1.

Cząsteczki i energia

▪ Wymień podobieństwa i różnice w budowie cząsteczkowej substancji w poszczególnych

stanach skupienia.

Ciało stałe Ciecz Gaz

Odległości między
Odległości między cząsteczkami są niewielkie
cząsteczkami są duże
Cząsteczki drgają wokół
Cząsteczki poruszają się swobodnie po całej objętości
położeń równowagi
Ma określony kształt Nie ma określonego kształtu (dostosowuje się do kształtu
naczynia, w którym się znajduje)
Nie ma ustalonej objętości
Ma określoną objętość (wypełnia całe naczynie, w
którym się znajduje)

▪ Czy w każdym stanie skupienia można zmienić kształt ciała bez zmiany jego objętości?
Odpowiedź uzasadnij.
Tak, w każdym. Aby zmienić kształt ciała stałego, trzeba przyłożyć do niego siłę (np. zgnieść
plastelinę, ugiąć sprężynę). Ciecz i gaz przyjmują kształt naczynia.

▪ Czym jest zjawisko dyfuzji? Podaj przykłady.

To samorzutne mieszanie się cząsteczek jednej substancji z drugą. Dyfuzja jest skutkiem
chaotycznego ruchu cząsteczek. Przykłady: rozprzestrzenianie się zapachu perfum w pomieszczeniu,
rozchodzenie się esencji herbacianej we wrzątku.

▪ W jakim stanie skupienia zjawisko dyfuzji przebiega najszybciej i dlaczego?

W gazach, ponieważ w nich są największe odległości międzycząsteczkowe i ich cząsteczki mają
największą prędkość.

▪ Czego miarą jest temperatura?

Średniej energii kinetycznej cząsteczek – jest związana z prędkością poruszających się
cząsteczek. Im szybciej poruszają się cząsteczki, tym wyższa jest ich temperatura.
▪ Co trzeba zrobić, aby zderzenia cząsteczek cieczy stały się rzadsze? Odpowiedź uzasadnij.
Obniżyć temperaturę cieczy. Wraz z obniżeniem temperatury zmniejszy się prędkość
cząsteczek, więc ich zderzenia staną się rzadsze.

▪ Czego dotyczy pierwsza zasada termodynamiki?

Dotyczy sposobów zmiany energii wewnętrznej ciała. Mówi, że zmiana energii wewnętrznej
ciała jest równa sumie energii dostarczonej przez wykonanie pracy nad ciałem i energii
dostarczonej w postaci ciepła. Zatem energię wewnętrzną ciała można zmienić poprzez
dostarczenie lub odebranie ciepła oraz poprzez wykonanie pracy nad ciałem lub wykonanie
pracy przez ciało.

▪ Podaj przykłady zjawisk świadczących o tym, że wraz ze wzrostem temperatury rośnie

prędkość cząsteczek substancji.
Szybsze rozprzestrzenianie się zapachów w ciepłym powietrzu, szybsze rozpuszczanie się
substancji w rozpuszczalniku o wyższej temperaturze, szybsza dyfuzja barwnika w cieplejszej
wodzie.

▪ Dlaczego trzeba czekać kilka lat, aby zobaczyć efekt dyfuzji w ciałach stałych? Jak można
przyspieszyć ten proces?
Cząsteczki w ciałach stałych są bardzo mocno związane siłami odziaływań
międzycząsteczkowych. Proces można przyspieszyć, utrzymując wysoką temperaturę ciał
stałych.