Betonarme Adem Doğangün 2019

Uludağ Üniversitesi
İnşaat Mühendisliği Bölümü
Betonarme-I_1
• Ders tanıtım,
• Tarihçe,
• Betonarmenin uygulama alanları,
• Betonarmenin üstün ve zayıf tarafları,
• Standard ve yönetmelikler 1
Adem Doğangün
HAFTA DERS İÇERİKLERİ
Teorik Uygulama
1 Tarihçe. Betonarmenin uygulama alanları, üstün ve zayıf tarafları
Ayrıntılı Ders içeriği
2 Betonarmeyi oluşturan malzemeler. Beton ve donatı sınıfları ile bu sınıfların özellikleri
3 Beton-donatı kenetlenmesi, donatıların eklenmesi
4 Taşıma gücü tasarımı temel ilkeleri
5 Yükler ve yük kombinezonları. Yapı güvenliğinin sağlanması
6 Merkezi basınç ve çekme etkisindeki eleman davranışları ve kesit hesapları Problem çözümü
7 Basit eğilme etkisindeki eleman davranışları ve kesit hesapları-Tek donatılı
8 Basit eğilme etkisindeki eleman davranışları ve kesit hesapları-Çift donatılı Problem çözümü
9 Bileşik eğilme etkisindeki eleman davranışları ve kesit hesapları- bir doğrultuda
10 Bileşik eğilme etkisindeki eleman davranışları ve kesit hesapları- İki doğrultuda Problem çözümü
11 Narin kolon davranışları ve hesapları
12 Kesme etkisindeki eleman davranışları ve kesit hesapları Problem çözümü
13 Burulma etkisindeki eleman davranışları ve kesit hesapları Problem çözümü
14 Kullanılabilirlik sınır durumu, betonarme elemanlarda sehim ve çatlak
Doğangün A. 2018, Betonarme yapıların hesap ve tasarımı, Birsen Yayınevi, 15. Baskı
Celep Z. ve Kumbasar N. 2005; Betonarme Yapılar, Beta Dağıtım, İstanbul
Ders Kitabı,
Ersoy U. ve Özcebe G., 2001, Betonarme, Evrim Yayınevi.
Referanslar ve/veya
TS 500,"Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım Kuralları", Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, 2000.
Diğer Kaynaklar:
Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği, 2018
Değerlendirme
YARIYIL İÇİ ÇALIŞMALARI SAYISI KATKI YÜZDESİ
Ara Sınav 1 30
Kısa Sınav
Ödev 1 10
Yıl Sonu Sınavı 1 60
Toplam 3 100
Yıl içi çalışmalarının Başarıya Oranı 40
Finalin Başarıya Oranı 60
Toplam 100
AKTS / İŞ YÜKÜ TABLOSU

Etkinlik SAYISI Süresi (Saat) Toplam İş Yükü (Saat)
Teorik Dersler 14 3 42
Uygulamalı Dersler 14 1 14
Sınıf Dışı Ders Çalışma Süresi (Ön çalışma, pekiştirme) 14 5 70
Ödevler 1 15 15
Projeler
Arazi Çalışmaları
Arasınavlar 1 2 2
Diğer
Yarıyıl Sonu Sınavı 1 2 2
Toplam İş Yükü 145
Toplam İş Yükü / 30 saat 4.83
Dersin AKTS Kredisi 5
Program Yeterliliği
PY1- Matematik, fen bilimleri ve inşaat mühendisliği konularında yeterli bilgi birikimi; bu alanlardaki kuramsal
ve uygulamalı bilgileri inşaat mühendisliği problemlerini modelleme ve çözme için uygulayabilme becerisi
(ÖK2-2)
PY2- Karmaşık inşaat mühendisliği problemlerini saptama, tanımlama, formüle etme ve çözme becerisi; bu
amaçla uygun analiz ve modelleme yöntemlerini seçme ve uygulama becerisi (ÖK2-5; ÖK4-2; ÖK6-5)
PY3- Karmaşık bir sistemi, süreci veya imalatı gerçekçi kısıtlar ve koşullar altında, belirli gereksinimleri
karşılayacak şekilde tasarlama becerisi; bu amaçla modern tasarım yöntemlerini uygulama becerisi (ÖK6-3)
PY4- İnşaat mühendisliği uygulamaları için gerekli olan modern teknik ve araçları geliştirme, seçme ve kullanma
becerisi; bilişim teknolojilerini etkin bir şekilde kullanma becerisi ;(ÖK4-2; ÖK5-2)
PY5- İnşaat mühendisliği problemlerinin incelenmesi için deney tasarlama, deney yapma, veri toplama, sonuçları
analiz etme ve yorumlama becerisi (ÖK1-5; ÖK4-4)
PY6- Disiplin içi ve çok disiplinli takımlarda etkin biçimde çalışabilme becerisi; bireysel çalışma becerisi
PY7- Sözlü, yazılı ve çizim tekniklerini kullanarak etkin iletişim kurma becerisi; en az bir yabancı dil bilgisi
PY8- Yaşam boyu öğrenmenin gerekliliği bilinci; bilgiye erişebilme, bilim ve teknolojideki gelişmeleri izleme ve
kendini sürekli yenileme becerisi (ÖK3-5)
PY9- Mesleki ve etik sorumluluk bilinci
PY10- Proje yönetimi ile risk yönetimi ve değişiklik yönetimi gibi iş hayatındaki uygulamalar hakkında bilgi;
girişimcilik, yenilikçilik ve sürdürebilir kalkınma hakkında farkındalık
PY11- İnşaat mühendisliği uygulamalarının evrensel ve toplumsal boyutlarda sağlık, çevre ve güvenlik üzerindeki
etkileri ile çağın sorunları hakkında bilgi; mühendislik çözümlerinin hukuksal sonuçları konusunda farkındalık
(ÖK3-4; ÖK4-4)
PY12- Ulusal ve uluslararası düzeyde var olan çağın sorunları hakkında bilgi sahibi olmak ve İnşaat
Mühendisliği’nin bu sorunlarla ilişkilerinin farkında olmak
Betonarme, kelime olarak Fransızcada donatılmış beton anlamına gelen Béton Armé
teriminden türetilmiş bir kelime, malzeme olarak ise beton ve donatı dan (inşaat demirinden)
oluşan bir yapı malzemesidir.
Betonarme için
beton da, donatı da
aderans da zayıf
olmamalı
http://www.polecat.com/blog/supply-chain-disasters/
Betonarmeden bahsedilebilmesi için beton ve donatının istenen özelliklere sahip olması ve

aralarındaki kenetlenmenin (aderansın) tam olması gerekmektedir. Dolayısıyla, içine
yerleştirilmiş her donatıyla beton mutlaka betonarme özelliği gösterecek diye bir kural yoktur.
Adem Doğangün
• Beton: Esas itibariyle çimento, agrega (kum, çakıl) ve suyun bilinçli bir
şekilde karışması sonucu oluşan sert, dayanıklı, bağlayıcı yapı
malzemesidir. Betona bazı özellikler kazandırmak için katkı maddeleri de
katılabilmektedir.
• Donatı: Teçhizat kelimesinin eş anlamlısı olarak kullanılmaktadır. Bilindiği

gibi teçhizat silah dışındaki savaş gereçleridir. Dolayısıyla donatı
betonarmenin kendinden beklenen görevi yerine getirebilmesi için betonla
birlikte kullanılan inşaat demiri olarak da adlandırılan çelik çubuklardır.
Adem Doğangün
Betonarme dersinin sonunda;
donatı olarak adlandırılan çelik çubukların; betonarme elemanların
neresine, hangi oranda ve nasıl yerleştireceği öğrenilir.
Çekme Mesnet bölgesi
donatısı
Çekme donatısı Açıklık bölgesi

ℓ1 ℓ2
(a) Sürekli kiriş ve şematik olarak sehim yapmış durumu
Çekme
Çekme donatısı
d mesnet mesnet
mesnet
donatısı d
kesiti kesiti
d
kesiti
− −
−
+ +
açıklık açıklık
d kesiti d kesiti
Çekme Çekme
donatısı donatısı
(b) Moment diyagramına göre yerleştirilen donatılar için kiriş
Ş k l 9 A kl kl b b k kl k l k h
Adem Doğangün
Tablo 1.1. Beton ve donatının çeşitli etkilere karşı performansı
Özellik Beton Donatı
Çelik malzeme olarak yüksek basınç dayanımına sahiptir,
Çelik kadar olmasa da yüksek basınç dayanımına ancak donatı çubuklarının basınç altında burkulma sorunu
Basınç dayanımı
sahiptir (bazen donatının katkısına ihtiyaç duyulur). vardır (bu sorun nedeniyle betonun sarmasına
ihtiyaç duyulur).
Çok düşük çekme dayanımına sahiptir (Bu zayıf
Çekme dayanımı Yüksek çekme dayanımına sahiptir.
yönünün telafisi için donatıya ihtiyaç duyulur).
Orta seviyelerde kesme dayanımına sahiptir (bazen
Kesme dayanımı Yüksek kesme dayanımına sahiptir.
donatının katkısına ihtiyaç duyulur).
Zayıf yangın dayanımına sahiptir. (Bu zayıf yönünün
Yangın dayanımı İyi bir yangın dayanımına sahiptir. telafisi için betonun bir kalkan gibi korumasına
ihtiyaç duyulur)
Dış etkilere karşı dayanıklı olmayıp, korozyona
Dış etkilere karşı Dış etkilere karşı iyi bir dayanıklılığa (ömür
uğrama ihtimali yüksektir (Bu zayıf yönünün
dayanıklılığı uzunluğuna) sahiptir.
telafisi için betonun korumasına ihtiyaç duyulur).
Gevrek bir malzeme olup, süneklik özelliği
Süneklik özelliği Süneklik özelliği oldukça iyidir.
zayıftır (Donatının sünekliğine ihtiyaç duyulur).
Çeşitli koşullara bağlı olarak büzülme ve sünme meydana
Büzülme ve sünme Büzülme ve sünme olayları gerçekleşmez. Böyle
gelmektedir (Bunların etkisini azaltmak için donatıya
etkisine karşı davranışı ihtiyaç duyulur). bir sorunu yoktur.
Adem Doğangün
Betonarmenin Tarihsel Gelişimi
Beton ve betonarmeyle ilgili konularda önemli sayılabilecek gelişmeler:
•F.Coignet’in 1801’de betonun çekmedeki zayıflığından bahseden ifadesinin yayınlanması

•John Smaeton’un 1756 yılında çimentoyu yeniden keşfetmesinden sonra ilk çimento fabrikasının 1848’de
İngiltere’nin Kent şehrinde kurulması
•J.L.Lambot’un betondan 1848’de imal edip karesel bir ağ oluşturan demir çubuklarla tekneyi güçlendirmeye
çalışması ve 1855’de Paris’te bir sergide sergilemesi
•F.Coignet’in 1855’de, bir bahçıvan olan J.Monier’in 1857’de betonarmeyle ilgili, bugünkü anlamda, patentler alması
•W.E.Ward’ın 1873’de, günümüze de kalan, betonarme bir konut inşa etmesi
•Koenen’in 1886’da beton yapıların teorisi ve tasarımıyla ilgili ilk kitabı yayınlaması
•İlk betonarme köprünün 1889 da inşa edilmesi
•Neumann’ın 1890’da, çeliğin elastisite modülünün, betonunkine oranı olan modüler oranı önermesi nedeniyle,
hesap yöntemlerindeki gelişmelerin hızlanması
•Bir Fransız firması olan Hennebique firmasının 1892’de geliştirdiği betonarme yapı tekniğinin patentini alması ve
çeşitli ülkelerde inşa faaliyetlerine başlaması
•Türkiye’de ilk çimento fabrikasının 1911 de Darıca/Kocaeli’nde kurulması
Dünyadaki en yüksek betonarme yapının 374 m yüksekliğinde 1992 de Hong Kong da inşa edilmesi
Adem Doğangün
Betonarmenin Uygulama Alanları
Özellikle Türkiye’deki yapılarda son yıllarda en yaygın olarak kullanılan yapı malzemesinin
betonarme olduğu söylenebilir. Betonarmenin uygulamalarına hemen her alanda rastlamak
mümkündür. Bunlardan bazıları:
• Bina inşaatlarında
• Sanayi yapılarında
• Cami inşaatlarında
• Baraj inşaatlarında
• Sıvı deposu inşaatlarında
• Tünel inşaatlarında
• İstinat duvarı inşaatlarında
• Silo inşaatlarında
• Yol inşaatı sanat yapılarında
• Kanal ve sulama yapılarında
• Hiperbolik soğutucu ve baca inşaatlarında.
Adem Doğangün
Betonarme Yapıların Üstün Tarafları
•Ekonomik olması
•Elemanlara istenen şeklin verilebilmesi
•İşçiliğinin daha kolay olması
•Yangına dayanıklı olması
•Dış etkilere dayanıklı olması
•Eleman rijitliğinin fazla olması
•Bakımının kolay olması
•Basınç dayanımının yüksek olması
Adem Doğangün
Betonarme Yapıların Zayıf Tarafları
•Ağır olması
•Geri dönüşümü (yeniden kullanımı) kısıtlıdır.
•Kaliteyi tutturmak zahmetlidir
•Kusurların sonradan belirlenmesi zordur
•Onarılıp güçlendirilmesi zordur
•İnşa süresi daha uzundur
•Kalıp maliyeti fazladır
•Çatlaklar oluşabilir
Adem Doğangün
Hangi yapı ?
- Betonarme mi ?
- Çelik mi ?
- Ahşap mı ?
- Yığma mı?
• Bir yapı malzemesini (betonarme, çelik, ahşap, yığma, kerpiç, …) ön plana
çıkararak her yönüyle üstün göstermek gerçekçi değildir. Betonarmenin üstün
yanları olduğu gibi, diğer yapı sistemlerinin de betonarmeye göre üstün yanları
bulunmaktadır. Örneğin ahşap yapıların özellikle deprem yönünden betonarme
yapılara göre birçok üstünlüğü bulunmaktadır Ahşap, betonarme, yığma ya da çelik
olsun, yapıların deprem davranışlarını ön yargısız ve bilimsel bir yaklaşımla
irdelemek ve yorumlamak gerekmektedir. Dolayısıyla bütün yapı sistemleri, artıları
ve eksileriyle birlikte konut piyasasında bir seçenek olmalı ve böylece kişiler
istediği yapı malzemesini tercih edebilmelidir.
Adem Doğangün
Betonarme Yapılara İlişkin Kanun, Standart ve Yönetmelikler
• TS500, " Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım Kuralları", Türk

Standartları Enstitüsü, 2000.
• TBDY, «Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği», Çevre ve Şehircilik
Bakanlığı, 2018. Yürürlük tarihi 2019
• TS EN 206:2013+A1 :2017"Beton - Özellik, performans, imalat ve
uygunluk " Türk Standartları Enstitüsü, 2017.
• TS 708, " Çelik - Betonarme için - Donatı çeliği "Türk Standartları
Enstitüsü, 2016.
• Daha çok fazla (100 den fazla ilgili standard)
Standard ve yönetmeliklerin konuları açıklamak amacıyla hazırlanmış bir yayın olmadığını,
bunlarda öngörülen koşullara uymanın zorunlu olduğunu, aksi durumda doğacak sonuçtan
ilgili teknik elemanların sorumlu olacağını belirtmekte yarar bulunmaktadır. Çok iyi yetişmiş
ya da olağanüstü yeteneklere sahip mühendisler, yönetmelik koşullarını da göz önünde
tutarak yine de kendi özgün tasarımlarını gerçekleştirebilirler.
Adem Doğangün
Betonarme-I_2
• Betonarmeyi oluşturan malzemeler
 Beton
 Donatı
 Beton ve donatı sınıfları
 Mekanik Özellikler 1
Adem Doğangün
Teorik Uygulama
2 Betonarmeyi oluşturan malzemeler. Beton & donatı sınıfları ve özellikleri
Ders Kitabı,
Referanslar ve/veya
Diğer Kaynaklar:
Betonun Bileşiminde Bulunan Malzemeler
• Beton; çimento, agrega (kum+çakıl), su ve gerekli hallerde amaca

uygun olarak kullanılan kimyasal ve mineral katkı maddelerinin uygun
oranlarda homojen olarak karıştırılması ile elde edilmektedir.
Özkul H, Taşdemir M A, Tokyay M, Uyan M. “Her yönüyle beton”, Arıoğlu E, Arıoğlu N, Yılmaz AO,” Çözümlü Beton Agregaları” Evrim Yayınevi, 1999
Türkiye Hazır Beton Birliği, Aralık 2004
Adem Doğangün
Betonun Bileşiminde Bulunan Ana çeşit İsim
TS EN 1972.7
sembolü
Açıklama
Malzemeler-Çimento
CEM Klinkerle az miktarda alçı taşının birlikte öğütülmesi ile elde edilmektedir.
Portland çimento CEM I
I Yapılarda genel amaçlı olarak en yaygın kullanılan çimento türüdür.
Portland-cüruflu CEM II/A-S Klinkerle cüruf ve az miktarda alçı taşının birlikte öğütülmesi ile elde
çimento CEM II/B-S edilmektedir.
Portland-silis dumanlı Klinkerle silika dumanı (füme) ve az miktarda alçı taşının
CEM II/A-D
çimento öğütülmesiyle elde edilmektedir.
• Çimento, su ile karıştırıldığında, Portland-puzolanlı
CEM II/A-P
CEM II/B-P Klinkerle trasın ve az miktarda alçı taşının birlikte öğütülmesi ile elde
hidratasyon reaksiyonları ve işlemleriyle priz çimento CEM II/A-Q edilmektedir. Geçirimliliği az ve hidratasyon ısısı düşük olduğundan
sıvı etkisinde kalabilen yapılarda ve kütle betonlarında tercih edilir.
alarak sertleşebilen hamur meydana getiren ve
CEM II/B-Q
CEM II/A-V
sertleştikten sonra dayanım ve kararlılığını su Portland-uçucu küllü
çimento
CEM II/B-V
CEM II/A-W
Klinker uçucu külün ve az miktarda alçı taşının öğütülmesi ile elde
edilmektedir.
CEM II
içerisinde bile sürdürebilen öğütülmüş CEM II/B-W
CEM II/A-T Klinkerle puzolonik maddenin ve az miktarda alçı taşının birlikte
inorganik malzeme olarak tanımlanmaktadır. Portland-pişmiş şistli öğütülmesi ile elde edilmektedir. Katkılı çimento genel işlerde
çimento CEM II/B-T kullanılan normal Portland çimentosunun kullanıldığı işlerde
kullanılmaktadır
CEM II/A-L
Portland-kalkerli CEM II/B-L Klinker,kalker ve az miktarda alçı taşının birlikte öğütülmesi ile elde
çimento CEM II/A-LL edilmektedir.
CEM II/B-LL
Portland-kompoze CEM II/A-M Klinkerle puzolonik veya hidrolik maddelerin ve az miktarda alçı
çimento CEM II/B-M taşının birlikte öğütülmesi ile elde edilmektedir.
CEM III/A Klinkerle arasında cürufun ve az miktarda alçı taşının öğütülmesi ile elde
Yüksek fırın cüruflu CEM III/B
CEM III edilmektedir. Kütle betonlarında ve zararlı suların etkisindeki betonlarda
çimento
CEM III/C tercih edilir.
CEM IV/A Klinkerle puzolonik maddelerin ve az miktarda alçı taşının birlikte
öğütülmesi ile elde edilmektedir. Genleşmenin azaltılması, geçirimsizliğin
CEM IV Puzolonik çimento
CEM IV/B sağlanması, hidratasyon ısısının düşürülmesi, işlenebilirliğin artırılması için
Suyla karıştırılınca katılaşma olayına çimentonun kullanılmaktadır
CEM V/A Klinkerle cüruf ve puzolonik maddelerin ve az miktarda alçı taşının birlikte
hidratasyonu denilmektedir. Portland çimentosunun normal CEM V Kompoze çimento
CEM V/B öğütülmesi ile elde edilir.
koşullar altında hidratasyon işlemi 1-10 saat arasında BPÇ 32,5-70;
Bazı özel çimentolar ve standardları
Renk verici oksitler içermeyen yada çok az içeren hammaddeler kullanılarak
gerçekleşmektedir. Çimentonun dayanım kazanması Beyaz Portland BPÇ 42,5-70;
üretilen katkısız çimentodur. Sıva, mozaik ve renk olarak mimari görünümün
çimentosu-TS21 BPÇ 32,5-80;
hidratasyon işleminin bir sonucudur. BPÇ 42,5-80;
önemli olduğu betonlarda tercih edilir.
Çimento dayanımının ön planda olmadığı tuğla duvar, sıva, kaplama
Harç Çimentosu- TS EN 413-1
işlerinde kullanılan harçlar için tercih edilir.
C3A miktarı en fazla %5 olan ve C4AF + 2C3A miktarı en fazla %25 olan
Sülfatlara Dayanıklı
klinkerle az miktarda alçı taşının birlikte öğütülmesi ile elde edilmektedir.
Çimento- TS EN 197-1 Adem Doğangün
Deniz suyu ya da sülfatlı suyun bulunduğu ortamlarda tercih edilir.
Uygulamada bulunan bazı çimentolar
CEM I 42,5 R CEM II / A-M (P-L) 42,5 R CEM II / A-M (P-V) 42,5 R CEM II / B-M (P-V) 42,5 N
CEM IV / B (P-V) 32,5 N CEM IV / B (P-V) 32,5 R
Adem Doğangün
Betonun Bileşiminde Bulunan Malzemeler-Agrega
Agrega, betonda kullanıma uygun taneli mineral malzeme olarak tanımlanmaktadır.
Hafif agrega Normal agrega Harç kumu

İnce agrega 0<D≤ 4 mm İnce agrega (kum) D≤ 4mm İnce kum 0< D ≤2 mm
Karışık agrega 0<D≤32 mm İri agrega (çakıl) D> 4mm Orta kum 2< D ≤4 mm
İri agrega 4<D≤32 mm Kalın kum 4< D ≤8mm
Beton karışımına girecek olan agreganın

seçiminde etkili olan parametreler:
• Tane boyutu
• Ağırlığı
• Tane dayanımı
http://belgesi.gen.tr/agrega-standartlara-uygun-olmalidir.html
• Tane büyüklüğü dağılımı
• Tane şekli
• Dona dayanıklılığı
• İçindeki zararlı madde miktarı
• Genleşme katsayısı
Bingöl Çeltiksuyu ilköğretim okulu enkazında • Petrografik yapısı
Dmaks=27 cm • Elastisite modülü ve Poisson oranı
Adem Doğangün
Betonun Bileşiminde Bulunan Malzemeler-su
Su, betonda aşağıda belirtilen üç amaç için kullanılmaktadır2.1:

• Çimento ve agrega ile birlikte beton karılmasında karışım suyu olarak
• Yerleştirilen taze betonun yüzeyine uygulanan bakım suyu ya da kür suyu olarak
• Betonda kullanılacak agregaların temiz olmalarını sağlamak ya da beton
karma işleminden sonra temizlik için yıkama suyu olarak. 2.1._Erdoğan TY, “Beton”, ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık ve İletişim A.Ş., Mayıs 2003
Karışım suyunun fazla ya da az olmasının bazı Fazla su katılması betona yapılabilecek en büyük
kötülüktür. Karma suyunun fazla olması aşağıda
sakıncaları bulunmaktadır. Karışıma eğer yeterli belirtilen durumları ortaya çıkaracaktır:
miktarda su konmazsa, beton çok katı olacağından
• Fazla suyun buharlaşması sonucu büzülme
aşağıdaki durumlar ortaya çıkacaktır: artmakta
 Betonun kalıp köşelerine ve donatı aralarına
• Çatlaklar oluşmakta
yerleştirilmesi zorlaşmakta
 İşlenebilirliği azalmakta • Boşluklu bir beton elde edilmekte
 Malzemelerin ayrışma riski artmakta • Beton dayanımı olumsuz yönde belirgin bir
 Çimentonun hidratasyonu için gerekli su şekilde etkilenmekte
karşılanamaz hale gelmekte • Beton-donatı kenetlenmesi zayıflamakta
Adem Doğangün
Betonun Taşınması ve Yerleştirilmesi
• Beton, karışım yerinden döküm yerine ne çeşit taşıma aracı ile taşınırsa taşınsın
su/çimento oranı, çökme değeri, hava miktarı gibi özelliklerinde taşıma sırasında
önemli değişim olmamalı ve ayrışmamalıdır.
• Betonun tüm donatıların arasına ve kalıp

köşelerine yerleşmesini sağlamak için
vibratör kullanarak ya da tokmaklama ile
sıkıştırmada yarar bulunmaktadır. Ancak,
vibratörle yapılan çok fazla sıkılamanın
agrega ayrışmasına sebep olabileceğini de
unutmamak gerekir.
Adem Doğangün
Betonun Yerleştirilmesi
Yamalı kolon Harç dolmalı kolon Adem Doğangün

Betonun Yerleştirilmesi
Böyle beton yerleştirilmesi olmaz.

Beton ayrışıyor. Bir tarafta taş yığını
bir tarafta çorba gibi beton oluyor.
Adem Doğangün
Betonun Kürü ve Bakımı
Beton karışım hesapları ve

üretimi ne kadar mükemmel
olursa olsun, kürü ve bakımı iyi Normal ortam koşullarında uygulanan
yapılmamış betonun kendinden
beklenen performansı göstermesi
beton kür tekniklerinden başlıcaları:
imkansızdır.
Su püskürtmek suretiyle koruma
Buhar kürü ile koruma
Su geçirmez kağıtla koruma
Su geçirmez tabaka ile koruma
5)Su tabakası ile koruma
Adem Doğangün
Rötre: Büzülme, kılcal çatlak. Taze veya prizini almamış betonun su

kaybederek veya ortam ile sıcaklık farklarından dolayı büzülerek çatlak
meydana gelmesi durumudur.
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Betonun büzülmesi (rötre)
Büzülmenin büyüklüğünü etkileyen başlıca parametreler:

(1) Ortam koşulları: Nem miktarı arttıkça büzülmenin meydana gelme oranı azalmaktadır.
(2) Beton elemanın kalınlığı: Beton elemanın eşdeğer kalınlığı arttıkça büzülme azalmaktadır
(3) Su/Çimento oranı: Bu oran arttıkça büzülme de artacaktır
(4) Agrega: Karışımdaki agrega oranı arttıkça, betonda büzülmenin daha az gerçekleşeceği söylenebilir.
(5) Donatı miktarı: Donatılı betonda büzülme, donatısız betona göre daha az meydana gelmektedir.
(6) Betonun yaşı: Betonun yaşı arttıkça büzülme artmakta, ancak artış oranı zamanla giderek azalmaktadır
(7) Çimento tipi: Hızlı katılaşan çimentolar diğerlerine göre daha fazla büzülmeye neden olmaktadır.
(8) Katkı maddeleri: Kalsiyum Klorür gibi akışkanlaştırıcı maddeler büzülmeyi artırmaktadır
Adem Doğangün
Betonun sünmesi
Betonda sünme, büzülmeye ek olarak sabit yük altında oluşan şekil değiştirme
olarak tanımlanabilir. Çevre ve yük şartlarındaki değişiklikler, sünme için her
durumda geçerli bir teorinin kurulmasını engellemektedir.
Betondaki sünme olayının zihinde canlandırılabilmesi için, su emmiş bir süngere ağırlık konduğu zaman
süngerin göstermiş olduğu davranış örnek olarak verilebilir. Su emmiş bir süngere sabit bir basınç yükü
uygulandığı zaman, yükün büyüklüğüne bağlı olarak süngerin içindeki su dışarı atılacak ve bu suyun doldurmuş
olduğu boşlukların hacimleri küçülecek, dolayısıyla da süngerin yük uygulanan doğrultudaki boyu kısalacaktır
Sünmeyi etkileyen parametrelerden başlıcaları:

(1) ortamın ısı ve nemi: Nem oranı arttıkça sünme azalmaktadır.
(2) betonun yükleme anındaki yaşı: Betonun yükleme anındaki yaşı artıkça sünme azalmaktadır.
(3) gerilme düzeyi: Betonda oluşan gerilmelerin basınç dayanımının %40 ından daha az olduğu durumlarda sünme
gerilme ile orantılı olarak artmakta, daha büyük değerlerde ise orantı kaybolmakta ve sünme daha hızlı artmaktadır.
(4) su/çimento oranı: Su/Çimento oranı arttıkça sünme artmaktadır.
(5) çimento çeşidi: Hızlı katılaşan Portland çimentosunda az olmakta, Puzzolan ise sünmeyi artırmaktadır.
(6) agreganın çeşidi: Maksimum agrega boyutuyla azalmakta, tane dağılımı iyi ayarlanmış agregada ise artmaktadır
Adem Doğangün
Betonun gerilme-şekil değiştirme ilişkisi
Yapıların inşasında kullanılan betonun gerilme-

şekil değiştirme ilişkisinin bilinmesi, hesap ve
tasarım aşamalarında olduğu gibi, yapım ve
kullanım aşamalarında da yol gösterici olmaktadır.
Yandaki şekilde fc, εco ve εcu ile

sırasıyla geleneksel betonun
dayanımı, dayanıma karşılık gelen
şekil değiştirme ve ezilme şekil
değiştirmesi gösterilmektedir.
Adem Doğangün
Yüksek Dayanımlı Beton
Özellik Normal Beton Sınıfları Sınıfları
C20/25 C25/30 C30/37 C35/45 C40/50 C45/55 C50/60 C55/67 C60/75 C70/85 C80/95
fck
Karakteristik basınç 20 25 30 35 40 45 50 55 60 70 80
dayanımı,
fck, küp
Küp karakteristik basınç 25 30 37 45 50 55 60 67 75 85 95
dayanımı,(MPa)
fcd
Tasarım basınç dayanımı, 13,3 16,7 20,0 23,3 26,7 30,0 33,3 36,2 39,2 44,9 50,0
MPa)
fctk
Karakteristik çekme 1,6 1,8 1,9 2,1 2,2 2,3 2,5 3,0 3,1 3,2 3,4
dayanımı, (MPa)
fctd
Tasarım çekme dayanımı, 1,06 1,20 1,26 1,31 1,46 1,53 1,66
(MPa)
Ecm 30 000 31 000 32 000 34 000 35 000 36000 37000 38 000 39 000 41 000 42 000
Betonun (sekant) elastisite (28000) (30000) (32000) (33000) (34000) (36000) (37000)
modülü, (MPa)
k1 0,80 0,80 0,80 0,80 0,80 0,80 0,80 0,78 0,77 0,75 0,72
Basınç bloğu katsayısı, (0,85) (0,85) (0,82) (0,79) (0,76) (0,73) (0,70)
μc 0,20 0,20
Poisson oranı,
εcu 0,0035 - TS EN 1992-20093.20 (EC2)
3,1 2,9 2,7 2,6
Ezilme birim kısalması, (0,0030) - TS 500-2000
Adem Doğangün 17
Betonun Bileşiminde Bulunan Malzemeler
• Yapılarda donatı olarak adlandırılan

çelik; çubuk donatı, demet donatı ve
hasır donatı olarak kullanılmaktadır.
Betonarme bir elemanın davranışını; donatının

(1) imalat şekli
(2) kalitesi,
(3) yüzey özellikleri,
(4) kesitteki oranı,
(5) konum ve düzeni etkilemektedir.
Diğer bir deyişle donatının bu özellikleri
betonarmede, donatının üzerine düşen görevi
yerine getirip getirememesini belirlemektedir.
http://www.feyzalmetal.com/
Adem Doğangün
Donatı Sınıfları
Donatılar akma dayanımına bağlı olarak sınıflandırılmaktadır:

1) Akma dayanımı (en az) 220 MPa (N/mm2 )olan donatılar–S220 (BÇI, StI),
2) Akma dayanımı (en az) 420 MPa olan donatılar –S420; B 420B; B 420C (BÇIII, StIII),
3) Akma dayanımı (en az) 500 MPa olan donatılar – B 500B; B 500C (BÇIV StIV),
Donatının yüzey özellikleri: Bu bakımdan üç tip donatı bulunmaktadır:

o Nervürlü (N),
o Düz Yüzeyli (D),
o Profilli (P),
Adem Doğangün
Donatının kalitesi betonarmeye ilişkin hesaplar ve davranış açısından başlıca neleri değiştirebilir?
1-Belirlenecek donatı alanını: Donatı kalitesi arttıkça ,kesite

yerleştirilecek donatı alanı azalmaktadır. S220 yerine S420 seçilse
yaklaşık yarısı kadar daha az donatı alanı gerekli.
S220 için 191 MPa

S420 için 365 MPa
2) Yapı ağırlığını: Kaliteli donatı kullanılması durumunda daha az

donatı konulacağından yapı ağırlığı azalacaktır. Örnek olarak S220 A( T )
dikkate alınarak yapılan hesaplarda binanın ağırlığı 6000kN ise bu Vt = W
S420 için 4000 kN a düşebilir. Ra ( T )
S220 için 6000 kN
S420 için 4000 kN
3) Donatılar arasındaki mesafeyi: Şantiyelerdeki en önemli

sorunlardan birinin sık donatılar arasına beton yerleştirilmesi
olduğu söylenebilir. Dayanımı yüksek donatı kullanıldığında az
donatı gerekeceğinden donatılar arasındaki aralık açılacaktır.
S220 için 30 mm
S420 için 50 mm
3) Sünekliği: Donatı kalitesine bağlı olarak malzeme

S500
sünekliliğinde de değişiklikler olmaktadır. Ancak süneklik için
kolayca kalite arttıkça süneklik artar demek uygun değildir. σ
Süneklik σ-ε diyagramının altındaki alanla ilgili olduğundan S420b
diyagramlara göre karar vermek daha uygundur.
S220
ε 2.42
Adem Doğangün
Donatının Yerleştirilmesi
Donatı çeliği kullanılmadan önce kir, yağ ve yüzeyden ayrılabilen pastan

arındırılmalıdır. Donatının projesindeki biçimde yerine konmasına özen
gösterilmeli ve beton dökülürken donatının konumu değişmemelidir.
TS500 de bu konuya dikkat çekilerek donatı

yerleştirilmesi ile ilgili olarak “beton dökümüne
başlanmadan önce, şantiye şefi ve kontrol
(denetim) mühendisi, donatının ve
miktarlarının projesine uygunluğunu
inceleyerek imzalı bir tutanak düzenlemelidir”
ifadesi kullanılmıştır.
Adem Doğangün
Donatı Tip Düz yüzeyli Nervürlü
Donatı Sınıfı S 220 S 420 B 420B B 420C B 500B B 500C
(İnşaat demiri) fyk
220 420 420 420 500 500
Minimum akma dayanımı (Re), (MPa)
fsu
340 500 - - - -
Minimum çekme dayanımı, (Rm), (MPa)
fsu / fyk (Rm / Re) 1,15-
≥ 1,20 1,15-1,35 ≥ 1,08 1,15-1,35 ≥ 1,08
Çekme dayanımı / akma dayanımı oranı 1,35
Re act/Re nom
Deneysel akma dayanımı / karakteristik - ≤ 1,30 - ≤ 1,30 - ≤ 1,30
akma dayanımı oranı
fyd
191 365 365 365 435 435
Tasarım akma dayanımı, (MPa)
εsy 0,011 0,021 0,021 0,025
Akma sahanlığı başlangıç şekildeğiştirme, (0,0011)1 (0,0021) (0,0021) (0,0025)
εsh
Akma sahanlığı sonu (pekleşme (0,011) (0,008) (0,008) (0,008)
başlangıcındaki) şekildeğiştirme,
εsu ≥ 0,18 ≥ 0,10 ≥ 0,12 ≥ 0,12 ≥ 0,12 ≥ 0,12
Kopma uzaması (0,12) (0,08) (0,08) (0,08)
Agt
0,05 0,075 0,05 0,075
Maksimum yükte minimum uzama
Bükme açısı 180o 180o - - - -
Türü Çubuk donatı Hasır donatı
Notlar:
1-) Tabloda parantez içinde verilen değerler donatı kalite kontrolünde kullanılacak değerler olmayıp, Deprem Yönetmeliğinde Doğrusal Olmayan Yöntemler ile şekildeğiştirmeye göre hesaplarda dikkate
alınacak değerlerdir. Adem Doğangün22
http://www.mercanplastik.com/
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Beton Örtüsü-(Paspayı)
(1) Donatıyı korozyona karşı korumak, (2) beton-donatı kenetlenmesini sağlamak

amacıyla donatı ile dış ortam arasında bir beton örtüsü (eskiden paspayı olarak bilinirdi)
bulundurulmalıdır. Beton örtüsünün bu görevleri yanında, (3) yangına karşı
dayanımı artırmak ve (4) betonun ufalanmasını engellemek gibi görevleri de
bulunmaktadır.
TS500 de boyuna donatı ağırlık merkezi ile en dış

beton lifi arasında kalan mesafe beton örtüsü (c), en
dış donatının dış yüzeyinden en dış beton lifine
kadar olan mesafe ise net beton örtüsü (cc) olarak
tanımlanmaktadır
Adem Doğangün
Beton Örtüsü-(Paspayı)
Betonarme yapı elemanları için minimum net beton örtüsü
Net beton örtüsü,
Yapı elemanı
cc (mm)
Kabuk ve katlanmış plaklar 15
Betonarme duvar ve döşemelerde 15
Yapı içinde dış etkilere açık olmayan kolon ve kirişler 20
Hava koşullarına açık olan kolon ve kirişler 25
Zeminle doğrudan temasta olan elemanlar 50
Not: Yangının, paslanmanın ve diğer dış etkilerin zararlarının fazla olmasından şüphelenildiği
durumlarda, beton örtü kalınlığı gerek görüldüğü kadar artırılmalıdır.
Net beton örtüsü fazla olduğunda

kesitin çalışan çekirdek alanı
azalmakta dolayısıyla kapasitesi
azalmaktadır. Az olduğunda da donatı
korunamamış olmakta ve beton
donatı kenetlenmesi
gerçekleşmemektedir.
Net beton örtüsü 17 cm Net beton örtüsü sıfır
Adem Doğangün
Donatının Dış Etkilere Karşı Korunması ve Beton Örtüsü
Donatılar kullanılmadan önce bir yılı geçmeyen bir süre için açıkta stoklanabilir.
Ancak mümkün oldukça üstü kapalı bir sundurma altında saklanması tercih
edilmelidir. Donatılar gerek doğrudan etkisinde kaldığı sıvılara, gerekse
betonun emdiği zararlı sıvılara karşı korunmalıdır.
Korozyon yavaş seyreden bir olaydır;

bu nedenle zararlı sonuçlarının
ortaya çıkması uzun zaman alır.
Dış yüzeyden
başlayarak az az
https://beceriklibarajinsaatcilarikunduzlar.wordpress.com/tag/kunduz/ kemirmek
Adem Doğangün
Donatının Dış Etkilere Karşı Korunması ve Beton Örtüsü
Korozyon hasarı
28
Adem Doğangün
Korozyon hasarı 45000
40000
Yük Taşıma Kapasitesi (N)

