Postawy bohaterów romantycznych: (tu sa pokazane te postawy z tych różnych książek i tu masz postawe z wertera i

giaura ważne!!!)

 werteryzm (Cierpienia młodego Wertera Goethego) – nadwrażliwy samotnik, marzyciel, zakochuje się w zamężnej
kobiecie i z powodu odrzucenia popełnia samobójstwo,
 bajronizm (Giaur Byrona) – samotnik, buntownik, żądny zemsty, ale zdolny do szlachetnych czynów,

Nieszczęśliwy kochanek (Werter)

Nieszczęśliwy kochanek to ofiara miłości, która z różnych powodów nie mogła zostać spełniona.

 Młody.
 Uczuciowy i nadwrażliwy.
 Kocha niewłaściwą osobę (zamężna, zaręczona, z innej warstwy społecznej).
 Rozpacz z powodu niespełnionej miłości skłania go do samobójstwa.
Przykłady: tytułowy bohater z Cierpień młodego Wertera Goethego, Gustaw z IV cz. Dziadów Mickiewicza

WERTER HISTORIA!!!!!!!!!! (ważne myszko)

Powieść epistolarna (w listach) autorstwa Johanna Wolfganga Goethego [johana wolfganga getego]. Historia nieszczęśliwej
miłości młodego Wertera (autora listów) do zamężnej Lotty. Werter uważa, że uczucie małżonków to wynik konwenansu, a jego
miłość do Lotty, którą postrzega jako bratnią duszę, jest żarliwa, namiętna i prawdziwa. Buntuje się przeciwko takiemu układowi
zdarzeń i chce być z Lottą, ponieważ, jego zdaniem, zasługuje ona na autentyczną miłość. Werter odczuwa ból istnienia
(Weltschmerz [weltszmelc]), a niespełnienie prowadzi go do samobójstwa.

Buntownik, mściciel (giaur)

Buntownik nie zgadza się na zastany porządek i jest gotowy poświęcić życie, aby go zmienić.

 Indywidualista.
 Czuje, że jego misją jest zmiana świata.
 Wyobcowany.
 Gwałtowny i nieobliczalny.
Przykłady: tytułowy bohater Giaura Byrona, Konrad z III cz. Dziadów Mickiewicza

HISTORIA GIARURA!!!!

Powieść poetycka autorstwa George’a Gordona Byrona. Tytułowy bohater przybywa z Wenecji do okupowanej przez Turków
Grecji. Nazywany jest Giaurem (niewiernym). Zakochuje się w Leili, żonie emira Hassana. Kochankowie uciekają, ale
wysłannicy Hassana odbijają Leilę, którą zdradzony mąż nakazuje wrzucić w zaszytym worku do morza. Giaur się mści i zabija
Hassana w zasadzce. Nie daje mu to ukojenia. Spokoju szuka w klasztorze. Dzieje swojego życia ujawnia w przedśmiertnej
spowiedzi, ale niczego nie żałuje.

“Oda do miłości” Adam Mickiewicz

Oda do młodości składa się z 11 strof różnej długości.

1. Utwór rozpoczyna się wykrzyknieniem. Podmiot liryczny stawia diagnozę starych – to szkielety bez ducha i serca.
Zwraca się do młodości, aby dała mu skrzydła, które pozwolą wzlecieć nad martwym światem w krainę wyobraźni.
Panują w niej zapał, nowość i wiązana z nią nadzieja.
2. Starzy widzą świat w ograniczony sposób – chylą ku ziemi czoło i dostrzegają tylko tyle, ile pozwala im wzrok.
3. Apostrofa do młodości – wezwanie, aby wzleciała ponad poziomy i przeniknęła ludzi.
4. Podmiot liryczny kreśli obraz tego, co na dole. Ziemia jest osnuta mgłą i zalana odmętem. Na trupich wodach pływa
samotny „płaz w skorupie” (symbol starych, którzy nie potrafili się zjednoczyć). Rozbija się o głaz, ale nikogo nie
obchodzi ani jego śmierć, ani życie.
5. Apostrofa do młodości – jest słodka niczym nektar życia, jeżeli można ją dzielić z innymi.
 6. Apostrofa do młodych przyjaciół – wezwanie do jedności w działaniu; młodzi jako grupa są silni, szaleni („rozumni
szałem”). Nawet jeżeli komuś przyjdzie zginąć, jego śmierć stanie się fundamentem czegoś nowego. Podmiot liryczny
zachęca do wstąpienia na tę niepewną ścieżkę („droga stroma i śliska”) i walki z przeciwnościami, w tym – z własnymi
słabościami. Wezwanie jest niemal rewolucyjne („gwałt niech się gwałtem odciska”).
7. Ten, kto jako dziecko zgładził Hydrę, w wieku młodzieńczym pokona centaury, zwycięży piekło i sięgnie po najwyższe
trofeum (laur). Podmiot liryczny zwraca się do czytelnika, aby sięgał poza poznanie zmysłowe i rozumowe („Tam sięgaj,
gdzie wzrok nie sięga, / Łam, czego rozum nie złamie!”), i do młodości, której potęga jest jak lot orła, a ramię – jak
piorun.
8. Ponowne wezwanie do zjednoczenia ciał, myśli, dusz i ruszenia świata z posad, wytrącenia go z tego, co zastane.
9. Obraz świata, który wyłania się, gdy wokół panuje zamęt, żywioły toczą wojnę. Świat znajduje się na krawędzi.
10. Ludzie są jeszcze pogrążeni w mroku nocy; jeszcze się wahają („żywioły chęci jeszcze są w wojnie”), ale miłość
wydobędzie z tego chaosu świat ducha, a młodość i przyjaźń go ugruntują.
11. Podmiot liryczny zauważa już te pęknięcia w starym świecie („pryskają nieczułe lody, / I przesądy”). Wita wolność
(„Witaj jutrzenko swobody”), za którą kroczy zbawienie.

