Fizik 2

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI YAYINLARI
• 8686
YARDIMCI KAYNAK EĞİTİM MATERYALİ • 2578
DÖRT DÖRTLÜK KONU PEKİŞTİRME TESTLERİ

10. SINIF FİZİK
1. Baskı 2023
Basım Adedi 954.325
ISBN 978-975-11-6548-0
Yazar
KOMİSYON
Baskı Yeri: DEVLET KİTAPLARI DÖNER SERMAYE MÜDÜRLÜĞÜ
Adres: Dokuz Eylül, Sarnıç Yolu No:7, 35410 Gaziemir/İzmir
Bu yayın Milli Eğitim Bakanlığı tarafından üniversite sınavına hazırlanan öğrencilere

destek olmak amacıyla hazırlanmıştır. Yayında yer alan soruların tamamı özgündür.
Yayında yer alan soruların akademik açıdan son incelemelerinin yapıldığı çalışmaya
UNICEF Türkiye Temsilciliği katkıda bulunmuştur.
Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu - UNICEF

Millî Eğitim Bakanlığı Turan Güneş Bulvarı No.106 Kat: 7 06550
Atatürk Bulvarı No: 98 Bakanlıklar / ANKARA Çankaya / ANKARA
Tel: 0312 4132680 Tel: +90 312 545 10 00
0312 4132681 www.unicef.org.tr
0312 4131838 @UNICEF Türkiye Temsilciliği 2022
www.meb.gov.tr Her hakkı saklıdır. Bu yayında yer alan ifadeler
UNICEF’in resmî görüşlerini temsil etmez.
İSTİKLÂL MARŞI
Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı:
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.
O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı:
O benimdir, o benim milletimindir ancak. Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı.
Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şüheda!
Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl. Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda,
Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklâl. Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda.
Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Ruhumun senden İlâhî, şudur ancak emeli:
Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli.
Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Bu ezanlar -ki şehadetleri dinin temeli-
Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli.
Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım,
Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Her cerîhamdan İlâhî, boşanıp kanlı yaşım,
Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, Fışkırır ruh-ı mücerret gibi yerden na’şım;
Medeniyyet dediğin tek dişi kalmış canavar? O zaman yükselerek arşa değer belki başım.
Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın; Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl!
Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl.
Doğacaktır sana va’dettiği günler Hakk’ın; Ebediyyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl;
Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın. Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyyet;
Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklâl!
Mehmet Âkif ERSOY

GENÇLİĞE HİTABE
Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini,

ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir.
Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin en
kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni bu hazineden mahrum etmek isteyecek
dâhilî ve hâricî bedhahların olacaktır. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa
mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın vaziyetin im-
kân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok namüsait bir mahiyette
tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düşmanlar, bütün dünyada
emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz
vatanın bütün kaleleri zapt edilmiş, bütün tersanelerine girilmiş, bütün orduları
dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şera-
itten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dâhilinde iktidara sahip
olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hıyanet
içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini, müstevlîlerin
siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bîtap
düşmüş olabilir.
Ey Türk istikbalinin evlâdı! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi vazifen,
Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmaktır. Muhtaç olduğun kudret, damarların-
daki asil kanda mevcuttur.
Mustafa Kemal Atatürk

MUSTAFA KEMAL ATATÜRK
İÇİNDEKİLER
Elektrik ve Manyetizma ......................................................................................................................................................... 9
Basınç ................................................................................................................................................................................... 51
Kaldırma Kuvveti ................................................................................................................................................................... 75
Dalgalar ................................................................................................................................................................................. 101
Optik ...................................................................................................................................................................................... 153
CEVAP ANAHTARI................................................................................................................................................................ 215

ÖNSÖZ
Millî Eğitim Bakanlığı olarak eğitimde fırsat eşitliği prensibiyle yürüttüğümüz farklı çalışmalar kapsamında,
tüm sınıf düzeylerindeki öğrencilere ve sınava hazırlık gruplarına yönelik yardımcı kaynak desteklerine
devam ediyoruz.
Yardımcı kaynaklarla ilgili yaptığımız çalışmalar açısından öğretmen, öğrenci ve veli dönütlerinin
olumlu olduğunu görmekteyiz. Bu nedenle yardımcı kaynak desteğine bu yıl da devam etmekteyiz. Bu
bağlamda ortaöğretim düzeyinde matematik, fizik, kimya, biyoloji derslerinin tüm konularını kapsayan
çoktan seçmeli sorular ve bu sorulardan bazılarına ait örnek çözümleri içeren yardımcı kaynaklar
oluşturulmuştur.
“Dört Dörtlük Konu Pekiştirme Testleri” adıyla hazırlanan yardımcı kaynak seti; ilgili derslerin 9, 10, 11
ve 12. sınıflarına yönelik hazırlanmış olup 16 kitaptan oluşmaktadır. Aynı zamanda ders kitaplarının
tamamlayıcısı olarak hazırlanan bu kitaplar ile okullarda işlenen konuların pekiştirilmesinin de
sağlanması amaçlanmaktadır. Destekleme yetiştirme kurslarının yardımcı kaynak ihtiyacını gidermesi
amacıyla kitaplar yaprak test olarak da kullanılabilecektir.
Kitapta her konuya ait çözümlü sorular ve 4 testten oluşan çoktan seçmeli sorular bulunmaktadır.
Öğrenciler, çözümlü sorular sayesinde sorunun nasıl çözüleceğini öğrenirken çoktan seçmeli soru
testleri ile öğrendiklerini pekiştirmiş olacaklardır. Çoktan seçmeli testler, konuların özellikleri ve tüm
öğrenci düzeyleri göz önünde bulundurularak kurgulanmıştır.
• 1 ve 2. testteki sorularda konu ile ilgili tanımlara, kavramlara ve konunun temel özelliklerine yer
verilmiştir.
• 3 ve 4. testteki sorularda ise kavramlar arasındaki ilişkilere, uygulamalara yer verilmiş ve öğrencinin
konu ile ilgili analiz yaparak çıkarımlar yapması istenmiştir.
Dört Dörtlük Konu Pekiştirme Testleri içindeki tüm sorular özgün olup alanında uzman öğretmenlerimiz
tarafından hazırlanmış, tüm soruların video çözümleri de kitaplara eklenmiştir. Çözüm videolarına kare
kod aracılığıyla ulaşılabilmektedir.
Kitapların tüm öğretmen ve öğrencilerimize faydalı olması dileğiyle…

ÜNİTE VE KONULARA GÖRE SORU DAĞILIM TABLOSU
ÇÖZÜMLÜ SORULAR
ÜNİTE KONU
TOPLAM
1. TEST
2. TEST
3. TEST
4. TEST
ELEKTRİK VE
Elektrik ve Manyetizma 33 35 33 25 8 134
MANYETİZMA
Basınç 25 19 19 8 8 79
BASINÇ VE
KALDIRMA KUVVETİ
Kaldırma Kuvveti 23 16 16 16 8 79
DALGALAR Dalgalar 56 44 42 32 7 181
OPTİK Optik 60 46 47 31 8 192
TOPLAM 197 160 157 112 39 665

FİZİK
ÇÖZÜMLÜ
Elektrik ve Manyetizma SORULAR
1. İletken bir telin uçları arasında elektrik alan oluşturulursa 3. Dirençleri sırasıyla RK ve RL olan K ve L iletken tellerinin
serbest elektronlara elektrik alanın tersi yönde kuvvet etki öz dirençleri, boyları ve kesit alanları tabloda verilmiştir.
etmeye başlar. Kuvvetin etkisiyle elektronlar atomlarla et-
kileşerek yavaş da olsa elektrik alanın tersi yönde sürük-
lenmeye başlar. Böylece herhangi bir zaman aralığında özdirenç boy kesit alanı
iletkenin kesitinden bir yöne doğru net yük geçişi gerçekle- K ρ 4L 2A
şir. Bu yük geçişine elektrik akımı adı verilir.
L 2ρ 2L A
Buna göre,
I. İletkenlerde elektrik akımı elektrik alan yönü oluşması ile Sadece aşağıda verilenler yapıldığında K ve L iletken tel-
başlar. lerinin dirençleri için,
II. Elektrik akımının yönünün elektrik alan yönü ile aynı ol-
I. K’nin boyu yarıya inip, L’nin kesit alanı 2 katına çıkarsa
duğu kabul edilir.
2RK = RL olur.
III. Elektronların titreşim hareketinin yönü, elektrik alanla
II. RL > RK’dır.
aynı yönlüdür.
III. L’nin kesit alanı yarıya inerse RL = RK olur.
yargılarından hangileri doğrudur?
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) I ve II E) I, II ve III
D) II ve III E) I, II ve III
Çözüm:
Çözüm:
I. İletkenlerde elektrik akımı elektrik alan oluşması ile baş-
lar. (Doğru) Tablodaki verilere göre;
4ρL 2ρ ⋅ 2L
II. Elektrik akımının yönünün elektrik alan ile aynı olduğu =RK = RL
2A A
kabul edilir. (Doğru)
2ρL 2ρ ⋅ 2L
I. RK
= = RL 2RK = RL (Doğru)
III. Elektronların titreşim hareketinin yönü, elektrik alanla zıt 2A A
yönlüdür. (Yanlış) II. RL > RK (Doğru)
Cevap: D 2ρ ⋅ 2L ⋅ 2
III. RL = olur. (Yanlış)
A
Cevap: B
2. Şekildeki elektrik devre parçasında R = 3 Ω’luk direnç üze-
rinde harcanan elektriksel güç 12 W’tır.
R=3Ω
Buna göre ampermetrede ve voltmetrede okunan değer-

ler aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
A) A = 4 A, V = 6 V
B) A = 4 A, V = 10 V
C) A = 2 A, V = 6 V
D) A = 2 A, V = 10 V
E) A = 3 A, V = 20 V
Çözüm:
V2
P = V · I = I2 · R =
R
P = I2 · R † 12 = I2 · 3 † I2 = 4 † I = 2 A bulunur.
P = V · I † 12 = V · 2 † V = 6 V bulunur.
Cevap: C
9
FİZİK Elektrik ve Manyetizma ÇÖZÜMLÜ SORULAR
4. Manyetik kaldırma; bir nesnenin manyetik alanlar sayesin- FMAN > G

de desteksiz bir şekilde havada asılı kalmasının sağlandığı
bir yöntemdir. Oluşan manyetik kuvvet sayesinde nesne- Bunun sonucunda mıknatısımız yukarı doğru hareket ede-
nin ağırlığı dengelenerek havada asılı kalması sağlanmak- rek yeni bir denge noktasına ulaşarak d uzaklığı artmış
tadır. Bir plastik çubuğa şekildeki gibi ortaları delik olan olacaktır.
disk şeklinde, kutupları renklendirilmiş iki özdeş mıknatıs
Mıknatısların diğer kutupları birbirlerine bakacak şekilde
geçirilerek manyetik kaldırma olayı modellenmiştir.
koyulması FMAN kuvvetinde ve G ağırlığında bir değişiklik
oluşturmayacaktır.
FMAN = G
Bunun sonucunda mıknatısımız dengede kalmaya devam
d
ederek d uzaklığı değişmeyecektir.
Cevap: B
Buna göre iki mıknatıs arasındaki d mesafesini artırmak

için,
I. Kütleleri aynı, kutup şiddetleri daha büyük mıknatıslar

kullanmak.
II. Kutup şiddetleri aynı, kütleleri daha küçük mıknatıslar

kullanmak.
III. Mıknatısların diğer kutupları birbirlerine bakacak şekilde

koymak.
işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir? 5. K, L ve M plazma tüplerinde okla gösterilen yönde hareket
eden ve plazmanın kesitlerinden eşit sürede geçen yüklü
A) Yalnız I B) I ya da II C) I ya da III parçacıkları görülmektedir.
D) II ya da III E) I ya da II ya da III
Çözüm:
K L
F¶MAN
M
d
Buna göre, K, L ve M plazma tüplerinde aynı sürede olu-
G¶ şan akım şiddetleri arasındaki ilişki aşağıdaki seçenek-
lerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) IK > IL > IM
FMAN kuvveti, mıknatısların kutup şiddetleri ile doğru, mık-
natıslar arası uzaklık ile ters orantılıdır. B) IK = IL > IM
Sistem dengede olduğu için iki kuvvetin büyüklüğünün bir- C) IM > IL > IK
birine eşit olduğunu söyleriz. D) IK > IL = IM
FMAN = G E) IK = IL = IM
Kütleleri aynı kutup şiddetleri daha büyük mıknatıslar kul-

lanırsak; G ağrılığı değişmeyecek, FMAN kuvveti artacaktır. Çözüm:
FMAN > G Plazma tüp içerisinde zıt yüklü iyonların birbirine zıt yönde
hareketi sonucunda kesitten geçen net yük miktarı, pozitif
Bunun sonucunda mıknatısımız yukarı doğru hareket ede- ve negatif iyonların yüklerinin toplanmasıyla bulunur.
rek yeni bir denge noktasına ulaşarak d uzaklığı artmış
olacaktır. qtoplam 6q 5q 4q
I= IK = I = I =
Kutup şiddetleri aynı, kütleleri daha küçük mıknatıslar kul- t t L t M t
lanırsak; FMAN kuvveti değişmeyecek, G ağırlığı azalacak- Cevap: A
tır.
10
ÇÖZÜMLÜ SORULAR Elektrik ve Manyetizma FİZİK
6. Elektrik devresinde R1 = 10 Ω büyüklüğündeki direnç üze- 7. R1 = 5 Ω, R2 = 5 Ω, R3 = 5 Ω dirençleri, ampermetre ve volt-

rinde harcanan elektriksel güç 40 W’tır. metreden oluşan A-B noktaları arasındaki devre parçası
şekildeki gibidir.
R1 = 10 Ω
R2 = 8 Ω
R2 = 5 Ω
A R1 = 5 Ω B
Buna göre R2 = 8 Ω büyüklüğündeki direnç üzerinde har-

canan elektriksel güç kaç W olur? R3 = 5 Ω
A) 20 B) 30 C) 40 D) 50 E) 60 Voltmetrede okunan değer 20 V olduğuna göre amper-

metrede okunan değer kaç A’dir?
A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 E) 10
Çözüm:
R1 = 10 Ω V2
P= Çözüm:
R
V2
R2 = 8 Ω P1 =
R1
R2 = 5 Ω
A R1 = 5 Ω B
V2 = P1 · R1 † V2 = 40 · 10 † V2 = 400
R3 = 5 Ω
V2 = P2 · R2 † 400 = P2 · 8 † P2 = 50 W bulunur.
20
V=I·R 20 = I · 5 I= I = 4 A bulunur.
Cevap: D 5
R2 ve R3 dirençleri paralel bağlı ve direnç değerleri eşittir.
Paralel bağlı devrelerde dirençler eşit olursa üzerlerinden
geçen akım da eşittir. Ana koldan gelen akım ikiye ayrılır.
Ampermetreden okunan değer 2 A olur.
Cevap: A
11
8. R1 = 5 Ω, R2 = 5 Ω dirençleri, ampermetre ve voltmetreden 9. İç direnci önemsiz 20 V’luk gerilim üretmekte olan üreteç,
oluşan üzerinden i = 2 A akım geçen devre parçası şekil- R1 = 2 Ω, R2 = 4 Ω dirençleri, voltmetre ve ampermetreden
deki gibidir. oluşan devre şekildeki gibidir.
R1 = 5 Ω R2 = 5 Ω
i=2A
R1 = 2 Ω
R2 = 4 Ω
Buna göre ampermetrede ve voltmetrede okunan değer-
ler aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
20 V
A) A = 2 A, V = 5 V
Buna göre, ampermetrede ve voltmetrede okunan değer-
B) A = 2 A, V = 10 V leri bulunuz.
C) A = 4 A, V = 5 V
A) A = 5 A, V = 5 V
D) A = 4 A, V = 10 V
B) A = 5 A, V = 10 V
E) A = 8 A, V = 20 V
C) A = 4 A, V = 5 V
D) A = 4 A, V = 20 V
Çözüm: E) A = 15 A, V = 20 V
R1 = 5 Ω R2 = 5 Ω
Çözüm:
i=2A V = I1 · R1
V
20== II11 ·· 2R1
20
I1 = =10I1A · 2
I1 = 10 A
R1 = 2 Ω V = I2 · R2
V20==I2I2·· R 42
Ampermetrenin bulunduğu koldan geçen akım 2 A dir. 20I2 ==5 IA · 4
2
R2 = 4 Ω
Buna göre ampermetreden okunan değer de 2 A’dir. I2 = 5 A
I1 + I2 = 10 + 5
I1I1 + II22==1510A + 5
V=I·R V=2·5 V = 10 Volt bulunur. 20 V
I1 + I2 = 15
Cevap: B
Paralel bağlı devrelerde üretecin potansiyel farkı her bir di-
rencin uçları arasındaki potansiyel farka eşittir. Buna göre
voltmetre 20 V’u gösterir.
V = 20 V, I = 15 A
Cevap: E
12
10. Özdeş lambalar, ampermetre ve iç direnci önemsiz üreteç- 11. Yatay düzlem üzerine sabitlenmiş bir mıknatıs bulunmak-
le oluşturulan elektrik devresinde X, Y ve Z lambalarının tadır. Bu düzlem üzerinde bir demir bilye v hızı ile mıkna-
parlaklıkları PX, PY ve PZ’dir. tıstan d mesafesi kadar uzaklıktaki doğrusal bir yolu iz-
leyecek şekilde fırlatılmaktadır. Demir bilye yatay düzlem
X Y üzerinde şekildeki gibi 1 yönünde bir miktar sapmıştır.
S
Z N
1
i
d
Demir bilye
v
+ -
Yatay düzlem 2
Buna göre lambaların parlaklıkları arasındaki büyüklük

ilişkisi nasıldır? Buna göre demir bilyenin hareketi için;
A) PX = PY = PZ I. d mesafesi artarsa, sapma miktarı azalır.
B) PX > PY > PZ II. Mıknatısın kutupları değiştirilirse 2 yönünde sapar.
C) PX = PY > PZ III. Demir bilye yerine bakır bilye kullanılırsa sapma gerçek-
D) PX > PY = PZ leşmez.
E) PX = PY < PZ yargılarından hangileri doğrudur?
Çözüm:
Çözüm:
Lamba parlaklığı lambanın gücü ile doğru orantılıdır.
Mıknatısın manyetik alan çizgileri ile etkileşime giren de-
Güç formülü P = I2 · R olduğu için önce lambalardan geçen mir bilye mıknatısa doğru bir çekim kuvvetinin etkisinde
akımlar bulunmalıdır. kalacaktır. Bu etkinin sonucu olarak yörüngesinde sapma
meydana gelecektir.
Z lambasından geçen akım i ise, Y lambasından geçen
akım da İ, X lambasından geçen akım ise 2İ olur. Manyetik alan çizgileri
X lambasının gücü PX = (2İ)2 · R

S
1
Y lambasının gücü PY = İ2 · R N
Z lambasının gücü PZ = İ2 · R Demir bilye
Buna göre lambaların parlaklıkları PX > PY = PZ olur. Yatay düzlem 2
Cevap: D
I. Mıknatıs daha uzak bir konumda sabitlenirse sapma
miktarı azalır.
Bilyenin yolu üzerindeki manyetik alan çizgilerinin azal-

masına neden olacaktır. Böylece çekim kuvveti zayıfla-
dığı için bilyenin yörüngesindeki sapma miktarı azala-
caktır. (Doğru)
II. Mıknatısın kutupları değiştirilirse 2 yönünde sapar.
Kutuplar değişmiş olsa da demir bilyeye mıknatıs ta-

rafından çekim kuvveti uygulanacaktır. Demir bilyenin
sapma yönü hala 1 yönünde olacaktır. (Yanlış)
III. Demir bilye yerine bakır bilye kullanılırsa sapma gerçek-

leşmez.
Demir, manyetik alan çizgileri ile etkileşime girerken,

bakır da bu etkileşim gerçekleşmez. Dolayısıyla mıkna-
tıslar bakır cisimleri kendilerine çekmedikleri için sapma
olmayacaktır. (Doğru)
Cevap: C
13
12. Bir öğrenci etkileşimde bulunan mıknatısların manyetik

N S S N S N
alan çizgilerini modellemek istemektedir. Bunun için önce-
likle üç özdeş mıknatıs sabitlemiştir. Mıknatısların etrafla- A B C D E F
rına ise demir tozu serpiştirerek manyetik alan çizgilerini,
Şekil I’deki gibi belirlemiştir. Manyetik alan çizgilerinin yön-
lerini belirlemek için ise bir pusula kullanılmıştır. Mıknatıs Cevap: B
pusulaya yaklaştırıldığında pusula Şekil II’deki gibi denge-
ye gelmiştir.
A B C D E F C D S N
C D S N
Şekil II
Şekil I Şekil II
Bu bilgilere göre manyetik alan çizgilerinin modellenme-

si hangi seçeneklerde doğru bir şekilde verilmiştir?
A) A B C D E F
B) A B C D E F
C) A B C D E F
13. İçerisinde iyon içeren çözelti bulunduran X tüpünde -7q,
+8q ve Y tüpünde -4q,+6q yükleri oklar ile gösterilen yön-
lerde hareket etmektedir.
D) A B C D E F
- +
V V
+8q
+6q
-7q
-4q
+ -
E) A B C D E F
X tüpü Y tüpü
3t sürede oluşan akım şiddetleri IX ve IY olduğuna göre
Çözüm: IX
oranı kaçtır?
IY
Şekil I’deki demir tozlarının konumları bize mıknatısların
kutupları hakkında bilgi vermektedir. 3 3 5 5
A) B) C) D) 2 E)
4 2 4 2
B ve C kutupları aynı işaretli olmalıdır.
D ve E kutupları zıt işaretli olmalıdır. Çözüm:
Şekil II’deki pusulanın yönelimi bize mıknatısın kutuplarını Akım şiddeti iletkenin dik kesit alanından birim zamanda
tespit etmemizi sağlayacaktır. Mıknatısın D isimli kutbuna geçen yük miktarıdır. İşaretlerine bakılmaksızın yükler top-
pusulanın S kutbu yönelmiştir. Bu da bize D isimli kutbun, lanır ve zamana bölünür.
mıknatısın N kutbu olduğunu gösterir. Dolayısıyla C isimli
7q + 8q
kutup da mıknatısın S kutbu olacaktır. IX =
3t
4q + 6q
Üst taraftaki bilgileri birleştirince üç mıknatısında kutup IY =
işaretleri belirlenmiş oldu. Manyetik alan çizgilerinin N kut- 3t
IX 3
bundan çıkıp, S kutbundan içeriği girildiği bilgisi ile model- =
lememizin doğru ifadesi aşağıdaki gibi olacaktır. IY 2
Cevap: B
14
14. İç direnci önemsiz üreteçler ve R = 5 Ω’luk direnç kullanıla- 15. Ampermetre, voltmetre, iç direnci önemsiz üreteç, K anah-
rak şekildeki gibi bir elektrik devresi oluşturuluyor. tarı ve özdeş dirençlerden oluşan devre şekildeki gibi ku-
ruluyor.
R K
10 V 10 V
R
10 V
10 V 10 V
ε
R=5Ω
Buna göre 5 Ω’luk dirençten geçen akım kaç A’dir? Buna göre K anahtarı kapatıldığında ampermetre ve volt-
metrede okunan değerler nasıl değişir?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
Ampermetre Voltmetre
Çözüm: A) Artar Artar

𝜀eş3
eş3 = 20 V
B) Artar Azalır
𝜀eş1 = 20 V
C) Azalır Artar
eş1
10 V 10 V 𝜀eş4 = 10 V D) Azalır Değişmez
eş4
10 V E) Artar Değişmez
𝜀eş2 = 20 V
eş2
10 V 10 V
Çözüm:
R=5Ω Dirençler paralel bağlı olduğu ve bunların dışında seri bağ-

lı başka bir direnç olmadığı için voltmetreden okunan de-
ğer üretecin değerine eşit olur. Anahtar açık iken devrenin
Seri düz bağlı üreteçlerin eşdeğeri, toplamları ile bulunur.
R
eşdeğer direnci R kapalı iken olur. Üretecin potansiyel
𝜀eş1 = 𝜀 + 𝜀 † 𝜀eş1 = 10 V + 10 V † 𝜀eş1 = 20 V 2
farkı değişmediği için eşdeğer direnç düştüğü zaman ana
𝜀eş2 = 𝜀 + 𝜀 † 𝜀eş2 = 10 V + 10 V † 𝜀eş2 = 20 V kol akımının değeri artar.
Paralel bağlı üreteçlerin eşdeğeri, büyüklüğü eşit olan üre- Cevap: E

teçlerden birine eşittir.
𝜀eş3 = 20 V
Seri ters bağlı üreteçlerin eşdeğeri, ters bağlı oldukları için
farklarından bulunur.
𝜀eş4 = 20 V - 10 V † 𝜀eş4 = 10 V
𝜀eş = I · R † 10 = I · 5 † I = 2 A
Cevap: B
15
16. İç direnci önemsiz 24 V, 12 V büyüklüğünde üreteçler, am- 17. R1 = 5 Ω, R2= 5 Ω dirençleri, K anahtarı ve iç dirençleri ih-
permetre ve 6 Ω, 6 Ω, 4 Ω büyüklüğünde dirençlerden olu- mal edilmiş ε1 = 10 V, ε2 = 10 V, ε3 = 20 V üreteçlerinden
şan şekildeki elektrik devresi oluşturuluyor. oluşan elektrik devresi şekildeki gibidir.
6Ω 6Ω
4Ω
R2 = 5 Ω
R1 = 5 Ω
ε1 = 10 V ε2 = 10 V
24 V
12 V
K
Buna göre ampermetrede okunan akım değeri kaç A’dir?
ε3 = 20 V
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
Buna göre,
I. K anahtarı kapatıldığında üreteçlerin tükenme süresi kı-

Çözüm: salır.
Reş = 6 + 6 = 12 Ω II. K anahtarı açıkken ampermetrede okunan değer 2 A’dir.
6Ω 6Ω III. K anahtarı kapatıldığında voltmetrede okunan değer

20 V’tur.
4Ω
24 V 12 V
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
Seri ve ters bağlı üreteçlerin eşdeğeri, büyük üretecin de- Çözüm:

ğerinden küçük üretecin değeri çıkarılarak bulunur. Seri ve düz bağlı üreteçle-
rin eşdeğeri, toplamları ile
εeş = 24 V - 12 V † εeş = 12 V bulunur. bulunur.
Reş hesaplanırsa; εeş1 = ε1 + ε2

6 Ω’luk dirençler seri bağlı olduğu için ikisinin eşdeğer di- R2 = 5 Ω εeş1 = 10 V + 10 V
renci 12 Ω olacaktır. R1 = 5 Ω
εeş1 = 20 V
4 Ω’luk direnç 12 Ω’a paralel olduğu için ikisinin eşdeğer
direnci Reş = 3 Ω’dur. ε1 = 10 V ε2 = 10 V
Yani devredeki eşdeğer direnç 3 Ω’dur. Paralel bağlı üreteçlerin eşde-

ğeri, büyüklüğü eşit olan üre-
Ohm kanununa göre ana koldan geçen akım, teçlerden birine eşittir.
V 12 ε3 = 20 V
I= † I= † I = 4 A bulunur. εeş2 = 20 V
R 3
Cevap: D I. Üreteçler paralel bağlandığında üretecin üzerinden ge-
çen akım azalacağı için üretecin ömrü uzar. (Yanlış)
II. Ampermetreden okunan değer ana kol akımına eşittir.
Buna göre
εeş1
I = † Reş = R1 + R2 = 5 + 5 = 10 Ω
Reş
20
I = † I = 2 A bulunur. (Doğru)
10
III. Voltmetreden okunan değer ise;
Üreteçlerden elde edilen potansiyel fark εeş2 = 20 V’tur.