35000
30000
25000
20000
15000
10000
5000
0
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24
Yıl
Şekil Korozyon nedeni ile φ12 donatısının yıllara göre taşıma kapasitesinin değişimi
29
Turgay Çoşgun_İstanbulda deprem sonrası yapılan incelemelerde karşılaşılan korozyon hasarı üzerine bir inceleme
Korozyon sonucu
oluşan aderans
çatlakları
Adem Doğangün
Kalıp sökümüne dikkat!
TS500 de” Sorumlu şantiye şefi tarafından deney sonucu betonun yeterli dayanım
kazandığı gösterilerek kontrol (denetim) mühendisinin oluru alınmadan, yapının hiçbir
bölümünde kalıp veya dikme yerinden oynatılmamalıdır” ifadesi yer almıştır.
Kalıp sökme süresine karar verirken aşağıdaki hususların göz önünde

tutulmasında yarar bulunmaktadır:
 Kullanılan çimentonun cinsi ve dozajı
 Su/çimento oranı
 Betonu yerleştirme sırasındaki ortam sıcaklığı
 Yerleştirmeden sonra betonu koruma sıcaklığı
 Uygulanan kür teknikleri ve bunların etkinliği
 Priz hızlandırıcı ya da diğer katkı maddelerinin kullanımı
 Yapı elemanlarının boyutları
 Yapı yükünün cinsi
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Ülkemizde beton dökümü esnasında dikmelerin kırılması ve kalıbın çökmesi sonucu
meydana gelen iş kazalarında çok sayıda işçimiz hayatını kaybetmiştir.
Erzurum'da İş Kazası: İnşaat Kalıbı Çöktü, 3 Yaralı
Bursa’da inşaat çöktü: 5 yaralı

www.bizimyaka.com Türkiye'de son dönemde inşaatlarda kullanılan demirin kalitesinde
sorun olduğu ilgili kuruluşlarca da kabul edildi. Çelik İhracatçıları Birliği
Yönetim Kurulu Başkanı Namık Ekinci, inşaat demirinde sorun
bulunduğu konusunda kamuoyunda yer alan tartışmaya ilişkin yaptığı
açıklamada, "Uzun yıllardır Ukrayna ve son zamanlarda da Çin’den
ithalatı gerçekleştirilen yarı mamul kütüğün kalitesinin farklı
standartlarda olması dolayısıyla TSE standart hassasiyetinin
kaybolduğuna özellikle dikkatinizi çekmek isterim" dedi.
http://www.yenimesaj.
1999 Gölcük depreminden sonra
İstanbul’daki yapıların incelenmesi
sonucu beton kalitesinin C8 - C9
çıktığını kaydetti.
www.busabahmalatya.com
http://www.otso.org.tr/index.php/tr/2013-10-22-11-49-32/haberler/605-cevre-
doga-koruma-haftas
Betonarme-I_3
• Beton-donatı kenetlenmesi
• Donatıların eklenmesi
• Donatı düzeni ve yerleştirme
Adem Doğangün
Teorik Uygulama
Ders Kitabı,
Referanslar ve/veya
Diğer Kaynaklar:
Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği 2018
Adem Doğangün
Beton-Donatı Kenetlenmesi (Aderansı)
• Betonarme bir yapı elemanı kendisinden beklenen davranışı gösterebilmesi için

üretiminde kullanılan donatıyla betonun kenetlenmesi gerekmektedir. Herhangi bir
şekilde beton içindeki donatının oynaması halinde aderans yok olacağından
betonarmeden bahsedilemez.
Beton ve donatı arasındaki kenetlenmenin üç asıl sebebi:
1) Beton ve donatı yüzeyleri arasında kimyasal olay sonucu yapışmaya sebep olan
bağ (adhezyon) kuvvetleri,
2) Donatı yüzeyindeki pürüzlerin betona tutunmasından ileri gelen sürtünme
kuvvetleri, burada düz yüzeyli çubuklarda bile yüzeyde bir miktar pürüzlülük
bulunduğunu, donatının paslanmaya başlamasıyla pürüzlülüğün arttığını
dolayısıyla da bunun kenetlenme için olumlu, ancak paslanmanın artıp bir tabaka
halini alması durumunda ise olumsuz bir etki yapacağını belirtmekte yarar vardır.
3) Donatı yüzeyindeki sürekli ya da süreksiz nervürlerden ve enine çıkıntılardan
ileri gelen mekanik diş kuvvetleri.
Adem Doğangün
• Betonarme bir elemanda, hesap sonucu artık donatının gerekmediği
kesitte, donatının kendisindeki etkiyi betona aktarabilmesi için gerekli olan
minimum boy kenetlenme boyu ( ℓb ) olarak tanımlanabilir.
• TS 500 de kenetlenme boyu hesabında etkili parametreler: (bağıntılar sonraki sayfada)
(1) donatının yüzey özellikleri ( düz yada nervürlü oluşu)

(2) donatının konumu,(Konum I, Konum II)
(3) donatı çapı,( φ, 32 mm den küçük mü? Büyük mü?)
(4) donatının çekme ya da basınç etkisinde oluşu
(5) kanca bulunup bulunmaması
(6) donatının kalitesi (akma dayanımı)
(7) betonun kalitesi (çekme dayanımı).
Fs
Çekmeye çalışan donatılar için
kenetlenme boyları, ℓb ℓb
Şekil 3.16. Kenetlenme boyu
Çekmeye çalışan donatılar için kenetlenme boyları, ℓb
Adem Doğangün
Kenetlenme boyu her yerde aynı mı? Cevap hayır
TS500 de, donatı konumuyla ilgili Konum II de bulunan donatılar;
• Eğimi yatayla 45o-90o arasında olan donatılar (Şekil 3.18a)
• Kesit yüksekliğinin alt yarısında bulunan donatılar (Şekil 3.18b)
• Beton üst yüzünden itibaren 300 mm den daha uzakta olan donatılar (Şekil
3.18c) olarak verilmektedir.
Konum I olarak ise Konum II de bulunmayan tüm donatıların konumları
belirtilmektedir.
Adem Doğangün
ℓ < ℓb ise hemen sıyrılma (güvenli değil)
Fs
ℓ > ℓb donatıda akma (ekonomik değil)
ℓ ℓ = ℓb optimum çözüm (ekonomik ve istenen
güvenlikte)
Kenetlenme boyunun pratik anlamı bu boydan daha küçük bir boy bırakılırsa
donatı betondan sıyrılıp çıkmakta, daha büyük bir boy bırakılması halinde ise
gereksiz yere daha fazla donatı kullanılmış olmaktadır. Çünkü kenetlenme
boyundan daha büyük bir boyda artan yükler altında donatının koptuğu
dolayısıyla da yük taşıyamayacağı kabul edilmektedir
Adem Doğangün
Betonun içinde donatıyı tutabilecek yeterli miktarda eleman olmalıdır. Elemanların sayısı ne
çok fazla ne de az olmalıdır.
Beton donatıyı Beton donatıyı Beton donatıyı

yetersiz şekilde gereken uzunlukta gerekenden fazla
ucundan tutmamalı tam tutmalı uzunlukta tutmamalı
Adem Doğangün
Beton-Donatı Kenetlenmesi
Kanca ya da Kaynaklı enine

Mekanik
Düz kenetlenme fiyongla çubukla
kenetlenme
kenetlenme kenetlenme
≥6 ϕ
≥60 mm
Fs
dm dm ≥6 ϕ http://www.bar-us.com
ϕ
ℓb Fs
(b)
Diş kuvvetleri
Fs
dm dm ≥12 ϕ
Fs
Adem Doğangün
http://www.archiexpo.com/prod/halfen/product-60303-1239215.html
Etriyelerin kenetlenmesi
10 φ
≥
70mm
≥ 5φetr 135°
6φ (10φ ) ℓb
≥
80 mm( 100mm )
Parantez içindeki rakamlar düz yüzeyli,
diğerleri nervürlü donatılar içindir
(a)
a ≥ 4φ a ≥ 4φ 3 aralık
≥
300 mm
a ≥ 4φ
(b)
Adem Doğangün
Etriye köşelerinin
kıvrılma sorunu
Keskin köşe varsa
etriyelerde çatlak
oluşması çok
muhtemel
Adem Doğangün
Soru: Muz ile içine batırılmış şiş arasında kenetlenme gerçekleşir mi? Neden?
Peki muz gibi kötü bir beton içindeki donatı ile beton arasında kenetlenme olur mu?
Cevap bir
sonraki sayfada
Donatının Eklenmesi
Donatı zayiatını en aza indirmek için ve donatı boyunun yetmediği durumlarda zorunlu olarak donatının
eklenmesi yoluna gidilir. Her ne kadar eklerde bindirme boyunun belirlenmesinde kenetlenme boyu
kullanılsa da « donatının eklenmesi, donatının kenetlenmesi değildir»
Bindirmeli Manşonlu Kaynaklı
Adem Doğangün
Bindirmeli ekler
En az 6 tane
≥1,5ℓo
1  o / 6
 φ ≤
φw ≥  3 1 100 mm
8 mm  h
s ≤ 4
200 mm
Donatı detayları çok önemli.
Kenetlenme için donatı detaylarına
dikkat edin. Yanlış detaylar başınıza
iş açabilir.
Prof. Dr. Kadir GÜLER
Dikkat !!!
Basınç donatısına kanca yapılmaz
Adem Doğangün
•Birleşim bölgelerinde
donatı detay önemli yoksa
yandaki durumla
karşılaşırsınız
Adem Doğangün
••
D1 D2 D3
DD1 ••
Düşük
döşem
Adem Doğangün
BALKON FACİASI : 2 ÖLÜ, 12 YARALI

Uygulamada çok sık rastlanan bir durum. Aksın yanlış yapılması sonucu kolon filiz demirleri kırılarak çözüm yapılmış! Burada
yapılması gereken, aksın dışına taşmış boyuna donatının kesilmesi, epoksi uygulanarak kesilen donatı kadar filiz eklenmesidir.
http://www.insaathaberleri.net/haber/102-yapi-hasarlari-ornekleri.html
Bindirme boyu ve bağlantısı hatalı
Boyuna
donatılar
etriyenin
dışından mı?
İçinden mi?
Kiriş
mesnet
donatılarına
dikkat
Betonarme-I_4
• Taşıma gücü tasarımı temel ilkeleri
• Yapısal Güvenlik
Adem Doğangün
Teorik Uygulama
Ders Kitabı,
Referanslar ve/veya
Diğer Kaynaklar:
Taşıma gücüne göre yapılan hesapta temel ilkeler ve kabuller
(1) Donatı çeliğinin basınç ve çekmede elasto-plastik davrandığı kabul edilmektedir.

Akma
σs dayanımı Çekme
dayanımı
Kopma
fsu dayanımı
fy
σs fym
fyk n
∑ f yi
i =1
ε f ym =
fyd n
εsu
a) Doğal sertlikte çelik
-ε ε σ=
∑( f yi − fcm )2
için σ-ε diyagramı
n −1
f=
yk f ym − 1, 48σ
fyk fyd
f yk
f yd =
γ ms
fym
Adem Doğangün
Taşıma gücüne göre yapılan hesapta dikkate alınan kabuller
(2) Donatı çubuğu ile çevresini saran beton arasındaki kenetlenme tamdır.
Beton ve donatı arasındaki kenetlenmenin aşağıda belirtilen üç asıl

sebepten ileri geldiği kabul edilmektedir.
1) Beton ve donatı yüzeyleri arasında kimyasal olay sonucu yapışmaya
sebep olan bağ (adhezyon) kuvvetleri,
2) Donatı yüzeyindeki pürüzlerin betona tutunmasından ileri gelen
sürtünme kuvvetleri,
3) Donatı yüzeyindeki sürekli ya da süreksiz nervürlerden ve enine
çıkıntılardan ileri gelen mekanik diş kuvvetleri.
Adem Doğangün
(3) Betonun çekme dayanımı ihmal edilmektedir
Bu durumda tarafsız eksenden çekme bölgesindeki en dış beton lifine kadar olan bölgede, betonda
oluşan çekme gerilmeleri ihmal edilmektedir. Dolayısıyla, kesite etkiyen çekmenin tamamen donatı
tarafından karşılandığı kabul edilmektedir.
Basınç bölgesi Çekme bölgesi

0,85fcd
As
Tarafsız
eksen
As
Çekme bölgesi As
Açıklık donatısının
Basınç bölgesi Basınç Fc
(a) Döşeme açıklık kesiti kesilmeden uzatılan kısmı
(b) Döşeme mesnet kesiti
bölgesi c
bw bw
Basınç Çekme
bölgesi c
bölgesi
h
Çekme
Çekme
h
Basınç
k
bölgesi
bölgesi k c
bölgesi
(c) Kirişin açıklık kesiti (d) Kirişin mesnet kesiti

Fs
(3) Betonun çekme dayanımı ihmal edilmektedir
Bu durumda tarafsız eksenden çekme bölgesindeki en dış beton lifine kadar olan bölgede, betonda
oluşan çekme gerilmeleri ihmal edilmektedir. Dolayısıyla, kesite etkiyen çekmenin tamamen donatı
tarafından karşılandığı kabul edilmektedir.
hf b a b
b
Fs F′s F′s
a
As Fc Fc
hf
a Fc Fs Fs
F′s As bw As
(a) mesnet kesiti (b) açıklık kesiti, a ≤ hf (c) açıklık kesiti, a>hf
Adem Doğangün
(4) Düzlem kesitler şekil değiştirmeden sonra da düzlem kalırlar.
Bernoulli hipotezi olarak bilinen bu kabulde beton ve donatıda oluşan uzama ve kısalmanın,
tarafsız eksene olan uzaklıkla orantılı olduğu kabul edilmektedir.
Adem Doğangün
(5Taşıma gücüne erişildiğinde tarafsız eksene en uzak beton basınç lifindeki birim kısalma εcu=0,003
εcu=0,0035 olmaktadır.
Bu kabul betonarme hesapları yapılacak olan kesitin basınç bölgesine etkitilmektedir.
TBDY-2018
0,0035
Adem Doğangün
(5) Basınç bölgesindeki betona uygulanan

gerçek dağılım yerine, eşdeğer basınç bloğu
kullanılabilir
Kesitin basınç bölgesine etkiyen

basıncın parabole benzeyen
gerçek dağılımı yerine işlem
kolaylığı için eşdeğer basınç bloğu
kullanılmaktadır. Eşdeğer basınç
bloğunun kullanılabilmesi için, bu
dağılımın gerçek dağılımla aynı Fc
bileşkesini ve etkime yüksekliğini
vermesi gerekmektedir.
Adem Doğangün
Yapı güvenliği nasıl sağlanır?
Betonarme bir Betonarme bir

elemanın yeterli elemanın yeterli
güvenliğe sahip güvenliğe sahip olması
olması için taşıma için şekildeğiştirme
gücü kapasitesi, en kapasitesi, en az o
az o elemandaki elemandaki
tasarım yük etkisi şekildeğiştirme kadar
kadar olmalıdır olmalıdır
Adem Doğangün
F ya da σ
Çekme kapasitesi, +Nr
σ
Δ ya da ε
Δy Öteleme Δu Basınç kapasitesi, -Nr
Elasto-plastik sistemde plastik Taşıyıcı sistemde güç
tükenmesine karşılık
Bileşik eğilmede kapasite
mafsalın oluştuğu noktaya
karşılık gelen öteleme gelen öteleme (Nr , Mr)
Eğilme kapasitesi, Mr
Mühendis iki farklı kapasite kontrolü
Kesme kapasitesi, Vr
τ Kesmeli burulmada kapasite
(Vr , Tr)
yapmak durumundadır.
Burulma kapasitesi, Tr
(δmax)
ε,γ
11
Adem Doğangün
12
Dayanım
Adem Doğangün
13
Dayanım
14
Adem Doğangün
TAŞIYICI SİSTEM İÇİN GÖRELİ KAT ÖTELEMELERİNİN SINIRLANDIRILMASI
TBDY_2018
Deprem hesabından elde edilen göreli kat ötelemeleri azaltılmış göreli kat ötelemesi
izin verilen sınırlarla karşılaştırılır.
etkin göreli kat ötelemesi
DBYBHY_2007
∆ i = di − di −1
(a) aralarında herhangi bir esnek derz veya bağlantı olmaksızın,
tamamen bitişik olması durumunda
δi = R ∆ i
(δ i ) max
≤ 0, 02
hi
(b) cephe elemanlarının dış çerçevelere esnek bağlantılarla
bağlanması veya dolgu duvar elemanının çerçeveden bağımsız
olması durumunda
Adem Doğangün
15
ŞEKİLDEĞİŞTİRMELERİN SINIRLANDIRILMASI
Adem Doğangün
16
Betonarme-I_5
• Yükler
• Yük kombinezonları
• Yapı güvenliğinin sağlanması
Adem Doğangün
Teorik Uygulama
Ders Kitabı,
Referanslar ve/veya
Diğer Kaynaklar:
Bir tekerlek çok şey fark ettirir mi?
Binaya da taşıyıcı eleman eklemek!!!
Kaplar doldurulduğunda da bisiklet

yükleri taşıyabilir mi?
http://www.downtheroad.org/Asia/Photo/2Cambodia_Pictures/a11Tinh_Bien.htm https://otrwjam.wordpress.com/2010/12/20/a-big-load/
Tekerlek sayısına bakar mısınız!!!
Taşıyıcı sisteminiz yeterliyse kapasiteniz kadar yük almakta problem yok.
http://www.thetruthaboutcars.com/2010/01/giant-loads-vintage-road-trains-and-push-pull-trucks/
Yüklere karşı
Taşıyıcı sistemin
kadar konuş
Weak buildings threaten life by Zheng Fengtian

Ülkemizde yük/yük etkileri için kullanılan sınıflandırma
ve tanımlardan başlıcaları:
1.Sınıflandırma: a) Tekil (noktasal etkiyen) yük; b) Şerit (uzunluğa etkiyen)

yük; c) Yayılı (alana etkiyen) yük,
2.Sınıflandırma: a) Kalıcı (sabit) yük; b) Hareketli yük,
3.Sınıflandırma: a) Yatay yük; b) Düşey yük,
4.Sınıflandırma: a) Hareket eden yük; b) Hareket etmeyen yük,
5.Sınıflandırma: a) Direkt yük; b) Endirekt yük,
6.Sınıflandırma: a) Statik yük; b) Dinamik yük.
http://www.fixsproject.com/live-loads/
Yapıların maruz kaldığı yük ya da yük etkileri Döşemeler üzerindeki kalıcı ve
hareketli düşey yükleri kendi
ağırlıkları ile birlikte kirişlere aktarırlar
Yapılar ve Ağaçlar Kütleler kat

seviyesinde
arasındaki benzerlik
toplandığından
depremden doğan
yatay yüklerin kat
seviyelerinde
etkidiği kabul
edilmektedir.
Kirişler, döşemelerden
gelen yüklerle
Rüzgar yükleri
üzerindeki duvar
yatay yük olarak yapı
yüklerini ve kendi
yüzeyine
ağırlıklarını kolonlara
etkimektedir.
aktarır.
Kolonlar
kirişlerden
gelen yüklerle
kendi
ağırlıklarını bir
alttaki kolona
ya da temele
aktarırlar
Ağaçla
yapı
taşıyıcı
sitemi
arasında
benzerlik
vardır.
Temeller kolonlardan
gelen yüklerle kendi
ağırlıklarını zemine
aktarırlar
Şekil 5.2. Düşey ve yatay yüklerin yapıya etkimesi
http://gezentigiller.com/tag/inkaya/
Yapıların maruz kaldığı yük ya da yük etkileri
Yapılara Etkiyerek Kesit Etkisine/

TS 498-DE BELİRTİLEN YÜKLER/ETKİLER Şekildeğiştirmesine neden olan
diğer yük ya da etkiler
1. KALICI YÜKLER - (G)
Mesnet Hareketleri
2. HAREKETLİ YÜKLER- (Q)
Trafik Yükleri
3. DEPREM ETKİSİ- (E)
Yangın Etkisi
4. RÜZGAR YÜKLERİ- (W) Çalışan makine etkisi
5. ZEMİN YÜKLERİ- (H) Çarpma etkisi

Ağaçla
yapı Patlama etkisi
6. KAR YÜKLERİ- (P) taşıyıcı
sitemi
arasında
benzerli Rötre Etkisi
7. SICAKLIK DEĞİŞİMİ- (T) k vardır.
Sünme Etkisi
8. BUZ YÜKÜ
Su ve Nem Etkisi
9. SIVI YÜKLERİ
8
Donma-Çözülme Etkisi
Adem Doğangün
Yapıların maruz kaldığı yük ya da yük etkileri
Kullanım süresince yapıya

etkiyebilecek ve tasarımında
dikkate alınması gerekli olan çeşitli
fiziksel etkiler yük olarak
tanımlanmaktadır.
Sıcaklık değişimi, büzülme ve farklı

oturma gibi çeşitli fiziksel etkilerin
yapı elemanlarında oluşturduğu ve
istatistiksel bir dağılım
gösterdikleri kabul edilen iç kuvvet
bileşenleri ise yük etkisi olarak
tanımlanmaktadır.
Adem Doğangün
Her yükü tahmin edemezsiniz
Stranded fishing boat that became symbol of Japan's tsunami after being swept inland
will finally be destroyed two years after disaster
•330 ton Kyotokumaru tuna fishing boat was swept by tsunami 750 meters into a
residential district
Read more: http://www.dailymail.co.uk/news/article-2391873/Stranded-fishing-boat-symbol-

Japans-tsunami-swept-inland-finally-destroyed-years-disaster.html#ixzz4Rl36zYRp
Follow us: @MailOnline on Twitter | DailyMail on Facebook
Ülkemizdeki yüklerle ilgili standard ve yönetmeliklerden
başlıcaları:
• TS 500: Sıcaklık değişimi, büzülme ve sünme etkilerine ilişkin değerler

• TS 498: Rüzgar, kar ve zemin basınçlarına ilişkin hareketli yük değerleri
• TBDY-Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği: Deprem etkisine ilişkin değerler
• TS ISO 9194: Yapılarda kullanılan malzemelere ilişkin yoğunluk (birim kütle)
değerleri.
Kalıcı yük
Kullanım süresi boyunca yapı

üzerinde her zaman kalacak olan
yükler kalıcı yük olarak
tanımlanmaktadır.
Kalıcı yük terimi yerine literatürde

daha önce sabit yük, daimi yük, zati
yük, öz ağırlık ve ölü yük terimleri de
kullanılmıştır5. Şekil 5.1. Yapıda kalıcı yük oluşturan elemanlar
Adem Doğangün
Kalıcı yükü oluşturan yapı kısımları:
oÇatı (kiremit, ahşap malzeme)
oSıva ve kaplama malzemeleri
oDuvarlar
oMerdivenler
oKirişler
oKolonlar
oPerde duvarlar
oTesviye harcı
oDolgu malzemeleri
oDöşemeler
oTemeller
oSu ve kalorifer tesisatı
vb yapıya sabitleştirilmiş elemanlar
Bazı malzemeler için TS ISO 9194 de verilen yoğunluk değerleri
Malzeme Yoğunluk, kg/m3 γ, kN/m3
Tabi agregalı beton 2250-2500 22,5-25,0
Bazalt agregalı beton 2300-2500 23,0-25,0
Kırmataş agregalı beton 2300-2500 23,0-25,0
Yapı çeliği 7850 78,5
Dökme demir 7100 71,0
Alüminyum 2700 27,0
Kurşun 11000 110,0
Betonarme (TSISO9194 de kesin değer verilmemiş, ancak uygulamada genellikle 2500 kg/m3 değeri kullanılmaktadır.) 2500 25,0
Harman tuğlası 1500 15,0
Dış cephe tuğlası 1900 19,0
Delikli tuğla (boşluk hacmi tuğla hacminden %25 fazla) 820-1450 8,2-14,5
Dolu tuğla (basınç dayanımı 14 MPa’a kadar) 1500-1700 15,0-17,0
Dolu tuğla (basınç dayanımı 14 MPa’ın üzerinde) 1900 19,0
Klinker tuğlası 2000 20,0
Kiremit 1750-2000 17,5-20,0
Kum 1550 15,5
Çakıl 1700 17,0
Yüksek fırın cürufu “ cüruf” 1200-1500 12,0-15,0
Hafif beton agregası (dolgu için) 750-1000 7,5-10,0
Döşeme kaplaması harcı 1600 16,0
Çimento harcı (basınç dayanımı 2,5MPa ve daha büyük) 2100 21,0
Kireçli çimentolu harcı (takviyeli)-“sıva” 1750-2000 17,5-20
PVC yer karosu 1700 17,0
Plastik karo 1100 11,0
Karo mozaik (seramik karo) “yer döşemesi” 2200 22,0
Seramik duvar fayansları (TS498-1987 den) 1900 19,0
Mermer 2700 27,0
Sert ağaçlar (kayın, meşe, vb.) 640-800 6,4-8,0
Yumuşak ağaçlar (köknar, çam, kavak, söğüt, vb.) 410-570 4,1-5,7
Yapılarda kullanılan bazı malzemeler için yüzeysel yoğunluk değerleri
Yüzey yoğunluğu, Yüzey basıncı,

Çatı Malzemeleri
kg/m2 kN/m2
Pişmiş kilden düz kiremit 38 0,380
Pişmiş kilden preslenmiş kiremit 48 0,380
Düz beton çatı kiremiti 40-50 0,400-0,500
Galvanizli oluklu saç 15 0,150
0,75 mm kalınlığında kaynaklanmış çinko levha 4,5 0,045
0,6 mm kalınlığında alüminyum kaplama levhası 2 0,020
2 mm kalınlığında kurşun levha kaplama 24 0,240
1 mm kalınlığında yumuşak plastik kaplama 9 0,090
2 tabakalı çivili bitümlü kaplama plakası 8 0,080
Adem Doğangün
HAREKETLİ YÜK, Q
Kullanım süresince yapı üzerinde uzun süreli olarak kalmayan ya da yapı üzerinde
bazen bulunup, bazen bulunmayan yükler hareketli yük olarak tanımlanmaktadır.
Hareketli yük oluşturan etkenler:
o Canlılar
o Eşyalar
o Depolama malzemeleri
o Makineler
o Araç ve gereçler
o Vinçler
o Taşıtlar (kapalı otoparklarda)
o Yağmur
o Kar
o Rüzgar (TS498 de hareketli yük olarak belirtilmiş olmasına
rağmen TS500 de bunun için de ayrı bir yük birleşimi
Yapıda hareketli yük oluşturan etkenler
tanımlandığından farklı bir başlık altında açıklanmaktadır)
TS498 de verilen düzgün yayılı düşey hareketli yük değerleri
Yük şiddeti, q,
Yapı kısımları kN/m2
Çatı arası odalar 1,5
Konut ve hastane odaları, bürolar, konuttaki 50 m2 ye kadar olan dükkanlar, teras oda ve koridorları,
2,0
zaman zaman kullanılan çatılar
Sınıflar, amfiler, yatakhaneler, hastanelerin mutfakları, muayene odaları, poliklinik odaları, konut
3,5
merdivenleri
Alanı 10 m2 ye kadar balkonlar, camiler, oturma yeri sabit tribünler, tiyatro ve sinemalar, toplantı ve
bekleme salonları, mağazalar, lokantalar, kütüphaneler, arşivler, hafif ağırlıklı atölyeler, kantinler,
5,0
büyük mutfaklar, mezbahalar, fırınlar, büro-hastane-okul-tiyatro-sinema-kütüphane gibi genel yapı
koridor ve merdivenleri, Toplam ağırlığı 2,5 tona kadar olan araçlar için garajlar
Oturma yeri sabit olmayan tribünler 7,5
Not: Merdiven basamakları için verilen değerlerin geçerli olabilmesi için her basamağın rıht ile bağlantısı sağlanmalı, sahanlıkları birleştiren kirişe oturmalı yada
duvara ankre edilmelidir.
Adem Doğangün
https://www.haberler.com/maclari-binalarin-catisindan-seyreden-hopa-10746160-haberi/
RÜZGAR YÜKÜ, W
RÜZGAR YÜKÜ, W
TS498 de rüzgar etkisinin hesabı için gerekli olan ve q ile Bina taşıyıcı sistemine doğrudan değil, yapı üst yüzeyinde birim alana
gösterilen hız basıncı (emme); ρ hava yoğunluğunu (TS498 de çok doğrudan tesir eden rüzgar basıncı, w:
yaklaşık olarak 1,25 kg/m3 şeklinde belirtilmekte) , v rüzgar hızını
ve g yerçekimi ivmesini göstermek üzere, w = Cp q (kN/m2 biriminde)
2
ρ v
q=
2 g Alana etkiyen W = C q (kN/m2 biriminde)
Zeminden yükseklik Rüzgar hızı ( v) Emme (q)
m m/s km/saat kN/m2 Tekil yük olarak W = C q A (kN biriminde)
0-8 28 100 0,5
9-20 36 130 0,8 C katsayısı
21-100 42 150 1,1 Genel olarak 1,2
>100 46 165 1,3 Rüzgar yönüne dikey yüzeylerde
Kule tipi yapılarda 1,6
Kapalı yapı elemanları
Rüzgar yönüne α açısı yapan eğimli Genel olarak 1,2 Sinα
Düzlemsel yüzeyler ile
yüzeylerde Kule tipi yapılarda 1,6 Sinα
sınırlandırılmış yapı elemanları
Kapalı olmayan yapı 1,2
Zemin üzerinde serbest duran Genel olarak yüksekliği, ortalama
1,6 1,6
duvarlar genişliğin 5 katı olan duvarlar
Taşıyıcı bir duvar, ardarda sürekli Rüzgar yönüne dikey yüzeylerde 1,6 1,6
olan taşıyıcı duvarlardan en öndeki
ve diğer duvarların etkilenecek Rüzgar yönüne α açısı yapan eğimli
1,6Sinα 1,6Sinα
kısmı için yüzeylerde
Taşıyıcı sistemlerdeki aralıkların
sistem genişliğinden küçük olması
Taşıyıcı sistemler ve taşıyıcı dolu
Ardarda olan taşıyıcı duvarlarda en ve taşıyıcı dolu duvarların taşıyıcı 0 0
duvarlar
öndeki duvar tarafından yüzeyi yüksekliğinden küçük olması
kapatılan ikinci taşıyıcı duvar ve halinde
diğerlerinin rüzgar yönünde rüzgara Rüzgar yönüne dikey
1,2
maruz kalmaları halinde yüzeylerde
Taşıyıcı aralıkları büyük ise
Rüzgar yönüne α açısı
1,2 Sinα
yapan eğimli
RÜZGAR YÜKÜ, W
Alana etkiyen W = C q (kN/m2 biriminde)

Tekil yük olarak W = C q A (kN biriminde)
80 m
w=0,44
kN/m2
30
m 20 m
w=0,32
8m kN/m2
Rüzgar hızının yükseklikle değişimi TS498 de öngörülen rüzgar hızının 30 m
yükseklikle değişimi
w=0,2
kN/m2
Şekil 5. Rüzgar hızının yükseklikle değişimi ve TS498 de dikkate alınan rüzgar hızı değişimi
RÜZGAR YÜKÜ, W
RÜZGAR YÜKÜ, W
Şekil 2. Bursa’da lodos sonrası bir sokaktaki görünüm (gazetevatan.com)
Fotoğraf. Bursa Afet Eğitim Merkezinin Lodos sonrası görünümü

KAR YÜKÜ, Pk
Rüzgar Yönü
Biriken kar
27 Ocak 2016
KAR YÜKÜ, Pk
Zati kar yükü değerleri (TS498)

Yapı yerinin Bölgelere göre Pko
denizden değerleri, kN/m2
yüksekliği, m I II III IV
≤200 0,75 0,75 0,75 0,75
300 0,75 0,75 0,75 0,80
400 0,75 0,75 0,75 0,80
500 0,75 0,75 0,75 0,85
600 0,75 0,75 0,80 0,90
700 0,75 0,75 0,85 0,95
800 0,80 0,85 1,25 1,40
900 0,80 0,95 1,30 1,50
1000 0,80 1,05 1,35 1,60
1500 0,88 1,16 1,49 1,76
≥1500 0,92 1,21 1,55 1,84
Not: Kar yağmayan yerlerde kar yükü hesap değeri sıfır
alınır. Türkiye kar yağış yüksekliği haritası
30.12.2014 tarihinde
yoğun kar yağışı
nedeniyle Bozüyük
Kapalı Pazar yeri çatısı
çökmüştür.
Adem Doğangün
DEPREM ETKİSİ, ± E
Deprem yükü
Yapılara etkiyen yüklerden gerçeğine yakın olarak belirlenmesi en zor olanının deprem
yükü olduğu söylenebilir. Deprem sırasında temel zemini titreşim hareketi yapmakta,
dolayısıyla da yapı temeli, ani ötelenme ve dönmenin etkisinde kalmaktadır. Temelin bu
tür hareketleri, yapıda harekete zıt yönde eylemsizlik (atalet) kuvvetlerinin meydana
gelmesine neden olmaktadır. Yapı çok rijit ve temele de ankastre mesnetlenmişse, yapı
zeminin hareketini aynen taklit edecektir. Bu durumda etkiyen kuvvet F=ma olacaktır.
Ancak, yapı aşırı rijit değilse zeminin hareketini taklit edemeyecek ve zeminden farklı
bir titreşim hareketi yapacaktır. Bu durumda yapıya etkiyen kuvvet, artık F=ma dan
farklı olacaktır. Deprem nedeniyle yeni yapılacak yapıların deprem hesabı için Deprem
Yönetmeliğinde hesap yöntemleri önerilmektedir.
Adem Doğangün
BÜZÜLME (RÖTRE) ETKİSİ
Sıcaklık değişimi büzülme farklı oturma gibi

nedenlerle oluşan etki
Bu etkiler doğrudan yük olarak uygulanmasa da, elemanlarda şekil

değiştirmelere neden olmakta dolayısıyla da yapıların hasar
görmesine neden olmaktadır. Büzülme ve sünme ikinci bölümde
daha önce irdelenmişti. Sıcaklık değişiminden ve mesnet
çökmesinden dolayı meydana gelecek kesit etkilerinin hesabı ise
genellikle yapı statiği derslerinden bilinmektedir.
SIVI BASINÇLARI
Sıvı basınçları
Sıvıdan dolayı sıvı tutucu yapılara statik ve dinamik yatay basınçlar

uygulanmaktadır. Statik basınç bilindiği gibi sıvı üst seviyesinde sıfır olup, sıvı
derinliği boyunca lineer olarak artmaktadır. Hidrodinamik basınçlar ise depo
boyutlarına ve sıvı yüksekliğine bağlı olarak değişik şekillerde olabilmektedir.
Adem Doğangün
YÜKLERİN BİRLEŞTİRİLMESİ (YÜK KOMBİNEZONLARI)
Yapılan hesap Dikkate alınacak yük birleşimleri
Fd = 1,4 G + 1,6 Q
Düşey yüklere göre F = G + 1,2 Q + 1,2 T
d
Fd = 1,4 G +1,6 Q
Fd = G + Q ± E (TS 500 kombinezonu)
Fd = G + Q +0,2 S +Ed(H) + 0,3Ed(Z) (TBDY kombinezonu)
Depreme göre Fd = G +1,2 Q + 1,2 T
Fd = 0,9 G ± E (TS 500 kombinezonu)
Fd = 0,9 G + H +Ed(H) – 0,3Ed(Z) (TBDY kombinezonu)
Fd = 1,4 G + 1,6 Q
Fd = G + 1,3 Q ± 1,3 W
Rüzgara göre Fd = G +1,2 Q + 1,2 T
Fd = 0,9 G ± 1,3 W
Fd = 1,4 G + 1,6 Q
Fd = 1,4 G + 1,6Q + 1,6 H
Zemin itkisine göre Fd = G +1,2 Q + 1,2 T
Fd = 0,9 G + 1,6 H
Fd = 0,9 G + H +Ed(H) – 0,3Ed(Z) (TBDY kombinezonu)
Sıvı basıncı 1,4 ile çarpılarak içinde hareketli yük bulunan
Sıvı basıncına göre yukarıdaki tüm yük bileşimlerine eklenmektedir.
Adem Doğangün
Betonarme-I_6
• Merkezi basınç etkisindeki elemanlar
• Merkezi çekme etkisindeki elemanlar
Adem Doğangün
Teorik Uygulama
Ders Kitabı,
Referanslar ve/veya
Diğer Kaynaklar:
MUKAVEMET HALLERİ
Basit mukavemet halleri (sadece bir kesit etkisi var)
Eksenel Eğilme Kesme Burulma

Bileşik mukavemet halleri
kuvvet (N ) momenti (M) kuvveti (V ) momenti (T ) (birden fazla kesit etkisi var)
1 2 3 4
Kesmeli Eksantrik normal Burulmalı Kesmeli eğilme Kesmeli eğilme

eğilme kuvvet eğilme ve eksenel ve burulma
(M ve V) (N ve M) (M ve T) kuvvet (V , M ve T)
(N,M ve T)
Betonarme elemanlar ve bunların kesit hesaplarına geçiş
Merkezi Merkezi Bileşik eğilme Basit Normal gerilme

çekme (Nd) basınç (Nd) (Nd ve Md) eğilme (Md) oluşturanlar
Bağ Kirişi Kolon Perde Kiriş Döşeme Temel
Kesme Kesmeli burulma Kayma gerilmesi

