρνπλ νη έθεβνη ηνπο ζηφρνπο
ηνπο, γηα λα μαλαβξνχλ θάηη πνπ θάπνηνη πήξαλ απφ απηνχο ή γηα λα βγνπλ απφ θάπνηεο αξλεηηθέο
θαηαζηάζεηο ή αιιηψο κε ηελ παξαβαηηθφηεηα είλαη ζε ζέζε λα αζθήζνπλ αληίπνηλα ζ’ απηνχο πνπ απνηεινχλ
ηελ πεγή ησλ αξλεηηθψλ ζρέζεσλ. Ζ ρξήζε λαξθσηηθψλ νπζηψλ κπνξεί λα απνηειεί έλα κέζν δηαρείξηζεο ησλ
αξλεηηθψλ ζπλαηζζεκάησλ παξά ε ελαζρφιεζε κε ηηο αξλεηηθέο ζρέζεηο.

Ο Messner θαη ν Rosenfeld παξνπζίαζαλ ηε ζεσξία κηαο ¨ζεζκηθήο αλνκίαο¨ πνπ είλαη παξφκνηα κε απηή ηνπ
Μέξηνλ. Δμήγεζαλ ηα πςειά πνζνζηά εγθιήκαηνο ζηελ ακεξηθαληθή θνηλσλία δείρλνληαο πσο ην ¨ακεξηθαληθφ
φλεηξν¨ πνπ πεξηγξάθνπλ ζαλ γεληθφ πνιηηηζκηθφ ήζνο ζπλεπάγεηαη ηελ αθνζίσζε ζην ζηφρν ηεο απφθηεζεο
πεξηζζφηεξσλ αγαζψλ ζε ζπλζήθεο αηνκηθνχ ζπλαγσληζκνχ. ΋πσο θαη ν Μέξηνλ, ππνζηήξημαλ πσο απηφ ην
πνιηηηζκηθφ ήζνο παξάγεη έληνλεο πνιηηηζκηθέο πηέζεηο γηα νηθνλνκηθή επηηπρία θαη ην ακεξηθαληθφ φλεηξν δελ
απαγνξεχεη ζηνπο αλζξψπνπο λα ρξεζηκνπνηνχλ παξάλνκα κέζα γηα λα επηηχρνπλ ζε νηθνλνκηθφ επίπεδν.
Απέθιηλαλ απφ ηε ζεσξία ηνπ Μέξηνλ ππνζηεξίδνληαο θαη’ αξράο πσο ε αλαθαηαλνκή λνκηθψλ επθαηξηψλ
κπνξεί λα απμήζεη παξά λα κεηψζεη ηηο πηέζεηο πξνο ηελ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά εθηφο αλ ν πνιηηηζκφο
αιιάμεη. Οη άλζξσπνη ζε πεξίπησζε πνπ ράζνπλ ζα θαηεγνξήζνπλ ηνλ εαπηφ ηνπο θαη απηή ε θαηάζηαζε ζα
ηνπο πηέζεη πεξηζζφηεξν λα δηαπξάμνπλ έλα έγθιεκα παξά λα θαηεγνξήζνπλ ην ¨άδηθν ζχζηεκα¨.

΢ηε ζπλέρεηα, κηα δεχηεξε απφθιηζε είρε λα θάλεη κε ηελ έκθαζε πνπ δίλεηαη ζηελ νηθνλνκηθή επηηπρία ζηελ
ακεξηθαληθή θνηλσλία. Γείρλνπλ ηε κεγάιε επίδξαζε ησλ νηθνλνκηθψλ ζεζκψλ ζηελ ακεξηθαληθή θνηλσλία θαη
ππνζηεξίδνπλ πσο άιινη ζεζκνί φπσο ε νηθνγέλεηα θαη ην ζρνιείν ηείλνπλ λα είλαη ππνηαγκέλνη ζηελ
νηθνλνκία. Γη’ απηφ πξφηεηλαλ θάπνηεο ηαθηηθέο γηα λα ελδπλακψζνπλ ηνπο ζεζκνχο ζηε ζρέζε ηνπο κε ηελ
νηθνλνκία θαη ηε κείσζή ηεο ζρέζεο ζ’ απηνχο ηνπο ζεζκνχο. Τπνζηήξημαλ πσο νη νηθνγέλεηεο ζηελ
ακεξηθαληθή θνηλσλία έρνπλ νηθνλνκηθέο αλεζπρίεο ζε ζεκείν πνπ ν ζεζκφο ηεο νηθνγέλεηαο είλαη αλίθαλνο λα
επεξεάζεη ηε ζπκπεξηθνξά ησλ κειψλ ηεο. Οη νηθνγέλεηεο κπνξνχλ λα ελδπλακσζνχλ ζηε ζρέζε ηνπο κε ηελ
νηθνλνκία εθαξκφδνληαο ηαθηηθέο φπσο ε νηθνγελεηαθή άδεηα, ηα επέιηθηα σξάξηα εξγαζίαο θαη ε παξνρή
επαγγεικαηηθήο θξνληίδαο ζε παηδηά, ηαθηηθέο πνπ παξέρνπλ ζηνπο γνλείο θάπνηα ειεπζεξία θαη έηζη κπνξνχλ
λα αζρνιεζνχλ πεξηζζφηεξν κε ηηο νηθνγελεηαθέο ηνπο αλεζπρίεο.

Σα ζρνιεία επίζεο έρνπλ ππνδνπισζεί ζηελ νηθνλνκία αθνχ νη θαιέο δνπιεηέο απαηηνχλ επαίλνπο,
απνιπηήξηα ιπθείνπ θαη πηπρία θνιεγίνπ θαη έηζη νη καζεηέο πεγαίλνπλ ζ’ απηά φρη γηα λα κνξθσζνχλ αιιά γηα
λα απνθηήζνπλ θαιή δνπιεηά ζην κέιινλ. ΢ην πιαίζην απηφ πξνζαξκφδνληαη θαη νη εθπαηδεπηηθνί
αθνινπζψληαο ηηο επηηαγέο ηεο αγνξάο. Δάλ απνζπλδεζεί ν ξφινο ηνπ ζρνιείνπ απφ ηελ αγνξά, ηφηε κπνξεί
λα έρεη θαη απνθιεηζηηθά εθπαηδεπηηθφ θαη κνξθσηηθφ ραξαθηήξα. Δπίζεο, ν ζεζκφο ηεο πνιηηηθήο ηείλεη λα
ππνδνπιψλεηαη ζηελ νηθνλνκία. Παξάδεηγκα, ε δεκηνπξγία ζπζηήκαηνο εζληθψλ ππεξεζηψλ δεζκεχεη ηνπο
λένπο αλζξψπνπο ζηε δσή ηεο θνηλφηεηαο κε ηξφπνπο πνπ δίλνπλ έκθαζε ζηνπο ζπιινγηθνχο ζηφρνπο παξά
ζηελ νηθνλνκηθή επηηπρία θαη ηελ απφθηεζε πεξηζζφηεξσλ αγαζψλ. Ζ ίδηα ε νηθνλνκία ζα κπνξνχζε λα
αιιάμεη θαη λα κεηψζεη ηνλ έιεγρφ ηεο ζηα άηνκα αθνχ φπσο έδεημαλ ν Messner θαη ν Rosenfeld, ε Γπηηθή
Δπξψπε θαη ε Ηαπσλία δελ εμαξηψληαη απφιπηα απφ ηελ απφδνζε ηεο.

83
 ΢ην πιαίζην ηεο ίδηαο ζεσξίαο, εμεηάζηεθαλ ηξεηο ζεζκνί πνπ δελ αλήθαλ ζηελ νηθνλνκία, ε νηθνγέλεηα, ε
εθθιεζία θαη ε πνιηηεία. Σν απνηέιεζκα, ην νπνίν είρε πξνβιεθζεί θαη απφ ηνλ Chambliss θαη ηνλ Cohen,
βξήθε πσο ην ρακειφ πνζνζηφ εγθιεκαηηθφηεηαο αθνξά πεξηνπζίεο ζε πνιηηείεο κε πςειφ πνζνζηφ αηφκσλ
πνπ επηζθέπηνληαη ηελ εθθιεζία, κε ρακειφ πνζνζηφ δηαδπγίσλ θαη κεγάιε πξνζέιεπζε ςεθνθφξσλ.

΢πλεπψο, ζηελ εμέηαζε ησλ Messner θαη ηνπ Rosenfeld, ην ζπκπέξαζκα ήηαλ πσο ε ηζρχο ησλ νηθνλνκηθψλ
ζεζκψλ ζα έπξεπε λα κεηξηάζεη ηηο επηδξάζεηο ηελ νηθνλνκηθήο θαθνπρίαο αλαθνξηθά κε ην έγθιεκα πνπ
ζεκαίλεη πσο ζα έπξεπε λα ππάξρεη πην κηθξή ζρέζε αλάκεζα ζην έγθιεκα θαη ηε θηψρεηα ζε πνιηηείεο κε πην
ηζρπξνχο νηθνλνκηθνχο ζεζκνχο. Ο Chambliss θαη ν Cohen εμέηαζαλ ηε ζρέζε αλάκεζα ζην έγθιεκα θαη
δηάθνξα κέηξα νηθνλνκηθήο ζηέξεζεο.

΢ε κηα άιιε εμέηαζε ηεο ίδηαο ζεσξίαο νη Messner θαη ν Rosenfeld επηθεληξψζεθαλ ζε ηαθηηθέο ¨θνηλσληθήο
αζθάιεηαο¨ (θνηλσληθή πξφλνηα, ζχζηεκα πγείαο) κε ηελ νπνία ηα θξάηε πξνζηαηεχνπλ ηνπο πνιίηεο ηνπο απφ
ηνπο θηλδχλνπο ηεο αγνξάο. Πξφθεηηαη γηα ηαθηηθέο πνπ απνηεινχλ έλα δείθηε ελδπλάκσζεο ηεο πνιηηείαο ζαλ
δείθηεο κε-νηθνλνκηθψλ ζεζκψλ ψζηε ε πνιηηεία λα κελ εμππεξεηεί απνθιεηζηηθά ηηο αλάγθεο ηεο νηθνλνκίαο.
΢ε άιιε εμέηαζε, ε κειέηε ππέζεζε πσο ε νηθνλνκηθή αληζφηεηα είλαη ζπλδεδεκέλε κε ηελ αλζξσπνθηνλία ζε
θξάηε πνπ ππάξρεη κεησκέλε ¨θνηλσληθή αζθάιεηα¨ θαη ιηγφηεξν ζπλδεδεκέλε κ’ απηά πνπ ππάξρεη
κεγαιχηεξε θαη ηα απνηειέζκαηα επηβεβαίσζαλ ηε ζεσξία. ΢ε πςειά πνζνζηά θνηλσληθήο πξφλνηαο, ε
νηθνλνκηθή αληζφηεηα δελ ζρεηίδεηαη κε ηηο αλζξσπνθηνλίεο.

΢ηελ αξρή ηνπ θεθαιαίνπ, είδακε ηελ άπνςε ηνπ Νηηξθέηκ πνπ ήζειε ηα εγθιήκαηα λα γίλνληαη γηα ηελ
απφθηεζε πινχηνπ θαη εμαηηίαο ηεο θπζηθήο θηινδνμίαο, ηελ νπνία ην άηνκν έρεη εθ γελεηήο. Αθφκα θαη αλ
ηζρχεη απηή ε άπνςε, ε παξαδνρή γηα ηε ζπζζψξεπζε ηνπ πινχηνπ θαη ζπλεπψο ε άληζε θαηαλνκή ηνπ ηζρχεη
θαη ζ’ απηή ηελ πεξίπησζε. Δπεθηείλνληαο ηελ άπνςε απηή, ππνζηεξίρηεθε πσο ν πινχηνο δίλεη επίζεο θχξνο
θαη ηζρχ ζην άηνκν, ηδηφηεηεο πνπ απνδίδνληαη αιιά θαη είλαη αλάινγεο απνθιεηζηηθά ζηελ απφθηεζε φιν θαη
πεξηζζφηεξνπ πινχηνπ. Οη πνιηηηζκνί θαζνξίδνπλ απηέο ηηο αλάγθεο θαη ηηο ηδηφηεηεο αιιά θαη ηηο επηβάινπλ
πξνθεηκέλνπ ν άλζξσπνο λα αηζζάλεηαη θπξίαξρνο θαη λα μερσξίδεη ζε κηα θνηλσλία. Χζηφζν ε απφθηεζε
πινχηνπ δελ πξαγκαηνπνηείηαη πάληα κε λφκηκα κέζα, θαη έηζη ηα άηνκα δηαπξάηηνπλ παξαβάζεηο ηνπ λφκνπ
πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί ν ζθνπφο απηφο. Απφ ηε δηαδηθαζία απηή απνθιείνληαη ηα θησρά ζηξψκαηα, νη
εξγάηεο θαη νη εξγαδφκελνη αθνχ παξαγθσλίδνληαη απφ ηνπο ηζρπξφηεξνπο νη νπνίνη απνθηψληαο φιν θαη
πεξηζζφηεξν πινχην, απνθηνχλ θαη πεξηζζφηεξε δχλακε, θαη έηζη επηβάιινληαη ζε ιηγφηεξν δπλαηνχο, φπσο
επίζεο επηβάινπλ ηνπο φξνπο ηνπο θαη ηηο επηζπκίεο ηνπο ζηηο θαηψηεξεο νκάδεο.

Σα ίδηα άηνκα, ζπγθεληξψλνληαο ηε δχλακε απηή κε παξάλνκα κέζα, πνιιέο θνξέο ζα κέλνπλ θαη αηηκψξεηα
ζπλερίδνληαο κε απιεζηία θαη αζπδνζία λα ζπγθεληξψλνπλ φιν θαη πεξηζζφηεξν πινχην. Ο Μέξηνλ απέδσζε
απηή ηελ θαηάζηαζε ζηελ θνηλσληθή δνκή ηνπ ζπζηήκαηνο ππνζηεξίδνληαο επίζεο πσο ηα άηνκα απφ ηα
θαηψηεξα ζηξψκαηα δελ έρνπλ πηζαλφηεηεο λα απνθηήζνπλ πινχην θαη αληίζεηα έρνπλ πεξηζζφηεξεο
πηζαλφηεηεο λα παξαβαηήζνπλ θαη λα ηηκσξεζνχλ πνηληθά γηα απηή ηνπο ηελ πξνζπάζεηα. ΋πσο έρσ πεη θαη
παξαπάλσ, ζεσξίεο πνπ ππνιφγηδαλ πσο ε δσή ηνπ αηφκνπ εμαξηάηαη απφ θπζηθά θαη θιεξνλνκηθά
ραξαθηεξηζηηθά, θαηεξξίθζεζαλ ζηελ πνξεία. Απηφ ζεκαίλεη πσο ν άλζξσπνο δελ γελληέηαη κε θακία
θηινδνμία ή ηξφπν δσήο. Αληίζεηα απηά γελληνχληαη ζηελ πνξεία ηεο δσήο ηνπο, ζηελ θνηλσλία θαη ην
πεξηβάιινλ πνπ ην άηνκν δεη, εμειίζζεηαη θαη αλαπηχζζεη ηε ζπλείδεζή ηνπ.

Αθφκα πην ζεκαληηθφ είλαη ην γεγνλφο πνπ θαηαδεηθλχεη θαη ν Μέξηνλ, φηη κε ην λα ζπγθεληξψλεηαη ν πινχηνο
ζπλερψο ζηα ρέξηα ιίγσλ, απηφ ζεκαίλεη πσο θαη’ αξράο γίλεηαη εηο βάξνο ησλ θησρφηεξσλ ζηξσκάησλ θαη
έπεηηα πσο ηα ίδηα ζηξψκαηα απνθιείνληαη σο πην αδχλακα απφ ηελ θαηαλνκή ηνπ είηε θαηαθεχγνπλ ζε
παξάλνκα κέζα γηα ηελ θαηαλνκή ηνπ. ΋ια φζα πξναλαθέξζεθαλ, εθηφο φηη νθείινληαη ζηελ θνηλσληθή δνκή
ηνπ ζπζηήκαηνο, ην ζεκαληηθφηεξν είλαη πσο ε δνκή απηή εμαξηάηαη θαη επεξεάδεηαη απφ ην πνιηηηθφ ζχζηεκα
πνπ ππάξρεη, αιιά θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηηο δπλαηφηεηεο θαη ηηο επθαηξίεο πνπ απηφ παξέρεη ζηνπο πνιίηεο ηνπ.

84
 Χζηφζν ην πξνθαλέο είλαη πσο ε δνκή κηαο ηέηνηαο θνηλσλίαο εληζρχεη ηελ αληζφηεηα αθνχ απηή πξνθαιείηαη
απφ ηε ζπζζψξεπζε ηνπ πινχηνπ, θαη κέζσ ηεο άληζεο απηήο θαηαλνκήο εληζρχεη θαη ηελ ηαμηθή
δηαζηξσκάησζε αιιά θαη πξνθαηαβάιεη ηηο δσέο ησλ αηφκσλ αλάινγα κε ηελ νηθνλνκηθή ηνπο θαηάζηαζε.
Απηή ε άληζε θαηαλνκή επθαηξηψλ θαη ε νηθνλνκηθή αληζφηεηα πνπ απνξξέεη απφ ηα πνιηηηθά ζπζηήκαηα είλαη
ηα βαζηθά αίηηα ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο, αθνχ ηα άηνκα είηε ζίγνληαη απφ ηελ αδηθία ηεο άληζεο θαηαλνκήο
θεθαιαίνπ, ή δελ κπνξνχλ λα αληεπεμέξζνπλ ζηε δσή ηνπο εμαηηίαο απηήο ηεο αληζφηεηαο είηε εμαηηίαο ηεο
εδνληζηηθήο ηνπο θχζεο, φπσο ππνζηεξίρηεθε, απνξξίπηνπλ ηνπο θαλφλεο ζηελ πξνζπάζεηα απφθηεζεο
πινχηνπ κε παξάλνκα κέζα. Ζ κφλε ιχζε πνπ πξνβάιεη ζχκθσλα θαη κε ηνλ Μέξηνλ είλαη ε επαλάζηαζε, θαη
ζπγθεθξηκέλα ε ζνζηαιηζηηθή επαλάζηαζε πξνθεηκέλνπ λα αληηθαηαζηαζνχλ απηέο νη αμίεο απφ ηηο αμίεο ηνπ
λένπ θφζκνπ πνπ ζα επέιζεη κε ηελ αλαηξνπή ηνπ ζπζηήκαηνο.

Αμίδεη λα ζεκεησζεί πνηνο ζα πξέπεη λα είλαη ν ξφινο ηεο επαλάζηαζεο απηήο θαη πνηα ραξαθηεξηζηηθά ζα
πξέπεη λα έρεη. Ζ απάληεζε δφζεθε πεξίπνπ έλαλ αηψλα πξηλ θαη είλαη ην ίδην επίθαηξε, φηαλ ν Λέληλ έζεζε ην
δήηεκα γηα ην ραξαθηήξα ηνπ ζνζηαιηζκνχ, θαη εθεί ππνζηήξημε πσο φηαλ θάλνπκε ιφγν γηα ειεπζεξία θαη γηα
δεκνθξαηία, ηαπηφρξνλα πξέπεη λα δηεπθξηλίδνπκε γηα πνηα ηάμε κηιάκε. ΢πλεπψο απφ ηελ αλαηξνπή ελφο
ζπζηήκαηνο, ην ινγηθφ θαη ην σθέιηκν λα είλαη ε γέλεζε ελφο ζπζηήκαηνο πνπ λα εμαζθαιίδεη ζηνλ αδηθεκέλν
φζα ηνπ είρε ζηεξήζεη ζθφπηκα ην πξνεγνχκελν. Καη απηφ ζα γίλεη κφλν κε ηελ αλάινγε ξχζκηζε ησλ
νηθνλνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ ζρέζεσλ ηνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ηνπ επνηθνδνκήκαηνο πνπ απηέο ζα
αληαλαθινχλ.

85
i) Παξαβαηηθφηεηα αλειίθσλ
Τπάξρνπλ ηα εγθιήκαηα θαη νη παξαβάζεηο πνπ δελ γίλνληαη γηα ηελ απφθηεζε ηνπ πινχηνπ. Ο Cohen
αζρνιήζεθε κ’ απηά ηα εγθιήκαηα θαη ππνζηήξημε πσο γίλνληαη εμαηηίαο ηεο απφθηεζεο θχξνπο ζην εζσηεξηθφ
κηαο ζπκκνξίαο. Κνηλφο παξνλνκαζηήο είλαη γηα κηα αθφκα θνξά, θαη ζ’ απηή ηελ πεξίπησζε ε άληζε θαηαλνκή
πινχηνπ θαη ε νηθνλνκηθή αληζφηεηα αθνχ ηα εγθιήκαηα απηά βξίζθνπλ έδαθνο ζηα θησρά ζηξψκαηα. Απηφ
ζπκβαίλεη εμαηηίαο ηεο νηθνλνκηθήο αληζφηεηαο θαη ηνπ δηαρσξηζκνχ, αθνχ νη ζπκπεξηθνξέο πξνθχπηνπλ
εμαηηίαο ηεο έιιεηςεο επθαηξηψλ γηα κηα θαιχηεξε δσή. Καη πην ζπγθεθξηκέλα, ε έιιεηςε πξνζνρήο ηεο
νηθνγέλεηαο, φηαλ θπζηθά απηή (ε νηθνγέλεηα)ππάξρεη, πξνο ην παηδί θάηη πνπ ζπλήζσο ζπκβαίλεη εμαηηίαο ηεο
ζπλερνχο ελαζρφιεζεο κε ηελ εξγαζία πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιίζεη ηα βαζηθά αγαζά γηα ηα κέιε ηεο είηε ηεο
δηθήο ηεο ειιηπνχο κφξθσζεο πνπ ζα πξέπεη επίζεο λα αλαηξέμνπκε ζηα θνηλσληθά αίηηα γηα ηελ αλαδήηεζε
ησλ αηηηψλ γη’ απηή ηελ θαηάζηαζε.

«…πξσηεχνληα εγθιεκαηνγελή ξφιν δηαδξακαηίδνπλ νη «θνηλσληθέο ζπλαλαζηξνθέο». Έηζη, ην έγθιεκα είλαη

κηα λννηξνπία, ηερληθή θαη πξαθηηθή πνπ καζαίλεηαη κέζα ζε θιεηζηέο νκάδεο, ηα κέιε ησλ νπνίσλ, ζπλδένληαη
κε πξνζσπηθνχο δεζκνχο, φπσο ι.ρ. είλαη ε νηθνγέλεηα, νη δηαπξνζσπηθέο θηιίεο, νη εγθιεκαηηθέο νκάδεο θαη
ζπκκνξίεο θ.ά. Γηα λα θαηαζηεί ινηπφλ, θάπνηνο εγθιεκαηίαο, ζα πξέπεη λα ππεξηζρχζεη κέζα ηνπ, ε επλντθή
αληίιεςε γηα πξνζβνιή ηνπ λφκνπ, εηο βάξνο ηεο αληίζηξνθεο θαη γη’ απηφλ, δπζκελνχο αληίιεςεο, ε νπνία
ζπλίζηαηαη ζηνλ ζεβαζκφ ηνπ πνηληθνχ λφκνπ. Φπζηθά, απηή ε κεηαιιαγή δελ επέξρεηαη απηφκαηα νχηε κε
ππνρξεσηηθφ ηξφπν.» (Δημόπουλοσ 1997: ζει.238).

Δπίζεο, ν ηφπνο θαηνηθίαο ηνπ αηφκνπ παίδεη θπξίαξρν ξφιν ζηελ αλάπηπμή ηνπ. «…Κάπνηνη ην εμεγνχλ,
κέζσ ηεο έλλνηαο ηεο θηλεηηθφηεηαο ησλ κεηνλεθηνχλησλ νκάδσλ πξνο απηέο ηηο πεξηνρέο, πνπ νηθνλνκηθά
είλαη πην πξνζηηέο γη’ απηνχο, (κηθξά ελνίθηα θαη άξα ρεηξφηεξεο θαηνηθίεο, δψλεο θνληά ζε βηνκεραλίεο πνπ
απαζρνινχλ εξγάηεο). Παξάιιεια, θάπνηνη άιινη εξεπλεηέο ηνλίδνπλ ηελ ίδηα ρσξνηαμηθή ππνβάζκηζε απηψλ
ησλ πεξηνρψλ. Γελ ππάξρνπλ, δειαδή, θέληξα ςπραγσγίαο, πάξθα, ρψξνη πξαζίλνπ, θαιχηεξεο θαη λεφηεξεο
θαηνηθίεο, ελψ ηαπηφρξνλα απηέο νη πεξηνρέο καζηίδνληαη απφ πξνβιήκαηα κεγάιεο πιεζπζκηαθήο
ππθλφηεηαο.

…άιιεο ζεσξίεο επηθεληξψλνπλ ην ελδηαθέξνλ ηνπο ζηνλ ίδην ηνλ πιεζπζκφ απηψλ ησλ πεξηνρψλ, ζηηο
αλζξψπηλεο ζρέζεηο, θαη ηα ζηεξεφηππα πνπ έρεη ν θφζκνο γη’ απηήλ ηελ πεξηνρή. ΢χκθσλα κε απηέο ηηο
ζεσξίεο, νη πεξηνρέο απηέο είλαη πξνπαξαβαηηθέο, γηαηί νη θάηνηθνη καζηίδνληαη απφ πξνβιήκαηα πνπ
δεκηνπξγνχλ πξνεγθιεκαηηθέο θαηαζηάζεηο. Ζ έιιεηςε εξγαζηαθήο αζθάιεηαο, ε κε χπαξμε θίισλ θαη,
γεληθφηεξα, ε αξλεηηθή πνηφηεηα ησλ ζρέζεσλ, θαη, βέβαηα, ην θνηλσληθφ status ηεο πεξηνρήο, πνπ είλαη
ρακειφ ιφγσ ηεο αξλεηηθήο αμηνιφγεζεο ηνπ νηθηζηηθνχ πεξηβάιινληνο. Απηφ έρεη ζαλ απνηέιεζκα, φρη κφλν
λα έρνπλ κηα αξλεηηθή εηθφλα γηα ηνλ εαπηφ ηνπο, αιιά θαη νη άιινη λα βιέπνπλ ηα παηδηά ηέηνησλ πεξηνρψλ σο
παηδηά πξνπαξαβαηηθά. Άιιε «εηθφλα» έρεη έλα παηδί θάηνηθνο ηνπ Πεξηζηεξίνπ θαη άιιε έλα παηδί ηεο
Κεθηζηάο. Καη απηή ε εηθφλα θαζνξίδεη θαη ηηο επθαηξίεο γηα εξγαηηθή απαζρφιεζε, επθαηξίεο λα κείλνπλ ζην
ζθνηεηλφ αξηζκφ εγθιεκαηηθφηεηαο θαη λα «θπιήζνπλ». (Γεωργοφλασ 2003: ζει.125-126)

΋πσο ππνζηήξημαλ νη Messner θαη Rosenfeld, ζε έλα ζχζηεκα νηθνλνκηθήο αληζφηεηαο ε νηθνγέλεηα
ζπκβαίλεη λα είλαη αλίζρπξε λα πξνζηαηέςεη ην παηδί ηεο, ή εμαηηίαο ησλ άπεηξσλ επθαηξηψλ γηα παξάλνκεο
δξαζηεξηφηεηεο φπσο ε ρξήζε λαξθσηηθψλ νπζηψλ θαη ε ζπκκεηνρή ζε ζπκκνξίεο αλειίθσλ, ή επεηδή κελ
έρνληαο ε ίδηα ηελ ηθαλφηεηα λα αλαζξέςεη ην παηδί ηεο φπσο πξέπεη δελ έρεη νχηε πνπ λα απεπζπλζεί, αθνχ
ην ζρνιείν έρεη ππνηαρζεί πιήξσο ζηηο επηηαγέο ηεο αγνξάο, βάδνληαο ηαμηθνχο θξαγκνχο ζηε κφξθσζε θαη
ηελ αλάπηπμε ηνπ παηδηνχ θαη ν ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έρεη αιινησζεί. Ζ έιιεηςε κφξθσζεο θαη ε
απνκάθξπλζε απφ ην ζρνιείν, εμαηηίαο ηεο άληζεο νηθνλνκηθήο δηαζηξσκάησζεο, αθνχ ην παηδί είηε δελ έρεη
ηα νηθνλνκηθά εθφδηα λα ζπλερίζεη ηε κφξθσζή ηνπ, είηε ην εγθαηαιείπεη αθνχ θαλέλαο παηδαγσγφο ε κέινο
ηεο νηθνγέλεηαο δελ ζα βξεζεί λα ην απνηξέςεη απφ κηα ηέηνηα παξάινγε θαη αλψξηκε απφθαζε, είηε επεηδή ζα

86
αλαγθαζηεί λα δνπιέςεη ή λα ελαζρνιεζεί κε παξάλνκεο αζρνιίεο πξνθεηκέλνπ λα επηβηψζεη ην ίδην θαη ε
νηθνγέλεηά ηνπ.

Πξσηεχνληα ξφιν ινηπφλ θαηέρεη ην θνηλσληθφ πεξηβάιινλ ηνπ αηφκνπ, εθεί φπνπ δεη θαη αλαπηχζζεη ην
ραξαθηήξα ηνπ, ηε ζθέςε ηνπ θαη ηνλ ηξφπν δξάζεο ηνπ. Ση ζπκβαίλεη φκσο φηαλ ε νηθνγέλεηα ιφγσ ησλ
ζπλζεθψλ πνπ πξναλαθέξακε απνπζηάδεη απφ ηελ αλαηξνθή ηνπ παηδηνχ θαη φηαλ έλα νιφθιεξν εθπαηδεπηηθφ
ζχζηεκα δελ είλαη ζε ζέζε λα εθπιεξψζεη ην ρξένο ηνπ; Σφηε έξρεηαη λα ππεξηζρχζεη είηε ν ξφινο ησλ ΜΜΔ ή
ν ξφινο ηεο παξέαο ηνπ λένπ.

΢ηελ πξψηε πεξίπησζε «…ζηε ζχγρξνλε ηειεφξαζε εθπέκπνληαη κελχκαηα ελφο γεληθφηεξνπ μεπεζκνχ.
«Σα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα, νη εθπαηδεπηηθέο κέζνδνη έρνπλ απνηχρεη. Οη πνιηηηθέο ηαθηηθέο ην ίδην. Ζ
θνηλσληθνπνίεζε απηή θαζ’ απηή έρεη απνηχρεη…». Παξάιιεια ηα ΜΜΔ θαη ηδηαίηεξα ε ηειεφξαζε έρνπλ
θαηεγνξεζεί φηη ζπκβάιινπλ ζηε «δεκηνπξγία θαη επαχμεζε ησλ αλνκηθψλ ζπλαηζζεκάησλ ζηνπο λένπο, ηα
νπνία πξνέξρνληαη απ’ ηε δπζαλαινγία κεηαμχ ηεο εηθφλαο ελφο ¨εμσπξαγκαηηθνχ θφζκνπ¨ πνπ παξέρνπλ θαη
ηεο αδπλακίαο εμεχξεζεο ησλ κέζσλ γηα ηελ θαηάθηεζή ηνπ…». Καζψο, κάιηζηα, εμάπηεηαη ε θαληαζία ησλ
λέσλ, «ππνβάιινληαη ζηηο ρακειφηεξεο νξκέο ηνπο θαη, γεληθά, ε άκεζε επίδξαζε πάλσ ηνπο κπνξεί λα
ζπκβεί κε ηελ πξνέθηαζε θα κεηά ην ζέακα ησλ ηαπηίζεψλ ηνπο κε ηνπο ήξσεο». Ζ ίδηα ε ηειεφξαζε έρεη
θαηεγνξεζεί φηη ππνβαζκίδεη ηνλ θφζκν ζε είδσια θαη, επνκέλσο, εκπνδίδεη θάζε θξηηηθή αληίδξαζε θαη θάζε
απνηειεζκαηηθή απάληεζε απφ ηνπο νπαδνχο ηεο.

Δηδηθή αλαθνξά, έρεη γίλεη ζε έξεπλεο γηα ην ξφιν ησλ πξνηχπσλ- εξψσλ ηεο κηθξήο θαη κεγάιεο νζφλεο θαη
ηελ επίδξαζή ηνπο ζηελ πηνζέηεζε παξαβαηηθψλ ζπκπεξηθνξψλ απφ αλειίθνπο. ΋πσο ηνλίδεηαη ζρεηηθά,
φπνηε ζπκπίπηεη, έζησ θαη ζε απνρξψζεηο, ε πξνζσπηθή καο θαηάζηαζε κε ηελ θαηάζηαζε ηνπ ήξσα, ε
αλαγλψξηζε ιεηηνπξγεί σο αξρή κηαο εζηθήο απφθαζεο- Δίλαη ε πξνβνιή απηνχ πνπ ζα ζέιακε λα είκαζηε.
Δλψ αξρηθά ην αληηθείκελν εκθαλίδεηαη σο εθδήισζε ηεο πξνζσπηθφηεηαο, ε πξνζσπηθφηεηα εθκεδελίδεηαη.
Σαπηφρξνλα, φκσο, κε ηνλ θαθφ ήξσα, πνπ καο πξνθαιεί θαη καο ελζνπζηάδεη σο «ηχπνο» θαη πνπ εχθνια νη
«επάισηνη» αλήιηθνη κπνξνχλ λα παξαζπξζνχλ απφ ηηο πξάμεηο ηνπ ζηε ζθελή, νη θαινί ήξσεο, νη
«Supermen», ρξεζηκνπνηνχλ ηηο ηιηγγηψδεο δπλαηφηεηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο γηα λα επηηχρνπλ ην ηδαληθφ ηεο
απφιπηεο παζεηηθφηεηαο.

«Απφ έλαλ άλζξσπν πνπ ζα κπνξνχζακε λα πεξηκέλνπκε ηηο πην εμσθξεληθέο αλαηξνπέο ηεο πνιηηηθήο,
νηθνλνκηθήο, ηερλνινγηθήο ηάμεο ηνπ θφζκνπ. Απ’ ηελ επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ ηεο πείλαο έσο ηελ
εθρέξζσζε κε θαηνηθήζηκσλ πεξηνρψλ, απ’ ηελ θαηαζηξνθή απάλζξσπσλ ζπζηεκάησλ…», ηίπνηα απ’ απηά
δελ πξαγκαηνπνηείηαη. Έηζη, ν αλήιηθνο έρεη λα δηαιέμεη αλάκεζα ζε δχν πξφηππα: Σν πξφηππν ηνπ θαθνχ-
δπλακηθνχ, βίαηνπ θαη επηηπρεκέλνπ ή ην πξφηππν ηνπ θαινχ, αιιά παζεηηθνχ. Μάιηζηα, ηα ηειεπηαία ρξφληα,
έρεη πξνζηεζεί κε επηηπρία θαη έλα ηξίην πξφηππν, πνπ έρεη κεγάιε επηηπρία θαη απνδνρή απφ ηνλ λεαληθφ
θνηλφ ηεο ηειεφξαζεο. Δίλαη ν θαιφο- δπλακηθφο, πνπ ιεηηνπξγεί εθηφο λφκνπ κε ζθνπφ ηελ εθδίθεζε θαη ηε
ρξεζηκνπνίεζε ηεο βίαο γηα ηε βία. ΢ε παηδηθέο εθπνκπέο, φπσο νη «POWER RANGERS» θαη ζε
θηλεκαηνγξαθηθέο παξαγσγέο, φπσο ην «DIE HARD», ν ήξσαο- πξφηππν αθήλεη πίζσ ηνπ κφλν ζπληξίκκηα.
Ζ αιφγηζηε ρξήζε βίαο γηα ην θαιφ, είλαη ην ηξίην ζηνηρείν ηεο λεαληθήο παξαγσγήο ησλ ΜΜΔ.» (φ.π.: ζει.129-
131).

΋ηαλ ην παηδί απφ λεαξή ειηθία εθηίζεηαη ζε άπεηξεο ζθελέο βίαο ηφηε ε αλάπηπμή ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπ
θαη ηνπ ηξφπνπ δξάζεο ηνπ είλαη ιίγν πνιχ αλακελφκελα. «….νξηζκέλεο αλζξσπνθηνλίεο αλειίθσλ, νη νπνίεο
κπνξνχλ λα ζπζρεηηζζνχλ κε ιαηξεπηηθά ζρήκαηα, απνηεινχλ- ζηελ νπζία ηνπο- θαληαζηαθέο εκκνλέο, ηηο
νπνίεο δεκηνπξγνχλ θάπνηα ηειενπηηθά παηρλίδηα. Δπνκέλσο δελ έρνπκε εδψ, κηαλ απζεληηθή πξνζήισζε
ζηνλ απνθξπθηζκφ ή κηαλ αθνζίσζε ζην ζαηαληζκφ … .Χζηφζν, ε ιεηηνπξγία απηψλ ησλ δχν επηξξνψλ,
εκθαλίδεηαη θνηλφηππε θαη ηζνδχλακε ηεο «ζηξαηεγηθήο ηνπ δνιψκαηνο». ΢ην ζεκείν απηφ κάιηζηα,
αλαδεηθλχεηαη ζε φιε ηεο ηελ «κεγαινπξέπεηα» ε καγηθή ιεηηνπξγία θαη ε κηκεηηθή «απνζηνιή» ηεο

87
ηειενπηηθήο εηθφλαο. Ζ ζαηαληθή ππφζεζε ελφο παηρληδηνχ θαη ε ηειενπηηθή ηνπ παξνπζίαζε, ζπλαηξνχληαη θη
αηρκαισηίδνπλ ηνλ ςπρηζκφ ησλ αλειίθσλ. Ζ ζθεληθή αλαπαξάζηαζε ινηπφλ, απηψλ ησλ ηειενπηηθψλ
επεηζνδίσλ, είλαη αλαπφθεπθηε ζπλέπεηα, γηα πνιινχο αλήιηθνπο ηειεζεαηέο.» (Δημόπουλοσ 1997: ζει.133)

Καη απφ ηελ άιιε κεξηά βξίζθεηαη ν παξάγνληαο ησλ θνηλσληθψλ ζπλαλαζηξνθψλ νη νπνίεο εάλ είλαη
αθαηάιιειεο είλαη πνιχ πηζαλή θαη ε δεκηνπξγία ή ζπκκεηνρή ηνπ αλειίθνπ ζε ζπκκνξίεο. ΢ηηο ζπκκνξίεο
απηέο θάζε ίρλνο ηζνξξνπίαο, ινγηθήο θαη θνηλψλ θαλφλσλ έρεη αληηθαηαζηαζεί απφ ηνπο θαλφλεο ηεο
ζπκκνξίαο θαη ηελ επίηεπμε ηεο κεγαιχηεξεο παξάβαζεο γηα ηελ απνδνρή θχξνπο. Έηζη πηνζεηείηαη ε
ςπρνινγία ηνπ φρινπ, θαηαξγείηαη ε απζχπαξθηε πξνζσπηθφηεηα ηνπ αηφκνπ θαη μεζπά έλαο θχθινο
αλεμέιεγθηεο βίαο πνπ αλ δελ θνπεί απφ ηε ξχζκηζε θάπνηαο πξφλνηαο απφ ην πνιηηηθφ ζχζηεκα, ζα
αθνινπζήζεη ηνλ λέν ζε φιε ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ κε ηα απνηειέζκαηα λα είλαη αλακελφκελα
θαηαζηξεπηηθά ηφζν γηα εθείλνλ φζν θαη γηα ηνπο γχξσ ηνπ.

«Σν θαηλφκελν ησλ ζπκκνξηψλ αλειίθσλ δελ είλαη πξφζθαην νχηε επίθαηξν. Με ηελ εκθάληζε ησλ πφιεσλ-
κακνχζ πνπ είρε σο άκεζν απνηέιεζκα ηε κείσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ θνηλσληθνχ ειέγρνπ-
θχηξσζαλ- παληνχ- σο καληηάξηα νη λεαληθέο νκάδεο ηνπ εγθιήκαηνο. Απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1930, νη
πξσηνπφξνη ηεο ζρνιήο ηνπ Chicago, Shaw θαη McKay, δηαπίζησζαλ φηη ε έμαξζε ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο ησλ
αλειίθσλ, ήηαλ πξντφλ ηεο νκαδηθήο αληηθνηλσληθήο ηνπο ζπκπεξηθνξάο. Σελ πξφηαζε απηήλ, επαιήζεπζαλ
θαηφπηλ, νη Cloward θαη Ohlin. (…)

(…)Ο Thrasher- ζηαζψηεο ηεο «νηθνινγηθήο» ζρνιήο- δηαηείλεηαη φηη:

1.Οη ζπκκνξίεο αλειίθσλ γελληνχληαη ζην πεξηζψξην ησλ ππθλνθαηνηθεκέλσλ πεξηνρψλ ησλ κεγάισλ πφιεσλ.
Δμ’ απηνχ ηνπ ιφγνπ, είλαη ζπλπθαζκέλεο πξνο κηα νξηζκέλε πεξηνρή.

2.Οη ζπκκνξίεο αλειίθσλ απνθηνχλ ζπρλά κνξθή πξαγκαηηθήο νξγάλσζεο. Καηά ηνχην, πξνζνκνηάδνπλ κε ηε
δνκή θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο.

3.Οη ζπκκνξίεο αλειίθσλ, δηαθξίλνληαη ζηηο αζηαζείο ή πξνζσξηλέο θαη ηηο ζηαζεξέο ή κφληκεο. Σα θχξηα
ραξαθηεξηζηηθά ηνπο, είλαη: ε ζηελή πξνζσπηθή ζρέζε, ε ελφηεηα ε νπνία απνθηάηαη κε ηελ ακνηβαία
αιιειεπίδξαζε, ε απφ θνηλνχ δξάζε θη ν απζηεξφο πξνγξακκαηηζκφο ηεο δξάζεο.

4. Απφ άπνςε ειηθίαο, νη ελ ιφγσ ζπκκνξίεο, δηαθξίλνληαη: ζηνπο «νκίινπο παηδηψλ» (6-12 εηψλ), ζηνπο
λεφηεξνπο έθεβνπο (11-17 εηψλ), ζηνπο πξεζβχηεξνπο έθεβνπο (15-25 εηψλ) θαη ζηνπο ελήιηθεο (21-50 εηψλ).
Οη παηδηθέο ζπκκνξίεο, ζπγθξνηνχληαη απφ ηαξαρνπνηνχο θαη ε δξάζε ηνπο πεξηνξίδεηαη ζηε ζπλνηθία, φπνπ
δηακέλνπλ. Οη εθεβηθέο ζπκκνξίεο, είλαη εκηεγθιεκαηηθέο νκάδεο θαη δξνπλ απφ θνηλνχ, ζε δεκφζηα ζεκεία
κηαο πεξηνξηζκέλεο- ζ’ έθηαζε δψλεο. Οη ζπκκνξίεο ησλ πξεζβχηεξσλ εθήβσλ δξνπλ ζε δξφκνπο ή
θαθφθεκα θέληξα. Οη ζπκκνξίεο ελειίθσλ πξνζιακβάλνπλ ηελ νξγαλσηηθή κνξθή ιέζρεο θαη πξνβαίλνπλ
ζηελ ηέιεζε ζνβαξψλ πξάμεσλ.

5.Ζ βαζηθή εγθιεκαηηθή πξνηίκεζε ησλ ζπκκνξηψλ αλειίθσλ ζπλίζηαηαη: ζηε ζπιινγή παιαηψλ εηδψλ θαη
θαπζίκσλ, ζηελ ηέιεζε εγθιεκάησλ θαηά ηεο πεξηνπζίαο, ζε ζπκπινθέο θαη δηακάρεο, ζε πεξηπιαλήζεηο, ζε
πξάμεηο γελεηήζηαο βίαο θαη ζε ρξήζε θαη δηαθίλεζε λαξθσηηθψλ νπζηψλ¨. (φ.π.: ζει. 139-140)

¨Έηζη ινηπφλ, ε ζεσξία ηεο νηθνινγηθήο ζρνιήο ηνπ Chicago, θαίλεηαη φηη επαιεζεχεηαη- ζε κεγάιε έθηαζε-
ζηελ ππφζεζή ηεο, φηη νη λεαξνί, νη νπνίνη ζπλαλαζηξέθνληαη άιινπο λεαξνχο εγθιεκαηίεο, πνπ δνπλ εληφο
κηαο εγθιεκαηηθήο πεξηνρήο, ζα θαηαιήμνπλ ζην έγθιεκα. Πξάγκαηη, πνιιέο ζπκκνξίεο αλειίθσλ
δεκηνπξγνχληαη απ’ απηνχο ηνπο ιφγνπο θαη ηα εγθιήκαηα πνπ δηαπξάηηνπλ, επλννχληαη αθξηβψο απφ ην
εγθιεκαηηθφ πεξηβάιινλ πνπ ηνπο πεξηζηνηρίδεη. Σν πεξηβάιινλ απηφ, ειαρηζηνπνηεί επηθίλδπλα ηνλ επίζεκν
θαη ηνλ αλεπίζεκν θνηλσληθφ έιεγρν. Οη ζπκκνξίεο ηνπ δξφκνπ φκσο, φπσο είρακε ηελ επθαηξία λα

88
δηαπηζηψζνπκε, δελ δεκηνπξγνχληαη κφλν κέζα ζ’ απηά ηα επλντθά πιαίζηα, νχηε δηεπθνιχλνληαη ζηε δξάζε
ηνπο κφλν απ’ απηνχο ηνπο νηθνινγηθνχο παξάγνληεο. Δμάιινπ, ην ζπκκνξηαθφ θαηλφκελν ησλ αλειίθσλ,
απνηειεί κηα κφλν κνξθή εθδήισζεο ηεο αλζξσπνθηνληθήο εγθιεκαηηθφηεηαο ησλ αλειίθσλ.¨ (φ.π. ζει.235)

Παξάδεηγκα αλζξσπνθηνλίαο κέζσ ηεο έληαμεο ζε κηα ζπκκνξία είλαη ¨Ζ επίθιεζε αλψηεξεο αμίαο, φπσο
ι.ρ. φηη παξαβηάζηεθε ε θνηλσληθή νκάδα ζηελ νπνία αλήθεη θ.ά. Σέηνηεο κπνξνχκε λα πνχκε φηη είλαη νη
πεξηζζφηεξεο παξάινγεο αλζξσπνθηνλίεο ησλ αλειίθσλ εθείλσλ, νη νπνίνη δξνπλ κέζα απφ ζπκκνξίεο,
πξνθεηκέλνπ λα ππεξαζπηζηνχλ έηζη, ηε δηθή ηνπο θνπιηνχξα ή αθφκα, νη αλζξσπνθηνλίεο απφ
παξαζξεζθεπηηθή ιαηξεία, θπιεηηθή αλσηεξφηεηα, θνηλσληθή ππεξνρή θ.ιπ. ΢ηηο πξάμεηο απηέο, ν δξάζηεο δελ
αλαγλσξίδεη ηνλ εαπηφ ηνπ σο έλνρν αλζξσπνθηνλίαο, επεηδή πηζηεχεη φηη ηα θίλεηξά ηνπ είλαη απφ εζηθή
άπνςε αλψηεξα θαη πάλησο αιηξνπηζηηθά. Ζ ελ ιφγσ εζσηεξηθή αηηηνινγία, απνελνρνπνηεί ηνλ δξάζηε θαη ηνλ
εμσζεί ζηε «δηεθπεξαίσζε ηνπ πςεινχ θαζήθνληνο!»¨ (φ.π. ζει.241)

Σα επεηζφδηα αλζξσπνθηνληψλ κέρξη ζηηγκήο, ¨δελ αξθνχλ γηα λα ζπγθξνηήζνπλ ζνβαξή «εγθιεκαηηθφηεηα»,
δειαδή ηέηνην πνζνηηθφ κέγεζνο, πνπ λα κπνξεί λα πξνζιάβεη ραξαθηήξα αλεζπρεηηθνχ – θαη πάλησο,
εθηεηακέλνπ- θνηλσληθνχ θαηλνκέλνπ. Σν φηη ε ειιεληθή δηάζηαζε ηεο αλζξσπνθηνληθήο εγθιεκαηηθφηεηαο ησλ
αλειίθσλ είλαη ζρεδφλ κεδεληθή, δελ ζεκαίλεη φηη είλαη θαη αδηάθνξε.¨ (φ.π. ζει.18) «Σν λα είλαη εληαγκέλνο ν
αλήιηθνο θαη ε νηθνγέλεηά ηνπ ζε κηα θνηλσληθή ηάμε, θαη θνξέαο ελφο ζπγθεθξηκέλνπ πνιηηηθνχ status,
ζεσξήζεθε απφ πνιχ παιηά σο έλαο παξάγνληαο πνπ αμίδεη λα κειεηεζεί σο πξνο ηελ εγθιεκαηνγφλα
επίδξαζή ηνπ. Θεσξίεο πνπ έζεηαλ ηελ εξγαηηθή θνηλσληθή ηάμε, ή ηηο θαηψηεξεο, γεληθά, θνηλσληθέο ηάμεηο, κε
κηθξή πνιηηηθή ηζρχ, σο θνξείο πξνεγθιεκαηηθφηεηαο, ππήξραλ θαη ππάξρνπλ πνιιέο, φπσο θαη αλάινγεο
έξεπλεο κε αλάινγα ζηαηηζηηθά απνηειέζκαηα. Απ’ ηελ άιιε πιεπξά, ην ζεσξεηηθφ πιαίζην πνπ ζπλδέεη
εγθιεκαηηθφηεηα θαη θνηλσληθή ηάμε δελ αξθείηαη κφλν ζηελ νπηηθή ηνπ πεξάζκαηνο ζηελ πξάμε, σο
πξνζέγγηζε. Οη ζεσξίεο γηα ηνλ «επάισην» ζην λφκν αλήιηθν, φπσο θαη ην ζχλνιν ηεο εγθιεκαηνινγίαο ηεο
θνηλσληθήο αληίδξαζεο, έρνπλ ηηο βάζεηο ηνπο ζηελ φιε πξνβιεκαηηθή πνπ πξνήιζε απ’ ην ζπγθεθξηκέλν
κνληέιν, δνζκέλεο φκσο, ζαθψο, ζ’ έλα άιιν πιάλν εξγαζίαο.

Ο Μέξηνλ έζεζε ηελ θνηλσληθή ηάμε σο έλαλ παξάγνληα πξνπαξαβαηηθφηεηαο αλειίθσλ, κέζα απφ ηελ
επέθηαζε ηεο έλλνηαο ηεο αλνκίαο ηνπ Νηηξθέηκ. «Οη αλήιηθνη πνπ αλήθνπλ ζηηο ρακειφηεξεο θνηλσληθέο ηάμεηο,
έρνληαο εκπεηξίεο απνζηεξήζεσλ απφ ηελ έιιεηςε επθαηξηψλ ζπκκεηνρήο ζηα απνηειέζκαηα ηεο νηθνλνκηθήο
επηηπρίαο, αληηδξνχλ, είηε απνξξίπηνληαο ηνπο πνιηηηζηηθνχο ζηφρνπο ή ηα λφκηκα κέζα, είηε ρξεζηκνπνηψληαο
παξάλνκα κέζα γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ, είηε ππνθαζηζηψληαο έλα λέν ζχλνιν ζηφρσλ θαη κέζσλ».

(…)Έηζη, αθ’ ελφο, έρνπκε ηελ πιηθή επηηπρία σο παξαδεθηφ θνηλσληθφ ζηφρν ηνπ επξχηεξνπ ζπλφινπ, αιιά,
ηαπηφρξνλα, δηαθνξηθή δηαλνκή απνζηεξήζεσλ θαη εληάζεσλ θαη κηα απνθιεηζκέλε πξφζβαζε ζηα λφκηκα
κέζα. Ζ απάληεζε ησλ θαηψηεξσλ θνηλσληθψλ ζηξσκάησλ δελ κπνξεί παξά λα είλαη κηα αληηθνηλσληθή
πξάμε, είηε κε ηε κνξθή εγθιήκαηνο (θαηλνηνκία- πξνζθπγή ζε παξάλνκα κέζα), είηε κε ηε κνξθή εγθιήκαηνο
ρσξίο ζχκα (λαξθσηηθά, απηνθηνλία), είηε κε επαλάζηαζε.

…΢ηε λεαληθή εγθιεκαηηθφηεηα ππάξρεη θάηη πεξηζζφηεξν απφ κηα πξφζεζε θαη έλα απνηέιεζκα. «Μηα
¨εζσηεξηθή πάιε αμηψλ¨, ε νπνία άιινηε εθθξάδεηαη κε εμσηεξηθά ζχκβνια θαη άιινηε δηαρέεη ηνπο
ζπκβνιηζκνχο κέζα ζηε κνξθή ηεο πξάμεο ή ζηα επηρεηξήκαηα ηνπ δξάζηε. Ζ πξνθιεηηθφηεηα ησλ λέσλ
κεηαθξάδεηαη σο ππνιαλζάλνπζα, αιιά ζαθήο ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο ζχγθξνπζεο. Μπνξεί επίζεο λα
κεηαθξαζηεί σο αλαδήηεζε ηεο «λίθεο» αθφκε θαη κε ηίκεκα ηε δσή ηνπ ρακέλνπ θνηλσληθά, είηε κε ηε θπγή. O
Walter Miller, ζπλνςίδνληαο φια απηά, αλαθέξεη φηη «νη αμίεο ηεο εξγαηηθήο ηάμεο ζπκπεξηιακβάλνπλ αμίεο πνπ
παξαηεξνχληαη ζηνλ θφζκν ησλ εγθιεκάησλ. Ζ πνιηηηζηηθή δσή ηεο εξγαηηθήο ηάμεο παξάγεη ππνπνιηηηζκνχο
βίαο θαη βαλαπζφηεηαο, πνπ ε θνηλσλία αληηιακβάλεηαη ζαλ ππνπνιηηηζκνχο εθηξνπήο».

89
 Με άιια ιφγηα, ν αλήιηθνο πνπ αλήθεη ζηελ θαηψηεξε θνηλσληθή ηάμε είλαη πξνπαξαβαηηθφο, είηε γηαηί
ζχκθσλα κε ηνπο Merton, Cloward θαη Ohlin, κελ έρνληαο λφκηκεο επθαηξίεο ρξεζηκνπνηεί παξάλνκα κέζα γηα
ηελ επίηεπμε ζεκηηψλ θνηλσληθψλ ζθνπψλ, φπσο ε απφθηεζε εηζνδήκαηνο, είηε γηαηί πξεζβεχεη δηαθνξεηηθέο
αμίεο θαη θχξνο απφ ηα παηδηά ηεο κεζαίαο ηάμεο, δηαθνξεηηθφηεηα, πνπ γηα λα κελ ηνλ νδεγήζεη ζην ρακειφ
status, ηνλ νδεγεί ζηε ζχγθξνπζε.

…΢ηα πιαίζηα ηεο ίδηαο νπηηθήο ηνπ πεξάζκαηνο ζε πξάμε δελ πξέπεη λα καο δηαθεχγεη ε ζεσξεηηθή
πξνζέγγηζε ηνπ καξμηζηηθνχ ξεχκαηνο, ε νπνία εξεπλά ηηο επηδξάζεηο ηεο αληζφηεηαο ησλ νηθνλνκηθψλ φξσλ
ζην χςνο ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο. (…) Δπηζεκαίλεηαη φηη απφ ηηο θαηψηεξεο ηάμεηο πξνέξρνληαη νη εγθιεκαηίεο.
Σν πξνπαξαβαηηθφ ζηνηρείν, φκσο, δελ είλαη νη αμίεο ή ε αλχπαξθηε πξφζβαζε ζηα λνκηθά κέζα ηεο εξγαηηθήο
ηάμεο. Οη θησρνί αλαγθάδνληαη λα εγθιεκαηήζνπλ γηαηί νη ζπλζήθεο δσήο ηνπ νηθνλνκηθνχ θαη θνηλσληθνχ
ζπζηήκαηνο, ηνπο νδεγνχλ ζ’ απηφλ ην δξφκν. Ο εγθιεκαηίαο είλαη πξντφλ ηνπ θαπηηαιηζκνχ, ε άλνδνο ηεο
θινπήο ζπλδέεηαη εξεπλεηηθά κε ηελ χςσζε ησλ ηηκψλ ησλ πξντφλησλ. ΋πσο ζεκείσλε ν Bonger, νη
νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο πεξηζηάζεηο επηδξνχλ ζηελ εγθιεκαηηθφηεηα σο θνηλσληθφ θαηλφκελν. Σν
νηθνλνκηθφ θαπηηαιηζηηθφ ζχζηεκα ραξαθηεξίδεηαη απφ ην φηη ν άλζξσπνο δελ ελδηαθέξεηαη γηα ηηο αλάγθεο
ησλ άιισλ, παξά κφλν γηα ιφγνπο θέξδνπο ηνπ. Σν νηθνλνκηθφ απηφ ζχζηεκα νδεγεί ζε αλεπζπλφηεηα ηελ
θνηλσλία θαη αλαπηχζζεη ζπλζήθεο επλντθέο γηα θίλεηξα γηα εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά. Ο θνηλσληθφο πφιεκνο
είλαη, ινηπφλ, ην αίηην ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο. Οη ληθεκέλνη, εμαζιησκέλνη, εθδηθνχληαη ελάληηα ζηνλ εθκεηαιιεπηή
θαη, ηαπηφρξνλα ηθαλνπνηνχλ δσηηθά ηνπο πξνβιήκαηα.

Ο εγθιεκαηίαο είλαη έλαο άλζξσπνο, ζχκθσλα κε ηνλ Έλγθειο, εμαζιησκέλνο, ρσξίο ηε ζηνηρεηψδε
αλζξψπηλε ειεπζεξία ζθέςεο θαη ζέιεζεο, αλαγθαζκέλνο απφ ηηο θνηλσληθφ- νηθνλνκηθέο πηέζεηο λα
εγθιεκαηήζεη, ζεσξψληαο απηή ηνπ ηελ ελέξγεηα σο ηε κνλαδηθή αληίδξαζε ζηελ θαηαπίεζή ηνπ. ΋πσο
έγξαθε ν Σhomas More, «πξψηα δεκηνπξγείηε ηνπο θιέθηεο θαη κεηά ηνπο ηηκσξείηε γηαηί θιέβνπλ». Ο
Έλγθειο, φκσο, δε ζεσξνχζε ην έγθιεκα ζαλ έλα νκαιφ θνηλσληθφ θαηλφκελν, ζαλ κηα πξάμε αληίζηαζεο θαη
επαλάζηαζεο. Μπνξεί ν εγθιεκαηίαο λα αλαγθαζηεί λα εγθιεκαηήζεη, αιιά ε πξάμε ηνπ απηή δελ είλαη πγηήο
αληίδξαζε. Αθνξνχζε, ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε, αλζξψπνπο θπξίσο πνπ δελ έρνπλ ηαμηθή ζπλείδεζε, είλαη
δειαδή ην ινχκπελ πξνιεηαξηάην, ππνθνπιηνχξα ζηα πιαίζηα ηεο εξγαηηθήο ππνθνπιηνχξαο, ή, φπσο έιεγε
θαη ν Hirst, ην έγθιεκα δελ έρεη επαλαζηαηηθφ ραξαθηήξα, θαη δελ έρεη παξαγσγηθή δξαζηεξηφηεηα.

Οη λενκαξμηζηέο, ζπλερίδνληαο ηε ζθέςε ηνπ Engels, επηζεκαίλνπλ φηη ε πξνεγθιεκαηηθή επηθηλδπλφηεηα ησλ
θαηψηεξσλ θνηλσληθψλ ηάμεσλ νθείιεηαη ζηε δνκή ηεο θνηλσλίαο θαη θπξίσο ζηελ νηθνλνκηθή ηεο βάζε, ηηο
παξαγσγηθέο δπλάκεηο θαη ζρέζεηο. Ο Melossi ζεσξνχζε φηη ην πξφβιεκα ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο ζε δεδνκέλεο
θνηλσληθφ- νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο, γίλεηαη κηα άπνςε ηνπ ζέκαηνο ηεο πξσηνγελνχο ζπζζψξεπζεο, θαη ην
πξφβιεκα ηεο θπιαθήο ζπλδέεηαη κε ηελ αλάγθε εμνηθείσζεο ηνπ πξνιεηαξηάηνπ ζηελ πεηζαξρία ηνπ
εξγνζηαζίνπ. Ο Platt, ζηελ Αγγιία, ζεκείσλε σο θαζνξηζηηθή κεηαβιεηή ηνλ αξηζκφ ησλ αλέξγσλ. ΋ζν
αλεβαίλεη ν αξηζκφο, αλεβαίλεη θαη ν αξηζκφο ησλ θξαηνπκέλσλ, γηαηί ζπλδένληαη νη ιεηηνπξγίεο ηνπ
ηηκσξεηηθνχ ζπζηήκαηνο κε ηηο αλάινγεο ξπζκίζεηο ησλ πεξηζσξηνπνηεκέλσλ ηνκέσλ ηεο αγνξάο εξγαζίαο.»
(Δημόπουλοσ 1997: ζει.133).

Δλ ζπλερεία, άμην λα ζεκεησζεί είλαη ην γεγνλφο πσο ηα πνζνζηά καζεηηθήο δηαξξνήο αληί λα κεηψλνληαη,
εηεζίσο απμάλνληαη. Μνλάρα ζην δεκνηηθφ ε καζεηηθή δηαξξνή εθκεδελίζηεθε εληειψο, ελψ αληίζεηα, ζην
γπκλάζην θηάλεη ην 6,09%, ζην Δληαίν ιχθεην ην 3,32% θαη ζηα ΣΔΔ ην 20,28%. (Λαθαζάο 2007. Τςειή ε
καζεηηθή δηαξξνή, Καθημερινή, ζελ.6., 5.1.07). Σν ζχλεζεο είλαη ηα παηδηά λα εγθαηαιείπνπλ ην ζρνιείν
εμαηηίαο ησλ ηαμηθψλ θξαγκψλ πνπ ππάξρνπλ ζην ρψξν ηεο παηδείαο, αθνχ ε κφξθσζε απφ θνηλσληθφ αγαζφ
έρεη κεηαηξαπεί ζε θεξδνθφξα επηρείξεζε, θαηαιχνληαο ηνλ παηδαγσγηθφ ξφιν θαη εληζρχνληαο νινέλα ηελ
παξαπαηδεία. Έηζη, φπνηα νηθνγέλεηα δελ έρεη ρξήκαηα, ηα παηδηά ηεο είλαη θαηαδηθαζκέλα ζηελ ακάζεηα.
Δπίζεο ζηελ πιεηνςεθία, ηα παηδηά ησλ θησρψλ νηθνγελεηψλ, εγθαηαιείπνπλ ην ζρνιείν πξνθεηκέλνπ λα
εξγαζηνχλ γηα λα ζπλεηζθέξνπλ νηθνλνκηθά ζηελ νηθνγέλεηά ηνπο.

90
«…ην πιαίζην δξάζεο θαζνξίδεηαη απφ ην Δξγαηηθφ Γίθαην ησλ αλειίθσλ θαη θπξίσο κε ην λφκν 1837/1989
«γηα ηελ πξνζηαζία ησλ αλειίθσλ θαηά ηελ απαζρφιεζε θαη άιιεο δηαηάμεηο». ΢’ απηφ ην λφκν νξίδεηαη φηη νη
αλήιηθνη πνπ δελ έρνπλ ζπκπιεξψζεη ην 15ν έηνο ηεο ειηθίαο ηνπο απαγνξεχεηαη λα απαζρνιεζνχλ ζε
νπνηαδήπνηε εξγαζία (άξζξν 2, παξάγξαθνο 1), θαη κάιηζηα νη αλήιηθνη πξηλ απαζρνιεζνχλ ζε νπνηαδήπνηε
εξγαζία, πξέπεη λα παξαθνινπζήζνπλ πξφγξακκα εμσζρνιηθνχ επαγγεικαηηθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ, (άξζξν
4). Δπίζεο, απαγνξεχεηαη ε ππεξσξηαθή απαζρφιεζε (άξζξν 5, παξάγξαθνο 5), φπσο θαη ε λπρηεξηλή
(άξζξν 5, παξάγξαθνο 2). Μνλαδηθή εμαίξεζε ζηνλ θαλφλα, νη θαιιηηερληθέο ή παξεκθεξείο δξαζηεξηφηεηεο.
Σα θελά, φκσο, απηνχ ηνπ λφκνπ είλαη αξθεηά ζεκαληηθά, γηαηί δε ιακβάλεηαη κέξηκλα γηα λένπο θάησ ησλ 15
εηψλ, νη νπνίνη έρνπλ παξαηήζεη ην ζρνιείν θαη βξίζθνληαη ζην έιενο εθκεηαιιεπηψλ, ή θαη αξθεηνί απφ
απηνχο απαζρνινχληαη ζε επηρεηξήζεηο, πνπ ρξεηάδνληαη ππεξσξηαθή πξνζθνξά εξγαζίαο ζε ζπγθεθξηκέλεο
πεξηφδνπο (θέληξα δηαζθέδαζεο, εζηηαηφξηα).» (Γεωργοφλασ 2003: ζει.253)

«Ζ παηδηθή εξγαζία, ε αλεξγία, ε ππναπαζρφιεζε ή ε επθαηξηαθή απαζρφιεζε ησλ λέσλ, αιιά θαη νη
δπζκελείο φξνη θαη ζπλζήθεο παξνρήο ηεο λεαληθήο εξγαζίαο, νπσζδήπνηε ελνρνπνηνχληαη γηα ηελ εθδήισζε
αληηθνηλσληθήο ζπκπεξηθνξάο ζηνπο αλειίθνπο θαη γεληθφηεξα ζηηο λεαληθέο ειηθίεο. Δχζηνρα έρεη παξαηεξεζεί
φηη νη λένη πνπ βξίζθνληαη ζην πεξηζψξην ηεο απαζρφιεζεο ηνπνζεηνχληαη ζην θέληξν ηεο δηθαζηηθήο
πξνζνρήο.

΢ην απνηέιεζκα απηφ έρνπλ θαηαιήμεη αξθεηέο εξεπλεηηθέο πξνζπάζεηεο, πνπ επηρεηξνχλ λα ζπζρεηίζνπλ ηελ
χπαξμε ή φρη θαη ην είδνο ηεο εξγαζηαθήο απαζρφιεζεο, κε ηε κειινληηθή εθδήισζε παξαβαηηθήο
ζπκπεξηθνξάο ηνπ αλειίθνπ, θπξίσο δε λα νξίζνπλ σο πξνπαξαβαηηθνχο παξάγνληεο ζπγθεθξηκέλεο
εξγαζηαθέο ζπλζήθεο θαη φξνπο απαζρφιεζεο. Λφγσ, φκσο, ηνπ λεαξνχ ηεο ειηθίαο, ε κεηαβιεηή «εξγαζία»
δελ ήηαλ ινγηθφ λα νξηνζεηεζεί αλεμάξηεηα απ’ ηε κεηαβιεηή «ζπνπδέο». Ο αλήιηθνο, κέρξη θάπνηα ειηθία, έρεη
ηελ ππνρξέσζε εθπαίδεπζεο, πνπ απνθιείεη ηελ εξγαζηαθή ηνπ ελαζρφιεζε. ΢’ απηέο ηηο ειηθίεο, ε δνπιεηά
ηνπ αλειίθνπ είλαη δνπιεία, γη’ απηφ θαη ζηηο πεξηζζφηεξεο αλαπηπγκέλεο ρψξεο απαγνξεχεηαη κε ην λφκν,
άζρεηα αλ ζηελ πξάμε δε ζπκβαίλεη απηφ. Πξέπεη, επίζεο, λα ζεκεησζεί φηη ν παξάγνληαο εξγαζία δελ είλαη
δπλαηφ λα λνεζεί μερσξηζηά απφ ηνλ παξάγνληα «θνηλσληθή ηάμε». Αξθεηέο, άιισζηε, απ’ ηηο κειέηεο πνπ
δηαπξαγκαηεχνληαη ηε ζπγθεθξηκέλε ζπζρέηηζε εκπεξηέρνπλ ην ζηνηρείν απηφ, απ’ ηε ζηηγκή πνπ ε ίδηα ε
εξγαζία ησλ αλειίθσλ αθνξά παηδηά θησρψλ νηθνγελεηψλ ή θησρψλ θνηλσληθψλ νκάδσλ.

(…) ΋κσο, άιιεο έξεπλεο έρνπλ δείμεη φηη ν ειεχζεξνο θαη αζπκβίβαζηνο ραξαθηήξαο ηνπ λένπ είλαη θνηλφ
αγαζφ θαη δε ραξαθηεξίδεη κφλν κηα νκάδα, ε νπνία θαη ζηηγκαηίδεηαη σο πξνπαξαβαηηθή. Σα δεηηαλάθηα θαη ηα
παηδηά ηνπ δξφκνπ, ηα γλσζηά «παηδηά ησλ θαλαξηψλ», πνιχ ζπρλά, είλαη απνηειέζκαηα θαη φρη ππαίηηα ηεο
θαηάζηαζεο, ζηελ νπνία βξίζθνληαη, κηαο θαηάζηαζεο πνπ κπνξεί λα ηα θάλεη ζχκαηα, αιιά ζπάληα ζχηεο.

Μηα δεχηεξε κεγάιε νκάδα εξεπλψλ αληηθξνχεη ηε ζέζε φηη ν πξνπαξαβαηηθφο αλήιηθνο είλαη ηεκπέιεο θαη
θπγφπνλνο. Έξεπλεο πνπ έγηλαλ ζηνλ ειιαδηθφ ρψξν έδεημαλ φηη έλαο κεγάινο αξηζκφο δπζθνηλσληθψλ
παηδηψλ έρνπλ ήδε εηζέιζεη ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη ν αξηζκφο απηφο γίλεηαη αθφκε κεγαιχηεξνο, φηαλ
αλαθεξφκαζηε ζηηο ζνβαξφηεξεο πεξηπηψζεηο παξαβαηηθφηεηαο. Ζ εξγαζηαθή ηνπο θαηάζηαζε, φκσο, δελ
αθνξά ζηαζεξή θαη πιήξε απαζρφιεζε, αιιά πξφζθαηξε απαζρφιεζε ή ππναπαζρφιεζε ή, αθφκε, θαη
αλεξγία. Καη κάιηζηα, νη λένη απηνί παξέρνπλ αλεηδίθεπηε, θζελή εξγαζία, θαζψο φρη κφλν δελ έρνπλ ηχρεη
θακηάο ηερληθήο ή επαγγεικαηηθήο εθπαίδεπζεο, αιιά ζπρλά δελ έρνπλ νινθιεξψζεη νχηε ηε ζηνηρεηψδε
εθπαίδεπζε. Οχηε ιφγνο, βέβαηα δε γίλεηαη, γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο, θαζψο ε ίδηα
ε νηθνγέλεηα θξνληίδεη λα βξεζεί δνπιεηά, ακέζσο κφιηο δηαγλσζηνχλ ηα πξψηα ζεκάδηα καζεζηαθψλ
δπζθνιηψλ ή θαη αδηαθνξίαο ζηα ζρνιηθά θαζήθνληα. ΋πσο ελδεηθηηθά αλαθέξεη ε Υ. Θενδσξάθε-
Παλαγησηάθε, επηκειήηξηα Αλειίθσλ: «Απφ ην ΢επηέκβξε ηνπ 1987 κέρξη ηνλ Ηνχιην ηνπ 1988, ην Γηθαζηήξην
επέβαιε αλακνξθσηηθά κέηξα ζε 267 αλειίθνπο ειηθίαο 9 έσο 17 ρξφλσλ. Απ’ απηνχο, νη 40 ήηαλ
αλεπάγγειηνη θαη είραλ δηαθφςεη ηε βαζηθή εθπαίδεπζε. Μεηά απφ πξνζπάζεηέο καο, βξήθαλ εξγαζία 20

91
αλήιηθνη πνπ κέρξη ζηηγκήο εμειίζζνληαη ηθαλνπνηεηηθά. Οη άιινη 20 πνπ δελ κπνξέζακε λα ηαθηνπνηήζνπκε
επαλήιζαλ ζην Γηθαζηήξην κε λέα αδηθήκαηα». (…)

Σέινο, αξθεηέο ζεσξίεο ξίρλνπλ ην βάξνο ηεο εξεπλεηηθήο κειέηεο ζηνπο εξγαζηαθνχο φξνπο θαη ηηο ζπλζήθεο
απαζρφιεζεο, νη νπνίνη κε ηνλ ζπλδπαζκφ θαη άιισλ εγθιεκαηνγφλσλ, πεξηβαιινληηθψλ θαη άιισλ
θνηλσληθψλ παξαγφλησλ νδεγνχλ ην λέν εξγαδφκελν ζην έγθιεκα. ΢’ απηφ ην πιαίζην εληάζζνληαη νη έξεπλεο
ησλ Shaw θαη Mckay γηα ηελ απμεκέλε εγθιεκαηηθφηεηα ζηηο βηνκεραληθέο δψλεο, αιιά θαη δηάθνξεο
καξμίδνπζεο κειέηεο γηα ηελ εγθιεκαηηθφηεηα σο πνιηηηθή ησλ εξγαδνκέλσλ ησλ θαηψηεξσλ θνηλσληθψλ
ζηξσκάησλ.» (΋.π. ζει.138-140).

¨Σν κεγάιν εξψηεκα θάζε θνξά πνπ αλαζηαηψλεηαη ε θνηλή γλψκε απφ θάπνην εηδερζέο έγθιεκα αλειίθνπ
είλαη πνηνο θηαίεη θαη πνηνο επζχλεηαη γηα λα θζάζεη έλα κηθξφ παηδί ζηελ αδηαλφεηε γηα ηελ ειηθία ηνπ
απφθαζε λα εγθιεκαηήζεη. (…)Αλακθηζβήηεηα, ε νηθνγέλεηα παίδεη πξσηαξρηθφ ξφιν. Πξνβιεκαηηθνί,
αδηάθνξνη θαη άζηαηνη γνλείο, πνπ βξίζθνληαη ζε ζπγθξνχζεηο θαη αληηπαιφηεηα κεηαμχ ηνπο, πνπ δελ
αθηεξψλνπλ ρξφλν λα επηθνηλσλήζνπλ κε ηα παηδηά ηνπο θαη πνπ πηζαλψο θξνληίδνπλ λα θαιχςνπλ κφλν ηα
πιηθέο αλάγθεο θαη απαηηήζεηο ησλ παηδηψλ ηνπο, δεκηνπξγνχλ θιίκα αλαζθάιεηαο ζηελ νηθνγέλεηα θαη σζνχλ
ηα παηδηά λα θαιχςνπλ ηα θελά ηνπο εθηφο ηνπ ζπηηηνχ ζε επηθίλδπλεο ζπλαλαζηξνθέο θαη χπνπηα θαη
θζνξνπνηά γηα ηελ επαίζζεηε ειηθία ηνπο θέληξα δηαζθεδάζεσο, φπνπ δηαθηλνχληαη εμαξηεζηνγφλεο νπζίεο θαη
ζπρλάδνπλ κεγαιχηεξεο ειηθίαο εγθιεκαηηθά άηνκα πνπ ηνπ κπνχλ ζηελ παξαβαηηθφηεηα.

Ζ έιιεηςε, πεξαηηέξσ, πξνηχπσλ, ηδαληθψλ, νξακάησλ, αιιά ηδίσο ν ριεπαζκφο θαη πεξηθξφλεζε ησλ
εζηθψλ αμηψλ ηφζν κέζα ζηελ νηθνγέλεηα, φζν θαη ζην επξχηεξν θνηλσληθφ πεξηβάιινλ, φπνπ αλαπηχζζνληαη
νη λεαξνί βιαζηνί, ζηεξνχλ ηνπο λένπο απφ ηα εξείζκαηα θαη ηνπο κεραληζκνχο ακχλεο θαη αληίζηαζεο ζηηο
πξνθιήζεηο θαη ηνλ θαηαηγηζκφ ησλ αξλεηηθψλ εξεζηζκάησλ πνπ πξνβάιιεη ε θαηαλαισηηθή θαη
ηερλνθξαηνχκελε θνηλσλία καο.» (Γεκελάο 2007. Παξαβαηηθνί αλήιηθνη. Καζεκεξηλή, ζ.6, 7.2007).

΢ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε, ν λένο, θαη πην ζπγθεθξηκέλα ην παηδί ησλ θησρψλ θαη κεζαίσλ ζηξσκάησλ
βηψλεη ηελ αδηθία θαη ηελ εθκεηάιιεπζε ελφο ζπγθεθξηκέλνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο, κε εμίζνπ ζπγθεθξηκέλνπο
ρεηξηζκνχο. Σελ αδηθία ινηπφλ ζα πηνζεηήζεη σο ηξφπν δσήο, αθνχ απφ ηα πξψηα θαη πην αζψα ρξφληα ηνπ
έκαζε λα ζηεξείηαη φια εθείλα πνπ ηνπ είλαη απαξαίηεηα γηα κηα αμηνπξεπή δσή, πνπ ζα ηνλ εθνδίαδαλ λα
αληαπεμέξζεη ζ’ απηή, δειαδή ηε κάζεζε θαη ηε γλψζε. ΢ηελ πνξεία ηεο δσήο ηνπ ζα απνηειέζεη θζελφ
επέιηθην εξγαηηθφ δπλακηθφ, αλεηδίθεπην εξγάηε, αλαζθάιηζην, πξνζθέξνληαο ηελ εξγαηηθή ηνπ δχλακε πνιιέο
θνξέο ππφ αθαηάιιειεο ζπλζήθεο. Με απηνχο ηνπο ηξφπνπο θαηαδηθάδεηαη ε δσή ησλ παηδηψλ θαη ησλ λέσλ
κειψλ ηεο θνηλσλίαο, θαη δπζηπρψο φπσο είδακε θαη πην πάλσ, πνιιά λεαξά άηνκα νδεγνχληαη ζε
παξαβαηηθέο θαη εγθιεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο.