Dirençler eşit olduğu için her bir dirence 10 V düşer.
(Yanlış)
Cevap: A
16
18. Sigortalar, elektrik devrelerine seri olarak bağlanır. Elektrik 19. İç direnci önemsiz üreteç, anahtar, ampermetre ve öz-
akımı fazla geçmesi halinde akımı keserek devre eleman- deş dirençler kullanılarak elektrik devresi oluşturuluyor.
larının zarar görmesini önler. Böylece devrelerdeki tellerin Anahtar açık iken ampermetreden okunan değer 9 A olu-
aşırı ısınmasıyla oluşabilecek kaza ve arızalara karşı ko- yor.
ruma sağlar. Bir eve bağlanan sigorta 16 A ve daha büyük R=2Ω R=2Ω
akım geçtiği anda sigorta elektriği kesmektedir. Tabloda
güçleri verilen ev aletleri aynı evde 220 volt prizlere bağla-
nıyor.
Elektrikli Alet Güç (watt)

R=2Ω
Ütü 1100
Klima 2200
Su Isıtıcısı 2420 Buna göre anahtar kapatılırsa ampermetrede okunan de-

ğer kaç amper olur?
Buna göre,
A) 1 B) 2 C) 4 D) 6 E) 12
I. Sadece ütü ve klima beraber bağlandığında sigorta
elektriği kesmez. Çözüm:
II. Sadece klima ve su ısıtıcısı beraber bağlandığında si- Anahtar açıkken
gorta elektriği keser.
Reş1 = 2 + 2 † Reş1 = 4 Ω
III. Ütü, klima ve su ısıtıcısının elektrik kesilmeden beraber
çalışabilmesi için eve 24 A’lik sigorta bağlanmalıdır. 1 1 1 4
= + † Re ş2 =
Re ş2 4 2 3
4
V = I · Reş2 † V= 9 ⋅ † V = 12 V bulunur.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 3
D) I ve II E) II ve III Anahtar kapatıldığında dirençlerden biri kısa devre olur.
1 1 1
= +
Re ş 2 2 † Reş = 1
Çözüm: V = I · Reş † 12 = I · 1 † I = 12 bulunur.
P = I · V bağıntısından devreden geçen akım değerleri he-
Cevap: C
saplanırsa;
1100 = 220 · Iütü
Iütü = 5 A
2200 = 220 · Iklima
Iklima = 10 A
2420 = 220 · Isu ısıtıcısı
Isu ısıtıcısı = 11 A
I. Ütü ve klimanın akım değerleri toplamı 16 A’ i geçmediği

için sigorta elektriği kesmez. (Doğru)
II. Klima ve su ısıtıcısının akım değerleri toplamı 16 A’i

geçtiği için sigorta elektriği keser. (Doğru)
III. Ütü, Klima ve Su ısıtıcısının akım değerleri toplamı 24 A’i

geçtiği için beraber çalışamaz. (Yanlış)
Cevap: D
17
20. Deney yapan bir grup öğrenci aynı maddeden yapılmış X, 21. İç direnci önemsiz, elektromotor kuvveti 18 volt olan pil,
Y metal silindirleri ve iç direnci önemsiz pil kullanarak şe- voltmetre, değerleri 2R, R, R/3 ve 3 Ω olan dirençler ile
kildeki devreyi hazırlıyor. aşağıdaki devre oluşturuluyor.
X
Kesit alanı Uzunluk
Y
X S 2L
Y S L R/3
V
2R 3Ω
Kullanılan X ve Y metal silindirlerinin özellikleri tablodaki + -
gibidir. R
ε = 18 Volt
Buna göre,
Buna göre voltmetre kaç volt gerilim ölçer?
I. X ve Y metal silindirlerinin dirençleri eşittir.
9
II. X ve Y metal silindirlerinden geçen akım şiddetleri eşittir. A) 3 B) C) 6 D) 9 E) 12
2
III. Y metal silindirinden X metal silindirine göre daha fazla
akım geçer. Çözüm:
yargılarından hangileri doğrudur? Devre harflendirme yaparak tekrar çizildiğinde aşağıdaki
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III gibi olur.
D) I ve II E) I ve III RReşeş== 2R/3

2R/3
2R
Çözüm:
2L V R
RX =ρ =2R → V =IX ⋅ RX =IX ⋅ 2R → IX =
S 2R R/3
L V
RY = ρ = R → V = IY ⋅ R Y = IY ⋅ R → IY =
S R 3Ω
I. X ve Y metal silindirlerinin dirençleri eşit değildir.

εε ==1818VoltVolt
II. X ve Y metal silindirlerinden geçen akım değerleri eşit
değildir. Burada 2R ve R dirençleri paralel bağlı olduğu için eşdeğer
III. Y metal silindirinden X metal silindirine göre daha fazla 2R
dirençleri olur.
akım geçer. 3
Cevap: C R 2R
ve dirençlerinin bulunduğu kolda 18 volt potansiyel
3 3
fark oluşacaktır. Bu dirençler 18 Volt’u direnç değerleri ile
R 2R
doğru orantılı olarak paylaşırlar. ’lük dirence 6 V,
3 3
’lük dirence ise 12 V gerilim düşer.
Yani voltmetrenin ölçtüğü yerde 6 V potansiyel fark oluşa-

caktır.
Cevap: C
18
22. Sabitlenmiş A elektromıknatısının iki tarafına esnemeyen 23. Yatay düzlemde sabitlenmiş özdeş X, Y ve Z mıknatısları-
iplerle asılan X ve Y cisimleri serbest bırakılınca şekildeki nın A noktasına olan uzaklıkları dX, dY ve dZ’dir. X, Y ve Z
gibi dengede kalmaktadır. Üretecin kutupları ters çevrilin- mıknatıslarının A noktasında oluşturdukları bileşke man-
ce Y cisminin yeri değişmezken, X cismi elektromıknatısa yetik alan B¶ şekilde verilmiştir.
yaklaşıp, X cismini taşıyan ip, düşeyle β açısı yapacak şe-
kilde dengeye gelmektedir.
S
Y
N
ddYY
α β θ
A
X d
1 2 Y dX
X A
N S
.
X
B¶
Düşey Düşey 45°
ddZZ
- +
V
N
Z
S
Buna göre,
I. β > α dır. Buna göre,
II. Y cismi mıknatıstır. I. dX < dY dir.
III. X cismi üzerindeki 2 numaralı bölgenin manyetik kutup II. dY < dZ dir.
cinsi N’dir. III. dX < dZ dir.
yargılarından hangileri doğrudur? (X ve Y cisimleri ara- yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
sındaki etkileşim ihmal edilecektir.)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
Çözüm:
Çözüm:
B¶Z
α β θ
S N
A B¶X A
1 2 Y
X N S
Düşey Düşey
i B¶Y
+ -
V X, Y ve Z mıknatıslarının A noktasında oluşturdukları man-
yetik alanlar şekilde verilmiştir. Bileşke manyetik alanın
İlk denge durumunda üreteçten çıkan akımın yönü ve bu B¶ olabilmesi için |B¶Y - B¶Z| = |B¶X| olmalıdır. Yani Y’nin A
akımın oluşturacağı manyetik alanın yönü şekilde verilmiş- noktasında oluşturduğu manyetik alan diğerlerinden büyük
tir. Manyetik alanın yönüne bakılarak elektromıknatısın sol olmalıdır. Mıknatıslar özdeş oldukları için manyetik alanın
tarafı N, sağ tarafı S kutbu gibi davranır. büyüklüğünü uzaklık belirler. A noktasına en yakın olan Y
mıknatısının oluşturduğu manyetik alan en büyüktür. dY
I. İlk durumda itilen X mıknatısı üretecin kutupları ters hem dX’ten hem de dZ’den küçüktür. Fakat dX ve dZ hak-
çevirilince elektromıknatısa doğru çekilmeye başlanır. kında kesin bir şey söyleyemeyiz. II. öncül doğru, I. ve III.
Ama ipin düşeyle yaptığı açı bu sefer daha büyük olur. öncül yanlıştır.
Çünkü mıknatıs ve elektromıknatıs arasındaki mesafe
Cevap: B
azalır. Manyetik kuvvet artar. β > α dır. Doğru.
II. Y mıknatıs olsaydı ikinci durumda itilmesi gerekirdi. İki

durumda da çekildiği için Y cismi ferromanyetik (demir,
nikel, kobalt) bir madde olabilir. Yanlış.
III. İlk durumda mıknatıs itildiği için X’in 2 numaralı bölgesi

N kutbu özelliği göstermelidir. Doğru.
Cevap: C
19
24. Sürtünmelerin ihmal edilecek kadar küçük olduğu yatay 25. İç direnci önemsiz 40 voltluk üretece bağlı reosta ve di-
düzlem üzerindeki X ve Y mıknatısları şekilde verilmiştir. Y rençlerle kurulu devre şekildeki gibi verilmiştir.
mıknatısı sabit tutulurken, X mıknatısı ile duvar arasında N¶
tepki kuvveti oluşmaktadır. 2Ω 2Ω 2Ω 2Ω 2Ω
A B C D E F
5Ω 4Ω
Duvar
N¶
S N N S
X Y + -
Yatay düzlem
40 volt
X ve Y mıknatısları serbest bırakıldıktan sonraki süreçte,
45
I. N¶ tepki kuvveti azalır. Ampermetrenin amperi göstermesi için reostanın
7
II. Y mıknatısı sürekli hızlanır. sürgüsü A, C, D, E, F noktalarından hangisine getirilmeli-
dir?
III. Y mıknatısı düzgün doğrusal hareket yapar.
yargılarından hangileri doğrudur? A) A B) C C) D D) E E) F

D) I ve II E) I ve III Çözüm:
Reostanın getirilmesi gereken yerden itibaren direnç değe-

rine x diyelim. (5 ohm’luk direnç ile paralel)
Çözüm:
1 1 5+x 5x
+ = Paralel bağlı devrenin eşdeğeri;
I. X ve Y mıknatısları birbirinin ittikleri için aralarındaki x 5 5x 5+x
mesafe zaman içerisinde artacaktır. Manyetik kuvvet 5x 9x + 20
uzaklık arttıkça azalacağı için duvarın X mıknatısına R= 4
+=
eş
5+x 5+x
uyguladığı tepki kuvveti N¶ azalacaktır. (Doğru)
45 9x + 20
V = I · Reş † 40
= ⋅ † X = 4 Ω olduğuna göre D
II. Manyetik kuvvet azalsa da Y mıknatısına bir kuvvet etki 7 5+x
ettiği için Newton’un Temel Yasası (F¶ = m · a¶ ) gereği Y noktasına getirilmelidir.
sürekli hızlanacaktır. (Doğru) Cevap: C
III. Düzgün doğrusal harekette ivme sıfır olması gerekir.
Mıknatıslar arası uzaklık arttığı için, manyetik kuvvet
azalacak, dolayısıyla ivme de zaman içerisinde azala-
caktır. (Yanlış)
Cevap: D
20
26. Şekil I ‘deki ρ özdirencine sahip 5L uzunluklu, A kesit alanlı 27. Potansiyel fark-Akım şiddeti grafiği verilen K, L, M iletken-
tel beş eşit parçaya ayrılarak Şekil II’deki gibi birbirine bağ- lerinin dirençleri sırasıyla RK, RL, RM’dir.
lanıyor.
L V (volt)
A RK
A A L 40
5L RL
A ρ A 30
A L RM
20
K L 10
I (Amper)
Şekil I Şekil II 0 5 10 15 20
Buna göre K-L uçları arasındaki eşdeğer direnç kaç Bu dirençlerle şekildeki gibi kurulan devrede;
ρ ⋅L RK RL
’dır?
A RM
RK RL
5 5 3 3
A) B) C) D) E) 1
4 2 4 2 I
V
Çözüm: I devre akımının 5A olması için pil gerilimi (V) kaç volt
olmalıdır? (Üretecin iç direnci önemsizdir.)
R1
A L A) 10 B) 20 C) 30 D) 40 E) 50
A A
L R3
A
A L R2 Çözüm:
Potansiyel fark- akım şiddeti grafiği eğimi direnci verir,

K L
40 30 20
RK = =8Ω RL = =2Ω RM = =1Ω
5 15 20
ρ ⋅ 5L ρ ⋅L Bu durumda devre;
=5R = R
A A
R1 R2
ρ ⋅L R 8Ω 2Ω
R= R= =
1 2
2A 2 1Ω
R3 = R 8Ω 2Ω
I=5A
Bu durumda R1 ve R2 birbirine paralel R3 bunlara seri bağlı

olduğundan; V
1 1 2 2 4 R Bu durumda 8 ohm’luk dirençler paralel bağlı olduğundan;

+ = + = R ve R2 nin eşdeğeri
R1 R2 R R R 1 4
1 1 1 2
= + = → R1 = 4ohm
ohm
R3 = R olduğundan; R1 8 8 8
R 5R 2 Ω’luk dirençler paralel bağlı olduğundan;
Re ş = +R =
4 4 1 1 1
= + → R2 = 1 Ω † Reş = 4 + 1 + 1 = 6 Ω
Cevap: A R2 2 2
V = I · R bağıntısı kullanılarak;
V = 5 · 6 = 30 volt
Cevap: C
21
28. Yatay bir düzleme sabitlenmiş olan özdeş mıknatıslar 29. Şekilde O merkezli Dünya üzerindeki K ve G noktaları sı-
şekillerde verilmiştir. Kutupları verilen Şekil I’de 2 özdeş rasıyla coğrafi kuzey ve coğrafi güney kutup noktalarını,
pusula, Şekil II’de ise üç özdeş pusula farklı konumlarda N ve S noktaları ise sırasıyla manyetik kuzey ve güney
tutuluyor. kutuplarını göstermektedir.
1
S N
2 S
K
N S S N
S N
d d
ekvator O
Dünya
Şekil I
X
4
S N
3 5 N
G
N S N S
N S
N
S
d d Ekvator dairesi üzerinde bir X noktasında tavana asılmış

ŞekilŞekil
II II şekilde serbest bırakılan pusula ile ilgili,
I. Pusulanın N kutbu, S noktasına doğru yönelim gösterir.

Şekil I ve Şekil II’ de mıknatıslar yalnızca birbirinin etki
alanında olduğuna göre numaralandırılmış pusulalardan II. Pusulanın S kutbu G noktasına doğru yönelim gösterir.
hangilerinin ibresi şekillerde verilen yönelimlerini koru- III. Pusulanın ibresi yatay zemine paralel olacak şekilde
yabilir? (Yerin manyetik alanı önemsenmeyecektir) denge kalır.
yargılarından hangileri doğrudur? (Pusula yalnızca

Şekil I Şekil II
Dünya’nın manyetik alanı etkisindedir.)
A) 1 3,4
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
B) 1 4,5
D) I ve III E) I, II ve III
C) 2 3,4
Çözüm:
D) 1,2 3,4
I. Pusulanın N kutbu manyetik güney kutbuna (S) yönelir.
E) 1,2 4,5
II. Pusulanın S kutbu manyetik kuzey kutbuna (N) yönelir.
III. Pusula ekvatorda tavana asılırsa yatay zemine paralel

Çözüm:
olarak dengeye gelir. Eğer kutuplara doğru gidilirse pu-
sula yatay zemin ile açı yapacak şekilde zemine para-
1 lelliği bozulur.
S N
2
Cevap: D
N S S N
SN
d d
Şekil I
4
N
3
S
5
N S N S
N S
S N
d d
ŞekilŞekil
II II
Manyetik alan çizgileri mıknatısın dışında N’den S’ye doğ-

rudur. Şekilde pusulaların bulundukları konumda manye-
tik alanlar çizilmiştir. Şekil I’de mıknatıslar arasında tam
orta noktadaki pusulanın olduğu konumda manyetik alan
sıfırdır. Çizilen okların ucu N kutbundan çıkıyor ise pusula
ibreleri verilen konumlarını korur. Buna göre Şekil I’de 1
ve 2, Şekil II’de ise 3 ve 4 numaralı pusula ibreleri verilen
şekilde kalırken, 5 numaralı pusula ibresi verilen şekilde
yönelim gösteremez.
Cevap: D
22
30. Şekildeki devre parçasında K-L noktaları arasındaki eşde-

1 2 1 5
ğer direnç RKL, L-M arasındaki eşdeğer direnç RLM’dir. = + =
RKL 3R R 3R
3R
RKL =
5
L-M arasındaki direnci bulmak için devre yeniden çizilirse;
RKL
Buna göre verilen devrede kaçtır?
RLM
2 1 3
A) B) C) 1 D) E) 2
3 2 2 M
C
Çözüm:
2R
A R R B R C
R harflendirilerek R
K-L arasındaki eşdeğer direnç devre yeni- L M
2R
den çizilirse aşağıdaki gibi görünür. R R R
R
2R 2R
L
B B A A 2R
R R
R R
R R
R
2R olan dirençler birbirine paralel olduğundan;
1 1 1 1 1 4
= + + + =
R AB 2R 2R 2R 2R 2R
R
R AB =
2
R 3R
RBC = R AB + R → RBC = +R = bu dirençle alttaki R di-
2 2
renci birbirine paralel;
3R
1 2 1 5 3R RKL 5 1
= + = → RLM = Buradan; = =
RLM 3R R 3R 5 RLM 3R
5
Cevap: C
Yeniden çizdiğimiz devreden eşdeğer direnci hesaplarsak,
1 1 1 2
= + =
RBC 2R 2R R
R
RBC =
2
R 3R
RBC ile RAB birbirine seri; RBC + RAB = R + =
2 2
Bu dirençle alttaki R direnci birbirine paralel olduğundan
K-L arası eşdeğer direnç;
23
31. İç direnci önemsiz üreteç ve dirençlerle kurulan şekildeki 32. İç direnci önemsenmeyen 32 voltluk üreteç ve dirençler ile
devrede V1 voltmetresi 54 voltu göstermektedir. bir devre kurulmuştur.
V1
12 Ω
8Ω
-
18R 3R 6R 8Ω X 32 volt
32 volt
+
+ 4Ω
V- V2 9R 9R 9R
4Ω 2Ω
9R 12R
Buna göre V2 voltmetresinin gösterdiği değer ve üretecin Devrede 2 Ω’luk direnç üzerinden 4 A’lik akım geçebilme-
potansiyel farkı (V) kaç volttur? si için X direnci kaç Ω olmalıdır? (Üretecin iç direnci ihmal
edilmiştir.)
V2 V
A) 4 B) 8 C) 12 D) 24 E) 36
A) 10 60
B) 7 84
Çözüm:
C) 10 46
12 Ω
D) 8 42 8Ω D
E) 9 63 8Ω -
+ 32 volt
X 32 volt
B 4Ω C
4Ω A
Çözüm: 4A 2Ω
3, 6, 9, 12 ohm’luk dirençler kısa devre olmuştur.

V1
A 4Ω B 8Ω D
A A A A
i1 8Ω
18R 3R 6R
i2 4Ω
+
V- V2 9R 9R 9R
2Ω C 12 Ω
4A
B 9R A 12R
2A X
Bu durumda devre;
+ -
V1 32
32 volt
32volt
volt
9R
Şekilde i1 akımının bulunduğu koldaki eşdeğer direnç 8
9R
32
Ω olacağından akım değeri i1 = = 4 A olacaktır.
18R I 9R 8
şekline dönüşmüştür.
Buna göre akım değerleri eşit olduğu için, 4 A’ lik akımın
geçtiği koldaki eşdeğer dirençle i1 akımının geçtiği koldaki
eşdeğer direnç aynı değer olmalıdır.
V2
1 1 1
+ = Bu eşitliğe göre x = 12 Ω olmalıdır.
V 12 x 8 − 2
Ohm Yasası’ndan; V1 = 18 · I, 54 = 18 · I, I = 3A (ana kol Cevap: C
akımı) Buradan; I = 3i; 3 = 3i, i = 1A
Ohm Yasası’ndan; V2 = 9 · 1 = 9 volt
V = V1 + V2 = 54 + 9 = 63 volt
Cevap: E
24
33. Şekilde yatay zeminde durmakta olan masaların üstten gö-

rünümü verilmiştir. Masaların üzerinde belirtilen yönlerde
aynı büyüklükte elektrik akımı geçen sonsuz uzunluktaki
özdeş iletken teller masaya dik ve sabit bir şekilde tutul-
maktadır.
Masa i Masa i
K L
i i
Şekil I Şekil II
K ve L noktaları iletken telleri birleştiren doğru üzerinde-

ki orta noktalar olduğuna göre K ve L noktalarında ilet-
ken tellerin oluşturduğu bileşke manyetik alanların yönü
aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
( : masaya dik ve masadan dışarı yönlü, : masaya dik
ve masadan içeri yönlü)
K noktası L noktası
A) ← →
B) sıfır ←
C) → sıfır
D) ← sıfır
E) sıfır →
Çözüm:
B
B B
B K L
İletken düz telin oluşturduğu manyetik alan teli saracak şe-

kilde çembersel oluşur. Büyüklüğü akım ile doğru orantılı
mesafe ile ters orantılıdır. Yönü ise sağ el kuralı ile bulunur.
Başparmak akım yönünü gösterecek şekilde tutulurken teli
kavrayacak şekilde tutulan dört parmağın yönü manyetik
alanın yönünü verir. Masaya dik ve içeri yönlü akım geçen
telin etrafında oluşan manyetik alanın yönü şekildeki gibi
saat yönünde iken masaya dik ve dışarı yönlü akım geçen
telin manyetik alanı saat yönün tersinedir. Akım şiddetleri
eşit, K ve L noktaları tam orta noktada olduğu için manyetik
alan şiddetleri de eşit ve B büyüklüğündedir. K noktasında
oluşan manyetik alanlar şekildeki gibi aynı yönlü olduğu
için bileşkeleri de o yönde sol tarafa doğru çıkar. L nokta-
sında oluşan manyetik alanlar şekildeki gibi eşit ve zıt yön-
lü oldukları için bileşke manyetik alan L noktasında sıfırdır.
Cevap: D
25
Notlarım
26
1
FİZİK
TEST
Elektrik ve Manyetizma - TEST A
1. Bir elektrik devre elemanından 5 dakikada 3,4 amper akım 4. Şekil I’deki kesit alanı S, boyu 2L ve özderinci ρ olan ilet-
geçiyor. ken çubuğun direnci R’dir.
2L 3L
Buna göre bu devre elemanından kaç coulomb yük geç-
S 2S
miştir?
Şekil I Şekil II
A) 17 B) 170 C) 340 D) 510 E) 1020
Buna göre Şekil II’deki kesit alanı 2S, boyu 3L ve özdi-
renci 2ρ olan iletken çubuğun direnci kaç R olur?
1 3 5
A) B) 1 C) D) 2 E)
2 2 2
2. İç direnci önemsiz üreteç ile kurulmuş şekildeki elektrik

devresinde ampermetre 6 amperi göstermektedir.
Reosta 5. 4 Ω, 6 Ω, 3 Ω’luk dirençlerle şekildeki A – B devre parçası

kurulmuştur.
2Ω
A 6Ω
l l 6Ω
4Ω
- + A B
V = 12 V 3Ω
Buna göre reosta sürgüsü A noktasına getirilirse amper- Buna göre A – B arasındaki eşdeğer direnç kaç ohmdur?
metre kaç amperi gösterir?
A) 13 B) 10 C) 7 D) 6 E) 4
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
3. Ampermetre ve voltmetre ile kurulan şekildeki elektrik dev-

re parçasında voltmetre 6 voltu göstermektedir.
6. 5 Ω, 12 Ω, 4 Ω ve 1Ω’luk dirençlerle şekildeki A-B devre
12 Ω parçası kurulmuştur.
5Ω
A
4Ω 2Ω
1Ω
12 Ω
4Ω B
Buna göre ampermetre kaç amperi gösterir?