3
(Vd) (Vd ve Td) oluşturanlar
Adem Doğangün
Eksenel Basınç
Betonarme bir yapıda hiçbir kolon sadece eksenel kuvvet etkisinde kalamaz ya da mucize olarak kalabilir.
1 2 3
A A
1A için Ak 3A için Ak
2A için Ak
ℓ4
2B için Ak
B B
1B için Ak 3B için Ak
ℓ3
1C için Ak 2C için Ak 3C için Ak
C C
ℓ1 ℓ2
1 2 3
Şekil 8.3. Köşe kenar ve iç kolonlar için etki alanları
Yukarıdaki şekilden görülebileceği gibi sadece eksenel kuvvet etkisinde kalabilecek eleman olarak 2B
kolonu düşünülebilir. Ancak bu kolonun sadece eksenel kuvvet; (merkezi basınç) etkisinde kalabilmesi için
çevresindeki döşeme, kiriş, duvar, sıva, kaplama, vs. boyutlarının aynı olması, malzeme özelliklerinin aynı
olması ve çevresindeki dört döşemedeki hareketli yüklerin de aynı olması gerekmektedir. Sözü edilen bu
koşullar düşey yük durumu içindir, deprem ve rüzgar gibi yatay yüklerin yapıya etkimesi durumunda, zaten
eğilme momenti oluşacaktır. Bu nedenle kolonların sadece eksenel kuvvete (merkezi basınca, basit
basınca) göre hesabına izin verilmez.
Adem Doğangün
Eksenel Basınç
Kolonlar düşey yükler altında büyük eksenel kuvvete maruz kalabildikleri gibi deprem durumunda da
kalabilirler. Depremde yapıya etkiyen kuvvetin büyüklüğüne ve yapı taşıyıcı sistemine bağlı olarak
normal kuvvet mevcut duruma göre daha da artabilmektedir. Bu durumda kolonun özelliklerine bağlı
olarak kalın kolonsa betonda ezilmeler ve donatıda burkulmalar gerçekleşebilmektedir. Nolon narin ise
de burkulma gerçekleşebilmektedir.
Nejat BAYÜLKE
Eksenel yük etkisiyle
kolonların kırılması
Basınç kırılması Burkulma
Sünek Gevrek
durum durum
http://www.arch.virginia.edu/~km6e/arch324/content/lectures/lec-12/pres.html
http://brokersbegone.com/
Bursa Yıldırım
Kurtuluş Caddesinde
bir bina
Deprem değil ancak
en alttaki kolon bu
durumda
?
Adem Doğangün
https://www.youtube.com/watch?v=Lx1FslWuwvY
Eksenel Basınç Bu bölgede donatıların
tamamı basınç
Bir sınır durum olması nedeniyle etkisinde
N Bu noktadan sonra çekme
sadece eksenel yük taşıyan εcu yüzüne yakın donatılar
εs≈εc
elemanların davranış ve dayanımının ε s≈ε c εcu
1 çekme etkisinde
εcu Basınç
bilinmesi gerekli olmaktadır. u 2
εs =0
3
εs <εsy kırılması
Eksenel εc=εcu
basınç
4
εs =εsy
5 εc=εcu Çekme
Kolonların öntasarım aşamasında (Mb ,Nb ) kırılması
enkesit boyutlarının yaklaşık olarak
belirlenmesinde kullanılmaktadır. 6 Basit eğilme M
7 εs >>εsy εc=εcu
Eksenel çekme
Adem Doğangün
N
Eksenel basınç yükü altındaki kolonun kırılma anındaki

eksenel kuvvet için, aşağıdaki bağıntı önerilmektedir:
N = 0,85 ⋅ ( Ac − Ast ) fck + Ast ⋅ f yk
Kolonların eksenel basınca göre hesabına izin verilmediğinden,

sayısal uygulamalarda kolaylık için, eksenel basınç etkisindeki
etriyeli kolonların taşıma güçleri (Nor) aşağıdaki bağıntı ile
hesaplanmaktadır:
N or = 0,85 ⋅ fcd ⋅ Ac + f yd ⋅ Ast

Adem Doğangün
Eksenel Çekme
Temellerin bağ kirişleri

EKSENEL ÇEKME ETKİSİNDEKİ
Kemerlerde gergiler
ELEMANLAR
Köprülerde askı
elemanları
Dairesel sıvı depolarında

duvarlar
Silo duvarları
Adem Doğangün
Eksenel Çekme
Eksenel çekme etkisindeki elemanlarda donatı kesit ağırlık

merkezine göre simetrik olarak yerleştirilmeli ve olabildiğince
donatıda ek yapılmamalıdır. Ek yapılmasının zorunlu olduğu
durumlarda bindirme boyu normal kenetlenme boyunun iki katı
alınmalı ( 2lb ) veya özel ek manşonları kullanılmalıdır. Donatısı
simetrik olarak yerleştirilmiş bir betonarme kesite, betonu
çatlatmayacak düzeyde bir eksenel çekme uygulandığında bu yük
beton ve donatı tarafından birlikte taşınır. Eksenel çekme, betonun
çekme dayanımını aştığında beton çatlar ve bu durumda yükün
tamamı donatı tarafından karşıla
Betonu çatlatacak eksenel yük değeri:
Eksenel çekme nedeniyle oluşacak çatlaklar, eleman eksenine dik olarak gelişir ve elemanı
çepeçevre sararlar. TS 500-2000 ‘e göre, bütün kesitin çekmeye çalıştığı durumlarda taşıma gücü
hesabı, beton katkısı dikkate alınmaksızın, sadece boyuna donatı dikkate alınarak belirlenir:
Eksenel çekme altındaki elemanlarda en az gevrek kırılmayı önleyecek kadar ve çatlama dayanımı
çatlak sonrası dayanıma eşitlenerek hesaplanabilecek minimum bir donatı bulundurulur.
Adem Doğangün
Betonarme-I_7
• Basit eğilme
• Kirişlere ilişkin yönetmelik koşulları
• Kesit hesapları-Tek donatılı
1
Adem Doğangün
Teorik Uygulama
Ders Kitabı,
Referanslar ve/veya
Diğer Kaynaklar:
MUKAVEMET HALLERİ

1 2 3 4

(N,M ve T)


3
Adem Doğangün
Basit Eğilme
Basit Eğilme: Yapısal bir elemanın eğilme momenti etkisinde kalması durumu basit eğilme olarak tanımlanabilir.
Betonarme yapılardaki kiriş ve döşeme gibi yatay taşıyıcı elemanlar, yapıya etkiyen düşey ve yatay yükler nedeniyle
eğilmeye çalışırlar. Bu tür elemanların kesitlerinde eğilme momentiyle birlikte, kesme kuvveti ve burulma momenti de
bulunabilir. Normal kuvvet de oluşabilir ancak kiriş ve döşeme davranışından uzaklaşmaması için bunların belirli bir
değerin altında olması istenir. Fazla olursa hesap şekli değişir.
Basit Eğilme Etkisindeki Elemanların Davranışını Etkileyen
Başlıca Parametreler:
Betonun
Mekanik
Özellikleri
Donatının
Mekanik
özellikleri
Kesitteki
Donatının Oranı
ve Konumu
Sargı Etkisi
Adem Doğangün
Betonun Mekanik
Özelliklerinin Etkisi
Adem Doğangün
Donatının Mekanik özellikleri
Donatının Oranı ve Konumu
Akma
σs dayanımı Çekme
dayanımı Kopma
fsu dayanımı
fy
ε
εsu
a) Doğal sertlikte çelik
için σ-ε diyagramı
Donatının çekme bölgesinde mi? Yoksa basınç

bölgesinde mi kaldığı çok önemli
Adem Doğangün
Betonarme elemanlarda kesitteki donatı oranı
davranış üzerinde önemli oranda etkilidir.
Donatı oranına bağlı olarak basit eğilme etkisindeki tek donatılı

kesitler için üç kırılma tanımlanmaktadır:
1) basınç kırılması,
2) çekme kırılması, (gerçeleşecekse bu seçenek olsun)
3) dengeli kırılma.
Adem Doğangün
Basit eğilme etkisinde
Donatı Oranının Etkisi
Oluşan ilk çatlak Betonun ezilmesi

pd
εc << εcu εc = εcu
Kritikεsdonatı
> εsuoranı εs << εsy
ℓ Çok az donatı
Çatlaklar ancak donatıya Denge üstü donatı (aşırı donatı)
İlk çatlak kesiti tamamen
ulaşmış Denge üstü donatı oranı
kesmekte
Betonun ezilmesi
εc < εcu
εc = εcu
εs > εsy
εs = εsy
Çatlaklar donatıyı epeyce Denge altı donatı
Çatlaklar donatıyı bir miktar
aşmış Dengeli donatı geçmiş Normal (denge altı) donatı oranı
Adem Doğangün
Sürekli bir kirişte/döşemede
basınç ve çekme bölgeleri,
Çekme donatıları
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
KİRİŞLER
• Boyutlarına İlişkin Yönetmelik Koşulları

• Boyuna Donatılara İlişkin Yönetmelik Koşulları
• Enine Donatılara İlişkin Yönetmelik Koşulları
Adem Doğangün
KİRİŞLER
Adem Doğangün
KİRİŞ YÜKSEKLİĞİNE BAĞLI OLARAK KİRİŞ TASARIMI VE DONATILMASI
hf
hk
≤ 30 cm
≤ 60 cm
hk 300 mm
hk < 
hk 3 ⋅ h f
bw Analizde döşeme elemanları ile

beraber modellenecek, kiriş gibi
donatılacak, ancak çerçeve kirişi
300 mm  n / 4 olarak kabul edilmeyecektir
hk ≥  ve hk ≤ 
3 ⋅ h f 3,5 ⋅ bw
bw
Kiriş tanımına uygun olarak modellenip

 n / 4 donatılacak çerçeve kiriş elemanı
hk > 
3,5 ⋅ bw
Yüksekliği büyük kirişlerde gövde
donatısı ve çiroz donatısı yerleştirmek
zorunlu
Adem Doğangün
Kolon
genişliği
hk
bw
hk + kolonun kirişe dik boyutu

bw ≥ 250 mm ; bw ≤ 
hk + perdenin kirişe dik boyutu
Adem Doğangün
Uygun gibi mi?
Adem Doğangün
Faydalı Yükseklik, d
Adem Doğangün
As Çekme donatısı alanı
Donatı oranı ρ=
bw d Faydalı yükseklik
Kiriş genişliği
ρ min ≤ ρ ≤ ρ max
f ctd
ρ ≥ ρmin =
0, 8
f yd
Adem Doğangün
Adem Doğangün
En büyük mesnet üst donatısının 1/4’ ü tüm kiriş
boyunca sürekli olarak devam ettirilmelidir Mesnet üst
donatısı
≥ ℓn /4 ≥ ℓn /4
Açıklık 
 ≥ b
≥ b ℓn donatısı
50 φ 50 φ
Açıklıktaki çekme donatısının en az üçte birinin

mesnete kadar uzatılıp kenetlenmesi Mesnet alt donatısı aynı mesnetteki üst
gerekmektedir. donatının DTS=1, 1a ve DTS=2, 2a için %50
sinden, diğer Deprem Tasarım Sınıfları için
%30 undan daha az olamaz.
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Etkili Tabla Genişliği
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Tek donatılı tablalı kesitler
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Tek donatılı dikdörtgen kesitler
Adem Doğangün
• Dengeli Donatılı Kirişlerin Taşıma Gücü Bağıntılarının Çıkarılması
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
• Denge Altı Donatılı Kirişlerin Taşıma Gücü Bağıntılarının Çıkarılması
Adem Doğangün
• Denge Altı Donatılı Kirişlerin Taşıma Gücü Bağıntılarının Çıkarılması
Dengeli donatı oranından daha küçük donatı oranına (ρ<ρb) sahip kirişler denge altı
donatılı kirişler olarak adlandırılmaktadır.
Adem Doğangün
A- KESİT HESABI
Adem Doğangün
A- KESİT HESABI
Adem Doğangün
A- KESİT HESABI
Adem Doğangün
B- KESİT TASARIMI (BOYUTLANDIRMA):
Adem Doğangün
Tek Donatılı Dikdörtgen
Kirişler İçin Kesit Tasarımı
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Tek donatılı
tablalı kesitler
Adem Doğangün
Tek donatılı tablalı kesitler
Adem Doğangün
Adem Doğangün
As ⋅ f yd h f (b − bw ) bw ⋅ 0, 5 ⋅ a 2 + (b − bw ) ⋅ 0, 5 ⋅ h 2f
a − x=
bw ⋅ a + (b − bw ) ⋅ h f
0,85 f cd ⋅ bw bw
M r = Fs z → M r = As f yd z →=Mr As f yd (d − x )
Adem Doğangün
Dengeli
donatı
oranı
Adem Doğangün
KESİT HESABI
(KESİT TAŞIMA
GÜCÜNÜN
BELİRLENMESİ)
Adem Doğangün
Adem Doğangün
B- KESİT TASARIMI
(BOYUTLANDIRMA)
Adem Doğangün
B- KESİT TASARIMI
(BOYUTLANDIRMA)
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Betonarme-I_7
• Basit eğilme etkisindeki eleman davranışları
• Kesit hesapları-Tek donatılı
Adem Doğangün
Teorik Uygulama
Ders Kitabı,
Referanslar ve/veya
Diğer Kaynaklar:
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik, Mart 2007- Taslak 2016
Çift donatılı
kesitler
Adem Doğangün
Çift donatılı kesite sahip kirişlerin davranışı
(1) Kesitin taşıma gücü momentini artırmaktadır
(2) Zamana bağlı sehimleri azaltmaktadır
(3) Elverişsiz yükleme durumlarında etkili olmaktadır
(4) Sünekliği artırmaktadır
(5) Kirişin kırılma biçimini olumlu yönde değiştirebilir
(6) Boyuna donatıda ekonomi sağlayabilir
(7) Donatı işçiliğini kolaylaştırmaktadır
Adem Doğangün
Kesitin taşıma gücü momentini artırmaktadır:
Tek ve çift donatılı kesitlerin taşıma gücü momentleri:
Adem Doğangün
Zamana bağlı sehimleri azaltmaktadır
Adem Doğangün
Elverişsiz yükleme
durumlarında
etkili olmaktadır
Adem Doğangün
Sünekliği artırmaktadır:
Adem Doğangün
Çift donatılı
dikdörtgen
kesitler
Adem Doğangün
Çift donatılı
dikdörtgen
kesitler
Adem Doğangün
Adem Doğangün
KESİT HESABI (KESİT TAŞIMA
GÜCÜNÜN BELİRLENMESİ)
Adem Doğangün
B- KESİT TASARIMI (BOYUTLANDIRMA):
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Çift donatılı tablalı kesitler
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
0,032
0,0174 ≤ ρ maks =

0,02
Adem Doğangün
Betonarme-I_9
• Kolonlar
 Bileşik Eğilme
 Enkesit Koşulları
 Davranışı Etkileyen Parametreler
 Bir doğrultuda bileşik eğilme 1
Adem Doğangün
Teorik Uygulama
Ders Kitabı,
Referanslar ve/veya
Diğer Kaynaklar:
MUKAVEMET HALLERİ

1 2 3 4

(N,M ve T)


3
Adem Doğangün
Nd
Md Nd
Nd y y Myd y
x x x
Mxd
Tasarımına izin verilmez b) Bir doğrultuda bileşik c) İki doğrultuda bileşik eğilme
eğilme (Nd;Md) (Nd;Mxd;Myd)
a) Eksenel basınç (Nd)
Şekil 8.4. Eksenel (merkezi) basınç, bir ve iki doğrultuda bileşik eğilme etkisindeki kolonlar
Adem Doğangün
BİLEŞİK EĞİLME
BİR DOĞRULTUDA BİLEŞİK EĞİLME İKİ DOĞRULTUDA BİLEŞİK EĞİLME
Adem Doğangün
*
Adem Doğangün
Kolon boyutları
N dm
Ac ≥
0, 4 f ck
Etriyeler aynı yerde bitmiyor
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Enkesit
boyutları
nereden
ölçülecek?
https://www.architectureadmirers.com/structural-failures-of-concrete-structures-in-the-construction/ Adem Doğangün

Enkesit
boyutları
nereden
ölçülecek?
https://www.quora.com/Why-do-we-provide-reinforcement-in-columns-although-concrete-works-good-in-compression
Adem Doğangün
Kolon ve kiriş aynı genişlikte
olursa donatı geçiş sorunları
Kirişle aynı
genişliğe sahip
düşey elemanlarda
donatı geçişi nasıl
olacak?
Adem Doğangün
Kiriş mesnet
donatıları
paspayı içinde mi
kenetlenecek?
Adem Doğangün
Kolon boyuna donatısı
Fretli ve etriyeli dairesel kesitli kolonlarda en az 6φ14, kare ya da
dikdörtgen kesitli kolonlarda ise sayı sınırı olmamakla birlikte
8φ14’ü dikkate almak, etriye kolları arasında bırakabilecek en
büyük açıklık koşulunun sağlanması bakımından daha uygun
olmaktadır.
ρt ≥ 0,01
Adem Doğangün
Kolonlarda boyuna donatıların kenetlenmesi ve
bindirmeli ek bölgelerinin uzunlukları
Kiriş Kiriş
(a+b) ≥ 1,5 ℓb
(a+b) ≥ 40 φ Bindirmeli
b ≥ 12 φ
ek bölgesi
≥ ℓb
b
a
≥6
e
1
e ≥ 1,5 ℓb
e ≥ 40 φ
Kiriş Kiriş
≥ ℓb
c b
a
e
(a+b+c) ≥ 1,5 ℓb
(a+b+c) ≥ 40 φ Temel
c ≥ 12 φ
Şekil 8.9. Kolonlarda kesit değişimi Şekil 8.8. Kolonlarda

durumunda boyuna donatı düzenlemesi
bindirmeli ek
Adem Doğangün
Kolonlarda enine donatı
Kolonlara boyuna donatılarla birlikte etriye ya da fret (spiral) donatı olarak

adlandırılan enine donatılar da yerleştirilmektedir.
Kolonlarda enine donatının görevleri:
• Kesme kuvvetini betonla birlikte karşılamak

• Boyuna donatıların burkulma boyunu azaltarak, burkulmasını önlemek
• Çekirdek betonunun sünekliğini artırmak
• Yanal basınç uygulayarak çekirdek betonunun dayanımını artırmak (fretli
kolonlarda)
• Betonun yerleştirilmesi sırasında boyuna donatıyı yerinde tutmak.
Adem Doğangün
Sargı donatısına göre kolonların
sınıflandırma
Etriyeli Kolon Fretli (Spiral donatılı) Kolon
D: Çekirdek alanı çapı

Sarılma
(sıklaştırma)
bölgesinde etriye
Çekirdek
Boyuna s alanı
donatı s
Orta bölgede Sargı donatısı

etriye
Boyuna donatı
Sarılma (sıklaştırma)
bölgesinde etriye
Kolon enkesit alanı: b do D

Ac = b h
Toplam boyuna
donatı alanı : Ast h
Adem Doğangün
• Çirozlar boyuna donatı ve etriyenin
dışından mı? İçinden mi?
Adem Doğangün
Kolonlarda;
• Dikdörtgenden daireye
• Kareden daireye
• Daireden dikdörtgene
• Daireden kareye
geçiş olur mu? Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Fretli (spiral donatılı) kolonlarda Nd > 0,20∙Ac∙fck olması durumunda sarılma bölgelerindeki
enine donatının minimum hacimsel oranı (ρs); Aos spiral donatının enkesit alanını ve D
dairesel kolonun göbek çapını göstermek üzere aşağıdaki koşulları sağlamalıdır:
f1 Spiral
donatı
fsp
f2 Çekirdek
4 ⋅ Aos
betonu
ρs
= →
D⋅s
f2
s fsp
fsp
D
fsp
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Eksenel yükün dominant
etkisiyle kolonların kırılması
Basınç kırılması Burkulma
Sünek Gevrek
durum durum
http://www.arch.virginia.edu/~km6e/arch324/content/lectures/lec-12/pres.html
http://brokersbegone.com/ Adem Doğangün

Bursa Yıldırım
Kurtuluş Caddesinde
bir bina
Deprem değil ancak
en alttaki kolon bu
durumda
?
Adem Doğangün
https://www.youtube.com/watch?v=Lx1FslWuwvY
https://www.youtube.com/watch?v=QwaSgZwHPL4
Kolon davranışlarında, dolayısıyla da tasarımında başlıca parametreler:
1) Taşıyıcı sistemin ötelenme durumu: Yanal ötelenmenin önlenip önlenmemesi,
2) Kolonun eğrilik durumu: Kolonun tek eğrilikli ya da çift eğrilikli olması,
3) Kolonun narinlik durumu: Kolonun kalın ya da narin olması,
4) Kolondaki sargı durumu: Kolonun etriyeli ya da fretli olması.
Adem Doğangün
YANAL ÖTELENMESİ ÖNLENMİŞ YA DA ÖNLENMEMİŞ KOLONLAR
Sistemin yanal ötelenmesinin önlenip önlenmemesi kolonların etkili (burkulma) boylarını değiştirmektedir
TS500 de bir sistemin yanal ötelenmesinin önlenmiş olduğunun kabul edilebilmesi için aşağıdaki üç koşuldan birinin
sağlanması öngörülmektedir:
1) Yapı sistemi içinde yatay yüklere karşı yeterli rijitlik sağlayan perde duvar ya da benzeri elemanlar varsa yanal
ötelenmenin önlenmiş olduğu kabul edilebilir.
2) Doğrusal malzeme davranışı kabulü ile yatay ve düşey yükler altında yapılan ikinci mertebe yapısal
çözümlemeden elde edilen kolon uç momentlerinin, aynı varsayımlar ve yükler altında yapılan birinci mertebe
çözümlemesinden elde edilen kolon uç momentlerinden en çok %5 kadar farklı olduğu durumlarda yanal
ötelenmenin önlenmiş olduğu kabul edilebilir.
(3) İkinci mertebe çözümlemesi yapılmıyorsa, yapının herhangi bir katı için taşıyıcı sistemin bütünü gözönünde
tutularak aşağıdaki bağıntıyla hesaplanan duraylılık (stabilite) göstergesi (φ); 0,05 den büyük değilse yanal
ötelenmenin önlenmiş olduğu kabul edilebilir. Söz konusu bağıntıda ∆i herhangi bir i. katın göreli kat ötelemesini
(kolonların alt ve üst uçlarının ötelenmeleri arasındaki fark), ΣNdi herhangi bir i. kattaki kolon tasarım eksenel
kuvvetleri toplamını, Vdi ise i. kattaki toplam kesme kuvvetini göstermektedir.
∑ N di
N N N N
∆ ∆ ∆ ∆
i çok
ϕ=
1, 5∆i ≤ 0 , 05 ℓ
büyük
ℓ
büyük
Vdi 1<k<2 k≥2
Adem Doğangün
YANAL ÖTELENMESİ ÖNLENMİŞ YA DA ÖNLENMEMİŞ KOLONLAR
ℓk=ℓ Dönme tutulmuş, ℓk=2ℓ

ötelenme
serbest
ℓ ℓk=0,5ℓ ℓk=0,7ℓ ℓk=ℓ ℓk=2ℓ
Yanal ötelenme önlenmiş Yanal ötelenme önlenmemiş
N N
α1 =
∑ ( I /  )kolon
α=
∑ ( I /  )kolon
∑ ( Icr /  )kiriş ∑ ( Icr /  )kiriş
ℓ ℓk
α m 0, 5 (α1 + α 2 )
=
α2 =
∑ ( I /  )kolon α2 = 1
N
∑ ( Icr /  )kiriş N
Adem Doğangün
N N N N
∆ ∆ ∆ ∆
çok büyük
büyük
ℓ ℓ
1<k<2 k≥2
Yanal ötelenmesi önlenmemiş sistemde kolon etkili boy katsayısı
N N N N
çok küçük küçük
ℓ ℓ
0,5 < k < 0,7 0,7< k <1,0
Yanal ötelenmesi önlenmiş sistemde kolon etkili boy katsayısı8 Adem Doğangün
TS500 de yanal ötelenmesi önlenmiş sistemlerde, hesap yapılmamışsa k=1 (ankastre durum) alınabileceği ya da
0, 7 + 0 , 5 (α1 + α 2 )
k= 0 ,85 + 0 , 05α1
k≤
1, 0
Yanal ötelenmesi önlenmemiş sistemlerde bu katsayı
 k= k ⋅  n
Adem Doğangün
N M
TEK (BİR) YA DA ÇİFT (İKİ) EĞRİLİKLİ KOLONLAR
ymax N·e N·ymax Mmax= N

(e+·ymax)
Tek
eğrilikli Birinci İkinci Toplam
kolon N M mertebe mertebe moment
momenti momenti
(a) Tek eğrilikli kolonlarda moment
(a)
N M1
N·e1 N·e1
Çift eğrilikli
kolon
N·e2 İkinci N·e2

N M2 Birinci mertebe
(b) momenti Toplam
mertebe
moment
momenti
(b) Çift eğrilikli kolonlarda moment
Adem Doğangün
Kolonun tek ya da çift eğrilikli olması, yanal ötelenmesi önlenmiş

sistemlerde kolonun narinliği (ℓk/i) ve burkulmada moment katsayısı
(Cm) üzerinde etkili olmaktadır.
Tek eğrilikli Çift

kolon eğril
ikli
kolo
n
(a) (b)
Şekil 8.13. Yükleme düzenine bağlı olarak kolonun tek ya da çift eğrilikli olarak çalışması
Adem Doğangün
N M
Mmax= N (e+·ymax)
ymax N·e N·ymax
Birinci İkinci Toplam moment

N mertebe momenti mertebe momenti
M (a) Tek eğrilikli kolonlarda moment
N M1
N·e1 N·e1
N·e2
N·e2
Birinci İkinci Toplam moment
mertebe momenti mertebe momenti
N M2
(b) Çift eğrilikli kolonlarda moment Adem Doğangün
ETRİYELİ YA DA FRETLİ (SPİRAL DONATILI) KOLONLAR
N Sık spiral donatılı

kolon
A: kabuk betonu hasar
görüyor Minimum spiral
donatılı kolon
Eksenel kuvvet
Seyrek spiral donatılı
Normal Sık etriyeli kolon
etriyeli kolon Nu
kolon
∆ℓ
ℓ
Deformasyon
Spiral
f1 donatı
fsp
f2 Çekirdek
betonu
f2
s fsp fsp
D
fsp
Adem Doğangün
Kalın ve narin kolonların davranışları birbirinden önemli oranda farklıdır. Çünkü kalın
kolonlarda kırılma, betonun ezilmesi ve boyuna donatıların burkulması ile
gerçekleşmektedir. Narin kolonlarda ise burkulma ön plana çıkmakta, narinlik arttığı
zaman kolon stabilite kırılmasına (burkulmasına) maruz kalmaktadır
http://nisee.berkeley.edu/elibrary/Image/S2166
Adem Doğangün
Kalın kolon mu? Narin kolon mu?
Tasarımı yapılacak olan kolonun kalın ya da narin kolon olarak

tanımlanmasında aşağıdaki parametreler etkili olmaktadır:
* Malzeme kalitesi
* Taşıyıcı sistemin yanal ötelenmesinin önlenip önlenmemesi
* Kolon enkesit boyutları
* Kolonun boyu
* Kolonun iki ucunun mesnetlenme koşulları
* Kolonun tek ya da çift eğrilikli olması (ötelenmesi önlenmiş sistemler
için)
Kolonlarda narinlik (oranı) λ ; burkulma boyunun eylemsizlik yarıçapına bölünmesiyle aşağıdaki gibi
hesaplanmaktadır:
k i=
I
λ= Ac
i Adem Doğangün
Kalın kolon mu? Narin kolon mu?
Adem Doğangün
N-M
Etkileşim
Diyagramı
Adem Doğangün
N-M Diyagramının Kullanılamayan Kısımları
Adem Doğangün
Karşılıklı etki
diyagramının
yönetmeliklerde
yasaklanan kısımları
ve kullanılabilecek
bölge
Adem Doğangün
BİR DOĞRULTUDA BİLEŞİK EĞİLME
ETKİSİNDEKİ KALIN KOLONLARIN TASARIMI
(BOYUTLANDIRILMASI)
Nd
b ⋅ h ⋅ f cd
Md
b ⋅ h 2 ⋅ f cd
f yd
ψ = ρt
f cd
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Betonarme-I_10
• Kolonlar
 iki doğrultuda bileşik eğilme
Adem Doğangün
Teorik Uygulama
Ders Kitabı, Celep Z. ve Kumbasar N. 2005; Betonarme Yapılar, Beta Dağıtım, İstanbul
Referanslar ve/veya Ersoy U. ve Özcebe G., 2001, Betonarme, Evrim Yayınevi.
Diğer Kaynaklar: TS 500,"Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım Kuralları", Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, 2000.
N İki doğrultuda bileşik eğilme etkisindeki kolon
Bir doğrultuda N
y
bileşik eğilmede M-
N etkileşim eğrileri ex y
Kırılma yüzeyi
ey Myd x
x Mxd
Nb , Mb
0
My Mx
Basınç bloğu yamuk olan kesit
İki doğrultuda bileşik eğilme

etkisindeki kolon kesiti
Basınç bloğu üçgen olan kesit

Adem Doğangün
İKİ DOĞRULTUDA BİLEŞİK EĞİLME ETKİSİNDEKİ KALIN KOLONLARIN
TASARIMI (BOYUTLANDIRILMASI)
Adem Doğangün
A) Bressler Yöntemi yardımıyla çözüme gitmek:
Adem Doğangün
Adem Doğangün
B) Bir doğrultuda bileşik eğilmeye indirgeyerek çözüme gitmek:
Hangi doğrultudaki momentin büyültülerek tasarım momenti olarak dikkate alınacağı
Değerleri ile bir doğrultuda bileşik

eğilme gibi çözüm yapılır.
Adem Doğangün
C) Diyagramlar yardımıyla çözüme gitmek
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
B) Bir doğrultuda bileşik eğilmeye indirgeyerek çözüme gitmek.
Adem Doğangün
C) Diyagramlar yardımıyla çözüme gitmek
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Kolonun yönü değiştirilmiş! Balkon kirişine dikkat
http://yaraticitasarimlar.blogspot.com/2012/05/insaat-hatalari-5-kat-cikmak.html
Ispartada yapılan okul inşaatından bir fotoğraf. Yapılan hatayı izah etmeye gerek bile yok.
Betonarme-I_11
• Narin Kolonlar
Adem Doğangün
Teorik Uygulama
Ders Kitabı,
Referanslar ve/veya
Diğer Kaynaklar:
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Betonarme-I_12
• Kesme Etkisine Maruz Elemanlar:
 Kirişler
 Kolonlar
 Perde Duvarlar
 Birleşim Bölgeleri
 Kısa Konsollar 1
Adem Doğangün
Teorik Uygulama
Ders Kitabı,
Referanslar ve/veya
Diğer Kaynaklar:
http://www.mcvicker.com/vwall/page002.htm
http://www.custompartnet.com/wu/sheet-metal-shearing
Kirişlerde Kesme Etkisi
Kesme için
kritik kesit
Kesme için
kritik kesit
(a) Kolon yada perdeye

oturan kiriş (b) Başka kirişe mesnetlenen
saplama kiriş
Kesme için
kritik kesit
Kesme için
kritik kesit Kesme için
kritik kesit
(c) Mesnedine yakın tekil (e) Tablalı kısmından
(d) Çekme etkisindeki
yük bulunan kiriş yüklenen kiriş
mesnede oturan kiriş
Şekil 7.54. Tasarım kesme kuvveti için dikkate alınacak kesitler
Adem Doğangün
Eğilme çatlakları
Mesnet çökmesi ya da
Kesme çatlağı Erken kalıp sökümü
Eğik çekme çatlağı olabilir
(kesme ve eğilmenin ortak
etkisi sonucu oluşmuş)
Sürekli kirişte oluşan çatlakların şematik görünümü (kaynak7.14den yararlanılmıştır)
Adem Doğangün
KESME DONATISIZ KİRİŞLERİN DAVRANIŞLARI
Adem Doğangün
Kesme donatısız kirişler
V = Vcc + Vci + Vcd
Vcc: Çatlamamış basınç bölgesindeki beton tarafından taşınan kesme kuvveti

Vci: Çatlak yüzeyindeki sürtünme nedeniyle karşılanan kesme kuvveti:
Vcd: Çekme donatısınca taşınan kesme kuvveti Adem Doğangün
Kesme donatısız kirişler-Kesmede çatlama dayanımı
Kesme donatısı bulunmayan betonarme bir kesitin kesmede çatlama dayanımı (Vcr)
Adem Doğangün
Kesme donatılı kirişler
(a) Düşey etriyeler
(b) Düşey ve eğik etriyeler (pilye değil)
(c) Hasır (karesel ağlı) donatı ve düşey etriye

Adem Doğangün
Kesme donatılı kirişler
Adem Doğangün
Dikkate alınacak kesme donatısı alanı
π ⋅ φw2
Asw= 2 ⋅
4
(a) İki kollu (Asw=2A0)
kesilirs π ⋅ φw2
e Asw= 4 ⋅
4
(b) Dört kollu (Asw=4A0)
Asw= n ⋅ Ao Adem Doğangün

Sürtünme kesmesi
İki ayrı malzemenin birleştiği düzlemlerde ya da ayrı zamanlarda dökülmüş iki beton yüzeyinin birleştiği
düzlemlerde, kesme hesabı ve donatı detaylandırılması sürtünme kesmesi dikkate alınarak yapılır
Vr Awf ⋅ f yd ⋅ µ
=
Adem Doğangün
Kirişlerin kesme güvenliği ve kesme donatısının belirlenmesi
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Sayısal uygulama 7.18. Düzgün şerit yük ve iki tekil yük etkisindeki bir basit kirişin kesme donatısı hesabının yapılması.
Basit kirişte kesme donatısı hesabı deprem etkisinin sözkonusu olmadığı durum için yapılacaktır.
a a
V − pd ( + d ) V − pd ( + 2hk )
2 2
0, 4
90 − 20(
0, 4
+ 0, 460) = 76,8 kN 90 − 20( + 2 ⋅ 0, 5) =66 kN
2
2
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
KOLONLARIN KİRİŞLERDEN DAHA GÜÇLÜ OLMA KOŞULU
( M ra + M rü ) > 1, 2 ( M ri + M rj )
Düğüm noktasına birleşen kolonların her ikisinde de
Nd ≤ 0,10 Ac fck olması durumunda (8.48) bağıntısının
sağlanması zorunlu değildir.
Diğer taraftan tek katlı binalarda ve çok katlı binaların kolonları
üst katlara devam etmeyen düğüm noktalarında ve kirişlerin
saplandığı perde duvarın zayıf doğrultuda, kolon gibi çalışması
durumunda (8.48) bağıntısının sağlanıp sağlanmadığını kontrol
etmeye gerek yoktur.
Sadece çerçevelerden veya perde ve çerçevelerin

birleşiminden oluşan taşıyıcı sistemlerde, gözönüne
alınan deprem doğrultusunda binanın bir i’inci
katında,
Vis
αi
= ≥ 0, 70
Vik
koşulu sağlanıyorsa ilgili katın alt ve/veya üstündeki
bazı düğüm noktalarında (8.48) bağıntısının
sağlanamamasına izin verilmektedir.
Herhangi bir katta (8.49) bağıntısının sağlanamaması durumunda, sadece çerçevelerden veya perde ve çerçevelerin
birleşiminden oluşan taşıyıcı sistemlerdeki tüm çerçeveler süneklik düzeyi normal çerçeve olarak dikkate alınması ve 4.
Bölümde tanımlanan Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısının (R) değiştirilerek hesabın tekrarlanması gerekmektedir. Adem Doğangün
Süneklik düzeyi yüksek durum için:
enine donatı hesabına esas

alınacak kesme kuvveti
M a + Mü
Ve =
n
Adem Doğangün
Kolonlardaki kesme kuvvetinin üst sınırı için dikkate alınacak kesme kuvveti aşağıdaki
koşulları sağlamalıdır. Bunlardan birinci koşulun sağlanamaması durumunda, kesit
boyutlarının gereği kadar büyültülerek, deprem hesabının tekrarlanması gerekmektedir.
 Nd 
Vcr= 0,65 ⋅ f ctd ⋅ b ⋅ d 1 + 0,07 
 Ac  =
V 0,8 ⋅ V
V= +
c cr
r
Vc
Vw
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Sayısal uygulama 8.13: Örnek olarak seçilen bir ara kat
kolonunun kesme donatısının a) süneklik düzeyi sınırlı, b)
süneklik düzeyi yüksek durumlar için belirlenmesi. Kolonun alt
ve üst ucundaki düğüm noktasına birleşen kirişlerin tamamı 250
mm genişliğe, 500 mm yüksekliğe sahiptir. Kolonun dikkate
alınan deprem doğrultusundaki boyutu 500 mm, genişliği ise 250
mm dir. Malzeme: Beton C25, boyuna ve enine donatı B420C.
Yapının düşey yükler ve deprem etkisi için gerçekleştirilen
yapısal çözümlemesinden aşağıdaki tabloda verilen kesit etkileri
hesaplanmıştır.
Adem Doğangün
Kolon kesitinin kesmede çatlama dayanımının belirlenmesi
 Nd   3
Vcr 0,65 f ctd b ⋅ d  1 + 0,07  → Vcr = 0,65 ⋅ 1, 20 ⋅ 300 ⋅ 464 1 + 0,07 600x10
 = 138976 N (138,9 kN)
 Ac  300 ⋅ 500 
 
Kesme donatısı toplam kesit alanının belirlenmesi:
n ⋅ π ⋅ φw2 3 ⋅ π ⋅ 82 2
Asw = =
→ Ash
= 150,8mm
4 4
Adem Doğangün
Süneklik düzeyi sınırlıl durum için:
Adem Doğangün
Süneklik düzeyi yüksek durum için:
Adem Doğangün
Süneklik düzeyi yüksek
durum için:
Kolon taşıma gücü momentlerinin

belirlenmesi: Kolonun alt ve üst
ucunda taşıma gücü momentleri
ayrı ayrı belirlenecektir.
Adem Doğangün
Kolonların kirişlerden daha güçlü olup olmadığının kontrolünün yapılması:
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Kolon orta bölgesindeki etriye aralığının belirlenmesi:
Etriye sarılma bölgesinde sc=80mm, orta bölgede ise so=150 mm aralıkla yerleştirilecektir.
Adem Doğangün
Birleşim bölgesinde kesme hesapları
Ve =
1, 25 ⋅ f yk [ max (As1 + As 2 );(As 3 + As 4 )]-Vkol
1,7 ⋅ b j ⋅ h ⋅ f ck ( kuşatılmış birleşimlerde )

Ve ≤ 
1,0 ⋅ b j ⋅ h ⋅ f ck ( kuşatılmamış birleşimlerde )
Adem Doğangün
Perdelerde kesme hesapları
Adem Doğangün
Kısa Konsollar
Vd Ankraj
Çekme av çubuğu
donatısı
Hd
Kapalı etriye
2d/3 ≥d/2
d h
Çekme
donatısı
Kapalı etriye
(a) (b) (c) (d) (e) (f)

Adem Doğangün
Betonarme-I_13
• Burulma etkisindeki eleman
davranışları ve kesit hesapları
Adem Doğangün
Teorik Uygulama
2 Betonarmeyi oluşturan malzemeler. Beton & donatı sınıfları ve özellikleri
Ders Kitabı,
Referanslar ve/veya
Diğer Kaynaklar:
Kirişlerde Burulma Etkisi
Kesme
gerilmeleri
(a) Kirişe bir kesitinden etkiyen burulma momenti (b) Uzunluğu boyunca burulma etkisi
Adem Doğangün
Adem Doğangün
A-DENGE BURULMASI:
burulma etkisindeki konsol kiriş
balkon yada çıkmanın

mesnetlendiği kiriş
Konsol kirişin
mesnetlendiği
kiriş
Adem Doğangün
T
T
Mesnette
A-DENGE BURULMASI:
Td=T
mT
Mesnette
ℓ
Td mT üniform burulma
Td=mT·ℓ
T
ℓ/2 ℓ/2
T1 Td=T/2
T2
T
a b a>b
ℓ
T1
Td=Ta/ℓ
T2
TA TB T ( b − c ) + TB c
T1 = A
a b c 
ℓ T ⋅ c − TA ⋅ a
T2 = B
T1 
T ⋅ a − TB ⋅ ( a + b )
T2 T3 = A
T3 
Td : büyük olanı alınabilir
mT
ℓ
T1
Td=mT∙ℓ/2
T2
B-UYGUNLUK BURULMASI:
Döşemenin
mesnetlendiği
kenar kiriş
Döşemenin
mesnetlendiği
kenar kiriş
Dikkat! Konsol değil

kiriş diğer ucundan da
mesnetli
saplama
kirişin
mesnetlendi
ği kiriş
Adem Doğangün
y2 y3
Burulma dayanım x1
momenti (S): x2 x3
Φ 2 3
1
y1
π ⋅ Φ3 xi 2 ⋅ yi
S= S =∑
12 3
i
te
hk hdk y
bw
bdk 1 x2 y
x te ≥ x ise S =
5 3
bw2 ⋅ hk
S= 1
te < x ise S =⋅2 bdk ⋅ hdk ⋅ te
3 5 Adem Doğangün
Tasarım burulma momentine ve kesme kuvvetine bağlı üst sınır: Yüksek asal basınç gerilmeleri nedeniyle gövde betonunun
ezilmesini önlemek amacıyla, tasarım burulma momenti ve kesme kuvvetine bağlı aşağıdaki koşul getirilmiştir. Bu koşulun
sağlanmaması durumunda, kesit boyutlarının büyütülmesi gerekmektedir.
 Td   Vd 
  +   ≤ 0, 22 ⋅ f cd

 S   bw d 
Eğik çatlama sınırı: Kesme kuvvetiyle birlikte burulma momentinin de bulunduğu durumlarda, eğik çatlama sınırı
aşağıdaki bağıntı ile belirlenmelidir:
2 2
 Vd   Td 
  +   ≤1
V  T 
 cr   cr 
Çekirdek ue
ue
alanı
Ae Ae
(a) (b) (c) (d) Adem Doğangün

Kirişlerde burulma
donatısının belirlenmesi
Adem Doğangün
Betonarme-I_14
• Betonarme Elemanlarda Kullanılabilirlik
 Sehim
 Çatlak
Adem Doğangün
Teorik Uygulama
Ders Kitabı,
Referanslar ve/veya
Diğer Kaynaklar:
Türkiye Bina deprem yönetmeliği, 2018
https://www.fhwa.dot.gov/publications/research/infrastructure/structures/hpc/13060/004.cfm
Kirişlerde Sehim ve Çatlak Kontrolü
Sehim; ani sehim ve zamana bağlı sehim olarak ikiye ayrılmaktadır.