¨Ζ ζεσξεηηθή πξνζέγγηζε ηεο θξηηηθήο ηεο αληεγθιεκαηηθήο πνιηηηθήο γηα ηνλ παξαβαηηθφ αλήιηθν, κε
πξσηεχνληα ζεκείν ηε «βιαπηηθφηεηα», έρεη σο θχξην πιαίζην αλαθνξάο ηνπο ΢ηνηρεηψδεηο Καλφλεο γηα ηελ
Απνλνκή ηεο Γηθαηνζχλεο ζηνπο Νένπο, πνπ πηνζεηήζεθαλ απφ ηε Γεληθή ΢πλέιεπζε ηνπ ΟΖΔ ζηηο 29
Ννεκβξίνπ 1985. ΢ηηο γεληθέο αξρέο ησλ θαλφλσλ, ηνλίδεηαη ε αλάγθε λα ιακβάλνληαη ζεηηθά κέηξα γηα ηνπο
αλειίθνπο κέζα απφ ηελ θηλεηνπνίεζε θνξέσλ φπσο ε νηθνγέλεηα, ην ζρνιείν θαη ε θνηλφηεηα. Απψηεξνο
ζηφρνο είλαη ε παξαγσγή ηεο πξνζσπηθήο επεκεξίαο ησλ λέσλ, ε αλάπηπμε θαη θαιιηέξγεηα θαιχηεξσλ
θνηλσληθψλ ζρέζεσλ, ε παξνρή Παηδείαο, επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο, ζηήξημεο θαη ε πξνζηαζία ησλ
δηθαησκάησλ ηνπο. Θα πξέπεη λα απνθεχγεηαη ε αλάγθε παξέκβαζεο ηνπ επίζεκνπ θνηλσληθνχ ειέγρνπ, γηα
λα απνθεπρζνχλ νη αξλεηηθέο ζπλέπεηεο πνπ ζα έρεη ν ζηηγκαηηζκφο. ΋ηαλ ε θξαηηθή παξέκβαζε θξίλεηαη
αλαγθαία, ζα πξέπεη λα εμαζθαιηζηεί ε δεηνχκελε αλζξσπηζηηθφηεξε κεηαρείξηζε. ΋πσο αλαθέξεηαη ζρεηηθά
ζε ζχζηαζε ηνπ ΢πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο γηα ηηο θνηλσληθέο αληηδξάζεηο ζηε λεαληθή παξαβαηηθφηεηα, «φια
ηα κέηξα πνπ ιακβάλνληαη γηα ηνπο λένπο ζα πξέπεη λα έρνπλ παηδεπηηθφ ραξαθηήξα… νη θπβεξλήζεηο… λα

92
βεβαηψλνληαη πσο νη παξεκβάζεηο επηζπκβαίλνπλ, θαηά πξνηίκεζε ζην θπζηθφ ηνπο πεξηβάιινλ».
(Γεωργοφλασ 2003: ςελ. 36-37)

Οη λφκνη θαη ηα δηαηάγκαηα γηα ηνπο λένπο κπνξεί λα είλαη ζαθείο, σζηφζν ζε έλα ζχζηεκα πνπ ην ίδην ζξέθεη
θαη γελλά ηελ αδηθία, είλαη άηνπν θαη νπηνπηθφ λα κηιάκε γηα δηθαηνζχλε. Πην ζπγθεθξηκέλα, «Δθαηνληάδεο
παηδηά, λαη ζηελ θπξηνιεμία παηδηά, βξίζθνληαη απηή ηε ζηηγκή κέζα ζε πγξέο θαη ζθνηεηλέο θπιαθέο. Σν
«ζσθξνληζηηθφ ζχζηεκα» δελ θάλεη, βιέπεηε, δηαθξίζεηο. Γηαθαηέρεηαη ζε φια ηα επίπεδα απφ ηελ ίδηα
«ηπθιή», εθδηθεηηθή θαη ηηκσξεηηθή αληίιεςε. Κάλεη πσο δελ βιέπεη φηη νη θπιαθέο αλειίθσλ είλαη απνηέιεζκα
κηαο θνηλσληθά άδηθεο πνιηηηθήο, πνπ δεκηνπξγεί ηνπο φξνπο θαη ηηο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ «παξαβαηηθφηεηα».
Κάλεη πσο δελ βιέπεη φηη ε απνπζία ελφο δηθηχνπ πξφιεςεο, θξνληίδαο θαη πξνζηαζίαο ηνπ παηδηνχ θαη ηνπ
εθήβνπ, είλαη απηή πνπ εληείλεη ηε θηψρεηα, ηηο αληζφηεηεο θαη ηηο δηαθξίζεηο. Λχζε δελ κπνξεί λα είλαη ν
εγθιεηζκφο θαη ε ηηκσξία. Λχζε δελ κπνξεί λα είλαη ε δηα ηεο βίαο «ζπκκφξθσζε». Λχζε δελ κπνξεί λα είλαη ε
παξακνλή ησλ εθήβσλ ζε θειηά ρσξίο κφξθσζε θαη ηαηξηθή θξνληίδα.» (Πρωτοβουλία για τα δικαιώματα των
κρατουμζνων.(ςυλλογική προςπάθεια που αφορά κυρίωσ τισ ςυνθήκεσ κράτηςησ ςε κρατητήρια και φυλακζσ). At
http://www.keli.gr/)

Υαξαθηεξηζηηθή είλαη ε εηθφλα πνπ αληίθξηζαλ ηα κέιε ηεο ¨Πξσηνβνπιίαο γηα ηα δηθαηψκαηα ησλ
θξαηνπκέλσλ¨ ζηηο Φπιαθέο Αλειίθσλ Βφινπ, ηελ Κπξηαθή 20 Ηνπλίνπ 2010. «Ζ πξαγκαηηθφηεηα πνπ
αληηθξίζακε μεπεξλά θάζε λνζεξή θαληαζία κηαο θαη ζην ζθιεξφ πξφζσπν ηεο Πνιηηείαο πνπ επηκέλεη λα
ζηέιλεη ζηα θάηεξγα αλήιηθα παηδηά θαη εκκέλεη ζην λα κελ εθαξκφδεη ζεζκνζεηεκέλα κέηξα ελαιιαθηηθήο
έθηηζεο πνηλψλ, έξρνληαη λα πξνζηεζνχλ νη άζιηεο ζπλζήθεο δηαβίσζεο ησλ θπιαθηζκέλσλ παηδηψλ. ΢χκθσλα
θαη κε ηα ιεγφκελα ηνπ Γηεπζπληή ησλ θπιαθψλ, πεξηζζφηεξεο απφ 160 παηδηθέο ςπρέο ζηνηβάδνληαη ζε
ρψξνπο αθαηάιιεινπο, ρσξίο δπλαηφηεηα θαζεκεξηλνχ πξναπιηζκνχ. Ηδηαίηεξα, ην ηειεπηαίν δηάζηεκα κε ηελ
επίθαζε ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο έρνπλ πεξηθφςεη φια πξνγξάκκαηα θνηλσληθήο ππνζηήξημεο θαη
επηκφξθσζεο ησλ παηδηψλ, ελψ έρνπλ θηάζεη θαη ζην ζεκείν λα κεηψζνπλ αθφκα θαη ηηο κεξίδεο θαγεηνχ! Σν
αλάιγεην πξφζσπν ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο θαη ηεο ειιεληθήο δηθαηνζχλεο θαίλνληαη μεθάζαξα φηαλ πεξίπνπ
110 απφ ηνπο θξαηνπκέλνπο βξίζθνληαη ζηε θπιαθή σο ππφδηθνη πεξηκέλνληαο λα δηθαζηνχλ, ελψ πεξίπνπ 25
παηδηά δελ έρνπλ θξεβάηηα θαη θνηκνχληαη ζε ηξαπέδηα ή/θαη παηψκαηα.» (φ.π.)

Ζ νπζία βξίζθεηαη, φπσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ, ζην φηη ην πνιηηηθφ ζχζηεκα θαζνξίδεη θαη επεξεάδεη
ζεζκνχο φπσο ηελ νηθνγέλεηα, ηελ εθπαίδεπζε θαη αθφκα πεξηζζφηεξν ην θχξην φξγαλφ ηνπ, ην θξάηνο. Απηφ
επζχλεηαη γηα ηε δεκηνπξγία αληζνηήησλ, σο εθ ηνχηνπ γηα ηελ έλδεηα θαη ηα δεηλά πνπ απηή επηθέξεη κε
κνλαδηθά ζχκαηα ηελ ηάμε ησλ εξγαηψλ, ησλ εξγαδνκέλσλ θαη γεληθφηεξα ησλ θησρψλ ιατθψλ ζηξσκάησλ.
¨Απηνί πνπ καο έθιεςαλ ην βηβιίν απφ ην ρέξη, καο θαηεγνξνχλ φηη κείλακε αδηάβαζηνη¨, είρε πεη ν Μπξερη, θαη
απηφ θαίλεηαη απφ ηελ έιιεηςε ηεο παηδείαο θαη ηνπ νπζηαζηηθνχ ξφινπ ηνπ ζρνιείνπ ζηα άηνκα θαη ζηελ
θνηλσλία πνπ απηά απαξηίδνπλ. Απηφ πξνθχπηεη απφ ην ηη παηδεία ζέιεη έλα πνιηηηθφ ζχζηεκα θαη κηα θνηλσλία
γηα ηα κέιε ηεο. Καη αλάινγα επηιέγεη αλ ζέιεη έλα ζρνιείν ην νπνίν ζα κνξθψλεη νπζηαζηηθά ηε λενιαία, ζα
θξνληίδεη λα αλαπηχζζεη ηηο ηθαλφηεηεο ησλ παηδηψλ θαη ζα εηνηκάδεη ηελ απξηαλή γεληά επηζηεκφλσλ θαη
κνξθσκέλσλ αηφκσλ πνπ ζα έρνπλ άκεζε επαθή κε ηηο ηέρλεο θαη γεληθφηεξα ηνλ πνιηηηζκφ, έρνληαο έηζη ηα
εθφδηα γηα κηα δσή πνπ ζα εμειίζζνληαη λνεηηθά θαη πλεπκαηηθά, ζπγθξνηψληαο ηφζν ηελ ηζνξξνπία γηα ηνπο
ίδηνπο θαη θαη’ επέθηαζε γηα νιφθιεξε ηελ θνηλσλία.

΋ηαλ πάιη ε ίδηα θνηλσλία επηιέγεη έλα ζρνιείν πιήξσο ππνηαγκέλν ζηηο επηηαγέο ηεο αγνξάο, έλα ζρνιείν
ζην νπνίν ζα έρνπλ πξφζβαζε θαη ζα απνθνηηνχλ κφλν νη γφλνη ησλ νηθνγελεηψλ κε νηθνλνκηθή επξσζηία, πνπ
δελ ζα έρεη ζαλ ζηφρν ηελ νπζηαζηηθή κφξθσζε ησλ παηδηψλ αιιά ζα ζηνρεχεη απνθιεηζηηθά ζηελ θαηάξηηζε
ησλ απξηαλψλ εξγαδνκέλσλ, ηφηε ε θνηλσλία ζα ιακβάλεη ηα αληίζηνηρα απνηειέζκαηα ηα νπνία ζα θαίλνληαη
θπξίσο ζην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ. Απηφ ζεκαίλεη πσο ζα έρεη κέιε πνπ ε ίδηα θαηαδίθαζε ζε έιιεηςε γλψζεσο
θαη επνκέλσο ζε άγλνηα θαη αληθαλφηεηα λα εξκελεχζνπλ θαη λα θαηαλνήζνπλ φηη ζπκβαίλεη γχξσ ηνπο, ζα έρεη
ζηξαηηέο αλέξγσλ θαη αλεηδίθεπησλ εξγαηψλ, αηφκσλ πνπ ρσξίο ηε δχλακε ηεο γλψζεο ζηξέθνληαη ζε ηπθιή

93
θαη ρσξίο έιεγρν βία. Έηζη πξνθχπηεη θαη ε άκεζε ζχλδεζε ηνπ ζρνιείνπ κε ηελ εξγαζία, ηνπο κηζζνχο πνπ
φηαλ νη εξγαδφκελνη έρνπλ ιάβεη ηε κφξθσζε πνπ ηνπο αμίδεη, ιακβάλνπλ ηνπο κηζζνχο πνπ αλαινγνχλ ζηελ
παξνρή ηεο εξγαηηθήο ηνπο δχλακεο, θαη ηφηε εξγάδνληαη γηα ην θαιφ ηνπ ζπλφινπ θαη γηα ηελ επεκεξία ηνπ
ηφπνπ ηνπο.

΢πκπεξαζκαηηθά, έλα πνιηηηθφ ζχζηεκα πνπ έρεη εμαζθαιίζεη ζηα κέιε ηεο ηε κφξθσζε θαη ηνλ πνιηηηζκφ
πνπ ηνπο αμίδεη, ηελ πγεία θαη ηηο εξγαζηαθέο ζπλζήθεο πνπ αξκφδνπλ ζηνπο αλζξψπνπο, ηε ζίηηζε, ηε
ζηέγαζε, ηελ αλάπαπζε θαη ηνλ ειεχζεξν ρξφλν, έρεη εμαζθαιίζεη ηελ νπζηαζηηθή πξφνδν θαη αλέιημε ηφζν
ησλ κειψλ επηκέξνπο, φζν θαη ηεο θνηλσλίαο επξχηεξα. ΋ινη ζα εξγάδνληαη ζπιινγηθά θαη ρσξίο αληαγσληζκφ,
ρσξίο λα αγσληνχλ θαη λα επηβηψλνπλ εηο βάξνο άιισλ νκάδσλ ή αηφκσλ, εμαζθαιίδνληαο ην θχξνο θαη απηά
πνπ επηζπκνχλ γηα ηε δσή ηνπο, κέζσ ηεο εξγαζίαο. Μ’ απηφλ ηνλ ηξφπν ζα δηακνξθψλνπλ κηα θνηλσλία
ζχκθσλα κε ηηο αλάγθεο ηνπο. Οχηε ε αδηθία, νχηε ε αληζφηεηα θαη ε εθκεηάιιεπζε είλαη θάηη λνκνηειεηαθφ θαη
ακεηάβιεην. ΢ην ρέξη ησλ αλζξψπσλ είλαη λα ρηίζνπλ ηνλ θφζκν πνπ ζέινπλ γηα ηνπο ίδηνπο θαη γηα ηελ
απξηαλή γεληά, έλαλ θφζκν αλάινγν κε ηηο αλάγθεο θαη ηηο αμίεο πνπ νη ίδηνη ζέινπλ γηα λα πνξεπηνχλ ζηε δσή
ηνπο.

94
10.ΘΔΧΡΗΔ΢ ΜΑΘΖ΢Ζ΢
Θεσξίεο εζηίαζαλ σζηφζν ζηελ κάζεζε ηεο εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο φπνπ πξφθεηηαη γηα ηδέεο θαη
ζπκπεξηθνξέο νη νπνίεο καζαίλνληαη θαη ελζαξξχλνπλ ηε βία. Δπίζεο εζηηάδεη ζηνπο πνιηηηζκνχο θαη ζηνπο
ππνπνιηηηζκνχο φπνπ απηέο ιακβάλνπλ ρψξα. Ο Μέξηνλ θαη αξγφηεξα ν Messner θαη ν Rosenfeld ζπλέδεζαλ
ην έγθιεκα κε ηηο ηδέεο ηνπ θπξίαξρνπ Ακεξηθαληθνχ πνιηηηζκνχ. Ο Cohen πεξηέγξαςε ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν
πξνέθπςαλ ρσξηζηέο αξλεηηθέο ππννκάδεο κεηαμχ ησλ ζπκκνξηψλ ησλ λέσλ πνπ ζθφπηκα αλαπνδνγχξηζαλ
ηηο αμίεο ηνπ θπξίαξρνπ Ακεξηθαληθνχ πνιηηηζκνχ. Ζ κάζεζε ζρεηίδεηαη κε ηηο ζπλήζεηεο θαη ηε γλψζε πνπ
αλαπηχζζνληαη σο απνηέιεζκα ησλ εκπεηξηψλ ηνπ αηφκνπ θαη δηαθξίλεηαη απφ ηελ εθκαζεκέλε θαη ηελ
ελζηηθηψδε ζπκπεξηθνξά ε νπνία είηε παξνπζηάδεηαη ζην άηνκν θαηά ηε γέλλεζε είηε θαζνξίδεηαη απφ ηε
βηνινγία.

Μηα απφ ηηο παιαηφηεξεο δηαηππψζεηο ζρεηηθά κε ηε θχζε ηεο κάζεζεο αλήθεη ζηνλ Αξηζηνηέιε (384-322 π.
Υ.). Τπνζηήξημε φηη φιε ε γλψζε απνθηηέηαη κέζσ ηεο εκπεηξίαο, πσο θακία δελ είλαη εγγελήο ή ελζηηθηψδεο
θαη πσο νη βαζηθέο αηζζεηήξηεο εκπεηξίεο ζρεηίδνληαη κε θάζε κηα ζην κπαιφ επεηδή εκθαλίδνληαη ζε
αλακθίβνιεο ζρέζεηο κε ηνλ θαζέλα φπσο αιιειεπηδξνχλ κε ην αληηθείκελν. Ο Αξηζηνηέιεο ηππνπνίεζε
ηέζζεξηο λφκνπο γηα ην ζπλεηξκφ πνπ πεξηέγξαθαλ απηέο ηηο ζρέζεηο: ηνλ λφκν ηεο νκνηφηεηαο, ηνλ λφκν ηεο
αληίζεζεο, ηνλ λφκν ηεο επηηπρίαο ζηελ επνρή, θαη ηνλ λφκν ηεο ζπλχπαξμεο ζην ρψξν. Οη πην ζχλζεηεο ηδέεο
ζχκθσλα κε ηνλ Αξηζηνηέιε, είλαη φιεο φζεο ρηίδνληαη έμσ απφ απηνχο ηνπο απινχο ζπλεηξκνχο κεηαμχ ησλ
αηζζεηήξησλ εκπεηξηψλ. Ο ζπλεηξκφο έρεη γίλεη ε θπξίαξρε ζεσξία κάζεζεο κέζα απφ ηνπο αηψλεο έσο ηελ
ησξηλή επνρή. Γηακνξθψζεθε απφ θάπνηνπο θηινζφθνπο φπσο φ Υνκπο, ν Λνθ θαη ν Υηνπκ, θαη ήηαλ ε βάζε
γηα ηα πξψηα πεηξάκαηα ζηελ εθκάζεζε ηεο αλζξψπηλεο κλήκεο, πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε απφ ηνλ
Ebbinhaus, φπσο θαη ηα πξψηα πεηξάκαηα ζηελ κάζεζε ησλ δψσλ πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ απφ ηνλ
Thorndike. Ζ ζπκπεξηθνξηζηηθή επαλάζηαζε αληηθαηαζηάζεθε αηζζεηά απφ ηα εξεζίζκαηα θαη ηηο απαληήζεηο
γηα ηηο δηαλνεηηθέο εηθφλεο ζε πξψηκεο επνρέο, αιιά δηαηήξεζε ηε βαζηθή ηδέα φηη ε κάζεζε νινθιεξψλεηαη
κέζσ ηνπ ζπλεηξκνχ.

Τπάξρνπλ ηξεηο βαζηθνί ηξφπνη πνπ ηα άηνκα καζαίλνπλ κέζσ ηνπ ζπζρεηηζκνχ. Ο πην απιφο ηξφπνο είλαη ε
θιαζζηθή βειηίσζε, φπσο πεξηγξάθηεθε επίζεκα απφ ηνλ Παχισθ. Κάπνηα εξεζίζκαηα ζα παξαρζνχλ ζε
δεδνκέλε απφθξηζε ρσξίο θακία πξνγελέζηεξε θαηάξηηζε ηνπ νξγαληζκνχ. Γηα παξάδεηγκα, έλαο ζθχινο ζα
είλαη κε ζπλέπεηα ζηαινεθθξηηηθφο φηαλ ηνπ παξνπζηάδεηαη θξέαο. Ο Παβιψθ κε ζπλέπεηα έδεηρλε ην θξέαο ζηα
ζθπιηά καδί κε θάπνην άιιν εξέζηζκα πνπ δελ ηνπο παξήγαγε ζηειφξξνηα- γηα παξάδεηγκα, ν ήρνο
θνπδνπληνχ. Βξήθε φηη κεηά απφ ελψζεηο ν ήρνο ηνπ θνπδνπληνχ απφ κφλνο ηνπ ήηαλ ηθαλνπνηεηηθφο γηα λα
παξάγεη ζηειφξξνηα ζην ζθχιν. Απηφ πνπ ν Παβιψθ θαηέδεημε ήηαλ πσο νη ζπκπεξηθνξέο κπνξνχλ λα
καζεπηνχλ απφ ηνλ ζπλεηξκφ: Δάλ ν ήρνο ηνπ θνπδνπληνχ ζρεηίδεηαη κε ζπλέπεηα κε ηελ παξνπζίαζε ηνπ
θξέαηνο, ηφηε ν ζθχινο καζαίλεη λα εθθξίλεη ζάιην ζηνλ ήρν ηνπ θνπδνπληνχ κφλν. ΢ε κηα θιαζζηθή θαηάζηαζε
ν νξγαληζκφο είλαη παζεηηθφο θαη καζαίλεη ηη λα πξνζδνθά απφ ην πεξηβάιινλ. ΢ε κηα θαζνξηζκέλε
πξνεηνηκαζία (operant conditioning) ν νξγαληζκφο είλαη δξαζηήξηνο θαη καζαίλεη πσο λα παίξλεη απηφ πνπ
ζέιεη. Ζ θαζνξηζκέλε ζπκπεξηθνξά (operant conditioning) ζρεηίδεηαη θαηά ηνλ B.F. Skinner, πηζαλφλ κε ηελ
θπξίαξρε ζεσξία ζηελ ςπρνινγία θαζψο ρξεζηκνπνηεί βξαβεία θαη ηηκσξίεο γηα λα εληζρχζεη ηηο
ζπκπεξηθνξέο. Γηα παξάδεηγκα, νη αξνπξαίνη ίζσο λα κπνξνχλ λα δηδαρζνχλ λα πηέδνπλ έλα κνριφ κέζσ ηεο
αληακνηβήο ηεο ζπκπεξηθνξάο κε θαγεηφ ή κε ηηκσξία κε ειεθηξνζφθ γηα ηελ απνηπρία λα παηήζνπλ ην
κνριφ. Ο αξνπξαίνο καζαίλεη λα ιεηηνπξγεί ζην πεξηβάιινλ ηνπ κέζσ ηνπ ζπλεηξκνχ ησλ βξαβείσλ θαη ησλ
ηηκσξηψλ κε ηηο ζπκπεξηθνξέο ηνπο. Ζ θαζνξηζκέλε πξνεηνηκαζία (operant conditioning) είλαη έλαο άιινο
ηξφπνο κάζεζεο κέζσ ζπλεηξκψλ.

Δλψ θαη ε θιαζζηθή θαη ε θαζνξηζκέλε (operant) θαηάζηαζε ζρεηίδνληαη κε ηε ζρνιή ζπκπεξηθνξηζκνχ ηεο
ζεσξίαο εθκάζεζεο, κηα ηξίηε ζεσξία πεξηγξάθεη πσο νη άλζξσπνη καζαίλνπλ απφ ηελ πξνζπάζεηα
ζπλεηξκνχ λα ζπλδπάδνπλ ηελ θαζνξηζκέλε πξνζπάζεηα (operant conditioning) θαη ζηνηρεία απφ ηε γλσζηηθή

95
ςπρνινγία. Σελ απνθάιεζε θνηλσληθή ζεσξία κάζεζεο. Γίλεη έκθαζε ζην ζεκείν φηη ε ζπκπεξηθνξά ίζσο λα
εληζρχεηαη φρη κφλν κέζσ ησλ πξαγκαηηθψλ βξαβείσλ θαη ηηκσξηψλ, αιιά επίζεο κέζσ ησλ πξνζδνθηψλ πνπ
καζαίλνληαη απφ ην ηη ζπκβαίλεη ζε άιινπο αλζξψπνπο. Δλψ ε θιαζζηθή θαη ε θαζνξηζκέλε ζπκπεξηθνξά
(operant conditioning) δνθηκάδνληαη εθηελψο κε πεηξάκαηα ζε δψα, ε εθκάζεζε ηεο θνηλσληθήο ζεσξίαο
εζηηάδεη πεξηζζφηεξν ζηελ αλζξψπηλε εθκάζεζε απφ ηελ πξνζνρή ζε πςειφηεξεο λνεηηθέο πξνφδνπο.

Έλαο λεφηεξνο εγθιεκαηνιφγνο ν νπνίνο παξνπζίαζε ηε ζεσξία ηνπ εγθιήκαηνο σο θαλνληθή καζεκέλε
ζπκπεξηθνξά ήηαλ ν Grade Trade (1843-1904) ν νπνίνο απέξξηςε ηε ζεσξία ηνπ Λνκπξφδν φηη ην έγθιεκα
αηηηνινγείηαη απφ βηνινγηθή αλσκαιία, ππνζηεξίδνληαο φηη νη εγθιεκαηίεο ήηαλ πξσηίζησο θαλνληθνί άλζξσπνη
νη νπνίνη, απφ αηχρεκα ζηε γέλλεζε, εηζρψξεζαλ ζε αηκφζθαηξα ζηελ νπνία κάζαηλαλ ην έγθιεκα ζαλ ηξφπν
δσήο. Γηαηχπσζε ηε ζεσξία ηνπ ζε φξνπο ¨κίκεζεο ηνπ λφκνπ¨, νη νπνίνη ήηαλ παξφκνηνη κε ηνπο λφκνπο ηνπ
Αξηζηνηέιε γηα ηε κάζεζε πνπ ππνζηεξίδεη φηη εζηηάδεη ζε ζπλεηξκνχο κεηαμχ ησλ αηφκσλ παξά απφ ηελ
αίζζεζε κέζα ζε έλα άηνκν. ΋πσο ε απζεληηθή ζεσξία ηνπ Αξηζηνηέιε, ε ζεσξία ηνπ Trade ήηαλ νπζηαζηηθά
κηα γλσζηηθή ζεσξία ζηελ νπνία ην άηνκν εηπψζεθε πσο κάζαηλε ηηο ηδέεο κέζσ ηνπ ζπλεηξκνχ κε άιιεο ηδέεο,
θαη ε ζπκπεξηθνξά πσο αθνινπζείηαη απφ απηέο ηηο ηδέεο. Ο πξψηνο λφκνο ηνπ, ήηαλ πσο νη άλζξσπνη
κηκνχληαη ν έλαο ηνλ άιινλ ζε αλαινγία κε ην πφζν πνιχ ζηελή επαθή έρνπλ κεηαμχ ηνπο. Έηζη, ε κίκεζε
είλαη πην ζπρλή, θαη νη αιιαγέο πην γξήγνξεο, ζηηο πφιεηο. Απηφ ην πεξηέγξαςε ζαλ ¨κφδα¨.

΢ε πεξηνρέο κε θαλφλεο, ελ αληηζέζεη, ε κίκεζε είλαη ιηγφηεξν ζπρλή θαη νη αιιαγέο αξγέο θάηη πνπ θαζφξηζε
ζαλ ¨ζπλήζεηα¨ ππνζηεξίδνληαο πσο ην έγθιεκα μεθηλά ζαλ κφδα θαη αξγφηεξα γίλεηαη ζαλ ¨ζπλήζεηα¨, φπσο
θάζε άιιν θνηλσληθφ θαηλφκελν. Ο δεχηεξνο λφκνο ηεο κίκεζεο ήηαλ φηη ε θαησηεξφηεηα ζπλήζσο κηκείηαη ηελ
αλσηεξφηεηα. Ο Trade επηζήκαλε ηελ ηζηνξία ηνπ εγθιήκαηνο ζαλ αιεηεία κέζεο, θαη θφλνπ, θαη βξήθε φηη
μεθηλνχζαλ ζαλ εγθιήκαηα δηαπξαγκέλα απφ δηθαίσκα, θαη αξγφηεξα κηκήζεθαλ απφ άιιεο θνηλσληθέο ηάμεηο.
Παξνκνίσο, ππνζηήξημε φηη πνιιά εγθιήκαηα πνπ νξγαλψζεθαλ ζε κεγάιεο πφιεηο, ηφηε κηκήζεθαλ απφ
πεξηνρέο κε θαλφλεο. Ο ηξίηνο λφκνο κίκεζεο ήηαλ πσο ε λεφηεξε κφδα κεηαηνπίδεη ηελ παιηφηεξε
ππνζηεξίδνληαο γηα παξάδεηγκα, φηη ν θφλνο απφ καραίξσκα είρε κεησζεί ελψ ν θφλνο απφ ππξνβνιηζκφ
απμήζεθε. Με απηή ηε ζεσξία επηρεηξήζεθε ε πξνζπάζεηα λα πεξηγξάςεη ηελ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά ζε
φξνπο θαλνληθήο κάζεζεο απ’ φηη κε φξνπο βηνινγηθψλ ή ςπρνινγηθψλ αηειεηψλ. Απφ απηφ ην ζεκείν ηεο
άπνςεο, ην κεγαιχηεξν πξφβιεκα κε ηε ζεσξία βαζηδφηαλ ζηνλ απιντθφ ηχπν κάζεζεο.

Ο Edwin H. Sutherland (1883-1950), κεηά απφ έξεπλα ελαζρνιήζεθε κε ηελ νξγάλσζε ηεο ζεσξίαο ηεο
εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο ζε ινγηθή ξχζκηζε. ΢πγθεθξηκέλα ε ζεσξία ηνπ εζηίαζε ζηηο ελλέα αθφινπζεο
ζεκεηψζεηο.

1. Ζ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά καζαίλεηαη…

2. Ζ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά καζαίλεηαη ζε αιιειεπίδξαζε κε άιια πξφζσπα ζηελ πξφνδν ηεο
επηθνηλσλίαο…
3. Σν αξρηθφ κέξνο ηεο κάζεζεο ηεο εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο είλαη κέζα ζε νηθείεο πξνζσπηθέο νκάδεο…
4. ΋ηαλ ε εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά καζαίλεηαη, ε εθκάζεζε πεξηιακβάλεηαη: (α) ζε ηερληθέο δηάπξαμεο
εγθιήκαηνο, νη νπνίεο κεξηθέο θνξέο είλαη πνιχ πεξίπινθεο, κεξηθέο θνξέο πνιχ απιέο, (β) ζηε ζπγθεθξηκέλε
θαηεχζπλζε ησλ θηλήηξσλ, θηλήζεηο, αηηηνιφγεζε, θαη ηνπνζεηήζεηο…
5. Ζ ζπγθεθξηκέλε θαηεχζπλζε ησλ θηλήηξσλ θαη ησλ θηλήζεσλ καζαίλνληαη απφ θαζνξηζκνχο ησλ λνκηθψλ
θσδηθψλ σο επλντθφο θαη δπζκελείο. ΢ε θάπνηεο θνηλσλίεο έλα άηνκν πιαηζηψλεηαη απφ άηνκα ηα νπνία
ακεηάβιεηα θαζνξίδνπλ ηνπο λνκηθνχο θψδηθεο ζαλ θαλφλεο γηα λα παξαηεξνχληαη, ελψ ζε άιιεο
πιαηζηψλνληαη απφ άηνκα ησλ νπνίσλ νη θαζνξηζκνί είλαη επλντθνί ζηε βία ησλ λνκηθψλ θσδηθψλ…
6. Έλα πξφζσπν γίλεηαη παξαβαηηθφ εμαηηίαο ηεο ππεξβνιήο ησλ επλντθψλ θαζνξηζκψλ ζηε βία ηνπ λφκνπ
πάλσ ζηνπο δπζκελείο θαζνξηζκνχο ηεο βίαο ηνπ λφκνπ. Απηή είλαη ε αξρή ηνπ δηαθνξεηηθνχ ζπζρεηηζκνχ…

96
7. Γηαθνξεηηθνί ζπζρεηηζκνί ίζσο πνηθίινπλ ζηε ζπρλφηεηα, ηε δηάξθεηα, ηελ πξνηεξαηφηεηα θαη ηε ζπρλφηεηα.
Απηφ ζεκαίλεη πσο νη ζπζρεηηζκνί κε ηελ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά θαη ζπζρεηηζκνί κε ηελ αληεγθιεκαηηθή
ζπκπεξηθνξά πνηθίινπλ ζε εθδνρέο…
8. Ζ πξφνδνο ηεο κάζεζεο ηεο εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο απφ ηνλ ζπζρεηηζκφ κε ην έγθιεκα θαη ηα
αληεγθιεκαηηθά ζρέδηα πεξηιακβάλεη φινπο απηνχο ηνπο κεραληζκνχο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζε θάζε άιιε
εθκάζεζε…
9. Δλψ ε εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά είλαη κηα έθθξαζε ησλ γεληθψλ αλαγθψλ θαη αμηψλ, δελ εμεγείηαη απφ
εθείλεο ηηο γεληθέο αλάγθεο θαη αμίεο, απφ ηε κε εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά πνπ είλαη κηα έθθξαζε ησλ ίδησλ
αλαγθψλ θαη αμηψλ. Οη ιεζηέο γεληθά θιέβνπλ γηα λα εμαζθαιίζνπλ ρξήκαηα, ελψ ηαπηφρξνλα ν εξγάηεο
δνπιεχεη ηίκηα γηα λα εμαζθαιίζεη ρξήκαηα επίζεο. Ζ πξνζπάζεηα απφ πνιινχο θνηηεηέο λα εμεγήζνπλ ηελ
εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά απφ γεληθέο αλάγθεο θαη αμίεο, φπσο ε αξρηθή ραξά, ε πξνζπάζεηα γηα θνηλσληθφ
πξφηππν, ε θίλεζε ησλ ρξεκάησλ, ή ε απνγνήηεπζε, είραλ γίλεη θαη πξέπεη λα ζπλεζίζνπλ λα είλαη αλψθειε
απφ ηφηε πνπ εμήγεζαλ ηελ λφκηκε ζπκπεξηθνξά απνιχησο ζαλ λα εμεγνχζαλ ηελ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά.

Ζ ζεσξία ηνπ πεξηείρε δχν βαζηθά ζηνηρεία, ην πεξηερφκελν ηνπ ηη καζαίλεηαη πεξηιακβάλεη ζπγθεθξηκέλεο
ηερληθέο γηα ηε δηάπξαμε εγθιεκάησλ, θαηάιιεια θίλεηξα, αλάγθεο, αηηηνιφγεζε θαη ηνπνζεηήζεηο, θαη
πεξηζζφηεξν γεληθνχο ¨επλντθνχο θαζνξηζκνχο ζηε βία ηνπ λφκνπ¨, πξνζζέησο, ε πξφνδνο απφ ηελ νπνία ε
κάζεζε ιακβάλεη ρψξα πεξηέρεη ζπζρεηηζκνχο κε άιινπο αλζξψπνπο ζηηο νηθείεο πξνζσπηθέο νκάδεο. Ζ
πεξηγξαθή ηνπ Sutherland ζην πεξηερφκελν ηνπ ηη καζαίλεηαη παξάρζεθε απφ ηελ ππνζηήξημε ηνπ Mead φηη
¨ηα αλζξψπηλα φληα ελεξγνχλ πξνο ηε βάζε ηεο ζεκαζίαο πνπ ηα πξάγκαηα έρνπλ γη’ απηνχο¨. ΢ηε ζεσξία
ηνπ Mead ν γλσζηηθφο παξάγνληαο- ¨λφεκα¨- ζεκαίλεη ζπκπεξηθνξά. Ο Mead ηφηε ππνζηήξημε πσο νη
άλζξσπνη θαηαζθεπάδνπλ ζρεηηθά κφληκνπο ¨θαζνξηζκνχο¨ ηεο θαηάζηαζεο εθηφο ησλ λνεκάησλ πνπ
παξάγνληαη απφ ηδηαίηεξεο εκπεηξίεο. Δμαηηίαο απηψλ ησλ δηαθνξεηηθψλ ¨θαζνξηζκψλ¨ δηαθνξεηηθνί άλζξσπνη
ζε παξφκνηεο θαηαζηάζεηο ίζσο λα πξάηηνπλ κε πνιινχο δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο.
Γηα λα αλαθέξνπκε έλα παιηφ παξάδεηγκα, δχν αδέιθηα ίζσο κεγαιψλνπλ ζε ίδηεο απαίζηεο ζπλζήθεο αιιά
θάπνηνο γίλεηαη εγθιεκαηίαο ελψ ν άιινο γίλεηαη ηεξέαο. ΢ρεδηάδνληαο απηή ηε ζεσξία, ν Sutherland
ππνζηήξημε πσο ην θιεηδί ηνπ παξάγνληα θαζνξίδεηαη είηε ζηα άηνκα παξαβάηεο ηνπ λφκνπ πνπ δνθηκάδνπλ ην
λφεκα πνπ δίλνπλ νη θνηλσληθέο ζπλζήθεο, είηε απφ ηηο ίδηεο ηηο ζπλζήθεο. Σειηθά, είηε ηα πξφζσπα ππαθνχλ
είηε νη παξαβάηεο εμαξηψληαη απφ ηνλ λφκν ζην πσο θαζνξίδνπλ ηελ θαηάζηαζή ηνπο. Ζ πεξηγξαθή ηνπ
Sutherland γηα ηελ πξφνδν απφ ηελ νπνία καζαίλνληαη νη θαζνξηζκνί επίζεο παξάγεηαη απφ ηε ζεσξία ηνπ
Mead ν νπνίνο ππνζηήξημε πσο ¨ην λφεκα ηέηνησλ πξαγκάησλ παξάγεηαη απφ, ή πξνθχπηεη απφ, ηελ
αιιειεπίδξαζε θάπνηνπ ζε ζπλεξγαζία κε ηνπο άιινπο. Αθνινπζψληαο ηε ζεσξία ηνπ, ν Sutherland
ππνζηήξημε πσο ην φλνκα ηεο εγθιεκαηηθήο πξάμεο, είηε ε δνινθνλία είηε ε θινπή ζε καγαδί, ην θάπληζκα
καξηρνπάλαο ή ε εηζνδεκαηηθή θνξνδηαθπγή, ε πνξλεία ή ε θαηάρξεζε, πξνθχπηεη απφ ηα λνήκαηα πνπ
δίλνληαη ζ’ απηέο ηηο ελέξγεηεο απφ ηηο νκάδεο. ΢ε κηα πξνζπάζεηα λα εμεγήζνπκε γηαηί θάπνηνη ζπζρεηηζκνί
ήηαλ πεξηζζφηεξν ζεκαληηθνί απφ άιινπο γηα ηελ εθκάζεζε απηψλ ησλ θαζνξηζκψλ, ν Sutherland ππνζηήξημε
επίζεο πσο απηνί νη ζπζρεηηζκνί πνηθίινπλ ζε ¨ζπρλφηεηα, δηάξθεηα, ζε πξνηεξαηφηεηα θαη έληαζε¨.
Δλ ζπλερεία, ην 1939, κηιψληαο γηα ηηο γεληθέο θνηλσληθέο ζπλζήθεο ζε δηαθνξεηηθέο πξνφδνπο ηνπ
ζπζρεηηζκνχ ηηο πεξηέγξαςε κε φξνπο ζχγθξνπζεο ηνπ πνιηηηζκνχ, πνπ ζήκαηλαλ πσο δηαθνξεηηθέο νκάδεο
ζε κηα θνηλσλία έρνπλ δηαθνξεηηθέο ηδέεο γηα ηνπο θαηάιιεινπο ηξφπνπο ηνπ πσο λα ζπκπεξηθεξζνχλ. Ζ
θνηλσληθή απνδηνξγάλσζε ηφηε εηζήρζε γηα λα πεξηγξάςεη ηε ζχγθξνπζε ηνπ πνιηηηζκνχ ζε κηα θνηλσλία, ν
φξνο πάξζεθε απφ γεληθέο θνηλσληνινγηθέο ζεσξίεο, πεξηιακβάλνληαο ηε ΢ρνιή ηνπ ΢ηθάγν ηεο Αλζξψπηλεο
Οηθνινγίαο.
Σν 1949 θαη ε ηειηθή έθδνζε ηεο ζεσξίαο ηνπ Sutherland απέξξηςε ηνλ φξν θνηλσληθή απνδηνξγάλσζε θαη
ηνλ αληηθαηέζηεζε κε ηνλ φξν δηαθνξεηηθή θνηλσληθή νξγάλσζε. Ζ θνηλσληθή απνδηνξγάλσζε ππνλνεί πσο
ππάξρεη κηα απνπζία ηεο νξγάλσζεο. ΢ε αληίζεζε κε ηελ επίπησζε, ν Sutherland ππνζηήξημε πσο ππάξρνπλ
λνχκεξα απφ δηάθνξνπο ζπζρεηηζκνχο πνπ νξγαλψζεθαλ γχξσ απφ δηαθνξεηηθά ελδηαθέξνληα θαη γηα
δηαθνξεηηθέο πξνηάζεηο. Τπφ απηή ηε ζπλζήθε ησλ δηαθφξσλ, δηαθνξεηηθψλ θνηλσληθψλ νξγαλψζεσλ, είλαη

97
αλαπφθεπθην πσο θάπνηεο απφ απηέο ηηο νκάδεο ζα ζπλδξάκνπλ θαη ζα ζηεξίμνπλ ηα ζρέδηα ηνπ εγθιήκαηνο
γηα ηε ζπκπεξηθνξά, άιιεο ζα είλαη νπζηαζηηθά νπδέηεξεο, θαη αθφκα άιιεο ζα είλαη ζίγνπξα αληεγθιεκαηηθέο
θαη κφλν ζπλεηδεηά λνκνηαγείο. Δμαηηίαο κεξηθψλ ζπγρχζεσλ γηα ηνλ φξν ηεο ζχγθξνπζεο ηνπ πνιηηηζκνχ, ν
ζπλεξγάηεο ζπγγξαθέαο ηνπ Sutherland, Donald R. Cressey, αληηθαηέζηεζε ηνλ φξν ηεο ζχγθξνπζεο ηνπ
θαλνληζηηθνχ κεηά ην ζάλαην ηνπ Sutherland.
Οη θαλνληζκνί είλαη θνηλψο απνδεθηνί θαλφλεο ζρεηηθά κε ην πψο νη άλζξσπνη ππνζέηνπλ πσο ελεξγνχλ ζε
εηδηθέο θαηαζηάζεηο θαη ζπλζήθεο. Ζ ζχγθξνπζε ηνπ θαλνληζηηθνχ, ηφηε αλαθέξεηαη ζηελ θαηάζηαζε ηελ νπνία
δηαθνξεηηθέο θνηλσληθέο νκάδεο (π.ρ. δηαθνξεηηθή θνηλσληθή νξγάλσζε) θξάηεζαλ δηαθνξεηηθέο απφςεηο
ζρεηηθά κε ηνπο θαηάιιεινπο ηξφπνπο ζπκπεξηθνξάο ζε εηδηθέο θαηαζηάζεηο θαη ζπλζήθεο. Ζ ζεσξία ηνπ
Sutherland, δηεπθξηλίδεη πσο ζε κηα θαηάζηαζε δηαθνξεηηθψλ θνηλσληθψλ νξγαλψζεσλ θαη θαλνληζηηθήο
ζχγθξνπζεο, δηαθνξέο ζηελ ζπκπεξηθνξά, πεξηιακβαλνκέλσλ ησλ εγθιεκαηηθψλ ζπκπεξηθνξψλ,
πξνθχπηνπλ εμαηηίαο δηαθνξεηηθψλ ζπζρεηηζκψλ. Γηα παξάδεηγκα, κπνξνχκε λα πνχκε πσο έλα πξφζσπν ην
νπνίν ζρεηίδεηαη κε Μεζνδηζηέο είλαη πηζαλφ λα γίλεη έλαο κεζνδηζηήο, έλα πξφζσπν ην νπνίν ζρεηίδεηαη κε
Γεκνθξαηηθνχο είλαη πηζαλφ λα γίλεη Ρεπνπκπιηθάλνο, θαη έλα πξφζσπν ην νπνίν ζρεηίδεηαη κε εγθιεκαηίεο
είλαη πηζαλφ λα γίλεη εγθιεκαηίαο.
΢ηε ζεσξία ηνπ Sutherland, ην έγθιεκα θαη ε παξαβαηηθφηεηα αηηηνινγνχληαη απφ ηνλ ζπζρεηηζκφ κε άιινπο
αλζξψπνπο νη νπνίνη δηαβηβάδνπλ ζηνπο ¨θαζνξηζκνχο¨ ηελ εχλνηα ησλ παξαβηάζεσλ ησλ λφκσλ. Ζ έξεπλα
δνθηκάδεη ηε ζεσξία πνπ ηείλεη λα εζηηάζεη ζηελ εμήγεζε ηελ λεαληθήο παξαβαηηθφηεηαο απφ φηη ζηελ εμήγεζε
ηελ ελήιηθεο εγθιεκαηηθφηεηαο. Γεληθά, απηφ ζπκβαίλεη επεηδή ε παξαβαηηθφηεηα είλαη εθηελήο νκάδα
θαηλνκέλσλ ζε λένπο πνπ είλαη πηζαλφλ λα δηαπξάμνπλ έγθιεκα θαη παξάβαζε ζηελ παξέα κε άιινπο λένπο.
Δλψ απηφ ην γεγνλφο είλαη ζπλεπέο κε ηε ζεσξία ηνπ Sutherland, δελ θαηαδεηθλχεη απφ κφλν ηνπ φηη ε
παξαβαηηθφηεηα αηηηνινγείηαη απφ ηε δηαβίβαζε ¨θαζνξηζκψλ¨ κέζσ ζπζρεηίζεσλ κε άιινπο παξαβάηεο. Ίζσο
είλαη φπσο είπαλ ν Sheldon θαη ε Eleanor Glueck, ¨ηα πνπιηά απφ έλα θνπάδη πεηνχλ καδί¨- απηφ ζεκαίλεη
πσο ίζσο νη παξαβάηεο ζα επηιέγνπλ ζαλ θίινπο άιινπο λένπο ησλ νπνίσλ νη αμίεο θαη νη ζπκπεξηθνξέο είλαη
παξφκνηεο κε ηηο δηθέο ηνπο.
Δάλ απηφ είλαη ε αηηία, ηφηε ε παξαβαηηθφηεηα ¨αηηηνινγεί¨ ηνπο παξαβαηηθνχο θίινπο, αιιά νη παξαβαηηθνί
θίινη δελ αηηηνινγνχλ ηελ παξαβαηηθφηεηα δειαδή δελ ζρεηίδεηαη ν θαζέλαο κε εγθιεκαηηθέο ή παξαβαηηθέο
ηαθηηθέο ή αθνινπζνχλ θάπνην εγθιεκαηηθφ ζρέδην. Ο Sutherland ππνζηήξημε πσο ¨ε ζπρλφηεηα, ε δηάξθεηα, ε
πξνηεξαηφηεηα, θαη ε έληαζε¨ ησλ ζπζρεηηζκψλ θαζνξίδεη ην θαηά πφζν είρε αληίθηππν ζε έλα πξφζσπν, θαη
ππνζηήξημε ηελ άπνςε κε ηηο ηζηνξίεο αηηηψλ θαη κε ηα ζηάδηα ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ εαπηνχ απφ δηάθνξα άηνκα
ηα νπνία αθνινχζεζαλ εγθιεκαηηθά ζρέδηα.
Σν 1988, ν Matsueda βεβαίσζε πσο ε ζεσξία δηαθνξεηηθψλ ζπζρεηηζκψλ κπνξεί λα δνθηκαζηεί θαη φηη
εξεπλεηέο ηελ ππνζηεξίδνπλ. Πξψηα, ππνζηήξημε πσο δηάθνξεο κειέηεο βξήθαλ πσο λένη νη νπνίνη
αλαθέξνπλ πσο έρνπλ πεξηζζφηεξν παξαβαηηθνχο θίινπο επίζεο αλαθέξνπλ ηε δηάπξαμε πεξηζζφηεξσλ
παξαβαηηθψλ ελεξγεηψλ, θαη απηέο νη κειέηεο παξέρνπλ γεληθή ππνζηήξημε γηα ηε ζεσξία. Γεχηεξνλ, ν
Matsueda δήισζε πσο αξηζκφο ησλ κειεηψλ έρεη εζηηάζεη ζην πεξηερφκελν ησλ επλντθψλ θαζνξηζκψλ ζηελ
παξαβίαζε ηνπ λφκνπ θαη έδεημε πσο απηνί νη θαζνξηζκνί ζρεηίδνληαη κε ηηο απμαλφκελεο ηάζεηο λα
δεζκεχνληαη ζε εγθιεκαηηθή θαη παξαβαηηθή ζπκπεξηθνξά. Λέεη πσο απηνί νη θαζνξηζκνί δελ ¨αληηπνιηηεχνληαη
αμίεο πνπ απνθεξχρλνπλ ηελ λνκηκφηεηα ηνπ λφκνπ θαη θάλνπλ ηα εγθιήκαηα εζηθά ζσζηά¨. Πεξηγξάθεη ηηο
λνκηθέο ππεξαζπίζεηο γηα ην έγθιεκα, φπσο ε απηφ-ππεξάζπηζε θαη ε παξαθξνζχλε, φπσο ¨πξσηφηππνη
επλντθνί θαζνξηζκνί γηα ην έγθιεκα¨, αιιά ηα ζηάδηα πεξηιακβάλνληαη ζηνλ λφκν αθφκα θη αλ απνθιείνληαη
απφ απηφλ. Σξίηνλ, ππνζηεξίδεη πσο πξφζθαηνη πξφνδνη ζηηο ζηαηηζηηθέο ηερληθέο έρνπλ βξεη ππνζηήξημε γηα
ηε ζχλζεηε πεξηζηαζηαθή δνκή ζηε ζεσξία ηνπ Sutherland, εηδηθά απηήλ πνπ πεξηέρεη ηελ αλαινγία επλντθψλ
θαη δπζκελψλ θαζνξηζκψλ γηα ηελ παξαβίαζε ηνπ λφκνπ.

΢ηε ζεσξία ηνπ Sutherland νη πξαγκαηηθέο αηηίεο ησλ εγθιεκαηηθψλ ζπκπεξηθνξψλ θαη ηδεψλ- είλαη νη
επλντθνί θαζνξηζκνί ζηελ παξαβίαζε απηνχ ηνπ λφκνπ. Πνιηηηζκηθέο θαη ππνπνιηηηζκηθέο ζεσξίεο εζηηάδνπλ
επίζεο ζην ξφιν ησλ ηδεψλ πνπ αηηηνινγνχλ ηηο εγθιεκαηηθέο ζπκπεξηθνξέο. Ο Walter B. Miller παξνπζίαζε

98
θάπνηα απφ απηέο ηηο πνιηηηζκηθέο ζεσξίεο, εζηηάδνληαο ζηελ εμήγεζε ηεο παξαβαηηθφηεηαο ησλ ζπκκνξηψλ.
Τπνζηήξημε πσο ε ρακειφηεξε ηάμε έρεη μερσξηζηφ, εππξνζδηφξηζην, επδηάθξηην πνιηηηζκφ απφ ηνλ πνιηηηζκφ
ηεο κεζαίαο ηάμεο. ΋πνπ ε κεζαία ηάμε έρεη ¨αμίεο¨ φπσο ηα επηηεχγκαηα, ε ρακειφηεξε ηάμε έρεη ¨εζηηαθή
αλεζπρία¨ πνπ πεξηιακβάλεη κπειάδεο (παξακέλνληαο εθηφο κπειάδσλ πνπ είλαη ε θπξίαξρε αλεζπρία ησλ
αλζξψπσλ ρακειφηεξεο ηάμεο), αλζεθηηθφηεηα(αλδξνπξέπεηα, αληνρή, δχλακε θιπ. είλαη πςειέο αμίεο),
νμχλνηα (ε ηθαλφηεηα ηνπ άιινπ ηχπνπ, ¨ε αίζζεζε ηνπ δξφκνπ¨ απφ ην πςειφ IQ), ελζνπζηαζκφ (ην
πεξηερφκελν ηεο έξεπλαο ησλ εξεζηζκάησλ, ζε αληηδηαζηνιή κε αθξηβψο ην ¨πνπ ζπρλάδνπλ¨), ε κνίξα ( ε
άπνςε φηη ηα πεξηζζφηεξα πξάγκαηα ζπκβαίλνπλ ζε αλζξψπνπο πέξα απφ ηνλ έιεγρφ ηνπο, θαη ηίπνηα δελ
κπνξεί λα γίλεη ζρεηηθά κ’ απηφ), θαη ε αλαηνκία (δπζαξέζθεηα αξρψλ θαη θαλφλσλ).
Ο Miller πεξηέγξαθε ηνλ πνιηηηζκφ ηεο ρακειφηεξεο ηάμεο σο ¨παξαγσγή ηνπ πεξηβάιινληνο¨ γηα ηελ
παξαβαηηθφηεηα ησλ ηηκσξηψλ εμαηηίαο ησλ αιιειεπηδξάζεσλ κε δηαθνξεηηθέο θνηλσληθέο ζπλζήθεο πνπ
ηππηθά βξίζθνληαη ζε θησρέο πεξηνρέο. Οη νηθνγέλεηεο ηεο ρακειφηεξεο ηάμεο δηεπζχλνληαη ζπρλά απφ
γπλαίθεο, έηζη νη λεαξνί δελ έρνπλ ηχπν αξζεληθνχ ξφινπ ζηελ νηθνγέλεηα. Απηά ηα αγφξηα ίζσο ηφηε ίζσο λα
απνθηνχλ ππεξβάιινπζα αίζζεζε αξζεληθφηεηαο. Πξνζζέησο, νη ζπζζσξεπκέλεο ζπλζήθεο ζε ζπίηηα
ρακειφηεξσλ ηάμεσλ πνπ ζεκαίλεη πσο ηα αγφξηα ηείλνπλ λα ζπρλάδνπλ ζε δξφκνπο φπνπ κνξθνπνηνχληαη νη
ζπκκνξίεο. Ζ παξαβαηηθή θχζε ηεο κεγαιχηεξεο δξαζηεξηφηεηαο ηεο ζπκκνξίαο ηφηε είλαη κηα κάιινλ
πξνθαλήο ζπλζήθε ηνπ ηξφπνπ ζθέςεο ησλ αγνξηψλ, πνπ ζεκαίλεη ηνλ πνιηηηζκφ ηεο ρακειφηεξεο ηάμεο θαη
εζηηαθέο αλεζπρίεο. Μηα γεληθή ζεσξία ηεο εγθιεκαηηθήο παξαβαηηθφηεηαο παξνπζηάζηεθε απφ ηνλ Wolfgang
θαη ηνλ Ferracuti, νλνκάδνληάο ηελ ¨ππνπνιηηηζκφ ηεο παξάβαζεο¨. Απηή ε ζεσξία ζηεξίρηεθε ζε θάπνηα
επέθηαζε ηεο πξψηκεο κειέηεο ηνπ Wolfgang ηεο αλζξσπνθηνλίαο ζηε Φηιαδέιθεηα. Ο Wolfgang βξήθε πσο
έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο ησλ αλζξσπνθηνληψλ πνπ εκθαλίδνληαη ζηε ρακειφηεξε ηάμε αλζξψπσλ θαίλεηαη
λα νδεγείηαη απφ πνιχ ηεηξηκκέλα γεγνλφηα πνπ ιακβάλνπλ ζεκαληηθή ζεκαζία εμαηηίαο ηεο ακνηβαηφηεηαο
πνπ θξαηάεη ηηο πξνζδνθίεο γηα ην πψο νη άλζξσπνη ζα κπνξνχζαλ λα ζπκπεξηθέξνληαη.
Ο Wolfgang εξκήλεπζε απηά ηα γεγνλφηα κε ζεσξεηηθνχο φξνπο παξκέλνπο απφ ηε ζεσξία ηνπ Sutherland:
Ζ ζπνπδαηφηεηα κηαο ζπξσμηάο, κηα ειαθξψο κεησηηθή παξαηήξεζε, ή ε εκθάληζε ελφο φπινπ ζηα ρέξηα ηνπ
αληηπάινπ είλαη εξεζίζκαηα δηαθνξεηηθά αληηιακβαλφκελα θαη εξκελεπκέλα απφ Νέγξνπο θαη ιεπθνχο, άληξεο
θαη γπλαίθεο. Οη θνηλσληθέο πξνζδνθίεο ηεο απφθξηζεο ζε ηδηαίηεξνπο ηχπνπο θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο
είλαη απνηέιεζκα ησλ δηαθνξεηηθψλ ¨θαζνξηζκψλ ηεο θαηάζηαζεο¨. Έλαο άλδξαο ζπλήζσο αλακέλεηαη λα
ππεξαζπηζηεί ην φλνκα ή ηελ ηηκή ηεο κεηέξαο ηνπ, ηελ αξεηή ηεο γπλαηθείαο θχζεο… θαη λα κελ απνδερηεί
θακία παξέθθιηζε απφ ηε θπιή (αθφκα θαη απφ έλα κέινο ηεο δηθήο ηνπ θπιήο), ηεο ειηθίαο ηνπ ή ηεο
αλδξνπξέπεηάο ηνπ.
Ο Quick πξνζέθπγε ζηελ θπζηθή θαηαπνιέκεζε ζαλ κέηξεζε ηεο ηφικεο, ηνπ ζάξξνπο ή ηεο ππεξάζπηζεο
ηνπ πξνηχπνπ πνπ εκθαλίδεηαη λα είλαη ε πνιηηηζκηθή έθθξαζε, εηδηθά γηα ρακειφηεξεο θνηλσληθφ- νηθνλνκηθέο
ηάμεηο θαη ησλ αλδξψλ θαη ησλ θπιψλ. ΋ηαλ θάπνηνη πνιηηηζκηθνί θαλφλεο απνθξίλνληαη, εθθξάδνληαη απφ έλα
άηνκν πνπ δεζκεχεηαη ζηελ θνηλσληθή αιιειεπίδξαζε κε άιινπο νη νπνίνη απνζαθελίδνπλ ηελ ίδηα απφθξηζε
ηνπ κεραληζκνχ, ηηο θπζηθέο επηζέζεηο, ηηο θηινληθίεο, θαη ηελ εζσηεξηθή παξαβαηηθή θηινληθία πνπ νδεγεί
ζηελ αλζξσπνθηνλία, ηφηε είλαη πηζαλφλ λα είλαη παξφκνηνη.

Ο Wolfgang θαη ν Ferracuti γελίθεπζαλ ηα επξήκαηα απηήο θαη ηνπ αξηζκνχ άιισλ κειεηψλ γηα ηελ παξαβίαζε
ηνπ λφκνπ ζηε ζπλνιηθή ζεσξία πνπ ζρεδηάζηεθε γηα λα εμεγήζεη έλαλ ηχπν ηεο αλζξσπνθηνλίαο, ην πάζνο
ησλ εγθιεκάησλ πνπ νχηε ζρεδηάδνπλ δηεζλήο θφλνπο νχηε εθδειψζεηο αθξαίσλ αζζελεηψλ. Πεξηέγξαςαλ
θξπκκέλεο ζπγθξνχζεηο αμηψλ κεηαμχ θπξίαξρσλ πνιηηηζκψλ θαη ππνπνιηηηζκψλ βίαο. Γηα παξάδεηγκα,
άλζξσπνη ζε ππνπνιηηηζκνχο βίαο ηείλνπλ λα πξνζδηνξίδνπλ ηελ ηηκή πεξηζζφηεξν ςειά απφ φηη νη άλζξσπνη
ζε θπξίαξρνπο πνιηηηζκνχο.

Απφ ηελ άιιε πιεπξά ηείλνπλ λα πξνζδηνξίζνπλ ηελ αλζξψπηλε δσή ιηγφηεξν ςειά. Τπάξρνπλ επίζεο
θαλνληζηηθέο ζπγθξνχζεηο κεηαμχ ησλ ππνπνιηηηζκψλ βίαο θαη ησλ θπξίαξρσλ πνιηηηζκψλ. Απηφ αλαθέξεηαη
ζε ¨θαλφλεο¨ ζρεηηθνχο κε ηηο ζπκπεξηθνξέο πνπ αλακέλνληαη σο απφθξηζε ζε ηεηξηκκέλεο ζπξσμηέο ή

99
παξαηεξήζεηο πνπ ήηαλ ε αηηία γηα ηφζεο πνιιέο αλζξσπνθηνλίεο. Απηνί νη θαλφλεο ππνζηεξίδνληαη κε
θνηλσληθέο παξαηεξήζεηο θαη ηηκσξίεο: Σα άηνκα ηα νπνία δελ αθνινπζνχλ ηνπο θαλφλεο επηθξίλνληαη ή
γεινηνπνηνχληαη απφ άιινπο αλζξψπνπο ζηνπο ππνπνιηηηζκνχο, θαη απηνί νη νπνίνη ηνπο αθνινπζνχλ
ζαπκάδνληαη θαη γίλνληαη ζεβαζηνί. Απηνί νη θαλφλεο ιακβάλνπλ αλακθίβνια ηε δηθή ηνπο δσή, αλεμάξηεηα
απφ ην αλ εγθξίλνληαη απφ ηα άηνκα πνπ ηνπο αθνινπζνχλ, απφ ηελ απνηπρία λα αθνινπζήζνπλ ηνπο θαλφλεο
πνπ ίζσο νδεγνχλ ην άηνκν λα γίλεηαη ζχκα ηεο παξάβαζεο. Έηζη, θάζε άηνκν ίζσο λα απνθξίλεηαη ζε κηα
βίαηε θαηάζηαζε επεηδή αλακέλεη απφ ηα άιια άηνκα λα απνθξηζνχλ βίαηα, αθφκα θαη αλ νχηε ην ίδην ην
πξφζσπν εγθξίλεη ηε βία. ΢’ απηή ηελ άπνςε ν ππνπνιηηηζκφο ηεο παξαβίαζεο είλαη παξφκνηνο ζε κηα
εκπφιεκε θαηάζηαζε ζηελ νπνία είλαη ¨ απηφο ή εγψ¨.

‘΋πσο ν Sutherland, ππνζηήξημαλ πσο νη άκεζεο αηηίεο απηψλ ησλ αλζξσπνθηνληψλ πάζνπο είλαη ηδέεο-
αμίεο, θαλφλεο, θαη πξνζδνθίεο ζπκπεξηθνξάο θαη ζπκθψλεζαλ πσο απηέο νη ηδέεο επηζεκάλζεθαλ ζε γεληθέο
θνηλσληθέο ζπλζήθεο, θαη ππνζηήξημαλ πσο απηέο νη ζεσξίεο φπσο απηέο ησλ Cohen, Cloward θαη Ohlin ή ηνπ
Miller ίζσο λα εμεγνχλ ηελ πξνέιεπζε ηνπ ππνπνιηηηζκνχ. Απηνί νη ίδηνη, παξ’ φια απηά, αξλήζεθαλ λα
ζθεθηνχλ ην θαηά πφζν ν ππνπνιηηηζκφο ηεο παξαβίαζεο είρε πξνθχςεη. Ζ εξψηεζε δελ ήηαλ δσηηθήο
ζεκαζίαο γηα ηε ζεσξία ηνπο, απφ ηελ αηηία ηεο παξαβαηηθήο ζπκπεξηθνξάο πνπ εηπψζεθε λα είλαη ηδέα απφ
κφλε ηεο παξά απφ ηηο θνηλσληθέο ζπλζήθεο πνπ γεληθεχνληαλ ζ’ απηέο ηηο ηδέεο ζην παξειζφλ. Οπζηαζηηθά,
ππνζηήξημαλ πσο ν ππνπνιηηηζκφο πξνέθπςε ζην παξειζφλ γηα εηδηθνχο ηζηνξηθνχο ιφγνπο, αιιά απηφ ήηαλ
δηαβηβαζκέλν απφ γεληά ζε γεληά ζην ζχλνιν ησλ ηδεψλ κεηά απφ απηέο ηηο επίζεκεο θνηλσληθέο ζπλζήθεο πνπ
εμαθαλίζηεθαλ. Έηζη, ε ζχζηαζε ηεο πνιηηηθήο δελ απαίηεζε λα θάλεη θάηη γηα λα δηαιχζεη ηα ζρέδηα ησλ ηδεψλ
πνπ απνηέιεζαλ ηνλ ππνπνιηηηζκφ ηεο παξαβίαζεο. Γηα παξάδεηγκα, κηα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο πνιηηηθέο
ζπζηάζεηο ήηαλ λα δηαζθνξπηζηεί ν ππνπνιηηηζκφο απφ ηε δηαζπνξά ρακεινχ εηζνδήκαηνο ησλ
πξνγξακκάησλ ζηα ζπίηηα, κέζσ ηεο πφιεο παξά λα ζπγθεληξψλεηαη ζην εζσηεξηθφ ησλ πφιεσλ ησλ
πεξηνρψλ. Ο ππνπνιηηηζκφο δηαζθνξπίζηεθε, ηα άηνκα ζα κπνξνχζαλ λα αθνκνησζνχλ βαζκηαία ζηνλ
θπξίαξρν πνιηηηζκφ θαη ζηηο παξαβαηηθέο ζπκπεξηθνξέο πνπ ζα κπνξνχζαλ λα κεησζνχλ.

Ο ππνπνιηηηζκφο ησλ παξαβαηηθψλ ζέζεσλ γεληθεχηεθε ζε κεγάιν βαζκφ ζηελ πξφζζεηε ζεσξία θαη έξεπλα,
εηδηθά κε ηελ εθδνρή ηεο εμήγεζεο ησλ πςειφηεξσλ επηπέδσλ βίαηνπ εγθιήκαηνο ζηε Γπηηθή Ακεξηθή θαη
κεηαμχ ησλ Αθξηθαλψλ Ακεξηθαλψλ. Αξηζκφο απηψλ ησλ ζεσξεηηθψλ ππνζηήξημαλ πσο ππάξρεη έλαο Γπηηθφο
ππνπνιηηηζκφο ηεο παξαβίαζεο θαη ηεο ηζηνξηθήο ξίδαο ζηελ ππεξβάιινπζα αίζζεζε ηεο ¨ηηκήο¨ κεηαμχ ησλ
Γπηηθψλ επγελψλ θαη ηεο ζεζκνπνηεκέλεο παξαβίαζεο πνπ ζρεηίδεηαη κε ηε δηαηήξεζε κέξνπο ηνπ πιεζπζκνχ
ζηε ζθιαβηά, ζηελ ήηηα ζηα ρέξηα ησλ Βφξεησλ ζηνλ Δκθχιην Πφιεκν, ζηελ επφκελε νηθνλνκηθή εθκεηάιιεπζε
ησλ Γπηηθψλ πνιηηεηψλ απφ ηνπο Βφξεηνπο, θαη ινηπά. ΋πσο ε ζεσξία ησλ Wolfgang θαη Ferracuti, απηέο νη
κειέηεο ππνζηεξίδνπλ πσο ν ππνπνιηηηζκφο ηεο παξαβίαζεο πξνέθπςε ζηε δχζε απφ πνηθηιία ηζηνξηθψλ
ιφγσλ, αιιά ζπλερίδεη ηψξα επεηδή νη ηδέεο πέξαζαλ απφ γεληά ζε γεληά, παξ’ φιν πνπ νη ζπλζήθεο επίζεκα
έδσζαλ άλνδν ζε ηδέεο πνπ δελ πθίζηαληαη πηα.
Ο Δlijan Anderson παξνπζίαζε κηα ζεσξία ππνπνιηηηζκνχ ηεο παξαβίαζεο κεηαμχ ησλ Αθξηθαλψλ
Ακεξηθαλψλ βαζηδφκελε ζηνλ ¨θσδηθφ ηνπ δξφκνπ¨ πνπ βξέζεθε ζην εζσηεξηθφ ησλ Ακεξηθαληθψλ πφιεσλ.
΢χκθσλα κε ηνλ Anderson, νη άλζξσπνη ζ’ απηέο ηηο πεξηνρέο αληηκεησπίδνπλ κηα θαηάζηαζε ζηελ νπνία
ππάξρεη πςειή ζπγθέληξσζε ησλ πνιχ θησρψλ αλζξψπσλ, κε ηε κείσζε ησλ αξηζκψλ ησλ λφκηκσλ
εξγαζηψλ, απμάλεηαη ν αξηζκφο ησλ κε λφκηκσλ επαγγεικάησλ, ε δηάδνζε ησλ λαξθσηηθψλ θαη ε
δηαζεζηκφηεηα ησλ φπισλ, ην πςειφ έγθιεκα θαη ε βία, ε κείσζε ηεο κίζζσζεο ηεο επεκεξίαο, θαη ε κηθξή
ειπίδα γηα ην κέιινλ. Τπφ απηέο ηηο ζπλζήθεο, θαζέλαο αηζζάλεηαη απνκνλσκέλνο θαη αιινηξησκέλνο ζην
ππφινηπν ηεο Ακεξηθήο.
Αιιά νη θάηνηθνη δηαθξίλνπλ ηνπο εαπηνχο ηνπο ζε ¨θφζκηνπο¨ αλζξψπνπο απφ αλζξψπνπο ηνπ ¨δξφκνπ¨ πνπ
βαζηδφηαλ ζην βαζκφ ηεο απνκφλσζεο θαη ηεο αιινηξίσζεο. Οη θφζκηνη άλζξσπνη ζην εζσηεξηθφ ησλ πφιεσλ
δνπλ ζχκθσλα κε ηνλ ¨εκθχιην θψδηθα¨ πνπ πεξηιακβάλεη πνιιέο αμίεο ησλ κεζαίσλ ηάμεσλ ηεο κεγαιχηεξεο
θνηλσλίαο. Αιιά απηφο ν εκθχιηνο θψδηθαο δελ έρεη θακία αμία ζηνπο δξφκνπο, φπνπ ν ¨θψδηθαο ηνπ δξφκνπ¨

100
είλαη νη απαηηήζεηο πνπ πάληα επηθνηλσλνχλ, θαη κε ιεπηνχο θαη κε πξνθαλείο ηξφπνπο, φηη ¨Δγψ κπνξψ λα
πξνζέμσ ηνλ εαπηφ κνπ¨.
Ο θψδηθαο ηνπ δξφκνπ είλαη έλα πξντφλ ηεο ζπλνιηθήο απειπηζίαο αηζζεηφ ζε πνιινχο θαηνίθνπο ζην
εζσηεξηθφ ηεο πφιεο, θαη ηδηαίηεξα ηεο βαζηάο έιιεηςεο πίζηεο ζην ζχζηεκα ηεο δηθαηνζχλεο ηνπ εγθιήκαηνο.
Δπίζεο ε πηνζέηεζε ελφο πνιηηηζκνχ ζηελ πξαγκαηηθή θαηάζηαζε ησλ θαηνίθσλ ζην εζσηεξηθφ ηεο πφιεο, έλα
ξεαιηζηηθφ ζχλνιν θαλφλσλ ζπκπεξηθνξάο γηα ηε δσή ζ’ απηέο ηηο ζπλζήθεο. Αθφκα θαη νη ¨θφζκηνη¨ άλζξσπνη,
εηδηθά νη λένη απφ ¨θφζκηεο¨ νηθνγέλεηεο, κπνξνχλ λα ζηξαθνχλ απφ ηνλ εκθχιην θσδηθφ ζηνλ θσδηθφ ηνπ
δξφκνπ ζε ζηηγκή εηδνπνίεζεο φηαλ ε θαηάζηαζε ην απαηηήζεη. Αθφκα θαη νη θφζκηνη γνλείο θνηλσληθνπνηνχλ
ηα παηδηά ηνπο γηα λα απνθξηζνχλ ζ’ απηφ ην δξφκν (Αλ θάπνηνο ζνπ απζαδηάζεη, εζχ ζα ηνλ πάξεηο λα
μεθαζαξίζεηε¨).
Σα παηδηά απφ νηθνγέλεηεο ηνπ ¨δξφκνπ¨ (ζε αληίζεζε κε ηηο ¨θφζκηεο¨ νηθνγέλεηεο) κεγαιψλνπλ θαηά θχξην
ιφγν ρσξίο ελήιηθε επίβιεςε. Αθφκα θαη φηαλ είλαη νθηψ ή ελληά ρξνλψλ, ίζσο ζπρλάδνπλ έμσ ζην δξφκν έσο
αξγά ην βξάδπ, φπνπ θνηλσληθνπνηνχληαη αξρηθά κε άιια παηδηά. ΢’ απηέο ηηο νκφηηκεο νκάδεο, ηα παηδηά
ζπγθξνηνχλ ηε γλψζε ηνπο θαη αθνλίδνπλ ηελ ηθαλφηεηά ηνπο λα επηβηψζνπλ ζηνπο δξφκνπο. Ηδηαίηεξα,
καζαίλνπλ πψο λα πνιεκνχλ, καζαίλνπλ ηε ζπνπδαηφηεηα πνπ έρεη ε πάιε ζηνλ θφζκν ηνπ δξφκνπ. ΋ηαλ
είλαη πνιχ λέα, ηα παηδηά απφ θφζκηεο νηθνγέλεηεο θξαηηνχληαη εθηφο ηνπ θφζκνπ ηνπ δξφκνπ απφ ηνπο γνλείο
ηνπο, αιιά απφ ηελ ειηθία ησλ δέθα θαη κεηά, θφζκηα θαη παηδηά ησλ δξφκσλ αλαθαηεχνληαη ζηηο γεηηνληέο θαη
δνθηκάδνπλ λα δεκηνπξγήζνπλ ηαπηφηεηεο γηα ηνπο εαπηνχο ηνπο ζην πιαίζην ηεο γεηηνληάο. Σα θφζκηα παηδηά
παξαηεξνχλ ηηο ζπκπεξηθνξέο ησλ άιισλ παηδηψλ ηεο ειηθίαο ηνπο, ζεκεηψλνπλ πσο ηα κεγαιχηεξα παηδηά
δηαπξαγκαηεχνληαη θαη επηιχνπλ ηηο δηαθσλίεο, θαη παξαθνινπζνχλ ηνπο θφζκηνπο θαη ηνπο ελήιηθεο ηνπ
δξφκνπ πνπ δνπλ ηηο δσέο ηνπο ζην πιαίζην ηνπ πεξηβάιινληνο ζην εζσηεξηθφ ηεο πφιεο.
Πξνζζέησο, ηα θφζκηα παηδηά αθνχλ πνιιά ιεθηηθά κελχκαηα γηα ηε ζηαζεξή επηθηλδπλφηεηα ηνπ
πεξηβάιινληνο θαη ηε ζηαζεξή αλάγθε λα είλαη θπζηθά ζθιεξνί θαη λα δείρλνπλ λεπξηθνί. Σν λα δείρλνπλ
λεπξηθνί είλαη πεξηζζφηεξν ζεκαληηθφ απφ ηελ πξαγκαηηθή κάρε, απφ ην λα κπνξνχλ λα απνηξέπνπλ ηελ
αλάγθε λα κάρνληαη. ΢ηνλ θσδηθφ ηνπ δξφκνπ, ην ζέκα είλαη λα επηθνηλσλνχλ ιεπηά ζηελ πξνδηάζεζε ηεο
βίαο, ηεο πξνζπκίαο θαη ηεο ηθαλφηεηαο λα δεκηνπξγήζνπλ ην ζπλνιηθφ ράνο θαη ην ρακφ, πξνθεηκέλνπ λα
απνηξέςνπλ πηζαλή επηζεηηθφηεηα. Απηφ έγηλε κέζσ ιέμεσλ, ρεηξνλνκηψλ ζπκπεξηθνξάο θαη ζσκαηηθψλ
ζηάζεσλ, φπσο θαη κέζσ ηεο ελδπκαζίαο, ηνπ θνζκήκαηνο θαη ηνπ πξνζσπηθνχ θαιισπηζκνχ. ΢αθάθηα,
πάληλα παπνχηζηα, ρξπζέο αιπζίδεο, θαη αθφκα αθξηβά ππξνβφια δελ είλαη κφλν κφδα. Δίλαη κέξνο ηνπ ηχπνπ
θαη ηνπ ζρεδηαζκνχ λα απνηξέπνπλ πξνβιήκαηα πξηλ λα ζπκβνχλ.
Απηή ε πξφνδνο έρεη επηπηψζεηο θαη ζηα αγφξηα θαη ζηα θνξίηζηα, αιιά είλαη πεξηζζφηεξν ζεκαληηθή ζηα
αγφξηα εμαηηίαο ηνπ ζπζρεηηζκνχ κεηαμχ ¨λεχξνπ¨ θαη ¨αλδξηθήο ειηθίαο¨. ΢ηνλ θσδηθφ ηνπ δξφκνπ, ε αλδξηθή
ειηθία πεξηιακβάλεη ηελ ηθαλφηεηα λα είλαη θπζηθά άζπιαρλνη ζηηο ζρέζεηο κε άιινπο αλζξψπνπο. Δίλαη ε
ηθαλφηεηα λα ζέβνληαη ην θέξδνο κέζα απφ ην κέγεζνο θαη ηε δχλακε θαη ηεο θπζηθήο αλδξείαο. Σν λεχξν, ζε
αληίζεζε, ε έιιεηςε επηθνηλσλίαο, ν θφβνο ηνπ ζαλάηνπ, ε αίζζεζε πσο ν ζάλαηνο είλαη πξνηηκεηένο, είλαη
αζεβήο. Αθφκα θαη ηα κηθξά θαη αδχλαηα αγφξηα κπνξνχλ λα έρνπλ λεχξν κε πνιινχο ηξφπνπο, ην λεχξν είλαη
πνιχ ζεκαληηθφ ζ’ απηνχο επεηδή ειάρηζηα κπνξνχλ λα απνηξέςνπλ ηνλ θίλδπλν. ΢ηνλ εξρνκφ ηεο πξνφδνπ
ηεο ειηθίαο ζην εζσηεξηθφ ηεο πφιεο, ε θπζηθή αλδξεία απαηηεί ηα κηθξφηεξα αγφξηα λα βξίζθνπλ ηξφπνπο λα
ρξεζηκνπνηνχλ ηε δχλακή ηνπο θαη ην κέγεζφο ηνπο γηα λα θεξδίδνπλ ην ζεβαζκφ απφ κεγαιχηεξα αγφξηα. Σν
λα έρνπλ λεχξν είλαη νπζηαζηηθφ ζ’ απηή ηελ πξνζπάζεηα.
Οη κεγαιχηεξεο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ αγνξηψλ ηνπ δξφκνπ θαη ησλ θνζκίσλ, παξ’ φια απηά, είλαη πσο ηα
θφζκηα αγφξηα κπνξνχλ λα παξνπζηάζνπλ ζπκπεξηθνξά ηνπ δξφκνπ φηαλ είλαη ρξήζηκν θαη απαξαίηεην, αιιά
κπνξνχλ ηφηε λα γπξίζνπλ πίζσ ζηνλ θφζκην θψδηθα. Καηαιαβαίλνπλ πσο θάπνηνη άλζξσπνη θαη θαηαζηάζεηο
απαηηνχλ ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ δξφκνπ αιιά άιινη άλζξσπνη ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ ¨θφζκην¨ θψδηθα θαη ην
αλακέλνπλ ζαλ αληάιιαγκα. Σα αγφξηα ηνπ δξφκνπ, ζε αληίζεζε, δνπλ ζε έλαλ θφζκν ζηνλ νπνίν θαζέλαο δεη
ζχκθσλα κε ηνλ θψδηθα ηνπ δξφκνπ. Έηζη, ηα αγφξηα ηνπ δξφκνπ, εξκελεχνπλ φιεο ηηο άιιεο ζπκπεξηθνξέο
ζχκθσλα κ’ απηφλ, αθφκα θαη νη ζπκπεξηθνξέο ησλ αλζξψπσλ ηεο κεζαίαο ηάμεο νη νπνίνη δελ έρνπλ θακία
γλψζε γη’ απηφλ ηνλ θψδηθα.