Buna göre A-B arasındaki eşdeğer direnç kaç ohmdur?
3 5
A) 1 B) C) 2 D) E) 3
2 2 A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 8
27
FİZİK Elektrik ve Manyetizma - Test A 1. TEST
7. Şekildeki A-B arasındaki devre parçasının eşdeğer direnci 10. 3 Ω, 6 Ω ve 12 Ω’luk dirençlerle şekildeki devre parçası
3 Ω’dur. kurulmuştur. 3 ohmluk direnç üzerinden 2 amper elektrik
akımı geçmektedir.
12 Ω 12 Ω i
6Ω 6Ω
4Ω
i 3Ω
A 4Ω 1Ω X B Buna göre i kaç amperdir?
7 9
Buna göre X direnci kaç ohmdur? A) 2 B) 3 C) D) E) 6
2 2
A) 1 B) 2 C) 6 D) 9 E) 10
8. 3 Ω, 6 Ω, 2 Ω ve 1Ω ’luk dirençlerle şekildeki A-B devre

parçası kurulmuştur.
11. Ampermetre ve voltmetre ile kurulan elektrik devresinde
ampermetre 1 amperi göstermektedir.
6Ω
3Ω 2Ω 4Ω 5Ω
1Ω
A B
12 Ω
Buna göre A-B arasındaki eşdeğer direnç kaç ohmdur?
A) 1 B) 2 C) 5 D) 10 E) 12 Buna göre voltmetre kaç voltu gösterir?
A) 0 B) 5 C) 10 D) 15 E) 20
9. Elektrik devre elemanlarından bazılarının devreye bağ-

lanma biçimleri ile ilgili olarak,
I. Ampermetre devreye seri bağlanır.
II. Voltmetre devreye paralel bağlanır.
III. Seri bağlı özdeş üreteçlerin aynı kutupları birbirine ba-

kacak şekilde bağlanmalıdır. 12. Bir elektrik devre elemanından 10 dakika boyunca 12.1021
Buna göre devre elemanları amacına uygun bağlanırsa tane elektron geçmiştir.
hangisi doğru olur?
Buna göre bu devre elemanından geçen akım şiddeti kaç
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III amperdir? (qe = 1,6.10-19 C)
D) I ve II E) I, II ve III A) 0,8 B) 1,6 C) 3,2 D) 6,4 E) 7
28
1
FİZİK
TEST
Elektrik ve Manyetizma - Test B
1. Okuldaki bilim şenliği için bir oyun tasarlayan Tuğba öğret- 3. Fizik laboratuvarında elektrik devreleri hakkında konuşan
men şekildeki devreyi hazırlamıştır. Oyunun amacı iletken üç arkadaş doğru akım devreleri hakkında bildiklerini diğer
halkanın içine demir teli geçirerek A noktasından D nokta- arkadaşlarına öğretirken aşağıdaki cümleleri söylemişler-
sına kadar halkayı tele temas etmeden getirmektir. Telin dir.
yarım çember olan A-C kısmının yarıçapı 2 cm, düz olan
kısmı C-D arasının uzunluğu ise 3 cm dir. Beril: Piller doğru akım kaynaklarıdır.
Bir öğrenci oyun oynarken halkayı B noktasında çubuğa Duru: Voltmetrenin direnci sonsuz büyüklükte kabul edilir.
temas ettiği anda ampermetre 4 amperi gösteriyor.
Ece: Tuzlu su elektrik akımını iletir.
B
Dirençli AD teli Buna göre hangi öğrenciler arkadaşlarına doğru bilgi
vermiştir?
A O C D
A) Beril
İletken halka r = 2 cm
B) Duru
C) Ece ve Beril
+ - R=1Ω
D) Duru ve Ece
V = 12 V
E) Duru, Beril ve Ece
Buna göre başka bir öğrenci halkayı C noktasında tele
temas ettirirse ampermetre kaç amperi gösterir? (∏ = 3)
A) 1 B) 2 C) 4 D) 5 E) 6
4. İç dirençleri ihmal edilen üreteçler ve özdeş dirençlerle

oluşturulan devrelerde X, Y ve Z dirençlerinden geçen
akım şiddetleri eşittir.
Z
Y
2. 3 Ω, 5 Ω ve 2 Ω’luk dirençlerle şekildeki devre parçası ku-

rulmuştur. + - + - + -
2Ω V1 V2 V3
i1
5Ω
Buna göre üreteçlerin V1, V2 ve V3 potansiyel farkları ara-
2Ω
sındaki büyüklük ilişkisi nasıldır?
3Ω A) V1 = V2 = V3
i2
B) V1 > V2 > V3
i1 C) V1 > V2 = V3
Buna göre kaçtır ?
i2
D) V1 < V2 = V3
1 1 1 1
A) 1 B) C) D) E) E) V3 > V2 > V1
2 3 4 5
29
FİZİK Elektrik ve Manyetizma - Test B 1. TEST
5. Verilen devre elemanlarından sembol, isim ve birim eş- 7. Voltmetreler ve değerleri şekilde verilen dirençlerle kurul-
leştirmesi hangi seçenekte doğru verilmiştir? muş elektrik devresinde üretecin iç direnci ihmal edilmiştir.
V
V11
Sembol İsim Birim
A)
Anahtar Joule
21 Ω
B) 7Ω 5Ω
+ - Lamba Volt 9Ω
C)
Reosta Ohm + - V
V22
D)
Üreteç Amper
V
Buna göre voltmetrelerin gösterdiği değerlerin oranı 1
V2
E) kaçtır?
Direnç Watt
7 7 4 5 5
A) B) C) D) E)
9 12 3 9 7
6. İdeal ampermetre ve voltmetre ile kurulan şekildeki devre-

de üretecin iç direnci ihmal edilmiştir.
Reosta
1 2
8. Ampermetreler ile oluşturulan elektrik devresinde dirençler

özdeş ve üretecin iç direnci ihmal edilmiştir.
+ -
A1
Buna göre reosta sürgüsü için,
I. 1 yönünde çekilirse ampermetrenin gösterdiği değer ar-

+ -
tar.
II. 2 yönünde çekilirse voltmetrenin gösterdiği değer değiş-

A2
mez.
III. 2 yönünde çekilirse devrenin toplam direnci artar. Buna göre ampermetrelerin gösterdiği değerlerin oranı
A1
yargılarından hangileri doğrudur? kaçtır?
A2
1 1
A) B) C) 1 D) 2 E) 3
D) II ve III E) I, II ve III 3 2
30
1
FİZİK
TEST
Elektrik ve Manyetizma - Test C
1. 3 Ω’luk dirençler, S anahtarı, ampermetre ve iç dirençleri 3. Bir öğrenci deprem çantasına koymak için el fenerine iç
ihmal edilen 12 V’luk üreteçle kurulan elektrik devresi şe- dirençleri ihmal edilen özdeş pillerden iki tanesini şekildeki
kilde verilmiştir. gibi yerleştirip voltmetre ile ölçüm yaptığında voltmetrenin
18 voltu gösterdiğini görüyor.
3Ω 3Ω
S
3Ω
+ -
V = 12 V V
Buna göre S anahtarı kapatıldığında ampermetre kaç am-

peri gösterir? Buna göre pillerden bir tanesinin kutupları arasındaki
gerilimi kaç volttur?
A) 2 B) 4 C) 6 D) 7 E) 8
A) 1 B) 1,8 C) 4,5 D) 9 E) 18
4. İç direnci ihmal edilmiş bir üreteç, iletken çubuk, voltmetre

ve ampermetre ile şekildeki gibi bir elektrik devresi oluştu-
rulmuştur.
Çubuk
ok
2. Elektrik devreleriyle ilgili bazı kavramlar ve tanımlar aşağıda

verilmiştir. + -
Üreteç
Akım şiddeti birimi Birim zamanda geçen yük miktarı
Akım şiddeti Ayarlanabilir direnç

Voltmetrenin bir ucu ok yönünde çekildiği süre boyunca
Potansiyel fark birimi Amper ampermetre ve voltmetrenin gösterdiği değer nasıl deği-
şir?
Reosta Volt
Ampermetre Voltmetre
Buna göre verilen kavramlar ve tanımlar hangi seçenekte
doğru eşleştirilmiştir? A) Değişmez Değişmez
A) B) C) D) E) B) Değişmez Artar
C) Değişmez Azalır
D) Artar Artar
E) Azalır Azalır
31
FİZİK Elektrik ve Manyetizma - Test C 1. TEST
5. Bir öğrenci kutup işaretleri belli olmayan iki özdeş çubuk 7. Bir öğrenci demir çiviye bakır tel sarıp, telin uçlarına üreteç
mıknatıs ile şekildeki düzeneği kuruyor. bağlayıp şekildeki gibi ipe bağlı mıknatısa yaklaştırdığında
çivinin mıknatısı bir miktar çektiğini görüyor.
Yatay
Dinamometre
α Yalıtkan ip
Çivi
A
N S
Mıknatıs
+ -
d
Üreteç
B
Yatay (Yer) Öğrenci;
I. Üretece özdeş bir üreteç daha seri olarak aynı yönlü ek-
Yerdeki mıknatısı düşey doğrultuda asılı olan mıknatısa lemek,
yaklaştırdığında dinamometreden okunan değer arttığı-
na göre, II. Bakır telin çivideki sarım sayısını artırmak,
III. Üretecin kutuplarını ters çevirmek

I. A bölümü 'N' kutbu ise B bölümü de 'N' dir.
işlemlerinden hangilerini tek başına yaparsa α açısı artar?
II. 'A' bölümü S ise B bölümü 'N'dir.
III. Mıknatısların birbirine uyguladıkları kuvvet artar. A) Yalnız I B) I ya da II C) II ya da III

D) I ya da III E) I ya da II ya da III

D) I ve II E) I ve III
8. Bir mobilya ustası elindeki çubuk mıknatısı dolap kapakla-

6. Yatay sürtünmesiz düzlemde sabit tutulan X ve Y çubuk rına uygun olacak büyüklükte üç eşit parçaya bölüyor.
mıknatısları şekildeki gibi yerleştirilip O noktasına demir
bilye konuluyor.
N S
S
X N
X Y Z
3
4 2 Y Buna göre,
Yatay
O S N I. Mıknatıs parçalarının kutup şiddeti çubuk mıknatısınkin-
1
den azdır.
Düşey II. X kutbunun işareti S, Z kutbunun işareti N ve Y’nin oldu-

ğu mıknatıs kutupsuzdur.
Buna göre, demir bilyenin harekete başlama yönü 1, 2, 3 III. Parçaların kutup şiddetleri birbirinden farklıdır.
ve 4 ile verilenlerden hangileri olabilir? (Dünya’nın man- yargılarından hangileri doğru olur?
yetik alanı ihmal edilecektir.)
A) Yalnız 2 B) 1 ve 2 C) Yalnız 4
D) I ve II E) II ve III
D) 2 ve 4 E) 1 ve 3
32
1
FİZİK
TEST
Elektrik ve Manyetizma - Test D
1. Bir nalbant yere dağılan çivileri toplamak icin mıknatıs kul- 3. Bir kağıdın üzerine dökülen demir tozları, kağıdın altına
lanmış fakat mıknatısın çekim gücü yetersiz olduğundan mıknatıs yerleştirildiğinde kapalı eğriler oluşturacak şe-
çivileri çekememiştir. Bundan dolayı daha güçlü bir mıkna- kilde yöneldikleri gözlemlenmiştir. Şekildeki mıknatısların
tıs yapabilmek için akım geçiren tellerin manyetik özelliğin- manyetik alan çizgileri verilmiştir.
den yararlanarak, özdeş piller, demir çivi ve yalıtılmış bakır
teller ile şekildeki elektromıknatısı tasarlamıştır.
Anahtar
I II
Çivi
X Y
- -
+ + Buna göre,
I. X mıknatısının kutup şiddeti Y mıknatısından daha fazla-

dır.
II. X mıknatısının I numaralı bölümü ve Y mıknatısının II

numaralı bölümü aynı kutup işaretine sahiptir.
III. X ve Y mıknatısları doğrultuları bozulmadan birbirine

Buna göre elektromıknatısın daha fazla çivi toplayabil-
mesi için; yaklaştırılırsa, birbirini çeker.

I. Anahtarı kapatmak,
II. Telin sarım sayısını azaltmak,
III. Elektromıknatısı çivilere daha çok yaklaştırmak
işlemlerinden hangileri tek başına yapılmalıdır?

D) I ya da II E) I ya da III
4. Bir öğrenci mıknatıs olup olmadığını bilmediği iki cismi ya-

tay zemine sabitlenmiş mıknatıslara yaklaştırıyor. K cismi
mıknatısa yaklaşırken L cismi mıknatıstan uzaklaşıyor.
Hareket yönü
N S K
2. Terziler iğne ve toplu iğnelerini bir arada tutmak için mık-
natıstan yararlanırlar. İğneler mıknatısla yeteri kadar te-
Hareket yönü
mas ettiklerinde mıknatıslık özelliği kazanırlar. Bu mıkna-
tıslanma olayına dokunma yolu ile mıknatıslanma denir. N S L
Bu şekilde mıknatıslık özelliği kazanmış iğneler için,

Buna göre,
I. Yeteri kadar yaklaştırılan bazı iğneler makasa yapışabi-
lir. I. K cismi mıknatısa yakın kısmı N kutbu olan bir mıknatıs
olabilir.
II. İğnelerin her iki ucu da aynı kutup olur.
II. L cismi kesinlikle mıknatıstır.
III. İğnelere yaklaştırılan çubuk mıknatısın her iki ucu da
mıknatıslanmış iğneleri çeker, itme gerçekleşmez. III. K cismi demirden yapılmış olabilir.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve II E) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
33
FİZİK
Elektrik ve Manyetizma - TEST Ç
FİZİK Elektrik ve Manyetizma - Test D 1. TEST
5. İzci kampına giden üç arkadaş pusulalarını, üzerinde çu- 7. Tavana iple bağlanmış K cismi ve yere sabitlenmiş L mık-
buk mıknatıs olan bir masaya koyduklarında pusula iğne- natısı şekildeki gibi dengede kalmaktadır. Bu durumda ip
lerinin hareket ettiğini farkederler. gerilmesi T kadar olmaktadır.
N
S
II. N
K
S
S N
S N
I. III.
N
Çubuk mıknatısın çevresinde yukarıdaki gibi konulan L
numaralandırılmış pusulalardan hangileri verilen yöne- S
limlerini korur? (Dünya’nın manyetik alanı ve pusulaların
birbirine etkisi ihmal edilecek.)
Buna göre;
I. K mıknatısının ağırlığını artırmak,
II. L mıknatısının ağırlığı artırmak,
III. K mıknatısının kutuplarını ters çevirmek
işlemlerinden hangileri tek başına yapılırsa T artar?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ya da II
6. Bir demir bilye yatay ve sürtünmesi ihmal edilen düzlemde

şekilde verilen doğrultuda v hızıyla U mıknatısın içine doğ-
ru atılıyor.
S
Yatay
Z Y X
N Demir bilye
Demir bilyenin XY ve YZ aralığındaki hareketi için se-

çeneklerde verilenlerden hangisi doğrudur?
XY YZ
A) Sabit hızlı Hızlanan
B) Sabit hızlı Sabit hızlı
C) Hızlanan Hızlanan
D) Hızlanan Yavaşlayan
E) Yavaşlayan Yavaşlayan
34
2
FİZİK
TEST
Elektrik ve Manyetizma -Test A
1. İç direnci önemsiz özdeş piller, iletken K katı cismi ve L 3. Aynı sıcaklıkta bulunan K, L ve M iletken tellerinin uzunluk-
deşarj tüpü ile oluşturulmuş elektrik devreleri şekilde veril- ları sırası ile 4l, 3l ve l ; kesit alanları sırası ile 2A, 3A ve
miştir. A’dır.
4l 3l
1 2 l
2A K 3A L A M
K L
K, L, M iletken tellerinin dirençleri arasındaki büyüklük
ilişkisi RK > RL > RM olduğuna göre,
+ - + -
I. K ve L
II. K ve M
Buna göre,
III. L ve M
I. L deşarj tüpünde elektron hareketi 1 yönündedir. tellerinden hangilerinin yapıldığı madde aynı cins olabilir?
II. K telinde pozitif yükler 2 yönünde hareket eder.
III. K teli ve L deşarj tüpünün dirençleri eşit ise üzerlerinden D) I ve II E) II ve III
eşit sürede eşit sayıda elektron geçer.

2. Elektrik iletim hatlarında enerji kaybını azaltmak için ileti-

len elektriğin gerilimi yükseltilir ve akım düşürülür. Bu yük-
sek gerilim canlılar için oldukça tehlikelidir. Elektrik taşınan
bir kablo üzerine konan kuşlar ise bu yüksek gerilimden 4. K, L ve M dirençlerinin uçları arasındaki potansiyel farkın,
etkilenmezler. Fakat bir ağacın dalları bu tellere dokundu- dirençler üzerinden geçen akım şiddetine bağlı değişim
ğu zaman kablodan toprağa elektrik akımı geçebilir. grafikleri Şekil I’de verilmiştir.
Potansiyel Fark 1
K
L 2
3
M
+ -
0 Akım
Şekil I Şekil II
Buna göre kuşların yüksek gerilim hattındaki elektrikten Buna göre K, L ve M dirençleri Şekil II’deki 1, 2 ve 3 ko-
zarar görmemelerinin sebebi; numlarından hangilerine bağlanırsa, ampermetreden ge-
I. Ağacın iletken, kuşun yalıtkan olması, çen akım şiddeti en büyük olur?
II. Kuşun iki ayağının tele temas ettiği noktalar arasında 1 2 3

potansiyel farkın olmaması,
A) K L M
III. Kuşların elektrik akımına karşı gösterdikleri direncin
B) K M L
yüksek olması
C) L M K
durumlarından hangileri olabilir?
D) M K L
E) M L K
35
5. İç direnci önemsiz üreteç ve dirençler ile oluşturulmuş şe- 7. 6 V potansiyel farka sahip iç direnci önemsenmeyen üre-
kildeki elektrik devresinde ampermetre 7 A değerini gös- teçler ve 2 Ω dirence sahip dirençlerle oluşturulan elektrik
termektedir. devresi şekilde verilmiştir.
6Ω
- -
6Ω 6V 6V
+ + 2Ω
3Ω
3Ω
2Ω
7Ω
+ -
Buna göre üretecin potansiyel farkı kaç volttur? Buna göre ampermetre ve voltmetrede okunan değerler
nedir?
A) 36 B) 42 C) 54 D) 78 E) 96
Ampermetre (A) Voltmetre (V)

A) 3 2
B) 3 3
C) 3 6
D) 6 3
E) 6 6
6. İç direnci önemsiz üreteç ve dirençler ile oluşturulmuş şe-

kildeki elektrik devresinde voltmetre 24 V değerini göster- 8. İç direnci önemsenmeyen üreteç ve dirençler ile kurulan
mektedir. şekildeki elektrik devresinde bulunan voltmetrede okunan
değer 9 V’tur.
12 Ω
8Ω K 8Ω
R 2A 4 Ω
4Ω
L
+ - 3Ω 1Ω
+ -
K-L noktaları arasındaki elektrik akımı şekilde verildiği

yönde 2 A olduğuna göre, R direnci kaç Ω dur? Buna göre üretecin potansiyel farkı kaç volttur?
A) 1 B) 2 C) 4 D) 8 E) 16 A) 15 B) 18 C) 19 D) 21 E) 24
36
2
FİZİK
TEST
Elektrik ve Manyetizma - Test B
1. İç direnci önemsiz üreteç ve özdeş lambalar ile oluşturul- 3. Özdeş dirençler ile oluşturulmuş şekildeki devre parçala-
muş elektrik devresi şekilde verilmiştir. rının uçlarına bağlanan üreteçlerin üzerinden i akımı geç-
mektedir.
1 i
2
i
3 V1
i
+ -
1, 2 ve 3 numaralı bölgelere,
i
1 2 3
I. Voltmetre Ampermetre Ampermetre i

II. Voltmetre Voltmetre Ampermetre
III. Voltmetre Voltmetre Voltmetre
V1 V2
i
devre elemanlarından hangileri yerleştirilirse lambalar i
eşit parlaklıkta yanar?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ya da II Buna göre devre parçalarında bulunan voltmetrelerde

D) I ya da III E) II ya da III V
okunan değerlerin oranı 1 kaçtır?
V2
1 8 9
A) B) C) 1 D) E) 2
2 9 8
2. İç direnci önemsiz üreteç, reosta ve direnç ile oluşturulmuş

elektrik devresi şekilde verilmiştir.
4. İç dirençleri önemsiz üreteç ve özdeş dirençlerle oluştu-
Reosta rulmuş elektrik devresi şekilde verilmiştir. X anahtarı açık
iken ampermetrede okunan değer i1, X anahtarı kapalı iken
ampermetrede okunan değer i2 olmaktadır.
+ -
Reostanın sürgüsü ok yönünde çekilirken,

X
I. Devrenin eş değer direnci azalır. +
-
II. Voltmetrede okunan değer değişmez.
III. Ampermetrede okunan değer azalır.
yargılarından hangileri doğrudur? i1

Buna göre oranı kaçtır?
i2
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
9 3 5 25
D) II ve III E) I, II ve III A) B) C) 1 D) E)
25 5 3 9
37
5. İç direnci önemsiz özdeş piller ve özdeş dirençler ile oluş- 7. İç dirençleri önemsiz özdeş üreteç ve özdeş dirençler ile
turulmuş elektrik devreleri şekillerde verilmiştir. oluşturulmuş elektrik devreleri şekillerde verilmiştir.
X
+ - + -
A1 A2 A3
+ -
+ -
+ -
+ -
Y
+ -
- + + -
Buna göre A1, A2, A3 ampermetrelerinde X okunan değerle-
+ - + -
rin arasındaki büyüklük ilişkisi nasıldır?
A) A1 = A2 = A3
+ -
+ -
+ -
+ -
+ -
+ -
Y Z
+ -
B) A3 > A2 = A1
C) A2 > A1 = A3 - + + -
D) A1 > A3 > A2
E) A1 = A3 > A2 Buna göre X, Y ve Z üreteçlerinin tükenme süreleri tX, tY,

tZ arasındaki büyüklük ilişkisi nasıldır?
A) tX > tY > tZ
B) tZ > tY > tX
C) tX > tZ > tY
D) tZ > tX > tY
E) tY > tX > tZ
8. Bir öğrenci evlerine gelen elektrik faturasında hangi ciha-

zın ne kadar payı olduğunu merak ediyor. Bunu araştırmak
için elektrik ile çalışan bazı araçların güçlerini ve bu araç-
ları ne sıklıkla kullandıklarını tabloya yazıyor.
Güç (Watt) Kullanım Süreleri
Bilgisayar 100 Günde 5 saat

6. İç direnci ihmal edilen üreteçler, ideal ampermetre ve volt-
metrelerin kullanıldığı devreler Şekil I ve Şekil II de veril- Televizyon 100 Günde 10 saat
miştir.
Lamba (LED) 20 Günde 5 saat
M Çamaşır makinesi 1800 Haftada 3 saat
Bulaşık makinesi 1500 Haftada 4 saat
E Tablodaki verileri kullanarak enerji kullanımını hesap-

H S
layan öğrenci, hangi cihazın 1 aylık elektrik tüketimini
daha yüksek bulur? (1 aylık süreyi, 28 gün olarak dikkate
alınız.)
Şekil I Şekil II
A) Bilgisayar
Buna göre H ve M ampermetreleri ile S ve E voltmetrele- B) Televizyon

rinden hangilerinin gösterdiği değer sıfırdır? C) Lamba (LED)
A) S ve M B) E ve H C) H ve S D) Çamaşır makinesi
D) E ve S E) E, H ve S E) Bulaşık makinesi
38
2
FİZİK
TEST
Elektrik ve Manyetizma - TEST C
1. Elektriksel güç birimi olarak, 4. Elektrik devre elemanlarını yüksek akımdan koruyan devre
N⋅m elemanına sigorta denir. Sigortaların bulunduğu koldan üs-
I. tünde yazan değerden daha büyük akım geçtiği anda akı-
s
2 mın geçmesini önlemek için sigorta atar ve kapalı duruma
kg ⋅ m geçer. Sigortayı tekrar aktif edip, devreden geçen akımı
II.
s 3
kontrol etmesi için şekildeki siyah kolu yukarı kaldırmak
III. kw ⋅h gerekir.
verilenlerden hangileri kullanılabilir? X, Y ve Z sigortalarından geçebilecek maksimum akımlar
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II 10 A, 20 A ve 30 A’dir. X, Y ve Z sigortaları, 1800 watt güce
sahip K direnci, 2600 watt güce sahip L direnci ve 200 V
potansiyel farka sahip iç direnci önemsiz üreteç ile oluştu-
rulan elektrik devresi şekilde verilmiştir.
2. Üreteç ve özdeş lambalar ile oluşturulmuş şekildeki elekt-

rik devresinde bütün lambalar ışık vermektedir.
X Y Z L
T
10 A 20 A 30 A
+ -
X Y
200 V
Z Buna göre kapalı durumdaki X, Y ve Z sigortalarından

hangileri tek başına açıldıktan sonra hemen atarak tekrar
kapalı duruma geçer?
+ - A) Yalnız X B) Yalnız Y C) Yalnız Z
D) X ya da Y E) Y ya da Z
Buna göre T lambası arızalanırsa,
I. X lambasının parlaklığı azalır.
II. Y lambasının parlaklığı artar.
III. Z lambasının parlaklığı değişmez.

D) II ve III E) I, II ve III 5. İç direnci önemsiz üreteç ve özdeş lambalar ile oluşturul-
muş elektrik devresi şekilde verilmiştir.
3. Elektrik enerjisini mekanik enerjiye dönüştüren araçlara

+ -
elektrik motoru denir.
Buna göre,
I. Matkap
II. Aspiratör
III. Blender
araçlarının hangilerinde elektrik motoru kullanılır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Buna göre lambalardan kaç tanesi ışık verir?
D) II ve III E) I, II ve III A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
39
FİZİK Elektrik ve Manyetizma - Test C 2. TEST
6. Yük depolamaya yarayan powerbankler elektrik devre- 8. İç dirençleri önemsenmeyen özdeş üreteçler kullanılarak
lerinde güç kaynağı olarak kullanılabilir. Powerbanklerin oluşturulan elektrik devrelerindeki özdeş dirençler Şekil
üzerinde yazan mAh değerleri, çekilen akıma bağlı olarak I’de 2m kütleli su, Şekil II’de ve Şekil III’te m kütleli su içe-
powerbanklerin devreye ne kadar süre akım sağlayabile- risindedir. Isıca yalıtılmış ortamda bulunan suların ilk sı-
ceğini yaklaşık olarak gösterir. Örneğin 1 A akım geçen caklıkları eşittir ve dirençler üzerinde harcanan enerjinin
iletken bir telden 1 saniyede 1 C, 1 saatte ise 1 mAh yük tamamı sulara iç enerji olarak aktarılmaktadır.
geçer. + -
X, Y, Z lambaları, powerbankler ve ampermetreler ile + -

oluşturulan elektrik devreleri şekilde verilmiştir. A1, A 2, + - + -
+ -
A3 ampermetrelerinden geçen akım şiddetleri sırası ile 5i, Y Z
X -
3i ve 2i dir.
+
X Y Z
Su Su Su
Şekil I Şekil II Şekil III
A1 A2 A3
Buna göre X, Y ve Z anahtarları kapatılıp bir süre bekle-
10000 8000 6000 nince suyun son sıcaklıkları T1, T2, T3 arasındaki büyük-
mAh mAh mAh lük ilişkisi ne olur? (Kaptaki sular kaynamamaktadır.)
Y Z
A) T1 > T2 > T3
B) T3 > T2 > T1
A2 A3 C) T2 > T3 > T1
D) T2 > T1 > T3
8000 6000

mAh mAh E) T1 > T2 = T3
Buna göre lambaların ışık verme süreleri tX, tY, tZ arasın-
daki ilişki nasıldır?
A) tX > tY > tZ
B) tZ > tY > tX
9. Özdeş mıknatıslar ve esnemeyen iplerle oluşturulan sis-
C) tX > tZ > tY
tem şekildeki gibi dengededir. K mıknatısını tavana bağla-
D) tZ > tX > tY yan ip gerilmesinin büyüklüğü T1 , K ve L mıknatısların zıt
E) tY > tX > tZ kutupları arasındaki ip gerilmesinin büyüklüğü T2’dir.
T1
7. 4 Ω dirence sahip, % 75 verimle çalışan doğru akım elekt- N
rik motoruna 24 V potansiyel farka sahip iç direnci önemsiz K
üreteç bağlanarak şekildeki sistem kuruluyor. S
T2
N
L
S
K mıknatısının kutupları değişecek şekilde ters çevri-

+ -
lirse T1 ve T2 nasıl değişir?
24 V
X T1 T2
Yer A) Değişmez. Azalır.