Betonarme kirişlerde zamana bağlı sehim genellikle ani sehimden daha
büyüktür. Bazı hallerde zamana bağlı sehim, ani sehimin üç katına kadar
ulaşabilmektedir
41,4x10-10 Numune sabit yük altında
Şekil değiştirme, her bir MPa için
Numune
34,5x10-10 yüksüz
27,6 x10-10 SünmeElastik geri dönme
20,7 x10-10 Sünme geri dönmesi
13,8x10-10
Elastik deformasyon
Kalıcı şekil değiştirme
6,9 x10-10
0 2 4 6 8 10 12
Zaman, Ay
Şekil 3.13. Elastik ve sünme şekil değiştirmeleri3.13
http://www.mdpi.com/2073-4360/5/4/1352/htm
Kirişlere ilişkin sehim hesabının adımları aşağıda verilmektedir:
1.adım. Kiriş için sehim hesabının zorunlu olup olmadığının kontrol edilmesi:
0,235 fcd / fyd

2 adım. Tüm (brüt) kesit eylemsizlik momentinin hesaplanması
bw ⋅ hk 3
Ic =
12
Adem Doğangün
3 adım. Kesit için y mesafesinin hesaplanması b hf
hk
d
bw
bw  b ⋅ h2  hk − h f 
 f
+ bw ( hk − h f )  h f + 
hk  2  2 
y= =
y hk −  
2  b ⋅ h f + bw ( hk − h f ) 
 
 
4 adım. Eğilmede çatlama momentinin hesaplanması ve denetim
Ic
M cr = 2,5 ⋅ f ctd ⋅
y
Adem Doğangün
5. adım. Tarafsız eksen derinliğinin hesaplanması: bw
c
Tek donatılı bw ⋅ c 2
d
− n ⋅ As ⋅ (d − c) =
hk
dikdörtgen kesit için: 0 n=Es / Ec
2 As n As
(a) gerçek kesit (b) Kurgusal (fiktif) kesit
Şekil 7.84. Gerçek dikdörtgen kesit yerine dikkate alınan kurgusal (fiktif) kesit
Çift donatılı bw ⋅ c 2
dikdörtgen kesit için: + (n − 1) As′ (c − d ′) − n ⋅ As (d − c) =0
2
Tablalı kesit için: bw (c − h f ) 2 − 2 n As (d − c) + b h f (2c − h f ) =

0
Adem Doğangün
6 adım. Çatlamış kesit eylemsizlik momentinin hesaplanması:
Tek donatılı bw c3
dikdörtgen kesit için: I cr = + n As (d − c) 2
3
Çift donatılı bw c3
=
I cr + n As (d − c) 2 + (n − 1) As′ (c − d ′ ) 2
dikdörtgen kesit için: 3
bw (c − h f )3 b h3f
Tablalı kesit için: =
I cr + + b h 2f [c −
hf 2
] + n As (d − c)2
3 12 2
7.adım.Etkili eylemsizlik momentinin hesaplanması
 M cr 
3   M 
3
=  I c + 1 −    I cr
I ef  cr
 M maks    M maks  
 
Adem Doğangün
8. adım. Ani sehimin hesaplanması:
p F F
p
ℓ ℓ/2
ℓ 5ℓ/8
1 p ⋅ 4 1 F ⋅ 3 ℓ ℓ
δi = δi =
8 Ec I 3 Ec I
1 p ⋅ 4 1 F ⋅ 3
δi = δi ≅
192 Ec I 110 Ec I
p F
p F
a b
ℓ
5 p ⋅ 4 ℓ ℓ/2
δi = ℓ
384 Ec I 1 F ⋅ a 2b 2
δi = 1 p ⋅ 4 ℓ
3 Ec I δi =
384 Ec I 1 F ⋅ 3
δi =
192 Ec I
Adem Doğangün
p
ℓ ℓ ℓ
p ⋅ 4
δ i = 0,0069 (a) üç açıklıklı sürekli kiriş
Ec I
p
ℓ ℓ ℓ ℓ
p ⋅ 4 (b) dört açıklıklı sürekli kiriş

δ i = 0, 0065
Ec I
Adem Doğangün
9. adım. Zamana bağlı (geciken) sehimin hesaplanması
Yükleme süresi Süre katsayısı, γt
γt 5 yıl ve daha fazla 2,0
δ= δig λ λ= 12 ay 1,4
1 + 50 ρ ′ 6 ay 1,2
3 ay 1,0
kalıcı yük etkisinde belirlenen ani sehim (δig)
10. adım. Toplam sehimin hesaplanması:
δ t = δ i + λ ⋅ δ ig
11 adım. Hesaplanan sehimlerin sehim sınırlarıyla karşılaştırılması
Açıklık/
Eğilme elemanı ve yeri Sehim nedeni
sehim
Bölme duvarsız çatı elemanları Hareketli yüklerden oluşan ℓn/180
Bölme duvarsız normal kat elemanları ani sehim ℓn/360
Sürekli yüklerden oluşan
Sehimden etkilenebilecek elemanlar ℓn/480
taşıyan bölme duvarlı çatı ve normal kat
toplam sehim ile hareketli
elemanları yüklerin geri kalan
bölümünden oluşan ani
Bölme duvarlı çatı ve normal kat ℓn/240
sehim toplamı
elemanları
Adem Doğangün
Sehim kaynaklı
döşeme hasarı
12
Adem Doğangün
Sehim kaynaklı
döşeme hasarı
Adem Doğangün
Döşeme: sehim hasarı
14
Adem Doğangün
Sehim kaynaklı
döşeme hasarı
Adem Doğangün
Duvar: sehim hasarı
16
Adem Doğangün
Betonarme-II_1
• Betonarme yapılarda taşıyıcı sistemler.
• Döşeme çeşitleri ve davranışları
• Yönetmelik koşulları,
• Döşeme hasarları
Adem Doğangün
Teorik Uygulama
1 Betonarme taşıyıcı sistemler. Döşemeler, davranış ve hasarlar
2 Kirişli döşemelerin yapısal çözümlemesi ve betonarme hesapları-Tek doğrultuda Problem çözümü
3 Kirişli döşemelerin yapısal çözümlemesi ve betonarme hesapları- Çift doğrultuda Problem çözümü
4 Kirişsiz döşemelerin yapısal çözümlemesi ve betonarme hesapları Problem çözümü
5 Dişli döşemelerin yapısal çözümlemesi ve betonarme hesapları Problem çözümü
6 Kiriş ve birleşim bölgeleri için yönetmelik koşulları, davranış ve hasarların yorumlanması Problem çözümü
7 Kolon ve Perdeler için yönetmelik koşulları, davranış ve hasarların yorumlanması
8 Merdivenler için yönetmelik koşulları, merdiven davranış ve hasarlarının yorumlanması Problem çözümü
9 Betonarme temeller, temellerin davranış ve hasarlarının yorumlanması
10 Betonarme temeller, temellerin analiz ve tasarımı. Problem çözümü
11 Betonarme yapılarda rüzgar ve deprem etkileri ve bunlara karşı yapı davranışları Problem çözümü
12 Depreme dayanıklı betonarme yapı tasarımı temel ilkeleri
13 Eşdeğer Deprem Yükü Yöntemi Problem çözümü
14 Yapısal hasarlar nedeniyle, hukuki ve sosyal sorunlar ve çözüm önerilerinin tartışılması
Ders Kitabı,
Referanslar ve/veya
Diğer Kaynaklar:
Değerlendirme
YARIYIL İÇİ ÇALIŞMALARI SAYISI KATKI YÜZDESİ
Ara Sınav 1 25
Kısa Sınav
Ödev 1 15
Yıl Sonu Sınavı 1 60
Toplam 3 100
Yıl içi çalışmalarının Başarıya Oranı 40
Finalin Başarıya Oranı 60
Toplam 100
AKTS / İŞ YÜKÜ TABLOSU

Etkinlik SAYISI Süresi (Saat) Toplam İş Yükü (Saat)
Teorik Dersler 14 2 28
Uygulamalı Dersler 14 1 14
Sınıf Dışı Ders Çalışma Süresi (Ön çalışma, pekiştirme) 14 8 112
Ödevler 1 20 20
Projeler
Arazi Çalışmaları
Arasınavlar 1 3 3
Diğer
Yarıyıl Sonu Sınavı 1 3 3
Toplam İş Yükü 180
Toplam İş Yükü / 30 saat 6
Dersin AKTS Kredisi 6
Program Yeterliliği
PY1- Matematik, fen bilimleri ve inşaat mühendisliği konularında yeterli bilgi birikimi; bu alanlardaki kuramsal ve
uygulamalı bilgileri inşaat mühendisliği problemlerini modelleme ve çözme için uygulayabilme becerisi(ÖK1-3)
PY2- Karmaşık inşaat mühendisliği problemlerini saptama, tanımlama, formüle etme ve çözme becerisi; bu amaçla
uygun analiz ve modelleme yöntemlerini seçme ve uygulama becerisi (ÖK1-3)
PY3- Karmaşık bir sistemi, süreci veya imalatı gerçekçi kısıtlar ve koşullar altında, belirli gereksinimleri karşılayacak
şekilde tasarlama becerisi; bu amaçla modern tasarım yöntemlerini uygulama becerisi (ÖK1-3; ÖK3-5; ÖK4-2;
ÖK7-5)
PY4- İnşaat mühendisliği uygulamaları için gerekli olan modern teknik ve araçları geliştirme, seçme ve kullanma
becerisi; bilişim teknolojilerini etkin bir şekilde kullanma becerisi (ÖK4-3)
PY5- İnşaat mühendisliği problemlerinin incelenmesi için deney tasarlama, deney yapma, veri toplama, sonuçları
analiz etme ve yorumlama becerisi (ÖK2-5; ÖK3-3; ÖK4-2)
PY6- Disiplin içi ve çok disiplinli takımlarda etkin biçimde çalışabilme becerisi; bireysel çalışma becerisi
PY7- Sözlü, yazılı ve çizim tekniklerini kullanarak etkin iletişim kurma becerisi; en az bir yabancı dil bilgisi (ÖK5-4)
PY8- Yaşam boyu öğrenmenin gerekliliği bilinci; bilgiye erişebilme, bilim ve teknolojideki gelişmeleri izleme ve
kendini sürekli yenileme becerisi
PY9- Mesleki ve etik sorumluluk bilinci (ÖK1-3; ÖK6-5)
PY10- Proje yönetimi ile risk yönetimi ve değişiklik yönetimi gibi iş hayatındaki uygulamalar hakkında bilgi;
girişimcilik, yenilikçilik ve sürdürebilir kalkınma hakkında farkındalık (ÖK6-4)
PY11- İnşaat mühendisliği uygulamalarının evrensel ve toplumsal boyutlarda sağlık, çevre ve güvenlik üzerindeki
etkileri ile çağın sorunları hakkında bilgi; mühendislik çözümlerinin hukuksal sonuçları konusunda farkındalık
PY12- Ulusal ve uluslararası düzeyde var olan çağın sorunları hakkında bilgi sahibi olmak ve İnşaat Mühendisliği’nin
bu sorunlarla ilişkilerinin farkında olmak
1- KİRİŞLİ DÖŞEMELER (kirişli plak döşemeler)
1) Bir doğrultuda çalışan kirişli döşemeler (hurdi döşemeler, Şekil 6.1a)
2) İki doğrultuda çalışan kirişli döşemeler (dal döşemeler, Şekil 6.1b)
2- KİRİŞSİZ DÖŞEMELER ( kirişsiz plak döşemeler )

1) Tablasız ve başlıksız kirişsiz döşemeler ( Şekil 6.2a)
2) Tablalı kirişsiz döşemeler ( Şekil 6.2b)
3) Başlıklı kirişsiz döşemeler ( mantar döşemeler, Şekil 6.2c)
4) Başlıklı ve tablalı kirişsiz döşemeler ( Şekil 6.2d)
3- DİŞLİ DÖŞEMELER
1-) Bir doğrultuda dişli döşemeler
- Dolgusuz (görünür) dişli döşeme (nervürlü döşeme, Şekil 6.3)
- Dolgu bloklu dişli döşeme (asmolen döşeme, Şekil 6.4)
2-) İki doğrultuda dişli döşemeler (kaset döşemeler, Şekil 6.5)
Adem Doğangün
Döşemeler
Döşeme
Bir doğrultuda çalışan Kiriş
kirişli döşeme
(a) Bir doğrultuda çalışan kirişli döşeme
Döşeme (a) Tablasız ve başlıksız

kirişsiz döşemeler
İki doğrultuda çalışan
Kiriş
kirişli döşeme
(a) Tablalı kirişsiz döşemeler
(b)İki doğrultuda çalışan kirişli döşeme
Kenar
Yastık diş (c) Başlıklı kirişsiz
ki i itablası
Döşeme döşemeler
Diş
(d) Tablalı ve başlıklı

(a) Enine dişi bulunmayan dişli döşeme
Kirişli kaset
döşeme
Enine diş Asal dişler

Kirişsiz kaset döşeme
(b) Enine dişi bulunan dişli döşeme Adem Doğangün
Adem Doğangün
https://www.nexus.globalquakemodel.org/gem-building-taxonomy/overview/glossary/cast-in-
place-beamless-reinforced-concrete-floor--fc1
Adem Doğangün
Adem Doğangün
http://www.radikal.com.tr/turkiye/insaat-halindeki-caminin-kubbesi-coktu-1131952/
https://www.pinterest.com/pin/536280268106269518/
Tarihi yapılarda konsol döşeme nasıl mesnetleniyor?
Adem Doğangün
Tarihi yapılarda konsol döşeme nasıl mesnetleniyor?
Adem Doğangün
Döşemelerde donatı yerleştirilmesi
Çekme bölgesi neresi
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Failure Mechanisms - WordPress.com
Döşemeyi kedi gibi düşünsek
Kirişli döşeme ve kirişler de güçlü ise rahatlıkla mesnetlenebilir.
Kirişsiz döşeme ise doğrudan kolona tutulmalı
Kiriş zayıfsa da yine rahat tutunamaz
Eşdeğer Çerçeve
Yöntemiyle
Yapısal
Çözümleme
Kiriş ve döşemenin kolonla birlikte çalışması
Adem Doğangün
Eşdeğer Çerçeve
Yöntemiyle
Yapısal
Çözümleme
Kiriş ve döşemenin kolonla birlikte çalışması
Adem Doğangün
Döşeme sisteminin seçiminde etkili olan parametreler:
(1) Bölgenin depremselliği,

(2) Döşemenin maliyeti,
(3) Geçilecek açıklık miktarları
(4) Etkiyecek yükün miktarı ve çeşidi,
(5) Yapının kullanım amacı,
(6) Kullanım değişikliklerine uyumu,
(7) Yapının plan geometrisi,
(8) Taşıyacağı eşya ve cihazların hassasiyeti,
(9) Teknik personelin bilgi ve becerisi,
(10) Konsol döşemelerin varlığı:
Adem Doğangün
Ekonomik olduğu
Döşeme sistemi Açıklık Hareketli yük
(m) (kN/m2)
Bir doğrultuda çalışan kirişli döşemeler 3-6 1,25-2,00
İki doğrultuda çalışan kirişli döşemeler 6-9 1,25-2,50
Dişli döşemeler 6-9 1,50-2,50
Tablasız ve başlıksız kirişsiz döşemeler 6-7 1,25-2,00
Başlıklı kirişsiz döşemeler 6-9 1,50-3,00
Kaset döşemeler 9-14 1,50-3,00
Adem Doğangün
Kirişli Döşeme hesaplarında etkili olan başlıca
parametreler:
(1) döşeme kenarlarının mesnetlenme koşulları,
(2) döşemenin komşu döşemelerle süreklilik durumu,
(3) döşemenin kenar oranları,
(4) döşemeye etkiyen yükün çeşidi.
Adem Doğangün
Mesnetlenme koşulları:
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Süreklilik durumu:
Adem Doğangün
Süreklilik durumu:
https://www.quora.com/Main-reinforcement-is-provided-in-which-direction-for-one-way-slabs
Adem Doğangün
Kenar oranı:
Adem Doğangün
Kenar oranı:
Şekilden görüldüğü gibi maksimum çökme (δo ) döşemenin ortasında meydana gelmekte her
iki doğrultuda kenarlara gidildikçe çökmenin değeri giderek azalmaktadır. Mesnet koşullarının
farklı olması halinde maksimum çökme döşemenin ortasında meydana gelmeyecek, ancak
yine de orta bölgede kalacaktır.
ℓs o
δo
çökme
ℓl
Şekil 6.11. Düzgün yayılı yük etkisinde ve dört kenarı süreksiz bir döşemede meydana gelen
çökmenin şematik görünümü
Adem Doğangün
Yükün çeşidi:
Birim genişlikli
uzun şerit
Birim genişlikli
kısa şerit
ℓln
ℓsn
Basit mesnetli üniform yükün etkisindeki bir kirişte meydana gelen çökme (δo), pd yayılı yükü, ℓ kiriş hesap açıklığını, E kiriş
malzemesinin elastisite modülünü ve I kirişin eylemsizlik momentini göstermek üzere,
Hesap yükünün uzun ve kısa şerit tarafından taşınan kısımları (sırasıyla pl ve ps) aşağıdaki bağıntılarla hesaplanabilir:
pd  4s p d  4l
pl = ps = Yük büyük oranda kısa kenar doğrultusunda taşınıyor
4 4
 s + l 4
 s + l 4
Adem Doğangün
Döşemelerin Betonarme Hesapları
Eğilmeye göre:
Kesmeye göre:
Burulmaya göre:
Adem Doğangün
kısa kenar doğrultusu uzun kenar doğrultusu için
için yerleştirilen donatı yerleştirilen donatı (üstte)
(altta)
ss
hf
sl ss
sl
Döşemelerde kısa kenar doğrultusunda moment daha büyük olduğundan bu doğrultudaki donatı alt sıraya
konur. Böylece faydalı yükseklikten yararlanarak donatıdan tasarruf sağlanmış olur. Uzun kenar
doğrultusundaki donatı ise üst sıraya yerleştirilir.
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Betonarme-II_2
• Tek Doğrultuda Çalışan Kirişli Döşemeler
 Yapısal Çözümleme
 Donatı Detaylandırılması
Adem Doğangün
Teorik Uygulama
Ders Kitabı,
Referanslar ve/veya
Diğer Kaynaklar:

Adem Doğangün
Bir doğrultuda çalışan kirişli döşemeler (hurdi döşemeler)
Döşemenin mesneti kirişlerdir. Karşılıklı iki kenar kirişe

mesnetlenmişse döşeme bir doğrultuda çalışacak
l
l =
m >2
m => 2 ya da ≤ 2 s
s
Her durumda
Adem Doğangün
Balkonlar bir doğrultuda çalışmaktadır.
Yasser El Leathy http://yasserelleathy.com/rc-eng-yasser.html
Adem Doğangün
ℓs
ℓs/2 ℓs/2
2. Kirişli Döşemeler l
=
m >2 Bir doğrultuda çalışan kirişli döşemeler
s
Yüklenmeden önce Yüklendikten sonra

http://debug.pi.gr/default.aspx?ch=60
Sürekli tek doğrultuda çalışan döşeme

Yasser El Leathy
http://yasserelleathy.com/rc-eng-yasser.html
Adem Doğangün
Kesmeye göre hesap
=
Vcr 0,65 f ctd ⋅ b ⋅ d Vd < Vcr Adem Doğangün
Sürekli kiriş teorisiyle bir doğrultuda çalışan
kirişli döşemelerin yapısal çözümlemesi
Yandaki şekilde verilen βm katsayılarının kullanılabilmesi için, aşağıdaki koşullar

sağlanmalıdır:
a)Hareketli yükün kalıcı yüke oranı ikiden küçük olmalı
hareketli yük ( q )
<2
kalıcı yük ( g )
a)En az iki açıklık bulunmalı (bir açıklık varsa bu yöntem geçersiz kalmakta,
böyle bir durumla karşılaşılırsa, mesnet koşullarına bağlı olarak döşemenin
kısa kenar doğrultusunda açıklık ve mesnet momentleri belirlenebilir.
b)Bitişik döşeme açıklıklarından küçüğünün, büyüğüne oranı 0,8 ya da daha
büyük olmalı
 küçük
≥ 0,8
 büyük
Adem Doğangün
1
M= pd  2
βm
Açıklıkların eşit olmaması durumunda, mesnet momentinin belirlenmesinde komşu açıklıkların ortalaması
[ℓ=(ℓs1+ℓs2)/2] ve yüklerin ortalaması [pd=(pd1+pd2)/2] alınmaktadır. Duvarlara serbestçe oturan döşemelerde, bu
açıklık serbest açıklığa döşeme kalınlığı eklenerek belirlenmektedir. Bu değer serbest açıklığın 1,05 katından ve
akstan aksa olan açıklıktan büyük olamaz.
TS500 de kenar mesnetlerinde yapım düzeni nedeni ile serbestçe dönme önlenmişse, bu mesnette en az açıklık
donatısının yarısı kadar donatının üste bulundurulması öngörülmektedir. Diğer taraftan TS500-2000 de getirilen yeni
koşul gereği dış (kenar) mesnet için, değeri sıfır değil -pdℓ2/24 olan bir moment dikkate alınmaktadır. Açıklık
donatısının yarısı bu mesnete uzatılmışsa, çoğu zaman bu donatı yeterli olacaktır. Dolayısıyla ayrıca donatı
yerleştirmeye gerek kalmayacaktır
pd
1
β d p  2
ℓsn 
Md ≥ m (6.13)
 pd  sn 2
p d  2sn  M A = 24
MA =
24
Adem Doğangün
döşemelerin tasarım mesnet momentinin (Md) belirlenebilmesi için fark momentin hesabı
gereklidir. ΔM fark momenti; a (≤0,175 ℓ) mesnet genişliğini, V mesnet yüzündeki kesme
kuvvetini (bkz. bağıntı 6.5-6.7) göstermek üzere,
V ⋅a
∆M =
3
donatı hesabında kullanılacak tasarım mesnet momenti, aşağıdaki bağıntı ile belirlenebilir:
 1 2
− p
 14 d 
Md ≥
1
 p d  2 + ∆M
 β m
Mesnedin kiriş yerine duvar olması durumunda (Şekil 6.25), duvar ortasındaki mesnet
momentleri azaltılmadan hesaplarda kullanılmaktadır. Bu durum için tasarım momenti
aşağıdaki bağıntıyla belirlenecektir.
 1 2
− 14 p d 
Md ≥
1
 pd  2
 β m
Adem Doğangün
mesnet ek donatısı (gerekirse)
Çekme
ℓsn2 /5 ℓsn2 /4
donatısı
Kısa Kısa mesnet
ℓsn2 /4
donatısı
mesnet ℓsn2
donatısı
Dağıtma donatısı
Kısa mesnet
donatısı
mesnet ek donatısı
ℓsn1 /4
ℓsn1
Çekme
mesnet ek donatısı donatısı
ℓln
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
https://www.youtube.com/watch?v=ANhBeAEo67c
Betonarme-II_3
• Çift Doğrultuda Çalışan Kirişli Döşemeler
Adem Doğangün
Teorik Uygulama
Ders Kitabı,
Referanslar ve/veya
Diğer Kaynaklar:

Adem Doğangün
Yüklenmeden önce Yüklendikten sonra
Yasser El Leathy
İki doğrultuda çalışan kirişli döşemeler
l
m= ≤2
s
Vd Tasarım
kesme
d kuvveti
Vd ≤ Vcr = 0,65 f ctd b d
Adem Doğangün
Yaklaşık yöntemle iki doğrultuda çalışan kirişli döşemelerin yapısal çözümlemesi
ℓs /4
Kenar şerit
Kenar Kenar
ℓs ℓs /2 Orta ℓs
şerit şerit şerit
Orta şerit
ℓs /4
Kenar şerit
ℓl ℓl /4 ℓl /2 ℓl /4
ℓl
a) Uzun doğrultuda b) Kısa doğrultuda

moment hesabı için moment hesabı için
Adem Doğangün
Döşemenin dönmesinin mesnet tarafından (a) engellenmediği ve (b) engellendiği durum
θ1
θ 1=θ2
θ2
a) dönmenin engellenmediği ve momentin

sıfır kabul edildiği durum
θ1
Döşeme-kiriş kesiti
θ 1>θ2
θ2
b) dönmenin kiriş tarafından engellendiği

ve momentin sıfır olmadığı durum
Adem Doğangün
M = α ⋅ pd ⋅  sn 2
Adem Doğangün
Komşu iki döşeme için hesaplanan mesnet momentlerinden küçük olanının,
büyüğüne oranı 0,8 den küçük değilse donatı hesabında büyük moment dikkate
alınabilir. Bu oran 0,8 den küçükse momentler arasındaki farkın üçte birinin, kirişin
burulma rijitliği ile taşındığı kabul edilerek, diğer üçte ikisi döşemelere rijitlikleri ile
orantılı olarak dağıtılır.
ki
ri = ve r j = 1 − ri
ki + k j
∆M = M büyük − M küçük
2
− M i = M küçük + ri ∆M
3
2
− M j = M büyük − r j ∆M
3
bunlardan değeri büyük olanı (Mi>Mj ise Md=Mi,
aksi durumda Md=Mj) komşu iki döşemenin ortak
tasarım mesnet momenti olarak dikkate alınır.
Adem Doğangün
DÜZENLİ YERİNDE DÖKME BETONARME
BİNALAR İÇİN Binada kirişli plak döşeme
sistemi kullanıldığı durumda döşeme kalınlığı
en az 150 mm olmalıdır.
Adem Doğangün
Adem Doğangün
İki doğrultuda çalışan
döşemelerde donatı düzenlemesi
Adem Doğangün
Gömme balkon türü döşemeler
Yasser El Leathy
Gömme balkon türü döşemeler
Yasser El Leathy
Gömme balkon türü
döşemelerde donatı
yerleştirilmesi
Adem Doğangün
A B C
Özel durumlarda
Bir doğrultuda İki doğrultuda
Eğilme momentinin belirlenmesi çalışan çalışan döşeme
döşeme
-MB sağ
İki doğrultuda çalışan döşemenin B kenarındaki
- mesnet momenti (MB) hesaplanabilir.
+
pd
Bir doğrultuda çalışan döşeme bir ucu ankastre bir
ucu basit mesnetli gibi düşünülüp, bu sistem için
Ay verilen moment değerleri kullanılabilir.
ℓs By
1 2
M = − p 
+
- 8 d s
9
Md = pd  2s
128 Adem Doğangün
Özel durum
Eğilme momentinin değişimi
Yasser El Leathy
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Betonarme-II_4
• Kirişsiz Döşemeler
Adem Doğangün
Teorik Uygulama
Ders Kitabı,
Referanslar ve/veya
Diğer Kaynaklar:

Adem Doğangün
Kirişsiz döşemelerin kirişli döşemelere göre üstün tarafları:
• Mekanların etkin ve rahat kullanımını sağlar
• Isı ve ses yalıtımlarının daha iyidir
• Kalıp imalatı azdır
(a) Tablasız ve başlıksız
kirişsiz döşemeler • Kalıp, döşeme ve betonlama işçiliği daha basittir
(a) Tablalı kirişsiz döşemeler
Kirişsiz döşemelerin kirişli döşemelere göre zayıf tarafları:

• Zımbalama olasılığı yüksektir
• Deprem performansları kötüdür
• Daha fazla donatı ve beton alanı gerektirir
(c) Başlıklı kirişsiz • Perde duvar gibi yatay yük taşıyıcı elemanlara daha fazla
döşemeler gerek duyulur. Çünkü yüksekliğinin düşük olmasıyla net
kolon boyları fazla kaldığından katın rijitliği azalmaktadır.
(d) Tablalı ve başlıklı
Adem Doğangün
http://yasserelleathy.com/downloads/Design%20RC%20Structures/Eng%20Yasser%20El%20Leathy/22-
%20(Slabs)%20Flat%20Slabs%20(2016).pdf
≤
Kirişsiz döşemelerin Büyüklük Sembol
≥
Sınır değerler ve açıklamalar
boyut ve donatılara 180 mm Tablasız ve başlıksız kirişsiz

ℓn/30 döşemelerde
ilişkin sınırlar 140 mm
Tablalı kirişsiz döşemelerde
Döşeme kalınlığı hf ≥ ℓn/35
Yapısal çözümlenin TS500 de
200 mm
verilen yaklaşık yöntemlerle
ℓℓ / 30
yapılması durumunda
Kolon kesitinin şerit 300 mm
uzunluğu doğrultusundaki c1 ≥
boyutu aynı doğrultudaki eksen açıklığının yirmide birinden
Tabla kalınlığı to ≥ 0,5 hf

4 to (to : tabla kalınlığı)
Tablanın kolonun her iki
≥
tarafından uzunluğu Hesap yapılan doğrultudaki döşeme açıklığının altıda birinden
Net beton örtüsü cc ≥ 15 mm
Her iki doğrultudaki donatı oranı

Herbir doğrultudaki donatı
ρs ve ρl ≥ 0,0015 da bu koşulu sağlamalıdır. Sadece
oranı
birinin sağlaması yeterli değildir.
0,0040 S220 (BÇ-I) için

Her iki doğrultudaki donatı
ρs+ρl ≥ 0,0035 S420 (BÇ-III) için
oranları toplamı
0,0035 S500 (BÇ-IV) için
Kısa doğrultusunda 1,5 hf..
ss ≤
yerleştirilen donatının aralığı 200 mm
Uzun doğrultusunda 1,5 hf..

sl ≤
yerleştirilen donatının aralığı 250 mm
Adem Doğangün
Photo: Olga Soboleva/Vanguard Propertie
http://www.sfgate.com/realestate/walkthrough/article/South-Beach-penthouse-atop-old-fruit-factory-4165301.php#photo-3974600
Kirişsiz Döşemeler
Deprem Yönetmeliğinde, « Sadece kirişsiz döşemeleri içeren taşıyıcı

sistemlerde, deprem etkilerinin tamamı betonarme binalarda süneklik
düzeyi yüksek bağ kirişli (boşluklu) ve/veya boşluksuz perdeler veya
süneklik düzeyi sınırlı boşluksuz perdeler tarafından karşılanacaktır»
denilmektedir.
Kirişsiz döşemeli binalarda döşemeden perdeye veya perde koluna kuvvetli

doğrultuda aktarılacak deprem kuvveti, kat seviyesinin alt ve üst kesitlerinde oluşan
ve deprem etkilerinin Dayanım Fazlalığı Katsayısı D gözönüne alınarak hesaplanan
DVd perde kesme kuvvetlerinin farkı olarak hesaplanacaktır.
Adem Doğangün
Kirişsiz döşemelerin Moment Katsayıları Yöntemiyle yapısal
çözümlemesi
Bu yöntemin kullanılabilmesi için; aşağıda verilen koşulların sağlanması gerekmektedir:
(1)Her iki doğrultuda en az üç açıklık bulunmalıdır. Bu durumda yapının kat planında en az
3 x 3 açıklık bulunmak zorundadır. Eğer bir doğrultudaki açıklık sayısı üçten daha az ise,
bu yöntemle hesaplanan iç mesnet momentleri çok büyük olmaktadır6.12.
(2)Döşemeler kare ya da dikdörtgen olmalı ve uzun kenarının kısa kenarına oranı 2 den
büyük olmamalıdır. Bu oran ikiden daha büyük olursa, bir doğrultudaki döşeme
davranışı daha etkili olmaktadır.
(3)Herhangi bir doğrultudaki bitişik döşemelerinin açıklıkları arasındaki fark, büyük
açıklığın %33’ünden fazla olmamalıdır.
(4)Hareketli yükün (q) kalıcı yüke (g) oranı 2 den büyük olmamalıdır.
(5)Kolon akslarında fazla sapma olmamalı. Herhangi bir kolonun çerçeve aksına göre
dışmerkezliği, moment hesaplanan doğrultudaki açıklığın %10 undan fazla olmamalıdır.
(6)Tüm yükler düzgün yayılı düşey yük olmalıdır.
Adem Doğangün
Kirişsiz döşemelerin Moment
Katsayıları Yöntemiyle
hesabı aşağıda adım adım
açıklanmaktadır:
1.adım: Döşemeler kolon ve

orta şeritlere ayrılmaktadır.
Adem Doğangün
2.adım: Toplam statik momentin (Mo ) hesaplanması:
pd ⋅  2 ⋅  2n
Mo =
8
Adem Doğangün
3.adım: Açıklık ve mesnet momentlerinin Mo bağlı olarak belirlenmesi:
•••
•
Kenar açıklık İç açıklık Kenar açıklık
kolon
0,70 Mo
0,65 Mo 0,70 Mo
0,30 Mo
0,30 Mo
- - - - -
••• -
+ + • +
kolona
oturan 0,50 Mo 0,35 Mo 0,50 Mo
mesnet
Döşemenin kolonlara mesnetlenmesi durumu için mesnet ve açıklık momentleri
Adem Doğangün
3.adım: Açıklık ve mesnet momentlerinin Mo bağlı olarak belirlenmesi:
•••
Kenar açıklık İç açıklık • Kenar açıklık
perde
0,65 Mo 0,70 Mo
0,65 Mo
0,30 Mo
- - - ••• - -
+ + • +
0,35 Mo 0,35 Mo 0,50 Mo
Döşeme kenarının perde duvara saplanması durumu için mesnet ve açıklık momentleri
•••
Kenar açıklık İç açıklık • Kenar açıklık
duvar
0,75 Mo
0,65 Mo 0,70 Mo
0,30 Mo
Kenar açıklık - - - ••• - -

duvara + +
0,35 Mo
• +
oturan 0,50 Mo
0,63 Mo
dış mesnet
Döşemenin duvara oturması durumu için mesnet ve açıklık momentleri

Adem Doğangün
4.adım: Mesnet ve açıklık momentlerinin kolon ve orta şeritlere dağıtılması:
• Açıklık momentinin % 60’ı kolon, %40’ı ise orta şeritine verilmektedir.