101
 Ο Anderson ππνζηεξίδεη πσο νη μέλνη ηείλνπλ λα επηπιήηηνπλ ηα άηνκα πνπ δνπλ ζην εζσηεξηθφ ησλ πφιεσλ,
λα πηζηεχνπλ πσο ππάξρνπλ άλζξσπνη ρσξίο εζηθέο αμίεο. Αιιά ππνζηεξίδεη παζηαζκέλα πσο ε εζηίαζε ζα
πξέπεη λα είλαη ζηελ θνηλσληθννηθνλνκηθή δνκή, ηδηαίηεξα ζηελ απνπζία εξγαζηψλ, ζηελ επαγγεικαηηθή
θαηάξηηζε θαη ην επαγγεικαηηθφ δίθηπν (ζπλδέζεηο πνπ κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ έλα άηνκν λα βξεη κηα
δνπιεηά). Πξνζζέησο, επηπιήηηεη ηελ ηζηνξηθή θιεξνλνκηά ηεο ζθιαβηάο ηνπ δηαρσξηζκνχ, ππνζηεξίδνληαο
πσο ¨νη ηνπνζεηήζεηο ηεο επξχηεξεο θνηλσλίαο είλαη βαζηά εκπιεθφκελεο ζηνλ θψδηθα ηνπ δξφκνπ¨. Σέινο
κεξηθά παηδηά, εηδηθά ηα πην αιινηξησκέλα θαη ηξσηά, εζσηεξηθνπνηνχλ κηα αίζζεζε απφξξηςεο θαη
πεξηθξνλνχληαη απφ ηελ επηθξαηνχζα ηάζε ηεο θνηλσλίαο. Απηφ ίζσο ηνπο ελζαξξχλεη λα εθθξάζνπλ ηελ
πεξηθξφλεζε γηα κηα πεξηζζφηεξν ζπκβαηηθή θνηλσλία ζηε ζπλέρεηα. Κάπνηνη αθφκα θαη ζπλεηδεηά επελδχνπλ
ζηνπο εαπηνχο ηνπο θαη ζηνπο ηδηαίηεξνπο λνεηηθνχο πφξνπο ηνπο ζην θαηά πφζν ζε έλαλ αληίζεην πνιηηηζκφ
δηαηεξνχλ ηνπο εαπηνχο ηνπο θαη ηνλ απηνζεβαζκφ ηνπο.
Ο Anderson ζπκπεξαίλεη: Έλαο θαθνήζεο θχθινο έρεη ηππνπνηεζεί. Ζ απφγλσζε θαη ε αιινηξίσζε πνπ
αηζζάλνληαη πνιινί λένη άλδξεο θαη γπλαίθεο ζην εζσηεξηθφ ηεο πφιεο, είλαη εθηελέζηεξα έλα απνηέιεζκα
ζηελ ελδεκηθή αλεξγία θαη ηνλ επίκνλν ξαηζηζκφ, ζπληεξψληαο ηε βία πνπ δεζκεχνληαη ζ’ απηή. Ζ βία
εμππεξεηεί ζην λα θάλνπλ πξάμε ηα αξλεηηθά αηζζήκαηά ηνπο πνιινί ιεπθνί θαη θάπνηνη καχξνη ηεο κεζαίαο
ηάμεο πνπ απνζαθελίδνληαη κεηαμχ ησλ γθέην ησλ θησρψλ, εθηελέζηεξα λνκηκνπνηψληαο ηνλ αληίζεην
πνιηηηζκφ θαη ηνλ θσδηθφ ηνπ δξφκνπ ζηα κάηηα πνιιψλ θησρψλ καχξσλ. Αλ ν θχθινο είλαη ζπαζκέλνο,
ηνπνζεηείηαη θαη ζηηο δχν πιεπξέο θαη ζα γίλεη φιν θαη πεξηζζφηεξν πεξηραξαθσκέλνο, θαη ε βία ε νπνία
παξάγεηαη απφ ηα ζχκαηα θαη ηνπο ιεπθνχο θαη ηνπο καχξνπο, θησρνχο θαη εχπνξνπο κφλν ζα θιηκαθψλεηαη.

Αληίζεηα απφ ηε ζεσξία ησλ Wolfgang θαη Ferracuti, ν Anderson δέλεη ηηο απφςεηο ηνπ πνιηηηζκνχ πνπ
βξίζθνληαη ζηνλ θψδηθα ηνπ δξφκνπ επζέσο κε ηηο γεληθέο ζπλζήθεο πνπ ηνλ γεληθεχνπλ. Έηζη, ε ζεσξία ηνπ
Anderson είλαη ελ κέξεη ζεσξία πνιηηηζκνχ φπσο ησλ Wolfgang θαη Ferracuti πνπ πεξηγξάθνπλ ηελ επζεία
αηηία ηνπ αληίθηππνπ ησλ ηδεψλ ησλ ζπκπεξηθνξψλ, θαη είλαη ελ κέξεη δνκηθή ζεσξία φπσο νη ζηειερηθέο
ζεσξίεο πνπ παξνπζηάζηεθαλ ζην πξνεγνχκελν θεθάιαην. Mηα απφ απηέο πεξηγξάθεη ηελ επζεία αηηία ηνπ
αληίθηππνπ ησλ γεληθψλ θνηλσληθψλ ζπλζεθψλ ησλ ζπκπεξηθνξψλ. Ζ ζχζηαζε πνιηηηθήο ηνπ Anderson
επεξεάδεη απηή ηε δηπιή αηηηνιφγεζε. Αληίζεηα απφ ηε ζεσξία ησλ Wolfgang θαη Ferracuti, ν Anderson
ππνζηεξίδεη πσο νη γεληθέο θνηλσληθέο ζρέζεηο είλαη ππεχζπλεο γηα ηελ παξαγσγή ηνπ θσδηθνχ ησλ δξφκσλ
πνπ πξέπεη λα δηεπζπλζεί.
Ο Matsueda θαη νη ζπνπδαζηέο ηνπ ππνζηεξίδνπλ πσο φιεο νη δνκηθέο ζεσξίεο ζα έπξεπε λα πεξηιακβάλνπλ
έλαλ απνινγηζκφ ησλ δνκηθψλ ζπλζεθψλ πνπ δίλνπλ άλνδν ζ’ απηέο: Ζ πξνβνιή ησλ αμηψλ, είηε ησλ
ππνπνιηηηζκηθψλ είηε ησλ πνιηηηζκηθψλ, είλαη έλαο ζεκαληηθφο ζχλδεζκνο, κεηαμχ ηεο θνηλσληθήο δνκήο θαη
ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ αηφκνπ. Κάζε ζεσξία ησλ ππνδνκψλ πνπ αγλνεί ηελ θνηλσληθή δνκή είλαη
αλνινθιήξσηε θαη ζα απνηχρεη λα πξνβιέςεη φηαλ ηα άηνκα ηα νπνία είραλ εθζέζεη ηηο αμίεο ηνπ
ππνπνιηηηζκνχ ζα πξάμνπλ απηέο ηηο αμίεο. Οη ππνπνιηηηζκνί ηφηε, είλαη ζηελά δεκέλνη κε ηηο δνκηθέο επθαηξίεο.
Δπεηδή νη δνκηθέο επθαηξίεο έρνπλ επηπηψζεηο ζην έγθιεκα ελ κέξεη κέζσ ησλ δνκηθψλ επηπηψζεσλ, θάζε
δνκηθή εμήγεζε ζην έγθιεκα αγλνεί πσο νη ππνπνιηηηζκνί είλαη ειιηπείο.

Δλψ νη ζεσξίεο ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ηνπ ππνπνιηηηζκνχ παξάρζεθαλ απφ ηηο απφςεηο ηνπ Sutherland ζρεηηθά
κε ην πεξηερφκελν ηνπ ηη είλαη εθκάζεζε, άιιε ζεσξία θαη έξεπλα εζηίαζε ζηελ πεξηγξαθή ηεο πξνφδνπ ηεο
εθκάζεζεο. Ζ πην ζεκαληηθή απφ απηέο ηηο δηαηππψζεηο είλαη απφ ηνλ Royal Akers, πνπ ηε πεξηγξάθεη σο
ζεσξία ¨δηαθνξεηηθψλ εληζρχζεσλ¨ ή ¨θνηλσληθήο εθκάζεζεο¨. ΢ην επίζεκν άξζξν ηνπ Burgess, ν Akers
μαλαέγξαςε ηηο αξρέο ηνπ δηαθνξεηηθνχ ζπζρεηηζκνχ κέζα ζηε γιψζζα ηεο εζεινληηθήο ζπκπεξηθνξάο. Απηή
ε αλαδηαηχπσζε θξάηεζε πσο ¨ε εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά καζαίλεηαη θαη ζε κε θνηλσληθέο θαηαζηάζεηο πνπ
εληζρχνληαη ή ραξαθηεξίδνληαη είηε κέζσ ηεο θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο ζηελ νπνία ε ζπκπεξηθνξά άιισλ
πξνζψπσλ εληζρχεηαη είηε ραξαθηεξίδνληαη γηα ηελ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά¨.
Ζ πξνζζήθε ησλ ¨κε θνηλσληθψλ θαηαζηάζεσλ¨ απνηειεί ηελ αλαγλψξηζε πσο ην πεξηβάιινλ απφ κφλν ηνπ
κπνξεί λα εληζρχζεη ηελ εγθιεκαηηθφηεηα, θαηά έλα κέξνο απφ ηελ ¨θνηλσληθή αιιειεπίδξαζε¨ ηνπ αηφκνπ κε

102
άιια άηνκα. Αιιά ν Burgess θαη ν Akers δηαηεξνχλ κε ηνλ Sutherland ην αξρηθφ κέξνο ηεο κάζεζεο ηεο
εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο πνπ εκθαλίδεηαη ζ’ απηέο ηηο νκάδεο νη νπνίεο πεξηιακβάλνπλ ηε κεγαιχηεξε
πεγή ησλ αηφκσλ ηεο ελίζρπζεο. Αξγφηεξα αλαζεψξεζαλ θαη επέθηεηλαλ απηή ηε ζεσξία θαη επεθηείλνληαο ηηο
αξρέο ηεο εζεινληηθήο ζπκπεξηθνξάο πεξηέιαβαλ ηε δηακφξθσζε ή ηε ζεσξία ηεο θνηλσληθήο κάζεζεο ε
νπνία ππνζηεξίδεη πσο κηα ζεκαληηθή ζπκθσλία κεηαμχ ησλ αλζξψπσλ ιακβάλεη ρψξα απφ ηελ παξαηήξεζε
ησλ ζπλζεθψλ πνπ νη ζπκπεξηθνξέο έρνπλ γηα άιινπο αλζξψπνπο.
Ζ ηππνπνίεζε ηνπ Akers γηα ηε ζεσξία ηεο θνηλσληθήο κάζεζεο εζηίαζε ζηα ηέζζεξα κεγαιχηεξα ζέκαηα. Ζ
πην ζεκαληηθή πεγή ηεο θνηλσληθήο κάζεζεο, ζχκθσλα κε ηνλ Akers είλαη ν δηαθνξεηηθφο ζπζρεηηζκφο. Απηφ
αλαθέξεηαη ζε ζρέδηα αιιειεπίδξαζεο κε άιινπο νη νπνίνη είλαη ε πεγή ησλ θαζνξηζκψλ πνπ είηε είλαη
επλντθνί είηε δπζκελείο ζηελ παξαβίαζε ηνπ λφκνπ. Ο Akers δηαηεξεί ηελ άπνςε ηνπ Sutherland ζ’ απηνχο
ηνπο δηαθνξεηηθνχο ζπζρεηηζκνχο πνπ πνηθίιινπλ ζχκθσλα κε ηελ πξνηεξαηφηεηα, ηε δηάξθεηα, ηε ζπρλφηεηα
θαη ηελ έληαζε, αιιά ππνζηεξίδεη πσο πεξηιακβάλνπλ θαη ηελ κεηάδνζε ησλ θαζνξηζκψλ κέζσ ηεο
δηαπξνζσπηθήο επηθνηλσλίαο, θαη ηεο πιάγηαο κεηάδνζεο κέζσ ηνπ πξνζδηνξηζκνχ κε πεξηζζφηεξν
απφκαθξεο νκάδεο αλαθνξάο.
Οη θαζνξηζκνί νη ίδηνη, ζχκθσλα κε ηνλ Akers επεξεάδνπλ ηα λνήκαηα θάπνηνπ κε ηα νπνία ζπλδέεη ηε δηθή
ηνπ ζπκπεξηθνξά. ¨Γεληθνί¨ θαζνξηζκνί επεξεάδνπλ νιφθιεξα ζξεζθεπηηθά, εζηθά, ή εζληθά πηζηεχσ, ελψ
¨εηδηθνί¨ θαζνξηζκνί επεξεάδνπλ ηα λνήκαηα πνπ ηζρχνπλ ζηελ ηδηαίηεξε ζπκπεξηθνξά θάπνηνπ (π.ρ. ην
θάπληζκα καξηρνπάλαο, ε θινπή ζπηηηνχ, λα ζθνηψζεη ην κάξηπξα ζε κηα έλνπιε ιεζηεία). Γηαθνξεηηθνί
ηζρπξηζκνί αλαθέξνληαη ζε πξαγκαηηθέο ή πξνζδνθψκελεο ζπλζήθεο δεδνκέλεο ζπκπεξηθνξάο. Οη άλζξσπνη
θάλνπλ πξάγκαηα πνπ λνκίδνπλ πσο νδεγνχλ ζε επηβξαβεχζεηο ή απνθεχγνπλ ηηκσξίεο ζην κέιινλ θαη δελ
θάλνπλ πξάγκαηα πνπ πηζηεχνπλ πσο ζα ηνπο νδεγήζνπλ ζε ηηκσξίεο. Απηέο νη επηβξαβεχζεηο θαη νη ηηκσξίεο
κπνξνχλ λα είλαη θνηλσληθέο (έγθξηζε ή απνδνθηκαζία απφ άιινπο αλζξψπνπο) ή κε θνηλσληθέο (π.ρ.
καζηνπξψλνπλ ή αξξσζηαίλνπλ κε λαξθσηηθά).
Σειηθά ε κίκεζε πεξηιακβάλεη ηελ παξαηήξεζε ηνπ ηη θάλνπλ νη άιινη. Δάλ ή φρη κηα ζπκπεξηθνξά ζα κηκεζεί
εμαξηάηαη απφ ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πξνζψπνπ πνπ παξαηεξείηαη, ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ αηφκνπ πνπ
ζπκκεηέρεη, θαη ηηο παξαηεξνχκελεο ζπλζήθεο ηεο ζπκπεξηθνξάο. Δπίζεο πξφηεηλε κηα ηδηαίηεξε αθνινπζία
γεγνλφησλ απφ ηελ νπνία ε κάζεζε ηεο εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο εηπψζεθε πσο ιακβάλεη ρψξα. Ζ
ηδηαίηεξε αθνινπζία δεκηνπξγείηαη κε δηαθνξεηηθνχο ζπζρεηηζκνχο ζην άηνκν κε άιια άηνκα κε επλντθνχο
θαζνξηζκνχο ηεο εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο, ηα νπνία δηακνξθψλνπλ ηελ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά γηα ην
πξφζσπν πνπ κηκείηαη, θαη πνπ παξέρεη θνηλσληθέο εληζρχζεηο γη’ απηέο ηηο ζπκπεξηθνξέο.
Έηζη, ε αξρηθή ζπκκεηνρή ηνπ αηφκνπ ζε εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά εμεγείηαη πξσηίζησο απφ δηαθνξεηηθνχο
ζπζρεηηζκνχο, ηνπο θαζνξηζκνχο, ηε κίκεζε θαη ηηο θνηλσληθέο εληζρχζεηο. Μεηά ην πξφζσπν αξρίδεη λα
δηαπξάηηεη εγθιεκαηηθέο ζπκπεξηθνξέο, νη δηαθνξεηηθέο εληζρχζεηο πνπ θαζνξίδνπλ ηηο ζπκπεξηθνξέο είηε
ζπλερίδνπλ είηε φρη. Απηφ πεξηιακβάλεη ηελ θνηλσληθή θαη ηελ κε θνηλσληθή ελίζρπζε ζηνλ ηχπν ησλ
επηβξαβεχζεσλ θαη ησλ ηηκσξηψλ πνπ επζέσο έρνπλ εκπεηξία απφ ηα άηνκα φπσο νη ζπλζήθεο ηεο
ζπκκεηνρήο ζηελ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά, θαη επίζεο νη επηβξαβεχζεηο θαη νη ηηκσξίεο ηνπ πξνζψπνπ πνπ
απνθηά ηελ επραξίζηεζε ηεο λνεηηθήο πείξαο, απφ ηελ παξαθνινχζεζε ησλ εγθιεκαηηθψλ ζπκπεξηθνξψλ
πνπ έρνπλ γηα ηνπο άιινπο.
Ο Akers δηαηεξεί ηελ πξφνδν ηεο θνηλσληθήο κάζεζεο πνπ εμεγεί ην ζχλδεζκν κεηαμχ ζπλζεθψλ θνηλσληθήο
δνκήο θαη ζπκπεξηθνξψλ ησλ αηφκσλ. Γηα παξάδεηγκα, ε νηθνλνκηθή αληζφηεηα, ε πξφνδνο ηνπ
εθζπγρξνληζκνχ, ε θνηλσληθή απνδηνξγάλσζε θαη ε ζηειερηθή θνηλσληθή δνκή έρεη ζπλδεζεί κε ηελ
εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά. Ο Akers ππνζηεξίδεη πσο είλαη ε δνκή ησλ ζπλζεθψλ φπσο απηέο πνπ έρνπλ
επηπηψζεηο ζην έγθιεκα απφ ηελ επίπησζε ησλ δηαθνξεηηθψλ ζπζρεηηζκψλ ηνπ αηφκνπ, ησλ θαζνξηζκψλ,
ησλ ηχπσλ θαη ησλ εληζρχζεσλ. Σειηθά, αλαζεσξεί ζε έλα κεγάιν βαζκφ ηελ έξεπλα γηα λα ππνζηεξίμεη φηη
¨ζρεδφλ φιε ε έξεπλα ζηε ζεσξία ηεο θνηλσληθήο κάζεζεο βξέζεθε ζηηο ζρέζεηο ζηε ζεσξεηηθά αλακελφκελε
θαηεχζπλζε…¨
΋ηαλ ε ζεσξία ηεο θνηλσληθήο κάζεζεο δνθηκάζηεθε ελάληηα ζε άιιεο ζεσξίεο ρξεζηκνπνηψληαο ηηο ίδηεο
πιεξνθνξίεο πνπ έρνπλ ζπιιερζεί απφ ηα ίδηα απιά δείγκαηα, ζπλήζσο βξηζθφηαλ λα θάλεη ηνλ απνινγηζκφ

103
γηα πεξηζζφηεξεο δηαθνξέο ζηηο εμαξηψκελεο κεηαβιεηέο απφ ηηο ζεσξίεο κε ηηο νπνίεο ζπγθξίζεθε. Ηδηαίηεξα,
ππνζηεξίδεη πσο ε έξεπλα ζηεξίδεη ηελ ¨ηππηθή¨ αθνινπζία ζηελ νπνία ιεηηνπξγεί ε θνηλσληθή κάζεζε, ζηελ
νπνία νη εγθιεκαηηθέο ζπκπεξηθνξέο είλαη επίθηεηεο κέζσ ησλ δηαθνξεηηθψλ ζπζρεηηζκψλ, ησλ θαζνξηζκψλ,
ηεο κίκεζεο θαη ηεο θνηλσληθήο ελίζρπζεο θαη ηφηε κέλεη ζην ελδηάκεζν ησλ θνηλσληθψλ θαη κε θνηλσληθψλ
εληζρχζεσλ.
Ζ ζεσξία ηνπ Sutherland είρε νγθψδεο αληίθηππν ζηελ εγθιεκαηνινγία. Σελ επνρή πνπ γξάθηεθε, ε
εγθιεκαηνινγία εμνπζηάδνληαλ απφ παζνιφγνπο θαη ςπρηάηξνπο νη νπνίνη εμεξεπλνχζαλ ηηο αηηίεο ηεο
εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο ζε βηνινγηθέο θαη ςπρνινγηθέο αλσκαιίεο θαη ήηαλ ππεχζπλεο γηα ηελ πηψζε θαη
ηελ άλνδν ηεο άπνςεο φηη ην έγθιεκα είλαη ην απνηέιεζκα πεξηβαιινληηθψλ επηξξνψλ πνπ δξνπλ βηνινγηθά
θαη ςπρνινγηθά ζε θαλνληθά άηνκα. Σν πεδίν ηεο ζεσξίαο ηεο κάζεζεο έρεη ηηο δηθέο ηνπ δηακάρεο, θαη ζε
θάπνηα επέθηαζε ηεο ζεσξίαο ηνπ Sutherland, σο γλσζηηθή ζεσξία, πξέπεη λα θάλεη ηε δηθή ηνπ κάρε κε άιιεο
γλσζηηθέο ζεσξίεο θαη κε πεξηζζφηεξν δηάζεκεο γλσζηηθέο ζεσξίεο.
Γελ ππάξρεη θαλέλαο ιφγνο λα ζθεθηνχκε πσο ε ζεσξία ηνπ Sutherland ζα πξνθχςεη ζξηακβεπηηθά απφ απηή
ηε κάρε. Αληηζέησο, ππάξρνπλ πνιινί ιφγνη λα πηζηέςνπκε πσο, φπσο ε ζεσξία ηεο κάζεζεο, ε ζεσξία ηνπ
Sutherland δελ έρεη θακία νπζηαζηηθή ζεκαζία. Ο Sutherland, κεηά απφ φια, δελ ήηαλ έλαο ζεσξεηηθφο ηεο
κάζεζεο θαη δελ ήηαλ ηδηαίηεξα νηθείνο κε ηελ κεγαιχηεξε ζεσξία θαη ηελ έξεπλα ηεο αλζξψπηλεο κάζεζεο γηα
ην ηη ζπλέβαηλε ζηελ επνρή. Δάλ ε εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά, είλαη ε θαλνληθή ζπκπεξηθνξά ηεο θαλνληθήο
απάληεζεο ησλ αηφκσλ ζηηο θαηαζηάζεηο πνπ νξίδνληαη σο αλεπηζχκεηεο, παξάλνκεο, θαη εγθιεκαηηθέο, ηφηε
ην βαζηθφ πξφβιεκα είλαη θάπνην απφ ηελ θνηλσληθή θαη πνιηηηθή νξγάλσζε θαη απηέο ηηο θαζηεξσκέλεο αμίεο
ησλ θαζνξηζκψλ ηνπ ηη δελ επηηξέπεηαη.
Σν έγθιεκα, κ’ απηή ηελ αίζζεζε, είλαη ε πνιηηηθή ζπκπεξηθνξά θαη ε εγθιεκαηηθή πνπ γίλεηαη απφ έλα κέινο
κηαο ¨κεηνλνηηθήο νκάδαο¨ ρσξίο ηθαλνπνηεηηθή δεκφζηα ππνζηήξημε γηα λα εμνπζηάζεη θαη λα ειέγμεη ηε δχλακε
ηεο αζηπλνκίαο ζε κηα πφιε. Φάλεθε λα νδεγείηαη ζε κηα παξφκνηα επίπησζε απφ απηή ηε ζεσξία. Αθφηνπ
δεκηνχξγεζε ηελ πξψηε ζπζηεκηθή παξνπζίαζε ηεο ζεσξίαο ην 1939, έζηξεςε ηελ πξνζνρή ηνπ ζην έγθιεκα
ηνπ ιεπθνχ πεξηιαίκηνπ θαη παξέκεηλε ζ’ απηή ηελ εζηίαζε κέρξη ην ζάλαηφ ηνπ. Ο Sutherland ππνζηεξίδεη πσο
ηα εγθιήκαηα ηνπ ιεπθνχ πεξηιαίκηνπ είλαη θαλνληθά καζεκέλεο ζπκπεξηθνξέο θαη πνπ δελ ππάξρνπλ θαζφινπ
νπζηαζηηθέο ζπκπεξηθνξέο κεηαμχ απηψλ ησλ ζπκπεξηθνξψλ θαη ησλ ζπκπεξηθνξψλ ησλ εγθιεκαηηψλ ηεο
ρακειφηεξεο ηάμεο φηαλ αληηκεησπίζηεθαλ απφ ηελ πξννπηηθή ηεο αηηηνιφγεζεο.
Οη δηαθνξέο ζηα επίζεκα επίπεδα εγθιήκαηνο κεηαμχ ησλ αλψηεξσλ θαη ησλ ρακειφηεξσλ ηάμεσλ πξνθχπηεη
εμαηηίαο ησλ αλζξψπσλ αλψηεξεο - ρακειφηεξεο ηάμεο πνπ έρνπλ ηθαλνπνηεηηθή πνιηηηθή δχλακε λα ειέγμνπλ
ηε ζέζπηζε θαη ηελ ελίζρπζε ησλ εγθιεκαηηθψλ λφκσλ. ΋ηαλ νη ζπκπεξηθνξέο ηεο θαλνληθήο κάζεζεο είλαη
θνηλσληθά επηβιαβείο, απηέο νη ζπκπεξηθνξέο είηε δελ θαζνξίδνληαη ζαλ νινθιεξσηηθά ιάζε είηε θαζνξίδνληαη
ζαλ εκθχιηα ιάζε. Αιιά φηαλ νη θαλνληθά καζεκέλεο ζπκπεξηθνξέο ησλ αλζξψπσλ ηεο ρακειφηεξεο ηάμεο
είλαη θνηλσληθά επηβιαβείο, απηέο νη ζπκπεξηθνξέο θαζνξίδνληαη θαη επεμεξγάδνληαη σο εγθιήκαηα. Έηζη, ε
ρακειφηεξε ηάμε αλζξψπσλ θαηαιήγεη κε πςειά επίζεκα πνζνζηά εγθιήκαηνο, ελψ ε αλψηεξε- θαηψηεξε
ηάμε αλζξψπσλ κε ρακειά ηα επίζεκα πνζνζηά εγθιήκαηνο.
Ο Sutherland πεξηέγξαςε ηελ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά σο θαλνληθά καζεκέλε ζπκπεξηθνξά θαη ζπλέρηδε
λα θάλεη εηδηθνχο ηζρπξηζκνχο ζρεηηθά κε ηε θχζε ηεο θαλνληθήο κάζεζεο. Ηζρπξίζηεθε πσο ε θαλνληθή
κάζεζε πξσηίζησο πεξηιακβάλεη ηελ κάζεζε ησλ ηδεψλ θαη ησλ πηζηεχσ ζηελ πξφνδν ηνπ ζπζρεηηζκνχ κε
άιινπο αλζξψπνπο. Οη ζπκπεξηθνξέο πεξηιακβάλνληαη ζε εγθιεκαηηθέο ζπκπεξηθνξέο, πνπ αθνινπζνχληαη
απφ απηέο θαη είλαη πξντφλ απηψλ ησλ ηδεψλ θαη ησλ πηζηεχσ. Ζ επάξθεηα ησλ ηζρπξηζκψλ ηνπ Sutherland
κπνξεί λα ηζρπξηζηεί κφλν ζην πιαίζην γεληθήο ζεσξίαο θαη έξεπλαο ζρεηηθά κε ηελ αλζξψπηλε κάζεζε.
Γεληθά, θαίλεηαη ινγηθφ λα θαηαιήγεη πσο νη ηδέεο θαη ηα πηζηεχσ καζαίλνληαη ζε ζπζρεηηζκφ κε άιινπο
αλζξψπνπο πνπ έρνπλ επζχ αηηηαθφ αληίθηππν ζηηο εγθιεκαηηθέο ζπκπεξηθνξέο.
Παξ’ φια απηά νη εγθιεκαηηθέο ζπκπεξηθνξέο ίζσο επίζεο λα ζρεηίδνληαη κε άιινπο ηχπνπο θαλνληθήο
κάζεζεο. Πεξηζζφηεξν πξφζθαηεο ζεσξίεο κάζεζεο ηεο εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο, φπσο ε θνηλσληθή
ζεσξία κάζεζεο ηνπ Akers, παξακέλεη ζηελ άπνςε ηνπ Sutherland πσο ε εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά είλαη
θαλνληθά καζεκέλε ζπκπεξηθνξά αιιά πεξηζζφηεξν επαξθήο γηα λα ελζσκαηψλεη ηηο ζχγρξνλεο αξρέο

104
κάζεζεο ζηελ πεξηγξαθή ηεο πξνφδνπ ηεο θαλνληθήο κάζεζεο. Γηα λα ηζρπξηζηεί πσο ε εγθιεκαηηθή
ζπκπεξηθνξά αηηηνινγείηαη επζέσο απφ πηζηεχσ δελ αξλείηαη πσο ππάξρνπλ δνκηθέο πεγέο γηα ηα πηζηεχσ-
απηή είλαη κηα απφ ηηο πην ζεκειηψδεηο πξνηάζεηο ζηελ θνηλσληνινγία.
Ζ εξψηεζε είλαη πσο είηε απηά ηα πηζηεχσ επηηπγράλνπλ θάπνηα δσή ησλ δηθψλ ηνπο αηηηψλ ζπκπεξηθνξάο ή
γεληθφηεξα θαη ηηο αηηίεο ηεο εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο ηδηαίηεξα. Ζ πην ινγηθή ζέζε ζηελ παξνχζα θάζε
θαίλεηαη λα πηνζεηείηαη απφ ηνλ Matsueda θαη ηνπο ζπνπδαζηέο ηνπ: νη ιεηηνπξγίεο ηνπ πνιηηηζκνχ σο θξίζηκε
κεηαβιεηή πνπ επεκβαίλεη κεηαμχ ηεο θνηλσληθήο δνκήο θαη ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ αηφκνπ. Απηφ ζεκαίλεη,
πσο ηδέεο θαη ζπκπεξηθνξέο- πεξηιακβάλνληαη ζε ¨θαζνξηζκνχο¨ ηεο ζπκπεξηθνξάο, ζε πξνζδνθίεο ζρεηηθά
κε ην πψο ζπκπεξηθέξνληαη ζε ηδηαίηεξεο θαηαζηάζεηο, θνηλσληθέο εγθξίζεηο ή αμηνινγήζεηο αλακθίβνισλ
ζπκπεξηθνξψλ, θαη θνηλσληθέο απνθξίζεηο, εθείλεο ηηο ζπλνδεπηηθέο θαη αλακελφκελεο ζπκπεξηθνξέο κε
επηβξαβεχζεηο θαη ηηκσξίεο πνπ έρνπλ επζχ αηηηαθφ αληίθηππν ζηε ζπκπεξηθνξά, αλεμάξηεηα απφ ηηο
θνηλσληθέο, δνκηθέο πεγέο.
¨Ο άλζξσπνο είλαη ην απνηέιεζκα ηνπ πεξηβάιινληνο κέζα ζην νπνίν δεη θαη αλαπηχζζεηαη¨ είρε πεη ν
Κξνπφηθηλ ζην έξγν ηνπ ¨Φπιαθέο θαη θαηαπίεζε¨. Δπνκέλσο ην άηνκν δελ είλαη ν βαζηθφο απηνπξγφο αιιά
αληίζεηα, ν άκεζνο απνδέθηεο κηαο ζεηξάο θαηαζηάζεσλ θαη γεγνλφησλ πνπ ιακβάλνπλ ρψξα ζε έλα πνιηηηθφ
ζχζηεκα θαη κηα θνηλσλία. Βάζεη απηψλ θαη ησλ εξεζηζκάησλ ηνπ θηίδεη ηε δηθή ηνπ πξνζσπηθφηεηα θαη
ζπκπεξηθνξά, ζπγθξνηεί ηε ζθέςε ηνπ θαη ηνλ δηθφ ηνπ ηξφπν δσήο, φια απηά θαζνξίδνληαη θαη
δηακνξθψλνληαη απφ ην ππάξρνλ θνηλσληθφ πιαίζην. Απφ απηφ ζπκπεξαίλνπκε ζπλάκα πσο θακία
ζπκπεξηθνξά, νχηε ε παξαβαηηθή νχηε ε εγθιεκαηηθή, είλαη λνκνηειεηαθέο θαη κε αλαζηξέςηκεο, φπσο δελ
είλαη θαη ηα αίηηα πνπ ηηο γελλνχλ. Ζ ζπκπεξηθνξά θαη ε θνηλσλία, νη αληηδξάζεηο ηεο, νη αμίεο ηεο, νη
κεραληζκνί θαη νη επηδηψμεηο ηεο κεηαβάιινληαη ζχκθσλα κε ην πνιηηηθφ ζχζηεκα θαη ηε δνκή ηνπ.
Ζ κίκεζε πξάμεο, φπσο ηελ έζεζε ν Trade, δελ πξνθαηαβάιεη απφ κφλε ηεο κηα εγθιεκαηηθή πξάμε. Ζ
θνηλσλία θαη ν ηξφπνο πνπ απηή επηιέγεη λα δηακνξθσζεί γελλνχλ ην έγθιεκα θαη ηνλ εγθιεκαηία άλζξσπν.
Γελλά ηηο δηαθνξέο κεηαμχ ηνπ πινχηνπ ησλ ιίγσλ θαη ηεο θηψρεηαο ησλ πνιιψλ, ηελ θαηάθνξε αδηθία, ηε
ζπζζψξεπζε ηνπ παξαγφκελνπ πινχηνπ πνπ ζπγθεληξψλεηαη φιν ζε ιηγφηεξα ρέξηα, ηηο θαπηηαιηζηηθέο
ζρέζεηο πνπ απνθιείνπλ ηνλ εξγαδφκελν απφ ηελ εξγαζία θαη έηζη γελλνχλ ηελ αλεξγία θαη νη πην επάισηεο
ζπλεηδήζεηο, απηέο πνπ εμαηηίαο ησλ ζπλζεθψλ απηψλ έρνπλ δνκεζεί έηζη, ζα δηαπξάμνπλ ην θφλν γηα λα
δηεθδηθήζνπλ άλνκα απηά πνπ ηνπο αλήθνπλ. Καη φζν νμχλνληαη νη αληηζέζεηο ζε έλα ζχζηεκα, ηφζν νμχλνληαη
θαη νη αληηδξάζεηο ησλ εθκεηαιιεπνκέλσλ θαη ησλ κε ερφλησλ. Αλάινγα νμχλνληαη θαη νη ζπκπεξηθνξέο,
πνιιαπιαζηάδνληαη εμαηηίαο ησλ φζσλ ζπκβαίλνπλ θαη ρεηξνηεξεχνπλ φζν πεξλά ν θαηξφο. Πην ζπγθεθξηκέλα,
φπνπ ππάξρεη ζπγθεληξσκέλνο πινχηνο θαη ππάξρεη κεξηθή θαη αθφκα ρεηξφηεξα, έιιεηςή ηνπ, ηφηε ζπλαληάκε
ηελ πιήξε απνδηνξγάλσζε θαη πεξηζσξηνπνίεζε.
Απηφ ζηελ θνηλσλία κεηαθξάδεηαη κε ηελ έιιεηςε παηδείαο, αθνχ ην ζρνιείν έρεη ράζεη ην ραξαθηήξα ηεο
κφξθσζεο θαη ηεο δηαπαηδαγψγεζεο θαη έρεη ππνηαρζεί πιήξσο ζηηο επηηαγέο ηνπ θεθαιαίνπ, πςψλνληαο
ηαμηθνχο θξαγκνχο θαη απνθιείνληαο ηα παηδηά απφ ηελ εθπαίδεπζε, δεκηνπξγψληαο έηζη ζηξαηηέο
αλεηδίθεπησλ εξγαηψλ θαη αλέξγσλ, θαηεγνξψληαο ηνπο ε ίδηα πσο έκεηλαλ ακφξθσηνη. Καηαδηθάδνληαο ηνπο
εξγαδφκελνπο λα πξέπεη λα κάρνληαη λα επηβηψζνπλ κε κηζζνχο πνπ δελ αξθνχλ νχηε γηα ηα πξνο ην δελ, ησλ
ίδησλ θαη ηεο νηθνγέλεηάο ηνπο. Καζηζηψληαο αγαζά φπσο είλαη ην ζέαηξν θαη ν αζιεηηζκφο, πξνζβάζηκα
απνθιεηζηηθά γηα ηνπο εχξσζηνπο νηθνλνκηθά, απνθιείνληαο ηα θησρά ζηξψκαηα απφ ηνλ πνιηηηζκφ θαη φζα
είλαη απαξαίηεηα γηα λα αλαπηχμνπλ ηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπο θαη ηηο δεμηφηεηέο ηνπο, ηε ζθέςε ηνπο θαη ηε
γλψζε ηνπο.
Έηζη ε θνηλσλία ρσξίδεηαη ζε πεξηνρέο θαη ζε πιεζπζκφ νηθνλνκηθά ηθαλφ λα αληαπεμέξζεη ζηε δσή πνπ ην
ίδην ην πνιηηηθφ ζχζηεκα, ε θνηλσλία θαη φζνη ηα απαξηίδνπλ εηνίκαζαλ, θαη ζε εθείλνπο πνπ κάρνληαη ζθιεξά
γηα λα επηβηψζνπλ θαη γηα λα αληαπεμέιζνπλ ζηηο φπνηεο δπζθνιίεο. Με ιίγα ιφγηα ν ηαμηθφο αιιά θαη ν
θπιεηηθφο δηαρσξηζκφο ηεο θνηλσλίαο είλαη γεγνλφο. ΢ηε βάζε απηνχ ηνπ δηαρσξηζκνχ δηακνξθψλεηαη ε
πξνζσπηθφηεηα θαη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ αλζξψπνπ. ΢ην ζχζηεκα απηφ δηακνξθψλνληαη ν πνιηηηζκφο θαη νη
αμίεο κε ηηο νπνίεο πνξεχεηαη ζηε δσή ηνπ. Διιείςεη ησλ πξναλαθεξφκελσλ, ε ζπκπεξηθνξά ησλ θησρψλ
ιατθψλ ζηξσκάησλ είλαη πνιιέο θνξέο πξνδηαγεγξακκέλε, φπσο θαη νη επθαηξίεο λα παξαβαηήζεη θαη λα

105
εγθιεκαηήζεη. ΢ηηο γεηηνληέο ησλ αλζξψπσλ απηψλ αλζεί ε ρξήζε, ε εκπνξία θαη ν ζάλαηνο απφ ηα λαξθσηηθά
θαη απηφ δελ είλαη θαζφινπ ηπραίν, αθνχ ειιείςεη δηαπαηδαγψγεζεο απφ ην ζρνιείν θαη απφ ηα αξκφδηα θέληξα
πξφιεςεο, εμαηηίαο πάληα ηεο έιιεηςεο πφξσλ, λεαξά άηνκα γίλνληαη ρξήζηεο απφ ηελ ειηθία αθφκα θαη ησλ
13 ρξφλσλ.
Ζ είζνδνο ησλ λέσλ παηδηψλ ζε ζπκκνξίεο αλειίθσλ πνπ πξνάγνπλ ηελ αλεμέιεγθηε βία, ηελ εκπνξία
λαξθσηηθψλ, ξαηζηζηηθέο θαη εζληθηζηηθέο θνπιηνχξεο πνπ δνινθνλνχλ ελ ςπρξψ ζπλαλζξψπνπο ηνπο εμαηηίαο
δηαθνξεηηθήο θπιήο θαη ρξψκαηνο απνηειεί έλα ζιηβεξφ γεγνλφο θαη κηα ζπκπεξηθνξά πνπ καζαίλεηαη θαη
αλαθπθιψλεηαη ζηα θησρά θπξίσο ζηξψκαηα. Απηέο νη ζπκπεξηθνξέο θαη νη θνπιηνχξεο ηνπ φρινπ θαη ηνπ
δξφκνπ αληηθαζηζηνχλ ηελ κφξθσζε θαη ηνλ πνιηηηζκφ, θαηαιχνπλ ηνπο λφκνπο θαη ηνπο θαλφλεο δηθαίνπ θαη
θπξηαξρνχλ. Έηζη ηα κέιε ηεο θνηλσλίαο πνπ κεγαιψλνπλ θαη αλαπηχζζνληαη ζηηο γεηηνληέο απηέο, απφ λεαξή
ειηθία βιέπνπλ, καζαίλνπλ θαη ελ ηέιεη πηνζεηνχλ ηελ παξαβαηηθή ζπκπεξηθνξά, είηε ειιείςεη ζπλείδεζεο είηε
επεηδή δελ είραλ θάπνην άιιν πξφηππν ζπκπεξηθνξάο ζηε δσή ηνπο, θαη δηακνξθψλνπλ αλάινγα ηνλ ηξφπν
δξάζεο ηνπο ζηελ αλήιηθε θαη ηελ ελήιηθε πνξεία ηεο δσήο ηνπο. Ζ θαηάιεμε απηψλ ησλ αηφκσλ ζα είλαη ε
πεξηζσξηνπνίεζε, ν ζηηγκαηηζκφο, ε θπιαθή, ε ρξήζε νπζψλ ίζσο θαη ν βίαηνο ζάλαηνο.
«Υαξαθηεξηζηηθέο είλαη νη έξεπλεο πνπ έγηλαλ απφ ηνλ ηνκέα ηεο ςπρνινγίαο θαη ηεο εγθιεκαηνινγίαο θαη
έδεημαλ φηη νη άλζξσπνη πνπ δηαπξάηηνπλ πξάμεηο βίαο πξνο ηα δψα δελ ζηακαηάλε εθεί. Πνιινί απφ απηνχο
ζπλερίδνπλ θαη ζηνπο ζπλαλζξψπνπο ηνπο. Σν FBI έρεη αλαθαιχςεη φηη έλα ηζηνξηθφ βίαο πξνο ηα δψα
εκθαλίδεηαη ηαθηηθά ζηα αξρεία ηνπ θνκπηνχηεξ γηα ηνπο βαζαληζηέο θαη ηνπο δνινθφλνπο θαη’ εμαθνινχζεζε.
Σν ακεξηθαληθφ πξφηππν δηαγλσζηηθφ θαη ζεξαπεπηηθφ εγρεηξίδην γηα ςπρηαηξηθέο θαη ζπλαηζζεκαηηθέο
δηαηαξαρέο αλαθέξεη ηε βία πξνο ηα δψα σο έλα δηαγλσζηηθφ θξηηήξην γηα δηαηαξαρέο ζπκπεξηθνξάο.
΢χκθσλα κε έξεπλα ησλ Παλεπηζηεκίσλ Northeastern θαη SPCA, ηεο Μαζαρνπζέηε, νη άλζξσπνη πνπ
θαθνπνηνχλ ηα δψα είλαη πέληε θνξέο πην πηζαλφ λα δηαπξάμνπλ βίαηα εγθιήκαηα ελαληίνλ αλζξψπσλ. Ζ
πιεηνςεθία ησλ ηξνθίκσλ ηνπ ζσθξνληζηεξίνπ San Quentin ηεο Καιηθφξληα, πνπ επξφθεηην λα εθηειεζηνχλ
γηα θφλν έθαλαλ «εμάζθεζε» ησλ εγθιεκάησλ ηνπο πάλσ ζε δψα, ζχκθσλα κε ηνλ δηεπζπληή ηνπ ηδξχκαηνο.
Μειέηεο έρνπλ δείμεη, φηη νη βίαηνη θαη επηζεηηθνί εγθιεκαηίεο είλαη πην πηζαλφ λα έρνπλ θαθνπνηήζεη δψα φηαλ
ήηαλ παηδηά απφ φηη νη εγθιεκαηίεο πνπ ζεσξνχληαη κε επηζεηηθνί. ΢χκθσλα κε Καλαδέδηθε κειέηε ηνπ 1999 ζε
63 θαηεγνξνχκελνπο γηα βία πξνο ηα δψα- πνπ θπκαίλνληαλ απφ ζνβαξή παξακέιεζε ηνπ δψνπ κέρξη ηνλ
εζθεκκέλν ζθνησκφ- ην 78% ησλ ππφπησλ είραλ επίζεο θαηεγνξεζεί γηα αδηθήκαηα πνπ αθνξνχζαλ βία ή
απεηιή βίαο θαηά αλζξψπσλ.
Έξεπλα ηνπ 1997, απνθάιπςε φηη ην 46% ησλ εγθιεκαηηψλ πνπ θαηαδηθάζηεθαλ γηα ζεμνπαιηθή
αλζξσπνθηνλία είραλ πξνεγνπκέλσο δηαπξάμεη πξάμεηο βίαο θαηά ησλ δψσλ. Έξεπλα κε ςπρηαηξηθνχο
αζζελείο, πνπ είραλ επαλεηιεκκέλα βαζαλίζεη ζθχινπο θαη γάηεο, βξήθε φηη φινη ηνπο είραλ πςειά επίπεδα
επηζεηηθφηεηαο θαη πξνο ηνπο αλζξψπνπο. ΋ια ηα παηδηά πνπ πεξηιακβάλνληαλ ζε ζπληξηπηηθνχο
ππξνβνιηζκνχο ζε ζρνιεία ηα ηειεπηαία ρξφληα, πξψηα «εμαζθήζεθαλ» πάλσ ζε δψα.» (Βία ζηα δψα, at
http://animalrightsgr.blobspot.com/2007/06/blog-post). Γεδνκέλνπ φηη πνιιέο θνξέο ν πνιηηηζκφο ελφο ηφπνπ
εμαξηάηαη απφ ηνλ ηξφπν πνπ νη άλζξσπνη θέξνληαη ζηα δψα, νη έξεπλεο απηέο απεηθνλίδνπ κε ηνλ θαιχηεξν
ηξφπν ηνλ αλεμέιεγθην θχθιν βίαο ζε κηα θνηλσλία.
Οη ζεσξίεο κάζεζεο θαηέξξηςαλ ηε ζεσξία ηνπ Λνκπξφδν, θαη φζεο ζεσξίεο ήζειαλ ηελ εγθιεκαηηθή
ζπκπεξηθνξά λα θιεξνλνκείηαη κε ηα βηνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά. Έηζη θαηαιήγνπκε ζην φηη ην έγθιεκα κπνξεί
λα απνθεπρζεί κε ηνπο θαηάιιεινπο ρεηξηζκνχο ηνπ ζπζηήκαηνο, λα απνηξαπεί θαη ελ ηέιεη λα έξζεη θάπνηα
ζηηγκή εθείλε ε θνηλσλία πνπ δελ ζα ην πεξηιακβάλεη θαλ. Σν ίδην θαη ηα θνηλσληθά αίηηα πνπ ην πξνθαινχλ.
΢ην ρέξη ησλ αλζξψπσλ είλαη λα νηθνδνκήζνπλ ηελ θνηλσλία πνπ νη ίδηνη ζέινπλ, πνπ είλαη ρηηζκέλε βάζεη ησλ
δηθψλ ηνπο αμηψλ θαη αλαγθψλ, δηακνξθψλνληαο νη ίδηνη ηνλ ηξφπν δσήο πνπ επηζπκνχλ θαη φρη απηφλ πνπ
ηνπο επέβαιαλ.

106
11.ΘΔΧΡΗΔ΢ ΔΛΔΓΥΟΤ

Οη άλζξσπνη θαλνληθά ππαθνχνπλ ζηνπο λφκνπο θαη ζπκθσλνχλ πσο ππάξρνπλ βηνινγηθνί, ςπρνινγηθνί θαη
θνηλσληθνί παξάγνληεο νη νπνίνη νδεγνχλ ηνπο αλζξψπνπο λα δηαπξάμνπλ θάπνην έγθιεκα, αληίζεηα κε ηηο
ζεσξίεο ειέγρνπ πνπ ππνζηεξίδνπλ πσο ην έγθιεκα αηηηνινγείηαη απφ κεραληζκνχο παξφξκεζεο. Σν εξψηεκα
πνπ πξνθχπηεη είλαη, γηαηί νη πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη δελ δηαπξάηηνπλ εγθιήκαηα. Οη ζεσξίεο ειέγρνπ
ππνζηεξίδνπλ πσο ππάξρνπλ εηδηθέο δπλάκεηο πνπ πεξηνξίδνπλ ην άηνκν λα δηαπξάμεη θάπνην έγθιεκα, νη
νπνίεο φκσο εμαηηίαο ηεο αδπλακίαο ζηνλ πεξηνξηζκφ ηνπο, κπνξνχλ λα θαηαξξεχζνπλ θαη έηζη πξνθχπηεη ην
έγθιεκα θαη άιιεο παξαβαηηθέο ζπκπεξηθνξέο εμαηηίαο ησλ ηζρπξψλ εγθιεκαηηθψλ θηλήηξσλ.
Ο Alb. Reiss ην 1951, δεκνζίεπζε έλα άξζξν κε θάπνηνπο παξάγνληεο ηεο ζεσξίαο ειέγρνπ πξνθεηκέλνπ λα
δεη αλ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζηελ αλάθιεζε ηεο πεξηφδνπ παξαθνινχζεζεο ησλ λέσλ παξαβαηψλ. Ζ
έξεπλα βξήθε πσο ε αλάθιεζε είλαη πηζαλή φηαλ δηαγλσζηεί πσο ην άηνκν έρεη αδχλακν έιεγρν ηνπ εγψ ή ηνπ
ππεξεγψ θαη φηαλ ν ςπρίαηξνο ζπζηήζεη ηελ παξαθνινχζεζε ή ηε ζεξαπεία ηνπ αηφκνπ απφ εηδηθφ ίδξπκα. Ζ
αλάθιεζε ηεο δνθηκαζίαο ηεο παξαθνινχζεζεο ήηαλ πην πηζαλή φηαλ νη λένη δελ πήγαηλαλ ζρνιείν θαη
ζεκείσλαλ αληηθνηλσληθή ζπκπεξηθνξά. Σειηθά ή έξεπλα απνδείρηεθε αδχλακε εμαηηίαο αδχλακσλ
επηρεηξεκάησλ. Χζηφζν βξέζεθαλ δπλαηνί ζπζρεηηζκνί ζηελ αλάθιεζε ηεο δνθηκαζηηθήο παξαθνινχζεζεο θαη
ζηηο ζπζηάζεηο ησλ ςπρηάηξσλ. Τπνζηήξημε πσο ε απνηπρία ησλ πξνζσπηθψλ ειέγρσλ εμεγεί θαη ηα δχν
θαηλφκελα, έηζη δέρεηαη ηελ νλνκαζηηθή αμία ηνπ ζεσξεηηθνχ πιαηζίνπ ησλ ςπρηάηξσλ.
Ο Jackson Toby, ην 1957, ρξεζηκνπνίεζε ηελ έλλνηα ¨ζπκθέξνλ ζηε ζπκκφξθσζε¨ πξνθεηκέλνπ κε ηνλ φξν
λα δείμεη ηη ράλεη ην άηνκν φηαλ παξαβαίλεη ηνλ λφκν. ΋πσο γηα παξάδεηγκα, νη λένη κε θαιή ζρνιηθή επίδνζε
δηαθηλδπλεχνπλ ηηο κειινληηθέο θαξηέξεο ηνπο θαη ξηζθάξνπλ λα ηηκσξεζνχλ ελψ νη λένη πνπ αληηκεησπίδνπλ
δπζθνιία ζηελ εθπαίδεπζε έρνπλ ρακειφηεξν ζπκθέξνλ ζηε ζπκκφξθσζε θαη ζε κειινληηθέο πξννπηηθέο πνπ
είλαη έηζη θη αιιηψο ακπδξέο. ΢πλεπψο κηα θνηλσλία κε ηέηνηα άηνκα έρεη πςειά επίπεδα εγθιήκαηνο. Άξα ηελ
θνηλσλία ηε ζπκθέξεη λα έρεη λένπο κε θίλεηξα θαη πξννπηηθέο θαη ελ ηέιεη ζπκθέξνλ ζηε ζπκκφξθσζε. Ο
Toby εζηίαζε ζηελ απφδνζε ησλ λέσλ ζην ζρνιείν θαη επηζήκαλε πσο νη ζρνιηθέο ξπζκίζεηο πιαηζηψλνληαη
απφ ην ζρνιείν θαη ηελ νηθνγέλεηα. ΋πσο επεζήκαλε θαη ν Ivan Nye ζε κηα κειέηε ηνπ, ε νηθνγέλεηα απνηειεί
ηελ πην ζεκαληηθή πεγή θνηλσληθνχ ειέγρνπ ησλ εθήβσλ θαη ε παξαβαηηθφηεηα είλαη ην απνηέιεζκα
αλεπαξθνχο θνηλσληθνχ ειέγρνπ. Ο θνηλσληθφο έιεγρνο επηβάιινληαλ κε πεξηνξηζκνχο θαη ηηκσξίεο κέζσ ηεο
ζπλείδεζεο θαη κε πιάγηνπο ειέγρνπο πνπ πεξηειάκβαλαλ ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο ηαπηφηεηαο απφ ηνπο γνλείο
θαη άιινπο κε εγθιεκαηίεο θαζψο θαη ηελ ηθαλφηεηα λνκηκνπνίεζεο ηεο απφιαπζεο ησλ αλαγθψλ. Τπνζηήξημε
φηη αλ απηέο νη αλάγθεο θαιχπηνληαλ επαξθψο θαη άκεζα δελ ζα ππήξραλ παξαβάζεηο ησλ λφκσλ.
Ο Nye κεηά απφ έξεπλα ζηελ Οπάζηγθηνλ, βξήθε πσο ζηηο λεαξέο ειηθίεο ζηελ πην παξαβαηηθή νκάδα πνπ
δίλεηαη απφιπηε ή θαζφινπ ειεπζεξία, έρνπλ εγθαηαιείςεη ην ζρνιείν ρσξίο θακία ζαθή δηθαηνινγία, έρνπλ
δηαπξάμεη θινπή πξαγκάησλ ρσξίο αμία, έρνπλ απνξξηθζεί απφ ηνπο γνλείο ηνπο θαη ηνπο πεξηγξάθνπλ λα
είλαη ζπάληα ραξνχκελνη, ζπρλά θαθφθεθνη θαη αλέληηκνη. Οη λένη νη νπνίνη απνξξίθζεθαλ απφ ην νηθνγελεηαθφ
ηνπο πεξηβάιινλ, νη λένη κε κεηέξεο πνπ εξγάδνληαλ εθηφο ζπηηηνχ είραλ επίζεο πεξηζζφηεξεο πηζαλφηεηεο λα
γίλνπλ παξαβάηεο ελψ νη λένη κε γνλείο πνπ πεγαίλνπλ ζηελ εθθιεζία, δελ κεηαθνκίδνπλ ζπρλά θαη πνπ
πξνέξρνληαη απφ αγξνηηθέο πεξηνρέο έρνπλ ιηγφηεξεο πηζαλφηεηεο. Ο Toby κηιψληαο γηα ηελ νκάδα ηνπ Nye,
αλαθέξεη πσο ζηε ζεσξία ηνπ δελ είλαη απηή ε πην παξαβαηηθή νκάδα θαη ην δείγκα αθνχ δφζεθε ζε ιχθεηα
δελ ζα πεξηείρε λένπο κηθξφηεξεο ειηθίαο ζπλεπψο δελ απνηεινχζε έλα αληηπξνζσπεπηηθφ δείγκα. Δπίζεο,
ζην εξσηεκαηνιφγην κφλν δχν ζπκπεξηθνξέο ππήξραλ νη νπνίεο έδεηρλαλ παξαβαηηθέο. Ζ κηα ήηαλ ε θινπή
πξαγκάησλ θάησ ησλ 2 δνιαξίσλ θαη ε άιιε αθνξνχζε ηελ θαηαζηξνθή δεκφζηαο θαη ηδησηηθήο ηδηνθηεζίαο.
Ο Matza ζην έξγν ηνπ γηα ηελ Παξαβαηηθφηεηα θαη ηελ Μεηαηφπηζε ιέεη πσο νη παξαδνζηαθέο ζεσξίεο ηεο
παξαβαηηθφηεηαο δίλνπλ έκθαζε ζηνλ εμαλαγθαζκφ θαη ηε δηαθνξνπνίεζε. Ζ δηαθνξεηηθφηεηα ηνπ παξαβάηε
απφ ηνλ κε παξαβάηε ηνλ αλαγθάδεη λα δηαπξάμεη ην έγθιεκα. Απηέο νη δηαθνξέο είλαη ςπρνινγηθέο θαη
βηνινγηθέο θαη έρνπλ λα θάλνπλ κε ηνλ εμαλαγθαζκφ θαη ηελ παξφξκεζε. Άιιεο θνξέο νη δηαθνξέο είλαη
θνηλσληθέο θαη εζηηάδνπλ ζηελ αθνζίσζε ζε παξαβαηηθέο αμίεο. Αθνινχζσο ζηεξίδεη κηα εηθφλα ηεο ειεπζεξίαο

107
θαη ηεο νκνηφηεηαο πνπ έξρεηαη ζε αληίζεζε κ’ απηή ηνπ εμαλαγθαζκνχ θαη ηεο δηαθνξνπνίεζεο, θαη είλαη απηφ
πνπ ν Matza νλνκάδεη κεηαηφπηζε (drift). Δκθαλίδεηαη ζε πεξηνρέο θνηλσληθήο δνκήο κε απνδπλακσκέλν
θνηλσληθφ έιεγρν θαη έηζη ειεπζεξψλεη ηνλ παξαβάηε λα αληαπνθξηζεί ζηελ εγθιεκαηηθή δχλακε κε ηηο ζεηηθέο
αηηίεο ηεο παξαβαηηθφηεηαο πνπ είλαη ηπραίεο ή απξφβιεπηεο. Δλ ζπλερεία, άζθεζε θξηηηθή ζηηο παξαβαηηθέο
ζεσξίεο θαη ζηηο ζπκπεξηθνξέο πνπ επηδεηθλχνπλ αθνζίσζε ζε παξαβαηηθέο αμίεο θαη θάλεη ιφγν γηα ηελ
αδπλακία ησλ παξαβαηψλ ιέγνληαο ζπγθεθξηκέλα πσο εκθαλίδνληαη ζαλ ¨θφηεο¨. Γηαπξάηηνπλ παξαβαηηθέο
ζπκπεξηθνξέο κα ζηελ πνξεία θάλνπλ φηη κπνξνχλ γηα λα κελ θαίλνληαη έηζη. Σν πνξηξέην ηνπ παξαβάηε
ζρεηίδεηαη κε ηελ ηχρε θαη ηελ απηνάκπλα. Οη παξαβάηεο δελ απνξξίπηνπλ ηηο εζηθέο αμίεο απιά ηηο
νπδεηεξνπνηνχλ ζε κηα πνηθηιία ζπλζεθψλ πξνθεηκέλνπ λα δηαπξάμνπλ ηελ παξάβαζε θαη λα κελ ζεσξνχλ
ηνπο εαπηνχο ηνπο ελφρνπο. Ζ άπνςε απηή εληζρχεηαη απφ ηνπο αλήιηθνπο νη νπνίνη δελ κπνξνχλ λα είλαη
ππεχζπλνη γηα ηηο πξάμεηο ηνπο. ΢πλεπψο ε κεηαηφπηζε θαηαδεηθλχεη ηνπο πηζαλνχο παξαβάηεο θαη νη ίδηνη
δέρνληαη ην λφεκα ηεο αλεπζπλφηεηαο απφ έλα λφεκα αδηθίαο ην νπνίν παξάγεηαη απφ ηα ζπκβαηηθά
ζηεξεφηππα δηθαηνζχλεο.
Σν 1969 ζην βηβιίν ηνπ κε ηίηιν ¨Σα αίηηα ηεο Παξαβαηηθφηεηαο¨, ν Hirschi ππνζηήξημε πσο δελ είλαη
απαξαίηεην λα εμεγήζνπλ ην θίλεηξν γηα ηελ παξαβαηηθφηεηα, απφ ην ¨είκαζηε φινη δψα θαη έηζη φινη θπζηθά
ηθαλνί λα δηαπξάμνπκε εγθιεκαηηθέο ελέξγεηεο¨. Σφηε πξφηεηλε κηα πεξηεθηηθή ζεσξία ειέγρνπ φπνπ ηα άηνκα
ηα νπνία ήηαλ ζηελά ζπλδεδεκέλα κε θνηλσληθέο νκάδεο φπσο είλαη ε νηθνγέλεηα, ην ζρνιείν θαη νη νκφηηκνη
είλαη ιηγφηεξν πηζαλφ λα δηαπξάμνπλ εγθιεκαηηθέο ελέξγεηεο. Σν πην ζεκαληηθφ ζηνηρείν ηνπ θνηλσληθνχ
δεζκνχ είλαη ε ζχλδεζε- π.ρ., αγάπε θαη επαηζζεζία ζηνπο άιινπο. Ζ ζχλδεζε ιέγεηαη πσο είλαη ην βαζηθφ
ζηνηρείν πνπ είλαη απαξαίηεην γηα ηελ εζσηεξηθνπνίεζε ησλ αμηψλ θαη ησλ θαλφλσλ, θαη έηζη ζρεηίδεηαη κε ηε
ζχιιεςε ηνπ Reiss γηα πξνζσπηθνχο ειέγρνπο θαη ηε ζχιιεςε ηνπ Nye γηα εζσηεξηθνχο θαη πιάγηνπο
ειέγρνπο. Έλα δεχηεξν ζηνηρείν είλαη ε ππνρξέσζε, ε ινγηθή ππνρξέσζε πνπ έρεη θάπνηνο ζε ζπκβαηηθή
θνηλσλία θαη ην ξίζθν πνπ παίξλεη θάπνηνο πνπ ζπκκεηέρεη ζε παξεθθιίλνπζα ζπκπεξηθνξά. Ζ ππνρξέσζε
είλαη παξφκνηα κ’ απηφ πνπ πεξηέγξαςε ν Σνby σο ¨ζπκθέξνλ ζηε ζπκκφξθσζε¨. Σν ηξίην ζηνηρείν είλαη ε
ζπκκεηνρή ζε ζπκβαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Απηή ε κεηαβιεηή βαζίδεηαη ζε παξφκνηα άπνςε παξαηήξεζεο
πνπ ¨ηα ηεκπέιηθα ρέξηα είλαη ε δνπιεηά ηνπ δηαβφινπ¨, θαη απηφ γίλεηαη δχζθνιν ζην λα πεξηνξίδεη ηηο επθαηξίεο
γηα παξαβαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Σν ηειηθφ ζηνηρείν ηνπ θνηλσληθνχ δεζκνχ είλαη ε πίζηε. Ο Matza ππνζηήξημε
πσο νη παξαβάηεο είραλ ζπκβαηηθά εζηθά πηζηεχσ, αιιά ηα εμνπδεηέξσλαλ κε δηθαηνινγία έηζη κπνξνχζαλ λα
δηαπξάμνπλ παξαβαηηθέο ελέξγεηεο ρσξίο λα αηζζάλνληαη έλνρνη. Ο Hirschi επίζεο εληφπηζε ζε ζρφιηφ ηνπ
πσο είλαη άθξσο ζεκαληηθφ γηα ηηο ζεσξίεο ν ζαθήο θαζνξηζκφο ηεο παξαβαηηθφηεηαο, δειαδή πνηα πξάμε θαη
ππφ πνηεο ζπλζήθεο θαιείηαη παξαβαηηθή.
Έπεηηα ε απνδπλάκσζε ησλ λφκσλ θαη ησλ θαλφλσλ νδεγεί ηνπο λένπο λα παξεθθιίλνπλ θαη ηνπο θέξλεη
αληηκέησπνπο κε κηα πνηθηιία παξαβαηηθψλ λφκσλ θαη λφκηκσλ δξαζηεξηνηήησλ. Σν άηνκν ζηελ νπζία γίλεηαη
κηα καξηνλέηα πνπ βξίζθεηαη κπξνζηά ζε επθαηξίεο θαη θίλεηξα γηα παξάβαζε. Σν 1990 ν Michael Gottfredson
θαη ν Travis Hirchi ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα εμεγήζνπλ φινπο ηνπο ηχπνπο εγθιήκαηνο θαη παξαβαηηθφηεηαο
εζηίαζαλ ζηνλ ρακειφ απηνέιεγρν. Πξφθεηηαη γηα ηνλ εζσηεξηθφ θνηλσληθφ έιεγρν ηνπ αηφκνπ πνπ ζρεηίδεηαη
κε ην εμσηεξηθφ θνηλσληθφ πεξηβάιινλ. Ζ ζεσξία επηθεληξψλεηαη ζε γεγνλφηα πνπ ζπλέβεζαλ ζηελ πξψηκε
παηδηθή ειηθία φζν δελ ππήξρε αθφκα παξαβαηηθφηεηα θαη έγθιεκα. Δλψ ε ζεσξία ηνπ Hirchi γηα ηνλ θνηλσληθφ
έιεγρν ην1969, εζηίαδε ζε γεγνλφηα πνπ θάλνπλ ηελ εκθάληζή ηνπο ηελ ίδηα ρξνληθή ζηηγκή κε ηελ παξάβαζε,
νη θνηλσληθνί έιεγρνη εμεγνχλ ηελ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά ζηελ θνηλσλία, ζην ζεκείν πνπ επεξεάδεη ηνλ
απηνέιεγρν, ν νπνίνο εκθαλίδεηαη ζηελ ειηθία ησλ 8 θαη παξακέλεη ζηαζεξφο κεηά απφ απηή ηελ ειηθία.
΢ε κηα ππφζεζε πνπ έθαλαλ γηα ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ ζπλζεθψλ ησλ εγθιεκάησλ ππνζηήξημαλ πσο
πξφθεηηαη γηα πξάμεηο πνπ έρνπλ ζαλ ζηφρν ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ επηζπκηψλ αιιά ηε ζηεξίδνπλ ζε ειάρηζηα
καθξνπξφζεζκα επηρεηξήκαηα. Πξφθεηηαη γηα πξάμεηο ελζνπζηψδεηο, κε πςειφ ξίζθν πνπ απαηηνχλ ιίγε
νξγάλσζε θαη νθέιε γηα ηνλ παξαβάηε αιιά επίζεο πξνθαινχλ πφλν ζην ζχκα. Δλ ζπλερεία πεξηέγξαςαλ ηα
ραξαθηεξηζηηθά ησλ αηφκσλ πνπ είλαη ηθαλά λα δηαπξάμνπλ απηά ηα εγθιήκαηα. Σα πξφζσπα απηά ηείλνπλ λα
είλαη απζφξκεηα θαη παξνξκεηηθά, αλαίζζεηα θαη λα παίξλνπλ ξίζθα, ρσξίο λα βιέπνπλ καθξηά ψζηε λα
ππνινγίδνπλ ηηο επηπηψζεηο. Απηά ηα ραξαθηεξηζηηθά φρη κφλν νδεγνχλ ζην έγθιεκα αιιά θαη ζε παξφκνηα

108
ζπκπεξηθνξά θαζψο απηά ηα άηνκα ηείλνπλ λα πίλνπλ θαη λα θαπλίδνπλ ρσξίο φξην θαη λα εκπιέθνληαη ζε
πνιιά πεξηζηαηηθά βίαο. Αθνχ απηά ηα ραξαθηεξηζηηθά ηείλνπλ λα αλαγλσξηζηνχλ ζην άηνκν πξηλ πξνβεί ζηελ
εγθιεκαηηθή ελέξγεηα θαη εκθαλίδνληαη ίδηα ζε αλζξψπνπο θαη παξακέλνπλ ζηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπο,
ζπλεπψο θαίλεηαη ινγηθφ λα ηα ζεσξνχκε ζαλ θάηη ζηαζεξφ θαη ζπλάκα ρξήζηκν πξνθεηκέλνπ λα εμεγεζεί ην
έγθιεκα. Ο ρακειφο απηνέιεγρνο πεξηιακβάλεη ηα ραξαθηεξηζηηθά απηά ηα νπνία εκθαλίδνληαη παξφκνηα ζηα
άηνκα, έρνπλ ζηαζεξέο εξκελείεο θαη θπξηαξρνχλ.
Ζ αλαπνηειεζκαηηθή δηαπαηδαγψγεζε απνηειεί ηνλ ζεκαληηθφηεξν παξάγνληα ηεο χπαξμεο ρακεινχ
απηνέιεγρνπ. Δλ αληηζέζεη κε ηελ επαξθή δηαπαηδαγψγεζε πνπ έρεη σο απνηέιεζκα ην παηδί λα έρεη πςειφ
απηνέιεγρν θαη φηαλ βξίζθεηαη αληηκέησπν κε θάπνηα παξαβαηηθή ζπκπεξηθνξά λα είλαη ζε ζέζε λα ηελ
αλαγλσξίζεη θαη λα ηελ απνδνθηκάζεη. Δλ ηέιεη, κέζσ ηεο δηαδηθαζίαο ηεο θνηλσληθνπνίεζεο, νη εμσηεξηθνί
έιεγρνη πνπ επηδξνχλ ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπ παηδηνχ, εζσηεξηθνπνηνχληαη απφ ην ίδην ην παηδί. Γηα ηα παηδηά
ηα νπνία δελ έρνπλ ιάβεη επαξθή θνηλσληθνπνίεζε απφ ηελ νηθνγέλεηά ηνπο, ππάξρεη κηα δεχηεξε πεγή
(θνηλσληθνπνίεζεο), ην ζρνιείν.
Δλ ζπλερεία, ππνζηήξημαλ πσο ν ρακειφο απηνέιεγρνο εμεγεί πνιιέο απφ ηηο γλσζηέο ζρέζεηο ζηελ
παξάβαζε θαη άιινπο παξάγνληεο. Γηα παξάδεηγκα, είπαλ πσο ε ζρέζε κεηαμχ παξαβαηψλ θαη ζπλνκειίθσλ
εμεγείηαη απφ ην φηη νη έθεβνη κε ρακειφ απηνέιεγρν ςάρλνπλ θαη γηα άιια άηνκα ηεο ίδηαο ειηθίαο κε εμίζνπ
ρακειφ απηνέιεγρν. Δζηηάδνπλ επίζεο ζηε ζρέζε κεηαμχ παξαβαηηθφηεηαο θαη θησρήο ζρνιηθήο απφδνζεο
πηζηεχνληαο πσο ηα άηνκα πνπ έρνπλ ειιηπή απηνέιεγρν ηείλνπλ λα κελ απνδίδνπλ ζηηο ζρνιηθέο επηδφζεηο
θαη απηφ ην εθθξάδνπλ κε ην λα απνθεχγνπλ ή λα εγθαηαιείπνπλ ην ζρνιείν. Δπίζεο, ηα άηνκα κε ρακειφ
απηνέιεγρν δπζθνιεχνληαη ζην λα θξαηήζνπλ ηηο δνπιεηέο ηνπο, γεγνλφο πνπ εμεγεί ηε ζρέζε κεηαμχ αλεξγίαο
θαη εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο. Ο απηνέιεγρνο εκθαλίδεηαη ζηελ ειηθία ησλ 8 θαη είλαη ζηαζεξφο ζηε δσή ηνπ
αηφκνπ αιιά αλαγλσξίδνπλ πσο ίζσο λα αιιάδεη ζηα επίπεδα ζηα νπνία ηα άηνκα δηαπξάηηνπλ ην έγθιεκα.
Απηέο νη παξαιιαγέο δελ κπνξνχλ λα εμεγεζνχλ απφ αιιαγέο ζηνλ απηνέιεγρν ή απφ ηνλ απηνέιεγρν πνπ
κέλεη ζηαζεξφο ζηε δσή ηνπ αηφκνπ. Έηζη, νη παξαιιαγέο ζην έγθιεκα εμεγνχληαη απφ παξαιιαγέο ζε
επθαηξίεο γηα δηαθνξεηηθνχο ηχπνπο εγθιεκαηηθψλ θαη κε εγθιεκαηηθψλ ζπκπεξηθνξψλ. Γηα παξάδεηγκα, ζε
κηα θνηλσλία κε κεξηθέο επθαηξίεο γηα ην έγθιεκα θηψρεηαο, ν ρακειφο απηνέιεγρνο ησλ αλζξψπσλ ζα
δεζκεχεηαη ζε κηθξφ έγθιεκα θηψρεηαο αιιά ζα δεζκεχεηαη θαη ζε άιια είδε ζπκπεξηθνξάο ρακεινχ
απηνειέγρνπ.
Μειέηεο έρνπλ ρξεζηκνπνηήζεη δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο κέηξεζεο ηνπ ρακεινχ απηνειέγρνπ, αιιά πην πνιχ
ην εμεηάδνπλ ζε ζπζρεηηζκφ κε ηνλ απζνξκεηηζκφ, ηελ επηδίσμε ην ξίζθνπ, ηηο θπζηθέο δξαζηεξηφηεηεο, ηελ
απηνζπγθέληξσζε, ηελ ηδηνζπγθξαζία, θαη απινχο ζηφρνπο. Οη ζπκπεξηθνξέο εμεγήζεθαλ απφ ηνλ ρακειφ
απηνέιεγρν πνπ πεξηείρε δηάθνξνπο ηχπνπο παξαβαηηθφηεηαο θαη ελήιηθεο εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο, απηφ
πνπ ν Gottfredson θαη ν Hirchi πεξηέγξαςαλ σο ¨αλάινγεο ζπκπεξηθνξέο¨: ε θνπή απφ ηηο ηάμεηο, ε
θαηαλάισζε αιθνφι, ην θάπληζκα, ην παηρλίδη, ε νδήγεζε ππφ ηελ επήξεηα αιθνφι, θαη λα είλαη επηξξεπήο
ζηα αηπρήκαηα.
΢ην πιαίζην ηεο αμηνιφγεζεο ηεο ζεσξίαο ηνπ απηνειέγρνπ, κειέηε βξήθε πσο ν απηνέιεγρνο ζηελ παηδηθή
ειηθία είρε ζεηηθέο ζρέζεηο θαη κε ηελ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά θαη κε αλάινγεο ζπκπεξηθνξέο ζηελ εθεβεία
(π.ρ. ζπκκεηνρή ζε αηπρήκαηα ζην δξφκν, ραζνκέξηα, παηρλίδη, πνηφ). Παξ’ φια απηά, νη ζπγγξαθείο απηήο
ηεο κειέηεο θαηέιεμαλ πσο νη ζρέζεηο κεηαμχ εγθιεκαηηθψλ θαη αλάινγσλ ζπκπεξηθνξψλ δελ ζα κπνξνχζαλ
λα εμεγεζνχλ εμ νινθιήξνπ απφ ην ρακειφ απηνέιεγρν, θαη άιινη παξάγνληεο ζα πξέπεη επίζεο λα
πεξηιακβάλνληαη. Μηα αθφκα θξηηηθή ππνζηήξημε πσο ε ζεσξία είλαη ηαπηνινγηθή θάηη πνπ ν Gottfredson θαη ν
Hirchi απέξξηςαλ. Άιιεο θξηηηθέο πξνθαινχλ ηε γεληθφηεηα ηεο ζεσξίαο ησλ Gottfredson θαη Hirchi,
ππνζηεξίδνληαο ηνπο αλακθίβνινπο ηχπνπο ησλ εγθιεκάησλ, φπσο ην ιεπθφ πεξηιαίκην ή ηα νξγαλσκέλα
εγθιήκαηα, πνπ δελ έρνπλ ρακειφ απηνέιεγρν. Οη Gottfredson θαη ν Hirchi παξ’ φια απηά αθηεξψλνπλ
ηδηαίηεξε πξνζπάζεηα ζηε γεινηνπνίεζε απηψλ ησλ απφςεσλ. Γηα παξάδεηγκα ππνζηεξίδνπλ πσο ην
¨νξγαλσκέλν έγθιεκα¨ δελ είλαη ζη’ αιήζεηα νξγαλσκέλν θαη θάζε θαηλφκελν νξγάλσζεο είλαη βξαρχβην θαη
απνηειείηαη απφ ηηο αζηαζείο πξνζσξηλέο ζπκκαρίεο. Απνξξίπηνπλ ηε ζεκαληηθφηεηα ηεο νξγαλσκέλεο

109
δηαθίλεζεο λαξθσηηθψλ ππνζηεξίδνληαο φηη γηα θάζε επηηπρεκέλε νξγαλσκέλε πξνζπάζεηα, ππάξρνπλ
εθαηνληάδεο απνηπρεκέλεο πξνζπάζεηεο.
΢πκπεξαζκαηηθά, νη ζεσξίεο ειέγρνπ έρνπλ πεξηζζφηεξν ή ιηγφηεξν εμνπζηάζεη ηελ εγθιεκαηνινγία απφ φηαλ
ν Hirchi δεκνζίεπζε ηελ ζεσξία ηνπ γηα ηνλ θνηλσληθφ έιεγρν ην 1969. Απηή ε ζεσξία εζηίαδε ζηνλ πεξηνξηζκφ
ηεο ζπκπεξηθνξάο πνπ ζηεξίρηεθε ζην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ (ζπλαηζζεκαηηθφο δεζκφο κε ηνπο άιινπο,
ζπκκεηνρή ζε λφκηκεο δξαζηεξηφηεηεο, ππνρξέσζε ζε κηα κειινληηθή θαξηέξα, θαη πηζηεχσ ζηελ ηζρχ ηνπ
λφκνπ). Πην πξφζθαηα, ν Gottfredson θαη ν Hirchi πξφηεηλαλ κηα ζεσξία απηνειέγρνπ πνπ εζηηάδεη ζηνπο
εζσηεξηθνχο πεξηνξηζκνχο. Δπίζεο θάλνπλ ιφγν γηα ηηο ηζρπξέο πνιηηηθέο επηπηψζεηο ηνπ απηνειέγρνπ,
πηζηεχνληαο πσο νη λένη νη νπνίνη ζπλδένληαη κε ηζρπξνχο ζπλαηζζεκαηηθνχο δεζκνχο κε ηνπο άιινπο θαη ηελ
νηθνγέλεηά ηνπο έρνπλ ιηγφηεξεο πηζαλφηεηεο λα απαζρνιεζνχλ ζε θάπνηα εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά. ΢ηε
ζεσξία απηνειέγρνπ, νη πνιηηηθέο πνπ πηζαλφλ λα έρνπλ κεγαιχηεξε επίπησζε ζην έγθιεκα ζα είλαη απηέο
πνπ εληζρχνπλ ηνλ απηνέιεγρν ζηα παηδηά ησλ 8 θαη ηα λεφηεξα. Ηδηαίηεξα, ηα πξνγξάκκαηα πνπ απνηξέπνπλ
ηελ εγθπκνζχλε κεηαμχ αλχπαληξσλ εθήβσλ θνξηηζηψλ πνπ ζα έπξεπε λα δίλεηαη πςειή πξνηεξαηφηεηα.
Δπίζεο ζπζηήλνπλ ¨πξνγξάκκαηα ζρεδηαζκέλα λα παξέρνπλ πξψηκε εθπαίδεπζε θαη δξαζηηθή θξνληίδα ζην
παηδί¨. Απηή ε ζχζηαζε πεξηιακβάλεη πξνγξάκκαηα γηα λα ζεξαπεχνπλ ηελ έιιεηςε ηεο επίβιεςεο¨ ησλ πξν
εθεβηθψλ παηδηψλ. Οη απαγνξεχζεηο ηεο θπθινθνξίαο, ηα πξνγξάκκαηα πνπ πξνιακβάλνπλ ην ζθαζηαξρείν, ε
ζρνιηθή νκνηνκνξθία, θαη ν πεξηνξηζκφο ησλ αδεηψλ νξηνζεηνχλ ηηο επθαηξίεο πνπ έρνπλ νη λένη λα δηαπξάμνπλ
έλα έγθιεκα.
΋ηαλ γίλεηαη ιφγνο γηα ¨ζπκθέξνλ ζηε ζπκκφξθσζε¨, φπσο ην έζεζε ν Toby ην 1957, πξνθχπηεη άκεζα ην
εξψηεκα, ηη πξνθαιεί απηφ ην ζπκθέξνλ θαη έπεηηα πσο επέξρεηαη ε ζπκκφξθσζε. Ζ απάληεζε δίλεηαη απφ ηε
δνκή ηεο θνηλσλίαο, απφ ηα θίλεηξα θαη ηηο επθαηξίεο πνπ δίλεη γηα λα εμαζθαιίδεη ζην άηνκν κηα νκαιή δσή.
Γηα παξάδεηγκα, ην θχξνο πνπ έρεη θάπνηνο εμαηηίαο ηεο ζέζεο ηνπ ζηελ θνηλσλία, ε ηθαλφηεηά ηνπ λα
εμειίζζεηαη κέζσ ηνπ επαγγέικαηφο ηνπ, ηα θίλεηξα πνπ παξέρνληαη γηα ηελ ελαζρφιεζή ηνπ κε ηηο ηέρλεο θαη
ηνλ πνιηηηζκφ, πξνθεηκέλνπ λα εμειίζζεη κ’ απηφλ ηνλ ηξφπν ηε ζθέςε ηνπ θαη ηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπ. Έηζη
έρεη θάζε ιφγν λα ζπλερίδεη ήξεκα ηε δσή ηνπ, επραξηζηεκέλνο γηα ηα αγαζά πνπ έρεη θαηαθηήζεη γηα ηνλ ίδην,
ηελ νηθνγέλεηά ηνπ θαη γηα ηελ θνηλσλία νιφθιεξε. Με ηνλ ηξφπν απηφ ζπκκνξθψλεηαη ζην δίθαην ηνπ πνιηηηθνχ
ζπζηήκαηνο, θαζψο έρνληαο ζεζπίζεη ηα δηθαηψκαηά ηνπ θαη πξνζηαηεχνληαο ηα θεθηεκέλα ηνπ, ν άλζξσπνο
δελ έρεη θαλέλα ιφγν λα ην παξαβηάζεη αιιά έρεη θάζε ιφγν λα ην ηεξεί.
Ση γίλεηαη φκσο φηαλ ην άηνκν δηαπξάηηεη πνηληθέο παξαβάζεηο θαη εγθιήκαηα. Γηαηί ηφηε παξαβιέπεη απηφ ην
¨ζπκθέξνλ ζηε ζπκκφξθσζε¨, παξαβηάδεη ηνλ πνηληθφ θψδηθα θαη βξίζθεηαη αληηκέησπνο κε ηελ ηηκσξία θαη ηε
θπιάθηζε. Σφηε πηζαλφλ, ην άηνκν δελ είρε ζηε δσή ηνπ φια φζα πξναλαθέξακε πνπ είλαη απαξαίηεηα γηα λα
εμαζθαιίζνπλ ηελ νκαιή δσή ηνπ. Απνπζία απηψλ, ν άλζξσπνο θαηαδηθάδεηαη ζε έλδεηα πιηθή θαη πλεπκαηηθή,
θαη θπξίσο ε πξψηε ηνλ νδεγεί ζηνλ έζραην εμεπηειηζκφ θαη ζηελ απφγλσζε, φπνπ δελ έρεη λα ράζεη ηίπνηα
άιιν πηα θαη είλαη εθείλε αθξηβψο ε ζηηγκή πνπ δηαπξάηηεη ηελ παξάβαζε αθφκα θαη ηνλ θφλν. Δίλαη ε ζηηγκή
πνπ ε ζπλείδεζε πνπ δηακφξθσζε ζην ζχζηεκα πνπ αλαπηχρζεθε, ηνλ νδήγεζε ζηελ έζραηε πξάμε θαη ηνλ
έθεξε αληηκέησπν κε φζα επηθέξεη ε πξάμε απηή. Πίζσ απφ απηφλ πνπ ηξάβεμε ηε ζθαλδάιε, πνπ έθιεςε
πνπ παξαβίαζε βξίζθεηαη έλα νιφθιεξν ζχζηεκα, πνιηηηθφ θαη θνηλσληθφ, πνπ γέλλεζαλ ηνλ εγθιεκαηία θαη
ηνλ παξαβάηε. Έλα νιφθιεξν ζχζηεκα πνπ ηνπ ζηέξεζε ηε κφξθσζε, πνπ ηνλ άθεζε ακφξθσην, άλεξγν,
λεζηηθφ, ξαθέλδπην, πνπ ηνλ έδησμε απφ ηε ρψξα ηνπ γηαηί νη εγεζίεο ησλ ¨ηζρπξψλ¨ ρσξψλ επέιεμαλ λα ηε
βνκβαξδίζνπλ γηα λα ηελ θάλνπλ πξνηεθηνξάην ηνπο.
Έλα νιφθιεξν ζχζηεκα ηνλ θαηαδίθαζε λα δεη κε κηζζφ πείλαο, κε ηνλ πινχην λα ζπγθεληξψλεηαη νινέλα ζε
ιηγφηεξα ρέξηα, λα κελ κπνξεί λα ζξέςεη ηνλ ίδην θαη ηελ νηθνγέλεηά ηνπ, λα κέλεη άξξσζηνο θαη κελ έρνληαο
ρξήκαηα γηα ηε ζεξαπεία, είηε λα πξνζθεχγεη ζηνλ νίθην θαη ηε θηιαλζξσπία ησλ άιισλ αλζξψπσλ είηε λα
θαηαδηθάδεηαη ζε ζάλαην. Σν ίδην ζχζηεκα ηνπ ζηέξεζε ηνλ πνιηηηζκφ θαη ηελ αλάπηπμε πνπ δηθαηνχηαη, θαη σο
εθ ηνχηνπ ηνπ ζηέξεζε ηελ αμηνπξέπεηα θαη ηελ ειεπζεξία λα νξίδεη ν ίδηνο ηε δσή ηνπ θαη ηηο επηινγέο ηνπ. Σν
ίδην ζχζηεκα γέλλεζε θαη δηαησλίδεη ην έγθιεκα θαη ηα αίηηα πνπ ην πξνθαινχλ, ζπλερίδνληαο λα πξνθαιεί
νινέλα θαη πεξηζζφηεξν κε ηελ αληζφηεηα θαη ηελ θαηαλνκή πινχηνπ ζηα ρέξηα φιν θαη ιηγφηεξσλ θαη ηελ
θαηαλνκή ηεο θηψρεηαο ζε πεξηζζφηεξνπο, γεκίδνληαο ηα θειηά ησλ θπιαθψλ κε απηνχο πνπ έθαλαλ ηελ πξάμε

110
θαη αθήλνληαο ειεχζεξνπο θαη αηηκψξεηνπο ηνπο εζηθνχο απηνπξγνχο πνπ ηνπο ζηέξεζαλ φζα ζα έπξεπε λα
έρνπλ γηα λα δνπλ κηα αμηνπξεπή δσή.
Σν ίδην ζχζηεκα ινηπφλ είλαη κάηαην λα θάλεη ιφγν γηα νπνηαδήπνηε κνξθή θνηλσληθνχ ειέγρνπ, είηε απηή
πξνέξρεηαη απφ ηελ νηθνγέλεηα, είηε απφ ηελ θνηλσλία θαη ηνπο κεραληζκνχο θαηαζηνιήο. Απηφ, επεηδή ην ίδην
ζχζηεκα πνπ αζζελεί δελ έρεη αθήζεη αλεπεξέαζηνπο ηνπο ζεζκνχο ηεο νηθνγέλεηαο θαη ηεο θνηλσλίαο, θαη έηζη
αζζελνχλ θη νη ίδηνη. ΋ηαλ θάλνπκε ιφγν γηα έλα ζρνιείν θαη κηα νηθνγέλεηα, πνπ βάζεη φζσλ πξναλαθέξακε
δελ δχλαληαη λα παξέρνπλ ηα απαξαίηεηα γηα ηελ νπζηαζηηθή δηαπαηδαγψγεζε ελφο αηφκνπ θαη έηζη δελ ην
βνεζνχλ λα κάζεη ηε ρξεζηκφηεηα ηνπ απηνειέγρνπ. Αληίζεηα, απφ λσξίο καζαίλεη ηε βία, γηαηί απηφο είλαη ν
πνιηηηζκφο πνπ δηδάζθεηαη κέζα απφ ηα παηρλίδηα ηνπ, απφ ηελ ηειεφξαζε, απφ ηηο παξέεο ηνπ. Απηφ
ζπκβαίλεη φηαλ ν πξψηνο θνξέαο θνηλσληθνχ ειέγρνπ, ε νηθνγέλεηα, είηε απνπζηάδεη απφ ηε δηαπαηδαγψγεζε
ηνπ παηδηνχ επεηδή δνπιεχεη ζρεδφλ νιφθιεξν ην εηθνζηηεηξάσξν πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιίζεη ζην παηδί ηα
απαξαίηεηα κφλν γηα λα δήζεη, θαη έηζη δελ κπνξεί λα πεξάζεη πνηνηηθφ θαη νπζηαζηηθφ ρξφλν καδί ηνπ. Αθφκα
πεξηζζφηεξεο δπζθνιίεο ζπλαληά κηα κνλνγνλετθή νηθνγέλεηα, είηε θάλνπκε ιφγν γηα αλχπαληξεο κεηέξεο, είηε
γηα παηδηά πνπ νξθάλεςαλ, φπνπ αληί λα ππάξρεη θάπνηα κέξηκλα, λα ζηεξίδνληαη πεξηζζφηεξν θαη
ςπρνινγηθά θαη νηθνλνκηθά, αληίζεηα, ν γνληφο ή νη άλζξσπνη πνπ θιήζεθαλ λα ηα κεγαιψζνπλ επσκίδνληαη
κφλνη ηνπο φιν απηφ ην βάξνο, ρσξίο θακία νπζηαζηηθή θξαηηθή κέξηκλα θαη βνήζεηα.
Ζ ίδηα θαηάζηαζε επηθξαηεί θαη ζηνλ έηεξν θνξέα δηαπαηδαγψγεζεο, ην ζρνιείν, φπνπ έρεη κεηαηξαπεί ζε έλα
εμεηαζηηθφ θέληξν, ππνηάζζεηαη νινέλα θαη πεξηζζφηεξν ζηηο επηηαγέο ηηο αγνξάο, ράλνληαο ην ξφιν πνπ είρε
λα κνξθψλεη θαη λα δηαπαηδαγσγεί ηα παηδηά, λα εληζρχεη ηε κάζεζε θαη ηηο γλψζεηο ηνπο, λα ηα βνεζά λα
δηακνξθψζνπλ ηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπο, ηηο ηθαλφηεηέο ηνπο θαη θαη’ επέθηαζε λα ζπγθξνηήζνπλ ηηο νκαιέο
άκπλεο ηνπο θαη ηνλ απηνέιεγρφ ηνπο. Δπνκέλσο ε απάληεζε γηα ην έγθιεκα δελ δχλαηαη λα δνζεί νχηε απφ ην
θαηά πφζν ιεηηνπξγνχλ νη κεραληζκνί θνηλσληθνχ ειέγρνπ αιιά νχηε απφ ηηο δπλάκεηο θαηαζηνιήο θαη ηελ
εληαηηθνπνίεζή ηνπο. ΋ηαλ ε έλδεηα θαη ε αληζφηεηα θπξηαξρνχλ ζηελ θνηλσλία, θαη γελλάλ ηνπο παξαβάηεο θαη
ηνπο εγθιεκαηίεο, απηφ ζεκαίλεη πσο ε αιιαγή ζα πξέπεη λα επέιζεη απφ ην ίδην ην ζχζηεκα πνπ γελλά απηά
ηα θνηλσληθά αίηηα. ΋πσο έρσ μαλαπεί, νχηε ε ην έγθιεκα, νχηε ε αληζφηεηα, νχηε θαη ε έλδεηα είλαη
λνκνηειεηαθά θαη αλαπφθεπθηα ζε κηα θνηλσλία, φπσο ππνζηήξημε ν Hirschi. Ννκνηειεηαθφ είλαη κηα θνηλσλία
λα αλαπηχζζεηαη θαη λα εμειίζζεηαη. Να γθξεκίδεη φηη ηε θζείξεη θαη λα νηθνδνκεί ην λέν, πνπ ζα ηεο
δηαζθαιίζεη ηελ νπζηαζηηθή πξφνδν θαη επεκεξία. Έλα ζχζηεκα πνπ δελ ζα λνζεί θαη καδί ηνπ λα αζζελεί έλαο
νιφθιεξνο ιαφο, πνπ ζα επσκίδεηαη φια δεηλά ηα νπνία ην ίδην ην ζχζηεκα γελλά θαη ηξέθεη. Σν δεηνχκελν ζα
είλαη ε θαηλνχξηα θνηλσλία, πνπ ζα έρεη εμαιείςεη φια εθείλα πνπ ηελ θξαηνχλ ζην ζθνηάδη, θαη ηελ εκπνδίδνπλ
λα εμειηρζεί. ΢’ απηή ηελ θαηλνχξηα θνηλσλία, ε βαζηθή αηηία ησλ εγθιεκάησλ θαη ησλ άιισλ παξαβάζεσλ,
δειαδή ε εθκεηάιιεπζε ησλ καδψλ θαη ε θαηαδίθε ηνπο ζηε θηψρεηα θαη ηελ εμαζιίσζε, ζα λεθξσζεί θαη ηελ
εμάιεηςε απηήο ηεο αηηίαο ζα αθνινπζήζεη ε νηθνδφκεζε ελφο θφζκνπ θαη κηαο θνηλσλίαο ρσξίο ηαμηθνχο
δηαρσξηζκνχο, απφ ηνλ άλζξσπν θαη ζχκθσλα κε ηηο αλάγθεο ηνπ γηα κηα αμηνπξεπή δσή, ρσξίο θελά, ρσξίο
θαλελφο είδνπο έλδεηα, ρσξίο αληζφηεηα θαη αδηθία, ζπλεπψο ρσξίο φια εθείλα πνπ ζα ηνλ νδεγήζνπλ λα
δηαπξάμεη ην έγθιεκα.