Oda do młodości – okoliczności powstania

Oda do młodości Adama Mickiewicza powstała w 1820 r. w Kownie.

 1817 – studenci, w tym Mickiewicz, założyli tajne Towarzystwo Filomatów (gr. ‘miłośników nauki’), a następnie w
1820 r. – Zgromadzenie Filaretów (gr. ‘miłośników cnoty moralnej’) podległe filomatom. Polacy mieli zakaz
zrzeszania się w organizacjach – w 1823 r. aresztowano członków obu stowarzyszeń. Wielu z nich, m.in Mickiewicza,
zesłano w głąb Rosji.
 Hasło filaretów: Ojczyzna, Nauka, Cnoty.
 Utwór – początkowo zatytułowany Do młodości – powstał na fali młodzieńczego entuzjazmu w duchu ideałów tajnych
stowarzyszeń. Ze względu na cenzurę nie został dopuszczony do druku i krążył w odpisach, co świadczy o jego
ogromnej popularności. Pierwsza autoryzowana wersja wiersza zatytułowana Oda do młodości ukazała się w 1838 r.

Oda do młodości – gatunek

Oda do młodości jest, jak sam tytuł wskazuje, odą.

 Oda to utwór wywodzący się z antyku.

 Utrzymany w podniosłym stylu.
 Starożytne ody były poświęcone bóstwom, bohaterom, ważnym osobistościom (Mickiewicz w swoim utworze opiewa
zalety młodości).

Oda do młodości – interpretacja, najważniejsze problemy

Najważniejsze problemy poruszone w Odzie do młodości to:

 apoteoza (uwznioślenie) młodości – młodość stoi w opozycji do starości; młodość jest motorem zmian i niesie nadzieję
na wolność,
 konflikt pokoleniowy – starzy (konserwatywni, niechętni zmianom, bez serca i duszy) kontra młodzi (pełni zapału,
zjednoczeni),
 motyw lotu – występuje w kontekście młodych; jest metaforą nowych możliwości i wyzwań,
 motyw śmierci – śmierć jednostki jako elementu ogółu wpisuje się w porządek natury; śmierć dająca początek życiu.

Ballady Mickiewicza – geneza

Ballady i romanse to 14 utworów wydanych w 1822 r. w ramach I tomu Poezji Mickiewicza – początek romantyzmu w Polsce.

 Ballady powstały w kowieńskim okresie twórczości – fascynacja ludowością i naturą, fantastyka, prymat uczucia.
 Mickiewicz inspirował się utworami Sturm und Drang – wprowadził do literatury polskiej balladę romantyczną jako
gatunek.
 Widoczny wpływ utworów Byrona, Schillera, Goethego.
  Wpływ litewskiego folkloru – według legend jezioro Świteź zamieszkiwały nimfy.
 Wątki autobiograficzne – okolice jeziora Świteź należały do ulubionych miejsc spacerowych Mickiewicza, kiedy
odwiedzał przyjaciela Michała Wereszczakę, właściciela majątku Tuhanowicze w pobliżu Płużyn na Litwie. Mickiewicz
był nieszczęśliwie zakochany w siostrze przyjaciela, Maryli Wereszczakównie. Rodzeństwo prawdopodobnie jako
pierwsze czytało balladę.