• İç mesnetlerde yukarıda hesaplanan toplam mesnet momentinin %75’i kolon
şeridine, %25’i orta şeride aktarılmaktadır.
• Dış (kenar) mesnetlerde çözüm yapılan doğrultuya dik çevre kirişi yoksa, dış
mesnet momentinin tamamı kolon şeridine, çevre kirişi varsa (Şekil 6.42) toplam
mesnet momentinin %75’i kolon şeridine, %25’i ise orta şeride aktarılmaktadır.
Çevre kirişi
Kenar açıklık İç açıklık
Adem Doğangün
[0,70 Mo]
[0,70 Mo]
4.adım: Mesnet ve açıklık [0,65 Mo]
[0,30 Mo] [0,30 Mo]

momentlerinin kolon ve
orta şeritlere dağıtılması: - Kenar açıklık - - İç açıklık - •••
- Kenar açıklık
-
+ + • +
[0,50 Mo] [0,35 Mo] [0,50 Mo]
(a) Kolon ve orta şeride dağıtılacak mesnet ve açıklık momentleri
0,75·[0,70 Mo]
0,75·[0,70 Mo]
0,75·[0,30 Mo ] 0,75·[0,65 Mo] 0,75·[0,30 Mo ]
ya da [0,30 Mo ] ya da [0,30 Mo ]
- Kenar açıklık - - İç açıklık - •••

- Kenar açıklık
-
+ + • +
0,60·[0,50 Mo] 0,60·[0,35 Mo] 0,60·[0,50 Mo]
(b) Momentlerin kolon şeridine dağıtılması
0,25·[0,70 Mo]
0,25·[0,70 Mo]
0,25·[0,30 Mo ] 0,25·[0,65 Mo] 0,25·[0,30 Mo]
ya da sıfır ya da sıfır
- Kenar açıklık - - İç açıklık - •••

- Kenar açıklık
-
+ + • +
0,40·[0,50 Mo] 0,40·[0,35 Mo] 0,40·[0,50 Mo]
(c) Momentlerin orta şeride dağıtılması Adem Doğangün

Kirişiz döşemelerin kolon şeritlerinde ve orta şeritlerde Şekil 7.17’de verilen donatı
kurallarına uyulacaktır. Kolon şeritleri boyunca döşeme alt donatısında azaltma
yapılmayacak, zımbalamanın kritik olduğu bölgelerde döşeme üst ve alt donatısında
bindirmeli ek yapılmayacaktır.
Adem Doğangün
Zımbalama Kirişsiz döşemelerin enbüyük sorunu:
kırılma
yüzeyi
Kirişli döşeme,
Adem Doğangün
http://yasserelleathy.com/downloads/Design%20R
C%20Structures/Eng%20Yasser%20El%20Leathy/2
2-%20(Slabs)%20Flat%20Slabs%20(2016).pdf
https://www.nexus.globalquakemodel.org/gem-building-taxonomy/overview/glossary/cast-in-place-beamless-reinforced-concrete-floor--fc1
https://www.quora.com/Civil-Engineers-Mushroom-Flat-Slabs
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lagerhaus_Giesshuebel_09_11.jpg
27
Zımbalama önlemi
İstanbul Kartal Adliye Binası İnşaatı

http://www.sanalsantiye.com/insaat-sozluk/724-zimbalama-kuvveti-nedir-nasil-hesaplanir.html
http://civildigital.com/wp-content/uploads/2014/07/Flat-
Slab-Failure-due-to-Punching-shear.jpg
Punching shear strength of reinforced concrete flat slabs
subjected to fire on their tension sides
Progressive collapse of Tropicana Casino parking garage due to punching of flat slab
[3].
Döşeme:
Zımbalama hasarı
http://www.sanalsantiye.com/insaat-sozluk/724-zimbalama-kuvveti-nedir-nasil-hesaplanir.html
30
https://nees.org/warehouse/experiment/3290/project/983
http://civildigital.com/wp-content/uploads/2014/07/Flat-
Slab-Failure-due-to-Punching-shear.jpg
Döşeme:
Zımbalama hasarı
Ngo D T, Punching shear resistance of high-strength concrete slabs,Electronic Journal of Structural 33

Engineering, Vol. 1, No.1 (2001) 2-14
Döşeme:
Zımbalama hasarı
Bullocks Department Store. Punching shear failure was also observed. One column remains standing and the groove on the
34
column shows where the second story would have been. Photo Credit: E.V. Leyendecker, U.S. Geological Survey.
Döşeme:
Zımbalama hasarı
Adem Doğangün
Döşeme:
Zımbalama hasarı
36
Adem Doğangün
Döşeme:
Zımbalama
hasarı
37
Adem Doğangün
Döşeme:
Zımbalama hasarı
Adem Doğangün
http://www.concreteconstruction.net/photos/defining-concrete-repair-parking-plaza-
slab-strengthening
slab-strengthening
slab-strengthening
http://www.ancon.co.uk/whats-new/punching-shear-reinforcement-technical-support-services
http://www.truweldstudwelding.com/psrtechsheet.html
Kirişsiz döşemeler için zımbalama donatısı
Zımbalama önlemi
45
Zımbalama etkisinin tamamen beton ile Zımbalama önlemi
karşılanmasına çalışılmalı zımbalama
donatısı kullanmaktan kaçınılmalıdır.
46
Zımbalama önlemi
47
Kirişsiz döşemelerde ve kirişsiz plak temellerde zımbalama kontrolü, sonlu eleman modeli
çözümünden elde edilen ve düşey yüklerle beraber Dayanım Fazlalığı Katsayısı D ile
büyütülmüş olan deprem etkileri altında oluşan düşey doğrultudaki kayma gerilmesi esas
alınarak yapılabilir.
Sonlu eleman çözümünden elde edilen kayma gerilmesi değeri için döşeme veya temel etkili
yüksekliği d olmak üzere, Denk.(7.27)’de verilen koşul sağlanacaktır.
Burada νpd birim genişlikte hesaplanan kesme kuvvetidir. Tasarıma esas τpd
değeri, kolon veya perde yüzünden d / 2 mesafede hesaplanacaktır.
Adem Doğangün
Kirişsiz plak sistemlerdeki döşeme-kolon birleşimlerinde, düşey yüklerle beraber
Dayanım Fazlalığı Katsayısı D ile büyütülmüş olan deprem etkileri altında kolona kat
seviyesinde gözönüne alınan doğrultuda aktarılan toplam eğilme momentinin γf
katsayısı ile çarpılmasından elde edilen değerin eğilme donatısı ile, 1− γf katsayısı ile
çarpılmasından elde edilen değerin ise zımbalama (kayma) gerilmeleri yoluyla
aktarıldığı kabulü ve döşemedeki kayma gerilmelerinin yükleme doğrultusunda
zımbalama çevresinin geometrik merkezine göre doğrusal olarak değiştiği kabulü ile
döşemeye zımbalama çevresi ( up ) boyunca etki eden kayma gerilmelerinin
idealleştirilmiş dağılımı hesaplanabilir. Bu hesaptan elde edilen en yüksek kayma
gerilmesi değeri, tasarıma esas τpd değeri olarak, döşemenin zımbalama
kontrolünde kullanılabilir.
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Zımbalama donatıları, kolon veya perde yüzeyinden itibaren döşeme veya radye kalınlığının en az dört katı
kadar bir mesafeden az olmamak üzere, zımbalama donatısının sona erdiği kesitten d / 2 mesafede hesaplanan
kayma gerilmesinin fctd / 2 değerine düştüğü bölgeye kadar devam ettirilecektir.
Adem Doğangün
Zımbalama Kirişsiz döşemelerin enbüyük sorunu:
Zımbalama dayanımını ve kirişsiz döşeme birleşim

kırılma bölgelerinin davranışını etkileyen başlıca
yüzeyi parametreler:
1) Zımbalama kuvvetlerinin büyüklüğü

2) Döşeme kalınlığı
3) Kolon enkesit boyutları
4) Kolonunu üst ucunda başlık/tabla durumu
5) Beton kalitesi
6) Kesme (düşey /eğik) donatılarının varlığı ve miktarı
7) Boyuna donatılarının oranı
Zımbalama denetimi: Düşey yüklere göre:

Vpr ≥ Vpd→ V pr =γ ⋅ f ctd ⋅ u p ⋅ d ≥ V pd = Fd − Fa
Adem Doğangün
N1
Zımbalamaya göre hesap:
d çatlak hf
45o
1.adım: Zımbalama çevresinin belirlenmesi: d/2
d Ap:zımbalama alanı
N2
Zımbalama çevresi (up); orta kolon kesitinin kare ya da
dikdörtgen olması durumunda, aşağıdaki bağıntıyla h
hesaplanabilir:
u p = 2 (b1 + b2 ) b2=b+d
d/2
d0
b
d/2
Adı geçen çevre, kolonun dairesel olması durumunda, R=d0 +d
b1=h+d
do kolon çapını göstermek üzere,
up:zımbalama çevresi
(a) Dikdörtgen ve dairesel kesitli orta kolonlar
u p π ( do + d )
=
h h
b2=b+d b2=b+d/2
b b
d/2 d/2
b1=h+d/2 b1=h+d/2
(b) Kenar kolon (c) Köşe kolon Adem Doğangün

1.adım: Zımbalama çevresinin belirlenmesi: ≤ 0,4 ℓ1
hf≥(bkz.Tablo.6.6)
t0 ≥hf / 2
Tabla ve başlıkları istediğin boyutlarda yapamazsınız d /2
tabla
≥ ℓ1/ 20 ≥ ℓ1/ 6
≥300 mm ≥4 t0
ℓ1
(a)Tablasız-başlıksız (b)Tablalı
≤ 0,4ℓ1
d /2
başlık
≤ ℓ1/10
≤ ℓ1/10
ℓ1
(c) Başlıklı ( d)Tablalı başlıklı
Adem Doğangün
1.adım: Zımbalama çevresinin belirlenmesi:
Döşeme
45˚ 45˚
90o
kolon Etkin kolon
başlığı başlığı
Başlık d/2
Zımbalama çevresinde dikkate alınan etkin başlık boyutu
Adem Doğangün
1.adım: Zımbalama çevresinin belirlenmesi:
Zımbalama çevresinde dikkate alınacak boşluklar
d/2 d/2 d/2
d/2 d/2 d/2
Zımbalama çevresi için karşılaşılabilecek özel durumlar zımbalama çevresi
a1
a1 ≤h/2
a1 ≤3b d/
2
d/2 d/
b 2 d/
d/2 h 2
(a) Basık dikdörtgen kolon ya da perde (c) içbükey

çevreli kolon kesiti
Kenar ve köşede bulunan dairesel kolonlar için zımbalama çevresi
Serbest kenar Serbest köşe
d/2 d/2
d/2
d/2
(a) küçük olanı zımbalama (b) küçük olanı zımbalama

çevresi olarak alınır çevresi olarak alınır
Adem Doğangün
2. adım: Zımbalama çevresi içinde kalan döşeme yükleri toplamının (Fa) belirlenmesi:
Fa = p d b1b2=Fa pd π ( d0 + d )2 / 4
3. adım: Tasarım eksenel yükünün (Fd) belirlenmesi:
Fd = N 2 − N1
Kolon yüklerinin bilinmemesi halinde, döşeme hesap yüküne ve döşemeden kolona yük aktarımında etkili olan alana (Ak)
bağlı olarak, bu yük
Fd = p d Ak Zımbalama çevresi
Adem Doğangün
4. adım: Tasarım zımbalama kuvvetinin (Vpd) belirlenmesi:
V pd = Fd − Fa
5. adım: γ katsayısının belirlenmesi:
Bu katsayı eğilme etkisini yansıtan ve zımbalama dayanımını
azaltan bir katsayı olup birden büyük olamaz ( γ ≤ 1,0).
M 0 ,07 ( p g + 0 ,5 pq ) 2 ⋅  2n − p'g '2 ( 'n )2 

 
Burada p’g, ℓ’2,ve ℓ’n, komşu açıklıklardan kısa olanına ait değerleri göstermektedir.
1 1
γ= γ=
ex + e y 2e
1 + 1,5 1+
b1b2 d0 + d
Adem Doğangün
Vd (1 − M d ) x1
τ max = +
Ac Jc
Vd (1 − M d ) x1
τ min = −
Ac Jc
2b13 b1d 3
Jc = [ − (2b1 + b2 ) x 22 ]d +
3 6
b12
x2 =
(2b1 + b2 )
Bu durumda TS500’e göre γ katsayısı, yukarıda belirtilen orta kolonların dışındaki kolonlar
için,
1
γ=
e
1+η up d
Wm
1
η= Jc
b2 Wm =
1+ x2
b1
Adem Doğangün
6. adım: Zımbalama dayanımının (Vpr) belirlenmesi:
V pr =γ ⋅ f ctd ⋅ u p ⋅ d
7. adım: Denetim yapılması:
Vpr ≥ Vpd→ V pr =γ ⋅ f ctd ⋅ u p ⋅ d ≥ V pd = Fd − Fa
Bu denetimin sağlanamaması durumunda uygulanabilecek çözümler:
1) Döşeme kalınlığını artırmak,

2) Kolon boyutlarını artırmak
3) Beton kalitesini artırmak
4) Zımbalama donatısı kullanmak
Adem Doğangün
Betonarme-II_5
• Dişli Döşemeler
Adem Doğangün
Teorik Uygulama
6 Kirişler için yönetmelik koşulları, kiriş davranışlarının ve hasarlarının yorumlanması Problem çözümü
7 Kolonlar için yönetmelik koşulları, kalın ve narin kolon davranışları, kolon hasarları
Ders Kitabı,
Referanslar ve/veya
Diğer Kaynaklar:

Adem Doğangün
B
Dişli Döşemeler
Serbest açıklıkları 700 mm yi geçmeyecek Yastık kirişi
biçimde düzenlenmiş dişlerden ve ince bir
Döşeme tablası
tabladan oluşan döşemeler dişli döşeme
Asal diş
olarak adlandırılmaktadır
Asal diş
Enine diş
B-B Kesiti
Enine diş
Dişlerin hem görünen

kısımları hem de kökleri
Asal diş
A A
sağlam olmalıdır.
Yastık kirişi
http://www.cifciler.com/portfolio.html
Dişlerin kökü
Yastık
kirişi
http://www.instyle.com.tr/daha-guzel-disler-icin-5-oneri-7804
taşıyıcı olmayan
dolgu malzemesi
A-A Kesiti
Şekil 6.66. Dişli döşemelerde taşıyıcı olan ve olmayan elemanlar
Adem Doğangün
Dişli Döşemeler
Dişli döşemeye sahip bir sistem

tasarlamışsanız, dişlerin kökleriyle birlikte
sağlam olması yetmez, taşıyıcı kemik
sisteminin ve çene kemik sisteminizin yük
aktarmasını gerçekleştirecek şekilde
sağlam olması gerekmektedir. Bu bağlamda
dişli döşemelerin düşey taşıyıcılara
bağlantısı ve düşey taşıyıcıların kendileri de
yeterince sağlam olmalıdır.
Döşemeler için sağlamlığın teknik ifadesi esas olarak yeterli

dayanıma ve yeterli rijitliğe sahip olması ifade edilmektedir.
Yeterince sünek olması da ayrıca etkilerin azaltılması için
gerekli olacaktır.
http://ofpof.com/keyif/yok-artik-dedirten-14-muhendislik-hatasi
http://mulpix.com/post/1163756627389586311.html
Metropol Parasol in Seville, Spain. ©2012 Jurgen Mayer Architects
https://architecturefarm.wordpress.com/2015/06/25/punching-shear/
https://architecturefarm.wordpress.com/tag/nervi/
Dişli Döşemeler Serbest açıklıkları 700 mm yi geçmeyecek biçimde düzenlenmiş dişlerden ve ince
bir tabladan oluşan döşemeler dişli döşeme olarak adlandırılmaktadır
Dişli döşemelerin yukarıda belirtilen üstünlüklerinin yanında, kirişli döşemelere göre zayıf
tarafları da bulunmaktadır. En önemli zayıf tarafı özellikle asmolen olması halinde deprem
davranışlarının, kirişli döşemelere göre daha kötü olmasıdır.
Dişli döşemelerde dolgu malzemesi kullanmanın;

• kalıp maliyetini azaltmak,
• ısı ve ses yalıtımını artırmak (ses konusunda literatürde bir birlik yok),
• düz bir tavan elde edilmesini sağlamak,
• sıva masraflarını azaltmak,
• toz tutan köşeleri ortadan kaldırmak,
gibi üstünlüklerinin yanında,
• deprem açısından son derece kötü bir davranış göstermek (Şekil 6.65),
• dolgu malzemesi nedeniyle ek masraf gerektirmek,
• döşeme ağırlığını artırmak,
• döşemede kullanılacak donatı miktarını artırmak, Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Depremde en çok sorun çıkaran: Asmolen Döşemeler
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
https://www.haberler.com/yigma-tuglali-binalar-depreme-daha-dayanikli-8705269-haberi/
Dişli Döşemeler
17 Ağustos 1999 Kocaeli depreminde hasar görmüş bir asmolen döşeme6. 15

Dişli Döşemeler
Adem Doğangün
Dişli Döşemeler
Adem Doğangün
Dişli Döşemeler Bir doğrultuda dişli döşemeler
Dişli döşemelerde dişleri döşemenin

uzun kenarına paralel seçmek, tekil
yüklerin kısa kirişlere aktarılması
açısından, daha uygundur. Ancak, bir kat
planında döşeme gözlerinin uzun
kenarlarına bağlı olarak dişlerin yönünü
farklı farklı seçmek de pek istenen
durum değildir. Bu durumda
döşemedeki dişlerin sürekliliği
kesilmektedir. Bu nedenle bir kat
planında asal dişleri mümkün olduğu
kadar uzun doğrultuda yerleştirmeye ve
komşu döşemelerdeki dişleri de aynı
yönde seçmeye gayret göstermek
gerekmektedir.
Adem Doğangün
Dişli Döşemeler
Adem Doğangün
Dişli Döşemeler
∆ M = Vd a / 3
Bir doğrultuda çalışan dişli döşemelerin Sürekli Kiriş Teorisiyle yapısal çözümlemesi
Sürekli kiriş teorisi bir doğrultuda çalışan döşemelerde daha ayrıntılı olarak verilmişti. Aynı kiriş teorisiyle dişli
döşemelerin çözümü de yapılabilmektedir.
Adem Doğangün
Dişli Döşemeler Bir doğrultuda çalışan dişli döşemelerde boyut ve donatılara ilişkin koşullar ve tasarım akış diyagramı
düşey yüklerden oluşan kesme kuvvetleri ile birlikte plak düzlemi içindeki deprem kuvvetlerinin güvenle
aktarılmasını sağlamak üzere, dişlerle plak arasında kesme kuvveti bağlantılarının yapılması ve bu
bağlantıların yeterli olduğu hesapla gösterilecektir..
Adem Doğangün
Dişli Döşemeler
Adem Doğangün
Dişli Döşemeler
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Dişli Döşemeler
İki doğrultuda çalışan dişli döşemeler

(Kaset döşemeler)
Adem Doğangün
Dişli Döşemeler
İki doğrultuda çalışan dişli döşemeler

(Kaset döşemeler)
Adem Doğangün
Dişli Döşemeler
Kaset döşeme bir açıklıklı ise ya da döşemenin mesnetlenmesinde dönme engellenemiyorsa tasarım daha kolay
olmaktadır. Bu şekildeki bir kaset döşemenin kısa ve uzun kenar doğrultularındaki açıklık momentleri, χ Tablo 6.3
den alınan kısa kenar doğrultusundaki yük dağıtma katsayısını göstermek üzere, sırasıyla,
Dişli Döşemeler İki doğrultuda çalışan dişli döşemeler
Adem Doğangün
Dişli Döşemeler İki doğrultuda çalışan dişli döşemeler
İki doğrultuda dişli döşemelerin yapısal çözümlemesi
Döşeme mesnetlerinde kirişlerin bulunması ve bunların serbestçe dönmesinin engellemesi durumunda,

TS500 de iki doğrultuda çalışan kirişli döşemeler için verilen yaklaşık yöntem kullanılabilir. Bu yöntemin
kullanılması halinde U.Ersoy Tablo 6.4 de açıklık momentleri için verilen katsayıların %30 artırılmasını
önermektedir6.1.
Adem Doğangün
Dişli Döşemeler
Döşeme mesnetlerinde kiriş bulunmaması (dişler bulunabilir) durumunda zımbalama dayanımı için kolonun
başlık bölgesinde döşemede boşluk bırakılmayarak dolu bir kısım bırakılmaktadır. Bu durumda döşeme
tablalı kirişsiz döşemeye benzetebilir. Bu şekilde düzenlenmiş kaset döşemelerin yapısal çözümlemesi için
de, kirişsiz döşemeler için verilen yaklaşık yöntemler kullanılabilir6.6. Ancak yaklaşık yöntemin
kullanılabilmesi için verilen koşulları kaset döşemeler de sağlamalıdır.
Adem Doğangün
6.4.2.3. Sayısal uygulama
10 m
30,6 m
10 m
10 m
3,9 m
2,25 m 10 m 10 m 10 m
30,6 m
2,25 m 3,9 m
0,5m
200 mm 700 mm
600 mm 600 mm
500 mm
Orta kısımdan alınan kesit Adem Doğangün

Kolon Şeridi Diş Açılımı
50 mm 50 mm 50 mm 50 mm
9,4 m 9,4 m
2 ø 14
2 ø 14
4 ø 14
4 ø 14
Kolon Şeridi Mesnet Açılımı
11 ø 14 24 ø 14 11 ø 14
Orta Şerit Diş Açılımı
250 mm 250 mm
50 mm 50 mm 50 mm 50 mm
0,54 m 0,54 m
300 mm 300 mm 300 mm
1 ø 14
1 ø 14
2 ø 14
2 ø 14
Orta Şerit Mesnet Açılımı

Adem Doğangün
https://www.youtube.com/watch?v=5GIFwTqmWIU
Adem Doğangün
Betonarme-II_6
• Kiriş ve Birleşim Bölgeleri
 Yönetmelik koşulları
 Kiriş ve birleşim bölgesi davranışları
 Yapısal Analizler
 Hasarlarının yorumlanması
1
Adem Doğangün
Teorik Uygulama
Ders Kitabı,
Referanslar ve/veya
Diğer Kaynaklar:
Kirişlere Yük Aktarımı
Sürekli kenar
Boşta uç
Süreksiz kenar
60o 60o 60o 60o 45o 60o 60o

45o 45o 45o 45o 45o
45o 45o 45o

60o 60o 60o
45o 45o 60o 45o 45o
Mesnet koşullarına göre döşemelerden kirişlere yük aktarımı7.1

Balkon / çıkmanın
ucundaki uç kirişi
Uç kirişinden dolayı konsol kirişe

etkiyecek tekil yük
Uç kirişi
Uç kirişini de taşıyan konsol kiriş
Adem Doğangün
Yam
uk
yük
pd  sn
ünifo
rm
hale
dönü
ştürü
3m 2 − 1
ℓℓ ℓℓ lüyor
ℓℓn
6m 2
s 1
p  
2 d s m= 
s
1 pd = 1,4 g + 1,6q
p 
2 d s
Not: Bu şekilde kirişlere yük aktarımının kabul
edilebilmesi için döşeme kenar oranı m (=ℓℓ/ℓs)
s nin
Üçgen yük üniform hale 1< m ≤ 2
dönüştürülüyor olması gerekmektedir.
1 pd : döşeme tasarım yükü

p  ℓℓ : döşemenin uzun kenar açıklığı
3 d sn ℓℓn : döşemenin uzun kenar serbest açıklığı
ℓs: döşemenin kısa kenar açıklığı
ℓsn: döşemenin kısa kenar serbest açıklığı
 sn
Adem Doğangün
http://www.buildinghow.com/en-us/Products/Books/Volume-A/The-structural-frame/Structural-frame-
elements/Beams
Saplama kiriş durumunda yük aktarımı

Adem Doğangün
3,25 m 3,50 m 4,50 m

BD1
DD1 D1
4,00m
BD2
D2
D3
1,50 m
D4 D5 D6
3,25 m
D7 D8 D9
3,25 m
BD3 BD4 BD5

1,50 m
5,25 m 1,5 m 3.25 m

Fotoğraf: Necati Şahin, 2011 Van Depremi 10
http://engineeringfeed.com/beam-function-beams
hf hf
hk hk hk
(a) (b) (c)

bw bw bw
Balkon/çıkma
hf hk
hf
hk
hf hf hf
hk
bw bw (e)
(d)
bw (f)
Adem Doğangün
KİRİŞ YÜKSEKLİĞİNE BAĞLI OLARAK KİRİŞ TASARIMI VE DONATILMASI
hf
hk
≤ 30 cm
≤ 60 cm
hk 300 mm
hk < 
hk 3 ⋅ h f
bw Analizde döşeme elemanları ile

beraber modellenecek, kiriş gibi
donatılacak, ancak çerçeve kirişi
300 mm  n / 4 olarak kabul edilmeyecektir
hk ≥  ve hk ≤ 
3 ⋅ h f 3,5 ⋅ bw
bw
Kiriş tanımına uygun olarak modellenip

 n / 4 donatılacak çerçeve kiriş elemanı
hk > 
3,5 ⋅ bw
Yüksekliği büyük kirişlerde gövde
donatısı ve çiroz donatısı yerleştirmek
zorunlu
Adem Doğangün
Sehim hesabını zorunlu olmaktan çıkaran kiriş yükseklikleri
Kolon Bu koşul, kirişli döşemeli sistemlerde sorun

olmasa da, dişli döşemeli özellikle de
h f + kolonun kirişe dik boyutu
genişliği
asmolen döşemeli sistemlerde yastık kirişleri
bw ≥ 250 mm bw ≤ 
için kritik olabilir.
;
h f + perdenin kirişe dik boyutu
hk
Not: kolon genişliği kiriş genişliği
doğrultusunda kolonun kısa ya da uzun
bw kenarı olabilir.
bw ≤ kiriş yüksekliği + kolon genişliği

Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Kirişlerin Yapısal Çözümlemesi
Hesap adımları:
1.adım: Eylemsizlik (atalet) momentlerinin hesaplanması:
2.adım: Redörlerin belirlenmesi:
Brüt beton alanı ile hesaplanan eleman eylemsizlik

momentinin, eleman uzunluğuna bölünmesi suretiyle
(R=I/ℓ) o elemanın redörü belirlenmektedir. Redörü büyük
olan eleman bir anlamda rijitliği daha büyük olacağından,
birleşimdeki diğer elemanlara göre daha büyük moment
alacaktır.
Adem Doğangün
3.adım: Dağıtma katsayılarının hesaplanması:
Adem Doğangün
4.adım: Ankastrelik mesnet momentleri ve açıklık momentinin belirlenmesi:
Bu momentler, yük katsayıları ile

çarpılmış hem kalıcı (1,4g) hem
de toplam yük (pd) için her bir
açıklık için ayrı ayrı
belirlenmektedir. İki ucu ankastre
olan ve düzgün 1,4g ve pd yayılı
yükü etkisindeki bir kirişte
ankastrelik mesnet momentleri ve
açıklık momenti Şekil 7.26 daki
gibi hesaplanabilir. Ankastrelik
mesnet momenti açıklığın sol
ucunda (+) işaretli, sağ ucunda ise
(-) işaretli olarak kullanılır.
Açıklık momenti ise daima (+)
olarak kullanılır.
Adem Doğangün
4.adım: Ankastrelik mesnet momentleri ve açıklık momentinin belirlenmesi:
Kalıcı yük dikkate alınarak ankastrelik mesnet momentleri
Adem Doğangün
5. adım: Momentlerin dağıtılması:
Dikkate alınan üç açıklıklı sistem için dağıtılan momentler

aşağıdaki bağıntılar yardımıyla belirlenebilir. Bu bağıntılardaki 0,5
katsayısı BİRO Yönteminde dikkate alınan taşıma katsayısıdır.
Bağıntıdaki (−) işareti ise momentin bir düğüm noktasından
diğerine taşınırken ters işaretli olarak gittiğini göstermektedir.
(+b2−c1) ifadesi ise çapraz olarak alınan kalıcı yük momenti ve
toplam yük momentinin cebirsel toplamını göstermektedir. Bu
işlem ℓ1 açıklığında toplam yük, ℓ2 açıklığında ise kalıcı yükün
bulunduğu durumu yansıtmaktadır.
e1 =−0,5 ⋅ ( +b2 − c1 ) ⋅ a2 e4 = −0,5 ⋅ (+b3 − c 2 ) ⋅ a 4

e2 = −0,5 ⋅ (+c1 − 0,0) ⋅ a1 e5 = −0,5 ⋅ (−b2 + c3 ) ⋅ a5
e3 = −0,5 ⋅ (−b1 + c 2 ) ⋅ a3 e6 = −0,5 ⋅ (−c3 + 0,0) ⋅ a 6

Adem Doğangün
6. adım: Momentlerin toplanması ve dengelenmesi:
Dağıtılan momentler ile toplam yük için bulunan ankastrelik momentleri cebirsel olarak toplanır ve dengelenir.
Momentlerin dengelenmesi ise aşağıdaki bağıntılar yardımıyla belirlenebilir: Bu bağıntılardaki ±g nin işareti
dengelenmemiş momentin mutlak değerce küçülmesini sağlayacak (+) ya da (-) işareti kullanılır. Diğer bir deyişle g
nin işareti, düğüm noktasının sağındaki ve solundaki f değerlerinden mutlak değerce küçük olanının işaretini
almaktadır.
Adem Doğangün
7.adım: Maksimum mesnet ve açıklık momentlerinin belirlenmesi:
Maksimum mesnet momentleri, aşağıdaki bağıntılar yardımıyla belirlenebilir: Burada f ya da g işaretiyle toplama
katılmaktadır. Yani f1=+25 ve g1=−40 ise h1=25−40= −15 olmaktadır.
Maksimum açıklık momenti; M=pdℓ2/24 bağıntısıyla belirlenen moment ve açıklığa dağıtılan momentlerin cebirsel
toplamı olarak hesaplanır. Dikkate alınan sistem için açıklık momentleri aşağıdaki bağıntılar yardımıyla belirlenebilir.
Dağıtılan momentlerin işaretine karar verirken pd den dolayı mesnetteki ankastrelik momentinin (c nin) işareti ile taşınan
momentin (e nin) işareti aynı ise açıklığa katkı yapan moment (+), aynı işaretli değilse (−) alınır.
Adem Doğangün
9. adım: Kolon uç momentlerinin belirlenmesi:
Bir düğüm noktasında denge gereği kiriş uç momenti farkının

kolon uç momentlerince dengelenmesi gerekmektedir.
Kolonlara gelen momentler kirişlere benzer olarak belirlenen
kolonların redörleri oranında değişmektedir. Redörlere bağlı
olarak kolonlar için de dağıtma katsayıları hesaplanmakta ve
dengelenmeyen kiriş uç momentleri dağıtma katsayılarına bağlı
olarak kolonlara paylaştırılmaktadır.
Adem Doğangün
dağıtma
a1 a2 a3 a4 a5 a6
katsayıları
+b1 -b1 +b2 -b2 +b3 -b3 ankastrelik
momenti(g)
+c1 d1 -c1 +c2 d2 -c2 +c3 d3 -c3 ankastrelik
momenti(pd)
dağıtılan
e1 e2 e4 e3 e6 e5
moment
katsayıları
f1 f2 f3 f4 f5 f6 toplama
g1 g2 g3 g4 g5 g6 dengeleme
h1 h2 h3 h4 h5 h6 maks.mesn
momenti
maks.açık.
i1 i2 i3 momenti
Adem Doğangün
Kolon-kiriş
birleşim bölgesi
BİRLEŞİM BÖLGELERİ
Kolon-döşeme
birleşim bölgesi
Perde-döşeme
birleşim bölgesi
Perde duvar-temel
birleşim bölgesi
Kolon-temel
birleşim bölgesi
Kiriş-döşeme
birleşim bölgesi http://www.structuremag.org/wp-content/uploads/0613-f1-2.jpg
Adem Doğangün
Kolon-Kiriş Birleşim Bölgesi
bw2
bw3
Kolon ve kirişlerin oluşturduğu çerçeve sistemlerinde kolon-

kiriş birleşimleri, kirişlerin kolona dört taraftan birleşmesi ve
her bir kirişin genişliğinin birleştiği kolon genişliğinin ¾ ‘ünden
az olmaması durumunda, kolon-kiriş birleşimi kuşatılmış
birleşim, bu koşulları sağlamayan birleşimler ise kuşatılmamış
birleşim olarak tanımlanmaktadır
bw1 bw4
h
b
bw2
Kuşatılmış birleşim koşulları
bw1 ve bw2 ≥ 3 b /4
bw3 ve bw4 ≥ 3 h / 4
bw1
Şekil 9.2. Kuşatılmış ve kuşatılmamış kolon-kiriş birleşim bölgeleri

Adem Doğangün
Kolon-Kiriş Birleşim Bölgesi
Düşey yükler için üstteki donatılarda çekme, alttaki donatılarda ise basınç oluşmaktadır. Deprem etkisi
için ise durum bundan farklı olabilmektedir
Fs2 Fc1 Fs2
Fc1 Fc2 Fs1 Fc2
Düşey yükler için Deprem etkisi için
Kolon-kiriş birleşim bölgesindeki kesit etkileri Adem Doğangün

Birleşim bölgelerinde kesme dayanımının ve donatı kenetlenmesinin yetersiz olması,
depremlerde hasara neden olan etkenlerin başında gelmektedir
Adem Doğangün
Kuşatılmamış birleşim Kuşatılmış birleşim
sj s j ≤ 100 mm sj
s j ≤ 150 mm
En alçak kirişin yüksekliği boyunca Alttaki kolonun sarılma bölgesi için bulunan
alltaki sarılma bölgesindeki enine enine donatının en az %40’ı birleşim
donatı miktarının en az %60'ı birleşim bölgesinde bulunmalıdır.
bölgesinde bulunmalıdır.
Adem Doğangün
Birleşim bölgesinde kesme hesapları
Ve =
1, 25 ⋅ f yk [ max (As1 + As 2 );(As 3 + As 4 )]-Vkol
1,7 ⋅ b j ⋅ h ⋅ f ck ( kuşatılmış birleşimlerde )

Ve ≤ 
1,0 ⋅ b j ⋅ h ⋅ f ck ( kuşatılmamış birleşimlerde )
Adem Doğangün
Kolon-Döşeme Birleşim Bölgesi
Kirişsiz döşemelerdeki en büyük sorun zımbalama sorunudur. Bu

sorun da kolon-döşeme birleşim bölgesinde meydana gelmektedir.
https://www.nexus.globalquakemodel.org/gem-building-taxonomy/overview/glossary/flat-slab-plate-or-waffle-slab--lfls
Kiriş-Döşeme Birleşim Bölgesi
Birdöküm yapılarda kirişler döşemelerle birlikte betonlandıklarından, beraber

çalışmaya zorlanırlar. Ancak bu elemanların rijitlikleri farklı olduğundan
birleşim bölgesinde sorunlar ortaya çıkabilir.
Kirişe dik döşeme donatılarının, kiriş üzerinden devam ettirilmesi ve bunlara

dik dağıtma donatılarının bulunması eğik oluşacak basınç kuvvetlerinin
karşılanması için yeterli olur.
Perde- Döşeme Birleşim Bölgesi
D Vd,i+1 D Vd,i+1 Asa fy
Aktarma
donatısı Asa
µ Asb fyd
Bağlantı donatısı Asb
Af
sa yd
D Vd,i
D Vd,i
Adem Doğangün
Şekil 7.15
Adem Doğangün
Betonarme-II_7
• Kolon ve Perde Duvarlar
 Kolon ve perde duvar davranışları
1
Adem Doğangün
Teorik Uygulama
Ders Kitabı,
Referanslar ve/veya
Diğer Kaynaklar:
Kolonlara İlişkin Yönetmelik Koşulları
Kolon boyutları
N dm
Ac ≥
0, 4 f ck
Etriyeler aynı yerde bitmiyor
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Enkesit
boyutları
nereden
ölçülecek?
https://www.architectureadmirers.com/structural-failures-of-concrete-structures-in-the-construction/
Kolon boyuna donatısı
Fretli ve etriyeli dairesel kesitli kolonlarda en az 6φ14, kare ya da
dikdörtgen kesitli kolonlarda ise sayı sınırı olmamakla birlikte
8φ14’ü dikkate almak, etriye kolları arasında bırakabilecek en
büyük açıklık koşulunun sağlanması bakımından daha uygun
olmaktadır.
ρt ≥ 0,01
Adem Doğangün
Kolonlarda boyuna donatıların kenetlenmesi ve
bindirmeli ek bölgelerinin uzunlukları
Kiriş Kiriş
(a+b) ≥ 1,5 ℓb
(a+b) ≥ 40 φ Bindirmeli
b ≥ 12 φ
ek bölgesi
≥ ℓb
b
a
≥6
e
1
e ≥ 1,5 ℓb
e ≥ 40 φ
Kiriş Kiriş
≥ ℓb
c b
a
e
(a+b+c) ≥ 1,5 ℓb
(a+b+c) ≥ 40 φ Temel
c ≥ 12 φ
Şekil 8.9. Kolonlarda kesit değişimi Şekil 8.8. Kolonlarda

durumunda boyuna donatı düzenlemesi
bindirmeli ek
Adem Doğangün
Kolonlarda enine donatı
Kolonlara boyuna donatılarla birlikte etriye ya da fret (spiral) donatı olarak

adlandırılan enine donatılar da yerleştirilmektedir.
Kolonlarda enine donatının görevleri:
• Kesme kuvvetini betonla birlikte karşılamak

• Boyuna donatıların burkulma boyunu azaltarak, burkulmasını önlemek
• Çekirdek betonunun sünekliğini artırmak
• Yanal basınç uygulayarak çekirdek betonunun dayanımını artırmak (fretli
kolonlarda)
• Betonun yerleştirilmesi sırasında boyuna donatıyı yerinde tutmak.
Adem Doğangün
Sargı donatısına göre kolonların
sınıflandırma
Etriyeli Kolon Fretli (Spiral donatılı) Kolon
D: Çekirdek alanı çapı

Sarılma
(sıklaştırma)
bölgesinde etriye
Çekirdek
Boyuna s alanı
donatı s
Orta bölgede Sargı donatısı

etriye
Boyuna donatı
Sarılma (sıklaştırma)
bölgesinde etriye
Kolon enkesit alanı: b do D

Ac = b h
Toplam boyuna
donatı alanı : Ast h
Adem Doğangün
• Çirozlar boyuna donatı ve etriyenin
dışından mı? İçinden mi?
Adem Doğangün
Kolonlarda;
• Dikdörtgenden daireye
• Kareden daireye
• Daireden dikdörtgene
• Daireden kareye
geçiş olur mu? Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Fretli (spiral donatılı) kolonlarda Nd > 0,20∙Ac∙fck olması durumunda sarılma bölgelerindeki
enine donatının minimum hacimsel oranı (ρs); Aos spiral donatının enkesit alanını ve D
dairesel kolonun göbek çapını göstermek üzere aşağıdaki koşulları sağlamalıdır:
f1 Spiral
donatı
fsp
f2 Çekirdek
4 ⋅ Aos
betonu
ρs
= →
D⋅s
f2
s fsp
fsp
D
fsp
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Perdelere İlişkin Yönetmelik Koşulları
Dikkat !
kat yüksekliği 3m
kat
hi olan 5 katlı bir
yüksekliğ Hw perde yapıda perde
i yüksekliği yüksekliği 3m
değil 15 m dir.
ℓw ≥ 6 bw
perde ℓw b perde kalınlığı
uzunluğu
kritik perde yüksekliği
 H w / 6
H cr ≥ 
Hcr
Hcr  w
H cr ≤ 2 w
Hcr yüksekliğince daha kalın sabit kalınlıklı
Adem Doğangün
En Güvenilir görünen: Perde duvarlar
Adem Doğangün
Perdenin boşluklar çıkarıldıktan sonra kalan net enkesit alanı, Ndm TS 498'de hareketli
yükler için tanımlanmış olan hareketli yük azaltma katsayıları da dikkate alınarak, G ve Q
düşey yükler ve E deprem etkisinin ortak etkisi G +Q + E altında hesaplanan eksenel basınç
kuvvetlerinin en büyüğü olmak üzere
N dm
Ac= bw w → Ac ≥
0 ,35 fck
Adem Doğangün
Perde kalınlığı ve uzunluğu
Adem Doğangün
Perde kalınlığı ve uzunluğu
Adem Doğangün
Perde uç bölgesi
Perde duvarlar depremden dolayı yön değiştiren yatay yüklere maruz

kaldıklarında Şekil 10.2 de görüldüğü gibi eğilmeye zorlanmaktadır. Bunun
sonucu olarak uç bölgeleri eğilme momenti etkisinde en fazla zorlanan
kısımlar olmaktadır. Bu bağlamda Deprem Yönetmeliğinde toplam perde
yüksekliğinin, perde uzunluğuna oranı ikiden büyük (Hw /ℓw>2) olan perde
duvarların her iki ucunda perde uç bölgeleri adı verilen adeta kolonlar
oluşturulmaktadır. Perde uç bölgeleri aşağıdaki görevleri yapmaktadır
1. Başlık bölgelerinde beton basınç bölgesini büyülterek gerilmeyi
düşürmektedir.
2. Perdenin eğilme moment kapasitesini artırmaktadır.
3. Perdeye saplanan kirişler için gerekli mesnedi sağlamaktadır.
4. Perde uçlarındaki eğilme donatısının yerleştirilmesini
kolaylaştırmaktadır.
5. Perdenin yanal stabilitesini artırmaktadır.
6. Plastik mafsallaşmada betonun dağılmasını önleyici sargı donatısı
yerleştirilmesine imkan tanımaktadır.
Adem Doğangün
eğik çatlaklar
eğik çatlaklar
betonda betonda donatıda

ezilme ezilme akma
donatıda
akma
uç elemanı
uç elemanı daha uç elemanı ve gövde aynı

kalın kalınlıkta
Uç bölgesi tanımlamaya gerek yok
(b) Hw/ℓw ≤ 2
(a) Hw/ℓw >2
Adem Doğangün
Perde uç bölgelerinin perde yüksekliğince değişimi
Perde uç bölgesi
ℓw bw
u ≥ 
0 ,1 ⋅  w
Hcr
2 ⋅ bw
u ≥ 
0 , 2 ⋅  w
bw
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Perdelerde yatayda boyuna ve enine
donatılarla düşey donatılara ilişkin
koşullar
Adem Doğangün
Adem Doğangün
PERDE HESABINDA NELER VAR?