111
12.΢ΤΓΥΡΟΝΟ΢ ΚΛΑ΢΢ΗΚΗ΢ΜΟ΢

Σν 1764, ν Beccaria πξφηεηλε έλα απιφ κνληέιν ηεο αλζξψπηλεο επηινγήο βαζηζκέλν ζην ινγηθφ ππνινγηζκφ
ησλ κεηνλεθηεκάησλ θαη ησλ νθειψλ, ηζρπξηδφκελνο πσο νη ηηκσξίεο ζα έπξεπε λα είλαη αλάινγεο κε ηε
ζνβαξφηεηα ησλ παξαβηάζεσλ έηζη ψζηε ην θφζηνο ηνπ εγθιήκαηνο λα ππεξβαίλεη ηελ αληακνηβή ηνπ. Απηή ε
πξνζέγγηζε πνπ έγηλε γλσζηή σο θιαζζηθή εγθιεκαηνινγία, απνηέιεζε ηε βάζε γηα φια ηα ζχγρξνλα
ζπζηήκαηα δηθαηνζχλεο πνπ αθνξνχλ ην έγθιεκα σζηφζν δε ζπλέβαιε ζηελ αλακελφκελε κείσζε ηνπ
εγθιήκαηνο. Σν 1870 νη εγθιεκαηνιφγνη εγθαηέιεηςαλ ηνλ θιαζζηθηζκφ θαη ζηξάθεθαλ ζηε ζεηηθηζηηθή έξεπλα
γηα ηα αίηηα ηνπ εγθιήκαηνο. ΋ηαλ φκσο θαη ν ζεηηθηζκφο απέηπρε λα κεηψζεη ην έγθιεκα, επαλεκθαλίζηεθε ε
εγθιεκαηνινγία.

Σν 1978, ζηα πιαίζηα κηαο ζχγρξνλεο θιαζηθήο πξνζέγγηζεο πνπ επηθεληξψζεθε ζηε ζεσξία θαη ηελ έξεπλα
ζρεηηθά κε ηελ πξνιεπηηθή επίδξαζε ησλ ηαθηηθψλ δηθαηνζχλεο θαη είρε αξρίζεη απφ ην 1968, ν Cohen θαη
Felson πξφηεηλαλ ηελ πξνζέγγηζε ησλ ¨δξαζηεξηνηήησλ ξνπηίλαο¨ πνπ ζεσξνχζε πσο νη ινγηθνί παξαβάηεο
πνπ μέξνπλ λα ππνινγίδνπλ ηα νθέιε θαη ηα κεηνλεθηήκαηα, αληαπνθξίλνληαη ζε επθαηξίεο λα δηαπξάμνπλ
εγθιήκαηα θαη απηέο νη επθαηξίεο ζρεηίδνληαη κε ηηο δξαζηεξηφηεηεο ξνπηίλαο ζηηο νπνίεο νη άλζξσπνη δνπλ.
Πξφθεηηαη γηα κηα ηαθηηθή πνπ νδεγνχζε ζηνλ πεξηνξηζκφ ησλ επθαηξηψλ γηα ην έγθιεκα παξά ζηελ αχμεζε ηεο
πξνιεπηηθήο επίδξαζεο ησλ ζπζηεκάησλ δηθαηνζχλεο. Ο Gottfredson θαη ν Hirchi, ελζσκάησζαλ ηελ
πξνζέγγηζε ησλ ¨δξαζηεξηνηήησλ ξνπηίλαο¨ ζηε γεληθή ζεσξία γηα ην έγθιεκα, ππνζηεξίδνληαο πσο φια ηα
εγθιήκαηα ζα κπνξνχζαλ λα εμεγεζνχλ κε ην ζπλδπαζκφ ηνπ ρακεινχ απηνειέγρνπ θαη ησλ επθαηξηψλ. Σν
1985, ν Clarke θαη ν Cornish πξφηεηλαλ ηελ πξνζέγγηζε ηεο ¨ινγηθήο επηινγήο¨ πνπ αλέπηπζζε κηα πην
πεξίπινθε πξνζέγγηζε γηα ην πσο νη παξαβάηεο ππνινγίδνπλ ηα νθέιε θαη ηα κεηνλεθηήκαηα ζε
ζπγθεθξηκέλεο θαηαζηάζεηο θαη νδήγεζε ζε πνιηηηθή ππφδεημε πνπ επηθεληξσλφηαλ ζηελ αιιαγή ησλ
θαηαζηάζεσλ πξνθεηκέλνπ λα επεξεαζηνχλ νη ππνινγηζκνί γηα ηνπο πηζαλνχο παξαβάηεο.

Σν 1968,ν Gibbs δεκνζίεπζε ηελ πξψηε έξεπλα πνπ εμέηαδε ηελ απνηξνπή ησλ ππνζέζεσλ. ΋ξηζε ηε
βεβαηφηεηα ηεο ηηκσξίαο σο αλαινγία αλάκεζα ζηνλ αξηζκφ ησλ εηζαγσγψλ ζηηο θξαηηθέο θπιαθέο γηα έλα
ζπγθεθξηκέλν έγθιεκα θαη ζηνλ αξηζκφ εθείλσλ ησλ εγθιεκάησλ πνπ γλσζηνπνηήζεθαλ ζηελ αζηπλνκία ηνλ
πξνεγνχκελν ρξφλν. Βξήθε πσο ε πεξηζζφηεξε βεβαηφηεηα θαη απζηεξφηεηα ησλ θπιαθίζεσλ ήηαλ
ζπλδεδεκέλε κε ιηγφηεξεο αλζξσπνθηνλίεο ζε πελήληα πνιηηείεο ην 1960. Έηζη ζπκπέξαλε φηη ε
αλζξσπνθηνλία κπνξεί λα απνηξέπεηαη απφ ηε βεβαηφηεηα θαη ηελ απζηεξφηεηα ηεο θπιάθηζεο.

Σνλ επφκελν ρξφλν, ν Tittle ππνιφγηζε παξφκνηεο ζηαηηζηηθέο ζηε βεβαηφηεηα θαη ηελ απζηεξφηεηα γηα εθηά
ζεκεία παξαβηάζεσλ ζην Σκήκα ηνπ εγθιήκαηνο ζην FBI. Σα απνηειέζκαηα έδεημαλ πσο ε κεγαιχηεξε
βεβαηφηεηα ζπλδεφηαλ κε ηα κηθξφηεξα πνζνζηά εγθιήκαηνο θαη γηα ηηο εθηά παξαβάζεηο. Με εμαίξεζε ηηο
αλζξσπνθηνλίεο, ε κεγαιχηεξε απζηεξφηεηα ζπλδεφηαλ κε ην πεξηζζφηεξν έγθιεκα. Έηζη, ζπκπέξαλε φηη ε
βεβαηφηεηα ηεο θπιάθηζεο απνηξέπεη ην έγθιεκα αιιά ε απζηεξφηεηα ην απνηξέπεη κφλν φηαλ ε βεβαηφηεηα
είλαη αξθεηά πςειή.

Σν 1970, ν Chiricos θαη ν Waldo, ακθηζβεηψληαο ηα απνηειέζκαηα ηνπ Tittle γηα ηε βεβαηφηεηα, ππνζηήξημαλ
πσο ζα κπνξνχζαλ λα εμεγεζνχλ απφ ηηο παξαιιαγέο ησλ αξρείσλ πνπ θξαηάεη ε αζηπλνκία. Αλ ε αζηπλνκία
ζε κηα ζπγθεθξηκέλε αξκνδηφηεηα ρεηξίδεηαη πνιιέο παξαβάζεηο άηππα, ρσξίο επίζεκα αξρεία, ηφηε απηή ε
επίζεκε δηαδηθαζία ζα έρεη ρακειφηεξα επίζεκα πνζνζηά εγθιήκαηνο αθνχ ζα είλαη ιηγφηεξα εγθιεκαηηθά
γεγνλφηα επίζεκα θαηαγεγξακκέλα θαη ζα έρεη κεγαιχηεξε βεβαηφηεηα θπιάθηζεο, αθνχ φζν πεξηζζφηεξεο
ζνβαξέο παξαβάζεηο θαηαγξάθνπλ ηφζν πην πηζαλφ είλαη απηέο λα θαηαιήμνπλ ζηε θπιάθηζε. Αλ φκσο ε
αζηπλνκία εμεηάζεη ζρνιαζηηθά ηα επίζεκα αξρεία γηα θάζε εγθιεκαηηθφ γεγνλφο, ηφηε ζα απμάλεηαη ε
δηθαηνδνζία γηα αθφκα πςειφηεξα πνζνζηά εγθιήκαηνο θαζψο πεξηζζφηεξα εγθιεκαηηθά γεγνλφηα ζα είλαη
επίζεκα θαηαγεγξακκέλα.

112
 Σν 1974, o Gileser θαη ν Zeigler, ακθηζβήηεζαλ ηα ζπκπεξάζκαηα ησλ Gibbs θαη Tittle, πσο ε απμεκέλε
θπιάθηζε απνηξέπεη ηελ αλζξσπνθηνλία. Έδεημαλ πσο νη πνιηηείεο φπνπ εθαξκφδεηαη ε ζαλαηηθή πνηλή έρνπλ
πην πςειά πνζνζηά θφλσλ απφ ηηο πνιηηείεο πνπ δελ εθαξκφδεηαη, αιιά νη δνινθφλνη ζηηο πνιηηείεο πνπ
εθαξκφδεηαη, εθηίνπλ κηθξφηεξε πνηλή θπιάθηζεο απφ ηνπο δνινθφλνπο πνπ δελ εθαξκφδεηαη ζηελ πνιηηεία
ηνπο ε ζαλαηηθή πνηλή.

Σν 1988, ν Nagin επαλεμεηάδνληαο θάπνηεο κειέηεο, ζπκπέξαλε πσο ε απφδεημε γηα έλα νπζηαζηηθφ
απνηέιεζκα είλαη πεξηζζφηεξν ζηαζεξή απ’ φηη ήηαλ πξηλ απφ δχν δεθαεηίεο θαη είπε πσο ε έξεπλα εμειίρζεθε
ζε ηξεηο μερσξηζηνχο ηχπνπο. Ο πξψηνο ηχπνο εζηηάδεη ηα απνηειέζκαηα ζπγθεθξηκέλσλ ηαθηηθψλ
δηθαηνζχλεο πνπ ζηνρεχνπλ ζε ζπγθεθξηκέλνπο ηχπνπο εγθιεκάησλ φπσο ηα κέηξα πνπ παίξλεη ε αζηπλνκία
ζε κέξε φπνπ γίλεηαη αγνξαπσιεζία λαξθσηηθψλ θαη παξάλνκε νπινθαηνρή. Ζ έξεπλα δείρλεη πσο απηέο νη
ηαθηηθέο γεληθά επηηπγράλνπλ έλα ζεκαληηθφ πξνιεπηηθφ απνηέιεζκα θαηά ηε δηάξθεηα πνπ απηφ ηείλεη λα
ρεηξνηεξεχεη γξεγνξφηεξα αθφκα θαη φηαλ ε έθνδνο ηεο αζηπλνκίαο βξίζθεηαη ζε εμέιημε.

Ο Sherman ρξεζηκνπνηεί ηνπο φξνπο ηεο ¨αξρηθήο πξφιεςεο ηεο θζνξάο¨ θαη ηεο ¨πξφιεςεο πνπ
παξακέλεη¨ γηα λα πεξηγξάθεη ηα απνηειέζκαηα. Ηζρπξίδεηαη πσο ε ¨αξρηθή πξνιεπηηθφηαηα ηεο θζνξάο¨
πηζαλψο λα εκθαλίδεηαη επεηδή νη ελ δπλάκεη παξαβάηεο καζαίλνπλ κε ηε κέζνδν εκπεηξηθά πσο έρνπλ
ππεξεθηηκήζεη ηε βεβαηφηεηα λα ζπιιεθζνχλ απφ ηελ αξρή ηεο θαηαζηνιήο (crack down). Απφ ηελ άιιε
ηζρπξίδεηαη πσο ε πξφιεςε παξακέλεη θαη κεηά ην ηέινο ηεο ζχιιεςεο γηαηί ζηνπο παξαβάηεο παίξλεη ιίγν
ρξφλν λα ζπκπεξάλνπλ πσο ¨είλαη αθφκα κηα θνξά αζθαιέο λα παξαβνχκε¨. Σα ζπκπεξάζκαηά ηνπ
πξνηείλνπλ κηα δηάθξηζε κεηαμχ ηνπ αληηθεηκεληθνχ ξίζθνπ θαη ηεο αληίιεςήο ηνπο απφ πηζαλνχο παξαβάηεο.
Αξγφηεξα, αλαξσηήζεθε γηα ην αλ νη αληηιήςεηο γηα ηα ξίζθν κπνξνχλ λα επεξεαζηνχλ απφ ηαθηηθέο
δηθαηνζχλεο πνπ αθνξνχλ ην έγθιεκα αιιά δελ νδεγήζεθε ζε θάπνην ζπκπέξαζκα.

΢ρεηηθά κε ηε ζαλαηηθή πνηλή θπξηαξρνχζε ε άπνςε γηα ηεο πξφιεςεο θαη ε ππφζεζε πσο νη πνιηηείεο πνπ
εθαξκφδνπλ ηε ζαλαηηθή πνηλή ζα έπξεπε λα έρνπλ κηθξφηεξα πνζνζηά απφ εθείλεο πνπ δελ ηελ εθαξκφδνπλ.
Χζηφζν νη πνιηηείεο πνπ δελ ηελ είραλ εθαξκφζεη είραλ ιηγφηεξα πνζνζηά αλζξσπνθηνληψλ απφ απηέο πνπ
ηελ είραλ. Ο πηζαλφο ιφγνο ήηαλ πσο ε πνηλή εθαξκφδεηαη ζε πεξηνρέο κε πςειά πνζνζηά θφλσλ. Σν
πξφβιεκα είλαη φηη ππάξρνπλ δχν θαηεπζχλζεηο αηηηφηεηαο. Απφ ηε ζηηγκή πνπ ηα πςειά πνζνζηά θφλσλ είλαη
ε αηηία ηεο ζαλαηηθήο πνηλήο είλαη δχζθνιν λα πξνζδηνξίζνπκε ην αλ ε ζαλαηηθή πνηλή κε ηε ζεηξά ηεο είλαη ε
αηηία γηα ηα κηθξφηεξα πνζνζηά θφλσλ. Μεηά απφ απηή ηελ έξεπλα ζην πεδίν ηεο εγθιεκαηνινγίαο, ζπλνιηθά
ππάξρεη ιίγε ή θαζφινπ εκπεηξηθή ππνζηήξημε φηη ε ζαλαηηθή πνηλή πεηπραίλεη ηελ πξφιεςε πέξα ηελ
επίδξαζε ηνπ φηη πεηπραίλεηαη απφ ηελ επέθηαζε ηεο θπιάθηζεο. ΢πλεπψο, ε ζαλαηηθή πνηλή δε κεηψλεη ην
βίαην έγθιεκα νχηε έρεη ηε δπλαηφηεηα λα ην θάλεη θαζψο θαη βάζεη ζηαηηζηηθψλ έρεη πξνθχςεη ην ζπκπέξαζκα
φηη ε ζαλαηηθή πνηλή δελ κεηψλεη ηα πςειά πνζνζηά αλζξσπνθηνληψλ θάηη πνπ ζα έδεηρλε πσο ηα πςειά
πνζνζηά αλζξσπνθηνληψλ ζε κέξε κε πνπ ππάξρεη ε ζαλαηηθή πνηλή έρνπλ πξνθιεζεί απφ ηελ ίδηα ηε
ζαλαηηθή πνηλή. Ζ εμήγεζε γηα ην γεγνλφο απηφ βξέζεθε ζην φηη ε ζαλαηηθή πνηλή έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ
απνθηήλσζε πνπ ηείλεη λα ππνηηκά ηελ αλζξψπηλε δσή θαη έηζη απμάλεη ηελ αλζξσπνθηνλία.

΢ην ζέκα ηεο πξφιεςεο ζρεηηθά κε ηε θπιάθηζε, επηθξαηνχζε ε ππφζεζε φηη ε πεξηζζφηεξε θπιάθηζε ζα
ζπλδέεηαη κε ιηγφηεξν έγθιεκα αιιά ζπλήζσο ζπκβαίλεη ην αληίζεην επεηδή πηζαλφλ ην πεξηζζφηεξν έγθιεκα
λα απνηειεί θαη ηελ αηηία γηα πεξηζζφηεξε θπιάθηζε. Οη εξεπλεηέο ζπκπεξαίλνπλ πσο νη κεγάιεο απμήζεηο ζηε
θπιάθηζε έρνπλ θάπνηα αηηηνινγηθή επίδξαζε ζηα πησηηθά πνζνζηά εγθιήκαηνο παξ’ φιν πνπ νη πεξηζζφηεξνη
εξεπλεηέο θαηαιήγνπλ ζην φηη δελ είλαη απηφ ε πην ζεκαληηθή αηηία.

Δλ ζπλερεία, ην θιαζζηθφ κνληέιν ηεο αλζξψπηλεο επηινγήο ζεσξεί πσο νη παξαβάηεο ππνινγίδνπλ ινγηθά
ηα νθέιε θαη ηεο δεκηέο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε δηάπξαμε ελφο εγθιήκαηνο. Πξφθεηηαη γηα ζεσξίεο πνπ δελ
εμεγνχλ ην θίλεηξν ηεο παξαβαηηθήο πξάμεο θαη ππνζέηνπλ πσο πάληα ππάξρνπλ άηνκα πνπ ζα δηαπξάμνπλ
έλα έγθιεκα φηαλ ηνπο δνζεί ε επθαηξία. Οη ζεσξίεο απηέο αλαπηχζζνπλ ην αξρηθφ κνληέιν ηεο αλζξψπηλεο

113
επηινγήο ηνπ Beccaria θαη εμεηάδνπλ πσο νη πηζαλνί παξαβάηεο κπνξνχλ λα δπγίδνπλ ηα νθέιε θαη ηα
κεηνλεθηήκαηα ζε ζπγθεθξηκέλεο θαηαζηάζεηο θαη κεηά πξνζδηνξίδνπλ πσο απηέο ζα κπνξνχζαλ λα αιιάμνπλ
ψζηε νη πηζαλνί παξαβάηεο λα απνθαζίζνπλ λα κε δηαπξάμνπλ θαλέλα έγθιεκα.

Έηζη νη ζεσξίεο απηέο ζπλδένληαη κε ηελ πξφιεςε ηνπ εγθιήκαηνο αλάινγα κε ηηο θαηαζηάζεηο παξά κε ηελ
πξνιεπηηθή επίδξαζε ηεο βεβαηφηεηαο θαη ηεο απζηεξφηεηαο ησλ θπξψζεσλ. Τπνζέηνπλ πσο φια ηα
εγθιήκαηα δηαπξάηηνληαη ζθφπηκα κε ηελ πξνυπφζεζε λα σθειεζνχλ νη παξαβάηεο. Πξσηαξρηθφο θαλφλαο
ηνπο είλαη λα κελ απνξξίπηεηαη πνηέ κηα εγθιεκαηηθή πξάμε ζαλ λα είλαη αλαίηηα αιιά λα πξνζπαζνχκε λα
θαηαλνήζνπκε ην ζθνπφ πνπ είρε ν παξαβάηεο. Δπίζεο, ππνζηεξίδνπλ πσο ε ινγηθή ησλ εγθιεκαηηψλ είλαη
πάληα πεξηνξηζκέλε, δειαδή πσο ελψ ζέινπλ λα σθειήζνπλ ηνπο εαπηνχο ηνπο δελ θαηαθέξλνπλ λα
παίξλνπλ πάληα ηηο θαιχηεξεο απνθάζεηο εμαηηίαο ησλ ξίζθσλ θαη ηεο αβεβαηφηεηαο πνπ ππάξρεη. Σέινο
πηζηεχνπλ πσο νη απνθάζεηο πνπ ζα παξζνχλ απφ ηνπο παξαβάηεο είλαη δηαθνξεηηθέο αλάινγα κε ηνπο
ηχπνπο ησλ εγθιεκάησλ. ΢πλεπψο, απηέο νη ζεσξίεο πξνηείλνπλ νη θαηαζηάζεηο λα αιιάδνπλ πξνθεηκέλνπ λα
απμάλνληαη νη πξνζπάζεηεο πνπ γίλνληαη αληηιεπηέο γηα λα δηαπξαρζεί έλα έγθιεκα θαη λα απμεζνχλ ηα
αληηιεπηά ξίζθα πξνθεηκέλνπ λα κεησζνχλ ηα νθέιε.

Παξφκνηα πξνζέγγηζε ρξεζηκνπνηήζεθε γηα λα εμεγήζεη ηηο δηαθνξέο ησλ πνζνζηψλ ησλ νκάδσλ πνπ
ζπκαηνπνηνχληαη. Ο Hinbelang θαη νη ζπλάδειθνί ηνπ ζπκθψλεζαλ πσο νη δηαθνξέο ζην ξίζθν
ζπκαηνπνίεζεο ζρεηίδνληαη κε ηηο δηαθνξέο ζηνπο ηξφπνπο δσήο πνπ πεξηγξάθνπλ ηεο πξάμεηο ηεο
θαζεκεξηλήο θαη επαγγεικαηηθήο δσήο θαη ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ ειεχζεξνπ ρξφλνπ. Γεληθφηεξα ζπκθψλεζαλ
πσο ηα άηνκα πνπ είλαη λεφηεξα, άληξεο, αλχπαληξνη, θησρνί θαη αθξνακεξηθαλνί έρνπλ κεγαιχηεξν ξίζθν
ζπκαηνπνίεζεο απφ ηα άηνκα πνπ είλαη κεγαιχηεξα, γπλαίθεο, παληξεκέλα, πινχζηα θαη ακεξηθαλνί θαζψο ε
πξψηε νκάδα έρεη κηα απμεκέλε ηάζε λα ιείπεη απφ ην ζπίηη εηδηθά ηε λχρηα, λα απαζρνιείηαη κε δεκφζηεο
δξαζηεξηφηεηεο φζν ιείπεη, θαη λα ζρεηίδεηαη κε άηνκα πνπ είλαη πηζαλφ λα είλαη παξαβάηεο.

Ο Cohen θαη ν Felson ππνζηήξημαλ πσο θάπνηεο αιιαγέο ζηνλ κνληέξλν θφζκν έρνπλ εθνδηάζεη ηνπο
παξαβάηεο κε απμεκέλε πνηθηιία επθαηξηψλ λα δηαπξάμνπλ έλα έγθιεκα. Γείρλνπλ πσο ηα πεξηζζφηεξα, ηα πην
βίαηα εγθιήκαηα θαη απηά πνπ αθνξνχλ πεξηνπζίεο ζπλεπάγνπλ ηελ άκεζε επαθή ηνπ παξαβάηε θαη ηνπ
¨ζηφρνπ¨, δειαδή ηνπ αηφκνπ ή ηεο πεξηνπζίαο ηνπ ζχκαηνο. ΢πλεπψο απαηηείηαη ζχγθιηζε ηνπ ρψξνπ θαη ηνπ
ρξφλνπ, ηνπ παξαβάηε, ηνπ θαηάιιεινπ ζηφρνπ θαη ηεο απνπζίαο ελφο θχιαθα ηθαλνχ λα πξνιάβεη ην
έγθιεκα. Τπνζηεξίδνπλ επίζεο πσο νη αιιαγέο ζην πνζνζηφ ηνπ εγθιήκαηνο εμεγνχληαη κε βάζεη ηηο αιιαγέο
ζηε δηαζεζηκφηεηα ησλ ζηφρσλ θαη ηελ απνπζία ηθαλψλ αζηπλνκηθψλ. Πηζηεχνπλ φηη είρε ππάξμεη κηα κεγάιε
αχμεζε ζηε δηαζεζηκφηεηα ησλ ζηφρσλ θαη ηελ απνπζία ηθαλψλ αζηπλνκηθψλ σο απνηέιεζκα ησλ αιιαγψλ
ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ξνπηίλαο. Οη θαλνληθνί άλζξσπνη δνπλ κε ηε δνπιεηά ηνπο, ηε δσή ζην ζπίηη, ηελ
εθπαίδεπζε, ηελ αλαηξνθή ησλ παηδηψλ, ηνλ ειεχζεξν ρξφλν θαη φηαλ είλαη ζπίηη ιεηηνπξγνχλ ζαλ θχιαθεο ηεο
δηθήο ηνπο ηδηνθηεζίαο. ΋κσο ν ζχγρξνλνο θφζκνο έρεη νδεγήζεη ηηο θαζεκεξηλέο δξαζηεξηφηεηεο καθξηά απφ
ηελ νηθνγέλεηα θαη ην λνηθνθπξηφ πνπ ζεκαίλεη πσο πνιιά λνηθνθπξηά δελ έρνπλ ηθαλνχο θχιαθεο γηα κεγάιεο
ρξνληθέο πεξηφδνπο. Δπίζεο ππάξρνπλ πνιιά αγαζά πνπ είλαη ζηφρνη γηα θινπή.

Ζ πξνζέγγηζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ξνπηίλαο πξνζθέξεη κηα ελαιιαθηηθή ζηε ζεσξία ηνπ εθζπγρξνληζκνχ ηνπ
Νηηξθέηκ ζαλ εμήγεζε γηα ηηο αιιαγέο ζηα πνζνζηά ηνπ εγθιήκαηνο. Ο Νηηξθέηκ εμήγεζε απηέο ηηο αιιαγέο
πξψηα απφ ηελ πιεπξά ησλ παξαδνζηαθψλ αμηψλ θαη πηζηεχσ. Ο Neuman θαη ν Berger επαλεμέηαζαλ
θάπνηεο κειέηεο νη νπνίεο ζχγθξηλαλ ηε ζεσξία ηνπ κε δξαζηεξηφηεηεο ξνπηίλαο θαη βξήθαλ αληηζέζεηο γηα
θάζε κηα. Ο Bennet ζπγθξίλνληαο απηέο ηηο κειέηεο απφ 52 θξάηε απφ ην 1960 έσο ην 1984, βξήθε πσο θακία
πξνζέγγηζε δελ κπνξνχζε λα εμεγήζεη ηηο αιιαγέο πνπ ζεκεηψλνληαλ ζηα πνζνζηά αλζξσπνθηνληψλ αθνχ ε
αλζξσπνθηνλία δελ επεξεαδφηαλ νχηε απφ ηα πνζνζηά αλάπηπμεο νχηε απφ ηα επίπεδα εμέιημεο. Χζηφζν νη
αιιαγέο ζηα πνζνζηά θινπήο ζρεηίδνληαλ κε ηηο πξνζεγγίζεηο ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ξνπηίλαο (πεξηζζφηεξε
αλάπηπμε-πεξηζζφηεξε θινπή). Βξήθε επίζεο πσο ζε έλα πςειφ επίπεδν αλάπηπμεο ε νηθνλνκηθή αλάπηπμε
δελ ζρεηηδφηαλ κε ηα κεγαιχηεξα πνζνζηά θινπήο. Θεψξεζε πσο απηφ κπνξεί λα νθείιεηαη ζε δηάθνξνπο

114
πξνζαξκνζηηθνχο θνηλσληθνχο κεραληζκνχο πνπ θαηάθεξαλ λα γίλνπλ απνηειεζκαηηθνί ζ’ απηφ ην ζεκείν
φπσο γηα παξάδεηγκα θαιχηεξεο θιεηδαξηέο, ζπλαγεξκνί ή πην απνηειεζκαηηθέο ηαθηηθέο ηεο αζηπλνκίαο.

΢πκπεξαζκαηηθά, ε ζεσξία ηεο πξφιεςεο θαίλεηαη λα είλαη πεξηζζφηεξν επίθαηξε ζήκεξα παξά 20 ρξφληα
πξηλ. Οη πην πξφζθαηεο ηαθηηθέο δίλνπλ πεξηζζφηεξε έκθαζε ζηελ απζηεξφηεηα ησλ θπξψζεσλ θαη φρη ζηε
βεβαηφηεηά ηνπο κε ηελ πην απζηεξή ηηκσξία λα είλαη ε ζαλαηηθή πνηλή. Απφ ζηαηηζηηθά ζηνηρεία γηα ηηο
θπιαθίζεηο ζηηο Ζ.Π.Α. ην 1970, πξνθχπηεη ην ζπκπέξαζκα φηη νη απμήζεηο ζηελ απζηεξφηεηα ησλ ηηκσξηψλ
πηζαλφλ δελ έρνπλ επίδξαζε ζηε κείσζε ηνπ εγθιήκαηνο θαη γηα πνιινχο ιφγνπο κπνξνχλ λα είλαη ε αηηία ηεο
αχμεζήο ηνπ. Πεξηζζφηεξα ελδερφκελα γηα ηε κείσζε ηνπ εγθιήκαηνο βξίζθνληαη ζηε ινγηθή επηινγή θαη ζηηο
δξαζηεξηφηεηεο ξνπηίλαο πνπ βαζίδνληαη ζην φηη νη πνιηηηθέο ηαθηηθέο ζα έπξεπε λα πξνηείλνπλ ηελ αιιαγή
ησλ θαηαζηάζεσλ θαη ησλ ζπλζεθψλ φπνπ νη πηζαλνί παξαβάηεο ππνινγίδνπλ ηα νθέιε θαη ηα κεηνλεθηήκαηα
ηνπ εγθιήκαηνο. Πξφθεηηαη γηα πξνζεγγίζεηο ζρεηηθά πξφζθαηεο θαη κε κεησκέλε επηηπρία σζηφζν φκσο
θαίλεηαη λα έρνπλ ζεκαληηθέο πηζαλφηεηεο λα κεηψζνπλ ην έγθιεκα ζην κέιινλ.

΢ηελ αξρή ηνπ θεθαιαίνπ ππνζηεξίρηεθε πσο ε παξαβαηηθή ζπκπεξηθνξά δχλαηαη λα θαηαπνιεκεζεί κε ηνλ
πεξηνξηζκφ επθαηξηψλ πνπ ηελ αθνξνχλ. ΋κσο φπσο αλέθεξα ζε πξνεγνχκελα θεθάιαηα, ην ίδην πνιηηηθφ
ζχζηεκα δεκηνπξγεί ηηο επθαηξίεο γηα λα παξαβαηήζεη ην άηνκν. Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί ην ίδην ην πνιηηηθφ
ζχζηεκα γελλά θαη ηξέθεη ην έγθιεκα, κέζσ ηεο αληζφηεηαο θαη ησλ ζπλζεθψλ πνπ πξνθαιεί. Πην
ζπγθεθξηκέλα, ζην θαπηηαιηζηηθφ ζχζηεκα νη αμίεο ηεο αηνκηθήο ηδηνθηεζίαο, ηνπ αληαγσληζκνχ, ε
θαπηηαιηζηηθή εζηθή (πνπ πηνζεηείηαη ζαλ κνξθή θνηλσληθήο ζπλείδεζεο) είλαη εγθιεκαηνγφλεο θαη ηαπηφρξνλα
εγθιεκαηηθέο, αθνχ ζπληζηνχλ παξάγνληεο πνπ πξνθαινχλ ην έγθιεκα θαη ηαπηφρξνλα ζηνηρεηνζεηνχλ νη ίδηεο
ην έγθιεκα, δηφηη είλαη άδηθεο. ΢ε ζπλζήθεο αδπζψπεηεο αληαγσληζηηθφηεηαο, ηελ νπνία ν άλζξσπνο φρη κφλν
βηψλεη αιιά θαη πξνζιακβάλεη σο νηθνλνκηθή, θνηλσληθή αμία ήδε απφ ην δεκνηηθφ ζρνιείν, σο κέζν γηα λα
εμαζθαιίζεη αθφκε θαη ηα ζηνηρεηψδε αλζξψπηλα δηθαηψκαηά ηνπ (ην δηθαίσκα ζηελ εξγαζία, ζηελ εθπαίδεπζε,
ζηελ πγεία, ζηελ θνηλσληθή πξφλνηα θιπ.), ζε ζπλζήθεο θνηλσληθήο αδηθίαο θαη αληζφηεηαο, φπνπ ε
ζπζζψξεπζε ηνπ παξαγφκελνπ θνηλσληθνχ πινχηνπ ζπγθεληξψλεηαη ζε φιν θαη ιηγφηεξα ρέξηα, φπνπ ε
θαπηηαιηζηηθή ζρέζε ζπρλά ηνλ απνθιείεη απφ ηελ θνηλσληθή εξγαζία (αλεξγία θιπ.), νη πην επάισηεο
ζπλεηδήζεηο ζα αληηδξάζνπλ αθφκα θαη κε εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά, πξνθεηκέλνπ λα απνθηήζνπλ απηφ πνπ
άδηθα ζηεξνχληαη.

Έλα ζχζηεκα ην νπνίν δελ κεξηκλά γηα ηνλ άλζξσπν θαη θηλείηαη κε κνλαδηθφ γλψκνλα ην θέξδνο, παξέρεη
πνιιέο ηέηνηεο επθαηξίεο, ηφζν γηα ηνπο εχξσζηνπο νηθνλνκηθά φζν θαη γηα ηα θησρά ζηξψκαηα, κε ηε κφλε
δηαθνξά πσο νη ηειεπηαίνη ηηκσξνχληαη αθφκα θαη γηα αδηθήκαηα ησλ πξψησλ. (Ζζηθή απηνπξγία φζσλ
ζηέξεζαλ ηα απαξαίηεηα γηα κηα αλζξψπηλε δσή θαη αλάγθαζαλ θάπνηνλ λα εγθιεκαηήζεη πξνθεηκέλνπ λα ηα
απνθηήζεη). Ζ χπαξμε ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο, πνπ δξα κε ηελ ππνζηήξημε ηνπ θαπηηαιηζηηθνχ θξάηνπο
(πεξηπηψζεηο λφκηκεο θαιιηέξγεηαο θαη εκπνξίαο λαξθσηηθψλ νπζηψλ απφ θξάηε, π.ρ. Αθγαληζηάλ θιπ.) θαη
πνπ νξγηάδεη ζε ηνκείο φπσο ιφγνπ ράξε ε καδηθή εθκεηάιιεπζε γπλαηθψλ, ε παηδηθή πνξλεία θαη ε δηαθίλεζε
λαξθσηηθψλ, ην ιαζξεκπφξην φπισλ θ.ά., είλαη έλαο ζνβαξφο παξάγνληαο δεκηνπξγίαο θαη δηαηήξεζεο ελφο
κεγάινπ πιεζπζκνχ πνηληθψλ παξαβαηψλ, δηαβαζκηδφκελνπ απφ ηνπο πιένλ ζηπγεξνχο εγθιεκαηίεο κέρξη
ηνπο κηθξφ-εγθιεκαηίεο, πνπ απνηεινχλ θαη ηνπο εκθαλείο δξάζηεο, κηαο θαη νη αξρεγνί παξακέλνπλ
αζχιιεπηνη θαη εκπιεθφκελνη κε κεραληζκνχο θαη ζεζκνχο ηνπ επίζεκνπ θξάηνπο. ΢ε έλα ηέηνην ζχζηεκα
ινηπφλ, γελληνχληαη νη επθαηξίεο γηα παξαβάζεηο φπσο ε εκπνξεία λαξθσηηθψλ, ε ζχζηαζε ζπκκνξηψλ
αλειίθσλ, ε πξφθιεζε βίαο θαη βαλδαιηζκψλ, ε πνξλεία, ην δνπιεκπφξην, ην εκπφξην δσηηθψλ νξγάλσλ, ε
ιεζηεία, αθφκα θαη ε δνινθνλία. Σν ίδην ζχζηεκα κάιηζηα ηξέθεηαη απφ ην θέξδνο ησλ ρξεκάησλ απηψλ,
πνιιέο θνξέο ελ πιήξε γλψζε ηνπ. [Ο Πάκπιν Δκίιην Δζθνκπάξ βξίζθεηαη ζηελ έβδνκε ζέζε ησλ
πινπζηφηεξσλ αλζξψπσλ ηνπ θφζκνπ, εμαηηίαο ηεο νηθνλνκηθήο πεξηνπζίαο πνπ έρηηζε φζν δνχζε θαη
θιεξνδφηεζε ζην γην ηνπ, ηελ νπνία θαη απέθηεζε φληαο κεγαιέκπνξνο
θνθαΐλεο(http://www.in2life.gr/features/faces/articles/147287/face.aspx)]. ΢πλεπψο έλα ηέηνην ζχζηεκα φρη
κφλν δελ θνηηά λα πεξηνξίζεη ην έγθιεκα θαη ηελ παξαβαηηθφηεηα αιιά δεη θαη ηξέθεηαη απφ απηά, αθνχ έρεη
ζαλ γλψκνλα κνλάρα ην θέξδνο, θαη νη πξαθηηθέο απηέο ην επηθέξνπλ.

Δίλαη άηνπν ινηπφλ λα κηιάκε γηα ηα απνηειέζκαηα ηεο θαηαζηνιήο θαη ηελ πξνζπάζεηά ηεο λα απνηξέςεη ην
έγθιεκα ζε έλα ηέηνην ζχζηεκα. Καη’ αξράο επεηδή ην ίδην ην ζχζηεκα γελλά ηηο επθαηξίεο θαη ηα θνηλσληθά

115
αίηηα πνπ νδεγνχλ ηνλ άλζξσπν ζε παξαβαηηθέο θαη εγθιεκαηηθέο πξάμεηο. Καη φρη κφλν, θαζψο φηαλ θάλνπκε
ιφγν γηα δξάζε νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο θαη γηα νηθνλνκηθέο απνιαβέο ηνπ θξάηνπο απφ απηφ, ζπλεπάγεηαη ε
αλνρή αθφκα θαη ε ζπλεξγαζία ησλ κεραληζκψλ θαηαζηνιήο, ειέγρνπ θαη πνηληθνχ ζσθξνληζκνχ. Δίλαη
ηνπιάρηζηνλ ππνθξηηηθφ ινηπφλ λα παξαηίζεηαη σο ιχζε εγθιεκαηηθφηεηαο ε εληαηηθνπνίεζε ηεο θαηαζηνιήο.
Καη αθνινχζσο, είλαη άηνπν, γηα ην ιφγν πσο φηαλ ππάξρνπλ ηα αίηηα πνπ ην γελλνχλ, φζν θαη αλ απμάλεηαη ε
θαηαζηνιή, φζεο απζηεξέο κνξθέο θαη αλ πηνζεηεί, ην έγθιεκα ζα ζπλερίδεη λα ππάξρεη. Απφδεημε πσο νχηε ε
ζαλαηηθή πνηλή, ε απζηεξφηεξε φισλ ησλ πνηλψλ, θαηάθεξε λα εμαιείςεη ην έγθιεκα, θαη απηφ γηαηί ην κφλν
πνπ έθαλε ήηαλ λα απαληά κε βία ζηε βία, θαη ζπλεπψο νχηε θαλ λα απαληά ζηε ιχζε ηνπ πξνβιήκαηνο.

Πάλσ ζηελ ηαμηθή αληίζεζε νηθνδνκνχληαη κηα ζεηξά παξάγσγεο αληηζέζεηο θαη ζηάζεηο δσήο πνπ
αλαπαξάγνπλ παξαβαηηθέο ζπκπεξηθνξέο. ΢πλεπψο ην ίδην ην ζχζηεκα (θαη ζηελ πξνθεηκέλε ν
θαπηηαιηζκφο), ζηελ νηθνλνκηθή ηνπ βάζε δηακνξθψλεη ην δηθφ ηνπ ζχζηεκα αμηψλ, θαλφλσλ δηθαίνπ, λφκσλ,
κεραληζκψλ ειέγρνπ, κε βάζε ηνπο νπνίνπο νη παξαβάηεο ηηκσξνχληαη θαη ηαπηφρξνλα δηακνξθψλεη ηνπο
παξαβάηεο πνπ ζα παξαβηάζνπλ ηνπο θαλφλεο θαη ζα ηηκσξεζνχλ. Ζ βαζηθή θνηλσληθή αληίζεζε θεθάιαην-
εξγαζία είλαη ν παξάγνληαο πνπ λνκνηειεηαθά δεκηνπξγεί θαη δηαηεξεί ην έγθιεκα θαη ζηε ζπλέρεηα ην ηηκσξεί.
Ζ απάληεζε έξρεηαη κνλάρα απφ ηε ζπλεηδεηνπνίεζε ησλ θησρψλ θαη ιατθψλ ζηξσκάησλ, ηεο εθκεηάιιεπζεο
πνπ πθίζηαληαη, ηεο απφξξηςεο ηνπ ζπζηήκαηνο πνπ ηε γελλά θαη απφ ηελ νηθνδφκεζε ηελ λέαο θνηλσλίαο,
φπνπ ζα έρεη θηηζηεί ζχκθσλα κε λέεο επηηαγέο θαη αμίεο, ηα δεηνχκελα θαη ηνπο ζθνπνχο θαη ζα απνβιέπεη ζε
κηα εηιηθξηλή θαη ζηέξεε επεκεξία.

116
13.ΣΟ ΝΟΖΜΑ ΣΟΤ ΔΓΚΛΖΜΑΣΟ΢

Άιιε εγθιεκαηηθή πξνζέγγηζε εζηηάδεη ζην λφεκα θαη ην ζθνπφ ηνπ εγθιήκαηνο, δειαδή ζηνλ παξάγνληα
πνπ νδεγεί ην άηνκν λα δηαπξάμεη έλα έγθιεκα. Απηφ επηρείξεζε λα εμεγήζεη ν Sutherland κέζσ ηεο ζεσξίαο
ηεο ζπκβνιηθήο αιιειεπίδξαζεο. Ζ ζεσξία απηή εζηηάδεη ζην γεγνλφο φηη πξέπεη λα θαηαλνήζνπκε ηε ζεκαζία
πνπ έρεη ε έλλνηα ηεο παξαβαηηθήο ελέξγεηαο γηα ηνλ ίδην ηνλ παξαβάηε θάηη πνπ ζεκαίλεη πσο νη άλζξσπνη
θαζνξίδνπλ ηηο έλλνηεο ησλ θαηαζηάζεσλ ζηηο νπνίεο βξίζθνληαη θαη ελεξγνχλ ζην πιαίζην απηψλ ησλ ελλνηψλ.
Πξφθεηηαη γηα έλλνηεο πνπ δελ δεκηνπξγνχληαη απφ ην ίδην ην άηνκν αιιά πξνέξρνληαη απφ ηηο
αιιειεπηδξάζεηο κε ηνπο άιινπο αλζξψπνπο.

Οη εγθιεκαηνιφγνη, βάζεη ησλ ζθνπψλ ηεο παξαβαηηθήο πξάμεο γηα ηελ θαηαλφεζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηνπ
εγθιήκαηνο ρψξηζαλ ηα επηρεηξήκαηά ηνπο ζε ηέζζεξηο πεξηνρέο. Αξρηθά ηε δεθαεηία ηνπ 1930, ε ζεσξία ηνπ
καξθαξίζκαηνο απέδηδε ηελ εηηθέηα ηνπ εγθιεκαηία ζε αλζξψπνπο θαη ζε ζπκπεξηθνξέο. Ζ δεχηεξε
πξνζέγγηζε εμεηάδεη ηνλ εγθιεκαηία ζε εκπεηξηθή βάζε απνκαθξχλνληαο ηελ εγθιεκαηηθή πξάμε απφ ην
ζπκθέξνλ θαη εζηηάδεη ζηελ άπνςε ηεο εζηθήο ηνπ εγθιεκαηία. Ζ ηξίηε πξνζέγγηζε εμεηάδεη ην έγθιεκα ζην
επξχηεξν πιαίζην ηεο θνηλσλίαο, ζπγθεθξηκέλα πνηνη νξίδνληαη σο εγθιεκαηίεο θαη πνηνη σο εθπξφζσπνη ηεο
πνηληθήο δηθαηνζχλεο. Σέινο, ε ηέηαξηε πξνζέγγηζε εζηηάδεη ζηελ απφδνζε ηεο εηηθέηαο ηεο εγθιεκαηηθήο
ζπκπεξηθνξάο θαη ηνπ εγθιεκαηία.

΢ε κηα επέθηαζε ηεο εγθιεκαηηθήο πξνζέγγηζεο γίλεηαη ιφγνο γηα ηελ εηθφλα πνπ έρεη ην άηνκν γηα ηνλ εαπηφ
ηνπ, κηα εηθφλα πνπ δεκηνπξγήζεθε κέζσ ηεο επίδξαζεο κε άιινπο αλζξψπνπο. Ο Frank Tannenbaun,
ππνζηήξημε πσο απηφ μεθηλά λα ζπκβαίλεη απφ φηαλ νη λένη βιέπνπλ ηνλ εαπηφ ηνπο κέζα απφ ηε ζπκκεηνρή
ηνπο ζε λεαληθέο νκάδεο. Απηφο ν ¨θαζνξηζκφο θαηάζηαζεο¨, φπσο νλνκάζηεθε, εμειίζζεηαη φηαλ ηα παηδηά
γίλνληαη πιένλ έθεβνη θαη κέζσ ησλ ηνικεξψλ πξάμεσλ πνπ πηζαλψο δηαπξάηηνπλ έξρνληαη ζε ζχγθξνπζε
κε ηνπο ελήιηθεο θαη ραξαθηεξίδνληαη σο ¨θαθνί¨. ΢πλνςίδεη ηελ θαηάζηαζε ζ’ απηή ηε θξάζε, ¨Σν πξφζσπν
γίλεηαη ην πξάγκα πνπ πεξηγξάθεηαη φηη είλαη¨.

Σν 1951, ν Lemert παξνπζίαζε κηα γεληθή ζεσξία παξέθθιηζεο πνπ ζε απηήλ βαζίδεηαη ε δηαδηθαζία
καξθαξίζκαηνο. Τπνζηήξημε φηη νη εγθιεκαηηθέο θαη παξεθθιίλνπζεο ζπκπεξηθνξέο δεκηνπξγνχληαη ζε
νπνηνδήπνηε αξηζκφ βηνινγηθψλ, ςπρνινγηθψλ ή θνηλσληθψλ παξαγφλησλ ζηελ δσή ηνπ αηφκνπ. Ο
Tannenbaun είρε πεξηγξάςεη ηελ παξαβαηηθφηεηα λα δεκηνπξγείηαη ζηηο λεαληθέο νκάδεο ζηηο αζηηθέο γεηηνληέο,
ν Lemert απνθάιεζε ηνπο αλζξψπνπο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζε ηέηνηα εγθιεκαηηθή ή παξεθθιίλνπζα
ζπκπεξηθνξά "αξρηθά παξεθθιίλνληεο." Απηή ε παξεθθιίλνπζα ζπκπεξηθνξά παξάγεη έπεηηα κηα αξλεηηθή
αληίδξαζε απφ άιινπο αλζξψπνπο, θαη εθείλε ε αληίδξαζε ηείλεη λα κεηαζρεκαηηζηεί απφ έλαλ αξλεηηθφ
θαζνξηζκφ ηεο πξάμεο ζε έλαλ αξλεηηθφ θαζνξηζκφ ηνπ πξνζψπνπ. Οη άλζξσπνη πνπ είλαη απξφζπκνη ή
αλίθαλνη λα ζηακαηήζνπλ ηελ πξνζβάιινπζα ζπκπεξηθνξά (ηε ζπκπεξηθνξά πνπ παξάγεη ηελ αξλεηηθή
θνηλσληθή αληίδξαζε) ζα ηείλνπλ ζε θάπνην βαζκφ λα αλαδηνξγαλψζνπλ ηηο εηθφλεο ησλ εαπηψλ ηνπο γηα λα
ελζσκαηψζνπλ ηνπο λένπο αξλεηηθνχο νξηζκνχο ηνπο. Απηή είλαη ε δηαδηθαζία πνπ πεξηγξάθεηαη απφ ηνλ
Tannenbaun, δεδνκέλνπ φηη νη ελήιηθνη κεηαζρεκαηίδνπλ ηνλ θαζνξηζκφ ησλ ελεξγεηψλ ηνπ λένπ ηφζν άζρεκα
ζε έλαλ θαζνξηζκφ ησλ λενιαηψλ ησλ ίδησλ ζαλ θαθψλ, φπνπ αλαδηνξγαλψλνπλ ηηο εηθφλεο ηνπο θαη λα
ελζσκαηψζνπλ απηνχο ηνπο αξλεηηθνχο νξηζκνχο ηνπο. Απηφο ν κεηαζρεκαηηζκφο ησλ εηθφλσλ ηνπο είλαη κηα
αληηπξνζηαηεπηηθή θίλεζε, δεδνκέλνπ φηη εθείλνη πνπ θαζνξίδνληαη ήδε σο εγθιεκαηίεο ή παξαβάηεο
απεηινχληαη ιηγφηεξν φηαλ ηνπο θαζνξίδνπλ άιινη άλζξσπνη έηζη.
Ο επαλαπξνζδηνξηζκφο ηνπ εαπηνχ αλνίγεη ηελ πφξηα ζηελ πιήξε ζπκκεηνρή ζηελ παξεθθιίλνπζα δσή θαη
επηηξέπεη ζην πξφζσπν λα αλαιάβεη κηα δέζκεπζε γηα κηα παξεθθιίλνπζα ζηαδηνδξνκία. ΢ε απηφ ην ζεκείν, ν
Lemert ππνζηεξίδεη, φηη ε εγθιεκαηηθή θαη παξεθθιίλνπζα ζπκπεξηθνξά δελ παξάγεηαη πιένλ απφ ηνπο
δηάθνξνπο βηνινγηθνχο, ςπρνινγηθνχο, θαη θνηλσληθνχο παξάγνληεο ζηελ δσή ηνπ αηφκνπ, αιιά παξάγεηαη
άκεζα απφ ηελ εηθφλα ηνπ αηφκνπ. Χζηφζν πνιινί εγθιεκαηίεο αξλνχληαη λα ηνπο απνθαινχλ κε απηφλ ηνλ
ηξφπν αθφκα θαη αλ αλαγλσξίδνπλ ηελ πξάμε σο εγθιεκαηηθή ζε άιινπο αλζξψπνπο. Καη γεληθφηεξα νη

117
ζεσξίεο ππνζηεξίδνπλ πσο ε ππάξρεη ε ηάζε λα κελ ραξαθηεξίδνληαη νη πξάμεηο σο παξαβαηηθέο αιιά απιά
σο ¨θαθέο¨ ή σο ¨άζρεκεο¨.
Πέληε ¨ηερληθέο εμφλησζεο¨ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ θαηά απηφλ ηνλ ηξφπν: άξλεζε ηεο επζχλεο (¨Γελ
θηαίσ¨) άξλεζε ηνπ ηξαπκαηηζκνχ (¨Μπνξνχλ λα αληέμνπλ νηθνλνκηθά¨) άξλεζε ησλ ζπκάησλ (¨Σν είδαλ λα
έξρεηαη¨) θαηαδίθε ησλ θαηάδηθσλ (¨΋ινη είλαη αλέληηκνη έηζη θη αιιηψο¨) θαη έθθιεζε ζε αλψηεξα πηζηεχσ (¨Σν
έθαλα γηα ηελ ζπκκνξία¨). Ζ αζηπλνκία πνπ ρξεζηκνπνηεί ηελ παξάλνκε βία ην δηθαηνινγεί απφ ηελ άπνςε ηεο
αλάγθεο λα νινθιεξσζνχλ νη εξγαζίεο ηνπο. Οη παξάλνκεο δξαζηεξηφηεηεο απφ ηα θπβεξλεηηθά πξαθηνξεία
κπνξνχλ λα δηθαηνινγεζνχλ απφ ηελ άπνςε ηεο ¨εζληθήο αζθάιεηαο¨. Σα αληηπνιεκηθά ελεξγά ζηειέρε πνπ
δηέπξαμαλ ηηο παξάλνκεο πξάμεηο δήισζαλ φηη νη πξαγκαηηθνί εγθιεκαηίεο ήηαλ απηνί πνπ ηξέρνπλ ηνλ
πφιεκν. Οη Chambliss θαη Seidman δειψλνπλ: Δίλαη κηα θνηλνηππία πνπ θάζε πξφζσπν πνπ ζπιιακβάλεηαη
γηα ην έγθιεκα αληηιακβάλεηαη φηη ν ίδηνο είλαη αζψνο ,θαη ππάξρνπλ πάληα πεξηζηάζεηο πνπ θαίλνληαη ζαλ λα
ηνπνζεηνχλ ηε δξάζε ηνπ έμσ απφ ηνλ θαηάιιειν θαζνξηζκφ ηνπ εγθιήκαηνο.
Απηά ηα παξαδείγκαηα επεμεγνχλ ην γεγνλφο φηη νη εγθιεκαηηθέο ζπκπεξηθνξέο δηαπξάηηνληαη ζπρλά απφ
πξφζσπα πνπ δελ ζεσξνχλ ηνπο εαπηνχο ηνπο σο εγθιεκαηίεο. Γηα λα δηαηεξήζνπλ κηα κε εγθιεκαηηθή
εηθφλα ηνπ εαπηνχ ηνπο, απηά ηα πξφζσπα θαζνξίδνπλ ηελ θαηάζηαζε έηζη ψζηε λα κπνξνχλ λα ππνζηεξίμνπλ
φηη νη ελέξγεηέο ηνπο δελ είλαη πξαγκαηηθά εγθιήκαηα. Δίλαη έπεηηα ειεχζεξνη λα ζπλερίζνπλ ηηο εγθιεκαηηθέο
ζπκπεξηθνξέο ρσξίο αιιαγή ηεο απηνδηθίαο ηνπο. Ζ ζπληήξεζε κηαο κε εγθιεκαηηθήο απηνδηθίαο είλαη πνιχ
ζεκαληηθή ζηνπο πεξηζζφηεξνπο αλζξψπνπο. Ζ πίεζε λα γίλεη απνδεθηή κηα εγθιεκαηηθή απηνδηθία εμαξηάηαη
ελ κέξεη απφ ηνλ αξηζκφ ησλ άιισλ πνπ θαζνξίδνπλ ην πξφζσπν σο εγθιεκαηία, θαη ηε δηαδηθαζία
πιεξνθφξεζεο άιισλ φηη έλα πξφζσπν είλαη εγθιεκαηίαο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζπρλά σο ηερληθή θνηλσληθνχ
ειέγρνπ.

Γηα παξάδεηγκα, εμεηάζηε ηελ πεξίπησζε ελφο πξνζψπνπ πνπ έρεη κηα κε-εγθιεκαηηθή απηνδηθία, αιιά πνπ
πηάλεηαη λα θιέβεη ζε καγαδί θαη παξνπζηάδεηαη ζην γξαθείν θαηαζηήκαηνο. Οη αλψηεξνη ππάιιεινη
θαηαζηήκαηνο δηαβηβάδνπλ ζην πξφζσπν φηη "είζηε έλαο ιεζηήο." Απηφ είλαη απεηιεηηθφ ζην πξφζσπν
αθξηβψο επεηδή ν εαπηφο θαηαζθεπάδεηαη ζην ζηάδην ηεο αιιειεπίδξαζεο κε άιινπο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ
ησλ αλψηεξσλ ππαιιήισλ ηνπ θαηαζηήκαηνο. Οη αλψηεξνη ππάιιεινη κπνξνχλ λα απμήζνπλ ηε δχλακε ηεο
απεηιήο κε ηελ αχμεζε ηνπ αξηζκνχ πξνζψπσλ πνπ μέξνπλ γηα ηε λέα ηαπηφηεηα ηνπ αηφκνπ. Ζ κεγαιχηεξε
απεηιή ζηελ ηαπηφηεηα, εληνχηνηο, πεξηιακβάλεη ηελ δηαδηθαζία ηεο ζχιιεςεο θαη ηεο θαηαδίθεο θαηά ηελ
νπνία ην πξφζσπν δειψλεηαη επίζεκα σο εγθιεκαηίαο ζχκθσλα κε ηελ άπνςε ηεο θνηλσλίαο επξέσο. Απφ
απηήλ ηελ άπνςε κηα πνηληθή δίθε κπνξεί λα εξκελεπζεί σο "ηειεηή ππνβάζκηζεο ζέζεο" ζηελ νπνία ε
δεκφζηα ηαπηφηεηα ηνπ πξνζψπνπ πέθηεη ζηελ θνηλσληθή θιίκαθα. Δλ νιίγνηο, ην επίθεληξν βξίζθεηαη ζηελ
εγθιεκαηηθή ηαπηφηεηα, απνδίδεηαη ζην άηνκν θαη φρη ηφζν ζηελ ίδηα ηελ εγθιεκαηηθή πξάμε, αθνχ ε ηαπηφηεηα
ζα ππνβαζκίζεη ην άηνκν κε ηε γλσζηνπνίεζή ηεο, θαζψο θαη ηνλ θαζνξηζκφ ηεο πξάμεο σο παξαβαηηθήο.

Ο Becker αθφινπζα είρε ππνζηεξίμεη πσο φηαλ ζπκβαίλεη θάηη ηέηνην, θπξηαξρεί ε έλλνηα ηνπ εγθιεκαηία γηα
ην άηνκν κε απνηέιεζκα θάζε άιιε ηδηφηεηα λα ειαηηψλεηαη ή λα κελ αλαθέξεηαη θαλ. Απηή ε εηηθέηα ζα
νδεγήζεη ζην κέιινλ έλα άηνκν λα απαζρνιείηαη κε εγθιεκαηηθέο πξάμεηο θαη ζπλάκα λα αλακηγλχεηαη κε
άηνκα πνπ απνθαινχληαη κε ηνλ ίδην ηξφπν. Ζ ηδηφηεηα κέινπο ζε κηα νκάδα θαζηζηά ζην άηνκν ηελ αλάγθε λα
ηε δηαηεξήζεη παξά λα απνβάιεη ηελ εηθφλα ηνπ εγθιεκαηία. Οη επίζεκεο θαη άηππεο δηαδηθαζίεο ηνπ
θνηλσληθνχ ειέγρνπ κπνξνχλ λα έρνπλ ηηο επηπηψζεηο ηεο απμαλφκελεο εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο επεηδή ε
δηαδηθαζία καξθαξίζκαηνο απμάλεη ηελ πηζαλφηεηα φηη ην πξφζσπν ζα αλαπηχμεη κηα εγθιεκαηηθή απηνεηθφλα.

Γηάθνξεο θξηηηθέο ηεο πξνζέγγηζεο καξθαξίζκαηνο πξέπεη λα αλαθεξζνχλ. Πάλσ ζ’ απηφ ν Akers είρε
ζεκεηψζεη πσο απηή ε ¨ζηηγκαηηζκέλε εηηθέηα¨ δελ αθήλεη πεξηζψξηα ζην άηνκν λα κελ είλαη παξεθθιίλσλ θαη
πσο ε ζεσξία καξθαξίζκαηνο απεηθνλίδεη γεληθά ηελ απφθιηζε σο αληίζηαζε ηεο παξεθθιίλνπζαο εηηθέηαο, θαη
απνδνρή ηεο κφλν φηαλ δελ κπνξεί πιένλ λα απνθεπρζεί, θάηη πνπ ζεκαίλεη πσο ε παξεθθιίλνπζα ηαπηφηεηα
επηδηψθεηαη ελεξγά θαη φηη ην πξφζσπν κπνξεί λα ηελ δηακνξθψζεη ρσξίο πάληα επίζεκα ή αλεπίζεκα λα έρεη
νλνκαζηεί. Σν Πνηληθφ Γηθαζηήξην ζηηγκαηίδνληαο ην άηνκν βάζεη ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ απνηειεί θαη ηελ αξρηθή
ηερληθή θνηλσληθνχ ειέγρνπ ε νπνία είλαη ζεκαληηθφηεξε απφ ηελ πξαγκαηηθή επηβνιή ησλ ηηκσξηψλ. Ο κέζνο

118
πνιίηεο απνηξέπεηαη απφ ηε δηάπξαμε ησλ πεξηζζφηεξσλ εγθιεκάησλ επεηδή θνβάηαη ηελ ίδηα ηελ πεπνίζεζε
παξά ηελ ηηκσξία πνπ ζπλδέεηαη κε απηή. Γη’ απηφ ηα δηθαζηήξηα είλαη ηθαλά ζπρλά λα αλαζηείινπλ ηελ
θαηαδίθε ή λα επηβάινπλ ηέηνηεο δεπηεξεχνπζεο ηηκσξίεο φπσο ηα κηθξά πξφζηηκα ή ηελ αλεπίβιεπηε
δνθηκαζία ρσξίο ηελ απψιεηα απνηειεζκαηηθφηεηαο. Έηζη πξνθχπηεη θαη ε απνξία αλ ελ ηέιεη ην καξθάξηζκα
δεκηνπξγεί πεξηζζφηεξν έγθιεκα απφ φηη απνβάιιεη.

Ο Matsueda εζηίαζε ζηηο εηηθέηεο πνπ εθαξκφζηεθαλ ζηνπο λεαξνχο απφ ηνπο γνλείο ηνπο, παξά απφ ηνπο
ππεχζπλνπο Πνηληθήο δηθαηνζχλεο. Γηαπίζησζε φηη ε εγθιεκαηηθφηεηα επεξεάδεηαη ζεκαληηθά απφ ηελ
αληίιεςε ησλ λεαξψλ πνπ έρνπλ νη άιινη άλζξσπνη γη’ απηνχο έρνληάο ηνπο θαηά λνπ σο παξαβάηεο, θαη ε
ίδηα απηή ε αληίιεςε επεξεάδεηαη ζεκαληηθά απφ ηελ πξαγκαηηθή εηηθέηα πνπ νη γνλείο ηνπνζεηνχλ ζηε
λενιαία. Οη Heimer θαη Matsueda δηαπίζησζαλ φηη ε εγθιεκαηηθφηεηα πξνθχπηεη θαηά έλα κεγάιν κέξνο απφ
ην λεαξφ πνπ ππνζέηεη ην ξφιν ηνπ εγθιεκαηία, παξά απφ ην καξθάξηζκα ελφο παξαβάηε ή ησλ θαλφλσλ
απφ ηνπο γνλείο. Έλαο απφ ηνπο πεξηζζφηεξν ζνβαξνχο παξάγνληεο λα πάξεη απηφλ ηνλ ξφιν είλαη ε
αληίιεςε ηνπ λένπ φηη άιινη ζε βιέπνπλ σο παξαβάηε, θαη άιινη παξάγνληεο πνπ ζπλδένληαη κε ηελ
εγθιεκαηηθφηεηα ηείλνπλ λα ιεηηνπξγήζνπλ κέζσ ηνπ ξφινπ πνπ παίξλεη. Δλ ηέιεη, βξήθαλ θάπνηα ππνζηήξημε
γηα ην παξαδνζηαθφ επηρείξεκα καξθαξίζκαηνο ζην φηη νη εγθιεκαηηθέο εηηθέηεο εθαξκφδνληαη ζηηο λενιαίεο
πνπ δελ είλαη ηδηαίηεξα εγθιεκαηηθέο, θαη έπεηηα εθείλεο νη εηηθέηεο παξάγνπλ ηα πην πςειά επίπεδα
εγθιεκαηηθφηεηαο ζην κέιινλ.