B) Artar. Artar.
Buna göre 5 saniye çalışan motor 6 kg kütleli X cismini C) Değişmez. Artar.
sabit hızla kaç metre yukarı çıkartabilir? (g = 10 m/s2 ve
tüm sürtünmeler ihmal edilecek kadar küçüktür.) D) Artar. Değişmez.
E) Azalır. Artar.
A) 6 B) 9 C) 12 D) 36 E) 90
40
2
FİZİK
TEST
Elektrik ve Manyetizma - TEST D
1. Sürtünmelerin ihmal edildiği yatay düzlemde K ve L mıkna- 3. Dünyanın çekirdeğinde büyük oranda demir ve az miktar-
tısları şekildeki gibi dengededir. K mıknatısın kutup şiddeti, da nikel eriyik halde bulunur. Eriyik halde bulunan metalle-
L mıknatısının kutup şiddetinden daha büyüktür. rin hareket etmesi sonucunda güney-kuzey doğrultusunda
manyetik alan meydana gelir. Bu durum Dünya’nın dev bir
mıknatıs gibi davranmasına neden olur.
K L
T1 T2
İp gerilmeleri sıfırdan farklı olduğuna göre,
I. Mıknatısların birbirine yakın kutupları aynıdır.
II. T1 ip gerilmesi T2 ip gerilmesinden küçüktür.
III. Mıknatısların bulunduğu ortam iplerdeki gerilme kuvvet-

lerin büyüklüğünü etkiler.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III Buna göre;

I. Kutup ışıklarının oluşması,
II. Bazı canlıların yönlerini bulması,
III. Haberleşme uydularının çalışması
örneklerinden hangilerinde Dünya’nın manyetik alanı-

nın etkileri vardır?

2. Yere sabitlenmiş özdeş Y ve Z mıknatısları üzerine kalın-

lığı her yerde aynı olan yere paralel tahta yapıştırılmıştır.
Tahta üzerinden X mıknatısı yatay olarak hareket ettirili-
yor. X mıknatısına, Y mıknatısı üzerinden geçerken etki
eden kinetik sürtünme kuvveti, Z mıknatısı üzerinden ge-
çerken etki eden kinetik sürtünme kuvvetinden daha büyük
oluyor.
4. Sürtünmesiz yatay düzlemde K mıknatısı, yere sabitlen-
miş L mıknatısı ile duvar arasında şekildeki gibi dengede-
X
dir. K mıknatısını duvara bağlayan ipteki gerilme kuvveti
1 T, mıknatıslar arasına perçinlenmiş yayda oluşan kuvvet
FYAY‘dır.
Tahta
2
Y Z K L
3 T
Yer (yatay) N S N S
Buna göre 1, 2 ve 3 numaralı kutuplar hangi seçenekteki L mıknatısının kutup şiddeti artırılırsa T ve FYAY nasıl de-
gibi olabilir? ğişir?
1 2 3 T FYAY
A) N S N A) Artar. Azalır.
B) S N S B) Artar. Artar.
C) N S S C) Değişmez. Artar.
D) N N N D) Artar. Değişmez.
E) S S N E) Azalır. Artar.
41
FİZİK Elektrik ve Manyetizma - Test D 2. TEST
5. Bir grup öğrenci mıknatısın etrafındaki manyetik alanı in- 7. Fen Bilimleri dersinde öğretmen öğrencisinden, Baha so-
celemek için çubuk mıknatıs üzerine cam levhayı yerleşti- kağını pusula ile bulmasını istiyor. Baha sokağının okulun
riyor. Daha sonra cam levha üzerine serpilen demir tozla- 250 m kuzeyinde olduğunu bildiği halde pusulanın göster-
rının görünümünü şekildeki gibi tahtaya çiziyorlar. diği yöne baktığında gideceği yerin yanlış olduğunu görü-
yor.
Baha sokak
Kaya sokak
N S
Hastane
Hastane
Bulvar caddesi
Serçe sokak
Eczane
Bunun sonucunda öğrenciler aşağıdaki yorumları yapıyor- PARK
lar. Deniz
Okul
Apt.
Eker sokak
Betül: Uç kısımlarında çizgi sayısı fazla olduğu için bu böl-

gelerde manyetik alan şiddeti daha fazladır.
Pusulanın yanlış yönü göstermesinin nedeni;
Ömer: Çizgiler mıknatıstan uzaklaştıkça belirsizleştiği için
manyetik alan şiddeti mıknatıstan uzaklaştıkça azalır. I. Yüksek gerilim hattına yakın yerde olması,
II. Yanında elektronik aletlerin bulunması,

Ali: Manyetik alan çizgileri N kutbundan S kutbuna doğru-
dur. III. Yakınından geçenlerin cep telefonu ile görüşme yapması

Sadece şekle bakarak hangi öğrencilerin yaptığı yorum-
lar doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) Yalnız Betül D) I ve III E) I, II ve III
B) Yalnız Ömer
C) Betül ve Ömer
D) Betül ve Ali
E) Betül, Ömer ve Ali
8. Dünyanın çekirdeğinde eriyik halde bulunan metallerin

hareket etmesiyle büyük bir manyetik alan oluşur. Oluşan
manyetik alan, manyetik alan çizgileriyle temsil edilir. Bir
kişi pusulayı yere paralel olacak şekilde tutarak ekvatorda
6. Üzerinden akım geçen telin etrafında oluşan manyetik ala- bulunan bir yerden kutuplara doğru hareket ediyor.
nın yönü sağ el kuralı ile bulunur. Üzerinden akım geçen
tel, başparmak ile akım aynı yönde olacak şekilde sağ elin
S
avuç içine alınır. Bu durumda bükülen dört parmak, man-
yetik alanın dolanım yönünü gösterir. Dünyanın manyetik
alanın etkisinin olmadığı ortamda güç kaynağı, ampermet-
re, bakır tel, pusula, anahtarın kullanıldığı devre düzeneği
şekildeki gibi kurulmuştur. Pusula, x doğrultusundaki bakır
kablonun düşeyine konulmuştur. N
- Bakır tel +
Pusula ibresinin yer ile yaptığı açının değişimi hangi se-
çenekte doğru olarak verilmiştir?
y
- + Pusula A A) Önce artar sonra azalır.

Anahtar
x
Güç kaynağı Ampermetre z B) Sürekli azalır.
C) Önce azalır sonra artar.

Anahtar kapatıldığında pusula ibresinin N kutbunun
ucu hangi yönü gösterir? D) Sürekli artar.
E) Değişmez.
A) x B) - y C) y D) z E) - z
42
3
FİZİK
TEST
Elektrik ve Manyetizma - TEST A
1. Elektriklenme işlemi sonucu artı (+) yüklü hale gelen özdeş 3. Bugün bir çok aracın taşınabilir olması bataryalar sayesin-
K ve L iletken küreleri yalıtkan saplar üzerine konulmuştur. dedir. Bataryaların aletlere kazandırdığı bu hareketliliğin
Kürelerden L’nin yük büyüklüğü K’den büyük olduğu bilin- bir sınırı bulunmaktadır. Bu sınırın tespit edilmesi için ba-
mektedir. Küreler arasına bir anahtar ve lamba ile elektrik- taryaya ait, birimi mAh olan değere bakılması gerekir.
sel bağlantı kurulmuştur.
mAh birimi bataryanın hangi fiziksel büyüklüğünü ifade
K L etmektedir?
r r A) Potansiyel farkı
B) Elektrik akım şiddeti
C) Yük miktarı
D) Kullanım süresi
E) İç direnci
Anahtarın kapalı konuma getirilmesi ile gerçekleşenler
için,
I. Oluşan elektrik akımı K’den L’ye doğrudur.
II. Elektronlar K’den L’ye doğru hareket eder.
III. Anahtar açık konuma getirilene kadar lamba sürekli ışık

verir.

4. Şekildeki devre parçasında voltmetrenin gösterdiği değer
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 6 volttur.
D) I ve III E) II ve III
K 6Ω 3Ω 2Ω L
4Ω
Buna göre 4 Ω’luk dirençten geçen elektrik akımı şiddeti

kaç amperdir?
2. Şekildeki elektrik devresinde anahtarlar açık konumday- A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

ken X, Y ve Z lambalarının parlaklıkları arasındaki ilişki
PY > PX = PZ şeklindedir.
X Y Z
5. Şekil I’deki düzgün türdeş iletken bir tel eşit bölmelere ay-
+ - rılmış ve her bir bölmenin direnci R kadardır. İletken tel,
uçlarından katlanılarak Şekil II’deki biçime getiriliyor.
V
Devredeki K ve L anahtarları kapatılınca X, Y ve Z lam- Şekil I Ş

balarının parlaklıkları arasındaki ilişki nasıl olur?
A) PX > PY > PZ
Şekil I Şekil II
B) PZ > PY > PX
C) PY > PX = PZ Buna göre iletken telin yeni şekline göre uçları arasında-
D) PX = PZ > PY ki direnci kaç R’dir?
E) PX = PY = PZ A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
43
6. Bir elektrik devresinin pil yuvasına dört adet özdeş pil yer- 8. Şekildeki devre parçasında oklarla belirtilen yönde elektrik
leştirilmektedir. Pil yuvasındaki talimatlara göre yerleştiril- akımı geçmektedir. A1 ampermetresi 2A, A2 ampermetresi
diğinde piller arasındaki bağlantı şekildeki gibi olmaktadır. 3A değerini göstermektedir.
V1 V2
- +
1Ω
- +
4Ω 2Ω
+ - A1 A2
+ - Buna göre devre parçasındaki V1 ve V2 voltmetrelerinin

gösterdiği değerler kaç volttur?
Buna göre elektrik devresini çalıştırmak iki pil yerine dört V1 V2

adet pil tercih edilmesinin sebebi;
A) 18 21
I. Devre için gerekli potansiyel farkın ancak dört pil ile sağ- B) 13 11
lanması,
C) 12 10
II. Devrenin daha uzun süre çalışması,
D) 10 9
III. Devreye daha büyük akım şiddeti sağlanması
E) 8 6

9. Aynı maddeden yapılmış X, Y ve Z iletken telleri aynı ge-

ometrik şekle sahiptirler. Uzunlukları ile kesit alanları öl-
çülerek, bu büyüklükler arasındaki ilişki bir sütun grafiği ile
aşağıda gösterilmiştir.
7. İç dirençleri önemsiz özdeş üreteçler ile özdeş lambalardan
6
kurulu K, L ve M devreleri şekilde verilmiştir. Devrelerdeki
lambaların ışık verme süreleri ölçülmüştür. 5
3 Uzunluk
Kesit alanı
2
+ -
1
+ - + - + -
0
K L M X Y Z
Buna göre lambaların ışık süreleri olan tK, tL ve tM arasın- Buna göre iletken tellerin dirençleri olan RX, RY ve RZ ara-
daki büyüklük ilişkisi nasıldır? sındaki büyüklük ilişkisi nasıldır?
A) tK > tL > tM A) RZ > RX > RY

B) tL > tM > tK B) RZ > RY > RX
C) tK > tM > tL C) RZ > RX = RY
D) tM > tL > tK D) RX = RY > RZ
E) tL > tK > tM E) RX > RZ > RY
44
3
FİZİK
TEST
Elektrik ve Manyetizma - TEST B
1. X, Y ve Z isimleri verilen deşarj tüplerinin içerisinde H+ 3. Şekilde K-L noktaları arasına bağlanmış dirençler verilmiş-
iyonlarının akışı sağlanmaktadır. X, Y ve Z tüplerin kesitle- tir.
rinden iyonların akışı sırası ile t, 2t ve 2t kadar sürmekte-
dir. Bu akış süresince tüp içeresinde oluşan elektrik akım 6Ω 2Ω
şiddetleri sırası ile i, i ve 2i büyüklüğünde olmaktadır.
X, Y ve Z tüplerinden geçen H+ iyonlarının miktarı nX, nY K L

3Ω
ve nZ olduğuna göre bunların arasındaki büyüklük ilişki-
si nasıldır?
6Ω 2Ω
A) nZ > nX > nY
B) nZ > nY > nX
Buna göre K-L noktaları arasındaki eşdeğer direnç kaç
C) nY > nZ > nX ohmdur?
D) nX > nY > nZ A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
E) nX > nZ > nY
4. Bir elektrik devresinde ihtiyaç olan 4 Ω’luk direnç yerine

kullanmak için K, L ve M dirençleri düşünülmektedir. Bu
dirençlere ait potansiyel farkı – akım şiddeti grafiği Şekil
I’de verilmiştir.
Potansiyel farkı (V)

K L M
12
8
4
Akım (A)
2 4 6 8
Şekil I
2. Şekilde K-L noktaları arasına bağlanmış dirençler verilmiş-
I. RK II.
tir.
RM RM
RL RL
3Ω 6Ω 4Ω
III. RK
K L
RM
6Ω RL
4Ω 12 Ω 3Ω
Şekil II
Buna göre Şekil II’de verilen I, II ve III bağlantılarından

Buna göre K-L noktaları arasındaki eşdeğer direnç kaç hangileri devrenin ihtiyacını karşılayacaktır?
ohmdur?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
45
5. İç direnci önemsiz üreteç ve özdeş lambalarla oluşturulan 7. İç direnci önemsiz üreteç ve özdeş lambalar ve bir reosta
elektrik devresi şekilde verilmiştir. K ve L anahtarları açık ile kurulan elektrik devresi şekilde verilmiştir. Reosta sür-
konumdayken X lambasının ışık verdiği gözlenmektedir. güsü K ve L lambaları arasında hareket edebilmektedir.
K
1 2
K L
L
X
+ -
+ -
V
Reosta sürgüsünün hareketine bağlı olarak, K ve L lam-
balarının parlaklıkları ile ilgili;
Buna göre önce K, sonra L anahtarı kapatıldığında X lam-
basının parlaklığı nasıl değişir? I. 1 yönünde K’nin parlaklığı artar, L’nin parlaklığı azalır.
II. 2 yönünde K’nin parlaklığı artar, L’nin parlaklığı azalır.

K anahtarı L anahtarı
kapatıldığında kapatıldığında III. Sürgü tam ortada ise iki lamba eşit parlaklıkta olur.
A) Değişmez Artar yargılarından hangileri doğrudur?
B) Artar Azalır A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
C) Azalır Değişmez D) I ve III E) II ve III
D) Artar Değişmez
E) Değişmez Azalır
6. İç direnci önemsiz üreteç ve özdeş lambalarla kurulan

elektrik devresi şekilde verilmiştir. X ve Y anahtarı açık ko-
numdayken, K ve L lambaları ışık vermektedir.
K L 8. Elektrik sigortası, anahtar görevi gören bir devre elemanı-

dır. Devreden geçen akım belli bir değerin üzerine çıktığı
X anda devreyi keserek elektrik akımından oluşabilecek teh-
likeleri engeller. Aynı oda içerisindeki elektrikli aletler aynı
anda kullanıldığında elektrik sigortası atmaktadır.
+ -
Buna göre;
Buna göre, I. Elektrikli aletlerin farklı odalarda kullanılması,
I. X kapatılırsa, K ve L’nin parlaklığı artar. II. Daha yüksek elektrik akımı değerine sahip sigorta kulla-
II. Y kapatılırsa, K’nin parlaklığı artar, L’nin parlaklığı azalır nılması,
III. X ve Y birlikte kapatılırsa, K ve L’nin parlaklığında bir III. Elektrikli aletlerin farklı zamanlarda kullanılması
değişiklik olmaz. çözüm önerilerinden hangileri güvenlidir? (Hane girişinde
yargılardan hangileri doğrudur? tek sigorta olduğu kabul ediliyor.)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III D) I ve III E) II ve III
46
3
FİZİK
TEST
Elektrik ve Manyetizma - TEST C
1. Güneydoğu yönünde ilerlemek isteyen bir öğrenci elindeki 3. K, L ve M mıknatısları sürtünmesiz yatay düzlemler üze-
pusulayı yatay tuttuğunda şekildeki gibi dengeye gelmiştir. rinde Şekil I, Şekil II ve Şekil III’teki gibi dengededir. K, L
ve M mıknatıslarına bağlı olan dinamometrelerde okunan
1 2 değerler sırasıyla 10 N, 20 N ve 15 N’dur.
K L
D1 = 10 N K L
ip
M S N S N
d
Şekil I
P
R D2 = 20 N L M
ip
S N S N
Buna göre öğrencinin istediği yöne ilerleyebilmesi için
d
pusulanın kapsülünü hangi yönde kaç derece döndür-
Şekil II
mesi ve K, L, M, P, R yollarından hangisini izlemesi gere-
D3 = 15 N M K
kir? (Pusula ölçekli çizilmiştir.) ip
S N S N
Kapsülün dönüşü İlerleme yönü d
A) 1 yönünde 45° M Şekil III
B) 1 yönünde 45° P
Mıknatıslar arası uzaklıklar eşit ve d olduğuna göre K, L,
C) 1 yönünde 135° R M mıknatıslarının kutup şiddetleri arasındaki ilişki nasıl-
D) 2 yönünde 180° K dır?
E) 2 yönünde 315° L A) K > L > M
B) M > L > K
C) K = L = M
D) L > M > K
E) L > K > M
2. Özdeş K, L mıknatısları, demir ve tahta bloklardan oluşan

sistem sürtünmesiz yatay düzlem üzerinde şekildeki gibi
tutulmaktadır. Sistem serbest bırakıldığında K mıknatısı t1
süre sonra demir bloğa, L mıknatısı t2 süre sonra tahta blo-
ğa çarpıyor. K ve L mıknatıslarının bloklara çarpma sürat-
leri sırasıyla v1 ve v2 , tüm hareketleri boyunca birbirlerine
uyguladıkları ortalama kuvvetlerin büyüklükleri F1 ve F2’dir.
4. Sürtünmesiz yatay düzlem üzerine sabitlenmiş K, L ve M
Demir Tahta mıknatısları şekilde verilmiştir.
blok blok
K L
S N N S K
d d
2
L 1 3 M
Buna göre,
O
I. t2 > t1 5 4
II. v1 > v2
O noktasındaki demir bilye serbest bırakıldığında ilk ha-
III. F1 = F2 reket yönü şekilde numaralandırılmış 1, 2, 3, 4, 5 yolların-
ifadelerinden hangileri kesinlikle doğrudur? dan hangileri olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız 2 B) 1 ve 3 C) 1, 2 ve 3
D) I ve III E) II ve III D) 1, 3, 4 ve 5 E) 1, 2, 3,4 ve 5
47
5. Bazı canlıların Dünya’nın manyetik alanını algılayarak 7. Sayfa düzlemindeki düz iletken telden şekilde belirtilen
yön bulduğu bilinir. Geçmişte açık denizlerde yön bulmak yönde i akımı geçmektedir.
için Dünya’nın manyetik alanından yararlandığı düşünü-
len canlılardan biri de köpek balıklarıydı. Araştırmacılar
bu düşünceyi doğrulamak için denizlerden yakaladıkları
yavru köpek balıklarını laboratuvar ortamındaki havuz-
i
larda manyetik alanlara maruz bırakmış ve davranışlarını
gözlemlemişler. Maruz kaldıkları manyetik alan Dünya’nın
yakalandıkları bölgesindeki manyetik alana benzediğinde
balıkların herhangi bir sıra dışı davranışta bulunmadığı gö-
K L M
rülmüş. Ancak yakalandıkları bölgenin birkaç yüz kilomet-
re güneyinde yer alan denizlerdekine benzer bir manyetik Buna göre,
alana maruz bırakıldıklarında köpek balıklarının havuzda
yüzerken çoğunlukla kuzeye doğru yönelme eğiliminde ol- I. K noktasında oluşan manyetik alan, L noktasında oluşan
duğu görülmüş. manyetik alana eşittir.
Bu metne göre aşağıdaki sonuçlardan hangisine ulaşı- II. L ve M noktalarında oluşan manyetik alanlar aynı yönde-
lamaz? dir.
III. Akım şiddeti artırıldığında K’deki manyetik alan şiddetin-

A) Köpek balıkları bulundukları bölgedeki manyetik alan
deki artış miktarı M’dekinden fazla olur.
şiddetini ölçebilir.
yargılarından hangileri doğrudur? (Noktalar arası uzak-
B) Bazı canlılar Dünya’nın manyetik alanından yararlana-
lıklar eşittir.)
rak yönlerini bulabilir.
C) Köpek balıklarının hareketleri deneyin bağımlı değiş- A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III

kenidir. D) II ve III E) I, II ve III
D) Manyetik alandaki değişimler köpek balıklarının hare-

ket yönlerini etkilemektedir.
E) Bilimsel bulgular elde edebilmenin bir yolu da kontrollü

deneyler yapmaktır.
8. Sürtünmesiz yatay düzleme sabitlenen K, L, M mıknatıs-

larına eşit uzaklıktaki O noktasında sabit tutulmakta olan
demir bilye serbest bırakıldığında üstten bakan bir gözlem-
ciye göre ilk anda ok yönünde hareket etmiştir.
6. Sürtünmesiz yatay düzlem üzerindeki özdeş K ve L mıkna-

tısları şekildeki konumlarından serbest bırakılmıştır. K
K L Ok
S N S N
Yatay L M
O
Mıknatısların serbest bırakıldıkları andan, çarpışma anı-
na kadar geçen süre içinde;
Buna göre mıknatısların kutup şiddetleri arasındaki iliş-
I. Aldıkları yollar eşittir.
ki,
II. Birbirlerine uyguladıkları manyetik kuvvetin büyüklüğü
I. K > M > L
giderek artmaktadır.
II. L > M > K
III. Ortalama hızları eşittir.
III. K = M > L
ifadelerinden hangileri gibi olabilir?
48
4
FİZİK
TEST
Elektrik ve Manyetizma
1. Direnç değerleri bilinmeyen R1, R2 ve R3 dirençleri ile şe- 3. Basit elektrik devresi kurmak isteyen bir öğrenci devre
kildeki devre kuruluyor. İç direnci önemsiz, potansiyel farkı elemanlarını hazırlamıştır. Devre elemanları arasındaki
V olan üreteç ile devre çalıştırılıyor. Devrenin çalışması ile bağlantıları iletken teller yerine iletken hale getirdiği oyun
voltmetre ve ampermetreden okunan değerlerin yanında hamurları ile yapacaktır. Hazırlamış olduğu oyun hamuru-
pilin potansiyel farkı V de bilinmektedir. nu Şekil I’de gösterilen eşit hacimli X, Y ve Z parçalarına
ayırmıştır.
R1 R2
X Y Z
Şekil I
+ - X hamuruna silindir şeklini vermiştir. Silindirin kesit alanı

A, uzunluğunu L olarak ölçmüştür. Daha sonra Y ve Z ha-
V R3 murlarından ihtiyacı olan 2L ve 3L uzunluklarında silindir-
ler hazırlamıştır. X hamurunun direnci R, Y hamurunun RY,
Buna göre, Z hamurunun ise RZ’dir.
I. R1
A
X
II. R2 L
III. Eşdeğer direnç Y
niceliklerinden hangileri hesaplanabilir? 2L

Z
3L
Şekil II
RY
RZ
1 1 2 4 6
A) B) C) D) E)
3 2 3 9 9
2. İç direnci önemsiz üreteç ile kurulan şekildeki elektrik dev- 4. İç dirençleri önemsiz, potansiyel farkı VK, VL ve VM olan
resi, reosta sürgüsü L konumundayken ampermetre 3 A’i üreteçler ile şekildeki devre kurulmuştur. Devre üzerindeki
göstermektedir. üreteçlerden elektrik akımı geçmediği gözlemlenmiştir.
+ - + -
4Ω
VK VK
K
22 Ω + -
22 Ω
L VL
22 Ω
6Ω + - - +
+ - VM VK
VL
Reosta sürgüsü K konumuna çekilecek olursa amper- Buna göre oranı kaçtır?
VM
metreden okunan değer kaç amper olur?
1 2 3
A) B) C) 1 D) E) 2
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 2 3 2
49
FİZİK Elektrik ve Manyetizma 4. TEST
5. Şekilde bir üretece bağlı olan dirençler, büyüklükleri ile ve- 7. Işıkta; ana renkler olan kırmızı, mavi ve yeşil kullanıla-
rilmiştir. X, Y ve Z dirençlerinin elektriksel güçleri sırası ile rak tüm renkleri oluşturmak mümkündür. Bunun için fark-
PX, PY ve PZ’dir. lı oranlarda kullanılan ışık parlaklıkları yeterli olacaktır.
Aşağıdaki şekilde bu renk türetilmesini kullanıcının ya-
pabileceği bir elektrik devresi bulunmaktadır. Her biri ana
2R renkte ışık yayan lambalar, onlara seri bağlı bir reosta ile
kontrol edilebilmektedir. Böylece istenilen renk elde edil-
miş olacaktır.
Y
LK
2R Z
1 2
3R R 3R R LM
RK
1 2
X LY
+ - RM
1 2
Buna göre PX, PY ve PZ arasındaki büyüklük ilişkisi na- RY
sıldır? + -
A) PX > PY > PZ V
B) PY > PZ > PX
Bu elektrik devresini kontrol eden bir kişi sarı renge en
C) PY > PX > PZ
yakın rengi görebilmek için RK, RM ve RY reostalarını han-
D) PZ > PY > PX gi yönlerde hareket ettirmesi gerekir? (sarı: kırmızı + ye-
şil, cyan: yeşil + mavi, magenta: kırmızı + mavi)
E) PZ > PX > PY
RK RM RY
A) 1 1 2
B) 1 2 1
C) 1 2 2
D) 2 1 2
E) 2 2 1
6. Şekil I’de verilen iletken telin yarıçapı 2r ve uzunluğu L

kadardır. Uçları arasındaki elektriksel direnci 6R olarak
ölçülmektedir. İletken telin ortasından r yarıçaplı bir si-
lindir kısım kesilerek tel iki parça haline getirilmektedir. 8. Şekildeki elektrik devresi genleşme katsayıları X > Y olan
Sonrasında ise parçalar Şekil II’deki gibi birleştirilmektedir. birbirine perçinlenmiş iletken metal çiftleri ile oluşturulmuş-
tur.
2Ω 4Ω
2Ω 1Ω 3Ω
Şekil II
Şekil
XY XY
20 V
30 V 10 V
Sistem ısıtıldığında ampermetrede okunan akım değeri

Şekil
ŞekilIIII I1, sistem soğutulduğunda ampermetrede okunan akım
değeri I2 ise I1 / I2 kaçtır? (Metal çiftlerinin direnci ve tüm
Buna göre yeni oluşturulan iletkenin elektriksel direnci dirençlerin sıcaklık ile değişimi ihmal edilecektir.)
kaç R’dir?
5 5 4 3
A) B) C) 1 D) E)
A) 9 B) 15 C) 19 D) 22 E) 24 4 3 5 5
50
FİZİK
ÇÖZÜMLÜ
Basınç SORULAR
1. Şekildeki kapta gaz, içinde gaz bulunan esnek balon ve 2. Bernoulli İlkesi akışkanların hızının arttığı yerde basıncının
buz bulunmaktadır. düştüğünü belirtmektedir.
Gaz Buna göre seçeneklerde verilen durumlardan hangisi