Bileşik Eğilme
N
10800
9450
dayanım zarfı
8100
6750
5400
4050
Perdelerde eksenel yük genelde düşük olduğundan
2700 dolgulu kısım etkin olmaktadır. Bu bölgede de görüldüğü
gibi normal kuvvet arttıkça perdenin eğilme momenti
1350 taşıma kapasitesi de artmaktadır.
M
325 650 975 1300 1625 1950 2275 2600 2925
Kesme
(Mp)t perdenin taban moment kapasitesi

Adem Doğangün
Kesme
Kırılması
31 Doğangün
Adem
Kesme+Burulma
Çatlağı
32 Doğangün
Adem
Kesme+Burulma
Çatlağı
33 Doğangün
Adem
Kesme+Burulma
Çatlağı
34 Doğangün
Adem
Normal Kuvvet +
Eğilme Hasarı
35 Doğangün
Adem
Betonarme-II_8
• Merdivenler
 Merdiven davranışları
1
Adem Doğangün
Teorik Uygulama
Ders Kitabı,
Referanslar ve/veya
Diğer Kaynaklar:
http://idecad.com.tr/portfolio-type/idecad-betonarme-ozet/daha-fazlasi/
Adem Doğangün
http://mulpix.com/post/17846714515088559.html
Tipik bir
merdivenin
elemanları
Adem Doğangün
Değişik merdiven kolu uygulamaları
Adem Doğangün
En küçük merdiven kolu genişliği, b
Merdivene ait bina ve yer En küçük kol genişliği (m)
Binaların bodrum, çatı ve asma katlarında 0,75
İki katlı evlerde 1,00
Apartmanlarda 1,20
Çok sayıda insanın aynı anda kullanıldığı okul,sinema,tiyatro ve resmi daire gibi 1,40
binalarda
Not: Binanın insan kapasitesine göre aşağıdaki belirtilen genişlik ilave edilir
500 kişiye kadar, her 100 kişi için 0,50m
1000 kişiye kadar,her 100 kişi için 0,30m
50000 kişiye kadar,her 100 kişi için 0,20m
En küçük merdiven Normal merdiven

Merdivenin bulunduğu bina ve yer
genişliği (m) genişliği (m)
Bodrum, çatı arası ve asma katlarda 0,70 0,90
İki katlı konut merdivenleri 0,90 1,00
Her katında tek daire bulunan 2 den fazla katlı konutlarda 1,00 1,10
Her katında birden fazla daire bulunan 2 den fazla katlı konutlarda 1,20 1,40
Okul, hastane, tiyatro merdivenleri 1,20 1,50
Sinema,toplantı salonu merdivenleri 2,20 2,50
Adem Doğangün
≥0,60 m ≥1,10 m ≥1,60 m
Adem Doğangün
Sg≥b+0,2 Sg≥b+0,2
SAHANLIK Ara b
sahanlık
Kat sahanlığı Sg≥b+0,2
Köşe
sahanlığı Tam sahanlık
Sg≥b+0,1
Kat
sahanlığı
Sg≥b+0,2
Köşe Kat sahanlığı
sahanlığı
b
Sg≥b+0,2
b
Adem Doğangün
Köşe sahanlığı
Adem Doğangün
Birbirini izleyen iki basamak yüzeyi arasındaki yükseklik basamak
yüksekliği ya da rıht yüksekliği olarak adlandırılmaktadır.
Basamak genişliği ve yüksekliği arasındaki fark, merdivenin rahat kullanımını etkilemektedir.

Literatürde11.1 bu fark 120 mm olarak önerilmektedir. Bu durumda rahatlık ilişkisi olarak da adlandırılan
bağıntı aşağıdaki gibi yazılabilir :
Bg − Bh =
120 mm
Adem Doğangün
Merdivenliklerde farklı basamak düzenlemesi
Bg Bg
(n+2) (n+2)
(n+1) (n+1)
Bh n n
(n-1) (n-1)
hkol=n·Bh 3 hkol=n·Bh 3
2 2
1 1
ℓkol=n Bg ℓkol=(n-1) Bg
a) Sahanlık basamağı normal b) Sahanlık basamağı normal
düzenlenen merdivenler düzenlenmeyen merdivenler
Adem Doğangün
Δg Δg
Bg Δg
Δh
Bh Δh
Δg Δg Δh
≤40o
(a) Rıhtlı basamak (b) Rıhtlı basamak (c)Rıhtsız basamak
Basamakların ön kenarındaki çıkıntı (profil)
Adem Doğangün
Basamak genişliği, Bg Basamak (rıht)
Merdiven eğimi
(mm) yüksekliği, Bh (mm)
20o~25o (yatık eğimli merdivenler) 320 < Bg < 360 120 < Bh < 150
25o~36o(normal eğimli merdivenler) 260 ≤ Bg ≤ 320 150 ≤ Bh ≤ 190
36o~45o(dik eğimli merdivenler) 220 < Bg < 260 190 < Bh < 220
Enbüyük değer(mm) Normal değer(mm)

Merdivene ait bina ve yer
Bg Bh Bg Bh
Çatı ve bodrum merdivenleri 220 210 240 200
Apartman, ev, sosyal mesken gibi önemli merdivenler 240 190 260 180
Yüksek bina, okul, resmi bina merdivenleri 270 180 290 170
Hastane, sinema, tiyatro, genel bina 290 170 300 160
Dini binalar, anıtlar 300 160 320 150
Bahçe merdivenleri 300 150 320 140
Adem Doğangün
Daha önce de belirtildiği gibi dönel merdivenlerde
basamak genişliği sabit değildir. Dönel merdivenlerde
en dar yerdeki basamak genişliği aşağıdaki
değerlerden az olmaz:
* Meskenlerde 100 mm
* Önemli merdivenlerde 150 mm
* Çok önemli yapılarda 180 mm
Adem Doğangün
MERDİVEN BAŞ YÜKSEKLİĞİ
0, 7
= 1, 4 +
H (m biriminde)
cos α
Adem Doğangün
MERDİVEN EĞİMİ
Basamak tepe noktalarını birleştiren doğrunun yatayla yaptığı açı merdiven eğimi olarak tanımlanmaktadır.
Merdiven eğimi basamak (rıht) yüksekliğinin, basamak genişliğine oranı olarak aşağıdaki bağıntıyla
hesaplanabilir11.1
Merdivenin tanımı Eğim açısı Tercih edildiği merdivenler

Yatık eğimli merdivenler 20o~25o Dış merdivenlerde
Normal eğimli merdivenler 25o~36o Bina iç merdivenlerinde
Servis merdivenlerinde ve az yer kaplaması
Dik eğimli merdivenler 36o~45o
istenen iç merdivenlerde
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Basamağı taşıyıcı olan merdivenler (açıklık merdivenin enine doğrultusunda)
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Basit kiriş yaklaşımın uygun olduğu merdivenler
Adem Doğangün
İKİ KOLLU MERDİVENLER Sahanlık Kat kirişi
Sahanlık kirişi
Plan görünüşü
ve
Kat kirişi mesnetlenmesi
Sahanlık
Sahanlık
Kat kirişi
Sahanlık kirişi Sahanlık

Kat kirişi
Plan görünüşü ve mesnetlenmesi Adem Doğangün

(b)11.7
(a)
A A
Çekme
Eğilme
B Konsol Konsol
C B C
Burkulma Eğilme
D
D (d) Yük DBC arasında
(c) Yük ABC arasında
(e) şematik donatı planı

Adem Doğangün
KONSOL MERDİVENLER
(a) Kıvrımlı plak (b) Normal basamaklı

basamaklı merdiven konsol merdiven
Çekme donatısı
(c) Konsol merdivenlerde çekme
donatısı
Yaklaşık 300 mm
aralıkla yerleştirilen
bağlantı donatıları
A
Uç donatıları
Tasarım sonucu belirlenen
çekme donatıları
A-A Kesiti
(d) Konsol merdivenlere hesap sonucu ve konstrüktif olarak
yerleştirilen bütün donatılar
Adem Doğangün
SADECE SAHANLIKLARI MESNETLİ MERDİVENLER
Adem Doğangün
DEĞİŞİK BİÇİMDE DÜZENLENMİŞ PLAK SİSTEM MERDİVENLER
ℓs2 ℓk2 ℓ2 ℓ2
ls1 ℓx
ℓ1
ℓk1 ℓ1
ℓ ℓ
ℓx ℓx
ℓx ℓx
ly ℓy
ℓy ℓy Adem Doğangün
ÇEVRE MESNETLİ HELİSEL MERDİVENLER
φ dr
Nφ Q
d
hk ha S Nφ
Nr
S
+φ Nφ
Nφ
dr
Orta
çizgi S Nr
φ0 dφ
r0
r
φ
R’
R b
Adem Doğangün
8
7
6
5
4
1,50
3
2 m
1
2φ12 (montaj)
φ12/175 (pilye)
hplak
350
mm
φ14/175
φ8/25
1,4
m 5φ12
1 2 3 4 5 6 7 8
φ12/175 (düz)
1,5
1,4 25
m m
16 15 14 13 12 11 10 9
1,6 m 2,08 m 1,6 m 1,725 m 2,08 m 1,725 m

0,25
0,25 Merdiven kolu ve sahanlık donatıları
2φ12
b
2φ12
1φ12
5φ12 0,35
m
b 5φ12
18,357∙1,4
=25,7 kN/m 14,0∙1,525 0,25m
21,35 kN/m =21,35 kN/m 3,05 m
b-b kesiti
Sahanlık kirişi donatısı ve kesit detayı
1,725 m 2,08 m 1,725 m
Adem Doğangün
2011 Van Depremi_A
Adem Doğangün
33
Adem Doğangün
34
Adem Doğangün
Adem Doğangün
36
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Betonarme-II_9
• Betonarme temeller
Adem Doğangün
Teorik Uygulama
Ders Kitabı,
Referanslar ve/veya
Diğer Kaynaklar:
Yük Akışı
Yapıdaki yük akışı nasıl?
Ağaçla
yapı
taşıyıcı
sitemi
arasında
benzerli
k vardır.
Adem Doğangün
Temel Altındaki Zeminin Davranışı
Zemine aktarılan yükler nedeniyle temel altındaki zeminde

gerilme meydana gelecektir.
(a) Killi zemin (b) Kumlu zemin

üzerinde esnek üzerinde esnek
temel temel
(d) Kumlu zemin

üzerinde rijit temel
(c) Killi zemin (d) Kumlu zemin
üzerinde rijit temel üzerinde rijit temel
(e) Kabul edilen

gerilme dağılımı
Zemindeki gerilme dağılımının şekli, yükleme çeşidine

(tekil, yayılı vb.), zemin cinsine ve üzerindeki temelin
rijitliğine bağlı olarak değişmektedir
Adem Doğangün
Çatlaklar neyin göstergesi ?
←?→
↑?
↓
Adem Doğangün
En uygun Zemin/Temel/Üstyapı
zemin açısından, yapısal açıdan,

1. taşıma gücü,
1. yeterli dayanım
2. oturma miktarı,
2. yeterli rijitlik,
3. şişme potansiyeli,
3. yeterli stabilite,
4. sıvılaşma potansiyeli,
4. yeterli süneklik,
5. şev stabilitesi,
5. yeterli uyum,
6. titreşim (sönüm, hakim
6. yeterli sönüm,
periyot, vb) özellikleri,
koşullarını sağlamalı. ?
koşullarını sağlamalı.
(+) ekonomik olmalı
6
Adem Doğangün
Zemin için taşıma gücü koşulu
Temelin mesnetlendiği zeminde basınç ve kayma

(kesme) gerilmeleri oluşmaktadır.
(a) (b)
(c)
Zeminin taşıma gücü yeterli olmalıdır.
Adem Doğangün
Temellerde taşıma gücü koşulu için yapılması gerekenler
1. adım: Sınır taşıma gücünün belirlenmesi:

qsınır = k1 ⋅ c ⋅ N c + po′ ⋅ N q + k2 ⋅ γ ⋅ B ⋅ Nγ
2. adım: Emin taşıma gücünün (zemin emniyet gerilmesinin) belirlenmesi:
q
qe min = sınır Emin taşıma gücü (emniyet gerilmesi)
Gs Zemin cinsi
MPa (N/mm2) biriminde kN/m2 biriminde
Sağlam kayaç >1 >1000
qsınır Sıkı çakıl; Sıkı çakıl+kum
σ ze m = >0,6 >600
Gs Orta sıkı çakıl; Orta sıkı çakıl+kum 0,2-0,6 200-600
Sıkı kum >0,3 >300
?? Orta sıkı kum

2,5-3. ?? 0,1-0,3 100-300
Gevşek kum <0,1 (sakıncalı) <100
Çok sert taşlı kil 0,3-0,6 300-600
Sert kil 0,15-0,30 150-300
Orta sert kil 0,075-0,15 75-150
Yumuşak kil <0,075 (sakıncalı) <75
Not: Yer altı suyu varsa tablodaki değerlerin yarısı alınır.
Adem Doğangün
Temellerde taşıma gücü koşulu için yapılması gerekenler
1. adım: Sınır taşıma gücünün belirlenmesi:
2. adım: Zemin emniyet gerilmesinin belirlenmesi:

şimdi
3. adım: Zemin dayanımının belirlenmesi: qsınır
1,4G +1,6Q σ ze m =
P Gs
önceleri σ= 3 1,5
A 0 3
4,5
3
σ z max ≤ qe min σ z max ≤ σ ze m
Katsayı ile çarpılmış zemin emniyet gerilmesi zemin dayanımı (fzu ) olarak
adlandırılmaktadır.
= 1, 5 ⋅ σ ze m Temel ağırlığının yük olarak

f zu
Temel ağırlığının yük olarak
dikkate alınmadığı durum
dikkate alındığı durum
σ z max ≤ f zu f zn = f zu − 18 ⋅ H
σ z max ≤ f zn Adem Doğangün
Oturma Koşulu
Zeminler düşey yük etkisinde kaldığı zaman, zemin cinsine bağlı olarak
oturmalar meydana gelmektedir.
(a) (c)
(b)
Zemin cinsi Tekil/şerit temel Radye temel
Nasıl hesaplarım?
Açı değişimi - 1/300 1/300
Kil 45 (35) 45 (35)
En büyük farklı oturma, mm
Kum 32 (25) 32 (25)
Kil 75 75-125(65-100)
d hesap ≤ d izin verilen mi?

En büyük oturma, mm
Kum 50 50-75(35-65)
Not: Temellerin tasarımında parantez içindeki rakamların kullanılması Kaynak [12.3] de
önerilmektedir.
Adem Doğangün
Uygun olmayan
temel sistemi
nedeniyle oluşan
durum
Adem Doğangün
Yerel Zemin Sınıfları
Yerel Üst 30 metrede ortalama
Zemin Zemin Cinsi (VS)30 (N60)30 (cu)30
Sınıfı [m/s] [darbe /30 cm] [kPa]
ZA Sağlam, sert kayalar > 1500 – –

ZB Az ayrışmış, orta sağlam kayalar 760 – 1500 – –
Çok sıkı kum, çakıl ve sert kil tabakaları veya ayrışmış,
ZC çok çatlaklı zayıf kayalar 360 – 760 > 50 > 250
ZD Orta sıkı – sıkı kum, çakıl veya çok katı kil tabakaları 180 – 360 15 – 50 70 – 250
Gevşek kum, çakıl veya yumuşak – katı kil tabakaları

veya
ZE PI> 20 ve w > % 40 koşullarını sağlayan toplamda 3 < 180 < 15 < 70
metreden daha kalın yumuşak kil tabakası (cu< 25 kPa )
içeren profiller.
Sahaya özel araştırma ve değerlendirme gerektiren zeminler:
1) Deprem etkisi altında çökme ve potansiyel göçme riskine sahip zeminler (sıvılaşabilir zeminler, yüksek derecede hassas killer, göçebilir
zayıf çimentolu zeminler vb.),
ZF 2) Toplam kalınlığı 3 metreden fazla turba ve/veya organik içeriği yüksek killer,
3) Toplam kalınlığı 8 metreden fazla olan yüksek plastisiteli (PI > 50) killer,
4) Çok kalın (> 35 m) yumuşak veya orta katı killer. Adem Doğangün
Yapının deprem bölgesinde inşa edilecek olması durumunda, zemin için belirlenmesi gereken parametrelerin
sayısı daha da artmaktadır. Deprem Yönetmeliğine göre zemin sınıfını belirlemede en önemli parametreler; üst 30
metredeki ortalama kayma dalgası hızı (VS)30, ortalama standart penetrasyon darbe sayısı (N60)30 ve ortalama
dranajsız kayma dayanımı (cu)30 değerleridir. Depremde yapı ve zemin bir etkileşim içinde bulunduğundan Sonlu
Elemanlar Yöntemiyle yapı-zemin etkileşiminin, özel durumlara girmeden, dikkate alınmak istenmesi durumunda
bile zemin için elastisite modülü, Poisson oranı, birim ağırlığı ve sönüm oranı gibi parametrelerin bilinmesi
gerekmektedir. Bu parametrelerden her biri yapının davranışını belirli oranlarda değiştirmektedir. Dolayısıyla
bürodan zemin özelliklerine karar verme döneminden, bir an önce tamamen vazgeçilmesi gerektiğini bir kez daha
vurgulamakta yarar vardır.
Adem Doğangün
TEMELLER
Yüzeysel (sığ) temeller Derin temeller
Duvaraltı Tekil Birleşik Sürekli Radye Kuyu Keson Kazık

temeli temeller temeller temeller temeller temel temel temel
Dikdörtgen
kesitli Yamuk
kesitli Düz Ters Düz Ters
Kirişsiz kirişli kirişli mantar mantar
Bir İki
doğrultuda doğrultuda Sürtünme Uç
kazığı kazığı
sürekli sürekli
temel temel
Simetrik tekil Asimetrik

temeller tekil temel
Şekil 12.4. Temellerin sınıflandırılması
Adem Doğangün
1. Duvar Altı Temelleri
Nd (kN/m)
duvar a
H
TBDY-2018 de σz
Koşula rastlanmadı
a/4
Temel Vd
yüksekliği H
DBYBHY-2007 V
dikkate alındı M
temel
a
L Md
Temel
uzunluğu
B
Temel genişliği
KOŞULUN TANIMI Zeminn Zemin Zemin

Grubu Grubu Grubu
(A), (B) (C) (D)
Minimum temel genişliği, B, (mm) 500 600 700
Duvar kalınlığına ek(iki yandan)pabuç genişliği (mm) 2 x 150 2 x 200 2 x 250
Minimum temel yüksekliği, H, (mm) 300 400 400
Altta ve üstte minimum temel boyuna donatısı 3ø12 3 ø14 4 ø14
Temelde minimum etriye ø8/300 ø8/300 ø8/300
Minimum basamak yatay aralığı (m) 1 1,5 
Minimum basamak bindirme uzunluğu (mm) 300 400 
Maksimum basamak yüksekliği (mm) 300 300 
Adem Doğangün
1. Duvar Altı Temeli-örnek
H a
Beton: C20
Donatı: S420 15 m σz
a/4
Zemin: Doğal tabii dolgu zemin (D grubu) Vd
N d = 1, 4 ⋅ g + 1,6 ⋅ q = 150 kN/m V
min σ=
2
qe= zem 130 kN/m M
f zu =1,5 ⋅ 130 =195kN/m 2
0,3 m Md
d?=60 mm (beton örtüsü)
1m
B ≅ N d / f zu ⋅ 1, 0 =
→ B 150 = /195 0, 77 m seçilen 0,85 m a=0,3 m
σ=
z N d / ( B ⋅ 1, 0=
) 150 / ( 0,85 ⋅ 1, 0=) 176, 47 kN/m 2
f zn = f zu − 18 ⋅ H → f zn = 195 − 18 ⋅ 0, 4 = 187,80 kN/m 2
H=0,4 m 6 ø14
σ z < f zn →176, 47 < 187,80 kN/m 2 ø8/300
( B − a) ( 0,85 − 0, 30 ) B=0,85 m
Vd = σ z ⋅ → Vd = 176, 47 ⋅ = 48, 52 kN/m
2 2
Vcr= 0, 65 ⋅ f ctd ⋅ (birim boy ) ⋅ d →
2 2
 B − a  a  1  0, 85 − 0, 30  0, 30  1
Vd < Vcr → 51, 56 < 513, 5 kN/m M d = σ z ⋅   +  ⋅ = 176, 47 ⋅  + ⋅ = 10, 8 kNm / m
 2  4  2  2  4  2
I 1
→ M cr = 2, 5 ⋅1000 ⋅ ⋅1, 00 ⋅ ( 0, 40 ) = 66, 66 kNm/m
2
M cr = 2, 5 ⋅ f ctd ⋅
y 6
M d < M cr → 10, 8 < 66, 66 kNm /m Adem Doğangün
Adem Doğangün
TEMELLER

Dikdörtgen
kesitli Yamuk
Bir İki
kazığı kazığı
sürekli sürekli
temel temel

Adem Doğangün
2. Tekil Temeller
Her bir kolon yükünü, zeminde daha geniş bir alana yaymak
düşüncesiyle tasarlanan betonarme elemanlar tekil temel olarak
adlandırılmaktadır.
Tekil temel tanımı yerine literatürde ayrık temel, tekli temel,

münferit temel ve münferit sömel gibi tanımlar da
kullanılmaktadır.
çanak temellere mesnetlenen kolonlarda, sarılma bölgesindeki enine donatı

çanak yüksekliği boyunca devam ettirilecektir.
Adem Doğangün
TS500’e göre tekil Ye
r sev
temelin en küçük iye
si
Ye
r sev
iye
boyutu 0,7 m den, H
si
Df
alanı 1,0 m2 den, By By H
Bx Df
kalınlığı 250 mm den Bx
ve konsol açıklığının (a) Planda kare kesitli temel
¼ ünden daha küçük (b) Planda dikdörtgen kesitli temel
alınamaz.
Ye Ye
r sev r
iye sev
si iye
si
H Df By H
Df
B Bx
(c) Planda daire kesitli temel

(d) Düşeyde trapez kesitli temel
Adem Doğangün
Temellerde çekme donatısı oranı her bir doğrultuda dikkate
alınan kesite göre 0,002 den az ve donatı aralığı 250 mm den
fazla olamaz. İstenirse orta kısımda sıklaştırma yapılabilir.
x doğrultusunda
yerleştirilen donatı
Çember
z donatısı
y
y doğrultusunda
yerleştirilen donatı
(a) simetrik tekil temel (b) Asimetrik tekil temel
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Tekil temeller için yapılması gereken denetimler:
1) Zemin taşıma gücü kontrolü

σ z max ≤ f zu
2) Kesme kontrolü
Vd ≤ Vcr = 0 , 65 ⋅ f ctd ⋅ ( Bx yada B y ) ⋅ d
3) Eğilme kontrolü:
Md→As
4) Zımbalama kontrolü
Vpr ≥ Vpd
5) Kenetlenme boyu kontrolü
Adem Doğangün
Bx
By
H
σz
V pd ≤ V pr =γ ⋅ f ctd ⋅ u p ⋅ d
= N1 − Fa
V pd d/2
N Zımbalama çevresi
b
h 1
h
b
N1
Zımbalama çevresi
d/2
σz
H
By
Bx
Adem Doğangün
Eksenel yük ve moment etkisindeki tekil temeller
B
M M
P N
σzmin
σzmax σzmax
e=B/6
e e<B/6 e
(a) (b)
N σσzf N
σ z max
σz
σzmax
e
e>B/6 e=0
(c) (d)
Adem Doğangün
Eksenel yük ve moment etkisindeki tekil temeller
Nd
Mdx
Nd
Mdy
σz2 σz1
σz
σz3
4
Adem Doğangün
Tekil temel sisteminde bağlantı kirişleri
Bağlantı kirişleri birleşik temellerdeki ya da sürekli temellerdeki kirişlerle

karıştırılmamalıdır. Çünkü çalışma biçimleri farklıdır. Bağ kirişleri tekil temellerin
birlikte hareket etmesini sağlamak için yapılır. Farklı oturmaları önleyemez.
Bağlantı kirişlerine taban basıncı etkimez. Zemine oturmadıklarından altları boş olarak
düşünülür. Sadece basınç veya çekmeye çalışırlar. Oysa, diğer kirişlere zeminden dolayı
taban basıncı da etkimektedir.
Bağlantı (bağ) kirişi
Adem Doğangün
Bağ kirişlerine ilişkin minimum koşullar Hesap ?
Kesit hesabında bağ kirişlerinin hem basınç, hem de çekme kuvvetlerine çalışacağı göz önünde tutulacaktır. Zemin ya da taban
betonu tarafından sarılan bağ kirişlerinin basınca çalışması durumunda, burkulma etkisi göz önüne alınmayabilir. Çekme
durumunda ise, çekme kuvvetinin sadece donatı tarafından taşındığı varsayılacaktır.
Bağ kirişinin kesit tasarımında gözönüne alınacak eksenel kuvvet Nb aşağıdaki denklem ile verilmiştir.
Nb = 0,10 ⋅ S DS ⋅ N k
Burada Nk bağ kirişinin bağlandığı kolon veya perdedeki en büyük eksenel kuvveti, SDS is kısa periyot tasarım spektral ivme
katsayısını göstermektedir.
Kesit hesabında bağ kirişlerinin hem basınç, hem de çekme kuvvetlerine çalışacağı gözönünde tutulacaktır. Zemin ya da taban
betonu tarafından sarılan bağ kirişlerinin basınca çalışması durumunda, burkulma etkisi gözönüne alınmayabilir. Çekme
durumunda ise, çekme kuvvetinin sadece donatı tarafından taşındığı varsayılacaktır. Bağ kirişlerinin minimum boyutu 300 mm
× 300 mm, donatı oranı en az % 0.5, etriye çapı 8 mm ve etriye aralığı 200 mm olacaktır.
Yerel zemin sınıfı ZA olan temel zeminlerinde bağ kirişleri yapılmayabilir. Bağ kirişleri, temel kazısına uygun olarak, temel
altından kolon tabanına kadar olan yükseklikteki herhangi bir seviyede yapılabilir.
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Donatı tekil temel için mi ?
Adem Doğangün
TEMELLER

Dikdörtgen
kesitli Yamuk
Bir İki
kazığı kazığı
sürekli sürekli
temel temel

Adem Doğangün
2. Birleşik Kolon Temelleri
C
A
D
D
A
Enine Donatı
Boyuna Donatı
Adem Doğangün
Dikdörtgen ve yamuk taban alanlı birleşik temeller
N1 N1
N2 N2
L H L H
B Bk
Adem Doğangün
Birleşik temeller için yapılması gereken denetimler:
N1=1200 kN N2=1500 kN
1) Zemin taşıma gücü kontrolü
N 1 + N 2 + Wt
=σz ≤ f zu Wt
B⋅L
2) Kesme kontrolü
q=500 kN/m
L=5,4 m
0,2 m 0,2
2,5 m 2,0 m 0,5 m
Vcr  0 , 65 f ctd B  d  Vd 1050 kN
100 kN
3) Eğilme kontrolü: (V)
Md→As 1100 kN 350 kN

1200 kNm
(M)
10 kNm
Vpr ≥ Vpd 122,5 kNm
5) Kenetlenme boyu kontrolü

Adem Doğangün
Birleşik temeller için donatı düzeni
C
E
B
D A
D
A
19φ18
2φ18 φ16/250
φ16/250
14φ16
Etriye mi ? Adem Doğangün
Adem Doğangün
TEMELLER

Dikdörtgen
kesitli Yamuk
Bir İki
kazığı kazığı
sürekli sürekli
temel temel

Adem Doğangün
3. Sürekli Temeller
İkiden fazla kolon ve perde duvar gibi düşey taşıyıcı elemanların

yüklerini bir bütün olarak yeterli rijitlikle zemine aktarabilen
temeller sürekli temel olarak adlandırılmaktadır.
TS500 de bir doğrultuda sıralanmış düşey taşıyıcı elemanlar

altında düzenlenen sürekli temeller şerit temel, birden fazla
doğrultuda yerleştirilmiş düşey taşıyıcı elemanlar altında
düzenlenmiş sürekli temeller ise alan temel olarak
tanımlanmaktadır. İki doğrultuda şerit temellerin bulunduğu
temel sistemi ızgara temel olarak da adlandırılmaktadır.
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Sürekli temellere ilişkin koşullar
B
L H
H
B (b) Halka kesitli
sürekli temel
(a)Perde duvarın oturduğu sürekli
temel
H≥300mm
≥ℓn/10
ℓn ≥200mm
(d) Sürekli
H
temel
(c) Kolonların belirli B kesitleri
aralıklarla mesnetlendiği
sürekli temel
Sürekli temellerin elemanlardaki minimum boyuna ve enine donatı koşulları kirişlere

benzerdir. Eğilme etkisindeki bütün kesitlerin basınç bölgesinde, çekme donatısının en az 1/3
ü kadar basınç donatısı bulundurulmalıdır
Adem Doğangün
Şerit temellerin hesabı
1). Elastik zemine oturan kiriş kabulüyle çözüm
d4 y
EI =−K ⋅ y
dx 4
K ⋅ = ko  B
Zemin Cinsi ko ( kN/m3 )

Gevşek kum 10 000-20 000
Orta sıkı kum 20 000-50 000
Sıkı kum 50 000-100 000
Sıkı kumlu çakıl 100 000-150 000
Yumuşak kil 5 000-10 000
Orta sert kil 10 000-15 000
Sert kil 15 000-30 000
Adem Doğangün
2) Rijit temel kabulüyle çözüm: N1 N3 N4

N2
M1 M2 M3 M4
ℓ1 ℓ2 ℓ3
ℓ
Rijit kabul açıklık sayısının bir ya da iki ∑N

olması durumunda daha uygun ∑M=0
olmaktadır.
Üç ve daha fazla açıklık bulunması ∑N

durumunda da uygulanabilirse de, çok ∑M
açıklıklı bir temel kirişinin rijit kabul
edilmesindeki doğruluk, açıklık sayısı
arttıkça azalmaktadır.
∑N
moment çok büyük
∑M
Adem Doğangün
2) Rijit temel kabulüyle çözüm:
Temelin rijit kabul edilebilmesi için,
1, 75
 <
λ  ko ⋅ S ⋅ B 
0 ,25
λ = 
iki komşu  4 ⋅ Ec ⋅ I 
açıklığın 2
B + 1
ortalaması
Kumlu zeminde S =  
 2⋅B 
 L / B + 0,5 
Killi zeminde S = 
 1, 5 ⋅ L / B 
Adem Doğangün
3) Kolon etki alanları kullanılarak çözüm:
N1 N2 N3 N4
ℓ1 ℓ2 ℓ3
q2
q3
q1
q4
ℓ1/2 (ℓ1 + ℓ2)/2 (ℓ2 + ℓ3)/2 ℓ3/2
N N2 N3 N4
q1 = 1 q2 = q3 = q4 =
1 1 +  2  2 + 3 3
2 2 2 2
Adem Doğangün
3) Kolon etki alanları kullanılarak çözüm:
4) Ters kiriş kabulüyle çözüm:

N1 N2 N3 N4
Adem Doğangün
N1=500 kN N2=1200 kN N3=800 kN
M1=100 kNm M3=80 kNm
bw=0,5 m
q = 227 , 27 kN/m
1,0 m 636,35 kN
459,07 kN
113,63 kN
0,2 m
B=0,9 m
386,37 kN 340,93 kN
∑N 1,7 m 563,65 kN 2,02 m
=q →
L
200 kNm
8 kNm
28,4 375,7 kNm

128,4 kNm
455,7 kNm
690,9 kNm
Adem Doğangün
İki doğrultuda şerit temellerin hesabı
+
≈
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Betonarme-II_10
• Betonarme temeller
Adem Doğangün
Teorik Uygulama
Ders Kitabı,
Referanslar ve/veya
Diğer Kaynaklar:
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Adem Doğangün
Temel Kazıkları
Adem Doğangün
Betonarme-II_11
• Rüzgar ve Deprem Etkileri
 Rüzgar yükü hesapları
 Deprem parametreleri
Adem Doğangün
Teorik Uygulama
Ders Kitabı,
Referanslar ve/veya
Diğer Kaynaklar:
RÜZGAR
Rüzgar yükü ülkemizde diğer yapılara göre daha ağır olan betonarme yapılar
için deprem kadar önemli olmasa da zaman zaman cephe kaplamalarının
sökülmesine, çatıların uçmasına ve kalkan duvarlarının yıkılması gibi olaylara
neden olmakta, dolayısıyla mal kaybının yanında can kaybına da neden
olmaktadır.
Bir cismin herhangi bir yüzeyindeki rüzgar basıncının şiddeti;

• cismin geometrisine,
• rüzgarın geliş yönüne,
• rüzgarın hızına ve
• havanın yoğunluğuna (1,225 kg/m3) bağlı olarak değişmektedir
ρ v 2
q=
2 g
Adem Doğangün
RÜZGAR
Zeminden yükseklik, m Rüzgar hızı,v, m/s q, kN/m2

0-8 28 0,5
9-20 36 0,8
21-100 42 1,1
>100 46 1,3
Not: Yüksek ve sarp bir yamaçtaki yapıda rüzgar etkisi şiddetli olacağı
düşüncesiyle q=1,1 kN/m2 alınmaktadır. = Cp ⋅ q
W
Adem Doğangün
RÜZGAR
Adem Doğangün
RÜZGAR
Çanakkale'nin Biga ilçesinde şiddetli rüzgar ve yağış nedeniyle gövdesinden kırılan ağaç evin üzerine
devrildi
6
http://emlak.haber7.com/guncel/haber/945721-agac-evin-uzerine-devrildi Adem Doğangün

RÜZGAR
Rüzgar
Adem Doğangün
RÜZGAR
Rüzgar
Düzce'nin Çay Mahallesinde bir caminin minaresi söküldü. Şiddetli rüzgar nedeniyle hasar
gören caminin minaresi Düzce Belediyesi ekipleri tarafından kaldırıldı.
8
http://www.marmaragazetesi.com/haber/siddetli-ruzgar-cami-minaresini-devirdi-6488.html Adem Doğangün

RÜZGAR
Rüzgar
http://www.tekelihaber.com/haber_detay.asp?haberID=1429 Adem Doğangün

RÜZGAR
10
Bursa'da çatılar uçtu Adem Doğangün
Rüzgar
Bursa'da çatılar uçtu

Bursa'nın Osmangazi ilçesinde şiddetli lodos nedeniyle bir evin duvarı yıkıldı. Birçok evin
çatısı da zarar gördü.
11
http://www.cumhuriyet.com.tr/?hn=301248 Adem Doğangün
RÜZGAR
LODOS ESTİ BURSA’NIN ÇATISI UÇTU
12
Adem Doğangün
13
Adem Doğangün
14
Adem Doğangün
YAPILARDA HASAR DÜZEYİNİ ETKİLEYEN DEPREM PARAMETRELERİ
DEPREMİN BÜYÜKLÜĞÜ
yerleşim yeri
DEPREMİN SÜRESİ
merkez
üstü
BÖLGEDEKİ ZEMİN DURUMU
odak
derinliği
YERLEŞİM YERİNE UZAKLIĞI
ODAK DERİNLİĞİ
OLUŞUM MEKANİZMASI
merkez
BÖLGE COĞRAFYASI (odak noktası)
Adem Doğangün
DEPREMİN ÖZELLİKLERİNİN BİLİNMESİ
Adem Doğangün
DEPREMLERİN SINIFLANDIRILMASI
A-Kökenlerine göre B-Büyüklüklerine göre C-Derinliklerine göre D-Uzaklıklarına göre
A1-Tektonik B1-Çok büyük ( 8≥ ) C1- Sığ ( <60 km) D1- Yerel (<100 km)
A2- Volkanik B2- Büyük ( 7-7,9 ) C2- Orta (60-300 ) D2- Yakın (100-1000 km)
A3- Çöküntü B3- Güçlü ( 6-6,9 ) C3- Derin (>300) D3- Bölgesel (1000-5000)
B4- Orta ( 5-5,9 ) D4- Uzak (>5000)
B5- Hafif (4-4,9 )
B6- çok hafif (3-3,9 )
B7- Mikro ( <3 )m
Adem Doğangün
17
Adem Doğangün
18
Eski
Adem Doğangün
19
ZEMİNE UYGUN OLMAYAN TEMEL SİSTEMİNİN SEÇİLMESİ
Ozaydin_Yapı Mühendisliğinde Zemin Mekaniği
Adem Doğangün
Yerkabuğu içindeki kırılmalar nedeniyle ani olarak ortaya
çıkan titreşimlerin, dalgalar halinde yayılarak geçtikleri
ortamları ve yeryüzünü sarsma olayına deprem
denilmektedir.
Adem Doğangün
Betonarme-II_12_1
• Depreme Dayanıklı Yapı Tasarımı
 Temel İlkeler
 Yapısal Düzensizlikler
Adem Doğangün
Teorik Uygulama
Ders Kitabı,
Referanslar ve/veya
Diğer Kaynaklar:
F ya da σ
Çekme kapasitesi, +Nr
σ
Öteleme Δ ya da ε
Δy Δu Basınç kapasitesi, -Nr
Elasto-plastik sistemde plastik Taşıyıcı sistemde güç
tükenmesine karşılık
Bileşik eğilmede kapasite
mafsalın oluştuğu noktaya
karşılık gelen öteleme gelen öteleme (Nr , Mr)
Eğilme kapasitesi, Mr
Mühendis iki farklı kapasite kontrolü
Kesme kapasitesi, Vr
τ Kesmeli burulmada kapasite
(Vr , Tr)
yapmak durumundadır.
Burulma kapasitesi, Tr
(δmax)
ε,γ
3
Adem Doğangün
Taşıyıcı Sistem Bakımından Yapı Güvenliğinin Temel İlkeleri
(1) Taşıyıcı sistem yeterli dayanıma sahip olmalıdır.