Δλ ζπλερεία, ν Katz ζηξάθεθε ζην εξψηεκα, ηη αηζζάλεηαη θάπνηνο δηαπξάηηνληαο έλα έγθιεκα. Μειέηεζε
πνιιά έξγα, αθφκα θαη απηνβηνγξαθίεο ησλ εγθιεκαηηψλ θαη έπεηηα εθάξκνζε απηήλ ηελ ηερληθή γηα ηνπο
πέληε ηχπνπο ηνπ εγθιήκαηνο: ηηο δνινθνλίεο πάζνπο, ην εθεβηθφ έγθιεκα ηδηνθηεζίαο, ηε βία ησλ ζπκκνξηψλ,
ηε ζπλερφκελε ιεζηεία, θαη ην θφλν ελ ςπρξψ. ΢ε θάζε πεξίπησζε, δηαπηζηψλεη φηη ν εγθιεκαηίαο αζρνιείηαη
κε ην ζηφρν, δειαδή πξνζπαζεί λα νινθιεξψζεη θάηη κε ηε δηάπξαμε ηνπ εγθιήκαηνο. Ο ζηφρνο αξρηθά είλαη
εζηθφο, πεξηιακβάλεη ηα ζσζηά θαη ηα ιαλζαζκέλα, ηε δηθαηνζχλε θαη ηελ αδηθία. Δπνκέλσο πεξηιακβάλεη ηηο
ζπγθηλήζεηο πνπ έρνπλ ηα ηζρπξά εζηθά ζπζηαηηθά: ηαπείλσζε, επζχηεηα, ππεξνςία, εκπαηγκφο, θπληζκφο,
ξχπαλζε, θαη εθδίθεζε. ΢ε θάζε πεξίπησζε, ε ίδηα ε εγθιεκαηηθή δξάζε είλαη πιήξσο κηα πξνζπάζεηα λα
μεπεξαζηεί κηα εζηθή πξφθιεζε πνπ αληηκεησπίδεηαη απφ ηνλ εγθιεκαηία ζηελ άκεζε θαηάζηαζε.
Γηα παξάδεηγκα, ε εζηθή πξφθιεζε πνπ αληηκεησπίδεηαη απφ ην δνινθφλν πάζνπο, δξαπεηεχεη απφ κηα
θαηάζηαζε πνπ είλαη εηδάιισο ηαπεηλσηηθή. Παξά λα γίλεη απνδεθηήο απηήο ηεο ηαπείλσζεο, ν δνινθφλνο
ζπκκεηέρεη ζηε δίθαηε ζθαγή ηελ νπνία εξκελεχεη ζαλ λα ζπκκεηέρεη ζε θάπνηα πςειφηεξε κνξθή θαινχ. Οη
έθεβνη πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηελ θινπή ζε καγαδί θαη ζε αζήκαλην βαλδαιηζκφ ζπκκεηέρνπλ ζε έλα κειφδξακα
ην νπνίν κέλεη αηηκψξεην θαη θαηαδεηθλχεη ηελ πξνζσπηθή ηθαλφηεηα παξά ηα επίκνλα ζπλαηζζήκαηα ηεο
αληθαλφηεηαο. ΢ε απάληεζε ζε απηήλ ηελ εζηθή πξφθιεζε, απηνί νη έθεβνη είλαη ζθφπηκα παξάινγνη ζηηο
ελέξγεηέο ηνπο. Δθείλνη πνπ ζπκκεηέρνπλ δηαξθψο ζηε ιεζηείεο πξέπεη λα γίλνπλ ζθιεξνί γηα λα παίξλνπλ ην
ζπλνιηθφ έιεγρν ηεο άκεζεο θαηάζηαζεο απφ ην λα είλαη πξφζπκνη λα ππνζηεξίμνπλ ηηο πξνζέζεηο ηνπο βίαηα
θαη ρσξίο ηχςεηο. Σέινο, νη ςχρξαηκνη δνινθφλνη έρνπλ κηα θπξίαξρε αίζζεζε ηεο χπαξμεο απφ ηα ζπκβαηηθά
κέιε ηεο θνηλσλίαο, ηα νπνία γηα ρξφληα ηνπο έρνπλ κεηαρεηξηζηεί σο παξίεο θαη πεξηζσξηαθνχο. ΢ηα κπαιά
ηνπο, απηνί νη δνινθφλνη εμαλαγθάδνπλ ηειηθά ηελ εθδίθεζε γηα απηήλ ηελ ξχπαλζε κε ην λα ζθνηψζνπλ
αζπλαίζζεηα κεξηθά απφ εθείλα ηα ζπκβαηηθά κέιε ηεο θνηλσλίαο.
΢ε θάζε πεξίπησζε, έπεηηα, θάπνηνο πνπ ζπκκεηέρεη ζην έγθιεκα μεπεξλά κηα εζηθή πξφθιεζε θαη ηελ
επίηεπμε κηαο εζηθήο θπξηαξρίαο. Απηή ε εζηθή ππεξβαηηθφηεηα παξάγεη κηα ζπγθίλεζε πνπ είλαη αηζζεηή θαηά
ηε δηάξθεηα ηνπ εγθιήκαηνο φπσο αηζζεζηαθή, ζαγελεπηηθή, καγηθή, δεκηνπξγηθή, αθφκα θαη αλαγθαζηηθή.
Καηφπηλ, απφ λνκηθήο πιεπξάο ππάξρεη ν ηζρπξηζκφο πσο νη ίδηεο νη θνηλσλίεο δεκηνπξγνχλ ην έγθιεκα κε ηε
ζέζπηζε ησλ λφκσλ. Αλ αθπξσζνχλ νη λφκνη γηα θάπνην δήηεκα θαη πάςνπλ λα ηζρχνπλ, ηφηε απηφκαηα
εμαθαλίδεηαη θαη ην έγθιεκα. Οη θνηλσληθνί ζεσξεηηθνί ηεο αληίδξαζεο βιέπνπλ ηε δηαδηθαζία θαζνξηζκνχ ησλ
ελεξγεηψλ σο εγθιήκαηα σο ηκήκα ηεο γεληθφηεξεο δηαδηθαζίαο ζηελ θνηλσλία ηνπ θαζνξηζκνχ ηεο θαηαζηνιήο
ηεο παξέθθιηζεο κε ηε δήισζε (είηε ηππηθά είηε αλεπίζεκα) νξηζκέλσλ αλζξψπηλσλ ζπκπεξηθνξψλ γηα λα
είλαη θαθψλ θαη έπεηηα κε ηελ πξνζπάζεηα λα ειαρηζηνπνηεζνχλ ή λα απνβιεζνχλ απηέο νη ζπκπεξηθνξέο.
Δπεηδή νη ζπγθεθξηκέλεο ζπκπεξηθνξέο πνπ επηιέγνληαη γηα απηήλ ηελ δηαδηθαζία πνηθίιινπλ απφ θαηξφ ζε
θαηξφ θαη απφ κέξνο ζε κέξνο, νη θνηλσληθνί ζεσξεηηθνί ηεο αληίδξαζεο ππνζηεξίδνπλ φηη ε δηαδηθαζία
θαζνξηζκνχ θαη θαηαζηνιήο ηεο παξέθθιηζεο είλαη ην ίδην ζεκαληηθή ζηελ θνηλσληθή αιιειεγγχε, αλεμάξηεηα

119
απφ ηηο ζρεηηθά ηδηαίηεξεο ζπκπεξηθνξέο. Ζ δηαδηθαζία ιεηηνπξγεί κε ηελ απινχζηεπζε ησλ πξνβιεκάησλ ηνπ
θαινχ θαη ηνπ θαθνχ γηα ην κέζν κέινο ηεο θνηλσλίαο. Ζ ζπκπεξηθνξά ηνπ αηφκνπ είλαη ην θαλνληθφ θξηηήξην
πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα επηιέμεη εθείλνπο πνπ ζα νξηζηνχλ σο νη απνθιίζεηο ζε κηα θνηλσλία, αιιά ε
δηαδηθαζία ιεηηνπξγεί κε ηνλ ίδην ηξφπν αθξηβψο φηαλ ρξεζηκνπνηνχληαη άιια θξηηήξηα. ΢ην παξειζφλ γηα
παξάδεηγκα, νη κάγηζζεο θαίγνληαλ, θαη φ Υίηιεξ ζθάγηαζε ηνπο Δβξαίνπο, εμαηηίαο ηεο θπιήο ηνπο, θαζψο θαη
νη δχν πξάμεηο είραλ ζαλ ζηφρν ηελ εμνιφζξεπζε ηεο παξεθθιίλνπζαο ζπκπεξηθνξάο ηνπο. Ο Szasz
ππνζηεξίδεη φηη απηά φια αληηπξνζσπεχνπλ ηηο δηάθνξεο εθδειψζεηο κηαο βαζηάο αλάγθεο γηα ηνπο
αλζξψπνπο γηα λα απνβάινπλ ηειεηνπξγηθά ην θαθφ απφ ηηο θνηλφηεηέο ηνπο, θαη φηη ζηηο πξσηφγνλεο
θνηλφηεηεο απηφ έιαβε ηε κνξθή ηειεηνπξγηθήο θαηαζηξνθήο ελφο απνδηνπνκπαίνπ ηξάγνπ.
Δλ ζπλερεία, ν Michel Foucault, γάιινο θηιφζνθνο, ζπκκεηείρε ζηε ζεψξεζε ηεο άπνςεο φηη νη εθπξφζσπνη
πνηληθήο δηθαηνζχλεο είλαη κέξνο κηαο πνιχ επξχηεξεο ζεηξάο ησλ θνηλσληθψλ κεραληζκψλ ειέγρνπ,
ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο επεκεξίαο, ηεο πλεπκαηηθήο πγείαο, ηεο εθπαίδεπζεο, θαη ησλ Μέζσλ Μαδηθήο
Δπηθνηλσλίαο, νη νπνίνη ρξεζηκνπνηνχληαη απφ θξάηνο γηα ηνπο ζθνπνχο ηνπ ειέγρνπ ησλ πιεζπζκψλ ηνπ
πξνβιήκαηνο. Σν 1979,ν Ditton εηζήγαγε ηνλ φξν ηεο άζθεζεο ειέγρνπ (contrology) γηα λα αλαθεξζεί ζε
απηήλ ηελ νκάδα ζεσξηψλ. ΢ην έξγν ηνπ ¨Σξέια θαη Πνιηηηζκφο¨, ν Foucault ππνζηήξημε φηη θαηλνκεληθά ηα πην
αλζξσπηζηηθά δηαλνεηηθά φξγαλα είραλ αληηθαηαζηήζεη ηηο θαηαλαγθαζηηθφηεξεο θπιαθέο ζηηο ζχγρξνλεο
θνηλσλίεο σο θεληξηθφ φξγαλν ηνπ θξαηηθνχ ειέγρνπ. Απηή ε κεηαθίλεζε ζπζθεπάζηεθε θαη πσιήζεθε απφ ην
θξάηνο σο πην αλζξσπηζηηθή, δηαθσηηζκέλε, ινγηθή απάληεζε ζηελ παξέθθιηζε, αιιά ήηαλ πξαγκαηηθά έλαο
ηξφπνο λα επεθηαζεί ην πεδίν ηνπ θξαηηθνχ ειέγρνπ θαη ηεο νμχλνηαο κε ηνλ νπνίν ν έιεγρνο ζα κπνξνχζε λα
ρξεζηκνπνηεζεί.
΢ην πην πξφζθαην βηβιίν ηνπ, ¨Πεηζαξρία θαη Σηκσξία¨, ν Foucault επέθηεηλε ην επηρείξεκά ηνπ κε ηελ εζηίαζε
ζηελ πξνεγνχκελε αλάπηπμε ησλ θπιαθψλ ην 1700. Ο Foucault ππνζηήξημε φηη νη θπιαθέο πξνέθπςαλ γηα λα
αληηθαηαζηήζνπλ ην απέξαλην ζχζηεκα ησλ βαζαληζηεξίσλ θαη ηεο εθηέιεζεο, ζην νπνίν νη θξαηηθέο αξρέο
θαλεξψζεθαλ κέζσ ησλ δεκφζησλ ζεακάησλ ζηα νπνία ν φιεζξνο ιήθζεθε ζην ζψκα ηνπ θαηαδηθαζκέλνπ
πξνζψπνπ. Δθείλν ην ζχζηεκα ησλ βαζαληζηεξίσλ θαη ηεο εθηέιεζεο δελ πεξηέιαβε ηα εθηελή κέηξα
πξνζηαζίαο, φπσο πξέπεη ζήκεξα, ψζηε λα εμαζθαιηζηεί φηη απηέο νη ηηκσξίεο δελ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζηνπο
αζψνπο αλζξψπνπο. Ζ ζεκειηψδεο ηδέα δελ ήηαλ ζπγθεθξηκέλα λα ηηκσξεζνχλ ή λα απνηξαπνχλ νη
εγθιεκαηίεο, αιιά λα θαλεξσζνχλ νη θξαηηθέο αξρέο. Δάλ ην πξφζσπν ήηαλ αζψν, κφλν ηφηε θαηέδηλαλ φηη νη
θξαηηθέο αξρέο ήηαλ απφιπηεο θαη φηη θαλέλαο δελ ήηαλ αζθαιήο απφ απηέο. Σν 1700s απηφο ν ηχπνο έθζεζεο
ησλ θξαηηθψλ αξρψλ άξρηζε λα πξνθαιεί πξνβιήκαηα, αθνχ αληί λα θαηαζηήζεη ηα πιήζε ππάθνπα θαη
ζχκθσλα, απηά ηα δεκφζηα ζεάκαηα έγηλαλ ε πεξίπησζε γηα ηηο ηαξαρέο ελάληηα ζηελ απζαίξεηε αδηθία ηνπ
θξάηνπο.
Δπνκέλσο, ην θξάηνο κεηαζρεκάηηζε ηνλ ηξφπν πνπ αζθνχζε ηνλ έιεγρφ ζηνπο αλζξψπνπο θαη αληί ησλ
δεκφζησλ ζεακάησλ, ε επηβνιή ησλ ηηκσξηψλ θηλήζεθε πίζσ απφ ηνπο πςεινχο ηνίρνπο, πνπ θξχθηεθαλ απφ
ηε δεκφζηα άπνςε. Αληί ηεο θαηεχζπλζεο ζην ζψκα ηνπ παξαβάηε κέζσ ησλ θπζηθψλ βαζαληζηεξίσλ θαη ηεο
εθηέιεζεο, ν θξαηηθφο έιεγρνο επαλαπξνζδηνξίζηεθε σο απνθαηάζηαζε θαη θαηεπζχλζεθε ζηηο ςπρέο θαη
κπαιά ησλ παξαβαηψλ. Πξφθεηηαη γηα κηα κεηαηφπηζε, θαζψο ζην πιαίζην ηνπ παιαηνχ ζπζηήκαηνο ησλ
βαζαληζηεξίσλ θαη ηεο εθηέιεζεο ην θξάηνο εμέζεηε ζε θνηλή ζέα ην ζψκα θαηεγνξνχκελεο, ηελ νπνία ην
πιήζνο εμέηαδε θαη έπεηηα απνρσξνχζε κε γλψζε ηεο ζπληξηπηηθήο δχλακεο ηνπ θξάηνπο, ελψ ζην πιαίζην
ηνπ λένπ ζπζηήκαηνο ηεο θπιάθηζεο, ην θξάηνο απέηξεπε ην πιήζνο λα δεη θάηη εμαηηίαο ησλ πςειψλ ηνίρσλ
ηνπ. ΢πγρξφλσο, ην θξάηνο εμέηαζε ηελ ςπρή ηνπ θπιαθηζκέλνπ, αλαθάιπςε ην θαθφ θαη ηελ αζζέλεηα πνπ
θξπβφηαλ εθεί, θαη ηελ μεξίδσζε. Οη ζεσξίεο γηα ηελ εζηίαζε ζηελ έλλνηα ηνπ εγθιήκαηνο θαίλεηαη
αλαπφθεπθηα λα θαηαιήγνπλ ζην δήηεκα ηεο δχλακεο, Ο Tittle ζρνιίαζε ηελ εξγαζία ηνπ Katz θαη πξνηείλεη
ηα δεηήκαηα ηεο δχλακεο λα ελζσκαηψλνληαη ζε απηφλ ηνλ ηχπν εμήγεζεο. Οη αζθήζεηο ειέγρνπ
(contrologists) εζηηάδνπλ ζηε ζρεηηθή δχλακε ησλ απνθιίζεσλ θαη ησλ νκάδσλ πνπ ηηο θαζνξίδνπλ ππφ απηήλ
ηε κνξθή.
Μηα γεληθφηεξε πξνζέγγηζε ζην ξφιν ηεο δχλακεο ζηνλ θαζνξηζκφ ηνπ εγθιήκαηνο απιά ζα ππνζηήξηδε φηη ε
γεληθή έλλνηα ηεο θνηλσληθήο αληίδξαζεο ζπλδπάδεη θαη ζπγρέεη δχν ρσξηζηά θαηλφκελα: ηελ επίζεκε
αληίδξαζε ησλ θνηλσληθψλ θνξέσλ ειέγρνπ θαη ηελ πξνζσπηθή αληίδξαζε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ αηφκσλ θαη
ησλ νκάδσλ ζηελ θνηλσλία. Σα άηνκα θαη νη νκάδεο θαηαζθεπάδνπλ ηνπο ζπκπεξηθνξηζηηθνχο θαλφλεο
βαζηζκέλνπο ζηηο εζηθέο αμίεο θαη ζηα πξνζσπηθά κφλν ελδηαθέξνληά ηνπο, θαη αληηδξνχλ ζε ζπγθεθξηκέλεο
ζπκπεξηθνξέο φπσο νη παξεθθιίλνπζεο φηαλ παξαβηάδνπλ εθείλεο νη ζπκπεξηθνξέο ηνπο θαλφλεο ηνπο. Απηά
ηα άηνκα θαη νη νκάδεο έπεηηα κεηαμχ ηνπο ζε κία πξνζπάζεηα λα ππάξμνπλ νη θαλφλεο ηνπο επηβάιινληαη απφ
ηνπο επίζεκνπο θνηλσληθνχο θνξείο ειέγρνπ θαη ε επηηπρία ηνπο ζε απηφλ ηνλ αληαγσληζκφ εμαξηάηαη άκεζα
απφ ην βαζκφ δχλακεο πνπ θαηέρνπλ θαη είλαη πξφζπκνη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ. Οη επίζεκεο πνιηηηθέο είλαη ην

120
απνηέιεζκα ηεο δηαδηθαζίαο ζχγθξνπζεο θαη ζπκβηβαζκνχ κεηαμχ απηψλ ησλ νκάδσλ. Αιιά ην κφλν γεγνλφο
είλαη φηη κηα νκάδα έρεη ηελ ηθαλνπνηεηηθή δχλακε λα θαζνξίζεη κηα άιιε νκάδα δεδνκέλνπ φηη ε απφθιηζε δελ
ππνλνεί φηη ππάξρεη νπνηαδήπνηε επξεία ζπλαίλεζε ζην ζέκα (κπνξεί ή δελ λα ππάξμεη) θαη δελ απνθιείεη ηε
δπλαηφηεηα φηη ε άιιε νκάδα κπνξεί λα είλαη ζε ζέζε λα αληηζηξέςεη ηε δηαλνκή δχλακεο ζην κέιινλ.
΢ην πιαίζην ηεο κειέηεο ησλ ζεσξεηηθψλ γηα ηηο θνηλσλίεο παξνπζηάζηεθαλ δχν αληηπαξαβαιιφκελεο
απφςεηο. Οη ζεσξεηηθνί ζπλαίλεζεο ηνπνζεηνχλ κηα ζπλαίλεζε ησλ ηηκψλ ζην ίδην ην θέληξν ησλ αλζξψπηλσλ
θνηλσληψλ, ησλ θνηλψλ πεπνηζήζεσλ γηα απηφ πνπ είλαη θαιφ, ζσζηφ, ζεκαληηθφ, ή ηνπιάρηζηνλ ζπγρσξεηέν.
Οη ζεσξεηηθνί ζχγθξνπζεο, αληίζεηα, ππνζηεξίδνπλ φηη νη ζπγθξνχζεηο ζπκθεξφλησλ ησλ ζέζεσλ
ηνπνζεηνχληαη ζην θέληξν ησλ αλζξψπηλσλ θνηλσληψλ θαη αληαγσληζκψλ πέξα απφ ηα ρξήκαηα, ηε ζέζε, θαη
ηε δχλακε. Απηέο νη αληηπαξαβαιιφκελεο απφςεηο έρνπλ πνιχ δηαθνξεηηθέο επηπηψζεηο ζην ξφιν ηνπ
νξγαλσκέλνπ θξάηνπο, θαη επνκέλσο γηα ηε θχζε ηνπ εγθιήκαηνο θαη ηηο ιεηηνπξγίεο ηεο πνηληθήο δηθαηνζχλεο.
Οη ζεσξεηηθνί ηεο ζπλαίλεζεο αλαγλσξίδνπλ φηη αλαπφθεπθηα ζα ππάξμνπλ ηνπιάρηζηνλ κεξηθέο
ζπγθξνχζεηο αμίαο κεηαμχ ησλ δηαθνξεηηθψλ αηφκσλ θαη ησλ νκάδσλ ζε θάζε αλζξψπηλε θνηλσλία.
Αλαπφθεπθηα ζα ππάξμνπλ ζπγθξνχζεηο ζπκθεξφλησλ, δεδνκέλνπ φηη ηα άηνκα θαη νη νκάδεο επηδηψθνπλ ηα
νθέιε ηνπο αδηαθνξψληαο γηα απηφ πνπ είλαη θαιφ ή ζσζηφ ή θαηάιιειν, αθφκα θαη ζπγρσξεηέν. Αιιά νη
ζεσξεηηθνί ζπλαίλεζεο ππνζηεξίδνπλ φηη ν ξφινο ηνπ νξγαλσκέλνπ θξάηνπο είλαη λα κεζνιαβήζεη ζ’ απηέο ηηο
ζπγθξνχζεηο θαη λα αληηπξνζσπεχεη ηηο ηηκέο θαη ηα θνηλά ελδηαθέξνληα ηεο θνηλσλίαο. Οη ηηκέο θαζνξίδνπλ
ηειηθά ηα ελδηαθέξνληα, δεδνκέλνπ φηη ην θαζέλα έρεη ηηο θνηλσλίεο πνπ θπβεξλψληαη ζχκθσλα κε ηελ
θαινζχλε θαη ηελ επζχηεηα θαη ηε δηθαηνζχλε.
Οη ζεσξεηηθνί ζχγθξνπζεο αθ' ελφο, ππνζηεξίδνπλ φηη ηα ελδηαθέξνληα θαζνξίδνπλ ηειηθά ηηο ηηκέο. Οη
πεπνηζήζεηο γηα ηελ θαινζχλε, ηελ επζχηεηα θαη ηε δηθαηνζχλε ηείλνπλ λα είλαη ιεπηέο ηαηλίεο πνπ θξχβνπλ ηα
πξνζσπηθά θέξδε, ηηο απψιεηεο θαη ηηο πξνζσπηθέο δαπάλεο. Αθφκε θαη νη εηιηθξηλείο άλζξσπνη ηείλνπλ λα
ζεσξήζνπλ φηη, εάλ θάηη ηνπο σθειεί είλαη πηζαλψο θαιφ θαη ζσζηφ θαη εάλ θάηη ηνπο βιάπηεη πξνζσπηθά,
είλαη πηζαλψο θαθφ, ιαλζαζκέλν θαη άδηθν. ΢ηνλ πξαγκαηηθφ θφζκν, νη ζεσξεηηθνί ζχγθξνπζεο ππνζηεξίδνπλ
φηη ην νξγαλσκέλν θξάηνο δελ αληηπξνζσπεχεη ηα θνηλά ελδηαθέξνληα, αιιά αλη' απηνχ αληηπξνζσπεχεη ηα
ελδηαθέξνληα κε ηελ ηθαλνπνηεηηθή δχλακε λα ειεγρζεί ε ιεηηνπξγία ηνπ. Καηά ζπλέπεηα, νη ηζρπξφηεξνη
άλζξσπνη είλαη λφκηκα πην ειεχζεξνη λα αθνινπζήζνπλ ηα κφλα ελδηαθέξνληα, ελψ νη ιηγφηεξν ηζρπξνί
άλζξσπνη αθνινπζνχλ ηα ελδηαθέξνληα πνπ είλαη πηζαλφηεξν λα θαζνξηζηνχλ επίζεκα θαη λα ππνβιεζνχλ ζε
επεμεξγαζία φπσο εγθιεκαηηθνί. Σν απνηέιεζκα είλαη κηα αληίζηξνθε ζρέζε κεηαμχ ηεο δχλακεο θαη ησλ
επίζεκσλ πνζνζηψλ εγθιεκαηηθφηεηαο: Ζ πεξηζζφηεξε δχλακε πνπ έρνπλ νη άλζξσπνη, είλαη λα είλαη
ιηγφηεξν πηζαλφ λα ζπιιεθζνχλ, λα θαηαδηθαζηνχλ, λα θπιαθηζηνχλ, θαη λα εθηειεζζνχλ, αλεμάξηεηα απφ ηε
ζπκπεξηθνξά ηνπο θαη αληίζηξνθα.

121
i) Έγθιεκα, δηθαηνζχλε θαη ζσθξνληζκφο
΢ηελ πξνζπάζεηα λα εξκελεπηεί ην έγθιεκα, έγηλε ιφγνο γηα ηελ εζηθή ηνπ εγθιεκαηία, φηη γηα ηελ παξαβαηηθή
πξάμε θαη ην έγθιεκα δελ είλαη αίηην ην ζπκθέξνλ αιιά ε εζηθή ηνπ εγθιεκαηία αλζξψπνπ. Πσο φκσο ρηίδεηαη
ε εζηθή απηή; Καη είλαη αξθεηή απφ κφλε ηεο λα αηηηνινγήζεη ηελ εγθιεκαηηθή πξάμε; Ζ εζηθή, νη αμίεο θαη ε
πξνζσπηθφηεηα ηνπ αηφκνπ ρηίδνληαη ζην ηζρχνλ ζχζηεκα, φπνπ ν άλζξσπνο δεη θαη εμειίζζεηαη,
δηακνξθψλνληαη θαη πξνζαξκφδνληαη ζην ζχζηεκα απηφ. Έηζη, φηαλ έλαο άλζξσπνο κεγαιψλεη ζε έλα
πεξηβάιινλ φπνπ βιέπεη ηελ νηθνλνκηθή αληζφηεηα λα θπξηαξρεί θαη λα δπλαζηεχεη ηνλ θφζκν, ηελ επηβνιή θαη
ηελ θπξηαξρία ησλ ιίγσλ πνπ ζπγθεληξψλνπλ νινέλα θαη πεξηζζφηεξν ηνλ πινχην ζηα ρέξηα ηνπο λα
επηθξαηνχλ θαη λα επηβάιινληαη ζηνπο ππφινηπνπο απφ ηνπο νπνίνπο ζηέξεζαλ ηα απαξαίηεηα αγαζά γηα λα
δήζνπλ, ηφηε ε εζηθή θαη νη αμίεο ζα πξνζαξκνζηνχλ ζ’ απηή ηελ αέλαε αδηθία. ΢ε έλαλ θφζκν ρσξίο ηε
κφξθσζε, ηνλ πνιηηηζκφ, ηελ εξγαζία θαη ηηο ζπλζήθεο δσήο πνπ δηθαηνχηαη έλαο άλζξσπνο, κηαο δσήο πνπ
ηνπ ηε ζηέξεζαλ εθείλνη πνπ θνίηαμαλ λα ηνλ εθκεηαιιεπηνχλ, ζε εθείλν ινηπφλ ηνλ θφζκν δηακνξθψλεηαη ε
ζπλείδεζε ηνπ αλζξψπνπ, απφ λεαξή θηφιαο ειηθία. Καη καδί κε ηελ εζηθή ηνπ αηφκνπ, αθνινπζεί θαη ην
ζπκθέξνλ ηνπ αηφκνπ, λα απνθηήζεη απηά πνπ άδηθα ηνπ ζηέξεζαλ, αθήλνληάο ηνλ αγξάκκαην, άλεξγν,
αβνήζεην, εθείλνη πνπ ηνπ δφκεζαλ ηε ραιαξή ζπλείδεζε θαη εζηθή θαη ηνπ έδσζαλ ηελ επθαηξία λα αληηδξάζεη
κε εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά.
Απφ παηδί θηφιαο βηψλεη ηελ αδηθία ζ’ απηφ ην πεξηβάιινλ, ζην νπνίν ζα αλαπηπρζεί θαη ζα εμειηρζεί,
αθνινχζσο αλάινγα κ’ απηφ. Μεγαιψλεη ζηεξνχκελν ηελ νηθνγέλεηά ηνπ, ε νπνία κνρζεί θαζ’ φιε ηε δηάξθεηα
ηεο εκέξαο πξνθεηκέλνπ λα αληαπεμέιζεη νηθνλνκηθά, ζηεξνχκελν ηε κφξθσζε θαη ην ζρνιείν πνπ ηνπ πξέπεη,
ηνλ πνιηηηζκφ θαη ηνλ αζιεηηζκφ πνπ δηθαηνχηαη. Οη ζηεξήζεηο απηέο ηείλνπλ ηειηθά λα δηακνξθψζνπλ ηνλ
ηξφπν ζθέςεο θαη δξάζεο ηνπ, θαζ’ φιε ηε δηάξθεηα ηεο ππφινηπεο δσήο ηνπ. Διιείςεη ειέγρνπ θαη ζηεγαλψλ,
είλαη πνιχ πηζαλφ νη αθαηάιιειεο παξέεο λα απνηειέζνπλ ηελ θχξηα πεγή θνηλσληθνπνίεζεο ηνπ παηδηνχ, θαη
έηζη ε είζνδφο ηνπ ζε ζπκκνξίεο θαη ε κάζεζε ηεο εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο λα είλαη ηα εθφδηά ηνπ γηα ην
κέιινλ. ΢πλεπψο ην άηνκν ζα δηακνξθψζεη αμίεο θαη εζηθή αλάινγεο κε ην πεξηβάιινλ πνπ κεγάισζε.
Γειαδή ηεο θνηλσλίαο πνπ έρεη σο ελαζρφιεζε θαη ελίνηε πεγή εζφδσλ ηηο παξάλνκεο δξαζηεξηφηεηεο, πνπ
γελλά ηέηνηεο αζρνιίεο θαη επθαηξίεο, φπσο ηα θίλεηξα γηα ιαζξεκπφξην, γηα εκπφξην λαξθσηηθψλ, γηα
δνπιεκπφξην, πνξλεία, εκπφξην νξγάλσλ. ΋ηαλ ινηπφλ έλα πνιηηηθφ ζχζηεκα ηξέθεη θαη παξάγεη ην ίδην ην
έγθιεκα, είλαη άηνπν λα απνδεηά ηε ιχζε νπνπδήπνηε αιινχ εθηφο απφ ηελ ίδηα ηνπ ηε δνκή.
«Μηα πξνζεθηηθή κειέηε ηεο εμέιημεο ηεο θνηλσλίαο, καο νδεγεί ζηελ πεπνίζεζε φηη ην «Κξάηνο» θαη ε
«Γηθαηνζχλε» είλαη δχν ζεζκνί νη νπνίνη φρη κφλν ζπλππάξρνπλ ζηελ θνηλσλία ζε φιε ηελ πνξεία ηεο Ηζηνξίαο,
αιιά θαη ζπλδένληαη κε ην δεζκφ αηηίνπ θαη απνηειέζκαηνο. ΋πνηνο πηζηεχεη ζηελ αλαγθαηφηεηα θάπνησλ
μερσξηζηψλ, εθιεθηψλ κειψλ ηεο θνηλσλίαο γηα ηελ εηδηθή ιεηηνπξγία ηνπ επηκεξηζκνχ ησλ πνηλψλ ζε εθείλνπο
πνπ έρνπλ παξαβηάζεη ηνλ λφκν, ρξεηάδεηαη έλα ζψκα ην νπνίν λα εθαξκφδεη απηνχο ηνπο λφκνπο, λα ηνπο
θσδηθνπνηεί, λα θαζηεξψλεη θξηηήξηα γηα ηελ επηβαιιφκελε ηηκσξία, ρξεηάδεηαη εηδηθέο ζρνιέο, νη νπνίεο λα
δηδάζθνπλ ηελ εθπφλεζε θαη ηελ εξκελεία ησλ λφκσλ, ρξεηάδεηαη θπιαθέο, δεζκνθχιαθεο, αζηπλνκηθνχο,
δεκίνπο θαη ζηξαηφ- ρξεηάδεηαη ην θξάηνο.
Ζ πξσηφγνλε θπιή, ε νπνία πάληνηε ππήξμε θνκκνπληζηηθή, δελ γλψξηδε δηθαζηέο: κέζα ζηνπο θφιπνπο ηεο
θπιήο, ε θινπή, ε αλζξσπνθηνλία θαη ην έγθιεκα δελ ππήξραλ. Σα έζηκα αξθνχζαλ γηα λα ηα απνηξέςνπλ.
Χζηφζν, ζηελ πνιχ ζπάληα πεξίπησζε πνπ έλα κέινο αγλννχζε ηνπο απζηεξφηαηνπο θαλφλεο ηεο θπιήο, ηφηε
φινη καδί ην ιηζνβνινχζαλ ή ην έθαηγαλ δσληαλφ. Κάζε κέινο ηεο θπιήο έξηρλε πέηξεο ή έθεξλε ην δηθφ ηνπ
δεκάηη μχια, πξνθεηκέλνπ λα κελ είλαη έλαο ζπγθεθξηκέλνο άλζξσπνο πνπ ζθφησζε ηνλ έλνρν, αιιά νιφθιεξε
ε θπιή ζην ζχλνιφ ηεο.» (Κξνπφηθηλ 2002: ζει.24,25). Δλ νιίγνηο, ν ξφινο ηεο ηηκσξίαο ηνπ αηφκνπ πνπ
δηέθνπηε ηελ εχξπζκε ιεηηνπξγία ηεο θνηλσλίαο, ήηαλ ζηα ρέξηα ησλ κειψλ απηήο. Οη ίδηνη ηηκσξνχζαλ ην
άηνκν, ην πεξηζσξηνπνηνχζαλ, θαη ηνπ επέβαιαλ ηελ πνηλή πνπ θαζφξηδαλ νκαδηθά.
΢ηηο κέξεο καο φκσο, ε δηθαηνζχλε έρεη εληειψο δηαθνξεηηθφ ξφιν. «Σν βέβαην, ινηπφλ, είλαη φηη ην λνκηθφ
επνηθνδφκεκα δελ εθθξάδεη απιά ηηο αλάγθεο ηνπ θπξίαξρνπ ηξφπνπ παξαγσγήο θαη ηεο θπξίαξρεο ηάμεο,
αιιά αληεπηδξά ζην ζχλνιν ησλ θνηλσληθψλ ζρέζεσλ θαη, πξψηα απ’ φια, ζηηο παξαγσγηθέο ζρέζεηο. Μπνξεί
λα επηηαρχλεη ή λα επηβξαδχλεη ηηο νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο εμειίμεηο, κπνξεί λα ακβιχλεη ή λα νμχλεη ηηο
θνηλσληθέο αληηζέζεηο.
Ζ ζρεηηθή απηνηέιεηα ηνπ λνκηθνχ επνηθνδνκήκαηνο δελ είλαη ππνθεηκεληθφ θαηαζθεχαζκα ηεο θπξίαξρεο
ηάμεο γηα λα εθκαηεχζεη ηε ζπλαίλεζε ησλ θαηαπηεδφκελσλ ηάμεσλ αιιά θαη αληηθεηκεληθή πξαγκαηηθφηεηα.
Χζηφζν, αμηνπνηείηαη ζπλεηδεηά απφ ηελ θπξίαξρε ηάμε πξνθεηκέλνπ λα εκθαλίζεη ην λνκηθφ επνηθνδφκεκα σο
ηαμηθά νπδέηεξν θαη λα ζπκβάιιεη έηζη ζηελ ππνηαγή ησλ θαηαπηεδνκέλσλ ηάμεσλ θαη ζηξσκάησλ. Απηή ε

122
ςεπδήο νπδεηεξφηεηα είλαη παξάιιεια απαξαίηεην ζηνηρείν ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ λνκηθψλ ζρέζεσλ, ηδηαίηεξα
ζηνλ θαπηηαιηζηηθφ ηξφπν παξαγσγήο, φπνπ θπξηαξρεί ε ηππηθή ηζνηηκία ησλ ππνθεηκέλσλ αλεμάξηεηα απφ
ηελ ηαμηθή ηνπο ζέζε.
Ζ ζρεηηθή απηνηέιεηα ηνπ λνκηθνχ επνηθνδνκήκαηνο ζπλεπάγεηαη επίζεο ηε δπλαηφηεηά ηνπ λα ζπλνιηθνπνηεί,
λα εθθξάδεη κε γεληθφ ηξφπν ηα ζπιινγηθά ζπκθέξνληα ηεο θπξίαξρεο ηάμεο θαη φρη ελφο κφλν ηκήκαηνο ή
θαζελφο κέινπο μερσξηζηά. Απηφ ην ραξαθηεξηζηηθφ σζηφζν δελ είλαη απφιπην. Πάληνηε ππάξρνπλ
πεξηπηψζεηο φπνπ επηκέξνπο θαλφλεο δηθαίνπ εθθξάδνπλ ηκήκαηα κφλν ηεο θπξίαξρεο ηάμεο, αλ θαη βέβαηα,
κέζσ απηψλ, εθθξάδνληαη έζησ θαη αηειψο ηα ζπκθέξνληα φιεο ηεο ηάμεο.
(…) Οη λνκηθνί θαλφλεο, γξαπηνί ή άγξαθνη, θαζψο θαη ην δίθαην ζην ζχλνιφ ηνπ εμαζθαιίδεη ηελ εθαξκνγή
ηνπ ράξε ζηελ θξαηηθή εμνπζία. Σν δίθαην πεγάδεη απφ ηελ θξαηηθή εμνπζία, άκεζα ή έκκεζα (ζηελ πεξίπησζε
αλαγλψξηζεο απφ ην θξάηνο ελφο θαλφλα σο δηθαηηθνχ φηαλ δελ έρεη ζεζπηζηεί κε πξσηνβνπιία ηνπ ίδηνπ ηνπ
θξάηνπο) θαη πξνζηαηεχεηαη απφ απηήλ. Χζηφζν, ν έλαο ή ν άιινο θαλφλαο δηθαίνπ, ή αθφκε θαη ηκήκαηα ηνπ
λνκηθνχ ζπζηήκαηνο, είλαη δπλαηφ λα κε βξίζθεη εθαξκνγή είηε γηαηί ην θξάηνο αδηαθνξεί είηε γηαηί ην θξάηνο
αλέρεηαη είηε γηαηί ην θξάηνο ην ίδην δελ ην ζέηεη ζε εθαξκνγή. Σν γεγνλφο απηφ δελ κπνξεί λα ζέζεη ζε
ακθηβνιία ηε ζρέζε αλάγθεο πνπ ζπλδέεη ην δίθαην κε ην θξάηνο.» (Καιηζψλεο 2005: ζει.28,29, 42).
O ζσθξνληζκφο θαη ε ηηκσξία, γηα ηα νπνία έθαλε ιφγν ν Φνπθψ, ιακβάλνπλ ην ραξαθηήξα νιφθιεξνπ ηνπ
ζπζηήκαηνο ζην νπνίν πεξηιακβάλνληαη. Καη ζπλήζσο ην απνηέιεζκα είλαη ή ε ζθιεξή ηηκσξία γηα ηελ πξάμε,
ή ε επηζηξνθή ην αηφκνπ ζηηο ίδηεο παξαβαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο κεηά ηελ έμνδφ ηνπ απφ ηε θπιαθή, θαζψο
νχηε ε θνηλσλία θαηαπνιέκεζε ηα αίηηα πνπ νδήγεζαλ ην άηνκν ζην έγθιεκα. Καη απηφ είλαη ινγηθφ αθνχ ε
Αζηπλνκία, ε Γηθαηνζχλε θαη ε Φπιαθή είλαη κεραληζκνί ηνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο. ΋ηαλ ινηπφλ θάλνπκε ιφγν
γηα ζσθξνληζκφ, κηιάκε γηα ηελ απέιαζε ηνπ παξαβάηε απφ ηε ρψξα, γηα ηελ πεξηζσξηνπνίεζε ηνπ αηφκνπ,
γηα ηελ εμαγνξά ηεο πνηλήο, γηα ζαλαηηθή πνηλή αθφκα θαη ζηηο κέξεο καο, γηα ηζφβην εγθιεηζκφ ηνπ αηφκνπ ζην
ζσθξνληζηηθφ ίδξπκα. ΋ζν απμάλεηαη ε εγθιεκαηηθφηεηα ηφζν θαηαδεηθλχεηαη ε απνηπρία ησλ ζσθξνληζηηθψλ
κεζφδσλ.
«Ζ θπιαθή είλαη κηα ιεηηνπξγηθή κεραλή πνπ ζπγθξνηείηαη απφ επηκέξνπο «εμαξηήκαηα», θαζέλα απφ ηα
νπνία παίδεη ην δηθφ ηνπ ξφιν. Αθφκα δειαδή θη αλ νη ζπλζήθεο δηαβίσζεο (απφ άπνςε ρψξσλ) ήηαλ άξηζηεο,
απηφ δελ ζα ζήκαηλε φηη ην ζσθξνληζηηθφ ζχζηεκα ζα κπνξνχζε λα ραξαθηεξηζηεί «άξηζηνλ». (…) Ο
θνηλσληθφο έιεγρνο ζηηο θπιαθέο θαζίζηαηαη πξν- δξαζηηθφο, αληη- δξαζηηθφο αιιά ζε θακία πεξίπησζε δελ
θαιιηεξγεί ζεηηθέο «δη-αληη-δξάζεηο». Ζ δηεχξπλζε ηνπ πνηληθνχ ειέγρνπ εγθηβσηίδεη ηελ πεηζαξρία ζηελ
(αλ)αζθάιεηα θαη θαηαξγεί ηνλ φπνην δσηηθφ ρψξν επηβίσζεο ηνπ θξαηνπκέλνπ (ζε ζπλζήθεο αλζξψπνπ θαη
φρη ζεξίνπ).
΋ηαλ νη θαλνληζκνί ξπζκίδνπλ θάζε ζηνηρείν ηεο πξνζσπηθφηεηαο θαη ηεο δσήο ησλ θξαηνπκέλσλ, φηαλ κηα
ζπκπεξηθνξά πνπ ελ ειεπζεξία ζεσξείηαη θαλνληθή «πνηληθνπνηείηαη» εάλ αθνξά έγθιεηζηνπο, φηαλ ε
δηαθξηηηθή επρέξεηα ηεο ζσθξνληζηηθήο δηνίθεζεο είλαη επξχηεξε ηνπ αλαγθαίνπ, ηφηε ην λνκνζεηηθφ πιέγκα
ζπληζηά έλα λέν εξγαιείν θαηαπίεζεο θαη φρη έλαλ κεραληζκφ πξνζηαζίαο ησλ δηθαησκάησλ. (…) Οη
θαλνληζκνί ησλ θαηαζηεκάησλ θξάηεζεο νθείινπλ λα νξγαλψζνπλ ηηο δσηηθέο ιεηηνπξγίεο ησλ έγθιεηζησλ
αλζξψπσλ θαη φρη λα απνθφςνπλ ην εγψ απφ ηνλ (έζησ εληφο νξίσλ) ρψξν νχηε λα δεκηνπξγήζνπλ έλαλ
homo carcenus πιήξσο δηαθνξνπνηεκέλν σο πξνο ηηο ζπλήζεηεο θαη πιήξσο αιινηξησκέλν σο πξνο ηηο
ζρέζεηο ζε ζχγθξηζε κε ηνλ ειεχζεξν άλζξσπν.
(…)Ζ αξρηηεθηνληθή ησλ θπιαθψλ σο επηζηεκνληθή ηέρλε εθθξάδεη ζσθξνληζηηθέο ηδέεο κε δνκέο (πνπ
ππεξεηνχλ ζπγθεθξηκέλεο αλάγθεο θαη απαηηήζεηο) αιιά ηαπηφρξνλα απνηειεί κηα πξφηαζε πξνο ηνλ
«θπλεγεκέλν άλζξσπν» ν νπνίνο θαιείηαη, κέζα απφ εζηθφ- ηηκσξεηηθνχ ραξαθηήξα ρσξνηαμηθνχο
ζρεδηαζκνχο λα αλαζηνραζηεί πξάμεηο, ζπκπεξηθνξέο, ελνρέο, θαλφλεο, ξφινπο. ΢ην παξειζφλ ζπλαληνχζακε
θπιαθέο ζε θάζηξα, ζε πχξγνπο, ζε θξνχξηα, ζε γέθπξεο, ζε κνλαζηήξηα. Ζ θνηλσλία αξεζθφηαλ λ’
αλαπηχζζεη «λννηξνπία πνιηνξθεκέλνπ θξνπξίνπ» θαη έηζη, δεκηνπξγνχζε άιια, πξαγκαηηθά θξνχξηα γηα λα
εγθιείζεη φζνπο ζεσξνχζε εζσηεξηθνχο ερζξνχο ηεο.
Σα ππφγεηα νξχγκαηα ρσξίο ίρλνο θσηφο, ηα γπκλά θνξκηά ησλ εγθιείζησλ, ε κηθξή ρσξεηηθφηεηα θαινχλ λα
ηηκσξήζνπλ ην ζψκα ηνπ θξαηνπκέλνπ, ιεο θαη ην θπιαθηζκέλν ζψκα δελ επηηξέπεη ηελ ςπρή λα ηαμηδεχεη (ή
λα απνδξά). Σν λα κελ αλαζαίλεηο θαζαξφ αέξα ή θαη ην λα ζνπ ζηεξνχλ ην θσο ηεο εκέξαο, ηα θηίξηα πνπ δελ
δηαθέξνπλ απφ έλα ηζηκεληέλην ηεηξάγσλν θαη ε ςπραλαγθαζηηθή αληαλάθιαζε ησλ δηαδξνκψλ, ε θπιαθή σο
γθέην ησλ γθέην ή σο θηίξην- θέξεηξν ζπγθξνηνχλ θαη ζήκεξα κηα κνξθή ςπρνινγηθψλ βαζαληζκψλ,
απαγνξεπκέλσλ απφ φια ηα δηεζλή επξσπατθά θείκελα θαη φξγαλα.
΋ηαλ θαλέλα παξάζπξν δελ βιέπεη ζε άιιν παξάζπξν, φηαλ ππάξρνπλ θειηά φπνπ δελ κπνξείο λα ζηαζείο
φξζηνο, ηα ζηελά θειηά απφιπηεο απνκφλσζεο, νη ζάιακνη σο ιάθθνη ή σο ηφπνη κεηάλνηαο, ρψξνη
θαηαζθεπαζκέλνη γηα έλα άηνκν ζε κφληκα θαζηζηή ζέζε, ε πιήξεο θαηάξγεζε ηεο θπζηθήο ειεπζεξίαο, ε

123
αλππαξμία ππεξαζπίζηκνπ πξνζσπηθνχ ρψξνπ φια ηα παξαπάλσ ζηνρεχνπλ ζηε δεχηεξε, ηξίηε, ληνζηή
ηηκσξία ηνπ θξαηνπκέλνπ γηα ην έγθιεκα πνπ δηέπξαμε. Γελ είλαη λνεηφ ζηνλ 21ν αη. λα πξνβάιινπκε σο
κνλαδηθφ κνληέιν ηηο ππέξ- θπιαθέο γηα ππέξ- εγθιεκαηίεο πνπ έρνπλ ζπιιεθζεί (θαη θξαηνχληαη) απφ ππέξ-
ζπζηήκαηα αζθαιείαο.
Μνινλφηη πνιινί δελ θάλνπλ πιένλ αλαθνξά ζε δηθαηψκαηα αιιά ζε λφκηκεο πξνζδνθίεο ησλ θξαηνπκέλσλ,
ζεσξψ φηη ζε κηα δεκνθξαηία νχηε λννχληαη πεξηνξηζκνί δηθαησκάησλ πνπ ζπλδένληαη κε ηελ εζσηεξηθή ηάμε
ηνπ θαηαζηήκαηνο (θαη επηβάιινληαη κε θαηαλαγθαζκφ), νχηε είλαη δπλαηή ε άζθεζε δηθαησκάησλ δίρσο
ειεπζεξία θίλεζεο εληφο ηνπ θπιαθηζκέλνπ ρψξνπ.» (Παλνχζεο 2004. Σα θειηά ηνπ ερζξνχ, ζει.48-50. Σ.47)
«Χο γεληθή πεηζαξρία λννχκε «ζπγθεθξηκέλν ηξφπν αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξάο πνπ αληαπνθξίλεηαη ζηνπο
θαλφλεο δηθαίνπ θαη εζηθήο, νη νπνίνη έρνπλ θαζηεξσζεί ζηελ θνηλσλία ή ζηηο απαηηήζεηο κηο νξγάλσζεο». ΢ηα
ζσθξνληζηηθά θαηαζηήκαηα επηβάιιεηαη κηα εηδηθή πεηζαξρία, βαζηζκέλε ζ’ έλα ζχζηεκα θαηαλαγθαζκνχ θαη
θπξψζεσλ θαη ε νπνία ζπλίζηαηαη ζηελ απαίηεζε ππαθνήο ζηηο πξνζηαγέο ηεο δηνίθεζεο «ακέζσο θαη κε
ζηεξεφηππνπο ηξφπνπο».
Αλαπφζπαζην κέξνο ηεο «θαηαπηεζηηθήο ζπκκφξθσζεο» ή θαη ηεο θαηαπηεζηηθήο αιινηξίσζεο, ε πεηζαξρία
ζηνπο /επί θπιαθηζκέλνπο/ θπιαθηζκέλσλ ζεσξείηαη γηα πνιινχο ην κνλαδηθφ- ζπλδπαδφκελν κε ηελ «ηάμε»
θαη ηελ «αζθάιεηα»- νπζηαζηηθφ πξφβιεκα ιεηηνπξγίαο ησλ θαηαζηεκάησλ. Ζ πεηζαξρία ζπληζηά επαθφινπζν
ηεο «ζηεξεηηθήο ηεο ειεπζεξίαο» πνηλήο θαη ν πεηζαξρ (νπνη)εκέλνο θξαηνχκελνο ην «κνληέιν» ηνπ επηηπρψο
επαλαθνηλσληθνπνηεζέληνο. Δίλαη αιήζεηα φηη ε ζχιιεςε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη νη ηξφπνη επηβνιήο ηεο
πεηζαξρίαο κέζα ζηα θαηαζηήκαηα πνηθίιινπλ, ζε άκεζε ζπλάξηεζε κε ηα ζσθξνληζηηθά ζπζηήκαηα θαη ηα
ζσθξνληζηηθά θαηαζηήκαηα. Απφ ηελ πεηζαξρία ηνπ ζθνηεηλνχ θειηνχ (Big House) κέρξη ηελ εζσηεξηθεπκέλε
πεηζαξρία (Elmira) ή απφ ηηο «αηκνδηςείο θαη βάλαπζεο πεηζαξρηθέο θπιαθέο» ζηα ηδξχκαηα Brostal έρεη ρπζεί
πνιχ κειάλη θαη, δπζηπρψο, πνιχ αίκα.
Σν εξψηεκα πάλησο παξακέλεη αλνηθηφ: «Ση αθξηβψο (ζέινπκε λα) θάλνπκε φηαλ ηηκσξνχκε»; Γηα
νξηζκέλνπο ε πεηζαξρία κέζα ζηηο θπιαθέο ζπληζηά αλαγθαίν φξν «εζηζκνχ ηνπ θξαηνπκέλνπ ζηελ νκαιή
θνηλσληθή ζπκβίσζε» ζηελ νπνία ζα επηζηξέςεη κεηά ηελ έθηηζε ηεο πνηλήο. Ζ επίθιεζε ελφο ηέηνηνπ ζθνπνχ
νδεγεί ζην παξάινγν θαη επηθίλδπλν ζπκπέξαζκα φηη φζν πην πνιχ πεηζαξρεκέλνο δεη ζηηο θπιαθέο θάπνηνο,
ηφζν πην θηιειεχζεξνο πνιίηεο ζα γίλεη. Ζ ρεηξαγψγεζε ζηελ ππεξεζία ηεο απειεπζέξσζεο.
…ε επηινγή ζα γίλεη αλάκεζα ζε δχν θαθά: έλαλ εζσηεξηθφ θαλνληζκφ αγθπισκέλν θαη πεξηνξηζηηθφ, πνπ δελ
δηαζέηεη ηελ ειαζηηθφηεηα ηελ νπνία απαηηεί έλα ζχζηεκα ή ηελ εγθαηάιεηςε ηνπ θξαηνπκέλνπ ζηελ θαιή
ζέιεζε- βι. απζαηξεζία ηνπ θχιαθα. Ζ κε νηθεηνζειήο πεηζάξρεζε ησλ θξαηνπκέλσλ ζηηο παξάλνκεο ή
παξάινγεο εληνιέο ηνπ ζσθξνληζηηθνχ πξνζσπηθνχ είλαη ζπλεπαθφινπζν ηνπ νινθιεξσηηθνχ ηδξχκαηνο
«θπιαθή» θαη φρη απφδεημε δπζάγσγνπ ή βίαηνπ αηφκνπ. Λφγσ ηεο θπιάθηζεο θαη κφλνλ, δελ λννχληαη
ρακειφηεξα επίπεδα αλζξψπηλεο δηαβίσζεο. Ζ θπιαθή δελ απνηειεί πιένλ ηφπν εμηιέσζεο θαη ν
αλζξσπηζκφο δελ κπνξεί λα δηαρσξίδεηαη απφ ηελ αζθάιεηα. Οη εηδηθέο πηέξπγεο θαη ηα εηδηθά θειηά πνηέ δελ
απέδσζαλ. Πξφθεηηαη γηα κηα «ςεπδαζθάιεηα» θαη κηα «έκκνλε ηδέα». Ζ ηεξαξρία, ε ηάμε, ε πεηζαξρία δελ
λννχληαη πιένλ ζε επζεία ζχγθξνπζε κε ηα δηθαηψκαηα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ πνιίηε. Ζ αζθάιεηα ηεο
θπιαθήο είλαη ζπκβαηή κε ηα δηθαηψκαηα ηνπ θξαηνχκελνπ. Ζ ηάμε δελ πξνυπνζέηεη βία.
(…) Ζ εηδηθή θπξηαξρηθή ζρέζε, ε νπνία ζπλεπάγεηαη πεξηζζφηεξεο θαη αλαγθαζηηθέο ππνρξεψζεηο, πνπ
κάιηζηα ζπρλά επηβάιινληαη κε «εζσηεξηθέο δηαηαγέο» ηνπ δηεπζπληή ηνπ θαηαζηήκαηνο, δελ δηθαηνινγεί
γεληθή ζηέξεζε φισλ ησλ δηθαησκάησλ ησλ θξαηνπκέλσλ αθνχ θάηη ηέηνην αληίθεηηαη ζην ΢χληαγκα. Σν
«αλζξσπνθεληξηθφ» ειιεληθφ ΢χληαγκα θαζηεξψλεη ην «δηθαίσκα ηνπ αλζξψπνπ», κηα αμία απαξαβίαζηε πνπ
δελ ππφθεηηαη ζε θαλέλαλ πεξηνξηζκφ θαη δελ επηηξέπεη εμαηξέζεηο ζηα πιαίζηα ησλ εηδηθψλ εμνπζηαζηηθψλ
ζρέζεσλ. Οη αλαγθαίνη γηα ηελ νξζή ιεηηνπξγία ηεο εηδηθήο εμνπζηαζηηθήο ζρέζεο πεξηνξηζκνί δελ πξέπεη λα
εμνπζελψλνπλ ηα αηνκηθά δηθαηψκαηα, λα θζάλνπλ δειαδή κέρξη ηελ πξνζβνιή ηεο αλζξψπηλεο αμίαο.
Καηά ηε γλψκε κνπ, κεηαμχ Γηνίθεζεο θαη Κξαηνπκέλσλ δελ ππάξρεη ηεξαξρηθή ζρέζε αιιά «ζρέζε
θαζεζηψηνο θξάηεζεο» ζχκθσλα κε ηελ νπνία ν θξαηνχκελνο έρεη ππνρξέσζε ζπκκφξθσζεο φρη πξνο ηνλ
αλψηεξν, αιιά πξνο ηνπο θαλφλεο θνηλήο δηαβίσζεο πνπ νξίδνπλ νη λφκνη θαη εληέιιεηαη ν αξκφδηνο θνξέαο.
Σν πξαγκαηηθφ γεγνλφο ηεο θξάηεζεο γελλάεη ηελ ππνρξέσζε ζπκκφξθσζεο, ιφγσ ηεο ζχγθξνπζεο
θαηαζηάζεσλ (θξάηεζε- θαλφλεο θξάηεζεο- επηινγή ηξφπσλ δηαβίσζεο). Πέξα ινηπφλ ησλ δηαθφξσλ
απφςεσλ πεξί εθαξκνγήο πεηζαξρηθψλ πνηλψλ, επηβαξπληηθψλ ηεο πνηλήο πνπ επέβαιε ην δηθαζηήξην (ψζηε
ε πνηλή λ’ απνθηά θαη παξαδεηγκαηηθφ πεξηερφκελν) ή πεξί απζαίξεησλ πεηζαξρηθψλ πνηλψλ (ψζηε λα είλαη
δπλαηή ε ηάμε θαη ε αζθάιεηα) θαη καθξάλ ηεο ρξεζηκνπνίεζεο ηεο πεηζαξρίαο θαη πεηζαξρνπνίεζεο γηα ηε
βειηίσζε θαη επαλαθνηλσληθνπνίεζε ηνπ θξαηνχκελνπ, ππάξρεη ε πεηζαξρία σο ζεβαζκφο ησλ «θαλφλσλ ηνπ
παηρληδηνχ», νη νπνίνη φκσο πξέπεη λα είλαη γλσζηνί ζε φινπο θαη θαλείο λα κελ ηνπο παξαβηάδεη.

124
 Ζ αλαγλψξηζε ηνπ «δηθαηψκαηνο πξνζηαγήο» ζην ζσθξνληζηηθφ πξνζσπηθφ δελ αθπξψλεη ην «δηθαίσκα
αληίζηαζεο» ησλ θξαηνπκέλσλ. Σν πξφζσπν πνπ επηηάζζεη θαη ην πξφζσπν πνπ ζπκκνξθψλεηαη ζπλδένληαη
κε κηα «ζρέζε δχλακεο», ε νπνία φκσο αθελφο ξπζκίδεηαη απφ ην δίθαην- κε αθξαία φξηα γηα ηελ αμηνπξέπεηα
ηνπ θξαηνπκέλνπ- αλζξψπνπ- θη αθεηέξνπ πξέπεη λα ειέγρεηαη δηθαζηηθά. Οπδείο δηθαηνχηαη λα «ζηελεχεη» ηελ
εξκελεία ησλ ζπληαγκαηηθψλ θαλφλσλ ή λα «ρξσκαηίδεη θαηαζηαιηηθά» ηελ εθαξκνγή ηνπο.» (Παλνχζεο 2004,
Σα θειηά ηνπ ερζξνχ, ζει.64-66, η.48)

Καη πψο λα ππάξμεη ζσθξνληζκφο κε ηηο παξαπάλσ κεζφδνπο; ΋ηαλ θάλνπκε ιφγν αθφκα θαη ζηηο κέξεο καο
γηα επηβνιή ηεο ζαλαηηθήο πνηλήο, γηα απάλζξσπεο ζπλζήθεο θξάηεζεο πνπ θαηαπαηνχλ θάζε έλλνηα
αλζξψπηλνπ δηθαηψκαηνο. Ζ ζαλαηηθή πνηλή απφ κφλε ηεο δελ έρεη θαλέλα απνιχησο ίρλνο ζσθξνληζκνχ,
αθνχ ε γθηινηίλα, ην ειαηήξην πνπ είλαη ην απαξαίηεην εμάξηεκά ηεο δελ ζα ηνλ επηθέξεη ζε θακία πεξίπησζε,
αληίζεηα, ην κφλν πνπ επηδηψθεη είλαη ε ηηκσξία απνθιεηζηηθά γηα ηελ παξάλνκε πξάμε. Υαξαθηεξηζηηθή είλαη
ε αλαθνξά απφ ηηο θπιαθέο Σξηπφιεσο γηα ηηο ζπλζήθεο θξάηεζεο ησλ θξαηνπκέλσλ, ππνζηεξίδνληαο πσο ζε
θειηά ηα νπνία ρσξάλε 5-6 άηνκα, ζηνηβάδνληαη 10-12 θξαηνχκελνη. ΋ηαλ θνηκνχληαη ζην πάησκα, θαη δνπλ
ππφ άζιηεο θαη αλζπγηεηλέο ζπλζήθεο.» (Απάνθρωπεσ οι ςυνθήκεσ κράτηςησ ςτισ φυλακζσ τησ Σρίπολησ. At
http://kalimera-arcadia.blogspot.com/2009/12/blogpost22.html).
«΢ηηο θπιαθέο Αγηάο . Φφλνη, λαξθσηηθά, ζσκαηεκπνξίεο, ιεζηείεο- ηζηνξίεο ζθιεξέο! Άκα πιεζηάζεηο φκσο,
ζα βξεηο αλζξψπνπο κε έλα κφλν φλεηξν. Να δήζνπλ θάπνηε ειεχζεξνη». Σα ιφγηα αλήθνπλ ζην δεκνζηνγξάθν
΢ηαχξν Θενδσξάθε, πνπ βξέζεθε γηα ηέζζεξηο εκέξεο ζηα θειηά ησλ βαξππνηληηψλ ζηηο θπιαθέο Αγηάο, έμσ
απ’ ηα Υαληά γηα ηα γπξίζκαηα ηεο εθπνκπήο ζηηο 17.12.2008. Κξαηνχκελνη εμνηθεησκέλνη κε ηνλ ππνπνιηηηζκφ
ηεο θπιαθήο (έγθιεκα θαη λαξθσηηθά), θαηαδηθαζκέλνη ζηελ ηεκπειηά θαη ηελ απξαμία, κε λαξθνζεηεκέλν
κέιινλ θαη πξνδηαγεγξακκέλε ηελ εγθιεκαηηθή ζηαδηνδξνκία φηαλ βγνπλ απφ ηε θπιαθή.
¨Σνλ Απξίιε ηνπ 2006, ηέζζεξηο θξαηνχκελνη θάεθαλ δσληαλνί ζην θειί 80 ηεο Γ΄ πηέξπγαο. Δπί πελήληα
πεξίπνπ ιεπηά αθνχγακε ηηο θξαπγέο ηνπο γηα βνήζεηα. Γελ ππήξρε θαλέλα ζχζηεκα ππξφζβεζεο. Γηα ην
έγθιεκα απηφ ε ηηκσξία ήηαλ ε πεξηθνπή εκεξνκηζζίσλ ζε ηξεηο ππαιιήινπο ηεο θπιαθήο. ΋ζνη
δηακαξηπξήζεθαλ γηα ην γεγνλφο μπινθνπήζεθαλ θαη κεηεηάρζεζαλ ζε άιιεο θπιαθέο.¨ ΢ηελ εμέγεξζε ηνπ
2007, δπλάκεηο ησλ ΜΑΣ καδί κε ζσθξνληζηηθνχο ππαιιήινπο εηζέβαιαλ ζηηο πηέξπγεο θαη μπινθφπεζαλ
αλειέεηα ηνπο θξαηνχκελνπο πνπ δηακαξηχξνληαλ. Κξαηνχκελνη θψλαδαλ απ’ ηα παξάζπξα ησλ θειηψλ
¨βνήζεηα, καο ζθνηψλνπλ¨. ΢ηελ Φπρηαηξηθή κνλάδα ηνπ Κνξπδαιινχ ππάξρνπλ ηα πεξηβφεηα ¨κπιε
δσκάηηα¨. Ο ςπρηθά αζζελήο ηνπνζεηείηαη γπκλφο ζε δσκάηην φπνπ ε ζεξκνθξαζία ελαιιάζζεηαη απφ 0 ζε 40
βαζκνχο θαη ηαπηφρξνλα ηνπ ρνξεγείηαη θνθηέηι θαξκάθσλ. Πνιινί θξαηνχκελνη γχξλαγαλ θπηά απφ ηελ
παξακνλή ηνπο εθεί. Καλείο πνηέ δελ έρεη θαηαθέξεη λα επηζθεθηεί ηνπο ρψξνπο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ
θνιαζηεξίνπ. Πξν εκεξψλ είρακε εθεί ηνλ ππφ αδηεπθξίληζηεο ζπλζήθεο ην ζάλαην ηνπ 45ρξνλνπ θξαηνχκελνπ
Νίθνπ Πνιπθξέηε.¨
¨Άζιηα ηαηξνθαξκαθεπηηθή πεξίζαιςε. ΋ζν ήκνπλ θξαηνχκελνο, δεθάδεο άηνκα είραλ ράζεη ηε δσή ηνπο ιφγσ
θαζπζηεξεκέλεο κεηάβαζεο ζε αιεζηλφ λνζνθνκείν, αθνχ ην λνζνθνκείν Κνξπδαιινχ κφλν θαη’ επθεκηζκφ
κπνξεί λα νλνκάδεηαη έηζη. Γέξνη θξαηνχκελνη θαη ηνμηθνεμαξηεκέλνη πέζαηλαλ ζηελ θπξηνιεμία ζηα ρέξηα καο.
Σα θειηά, κε εκβαδφλ 2Υ3, ¨θηινμελνχλ 4 αλζξψπνπο ελψ ζπλνιηθά ε θπιαθή έρεη πιεζπζκφ ηξηπιάζην ηνπ
πξνβιεπφκελνπ.» (Πξσηνβνπιία γηα ηα δηθαηψκαηα ησλ θξαηνπκέλλ. At http://www.keli.gr/).
«Ζ ελ ιφγσ έξεπλα ησλ εγθιεκαηνιφγσλ Ν. Κνπινχξε, Β. Σζηιψλε, Γ. Παπαρξήζηνπ θαη ΢. Γηνβάλνγινπ
έιαβε ρψξα ζε πέληε ζσθξνληζηηθά ηδξχκαηα ηεο ρψξαο- δηθαζηηθέο θπιαθέο Κνξπδαιινχ θαη Γηαβαηψλ,
αγξνηηθέο θπιαθέο Καζζάλδξαο, εηδηθφ θαηάζηεκα λέσλ Βφινπ θαη ςπρηαηξείν θξαηνπκέλσλ Κνξπδαιινχ- θαη
πξαγκαηνπνηήζεθε κε ηε ζπλεξγαζία 123 θξαηνχκελσλ, νη νπνίνη θιήζεθαλ λα αμηνινγήζνπλ θαη λα
βαζκνινγήζνπλ ηηο ζπλζήθεο θξάηεζήο ηνπο ζηα ελ ιφγσ ζσθξνληζηηθά ηδξχκαηα. Σα απνηειέζκαηα ηεο
έξεπλαο παξνπζηάζηεθαλ ζε ζπλέδξην ζην ΑΠΘ κε ζέκα «Ο δξφκνο πξνο ηε Γηθαηνζχλε». (…) ΢ε φηη αθνξά
ηηο ζπλζήθεο πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο, νη θξαηνχκελνη έδσζαλ ζε φια ηα θαηαζηήκαηα βαζκφ «θάησ απφ ηε
βάζε», ελψ θαη εδψ ηε ρεηξφηεξε επίδνζε ζπγθέληξσζε ν Κνξπδαιιφο. Παξάιιεια, έμη ζηνπο 10
θξαηνχκελνπο ζεσξνχλ ηθαλνπνηεηηθή ηε ζπρλφηεηα ηνπ επηζθεπηεξίνπ. (…)
Αγλνείηαη ε επξσπατθή λνκνζεζία γηα ηνπο ηνμηθνκαλείο. Σελ πέηξα ηνπ ζθαλδάινπ απνηεινχλ, σζηφζν, νη
ζπλζήθεο θξάηεζεο ησλ εζηζκέλσλ ζε λαξθσηηθέο νπζίεο, νη νπνίνη νδεγνχληαη ζηηο θπιαθέο ζαλ θνηλνί
εγθιεκαηίεο, ρσξίο λα ηνπο ρνξεγείηαη ε αλαγθαία ηαηξηθή βνήζεηα γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ εζηζκνχ ηνπο. Χο
απνηέιεζκα, νη ρξήζηεο ππνηξνπηάδνπλ ζηηο θπιαθέο θαη ην φιν ζχζηεκα ζηελ νπζία επηδεηλψλεη ην
πξφβιεκα αληί λα πξνζθέξεη ιχζεηο. «Υξήζηεο, ηνμηθνκαλείο, θαη ζχκαηα ησλ πεξηζηάζεσλ, αληί λα

125
παξαπεκθζνχλ ζηα λνζνθνκεία γηα λα ζεξαπεπηνχλ φπσο απαηηείηαη απφ ηηο δηαηάμεηο ηεο Δ.Δ.,
αληηκεησπίδνληαη εμνλησηηθά ζαλ λα είλαη νη ρεηξφηεξνη εγθιεκαηίεο.» (φ.π.)
«Καζ’ φιε ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ ζηε θπιαθή, ν θξαηνχκελνο ππφθεηηαη ζε κηα κεηαρείξηζε ε νπνία
επηδεηθλχεη ηε κέγηζηε πεξηθξφλεζε απέλαληη ζηα αηζζήκαηά ηνπ. ΢ηνλ θξαηνχκελν δελ απνδίδεηαη νχηε θαλ ν
απιφο ζεβαζκφο πνπ δηθαηνχηαη ν θάζε άλζξσπνο. Δίλαη έλα πξάγκα, έλαο αξηζκφο, κε ζπλέπεηα λα
αληηκεησπίδεηαη ζαλ έλα αξηζκεκέλν πξάγκα. Δάλ ελδψζεη ζηελ πιένλ αλζξψπηλε φισλ ησλ επηζπκηψλ, ηελ
επηζπκία λα επηθνηλσλήζεη κε έλαλ ζχληξνθν, είλαη έλνρνο παξαβίαζεο ηεο πεηζαξρίαο. Πξηλ κπεη ζηε θπιαθή,
ελδερνκέλσο λα κελ είρε πεη πνηέ ςέκαηα, ή λα κελ είρε πνηέ εμαπαηήζεη θαλέλαλ, αιιά εθεί κέζα ζα κάζεη
θαη λα ςεχδεηαη θαη λα εμαπαηά- ην ςεχδνο θαη ε απάηε ζα ηνπ γίλνπλ δεχηεξε θχζε.» (Κροπότκιν 2002: ςελ.47)
Καη ε θαηάζηαζε επηδεηλψλεηαη ηδηαίηεξα ζηηο γπλαηθείεο θπιαθέο, φπνπ νη θξαηνχκελεο βξίζθνληαη ππφ άζιηεο
ζπλζήθεο, θαη πθίζηαληαη θαζεκεξηλά ηελ ηαπείλσζε, ηνλ πφλν θαη ην θφβν. Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη ην γξάκκα-
θαηαγγειία ηεο θξαηνπκέλεο Καηεξίλαο Γθνπιηψλε, ε νπνία βξέζεθε λεθξή ππφ αδηεπθξίληζηεο αθφκα
ζπλζήθεο, θαη ακθίβνιν είλαη αλ ζα ελδηαθεξζεί ην ππάξρνλ ζχζηεκα λα ηηο εμηρληάζεη θαη λα ηηκσξήζεη ηνλ
ελδερνκέλσο, πξαγκαηηθφ δνινθφλν. Ζ Καηεξίλα Γθνπιηψλε είλαη ε 41ρξνλε θξαηνχκελε ζηηο θπιαθέο ηνπ
Διιεληθνχ θξάηνπο, πνπ πξσηνζηάηεζε ζηνλ αγψλα γηα ηελ θαηάξγεζε ηεο θνιπηθήο εμέηαζεο ζηηο γπλαηθείεο
θπιαθέο ηεο ρψξαο. Σε ζηάζε απηήο ηεο αληίζηαζεο ηελ πιήξσζε κε ηε δσή ηεο. Ξεκεξψκαηα Σεηάξηεο
(18/3) βξέζεθε λεθξή ζηα ρέξηα ησλ αλζξσπνθπιάθσλ κε αίκαηα ζην πξφζσπν θαηά ηε κεηαγσγή ηεο κε
πινίν πξνο ην ιηκάλη ηνπ Πεηξαηά. Αθνινπζεί ε θαηαγγειία ηεο πξνο ηνλ ΢πλήγνξν ηνπ Πνιίηε πνπ είρε θάλεη
έλαλ κήλα πξηλ, φπνπ πεξηγξάθεη ηα βαζαληζηήξηα ζηα θνιαζηήξηα ησλ Διιεληθψλ θπιαθψλ :

Καταγγελία προς τον σσνήγορο τοσ πολίτη της κρατούμενης

Γκοσλιώνη Αικατερίνης

Ειεώλαο Θεβώλ (20-02-09)

Είκαη 41 εηώλ ζήκεξα, εμαξηεκέλε από ηελ εξσίλε από ηα 17 κνπ. Σόζα ρξόληα αξξώζηηα θαη εμάξηεζε από
κία νπζία πνπ αλ δελ ηελ είρα δε ζα κπνξνύζα λα είκαη όξζηα γηα λα δύλακαη λα εξγαζηώλ, γηα λα κπνξέζσ λα
δήζσ…

Σνλ ρεηξόηεξν εθηάιηε, όκσο, πνπ νη πεξηζζόηεξνη άλζξσπνη ζεσξνύλ απηνλόεην ζπλεπαθόινπζν ηεο
εμάξηεζεο, δελ είρα πνηέ θαληαζηεί όηη ζα ηνλ δήζσ έηζη όπσο ηνλ δσ θαη όπσο θαζεκεξηλώο απεηινύκαη όηη
κπνξεί αλά πάζα ζηηγκή λα ππνζηώ.

Απηό ην «απηνλόεην ζπλεπαθόινπζν ηεο εμάξηεζεο», ινηπόλ, είλαη ε θπιάθηζε ε νπνία, νπζηαζηηθά ζεκαίλεη
ηελ αηρκαισζία θαη ηελ νκεξία κνπ από ηνπο δεζκνθύιαθεο πνπ ειέγρνπλ θη επεκβαίλνπλ αθόκε θαη ζηα
γελλεηηθά κνπ όξγαλα θαη ζη’ απόθξπθα ζεκεία ηνπ ζώκαηόο κνπ.

Όπνηε κπαίλσ ζηελ θπιαθή είηε γηαηί εηζάγνκαη πξώηε θνξά είηε γηαηί επηζηξέθσ από δηθαζηήξην είηε γηαηί
πήγα λνζνθνκείν δέρνκαη ηελ εμήο επίζεζε, ε νπνία νλνκάδεηαη «έξεπλα»:

Η δεζκνθύιαθαο κε ππνρξεώλεη λα βγάισ όια κνπ ηα ξνύρα, κε βάδεη λα ζθύςσ, λ’ αλνίμσ ηνπο γινπηνύο, λα
βήμσ θαη παξαηεξεί ηνλ πξσθηό κνπ. Πνιιέο θνξέο βξίζθεη επθαηξία λα παξαηεξήζεη γπκλό ζώκα θαη κε
θνηηάεη θαιά θαιά, κνπ θέξεηαη πξνζβιεηηθά, εηξσληθά,
ζξαζύηαηα, ζα λα’ καη ην ηειεπηαίν ζθνππίδη.

Μεηά κνπ δίλνπλ άιια ξνύρα, από ηελ απνζήθε ηνπο, παξάηεξα θαη εμεπηειηζηηθά, κνπ παίξλνπλ ην ζνπηηέλ
γηαηί, ιέεη, «απαγνξεύεηαη» λα ην θνξάσ ζηελ απνκόλσζε γηαηί ιέεη, δήζελ κπνξεί λα…απηνθηνλήζσ κ’ απηό,
κνπ δίλνπλ παπνύηζηα κεγαιύηεξν κέγεζνο απ’ ην δηθό κνπ θαη πεξπαηάσ ζαλ παιηάηζνο θαη κε νδεγνύλ ζην
θαξκαθείν. Εθεί, κε βάδνπλ λα θαζίζσ ζε γπλαηθνινγηθή θαξέθια θαη ε δεζκνθύιαθαο βάδεη ην δάρηπιό ηεο
ζην αηδνίν κνπ κέζα ζηνλ θόιπν. ΢ηελ ζπλέρεηα ππνρξενύκαη λα νπξήζσ κπξνζηά ζηελ δεζκνθύιαθα γηα λα
θάλνπλ ην λαξθσηέζη.

126
Μηα θνξά, ζην ραξηί πνπ ήηαλ ηνπνζεηεκέλν ζηελ γπλαηθνινγηθή θαξέθια όπνπ κ’ έβαιαλ λα θάηζσ είδα κία
ηξίρα από πξνεγνύκελε εξεπλεζείζα. Η απνζηείξσζε ζηα εξγαιεία ηνπο είλαη θάηη πνπ ελίνηε ζπκνύληαη. ΢ε
άιιεο βάδνπλ δηαζηνιείο θαη ζθνπξηαζκέλνπο, πνιιέο θνξέο, ηνπο βάδνπλ ην δάρηπιό ηνπο θαη ζπγρξόλσο
πηέδνπλ πξνο ηνλ νξζό ή θαη από επάλσ ζηε βνπβσληθή ρώξα ζε ζεκείν πνπ ε θξαηνύκελε λα πνλάεη. Σα
εηξσληθά ζρόιηα θαη ηα ζόθηλ «αζηεηάθηα» ησλ δεζκνθπιάθσλ δελ ιείπνπλ από ην «ξεπεξηόξηό» ηνπο…

Πξνζθάησο πνπ αξλήζεθα ηελ θνιπηθή έξεπλα θαη από ηνλ γπλαηθνιόγν, δηόηη αλεμαξηήηνπ κνξθώζεσο,
εηδηθεύζεσο θαη κνξθσηηθνύ επηπέδνπ ην λα ζνπ ρώλεη ν θαζείο ηα δάρηπιά ηνπ είλαη ηνπιάρηζηνλ «απξεπέο»,
ζα έιεγα, θαη δεηνύζα ππεξερνγξάθεκα, κε απείιεζαλ όηη ζα κε δέζνπλ όιε λύρηα κε ηε ρεηξνπέδα ζην
θάγθειν θαη απηή ηελ απεηιή ζπγθεθξηκέλα ηελ μεζηόκηζε ε δεζκνθύιαθαο πνπ ηειεί ρξέε…λνζνθόκαο ζην
Καηάζηεκα Κξάηεζεο Γπλαηθώλ Ειεώλα Θεβώλ (Κ.Κ.Γ.Ε.Θ.) Γθαβάλα ΢ηέια παξνπζία ηεο ππαξρηθύιαθα
΢ακπάλε ΢σηεξίαο, κνπ είπε πσο αθνύ είκαη θξαηνύκελε πξέπεη λα δερηώ ηελ θνιπηθή θη απηή πνπ δελ είλαη,
είλαη «άιιν πξάκα». Ελ νιίγνηο απηό πνπ κνπ είπαλ θαη ιέλε είλαη όηη αθνύ είκαη θξαηνύκελε πξέπεη λα κνπ
θάλνπλ όηη ζέινπλ θαη λα κελ αληηδξάσ.

Με νδήγεζαλ ζηελ ππνδηεπζύληξηα Καθξίηζα Αγιατα, ε νπνία κνπ είπε πσο αθνύ αξλνύκαη ηελ θνιπηθή
έξεπλα όηη βξεζεί από λαξθσηηθά ζηελ θπιαθή ζα ην ρξεώζεη ζ’ εκέλα θαη πσο ζα κε θξαηήζεη πνιιέο εκέξεο
ζηελ απνκόλσζε.
Όηαλ ηεο δήηεζα λα κνπ θάλεη ππεξερνγξάθεκα δηόηη δελ αληέρσ άιιν απηόλ ηνλ βηαζκό ηεο θνιπηθήο κνπ
είπε πσο δελ έρεη απηή ηε δπλαηόηεηα. Σεο απάληεζα όηη δελ είκαη ππνρξεσκέλε λα πιεξώλσ εγώ ηε δηθή ηνπο
αλεπάξθεηα θαη κε νδήγεζαλ ζηελ απνκόλσζε όπνπ νύησο ή άιισο ζα κε νδεγνύζαλ, θάλνληαο θνιπηθή ή κε.

΢ηελ απνκόλσζε κε έθιεηζαλ ζ’ εάλ θειί όπνπ έπξεπε λα ρηππάσ ην θνπδνύλη γηα λα’ ξζεη ε δεζκνθύιαθαο λα
κνπ αλνίμεη λα πάσ ζηελ κία ηνπαιέηα πνπ είλαη θνηλή γηα όιεο ηηο θξαηνύκελεο ζηνλ ρώξν απηόλ θαη
παξαθνινπζνύκελε από θάκεξα.

Σελ ώξα ηεο αθόδεπζεο ζε παξαθνινπζεί ε δεζκνθύιαθαο από ηελ θάκεξα θη όηαλ δεη ηα πεξηηηώκαηά ζνπ
ηόηε ηεο δεηάο ηελ άδεηα λα ηξαβήμεηο θαδαλάθη.

Εθηόο ηνπ όηη είκαη αλαγθαζκέλε λα θάλσ ηελ αλάγθε κνπ κπξνζηά ζε δεζκνθύιαθα είκαη ππνρξεσκέλε λα
θάλσ 8 αθνδεύζεηο γηα λα κε βγάινπλ από ηελ απνκόλσζε αιιά θη απηό, πάιη,
εμαξηάηαη από ηηο δηαζέζεηο ηνπο.

Οη πεξηζζόηεξεο θξαηνύκελεο αλαγθάδνληαη λα παίξλνπλ θαζαξηηθό γηα λα επηηύρνπλ απηέο ηηο θελώζεηο θαη
αξθεηέο θνξέο είηε δελ έξρεηαη ε δεζκνθύιαθαο λα ηνπο αλνίμεη ηελ πόξηα είηε είλαη άιιε θξαηνύκελε ζηελ
ηνπαιέηα θαη ζηελ θπξηνιεμία ελεξγνύληαη επάλσ ηνπο. Δελ είλαη ιίγεο νη θνξέο πνπ θάπνηεο δεζκνθύιαθεο ηηο
εμεπηειίδνπλ γηαηί ελεξγήζεθαλ επάλσ ηνπο ή ηνπο ιέλε απεηιεηηθά όηη «εδώ είλαη Θήβα θαη ην θνπδνύλη γηα
λα παο ηνπαιέηα ζα ην ρηππάο όηαλ έρεηο κεγάιε αλάγθε», ηελ νπνηά «κεγάιε αλάγθε» ηελ θξίλεη ε
δεζκνθύιαθαο ή ηεο ιέλε κε δπζθνξία «πάιη ηνπαιέηα ζέιεηο;» θαη άιαι ηέηνηα κε αλείπσηε απαλζξσπηά θαη
ζαδηζκό.

Μνπ έρεη ζπκβεί λα κε κνπ αλνίγεη ε δεζκνθύιαθαο ηελ πόξηα ηνπ θειηνύ γηα λα πάσ ζηελ ηνπαιέηα θαη
αλγθαδόκνπλ λα νπξώ ζε πιαζηηθό κπνπθάιη λεξνύ θαη αξγόηεξα λα έρσ πξόβιεκα κε ην έληεξό κνπ από ηελ
ζπγθξάηεζε ησλ θνπξάλσλ. ΢ην ηέινο, έθηαζα ζην ζεκείν λα θισηζάσ ηελ πόξηα ηνπ θειηνύ γηα λα κνπ
αλνίμεη, λα κνπ θέξεηαη πξνθιεηηθά θαη ππνηηκεηηθά θαη επεηδή ηελ απνθάιεζα «θόηα» έγξαςε κία ςεπδή
αλαθνξά (ε θα Δαληειίδνπ Υαξίθιεηα εη΄λαη ε ελ ιόγσ δεζκνθύιαθαο) ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ αξρηθύιαθα
Γαιάλε Θσάλλε πνπ ήηαλ ππεξεζία εθείλε ηελ εκέξα θαη ζε απηόλ αλαθεξόηαλ ε θα Δαληειίδνπ, κε πέξαζα
πεηζαξρηθό θη ν ππνηειήο ζε απηνύο, εηζαγγειέαο Πξαζζάο Γεώξγηνο κε ηηκώξεζε κε πεηζαξρηθή πνηλή
εγθιεηζκνύ ζε θειί ηεο απνκόλσζεο γηα πέληε κέξεο κε, επηπξνζζέησο παξάλνκε, ζηέξεζε θαθέ, ηζηγάξνπ θαη
ηειεθώλνπ.