Bernoulli ilkesi ile açıklanabilir?
A) Tramvay duraklarında sarı güvenlik çizgisini geçen ki-

şilerin aracın hareketinden dolayı oluşan basınç farkı
Buz sebebiyle rayların olduğu tarafa çekilmeleri.
B) Deniz seviyesinden yükseklere çıkıldıkça kulaklarda

Zemin oluşan duyma sorunu.
Ortamın sıcaklığı değişmeyecek şekilde buzun tamamı C) Ağır tonajlı gemilerin kıyıya yaklaşırken kıyı güvenliği
eritilirse, için motorlarını kapatmaları.
I. Kap içindeki gazın basıncı artar. D) Uçaktan paraşütle atlayan sporcuların yere sabit sürat
II. Balon içindeki gazın basıncı azalır. ile iniş yapmaları.
III. Balonun hacmi artar. E) Plastik bir topun tamamının suyun içine batırılamaması.
yargılarından hangileri doğru olur? (Buz erime sıcaklığın-

dadır.) Çözüm:
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Bernoulli prensibi: Akışkanların hızının arttığı yerde basın-

D) II ve III E) I, II ve III cı düşer.
Bundan dolayı hızlı hareket eden araçların geçtiği bölge-

de akışkan olan hava molekülleri hızlanır ve o bölgedeki
Çözüm: basınç düşer. Tramvay duraklarında sarı güvenlik çizgisini
• Su, katı (buz) halden sıvı hale geçerken hacmi küçü- geçen kişilerin aracın hareketinden dolayı oluşan basınç
lür, yani kap içerisinde kapladığı yer azalır. Bu yüz- farkı sebebiyle raylardan tarafa çekilmeleri Bernoulli ilkesi
den kabın içindeki gazın hacmi artar ve basıncı düşer. ile açıklanır.
(I Yanlış)
Cevap: A
• Balon esnek olduğu için balonun içindeki gazın basıncı,
kabın içindeki gazın basıncına eşittir. Kabın içindeki
gazın basıncı azalacağı için, balonun içindeki basınç
da azalacaktır. (II Doğru)
• Balonun içindeki gazın basıncı azaldığı için balonun
3. Ali, Ayşe ve Mustafa isimli üç arkadaş basınç ile ilgili aşa-
hacmi artar. (III Doğru)
ğıdaki yorumları yapmışlardır.
Cevap: D
Ali: Basınç; birim yüzeye dik olarak etki eden kuvveti bü-
yüklüğüne denir.
Ayşe: Durgun sıvıların; derinlikle doğru, sıvının özkütlesi

ile ters orantılıdır.
Mustafa: Bernoulli ilkesi; akışkanların hızının arttığı yerde

basınç azalır der.
Buna göre hangilerinin yorumları yanlıştır?
A) Ali B) Mustafa C) Ali ve Ayşe

D) Ali ve Mustafa E) Ayşe
Çözüm:
Ali ve Mustafa’nın yaptıkları yorumlar doğrudur.
Durgun sıvıların basıncı; sıvının derinliği, özkütlesi ve yer

çekimi ivmesi ile doğru orantılı olduğu için Ayşe’nin yaptığı
yorum yanlıştır.
Cevap: E
51
FİZİK
Basınç
FİZİK Basınç ÇÖZÜMLÜ SORULAR
4. Dağcılık sporu ile uğraşan Kaan, Niğde ilimizin Aladağlar 5. Şekilde verilen su cenderesinde A1 yüzeyine otomobil, A2
mevkiine bütün ekipmanları ile tırmanışa gitmiştir. yüzeyine kamyon konularak denge sağlanmıştır.
Tırmanışın eğimli yamaçlarının toprak bölümlerinde ayak-
kabısının kayması Kaan’ı zorlamıştır. Kaan toprak bölümü
atlattıktan sonra kayalık bölümlerden yükseklere çıktıkça;
kulağında çınlama, etrafındaki seslerin boğuk gelmesi gibi
Piston Piston
sorunlar yaşamıştır. A1 A2

Kaan’ın bu tırmanış esnasında yaşadığı sorunlar,

I. Ayakkabısının altının girintili çıkıntılı olmaması nedeniy-
le yere yaptığı basınç azalmıştır.
II. Yüksek yerlere çıktıkça açık hava basıncının düşmesi
Bu durumu inceleyen Elif, Kaan ve Zeynep aşağıdaki yo-
duyma problemi yaratmıştır.
rumları yapmışlardır:
III. Yüksek yerlere çıktıkça sıcaklığın azalması sebebiyle
Elif: Bulundukları bölgenin açık hava basıncı sebebiyle
ayakkabısının yere tutunuşu azalmış, kulak zarı da so-
otomobil ve kamyon dengede kalmıştır.
ğuktan gerilmiştir.
ifadelerinden hangileri ile açıklanabilir? Kaan: Otomobilin ve kamyonun pistonlar aracılığıyla suya
uyguladıkları basınçların eşitliği sayesinde dengede kal-
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II mışlardır.
Zeynep: Otomobilin ve kamyonun pistonlar aracılığıyla
suya uyguladıkları basınç kuvvetlerinin eşitliği sayesinde
dengede kalmışlardır.
Çözüm:
• Katı cisimlerin yüzeye uyguladıkları basınç; Buna göre kimlerin yaptığı yorumlar doğrudur?
F
P = bağıntısı ile hesaplanır. Temas eden yüzey ala- A) Elif B) Kaan C) Zeynep
A
D) Elif ve Kaan E) Kaan ve Zeynep
nı arttıkça, basınç azalır, bu yüzden ayakkabı zemine
tutunamamıştır. 1. yargı doğrudur.
• Yüksek yerlere çıkıldıkça atmosferdeki gaz molekülle- Çözüm:

rinin yoğunluğu azalır, bu nedenle açık hava basıncı Su cendereleri Pascal Prensibine göre çalışan araçlardır.
azalır. Basınç azalınca kulak zarı dışa doğru tümsek Pascal Prensibi’ne göre; sıvılar üzerlerine uygulanan ba-
oluşturarak duyma problemine neden olur. 2. yargı sıncı aynı büyüklükte, her yöne iletirler. Burada dengeyi
doğrudur. sağlayan otomobilin ve kamyonun pistonlar aracılığı ile
• Üçüncü öncülde anlatılan durumun, Kaan’ın durumuyla sıvı yüzeyine uyguladıkları basıncın eşit olmasıdır.
ilgisi yoktur. 3. yargı yanlıştır.
Cevap: B
Cevap: C
52
FİZİK
Basınç
ÇÖZÜMLÜ SORULAR Basınç FİZİK
6. Kapalı kaplardaki gazların basıncı; kabın hacmine, sıcak- 7. Durgun sıvıların basıncı; sıvı derinliğine, sıvının özkütle-
lığa ve madde miktarına bağlıdır. sine ve yer çekimi ivmesine bağlıdır. t = 0 anında açılan
sabit debili musluk ile doldurulan bir kabın tabanındaki A
Bir öğrenci kapalı kaplarda bulunan gazların basınçlarının noktasına etkiyen sıvı basıncının zamana bağlı değişim
bağlı olduğu değişkenlerin neler olduğunu araştırmak için grafiği şekildeki gibidir.
şekildeki düzeneği hazırlamıştır.
Basınç (P)
P (basınç)
P4
P3
P2
P1
Zaman
(t)Zaman(t)
0 t1 t2 t3 t4
Buna göre grafik seçeneklerde verilen kaplardan hangi-

sine ait olabilir?
A) B) C)
Öğrenci, gazların basıncının;
I. Sıcaklık sabitken kabın hacmine,
II. Hacim sabitken gazın sıcaklığına,
III. Gaz miktarına A A A
bağlılığından hangilerini bu düzenek yardımı ile görebi- D) E)

lir? (Yapılan değişimlerin sonucu dijital göstergeden kont-
rol edilmektedir, gaz miktarı değişimi için musluktan yarar-
lanılmaktadır.)

A A
Çözüm:
Çözüm: 0-t1 aralığında A noktasında herhangi bir basınç değişimi
I. Sıcaklık sabitken basıncın kabın hacmine bağlı oldu- olmamıştır.
ğunu görmek için hareketli pistonu yukarı veya aşağı t1-t2 aralığında eşit zaman aralığında basıncın artış hızı sa-
doğru hareket ettirerek dijital göstergeden basınç deği- bittir.
şimini görebilir. (Doğru)
t2-t3 aralığında basıncın artış hızı artmaktadır.
II. Düzenekte gazın sıcaklığını değiştirecek herhangi bir
şey olmadığı için gazların basıncının sıcaklığa bağlı t3-t4 aralığında yine basıncın artış hızı sabit olduğundan
değişimini bu düzenek yardımı ile göremez. (Yanlış) doğru cevap C seçeneğidir.
III. Musluk yardımı ile kaptaki gazın bir miktarının dışarı Cevap: C
çıkmasını sağlayarak kaptaki gazın basıncının madde
miktarına bağlı olduğunu görebilir. (Doğru)
Cevap: C
53
FİZİK
Basınç
8. Şekildeki düzenekte sistem dengede olup, kapalı kaptaki 9. Alt ve üst yüzey alanları verilen çiviler ve çekiçler ile ha-
gazın basıncı P1, manometrenin haznesinde bulunan ga- zırlanan düzeneklerde çiviler üzerine çekiçler yardımı ile
zın basıncı P2, açık hava basıncı P0, manometrenin kolla- şekildeki gibi düşey doğrultuda F büyüklüğünde kuvvet
rındaki cıva düzeylerinin farkı h’dir. uygulanmaktadır.
Tıpa
P1 FF FF F
4A 4A 3A 3A 5A
Manometre
3A
3A 2A 3A
3A
P2
h
Cıva I II III
FF FF
Başlangıçta P1 > P0 olup tıpa kısa bir süreliğine açılıp 4A 4A 5A 5A
kapatıldığına göre P1, P2 ve h nasıl değişir?
AA 2A2A
P1 P2 h
A) Artar Artar Değişmez IV V
B) Değişmez Azalır Azalır

Buna göre hangi düzenekte çivi tahta bloğa en kolay
C) Azalır Değişmez Artar saplanır?
D) Azalır Azalır Artar A) I B) II C) III D) IV E) V
E) Artar Değişmez Değişmez
Çözüm:
Çözüm: Katı cisimler, üzerlerine uygulanan kuvveti aynı büyüklükte

ve uygulama yönünde iletirler. Katı basıncı;
Manometredeki gazın basıncı P2 = P1 + h kadardır. Tıpa
açıldığında P1 > P0 olduğundan kaptan bir miktar gaz çıkışı F
P=
olacağından kap içindeki P1 basıncı azalır. Manometredeki A
cıva üzerindeki basınç azaldığı için cıva boruda yükselir, bağıntısı ile bulunur.
yani h artar. Manometredeki gazın hacmi arttığı için P2
Burada çivilere uygulanan kuvvetler eşittir. Dolayısı ile en
azalır. Doğru cevap D seçeneği olur.
küçük temas yüzeyine sahip düzenekte basınç en fazla
Cevap: D olacağı için çivi en kolay saplanacaktır. Doğru cevap D se-
çeneği olur.
Cevap: D
54
FİZİK
Basınç
10. Bir öğrenci hava sıcaklığının 0 0C olduğu bir günde, deniz 12. Esen, Belgin ve Ergün isimli üç arkadaş özdeş küp şek-
seviyesinde açık hava basıncını ölçmek için Toricelli dene- lindeki cisimleri birbirlerine yapıştırarak Şekil I, Şekil II ve
yini tasarlamak istiyor. Şekil III’teki gibi kum zemin üzerine yerleştirmişlerdir. Her
bir durumda cisimlerin kum zeminde bıraktığı izlerin derin-
Buna göre öğrenci tek ucu kapalı yeterince uzun cam likleri ölçülerek cisimlerin zemine yaptıkları basınçlar öl-
boru ile birlikte; çülebilmektedir. Üç arkadaşın yaptıkları yorumlar aşağıda
verilmiştir.
I. Rüzgarsız bir ortam,
II. 0 °C’de donmayan, özkütlesi bilinen sıvı,

III. Uzunluk ölçer (metre)
verilenlerinden hangilerine ihtiyaç duyar? (Öğrenci orta-

mın yer çekimi ivmesini bilmektedir.)
D) II ve III E) I, II ve III Esen: Şekil I’de cisimlerin kum zeminde bıraktığı izin de-
rinliği en fazladır.
Çözüm: Belgin: Cisim ve zemin arasında oluşan basıncın, cismin

yere uyguladığı kuvvete bağlı olduğu sonucuna Şekil II ve
Akışkanların hareketi uyguladıkları basıncı etkilediğinden Şekil III’te oluşan derinlikler karşılaştırılarak ulaşılabilir.
dolayı rüzgarsız bir ortama ihtiyaç vardır. (I Doğru)
Ergün: Cisimlerin kum zeminlere yaptıkları basınçlar, kum
Deney esnasında akışkan özelliğini kaybetmeyecek öz zeminin cisimlerin temas yüzeyine yaptığı basınçlara eşittir.
kütlesi bilenen bir sıvı kullanılmalıdır. (II Doğru)
Buna göre Esen, Belgin ve Ergün’ün yorumlarından han-
Sıvının yükselme miktarının ölçülmesi için metre kullanıl- gileri doğrudur?
malıdır. (III Doğru)
Cevap: E A) Yalnız Esen
B) Esen ve Belgin
C) Esen ve Ergün
D) Belgin ve Ergün
E) Esen, Belgin ve Ergün

11. Günümüzde gökdelenlerin dış cam temizliği otonom çalı-
şan robotlar kullanılarak yapılabilmektedir.
Çözüm:
Cam temizleme robotu tasarlayan bir mekatronik mühen-
Her bir küpün ağırlığı G, taban alanı S olarak kabul edilirse,
disinin robotun yerden yüksekliğini algılayabilmesi için
aşağıdaki ölçüm cihazlarından hangisini kullanması uy- G
P= formülünden;
gun olur? S
2G 3G G
A) Batimetre B) Altimetre C) Manometre Şekil I için; P1 = , P2 = ve P3 = sonucuna ulaşı-
S 2S 2S
lır.
D) Kronometre E) Mikrometre
• Buna göre; Şekil I’deki cisimlerin zemine yaptıkları ba-
sınç en fazla olduğu için kum zemindeki iz derinliği en
fazladır. O yüzden Esen’in yorumu doğrudur.
Çözüm: • Belgin’in yapmak istediği karşılaştırma için, taban alan-
ları eşit, ağırlıkları farklı düzenekler seçilmelidir. Şekil
Mikrometre uzunluk ölçer.
I’de taban alanı S, Şekil II ve Şekil III’te taban alanları
Kronometre zamanı ölçer. 2S’dir. Bu yüzden Şekil II ve Şekil III karşılaştırılırsa
basıncın yere uygulanan kuvvetle ilişkisi kıyaslanabilir.
Kapalı kap gaz basıncını ölçer. O yüzden Belgin’in yorumu doğrudur.
• Cisimlerin zemine yapıkları basınç ile zeminin cisimle-
Batimetre denizlerde basınçtan yararlanarak su derinliğini
rin temas yüzeyine yaptıkları basınçlar her zaman eşit-
ölçer.
tir. O yüzden Ergün’ün yorumu doğrudur.
Altimetre hava basıncına göre yüksekliğin ölçülmesini sağ- Cevap: E
lar.
Bu yüzden doğru cevap altimetredir.
Cevap: B
55
FİZİK
Basınç
13. Bir öğrenci iki elinde düşey olarak tuttuğu kağıtlar arasına 14. Su sızdırmaz hareketli pistona bağlı olan serbest haldeki
üflediğinde kağıtların birbirine doğru hareket ettiğini göz- yayın bulunduğu bir kap, su dolu bir kabın içine şekildeki
lemlemiştir. gibi konulduğunda pistonun aşağıya doğru inip, yayın bir
miktar sıkıştığı gözlenmiştir.
Buna göre rüzgarlı havalarda;
I. Evlerin çatılarının uçması,
II. Şemsiyenin ters dönmesi,

Piston
III. Kapıların sert kapanması
Hava
olaylarından hangileri kağıtların birbirine doğru hareket
etmesini açıklayan ilke ile açıklanabilir? Yay su
Buna göre yaydaki gerilme kuvvetini artırmak için;
I. Kaba su ilave etmek,
II. Kabın içine yavaşça bir cisim bırakmak,

Çözüm:
III. Yayın bulunduğu kaptaki hava moleküllerinin sayısını
Öğrencinin kağıtlar arasında üflediğinde kağıtların birbi-
azaltmak
rinden yaklaşmasının nedeni, hareket halindeki akışkanın
basıncının durgun halindeki basıncından küçük olmasıdır. işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir?
Bu ilkeye Bernoulli İlkesi denir. Kağıtların arasındaki hava
hızlandığı için, kağıtlar arasındaki basınç düşmüş, diğer A) Yalnız II B) I ya da II C) I ya da III
taraftaki basınç daha yüksek olduğundan, hava yüksek D) II yada III E) I ya da II ya da III
basınçtan alçak basınca doğru hareket etmiş ve kağıtlar
birbirine yaklaşmıştır.
Çözüm:
Soru metninden de anlaşılacağı üzere yay bir miktar sı-

kışmıştır. Bu yüzden sıkışma miktarını artırmak, yaydaki
gerilme kuvvetini de artıracaktır.
• Kaba su ilave edilirse piston üzerindeki sıvı basıncı ar-

tacağından yay biraz daha sıkışır. I Doğru
• Kaba bir cisim bırakılırsa sıvı yüksekliği artacağından
piston üzerindeki sıvı basıncı artar ve yay biraz daha
sıkışır. II Doğru
I. Bir evin çatısının uçmasının sebebi de, evin içindeki
• Kaptaki hava moleküllerinin sayısı azalırsa kabın iç ba-
durgun havadır. Rüzgarlı havalarda dış ortamın basın-
sıncı azalır. Bu durumda piston üzerindeki sıvı basıncı,
cı evin içindeki basınçtan daha küçük olur. Bu yüzden
kap içindeki hava basıncından daha büyük olacağın-
hava evin içinden dışarıya doğru çıkmak ister ve çatı dan piston aşağı yönde hareket eder ve yay biraz daha
uçar. sıkışır. III Doğru
II. Şemsiyenin alt kısmındaki hava üst kısmındakine göre Cevap: E
daha durgundur. Bu yüzden alttaki basınç, üst kısımda-
kine göre daha yüksek olur ve şemsiye ters döner.
III. Rüzgarlı havalarda kapıların iki yüzeyindeki basınç far-

kından dolayı sertçe kapanması da yine bu ilkeyle açık-
lanabilir.
Cevap: E
56
FİZİK
Basınç
15. Sabit debili bir musluktan akan suyla doldurulan boş kabın 16. Sürtünmelerin ihmal edildiği ortamda, içinde su bulunan
tabanındaki sıvı basıncının zamana bağlı değişimini gös- kap, ağırlıksız pistona uygulanan F büyüklüğündeki kuvvet
teren sütun grafiği şekilde verilmiştir. ile şekildeki gibi dengededir.
Boşluk
Su
Hareketli
piston
F
Buna göre,
Buna göre kabın şekli aşağıdakilerden hangisi gibi olabi- I. F, suyun ağırlığından küçüktür.
lir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)
II. Piston bir miktar yukarı itildiğinde F’den daha küçük bir
A) B) C) kuvvetle dengede tutulabilir.
III. Piston bir miktar yukarı itildiğinde, piston üzerindeki sıvı

basıncı azalır.
D) E) A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
Çözüm:
Çözüm:
Sütun grafiği şekildeki gibi çizgi haline getirildiğinde basın-

cın sürekli arttığı, fakat 2t-3t aralığındaki artışın diğer ara- Boşluk
lıklardaki artışın 2 katı olduğu görülmektedir. Bu yüzden
kap A seçeneğindeki gibi üst ve altı iki bölmeli orta kısmı
ise tek bölmeli olabilir. Su
Hareketli
piston
F
F kuvveti düşey kesikli çizgiler arasında kalan sıvı ağır-

lığını taşımaktadır. Şekilden de görüldüğü gibi sıvının bir
kısmı kesikli çizgiler dışında kalmaktadır. Bu yüzden sıvı
ağırlığı F’den büyüktür. I. yargı doğrudur.
Cevap: A Piston biraz daha yukarı itilirse kap yukarı doğru genişledi-
ğinden kesikli çizgiler arasında kalan sıvı miktarı azalır bu
yüzden piston daha küçük bir kuvvetle dengede tutulabilir.
II. yargı doğrudur.
Piston biraz daha yukarı itilirse kap yukarı doğru genişle-

diğinden sıvı yüksekliği ilk duruma göre daha az olacaktır.
P = h · d · g formülünden görüldüğü üzere sıvı basıncı aza-
lacaktır. III. yargı doğrudur.
Cevap: E
57
FİZİK
Basınç
17. A kabının içerisinde bir miktar kum bulunmaktadır. 18. Yarıçapı 3 cm olan yeterince yüksek A silindirinin içerisin-
Yükseklikleri eşit dK ,dL ve dM özkütleli silindir şeklindeki K, de 3 cm yüksekliğinde su vardır. Bu suyun kabın tabanın-
L ve M cisimlerinin kesit alanları sırasıyla 2S, 3S ve 2S’dir. daki K noktasına yaptığı sıvı basıncı P’dir. Yarıçapı 3 cm
K, L ve M cisimleri ayrı ayrı kuma bırakıldığında kuma bat- olan B küresinin ise yarısı su ile doludur.
ma miktarları sırasıyla hK, hL ve hM olmaktadır.
3 cm
A
2S 3S 2S
K M L
3cm
3 cm su su
Cisimlerin kuma batma miktarları arasındaki ilişkinin K
hL = hM > hK olduğu bilindiğine göre cisimlerin özkütle-
leri arasındaki büyüklük ilişkisi hangi seçenekte doğru
A B
verilmiştir?
B’deki suyun tamamı A’ya dökülürse K noktasının sıvı
A) dK < dL = dM
basıncı kaç P olur? (π = 3)
B) dK < dL< dM 2 4 5 7
A) B) C) D) 2 E)
C) dM < dK = dL 3 3 3 3
D) dL < dM = dK
Çözüm:
E) dK = dL = dM
3 cm
Çözüm:
K, L ve M cisimlerinin kuma batma miktarları cisimlerin ze-

mine uyguladıkları basınç ile doğru orantılıdır. 3cm
hL = hM > hK ise; 3 cm su su
K
PL = PM > PK olur. 2S 3S 2S
A B
m h h h
4
d= ise m = d · V K M L
v Vküre = · π · r3 Vsilindir = π · r2 · h
3
yazılır. 4
Vküre = · 3 · 27 54 = 3 · 9 · h
V = S · h ( Taban alanı · Yükseklik ) 3
G m⋅g d⋅V ⋅g Vsu = 54 cm3 h = 2 cm
P
= = =
S S S P=h·d·g
d⋅ S ⋅h⋅g
P= P = d ⋅ h ⋅ g olur.
S P=3·d·g
Cisimler için yükseklik ve yer çekimi ivmesi eşit olduğun-
Küredeki su silindire dökülürse su yüksekliği 5 cm olaca-
dan basınç cisimlerin yapıldığı maddelerin özkütlesi ile
ğından;
doğru orantılıdır.
3 cm
PL = PM > PK olduğundan;
dK < dL = dM olur.
Cevap: A 5 cm
su
K
A
P = 3 · d · g ise
P2 = 5 · d · g
5
P2 = P olur.
3
Cevap: C
58
FİZİK
Basınç
19. İçinde sıvı bulunan bir kapla ilgili aşağıda verilen bilgiler 20. Şekil I’deki boş kap, musluktan akan suyla doldurulmakta-
bilinmektedir. dır. Kap tabanındaki sıvı basıncının zamana bağlı değişim
grafiği Şekil II’de verilmiştir.
• Sıvının ağırlığı kap tabanındaki sıvı basınç kuvvetinden
büyüktür.
• Kap, aynı sıcaklıktaki sıvı ile tamamen doldurulunca Basınç
kap tabanındaki sıvı basıncı iki katına çıkmaktadır.
Buna göre,
I. Kap yukarı doğru genişlemektedir.
II. Kaba eklenen sıvının hacmi, kapta bulunan sıvının hac-

Zaman
mine eşittir. 0
Şekil I Şekil II
III. İlk durumdaki sıvı yüksekliği, kabın yüksekliğinin yarısı
kadardır. Buna göre aşağıdaki grafiklerden hangisi yanlış çizilmiş-
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? tir? (Ortamda ısı alış verişi yoktur.)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A)
Çözüm:
Soruda verilen bilgiler aşağıdaki gibidir.
• Sıvının ağırlığı kap tabanındaki sıvı basınç kuvvetinden

büyüktür. B)
• Kap, aynı sıcaklıktaki sıvı ile tamamen doldurulunca
kap tabanındaki sıvı basıncı iki katına çıkmaktadır.
Soruyu daha kolay anlamak için örnek bir şekil üzerinden
gidelim.
C)
Şekil I ve Şekil II’deki kaplar soruda verilen iki şartı da sağ-

lamaktadır. Şekil I’deki kap yukarı doğru genişlemekteyken
D)
Şekil II’deki kap önce genişlemekte sonra daralmaktadır.
Bu yüzden kabın şekliyle ilgili kesin bir yorum yapılamaz. I.
yargı yanlıştır.
Şekil I’deki kabın tamamen dolması için, kap içinde var

olan sıvının hacminden daha büyük hacimde sıvı eklenme-
lidir. Şekil II’deki gibi olursa eşit hacimde sıvı eklenebilir.
Fakat yine bir kesinlik yok. II. yargı yanlıştır. E)
Her iki durumda da sıvının yüksekliği kabın yüksekliğinin

yarısı kadardır. Dolayısıyla III. yargı doğrudur.
Cevap: C
59
FİZİK
Basınç
Çözüm: 21. Farklı basınçlarda X, Y ve Z gazlarının bulunduğu kaplarda

sistem dengeye gelirken özdeş ve serbest halde bulunan
Kap yukarı doğru daralmasına rağmen basınç zamanla
K ve L yaylarından; K yayı sıkışıyor, L yayı ise geriliyor.
sabit bir şekilde artıyorsa, musluğun debisi de zaman-
Sistem dengeye gelmeden önce X, Y ve Z gazlarının ba-
la azalmakta olduğu sonucuna ulaşılır. Debinin azalması
sınçları sırasıyla PX , PY ve PZ’dir.
demek musluktan akan suyun kütle ve hacminin zamanla
azalması demektir. Bu yüzden kaptaki kütle ve hacim artışı
zamanla azalan bir artış gösterir. Fakat ‘D’ seçeneğinde
K L
kaptaki suyun hacminin artışı zamanla doğru orantılı ola-
rak gösterilmiştir.
Basınç X gazı Y gazı Z gazı
Buna göre PX, PY ve PZ arasındaki ilişki hangi seçenekte

doğru verilmiştir?
A) PX > PY > PZ
Zaman B) PZ > PY > PX
0
Şekil I Şekil II
C) PY > PZ > PX
D) PZ = PY = PX
E) PY > PZ = PX
Çözüm:
Akışkanlar basıncın yüksek olduğu yerden düşük olduğu

yere doğru hareket etme eğilimindedir. K yayı sıkışmış, L
yayı gergin olduğuna göre pistonlar şekilde gösterilen ok
yönlerinde hareket etmişlerdir. Bu nedenle sistem dengeye
Doğrusu şekildeki gibi olmalıdır. gelmeden önce Z gazının basıncı Y’den, Y gazının basıncı
da X’ten büyüktür.
Cevap: D
K L
ok ok
X gazı Y gazı Z gazı
Doğru cevap PZ > PY > PX olur.