(2) Taşıyıcı sistem yeterli rijitliğe sahip olmalıdır.
(3) Taşıyıcı sistem yeterli kararlılığa (duraylılığa, stabiliteye) sahip olmalıdır.
(4) Taşıyıcı sistem yeterli sünekliğe sahip olmalıdır.

(5) Taşıyıcı sistem yeterli uyuma (fazla bağlılık, adaptasyon) sahip olmalıdır.
(6) Yapı sistemi yeterli sönüme sahip olmalıdır.
(7) Taşıyıcı sistem yeterince sade ve basit olmalıdır.

(8) Taşıyıcı sistem yeterince düzenli ve simetrik olmalıdır.
Adem Doğangün
Yeterli dayanım
Bir elemanın ya da sistemin yük taşıma kapasitesi kısaca dayanım olarak tanımlanabilir
Bir yapı sistemi için dayanım tanımlanmak istenirse, yapıya etkiyen yük ya da yük
etkilerine karşı tüm elemanların birlikte karşı koyma gücü dayanım olarak
tanımlanabilir.
Yeterli dayanımdan amaç, taşıyıcı sistem elemanları, kendilerine etkiyen yük

ya da yük etkileri gibi nedenlerle oluşan iç kuvvetleri (kesit etkilerini M, N, V
ve P) kırılmadan (taşıma gücü aşılmadan) taşıyabilmelidir. Sistem bazında
değerlendirildiğinde, yapı taşıyıcı sistemi (taşıyıcı elemanlarıyla, birleşim
bölgeleri ve aktarma elemanı gibi tüm bileşenleriyle birlikte) kendisine etkiyen
tüm etkilere karşı direnebilmelidir.
Adem Doğangün
Yeterli dayanım için ne yapmalı?
 Öncelikle taşıyıcı eleman kesitleri kendilerine etkiyen iç kuvvetleri (Nd , Md ,

Vd , Td) karşılayabilecek kapasitede boyutlandırılmalıdır.
 Kolonlar kirişlerden daha güçlü olacak şekilde taşıyıcı sistem tasarlanmalıdır.
 İstenmeyen göçme modlarının başında kesme kırılması gelmektedir. Bu
kırılmanın önüne geçebilmek için, eleman kesme dayanımı yetersizliği ortaya
çıkmamalıdır. Yani eleman kırılacaksa da önce eğilme etkisiyle kırılsın.
 İstenmeyen göçme modlarından bir diğeri ankraj kırılması/kopması dır.
Elemanlar ankraj yetersizliğinden kırılacak şekilde tasarlanmamalıdır.
 Sünek davranış gösteremeyecek gevrek elemanlar, enerji tüketimi için uygun
olmadıklarından elastik olarak tasarlanmalıdır.
Adem Doğangün
Yeterli rijitlik
Rijitlik kelimesi cismin şekildeğiştirmeye karşı koyma direnci olarak tanımlanabilir.
Yeterli rijitliğin istenmesindeki amaç; yapının şekil değiştirerek yapmış olduğu

yerdeğiştirmeleri sınırlandırmaktır.
Δi= di -di-1 (i+1).kat
di
HN hi (i).kat
Δi-1 =di-1
hi-1 (i-1).kat
Adem Doğangün
• Yatay yükler etkisinde yapının ötelenmesinin yükseklik boyunca değişimi, taşıyıcı sisteme
bağlı olmaktadır.
(b) Perde duvarlı (c) Perde duvarlı -çerçeveli sistem

(a) Çerçeveli sistem
sistem
Adem Doğangün
Neden Yeterli Rijitlik ?
1) Yumuşak kat oluşumu gibi yapının hasar görmesine ya da yıkılmasına
yol açabilecek ötelenmelerin oluşmasını engellemek için.
2) Şekildeğiştirmeden kaynaklanan ikinci mertebe momentlerini
mümkün olduğunca küçültmek için.
3) Sıkça oluşan depremlerde yani kullanılabilirlik sınır durumuna karşı
gelen depremlerde yapısal olmayan sıva, kaplama ve cam yüzeylerdeki
çatlaklar ve kırılmalar gibi hasarları önlemek için.
4) Yapılarda aletlerin çalışmalarına engel olacak ve rahatsızlık veren
büyük titreşimleri engellemek.
5) İnsanları rahatsız edecek şekilde göz emniyetsizliğine yol açan
deformasyonları sınırlandırmak.
Adem Doğangün
• Rijitliğin yapı davranışını etkileyen bir yönü de yapı periyodunu
değiştirmesidir.
Yapının doğal titreşim periyodu;
m
Tn = 2π
k
• Yapı periyodu için, rijitliğinin yanında yapı kütlesi de etkili olmaktadır.

Kütleleri aynı olan yapılarda periyodun değeri rijitlikle ayarlanabilir.
Adem Doğangün
Yeterli rijitlik için ne yapmalı?
Düşey taşıyıcı eleman rijitliği aşağıdaki seçenekler dikkate alınarak arttırılabilir. Ancak rijitlik arttıkça, elemanın aldığı iç
kuvvet payının da arttığını belirtmekte yarar vardır.
(1) Elemanın boyunu kısaltmak, Eleman boyu küçüldükçe rijitlik aşırı derecede (yanal rijitlik için küpü oranında) artmaktadır.
Eleman boyu arttıkça da narinlik etkisi artmakta ve ötelenmeler büyük boyutlara ulaşabilmektedir. Aynı durum kiriş ve
döşeme açıklıkları için de söz konusudur. Açıklık arttıkça rijitlik azalmaktadır. Döşemelerin kısa kenar doğrultusundaki
açıklığı küçüldükçe rijitliği artmaktadır.
(2) Enkesit boyutlarını arttırmak. Yapının her iki doğrultusunda birbirine yakın ve dengeli dağılmış rijitlik olacak şekilde düşey
taşıyıcıların eleman enkesit boyutlarını arttırmak. Enkesit boyutlarından eğilme doğrultusundaki boyutunu arttırmak daha
etkili olmaktadır. Yatay taşıyıcı elemanlardaki sehimleri azalmak için, rijitliği arttırmanın ana yolu da, eğilme
doğrultusundaki enkesit boyutu olan döşeme kalınlığını ve kiriş yüksekliğini arttırmaktan geçmektedir.
(3) Malzeme kalitesini attırmak. Yanal rijitliği arttırmak için kolon ve perde duvar gibi düşey taşıyıcıların malzeme kalitesi
(elastisite modülü) arttırılabilir. Ancak burada dolgu duvarların da yapı yanal (ötelenme) rijitliğine önemli derecede katkı
yaptığını da belirtmek uygun olmaktadır. Düşey doğrultudaki yerdeğiştirme olan sehim için de kolon ve kirişlerin malzeme
kalitesi arttıkça bu elemanların rijitliği de artmaktadır.
(4) Mesnetlerdeki ve birleşim bölgelerindeki hareketleri kısıtlamak. Mesnetlerde basit mesnetten, ankastre mesnete doğru
gidildikçe kısıtlama artmaktadır. Dolayısıyla en büyük rijitlik ankastre mesnetli ve birleşim bölgeleri çok sağlam olan taşıyıcı
sistemlerde olacaktır.
(*)Yapı tasarımında perde duvar kullanmak. Yukarıda dört maddede rijitliği arttırıcı parametreler irdelenmiştir. Ancak
mühendis, yeterli rijitliğe sahip yapı tasarlamak istiyorsa, tasarımın besmelesi niteliğinde ilk olarak, taşıyıcı sisteme her iki
doğrultuda perde duvarlar yerleştirmelidir.
Adem Doğangün
Yeterli kararlılık (duraylılık, stabilite)
Kararlı denge halinde olma durumu kararlılık olarak tanımlanmaktadır.
Yapıları yeterli kararlıkta (durabil, stabil) tasarlamadaki amaç, yapının stabilitesini

kaybederek aşırı gevrek bir şekilde göçmesine mani olmaktır.
Bir yapının stabilitesi (kararlılığı) aşağıdaki parametrelere göre değişmektedir:
(1) etkiyen eksenel yükün derecesine,

(2) taşıyıcı sisteminin malzeme özelliklerine,
(3) kesit boyutlarına,
(4) eleman boylarına,
(5) mesnetlenme koşullarına.
Adem Doğangün
(b) Kararsız (stabilitesi kötü) sistem
(a) Kararlı (stabilitesi iyi) sistem4.5
Adem Doğangün
Yeterli kararlılık için ne yapmalı?
(1)Yeterli düşey taşıyıcı eleman kullanmak: Yapı taşıyıcı sistemini; kolon ve

perde duvarlardan oluşan düşey taşıyıcı elemanları yeterli sayıda ve
boyutlarda olacak şekilde tasarlamak.
(2)Elemanın boyunu kısaltmak: Eleman boylarının (yüksekliklerinin) artması ise
kararlılık açısından olumsuz davranışa yol açacaktır. Narin elemanlardan
oluşan bir düşey taşıyıcı sistem karalılık açısından uygun bir tasarım olarak
değerlendirilemez. Eleman boyutlarının yüksekliği bir zorunluluksa, o zaman
bu narin elemanları yanal olarak destekleyici kiriş ya da eğik çubuklar gibi
elemanlar kullanılarak, burkulma boyları azaltılmadır.
(3)Büyük enkesit boyutları seçmek: Düşey taşıyıcılarının enkesit boyutlarını
arttırmak stabilite açısından olumlu bir durumdur Çünkü enkesit boyutları
arttıkça sistem daha kararlı hale gelecektir.
Adem Doğangün
Yeterli süneklik
Bir malzeme, bir kesit, bir eleman ya da bir yapının taşıma gücünde önemli bir azalma
olmadan deformasyon yapabilme ve tekrarlı yükler etkisinde büyük şekildeğiştirmelerle
enerjiYeterli rijitliğinözeliğine
tüketebilme istenmesindeki amaç; yapının
o malzemenin, kesitin,şekil değiştirerek
elemanın yapmış sünekliği
ya da yapının olduğu
yerdeğiştirmeleri sınırlandırmaktır.
denilmektedir.
Yapıyı, yeterli sünekliğe sahip olacak şekilde tasarlamadaki amaç yapının elastik
ötesi şekildeğiştirme kapasitesini artırarak daha fazla enerji tüketmesini sağlamaktır.
Adem Doğangün
Tekrarlı yüklere maruz kalan bir yapıda enerjinin çoğu yapı
elemanlarında oluşacak plastik mafsallarda tüketilmektedir.
Adem Doğangün
Süneklik; şekildeğiştirme, eğrilik ya da ötelemelere bağlı olarak ifade
edilmektedir4.11. Yapının bütün bir şekilde sünek davranış gösterebilmesi için,
öncelikle kullanılan malzemelerin ve elemanların kendilerinin de yeterli
seviyede sünek davranış göstermeleri gerekmektedir.
Yapılarda süneklik 4 ana grupta toplanabilir:
(1)MALZEME BAZINDA SÜNEKLİK (Malzeme Sünekliği, Deformasyon Sünekliği)

(2)KESİT BAZINDA SÜNEKLİK (Eğrilik Sünekliği, Enkesit Sünekliği)
(3)ELEMAN BAZINDA SÜNEKLİK ( Eleman Sünekliği, Dönme Sünekliği)
(4)TAŞIYICI SİSTEM BAZINDA SÜNEKLİK (Yapı Sünekliği, Deplasman Sünekliği)
Adem Doğangün
MALZEME BAZINDA:
Malzeme açısından
süneklik; gerilme-
şekildeğiştirme ilişkisi ile
ifade edilmektedir. Bu
süneklik malzeme
sünekliği ya da
şekildeğiştirme sünekliği
olarak da adlandırılmaktadır.
Adem Doğangün
KESİT BAZINDA:
Betonarme bir kiriş, kolon ya da perde kesitinin

sünekliği; moment-eğrilik ilişkisiyle ifade
edilmektedir. Bu süneklik eğrilik sünekliği
olarak da adlandırılmaktadır. Bu süneklik için
hesaplanan süneklik katsayısına dönme
süneklik katsayısı (oranı) denilmektedir.
Adem Doğangün
ELEMAN BAZINDA:
Bir elemanının sünekliği yük - yerdeğiştirme (ötelenme) ilişkisi ile de ifade
edilmektedir. Bu durumda tanımlanan süneklik oranına yerdeğiştirme ya da
ötelenme süneklik katsayısı (oranı) denilmektedir
Adem Doğangün
SİSTEM BAZINDA:
Yapının bütün olarak

taşıyıcı sisteminin
sünekliği de eleman
sünekliğinde olduğu
gibi, yük-
yerdeğiştirme
ilişkisiyle ifade
edilmektedir.
Adem Doğangün
SÜNEKLİK
DÜZEYİNE
GÖRE
TAŞIYICI
SİSTEMLER
Adem Doğangün
Yeterli süneklik için ne yapmalı?
Sorusunun karşılığı maalesef tek bir işlemi değil adeta bir virüs gibi
yapının bütün aşamalarındaki işlemleri kapsamaktadır. Yukarıda;
MALZEME, KESİT, ELEMAN ve TAŞIYICI SİSTEM bazında süneklik olarak belirtilen
tüm hususlar göz önünde bulundurularak yapı tasarımını
gerçekleştirmek gerekmektedir. Aşağıdaki bunlardan başlıcaları
sunulmaktadır:
1. Öncellikle daha önce belirtilmiş olan kapasite tasarımı ilkelerine uymak,

2. Şekildeğiştirme kapasitesi iyi olan beton kullanmak, betonda dayanım
yükseldikçe şekildeğiştirme kapasitesinin düşebileceğini bilmek,
3. Dayanım ve şekildeğiştirme kapasitesi yüksek olan donatı kullanmak,
süneklik üzerinde donatının davranışının çok önemli olduğunu bilmek,
Adem Doğangün
Yeterli süneklik için ne yapmalı?
• Eksenel yüke maruz ise narin eleman tasarımından kaçınmak,
• Kolonlarda eksenel yük düzeyi düşük tutmak, deprem yönetmeliğinde tanımlanan (Ndm<0,4 Ac fck) koşulunun daha
da düşüğünde tutmaya çalışmak,
• Kolonlara daha fazla özen gösterip, kolonları kirişlerden daha güçlü tasarlamak
• Potansiyel plastik mafsal bölgeleri olan, kolon ve kirişlerin uç kısımlarında etriye sıklaştırması yapmak
• Dairesel kolon ve yapılabiliyorsa, spiral donatılı (fretli) kolonu, etriyeli kolona tercih etmek
• Kolon-kiriş birleşim bölgelerinde kesme kırılmasının önüne geçmek, bunun için deprem yönetmeliğinde belirtildiği
gibi enine donatı kullanmak,
• Boyuna donatı oranını mutlaka minimum ve maksimum donatı oranları arasında tasarlamak ve bu sınırlardan
mümkün olduğunca uzaklaşmaya çalışmak, aşırı boyuna donatı konduğunda da sünekliğin azalacağını bilmek
• Kirişlerde basınç donatısı kullanmak,
• Kolon, perde, kiriş gibi taşıyıcı elemanların kısa olarak tasarlanması halinde kesmenin çok etkili olacağını bilmek
ve buna karşı gerek boyut gerekse donatı açısından yönetmeliğin öngördüğü kurallara uymak
• Boyuna donatıların ankrajına özen göstermek ve mutlaka yeterli ankraj boyunu uygulamada temin etmek,
• Taşıyıcı sistem tasarımında çok bağlı taşıyıcı elemanlar oluşturarak betonarmedeki uyum/adaptasyon olayının
gerçekleşmesine imkan tanımak,
• Perde duvarların kendileri genelde sünek olmayan elemanlar olarak bilinmektedir. Ancak kritik bölgeleri ve uç
bölgeleri deprem yönetmeliğine göre tasarlanan perdeler sünek davranmaya çalışacak ve ötelenmelerin
kısıtlanması nedeniyle, özellikle birleşim bölgeleri rahatlayacak ve birleşim bölgelerinde hasara yol açacak büyük
dönmeler olmayacaktır.
Adem Doğangün
Yeterli uyum
Fazla zorlanan bir lifin, kesitin ya da elemanın, zorlamaları komşu lif, kesit ya da elemana
aktarabilme özelliğine uyum (adaptasyon) denilmektedir
Yeterli uyum gösterecek şekilde yapıyı tasarlamaktan amaç; yapı bir yüklemeye maruz
kaldığı zaman, taşıyıcı sistemi oluşturan elemanların gerek kendi iç bünyelerindeki liflerin
ve kesitlerin, gerekse komşu elemanların birbirlerine destek olmalarını sağlamaktır.
Adem Doğangün
2) Kesitten kesite uyum: Betonarme bir eleman için uyum olayında, kesitlerden
birinin taşıma gücüne ulaşması halinde plastik mafsal oluşmakta ve taşıma gücüne
henüz ulaşmayan diğer kesitlere moment aktarılmaktadır. Betonarmede kesitten
kesite moment aktarabilme yeteneğine moment uyumu ya da momentlerin yeniden
dağılımı denilmektedir.
3) Elemandan elemana uyum: Betonarme yapılarda fazla zorlanan ya da taşıma

gücüne erişen bir elemanın, artan yük etkisini diğer elemanlara aktarması kuvvet
uyumu olarak adlandırılmaktadır. Örneğin bir kolon taşıma gücüne erişir ve ezilmeye
başlarsa, artan deformasyonla yükler daha az zorlanan komşu kolonlara aktarılabilir.
Adem Doğangün
Yeterli uyum için ne yapmalı?
Genelde süneklik ve kapasite tasarımı için olumlu yönde yapılanlar, uyum (adaptasyon)
için de olumludur. Aşağıda bunlardan başlıcaları sunulmaktadır:
• Kuvvet uyumuna imkan tanıyacak şekilde taşıyıcı sistemi tasarlamak. Bir diğer ifade ile
taşıyıcı sistemde fazla-bağlılık özelliği sağlanmaktır. Hiperstatik sistemler tasarlamak.
Hiperstatiklik derecesi arttıkça sistem daha çok bağlı olacaktır.
• Gerilme uyumuna imkan tanıyacak malzeme kullanmak. Malzemelerin sünek olması
uyumu artıracaktır, ancak beton ve donatı arasındaki kenetlenmenin de tam olması
gerekmektedir.
• Moment uyumuna imkan tanıyacak şekilde kesitleri boyutlandırmak. Kesitlerin
boyutlandırılmasında ve donatı detaylandırılmasında sünek davranış gösterecek şekilde
boyutlandırmak ve detaylandırmak. Kapasite tasarımı ilkesine de uygun tasarlamak.
• Daha az derz kullanmaya çalışmak: Burulma düzensizliğinin önlenmesi, taşıyıcı sistem
elemanlarının dengeli düzenlenmesi vb. nedenler dışında, salt bina veya bina bloklarının
plandaki uzunlukları yüzünden taşıyıcı sistemin yapısal derzlerle birbirinden bağımsız
bloklara ayrılmasından olabildiğince kaçınılmalıdır Adem Doğangün
Yeterli sönüm
Bir salınım hareketinin genliğinin türlü dirençlerin etkisiyle küçülmesi sönüm olarak
tanımlanmaktadır.
Yapıların tasarımlarını yaparken yeterli sönüm istenmesindeki amaç, yapının yapmış
olduğu titreşimlerin genliğinin çeşitli sönüm mekanizmaları ile sürekli azaltılmasını
ve sıfırlanmasını sağlamaktır.
Adem Doğangün
Yeterli sönüm için ne yapmalı?
• Yüklemeye maruz kalan yapıda malzeme eğer önemli oranda plastik

şekildeğiştirme yapabiliyorsa, doğal olarak sönüm oranı da artmaktadır.
Bu bakımdan yapıda kullanılan malzemenin plastik şekildeğiştirme
kapasitesi yüksekse sönümleme kapasitesi de iyi olacaktır.
• Yapı sistemi içindeki sürtünme ve mikro çatlamalar da elastik ötesi
davranış sönümü olumlu yönde artıracaktır. Burada yapının sünek
olmasının sönüm için de olumlu yönde katkı sağlayacağını belirtmek
uygun olmaktadır. Tek çatlakta gevrek bir şekilde kırılan eleman ya da
yapının sönümü de zayıf olacaktır.
• Dışarıdan müdahale etmek istenirse de taban izolasyonu ya da titreşimi
kontrol eden cihazlar taşıyıcı sisteme monte edilebilir.
Adem Doğangün
Tesekkürler
Adem Doğangün
Betonarme-II_12
• Depreme Dayanıklı Yapı Tasarımı
 Yapısal Düzensizlikler
Adem Doğangün
Teorik Uygulama
Ders Kitabı,
Referanslar ve/veya
Diğer Kaynaklar:
Deprem Yönetmeliğinde Yapılar İçin
Tanımlanan Düzensizlik Türleri
3
Düzensiz Binaların Tanımı
Depreme karşı
davranışlarındaki
olumsuzluklar nedeni ile
tasarımından ve yapımından
kaçınılması gereken düzensiz
binalar’ın tanımlanması ile ilgili
olarak, planda ve düşey
doğrultuda düzensizlik
meydana getiren durumlar
Tablo 3.6’da, bunlarla ilgili
koşullar ise
3.6.2’de verilmiştir.
Adem Doğangün
DEPREM YÖNETMELİĞİNDE TANIMLANAN DÜZENSİZLİKLER
A-PLANDA DÜZENSİZLİKLER B-DÜŞEYDE DÜZENSİZLİKLER
A1-Burulma düzensizliği B1- Dayanım düzensizliği

A2-Döşeme süreksizlikleri B2- Rijitlik düzensizliği
A3- Planda çıkıntılar bulunması B3- Düşey elemanların süreksizliği
Adem Doğangün
Δy A1-Burulma düzensizliği
Rijitlik Kütle Kütle

merkezi merkezi RM Mz KM Merkezi
Rijitlik
e merkezi
y Fy Fy Fy
x
Kuvvet rijitlik merkezine
Fy taşındığında moment de KM ile RM çakışırsa yapı eşit
Deprem yükleri
oluşmaktadır. ötelenmektedir.
kütle merkezine etkir
(∆i)max
(∆i)min
i +1’ inci kat

döşemesi
6
i’ inci kat döşemesi 1 Δ
Deprem
doğrultusu
∆ iort = (∆ i max + ∆ i min ) ηbi = i max > 1,2
2 Δiort Adem Doğangün
A1-Burulma düzensizliği
Hotel Terminal,
Guatemala City.
Overall view of this
6-story hotel,
illustrating the
torsional failure of
the second story
during the 1976
Guatemala
Earthquake.
The reinforced concrete hotel in Slide J66 had a rectangular plan, but a very stiff service core area was placed anti-
symmetrically near the far end of the building. The eccentricity induced by this service core was balanced in the
upper stories (above the second story) by the solid masonry walls that were used as infills for the reinforced concrete
frame located in the front end of this picture. However, these walls were interrupted in the second story (where the
dining room was located) to have only glass so that there would be a view of the plants on the terrace and of the city.
This interruption created a large eccentricity in this story which resulted in very large torsional forces that sheared
7
the reinforced columns as illustrated in Slides J67 and J68.
https://nisee.berkeley.edu/elibrary/search
Adem Doğangün
https://nisee.berkeley.edu/elibrary/search
Adem Doğangün
9
10
Adem Doğangün
11
12
Fig. 2. A building damaged due to torsion eccentricity 13
Özmen C, Unay Aİ; (2007), Commonly encountered seismic design faults due to the architectural design of residential
buildings in Turkey, Building and Environment, 42: 3, 1406–1416
A1- Burulma düzensizliği neleri etkilemekte ve varsa ne yapmalı?
1. Deprem hesabında kullanılacak hesap yönteminin seçiminde etkili olmaktadır. DTS = 1, 1a, 2, 2a da
bulunan ve BYS ≥ 4 olan binalar ile DTS = 3, 3a, 4, 4a da bulunan BYS ≥ 5 olan binalarda Her bir katta
burulma düzensizliği katsayısının ηbi ≤ 2.0 koşulunu sağladığı ve ayrıca B2 türü düzensizliğinin olmadığı
binalar için Eşdeğer Deprem Yükü Yöntemiyle hesap yeterli olmaktadır. Aksi durumda Modların Toplanması
Yöntemiyle deprem hesabının yapılması gerekmektedir.
2. Eşdeğer taban kesme kuvveti büyütme katsayısının ( βtE ) belirlenmesinde kullanılan amprik katsayının (γE)
değerinde etkili olmaktadır. A1 türü düzensizlik varsa γE=0,90 alınmaktadır. Düzensizliklerden hiçbiri yoksa
bu değer 0,8 olmaktadır.
3. Eşdeğer Deprem Yükü Yönteminde Burulma Hesabında ek dışmerkezliğin artırılmasında da kullanılmaktadır.
A1 türü düzensizliğin bulunması durumunda 1,2<ηbi.≤ 2,0 ise bu katta uygulanan ±%5 dışmerkezliğin
Dbi=(ηbi./1,2)2 ile çarpılarak büyütülmesi öngörülmektedir.
4. Binanın herhangi bir i’inci katında A1 türü düzensizliğin bulunması ve burulma düzensizliği katsayısının ηbi
>1.5 olması durumunda, ek dışmerkezlik etkisi, doğrusal olmayan hesap için taşıyıcı sistemin
modellenmesinde de dikkate alınmaktadır.
5. Tek Modlu İtme Yöntemlerinin uygulanabilmesi için herhangi bir katta ek dışmerkezlik gözönüne
alınmaksızın doğrusal elastik davranış esas alınarak hesaplanan burulma düzensizliği katsayısının ηbi <1.4
olması gerekmektedir.
6. Yüksek binalarda ek dışmerkezlik etkisinin dikkate alınmasını etkilemektedir. I. Aşama deprem hesabında 14
herhangi bir katta A1 türü düzensizliğin bulunması ve burulma düzensizliği katsayısının ηbi.> 1,5 olması
durumunda, ek dışmerkezlik etkisi, III. Aşama deprem hesabında dikkate alınmaktadır.
Adem Doğangün
A2-Döşeme süreksizlikleri
Rijit ötelenme + Şekil değiştirme
Rijit ötelenme
Ab Ab1 Ab Deprem doğrultusu
Döşemenin rijit diyafram Döşemenin esnek diyafram

2
olarak çalışması olarak çalışması
Ab = Ab1 + Ab2
A2 türü düzensizlik durumu - I
Ab: Boşluk alanları toplamı Herhangi bir kattaki döşemede;
Ab / A > 1/3
A : Brüt kat alanı
* Merdiven ve asansör boşlukları dahil, boşluk
alanları toplamının kat brüt alanının 1/3’ünden
fazla olması durumu.
A A
* Deprem yüklerinin düşey taşıyıcı sistem
elemanlarına güvenle aktarılabilmesini güçleştiren
yerel döşeme boşluklarının bulunması durumu.
A2 türü düzensizlik Kesit A-A
durumu - II A2 türü düzensizlik durumu - II ve III
15 * Döşemenin düzlem içi rijitlik ve dayanımında ani
azalmaların olması durumu Adem Doğangün
16
Adem Doğangün
17
A2 – Döşeme Süreksizlikleri neleri etkilemekte ve varsa ne yapmalı?
1) A2 ve A3 düzensizliğinin bulunduğu binalarda, kat döşemelerinin kendi düzlemleri içinde

deprem kuvvetlerini düşey taşıyıcı sistem elemanlara güvenli bir şekilde aktarıldığının hesapla
gösterilmesi gerekmektedir. Kirişli ve kirişsiz döşemeli binaların döşemelerindeki düzlem içi
eksenel ve kayma gerilmeleri, elastik diyafram kabulü ile hesaplanacaktır. Bu binaların
döşemelerinde deprem etkisi altında oluşan düzlem içi ortalama çekme, basınç ve kayma
gerilmelerine Dayanım Fazlalığı Katsayısı D uygulanacaktır.
2) Binanın modellenmesini etkilemektedir. A2 ve A3 türü düzensizliklerin bulunduğu binalarda, kat
döşemelerinin kendi düzlemleri içinde deprem kuvvetlerini düşey taşıyıcı sistem elemanları
arasında güvenle aktarabildiğini göstermek üzere iki boyutlu levha (membran) veya kabuk sonlu
elemanlar ile modellenecektir
3) A2 ve A3 türü düzensizliklerin bulunduğu ve/veya döşemelerin rijit diyafram olarak çalışmasının
öngörülmediği binalarda ve betonarme kirişsiz döşemeli sistemlerde döşemeler iki boyutlu sonlu
elemanlarla modellenecektir.
4) Yeni deprem yönetmeliğinde A2 türü düzensizlik varsa Az Katlı ve Taşıyıcı Sistemi Düzenli,
Yerinde Dökme Betonarme Binalar İçin Ön Tasarım Kurallarının uygulamayacağı 18
belirtilmektedir.
Adem Doğangün
A3- Planda çıkıntılar bulunması
Plan geometrisi düzensizliği:(ax > 0,2 ℓx ve aynı zamanda ay > 0,2 ℓy )
Derz
Derz
19
Derz
Derz Adem Doğangün
İyi ve Sorun Olabilen Tasarmlar

Figure 7. Influence of building shape: a) Buildings with simple shapes permit the shaking induced inertia forces
to flow directly to the foundation and hence perform well in earthquakes; b) buildings with irregular shapes force
the inertia forces to bend at each re-entrant corner, which results in damage at these corners and hence poor
earthquake performance of the building as a whole (source: Murty 2005).
21
Adem Doğangün
Çıkıntı düzensizliği (A3) varsa ne yapmalı?
Deprem yönetmeliğinde A3 türü düzensizliklerin bulunduğu binalar için birinci

ve ikinci derece deprem bölgelerinde, kat döşemelerinin kendi düzlemleri
içinde deprem kuvvetlerini düşey taşıyıcı sistem elemanları arasında
güvenle aktarabildiğinin hesapla doğrulanması koşulu getirilmiştir. Bunun 22
için sonlu elemanlar tekniğini kullanan bir programla döşemenin davranışını
temsil edebilecek uygun modelleme yapılarak hesaplar yapılabilir.
A3 – Planda çıkıntılar bulunması neleri etkilemekte ve varsa ne yapmalı?
1) A2 ve A3 düzensizliğinin bulunduğu binalarda, kat döşemelerinin kendi düzlemleri içinde

deprem kuvvetlerini düşey taşıyıcı sistem elemanlara güvenli bir şekilde aktarıldığının
hesapla gösterilmesi gerekmektedir. Kirişli ve kirişsiz döşemeli binaların döşemelerindeki
düzlem içi eksenel ve kayma gerilmeleri, elastik diyafram kabulü ile hesaplanacaktır. Bu
binaların döşemelerinde deprem etkisi altında oluşan düzlem içi ortalama çekme, basınç
ve kayma gerilmelerine Dayanım Fazlalığı Katsayısı D uygulanacaktır.
2) A2 ve A3 türü düzensizliklerin bulunduğu binalarda, kat döşemelerinin kendi düzlemleri
içinde deprem kuvvetlerini düşey taşıyıcı sistem elemanları arasında güvenle
aktarabildiğini göstermek üzere iki boyutlu levha (membran) veya kabuk sonlu elemanlar
ile modellenecektir
3) A2 ve A3 türü düzensizliklerin bulunduğu ve/veya döşemelerin rijit diyafram olarak
çalışmasının öngörülmediği binalarda ve betonarme kirişsiz döşemeli sistemlerde
döşemeler iki boyutlu sonlu elemanlarla modellenecektir.
4) Yeni deprem yönetmeliğinde A3 türü düzensizlik varsa Az Katlı ve Taşıyıcı Sistemi Düzenli, 23
Yerinde Dökme Betonarme Binalar İçin Ön Tasarım Kurallarının uygulamayacağı
belirtilmektedir.
Adem Doğangün
B1- Dayanım (zayıf kat) düzensizliği
Dayanım Düzensizliği Katsayısı (ηci)
( ∑ Ae )i
η ci = < 0 ,80
( ∑ Ae ) i +1
∑Ae = ∑Aw + ∑Ag + 0,15 ∑Ak
∑Ae :herhangi bir katta, gözönüne alınan deprem doğrultusunda etkili kesme alanı
∑Ag :herhangi bir katta, gözönüne alınan deprem doğrultusuna
paralel doğrultuda perde olarak çalışan taşıyıcı sistem
elemanlarının enkesit alanlarının toplamı
∑Ak : herhangi bir katta, gözönüne alınan deprem doğrultusuna
24 paralel
kagir dolgu duvar alanlarının (kapı ve pencere boşlukları hariç) toplamı
∑Aw: herhangi bir katta, kolon enkesiti etkin gövde alanlarının toplamı
25
26
29
Torre Higgins Building: The 20-story office building in Concepcion’s city center had significant damage, including four stories that collapsed
starting on the 12th floor. Significant damage was also observed in the walls and concrete piers in the stories below the collapsed floors. It
appeared that the building experienced unique dynamic effects resulting from the building’s irregularities and torsional movement.
http://reidmiddleton.wordpress.com/2011/05/10/earthquake-reconnaissance-trip-chile/
30
31
http://www.teknikerinsaat.com/insaatvedeprem.html
32
Bodrum perdesinin üzerindeki zemin kat kolonu, 1 Mayıs 2003 Bingöl Depremi
33
Bodrum perdesinin üzerindeki zemin kat kolonu, 25 Ekim 2011 Van Depremi Adem Doğangün
34
Bodrum perdesinin üzerindeki zemin kat kolonu, 25 Ekim 2011 Van Depremi Adem Doğangün
B1-Zayıf kat düzensizliği varsa ne yapmalı?