127
Πεηζαξρηθό ην νπνίν παξαγξάθεηαη ζε δπν ρξόληα πξάγκα πνπ ζεκαίλεη πσο εθηόο ηνπ καξηπξίνπ πνπ ππέζηελ
δελ ζα απνθπιαθηζζώ κε πθ’ όξσλ απόιπζε, δελ ζα πάξσ άδεηα θαη νη άξξσζηνη γνλείο κνπ θαη ε 21ρξνλε
θόξε κνπ ζα πεξηκέλνπλ πνιύ γηα λα κε δνπλ θαη λα ηνπο ζηεξίμσ.

Όια απηά ζπλέβεζαλ ζηε γπλαηθεία θπιαθή Κνξπδαιινύ, αιιά απηνί νη θύξηνη ππεξεηνύλ ζήκεξα ζηε Θήβα
όπσο θαη ν αξρηθπιαθεύσλ Κνξάθεο Παλαγηώηεο, ν νπνίνο ζηελ εδώ απνκόλσζε ηεο Θήβαο κνπ είπε πσο
παξ’ όιεο ηηο 8 θελώζεηο θιπ δηθαηνύηαη «βάζεη ηνπ εζσηεξηθνύ θαλνληζκνύ» λα κε θξαηήζεη έμη εκέξεο ζηελ
απνκόλσζε. Ο εζσηεξηθόο θαλνληζκόο δελ γξάθεη θάηη ηέηνην, αληίζεηα ιέεη πσο ε ηξηήκεξε θξάηεζε ζηελ
απνκόλσζε γίλεηαη κ’ εληνιή εηζαγγειέα θαη παξαηείλεηαη εθόζνλ έρνπλ βξεζεί απαγνξεπκέλεο νπζίεο ζην
ζώκα ηνπ θξαηνύκελνπ θαη δελ κπνξνύλ λα αθαηξεζνύλ…

Μπάλην δελ κπνξείο λα θάλεηο ζηελ απνκόλσζε –εηδηθό ρώξν θξάηεζεο ηνλ νλνκάδνπλ ιεο θαη αιιάδνληαο
όλνκα ζε θάηη παύεη θαη ε θξίθε- γηαηί όηαλ ηύρεη λα έρεη δεζηό λεξό δελ είλαη εθεί ε δεζκνθύιαθαο θαη όηαλ
είλαη εθεί κπνξεί λα ζε βγάιεη από ην θειί γηα λα θάλεηο κπάλην, ην λεξό λα είλαη θξύν θαη λα επηκέλεη πσο
είλαη δεζηό βγάδνληάο ζε ηξειή.

Όηαλ θαη αλ θάλεηο κπάλην ζε παξαηεξεί. Έηζη, κέλνπκε ρσξίο κπάλην γηα 7 κέξεο θαη άλσ. Καθέ, λεξό
ππνρξενύζαη λα παξαγγείιεηο κόλν από ην θαθελείν ηεο θπιαθήο ην νπνίν ιεηηνπξγεί γηα ηνπο δεζκνθύιαθεο
θαη δνπιεύνπλ ζε απηό θξαηνύκελεο. Σελ ηειεπηαία θνξά πνπ θξαηήζεθα ζηελ απνκόλσζε πιήξσζα 20 επξώ
ζην θαθελείν. Με απηά ηα ρξήκαηα κπνξνύζα λα πεξάζσ πεξίπνπ είθνζη κέξεο αγνξάδνληαο θαθέ, δάραξε θιπ
ελώ ηα πιήξσζα κέζα ζε πέληε κέξεο. Αιιά εδώ ε δηαρείξηζε ησλ ρξεκάησλ καο εμαξηάηαη από ηηο νξέμεηο ηεο
ππεξεζίαο ηνπ Κ.Κ.Γ.Ε.Θ.

Όηαλ ινηπόλ, απνθαζίζνπλ νη αζύδνηνη βαζαληζηέο καο λα καο βγάινπλ από ηελ απνκόλσζε πξέπεη λα
πεξάζνπκε ην ίδην καξηύξην ηεο ζσκαηηθήο έξεπλαο θαη ηεο θνιπηθήο εηζβνιήο. Απηό ην ίδην καξηύξηνη ηεο
έξεπλαο κπνξεί αλά πάζα ζηηγκή λα κνπ ην θάλνπλ θαη ζην ζάιακν, όπνπ κέλσ, όηαλ ππάξρεη ππόλνηα γηα
ύπαξμε απαγνξεπκέλσλ νπζηώλ. Μπαίλνπλ κέζα ζην ζάιακν, καο μππλάλε, καο θάλνπλ ζσκαηηθή θαη θνιπηθή
έξεπλα, καο βγάδνπλ έμσ από ηνλ ζάιακν θαη αλαθαηεύνπλ όια καο ηα πξάγκαηα πεηώληαο ηα θάησ. Μεηά
ράλνπκε πξάγκαηα καο γηαηί ηα πεηάλε ή ηα παίξλνπλ θαη πξέπεη λα ηαθηνπνηήζνπκε νιόθιεξν ην ζάιακν γηα
λα κπνξέζνπκε λα θνηκεζνύκε…

Κάπνηε ήκνπλ άλζξσπνο κε όλεηξα, κε όξεμε γηα κάζεζε, κε θεξδνθόξα επηρείξεζε, κε όξεμε γηα δεκηνπξγία.
΢ήκεξα, όινο απηόο ν πόλνο, ε θαθνπνίεζε, ν βηαζκό ηνπ ζώκαηνο θαη ηεο ςπρήο πνπ έρσ ππνζηεί κε θάλνπλ
λα νλεηξεύνκαη πσο ηνπο ζθνηώλσ όινπο απηνύο πνπ πιεξώλνληαη γηα λα βαζαλίδνπλ αδύλακνπο αλζξώπνπο.

΢θίγγνληαο ηα δόληηα ζηγνςηζπξίδσ «και για το πείσμα σας, γοσρούνια, θα αντέτω» ειπίδνληαο λα έξζεη
θάπνηα κέξα πνπ ζα ζηακηήζνπλ λα απιώλνπλ ηα βξώκηθα, δηεζηξακκέλα ρέξηα ηνοπ επάλσ ζε αδύλακνπο
αλζξώπνπο. Σν μέξσ πσο ν θόζκνο δελ αιιάδεη, ΜΕΣΑΡΡΤΘΜΘΖΕΣΑΘ, όκσο, θηάλεη λα κελ αδηαθνξνύκε.

Πνηέ δελ πξόθεηηαη λα μεπεξάζσ

ηα όζα ππέζηελ θαη ππόθεηκαη κεζα ζηε θπιαθή.

Γθνπιηώλε Καηεξίλα
(ΣνγξάκκαηεοΚαηεξίλαοΓθνπιηώλε.Athttp://athens.idymedia.org/front.php3?lang=el&article)

΢πκπεξαζκαηηθά, θάλνπκε ιφγν γηα κηα Γηθαηνζχλε πνπ αζζελεί, γηα θπιαθέο πνπ ιεηηνπξγνχλ σο θπηψξηα
εγθιήκαηνο θαη απνζήθεο ςπρψλ. Ζ απνηπρία ελφο νιφθιεξνπ ζπζηήκαηνο είλαη εκθαλέζηαηε ηφζν απφ ηα
ακεηάβιεηα πνζνζηά εγθιεκαηηθφηεηαο φζν θαη απφ ηελ επηζηξνθή ησλ θξαηνπκέλσλ ζηε θπιαθή. «΢ηελ

128
ηζηνξία ηεο θνηλσλίαο, ε νξγάλσζε ηεο Δθδίθεζεο κε ην φλνκα «Γηθαηνζχλε» είλαη ζπλψλπκν ηνπ θξάηνπο, ην
έλα είλαη πξνυπφζεζε ηνπ άιινπ, γελλήζεθαλ καδί, άλζεζαλ καδί θαη είλαη θαηαδηθαζκέλα λα εμαθαληζζνχλ
καδί. (…)Οπσζδήπνηε θάζε θνηλσλία πνπ ζα βαζηδφηαλ ζε κηα θαιχηεξε νηθνλνκία απφ ηε δηθή καο, ζα
θαηέιεγε ζην ζπκπέξαζκα φηη είλαη αλφεην λα δηαηεξνχκε νπνηνλδήπνηε ζσθξνληζηηθφ ζεζκφ. (…) Δίλαη
αλαπφθεπθην- θαη δελ κπνξεί παξά λα είλαη έηζη: ε θπιαθή ζθνηψλεη ζε έλαλ άλζξσπν θάζε ηδηφηεηα πνπ ηνλ
βνεζά λα πξνζαξκφδεηαη φζν ην δπλαηφλ θαιχηεξα ζηε δσή ηεο θνηλφηεηαο. Σνλ θαζηζηά ην είδνο ηνπ
αλζξψπνπ πνπ ζα μαλαγπξίζεη αλαπφθεπθηα εθεί κέζα γηα λα πεξάζεη φιε ηελ ππφινηπε δσή ηνπ ζε έλαλ
απφ εθείλνπο ηνπο πέηξηλνπο ηάθνπο πάλσ ζηνπο νπνίνπο είλαη ραξαγκέλα ηα εμήο: «΢σθξνληζηηθφ θαη
Αλακνξθσηηθφ Ίδξπκα.» ((Κξνπόηθηλ 2002: ζει.39)

Δλ θαηαθιείδη, ΋ρη ζηα εηδηθά θειηά ή ζηνπο ζηελνχο δηαδξφκνπο ζαλάηνπ. ΋ρη ζην ζπλερέο «θάγθεια- πφξηεο-
θάγθεια- πφξηεο» θαη ζηηο εζσζηξεθείο θαηαζθεπέο. ΋ρη ζηνπο θιεηδσκέλνπο 4 ή 5 αλζξψπνπο ζε θειηά γηα
έλα άηνκν (επί 14 ψξεο ηελ εκέξα). ΋ρη ζηηο θπιαθνππφιεηο θαη ζηα ζθεληθά ηξφκνπ. Απφ ζεζκηθή άπνςε
πξέπεη ζπλεπψο: Σνλ θαλνληζκφ θπιαθψλ λα εθδίδεη ην Τπνπξγηθφ ΢πκβνχιην θαη φρη ν αξκφδηνο ππνπξγφο.
΢ηε ζχληαμε ηνπ εζσηεξηθνχ θαλνληζκνχ λα εθθξάδεηαη θαη λα ιακβάλεηαη ππφςε ε γλψκε ησλ θξαηνπκέλσλ
δηφηη είλαη νη κφλνη αξκφδηνη λα θαηαζέζνπλ ηελ πξαγκαηηθή θαηάζηαζε σο πξνο ηηο «ειεπζεξίεο ηνπο». Σνλ
έιεγρν εθαξκνγήο ηνπ Δζσηεξηθνχ Καλνληζκνχ λα αλαιάβεη ν Γηθαζηήο Έθηηζεο Κπξψζεσο θαη φρη ν
Δηζαγγειέαο, είλαη θάπνηα πξψηα κέηξα πνπ κπνξνχλ λα ιεθζνχλ γηα ην ππάξρνλ ζσθξνληζηηθφ ζχζηεκα.

Ο νπζηαζηηθφο ζσθξνληζκφο ζα ζεκαίλεη θαη ην ζηφρν ηεο επαλέληαμεο ηνπ αηφκνπ ζηελ θνηλσλία, ηελ
ελαξκφληζή ηνπ ζην ζχλνιν θαη ηα θίλεηξα πνπ ζα ηνπ δνζνχλ ψζηε λα κελ μαλαγπξίζεη ζηνλ πξφηεξν
παξαβαηηθφ βίν ηνπ θαη ελ ηέιεη πίζσ ζην ζσθξνληζηηθφ ίδξπκα. Υξεηάδεηαη έλα πνιηηηθφ ζχζηεκα λα
αλαγλσξίδεη θαη ζηελ πνξεία λα ζεξαπεχεη ηηο ηπρφλ ςπρηθέο θαη λνεηηθέο δηαηαξαρέο ησλ κειψλ ηνπ, λα
κεξηκλά απηά κε ηηο θαηάιιειε ζηήξημε, ηελ ηαηξηθή θαη επηζηεκνληθή θξνληίδα θαη λα θξνληίδεη λα ηα
παξαδίδεη ζηελ θνηλσλία ζαλ πνιίηεο ίζνπο πξνο ίζνπο κε ηα ππφινηπα κέιε.

«(…)Θα πξφηεηλα ηελ ηνπνζέηεζε ελφο Πεζηαιφηζη (1746-1827) ζηε ζέζε ηνπ δηεπζπληνχ θάζε θπιαθήο.
Αλαθέξνκαη ζηνλ κεγάιν Διβεηφ παηδαγσγφ ν νπνίνο έπαηξλε εγθαηαιειεηκκέλα παηδηά θαη ηα έθαλε ζσζηνχο
πνιίηεο. Θα πξφηεηλα, επίζεο, ζηελ ζέζε ησλ ζεκεξηλψλ δεζκνθπιάθσλ αληί πξψελ ζηξαηησηηθνχο θαη
αζηπλνκηθνχο λα ηνπνζεηνχζακε 60 Πεζηαιφηζη. Αιιά ζα κε ξσηήζεηε: «Πνπ ζα ηνπο βξνχκε;»- εχινγν ην
εξψηεκα. Ο κεγάινο Διβεηφο δάζθαινο ζίγνπξα ζα αξληφηαλ λα γίλεη δεζκνθχιαθαο, θπξίσο επεηδή ε αξρή
θάζε θπιαθήο είλαη ιαλζαζκέλε, αθνχ ζηεξεί ζηνλ άλζξσπν ηελ ειεπζεξία ηνπ. ΋ηαλ ζηεξείο ζε έλαλ
άλζξσπν ηελ ειεπζεξία ηνπ, δελ ηνλ θάλεηο θαιχηεξν, θαιιηεξγείο θαζ’ έμηλ εγθιεκαηίεο.» (Ό.π. ςελ.41)

Καη απηφ ζεκαίλεη ην κάηαην ηεο χπαξμεο ησλ θπιαθψλ. ΢ε έλα πνιηηηθφ ζχζηεκα πνπ ζα έρεη ζαλ επίθεληξφ
ηνπ ηνλ άλζξσπν θαη φρη ην θέξδνο, πνπ ζα έρεη παηάμεη θάζε εθκεηάιιεπζε, αληζφηεηα θαη αδηθία, ηφηε απηφ ην
ζχζηεκα δελ ζα ρξεηάδεηαη ηα θειηά. Θα είλαη έλα ζχζηεκα πνπ ζα κπνξεί λα θάλεη ιφγσ γηα Γηθαηνζχλε θαη
θξάηνο δηθαίνπ. Σα κέιε ηεο ζα δνπλ ελαξκνληζκέλα κεηαμχ ηνπο αθνχ δελ ζα έρνπλ θάπνην ιφγν δηακάρεο.
Αληίζεηα ζα είλαη αιιειέγγπνη κεηαμχ ηνπο θαη ζα πνξεχνληαη κε ζηφρν ηελ εχξπζκε ιεηηνπξγία θαη αλάπηπμε
ηεο θνηλσλίαο, γεγνλφο πνπ θαηαδεηθλχεη πσο κηα θνηλσλία πνπ έρεη πςψζεη ηείρε, θξαγκνχο θαη θάγθεια, πνπ
ζηέιλεη ηα κέιε ηεο ζε θειηά, δελ κπνξεί λα θάλεη ιφγν γηα επεκεξία, πξφνδν θαη αλάπηπμε.
Άμην επίζεο είλαη λα αλαθεξζεί είλαη πσο νη θξαηνχκελνη ησλ θπιαθψλ δελ ηηκσξνχληαη θαη δελ θξαηνχληαη
κε ζηφρν ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ αηηηψλ αιιά εμαηηίαο ηεο ίδηαο ηεο πξάμεο, παξακέλνληαο θαη ζπληεξψληαο
ηηο γελεζηνπξγέο αηηίεο απηήο. Πην ζπγθεθξηκέλα, δελ δηαρσξίδνληαη απηνί πνπ δηέπξαμαλ έγθιεκα εμαηηίαο ηεο
ρξήζεο λαξθσηηθψλ νπζηψλ θαη αιθνφι, πξνθεηκέλνπ λα ζεξαπεπηνχλ απφ ηνπο αξκφδηνπο γηαηξνχο, φπσο
θαη απηνί πνπ εγθιεκάηεζαλ εμαηηίαο δηαλνεηηθψλ θαη ςπρηθψλ δηαηαξαρψλ. Σν ίδην ηζρχεη γηα φζνπο δηέπξαμαλ
θφλν, ιεζηεία, ζσκαηηθέο βιάβεο. Γελ δίλεηαη ιχζε, δελ ζεξαπεχεηαη ε αηηία πνπ ηνπο νδήγεζε ζην έγθιεκα
θαη ηνλ εγθιεηζκφ, δελ ηνπο δίλνληαη θαηλνχξηεο επθαηξίεο, νχηε θαη επθαηξίεο γηα κηα θαηλνχξηα θαη θαιχηεξε
δσή γηα ηνπο ίδηνπο θαη γηα ην πεξηβάιινλ ηνπο. Καη νη αηηίεο είλαη ίδηεο θαη ζηαζεξέο, νη επθαηξίεο γηα ην
έγθιεκα επίζεο, θαη νη ζπλζήθεο ρεηξφηεξεο αθνχ ππάξρεη θαη ην ζηίγκα ηνπ θπιαθηζκέλνπ θαη ε
εληαηηθνπνίεζε ηεο αδηθίαο θαη ηεο πεξηζσξηνπνίεζεο εμαηηίαο ηεο θπιαθήο. ΢πλεπψο φηαλ έλαο θφζκνο,
απηφο ησλ θπιαθψλ, θέξεηαη ρεηξφηεξα απφ ηνλ έμσ θφζκν πνπ νδήγεζε ην άηνκν ζην ίδξπκα δελ είλαη
ζθφπηκν λα αλακέλνπκε λα θαξπνθνξήζεη ν ζσθξνληζκφο. ΋ζν είλαη δσληαλφ ην πνιηηηθφ εθείλν ζχζηεκα ην
νπνίν, θαπειεχεηαη θαη γθξεκίδεη ηα φλεηξα ησλ αλζξψπσλ, πνπ δελ ηνπο αθήλεη λα δήζνπλ ηε δσή πνπ

129
ζέινπλ κε ηηο δηθέο ηνπο απνθιεηζηηθά επηινγέο, κε ηα αγαζά πνπ ηνπο αλήθνπλ θαη ηνπο αμίδνπλ, ηφζν ηα θειηά
ζα είλαη γεκάηα, ηφζν ε αληζφηεηα θαη ε αδηθία ζα δηαησλίδνληαη θαη ζα θπξηαξρνχλ.

130
14.ΔΓΚΛΖΜΑΣΟΛΟΓΗΑ ΢ΤΓΚΡΟΤ΢Ζ΢

Σν 1938,ν Thorsten Sellin παξνπζίαζε κηα ζεσξία εγθιεκαηνινγίαο πνπ εζηίαδε ζηε ζχγθξνπζε ησλ
θαλφλσλ ζπκπεξηθνξάο. Πξφθεηηαη γηα πνιηηηζηηθνχο θαλφλεο πνπ απαηηνχλ απφ νξηζκέλνπο ηχπνπο
αλζξψπσλ λα ελεξγήζνπλ κε νξηζκέλνπο ηξφπνπο ζε νξηζκέλεο πεξηζηάζεηο. ΢ηηο απιέο, νκνηνγελείο
θνηλσλίεο, πνιινί απφ απηνχο ηνπο θαλφλεο ζπκπεξηθνξάο ζεζπίδνληαη ζην λφκν θαη αληηπξνζσπεχνπλ
πξαγκαηηθά κηα ζπλαίλεζε ζηελ θνηλσλία. Αιιά ζηηο πην ζχλζεηεο θνηλσλίεο, ζα ππάξμεη επηθάιπςε θαη
αληίθαζε κεηαμχ ησλ θαλφλσλ ζπκπεξηθνξάο ησλ δηαθνξεηηθψλ πνιηηηζηηθψλ νκάδσλ. Ο Sellin θαζφξηζε ηηο
αξρηθέο πνιηηηζηηθέο ζπγθξνχζεηο σο εθείλεο πνπ εκθαλίδνληαη κεηαμχ δχν δηαθνξεηηθψλ πνιηηηζκψλ θαη ζα
κπνξνχζαλ λα εκθαληζηνχλ ζηηο παξακεζφξηεο πεξηνρέο κεηαμχ δχν δηαθνξεηηθψλ πνιηηηζκψλ, ζηελ
πεξίπησζε ηεο απνίθηζεο, φηαλ επεθηείλνληαη νη λφκνη ελφο πνιηηηζκνχ ζην έδαθνο άιινπ, ζηελ πεξίπησζε
ηεο κεηαλάζηεπζεο, φηαλ θηλνχληαη ηα κέιε κηαο πνιηηηζηηθήο νκάδαο ζην έδαθνο άιιεο. Οη δεπηεξνβάζκηεο
πνιηηηζηηθέο ζπγθξνχζεηο εκθαλίδνληαη φηαλ εμειίζζεηαη έλαο εληαίνο πνιηηηζκφο ζε δηαθνξεηηθέο ππννκάδεο,
πνπ θάζε κηα έρεη ηνπο θαλφλεο ζπκπεξηθνξάο ηεο ψζπνπ ηειηθά ζηνπο λφκνπο λα επηθξαηεί ν θπξίαξρνο
πνιηηηζκφο.
Δίθνζη έηε αθφηνπ έγξαςε ν Sellin, ν George B. Vold παξνπζίαζε κηα ζεσξία ζχγθξνπζεο πνπ βαζίζηεθε ζε
κηα θνηλσληθή άπνςε δηαδηθαζίαο ζηελ θνηλσλία σο ζπιινγή ησλ νκάδσλ πνπ δηαηήξεζαλ ηε ζπλνρή ζε κηα
δπλακηθή ηζνξξνπία ηεο αληίζηαζεο ησλ ελδηαθεξφλησλ θαη ησλ πξνζπαζεηψλ ηεο νκάδαο. Οη νκάδεο ζηελ
θνηλσλία ιίγν πνιχ ζπλερψο αγσλίδνληαη λα δηαηεξήζνπλ, ή λα βειηηψζνπλ ηε ζέζε ηνπο ζε κηα ηξέρνπζα
αιιειεπίδξαζε θαη έλαλ αληαγσληζκφ κε άιιεο νκάδεο. Απηέο νη θνηλσληθέο δηαδηθαζίεο αιιειεπίδξαζεο
δξνπλ κέζσ ησλ πνηθίισλ εηδψλ δχζθνιεο ξχζκηζεο ζε κηα ιίγν πνιχ ζηαζεξή ηζνξξνπία ησλ δπλάκεσλ, ηελ
απνθαινχκελε θνηλσληθή ηάμε ή θνηλσληθή νξγάλσζε. Ζ θνηλσληθή ηάμε επνκέλσο δελ απεηθνλίδεη κηα
ζπλαίλεζε κεηαμχ ησλ νκάδσλ, αιιά απεηθνλίδεη αλη' απηνχ ηε δχζθνιε ξχζκηζε ησλ πνιιψλ νκάδσλ κε
πνηθίιεο δπλάκεηο θαη δηαθνξεηηθά ελδηαθέξνληα.
Ζ ζχγθξνπζε είλαη επνκέλσο, κηα απφ ηηο θχξηεο θαη νπζηαζηηθέο θνηλσληθέο δηαδηθαζίεο ηεο θνηλσλίαο. Απηή ε
θνηλσληθή άπνςε δηαδηθαζίαο ησλ αλζξψπηλσλ θνηλσληψλ ζπλδέεηαη κε κηα άπνςε ηεο αλζξψπηλεο θχζεο
πνπ ππνζηεξίδεη φηη νη άλζξσπνη έρνπλ πιήξσο πεξηιεθζεί ζηελ νκάδα ησλ νπνίσλ νη δσέο είλαη θαη έλα
κέξνο θαη έλα πξντφλ ησλ ελψζεσλ ηεο νκάδαο ηνπο. Ζ νκάδα δηακνξθψλεηαη φηαλ έρνπλ νη άλζξσπνη ηα
θνηλά ελδηαθέξνληα θαη ηηο θνηλέο αλάγθεο πνπ κπνξνχλ θαιχηεξα λα πξναρζνχλ κέζσ ηεο ζπιινγηθήο
ελέξγεηαο. Οη λέεο νκάδεο δηακνξθψλνληαη ζπλερψο θαζψο λέα ελδηαθέξνληα πξνθχπηνπλ, θαη νη ππάξρνπζεο
νκάδεο απνδπλακψλνπλ θαη εμαθαλίδνληαη φηαλ δελ έρνπλ πιένλ έλαλ ζθνπφ λα εμππεξεηνχλ. Οη νκάδεο
γίλνληαη απνηειεζκαηηθέο κνλάδεο δξάζεο κέζσ ηεο θαηεχζπλζεο θαη ηνπ ζπληνληζκνχ ησλ δξαζηεξηνηήησλ
ησλ κειψλ ηνπο, θαη κπαίλνπλ ζε ζχγθξνπζε ε κηα κεηά ηελ άιιε σο ελδηαθέξνληα θαη ζθνπνί πνπ ηείλνπλ
λα επηθαιχςνπλ, λα θαηαπαηήζνπλ ν έλαο ηνλ άιιν, θαη γίλνληαη αληαγσληζηηθνί. Ζ ζχγθξνπζε κεηαμχ ησλ
νκάδσλ ηείλεη λα αλαπηχμεη θαη λα εληείλεη ηελ πίζηε ησλ κειψλ κηαο νκάδαο ζηηο αληίζηνηρεο νκάδεο.
Πξφθεηηαη γηα ζπγθξνχζεηο ηδηαίηεξα νξαηέο ζηε λνκνζεηηθή πνιηηηθή, ε νπνία είλαη θαηά έλα κεγάιν κέξνο
ζέκα ζπκβηβαζκνχ ηεο αληίζηαζεο ησλ ελδηαθεξφλησλ. Αιιά νη ζπγθξνχζεηο νη ίδηεο ππάξρνπλ ζηελ θνηλφηεηα
θαη ζηελ θνηλσλία πνιχ πξηλ λα γίλνπλ νξαηέο ζηε λνκνζεηηθή πνιηηηθή. Γεδνκέλνπ φηη νη νκάδεο ζηελ
θνηλσλία παξαηάζζνληαη ε κηα ελάληηα ζηελ άιιε, θάζε κηα επηδηψθεη ηε βνήζεηα ηνπ νξγαλσκέλνπ θξάηνπο
γηα λα ηηο βνεζήζεη λα ππεξαζπίζνπλ ηα δηθαηψκαηά ηνπο θαη λα πξνζηαηεχζνπλ ηα ζπκθέξνληά ηνπο απφ ηηο
αληηηηζέκελεο νκάδεο. Απηή ε γεληθή θαηάζηαζε ηεο ζπγθξνπζηαθήο νκάδαο δίλεη αθνξκή γηα ηελ αλάγθε
χπαξμεο ελφο λφκνπ. Ο κέγηζηνο αξηζκφο ςεθνθνξηψλ ζηε λνκνζεηηθή δηαδηθαζία ζα θαζνξίζεη εάλ ζα
ππάξμεη ή φρη έλαο λένο λφκνο γηα λα πξνσζήζεη ηα ζπκθέξνληα ηεο κηαο νκάδαο θαη γηα λα παξαθσιχζεη θαη
λα ζπγθξαηήζεη ηα ζπκθέξνληα άιισλ νκάδσλ. Μφιηο πεξάζνπλ ην λέν λφκν, εθείλνη πνπ αληέηαμαλ ην λφκν
ζην λνκνζεηηθφ ζψκα είλαη πηζαλφηεξν λα ηνλ παξαβηάζνπλ, δεδνκέλνπ φηη ππεξαζπίδεη ηα ζπκθέξνληα θαη
ηνπο ζθνπνχο πνπ είλαη ζε ζχγθξνπζε κε ηνπο δηθνχο ηνπο. Δθείλνη πνπ πξνψζεζαλ ην λφκν, αληίζεηα, είλαη
πηζαλφηεξν λα ηνλ ππαθνχζνπλ θαη λα απαηηήζνπλ λα ηνλ επηβάινπλ νη αληηπξνζσπείεο πνηληθήο δηθαηνζχλεο
ελάληηα ζηνπο παξαβάηεο, δεδνκέλνπ φηη ν λφκνο ππεξαζπίδεη ηα ζπκθέξνληα θαη ηνπο ζθνπνχο πνπ θξαηνχλ
ην ζχλνιν αγαπεκέλν.

131
 Με άιια ιφγηα, εθείλνη πνπ παξάγνπλ ηηο λνκνζεηηθέο πιεηνςεθίεο θεξδίδνπλ ηνλ έιεγρν ηεο δχλακεο ηεο
πνηληθήο δηθαηνζχλεο ηνπ θξάηνπο θαη απνθαζίδνπλ ηηο πνιηηηθέο πνπ θαζνξίδνπλ πνηνο είλαη πηζαλφ λα
θαζνξηζηεί επίζεκα θαη λα ππνβιεζεί ζε επεμεξγαζία σο εγθιεκαηίεο. Καηά ζπλέπεηα νιφθιεξε ε δηαδηθαζία
ηεο παξαγσγήο λφκνπ, ηεο θαηαπάηεζεο ησλ λφκσλ, θαη ηεο επηβνιήο ηνπο, απεηθνλίδεη άκεζα ηηο βαζηέο θαη
ζεκειηψδεηο ζπγθξνχζεηο κεηαμχ ησλ ελδηαθεξφλησλ ηεο νκάδαο θαη ησλ γεληθφηεξσλ πξνζπαζεηψλ κεηαμχ
ησλ νκάδσλ γηα ηνλ έιεγρν ηεο αζηπλνκηθήο δχλακεο ηνπ θξάηνπο. ΢ε εθείλε ηελ έθηαζε, ν Vold πεξηέγξαςε
ηελ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά σο ζπκπεξηθνξά ηεο δχλακεο ηεο κεηνλνηηθήο νκάδαο πνπ δελ έρεη ηελ
ηθαλνπνηεηηθή δχλακε λα πξνσζήζεη θαη λα ππεξαζπίζεη ηα ζπκθέξνληα θαη ηνπο ζθνπνχο ηεο ζηε λνκνζεηηθή
δηαδηθαζία
Γέθα ρξφληα αξγφηεξα, θαη κεηά απφ ζεηξά θνηλσληθφ-πνιηηηθψλ εμειίμεσλ πνπ έιαβαλ ρψξα ζην ακεξηθαληθφ
έδαθνο, πνιινί άλζξσπνη ήξζαλ λα ππνζηεξίμνπλ ην επηρείξεκα ηνπ Volds φηη ην έγθιεκα είλαη ε
ζπκπεξηθνξά ησλ νκάδσλ δχλακεο ηεο κεηνλφηεηαο. Απηή ε αληίιεςε έθεξε μαθληθά ηε ζεσξία ζχγθξνπζεο
ζηελ πξψηε γξακκή ηεο εγθιεκαηνινγίαο, θαη ηξεηο ζεκαληηθέο ζεσξίεο ζχγθξνπζεο δεκνζηεχζεθαλ ζε ηξία
δηαδνρηθά έηε.
Σν 1969, ν Austin Turk πξφηεηλε κηα ζεσξία ηεο πνηληθνπνίεζεο πνπ πξνζπάζεζε λα πεξηγξάςεη ηνπο φξνπο
θάησ απφ ηνπο νπνίνπο νη δηαθνξέο κεηαμχ ησλ αξρψλ θαη ησλ ζεκάησλ ζα νδεγήζνπλ πηζαλψο ζε
ζχγθξνπζε, θαη ηνπο φξνπο θάησ απφ ηνπο νπνίνπο ε πνηληθνπνίεζε ζα εκθαληζηεί πηζαλψο θαηά ηε δηάξθεηα
ηεο ζχγθξνπζεο. Τπνζηήξημε φηη ε νξγάλσζε θαη ε εθιέπηπλζε θαη ησλ αξρψλ θαη ησλ ζεκάησλ έρνπλ
επηπηψζεηο ζηελ πηζαλφηεηα ηεο ζχγθξνπζεο κεηαμχ ηνπο. Ζ νξγάλσζε είλαη κηα πξνυπφζεζε γηα ηελ
επίηεπμε θαη ηε δηαηήξεζε ηεο δχλακεο θαη ε ζχγθξνπζε είλαη πηζαλφηεξε φηαλ νξγαλψλνληαη ηα ζέκαηα.
Λακβάλνληαο ππφςε φξνπο πνπ έρνπλ επηπηψζεηο ζηελ πηζαλφηεηα ηεο ζχγθξνπζεο κεηαμχ ησλ αξρψλ θαη
ησλ ζεκάησλ ζπδήηεζε ηνπο φξνπο θάησ απφ ηνπο νπνίνπο ε ζχγθξνπζε είλαη πηζαλφηεξν λα νδεγήζεη ζηελ
πνηληθνπνίεζε ησλ ζεκάησλ. Ο αξρηθφο παξάγνληαο ππνζηεξίδεη, ζα είλαη ε έλλνηα πνπ ε απαγνξεπκέλε
πξάμε ή ε ηδηφηεηα έρεη γηα εθείλνπο πνπ επηβάιινπλ ην λφκν (ηελ αζηπλνκία, ηνπο εηζαγγειείο, θαη ηνπο
δηθαζηέο). Μέρξη ην ζεκείν πνπ απηνί νη αλψηεξνη ππάιιεινη βξίζθνπλ ηελ πξάμε απαγνξεπκέλε, είλαη πηζαλά
εθεί ηα είλαη πςειά πνζνζηά ζχιιεςεο, πςειά πνζνζηά θαηαδηθαζηηθήο απφθαζεο, θαη νη απζηεξέο
πξνηάζεηο.
Ο δεχηεξνο παξάγνληαο ζα είλαη ε ζρεηηθή δχλακε απηψλ πνπ επηβάιινπλ θαη απηψλ πνπ αληηζηέθνληαη θαη
γεληθά, ε πνηληθνπνίεζε ζα είλαη κέγηζηε φηαλ έρνπλ νη επηβάιινληεο ηε κεγάιε δχλακε θαη ν αληηζηεθφκελνο
είλαη νπζηαζηηθά αλίθαλνο. Ο ηξίηνο παξάγνληαο είλαη απηφ πνπ απνθάιεζε ξεαιηζκφ ησλ θηλήζεσλ
ζχγθξνπζεο, θαη αθνξά ην πψο πηζαλά κέηξα πνπ ιακβάλνληαη απφ ηα ζέκαηα ή ηηο αξρέο κπνξνχλ λα
βειηηψζνπλ ηε δπλαηφηεηα γηα ηελ επηηπρία ηνπο. Με ξεαιηζηηθέο θηλήζεηο ζχγθξνπζεο απφ ην θάζε κέξνο ζα
ηείλνπλ λα απμήζνπλ ηελ πνηληθνπνίεζε, ε νπνία είλαη έλα κέηξν ζχγθξνπζεο κεηαμχ ησλ δχν νκάδσλ.
Σν 1970, ν Richard Quinney δεκνζίεπζε ηελ δηθή ηνπ ζεσξία ηεο θνηλσληθήο πξαγκαηηθφηεηαο ηνπ
εγθιήκαηνο. Βαζηδφκελνο ζηελ νκάδα ηεο ζεσξίαο ηεο ζχγθξνπζεο ηνπ Vold, ππνζηεξίδεη φηη ε λνκνζεηηθή
δηαδηθαζία πνπ θαζνξίδεη ην πνηληθφ δίθαην θαη ηε δηαδηθαζία πνηληθήο δηθαηνζχλεο εκθαλίδεηαη ζε έλα πνιηηηθφ
πιαίζην ζην νπνίν ηα άηνκα θαη νη νκάδεο αθνινπζνχλ ηα δηθά ηνπο ζπκθέξνληα. Αιιά φπνπ ν Vold εζηίαζε
ζηηο ζπγθξνχζεηο κεηαμχ ησλ νξγαλσκέλσλ ελδηαθεξφκελσλ νκάδσλ, ν Quinney ζπδήηεζε γηα ηηο
ζπγθξνχζεηο κεηαμχ ησλ ηκεκάησλ ηεο θνηλσλίαο ηα νπνία ππνζηεξίδνπλ πσο νη άλζξσπνη κνηξάδνληαη ηηο
ίδηεο ηηκέο, ηνπο θαλφλεο, θαη ηνπο ηδενινγηθνχο πξνζαλαηνιηζκνχο, αιιά δελ νξγαλψλνληαη πξνο ππεξάζπηζε
εθείλσλ ησλ θνηλσληψλ. Μεξηθά ηκήκαηα, φπσο ε επηρείξεζε θαη ε εξγαζία, έρνπλ νξγαλσζεί ζηηο
ελδηαθεξφκελεο νκάδεο γηα πνιιά έηε, αιιά άιια ηκήκαηα, φπσο νη γπλαίθεο, νη θησρνί άλζξσπνη, θαη νη
νκνθπιφθηινη, έρνπλ νξγαλσζεί πξφζθαηα.
Τπάξρνπλ επίζεο ηκήκαηα ηεο θνηλσλίαο πνπ έρνπλ κφλν ηελ ειάρηζηε νξγάλσζε, φπσο νη λένη, θαη ηα
ηκήκαηα πνπ δελ έρνπλ νπζηαζηηθά θακία νξγάλσζε, φπσο νη θπιαθηζκέλνη θαη δηαλνεηηθά άξξσζηνη. Λφγσ
απηήο ηεο δηαθνξάο, ρξεζηκνπνηεί ηε ζεσξία ζχγθξνπζεο γηα λα εμεγήζεη ην έγθιεκα ζπλνιηθά. Ο Vold
απέθιεηζε ηηο παξάινγεο πξάμεηο εγθιεκαηηθήο θχζεο πνπ είλαη αξθεηά αλεμάξηεηεο απφ νπνηαδήπνηε κάρε
κεηαμχ ησλ δηαθνξεηηθψλ ελδηαθεξφκελσλ νκάδσλ ζηελ νξγαλσκέλε θνηλσλία. Ο Quinney, ζα θξαηνχζε ηνπο
παξάινγνπο αλζξψπνπο πνπ αληηπξνζσπεχνπλ έλα ηκήκα ηεο θνηλσλίαο κε θνηλέο ηηκέο, ηνπο θαλφλεο, θαη
ηνπο ηδενινγηθνχο πξνζαλαηνιηζκνχο, αθφκα θη αλ απηφ ην ηκήκα δελ νξγαλψλεηαη ζε νπνηαδήπνηε
ελδηαθεξφκελε νκάδα. ΢ηεξηγκέλνο ζηε δηαθνξηθή ζεσξία έλσζεο ηνπ Surtherland, ππνζηήξημε φηη ηα
δηαθνξεηηθά ηκήκαηα ηεο θνηλσλίαο έρνπλ ηα δηαθνξεηηθά θαλνληζηηθά ζπζηήκαηα θαη ηα δηαθνξεηηθά ζρέδηα

132
ησλ ζπκπεξηθνξψλ, ηα νπνία καζαίλνληαη ζηηο θνηλσληθέο θαη ζηηο πνιηηηζηηθέο ηνπνζεηήζεηο ηνπο. Ζ
πηζαλφηεηα ηα άηνκα ζα παξαβηάζνπλ ην πνηληθφ δίθαην εμαξηάηαη, ζε κεγάιν βαζκφ απφ πφζε δχλακε θαη
επηξξνή έρνπλ ηα ηκήκαηά ηνπο ζηε ζέζπηζε θαη ηελ επηβνιή ησλ πνηληθψλ δηθαίσλ. ΢ηα ηζρπξφηεξα ηκήκαηα
ηεο θνηλσλίαο, νη άλζξσπνη είλαη ζε ζέζε λα ελεξγήζνπλ ζχκθσλα κε ηα θαλνληζηηθά πξφηππα θαη ηα
ζπκπεξηθνξηζηηθά ζρέδηά ηνπο ρσξίο παξαβίαζε ηνπ λφκνπ. Αιιά φηαλ νη άλζξσπνη ζηα ιηγφηεξν ηζρπξά
ηκήκαηα θάλνπλ ην ίδην πξάγκα, νη ελέξγεηέο ηνπο θαζνξίδνληαη λφκηκα θαη ππνβάιινληαη ζε επεμεξγαζία
επίζεκα φπσο νη εγθιεκαηηθέο.
Σέινο, ν Quinney ππνζηήξημε φηη νη ζπιιήςεηο ηνπ εγθιήκαηνο δεκηνπξγνχληαη θαη επηθνηλσλνχλ σο ηκήκα
ηεο πνιηηηθήο δηαδηθαζίαο ησλ ηδηαίηεξσλ ζπλφισλ ηηκψλ θαη ζπκθεξφλησλ. Οη ζπιιήςεηο ηνπ εγθιήκαηνο πνπ
πξνσζνχληαη απφ ηα άηνκα θαη ηηο νκάδεο κε πνιιή δχλακε, ζπρλά γίλνληαη απνδεθηέο επξέσο σο λφκηκεο
απφ ηνπο άιινπο αλζξψπνπο ζηελ θνηλσλία. Ζ θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα γηα ην έγθιεκα είλαη φηη ηα ηζρπξά
άηνκα θαη νη νκάδεο πξνσζνχλ ηηο ηδηαίηεξεο ζπιιήςεηο ηνπ εγθιήκαηνο πξνθεηκέλνπ λα λνκηκνπνηεζεί ε αξρή
ηνπο θαη λα ηνπο επηηξαπεί λα πξαγκαηνπνηήζνπλ ηηο πνιηηηθέο ζην φλνκα ηνπ θνηλνχ θαινχ πνπ πξνσζεί
πξαγκαηηθά ηα κφλα ελδηαθέξνληά ηνπο.
Σν 1971, νη Chambliss θαη Seidman δεκνζίεπζαλ κηα αλάιπζε ηεο ζχγθξνπζεο ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ
΢πζηήκαηνο Πνηληθήο Γηθαηνζχλεο πνπ ηηηινθνξήζεθε απφ ην λφκν, ηελ ηάμε, θαη ηνπο ηζρπξνχο. Απηνί νη
ζπληάθηεο ζεκεηψλνπλ πσο ε ζπλαίλεζε θαη νη ζεσξίεο ζχγθξνπζεο παξέρνπλ ξηδηθά ηηο δηαθνξεηηθέο
εθδφζεηο γηα ην πψο ην ΢χζηεκα Πνηληθήο Γηθαηνζχλεο ιεηηνπξγεί πξαγκαηηθά. Δμέηαζαλ ηελ θαζεκεξηλή
ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο πξνθεηκέλνπ λα θαζνξηζηεί πνηεο απφ ηηο δχν ζεσξίεο είλαη ζσζηέο. ΢πγθεθξηκέλα,
επηδίσμαλ λα αλαθαιχςνπλ εάλ ε δχλακε ηνπ θξάηνπο (φπσο ελζσκαηψλεηαη ζην ΢χζηεκα Πνηληθήο
Γηθαηνζχλεο) είλαη έλα νπδέηεξν πιαίζην αμίαο κέζα ζην νπνίν ε ζχγθξνπζε κπνξεί λα επηιπζεί εηξεληθά, ή
εάλ ε δχλακε ηνπ ίδηνπ ηνπ θξάηνπο είλαη ην θχξην βξαβείν κέζα ζηε δηαξθή ζχγθξνπζε ηεο θνηλσλίαο. Ζ
δηαδηθαζία πνηληθήο δηθαηνζχλεο αξρίδεη κε ηε λνκνζεηηθή δξαζηεξηφηεηα ηεο παξαγσγήο λφκνπ. Ζ ζεσξία
ζπλαίλεζεο πεξηγξάθεη απηήλ ηελ δηαδηθαζία σο κειέηε ελφο έζλνπο, φπνπ νχηε ηνπηθνί ζθνπνί, νχηε νη
ηνπηθέο πξνθαηαιήςεηο θαζνδεγνχλ ην θνηλφ θαιφ.
Οη Chambliss θαη Seidman δηαηεξνχλ ην "φζν πςειφηεξε είλαη κηα νκάδα, ε πνιηηηθή θαη νηθνλνκηθή ζέζε ηεο,
ηφζν κεγαιχηεξε είλαη ε πηζαλφηεηα φηη νη απφςεηο ηεο ζα απεηθνληζηνχλ ζηνπο λφκνπο." ΢ηε ζπλέρεηα,
εζηίαζαλ ζηηο απνθάζεηο Δθεηείσλ πνπ έρνπλ ηελ επίδξαζε ηεο δεκηνπξγίαο ηνπ λφκνπ. Απηέο είλαη
απνθάζεηο ζε πεξηπηψζεηο πξνβιήκαηνο φπνπ θαλέλαο λφκνο δελ ηζρχεη ζαθψο ή πνχ πεξηζζφηεξνη απφ
έλαο λφκνη θαίλνληαη λα ηζρχνπλ. Σα εθεηηθά δηθαζηήξηα ζεσξνχληαη ην φξγαλν ην νπνίν ε θνηλσλία ιαηξεχεη
γηα ηελ ηδέα ηεο αμίαο ηεο νπδεηεξφηεηάο ηνπ. Αξρηθά νη δηθαζηέο αλαθέξζεθαλ ζην θπζηθφ λφκν γηα λα
ππνζηεξίμνπλ ηηο απνθάζεηο ηνπο ζε πεξηπηψζεηο πξνβιήκαηνο, αιιά έγηλε αξγφηεξα πξνθαλέο φηη ν θπζηθφο
λφκνο ελζσκάησζε πξαγκαηηθά ηηο πξνζσπηθέο ηηκέο ηνπο. Αξγφηεξα, νη λνκηθνί κειεηεηέο θαηέιεμαλ ζην
ζπκπέξαζκα φηη νη απνθάζεηο Δθεηείσλ πξέπεη αλαπφθεπθηα λα βαζηζηνχλ ζηηο θξίζεηο αμίαο γηα απηφ πνπ
είλαη θαιχηεξν γηα ηελ θνηλσλία.
΢πλεπψο, νη δηθαζηέο πξέπεη λα ζηεξηρζνχλ ζηηο πξνζσπηθέο αμίεο ηνπο φηαλ ιακβάλνπλ ηηο απνθάζεηο ζε
πεξηπηψζεηο πξνβιήκαηνο. Οη Chambliss θαη Seidman δίλνπλ έλαλ αξηζκφ αηηηψλ γηαηί νη πξνζσπηθέο αμίεο
ησλ εθεηηθψλ δηθαζηψλ λα είλαη πξνζαλαηνιηζκέλεο πξσηίζησο ζηα πινχηε θαη φρη ζηε θηψρεηα. ΋πσο νη
καζεηέο ηνπ λφκνπ, νη εθεηηθνί δηθαζηέο εθηελέζηεξα εθπαηδεχνληαη απφ ηε κέζνδν ηνπ casebook (εγρεηξίδην
πνπ ρξεζηκνπνηείηαη απφ ηνπο καζεηέο ησλ ζρνιείσλ ηνπ λφκνπ), ην νπνίν εζηηάδεη ζηα δεηήκαηα πνπ
πξνθχπηνπλ ζε πξψηκεο δηθαζηηθέο ππνζέζεηο. Απηά ηα δεηήκαηα ζρεηίδνληαη θπξίσο κε ηηο αλάγθεο θαη ηηο
αλεζπρίεο ηνπ πινχηνπ. Χο λένη δηθεγφξνη, νη κειινληηθνί εθεηηθνί δηθαζηέο ηείλνπλ λα εζηηάδνπλ ζε ππνζέζεηο
πνπ πεξηιακβάλνπλ ηνλ πινχην, απφ εθείλνπο ηνπο πειάηεο πνπ είλαη ηθαλνί λα πιεξψλνπλ πςειά λνκηθά
έμνδα. ΋πσο νη πξνζσξηλνί δηθαζηέο, νη κειινληηθνί εθεηηθνί δηθαζηέο έρνπλ επηηχρεη κηα πεξίνπηε θνηλσληθά
ζέζε κε ηνλ πινχην θαη ηε δχλακε.
Ζ πξνψζεζε ησλ πξνζσξηλψλ δηθαζηψλ ζην εθεηηθφ επίπεδν είλαη αλαπφθεπθηα δεκέλε κε ηνλ έλα ή ηνλ
άιιν ηξφπν κε ηελ πνιηηηθή πξφνδν, έηζη νη πξνζσξηλνί δηθαζηέο νη νπνίνη δηαπξαγκαηεχνληαη θαηάιιεια ηελ
πνιηηηθή δχλακε είλαη πεξηζζφηεξν πηζαλφ λα πξνάγνληαη. Έηζη, ππάξρνπλ πνιχ ιεπηέο πηέζεηο ζηελ
ελζάξξπλζε ησλ εθεηψλ δηθαζηψλ γηα λα εμεηάζνπλ πξνζεθηηθά ηα δεηήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε δχλακε θαη
ηνπο πινχζηνπο αλζξψπνπο. Σελ ίδηα ψξα, ππάξρνπλ νξγαλσκέλεο πηέζεηο γηα λα πεξηνξίζνπλ ην πνζφ
πξνζθπγήο ζην δηθαζηήξην πξηλ ην δηθαζηήξην λα απνηξέςεη ηελ ππεξθφξησζε ηεο ιίζηαο. Απηέο νη πηέζεηο,
καδί κε ηνλ παξάγνληα φηη νη πεξηπηψζεηο ησλ εθεηψλ εμαξηψληαη ελ κέξεη απφ ηε δπλαηφηεηα ηνπ
θαηεγνξνπκέλνπ λα πιεξψζεη γηα ην θφζηνο ηεο πξνζθπγήο, ζεκαίλεη πσο ε πιεηνςεθία ησλ πεξηπηψζεσλ
ηνπ λφκνπ αλεζπρεί γηα δεηήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κφλν κε ηνλ πινχην θαη ηε δχλακε θαηαιήγνληαο έηζη ζην

133
ζπκπέξαζκα φηη νη απνθάζεηο ησλ εθεηηθψλ δηθαζηψλ ζπληξηπηηθά απεηθνλίδνπλ ηηο αλάγθεο θαη ηηο επηζπκίεο
απηψλ.
Δμεηάδνληαο κέξα κε ηε κέξα ηε ιεηηνπξγία ησλ αληηπξνζσπεηψλ ηεο δηθαηνζχλεο γηα λα δνπλ αλ νη
επηδξάζεηο επεξεάδνπλ ηηο απφςεηο ησλ ζεσξηψλ ζπλαίλεζεο ή ζχγθξνπζεο εζηίαζαλ ζηε γξαθεηνθξαηηθή
θχζε εθείλσλ ησλ νξγαλψζεσλ θαη ησλ ζπλδέζεψλ ηνπο κε ηελ πνιηηηθή δνκή. Οη επηδξάζεηο ηεο επηβνιήο
ηνπ λφκνπ, φπσο φιεο νη θπζηθέο γξαθεηνθξαηηθέο ιεηηνπξγίεο, ηείλνπλ λα εμεηάδνληαη ζε ζπκπεξηθνξέο
αληηθαηάζηαζεο ηνπ ζηφρνπ επεηδή νη αληηπξνζσπίεο ηεο δχλακεο ηνπ λφκνπ εμαξηψληαη απφ πνιηηηθέο
νξγαλψζεηο γηα ηνπο πφξνπο ηνπο, κπνξνχλ λα κεγηζηνπνηήζνπλ ηα θέξδε ηνπο θαη λα ειαρηζηνπνηήζνπλ ηηο
ηάζεηο ηνπο εάλ πξννδεχζνπλ εθείλνη νη νπνίνη είλαη πνιηηηθά αδχλακνη θαη δηαθεχγνπλ εθείλνη νη νπνίνη είλαη
πνιηηηθά δπλαηνί. ΢πκπεξαίλνπλ πσο ¨ίζσο είλαη αλακελφκελν νη αληηπξνζσπίεο ηεο δχλακεο ηνπ λφκνπ λα
επεμεξγάδνληαη δπζαλάινγα ηνλ πςειφ αξηζκφ ησλ πνιηηηθά αδχλακσλ θαη αλίζρπξσλ, ελψ ζα αγλννχλ ηηο
παξαβηάζεηο εθείλσλ κε δχλακε¨. ΢πλεπψο εμαηηίαο ηεο εκπινθήο ησλ ζπκθεξφλησλ ηεο θάζε νκάδαο ν
λφκνο δελ ζα ιεηηνπξγεί κε ηνλ ίδην ηξφπν γηα φινπο αιιά κε βάζεη ηε δχλακε πνπ έρεη ζηα ρέξηα ηεο ε θάζε
νκάδα.

Σν 1976, ν Donald Black δεκνζίεπζε κηα θνηλσληνινγηθή ζεσξία κε ηίηιν ¨Ζ ζπκπεξηθνξά ηνπ Νφκνπ¨, ζηελ
νπνία πξνζπάζεζε λα εμεγήζεη ηελ παξαιιαγή ζηελ πνζφηεηα θαη ηνλ ηχπν ηνπ λφκνπ. Τπνζηεξίδεη φηη ε
δπλαηφηεηα ηνπ λφκνπ (π.ρ. ν θπβεξλεηηθφο θνηλσληθφο έιεγρνο) πνηθίιιεη ζε ρξφλν θαη κέξνο- π.ρ. ππάξρεη
πεξηζζφηεξε δπλαηφηεηα ηνπ λφκνπ ζε θάπνηνπο θαηξνχο θαη ηφπνπο θαη ιηγφηεξε ζε άιινπο. Αλαθεξφκελνο
ζην έγθιεκα, παξήγαγε κηα ζχιιεςε, απνθαζίδνληαο λα δηψμεη, λα θαηαδηθάζεη θάπνηνλ ζηε θπιαθή, θαη
θάπνηνλ ζε ζάλαην γηα λα εθθξάζεη ηηο κεγαιχηεξεο δπλαηφηεηεο ηνπ λφκνπ αγλνψληαο φκσο ηηο ιηγφηεξεο. Ο
Black ζπλήζσο ζπδεηά γηα ηνλ πνηληθφ λφκν, ν νπνίνο επηβάιιεηαη ελάληηα ζε έλαλ παξαβάηε. Αιιά ν λφκνο
κπνξεί επίζεο λα είλαη αληηζηαζκηζηηθφο, ζηνλ νπνίν ηα ζχκαηα απαηηνχλ πιεξσκή γηα ηελ επηδηφξζσζε ηεο
δεκηάο πνπ έγηλε.
Δμεξεπλεί πέληε θνηλσληθέο δηαζηάζεηο ηεο θνηλσληθήο δσήο- ηε ζηξσκαηνπνίεζε, ηε κνξθνινγία, ηνλ
πνιηηηζκφ, ηελ νξγάλσζε, θαη ηνλ θνηλσληθφ έιεγρν. Ζ ζηξσκαηνπνίεζε είλαη ε ¨θάζεηε απφζηαζε ηεο
ξχζκηζεο κεηαμχ αλζξψπσλ θαη θνηλσλίαο¨ θαη είλαη ε θαιχηεξε κέηξεζε απφ ηε δηαθνξά ζηελ αλάπηπμε ηνπ
πινχηνπ αλάκεζα ζε θάζε άηνκν θαη νκάδεο θαη θάζε άιιν πξφζσπν ή νκάδα, ή απφ ηε δηαθνξά κεηαμχ ησλ
ρακειφηεξσλ θαη πςειφηεξσλ επηπέδσλ πινχηνπ. Ζ κνξθνινγία είλαη ε νξηδφληηα πηπρή ηεο θνηλσληθήο δσήο,
ε δηαλνκή ησλ αηφκσλ ζε ζρέζε κε ηνπο άιινπο, πνπ πεξηιακβάλεη ην δηαρσξηζκφ ηεο εξγαζίαο, ησλ δηθηχσλ
ηεο αιιειεπίδξαζεο, θαη νινθιήξσζεο. Ο πνιηηηζκφο είλαη ε ζπκβνιηθή πηπρή ηεο δσήο, πνπ πεξηιακβάλεη
εθθξάζεηο ηνπ ηη είλαη αιεζηλφ, θαιφ θαη σξαίν, παξαδείγκαηα είλαη ε επηζηήκε, ε ηερλνινγία, ε πίζηε, ε
καγεία θαη ε παξάδνζε. Ο πνιηηηζκφο πεξηιακβάλεη ηελ αηζζεηηθή δσή φισλ ησλ εηδψλ, ηηο θαιέο ηέρλεο,
φπσο ε πνίεζε θαη ε δσγξαθηθή, ην ληχζηκν, ηελ αξρηηεθηνληθή, αθφκα θαη ηηο ηέρλεο ηεο καγεηξηθήο.
Ζ νξγάλσζε είλαη ¨ε εηαηξηθή πηπρή ηεο θνηλσληθήο δσήο, ε ηθαλφηεηα γηα ηε ζπιινγηθή δξάζε¨. Σειηθά, ν
θνηλσληθφο έιεγρνο είλαη ε θαλνληζηηθή πηπρή ηεο θνηλσληθήο δσήο, απηφο πνπ θαζνξίδεη ηηο απαληήζεηο ζηελ
εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά. Ο λφκνο είλαη ν θνηλσληθφο έιεγρνο αιιά έηζη είλαη ε εζηκνηππία, ε ζπλήζεηα, ε
εζηθή, ε γξαθεηνθξαηία, θαη ε επεμεξγαζία ησλ δηαλνεηηθψλ αζζελεηψλ. Γηα ηνλ Black, θάλνληαο ιφγσ γηα
δηαζηξσκάησζε, απηφο πνπ είλαη ζηελ πςειφηεξε θιίκαθα έρεη ηε δπλαηφηεηα λα έρεη ζηε δηάζεζή ηνπ ην λφκν
επθνιφηεξα θαη ζηελ εμππεξέηεζή ηνπ επίζεο. Δλ ζπλερεία, πηζηεχεη πσο ν λφκνο είλαη πεξηζζφηεξν ρξήζηκνο
ζε άηνκα κε έιιεηςε νηθεηφηεηαο κεηαμχ ηνπο θαη πσο εμαξηάηαη άκεζα απφ ηνλ πνιηηηζκφ θαη ηελ εθπαίδεπζε.
Δπίζεο ζρεηίδεηαη κε ηελ νξγάλσζε ησλ αηφκσλ θαη θαη’ επέθηαζε ησλ θνηλσληψλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ν Black
αλαθέξεη ην παξάδεηγκα ηεο δηθαζηηθήο δηακάρεο αλάκεζα ζε κηα εηαηξεία θαη έλαλ πνιίηε εζηηάδνληαο ζηνλ
ηξφπν κε ηνλ νπνίν ν λφκνο ζα ρξεζηκνπνηεζεί. Οη πξνηάζεηο απηέο ζρεηίδνληαη κε ηηο θπξψζεηο ησλ
παξαβαηψλ ηνπ ιεπθνχ πεξηιαίκηνπ. Έηζη ζπκπεξαίλεη πσο ν λφκνο είλαη πεξηζζφηεξν ρξήζηκνο εθεί φπνπ νη
ηχπνη θνηλσληθνχ ειέγρνπ είλαη αδχλακνη. Αθνινχζσο, ζπζηήλεη ηξεηο ηχπνπο πνιηηηθήο κεηαξξχζκηζεο γηα λα
κεηψζεη ηελ θνηλσληθή παξαιιαγή ζηνλ λφκν: λνκηθνί ζπλεηαηξηζκνί, αλαζηξέςηκε θνηλσληθνπνίεζε
(desocialization) ηνπ λφκνπ, θαη ε έλδεηα ηνπ λφκνπ. ΢ηελ πξψηε κεηαξξχζκηζε, νη άλζξσπνη ζα
πξνζρσξήζνπλ ζηνπο επηδνηνχκελνπο λνκηθνχο ζπλεηαηξηζκνχο γηα λα κεηψζνπλ ηα πιενλεθηήκαηα ηεο
εηαηξίαο ζην λνκηθφ ζχζηεκα. Κάζε ζπλεηαηξηζκφο ζα απνηειείηαη απφ κηα πνηθηιία αλζξψπσλ έηζη νη ζρέζεηο
κεηαμχ ησλ ίδησλ ησλ ζπλεηαηξηζκψλ ζα είλαη ζρεηηθά ίζε.
Ο άηππνο θνηλσληθφο έιεγρνο ίζσο έξρεηαη πεξίπνπ κέζα απφ ηνπο ζπλεηαηξηζκνχο, φπσο εθείλνη νη νπνίνη
αηηηνινγνχλ ηελ νκάδα ησλ λφκσλ πνπ θνζηίδνπλ αθξηβά θαη ίζσο λα απνβάιινληαη. Φπζηθά, απηφ επίζεο ζα
κπνξνχζε λα δνπιέςεη γηα λα δηαησλίζεη ηηο θνηλσληθέο παξαιιαγέο ζην λφκν αλ ηα άηνκα είλαη γξήγνξα ζην
λα απνβάιινπλ ηα αλεπηζχκεηα πξφζσπα. Ζ δεχηεξε αλαζεψξεζε ηνπ Black ζα έθηηαρλε ηελ θνηλσληθή

134
πιεξνθνξία ζρεηηθά κε ηνπο παξαβάηεο, κε δηαζέζηκε φκσο γηα ηνπο δξάζηεο ηνπ ζπζηήκαηνο πνηληθήο
δηθαηνζχλεο πνπ ρεηξίδνληαλ ηηο πεξηπηψζεηο. Γηα παξάδεηγκα, ζηνπο ελφξθνπο δελ ζα επηηξεπφηαλ ζηελ
πξαγκαηηθφηεηα λα βιέπνπλ ηνπο παξαβάηεο, ηνπο κάξηπξεο ή ηα ζχκαηα. ΋ιεο νη θαηαζέζεηο ζα κπνξνχζαλ
λα γίλνπλ ειεθηξνληθά, έηζη ε επίδξαζε ζα απνγχκλσλε ηα θνηλσληθά ραξαθηεξηζηηθά φπσο ε δηαιεθηηθή ή ε
εθπαίδεπζε.
Ζ ηξίηε πξφηαζε ηνπ Black είλαη λα ¨δηαθφςεη¨ ηνλ λφκν. Βαζηθά ππνζηεξίδεη πσο εάλ ν λφκνο έρεη κφλν
ειάρηζηνπο απνγπκλσκέλνπο πφξνπο, ηφηε νη άλζξσπνη ζα εζηίαδαλ ζην λα ζηεξηρηνχλ ζε άιινπο
κεραληζκνχο γηα ηελ εμέηαζε κε ηε ζχγθξνπζε, φπσο ην ςήθηζκα ηεο ζχγθξνπζεο. Ζ ζεσξία ηνπ Black δελ
αλαθέξεηαη πνηέ σο ζπγθξνπζηαθή. Απηφ ζπκβαίλεη γηα ηνπιάρηζηνλ δχν ιφγνπο. Πξψηνλ ν Black απιά
ζεκεηψλεη ηηο πξνηάζεηο ηνπ σο θαζαξά θνηλσληνινγηθνχο λφκνπο, ρσξίο λα θαηαινγίδεη ην θάζε θίλεηξν σο
αηνκηθφ ή δνκηθφ. Ζ ζπγθξνπζηαθή ζεσξία πξνζηαηεχεη ηα ελδηαθέξνληα απφ ηελ πεξηζζφηεξε δχλακε.
Γεχηεξνλ, ε ζεσξία ηνπ Black είλαη πεξηζζφηεξν επξχηεξε απφ ηε ζπγθξνπζηαθή ζεσξία. Ζ ζπγθξνπζηαθή
ζεσξία γεληθά αλαθέξεηαη ζηηο ζρέζεηο δχλακεο, εθηηκψληαο φηη ε ζεσξία ηνπ Black αλαθέξεηαη ζηηο δηαθνξέο
πέξα απφ ηνπο ηχπνπο θνηλσληθψλ ζρέζεσλ, πνπ θάπνηνη πεξηιακβάλνπλ ηε δχλακε θαη άιινη φρη.
Αθνινχζσο πξαγκαηνπνηήζεθε κηα πξνζπάζεηα φιεο νη ζεσξίεο ζχγθξνπζεο λα ελζσκαησζνχλ ζε κηα θαη
σο εθ ηνχηνπ, ε ζεσξία απηή παξάρζεθε απφ ηηο ζεσξίεο ησλ Vold, Quinney, Chambliss θαη Seidman. Απηή ε
έλσζε μεθίλεζε κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο θνηλσληθήο δνκήο θαη επεηδή ζπλδπάδεη θαη ζπζρεηίδεη ηε ζεσξία ηεο
εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο κε ηε ζεσξία ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ εγθιεκαηηθνχ λφκνπ, απηή ε ζεσξία
πεξηγξάθεηαη σο ¨ελνπνηεκέλε ζεσξία ηνπ εγθιήκαηνο¨.
Αξρηθά ζπλαληάκε ηηο αμίεο θαη ηα ελδηαθέξνληα ζηηο ζχλζεηεο θνηλσλίεο. Οη αμίεο ηνπ πξνζψπνπ (π.ρ. ηα
πηζηεχσ ζρεηηθά κε ην ηη είλαη θαιφ, ζσζηφ, θαη δίθαην ή ηειηθά ζπγρσξεηέν) θαη ηα ελδηαθέξνληα (π.ρ. ηηο
αληακνηβέο θαη ηη νθέιε) είλαη γεληθά δηακνξθσκέλα απφ ηηο ζπλζήθεο ζηηο νπνίεο ην άηνκν δεη. Οη ζχλζεηεο,
πςειά δηαθνξνπνηεκέλεο θνηλσλίεο απνηεινχληαη απφ αλζξψπνπο πνπ δνπλ ππφ πνιχ δηαθνξεηηθέο
ζπλζήθεο. Παξ’ φια απηά κέζα ζηελ εζηθή ζπλζεηφηεηα θαη ηε δηαθνξεηηθφηεηα ηεο θνηλσλίαο, νη άλζξσπνη
έρνπλ δηαθνξεηηθέο θαη ζπγθξνπφκελεο αμίεο θαη ελδηαθέξνληα. ΢ην πιαίζην ησλ ζρεδίσλ δξάζεο, ηα άηνκα
ηείλνπλ λα δξνπλ κε ηξφπνπο πνπ είλαη ζπλεπήο κε ηηο αμίεο ηνπο θαη ηα ελδηαθέξνληά ηνπο. Απηφ ζεκαίλεη,
πσο ηείλνπλ λα δξνπλ κε ηξφπνπο πνπ λνκίδνπλ πσο είλαη θαινί ζσζηνί θαη δίθαηνη, ή ηειηθά ζπγρσξεηένη.
Δπίζεο ηείλνπλ λα δξνπλ κε ηξφπνπο γηα ηα πξνζσπηθά νθέιε. ΋ηαλ νη αμίεο θαη ηα ελδηαθέξνληα
ζπγθξνχνληαη, νη άλζξσπνη ηείλνπλ λα ξπζκίδνπλ ηηο αμίεο ηνπο θαη λα έξρνληαη ζε γξακκή κε ηα ελδηαθέξνληά
ηνπο.
Με ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ, νη άλζξσπνη ηείλνπλ λα πηζηεχνπλ πσο νη δξάζεηο ησλ πξνζσπηθψλ ηνπο
νθειψλ είλαη αιήζεηα θαιέο, ζσζηέο, θαη δίθαηεο, ή ηειηθά ζπγρσξεηέεο. Δπεηδή νη ζπλζήθεο ηεο δσήο θάπνηνπ
ηείλνπλ λα απνηεινχλ ζρεηηθά ηα δείγκαηα κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ, νη άλζξσπνη ηείλνπλ λα αλαπηχζζνπλ
ηα ζρεηηθά δείγκαηα δξάζεο ησλ πξνζσπηθψλ ηνπο νθειψλ θαη απηψλ πνπ πηζηεχνπλ πσο είλαη θαιφ, ζσζηφ,
θαη δίθαην, ή ηειηθά ζπγρσξεηέν. ΢ην πιαίζην ηεο ζέζπηζεο εγθιεκαηηθψλ λφκσλ, ε ζέζπηζε απηψλ, είλαη
κέξνο ηεο γεληθήο λνκνζεηηθήο πξνφδνπ ηεο ζχγθξνπζεο θαη ηνπ ζπκβηβαζκνχ ζηελ νπνία νξγαλψλνληαη νη
νκάδεο (θαη, ζε πνιχ ιηγφηεξν βαζκφ, ηδηψηεο) θαη πξνζπαζνχλ λα πξνάγνπλ θαη λα ππεξαζπηζηνχλ ηηο αμίεο
θαη ηα ελδηαθέξνληά ηνπο.
΢πγθεθξηκέλνη εγθιεκαηηθνί λφκνη ζπλήζσο αληηπξνζσπεχνπλ ηνλ ζπλδπαζκφ ησλ αμηψλ θαη ησλ
ελδηαθεξφλησλ πνιιψλ δηαθνξεηηθψλ νκάδσλ απ’ φηη νη αμίεο θαη ηα ελδηαθέξνληα κηαο ηδηαίηεξεο νκάδαο.
Δληνχηνηο, νη ζπνπδαηφηεξεο πνιηηηθέο νκάδεο θαη ε νηθνλνκηθή δχλακε, ν πεξηζζφηεξν εγθιεκαηηθφο λφκνο
γεληθά, ηείλεη λα αληηπξνζσπεχεη ηηο αμίεο θαη ηα ελδηαθέξνληα ηεο νκάδαο. Παξ’ φια απηά, γεληθά, νη
ζπνπδαηφηεξεο πνιηηηθέο νκάδεο θαη ε νηθνλνκηθή νκάδα είλαη ιηγφηεξν πηζαλφ λα παξαβίαδαλ ηνλ εγθιεκαηηθφ
λφκν θαη αληίζηξνθα. Καη ηέινο, ζην πιαίζην ηεο επηβνιήο ησλ εγθιεκαηηθψλ λφκσλ, ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο
πνιηηηθήο θαη νηθνλνκηθήο δχλακεο πνπ έρνπλ νη άλζξσπνη, απνηειεί ην πην δχζθνιν θνκκάηη γηα ηνπο
εθπξνζψπνπο ηεο επηβνιήο ηνπ επίζεκνπ λφκνπ, θαη αληίζηξνθα, φζν ιηγφηεξε πνιηηηθή θαη νηθνλνκηθή
δχλακε έρνπλ νη άλζξσπνη, ηφζν επθνιφηεξν είλαη γηα ηνπο εθπξνζψπνπο ηεο ζέζπηζεο ηνπ επίζεκνπ λφκνπ.
΋πσο νη γξαθεηνθξαηίεο, νη εθπξφζσπνη ηεο ζέζπηζεο ηνπ λφκνπ ηείλνπλ λα επεμεξγάδνληαη επθνιφηεξα ηηο
δχζθνιεο ππνζέζεηο. Δμαηηίαο ηεο δηαδηθαζίαο ηεο ζέζπηζεο ηνπ εγθιεκαηηθνχ λφκνπ θαη ηεο επηβνιήο ηνπ, ε
θαηαλνκή ησλ επίζεκσλ επηπέδσλ εγθιήκαηνο ζε θάζε θνηλσλία (π.ρ. ζπιιήςεηο, πεπνηζήζεηο, θπιαθίζεηο,
εθηειέζεηο) ζα ηείλνπλ λα είλαη αληίζηξνθα ηεο θαηαλνκήο ηεο πνιηηηθήο θαη νηθνλνκηθήο δχλακεο ζηελ
θνηλσλία, αλεμάξηεηα απφ θάζε άιινπο θνηλσληθνχο παξάγνληεο επεξεάδνληαο ηε ζπκπεξηθνξά ησλ
παξαβαηψλ ή ηε ζπκπεξηθνξά ησλ παξαγφλησλ ηεο εγθιεκαηηθήο δηθαηνζχλεο).
Οη ζπγθξνπζηαθνί εγθιεκαηνιφγνη ππνζηεξίδνπλ πσο ηα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία γηα ην έγθιεκα επηβεβαηψλνπλ
ηε ζεσξία ηνπο, πξνθχπηνληαο φκσο απφ απηφ ην πξφβιεκα ηεο δηάθξηζεο κεηαμχ εμεγήζεσλ ζχγθξνπζεο θαη

135
άιισλ πηζαλψλ εμεγήζεσλ. Γηα παξάδεηγκα, ε χπαξμε ησλ κεηνλνηήησλ, βάζεη ηεο ζεσξίαο ¨ηεο απεηιήο ζε
κάθξν-επίπεδν¨, ππνζηεξίδεη πσο απνηεινχλ κηα απεηιή γηα ην status quo θαη αλαγθάδνπλ ηελ πνιηηηθή
δξαζηεξηφηεηα λα εζηηάζεη ην ελδηαθέξνλ ηεο ζ’ απηέο. Έλαο ζεηηθφο ζπζρεηηζκφο κεηαμχ ησλ πνζνζηψλ
κεηνλφηεηαο θαη δξαζηεξηφηεηαο ηεο αζηπλνκίαο ή ηεο δχλακεο ηππηθά θαίλεηαη ζαλ ζηήξημε γη’ απηφλ ηνλ ηχπν
ζπγθξνπζηαθήο εγθιεκαηνινγίαο. Παξ’ φια απηά, νη κε ζπγθξνπζηαθέο εμεγήζεηο είλαη επίζεο ζπκβαηέο κε ηα
ίδηα επξήκαηα. Δάλ ην έγθιεκα εκθαλίδεηαη δπζαλάινγα ζε θησρέο θαη κεηνλνηηθέο πεξηνρέο, ηφηε ε
δπλαηφηεηα ησλ ζπκάησλ, ηα νπνία είλαη ηα ίδηα θησρά θαη κέιε κεηνλνηήησλ, ίζσο δεηήζνπλ κεγαιχηεξε
αζηπλνκηθή πξνζηαζία.
Δπίζεο απηέο νη ίδηεο κεηνλφηεηεο ίζσο λα έρνπλ πξφζζεηα θνηλσληθά πξνβιήκαηα θαη ρξεηάδνληαη κηα
πνηθηιία θνηλσληθψλ επηδηνξζψζεσλ, θάπνηεο απφ ηηο νπνίεο ηειηθά παξέρνληαη απφ ηελ αζηπλνκία. Χζηφζν
ην πνπ ζα εζηηάζεη ε αζηπλνκία ηελ πεξηζζφηεξε πξνζνρή γηα ηελ πξνζηαζία ίζσο λα επεξεάδεη ην θνηλσληθφ
ζχλνιν. Δπίζεο ζπκβαίλεη λα είλαη δηαθνξεηηθή ε ζρέζε ηνπ αζηπλνκηθνχ αλάινγα κε ηνλ παξαβάηε ή ην ζχκα
πνπ έρεη λα αληηκεησπίζεη θαη έηζη ν αζηπλνκηθφο λα κελ είλαη ζε ζέζε λα εθηειέζεη φπσο πξέπεη ηα θαζήθνληά
ηνπ. ΢πλάκα, ν λφκνο θαίλεηαη λα ηεξείηαη δηαθνξεηηθά γηα ηηο κεηνλφηεηεο θαη γηα ηηο πην ηζρπξέο νκάδεο.
΢πγθεθξηκέλα, επεμεξγάδεηαη θαη εθαξκφδεη δηαθνξεηηθά ηνπο λφκνπο πξαγκαηνπνηψληαο δηαθξίζεηο βάζεη ηεο
θπιήο ή ηεο ηάμεο. ΢πλεπψο, ην ελδηαθέξνλ εζηηάδεηαη ζε κε κεηαβιεηέο φπσο είλαη ε ηάμε, ε θπιή, ην έζλνο,
θαη λφκηκεο φπσο είλαη ε ζνβαξφηεηα ηεο παξάβαζεο θαη ν πξνγελέζηεξνο βίνο ηνπ αηφκνπ. Ζ εγθιεκαηηθή
δηθαηνζχλε πεξηιακβάλεη κηα αθνινπζία απνθάζεσλ, κε θάζε απφθαζε πνπ θαζνξίδεηαη ηνπιάρηζηνλ ζε έλα
κέξνο απφ πξψηκεο απνθάζεηο φπσο γηα παξάδεηγκα ε επίδξαζε ηεο θπιήο ζε κηα απφθαζε θαηαδίθεο πνπ
θαζνξίδεηαη απφ ζρεηηθά λφκηκεο κεηαβιεηέο.
Χζηφζν ε θπιή είρε κφλν κηα κηθξή επίδξαζε ζηελ θαηαδίθε, θαζψο επίζεο έρεη επηπηψζεηο θαη ζηελ
ηθαλφηεηα λα κηζζψζεη έλα ηδησηηθφ πιεξεμνχζην θαη λα θάλεη ηελ εγγχεζε, έρνληαο έηζη μερσξηζηή επίδξαζε
ζηελ θαηαδίθε. Έηζη, εάλ φιεο απηέο νη θπιεηηθέο επηδξάζεηο εκθαλίδνπλ κηα ινγηθή ζπλέπεηα, ε ζπλνιηθή
επίδξαζε ηεο θπιήο ζηελ θαηαδίθε είλαη αξθεηά κεγάιε. Ζ επίδξαζε απηή έγηλε θαλεξή ζηε λενιαία, ζηα
παηδηά ησλ θησρψλ θαη κεηνλνηηθψλ νκάδσλ θαη ζηνπο δηαθνξεηηθνχο ρεηξηζκνχο απηψλ απφ ηα αξκφδηα
ζπζηήκαηα πνηληθήο δηθαηνζχλεο. Πνιιέο απφ ηηο δηαθνξέο ησλ ρεηξηζκψλ απηψλ ίζσο λα κελ νθείινληαη ζηελ
πξνθαηάιεςε αιιά αληίζεηα λα νθείινληαη ζηηο ηθαλφηεηεο ηεο νηθνγέλεηαο θαη ηεο θνηλσλίαο ζρεηηθά κε ηνπο
ζπγθεθξηκέλνπο λένπο.
Ο Moore πεξηγξάθεη απηφλ ηνλ παξάγνληα ¨σο ηελ πην πξνβιεκαηηθή πηζαλφηεηα¨. Σα επξήκαηά ηνπ Moore
γηα ηε δηθαηνζχλε ησλ λενιαηψλ αθνξνχλ ηηο πεξηζζφηεξεο απφ ηηο ζπζζσξεπκέλεο κηθξέο επηδξάζεηο ζην
ζχζηεκα ελήιηθεο εγθιεκαηηθήο δηθαηνζχλεο, πνπ ζα θαηλφηαλ λα κελ είλαη ην απνηέιεζκα ηεο πξνθαηάιεςεο
ησλ θπιψλ αιιά αλη’ απηνχ λα πξνθχπηεη απφ ηηο δηαδηθαζίεο ξνπηίλαο ηνπ ζπζηήκαηνο πνπ ζρεηίδνληαη κε
ηελ θνηλσληθή ηάμε. Απηφ είλαη ζπλεπέο κε ηε ζπγθξνπζηαθή εγθιεκαηνινγία θαη εζηηάδεη ζε πνιηηηθή θαη
νηθνλνκηθή δχλακε ε νπνία ζρεηίδεηαη πεξηζζφηεξν κε ηελ ηάμε παξά κε ηε θπιή.
Δλ ηέιεη, ε εζηίαζε ζα έπξεπε λα γίλεηαη ζηνπο θαζνξηζκνχο πνπ βξίζθνληαη ζηνπο ίδηνπο ηνπο
εγθιεκαηηθνχο λφκνπο, ηδηαίηεξα ηνπο ηχπνπο ησλ δξάζεσλ πνπ θαζνξίδνληαη σο εγθιεκαηηθνί θαη ζηνπο
ηχπνπο ησλ εγθιεκαηηθψλ δξάζεσλ πνπ θαζνξίδνληαη σο ιηγφηεξν ή πεξηζζφηεξν ζνβαξνί. Με άιια ιφγηα,
πέξα απφ ηελ επηβνιή ησλ εγθιεκαηηθψλ λφκσλ βξίζθεηαη ε ζέζπηζή ηνπο. Παξά ηελ θπξίαξρε δπζθνιία κε ηε
δνθηκαζία ηνπ ζπγθξνπζηαθνχ ηχπνπ εξκελεηψλ, θαίλεηαη πσο ε πνιηηηθή θαη νηθνλνκηθή δχλακε έρεη
ηνπιάρηζηνλ αληίθηππν ζηε ζέζπηζε ησλ εγθιεκαηηθψλ λφκσλ θαη παξ’ φια απηά ζηελ πξνθχπηνπζα δηαλνκή
ησλ επηπέδσλ ηνπ επίζεκνπ εγθιήκαηνο. Αθνινχζσο φκσο πξνθχπηνπλ ηα εξσηήκαηα αλ ε δηαλνκή δχλακεο
ζρεκαηίδεη παξάιιεια θαη ηα πνζνζηά εγθιήκαηνο θαη ην πφζν θαζνξηζηηθή είλαη ηειηθά ε επίδξαζή ηεο.
΢πκπεξαζκαηηθά, νη ζεσξίεο ηεο ζπγθξνπζηαθήο εγθιεκαηνινγίαο ππνλννχλ ηε κεγαιχηεξε ηζφηεηα ζηε
δηαλνκή δχλακεο κεηαμχ ησλ νκάδσλ ζηελ θνηλσλία πνπ ζα έπξεπε λα θαηαιήγεη ζε κεγαιχηεξε ηζφηεηα ζηε
δηαλνκή ησλ επίζεκσλ επηπέδσλ εγθιήκαηνο. Τπνζηεξίδεη πσο νη νκάδεο κε ηα πςειφηεξα επίπεδα
εγθιήκαηνο ζα κπνξνχζαλ λα είλαη ζε θαιχηεξε ζέζε εάλ επηθεληξψλνληαλ ζηα ελδηαθέξνληά ηνπο θαη ηηο
αμίεο ηνπο, θάηη φκσο πνπ εκπνδίδεηαη απφ άιιεο νκάδεο. ΢ην πιαίζην ηεο ζεσξίαο ζχγθξνπζεο, ε δηαδηθαζία
ππφ ηελ νπνία ε αλαθαηαλνκή δχλακεο κπνξεί λα ζπλδεζεί κέζσ ηεο θαζηέξσζεο ησλ νξγαλσκέλσλ νκάδσλ
απφ ηηο νπνίεο πξνο ην παξφλ ηα αλνξγάλσηα ζχλνια ησλ αηφκσλ είλαη ηθαλά λα αθνινπζνχλ θαη λα
ππεξαζπίδνληαη ηηο αμίεο θαη ηα ελδηαθέξνληά ηνπο. Απηή ε δηαδηθαζία έρεη κηα νκνηφηεηα ζηελ πνιηηηθή
επίπησζε ηεο ζεσξίαο ειέγρνπ, πνπ ζπλεπάγεηαη ηε ζχλδεζε πνπ απνκνλψλεη ηα άηνκα ζε νκάδεο πνπ ζα
αιιειεπηδξνχλ κε άιιεο νκάδεο ζχκθσλα κε ηελ ζπκθσλία ησλ θαλφλσλ.
Ζ δηαθνξά είλαη πσο ε ζεσξία ειέγρνπ γεληθά ππνλνεί πσο ηα άηνκα ζα έπξεπε λα ζπλδένληαη κε
¨ζπκβαηηθέο¨ νκάδεο, εθηηκψληαο φηη ε ζπγθξνπζηαθή εγθιεκαηνινγία ππνλνεί πσο ην άηνκν ζα έπξεπε λα
ζπλδέεηαη κε άιια άηνκα ηα νπνία έρνπλ παξφκνηεο αμίεο θαη ελδηαθέξνληα θαη πνπ θαηαιακβάλνπλ