Cevap: B
60
FİZİK
Basınç
22. Kare prizma şeklindeki kutu içerisinde V hacimli esnek ve 23. Düdüklü tencerelerin üzerinde 2 adet supap bulunmakta
ısıya dayanıklı balon, kutunun üzerinde silindirik bir delik olup, birinci supap 150 kPa’da ve eğer birinci supap tıka-
ve vakum motoru ile şekildeki düzenek kurulmuştur. nırsa ikinci emniyet supabı 200 kPa basınç seviyesinde
açılarak kap içerisindeki basıncın daha fazla artmasını ön-
ler.
1.supap 2.supap
Pbuhar
Su buharı
vakum
motoru Su
K.
Buna göre kutunun tabanına sabitlenmiş balonun hacmi-

ni artırmak isteyen bir öğrencinin aşağıdaki işlemlerden,
I. Vakum motoru çalışmazken delik üzerine üflemek.

Buna göre,
II. Vakum motoru ile dışarıya hava çekmek.
III. Kabı ısıtmak. I. Düdüklü tenceredeki suyun kaynama sıcaklığı

100 °C’nin üzerinde olur.
hangilerini tek başına yapması balonun hacmini artırır?
II. Kap tabanındaki K noktasının toplam basıncı
A) Yalnız I B) I ya da II C) I ya da III
PK = P0 + Pgaz + Psu’dur.
III. Birinci supap tıkanırsa Pbuhar en fazla 2 atm basınç değe-
rine ulaşabilir.
Çözüm: yargılarından hangileri doğrudur? (100 kPa ≅ 1 atm)
Çözüm:
1. yargıda suyun kaynama sıcaklığının 100 °C’nin üzerinde

olduğu ifade ediliyor. Basınç sıvıların kaynama sıcaklığını
vakum yükseltir. Düdüklü tencerenin içinde basınç 1 atm’den yük-
motoru sek olacağı için suyun kaynama sıcaklığı artar. Bu yüzden
1. yargı doğrudur.
1. Yargıda, vakum motoru çalışmıyorken deliğe üflemek 2. yargıda K noktasındaki toplam basıncın
delik üzerindeki hava basıncını azaltır ve kutu içerisindeki Pk = P0 + Pgaz + Psu olduğu ifade ediliyor, ancak K noktası-
hava dışarı doğru hareket eder. Bu durumda kutu içindeki nın bulunduğu kap kapalı bir sistem olduğu için
havanın basıncı azalır. Balonun içindeki gazın da basıncı Pk = Pgaz + Psu eşitliği doğrudur. Bu yüzden 2. yargı
azalır, hacmi artar. Bu yüzden 1. yargı doğrudur. yanlıştır.
2. yargıda, vakum motoru ile hava çekilirse kutu içerisinde- 3. yargıda birinci supap tıkanırsa 2. supap 2 atm basınçta
ki hava moleküllerinin hızı artar ve basıncı azalır. Balonun açılacağı için kap içerisindeki basınç en fazla 2 atm basın-
içindeki gazın da basıncı azalır, hacmi artar. Bu yüzden 2. ca ulaşabilir. Bu yüzden 3. yargı doğrudur.
yargı doğrudur.
Cevap: C
3. yargıda, kabın ısısı artırıldığında balonun içindeki hava
moleküllerinin kinetik enerjisi ve balonun hacmi artar. Bu
yüzden 3. yargı doğrudur.
Cevap: E
61
24. Düşey kesiti şekillerde verilen gaz dolu kaplar dengedey- 25. Çeper basıncı ihmal edilmiş balonlar, su, şekildeki kap ve
ken, Şekil I’de musluk bir süre açılıp tekrar kapatılmıştır. ısıtıcı kullanılarak oluşturulan sistemde K noktasının sıvı
Şekil II’de ısıca yalıtılmış bir ortamda kap bir süre ısıtılmış- basıncı Psu, L balonun gaz basıncı PL, M balonunun gaz
tır. Şekil III’te ise piston üzerine bir ağırlık konulmuştur. basıncı PM’dir.
Gaz
L Balonu
M Balonu
Su
K
Buna göre tekrar denge durumu sağlandığında Şekil I,

Şekil II ve Şekil III’te yapılan işlemlerden hangilerinin
sonucunda hem piston aşağı iner, hem de gaz basıncı Kap ısıtılıp sistem içerisinde ısıl denge sağlandığında
artar? (Sürtünmeler ve pistonların ağırlıkları ihmal edilmiştir.) Psu, PM ve PL için aşağıdakilerden hangisi doğru olur?
(Suyun buharlaşması ve kap genleşmesi ihmal edilecek-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III tir.)
Psu PM PL
A) Değişmez Artar Artar

Çözüm:
B) Değişmez Değişmez Artar
Hareketli pistona sahip kaplar ya da esnek zar, çocuk ba-
lonu gibi sistemlerde iç basınç, dış basınca eşittir. C) Artar Değişmez Değişmez
D) Artar Artar Değişmez
I. Musluk açılıp gaz çıkışı sağlanırsa piston aşağıya iner
fakat ortam aynı olduğundan dış basınç sabittir dolayısıyla E) Artar Artar Artar
iç basınç değişmez.
II. Kap ısıtılırsa gaz genleşip pistonun yukarıya hareket et-

Çözüm:
mesini sağlar fakat dış basınç aynı olduğundan iç basınç
değişmez. Su genleşeceğinden hacmi artacak ve su yüksekliği de
artacaktır. Psu artar. L balonunun basıncı açık hava basın-
III. Piston üzerine cisim koyduğumuzda piston aşağıya iner
cına sürekli eşit olacağından PL değişmez. M balonunun bu-
ve dış basınç artığından iç basınçta artacaktır.
lunduğu konumda sıvı basıncı artacağından balonun basıncı
Bu yüzden cevap Yalnız III’tür. da dış basınca eşit olacağından PM artar.
Cevap: C
Cevap: D
62
1
FİZİK
TEST
Basınç - Test A
1. …………; iki zıt kutuplu iletken malzemenin arasına sıkış- 4. Düşey kesiti şekilde verilen bileşik kapta basıncı Pg olan
tırılmış yalıtkan katı kristal üzerine basınç uygulanması ile gaz ve su dengededir. Kabın açık kolundan bir miktar su
oluşan elektrik enerjisi üretimidir. Üretilen enerji dışarıdan ilave edildiğinde h1 ve h2 seviyelerinin değişimleri ¢h1 ve
uygulanan basınç ile orantılıdır. Mikrofon, çakmak, kulaklık, ¢h2 olmaktadır.
çocukların giydiği ışıklı ayakkabılar, arabaların airbag sen-
sörleri, hassas teraziler vb. kullanım alanları bulunmaktadır.
Metinde boş bırakılan yere getirilecek doğru kelime aşa-

ğıdakilerden hangisidir?
A) Ampermetre B) Barometre
C) Altimetre D) Piezoelektrik
E) Üreteç
Buna göre Pg’nin değişimi ve ¢h1 ile ¢h2 arası ilişki için
ne söylenebilir?
2. Şekil I’de üst üste yerleştirilmiş özdeş küplerden oluşan
A) Pg artar, ¢h1 < ¢h2’dir.
bloğun bulunduğu zemin üzerindeki K, L ve M noktalarına
yaptığı basınçlar PK, PL ve PM’dir. B) Pg artar, ¢h1 > ¢h2’dir.
X C) Pg artar, ¢h1 = ¢h2’dir.
X D) Pg azalır, ¢h1 > ¢h2’dir.
E) Pg azalır, ¢h1 < ¢h2’dir.
K L M K L M
Şekil I Şekil II
Buna göre X küpü yerinden çıkarılarak Şekil II’deki konu-
muna taşınırsa PK, PL ve PM nasıl değişir?
PK PL PM
A) Değişmez Değişmez Değişmez

B) Değişmez Azalır Artar
C) Azalır Azalır Artar
D) Değişmez Değişmez Artar
E) Azalır Değişmez Artar
5. Fizik dersine iki koli yumurta ile gelen öğretmen, o gün

anlatacağı konuya başlamadan önce çocuklara bir gösteri
deneyi yapar. Kolilerin üzerine birer tahta plaka yerleştiren
3. Düşey kesiti verilen pistonlu kaptaki sıvı, pistona şekildeki öğretmen, öğrencilerin şaşkın bakışları arasında tahta pla-
F¶ kuvveti uygulanarak dengelenmiştir. kanın üzerine çıkar ve yumurtalardan hiçbiri kırılmaz.
Buna göre;
I. Dağcıların kara batmamak için ayaklarına kar paleti takmaları,
II. Çiftçinin arazisindeki otları daha rahat kesebilmek için

tırpanını bilemesi,
III. Bir nakliyecinin sipariş aldığı yükün ağır olmasından

dolayı dört tekerlekli kamyoneti yerine on iki tekerlekli
Pistona uygulanan kuvvet artırıldığında K, L ve M nokta-
larında meydana gelen basınç artışları ¢PK, ¢PL ve ¢PM kamyonunu taşımaya göndermesi
arasındaki ilişki nasıl olur? verilen durumlardan hangileri öğretmenin dersinde an-
lattığı aynı fizik ilkesiyle açıklanır?
A) ¢PM > ¢PK > ¢PL B) ¢PL > ¢PK > ¢PM
C) ¢PM = ¢PL = ¢PK D) ¢PM = ¢PL > ¢PK A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

E) ¢PL > ¢PK = ¢PM
63
FİZİK Basınç - Test A 1. TEST
6. Sürtünmeli yatay düzlem üzerindeki cisim şekildeki kuvvet- 9. Düşey kesiti şekilde verilen kap, sabit debili musluk açıla-
ler etkisinde hareketsizdir. rak sıvı ile dolduruluyor.
1 2
S
Buna göre kap dolana kadar geçen sürede aşağıda veri-
len grafiklerden hangisi doğru olamaz?
Cismin düzleme temas eden yüzey alanı biliniyorsa,
zeminin cisme uyguladığı basıncı hesaplayabilmek A) B) C)
Sıvı özkütlesi
için hangi kuvvetin büyüklüğünün bilinmesi yeterlidir?
(G¶: Ağırlık; N¶: Tepki kuvveti; F¶S: Sürtünme kuvveti)
A) F1 B) F2 C) G D) FS E) N
D) E) Kap+sıvı
7. Aynı kuvvetle, aynı yüzeyde daha fazla deformasyon oluş-

turmak için yüzeye uygulanan basıncı büyütmek gerekir.
Buna göre;
I. Körelen bıçağı bilemek,
II. Daha küçük buz parçaları elde etmek için buz kıracağı
kullanmak, 10. Düşey kesiti verilen kabın içinde gaz ve sıvı şekildeki gibi
III. Daha fazla ağırlık taşıyabilmek için tekerlek sayısı fazla dengededir.
olan kamyon kullanmak
verilen durumlardan hangileri basıncı büyütmek için ya-

pılan bir eylemdir?

Buna göre K, L ve M noktalarındaki toplam basınçlar PK,

PL ve PM’nin büyüklük sıralaması seçeneklerden hangi-
sinde doğru verilmiştir?
8. Düşey kesiti şekilde verilen eşit bölmeli kabın S noktasın-
daki sıvı basıncı P kadardır. A) PK > PL > PM B) PL > PM = PK
C) PL > PK > PM D) PL = PM > PK
E) PM > PL = PK
M
S
11. Bir kaptaki sıvının kap içinde herhangi bir noktada oluştur-
duğu basıncın temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yüksekliği
T
B) Ağırlığı
Buna göre M musluğu açılıp sıvı akışı tamamlandığında C) Özkütlesi
T noktasındaki sıvı basıncı kaç P olur? (Musluğun bağlı
D) Hacmi
olduğu borudaki sıvının hacmi önemsenmeyecektir.)
2 4 5 E) Adezyon özelliğinin olması
A) B) 1 C) D) E) 2
3 3 3
64
1
FİZİK
TEST
Basınç - Test B
1. Düşey kesiti şekildeki gibi verilen özdeş ve türdeş katıların 3. Düşey kesiti şekilde verilen kapalı kap su ile tam dolu iken
yere yaptığı basınç P, yere uyguladığı basınç kuvveti ise F’dir. S ve T noktalarındaki sıvı basınçları PS ve PT olmaktadır.
V
S
Buna göre bu katılarla oluşturulan aşağıdaki düzenekle- T yer

rin hangisinde yere yapılan basınç P’den, basınç kuvveti
ise F’den büyüktür?
A) B) Buna göre V vanası açıldığında PS ve PT nasıl değişir?
PS PT
A) Değişmez Değişmez
B) Değişmez Artar
C) Artar Artar
C) D)
D) Artar Değişmez
E) Artar Azalır
E)
2. Düşey kesiti şekilde verilen kum saati şeklindeki kap yarı

yüksekliğine kadar sıvı ile dolu olup üstünde sıkışmış gaz
bulunmaktadır.
S 4. Düşey kesiti Şekil I’de verilen kap sabit debili musluktan

akan sıvı ile dolduruluyor.
Gaz
h
h
Sıvı
yer
2S
Şekil I Şekil II
Buna göre kap S yüzeyi alta gelecek şekilde ters çevri-
lirse kabın yere yaptığı basınç Pkap, kap tabanındaki sıvı Buna göre Şekil II’deki grafiğin y ekseni;
basıncı Psıvı, gaz basıncı Pgaz ve kabın yere uyguladığı
basınç kuvveti Fkap niceliklerinden hangileri artar? I. Kap tabanındaki sıvı basıncı,
II. Kap tabanındaki sıvı basınç kuvveti,

A) Pkap ve Psıvı
III. Kabın zemine yaptığı basınç
B) Pkap ve Fkap
C) Psıvı ve Pgaz niceliklerinden hangileri olabilir?
D) Psıvı, Fkap ve Pgaz A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
E) Pkap, Psıvı ve Pgaz D) II ve III E) I, II ve III
65
FİZİK Basınç - Test B 1. TEST
5. Şekil I’de cıva dolu cam boru cıva dolu kaba daldırıldığında 7. Şekil I’de F ve Z, Şekil II’de Z ve K sıvılarını ayıran ara
sıvı seviyesi h1 yükseklikte dengelenirken, Şekil II’de ise bölmelerde birer tıpa bulunmaktadır. Tıpalar alındığında
kılcal iki ucu açık cam boruda su h2 kadar yükseliyor. boşluklardan akan sıvıların ilk hareket yönleri şekillerde
boş belirtilmiştir.
h1 h2
cıva su
yer yer
Şekil I Şekil II
Buna göre kaplar açık hava basıncının daha yüksek ol-
duğu yere götürüldüğünde h1 ve h2 nasıl değişir? (Yer Buna göre aynı sıcaklıktaki bu saf sıvıların özkütleleri dF,
çekimi ivmesi sabit kabul edilecektir.) dZ ve dK arasındaki büyüklük ilişkisi hangisi gibi olabilir?
h1 A) dK > dZ = dF
h2
B) dK > dF > dZ
A) Artar Artar
C) dF > dK > dZ
B) Artar Azalır
D) dF = dZ > dK
E) dF = dK > dZ
D) Azalır Değişmez
E) Artar Değişmez
8. Şekilde görülen kapta d1 ve d2 özkütleli sıvılar henüz karış-

tırılmadan önce kap içinde K ve L noktalarında sıvı basınç-
ları PK ve PL’dir.
6. Düşey kesitleri şekilde verilen taban alanları eşit olan aynı

d1
ağırlıktaki K ve L kaplarına eşit ağırlıkta aynı cins sıvılar
konuluyor.
d2 L
K L
Sıvıların türdeş olarak karışması sağlandığında PK ve PL
Buna göre;
nasıl değişir?
I. Kap tabanındaki sıvı basıncı,
PK PL
II. Kap tabanındaki sıvı basınç kuvveti,
A) Değişmez Artar
III. Kabın yere yaptığı basınç
niceliklerinden hangileri K kabında daha büyüktür? B) Artar Artar

(Kaplarda sıvı taşmıyor.) C) Azalır Artar
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) Azalır Değişmez
D) II ve III E) I, II ve III E) Değişmez Azalır
66
2
FİZİK
TEST
Basınç - Test A
1. Yatay düzlem üzerine konulan şekildeki kapların içlerinde 4. Şekil I’de verilen A ve B cisimleri üzerine Şekil II’de verilen
bulunan sıvıların kap yüzeylerine uyguladıkları sıvı basınç X ve Y cisimleri konulduğunda A’nın tabanındaki basınç
kuvvetlerinin toplamı her üç kapta da aynıdır. artışı B’nin tabanındaki basınç artışından fazla oluyor. X
ve Y cisimlerinin Şekil III’te verildiği gibi yerleri değiştiril-
diğinde Şekil I’e göre A’nın tabanında daha fazla basınç
kuvveti artışı oluyor.
Buna göre sıvılara ait hangi özellik her üç sıvı için de ay-
nıdır?
A) Yükseklik Şekil I Şekil II
B) Hacim
C) Özkütle
D) Kap tabanına etki eden basınç kuvvetleri
E) Ağırlık
Şekil III
2. Düşey kesiti verilen kap içinde d, 2d ve 3d özkütleli sıvılar Buna göre aşağıda verilen yargılardan hangisi kesinlikle
şekildeki gibi dengede olup aynı yatay hizada bulunan 1, 2 yanlıştır?
ve 3 tıpaları özdeştir.
A) A’nın ağırlığı B’ninkinden büyüktür.
B) B’nin ağırlığı A’nınkinden büyüktür.
1 2 3 C) Y’nin ağırlığı X’inkinden büyüktür.
d 2d D) A’nın taban alanı B’ninkinden büyüktür.

3d
E) Y’nin ağırlığı A’nınkinden büyüktür.
3d
Buna göre, tüm sürtünmelerin ihmal edildiği sistemde

tıpalar aynı anda açıldığında deliklerden ilk fışkıran sı-
vıların çıkabilecekleri en büyük yükseklikler h1, h2 ve h3
arasındaki büyüklük ilişkisi nasıl olur?
A) h1 > h2 > h3 B) h1 = h2 = h3 C) h3 > h2 > h1

D) h2 > h1 = h3 E) h1 > h2 = h3
5. Düşey kesiti ile alt ve üst yüzeylerinin alanları şekilde veri-

len K, L ve M cisimlerinin yere yaptığı basınçlar eşit olup P
3. Düşey kesiti şekilde verilen bileşik kapta birbirine karışma- kadardır.
yan türdeş d1 ve d2 özkütleli sıvılar dengede olup S nokta-
2S 2S S
sındaki sıvı basıncı PS’dir.
h
d1 h
S
h
h 2S S 3S
d2 Buna göre aşağıdaki işlemlerden hangisi yapıldığında
2h
T yere yapılan basınç 2P olur?
A) L cismi K’nin üzerine konulursa

Buna göre T noktasındaki sıvı basıncının hesaplanabil-
mesi için PS, d1 ve d2 niceliklerinden hangilerinin bilin- B) L cismi M’nin üzerine konulursa
mesi gerekli ve yeterlidir? C) K cismi M’nin üzerine konulursa
A) Yalnız d2 B) Yalnız PS C) PS ve d1 D) L cismini ters çevirip üzerine K cismi konulursa

D) d1 ve d2 E) PS, d1 ve d2 E) L cismini ters çevirip üzerine M cismi konulursa
67
FİZİK Basınç - Test A 2. TEST
6. Düşey kesiti şekilde verilen eşit hacim bölmeli kap sabit 8. Düşey kesiti şekilde verilen ve taban alanları 2S, S olan X,
debili musluk yardımıyla 9t sürede sıvı ile doldurulabilmek- Y cisimlerine düşey doğrultuda F¶ kuvvetleri şekilde gös-
tedir. terilen yönde uygulandığında cisimlerin yere uyguladıkları
basınç kuvvetleri eşit olmaktadır.
Kap boşken musluk açıldıktan t1 süre sonra ilk kez S ve T

noktalarındaki sıvı basınçları, t2 süre sonra bu noktaların Buna göre cisimlerin ağırlıkları GX ve GY ve yere uygula-
bulunduğu yüzeylere uygulanan sıvı basınç kuvvetleri dıkları basınçlar PX ve PY arasındaki ilişki nasıldır?
eşit olduğuna göre t1 ve t2 kaç t’dir?
A) GX > GY ve PX > PY dir.
t1 t2 B) GX > GY ve PX = PY dir.
A) 4t 4t C) GX > GY ve PY > PX dir.
B) 4t 6t D) GY > GX ve PX > PY dir.
C) 6t 4t E) GY > GX ve PY > PX dir.
D) 6t 6t
E) 6t 9t
9. Yatay düzlem üzerinde içlerinde h yüksekliğinde 2d ve 2h

7. Bir U borusu içinde birbirine karışmayan X, Y ve Z sıvıları yüksekliğinde d özkütleli sıvıların bulunduğu özdeş silindir
şekildeki gibi dengededir. şeklindeki K ve L kaplarının düşey kesitleri şekilde veril-
miştir.
K L
Buna göre;
I. Kapların tabanının sıvılara uyguladığı kuvvetin büyüklü-

Buna göre K, L, M ve N noktalarındaki sıvı basıncı değer-
ğü,
leri arasındaki ilişki hangi seçenekte doğru verilmiştir?
II. Kapların yan yüzeylerinin birinin sıvıya uyguladığı kuv-
A) PK = PL > PM = PN vetin büyüklüğü,
B) PM = PN > PK = PL III. Kap tabanında birim yüzeye düşen kuvvetin büyüklüğü
C) PM = PN > PK > PL
niceliklerinden hangileri her iki kap için aynıdır?
D) PN > PM > PK = PL
E) PM = PN > PL > PK
68
2
FİZİK
TEST
Basınç - Test B
1. Ağırlığı önemsenmeyen, yüzey alanları Sx ve Sy olan X ve 3. K cismi şekilde gibi L cisminin üzerine konuluyor.
Y pistonları kullanarak yapılan bileşik kabın düşey kesiti
şekildeki gibidir. Pistonlar üzerine ağırlıkları GK ve GL olan
K ve L cisimleri konuluyor. Bu cisimler pistonların üzerine
konulduğunda pistonların sıvı yüzeyine uyguladıkları ba-
sınçlar PK ve PL olmaktadır.
K L
X Y
Bu durumda K’nin L’ye yaptığı basınçla, L’nin yere yaptığı

basınçlar eşit ve P kadar olmaktadır.
Buna göre,
I. L cismi K’den ağırdır.

Pistonlar aynı yatay hizadan serbest bırakıldığında,
II. L’nin K’ye uyguladığı basınç P kadardır.
I. GK > GL ise K aşağı iner.
III. L, K’ye basınç uygulamaz.
II. Sx > Sy ise L yukarı çıkar.
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
III. PK > PL ise L yukarı çıkar.
4. Şekildeki düşey kesiti görülen kaba bir bardak su konuldu-
ğunda K noktasındaki sıvı basıncı P, L noktasındaki sıvı
basıncı PL olmaktadır.
L
2. Düşey kesiti şekilde verilen düzenek dengede iken X nok- K
tasındaki sıvı basıncı PX, sızdırmaz ve sürtünmesiz hare- Kaba aynı bardakla aynı sıcaklıktaki sudan bir bardak
ketli pistonla kapatılmış gazın basıncı Pg’dir. daha eklenince K’deki sıvı basıncı 3P olurken L’deki sıvı
basıncı 5PL oluyor. Buna göre başlangıçta PL basıncı kaç
S hava
P olur? (Sıvı eklenince kapta taşma olmamıştır.)
1 3 4 1 2
A) B) C) D) E)
3 5 5 2 3
sıvı
Gaz
X yer
5. Yatay bir düzlemde tabanı üzerinde serbest halde bulunan
silindirik katı cismin içi bir miktar oyularak aynı düzleme
Buna göre S kesitinden hava üflendiğinde PX ve Pg nasıl konuluyor.
değişir?
Buna göre,
Px Pg
I. Yüzeye uyguladığı basınç kuvveti azalır.
A) Artar Azalır II. Konulma biçimine göre basınç artar.
B) Artar Artar III. Oyulma biçimine göre basınç değişmez.
C) Azalır Artar yargılarından hangileri doğru olabilir?
D) Azalır Azalır A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
E) Değişmez Azalır D) II ve III E) I, II ve III
69
FİZİK Basınç - Test B 2. TEST
6. Tabanı üzerinde düzgün yükselen aynı maddeden yapıl- 9. Düşey kesiti şekilde verilen kapta birbiriyle karışmayan
mış, içleri dolu şekildeki X, Y ve Z cisimlerinin bulundukları farklı özkütleli A ve B sıvıları bulunmaktadır. Bu durumda
yüzeylere yaptıkları basınçlar Px, Py ve Pz’dir. X, Y ve Z ci- F ve Z noktalarındaki sıvı basınçları PF ve PZ’dir.
simlerinin yükseklikleri arasında hX = hY > hZ ilişkisi vardır.
K
A sıvısı
B sıvısı
Buna göre cisimlerin zemine yaptıkları basınçların bü-
yüklükleri arasındaki ilişki nasıldır?
F Z
A) PX = PY > PZ Yer
B) PX = PZ > PY
Kap ters çevrilip sıvılar dengeye geldiğinde K noktasında
C) PX > PY; PZ için yorum yapılamaz. yeni durumda oluşan sıvı basıncı PK olduğuna göre PK,
D) PX = PZ; PY’nin taban alanı bilinmeden yorum yapılamaz. PF ve PZ arasındaki ilişki nasıldır?
E) Ağırlık ve taban alanları bilinmeden yorum yapılamaz. A) PZ > PK > PF
B) PK > PZ > PF
7. Düşey kesiti şekilde verilen farklı taban alanlarına sahip C) PZ > PF > PK
K ve L silindirik kaplarına türdeş sıvılar konulduğunda kap D) PZ > PK = PF
tabanlarındaki sıvı basınçları eşit olmaktadır.
E) PK = PZ > PF
K L
Yer
Buna göre kaplara konulan sıvıların,
I. Özkütle
II. Hacim
III. Kütle
niceliklerinden hangileri kesinlikle eşit olamaz? (Kaplardan

10. t = 0 anında boş olan X ve Y kaplarına, sabit ve eşit de-
sıvı taşmamaktadır.)
bili musluklardan t süreyle su akıtılıyor. Bu süre içerisinde
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III kaplardaki su yüksekliklerinin zamana bağlı değişim grafik-
leri şekilde verilmiştir.
8. Düşey kesiti şekilde verilen bileşik kapta birbirine karışma-

hX hY
yan aynı sıcaklıkta, türdeş F, Z ve K sıvıları bulunmaktadır.
Buna göre t anında;
I. Kapların tabanlarındaki sıvı basınçları,
II. Kapların tabanlarına yapılan sıvı basınç kuvvetleri,
III. hX ve hY yükseklikleri
F sıvısının özkütlesi d olduğuna göre K sıvısının özkütle- niceliklerinden hangileri X ve Y için kesinlikle farklıdır?
si kaç d olamaz? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
A) 0,9 B) 1,1 C) 1,2 D) 1,3 E) 1,5 D) I ve II E) I ve III
70
3
FİZİK
TEST
Basınç
1. Düşey kesitleri şekilde verilen kaplarda sular dengede olup 3. Düşey kesiti şekildeki gibi olan bileşik kapta ağırlığı ihmal
F, Z ve K muslukları açılıyor. edilen sürtünmesiz F, Z ve K pistonlarının kesit alanları
Z sırasıyla S, 2S ve S’dir.
boş X Y
gazı G 2G 3G
gaz gazı S 2S S
F Z K
su
F su su su
yer yer
M N
I II
yer
2S S
Buna göre M ve N muslukları aynı anda açılırsa,
I. F yukarı, Z aşağı hareket eder.

su
K su
II. K’nin yer değiştirmesinin büyüklüğü F’ninkinin 3 katı
yer
olur.
III
III. F ve Z’nin yer değiştirmeleri eşittir.