Yapılacak işlem hesaplanan dayanım düzensizliği katsayısının değerine
göre değişmektedir.
Hayır Evet
ηci< 0,6
Hayır Taşıyıcı sistemde değişiklik

Evet
ηci>0,8 yapılarak, kesit dayanımı
ve rijitliği artırılarak deprem
Zayıf kat hesabı tekrarlanmalı
düzensizliği yok
R katsayısı 1,25 ηci ile çarpılarak her iki

deprem doğrultusu için uygulanır
35
Adem Doğangün
B2- Rijitlik (Yumuşak kat ) düzensizliği
36
B2- Rijitlik (Yumuşak kat ) düzensizliği
37
38
Taşıyıcı sisteme göre ötelenmeler
( ∆i / hi )ort
=ηki > 2, 0
( ∆i +1 / hi +1 )ort
39
Adem Doğangün
Birbirine dik iki deprem doğrultusunun herhangi biri için, bodrum katlar dışında,
herhangi bir i’inci kattaki ortalama göreli kat ötelemesi oranının bir üst veya bir alt
kattaki ortalama göreli kat ötelemesi oranına bölünmesi ile tanımlanan Rijitlik
Düzensizliği Katsayısı ηki ’nin 2,0’den fazla olması durumu Yumuşak Kat Düzensizliği
olarak tanımlanmaktadır.
( ∆i / hi )ort ( ∆i / hi )ort
=ηki > 2, 0 =ηki > 2, 0
( ∆i +1 / hi +1 )ort ( ∆i −1 / hi −1 )ort
Burada (Δi)ort, (Δi+1)ort ve (Δi-1)ort

sırasıyla i. , i+1. ve i-1. katların
ortalama göreli kat ötelemelerini
göstermektedir
Yumuşak kat düzensizliği (B2) varsa ne yapmalı?
 Deprem hesabında kullanılacak hesap yönteminin seçiminde etkili

olmaktadır. DTS = 1, 1a, 2, 2a da bulunan ve BYS ≥ 4 olan binalar ile
DTS = 3, 3a, 4, 4a da bulunan BYS ≥ 5 olan binalarda her bir katta
burulma düzensizliği katsayısının ηbi ≤ 2.0 koşulunu sağladığı ve ayrıca
B2 türü düzensizliğinin olmadığı binalar için Eşdeğer Deprem Yükü
Yöntemiyle hesap yeterli olmaktadır. Aksi durumda Modların Toplanması
Yöntemiyle deprem hesabının yapılması gerekmektedir.
 Eşdeğer taban kesme kuvveti büyütme katsayısının ( βtE ) belirlenmesinde

kullanılan amprik katsayının (γE) değerinde etkili olmaktadır. B2 türü
41
düzensizlik varsa γE=0,90 alınmaktadır. Düzensizliklerden hiçbiri yoksa
bu değer 0,8 olmaktadır.
Adem Doğangün
B3- Düşey elemanların süreksizliği
Taşıyıcı sistemin düşey elemanlarının (kolon veya perdelerin) bazı katlarda kaldırılarak kirişlerin veya
guseli kolonların üstüne veya ucuna oturtulması, ya da üst kattaki perdelerin altta kolonlara oturtulması
durumu Düşey Elemanların Süreksizliği olarak tanımlanmaktadır
42
Adem Doğangün
Perde Duvar
43
Adem Doğangün
iç kuvvet değerleri %50

artırılacaktır.
Kolonun alt ucunda

kolon yok 44
Adem Doğangün
45
Adem Doğangün
Tesekkürler
Betonarme-II_13
• Eşdeğer Deprem Yükü Yöntemi
Adem Doğangün
Teorik Uygulama
Ders Kitabı,
Referanslar ve/veya
Diğer Kaynaklar:
İMO
BURSA ŞUBESİ
2018
TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ
Deprem hesabı için gerekli parametreler
3
DEPREME GÖRE HESAP PARAMETRELERİ
1) Yerel Zemin Sınıfları (ZA, ZB, ZC, ZD, ZE, ZF)
2) Bina Kullanım Sınıfları ( BKS ) ve Bina Önem Katsayısı ( I )
3) Deprem Yer Hareketi Düzeyleri (DD-1, DD-2, DD-3, DD-4)
4) Harita Spektral İvme Katsayıları ( SS, S1 )
5) Yerel Zemin Etki Katsayıları ( FS , F1 )
6) Tasarım Spektral İvme Katsayıları (SDS , SD1)
7) Deprem Tasarım Sınıfları ( DTS )
8) Dayanım Fazlalığı Katsayısı ( D )
9) Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı ( R )
10) Bina Yükseklik Sınıfları (BYS)
11) Bina Yüksekliği (HN)
12) Binanın Hakim Doğal Titreşim Periyodu ( Tp )
13) Yatay Tasarım Spektrumu Köşe Periyotları ( TA , TB )
14) Yatay Elastik Tasarım Spektral İvmeleri [ Sae (T) ]
15) Yatay Elastik Tasarım Spektral Yerdeğiştirmeleri [ Sde (T) ]
16) Düşey Elastik Tasarım Spektral İvmeleri [ SaeD (T) ]
17) Deprem Yükü Azaltma Katsayısı ( Ra )
18) Azaltılmış Tasarım Spektral İvmesi [SaR(T)]
19) Hareketli Yük Kütle Katılım Katsayısı (n)
20) Bina Kat Kütlesi (mi ) ve Bina Toplam Kütlesi (mt )
21) Toplam Eşdeğer Deprem Yükü ( VtE ) ve Kat Deprem Yükleri ( Fi )
22) Bina Performans Hedefleri ( KK, SH, KH, GÖ )
Adem Doğangün
4
1) YEREL ZEMİN SINIFLARI (ZA, ZB, ZC, ZD, ZE, ZF)
Yerel Üst 30 metrede ortalama

Zemin Zemin Cinsi (VS)30 (N60)30 (cu)30
Sınıfı [m/s] [darbe /30 cm] [kPa]
ZA Sağlam, sert kayalar > 1500 – –
ZB Az ayrışmış, orta sağlam kayalar 760 – 1500 – –
Çok sıkı kum, çakıl ve sert kil tabakaları veya ayrışmış, 360 – 760 > 50 > 250
ZC çok çatlaklı zayıf kayalar
ZD Orta sıkı – sıkı kum, çakıl veya çok katı kil tabakaları 180 – 360 15 – 50 70 – 250
Gevşek kum, çakıl veya yumuşak – katı kil tabakaları veya < 180 < 15 < 70
ZE PI> 20 ve w > % 40 koşullarını sağlayan toplamda 3 metreden daha
kalın yumuşak kil tabakası (cu< 25 kPa ) içeren profiller.
Sahaya özel araştırma ve değerlendirme gerektiren zeminler:
1) Deprem etkisi altında çökme ve potansiyel göçme riskine sahip zeminler (sıvılaşabilir zeminler, yüksek derecede hassas killer, göçebilir zayıf
çimentolu zeminler vb.),
ZF 2) Toplam kalınlığı 3 metreden fazla turba ve/veya organik içeriği yüksek killer,
3) Toplam kalınlığı 8 metreden fazla olan yüksek plastisiteli (PI > 50) killer,
4) Çok kalın (> 35 m) yumuşak veya orta katı killer.
zemin parametreleri, zemin profilinin temel veya kazık başlığı alt kotundan itibaren
aşağıya doğru en üst 30 m kalınlığındaki kısmı için belirlenecektir.
Adem Doğangün
5
Adem Doğangün
6
TBDY-2018 de İnşaat Mühendisi & Zemin
16A.3.1 – Laboratuvar deneyleri, araştırma alanındaki zemin özelliklerini en çok

2 m aralıklar ile tanımlamaya yeterli sayı ve derinliklerde, yapı ve zeminin
özelliklerine göre projeden sorumlu inşaat mühendisi tarafından planlanacak
ve yetkili laboratuvarlarda yapılacaktır.
EK 16D – ARAZİ ZEMİN ÖZELLİKLERİNİN YERİNDE İYİLEŞTİRİLMESİ

Etkilerin dirençler tarafından karşılanamadığı durumlarla, deprem sırasında zemin sıvılaşmasının
tetiklenmesi ve/veya büyük dayanım/rijitlik kaybına uğraması beklenilen zeminlerde, zemin
özelliklerinin yerinde iyileştirilmesi veya güçlendirmesi yoluna başvurulabilir. Uygun zemin iyileştirme
veya güçlendirme yöntemi, geoteknik alanında sorumlu inşaat mühendisince aşağıda sıralanan genel
ilkelerden yararlanılarak belirlenir.
7
Adem Doğangün
2) BİNA KULLANIM SINIFLARI ( BKS ) VE BİNA ÖNEM KATSAYISI ( I )
Bina
Bina Önem
Kullanım Binanın Kullanım Amacı Katsayısı (I )
Sınıfı
DEPREM SONRASI KULLANIMI GEREKEN BINALAR, INSANLARIN
UZUN SÜRELI VE YOĞUN OLARAK BULUNDUĞU BINALAR,
DEĞERLI EŞYANIN SAKLANDIĞI BINALAR VE TEHLIKELI MADDE
IÇEREN BINALAR
a) Deprem sonrasında hemen kullanılması gerekli binalar
(Hastaneler, dispanserler, sağlık ocakları, itfaiye bina ve
BKS = 1 tesisleri, PTT ve diğer haberleşme tesisleri, ulaşım istasyonları 1,5
ve terminalleri, enerji üretim ve dağıtım tesisleri, vilayet,
kaymakamlık ve belediye yönetim binaları, ilk yardım ve afet
planlama istasyonları)
b) Okullar, diğer eğitim bina ve tesisleri, yurt ve yatakhaneler,
askeri kışlalar, cezaevleri, vb.
c) Müzeler
d) Toksik, patlayıcı, parlayıcı, vb. özellikleri olan maddelerin
bulunduğu veya depolandığı binalar
İNSANLARIN KISA SÜRELI VE YOĞUN OLARAK BULUNDUĞU
BINALAR:
BKS = 2 Alışveriş merkezleri, spor tesisleri, sinema, tiyatro, konser
1,2
salonları, ibadethaneler, vb.
DIĞER BINALAR:
BKS=1 ve BKS=2 için verilen tanımlara girmeyen diğer
BKS = 3 binalar (Konutlar, işyerleri, oteller, bina türü endüstri
1,0
yapıları, vb)
Adem Doğangün
8
3) DEPREM YER HAREKETİ DÜZEYLERİ (DD-1, DD-2, DD-3, DD-4)
Deprem Yer
Hareketi Depremin Meydana Gelme Sıklığı
Düzeyi
Spektral büyüklüklerin 50 yılda aşılma olasılığının %2 ve buna karşı gelen

tekrarlanma periyodunun 2475 yıl olduğu çok seyrek deprem yer hareketini
DD-1
nitelemektedir. Bu deprem yer hareketi, gözönüne alınan en büyük deprem
yer hareketi olarak da adlandırılmaktadır.

tekrarlanma periyodunun 475 yıl olduğu seyrek deprem yer hareketini
DD-2
nitelemektedir. Bu deprem yer hareketi, standart tasarım depremi yer hareketi
olarak da adlandırılmaktadır.

DD-3 tekrarlanma periyodunun 72 yıl olduğu sık deprem yer hareketini
nitelemektedir.
Spektral büyüklüklerin 50 yılda aşılma olasılığının %68 (30 yılda aşılma olasılığı
Prof.Dr. Zekai CELEP
%50) ve buna karşı gelen tekrarlanma periyodunun 43 yıl olduğu çok sık deprem
DD-4 yer hareketini nitelemektedir. Bu deprem yer hareketi, servis depremi yer
9
hareketi olarak da adlandırılmaktadır.
Adem Doğangün
4) HARİTA SPEKTRAL İVME KATSAYILARI ( SS , S1 )
Türkiye Deprem
Tehlike Haritasında;
Yerel Zemin Sınıfı,
Binanın yapılacağı
konuma ilişkin enlem
ve boylam ile Deprem
Yer Hareketi Düzeyi
veri olarak girilerek,
tasarıma/değerlendirme
ye yapılacak bina için
harita spektral ivme
katsayıları çıktı olarak
alınmaktadır
10
Adem Doğangün
Adem Doğangün
11
5) YEREL ZEMİN ETKİ KATSAYILARI (FS , F1)
Yerel Zemin Kısa periyot bölgesi için Yerel Zemin Etki Katsayısı, FS
Sınıfı SS ≤ 0.25 SS = 0.50 SS = 0.75 SS = 1.00 SS = 1.25 SS ≥ 1.50
ZA 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8
ZB 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9
ZC 1.3 1.3 1.2 1.2 1.2 1.2
ZD 1.6 1.4 1.2 1.1 1.0 1.0
ZE 2.4 1.7 1.3 1.1 0.9 0.8
ZF Sahaya özel zemin davranış analizi yapılacaktır
Yerel Zemin 1.0 saniye periyot için Yerel Zemin Etki Katsayısı F1
Sınıfı S1 ≤ 0.10 S1 = 0.20 S1 = 0.30 S1 = 0.40 S1 = 0.50 S1 ≥ 0.60
ZA 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8
ZB 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8
ZC 1.5 1.5 1.5 1.5 1.5 1.4
ZD 2.4 2.2 2.0 1.9 1.8 1.7
ZE 4.2 3.3 2.8 2.4 2.2 2.0
ZF Sahaya özel zemin davranış analizi yapılacaktır
Adem Doğangün
12
= S S ⋅ FS
S DS
6) TASARIM SPEKTRAL İVME KATSAYILARI (SDS , SD1)
Tasarım spektral ivme katsayıları (SDS ve SD1); harita spektral ivme

katsayılarına (SS ve S1) ve zemin etki katsayılarına (FS ve F1) bağlı olarak
aşağıdaki bağıntılar yardımıyla belirlenmektedir:
Adem Doğangün
13
7) DEPREM TASARIM SINIFLARI ( DTS )
Deprem etkisi altında binanın tasarımda esas alınacak Deprem Tasarım Sınıfı ( DTS )
DD-2 Deprem Yer Hareketi Düzeyinde Bina Kullanım Sınıfı

Kısa Periyot Tasarım Spektral İvme BKS = 1 BKS = 2, 3
Katsayısı ( SDS )
SDS < 0,33 DTS = 4a DTS = 4
0,33 ≤ SDS < 0,50 DTS = 3a DTS = 3
0,50 ≤ SDS < 0,75 DTS = 2a DTS = 2
0,75 ≤ SDS DTS = 1a DTS = 1
Deprem Tasarım Sınıfı ( DTS ) binanın yüksekliğine ilişkin sınırlarda etkili olmaktadır.
Adem Doğangün
14
8 ) DAYANIM FAZLALIĞI KATSAYISI ( D )
Dayanım Fazlalığı Katsayısı D, akma dayanımının tasarım dayanımına oranla fazlalığını ifade eden katsayıdır
Adem Doğangün
15
DAYANIM FAZLALIĞI KATSAYISI ( D )
TAŞIYICI SİSTEMDE - D
Adem Doğangün
Dayanım Fazlalığı Katsayılarının Uygulanması
Taşıyıcı sistem elemanlarının yüksek veya sınırlı düzeyde sünek davranışına karşı gelen (eğilme
momenti, çekme kuvveti ve benzeri) azaltılmış iç kuvvetlerin hesabında Dayanım Fazlalığı Katsayısı
kullanılmayacaktır (D = 1).
Taşıyıcı sistem elemanlarının sünek olmayan davranışına karşı gelen (betonarme elemanlarda kesme
kuvveti, çelik elemanlarda birleşimlere etkiyen kuvvetler ve benzeri) azaltılmış iç kuvvetler için Dayanım
Fazlalığı Katsayısı çarpan olarak kullanılacaktır (D > 1). Ancak, süneklik düzeyi yüksek taşıyıcı
sistemlerde D katsayıları ile büyütülen iç kuvvetler, kapasite tasarımı ilkesi’nin gereği olarak tanımlanmış
(izin verilen) kesitlerdeki akma durumu ile uyumlu iç kuvvetlerden daha büyük alınmayacaktır.
Bina döşemelerinde düzlem içinde etkiyen azaltılmış iç kuvvetlere, ilgili taşıyıcı sistem için Dayanım
Fazlalığı Katsayısı uygulanacaktır
Dıştan rijit perdelerle çevrelenen bodrum katlarındaki taşıyıcı sistem elemanlarında Dayanım Fazlalığı
Katsayıları gözönüne alınacaktır
Bina taşıyıcı sistemlerinden temellere aktarılan kuvvetlerde dayanım fazlalığının gözönüne alınmasına
ilişkin kurallar 4.10.3’de tanımlanmıştır
Adem Doğangün
KOLON-KİRİŞ-PERDE KESME GÜVENLİĞİNDE - D
– Süneklik düzeyi sınırlı kolonlarda ve kirişlerde, düşey yükler ve Bölüm 4’de belirlenen ve Dayanım Fazlalığı Katsayısı D ile
arttırılarak hesaplanmış deprem etkilerinin ortak etkisi altında elde edilen kesme kuvveti Vd , enine donatı hesabında esas
alınacaktır.
– Kesme kuvvetinin üst sınırına ilişkin olarak süneklik düzeyi yüksek kolonlar için Denk.(7.7) Kirişler için 7.10’da verilen
koşul, Ve yerine Dayanım Fazlalığı Katsayısı D ile arttırılmış Vd alınmak üzere, süneklik düzeyi sınırlı olan kolonlar için de
geçerlidir.
Darılmaz, K,Yeni Türkiye Bina

Deprem Yönetmeliği (Taslak)
Çerçevesinde Taşıyıcı Sistem
Modellemesi
Süneklik düzeyi sınırlı perdeler, düşey yükler ve depremin ortak etkisinden oluşan iç kuvvetlere göre boyutlandırılarak donatılacaktır. Süneklik düzeyi yüksek perdeler için
7.6.6, 7.6.8.2 ve 7.6.8.3’de verilen kural ve koşullar hariç olmak üzere, 7.6’da verilen diğer tüm kural ve koşullar, Ve yerine D Dayanım Fazlalığı Katsayısı olmak üzere Ve =
DVd alınarak süneklik düzeyi sınırlı perdeler için de geçerlidir.
Adem Doğangün
18
DÖŞEMELERİN TASARIMINDA - D
Kirişli ve kirişsiz döşemeli binaların döşemelerindeki düzlem içi eksenel ve kayma gerilmeleri, elastik diyafram kabulü
ile hesaplanacaktır. Bu binaların döşemelerinde deprem etkisi altında oluşan düzlem içi ortalama çekme, basınç ve
kayma gerilmelerine Dayanım Fazlalığı Katsayısı D uygulanacaktır.
Deprem yüklerinin döşemelerden düşey taşıyıcı elemanlara güvenli bir şekilde aktarıldığının hesapla gösterilmesi
gereken A2 ve A3 düzensizliklerin bulunduğu kirişli döşemeli binalarda, döşemeler için 7.11.3’de verilen koşullar
sağlanacak, deprem yüklerini döşemeden perdeye aktaran kirişlerin kesit hesabında ve detaylandırılmasında bu
kirişlerde oluşan eksenel basınç ve çekme kuvvetleri Dayanım Fazlalığı Katsayısı D gözönüne alınarak
dikkate alınacaktır.
Kirişsiz döşemeli binalarda veya deprem yüklerinin döşemelerden düşey taşıyıcı elemanlara güvenli bir şekilde
aktarıldığının hesapla gösterilmesi gereken kirişli döşemeli binalarda, döşemeden perdeye veya perde koluna
kuvvetli doğrultuda aktarılacak deprem kuvveti, kat seviyesinin alt ve üst kesitlerinde oluşan ve deprem etkilerinin
Dayanım Fazlalığı Katsayısı D gözönüne alınarak hesaplanan DVd perde kesme kuvvetlerinin farkı olarak
hesaplanacaktır
Kirişsiz döşemelerde ve kirişsiz plak temellerde zımbalama kontrolü, sonlu eleman modeli çözümünden elde edilen
ve düşey yüklerle beraber Dayanım Fazlalığı Katsayısı D ile büyütülmüş olan deprem etkileri altında oluşan düşey
doğrultudaki kayma gerilmesi esas alınarak yapılabilir.
Adem Doğangün
19
9) TAŞIYICI SİSTEM DAVRANIŞ KATSAYISI ( R )
Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı R; öngörülen süneklik kapasitesi µk ’ya, Dayanım Fazlalığı Katsayısı
D’ye ve Bina Önem Katsayısı I’ya bağlı olarak aşağıdaki bağıntıyla belirlenmektedir:
Adem Doğangün
20
10 ) BİNA YÜKSEKLİK SINIFLARI (BYS)
Bir bina için dikkate alınabilecek ve izin verilen Bina yükseklik Sınıfları, taşıyıcı sistem
malzemesine (betonarme vb) ve taşıyıcı sistemin süneklik özelliklerine bağlı olarak
verilmektedir.
Adem Doğangün
21
Adem Doğangün
22
11 ) BİNA YÜKSEKLİĞİ ( HN )
Tablodaki HN sembolü ise bina yüksekliğini temsil etmekte olup, bina tabanından itibaren
ölçülen yükseklik olarak tanımlanmaktadır. Bina yüksekliğinin ( HN ) tanımında, çatı
döşemesinin üzerinde yer alan asansör makine dairesi ve benzeri küçük kütleli uzantılar
dikkate alınmayabilir. Bodrumlu binalarda modellemelerde, bina tabanının neresi olduğu
tartışılmaktadır. Bina tabanı için; ya temel üst kotunda, ya da bodrum perdelerinin üzerinde
tanımlama yapılmaktadır. Bununla ilgili olarak,
(1) Rijit bodrum perdelerinin binayı her taraftan veya en az üç taraftan çevrelemesi ve
(2) Birbirine dik bina eksenlerinin herbirinin doğrultusundaki hakim titreşim modunda,
bodrum katlar dahil binanın tümü için hesaplanan doğal titreşim periyodu’nun, aynı
taşıyıcı sistemde zemin kat döşemesi dahil tüm bodrum kütleleri hesaba katılmaksızın
aynı doğrultuda hesaplanan doğal titreşim periyodu’na oranının 1,1’den küçük olması
(Tp,tüm ≤ 1,1 Tp,üst )
Adem Doğangün
23
BİNA YÜKSEKLİK SINIRLERI
Bina Yükseklik Sınıfları ve Deprem Tasarım
BİNA YÜKSEKLİK SINIFI
Sınıflarına Göre Tanımlanan Bina Yükseklik
Aralıkları [m]
DTS = 1, 1a, 2, 2a DTS = 3, 3a DTS = 4, 4a
BYS = 1
HN > 70 HN > 91 HN > 105
(Yüksek Binalar)
BYS = 2 56 < HN ≤ 70 70 < HN ≤ 91 91 < HN ≤ 105
BYS = 3 42 < HN ≤ 56 56 < HN ≤ 70 56 < HN ≤ 91
BYS = 4 28 < HN ≤ 42 42 < HN ≤ 56
BYS = 5 17,5 < HN ≤ 28 28 < HN ≤ 42
BYS = 6 10,5 < HN ≤ 17,5 17.5 < HN ≤ 28
BYS = 7 7 < HN ≤ 10,5 10.5 < HN ≤ 17,5
BYS = 8 HN ≤ 7 H N ≤ 10,5
Bina tabanı için; ya temel üst kotunda, ya da bodrum perdelerinin üzerinde tanımlama yapılmaktadır. Bununla ilgili olarak,
(1) Rijit bodrum perdelerinin binayı her taraftan veya en az üç taraftan çevrelemesi ve
(2) Birbirine dik bina eksenlerinin herbirinin doğrultusundaki hakim titreşim modunda, bodrum katlar dahil binanın tümü için hesaplanan doğal titreşim periyodunun,
aynı taşıyıcı sistemde zemin kat döşemesi dahil tüm bodrum kütleleri hesaba katılmaksızın aynı doğrultuda hesaplanan doğal titreşim periyoduna oranının 1,1’den
küçük olması (Tp,tüm ≤1,1 Tp,üst ) Adem Doğangün
24
12) BİNANIN HAKİM DOĞAL TİTREŞİM PERİYODUNUN BELİRLENMESİ ( Tp )
Adem Doğangün
25
13 ) YATAY TASARIM SPEKTRUMU KÖŞE PERİYOTLARI ( TA , TB )
14) YATAY ELASTİK TASARIM SPEKTRAL İVMELERİ Sae
TBDY_2018
DBYBHY_2007
Zemin
TA(s) TB(s)
Sınıfı
Z1 0,10 0,30
Z2 0,15 0,40
Z3 0,15 0,60
Z4 0,20 0,90
Adem Doğangün
26
15 ) YATAY ELASTİK TASARIM SPEKTRAL YERDEĞİŞTİRMELERİ Sde
Yatay elastik tasarım spektral yerdeğiştirmeleri, doğal titreşim periyoduna bağlı olarak
belirlenmektedir:
Adem Doğangün
27
16 ) DÜŞEY ELASTİK TASARIM SPEKTRAL İVMELERİ SaeD
Adem Doğangün
28
17 ) DEPREM YÜKÜ AZALTMA KATSAYISI ( Ra)
Adem Doğangün
29
17 ) DEPREM YÜKÜ AZALTMA KATSAYISI ( Ra)
DBYBHY_2007
TBDY_2018
Deprem Yükü Azaltma Katsayısı Ra; Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısına (R), Bina Önem Katsayısına (I),
yapının doğal titreşim periyoduna (T), Dayanım Fazlalığı Katsayısına (D) ve zemin sınıfına göre dikkate
alınan TB köşe periyoduna bağlı olarak aşağıdaki bağıntı ile hesaplanmaktadır:
Adem Doğangün
30
18. ) AZALTILMIŞ TASARIM SPEKTRAL İVMESİ SaR
Eşdeğer deprem yükü yöntemi ve Mod Birleştirme Yöntemi ile deprem hesap
yöntemlerinde yatay doğrultuda azaltılmış deprem yüklerinin belirlenmesi için kullanılacak
azaltılmış tasarım ivme spektrumunun belirli bir T doğal titreşim periyodu için ordinatı
olan azaltılmış tasarım spektral ivmesi SaR(T)
Adem Doğangün
31
19 ) HAREKETLİ YÜK KÜTLE KATILIM KATSAYISI (n)
Deprem esnasında hareketli yükün tamamının yapıda bulunma olasılığı

düşük olduğundan deprem hesabında hareketli yük azaltma katsayısı
kullanılmaktadır.
Binanın Kullanım Amacı n

Depo, antrepo, vb. 0,80
Okul, öğrenci yurdu, spor tesisi, sinema, tiyatro,
0,60
konser salonu, ibadethane, lokanta, mağaza, vb.
Konut, işyeri, otel, hastane, otopark, vb. 0,30
Adem Doğangün
32
20) BİNA KAT KÜTLESİ (mi )VE BİNA TOPLAM KÜTLESİ ( mt )
Adem Doğangün
33
21 ) TOPLAM EŞDEĞER DEPREM YÜKÜ (VtE ) VE KAT DEPREM YÜKLERİ ( Fi )
DBYBHY_2007 TBDY_2018
Yapının en üst katına (tepesine) etkiyecek ek eşdeğer deprem yükü;
∆FN = 0.0075 N Vt
Kat seviyelerine etkiyen deprem yükleri:
Adem Doğangün
34
22 ) BİNA PERFORMANS HEDEFLERİ ( KK, SH, KH, GÖ )
DBYBHY_2007 ESKİ
Adem Doğangün
35
22 ) BİNA PERFORMANS HEDEFLERİ ( KK, SH, KH, GÖ )
TBDY_2018
1) Kesintisiz Kullanım (KK) Performans Düzeyi : Bu performans düzeyi, bina taşıyıcı sistem
elemanlarında yapısal hasarın meydana gelmediği veya hasarın ihmal edilebilir ölçüde kaldığı duruma
karşı gelmektedir.
2) Sınırlı Hasar (SH) Performans Düzeyi : Bu performans düzeyi, bina taşıyıcı sistem elemanlarında
sınırlı düzeyde hasarın meydana geldiği, diğer deyişle doğrusal olmayan davranışın sınırlı kaldığı hasar
düzeyine karşı gelmektedir.
3) Kontrollü Hasar (KH) Performans Düzeyi: Bu performans düzeyi, can güvenliğini sağlamak üzere
bina taşıyıcı sistem elemanlarında çok ağır olmayan ve çoğunlukla onarılması mümkün olan kontrollü
hasar düzeyine karşı gelmektedir.
4) Göçmenin Önlenmesi (GÖ) Performans Düzeyi: Bu performans düzeyi, bina taşıyıcı sistem
elemanlarında ileri düzeyde ağır hasarın meydana geldiği göçme öncesi duruma karşı gelmektedir.
Binanın kısmen veya tamamen göçmesi önlenmiştir.
Adem Doğangün
36
Prof.Dr. Kutlu Darılmaz_İMO İstanbul Meslek İçi Semineri_2017
Adem Doğangün
37
ŞEKİLDEĞİŞTİRMELERİN SINIRLANDIRILMASI
Adem Doğangün
38
Adem Doğangün
39
23. DEPREM HESAP YÖNTEMLERİ
Deprem Yönetmeliğinde binaların tasarımında kullanılmak üzere

doğrusal ve doğrusal olmayan hesap yöntemleri öngörülmektedir:
Bunlardan hangisinin kullanılacağına karar verebilmemiz için, deprem
etkisindeki yapılar için tasarım yaklaşımının belirlenmesi
gerekmektedir. Deprem etkisi altında bina taşıyıcı sistemlerinin
tasarımı için aşağıdaki iki ana yaklaşım öngörülmektedir:
1- Dayanıma Göre Tasarım (DGT)
2- Şekildeğiştirmeye Göre Değerlendirme /Tasarım (ŞGDT)
Adem Doğangün
40
Dayanıma Göre Tasarım (DGT):
Dayanıma Göre Tasarım Yaklaşımı, günümüzde bütün deprem yönetmeliklerinde yer alan
ve Can Güvenliği performans hedefini sağlamak üzere azaltılmış deprem yükleri altında
taşıyıcı sistemin doğrusal hesabına dayanan geleneksel tasarım yaklaşımı’dır.
Şekildeğiştirmeye Göre Değerlendirme ve Tasarım (ŞGDT):
Şekildeğiştirmeye Göre Değerlendirme ve Tasarım Yaklaşımı, çeşitli performans hedefleri

için taşıyıcı sistemin gerçek davranışının modellenmesine ve doğrusal olmayan hesabına
olanak sağlayan ve yakın gelecekte uygulamada daha yaygın kullanılması beklenen
modern tasarım yaklaşımı’dır.
Adem Doğangün
41
Dayanıma Göre Tasarım (DGT) yaklaşımında:
(a) Öngörülen belirli bir performans hedefi için tanımlanan taşıyıcı sistem süneklik kapasitesine
karşı gelen azaltılmış deprem yükleri belirlenir
(b) Azaltılmış deprem yükleri altında taşıyıcı sistemin doğrusal deprem hesabı yapılır. Bu
hesaptan bulunan eleman azaltılmış iç kuvvetleri, gerekli durumlarda dayanım fazlalığı da
dikkate alınarak, diğer yüklerden oluşan iç kuvvetlerle birleştirilerek dayanım talepleri elde edilir.
(c) Eleman dayanım talepleri, öngörülen performans hedefi için tanımlanmış bulunan eleman iç
kuvvet kapasiteleri (dayanım kapasiteleri) ile karşılaştırılır.
(d) Deprem hesabından elde edilen göreli kat ötelemeleri izin verilen sınırlarla karşılaştırılır.
(e) Dayanım taleplerinin dayanım kapasitelerinin altında olduğu ve aynı zamanda göreli kat
ötelemelerinin izin verilen sınırların altında olduğu gösterilerek tasarım tamamlanır. Aksi
durumda eleman kesitleri değiştirilir ve hesap tekrarlanarak sonuca gidilir. 42
Adem Doğangün
A- Doğrusal Hesap Yöntemleri
1) Eşdeğer Deprem Yükü Yöntemi
2) Mod Birleştirme Yöntemi (deprem spektrumu ile hesaba dayalı)
3) Mod Toplama Yöntemi (zaman tanım alanında hesaba dayalı)
B- Doğrusal Olmayan Hesap Yöntemleri

1) Tek Modlu İtme Yöntemleri
a) Sabit Tek Modlu İtme Yöntemi
b) Değişken Tek Modlu İtme Yöntemi
2) Çok Modlu İtme Yöntemleri

3) Zaman Tanım Alanında Doğrusal Olmayan Hesap
Adem Doğangün
43
Deprem Tasarım
DTS = 1,2,3, 3a, 4, 4a Sınıfı DTS =1a, 2a
hayır evet
BYS ≤ 3
hayır evet
BYS =1
DD-2 için KH3,4 hayır evet
Mevcut bina
hayır evet
Mevcut bina
DD-2 için KH
hayır evet
DD-2 için KH BYS =1 DD-3 için SH
DD-1 için KH
DD-4 için KK
DD-1 için GÖ
DD-2 için KH3
Dayanıma Göre Şekil Değiştirmeye Göre

Tasarım Değerlendirme ve Tasarım
DGT ŞGDT
DEPREM HESAP YÖNTEMİNE GEÇİŞ
DOĞRUSAL HESAP
YÖNTEMLERİ
DOĞRUSAL OLMAYAN HESAP
YÖNTEMLERİ
Eşdeğer Mod Mod
Deprem Yükü Birleştirme Toplama
Yöntemi Yöntemi Yöntemi
Zaman Tanım
Tek Modlu İtme Çok Modlu İtme
Alanında Doğrusal
Yöntemleri Yöntemleri
Olmayan Hesap
Değişken Tek
(3) Ön tasarım olarak yapılacaktır Sabit Tek Modlu
Modlu İtme
(4) I= 1.5 alınarak uygulanacaktır. İtme Yöntemi
Yöntemi Adem Doğangün
44
Adem Doğangün
45
Tesekkürler
Adem Doğangün

Betonarme Adem Doğangün 2019

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Betonarme Adem Doğangün 2019

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Uludağ Üniversitesi

İnşaat Mühendisliği Bölümü

AKTS / İŞ YÜKÜ TABLOSU

Betonarmeden bahsedilebilmesi için beton ve donatının istenen özelliklere sahip olması ve

• Donatı: Teçhizat kelimesinin eş anlamlısı olarak kullanılmaktadır. Bilindiği

Çekme donatısı Açıklık bölgesi

Beton ve betonarmeyle ilgili konularda önemli sayılabilecek gelişmeler:

•F.Coignet’in 1801’de betonun çekmedeki zayıflığından bahseden ifadesinin yayınlanması

• TS500, " Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım Kuralları", Türk

• Beton; çimento, agrega (kum+çakıl), su ve gerekli hallerde amaca

CEM IV / B (P-V) 32,5 N CEM IV / B (P-V) 32,5 R

Hafif agrega Normal agrega Harç kumu

Beton karışımına girecek olan agreganın

Su, betonda aşağıda belirtilen üç amaç için kullanılmaktadır2.1:

• Betonun tüm donatıların arasına ve kalıp

Yamalı kolon Harç dolmalı kolon Adem Doğangün

Böyle beton yerleştirilmesi olmaz.

Beton karışım hesapları ve

Buhar kürü ile koruma

Su geçirmez kağıtla koruma

Su geçirmez tabaka ile koruma

5)Su tabakası ile koruma

Rötre: Büzülme, kılcal çatlak. Taze veya prizini almamış betonun su

Büzülmenin büyüklüğünü etkileyen başlıca parametreler:

Sünmeyi etkileyen parametrelerden başlıcaları:

Yapıların inşasında kullanılan betonun gerilme-

Yandaki şekilde fc, εco ve εcu ile

• Yapılarda donatı olarak adlandırılan

Betonarme bir elemanın davranışını; donatının

Donatılar akma dayanımına bağlı olarak sınıflandırılmaktadır:

Donatının yüzey özellikleri: Bu bakımdan üç tip donatı bulunmaktadır:

1-Belirlenecek donatı alanını: Donatı kalitesi arttıkça ,kesite

S220 için 191 MPa

2) Yapı ağırlığını: Kaliteli donatı kullanılması durumunda daha az

3) Donatılar arasındaki mesafeyi: Şantiyelerdeki en önemli

3) Sünekliği: Donatı kalitesine bağlı olarak malzeme

Donatı çeliği kullanılmadan önce kir, yağ ve yüzeyden ayrılabilen pastan

TS500 de bu konuya dikkat çekilerek donatı

(1) Donatıyı korozyona karşı korumak, (2) beton-donatı kenetlenmesini sağlamak

TS500 de boyuna donatı ağırlık merkezi ile en dış

Net beton örtüsü fazla olduğunda

Net beton örtüsü 17 cm Net beton örtüsü sıfır

Korozyon yavaş seyreden bir olaydır;

Yük Taşıma Kapasitesi (N)

Kalıp sökme süresine karar verirken aşağıdaki hususların göz önünde

Bursa’da inşaat çöktü: 5 yaralı

• Betonarme bir yapı elemanı kendisinden beklenen davranışı gösterebilmesi için

Beton ve donatı arasındaki kenetlenmenin üç asıl sebebi:

• TS 500 de kenetlenme boyu hesabında etkili parametreler: (bağıntılar sonraki sayfada)

(1) donatının yüzey özellikleri ( düz yada nervürlü oluşu)

Çekmeye çalışan donatılar için kenetlenme boyları, ℓb

Beton donatıyı Beton donatıyı Beton donatıyı

Kanca ya da Kaynaklı enine

Bindirmeli Manşonlu Kaynaklı

Basınç donatısına kanca yapılmaz

Prof. Dr. Kadir GÜLER

BALKON FACİASI : 2 ÖLÜ, 12 YARALI

(1) Donatı çeliğinin basınç ve çekmede elasto-plastik davrandığı kabul edilmektedir.

Beton ve donatı arasındaki kenetlenmenin aşağıda belirtilen üç asıl

(3) Betonun çekme dayanımı ihmal edilmektedir

Basınç bölgesi Çekme bölgesi

(c) Kirişin açıklık kesiti (d) Kirişin mesnet kesiti

(3) Betonun çekme dayanımı ihmal edilmektedir

(4) Düzlem kesitler şekil değiştirmeden sonra da düzlem kalırlar.