136
παξφκνηεο θνηλσληθέο δνκηθέο ηνπνζεηήζεηο. Γηα ηελ επέθηαζε πνπ ηα ηδηαίηεξα άηνκα είλαη εμεηαδφκελνη
παξαβάηεο, νη νκάδεο πνπ θαιχηεξα αλαζεσξνχλ ηηο αμίεο ηνπο θαη ηα ελδηαθέξνληά ηνπο ζα εμεηάδνληαη
επίζεο σο παξαβάηεο. Ζ άπνςε φηη ε θαιχηεξε ιχζε γηα ηελ θνηλσληθή ζχγθξνπζε βξίζθεηαη ζηελ
αληηπξνζψπεπζε δηαθνξεηηθψλ ζπλφισλ ησλ αηφκσλ ππφ ζπλζήθεο ζρεηηθήο ηζφηεηαο θαη είλαη ν ιφγνο γηαηί
ε ζεσξία ζχγθξνπζεο γεληθά είλαη ε πην άλεηε κε ηελ πινπξαιηζηηθή δεκνθξαηία ζαλ ηχπν ηεο θπβέξλεζεο.
Ζ ζπγθξνπζηαθή εγθιεκαηνινγία βεβαηψλεη πσο ππάξρεη κηα γεληθή ξνπή γηα δχλακε θαη ηα επίζεκα επίπεδα
εγθιήκαηνο λα ζρεηίδνληαη αληίζηξνθα. ΢εκαληηθή είλαη ε δηάζεκε παξαηήξεζε ηνπ Λφξδνπ Acton: Ζ δχλακε
αιινηψλεη, θαη ηελ απφιπηε δχλακε ηελ αιινηψλεη απφιπηα¨. Ζ δχλακε ίζσο λα αιινηψλεη αιιά ε επίζεκε
εγθιεκαηηθφηεηα ππνζηεξίδεη πσο ππάξρεη θάπνηα ζπνπδαηφηεξε δχλακε ηθαλή λα θαζνξίζεη ηε δσξνδνθία σο
εγθιεκαηηθή πξάμε. Γηαθνξεηηθά, άζρεηα απφ ην πφζν αιινηψλεη ηελ ελέξγεηα, είηε δελ ζα θαζνξηζηεί σο
εγθιεκαηηθή ζηνλ εγθιεκαηηθφ λφκν, ή ην πξφζσπν δελ ζα επεμεξγαζηεί σο εγθιεκαηηθφ κέζσ ηνπ
ζπζηήκαηνο πνηληθήο δηθαηνζχλεο. Ζ απφιπηε δχλακε ίζσο αιινηψλεη απφιπηα, αιιά νη άλζξσπνη κε απφιπηε
δχλακε δελ θαζνξίδνληαη πνηέ σο εγθιεκαηίεο. ΢πλεπψο δελ αξθεί κφλν ε ζπζζψξεπζε δχλακεο ζηα ρέξηα
θάπνηνπ γηα λα νξηζηεί σο εγθιεκαηίαο αιιά ην βαζηθφ ζέκα είλαη πσο ζα ρξεζηκνπνηήζεη ν θαζέλαο ηε
δχλακε πνπ έρεη ή πνπ ηνπ δίλεηαη.
Πνιινί εγθιεκαηνιφγνη ινηπφλ, αζρνιήζεθαλ αξρηθά κε ηνλ θαζνξηζκφ ηνπ εγθιήκαηνο, πξνθεηκέλνπ λα ην
θαηαλνήζνπλ θαη λα ην εμεγήζνπλ. Σν έγθιεκα πξνζδηνξίδεηαη απφ ηνλ πνηληθφ θψδηθα θαη ην δίθαην ελφο
ζπζηήκαηνο. Ο πνηληθφο λφκνο (ειιεληθφο πνηληθφο θψδηθαο πνπ ηέζεθε ζε ηζρχ ην έηνο 1950 κεηά ηελ θχξσζή
ηνπ κε ην άξζξν κφλν ηνπ λ. 1492/17/17/Απγνχζηνπ 1950) νξίδεη φηη: ΔΓΚΛΖΜΑ είλαη πξάμε άδηθε θαη
θαηαινγηζηή ζην δξάζηε ηεο, ε νπνία ηηκσξείηαη απφ ην λφκν(άξζξν 14 Π.Κ.) Παξάιιεια, σο ΔΓΚΛΖΜΑΣΗΑ΢,
ζε κηα επξεία έλλνηα, λνείηαη ηφζν ην άηνκν ην νπνίν δηέπξαμε έλα κφλν έγθιεκα θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δσήο
ηνπ, φζν θαη εθείλν πνπ δηέπξαμε κηα πιεζψξα εγθιεκάησλ. Ο λφκνο αζρνιείηαη κε ηελ πξάμε θαζ’ εαπηή θαη
νη θνηλσληθνί επηζηήκνλεο εξεπλνχλ ηα αίηηα απηήο, δειαδή ηηο πνιηηηθέο, νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο ζπλζήθεο,
ηηο ςπρηθέο θαη ηηο δηαλνεηηθέο.
Κάπνηνη απφ απηνχο ηνπο επηζηήκνλεο αηηηνιφγεζαλ ην έγθιεκα εμαηηίαο ησλ ζπγθξνχζεσλ πνπ ιακβάλνπλ
ρψξα ζην εζσηεξηθφ κηαο θνηλσλίαο. Ζ ζχγθξνπζε απηή είλαη αλαπφθεπθηε φηαλ ν θφζκνο είλαη άληζα
δηαρσξηζκέλνο, εμαηηίαο ηεο εμίζνπ άληζεο θαηαλνκήο ηνπ πινχηνπ. Καη είλαη ε ηαμηθφηεηα πνπ ζπγθξνχεη ηνπο
δχν θφζκνπο, ηνπο ιίγνπο πνπ έρνπλ ζπγθεληξψζεη ηνλ πινχην θαη ηνπο πεξηζζφηεξνπο ζηνπο νπνίνπο
ζπγθεληξψλεηαη ε θηψρεηα. Ζ ζπγθέληξσζε πινχηνπ θέξλεη θαη ηελ αλάινγε δχλακε, θαη σο εθ ηνχηνπ ηελ
ηθαλφηεηα παξέκβαζεο ζηνπο κεραληζκνχο ηνπ ζπζηήκαηνο φπσο είλαη ε δηθαηνζχλε θαη ην θξάηνο. Κη έηζη
ελψ ζεζπίδνληαη λφκνη πνπ πξνζηαηεχνπλ ηελ αηνκηθή ηδηνθηεζία, θαη ηα ζπκθέξνληα φζσλ ηελ έρνπλ, νη
αληίζηνηρνη λφκνη πνπ πξνζηαηεχνπλ ηα θησρφηεξα ζηξψκαηα θαη ηα θεθηεκέλα ηνπο, είηε θαηαξγνχληαη είηε
δελ ππήξμαλ πνηέ. Έηζη αλππεξάζπηζηνη, εθκεηαιιεπφκελνη θαη γελλεκέλνη θαη αλαζξεκκέλνη ζε έλα ζχζηεκα
αέλαεο αδηθίαο, αλάινγα ζα δηακνξθψζνπλ ηνλ ηξφπν δσήο, ζπλνδεχνληαο ηνλ κε ηε βία. ΋ζν ππάξρεη
ζηέξεζε αγαζψλ απφ έλα ηκήκα ηεο θνηλσλίαο θαη αζχδνηε παξνρή ηνπο ζε έλα άιιν, φζν ε αληζφηεηα θαη ν
αληαγσληζκφο ζα κεγεζχλνληαη θαη αθνινχζσο κε λνκνηειεηαθφ ηξφπν ζα δηεπξχλεηαη θαη ε βία. ΢πλεπψο,
φπνηα είδνπο πξφιεςε εθαξκνζηεί ζα είλαη κνλνκεξήο, ζα αθνξά έλα ηκήκα κφλν ηνπ θαηψηεξνπ ζηξψκαηνο
θαη ζα είλαη θαη άηνπε. Ζ ιχζε έξρεηαη λα δνζεί απφ ην ίδην ην ζχζηεκα πνπ γελλά εγθιεκαηνγφλνπο
παξάγνληεο θαη ηελ αληηθαηάζηαζε θαλφλσλ θαη αμηψλ απφ εθείλεο πνπ ζα αληηπξνζσπεχνπλ ην ζχλνιν κηαο
θνηλσλίαο θαη ηηο πξαγκαηηθέο αλάγθεο απηήο.

15.ΜΑΡΞΗ΢ΣΗΚΖ ΚΑΗ ΜΔΣΑΜΟΝΣΔΡΝΑ ΔΓΚΛΖΜΑΣΟΛΟΓΗΑ

137
 Ο φξνο ¨θξηηηθή εγθιεκαηνινγία¨ πεξηγξάθηεθε σο ¨νκπξέια πξνζδηνξηζκψλ γηα κηα ζεηξά εμειίμεσλ,
αλαδπφκελσλ πξννπηηθψλ¨ πνπ ¨ραξαθηεξίζηεθαλ ηδηαίηεξα απφ ηελ άπνςε πσο είλαη πηζαλφ λα ρσξίδνληαη
νη αμίεο απφ κηα αηδέληα εξεπλψλ, θαη απφ ηελ αλάγθε λα παξάγνληαη πξννδεπηηθνί, κε πξνλνκηνχρνη
(disprivileged) άλζξσπνη¨. Σξεηο είλαη νη αλαδπφκελεο πξννπηηθέο πνπ αλαπηχρζεθαλ ζ’ απηφ ην πιαίζην. Ζ
Μαξμηζηηθή εγθιεκαηνινγία, ε κεηακνληέξλα εγθιεκαηνινγία θαη ε θεκηληζηηθή εγθιεκαηνινγία. Ο Καξι Μαξμ
(1818-1883), έγξαςε ηελ επνρή ησλ αιιαγψλ ηεο Βηνκεραληθήο Δπαλάζηαζεο θαη πξνζπάζεζε λα εμεγήζεη
ηηο αιιαγέο πνπ έβιεπε λα ζπκβαίλνπλ γχξσ ηνπ.
Ζ αξρηθή ζχγθξνπζε πνπ παξνπζίαζε ν Μαξμ ζηε ζεσξία ηνπ, θαη ζηελ νπνία ε ζεσξία βαζίζηεθε, ήηαλ ε
ζχγθξνπζε κεηαμχ πιηθψλ δπλάκεσλ θαη παξαγσγήο θαη νη θνηλσληθέο ζρέζεηο παξαγσγήο. Ο φξνο πιηθέο
δπλάκεηο παξαγσγήο γεληθά αλαθέξεηαη ζηελ ηθαλφηεηα ηεο θνηλσλίαο λα παξάγεη πιηθά αγαζά, θαη λα
πεξηιακβάλεη ηνλ ηερλνινγηθφ εμνπιηζκφ, ηε γλψζε, ηελ επηδεμηφηεηα, θαη ηελ νξγάλσζε ρξήζεο ηνπ
εμνπιηζκνχ. Ο φξνο θνηλσληθέο ζρέζεηο παξαγσγήο αλαθέξεηαη ζηηο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ αλζξψπσλ, πνπ
πεξηιακβάλνπλ ηηο ζρέζεηο ηδηνθηεζίαο, νη νπνίεο θαζνξίδνπλ πσο ηα αγαζά παξάγνληαη απφ ηηο πιηθέο
δπλάκεηο ηεο παξαγσγήο θαη πσο δηαλέκνληαη.

Ζ αλάπηπμε ησλ πιηθψλ δπλάκεσλ παξαγσγήο είλαη ζρεηηθά ζπλερήο ζηελ ηζηνξία, απφ απηφ ζπλίζηαηαη ε
αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο, ησλ επηδεμηνηήησλ θιπ. Οη θνηλσληθέο ζρέζεηο παξαγσγήο, παξ’ φια απηά, ηείλνπλ
λα παγψζνπλ ζε ηδηαίηεξα ζρέδηα ζε κεγάιεο πεξηφδνπο. Αξρηθά φηαλ θαζηεξψζεθαλ νη θνηλσληθέο ζρέζεηο
ελίζρπαλ ηελ αλάπηπμε ησλ πιηθψλ δπλάκεσλ ηεο παξαγσγήο, αιιά φζν ν θαηξφο πέξλαγε γίλνληαλ φιν θαη
πεξηζζφηεξν αζπκβίβαζηεο κε ηηο πιηθέο δπλάκεηο θαη άξρηδαλ λα εκπνδίδνπλ ηελ πεξαηηέξσ αλάπηπμε. ΢’
απηφ ην ζεκείν νη θνηλσληθέο ζρέζεηο αιιάδνπλ απφηνκα θαη βίαηα, θαη θαηλνχξηεο θνηλσληθέο ζρέζεηο
θαζηεξψλνληαη πνπ γηα κηα αθφκα θνξά ζα εληζρχζνπλ ηελ αλάπηπμε ησλ πιηθψλ δπλάκεσλ παξαγσγήο. Οη
πιηθέο δπλάκεηο παξαγσγήο ζα αλαπηχζζνληαλ ζπλερψο ππφ ηνλ θαπηηαιηζκφ, αιιά νη θνηλσληθέο ζρέζεηο ζα
παξέκελαλ ζρεηηθά ζηαζεξέο, κφλν φζν ήηαλ ππφ ηνλ θενπδαιηζκφ.

Οη θνηλσληθέο ζρέζεηο ηνπ θαπηηαιηζκνχ ζα γίλνληαλ φιν θαη πεξηζζφηεξν εκπφδην ζηελ εθηελέζηεξε
αλάπηπμε ησλ πιηθψλ δπλάκεσλ παξαγσγήο. Σειηθά, ν Μαξμ πξνέβιεςε, πσο ζα κπνξνχζε λα είλαη κηα
μαθληθή θαη βίαηε αλαδφκεζε ησλ θνηλσληθψλ ζρέζεσλ ζηηο νπνίεο ν ζνζηαιηζκφο ζα αληηθαζηζηνχζε ηνλ
θαπηηαιηζκφ. ΋πσο δηαηχπσζε ν Μαξμ: ¨Έλαο θαπηηαιηζκφο πάληα ζθνηψλεη πνιινχο¨. Απφ ηελ πξφνδν, πνπ
είλαη απμαλφκελα ζπγθεληξσκέλε ζε ιηγφηεξα θαη ζε ιηγφηεξα ρέξηα, θαη νη πξνεγνχκελνη θαπηηαιηζηέο ηε
κεηακνξθψλνπλ ζε ακνηβέο εξγαηψλ νη νπνίνη δνπιεχνπλ γηα θάπνηνλ άιιν αληί άιινη άλζξσπνη λα έρνπλ
δνπιέςεη γηα ηνπο ίδηνπο. Σελ ίδηα ζηηγκή, κε ηελ απμαλφκελε κεραλνπνίεζε ζηηο επηρεηξήζεηο θαη ηε
βηνκεραλία ρξεηάδνληαη ιηγφηεξα ρέξηα, έηζη ππάξρεη κηα απμαλφκελε νκάδα ππναπαζρνινχκελσλ θαη
άλεξγσλ εξγαηψλ.

Με ηφζνπο πνιινχο εξγάηεο δηαζέζηκνπο λα ζέινπλ δνπιεηά, απηνί πνπ έρνπλ δνπιεηά κπνξνχλ λα
πιεξσζνχλ κε ιηγφηεξεο ακνηβέο επεηδή νη άιινη ζα δνπιεχνπλ αθφκα ιηγφηεξν. Έηζη ππνζηήξημε, πσο νη
θαπηηαιηζηηθέο θνηλσλίεο ηείλνπλ λα πνιψζνπλ ζε δχν ζπγθξνπφκελεο νκάδεο. Ζ κηα νκάδα απνηειείηαη απφ
αλζξψπνπο νη νπνίνη, φζν βηψλνπλ ηνλ αληαγσληζκφ, ην δηθφ ηνπο κεξίδην ηδηνθηεζίαο ζηελ θνηλσλία
απμάλεηαη. Απηή ε νκάδα γίλεηαη κηθξφηεξε θαη πινπζηφηεξε. Ζ άιιε νκάδα, απνηειείηαη απφ εξγαδφκελνπο θαη
άλεξγνπο, πνπ ζπλέρηδαλ κεγαιχηεξνη θαη θησρφηεξνη, φζν ε κεραλνπνίεζε αχμαλε ηελ αλεξγία θαη κείσλε ηηο
αιεζηλέο ακνηβέο εμαηηίαο ηνπ αλεθνδηαζκνχ ησλ εξγαηψλ πνπ ππεξβαίλνπλ ηηο απαηηήζεηο γη’ απηφ.

Απηή ε πφισζε, ε κηα νκάδα λα γίλεηαη κηθξφηεξε θαη πην πινχζηα θαη ε άιιε κεγαιχηεξε θαη θησρφηεξε,
είλαη απηφ πνπ ν Μαξμ απνθάιεζε ¨αληίθαζε¨ ηνπ θαπηηαιηζκνχ, θαζψο γίλεηαη πεξηζζφηεξν αθξαίν, δξα σο
ζεκαληηθφ εκπφδην ζηελ εθηελέζηεξε αλάπηπμε ησλ πιηθψλ δπλάκεσλ παξαγσγήο. Έηζη, κηα επαλαζηαηηθή
αλαδφκεζε ησλ θνηλσληθψλ ζρέζεσλ παξαγσγήο είλαη αλαπφθεπθηε ζε θάπνην βαζκφ. ΢ην ηέινο νη θχθινη
ηεο ππεξπαξαγσγήο θαη ε χθεζε πνπ κνιχλεη ηνλ θαπηηαιηζκφ, ε αλαδφκεζε ζα ζπλεπάγνηαη ηελ θαζηέξσζε
ηεο ζπιινγηθήο ηδηνθηεζίαο ηνπ λνήκαηνο παξαγσγήο θαη ηνπ νξγάλνπ ηνπ θεληξηθνχ ζρεδηαζκνχ. ΢ην πιαίζην

138
απηψλ ησλ ζεσξηψλ εμέηαζε ην έγθιεκα θαη ηε ζρέζε ηνπ κε ηηο νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο. Τπνζηήξημε πσο ε
πεγή ηνπ εγθιήκαηνο είλαη ε οικονομία θαη ε αληζφηεηα δχλακεο πνπ ππάξρεη θαη αλαπαξάγεηαη ζε
ζπγθεθξηκέλεο δνκέο θνηλσλίαο, εμαηηίαο ηεο άληζεο δηαλνκήο ησλ κέζσλ παξαγσγήο. Δπίζεο, ζεψξεζε πσο
ην έγθιεκα απνηειεί ηελ πξσηφγνλε εμέγεξζε ελάληηα ζηελ θπξίαξρε ηάμε.

Δμεηάδνληαο ην έγθιεκα ζην πιαίζην ησλ εγθιεκαηηθψλ λφκσλ θαη ηεο εγθιεκαηηθήο δηθαηνζχλεο αλέπηπμε
θαη επέθηεηλε ηηο αθφινπζεο απφςεηο. Τπνζηήξημε πξψηνλ, πσο είλαη νπζηαζηηθά ζηελ αλζξψπηλε θχζε ην λα
είλαη νη άλζξσπνη παξαγσγηθνί ζηε δσή θαη ηε δνπιεηά. Αιιά νη θνηλσλίεο ζηνλ εθβηνκεραληζκέλν
θαπηηαιηζκφ, κε ηνπο κεγάινπο αξηζκνχο αλέξγσλ, κε ππναπαζρνινπκέλσλ αλζξψπσλ θαη κε παξαγσγηθψλ
γίλνληαη απνγνεηεπηηθέο, έηζη ηίζεηαη σο ην βαζηθφ ζέκα ζε φινπο ηνπο ηχπνπο εγθιήκαηνο θαη θαθίαο. Ο Μαξμ
νλφκαζε απηνχο ηνπο απνγνεηεπκέλνπο αλζξψπνπο σο ινχκπελ πξνιεηαξηάην. Γεχηεξνλ, ππνζηήξημε ελάληηα
ζηελ θιαζζηθή θηινζνθία πνπ θπξηαξρνχζε εθείλε ηελ επνρή, πσο φινη νη άλζξσπνη ειεχζεξα θαη εμίζνπ
ελψλνληαλ ζηελ θνηλσληθή αληίζεζε γηα ην θνηλφ θαιφ, θαη απηφ ν λφκνο ην αληηπξνζψπεπζε ζηε ζπλαίλεζε
ηεο γεληθήο ζέιεζεο.

Ο Μαξμ παξέκεηλε ζ’ απηή ηελ άπνςε αγλνψληαο ην γεγνλφο φηη ε άληζε θαηαλνκή ηνπ πινχηνπ ζε κηα
θνηλσλία παξάγεη ηελ άληζε θαηαλνκή ηεο δχλακεο. Απηνί κε θαζφινπ πινχην δελ έρνπλ θαζφινπ δχλακε
ζηελ ηππνπνίεζε ηεο θνηλσληθήο αληίζεζεο, εθηηκψληαο φηη απηνί κε κεγάιν πινχην δελ κπνξνχλ λα ηνλ
ειέγμνπλ γηα λα αληηπξνζσπεχζνπλ ηα ελδηαθέξνληά ηνπο. Έηζη, ν Μαξμ δελ βιέπεη ην έγθιεκα ζαλ ζθφπηκε
βία γηα ην θνηλφ θαιφ, αιιά σο ¨αγψλα γηα ηελ απνκφλσζε ησλ αηφκσλ ελάληηα ζε επηθξαηνχζεο ζπλζήθεο¨.
Απηφ ην ζπκπέξαζκα κεξηθέο θνξέο απνθαιείηαη ζέζε ηεο πξσηφγνλεο εμέγεξζεο, απφ ην φηη ππνλνεί πσο ην
έγθιεκα είλαη πξσηφγνλνο ηχπνο εμέγεξζεο ελάληηα ζηελ θπξίαξρε θνηλσληθή ηάμε, πνπ ηειηθά ίζσο λα
αλαπηπρζεί ζε ζπλεηδεηή επαλαζηαηηθή δξαζηεξηφηεηα.

Γχξσ ζην 1840, ν Μαξμ ζε κηα πξνζπάζεηα εξκελείαο ηνπ εγθιήκαηνο, ρξεζηκνπνίεζε ηα παξαδείγκαηα ησλ
δαζψλ θαη ηεο πινηνκίαο πνπ απνηεινχζε ηε ζεκαληηθφηεξε πεγή δσήο γηα ηνπο αλζξψπνπο ηεο επνρήο.
΋ηαλ φκσο ε αμία ηεο άξρηζε λα απμάλεηαη εμαηηίαο ηεο ρξεζηκφηεηαο ζηε λαππεγηθή θαη ζε άιιεο θαηαζθεπέο,
ζεζπίζηεθαλ λφκνη πνπ φξηδαλ ηε ιήςε ηνπ μχινπ απφ ηα δάζε σο έγθιεκα. Ο λφκνο απηφο αληηπξνζψπεπε
ηα δηθαηψκαηα ησλ ηδηνθηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα πεξηζσξηνπνηνχζε ηα θησρφηεξα ζηξψκαηα θάηη πνπ
εθθξάζηεθε αξγφηεξα ζην έξγν ηνπ, ην Κεθάιαην, ιέγνληαο πσο ε νηθνλνκία βάζεη ησλ αξρψλ ηνπ
θαπηηαιηζκνχ παξέκελε ζηνπο ίδηνπο ηνπο ιεζηέο ησλ παξαδνζηαθψλ δηθαησκάησλ ησλ αγξνηψλ. Έηζη, ελψ νη
αγξφηεο είραλ δηθαίσκα ζηε γε, ην θξάηνο θαη ηελ εθθιεζία, ηψξα ηα δηθαηψκαηα απηά γχξηζαλ ζηνπο ηδηψηεο
θαπηηαιηζηέο, βάζεη εγθιεκαηηθνχ λφκνπ, κε απνηέιεζκα λα ράλεηαη θάζε αλεμαξηεζία ηνπο θαη λα
αλαγθάδνληαη λα απνηειέζνπλ θζελφ εξγαηηθφ δπλακηθφ ή αθφκα λα γίλνληαη ιεζηέο πξνθεηκέλνπ λα
επηβηψζνπλ.

Σν 1916, Willem Bonger, ζην βηβιίν ηνπ ¨Δγθιεκαηηθφηεηα θαη νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο¨, ζεκείσλε πσο ν
θαπηηαιηζκφο ελζάξξπλε ηελ απιεζηία θαη ηνλ εγσηζκφ ησλ αηφκσλ θαη δεκηνπξγνχζε αδηαθνξία γηα ηα
ππφινηπα κέιε ηεο θνηλσλίαο. ΢πλεπψο ζεκεησλφηαλ ζπγθέληξσζε ηνπ εγθιήκαηνο ζηα ρέξηα ησλ θησρψλ
εμαηηίαο ηεο πιενλεμίαο ηνπο θαη ππήξρε ε παξνρή λφκηκσλ επθαηξηψλ ζηα ρέξηα ησλ πινπζίσλ πξνθεηκέλνπ
λα ζπλερίδνπλ ηελ επέθηαζε ηεο απιεζηίαο ηνπο. Χο κφλε ιχζε πξνέβαιε ε αλαηξνπή ηνπ ζπζηήκαηνο πνπ
δηαηψληδε απηή ηελ θαηάζηαζε θαη ηελ εγθαζίδξπζε ελφο θαηλνχξηνπ ζπζηήκαηνο, ηνπ ζνζηαιηζκνχ φπνπ ζα
αθαηξνχληαλ ε λφκηκε βία απφ ηνπο πινπζίνπο θαη ζα ππήξρε επεκεξία γηα φια ηα κέιε ηεο θνηλσλίαο.

Σν 1970, ε νξγαληθή άπνςε ηνπ ζπζηήκαηνο εγθιεκαηηθήο δηθαηνζχλεο, ζεσξνχζε πσο νη λφκνη είλαη
ζπγθεληξσκέλνη ζηα ρέξηα ηεο άξρνπζαο ηάμεο γηα ηελ επηβνιή ησλ πιενλεθηεκάησλ ηεο, ζε βάξνο ησλ
αδχλακσλ νκάδσλ. ΢’ απηέο ηηο ζεσξίεο αζθήζεθε έληνλε θξηηηθή ηφζν απφ ηνπο Blach θαη Chambliss, ζην
ζεκείν πνπ νη εγθιεκαηηθέο πξάμεηο δελ είλαη κφλν κηα πνιηηηθή απάληεζε ζε ζπλζήθεο εθκεηάιιεπζεο, φζν

139
θαη απφ ηνλ Greenberg ζην ζεκείν φηη ηα άηνκα ζε κεηνλνηηθή ζέζε ήηαλ ζχκαηα εγθιεκαηηθψλ πξάμεσλ,
ζπλεπψο ππνζηήξηδε πσο ην έγθιεκα ζα ππάξρεη θαη ζε κηα ζνζηαιηζηηθή θνηλσλία.

Οη νηθνλνκηθνί ζηφρνη ηεο άξρνπζαο ηάμεο είλαη βξαρππξφζεζκνη θαη ζην ζεκείν απηφ πξνθχπηεη ν ζηφρνο γηα
ηελ αλαηξνπή ηνπ θαπηηαιηζκνχ. Ζ ζπλερήο αλαδήηεζε ησλ εγθιεκαηηθψλ πφξσλ θαηαδεηθλχεη αθξηβψο, ηελ
απνηπρία ησλ εγθιεκαηηθψλ λφκσλ θαη ησλ αληηπξνζψπσλ ηνπ. Ο Reinman, ρξεζηκνπνηψληαο ζηαηηζηηθέο
ησλ ζαλάησλ απφ θπζηθά αίηηα θαη ζαλάησλ απφ εξγαηηθά αηπρήκαηα ή εγθιεκαηηθέο ελέξγεηεο ζεψξεζε πσο
φηαλ ζε κηα πφιε θπξηαξρνχλ ηα εγθιήκαηα ηεο ρακειφηεξεο ηάμεο, ηφηε ε πξνζνρή εθηξέπεηαη απφ ηα
εγθιήκαηα ησλ πινπζίσλ θαη ηζρπξψλ ζε βάξνο ηνπ ιανχ.

Σν 1980, νη λεφηεξνη καξμηζηέο εμήγεζαλ ην έγθιεκα μεπεξλψληαο ηελ έλλνηα ηεο πξσηφγνλεο εμέγεξζεο ηνπ
Μαξμ θαη ζηξάθεθαλ ζηνλ φξν humberproletariat, πνπ ζήκαηλε κεηαηφπηζε απφ ηελ άπνςε πνπ ήζειε ην
έγθιεκα σο κηα απζεληηθή αλζξψπηλε πξάμε ζηελ νπηηθή ηεο εξκελείαο ηεο ζπκπεξηθνξάο σο ¨παζνινγηθήο
ζπλέπεηαο¨ ηεο θνηλσληθήο δνκήο ηνπ πξνεγκέλνπ θαπηηαιηζκνχ, ζπλεπψο αλάινγε ησλ νηθνλνκηθψλ θαη
πνιηηηθψλ ζπλζεθψλ. Παξφκνηα αληηκεηψπηζε ηνπ εγθιήκαηνο ζπλαληήζακε ζηηο ζηειερηθέο ζεσξίεο θαζψο
θαη ζηηο ζεσξίεο εθκάζεζεο, νη νπνίεο ππνζηήξηδαλ ηε εθδνρή ηα εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο σο θνηλσληθά
καζεκέλεο. Δληφπηζαλ ηε δπλαηφηεηα ησλ ηζρπξψλ ζηε δπλαηφηεηα ζέζπηζεο θαη επηβνιήο ησλ λφκσλ κε ηνλ
θαζνξηζκφ ησλ ζπκπεξηθνξψλ σο κε εγθιεκαηηθψλ. Πξφθεηηαη ζην ζεκείν απηφ γηα κηα νκνηφηεηα κε ηε
ζεσξία ζχγθξνπζεο αιιά θαη κηα δηαθνξά ε νπνία έγθεηηαη ζηνλ καξμηζηηθφ θαζνξηζκφ γηα ηελ εγθιεκαηηθή
ζπκπεξηθνξά θαη ην ηη είλαη έγθιεκα. Γειαδή, απηέο πνπ νη Μαξμηζηέο φξηζαλ σο ¨θνηλσληθά επηβιαβείο¨
πξάμεηο δελ θαζνξίδνληαη σο εγθιεκαηηθέο ζπκπεξηθνξέο. Γηα παξάδεηγκα, νη ηκπεξηαιηζηηθνί πφιεκνη, νη
επηθίλδπλεο εξγαζηαθέο ζπλζήθεο, ή κφιπλζε ηνπ πεξηβάιινληνο, ν ξαηζηζκφο, ε ζηέξεζε θαγεηνχ δελ
ζεσξνχληαη εγθιεκαηηθέο πξάμεηο.

Ο Chambliss, ζε κηα έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνίεζε ζην ΢εάηι, εζηίαζε ζην φηη ηα αγαζά πνπ παξάγνληαη απφ
ην νξγαλσκέλν έγθιεκα είλαη λφκηκα, νη πνιηηηθνί παξάγνπλ ην θεθάιαην θαη ειέγρνπλ ηνπο λφκνπο πνπ
επηβάιινληαη ζηα παξάλνκα αγαζά. Έηζη πξνθχπηεη ε δεκηνπξγία ζπλαζπηζκνχ πνιηηηθψλ θαη νξγαλσκέλνπ
εγθιήκαηνο. ΢αλ ιχζε, είδε ηελ πνιηηηθή ηεο απνπνηληθνπνίεζεο αιιά ηαπηφρξνλα ζεκείσζε πσο νη
κεηαξξπζκίζεηο δελ θάλνπλ ηίπνηα παξαπάλσ απφ ην λα αληηθαζηζηνχλ ηνπο αλζξψπνπο πνπ είλαη ζε ζέζεηο
θιεηδηά. Οη λεφηεξνη εγθιεκαηνιφγνη, νη λένη ξεαιηζηέο φπσο νλνκάζηεθαλ, ππνζηήξημαλ πσο ηα πνζνζηά
εγθιήκαηνο κπνξνχλ λα αιιάμνπλ ρσξίο απαξαίηεηα λα αιιάμεη ην πνιηηηθφ ζχζηεκα, κε εθαξκνγέο φπσο ε
απνθέληξσζε θαη ε αζηπλφκεπζε. Άιιε πξφηαζε είλαη νη ξπζκίζεηο πνπ αθνξνχλ ηελ πνξλεία, ηηο παξαβάζεηο
ηνπ ιεπθνχ πεξηιαίκηνπ, θαη αθνξνχζαλ εθαξκνγέο κε επίθεληξν ηελ νηθνλνκηθή αιινηξίσζε.

Ο κεηακνληεξληζκφο, απνηειεί κηα θπζηνθξαηηθή πξνζέγγηζε φπνπ ε επηζηήκε θαηέρεη ην ξφιν ηεο
αληηθεηκεληθήο πξνφδνπ γηα ηνλ έιεγρν ηνπ θφζκνπ. Βαζηθφο άμνλαο ηνπ κεηακνληεξληζκνχ είλαη φηη ε γιψζζα
κεζνιαβείηαη απφ ηε ζθέςε θαη ηε γλψζε πνπ εμαξηψληαη απφ ηελ θνηλσλία. Οη Schwartz Frenrich
ππνζηήξημαλ πσο ν κεηακνληεξληζκφο είλαη δχζθνιν λα ζπλνςηζηεί θαη λα θαηαλνεζεί. Δζηηάδεη ζε δνκέο
θπξηαξρίαο ηεο θνηλσλίαο θαη ηηο θαηεπζχλεη ζηνλ ηνκέα ηεο γιψζζαο ηνπ ζπζηήκαηνο σο δνκέο ηεο ζθέςεο.
Παξάδεηγκα, ε ζχλδεζε γισζζηθήο νκηιίαο θαη θνηλσληθήο ζέζεο. Άιιν παξάδεηγκα, εζηηάδεη ζην γισζζηθφ
θψδηθα πνπ ππάξρεη ζηηο δηθαζηηθέο αίζνπζεο θαη αθνξά ηελ ηξνπνπνίεζε ηφζν ηεο θαηάζεζεο ηνπ ζχκαηνο
φζν θαη ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ, απφ ηνλ δηθεγφξν πξνθεηκέλνπ λα εληάζζεηαη ζηελ νξνινγία ηεο λνκηθήο
εξγαζίαο ησλ δηθαζηεξίσλ θαη απεπζχλεηαη ζηα ζεζκνπνηεκέλα θπξίαξρα άηνκα ησλ δηθαζηηθψλ αηζνπζψλ. Ο
κεηακνληεξληζκφο δηαρσξίδεη ηε γιψζζα ζηελ επηζηήκε (γηαηξνί, δηθεγφξνη), θαη ηελ αλεπίζεκε (παξαβαηψλ,
ηξνθίκσλ θπιαθψλ) πνπ ζέηεη ζαλ ζηφρν ηελ αλαγλψξηζε πεξηζζφηεξσλ νκηιηψλ σο λνκίκσλ. Έηζη, νη
ελαιιαθηηθέο νκηιίεο ζα ειεπζέξσλαλ ηνπο πνιίηεο απφ ηελ επηθξαηνχζα νκηιία θαη ζα λνκηκνπνηνχληαλ ε
ζπκκεηνρή ηνπο ζην πξφγξακκα κείσζεο ηνπ εγθιήκαηνο. Σέινο, ε ζεσξία ζπκπεξαίλεη πσο ε βία κφλν βία
κπνξεί λα πξνθαιέζεη θαη πσο είλαη αλψθειε ε ηηκσξία ησλ παξαβαηψλ θαη επίζεο πξνβάιεη ζαλ ιχζε γηα
ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο, ηνλ νίθην θαη ηελ αγάπε.

140
 Ο καξμηζκφο ζηελ πξνζπάζεηα ηνπ λα εληνπίζεη θαη λα αλαιχζεη ηα αίηηα ηνπ εγθιήκαηνο εζηηάδεη ζηα
νηθνλνκηθά αίηηα, ζε φζα ζρεηηθά ιακβάλνπλ ρψξα ζε έλα πνιηηηθφ ζχζηεκα θαη ζηηο αληζφηεηεο πνπ
πξνθχπηνπλ. ΋κνηα, ν κεηακνληεξληζκφο αλαθέξζεθε ζε αληζφηεηεο, νη νπνίεο φκσο εθθξάδνληαλ ζην
γισζζηθφ κέξνο. Ζ δηαθνξά ηνπ καξμηζκνχ κε ηνλ κεηακνληεξληζκφ έγθεηηαη ζηε κεηαηφπηζε απφ ηελ
νηθνλνκηθή παξαγσγή ζηε γισζζηθή παξαγσγή.

Ο Μαξμ θξφληηζε λα θαηαδείμεη κέζα απφ ηε ζεσξία ηνπ ηελ βαζηθή αηηία πνπ γελλά φια ηα δεηλά ζε κηα
θνηλσλία, απφ ηε θηψρεηα, ηελ αληζφηεηα θαη ην έγθιεκα κέρξη θαη ηνλ πφιεκν. Σν πνιηηηθφ ζχζηεκα είλαη ν
θαπηηαιηζκφο θαη απηνί πνπ επζχλνληαη γηα ηα δεηλά είλαη νη θαηά ηνλ θφζκν δπλάζηεο πνπ θξαηνχλ ζηα ρέξηα
ηνπο ηνλ πινχην, ηνλ πεξηνξίδνπλ φιν θαη ζε ιηγφηεξα ρέξηα, θαη κεγεζχλνπλ ηε θηψρεηα φιν θαη ζε κεγαιχηεξν
κέξνο ηνπ πιεζπζκνχ. Δίλαη αδηαλφεην ζε έλα ηέηνην ζχζηεκα λα κηιάκε γηα ειεπζεξία. «Οη δήζελ «ειεχζεξεο
επηινγέο» ηνπ αηφκνπ θαζνξίδνληαη απφ ηελ ηάμε θαη ην θνηλσληθφ ζηξψκα απφ ην νπνίν πξνέξρεηαη ή αλήθεη.
Διεχζεξνο λα κε δνπιεχεη γηα ηελ επηβίσζή ηνπ θαη ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ είλαη κφλν ην κέινο ηεο ηάμεο ησλ
θαπηηαιηζηψλ, δειαδή απηψλ ησλ ιίγσλ πνπ ην εηζφδεκά ηνπο πξνέξρεηαη απφ ηνλ πινχην πνπ
ζπγθεληξψλνπλ απφ ηε δνπιεηά ησλ άιισλ. Πφζν ειεχζεξνο είλαη άξαγε ν εξγαδφκελνο πνπ δελ κπνξεί λα
θαιχςεη ηηο αλάγθεο γηα ηαηξνθαξκαθεπηηθή πεξίζαιςε, θαηνηθία, θνηλσληθή αζθάιηζε, κφξθσζε, πνπ
αλαγθάδεηαη λα πνπιάεη κε θαζεκεξηλνχο φξνπο ηελ ηθαλφηεηά ηνπ γηα εξγαζία πξνθεηκέλνπ λα δήζεη;

Ο Λέληλ κε ηε ζεηξά ηνπ είπε πσο φηαλ θάλνπκε ιφγν γηα ειεπζεξία πξέπεη λα ζέηνπκε ην εξψηεκα γηα πνηα
ηάμε, αθνχ δελ κπνξνχλ λα μεθνπνχλ απφ ηηο θπξίαξρεο νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο ζρέζεηο θαη ην αληίζηνηρν
επνηθνδφκεκα πνπ απηέο αληαλαθινχλ. ΢πλεπψο είλαη αδηαλφεηε ε έλλνηα ηεο ειεπζεξίαο ζηελ θνηλσλία ηεο
αέλαεο εθκεηάιιεπζεο θαη αληζφηεηαο. ΢ε ηέηνηεο ζπλζήθεο θνηλσληθήο αδηθίαο, φπνπ ε ζπζζψξεπζε ηνπ
παξαγφκελνπ θνηλσληθνχ πινχηνπ ζπγθεληξψλεηαη ζε φιν θαη ιηγφηεξα ρέξηα, φπνπ ε θαπηηαιηζηηθή ζρέζε
ζπρλά ηνλ απνθιείεη απφ ηελ θνηλσληθή εξγαζία (αλεξγία θιπ.), νη πην επάισηεο ζπλεηδήζεηο ζα αληηδξάζνπλ
αθφκα θαη κε εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά, πξνθεηκέλνπ λα απνθηήζνπλ απηφ πνπ άδηθα ζηεξνχληαη. Καη φζν
κεγαιχηεξε είλαη ε δηαθνξά αλάκεζα ζηνλ πινχην ησλ ιίγσλ θαη ηε θηψρεηα ησλ πνιιψλ, ηφζν πην εχθνξν
γίλεηαη ην θνηλσληθφ έδαθνο λα θηινμελήζεη αθ' ελφο κελ ζπγθξνχζεηο θαη αληηζέζεηο αλάκεζα ζηα θνηλσληθά
άηνκα, αθ' εηέξνπ δε αλάκεζα ζηελ θξαηηθή εμνπζία ηεο εθκεηαιιεχηξηαο αζηηθήο ηάμεο κε ηνπο κεραληζκνχο
επηβνιήο ηεο θαη ηελ εξγαηηθή ηάμε, ζηελ νπνία αλήθνπλ νη εθκεηαιιεπφκελνη.

Σν ίδην θξάηνο εθηφο απφ ηνλ πινχην πνπ θαξπψλεηαη απφ ηελ εθκεηάιιεπζε ηνπ εξγάηε θαη ηνπ
εξγαδνκέλνπ, απνξξνθά θαη κεγάιν κέξνο ησλ ρξεκάησλ πνπ πξνέξρνληαη απφ παξάλνκεο δξαζηεξηφηεηεο
φπσο ην εκπφξην λαξθσηηθψλ. ΢πλεπψο πσο κπνξεί λα γίλεηαη ιφγνο γηα λνκνζεζία, φηαλ θαη απηή αθφκα
βξίζθεηαη κε ην κέξνο ησλ ηζρπξψλ, πξνζηαηεχεη ηελ ηδηνθηεζία ηνπο, ηελ θπξηαξρία ηνπο αιιά κε θαλέλα
ηξφπν δελ πξνζηαηεχεη ηα εξγαζηαθά δηθαηψκαηα θαη θεθηεκέλα ησλ εξγαδνκέλσλ θαη δελ εμαζθαιίδεη πιένλ,
βάζεη θαλελφο ζπληάγκαηνο ηα απαξαίηεηα γηα ηνλ άλζξσπν αγαζά. Μάηαηνο εμίζνπ είλαη θαη ν ξφινο ηεο
ηηκσξίαο ζε έλα ηέηνην ζχζηεκα, θαζψο ηα θειηά γεκίδνπλ νινέλα απφ ηνπο απνδέθηεο κηαο ηέηνηαο
θαηάζηαζεο, κε ηνπο απηνπξγνχο λα κέλνπλ ειεχζεξνη θαη λα δηαησλίδνπλ ηελ ήδε λνζεξή θαηάζηαζε.

Ζ ιχζε απφ απηέο ηηο πξννδεπηηθέο αξρέο έξρεηαη κε ηελ αλαηξνπή ηνπ ζάπηνπ απηνχ ζπζηήκαηνο θαη ηελ
έιεπζε ελφο λένπ ζπζηήκαηνο, ηνπ ζνζηαιηζκνχ θαη ελ εμειίμεη ηνπ θνκκνπληζκνχ. ΢ηνλ θφζκν απηφ κνλάρα
ζα κπνξεί λα ππάξρεη εηιηθξηλήο ειεπζεξία ηνπ αηφκνπ, αθνχ δελ ζα πθίζηαηαη πιένλ ε εθκεηάιιεπζε ηνπ
αλζξψπνπ απφ άλζξσπν, ε αληζφηεηα ζε αγαζά θαη επθαηξίεο, ε αδηθία θαη ε θαη’ επέθηαζε εγθιεκαηηθή
πξάμε εηο βάξνο άιισλ κειψλ ηεο θνηλσλίαο. Ζ αλαηξνπή έξρεηαη κνλάρα κε ηε ζπλεηδεηνπνίεζε ησλ
θησρψλ ζηξσκάησλ γηα ηελ εθκεηάιιεπζε πνπ πθίζηαληαη, θαη έπεηηα κε ηηο ζπιινγηθέο κνξθέο πάιεο θαη
αγψλα. Με εμάιεηςε ησλ ηξφπσλ παξαγσγήο, πνπ ζηεξίδνληαη ζηελ αηνκηθή ηδηνθηεζία ησλ κέζσλ
παξαγσγήο, κε ηελ εμάιεηςε ησλ ηάμεσλ, κε ηελ επηθξάηεζε ελφο ξηδηθά δηαθνξεηηθνχ ηξφπνπ παξαγσγήο,
πνπ αιιάδεη ξηδηθά φινο ν ηξφπνο δσήο ηεο θνηλσλίαο, δηαιχνληαη νη εθκεηαιιεχηξηεο ηάμεηο, θαηαξγείηαη ε

141
εθκεηάιιεπζε αλζξψπνπ απφ άλζξσπν, δεκηνπξγείηαη ε βάζε λα εδξαησζνχλ νη λέεο πνιηηηθέο λνκηθέο
αληηιήςεηο θαη ζεζκνί, ν λένο άλζξσπνο.

16.΢ΣΑΣΗ΢ΣΗΚΑ ΓΔΓΟΜΔΝΑ

142
 Ζ δηάπξαμε ελφο εγθιήκαηνο είλαη θαηαθξηηέα απφ ην θνηλσληθφ ζχλνιν. Έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ ηηκσξία
θαη ηελ θαηαδίθε ηνπ αηφκνπ πνπ ηε δηέπξαμε. Σελ πεξηζσξηνπνίεζή ηνπ θαη ηνλ εγθιεηζκφ ηνπ ζηε θπιαθή, κε
ιίγα ιφγηα ηε δηαθνπή ηεο πνξείαο ηεο δσήο ηνπ θαη ηελ αξρή κηαο δσήο ζηεξνχκελεο πξψηα απ’ φια ηεο
ειεπζεξίαο ηνπ. Δχινγν είλαη ην εξψηεκα, αθνχ ην άηνκν μέξεη πνην είλαη ην θαθφ, μέξεη ηη ζα ζηεξεζεί, ηφηε
γηαηί ην δηαπξάηηεη; Καη ε απάληεζε έξρεηαη λα δνζεί απφ ηε δνκή ελφο νιφθιεξνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη
κηαο θνηλσλίαο, ησλ νπνίσλ ην έξγν θαίλεηαη απφ ηα κέηξα πνπ ιακβάλνπλ γηα ηελ ππεξάζπηζε ησλ πνιηηψλ,
απφ ηα αγαζά πνπ ηνπο εμαζθαιίδνπλ, απφ ην κέιινλ πνπ εηνηκάδνπλ ζηνπο λένπο αλζξψπνπο θαη απφ ηα
φζα θξνληίδεη λα θάλεη γηα ηελ επεκεξία ηνπ αηφκνπ κεκνλσκέλα θαη θαη’ επέθηαζε ηεο θνηλσλίαο. Έλα
ζχζηεκα βαζηά ηαμηθφ, ζε θάζε ηνκέα θαη πηπρή ηεο θνηλσλίαο, κε ηελ ηαμηθφηεηα λα θάλεη ηελ εκθάληζή ηεο
πνιχ πεξηζζφηεξν ζηελ παξαβαηηθφηεηα αθφκα θαη ζε έλα απνηξφπαην έγθιεκα φπσο είλαη απηφ ηεο
αλζξσπνθηνλίαο. ΢ε θάζε πεξίπησζε νη αξηζκνί είλαη ζε ζέζε λα εθθξάζνπλ ηε ζχγρξνλε θαη ζιηβεξή
πξαγκαηηθφηεηα.

Αλαθνξηθά κε ην πνιπηηκφηεξν φισλ ησλ αγαζψλ, ηελ πγεία, πνπ ζα έπξεπε λα είλαη δεδνκέλε γηα φινπο
ηνπο αλζξψπνπο, αλη’ απηνχ έρεη κεηαηξαπεί ζε πξφζθνξν έδαθνο γηα ηα θέξδε ησλ θαξκαθνβηνκεραληψλ θαη
γηα ηηο επελδχζεηο ηνπ θεθαιαίνπ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ελψ ππάξρνπλ 323 καζηνγξάθνη, κφλν 52 είλαη
εγθαηεζηεκέλνη ζε δεκφζηα λνζνθνκεία. Απφ 199 αμνληθνχο ηνκνγξάθνπο, ζην Γεκφζην έρνπλ δηαηεζεί
κνλάρα 48. ΢ην δηάζηεκα 1989-2004, νη ηδησηηθέο δαπάλεο, δειαδή ηα ρξήκαηα πνπ δηαηέζεθαλ απφ ηελ
ηζέπε ησλ ίδησλ ησλ εξγαδνκέλσλ άγγημαλ ην 46,1%, ην 2006 ην 48.5%, κε ηα θέξδε λα αγγίδνπλ ηα 7,49 δηο.
Σν ίδην ζπλέβε θαη κε ηηο ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο, νη νπνίεο αχμεζαλ ηα έζνδά ηνπο ζην δηάζηεκα 1997-2004
θαηά 34% θαη ην 2005 έθηαζαλ ζην 12%. Καη ην ζθεληθφ ζηνλ ηνκέα ηεο πγείαο λα ζπκπιεξψλεηαη κε
ζαλάηνπο αηφκσλ, φπσο είλαη θπζηθφ απφ ηα θησρά θαη κεζαία ζηξψκαηα, ηα νπνία δελ έρνπλ πξνζσπηθφ θαη
κεραλήκαηα, θάηη πνπ επηδεηλψλεηαη ζηελ επαξρία θαη ηα λεζηά. Με ιίγα ιφγηα ε πγεία πνπ παξέρεηαη ζηνπο
εξγάηεο θαη ηνπο εξγαδφκελνπο, φρη απιά λα είλαη αλεπαξθήο αιιά πάξα πνιιέο θνξέο αλχπαξθηε, έρνληαο
σο θφζηνο ζαλάηνπο λέσλ αλζξψπσλ αθφκα θαη κηθξψλ παηδηψλ. (Θζςεισ του ΚΚΕ για την υγεία (Μάιοσ 2008)
΢ελ.3-5. Ριζοσπάστης)

Σαπηφρξνλα, έλαο άιινο ζεκαληηθφο ηνκέαο, απηφο ηεο παηδείαο είλαη ζε ζπλζήθεο πιήξνπο ππνβάζκηζεο.
Απηφ απνδεηθλχεηαη απφ ηα πνζνζηά καζεηηθήο δηαξξνήο. ΢πγθεθξηκέλα, ¨ην 14,14% ησλ λέσλ, ειηθίαο 13 έσο
18 εηψλ, δελ πεγαίλεη ζρνιείν. Ζ καζεηηθή δηαξξνή ζηελ Διιάδα, παξφηη κεηψλεηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα, είλαη
ππαξθηή θαη ζπλδέεηαη ηφζν κε ηε ζρνιηθή απνηπρία φζν θαη κε ηελ θνηλσληθννηθνλνκηθή ζέζε ηεο θάζε
νηθνγέλεηαο. (…) Δηδηθφηεξα κε βάζε ηελ έξεπλα ηνπ Παηδαγσγηθνχ Ηλζηηηνχηνπ, ε καζεηηθή δηαξξνή
εληνπίδεηαη ζην γπκλάζην θαη ην ιχθεην, αθνχ ζην δεκνηηθφ ζρνιείν έρεη ζρεδφλ εθκεδεληζζεί. (Δθηφο απφ ιίγεο
πεξηπηψζεηο αζίγγαλσλ θαη κεηαλαζηψλ). ΢ην Γπκλάζην ε καζεηηθή δηαξξνή θζάλεη ζπλνιηθά ην 6,09% (γηα ηε
γεληά ησλ καζεηψλ πνπ εηζήιζαλ ζηελ Ά Γπκλαζίνπ ην 2000- 2001). Σν πνζνζηφ απηφ είλαη ρακειφηεξν απφ
ην 6,98% πνπ θαηεγξάθε ην 2000. Ζ πςειφηεξε καζεηηθή δηαξξνή παξνπζηάδεηαη ζηελ Αλαηνιηθή Μαθεδνλία
θαη Θξάθε (9,64%), ηελ Κξήηε (8,34%), ηα Ηφληα Νεζηά (7,15%), ην Βφξεην Αηγαίν (6,65%). Ο λνκφο κε ην
πςειφηεξν πνζνζηφ είλαη ηεο Ξάλζεο (17,08%) θαη αθνινπζεί ε Ρνδφπε (14,43%) θαη ν λνκφο Ρεζχκλνπ
(10,79%).

΢ην Δληαίν Λχθεην ε καζεηηθή δηαξξνή είλαη ζρεηηθά κηθξή (3,32%). ΋πσο αλαθέξεηαη ζηελ έξεπλα ηνπ
Παηδαγσγηθνχ Ηλζηηηνχηνπ, ηδηφκνξθε είλαη ε θαηάζηαζε ζηελ Αλαηνιηθή Μαθεδνλία θαη Θξάθε, φπνπ
παξνπζηάδεηαη ε πςειφηεξε καζεηηθή δηαξξνή ζην Γπκλάζην, ελψ θαηαγξάθεηαη έλα απφ ηα ρακειφηεξα
πνζνζηά δηαξξνήο ζην Δληαίν Λχθεην (2,36%). Σα Γσδεθάλεζα είλαη ν λνκφο κε ηε κεγαιχηεξε καζεηηθή
δηαξξνή (6,85%) θαη αθνινπζνχλ νη λνκνί Ρεζχκλνπ (6,79%) θαη Ζξαθιείνπ (6,57%). Ηδηαίηεξα αλεζπρεηηθή
είλαη ε θαηάζηαζε ζηε δεπηεξνβάζκηα ηερλνινγηθή εθπαίδεπζε, αθνχ φπσο απνδεηθλχεηαη ηα πνζνζηά δελ
θέξδηζαλ ηελ εκπηζηνζχλε ησλ καζεηψλ. Έηζη, ελψ ζην Δληαίν Λχθεην ην πνζνζηφ δηαξξνήο είλαη ζην 3,32%
ζηα ΣΔΔ θζάλεη ζην 20,28%. Ζ Κξήηε (23,21%), ε Ήπεηξνο (22,24%) θαη ε Κεληξηθή Μαθεδνλία (22,03%),

143
παξνπζηάδνπλ ηα πςειφηεξα πνζνζηά. Οη λνκνί κε ηε κεγαιχηεξε δηαξξνή είλαη Άξηαο (29,38%), Φζηψηηδαο
(28,93%) θαη Ησαλλίλσλ (27,46%). (Λαθαζάο 2007. Τςειή ε καζεηηθή δηαξξνή. Καζεκεξηλή, ζει.6 5.1.07)

Παξάιιεια, ε ιατθή νηθνγέλεηα μνδεχεη 4,5 δηο επξψ ην ρξφλν γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ ζχγρξνλσλ
κνξθσηηθψλ αλαγθψλ. Σν 14% ησλ λέσλ εγθαηαιείπνπλ ηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε θαη ην ½ ησλ
ζπνπδαζηψλ ησλ ΣΔΗ εγθαηαιείπνπλ ηηο ζπνπδέο ηνπο. Σν 2009, ε κείσζε πξνυπνινγηζκνχ γηα ηελ παηδεία
απφ ην 8,48% έθηαζε ζην 7,46%. Μηα νηθνγέλεηα κε παηδί πνπ ζπνπδάδεη ζε άιιε πφιε ρξεηάδεηαη 1000 επξψ
ην κήλα. Σν 60% ησλ ζπνπδαζηψλ ησλ ΣΔΗ θαη ην 45% ησλ θνηηεηψλ Παλεπηζηεκίνπ εξγάδνληαη παξάιιεια
κε ηηο ζπνπδέο ηνπο. (Μπνγηφπνπινο, Νίθνο 2009. Ριζοζπάζηης. 16.9.09)

Ζ εξγαζία παχεη νινέλα λα δηαθαηέρεηαη απφ αλζξψπηλεο ζπλζήθεο. ΢χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηνπ ΢ψκαηνο
Δπηζεσξεηψλ Δξγαζίαο (΢ΔΠΔ) (ζ.ζ. πξφθεηηαη γηα ηνλ επίζεκν αξηζκφ, αθνχ ν πξαγκαηηθφο είλαη αθφκα
κεγαιχηεξνο) κέζα ζην 2009 113 εξγάηεο ζεθψζεθαλ ην πξσί γηα δνπιεηά θαη «γχξηζαλ» ζην ζπίηη ηνπο
λεθξνί… Ο θφξνο αίκαηνο πνπ πιήξσζε ε εξγαηηθή ηάμε ζηα θξεκαηφξηα ηεο νιηγαξρίαο κφλν πέξζη,
ηζνδπλακεί κε έλαλ λεθξφ θάζε ηξεηο κέξεο, ζηα ιεγφκελα «εξγαηηθά αηπρήκαηα»… Μέζα ζε κηα δεθαεηία, ηελ
πεξίνδν 2000- 2009 θαη πάληα βάζεη ησλ επίζεκσλ ζηαηηζηηθψλ ηνπ ζαλάηνπ, 1.349 δσέο εξγαηψλ
ζπζηάζηεθαλ ζην βσκφ ηνπ θαπηηαιηζηηθνχ θέξδνπο. Χο πην ζπλήζεο αηηία ησλ …«αηπρεκάησλ»,
θαηαγξάθνληαη: Ζ πηψζε εξγαηψλ απφ χςνο γηα ηέιεζε εξγαζηψλ ρσξίο ηε ιήςε πξνζηαηεπηηθψλ κέηξσλ, ε
ειεθηξνπιεμία ιφγσ πιεκκεινχο ηήξεζεο ησλ θαλφλσλ αζθαιείαο απφ ηελ εξγνδνζία, ν αλαζθαιήο
εμνπιηζκφο εξγαζίαο, ν ρεηξηζκφο κεραλεκάησλ έξγνπ ρσξίο ηελ πξνβιεπφκελε άδεηα, ε εθηέιεζε εξγαζηψλ
κε κεραλήκαηα ρσξίο ηα αλαγθαία ζπζηήκαηα πξνεηδνπνίεζεο θηλδχλνπ… Μφλν πέξζη ηα «αηπρήκαηα» πνπ
δειψζεθαλ ζην ΢ΔΠΔ έθηαζαλ ηα 6.381. Γειαδή, θάζε εξγάζηκε εκέξα ηνπ 2009, πάλσ απφ 25 εξγάηεο
(θάζε κέξα) είηε ζθνηψλνληαλ, είηε ζαθαηεχνληαλ, είηε ηξαπκαηίδνληαλ… Μέζα ζηελ ηξηεηία 2007- 2009 ηα
θαηαγεγξακκέλα πεξηζηαηηθά ησλ «εξγαηηθψλ αηπρεκάησλ» μεπέξαζαλ ηα 19.500.

¨΢χκθσλα κε ην «Δπξσβαξφκεηξν» (Greek statistics), ην 96% ησλ Διιήλσλ δειψλνπλ φηη βιέπνπλ ηε ρψξα
λα βνπιηάδεη ζηε θηψρεηα. Σν 58% ησλ Διιήλσλ δπζθνιεχεηαη ζε κφληκε βάζε λα πιεξψζεη ηνπο
ινγαξηαζκνχο ξεχκαηνο, ηειεθψλνπ, λεξνχ, ελνηθίνπ θιπ. ή αδπλαηεί λα αληαπνθξηζεί ζηηο δαλεηαθέο
ππνρξεψζεηο ηνπ. Σν 78% ζεσξνχλ ζίγνπξν φηη ζα πάξνπλ κηθξφηεξε ζχληαμε απφ απηήλ πνπ πεξίκελαλ θαη
δειψλνπλ αλήζπρνη φηη νη ζπληάμεηο ηνπο δελ ζα επαξθέζνπλ γηα γεξαηεηά κε αμηνπξέπεηα. Σν 70% αλακέλνπλ
δξακαηηθή επηδείλσζε ηεο νηθνλνκηθήο ηνπο θαηάζηαζεο ηνπο επφκελνπο 12 κήλεο. Σν 73% δειψλνπλ φηη
δνπλ κε ην άγρνο ηεο απφιπζεο θαη ζεσξνχλ απίζαλν λα βξνπλ δνπιεηά, αλ ην επφκελν δηάζηεκα βξεζνχλ
ζηελ αλεξγία.¨ Δπίζεο, ζχκθσλα κε ηα εθθαζαξηζκέλα ζηνηρεία ηνπ 2008, ηα 4,5 εθαηνκκχξηα ησλ κηζζσηψλ
θαη ησλ ζπληαμηνχρσλ δνπλ κε κέζν εηήζην εηζφδεκα χςνπο 16.123 επξψ, δειαδή κε κεληαίεο απνιαβέο πνπ
δελ μεπεξλνχλ ηα 1.150 επξψ. Δπίζεο ε αλεξγία μεπεξλά ην 15,5%, ζχκθσλα κε ζηνηρεία ηεο Γ΢ΔΔ γηα ην
έηνο 2009.

΢ηελ Διιάδα απμήζεθαλ θαηά 10% (9.800) νη αηηήζεηο ησλ πξνζθχγσλ γηα άζπιν, ζχκθσλα κε ζηνηρεία ηεο
Όπαηεο Αξκνζηείαο ηνπ ΟΖΔ. Απφ ην Ηξάθ 3.200 θαη απφ ην Αθγαληζηάλ, 12.000. Άμην λα ζεκεησζεί πσο θαη
νη δχν απηέο ρψξεο δέρηεθαλ ηελ εηζβνιή θαη ηελ θαηνρή ησλ Ναηντθψλ δπλάκεσλ. Απφ ηε ΢νκαιία 11.000 θαη
απφ άιιεο ρψξεο φπσο Κίλα, ΢εξβία, Ρσζία, Νηγεξία, Μεμηθφ, Εηκπάκπνπε, Παθηζηάλ, ΢ξη Λάλθα. Κάπνηνη
απφ απηνχο θαηάθεξαλ θαη ήξζαλ ζηελ Διιάδα, φρη ζε θάζε πεξίπησζε κε λφκηκα κέζα θαη απνηέιεζαλ ηνπο
θξαηνπκέλνπο πνπ ζηνηβάρηεθαλ ζην θνιαζηήξην ηεο Παγαλήο ζηε Λέζβν, φπνπ 930 θξαηνχκελνη
ζηνηβάρηεθαλ ζε θειηά πνπ ρσξνχζαλ κφιηο 300 άηνκα, αλάκεζά ηνπο έγθπεο γπλαίθεο θαη 160 αλήιηθα
παηδηά. Οη ππφινηπνη ζηνηβάρηεθαλ ζην παιηφ Δθεηείν Αζελψλ, θαη εθδηψρηεθαλ απφ ηηο δπλάκεηο θαηαζηνιήο,
ρσξίο λα ππάξρεη θακία κέξηκλα γη’ απηνχο ηνπο αλζξψπνπο.

Σελ ίδηα ψξα, αλάκεζα ζηνπο 6 απφ ηνπο 10 Έιιελεο πνπ κεηξνχλ ηα επξψ γηα λα ηα θέξνπλ βφιηα ηζίκα
ηζίκα, πξνθαλψο δελ αλήθεη ν πξφεδξνο ην ΢ΔΒ (΢χιινγνο Διιήλσλ Βηνκεράλσλ), ν θ. Γαζθαιφπνπινο, αλ

144
θξίλνπκε απφ ην γεγνλφο φηη φπσο δηαβάδνπκε ζηνλ Σχπν (εθεκεξίδα «Πξψην Θέκα», 17/11/2009), δαπάλεζε
ην πνζφ ηνπ 1,5 εθαηνκκπξίσλ επξψ γηα ηελ αγνξά ελφο πίλαθα, δεκηνπξγίαο πξσηνπνξηαθνχ εηθαζηηθνχ, πνπ
εθηέζεθε πξν νιίγσλ κελψλ ζε θαιαίζζεηε γθαιεξί ηνπ Λνλδίλνπ. Αθνινχζσο, ζχκθσλα κε δεκνζηεχκαηα
(Βήκα, 14/609) ε θπξία Μαξηάλλα Λάηζε, κε ηα ηξία ηδεη πνπ δηαζέηεη, ν θ. Βγελφπνπινο κε ηα 2 ηδεη, νη θ.θ.
Κπξηαθνχ, Ρέζηεο, Κφθθαιεο, Αγγειφπνπινο θαη ινηπνί ζπλζέηνπλ έλα επηθαλέο εγρψξην ηδεη- ζεη πνπ θαηέρεη
έλαλ νιφθιεξν ζηφιν πνπ απαξηίδεηαη απφ ηνλ δηφινπ επθαηαθξφλεην αξηζκφ ησλ 70 ηδησηηθψλ ειηθνπηέξσλ
θαη ησλ 220 ηδησηηθψλ αεξνπιάλσλ (κε κέζν φξν απφθηεζεο ηα 60 εθαηνκκχξηα αλά αεξνζθάθνο). ΢ηελ
Διιάδα, 40.000 νηθνγέλεηεο κέζα ζε κηα πεληαεηία είδαλ ηηο «private banking» θαηαζέζεηο ηνπο απφ 17 δηο (
«Υξήκα», Μάεο 2006, ηεχρνο 321) λα απμάλνληαη ζηα 30 δηο, («axiaplus.gr», 14/5/2010). ΢εκεησηένλ φηη ηα
ζπλνιηθά δηαζέζηκα ησλ ελ ιφγσ νηθνγελεηψλ ππνινγίδνληαη ζε πάλσ απφ 60 δηο, φηη γηα λα έρεη θάπνηνο
πξφζβαζε ζε ππεξεζίεο «private banking» ην ειάρηζην πνζφ πνπ πξέπεη λα δηαζέζεη είλαη 300 εθαηνκκχξηα,
θαη φηη ζηα παξαπάλσ πνζά δε ζπκπεξηιακβάλνληαη νη «private banking» θαηαζέζεηο ησλ ίδησλ νηθνγελεηψλ
ζην εμσηεξηθφ.

Σν ελεξγεηηθφ ησλ ηξαπεδψλ απμήζεθε θαηά 300 δηο ηελ ηειεπηαία 5εηία- φζν δειαδή θαη ην δεκφζην ρξένο
ηεο Διιάδαο θαη θαηαγξάθηεθε γηα ην 2009 ζηα 580 δηο επξψ. Υξήκαηα πνπ ζα κπνξνχζαλ ηα θαιχςνπλ 116
θνξέο ηελ αθαίκαμε πνπ έρεη ππνζηεί ν ιαφο ηνλ ηειεπηαίν θαηξφ. Οη θαηαζέζεηο ησλ κεγάισλ επηρεηξήζεσλ
ζηηο ηξάπεδεο απμήζεθαλ ζηελ 5εηία θαηά 117 δηο θα ην Ννέκβξε ηνπ 2009 θαηαγξάθεθαλ ζηα 227 δηο επξψ.
Οη 166 εηζεγκέλεο θεξδνθφξεο εηαηξίεο ζην Υξεκαηηζηήξην νκνιφγεζαλ θέξδε 11,8 δηο επξψ γηα ην 2009. Σν
ελεξγεηηθφ ησλ κεγαιχηεξσλ επηρεηξήζεσλ ζηε ρψξα έρεη θηάζεη ζηα 700 δηο επξψ γηα ην 2009. Οη
αλείζπξαθηνη θφξνη αγγίδνπλ ζήκεξα ηα 30 δηο επξψ κε ηε κεξίδα ηνπ ιένληνο λα ηε ρξσζηνχλ νη Αλψλπκεο
Δηαηξείεο θαη νη κεγάιεο επηρεηξήζεηο. Σα επίζεκα ζηνηρεία γηα ην 12κελν ηνπ 2009 νη θεξδνθφξεο επηρεηξήζεηο
έθηαζαλ ζηα 14,3 δηο επξψ ζε θέξδε. Ο ΟΣΔ ηα 2,15δηο, ε ΓΔΖ ην 1,67δηο, ε Δζληθή Σξάπεδα 1,25 δηο, ε Coca
cola 1 δηο θαη ν ΟΠΑΠ 966 εθαηνκκχξηα. Σα επηρεηξεκαηηθά θέξδε ην 2008, ελ θαηξψ θξίζεο, έθηαζαλ ηα 40 δηο
επξψ. Απφ ην 2001 έσο ην 2008, ηα θέξδε ησλ επηρεηξήζεσλ μεπέξαζαλ ηα 56δηο επξψ.

Απηή είλαη ε εηθφλα ηεο ζεκεξηλήο θνηλσλίαο. Τπάξρεη κέξηκλα γηα ηελ ζπγθέληξσζε ηνπ πινχηνπ ζε
ζπλερψο ιηγφηεξα ρέξηα, γηα ηελ εμάπισζε ηεο θηψρεηαο ζε φιν θαη πεξηζζφηεξνπο αλζξψπνπο, κε
απνηέιεζκα ηα θησρά θαη κεζαία ζηξψκαηα λα κελ κπνξνχλ λα αληαπεμέξζνπλ. Ζ πγεία, ηα ζρνιεία θαη έλα
νιφθιεξν εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα εμαζιηψλεηαη θαη αρξεζηεχεηαη θαηξφ κε ηνλ θαηξφ. Άλζξσπνη πεζαίλνπλ
αβνήζεηνη ζε έλα λνζνθνκείν πνπ νη ίδηνη ππνρξεψζεθαλ λα πιεξψζνπλ κε ηε βαξηά θνξνινγία πνπ ηνπο
επηβάιεη ην θξάηνο. Άιινη πάλε γηα ηα κεξνθάκαηα, γηα λα ζξέςνπλ ηνπο ίδηνπο θαη ηηο νηθνγέλεηεο ηνπο θαη δελ
γπξίδνπλ μαλά ζπίηη ηνπο. Καη απφ ηελ άιιε κεξηά, νηθνγέλεηεο κε θαηαζέζεηο θαη αζχδνηε θαη πξνθιεηηθφηαηε
ζπγθέληξσζε θεθαιαίνπ, πνπ έρνπλ εμαζθαιίζεη καθξνρξφληα επεκεξία γηα ηα κέιε ηεο. Ση γίλεηαη φκσο κε ηα
θησρά ζηξψκαηα πνπ δελ κπνξνχλ λα αληαπεμέξζνπλ ζηηο θαζεκεξηλέο αλάγθεο, έρνπλ θαηαδηθαζηεί ζε κηα
ζπλερή κάρε επηβίσζεο θαη απφ ηε δσή ηνπο απνπζηάδνπλ φια ηα απαξαίηεηα αγαζά, πιηθά θαη πλεπκαηηθά. Οη
αξηζκνί απνδεηθλχνπλ πσο κηα θνηλσλία πνπ δελ κεξηκλά γηα ηα κέιε ηεο, πνπ γελλά ηελ αδηθία, ηηο αληζφηεηεο
θαη ηε θηψρεηα δελ κπνξεί λα θάλεη ιφγν νχηε γηα Γηθαηνζχλε νχηε γηα πάηαμε ηνπ εγθιήκαηνο αθνχ κε ηνλ
ηξφπν απηφ ε ίδηα ην γελλά θαη ην ζξέθεη.

΢πγθεθξηκέλα, ζην δηάζηεκα ησλ εηψλ 1986 έσο 1995, ην 20,4% ησλ αηφκσλ πνπ δηέπξαμαλ θφλν δελ είραλ
πνηληθφ παξειζφλ, ελψ ην 79,6% δελ είραλ. Σν 6,1% αλήθε ζε θάπνηα θπιεηηθή κεηνλφηεηα ελψ ην 93,6% φρη.
Σν 81,1% ραξαθηεξίδνληαλ «θνηλσληθνί», ελψ ην 18,9% ραξαθηεξηδφηαλ σο αληηθνηλσληθνί. Σν 66,9% είρε
ειιεληθή ππεθνφηεηα, ην 12,2% αιβαληθή, θαη ην 20,9% άιιε ππεθνφηεηα. Σν 1,6% είρε ειηθία απφ 13 έσο 17
έηε, ην 25,4% 18 έσο 25, ην 44,5% 26 έσο 35 έηε, ην 19% 36 έσο 45 έηε, ην 5,8% 46 έσο 55 έηε θαη ην 37%
ήηαλ άλσ ησλ 55 εηψλ.

145
Σν 8% ήηαλ έκπνξνη, βηνκήραλνη, επηρεηξεκαηίεο, ην 6,3% κηθξνέκπνξνη θαη βηνηέρλεο, ην 6,9% αζθνχζαλ
θάπνην επηζηεκνληθφ ή ειεχζεξν επάγγεικα, ην 0,6% ήηαλ δηεπζπληηθά ζηειέρε ηνπ δεκνζίνπ ή ηνπ ηδησηηθνχ
ηνκέα, ην 9,2% ήηαλ ππάιιεινη ηνπ δεκνζίνπ ή ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα, ην 7,5% θαηψηεξνη ππάιιεινη ηνπ
δεκνζίνπ ή ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα, ην 12,1% εηδηθεπκέλνη ηερλίηεο, ην 18,5% εξγάηεο, ην 4% γεσξγνί,
θηελνηξφθνη, ςαξάδεο, ην 1,7% αζηπλνκηθνί, ην 1,7% απηνθηλεηηζηέο, ην 2,3% ζπληαμηνχρνη, ην 1,1%
ζηξαηηψηεο, ην 2,9% αζρνινχληαλ κε νηθηαθά, ην 6,3% ήηαλ λαπηηθνί, ην 1,1% ζηξαηησηηθνί, ην 0,6% καζεηέο
θαη θνηηεηέο, ην 0,6% ηεξφδνπιεο θαη ην 8,6% άλεξγνη.

Απφ ηα παξαπάλσ πξνθχπηεη φηη ην 42% πεξίπνπ ησλ δξαζηψλ ηνπ εγθιήκαηνο ηεο αλζξσπνθηνλίαο
αλήθνπλ ζηηο θαηψηεξεο θνηλσληθννηθνλνκηθέο ηάμεηο ή αζθνχλ θάπνην επάγγεικα ρακεινχ θνηλσληθνχ θχξνπο
θαη επίζεο ην 8,6% ήηαλ άλεξγνη. Καη νη αξηζκνί απνδεηθλχνπλ πεξίηξαλα ην γεγνλφο πσο ε αλζξσπνθηνλία
είλαη κηα πξάμε ηαμηθή, πξντφλ ελφο ζπζηήκαηνο πνπ γέλλεζε ηε δηαζηξσκάησζε, ηελ αληζφηεηα θαη πνπ
δηαρψξηζε ηνπο αλζξψπνπο ζε ηάμεηο, βάζεη ηεο νηθνλνκηθήο ηνπο θαηάζηαζεο κε φηη απηφ ζπλεπάγεηαη. Γελ
είλαη ηπραίν ην γεγνλφο ησλ ζηαηηζηηθψλ πνπ δείρλνπλ ην έγθιεκα λα ζπγθεληξψλεηαη ζηηο θαηψηεξεο ηάμεηο.
Δπίζεο δελ είλαη νη άκεζνη ππεχζπλνη ηα άηνκα απηά πνπ δηέπξαμαλ ηνλ θφλν. Οη πξαγκαηηθνί ππεχζπλνη είλαη
ην πνιηηηθφ ζχζηεκα πνπ δεκηνχξγεζε ηελ πνξλεία, ηελ αλεξγία θαη ηελ έλδεηα. Πνπ αθαίξεζε θαη ζπλερίδεη λα
αθαηξεί ηα απαξαίηεηα γηα κηα αμηνπξεπή δσή, δειαδή ηε κφξθσζε, ηελ πγεία, ηε δηαηξνθή, ηε ζηέγε, ηελ
αλάπαπζε θαη ηνλ πνηνηηθφ ειεχζεξν ρξφλν. Αληίζεηα, ηα δηαλέκεη ζηα πινπζηνπάξνρα ζηηο αλψηεξα
νηθνλνκηθέο ηάμεηο, εθνδηάδνληάο ηεο κε φια εθείλα πνπ ζα ηνπο εμαζθαιίζνπλ κηα θαλνληθή δσή θαη έλα
αζθαιέο κέιινλ. Ζ χπαξμε ηεο ηαμηθφηεηαο είλαη ηφζν αλαπφθεπθηε φζν θαη αδηακθηζβήηεηε. Ζ ζχλδεζή ηεο
(ηαμηθφηεηαο) κε φινπο ηνπο ηνκείο ηνπ ζπζηήκαηνο, απφ ηηο πξνζσπηθέο ζρέζεηο, ηηο επθαηξίεο ζηε δσή ηνπ
αηφκνπ, έσο θαη ηνπο ηνκείο ηνπ θξάηνπο, φπσο ε πγεία θαη ε εθπαίδεπζε είλαη εκθαλήο. Σν ίδην εκθαλήο είλαη
θαη ε επίδξαζή ηεο ζηελ ηέιεζε κηαο δνινθνλίαο, κε έλα νιφθιεξν ζχζηεκα λα γέλλεζε θαη λα έζξεςε ηελ
αληζφηεηα, ηελ αδηθία θαη ηελ εμαζιίσζε, κε ιίγα ιφγηα λα δεκηνχξγεζε φια εθείλα ηα θνηλσληθά αίηηα πνπ
νδήγεζαλ έλαλ άλζξσπν λα δηαπξάμεη ην θφλν, κηα πξάμε πνπ πηζαλφλ ζε έλα δηαθνξεηηθφ θαη άθξσο
αληίζεηα δνκεκέλν ζχζηεκα νχηε θαλ ζα ηνπ πεξλνχζε απφ ην κπαιφ.