Buna göre hangi kapların kollarındaki su düzeyleri son
denge konumunda eşit olur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III
4. Düşey kesitleri verilen S ve T kaplarında sıvı, gaz ve hare-

2. Düşey kesiti şekilde verilen düzenek dengede iken S ve T ketli sürtünmesiz pistonlar şekildeki gibi dengededir.
gazlarının basınçları PS ve PT olmaktadır.
S gazı
Sıvı Sıvı
piston piston
X Y
T gazı Gaz Gaz
su M su su
yer
S T
yer
Buna göre X ve Y muslukları açılıp, pistonlar musluklara
Buna göre M musluğu açılıp sistem yeniden dengeye ulaşmadan kapatılırsa pistonlara etki eden sıvı basınçları
geldiğinde PS ve PT nasıl değişir? PS ve PT nasıl değişir?
PS PT PS PT
A) Artar Azalır A) Artar Artar

B) Artar Artar B) Artar Azalır
C) Azalır Artar C) Azalır Artar
D) Azalır Azalır D) Azalır Azalır
E) Değişmez Değişmez E) Değişmez Değişmez
71
FİZİK Basınç 3. TEST
5. İçerisinde cıva bulunan ve düşey kesiti şekildeki gibi veri- 7. Düşey kesiti Şekil I’de verilen bileşik kapta V vanası açıl-
len barometreler dengede olup, K tüpünde gaz bulunmakta dığında taban alanı S olan X yüzeyindeki basıncın zamana
iken L tüpünün üzeri boştur. bağlı değişim grafiği Şekil II’de verilmiştir.
K gaz
h1
L boş
V
su
h2 V
Masa
yer
yer X Y
Şekil I
Buna göre V vanası açılıp bir miktar cıva yerdeki baro-

metreye aktıktan sonra oluşan yeni denge durumunda
h1 ve h2 cıva seviyeleri ilk duruma göre nasıl değişir?
h1 h2
A) Artar Artar
B) Artar Değişmez
C) Artar Azalır
D) Azalır Değişmez Buna göre Y yüzeyinin taban alanı kaç S’dir?
E) Azalır Azalır A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
6. Yatay düzleme yerleştirilen aynı maddeden yapılmış K, L

ve M dik silindirlerinin yarıçap ve yüksekliklerini belirten 8. Yatay düzlem üzerinde bulunan türdeş silindirik cismin bu-
sütun grafiği şekilde verilmiştir. lunduğu yüzeye yaptığı basınç P kadardır. Cisimden şekil-
de görünen parça kesilip çıkarıldığında kalan parçanın yü-
zeye yaptığı basınç P1, çıkarılan parçanın yüzeye yaptığı
basınç ise P2 olmaktadır.
Buna göre silindirlerin yatay düzleme uyguladığı PK, PL

ve PM basınçları arasındaki büyüklük ilişkisi hangi seçe- Buna göre P, P1 ve P2 basınçlarının büyüklükleri arasın-
nekte doğru olarak verilmiştir? daki ilişki hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?
A) PK = PL = PM A) P1 = P2 = P
B) PK > PL > PM B) P > P2 > P1
C) PM > PL > PK C) P2 > P > P1
D) PL > PM > PK D) P2 > P = P1
E) PM > PK > PL E) P > P1 = P2
72
4
FİZİK
TEST
Basınç
1. Düşey kesiti şekilde verilen kapta 4d ve d özkütleli türdeş 3. Düşey kesiti şekilde verilen bileşik kapta ds ve dT özkütleli
sıvılar ile ağırlıkları ihmal edilen S ve 2S kesitli pistonlar S ve T sıvıları ile gaz dengededir.
dengededir.
S
h1
sıvısı
gaz h2
T
sıvısı
yer
Buna göre,
I. h1 > h2 ise dS > dT’dir.
II. Gazın basıncı açık hava basıncından büyüktür.
III. Sol kola biraz T sıvısı ilave edilirse gazın basıncı artar.
yargılarından hangileri doğrudur? (Kaptan sıvı taşmıyor)

Buna göre kabın tabanındaki K noktasına etki eden top-
lam basınç kaç hdg’dir? (g : yer çekimi ivmesi) A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 9
4. Aynı boyuttaki F, Z ve K türdeş küplerinin birbirine yapıştı-

2. Eşit hacim bölmeli şekildeki kap içindeki engelin hacmi rılması ile oluşan ve düşey kesiti şekilde verilen düzeneğin
önemsiz olup kap ağzına kadar su ile doludur. Kapalı olan zemine yaptığı basınç P’dir.
özdeş X ve Y muslukları aynı anda açılıyor.
X Y
yer
Sistemden Z ve K alındığında kalan cisimlerin zemine
Buna göre, yaptığı basınç yine P olduğuna göre cisimlerin mF, mZ ve
mK kütleleri arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisi gibi
I. Su seviyesi azaldıkça musluklardan suyun akış hızı aza-
olabilir?
lır.
II. Musluklardan akan toplam sıvı hacimleri eşittir. A) mF > mZ > mK
III. X musluğundan daha uzun süre sıvı akar. B) mF > mK > mZ
yargılarından hangileri doğrudur? C) mZ > mK > mF
D) mK > mF > mZ
D) I ve III E) I, II ve III E) mK > mZ > mF
73
FİZİK Basınç 4. TEST
5. Düşey kesiti şekilde verilen özkütleleri dS ve dT olan türdeş 7. Düşey kesiti şekildeki gibi olan kapta F ve Z gazları ara-
katı cisimlerin yatay düzleme yaptıkları basınçlar eşittir. sında d1, Z ve K gazları arasında d2 özkütleli sıvılar varken
sistem dengededir.
d1 K
gazı
d2
F
gazı
Z gazı
dS yer
Buna göre cisimlerin özkütlelerinin d oranı aşağıdaki-
T
lerden hangisi olabilir?
5 9 5 11 d1 > d2 olduğuna göre gazların PF, PZ ve PK basınçları ara-
A) B) 2 C) D) E) sındaki ilişki hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?
4 4 2 4
(Sıvı ve gazlar arasındaki pistonların ağırlığı ihmal edilecektir.)
A) PF > PZ > PK
B) PZ > PK > PF
C) PZ > PF > PK
D) PK > PZ > PF
E) PF > PK > PZ
8. Düşey kesiti şekilde verilen eşit hacim bölmeli boş F, Z ve

K kapları sabit ve eşit debili musluklar aynı anda açılarak
6. Ağız kısmına doğru genişleyen şekildeki cam bardağın
dolduruluyor.
ve içerisindeki sıvının ağırlıkları eşit olup G kadardır. Bu
durumda bardak tabanındaki sıvı basıncı P, sıvı basınç
kuvveti F, bardağın yere uyguladığı basınç kuvveti Fb ol-
maktadır.
Yer Yer
F Z
Buna göre bardağa G ağırlığında aynı sıvıdan ilave edil-

diğinde P, F ve Fb’nin yeni değerleri için ne söylenebilir?
(Bardaktan sıvı taşmıyor.)
Yer
Sıvı basınç Bardağın ba-
Sıvı basıncı K
kuvveti sınç kuvveti
A) 2P 2F 2Fb Buna göre kaplardan dışarıya sıvı taşana kadar geçen tF,
F ile 2F tZ ve tK süreleri arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangi-
B) 2P 2Fb
arasında sinde doğru olarak verilmiştir?
C) P ile 2P F ile 2F
2Fb A) tF > tZ > tK
arasında arasında
B) tF > tK > tZ
D) P ile 2P
2F 1,5Fb
arasında C) tZ > tK > tF
E) P ile 2P F ile 2F D) tF = tK > tZ
1,5Fb
arasında arasında
E) tF = tZ = tK
74
FİZİK
ÇÖZÜMLÜ
Kaldırma Kuvveti SORULAR
1. Bir öğrencinin yazılı yoklama sınavı öncesi kaldırma kuv- 2. Durgun bir sıvının, içindeki cisme uygulayacağı kaldırma
veti ile ilgili sınav çalışmasında, çalışma kağıdına yazdığı kuvvetinin büyüklüğünü bulmak için bir araya gelen 3 öğ-
notlardan bazıları aşağıda verilmiştir. rencinin önerdiği yöntemler aşağıda verilmiştir.
Öğrencinin cisme etki eden kaldırma kuvveti ile ilgili yazdığı, Özüm: Cismi dinamometre yardımıyla önce havada, daha
sonra sıvı içerisinde tartıp; okunan değerler arasındaki
I. Cismin sıvı içerisinde batan hacmi ile doğru orantılıdır. farkı hesapladığımızda cisme etki eden kaldırma kuvvetini
II. Sıvının özkütlesi ve yer çekimi ivmesi ile doğru orantılıdır. buluruz.
III. Cisim yüzüyor veya askıda ise cismin ağırlığından bü- Lina: Cismi sıvı dolu dereceli kaba bırakıp, cisim tarafın-
yüktür. dan yeri değiştirilen sıvının ağırlığını hesapladığımızda
cisme etki eden kaldırma kuvvetini buluruz.
notlardan hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Binnaz: Cismi sıvı içerisine bırakıp, cisim askıda dengeye
geldiği anda cisme sıvı tarafından uygulanan sıvı basınç
kuvvetlerinin bileşkesinin büyüklüğünü hesapladığımızda
cisme etki eden kaldırma kuvvetini buluruz.
Çözüm: Buna göre hangi öğrencilerin önerdiği yöntem sıvı içe-

• Sıvı içerisindeki cisme etki eden kaldırma kuvveti; cis- risindeki cisme etki eden kaldırma kuvvetini bulmamızı
min sıvı içerisinde batan hacmi, sıvının öz kütlesi ve yer sağlar?
çekimi ivmesi ile doğru orantılıdır. (I ve II Doğru)
A) Özüm
• Sıvı içerisindeki cisme etki eden kaldırma kuvvetinin
büyüklüğü; yüzen ve askıda kalan cisimlerde cismin B) Lina
ağırlık değerine eşittir. Batan cisimlerde ise cismin C) Binnaz
ağırlık değeri kaldırma kuvvetinin büyüklüğünden faz-
D) Özüm ve Lina
ladır. (III Yanlış)
E) Özüm, Lina ve Binnaz
Cevap: C
Çözüm:
• Özüm’ün yorumu doğrudur. Cisim hava tartılırken di-
namometre cismin ağırlığını ölçerken sıvı içerisinde
tartıldığında kaldırma kuvveti kadar daha az bir değer
ölçülür. Aradaki fark kaldırma kuvvetini verir.
• Lina’nın tanımı Arşimet ilkesidir. Bu ilkeye göre cisim
tarafından yeri değiştirilen sıvının ağırlığı, cisme uygu-
lanan kaldırma kuvvetine eşittir. Lina’nın yorumu doğ-
rudur.
• Binnaz’ın tanımı da doğrudur. Cismin tüm yüzeylerine
etki eden sıvı basınç kuvvetlerinin bileşkesi kaldırma
kuvvetini verir. Sıvı basınç kuvvetlerinin bileşkesi cis-
me dik ve yukarı yönlüdür.
Cevap: E
75
FİZİK Kaldırma Kuvveti ÇÖZÜMLÜ SORULAR
3. Küp şeklindeki K cismi sıvı içerisinde şekilde verilen ko- 4. Aynı tür maddeden yapılmış şekildeki eşit hacimli K, L ve
numda dengededir. Cismin üst ve alt yüzeylerine dik ola- M katı cisimleri sıvı içerisinde şekildeki gibi dengededir.
rak etki eden sıvı basınç kuvvetleri F¶1 ve F¶2, yan yüzeyleri-
ne dik olarak etki eden sıvı basınç kuvvetleri F¶3 ve F¶4’tür.
K
1
L
Sıvı M
3
K 4
M cismi homojen ve içinde boşluk olmadığına göre,

2
I. K cisminin içindeki boşluk L’ninkinden fazladır.
II. L cisminin özkütlesi M’ye eşittir.

Sıvı tarafından cisme etki eden kaldırma kuvveti F¶K oldu-
ğuna göre, III. K cisminin özkütlesi L’ninkinden küçüktür.

I. F¶K = F¶1 + F¶2 + F¶3 + F¶4
II. |F¶K| = |F¶1| - |F¶2| A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
III. |F¶1| > |F¶2| D) I ve III E) II ve III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Çözüm:
D) I ve III E) II ve III Şekilde K yüzdüğü için K cisminin özkütlesi sıvının özküt-

lesinden küçüktür. dK < dsıvı
L cismi askıda kaldığı için özkütlesi sıvınınkine eşittir.

Çözüm:
dL = dsıvı
• Kaldırma kuvveti; cisme etki eden sıvı basınç kuvvet-
lerinin bileşkesidir. Yan yüzeylere etki eden sıvı basınç M cismi battığı için özkütlesi sıvınınkinden büyüktür.
kuvvetleri birbirine eşittir ve bileşkesi sıfırdır. Cismin dM > dsıvı
alt yüzeyine etki eden sıvı basınç kuvveti, üst yüzeyine
etki eden sıvı basınç kuvvetinden fazla olduğu için dü- Bu durumda K, L ve cisimlerinin özkütleleri arasında;
şey doğrultudaki bileşke yukarı yönlü olup ve kaldırma dM > dL > dK ilişkisi vardır.
kuvvetine eşittir. (I Doğru) • M’nin özkütlesi en fazla, K’nin özkütlesi en azdır. Bunun
• |F¶K| = |F¶2| - |F¶1| olduğu için 2.ifade yanlıştır. (II Yanlış) sebebi K ve L’nin içinde boşlukların olmasıdır.
• |F¶2| > |F¶1| olduğu için 3.ifade yanlıştır. (III Yanlış) • K cisminin özkütlesi en az olduğu için içindeki boşluk
Cevap: A en fazladır. (I Doğru)
• M cisminin özkütlesi, içi dolu olduğu için yapıldığı mad-
denin özkütlesine eşittir. L’nin özkütlesi ise içinde boş-
luk olduğu için yapıldığı maddenin özkütlesinden kü-
çüktür. (II Yanlış)
• K cisminin özkütlesi L cisminin özkütlesinden küçüktür.
(III Doğru)
Cevap: D
76
ÇÖZÜMLÜ SORULAR Kaldırma Kuvveti FİZİK
5. K katı cismi aynı ortamda, aynı sıvı içerisinde Şekil I, Şekil 6. İçlerinde boşluk olmayan K, L ve M katı cisimleri sıvı yüze-
II ve Şekil III’te verilen konumlarda dengededir. Cisim sıvı yinden bırakıldığında şekildeki gibi dengede kalıyor.
içerisinde; Şekil I’deki gibi dik ve yukarı yönlü F¶X kuvveti etki
ederken h kadar, Şekil II’de 2h kadar, Şekil III’te ise dik ve
aşağı yönlü F¶Y kuvveti etki ederken 3h kadar batmaktadır.
K
X L
Y Sıvı M
K
h K
2h Buna göre,
3h K
I. Cisimlerin ağırlıkları eşitse, cisimlere uygulanan kaldır-
Sıvı Sıvı Sıvı
ma kuvvetleri eşittir.
Şekil I Şekil II Şekil III II. Cisimlerin sıvı içerisine batan hacimleri eşitse, cisimlere
etki eden kaldırma kuvvetleri eşittir.
Cisme Şekil I’de etki eden kaldırma kuvveti F¶1, Şekil II’de III. Cisimlerin hacimleri eşitse, L ve M’ye etki eden kaldırma
F¶2, Şekil III’te F¶3 olduğuna göre, bu kuvvetlerin büyüklükleri
kuvvetleri eşit ve K’ye etki eden kaldırma kuvvetinden
arasındaki ilişki hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?
büyüktür.
A) F1 > F2 > F3 yargılarından hangileri doğrudur?
B) F1 = F2 = F3
C) F3 > F2 > F1 D) I ve III E) II ve III
D) F2 > F1 = F3
E) F2 > F1 > F3
Çözüm:
I. Sıvı içerisinde yüzen ve askıda kalan cisimlere etki eden

Çözüm: kaldırma kuvvetinin büyüklüğü cisimlerin ağırlık değe-
rine eşittir. Batan cisimlerde ise cisme etki eden kal-
Sıvı içerisindeki cisme etki eden kaldırma kuvvetinin de-
ğeri; cismin sıvı içerisine batan kısmının hacmi, sıvının dırma kuvvetinin büyüklüğü cismin ağırlık değerinden
özkütlesi ve yer çekimi ivmesi ile doğru orantılıdır. Cisim küçüktür. Bu durumda K ve L cismine etki eden kaldır-
aynı sıvı içerisinde ve aynı ortamda olduğu için kaldırma ma kuvvetlerinin büyüklüğü cisimlerin ağırlık değerine
kuvvetini etkileyebilecek tek değişken cismin sıvıda batan eşittir. M battığı için M cisminin ağırlık değeri kaldırma
kısmının hacmidir. Şekil III’te batan hacim en fazla olduğu kuvvetinin büyüklüğünden fazladır. (I Yanlış)
için cisme etki eden kaldırma kuvveti en fazla, Şekil I’de
II. Kaldırma kuvvetinin değeri cismin sıvı içerisine batan
batan hacim en az olduğu için kaldırma kuvveti en azdır.
hacmiyle doğru orantılıdır. Batan hacimler eşitse cisimle-
Bu durumda doğru cevap C seçeneği olur.
re uygulanan kaldırma kuvvetleri de eşit olur. (II Doğru)
Cevap: C III. Cisimlerin hacimleri eşitse sıvı içerisine batan hacimleri
L ve M için aynı, K’nin batan hacmi ise diğerlerinden
az olacaktır. Kaldırma kuvvetinin değeri cismin batan
hacmiyle doğru orantılı olduğu için L ve M’ye etki eden
kaldırma kuvvetleri eşit, K’ninki ise L ve M’ninkinden kü-
çük olur. (III Doğru)
Cevap: E
77
7. Türdeş K ve L cisimleri sıvıların içerisinde Şekil I ve Şekil 8. Şekilde her bir bölmesinin hacmi birbirine eşit olan K, L ve M
II’de verilen konumlardan serbest bırakıldıklarında ok yö- katı cisimleri sıvı içerisinde verilen konumlarda dengededir.
nünde hareket etmektedir.
K
L
ok M
K L
Sıvı Sıvı ok
Şekil I Şekil II Sıvı

Buna göre,
Buna göre,
I. K cisminin özkütlesi L’ninkine eşit, M’ninkinden küçük-
I. K cisminin özkütlesi sıvınınkine eşittir. tür.
II. L cisminin özkütlesi sıvınınkinden büyüktür. II. K ve L’nin ağırlıkları eşit, M’nin ağırlığından küçüktür.
III. K cismi bırakıldığı anda K’ye etki eden kaldırma kuvveti III. K ve M’ye etki eden kaldırma kuvvetleri eşittir.
K’nin ağırlığından büyüktür.
Çözüm:
I. Cisimler yüzerken batan hacimlerinin toplam hacimleri-

Çözüm: ne oranı, cismin özkütlesinin sıvının özkütlesine oranını
verir.
I. K cismi serbest bırakıldığında ok yönünde ilerliyorsa
cisme etki eden kaldırma kuvvetinin büyüklüğü ağırlık Sıvı içerisinde yüzen ve askıda kalan cisimler için cisme
değerinden fazladır. K cismi yüzerek dengeye gelir. Bu etki eden kaldırma kuvvetinin büyüklüğü cismin ağırlık
nedenle K cisminin özkütlesi sıvının özkütlesinden kü- değerine eşittir.
çüktür. (I Yanlış) Fkal = Gcisim
II. L bırakıldığında ok yönünde ilerliyorsa L cisminin ağırlık Vbatan · dsıvı · g = Vcisim · dcisim · g
değeri kaldırma kuvvetinin büyüklüğünden fazladır. L
Vbatan · dsıvı = Vcisim · dcisim
cismi batarak dengeye gelir. Batan cisimlerin özkütlesi
dcisim Vba tan
sıvının özkütlesinden fazladır. (II Doğru) = olur.
dsıvı Vcisim
III. K bırakıldığı anda yukarı gidiyorsa K’ye etki eden kal-
Bu oran K ve L cisimleri için eşittir, çünkü iki cismin-
dırma kuvvetinin büyüklüğü ağırlık değerinden fazladır.
de yarısı batmıştır. Bu durumda K ve L’nin öz kütlesi
(III Doğru)
eşit ve sıvının özkütlesinin yarısı kadardır. M cismi ise
Cevap: E askıda kaldığı için özkütlesi sıvının özkütlesine eşittir.
(I Doğru)
II. K’ye etki eden kaldırma kuvvetinin büyüklüğü, L’ye etki

eden kaldırma kuvvetinin büyüklüğünden fazladır. Çün-
kü kaldırma kuvvetinin büyüklüğü cismin sıvı içerisine
batan hacmiyle doğru orantılıdır.
M’nin batan hacmi ise K’ye eşit olduğu için M’ye etki
eden kaldırma kuvveti, K’ye etki eden kaldırma kuvveti-
ne eşittir. Kaldırma kuvvetinin büyüklüğü aynı zaman-
da yüzen ve askıda kalan cisimlerin ağırlık değerine
eşittir. Bu sebeple K ve M’nin ağırlığı eşit, L’nin ağırlığı
ise daha küçüktür. (II Yanlış)
III. K ve M’nin batan hacimleri eşit olduğu için cisimlere etki

eden kaldırma kuvvetleri eşittir. (III Doğru)
Cevap: D
78
9. Eşit hacim bölmeli bir cisim vinç yardımıyla havuza indi- 10. Tatlı su ile tuzlu suyun karışmadığı bölgeden geçen bir gemi,
rilmek isteniyor. Cisim şekildeki konumda dengedeyken tuzlu su bölgesinde iken gemiye etki eden kaldırma kuvveti-
halatta gerilme kuvveti oluşuyor. nin büyüklüğü FK ve geminin batan kısmının hacmi VB’dir.
Tuzlu su
Tatlı su
Halat K L M N

Su
Geçiş anında geminin yakıtında azalma olmadığına göre
gemi tuzlu bölgeden tatlı bölgeye geçtiğinde FK ve VB na-
Buna göre, sıl değişir?
I. Cisme etki eden kaldırma kuvvetinin doğrultusu L nokta-
FK VB
sından geçer.
II. Halatın gerilme kuvvetinin büyüklüğü cismin ağırlığının A) Artar Azalır

büyüklüğüne eşittir. B) Azalır Artar
III. Denge konumunda iken cismin özkütlesi suyun özkütle- C) Değişmez Azalır
sine eşittir.
D) Değişmez Artar
E) Azalır Değişmez
Çözüm:
Çözüm:
Tuzlu su
Tatlı su
FK
Halat
Yüzen cisimlerde kaldırma kuvveti ile cismin ağırlığının bü-
T K L M N
yüklükleri birbirine eşittir. Geminin ağırlığı değişmediği için
Su kaldırma kuvveti değişmez.
GG
Tatlı suyun özkütlesi tuzlu suya göre az olduğu için gemi-
nin batan kısmının hacmi VB artar.
I. Kaldırma kuvvetinin uygulama noktası cismin batan kıs-
mının hacim merkezidir. F¶K’nin uzantısı L noktasından FK = VB · dS · g
geçer. (I Doğru)
Cevap: D
II. T + FK = G olduğu için T < G dir. (II Yanlış)
III. Cisme etki eden kaldırma kuvvetinin büyüklüğü cismin

ağırlık değerinden küçük olduğu için cismin özkütlesi
suyun özkütlesinden büyüktür. (III Yanlış)
Cevap: A
79
11. Düşey kesiti verilen kaptaki sıvı içerisinde eşit hacim bölmeli, 12. Ağırlığı önemsiz eşit hacim bölmeli özdeş dubalarda
homojen X, Y ve Z katı cisimleri şekildeki gibi dengededir. Şekil I’deki gibi K, L ve M yüzücüleri dengede durmaktadır.
L yüzücüsü, M yüzücüsünün yanına geçtiğinde denge du-
Z rumları Şekil II’deki gibi olmaktadır.
X Y
M
K L
Sıvı
Deniz
Buna göre, Şekil I

K L M
I. Y ve Z’nin özkütleleri eşittir.
II. Ağırlığı en büyük olan X cismidir.
III. X cisminin özkütlesi en büyüktür.
yargılarından hangileri doğrudur? Deniz