Ballada w Świteź

Ballada romantyczna to gatunek, który cechuje się:

 synkretyzmem rodzajowym (i gatunkowym): jest narrator jak w epice, są fragmenty dialogowe jak w dramacie i
nastrojowe partie poetyckie oraz środki artystyczne jak w liryce – w Świtezi – opis sytuacji, dialogi, środki stylistyczne,
 różnorodnością stylistyczną – zróżnicowanie wypowiedzi poszczególnych postaci,
 fantastyką – tajemnicza nimfa,
 ludowością – wiara w opiekę Bożą, historia Świtezi to ludowa opowieść,
 istotną rolą przyrody – przyroda jako wybawienie dla zagrożonych ludzi i kara dla najeźdźców,
 nastrojem tajemniczości i grozy – tajemnicze jezioro,
 obecnością romantycznego pejzażu – litewski krajobraz, las, noc, jezioro,
 nawiązaniami do przeszłości – nimfa opowiada dzieje miasta zatopionego w jeziorze.

Świteź – bohaterowie

W Świtezi pojawiają się zarówno bohaterowie indywidualni, jak i bohater zbiorowy.

 Pan na Płużynach – właściciel ziemski organizuje zbadanie jeziora.

 Narrator – przyjaciel pana na Płużynach, wierzy, że wody kryją tajemnicę.
 Nimfa – córka władcy zatopionego miasta, postać fantastyczna, prosiła Boga, aby ocalił ludzi przed najeźdźcami.
 Mieszkańcy zatopionego miasta i mieszkańcy okolicznych wsi – wierni Bogu, oddani swoim władcom.

Świteź – streszczenie
Akcja ballady Świteź rozgrywa się nad tytułowym jeziorem, dookoła którego rośnie ciemny płużyński bór.

12. Narrator opowiada o niezwykłych okolicach jeziora Świteź – ogromnego, głębokiego, z taflą wody gładką niczym lód.
Jednak ten spokój jest pozorny, zwłaszcza nocą. Narrator słyszał ludowe opowieści o tym, że dzieją się tam dziwne
rzeczy – słychać miejski zgiełk, odgłosy bitwy, płacz kobiet.
13. Prawdziwość ludowych opowieści postanowił sprawdzić jeden z właścicieli ziemskich z okolicy – pan na Płużynach
(odniesienie do Michała Wereszczaki). Aby zbadać dno jeziora, sfinansował przygotowanie łodzi i sieci. Przedsięwzięcie
pobłogosławił ksiądz.
14. Zarzucono sieci i wyłowiono dziewczynę. Okazało się, że to córka władcy miasta, które jest zatopione wodami Świtezi.
Miała zamiar utopić śmiałków, ale ze względu na to, że to potomkowie władców tych ziem, oszczędziła ich i
opowiedziała dzieje swoje i miasta. Kiedyś w miejscu jeziora znajdowało się bogate miasto. Jego władca Tuhan pojechał
wraz z rycerzami do krewnego Mendoga, aby pomóc mu odeprzeć atak cara Rusi, który oblegał stolicę Litwy.
Bezbronny gród, w którym pozostali tylko starcy, kobiety i dzieci, został zaatakowany przez Rusinów. Bez szans na
ratunek córka Tuhana błagała Boga, aby lepiej zgładził ludzi niż pozwolił na ich pohańbienie. Miasto zostało zatopione,
a mieszkańców Bóg przemienił w białe kwiaty. Kiedy car i jego wojownicy przystroili sobie głowy wieńcami z tych
roślin, poumierali. Stąd też wzięła się ludowa nazwa rośliny – car.
15. Po zakończeniu opowieści dziewczyna oddaliła się w głąb jeziora. Statki i sieci się potopiły, wody Świtezi się rozstapiły
i pochłonęły dziewczynę.

Ballada w Lilije
Balladę romantyczną cechują:

 synkretyzm rodzajowy i gatunkowy: narrator jak w epice, dialogi jak w dramacie oraz nastrojowe partie poetyckie i
środki artystyczne jak w liryce – w Lilijach – opis sytuacji, dialogi, środki stylistyczne,
 różnorodność stylistyczna – zróżnicowanie wypowiedzi poszczególnych postaci,
 fantastyka – ingerencja sił nadprzyrodzonych,
 ludowość – ludowa mądrość: zbrodnia zostanie ukarana,
  istotna rola przyrody – przyroda demaskuje zbrodniczy czyn,
 nastrój tajemniczości i grozy – zbrodnia, duch,
 obecność romantycznego pejzażu – litewski krajobraz, las, chatka pustelnika, noc,
 nawiązania do przeszłości – wydarzenia ukazane w perspektywie przeszłości, teraźniejszości.