Σν 11,7% πνπ δηέπξαμαλ αλζξσπνθηνλία ήηαλ ςπρηθά άξξσζηνη, ελψ ην 88,3% ςπρηθά πγηείο. Ζ πιεηνςεθία
ησλ ςπρηθά αξξψζησλ ήηαλ εμαξηεκέλνη απφ ην αιθνφι θαη απφ λαξθσηηθέο νπζίεο. Σν 31,1% ησλ δξαζηψλ
είραλ ηειέζεη θαη άιιν έγθιεκα, ελψ ην 68,9% φρη. Σν 34,2% ήηαλ ζε ζπξξνή κε άιιν έγθιεκα θαη ην 65,8%
φρη. ΢ην 41,8% ην είδνο ηεο ζπξξνήο ήηαλ ιεζηεία θαη εθβίαζε. Σν 19,4% θινπή θαη πιαζηνγξαθία. Σν 3%
ήηαλ θζνξά μέλεο πεξηνπζίαο, ην 4,5% βηαζκφο, ην 19,4% εκπνξία, θαηνρή, δηάζεζε λαξθσηηθψλ νπζηψλ, ην
3% πεξηχβξηζε κλήκεο λεθξνχ, θαη ην 8,9% αξπαγή αλειίθνπ.

«Ο ζθνηεηλφο αξηζκφο ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο απνηειεί έλα απφ ηα θπξηφηεξα πξνβιήκαηα ηεο
εγθιεκαηνινγηθήο αλάιπζεο θαη έρεη ραξαθηεξηζζεί σο ν ζηαπξφο ησλ εγθιεκαηνιφγσλ. Παξαθξάδνληαο ηελ
παξαπάλσ θξάζε, ζα κπνξνχζακε λα ηνλ ραξαθηεξίζνπκε θαη σο ην ζηαπξφ ηεο ίδηαο ηεο Δγθιεκαηνινγίαο.

146
΢ην έγθιεκα ηεο αλζξσπνθηνλίαο ν ζθνηεηλφο αξηζκφο εγθιεκαηηθφηεηαο είλαη πνιχ κηθξφο έσο αλχπαξθηνο.
Αληίζεηα, παξαηεξείηαη έλα κεγάιν πνζνζηφ αλεμηρλίαζησλ αλζξσπνθηνληψλ.

Χζηφζν, ην 3,2% είρε σο θίλεηξν ηε ζεμνπαιηθή ηθαλνπνίεζε, ην 12,4% ην εξσηηθφ πάζνο, ην 7,5% ηελ
πξνζβνιή ηηκήο, ην 2,2% ηε ιχηξσζε, ην 14% ηελ έθξεμε, ην 4,8% ην μεθαζάξηζκα ινγαξηαζκψλ, ην 4,3% ηελ
ηδενινγία, ην 9,2% ηελ αληεθδίθεζε, ην 4,8% ηελ άκπλα, ην 4,8% ηελ ςπρνπαζνινγία ηνπ δξάζηε θαη κε
δηαθνξά απφ φια ηα πξνεγνχκελα πνζνζηά, ην 32,8% είρε ζαλ θίλεηξν πεξηνπζηαθέο δηαθνξέο.» ((Σςιγκρήσ
2002: ςελ. 34-36, 39,43,47,76-77)

Σα πξφζθαηα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία γηα ηηο δνινθνλίεο δελ είλαη μεθάζαξα. Σν 2009 ν αξηζκφο θξαηνπκέλσλ
ήηαλ 11.736. Οη ππφδηθνη 3218, νη αιινδαπνί θξαηνχκελνη 6078, νη γπλαίθεο θξαηνχκελεο 695, νη αλήιηθνη
θξαηνχκελνη 520, νη παξαβάηεο ηνπ λφκνπ πεξί λαξθσηηθψλ 4937, θαη ηα άηνκα κε πνηλή ηζφβηαο θάζεηξμεο
742. (ζηαηηζηηθά ζηνηρεία Τπνπξγείνπ Γηθαηνζχλεο)΢χκθσλα κε ηελ εθεκεξίδα ηα Νέα, δηαπξάηηεηαη έλαο
θφλνο θάζε δχν εκέξεο.

΢χκθσλα κε ην Έζλνο, δεκνζηεχνληαο ζηνηρεία ηεο ΔΛΛΑ΢ γηα ην 2009, δηαπξάρηεθαλ 143 αλζξσπνθηνλίεο
ζε φιε ηε ρψξα. Ζ πιεηνλφηεηά ηνπο εληνπίδεηαη ζηα δχν κεγάια αζηηθά θέληξα ηεο Υψξαο (84 ζηελ Αηηηθή θαη
Θεζζαινλίθε, πνζνζηφ 58,74%). ΢ηηο 61 αλζξσπνθηνλίεο απνθαιχθηεθε ην θίλεηξφ ηνπο, εθ ησλ νπνίσλ ζηηο
43 πξνυπάξρεη πξνζσπηθή ζρέζε δξάζηε- ζχκαηνο (12 αλζξσπνθηνλίεο κε θίλεηξν νηθνγελεηαθέο δηαθνξέο,
8 γηα εξσηηθνχο ιφγνπο θαη 23 κε θίλεηξν πξνζσπηθέο δηαθνξέο). ΢ε 16 πεξηπηψζεηο δηαπξάρηεθαλ
αλζξσπνθηνλίεο κε θίλεηξν ηε ιεζηεία. (Ζνασ φόνοσ κάθε δφο ημζρεσ. At
http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&artid=45312808&ct=1)

Έπεηηα, ε εηθφλα ησλ θπιαθψλ δελ παξέρεη πνιιέο ειπίδεο γηα ηελ απνθαηάζηαζε θαη ηνλ νπζηαζηηθφ
ζσθξνληζκφ ησλ αηφκσλ. ¨Απφ ηνπο 150 αλήιηθνπο θξαηνχκελνπο πνπ είραλ εμεηαζζεί ην 1993, εληνπίζζεθαλ
ηειηθά, χζηεξα απφ επίπνλεο πξνζπάζεηεο, νη 113. Οη 50 βξέζεθαλ θαη πάιη ζηε θπιαθή, θπξίσο σο θαηάδηθνη
θαη δεπηεξεπφλησο σο ππφδηθνη, άιινη 53 βξέζεθαλ εθηφο θπιαθήο, ελψ γηα 10 αθφκε λεαξνχο δηαπηζηψζεθε
φηη είηε λνζειεχνληαλ ζε ςπρηαηξείν είηε ήηαλ ζην εμσηεξηθφ είηε είραλ πεζάλεη. Ηδνχ ηη πξνέθπςε:
- Απφ ην 1993 θαη κέρξη ην 1999-2000, δειαδή ζε δηάζηεκα 6-7 εηψλ, κφλν ν έλαο ζηνπο πέληε πξψελ
θξαηνχκελνπο δελ νδεγήζεθε θάπνηα ζηηγκή θαη πάιη ζηηο θπιαθέο νχηε θαη ηνπ επηβιήζεθε θάπνηα πνηλή,
γεγνλφο πνπ απνδεηθλχεη φηη δελ κπφξεζαλ ζηελ πιεηνλφηεηά ηνπο λα νξζνπνδήζνπλ θαη λα απνθχγνπλ ηελ
εθ λένπ εκπινθή ηνπο κε ηελ πνηληθή Γηθαηνζχλε. Μάιηζηα, παξαδέρηεθαλ φηη είραλ δηαπξάμεη θαη αδηθήκαηα
γηα ηα νπνία δελ ζπλειήθζεζαλ πνηέ, θπξίσο θινπέο (18%), ελψ ζε αλάινγεο παξαδνρέο πξνέβεζαλ θαη νη
53 κε έγθιεηζηνη, θπξίσο ζε ζρέζε κε θινπέο (26%) θαη απιέο ζσκαηηθέο βιάβεο (32%).
- Έλαο ζηνπο ηέζζεξηο εξσηεζέληεο απνδέρηεθε ξεηά ην ελδερφκελν ηεο δηάπξαμεο λέσλ εγθιεκάησλ εθ'
φζνλ βηψζεη καηαίσζε ησλ πξνζπαζεηψλ ηνπ, ζηνηρείν πνπ επηβεβαηψλεη φηη ε δηαδηθαζία βαζκηαίαο
πξνζαξκνγήο ησλ αλήιηθσλ ζηνλ ηδξπκαηηθφ ππνπνιηηηζκφ ηεο θπιαθήο δπζρεξαίλεη απνθαζηζηηθά ή θαζηζηά
αλέθηθηε ηελ θνηλσληθή επαλέληαμε κεηά ηελ απνθπιάθηζή ηνπο. Έηζη, νη πεξηζζφηεξνη αλήιηθνη, ζε πνζνζηφ
πνπ θηάλεη ην 80%, έρνληαο ελζηεξληζηεί ηα πξφηππα απηνχ ηνπ ππνπνιηηηζκνχ, νδεγνχληαη ζηε ζπλέρεηα ζηε
δηάπξαμε λέσλ αμηφπνηλσλ πξάμεσλ.

-΋ζνη αλήιηθνη θξαηνχληαλ ην 1993 γηα ζνβαξέο αμηφπνηλεο πξάμεηο κε πνηλή ζηέξεζεο ηεο ειεπζεξίαο απφ 2
έηε θαη πάλσ, είραλ ήδε ζηε ζπληξηπηηθή ηνπο πιεηνλφηεηα, 96,7%, εγθιεηζζεί θαη πξνεγνπκέλσο ζε

147
ζσθξνληζηηθφ θαηάζηεκα. Σηο πεξηζζφηεξεο θνξέο, δειαδή, είλαη αλαπφθεπθηε ε ζηξνθή ησλ αλήιηθσλ ζην
έγθιεκα θαη ηελ εγθιεκαηηθή ζηαδηνδξνκία, σο κφλε πιένλ δηέμνδν ζηα αδηέμνδα ηεο λαξθνεμαξηεκέλεο δσήο
ηνπο.
-Πέξα απφ ηελ επαλεηιεκκέλε εκπινθή ηνπο κε ηε Γηθαηνζχλε, νη λεαξνί πνπ εμεηάζηεθαλ θαηά ηε δεχηεξε
θάζε ηεο έξεπλαο θάλεθαλ λα είλαη αθφκε δέζκηνη ηεο εμάξηεζεο ή ηνπ εζηζκνχ ηνπο απφ λαξθσηηθέο νπζίεο.
Μφιηο ην 28% ησλ εξσηεζέλησλ δελ είραλ δνθηκάζεη πνηέ λαξθσηηθά, ελψ πεξίπνπ ην 37% ησλ εξσηεζέλησλ
παξαδέρηεθαλ φηη θάλνπλ ζπρλά ρξήζε λαξθσηηθψλ νπζηψλ (ζηνπο έγθιεηζηνπο ην πνζνζηφ είλαη 43% θαη
ζηνπο κε έγθιεηζηνπο 33%). Δλδηαθέξνλ ζηνηρείν είλαη φηη ην 19% ησλ εξσηεζέλησλ ζεψξεζαλ φηη
επεξεάζηεθαλ ζην λα παίξλνπλ λαξθσηηθά απφ ηνλ εγθιεηζκφ ηνπο ζηε θπιαθή, ελψ κηθξά είλαη ηα πνζνζηά
φζσλ απεπζχλζεθαλ ζε θάπνηα ζεξαπεπηηθή θνηλφηεηα γηα λα απεμαξηεζνχλ (23% έγθιεηζηνη θαη 17,5% κε
έγθιεηζηνη).
-Διάρηζηε είλαη θαη ε βνήζεηα γηα εμεχξεζε εξγαζίαο θαη γεληθφηεξε ζηήξημε πνπ παξέρεηαη ζηνπο λεαξνχο
απνθπιαθηδφκελνπο απφ ηνπο αξκφδηνπο θνξείο. ΢ηε ζπληξηπηηθή ηνπο πιεηνλφηεηα νη θνξείο απηνί δελ ηεξνχλ
αξρείν, νχηε θαη πξνζθέξνπλ νπζηαζηηθή βνήζεηα ζηνπο λεαξνχο. Απφ επαθή πνπ είρε ε εξεπλεηηθή νκάδα κε
24 θνξείο δεκφζηνπ θαη ηδησηηθνχ ραξαθηήξα θαη κε 14 πηζηνπνηεκέλεο δνκέο ακηγνχο επαγγεικαηηθήο
απνθαηάζηαζεο (ΚΔΚ) κε πξνγξάκκαηα γηα αλήιηθνπο παξαβάηεο, δηαπηζηψζεθε φηη κφλν 7 θνξείο θαη δνκέο
έδσζαλ θάπνηα ζηνηρεία γηα ηνπο λεαξνχο πνπ αλαδεηνχζαλ νη εξεπλεηέο θαη φηη ειάρηζηνη λεαξνί ηνπ αξρηθνχ
δείγκαηνο (ζπλνιηθά 14 πεξηπηψζεηο) δήηεζαλ απφ απηνχο θαη έηπραλ θάπνηαο βνήζεηαο , θπξίσο ρξεκαηηθήο.
Δμάιινπ, νη ζέζεηο εξγαζίαο πνπ πξνθεξχζζνληαη απφ ηνλ ΟΑΔΓ θαη πνπ είλαη επηδνηνχκελεο, δελ επαξθνχλ
λα θαιχςνπλ ην πξφβιεκα ηεο αλεξγίαο απηψλ ησλ λεαξψλ, αθνχ ζπλήζσο αθνξνχλ «θνηλσληθά
απνθιεηζκέλνπο», «απνθπιαθηζκέλνπο», «πξψελ ρξήζηεο» θ.ιπ., δειαδή ζηεξεφηππεο θαηεγνξίεο πνπ, ήδε
κε ην φλνκά ηνπο, πξντδεάδνπλ γηα ην πξφβιεκα ηνπ ζηηγκαηηζκνχ θαη άξα δπζρεξαίλνπλ ηελ εμεχξεζε
εξγαζίαο. Έηζη, δελ πξνθαιεί απνξία ην γεγνλφο φηη κφιηο ην 15% ησλ κε εγθιείζησλ θαη ην 12% ηνπ ζπλφινπ
ησλ εξσηεζέλησλ έηπραλ ζπλδξνκή απφ ηνλ ΟΑΔΓ.
Έλαο κεγάινο αξηζκφο απφ απηνχο (39% ηνπ ζπλφινπ, αιιά 46% ησλ εγθιείζησλ) ζεσξνχλ φηη πηνζέηεζαλ
ζηε θπιαθή θαλφλεο ζπκπεξηθνξάο πνπ ηνπο ζπξψρλνπλ ζηελ παξαλνκία θαη πνπ ηνπο αθνινπζνχλ αθφκε
θαη ζήκεξα, φπσο «λα θνηηάλε ηνλ εαπηφ ηνπο», «λα κελ ελδηαθέξνληαη γηα ηνπο άιινπο», «λα καζαίλνπλ πψο
λα παξαλνκνχλ» θαη λα ηεξνχλ ην αμίσκα «βιέπε, άθνπ, ζψπα». ΋πσο πξνθχπηεη θαη απφ ηηο ζπδεηήζεηο
πνπ έγηλαλ καδί ηνπο, έκαζαλ λα πεηζαξρνχλ ζε θαλφλεο κφλν θαη κφλν επεηδή απηνί ηνπο επηβάιινληαη
άλσζελ. Δπηπιένλ, ν εγθιεηζκφο θαίλεηαη φηη αιινίσζε βαζχηεξα ηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπο, αθνχ φρη κφλν
ηνπο έζηζε ζηελ νθλεξία, αιιά ηνπο εμνηθείσζε βαζκηαία κε ηνλ ηδξπκαηηθφ ππνπνιηηηζκφ ηεο θπιαθήο, ε
ζθέςε ηεο νπνίαο αληί λα ηνπο εθθνβίδεη ηνχο θαίλεηαη λα είλαη, φπσο ζα έιεγε θαη ν Καβάθεο, «κηα θάπνηα
ιχζε». Υαξαθηεξηζηηθή είλαη ε εμνκνιφγεζε ελφο απφ ηνπο εξσηεζέληεο λεαξνχο: «΢ηελ θνηλσλία ησλ
θπιαθψλ δνχκε θαιχηεξα. Έμσ ππάξρνπλ νηθνλνκηθέο, απξφβιεπηεο θαηαζηξνθέο... Έμσ είλαη πην
επηθίλδπλα, κέζα είκαζηε πην αζθαιείο». Πξφθεηηαη βεβαίσο γηα ηε ιεγφκελε λννηξνπία ηεο ηδξπκαηνπνίεζεο.
(Φσηνπνχινπ (2006). Ναξθνζεηεκέλν κέιινλ, πξνδηαγεγξακκέλε πνξεία, at www.enet.gr)

148
17.ΔΠΗΛΟΓΟ΢
Απφ ηε γέλλεζε ησλ επηζηεκνληθψλ θαη θνηλσληθψλ ζεσξηψλ, έγηλαλ πνιιέο πξνζπάζεηεο γηα ηελ εμήγεζε
αιιά θαη γηα ηε ιχζε ησλ εγθιεκαηηθψλ θαη παξαβαηηθψλ πξάμεσλ. Πνιιέο ήηαλ νη ζεσξίεο πνπ είραλ θνηλή
ζέαζε ησλ πξαγκάησλ, ή ζπλέθιηλαλ ζε πνιιά ζεκεία θαη άιιεο πνπ δηέθεξαλ ξηδηθά κεηαμχ ηνπο. Ο
Λνκπξφδν, ελψ είρε ζηξαθεί αξρηθά ζηα βηνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά γηα ηελ εμήγεζε ησλ εγθιεκάησλ, σζηφζν
ζπκπεξηέιαβε θαη θνηλσληθνχο θαη νηθνλνκηθνχο παξάγνληεο φπσο ήηαλ νη ζρέζεηο κεηαμχ ησλ αλζξψπσλ, νη
ηηκέο ηνπ ζηηαξηνχ, ε βξνρφπησζε θαη νη πξαθηηθέο ησλ ηξαπεδψλ, πξνθεηκέλνπ λα νδεγεζεί ζην ηη είλαη απηφ
πνπ ηειηθά πξνθαιεί ην έγθιεκα. Πξφθεηηαη γηα κηα εξκελεία πνπ εζηηάδεη ζηηο νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο κηαο
θνηλσλίαο θαη εθ ησλ πξαγκάησλ ζε κηα ζρεηηθή αληζφηεηα πνπ πξνθχπηεη εμαηηίαο ηεο νηθνλνκίαο.

Ο Πίηεξ Κξνπφηθηλ, θηιφζνθνο, γελλεκέλνο ην 1842 ζηε Μφζρα θαη εκπνηηζκέλνο κε πξννδεπηηθέο ηδέεο,
ππνζηήξημε πσο δελ ζα ππήξρε ιφγνο λα δηαπξάμεη θάπνηνο έλα έγθιεκα φηαλ ην ςσκί θηάλεη γηα φινπο, θαη
αλ φινη νη άλζξσπνη ραίξνπλ ίζεο εθπαίδεπζεο θαη ίζσλ δηθαησκάησλ θαηαλάισζεο. Ο Beccaria ζηξάθεθε θη
απηφο κε ηε ζεηξά ηνπ ζηηο νηθνλνκηθή αληζφηεηα αιιά θαη ζε κηα θαη’ επέθηαζε ηαμηθφηεηα, θάλνληαο ιφγσ ζην
έξγν ηνπ γηα ην δηαρσξηζκφ πινχζησλ θαη θησρψλ ζηελ ηηκσξία ησλ παξαβαηηθψλ πξάμεσλ. Ο Guerry ζην
έξγν ηνπ ζπλέδεζε ηελ έλδεηα κε ην έγθιεκα, ζηξέθνληαο ζηε θηψρεηα ηνπο παξάγνληεο πνπ γελλνχλ ηελ
εγθιεκαηηθή θαη παξαβαηηθή ζπκπεξηθνξά. Αξγφηεξα, ν Sutherland, θάλνληαο ιφγσ γηα ηελ εθκάζεζε ησλ
ζπκπεξηθνξψλ, θαη θαη’ επέθηαζε γηα ηελ εθκάζεζε ηεο εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο, ππνζηήξημε πσο
δηαθνξεηηθέο αμίεο θαη ελδηαθέξνληα ζα έρεη ν γφλνο κηαο εχπνξεο νηθνγέλεηαο θαη δηαθνξεηηθέο ην παηδί πνπ
πξνέξρεηαη απφ θησρέο θαη ρακειφηεξεο ηάμεηο, κε απνηέιεζκα, ειιείςεη ηεο εθπαίδεπζεο θαη ησλ
απαξαίηεησλ αγαζψλ, ην παηδί πνπ αλήθεη ζηε ρακειφηεξνη ηάμε λα έρεη πεξηζζφηεξεο πηζαλφηεηεο λα
αζρνιεζεί κε ηελ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά. Πνιχ πεξηζζφηεξν νη ζεσξίεο ηνπ Μαξμ γηα ην έγθιεκα, πνπ
έθξηλαλ ηηο νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο θαη ηελ ηαμηθφηεηα πνπ απηέο γελλνχλ ζηελ θνηλσλία σο ηνλ κνλαδηθφ
παξάγνληα πνπ γελλά ην έγθιεκα. Οη ζεσξίεο ηνπ Foucault εζηίαζαλ επίζεο ζηελ ηαμηθφηεηα ηνπ εγθιήκαηνο
θαη ηεο ηηκσξίαο ηνπ, νη νπνίεο ζπγθξίζεθαλ θαη κε ηηο καξμηζηηθέο. ΢πγθεθξηκέλα ππνζηήξημε πσο ν θξαηηθφο
έιεγρνο ειέγρεηαη απφ θάπνηεο ηζρπξέο νηθνλνκηθά θαη πνιηηηθά νκάδεο θαη ζηξέθεηαη ζε βάξνο πην αδχλακσλ
νκάδσλ.

Ο Quetelet, ζηε δηθή ηνπ ζεσξία γηα ην έγθιεκα, ππνζηήξημε πσο ην κνίξαζκα ζηηο θπιαθέο, ε θαηαζθεπή
αιπζίδσλ θαη ε αγρφλε εκθαλίδνληαη λα έρνπλ ζπζρεηηζηεί κε ην έγθιεκα φπσο θαη ηα εηζνδήκαηα ηνπ θξάηνπο
θαηαδεηθλχνληαο πσο ην θξάηνο φρη κφλν δελ θξνληίδεη λα κεηψζεη ηα επίπεδα εγθιήκαηνο, εληνπίδνληαο θαη
επηιχνληαο ηνπο παξάγνληεο πνπ ην πξνθαινχλ, πνπ ελ κέξεη είλαη νη νηθνλνκηθνί, αιιά ηξέθεηαη θαη ππάξρεη
εμαηηίαο απηνχ. Ο Μαξμ ζην έξγν ηνπ ¨Σν εγθψκην ηνπ εγθιήκαηνο¨, θάλεη ιφγν γηα ηνλ εγθιεκαηία, πνπ δελ
παξάγεη κφλν ην έγθιεκα αιιά θαη ην πνηληθφ δίθαην, θαη ηνλ θαζεγεηή πνπ ην δηδάζθεη, ηα ζπγγξάκκαηα πνπ
ζα γξαθηνχλ εμαηηίαο ηνπ, ηελ αζθάιεηα θαη ηνλ εζληθφ πινχην πνπ παξάγεηαη κε ηνλ ηξφπν απηφ.
Καηαδεηθλχεη δειαδή ην γεγνλφο πσο κηα νιφθιεξε βηνκεραλία ηνπ εγθιήκαηνο έρεη ζηεζεί θαη ζηεξίδεηαη ζην
θφβν πνπ ηξέθνπλ νη πνιίηεο γηα ηε δηάπξαμε ηνπ εγθιήκαηνο. Λέεη ραξαθηεξηζηηθά, «Οη θιεηδαξηέο ζα είραλ
απνθηήζεη ηε ζεκεξηλή ηνπο αξηηφηεηα, αλ δελ ππήξραλ θιέθηεο; Ζ λνκηζκαηνθνπία ζα έθηαλε ζηελ ησξηλή
ηειεηφηεηα αλ δελ ππήξραλ παξαραξάθηεο; Σν κηθξνζθφπην ζα έβξηζθε πνηέ ηξφπν λα πεξάζεη ζηε ζπλήζε
εκπνξηθή ζθαίξα αλ δε γηλφηαλ απάηε ζην εκπφξην; Ζ εθαξκνζκέλε ρεκεία δελ νθείιεη ζηελ λνζεία ησλ
εκπνξεπκάησλ θαη ζηελ πξνζπάζεηα αλαθάιπςήο ηεο φζα αθξηβψο νθείιεη θαη ζηνλ ηίκην παξαγσγηθφ δήιν;»
(Μαρξ 1982: ςελ.9-10).

Ο Sutherland κε ηε ζεσξία ηεο αιιειεπίδξαζεο πξνζπάζεζε λα εμεγήζεη πσο είλαη πνιχ ζεκαληηθφ λα
θαζνξηζηεί ε έλλνηα ηεο παξαβαηηθήο πξάμεο θαη πσο νη ζπκπεξηθνξέο πξνθχπηνπλ κέζα απφ ηελ
αιιειεπίδξαζε ησλ αλζξψπσλ. Ζ ζπγθεθξηκέλε αληίιεςε ζπλάδεη κε ηε ζεσξία ηεο κάζεζεο πνπ ππνζηήξηδε

149
πσο φπσο φιεο νη ζπκπεξηθνξέο καζαίλνληαη κέζσ ηεο ζπλαλαζηξνθήο ηνπ αηφκνπ κε άιια άηνκα, ην ίδην
ζπκβαίλεη θαη κε ηελ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά.

Δπίζεο άμην λα αλαθεξζεί είλαη πσο ζηελ πιεηνςεθία ηνπο νη ζεσξίεο ζηξάθεθαλ ζην λα αλαδεηήζνπλ ηελ
εξκελεία ηνπ εγθιήκαηνο, πνηνο θαη κε πνηεο ζπλζήθεο ην θαζνξίδεη. ΢ε φιεο ηηο επνρέο απφ πνιχ παιηά νη
άλζξσπνη αλαδεηνχζαλ ηε ζέζπηζε ηνπ δηθαίνπ, γηα λα νξίζνπλ κε ηνλ ηξφπν απηφ ην παξαβαηηθφ, ην λφκηκν
θαη θαιφ. Οη λφκνη ζηηο θνηλσλίεο δεκηνπξγνχλ ην έγθιεκα κε ηε ζέζπηζή ηνπο, θαη ζε πεξίπησζε πνπ πάςνπλ
νη λφκνη λα νξίδνπλ κηα πξάμε σο εγθιεκαηηθή, ηφηε θαη ην έγθιεκα παχεη λα πθίζηαηαη. Ο Beccaria εμέθξαζε
έληνλα ηελ αλάγθε ηνπ θαζνξηζκνχ ηνπ ηη νλνκάδνπκε έγθιεκα πξνθεηκέλνπ απηφ λα αλαιπζεί θαη λα
εξκελεπηεί. Ο Sutherland ζεψξεζε πσο ην λφεκα ηεο εγθιεκαηηθήο πξάμεο, είηε θάλνπκε ιφγν γηα δνινθνλία,
είηε γηα θινπή ζε καγαδί, γηα ην θάπληζκα καξηρνπάλαο ή ηελ εηζνδεκαηηθή θνξνδηαθπγή, ηελ πνξλεία ή ηελ
θαηάρξεζε, πξνθχπηεη απφ ηηο απνδφζεηο θαη ηε ζεκαζία πνπ δίλνληαη ζ’ απηέο ηηο ελέξγεηεο θαη ζ’ απηέο ηηο
νκάδεο.

Ο Hirschi επίζεο θαηέζηεζε αλαγθαίν ην γεγνλφο πσο πξέπεη λα δνζεί έλαο ζαθήο νξηζκφο ζηελ εξκελεία ηεο
παξαβαηηθήο πξάμεο θαη λα θαζνξηζηεί κε ζαθήλεηα. Οη Chambliss θαη Seidman, δήισζαλ πσο είλαη
δηαθνξεηηθή ε έλλνηα ηνπ εγθιήκαηνο γηα ην θάζε άηνκν θπξίσο επεηδή δηαθέξνπλ νη ζπλζήθεο ππφ ηηο νπνίεο
απηφ ζπκβαίλεη. Ζ ζεσξία καξθαξίζκαηνο επίζεο, θάλεη ιφγν γηα ηελ ηε έλλνηα ηνπ εγθιήκαηνο θαζψο,
ππνζηεξίδεη πσο κέζσ ηεο εηηθέηαο ηνπ εγθιεκαηία πνπ απνδίδεηαη ζε θάπνην πξφζσπν, θαζνξίδεηαη ην
έγθιεκα ζε κηα θνηλσλία. Ο Μαξμ εζηίαζε ζηε ζεκαζία ηνπ θαζνξηζκνχ ηνπ εγθιήκαηνο, ππνζηεξίδνληαο πσο
νη λφκνη ζεζπίδνληαη απφ ηελ άξρνπζα ηάμε πξνθεηκέλνπ λα ζηεξίμνπλ ηελ επηβνιή ηεο θαη ηηο δξαζηεξηφηεηέο
ηεο νη νπνίεο δελ εμππεξεηνχλ ην θνηλφ θαιφ. Οη ζχγρξνλνη καξμηζηέο ζπκπιήξσζαλ πσο πξάμεηο νη νπνίεο
ζεσξνχληαη σο ¨θνηλσληθά επηβιαβείο¨, δελ νξίδνληαη σο έγθιεκα, φπσο γηα παξάδεηγκα νη ηκπεξηαιηζηηθνί
πφιεκνη, ε κφιπλζε ηνπ πεξηβάιινληνο, νη άζρεκεο εξγαζηαθέο ζπλζήθεο.

Ζ ηδέα φηη ε εγθιεκαηηθφηεηα είλαη γέλλεκα ηεο αλέρεηαο απνηέιεζε κηα ζεκαληηθή πηπρή ζηελ ηζηνξία ηεο
εγθιεκαηνινγηθήο ζθέςεο. Μπνξεί ζήκεξα λα δηαθξίλνπκε ηε δηαζχλδεζε ηέηνησλ ζεσξηψλ κε έλα
ζπληεξεηηθφ πνιηηηθφ πιαίζην ζθέςεο, γηα ηελ επνρή φκσο ηεο Αλαγέλλεζεο θαη ηνπ Γηαθσηηζκνχ, απνηέιεζε
ζρεδφλ επαλάζηαζε, αθνχ έζηξεθε ην ελδηαθέξνλ απφ ηνπο βηνινγηθνχο παξάγνληεο ζηηο θνηλσληθέο
κεηαβιεηέο.

Οη ζεσξίεο πνπ εμεηάζηεθαλ παξαπάλσ ήηαλ ζην πιαίζην ηεο ηζηνξηθήο αλαδξνκήο ηεο πξνζπάζεηαο ηεο
εξκελείαο ηνπ εγθιήκαηνο θαη ησλ παξαγφλησλ πνπ ην πξνθαινχλ. Δμεηάζηεθαλ δηάθνξνη παξάγνληεο φπσο
βηνινγηθνί, νηθνλνκηθνί, θνηλσληθνί, πνιηηηθνί. ΢ηελ πιεηνςεθία ηνπο θαηέιεγαλ πσο ην βαζηθφ θίλεηξν ήηαλ ε
απφθηεζε αγαζψλ πνπ θπξίσο ήηαλ ην απνηέιεζκα ησλ νηθνλνκηθψλ αληζνηήησλ. Γεγνλφο πάλησο είλαη πσο,
ζπκπεξαζκαηηθά νη παξάγνληεο πνπ γελλνχλ ην έγθιεκα ππάξρνπλ ζηελ θνηλσλία, μεθηλνχλ απφ απηή
θαηαιήγνπλ ζ’ απηή. Λακβάλνληαο ινηπφλ ππ’ φςε ηηο παξαπάλσ ζεσξίεο, νη ζπλζήθεο θαη ε αιιειεπίδξαζε
ηνπ αηφκνπ κε ην πεξηβάιινλ ηνπ, δεκηνπξγνχλ ηηο ηδηφηεηεο θαη ηνλ ραξαθηήξα ηνπ, ηνλ θάλνπλ εγθιεκαηία ή
λφκηκν. Άξα ζην πεξηβάιινλ απηφ ζα πξέπεη λα αλαδεηεζνχλ ηα αίηηα θαη νη ιχζεηο ηνπ εγθιήκαηνο θαη ηεο
παξαβαηηθήο ζπκπεξηθνξάο.

¨Ζ πινπηνθξαηία ήην, είλαη θαη ζα είλαη ν κφληκνο άξρσλ ηνπ θφζκνπ, ν δηαξθήο αληίρξηζηνο. Απηή γελλά ηελ
αδηθίαλ, απηή ηξέθεη ηελ θαθνπξγίαλ, απηή θζείξεη ζψκαηα θαη ςπράο. Απηή παξάγεη ηελ θνηλσληθήλ ζεπεδφλα.
Απηή θαηαζηξέθεη θνηλσλίαο λενπαγείο¨, έγξαςε ν Αι. Παπαδηακάληεο, ζην έξγν ηνπ, ¨Οη ζαιαζζνρψξεδεο¨.
Έηζη εηπψζεθε κέζα απφ ηελ ειιεληθή ινγνηερλία, κε ηνλ θαιχηεξν ηξφπν, ε ζιηβεξή θνηλσληθή
πξαγκαηηθφηεηα. Ζ πινπηνθξαηία, ε αληζφηεηα, ε θηψρεηα θαη ηα δεηλά πνπ επηθέξεη είλαη νη αηηίεο βίαο,
εγθιήκαηνο, θαη θάζε είδνπο θζνξάο ηφζν ηνπ αηφκνπ φζν θαη ηνπ ζπλφινπ. Απηή ε θνηλσλία δεκηνπξγεί
αλζξψπνπο αλίθαλνπο λα δήζνπλ ζε κηα δσή έληηκεο εξγαζίαο θαη ηνπο θαιιηεξγεί απφ λσξίο αληηθνηλσληθέο
επηζπκίεο.

150
 ¨…Ζ Φιφξα Σξηζηάλ απνδνθηκάδεη ην «φλεηδνο» θαη ηελ «αεδηαζηηθή εμαρξείσζε» ηεο «απερζέζηεξεο απφ
ηηο ζπκθνξέο πνπ πξνθαιεί ε άληζε θαηαλνκή ησλ αγαζψλ ηνπ θφζκνπ». Καηά ηε γλψκε ηεο, απνηέιεζκα ηνπ
πεξηνξηζηηθνχ δεζπνηηζκνχ ηεο παηξηθήο εμνπζίαο ήηαλ ην γεγνλφο φηη νξηζκέλεο γπλαίθεο πξνηηκνχζαλ ηελ
αηίκσζε απφ ηελ θαηαπίεζε. Απηέο θαζ’ εαπηέο νη πφξλεο ζα έπξεπε λα απαιιαγνχλ απφ θάζε επζχλε γη’
απηήλ ηελ «επηινγή», θαη ε Σξηζηάλ δήισλε θαηεγνξεκαηηθά φηη νη θίλδπλνη θαη νη ζηεξήζεηο ηηο νπνίεο
επέβαιιε ε θνηλσλία ζηηο γπλαίθεο πνπ επέιεγαλ ηηο ζθνηεηλέο εξγαζίαο ηεο λχρηαο ζήκαηλαλ φηη δελ ήηαλ
δπλαηφλ λα αλακέλεηαη «εζηθφο λφκνο» απ’ απηέο πνπ θέξδηδαλ ηα πξνο ην δελ κε ην αησλίσο επηθίλδπλν
μεπνχιεκα ηνπ θνξκηνχ ηνπο. …νη θίλδπλνη ηνπ δξφκνπ κπνξεί λα είλαη ζαλάζηκνη, κε νιέζξηεο ζπλέπεηεο. ΢ηε
δηαβφεηε ζπλνηθία Υνπάηηζαπει ηνπ Λνλδίλνπ ην 1988 ν Σδαθ ν Αληεξνβγάιηεο ζθφησζε θαη αθξσηεξίαζε
πέληε θησρέο γπλαίθεο. Σα εγθιήκαηά ηνπ βχζηζαλ απηά ηα πνιπζχρλαζηα ζνθάθηα- κηα δνθεξή εγθιεκαηηθή
πεξηνρή βξφκηθσλ εξγαζηψλ ζηπγλήο εθκεηάιιεπζεο, δεκφζηαο αθνιαζίαο θαη ππφγεηαο θνπιηνχξαο
θνξηηζκέλεο απφ ηελ ηαξαρή επηθίλδπλσλ ζρέζεσλ… . Σελ ίδηα επνρή πεξίπνπ, έλαο πεξηθεξφκελνο θαηά
ζπξξνήλ δνινθφλνο, ν δξ. Σφκαο Νηι Κξηκ, δειεηεξίαδε γπλαίθεο ζχκαηά ηνπ.» (Palmer 2006: ζει.238)

Ο Γθφγηα θαη ν Μαλέ ζηα έξγα ηνπο απνζαλάηηδαλ ζψκαηα βαζαληζκέλα, θπιαθηζκέλα, εηνηκνζάλαηα,
εγθιήκαηα κεγάια, ζξπιηθέο ζπκκνξίεο. Μ’ απηφλ ηνλ ηξφπν ε ηέρλε έδηλε ηε δηθή ηεο εξκελεία ζηα εγθιήκαηα.
Πνηνο ήηαλ ν πξαγκαηηθφο δξάζηεο ελφο εγθιήκαηνο; Απηφο πνπ απεηθνληδφηαλ σο βαζαληζκέλνο ή απηνί πνπ
ηνλ θαηαδίθαζαλ ζ’ απηά ηα βαζαληζηήξηα, πνπ ηνπ ζηέξεζαλ κηα αμηνπξεπή δσή κε ηα απαξαίηεηα φρη κφλν
γηα ηα πξνο ην δελ αιιά θαη γηα ην επ δελ. Καη πνηνη είλαη απηνί αλ φρη νη εμνπζηαζηέο, απηνί πνπ άξρνληαη ελφο
πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο. ¨Απηνί πνπ αξπάλε ην θαί απ’ ην ηξαπέδη θπξήρλνπλ ηε ιηηφηεηα¨, φπσο είρε εχζηνρα
δηαηππψζεη ν Μπξερη. Καη απηή ε ιηηφηεηα είλαη πνπ θέξλεη ηελ έιιεηςε βαζηθψλ αγαζψλ, φρη κφλν πιηθψλ
αιιά θαη πλεπκαηηθψλ. Καη φηαλ ην άηνκν αλαπηχζζεηαη ζε έλα πεξηβάιινλ πλεπκαηηθήο θαη πιηθήο θηψρεηαο,
νη δξφκνη πνπ αλνίγνληαη κπξνζηά ηνπ είλαη πεξηνξηζκέλνη θαη άθξσο ζπγθεθξηκέλνη. Σφηε κελ έρνληαο λα
ράζεη θάηη άιιν, δίρσο εζηθφ, πλεπκαηηθφ θαη πιηθφ επίπεδν βξίζθεηαη λα είλαη απηνπξγφο ελφο εγθιήκαηνο θαη
ελ ησ κέζσ ελφο αέλανπ θχθινπ βίαο ζε θάζε πηπρή ηεο δσήο ηνπ, ζε θάζε ζπκπεξηθνξά θαη θάζε ζηηγκή. Ζ
βία γίλεηαη ηξφπνο δξάζεο θαη ηξφπνο δσήο.

Ο Πέηξνο Κξνπφηθηλ, ζαλ αίηηα ηνπ εγθιήκαηνο είρε θαηαδείμεη ηξεηο κεγάιεο θαηεγνξίεο. Σα θπζηθά αίηηα
(θαηξφο, θαιή ζνδεηά), ηα θιεξνλνκηθά (δνκή ηνπ εγθεθάινπ, ζσκαηηθή δηάπιαζε, θιεξνλνκηθφηεηα) θαη ηα
θνηλσληθά, ηα ηζρπξφηεξα κεηαμχ ηνπο αίηηα. «Υξφλν κε ην ρξφλν, ρηιηάδεο παηδηά κεγαιψλνπλ ελ κέζσ ηεο
εζηθήο θαη ηεο πιηθήο βξσκηάο ησλ κεγάισλ καο πφιεσλ, ελ κέζσ ελφο πιεζπζκνχ εμαρξεησκέλνπ απφ ην κηα
δσή «κεξνδνχιη- κεξνθάη». Απηά ηα παηδηά δελ γλσξίδνπλ ηη ζα πεη αιεζηλφ ζπίηη. Σν ζπίηη ηνπο ζήκεξα είλαη
κηα άζιηα ηξψγιε, αχξην νη δξφκνη. Μεγαιψλνπλ ρσξίο λα κπνξνχλ λα εθηνλψζνπλ αμηνπξεπψο ηελ λεαληθή
ηνπο ελέξγεηα. Βιέπνληαο ηα παηδηά ησλ κεγαινππφιεσλ λα κεγαιψλνπλ κ’ απηφ ηνλ ηξφπν, πνπ πξνθαιεί
θαηάπιεμε πψο ηφζν ιίγα απφ απηά γίλνληαη ιεζηέο θαη δνινθφλνη.

΢ην άιιν άθξν ηεο θιίκαθαο, ηη βιέπεη έλα παηδί πνπ κεγαιψλεη ζηνπο δξφκνπο; Δμσθξεληθή θαη παξάινγε
πνιπηέιεηα, θαηαζηήκαηα κε σξαίεο βηηξίλεο, έληππα αθηεξσκέλα ζηελ επίδεημε πινχηνπ, κηα κφδα ιαηξείαο
ηνπ ρξήκαηνο ε νπνία εμάπηεη ηε δίςα γηα πινχηε, ην πάζνο λα δεηο εηο βάξνο ησλ άιισλ. Σν ζχλζεκα είλαη:
«Πινχηηζε! Καηάζηξεςε φ,ηη ζηέθεηαη εκπφδην ζηνλ δξφκν ζνπ, θάλε ην κε φια κέζα εθηφο απφ εθείλα πνπ ζα
ζε νδεγήζνπλ ζηε θπιαθή!» Ζ ρεηξσλαθηηθή εξγαζία πεξηθξνλείηαη ζε ηέηνην βαζκφ, ψζηε ε άξρνπζα ηάμε
καο πξνηηκά λα επηδίδεηαη ζηε γπκλαζηηθή παξά λα πηάζεη αμίλα θαη θηπάξη. Έλα ξνδηαζκέλν ρέξη ζεσξείηαη
ζεκάδη θαησηεξφηεηαο, ελψ έλα κεηαμσηφ ξνχρν ζεκάδη αλσηεξφηεηαο. Ζ ίδηα ε θνηλσλία δεκηνπξγεί
θαζεκεξηλά αλζξψπνπο αλίθαλνπο λα δήζνπλ κηα δσή έληηκεο δσήο θαη γεκάηνπο αληηθνηλσληθέο επηζπκίεο.
Σνπο δνμάδεη φηαλ ηα εγθιήκαηά ηνπο ζηέθνληαη κε νηθνλνκηθή επηηπρία, ελψ ηνπο ζηέιλεη ζηε θπιαθή αλ
«απνηχρνπλ». (Κξνπφηθηλ: ζει.54-56)

151
 Δπνκέλσο νη αιεζηλνί απηνπξγνί θπθινθνξνχλ ειεχζεξνη αλάκεζά καο θαη είλαη νη βαζηθνί ππεχζπλνη γηα ηε
δηαηψληζε ηνπ εγθιήκαηνο. Ο ιαφο ζα μεγειηέηαη απφ ην ζέακα ηεο αζηπλφκεπζεο ελψ ηα πνζνζηά ηνπ
εγθιήκαηνο νινέλα ζα απμάλνληαη. Ο Βηληέλην Ρνπηδέξν, θαζεγεηήο εγθιεκαηνινγίαο ζην Παλεπηζηήκην ζην
Μηληιεζεμ, έθαλε ιφγν γηα ¨βξψκηθεο νηθνλνκίεο¨, φηαλ κίιεζε γηα ην νηθνλνκηθφ έγθιεκα ζηελ Δπξψπε,
θαηαδεηθλχνληαο ηηο νκνηφηεηεο ζηα εγθιήκαηα ησλ αηφκσλ ππεξάλσ πάζεο ππνςίαο, κ’ απηά ησλ θνηλψλ
καθηφδσλ.

«Οη δξάζηεο δηαπξάηηνπλ εγθιήκαηα ζην φλνκα ηεο επηβίσζήο ηνπο ή ηνπ δίθηνπ ηνπο σο πξσηαξρηθνχ
αλζξψπηλνπ δηθαηψκαηνο θαη νη δπλάκεηο ηεο (λέαο) Σάμεο δηαπξάηηνπλ εγθιήκαηα ζην φλνκα ηεο πξνζηαζίαο
ηεο έλλνκεο ηάμεο πξαγκάησλ ή ησλ αλζξψπηλσλ δηθαησκάησλ ησλ ζπκάησλ. (…)Ζ πνηληθνπνίεζε ηεο
θηψρεηαο, πνπ ζηελ νπζία ππνγξακκίδεη ηε κεηαηξνπή ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο ζε αζηπλνκηθφ θξάηνο,
θαηαιήγεη ζε αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ θξαηνπκέλσλ ζε θπιαθέο, πνπ έγηλαλ εξγνζηάζηα ¨δεχηεξνπ
απνθιεηζκνχ¨ γηα ηνπο ήδε απνθιεηζκέλνπο. (…) Φαχινο θχθινο. Ο θησρφο είλαη επηθίλδπλνο. Ο
θπιαθηζκέλνο θησρφο είλαη δηπιά επηθίλδπλνο. Φπιαθέο πςίζηεο αζθαιείαο, αχμεζε δεκφζηαο δχλακεο θαη
θξαηηθήο θαηαζηνιήο, επαλαθνξά ζαλαηηθήο πνηλήο, αζηπλνκηθέο επηρεηξήζεηο- ¨ζθνχπα¨ ή ¨αξεηήο¨-
κεηαθνξά πεξηζσξηνπνηεκέλσλ πιεζπζκψλ ζε ππνβαζκηζκέλεο πεξηνρέο.

Οχηε ην δηθαίσκα ζηε δσή νχηε ην δηθαίσκα ζηελ επηπρία αλαγλσξίδνληαη ζε απηνχο πνπ ¨είλαη απξφζπκνη λα
θάλνπλ θάηη γηα λα βειηηψζνπλ ηελ θαηάζηαζή ηνπο¨. Νηψζεη θαλείο φηη δελ δηεμάγεηαη θνηλσληθφο αγψλαο θαηά
ηεο θηψρεηαο θαη ηεο αλεξγίαο, αιιά έλνπινο πφιεκνο ελαληίνλ ησλ θησρψλ θαη ησλ αλέξγσλ.» (Παλνχζεο
2002. Σο ζγκλημα του φτωχοφ… και η φτώχεια ωσ ζγκλημα. NEMECIS. σ.46. τ.25)

΋ηαλ θάλνπκε ιφγν γηα θφλν, ζεκαίλεη πσο έρνπκε πηψκα. ΢ηε ζχγρξνλε επνρή ζχλεζεο είλαη ην θαηλφκελν
ησλ απηνθηνληψλ ιφγσ ρξεψλ. Γειαδή, άηνκα πνπ δελ ήηαλ ζε ζέζε λα ζξέςνπλ ηηο νηθνγέλεηέο ηνπο, αθφκα
θαη ηνπο ίδηνπο ηνπο εαπηνχο, ιφγσ ρξεψλ θαη νηθνλνκηθψλ αδηεμφδσλ. Σφηε ε νηθνλνκηθή ζειηά πνπ ηνπο
πλίγεη, γίλεηαη θαη ε ζειηά πνπ ζέηεη θαη ην ηέινο ζηε δσή ηνπο. Οη εζηθνί απηνπξγνί είλαη φζνη απαξηίδνπλ έλα
νιφθιεξν ζχζηεκα ζπζζψξεπζεο πινχηνπ θαη απηνπξγνί κηαο πξαθηηθήο λα απνκπδνχλ θέξδε απφ ηα
θαηψηεξα ζηξψκαηα. Σα εγθιήκαηα απηά ζα κείλνπλ αηηκψξεηα, γηαηί πνιχ απιά θαλέλα δηθαζηήξην ζε έλα
ηέηνην ζχζηεκα δελ ζα βξεζεί λα ηα θαηαδηθάζεη.

«Οη λεθξνί πεξηζζφηεξνη απφ 20.000! Οη ηξαπκαηίεο μεπεξλνχλ ηηο 50.000! Γεθάδεο ρηιηάδεο, θάζε ρξφλν, νη
ηεξαηνγελλέζεηο. Καξθίλνο, πεξηβαιινληηθή «Υηξνζίκα», ζάλαηνο. Πέξαζαλ 25 ρξφληα απφ ην έγθιεκα ζηελ
Μπνπάι ηεο Ηλδίαο. Αιιά νη έλνρνη θπθινθνξνχλ ειεχζεξνη. Καη πάκπινπηνη. Οη εηήζηεο πσιήζεηο ησλ
πξντφλησλ ηεο μεπεξλνχλ ηα 30 δηο. Γνιάξηα… ΢ηηο 2 πξνο 3 Γεθέκβξε ηνπ 1984 ρηιηάδεο άλζξσπνη ζηελ
Μπνπάι έλησζαλ λα θαίγνληαη. Έλα ζχλλεθν γέκηζε ηνλ νπξαλφ, κπήθε ζηα ρακφζπηηα, ζηα κάηηα, ζην ζηφκα
ηνπο. Οπξιηαρηά, αιινθξνζχλε. Κάπνηνη πξνζπάζεζαλ λα ηξέμνπλ λα ζσζνχλ. Μάηαηα. ΢σξνί λεθξψλ. Με
αθξνχο ζην ζηφκα. Με αλνηρηνχο πλεχκνλεο. Αίκα. Παληνχ αίκα.

΢ην εξγνζηάζην ηεο «Γηνπληνλ Καπκπάηλη» («Γηνπ-Καξ») είρε γίλεη «αηχρεκα». Ζ εηαηξεία είρε εγθαηαζηαζεί
απφ ην 1969 κέζα ζηελ πφιε. Σα εξγαηηθά ρέξηα θζελά θαη άθζνλα. Οη ζπλζήθεο εξγαζίαο ηξηηνθνζκηθέο. Σα
κέηξα αζθαιείαο αλχπαξθηα. Οη γηαηξνί, αλήκπνξνη λα αληηδξάζνπλ, δήηεζαλ απφ ηελ εηαηξεία ζηνηρεία γηα ην
είδνο ησλ ρεκηθψλ πνπ εθιχζεθαλ. Ζ εηαηξεία αξλήζεθε: «Δπηρεηξεκαηηθφ κπζηηθφ», απάληεζε…

Δδψ θαη 25 ρξφληα, θάζε κέξα πνπ πεξλάεη, έλαο άλζξσπνο πεζαίλεη, ζηελ Μπνπάι. Ο πξφεδξνο ηεο
«Γηνχληνλ Καξκπάηλη», ν Γνπφξελ Άληεξζνλ, κεηά ην «αηχρεκα» έδεζε κηα «ήζπρε» δσή, θάπνπ αλάκεζα ζηε
βίια ηνπ ζηε Φιφξηληα θαη ζηε Νέα Τφξθε. Με δηθή ηνπ δηαηαγή είραλ γίλεη πεξηθνπέο ζην εξγνζηάζην ηεο
Μπνπάι θαη παξαβηάζηεθαλ ηα κέηξα αζθαιείαο γηα λα εμνηθνλνκεζνχλ ρξήκαηα (ην βξάδπ ηνπ αηπρήκαηνο,
κέρξη θαη ην ζχζηεκα ςχμεο ηεο δεμακελήο είρε απνζπλδεζεί απφ ην ξεχκα γηα νηθνλνκία…) Λίγεο κέξεο
αθφηνπ ζπλειήθζε ζην Γειρί, κεηά ην αηχρεκα, απειεπζεξψζεθε κε απαίηεζε ηεο ακεξηθαληθήο θπβέξλεζεο.

152
Απφ ηα δεθάδεο εληάικαηα ζχιιεςεο ελαληίνλ ηνπ δελ εθηειέζηεθε θαλέλα…» (Μπνγηφπνπινο, (2010). Οη
λεθξνί πεξηζζφηεξνη απφ 20.000! Οη ηξαπκαηίεο μεπεξλνχλ ηηο 500.000! Γεθάδεο ρηιηάδεο, θάζε ρξφλν, νη
ηεξαηνγελλέζεηο. Καξθίλνο, πεξηβαιινληηθή «Υηξνζίκα», ζάλαηνο Ρηδνζπάζηεο. ζ.31. 3.12.2009)

Ζ εηθφλα έθαλε ην γχξν ηνπ θφζκνπ κέζα απφ ηα δηεζλή ΜΜΔ, ηνλ ΢επηέκβξε ηνπ 2009, απνηππψλνληαο φιε
ηελ θηελσδία πνπ θξχβεηαη πίζσ απφ ηνπο «αλζξσπηζηηθνχο» πνιέκνπο ησλ ΖΠΑ. Σν παηδί ηεο θσηνγξαθίαο
είλαη έλα απφ ηα «ηέθλα» ηεο ηκπεξηαιηζηηθήο ζεξησδίαο ζηε Φαινχηδα ηνπ Ηξάθ. Δθεί πνπ νη Ακεξηθαλνί
έζπεηξαλ ηηο βφκβεο ιεπθνχ θσζθφξνπ, εθεί πνπ ηα ρακειά φπια ηνπο ζα έθεξλαλ «δεκνθξαηία», ζήκεξα ε
αλζξσπφηεηα ζεξίδεη ηεξαηνγελλέζεηο θαη ηηο παξακνξθψζεηο. Πξφθεηηαη γηα έλα έγθιεκα δηαρξνληθφ.
Υηξνζίκα, Ναγθαζάθη, Κνξέα, Βηεηλάκ, Γηνπγθνζιαβία, Αθγαληζηάλ, Ηξάθ.

Οη λεθξνί πνιινί. Γελ έθηαημαλ ζε ηίπνηα, δελ πξνθάιεζαλ θαλέλαλ. Αλάκεζά ηνπο βξέθε θαη κηθξά παηδηά.
Καη άιινη ηφζνη θαηαδηθαζκέλνη ζε ζάλαην ζην κέιινλ, αθνχ ηα δειεηήξηα ζα ππάξρνπλ ζηελ αηκφζθαηξα γηα
πάξα πνιιά ρξφληα αθφκα. Οη ππεχζπλνη γηα απηέο ηηο πνιιαπιέο δνινθνλίεο γλσζηνί. ΋ινη φκσο ειεχζεξνη,
κελ έρνληαο πιεξψζεη γηα ηα εγθιήκαηα πνπ δηέπξαμαλ. Καη δελ ζα πιεξψζνπλ γηαηί ην ίδην ζχζηεκα ηνπο
ηξέθεη θαη ηνπο θξαηάεη ζηελ εμνπζία. Σνπο ζπγθαιχπηεη θαη δελ ηνπο θαηαδηθάδεη.

Γηα πνην ζσθξνληζκφ θάλνπκε ιφγν ινηπφλ; Πνηνο είλαη ελ ηέιεη ν ξφινο ησλ θπιαθψλ; Καη ε απάληεζε είλαη
πσο ν ξφινο ησλ θπιαθψλ είλαη θαζαξά ηαμηθφο. Καη απηφ επεηδή εθεί κέζα βξίζθνληαη θαηά θχξην ιφγν
άλζξσπνη απφ θησρά θαη κεζαία ζηξψκαηα. Καλέλαο πινχζηνο, παξ’ φιν πνπ θαλέλαο δελ πινχηηζε κε
λφκηκα κέζα. Παξ’ φιν πνπ θπβεξλήζεηο θαη επηρεηξήζεηο δηέπξαμαλ εγθιήκαηα ζαλ ηα πξναλαθεξφκελα. Γελ
κπνξνχκε λα θάλνπκε ιφγν γηα θξάηνο δηθαίνπ ζε έλα ηέηνην ζχζηεκα, νχηε γηα Γηθαηνζχλε, νχηε γηα ηηκσξία.
΋ζνη βξίζθνληαη ζηε θπιαθή, έρνπλ εγθιεηζηεί απφ ην ίδην ην άδηθν ζχζηεκα πνπ γέλλεζε ηηο αηηίεο ηνπ
εγθιεηζκνχ ηνπο.

Έρνπλ εγθιεηζηεί φρη εμαηηίαο ηνπ ζσθξνληζκνχ ηνπο αιιά γηα ηελ ηηκσξία θαη γηα ηελ εθδίθεζε ηεο πξάμεο
ηελ νπνία ηέιεζαλ, ελψ ζα έπξεπε ε χπαξμε ησλ ζσθξνληζηηθψλ θαηαζηεκάησλ λα ηνπο εμαζθαιίδεη κηα
δεχηεξε επθαηξία ζηε δσή, θαη ηελ απνκάθξπλζή ηνπο απφ ηηο αηηίεο πνπ ηνπο νδήγεζαλ εθεί. Σν ζσθξνληζηηθφ
ζχζηεκα κφλν εηθφλεο ληξνπήο θαη εμαζιίσζεο εθθξάδεη. Οη ζεκεξηλνί έγθιεηζηνη ησλ θπιαθψλ δελ είλαη
ηίπνηα παξαπάλσ απφ ζχκαηα ελφο θαχινπ ζπζηήκαηνο θαη ζηελ νπζία είλαη αβνήζεηα άηνκα ζηα θπθιψκαηα

153
ησλ θπιαθψλ, αβνήζεηνη, αδχλακνη θαη θαηαδηθαζκέλνη. Πεξίηξαλε απφδεημε, ε ηηκσξία ηεο απνκφλσζεο, πνπ
δελ έρεη θαλέλα ζθνπφ, θαλέλα ζσθξνληζηηθφ ραξαθηήξα θαη νχηε βνεζά ηνλ άλζξσπν λα μεπεξάζεη θάπνην
πξφβιεκά ηνπ.

Ζ ηαμηθφηεηα θαη ε πάιε ησλ ηάμεσλ επνκέλσο είλαη εκθαλέζηαηε ζε θάζε πηπρή ηνπ βίνπ. Απνδεηθλχεηαη
πξψηα απφ φια απφ ηνπο αξηζκνχο θαη έπεηηα απφ ηνλ ηξφπν δσήο θαη ηηο ζπλζήθεο δηαβίσζεο ησλ
αλζξψπσλ. Έλαο άλζξσπνο έρεη ηα ρξήκαηα γηα λα δήζνπλ 600 άλζξσπνη ζηελ Αθξηθή. 253 νηθνγέλεηεο
θαηέρνπλ ηνλ πινχην κε ηνλ νπνίν ζα κπνξνχζαλ λα δήζνπλ 2,5 δηο άλζξσπνη. Υηιηάδεο είλαη εθείλνη πνπ
πεζαίλνπλ θαζεκεξηλά απφ πείλα φηαλ ηελ ίδηα ψξα ε παξαγσγή ηξνθίκσλ είλαη κεγαιχηεξε απφ πνηέ.2δηο
αλζξψπσλ δνπλ κε έλα επξψ ηε κέξα. Άιινη απνιχνληαη θαη κεηαλαζηεχνπλ, έξκαηα ησλ ζπκθεξφλησλ ησλ
ηζρπξψλ. Σα ζπκθέξνληα πινχζησλ θαη θησρψλ είλαη αληίζεηα, δελ ζπλδπάδνληαη, δελ ζπκβηβάδνληαη. Έηζη ε
πάιε ησλ ηάμεσλ παξακέλεη δσληαλή.

Δπνκέλσο, ην νπζηαζηηθφ πξφβιεκα είλαη ε θηψρεηα, ε αληζφηεηα θαη ε αδηθία πνπ δεκηνπξγεί έλα ζχζηεκα.
Άκεζν απνηέιεζκα απηήο θαη αλαπφθεπθην πξφβιεκα απνηειεί ην έγθιεκα. Καη’ επέθηαζε ππάξρεη
ηαμηθφηεηα ζηα εγθιήκαηα θαη πην ζπγθεθξηκέλα ζ’ απηφ ηεο αλζξσπνθηνλίαο. Οη ξίδεο βξίζθνληαη ζηε δνκή
ηνπ ζπζηήκαηνο θαη ζε φζα απνθάζηζε λα ζηεξήζεη απφ ηνλ άλζξσπν. Γειαδή ηελ παηδεία, ηνλ πνιηηηζκφ,
ηελ πγεία, ηελ ηξνθή, ηε ζηέγε, ηελ αλάπαπζε θαη ηελ θαη’ επέθηαζε αμηνπξεπή δσή. Αλη’ απηνχ ηνλ
θαηαδίθαζε ζε ζπλερή εμαζιίσζε εμαηηίαο ησλ ζηεξήζεσλ, ησλ πλεπκαηηθψλ θαη ησλ πιηθψλ, θαηαπάηεζε θάζε
αλζξψπηλν δηθαίσκά ηνπ θαη ππνβάζκηζε θάζε πηπρή ηεο αλζξψπηλεο δσήο. Οη αξηζκνί ην απνδεηθλχνπλ
ζπλερψο αθνχ νη θαηαδηθαζζέληεο γηα αλζξσπνθηνλίεο αλήθνπλ ζηα θησρά ζηξψκαηα. Ζ αληζφηεηα θαη ε
ηαμηθφηεηα ελππάξρνπλ ινηπφλ ζε θάζε ηνκέα ηεο δσήο, αθφκα θαη ζην έγθιεκα θαη ηε δηθαηνζχλε. Έλα
νιφθιεξν πνιηηηθφ ζχζηεκα έρεη δνκήζεη κηα θνηλσλία κε ηνλ πινχην λα ζπγθεληξψλεηαη πξνθιεηηθά ζε
νινέλα ιηγφηεξνπο θαη ηελ αλέρεηα λα εμαπιψλεηαη ζηα θησρά θαη ιατθά ζηξψκαηα. Ζ πεξηζσξηνπνίεζε, ε
εμαζιίσζε, ε απνζηέξεζε κε ιίγα ιφγηα κηαο αμηνπξεπνχο δηαβίσζεο δείρλνπλ ζην άηνκν φηη δελ έρεη λα ράζεη
ηίπνηα, θαη έηζη θηάλεη ζην ζεκείν αθφκα θαη λα ζηεξήζεη ηε δσή ελφο ζπλαλζξψπνπ ηνπ, πνιιέο θνξέο
νξκψκελνο απφ έλζηηθηα φπσο είλαη ν ζπκφο θαη ε απφγλσζε, πνπ εμαηηίαο ηεο έιιεηςεο παηδείαο θαη σο εθ
ηνχηνπ ηεο αληθαλφηεηαο ραιηλαγψγεζήο ηνπο θαη ηεο ρξήζεο απηνειέγρνπ πξνέβε ζηελ πξάμε ηεο
αλζξσπνθηνλίαο. Μηα πξάμε πνπ ελ απνπζία ησλ πξναλαθεξφκελσλ αηηηψλ είλαη πνιχ πηζαλφ νχηε ζαλ
ζθέςε λα κελ είρε πεξάζεη απφ ηε δσή ηνπ αηφκνπ.

΢αλ πξψηε ιχζε ινηπφλ, ακθηζβεηνχκε ηελ αλάπεξε δνκή ηεο νηθνλνκίαο θαη ηεο θνηλσλίαο καο, θαη
ςάρλνπκε βηψζηκεο θαη δηθαηφηεξεο ιχζεηο. Οη ιχζεηο απηέο ζα έξζνπλ απφ έλα ζχζηεκα φπνπ θάζε έλλνηα
αληζφηεηαο, θαη ηδηαίηεξα άληζεο θαηαλνκήο πινχηνπ, αδηθίαο, εθκεηάιιεπζεο, θηψρεηαο, εμαζιίσζεο ζα έρνπλ
εμαιεηθζεί θαη ζα απνηεινχλ καθξηλφ θαη ρσξίο επηζηξνθή παξειζφλ. Οη άλζξσπνη ζα ρηίζνπλ νη ίδηνη ην
ζχζηεκα απηφ, νηθνδνκψληαο κηα δσή κε φια ηα αγαζά πνπ ζα ηνπο είλαη απαξαίηεηα γηα λα δήζνπλ
αμηνπξεπψο νη ίδηνη θαη νη νηθνγέλεηέο ηνπο, κε ηελ παηδεία, ηελ πγεία, ηελ εξγαζία θαη ηνλ πνιηηηζκφ πνπ ηνπο
αμίδεη. ΋ζν ηα νθέιε θαη ην ρξήκα ζα είλαη πάλσ απ’ φια ζα ππάξρεη έγθιεκα. Ζ ιχζε δίλεηαη απφ ην
θνηλσληθφ ζχζηεκα ζην νπνίν ζα θπξηαξρνχλ ν άλζξσπνο θαη νη αλάγθεο ηνπ, θαη γηα λα ιεηηνπξγήζεη ζα
ρξεηάδεηαη απαξαίηεηα ηε ζπκκεηνρή ηνπ ιανχ.

Καη απηή ε θνηλσλία νχηε καθξηλή είλαη νχηε απέρεη απφ ηα αλζξψπηλα ζεκεξηλά δεδνκέλα. Δθαξκφδεηαη ζε
πνιιά κέξε θαη ζε πνιιέο θνηλφηεηεο. Σξαληαρηφ είλαη ην παξάδεηγκα ηεο Μαξηλαιέληα, κηαο θνηλφηεηαο 2.645
θαηνίθσλ ζηελ Αλδαινπζία, φπνπ δελ έρεη αλεξγία, δελ έρεη αζηπλνκηθνχο θαη ηα ζπίηηα λνηθηάδνληαη κε 15
επξψ ην κήλα. Οη εξγαδφκελνη θαη νη εξγάηεο δνπιεχνπλ 6,5 ψξεο ηελ εκέξα θαη πιεξψλνληαη κε 45 επξψ ηελ
εκέξα. Ο δήκαξρφο ηεο, ν θνκκνπληζηήο Υνπάλ Μαλνπέι ΢άληζεο Γθνξληίγην, επαλεθιέγεηαη εδψ θαη 31
ρξφληα. Δθεί, ε ζηέγαζε, ε εξγαζία, ν πνιηηηζκφο, ε εθπαίδεπζε θαη ε πγεία ζεσξνχληαη δηθαίσκα. Ο Γήκαξρφο
ηεο ιέεη: « Ξέξνπκε πσο νη άλζξσπνη κπνξνχκε λα δνπιεχνπκε θαη γηα άιιεο αμίεο, φρη απνθιεηζηηθά γηα ην
ρξήκα». Ζ θνηλφηεηα απηή δελ έρεη αζηπλνκία θαζψο φπσο ιέεη ν δήκαξρφο ηεο, «εδψ δελ έρνπκε

154
ρσξνθχιαθεο, ζα ήηαλ κηα άρξεζηε ζπαηάιε.», «Γελ ππάξρεη αζηπλνκία νχηε αζηπλνκηθφ ηκήκα γηαηί ε
ζπκβίσζε ηνπ ιανχ είλαη πνιχ ζηελή. ΋ινη θξνληίδνπλ λα δνπλ απφ θνηλνχ».
(http://stavrochoros.pblogs.gr/2010/03/marinalenta-mia-koinothta-.html).

΢πκπεξαζκαηηθά, δελ ππάξρεη θάπνην ραξαθηεξηζηηθφ πνπ λα δηαθξίλεη πνηνο είλαη δνινθφλνο, νχηε
ζσκαηηθφ, νχηε θιεξνλνκηθφ αθνχ δελ γελληέηαη θαλέλαο εγθιεκαηίαο αιιά γίλεηαη εμαηηίαο ζπγθεθξηκέλσλ
πξνεγνχκελα θεθάιαηα, ππνζηεξίρηεθε πσο ην έγθιεκα δελ ελέρεη θαλελφο είδνπο λνκνηέιεηα, νχηε ε
αληζφηεηα θαη ε αδηθία πνπ ην γελλνχλ θαη ην ηξέθνπλ έρνπλ ραξαθηήξα αλαπφθεπθην θαη λνκνηειεηαθφ.
Αληηζηξφθσο αλάινγα, ην πνιηηηθφ ζχζηεκα πνπ λνζεί, φπσο είλαη ν θαπηηαιηζκφο, λνκνηειεηαθά θαιιηεξγεί
θαη ζπληεξεί ηελ εγθιεκαηηθφηεηα θαη ηελ παξαβαηηθφηεηα. Σν πξψην βήκα γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ
εγθιήκαηνο έξρεηαη απφ ηε ξήζε ηνπ Μαξμ, ¨Αο θάλνπκε ην έγθιεκα πην αηηκσηηθφ, δεκνζηνπνηψληαο ην¨. Πην
ζπγθεθξηκέλα, ην πξψην βήκα είλαη ε θαηάδεημε ηεο εγθιεκαηηθήο πξάμεο θαη ηνπ πξαγκαηηθνχ εγθιεκαηία, φρη
απηνχ πνπ ηξάβεμε ηε ζθαλδάιε αιιά εθείλνπ πνπ φπιηζε ην ρέξη. Σν επφκελν είλαη ε ζπλεηδεηνπνίεζε ηνπ
θαηλνκέλνπ, θαη ζπγθεθξηκέλα, ηεο πεγήο γέλλεζεο ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο, δειαδή ηεο πεγήο ηεο
εθκεηάιιεπζεο θαη ηεο αληζφηεηαο. Αλαπφθεπθηα ζα αθνινπζήζνπλ νη θηλήζεηο αιιαγήο, θαη νηθνδφκεζεο ηνπ
θαηλνχξηνπ θαη εθηθηνχ θφζκνπ, πνπ ζα γελλήζεη θαη ηνλ λέν άλζξσπν, ηνλ νπζηαζηηθά θαη πξαγκαηηθά
ειεχζεξν λα ρηίζεη ηελ θνηλσλία απνθιεηζηηθά κε ηηο δηθέο ηνπ αλάγθεο θαη αμίεο, ειεχζεξν απφ ηα δεζκά ηνπ
παξειζφληνο. Ζ ξηδηθή θνηλσληθή αηηία ησλ εγθιεκάησλ, πνπ απνηεινχλ παξάβαζε ησλ θαλφλσλ ζπκβίσζεο
είλαη ε εθκεηάιιεπζε ησλ καδψλ, ε θηψρεηα θαη ε εμαζιίσζή ηνπο. Με ηελ εμάιεηςε απηήο ηεο βαζηθή αηηίαο, ην
έγθιεκα ζα αξρίζεη αλαπφθεπθηα λα απνλεθξψλεηαη. Ζ αιιειεγγχε θαη ε ζπληξνθηθφηεηα ζα πάξνπλ ηε ζέζε
ηνπ θαη ζα απνηεινχλ ηελ απάληεζε ζε θάζε κνξθή παξαβαηηθήο πξάμεο. «Γελ πξφθεηηαη γηα νπηνπία.
Δθαξκφδεηαη ήδε απφ κεκνλσκέλα άηνκα θαη κπνξεί λα θαηαζηεί γεληθή πξαθηηθή. Δπηπιένλ, απηνχ ηνπ είδνπο
ηα κέζα ζα απνδεηρζνχλ πνιχ πην ηζρπξά φπια γηα ηελ πξνζηαζία ηεο θνηλσλίαο απφ ηηο αληηθνηλσληθέο
πξάμεηο, απφ φ, ηη ην πθηζηάκελν ζχζηεκα θνιαζκνχ, ην νπνίν φζν ζα ππάξρεη, ζα απνηειεί κηαλ αλεμάληιεηε
πεγή λέσλ εγθιεκάησλ». (Κροπότκιν 2002: ςελ.32)

155
 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ
ΔΛΛΖΝΗΚΖ
ΒΗΒΛΗΑ

 Γεσξγνχιαο, ΢ηξάηνο 2003, «Απνθιίλνπζα ζπκπεξηθνξά ησλ λέσλ», εθδ. Δθξεκέο

 Γεκφπνπινο, Υαξάιακπνο 1997, «Ο αλήιηθνο αλζξσπνθηφλνο», εθδ. ΢άθθνπια
 Καιηζψλεο, Γεκήηξεο 2005, «Γίθαην, θνηλσλία, ηάμεηο», Αζήλα: ΢χγρξνλε Δπνρή
 Καζηνχξαο, Γ.Γ. 1995, «΢χληνκν θνηλσληθνπνιηηηθφ ιεμηθφ», Αζήλα: ΢χγρξνλε Δπνρή
 Κξνπφηθηλ, Πέηξνο1977, «Νφκνο θαη εμνπζία», εθδ. Γηεζλήο Βηβιηνζήθε
 Κξνπφηθηλ, Πέηξνο 2002, «Φπιαθέο θαη θαηαπίεζε», Αζήλα: Διεχζεξνο Σχπνο
 Λέληλ, Η.Β. 2007, «Κξάηνο θαη Δπαλάζηαζε», Αζήλα: ΢χγρξνλε Δπνρή
 Μαξμ, Καξι 1982, «Δγθψκην ηνπ εγθιήκαηνο», Αζήλα: Άγξα
 Μαξμ, Καξι θαη Φξ. Έλγθειο 2005, «Μαληθέζην ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο», Αζήλα:
΢χγρξνλε Δπνρή
 Μπαιηκπάξ, Δηηέλ 1978, «Γηα ηε δηθηαηνξία ηνπ πξνιεηαξηάηνπ», Αζήλα: Οδπζζέαο
 Ρφδεληαι- Γηνχληηλ, Φηινζνθηθφ ιεμηθφ, Αζήλα: Νένο ζηαζκφο, Βαιηεηζίνπ 57
 ΢αξακαγθνχ, Ενδέ 2009, «Σν ηεηξάδην», Αζήλα: Καζηαληψηεο
 Σζηγθξήο, Άγγεινο 2002, «Σν έγθιεκα ηεο αλζξσπνθηνλίαο ζηελ Διιάδα», Αζήλα:
΢άθθνπια
 Palmer, D. Bryan 2006, «Κνπιηνχξεο ηεο λχρηαο», Αζήλα: ΢αββάιαο

ΔΦΖΜΔΡΗΓΔ΢
 Αι ΢άιερ, Αθξνδίηε 2010, Άζηεγνη. Athens voice, η.300
 Γεκελάο, Γεκήηξηνο 2007,Παξαβαηηθνί Αλήιηθνη. Καθημερινή 7.2007
 Δθεκεξίδα ηεο Διιεληθήο Αζηπλνκίαο. 7/6/09
 Θέζεηο ηνπ ΚΚΔ γηα ηελ πγεία 2008. Ριζοζπάζηης
 Καβάδε, Μαξηιέλα 2009, Μεηαλάζηεο: Απνθιεηζηηθφ: Παγαλή, VETO 1.11.2009
 Λαθαζάο, Απφζηνινο 2007, Τςειή ε καζεηηθή δηαξξνή. Καθημερινή. 5.1.2007
 Μπνγηφπνπινο, Νίθνο 2010, Έγθιεκα θαη … «δαζχηξηρε» επθπΐα. Ριζοζπάζηης αρ.
θύλοσ10634
 Μπνγηφπνπινο, Νίθνο 2009, Οη λεθξνί πεξηζζφηεξνη απφ 20.000! Οη ηξαπκαηίεο μεπεξλνχλ ηηο
500.000! Γεθάδεο ρηιηάδεο, θάζε ρξφλν, νη ηεξαηνγελλέζεηο. Καξθίλνο, πεξηβαιινληηθή
«Υηξνζίκα»,ζάλαηνο Ριζοζπάζηης. ζ.31. 3.12.2009)
 Μπνγηφπνπινο, Νίθνο (2009). Ριζοζπάζηης. 16.9.09

156
ΠΔΡΗΟΓΗΚΑ
 Γαιαλνπνχινπ, Υξηζηίλα 2001. Ναξθσκέλεο θιηληθέο… ςπρηθψλ παζήζεσλ.NEMECIS. η.20
 Μπνπληνχξνγινπ, Νίθνο 2002. Σνμηθνκαλία. NEMECIS. Σ.28
 Ξεπαπαδάηνο, Γηψξγνο 2007. Οη «άζιηνη» ησλ Αζελψλ. ΒΗΜagazino. 25.11.07
 Παλνχζεο, Γηάλλεο 2004. Σα θειηά ηνπ ερζξνχ. NEMECIS. Σ.47
 Παλνχζεο, Γηάλλεο 2004. Σα θειηά ηνπ ερζξνχ. NEMECIS. Σ.48
 Παλνχζεο, Γηάλλεο 2002. Σν έγθιεκα ηνπ θησρνχ. NEMECIS. Σ.25

Η΢ΣΟΓΔΛΗΓΔ΢
 Απάλζξσπεο νη ζπλζήθεο ζηηο θπιαθέο ηεο Σξίπνιεο. At http://kalimera-
arkadia.blogspot.com/2009/12/blogpos
 Απφ ηα ζξαλία ζηα… παγθάθηα (2010). At http://www.topontiki.gr/articles/view/7259
 Βία ζηα δψα. At http://animalrights.blogspot.com/2007/06.blogpost
 Έλαο θφλνο θάζε δχν εκέξεο. At http://www.tanea.gr/default.asp?pid
 Εαθεηξίνπ, Διέλε 2009. Σα θνηλσληθά αίηηα ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο. At
http://rapewalker.pblogs.gr/2009/06/487698.html
 …Μαριναλζντα-μια κοινότητα…. At http://stavrochoros.pblogs.gr/2010/03/marinalenta-mia-koinothta-.html
 Πξσηνβνπιία γηα ηα δηθαηψκαηα ησλ θξαηνπκέλσλ. At http://keli.gr
 Σν γξάκκα ηεο Καηεξίλαο Γθνπιηψλε. At
http://athensindymedia.org/front.php3?lang=el&article
 Σξεηο θξνίζνη ζε (ηνπιάρηζηνλ) χπνπηεο bussiness. At
http://www.in2life.gr/features/faces/articles/147284/face.aspx)
 Φσηνπνχινπ, Βάλα 2006. Ναξθνζεηεκέλν κέιινλ, πξνδηαγεγξακκέλε πνξεία. At
www.enet.gr

ΞΔΝΖ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ

ΒΗΒΛΗΑ

157
 Vold G., Bernard T., Snipes J., 2002. Theoretical criminology, Oxford
university press, New York

158
159
160
161
162
163