Lilije – bohaterowie
W Lilijach pojawiają się zarówno bohaterowie indywidualni, jak i bohater zbiorowy (m.in. dzieci).

 Pani – młoda mężatka, matka, zdradza męża, gdy ten jest na wojnie, bezwzględna, nie ma wyrzutów sumienia.
 Pustelnik – mędrzec ludowy, mag (może ożywić trupa).
 Mąż – rycerz, tęskni do żony; jako widmo zjawia się w kaplicy w dniu ślubu pani i wymierza karę zgromadzonym.
 Szwagrowie – bracia zabitego męża, zakochani w młodej wdowie.

Lilije – streszczenie

Akcja ballady Lilije toczy się w średniowieczu. Niewierna żona w obawie przed karą zabija męża.

16. Narrator informuje: „Zbrodnia to niesłychana, / Pani zabija pana”. Kobieta zakopuje ciało i na grobie sadzi lilije. Zaklina
je śpiewem, aby rosły tak wysoko, jak głęboka jest mogiła.
17. Pani biegnie do chatki pustelnika. Zapada zmierzch, wieje wiatr, słychać nocne ptaki.
18. Kobieta wyjawia pustelnikowi, że zabiła męża. Tłumaczy się: mąż z królem Bolesławem ruszył na wojnę. Nie było go
kilka lat, a ona nie była mu wierna. Król ogłosił okrutne kary dla niewiernych żon, dlatego zabiła męża. Prosi pustelnika,
aby zadał jej pokutę.
19. Pustelnik dziwi się, że pani nie żałuje zbrodni, a tylko boi się kary. Mówi, że jej postępek mógłby wydać jedynie mąż,
ale nie żyje.
20. Uspokojona pani biegnie do domu. Przed bramą spotyka dzieci, które pytają o ojca. Kłamie, że został w lesie i wróci
wieczorem.
21. Dzieci czekają na ojca. Po kilku tygodniach o nim zapominają. Pani wciąż myśli o zbrodni. Jest ponura, nie sypia. Ma
wrażenie, że nocą duch nawiedza dwór.
22. Przyjeżdżają bracia zamordowanego i pytają o niego. Otrzymują odpowiedź, że rok temu zginął na wojnie. Twierdzą, że
to kłamstwo, bo ich brat wraca z wyprawy.
23. Pani mdleje ze strachu. Udaje, że z radości na powrót męża. Dopytuje, kiedy go zobaczy. Bracia mówią, że wracali
razem, ale pan ich wyprzedził, aby jak najszybciej spotkać się z żoną, i pewnie zboczył z drogi. Zalecają poczekać dzień,
a później szukać.
24. Poszukiwania nie dały efektu. Bracia chcą wyjechać, ale pani ich zatrzymuje. Spędzają we dworze jesień i zimę. Obaj
zakochują się w bratowej i chcą, aby wybrała jednego z nich na męża. Braterska miłość zmienia się w niechęć i
rywalizację.
25. Pani biegnie po radę do pustelnika. Mówi, że jest młoda, a majątek podupadł, więc przydałby się mąż, a małym dzieciom
– ojciec. Jednocześnie czuje, że ciąży nad nią kara.
26. Pustelnik wypowiada ludową prawdę: „nie masz zbrodni bez kary”, ale też pociesza kobietę, że gdy skrucha jest szczera,
można liczyć na Boże miłosierdzie. Proponuje, że wskrzesi męża jeszcze tego wieczoru.
27. Pani nie chce, aby mąż ożył. Stwierdza, że żelazo dzieli ich na wieki. Ma świadomość swojej winy i zniesie każdą karę,
nawet uda się do klasztoru.
28. Pustelnik znów jest rozczarowany postawą pani. Uspokaja ją, że nieboszczyk nic jej nie zrobi, chyba że sama go zawoła.
29. Zadowolona pani dopytuje, jak wybrać męża. Pustelnik radzi, aby zdała się na los i Boga. Niech bracia rano uplotą z
kwiatów wianki i położą je na ołtarzu. Ten, którego wianek wybierze pani, zostanie jej mężem.
30. W dniu ślubu pani wchodzi do cerkwi. Wybiera wianek z lilii – przyznaje się do niego starszy brat. Młodszy zarzuca mu
kłamstwo. Wskazuje miejsce, z którego zerwał kwiaty. Bracia dobywają broni. Nagle zjawia się postać w bieli. Wszyscy
rozpoznają w niej pana, który oznajmia, że kwiaty rosły na jego grobie. Zabiera ze sobą złą żonę i niewiernych braci.
Cerkiew zapada się pod ziemię, a na jej miejscu wyrastają lilije.

Ballada w Romantyczność

Ballada romantyczna to gatunek, który cechuje się:

 synkretyzmem rodzajowym (i gatunkowym): jest narrator jak w epice, są fragmenty dialogowe jak w dramacie oraz
nastrojowe partie poetyckie i środki artystyczne jak w liryce – w Romantyczności – opis sytuacji, dialogi, środki
stylistyczne (np. apostrofy),
  różnorodnością stylistyczną – zróżnicowanie wypowiedzi prostego ludu i mędrca,
 fantastyką – duch Jaśka,
 ludowością – obecność prostego ludu,
 istotną rolą przyrody – pora dnia, odgłos piejącego koguta jako znak do rozstania kochanków,
 nastrojem tajemniczości i grozy – zjawa w dzień,
 obecnością romantycznego pejzażu,
 nawiązaniami do przeszłości (historyzm).

Romantyczność – bohaterowie

W Romantyczności pojawiają się zarówno bohaterowie indywidualni, jak i bohater zbiorowy.

 Karusia – młoda, szalona, nieszczęśliwie zakochana, samotna.

 Lud – mieszkańcy miasteczka, wierzą w świat nadnaturalny, współczują Karusi.
 Narrator – zwolennik poznania pozarozumowego, współczujący, identyfikuje się z ludem.
 Starzec – naukowiec, racjonalista, potępia zachowanie Karusi i ludu.

Romantyczność – streszczenie
Wydarzenia przedstawione w Romantyczności dzieją się za dnia w miasteczku. Główna bohaterka, Karusia, widzi zmarłego
kochanka – Jasia. Zachowuje się jak obłąkana. Zgromadzony wokół tłum, podobnie jak narrator, wierzy dziewczynie i jej
współczuje. Starzec reprezentujący światopogląd oświeceniowy uważa, że dziewczyna jest szalona.

31. strofa: Apostrofa do dziewczyny, która dziwnie się zachowuje, aby posłuchała ludzi i się opamiętała. Jest dzień, a ona
znajduje się w miasteczku. Wokół niej nikogo nie ma, a ona jakby z kimś rozmawia.
32. strofa: Opis zachowania dziewczyny – nie reaguje na słowa ludzi, biega, upada, płacze i się śmieje.
33. strofa: Dziewczyna zwraca się do swojego ukochanego, zmarłego Jasieńka; wydaje się jej, że jest noc; prosi go, żeby
zachowywał się cicho, aby nie usłyszała go macocha.
34. strofa: Dziewczyna przypomina sobie, że chłopak nie żyje, ale nie do końca jest tego pewna; boi się go, ale jednocześnie
rozpoznaje w nim Jaśka, jaki był za życia.
35. strofa: Dziewczyna zwraca się czule do chłopaka; zauważa, że jest blady, zimny, ale chce, aby ją pocałował.
36. strofa: Refleksja dziewczyny o tym, że w grobie musi być zimno; przypomina się jej, że Jasiek nie żyje już dwa lata;
prosi, aby zabrał ją ze sobą, bo nie lubi świata.
37. strofa: Dziewczyna żali się, że czuje się źle wśród ludzi, którzy jej nie rozumieją, szydzą z niej, nie widzą tego, co ona.
38. strofa: Dziewczyna prosi Jasia, aby przyszedł do niej za dnia lub we śnie; próbuje go zatrzymać, aby nie znikał.
39. strofa: Narrator podsumowuje zachowanie dziewczyny, które przyciąga uwagę ludzi.
40. strofa: Prości ludzie nawołują do modlitwy za duszę Jasia; wierzą, że on tu jest, bo za życia chłopaka łączyła z Karusią
prawdziwa miłość.
41. strofa: Narrator przyznaje, że tak jak lud wierzy Karusi i jej współczuje.
42. strofa: Z tłumu krzyczy Starzec; wzywa tłum, aby zaufał jego „oku i szkiełku”.
43. strofa: Starzec twierdzi, że dziewczyna oszalała, a ludzie tylko to podsycają; wierzą w przesądy.
44. strofa: Narrator zwraca się do Starca i stwierdza, że podziela poglądy ludu; wyjaśnia, że dziewczyna czuje, a ludzie jej
wierzą, i to przemawia do niego bardziej niż dowody naukowe.
45. strofa: Dalszy ciąg wypowiedzi skierowanej do Starca – narrator wypomina mu, że nie zna prawd żywych i przez to nie
doświadczy cudu; powinien czuć sercem.
Kocham cię!!!!