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Şekil II
D) I ve III E) I, II ve III Buna göre K, L ve M yüzücülerinin ağırlıkları sırasıyla G¶K,
G¶L ve G¶M olduğuna göre bunların büyüklükleri arasındaki
ilişkisi nasıldır?
Çözüm:
A) GK > GL > GM B) GL > GK > GM
Sıvı içerisinde yüzen ve askıda kalan cisimler için cisme
C) GM > GL > GK D) GM > GK > GL
etki eden kaldırma kuvvetinin büyüklüğü cismin ağırlık de-
ğerine eşittir. E) GK > GM > GL
Z
X Y
Çözüm:
M
K L
Sıvı

Fkal = Gcisim Deniz

Vbatan · dsıvı · g = Vcisim · dcisim · g
Şekil I
Vbatan · dsıvı = Vcisim · dcisim K L M
dcisim Vba tan
= olur.
dsıvı Vcisim
Vb dc
I. = olduğu için batma oranları; Deniz
Vc dsıvı
Şekil II
2 1 2
X † Y† Z† olur.
3 2 4
Yüzen cisimlerde kaldırma kuvvetinin büyüklüğü cismin
Bu durumda cisimlerin özkütleleri arasındaki büyüklük
ağırlık değerine eşittir. (FK = VB · dS · g = G)
ilişkisi; dX > dY = dZ olur. (I ve III Doğru)
Cisme etki eden kaldırma kuvvetinin büyüklüğü, dolayısı
II. Yüzen cisimlere etki eden kaldırma kuvvetinin büyüklü-
ile ağırlıklar batan kısımların hacimleriyle doğru orantılıdır.
ğü cismin ağırlık değerine eşit olur. FK = VB · dS · g
X ve Z’nin batan kısımlarının hacimleri eşit, Y’ninki daha GM ∝ 1, GK ∝ 1 ile 2 arası, GK + GL ∝ 2 ise,
küçüktür.
GK > GL olur.
Kaldırma kuvvetlerinin büyüklükleri FX = FZ > FY ise ci-
Bu durumda yüzücülerin ağılık değerleri arasındaki ilişki;
simlerin ağırlıklarının büyüklükleri, GX = GZ > GY olur.
GK > GM > GL olur.
(II Yanlış)
Cevap: D Cevap: E
80
13. Doğu Karadeniz Bölgesinde günlük yaşamın bir parçası 14. Esnek balon şekildeki gibi tutulurken balonun hacmi V, ba-
olan özellikle çay tarımının yapıldığı yüksek kesimlerde yö- lonu dengede tutan kuvvetin büyüklüğü F ve kaptaki su
resel anlamda varangele denilen ilkel teleferikler kullanılır. seviyesi h kadardır.
Teleferik ile nehrin bir tarafından diğer tarafına taşınmak
istenen ve suda çözünmeyen homojen yük, teleferik bağ-
lantı ipinin uzun olmasından dolayı yolun bazı kısımlarında
su içerisinde kalmaktadır. Yükün taşınması sürecinde te-
h
leferik halatı ile yük arasındaki ip gerilmesinin büyüklüğü
sıfırdan farklı olmaktadır. Su
Halat
A F Balona bağlı ip kuvvet yardımıyla bir miktar çekilip yeni
B C E
İp D denge sağlandığında h ve F nasıl değişir?
h F
A) Artar Azalır
Buna göre, B) Azalır Artar
I. A ve B C) Azalır Azalır
II. C ve D D) Değişmez Artar
III. E ve F E) Azalır Değişmez
hangi noktalar arasından geçerken yüke etki eden kal-
Çözüm:
dırma kuvvetinin büyüklüğü yükün ağırlık değerinden
küçük olur?
D) I ve III E) I, II ve III h
Su
Çözüm:
• F¶ kuvvetiyle balon biraz aşağıya çekilirse balona etki
Bütün noktalarda kuvvet diyagramı Şekil’deki gibi olduğu eden sıvı basıncı artar ve balonun hacmi azalır.
için her noktada kaldırma kuvveti yükün ağırlığından kü-
• Balonun hacmi azaldığı için yükselttiği su miktarı, yani
çüktür.
h azalır.
• FK = VB · dS · g olduğu için, balonun hacmi azalırsa kaldır-
ma kuvvetinin büyüklüğü azalır, bu durumda F¶ kuvvetinin
büyüklüğü de azalır.
T + FK = G
K Cevap: C
Cevap: E
81
15. Suda çözünmeyen K ve L cisimlerinden L suda şekilde- 16. Küçük bir göl yaşamını incelemek isteyen Limnolog (Göl
ki konumda iken taşırma kabı tamamen doludur. L cismi yaşamını inceleyen bilim insanı) ve özkütlesi suyun özküt-
sudan çıkartılıp K cismi suya bırakıldığında bir miktar su lesinden büyük olan cihaz kayık üzerinde iken kayığın suya
taşıyor. batma derinliği h1, gölün su yüksekliği h2 oluyor. Limnolog
cihazı Şekil II’deki gibi sandalın alt kısmına bağlayarak
suya bırakıyor.
K L
Buna göre,
I. K cisminin ağırlığı L cisminin ağırlığından büyüktür.
II. K cisminin hacmi L cisminin hacminden büyüktür.

Cihaz suya bırakıldığında h1 ve h2 nasıl değişir? (Küreğin
III. Taşan suyun hacmi K cisminin batan kısmının hacmi ka- ve cihazı tutan ipin su içerisindeki hacmi değişmiyor.)
dardır.
h1 h2
A) Artar Azalır
D) I ve III E) I, II ve III B) Azalır Artar
C) Artar Değişmez
D) Azalır Değişmez
Çözüm:
E) Değişmez Artar
Çözüm:
K L
• L cismi çıkartıldığında su seviyesi L’nin hacmi kadar

azalır. K cismi suya bırakıldığında bir miktar su taştığı
için, K’nin batan kısmının hacmi L’nin hacminden bü-
yüktür. (K cisminin bir kısmı ya da tamamı su içerisinde
olabilir.) K’nin hacmi L’nin hacminden kesinlikle büyük-
tür. (II Doğru)
• Özkütleleri bilinmediği için ağırlıklar hakkında bir şey • Yüzen ve askıda kalan cisimler kendi ağırlığı kadar sı-
söylenemez. (I Yanlış) vının yerini değiştirir. İki durumda da sistemin toplam
• Taşan suyun hacmi; K’nin batan kısmının hacmi ve ağırlığı (Kayık + kişi + cihaz + kürek) değişmediği için,
L’nin hacminin toplamı kadar olur. (III Yanlış) h2 değişmez.
• Kaldırma kuvvetinin büyüklüğü;
Cevap: B
FK = VB · dS · g’dir.
Kaldırma kuvveti değişmezse iki durumda da toplam batan

hacimler aynı olur.
V1 = V2 + V3 olabilmesi için h1 azalır.
Cevap: D
82
17. X cismi birbiriyle karışmayan K ve L sıvıları içerisinde ger- 18. Yumurtaların su içerisindeki konumuna göre yapılan taze-
gin yay ve esnemeyen iple şekildeki gibi dengededir. Bu lik testine su testi denir.
durumda yayda oluşan gerilme kuvvetinin büyüklüğü FYay,
ipte oluşan gerilme kuvvetinin büyüklüğü Tİp oluyor. Suda batan yumurtaların taze, yüzen yumurtaların bayat
olduğunu öğrenen bir öğrenci çiftlikten aldığı yumurtayı su
Tİp dolu kaba bırakarak battığını gözlemlemiştir. Aynı yumur-
tayı üç hafta boyunca bekletip tekrar su testi yaptığında
K yumurtanın suyun üzerinde yüzdüğünü gözlemlemiştir.
X
Buna göre,
FYay
L I. Bayatlayan yumurta hafifler.
Musluk açılıp K sıvısı boşalıncaya kadar FYay ve Tİp nasıl II. Yumurta sıvısı kimyasal değişim geçirir ve özkütlesi azalır.
değişir?
III. Bayatlayan yumurtaya etki eden kaldırma kuvveti artar.
FYay Tİp yargılarından hangileri doğrudur?
A) Artar Azalır A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
B) D) II ve III E) I, II ve III
Azalır Artar
C) Çözüm:
Değişmez Artar
Aynı yumurta kullanıldığı için hacim değişmemektedir.
D) Değişmez Azalır
E) • Yumurta başlangıçta battığı için yumurtaya etki eden
Azalır Değişmez
kaldırma kuvvetinin büyüklüğü yumurtanın ağırlık de-
ğerinden küçüktür. Yumurta daha sonra yüzdüğü için
yumurtaya etki eden kaldırma kuvvetinin büyüklüğü yu-
Çözüm: murtanın ağırlık değerine eşit olur. Bu durumda geçen
süre içinde yumurtanın ağırlığının azaldığı anlaşılmak-
tadır. (I doğru)
L
• Başlangıçta yumurta battığı için yumurtanın özkütlesi
suyun özkütlesinden fazladır. Daha sonra aynı yu-
K İp
murta su üzerinde yüzdüğü için yumurtanın özkütlesi
K suyun özkütlesinden daha azdır. Yani yumurtanın öz-
X
kütlesi azalmıştır. Yumurtanın hacmi değişmediğine
göre madde miktarı azaldığı için yumurtanın kimyasal
L Yay
bir değişim geçirdiği ve özkütlesinin azaldığı sonucuna
ulaşılır. (II doğru)
• K sıvısı boşalıncaya kadar geçen sürede K sıvısının • Bayatlayan yumurtanın batan hacmi azalacağı için yu-
X cismine uyguladığı kaldırma kuvvetinin değeri önce murtaya etki eden kaldırma kuvveti de azalır. (III yanlış)
azalır ve sıfır olur. FK azaldıkça ipteki gerilme kuvveti- Cevap: B
nin büyüklüğü Tip, artar.
• İp esnemeyen ip olduğu için X cisminin yeri değişmez.
Yayın boyunda her hangi bir değişiklik olmadığı için
Fyay değişmez.
Cevap: C
83
19. Taşırmalı kap, ölçekli kap, X ve Y cisimleri ile şekildeki dü- 20. İnsan vücudunun ortalama özkütlesi suyun özkütlesinden
zenek kurulmuştur. Cisimlerin ve sıvının özkütleleri arasın- küçüktür. Bu yüzden serbest dalış yapan kişiler suyun kal-
daki büyüklük ilişkisinin dX < dSıvı < dY olduğu bilinmektedir. dırma kuvvetini yenmek için efor harcarlar.
X Y Bu eforu en aza indirmek için;
I. Daha az nefes almak,
II. Ağırlık kemeri kullanmak,

Sıvı III. +4 °C’den farklı sıcaklıktaki suya dalmak
Taşırma kabı Ölçekli eylemlerinden hangilerinin yapılması uygun olur?
kap
X ve Y cisimlerinin özkütlelerini hesaplamak isteyen bir
öğrencinin;
I. Sıvının özkütlesi,
Çözüm:
II. Cisimlerin sıvıya batma oranı,
Daha az nefes almak akciğerlerin, dolayısı ile vücudun
III. Taşırma kabındaki kütle artış miktarı
hacmini azaltır. Bu durumda vücuda etki eden kaldırma
niceliklerinden hangilerini bilmesi gerekli ve yeterlidir? kuvveti de azalır ve dalgıç su içinde daha rahat kalacağı
(Sistem içinde ısı alış verişi olmamaktadır.) için harcayacağı efor azalır. Bu yüzden (I doğru)
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Ağırlık kemeri kullanmak toplam kütleyi arttıracağı için in-
D) II ve III E) I, II ve III san bedenin suya karşı özkütlesini artırır ve özkütlesi arttı-
ğı için dalgıç su içinde daha rahat kalır. (II doğru)
Çözüm:
Suyun özkütlesinin en yüksek değeri +4 °C olduğu için
farklı sıcaklıkta suda yüzmek kaldırma kuvvetini azaltarak
X ve harcanan eforu azaltacaktır. Bu yüzden (III doğru)
Cevap: E
Sıvı Y

• Cisim yüzüyorsa veya askıda kalıyorsa kaldırma kuv-

vetinin büyüklüğü cismin ağırlık değerine eşittir.
Vba tan dCisim

Yani; Fk = G = olur.
VCisim dsıvı
Cismin yüzme durumu için 1. ve 2. öncüller biliniyorsa

cismin özkütlesi bulunabilir. (I ve II Doğru)
• Ancak cisim batıyorsa kaldırma kuvveti ve kabın cisme
uyguladığı tepki kuvvetinin toplamı cismin ağırlığına
eşittir.
Fk + N = G
Bu durumda N değeri kabın ağırlaşma miktarı olduğun-

dan;
Vb · ds · g + m · g = Vc · dc · g olur.
Eğer kabın kütle artış miktarı m de biliniyorsa batma du-

rumunda da cismin özkütlesi hesaplanabilir. (III Doğru)
Cevap: E
84
21. G¶ ağırlıklı yamuk şeklindeki katı cisme sıvı tarafından uy- 22. Şekilde boş bir kap ve kabın tabanında dengede olan K
gulanan kaldırma kuvveti F¶k olup cisim sıvı içerisinde şe- cismi verilmiştir. Cisim şekildeki konumdayken musluk açı-
kildeki gibi askıda kalmaktadır. Cisme etki eden sıvı basınç lıyor ve özkütlesi K cisminin özkütlesinden büyük olduğu
kuvvetleri F¶1, F¶2, F¶3 ve F¶4 ile gösterilmiştir. bilinen sıvı ile kap dolduruluyor.
1 Musluk
4 3
G
K
Sıvı 2
Buna göre, Sıvı kaba dolmaya başladığı andan itibaren,
I. F¶k = - G¶ I. K cismine yukarı yönlü bir kaldırma kuvveti etki eder.
II. F¶k = F¶2 - F¶1 II. Cisim bir süre sonra yukarı yönde harekete başlar.
III. - G¶ = F¶1 + F¶2 + F¶3 + F¶4 III. Cisim bulunduğu konumunu korur.
ifadelerinden hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur? (K cismi ile kap taba-
nı arasına sıvı girişi olmamaktadır.)
Çözüm:
Çözüm:
• Sıvı K cisminin altına giremediği için alt taban yüzeyine
etki eden sıvı basınç kuvveti oluşamayacak ve cisme
1 yukarı yönlü bir kaldırma kuvveti etki edemeyecektir.
Hatta cisim tamamen sıvı içerisine girdiğinde cismin üst
yüzeyine etki eden aşağı yönlü sıvı basınç kuvveti cis-
4 3
G mi daha çok tabana bastıracaktır. Bu nedenle cisme bir
kaldırma kuvveti etki etmez, cisim yukarı yönlü hareket
edemez. (I ve II Yanlış)
2 k
Sıvı • Cisim bulunduğu konumu korur. (III Doğru)
Cevap: C
• Cisim askıda kaldığı için cisme etki eden kaldırma kuv-

veti cismin ağırlığına zıt yönde ve eşit büyüklüktedir.
(I doğru)
• F3 ve F4 kuvvetlerinin bileşkesi sıfır olmadığı için. (II yanlış)
• Cisim dengede olduğu için cisme etki eden net kuvvet
sıfırdır. (III doğru)
Cevap: C
85
23. Draft sörvey; geminin üzerindeki metrik numara sistemidir

ve geminin yüklü ağırlığının ve boş ağırlığının bulunmasını
sağlar. Şekilde geminin altındaki kırmızı boyalı kısım ge-
minin yüksüz ağırlığı hakkında bilgi verirken, mavi boyalı
kısım gemideki yükün ağırlığıyla ilgili bilgi verir.
7m 7m
80 80
60 60
40 40
20 20
6m 6m
80 80
Buna göre gemideki
60 yükün ağırlığının hesaplanabilmesi
60
için draft sörveyin okunmasından başka,
I. Deniz suyunun öz kütlesi
II. Geminin boş kütlesi
III. Yer çekimi ivmesi
hangilerinin bilinmesi gerekli ve yeterlidir?
Çözüm:
Archimedes ilkesine göre yüzen cisimlere etki eden kaldır-

ma kuvvetinin büyüklüğü cisimlerin ağırlık değerine eşittir.
Bu yüzden draft sörvey ile geminin ne kadarlık hacminin

suyun içinde olduğunu hesap edilerek suyun öz kütlesi ve
yer çekimi ivmesi değerleri bilinirse yükün ağırlığı hesapla-
nabilir.
∆FK = GYük
∆Vb · ds · g = GYük
Cevap: C
86
1
FİZİK
TEST
Kaldırma Kuvveti - Test A
1. Taşma seviyelerine kadar su ile dolu olan kaplara yoğun- 3. Eşit hacim bölmeli K cismi su içerisinde Şekil I’deki gibi
lukları sudan küçük olan K, L ve M katı cisimleri yavaşça dengede kalmaktadır. K cisminin üzerine L cismi konuldu-
bırakılıyor. Kaplardan taşan suyun hacimlerini gösteren ğunda sistem Şekil II’deki gibi, L cismi alınıp yerine M
sütun grafiği şekildeki gibidir. cismi konulduğunda ise Şekil III’teki gibi dengede kalıyor.
M
K L
K
K
Buna göre L ve M cisimlerinin ağırlıklarının büyüklükleri

G
oranı L kaçtır?
GM
1 3 5
A) B) C) 2 D) E) 3
Buna göre K, L ve M cisimleri için, 3 5 3
I. Taşırdıkları su hacimleri VL > VK > VM’dir.
II. Ağırlıkları arasındaki büyüklük ilişkisi GL > GK > GM’dir.
III. Üzerlerine etki eden kaldırma kuvvetlerinin büyüklükleri

FL > FK > FM’dir.
2. Eşit hacim bölmelerine sahip K, L ve M cisimleri su dolu bir

kap içerisine bırakıldıklarında şekildeki gibi dengede kal-
maktadır. 4. Üzerine bir mermer parçası konulan tahta blok su içerisin-
de şekildeki gibi dengededir. Mermer parçası tahta blok
üzerinden alınarak yavaşça suyun içerisine bırakılıyor.
K M
L
Su
Cisimlerin kap içerisindeki denge durumlarına bakılarak, Buna göre;
I. Cisimlerinin özkütleleri eşittir. I. Mermer ve tahtaya etki eden toplam kaldırma kuvveti,
II. Cisimlerinin ağırlıkları eşittir. II. Kaptaki toplam ağırlık,
III. Cisimlere etki eden kaldırma kuvvetleri eşittir. III. Yer değiştiren su miktarı,
yargılarından hangilerine ulaşılabilir? büyüklüklerinden hangilerinde bir değişim olmaz?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III
87
FİZİK Kaldırma Kuvveti - Test A 1. TEST
5. Eşit hacim bölmeli X, Y ve Z katı cisimleri su dolu kap içe- 7. Şekil I, Şekil II ve Şekil III’te farklı yoğunluklardaki K, L
risinde Şekil I’deki gibi dengededirler. K, L ve M cisimleri ve M sıvıları ile taşma seviyesine kadar dolu olan taşırma
X, Y ve Z cisimlerinin üzerine konulduğunda ise cisimler kaplarına P cismi sırasıyla bırakılarak taşan sıvılar şekil-
Şekil II’deki gibi dengeye gelmişlerdir. deki gibi boş kaplarda toplanıyor.
K L M P P P
X Y
Z Y dK VK dL VL dM VM
X Z
Şekil I Şekil II
Buna göre K, L ve M cisimlerinin ağırlık değerleri GK, GL Kaplarda toplanan sıvıların hacimleri arasındaki ilişki
ve GM arasındaki büyüklük ilişkisi hangi seçenekte doğru VK > VM > VL olduğuna göre kaplardaki K, L ve M sıvıla-
verilmiştir? rının özkütleleri dK, dL ve dM arasındaki büyüklük ilişkisi
hangi seçenekte doğru verilmiştir?
A) GK > GL > GM B) GK = GM > GL
A) dK > dL > dM
C) GK > GL = GM D) GK = GL = GM
B) dK > dM > dL
E) GM > GL > GK
C) dL > dK > dM
D) dL > dM > dK
E) dM > dL > dK
8. Taşma seviyesine kadar su dolu olan bir taşırma kabına G

ağırlığına sahip bir cisim bırakılıyor. Cisim dengeye geldi-
ğinde taşan sıvı Şekil I’deki gibi boş bir kapta toplanmıştır.
6. Eşit kütleli K ve L cisimleri, su ile doldurulmuş kaplara bı-
Sistem dengedeyken cisme F büyüklüğünde kuvvet uygu-
rakılınca cisimler kap içerisinde Şekil I ve Şekil II’deki gibi
lanarak Şekil II’deki gibi tutulmaktadır.
dengede kalmaktadır.
F
K
L
Şekil I Şekil II
Şekil I Şekil II
Buna göre, Buna göre sistem F kuvveti ile dengeye geldiğinde,
I. L cisminin özkütlesi, K cisminin özkütlesinden büyüktür. I. Cisme etki eden kaldırma kuvvetinin büyüklüğü F kadar
artmıştır.
II. Her iki kaptaki kütle artışı eşittir.
II. Taşırma kabından F ağırlığında su taşmıştır.
III. Her iki kapta yeri değişen sıvıların ağırlıkları eşittir.
III. Taşırma kabının ağırlığı F kadar artmıştır.
yargılarından hangileri doğrudur? ( Kaplardan taşma ol-
mamaktadır. ) yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
88
1
FİZİK
TEST
Kaldırma Kuvveti - Test B
1. Eşit hacim bölmelerine sahip G ağırlığındaki K cismi su 3. Yumurta oluşumu sırasında yumurta akı ile yumurta kabuğu
içerisinde Şekil I’deki gibi dengededir. K cismi Şekil II’deki arasında bir hava kesesi vardır. Yumurtanın çıkmasından son-
gibi bir ip yardımı ile tamamı su içerisinde kalacak şekilde raki süreçte büyük oranda sudan oluşan yumurta akındaki bu-
kabın tabanına tutturulunca ip üzerinde T büyüklüğünde harlaşma nedeni ile hava kesesi Şekil I’deki gibi büyümektedir.
gerilme kuvveti oluşmaktadır. Yumurtanın geçirdiği bu değişim, yumurtanın özkütlesinin azal-
masına neden olmakta ve tazelik durumunu öğrenmek için bir
olanak sağlamaktadır. Bu yönteme su testi denilmektedir. Test,
K yumurtanın su içindeki konumuna göre oluşumunun üzerinden
K ne kadar süre geçtiğine dair fikir vermektedir. Farklı paketlerden
alınmış üç yumurtaya K, L ve M isimleri verilerek su dolu bir ka-
bın içerisine bırakıldığında Şekil II’deki gibi dengede kalıyorlar.
T
Şekil I Şekil II Hava M

kesesi Yumurta
Buna göre T’nin büyüklüğü kaç G’dir? kabuğu L
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 Yumurta Su K
akı
Şekil I Şekil II
Buna göre K, L ve M yumurtalarının oluşumları üzerinden

geçen süreleri olan tK, tL ve tM arasındaki büyüklük sıra-
laması hangi seçenekte doğru verilmiştir?
A) tK > tL > tM B) tM > tL > tK C) tK = tL > tM
D) tM = tK = tL E) tK > tL = tM
2. Kartezyen dalgıç deneyini yapmak isteyen bir öğrenci ge-

rekli malzemeleri toplayarak ön hazırlıklarını yapmıştır. Bir
pet şişeyi su ile doldurarak içerisinde çok az hava bulu-
nan esnek bir çocuk balonunun ucuna madeni para taka-
rak düzeneğini hazırlamıştır. Daha sonrasında balonu pet
şişe içerisine koyarak şekil I’deki gibi dengeye gelmesini
sağlamıştır. Öğrenci pet şişeyi sıkarak ağırlık takılmış ba-
lonun Şekil II’deki gibi şişenin altına doğru inerek batma
konumuna geldiğini, şişeyi sıkmayı bıraktığında ise balon
tekrar yükselerek yüzme konumuna geri döndüğünü göz-
4. Sabit makara ile kurulan sistem K cisminin tamamı su için-
lemlemiştir.
deyken şekildeki gibi dengededir.

Pet şişe
Esnek balon
Madeni para
Su
Şekil I Şekil II
K
Bu deneyde yapılan gözlemlere göre,
I. Hazırlanan balon düzeneğinin özkütlesi sudan küçüktür.

Buna göre,
II. Şişe sıkıldığında balonun hacmi azalarak özkütlesi art-
mıştır. I. K cisminin özkütlesi sudan büyüktür.
III. Şişeyi sıkan kuvvet ayarlanarak, balon askıda kalması II. L cisminin özkütlesi sudan büyüktür.
sağlanabilir. III. K cisminin ağırlığı, L cisminin ağırlığından büyüktür.
sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir? yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
89
FİZİK Kaldırma Kuvveti - Test B 1. TEST
5. Su dolu kabın içerisinde dengede olan K, L ve M cisimle- 7. İçerisinde bir miktar su bulunan kap tartı üzerine konularak
rinin hacimleri ile su içerisine batan hacimlerini gösteren ağırlığı ölçülüyor. Dinamometreye bağlanan bir cisim şe-
sütun grafiği şekildeki gibidir. kildeki gibi su içerisine konulduktan sonra dinamometre ve
tartıdaki değerler tekrar ölçülüyor.
Hacim
K L M
cismin hacmi su içine batan hacmi
Su
Tartı
Buna göre K, L ve M cisimlerinin su içeresindeki konum-
Dinamometre ile tartıda okunan değerler bilindiğine
ları için,
göre;
I. K cismi yüzer.
I. Cisme etki eden kaldırma kuvveti,
II. L cismi batar.
II. Cismin su içindeki ağırlığı,
III. M cismi yüzer.
III. Sistemin toplam ağırlığı,
niceliklerinden hangileri hesaplanabilir?
6. Öğrencilerinden tahmin yürütmelerini isteyeceği bir etkinlik

yapmak isteyen bir öğretmen etkinlik öncesinde etkinlikte
kullanılacak içleri dolu K, L ve M cisimleri ile su arasındaki 8. Özkütlesi sudan büyük olduğu bilinen özdeş K, L ve M ci-
özkütle ilişkisi için dL > dSu > dK > dM bilgisini vermiştir. simleri dinamometreler ile su içerisinde şekilde gibi denge-
Daha sonra K, L ve M cisimleri su içerisinde şekildeki gibi dedir.
sabit tutulurken, öğrencilerden cisimlerin serbest bırakıl-
ması durumunda hangi yönde harekete geçeceklerine dair
tahminde bulunmalarını istemiştir. TK TL TM
K L M L
M
Su K
Su
Buna göre cisimlerin hareket yönü için seçeneklerde ve-
rilmiş olan öğrenci tahminlerinden hangisi doğrudur? Dinamometrelerin gösterdiği değerler TK, TL ve TM oldu-
ğuna göre bu değerler arasındaki büyüklük ilişkisi hangi
K L M seçenekte doğru verilmiştir?
A) ↑ ↑ ↑ A) TK > TL > TM
B) ↓ ↓ ↓ B) TK > TM > TL
C) ↑ ↑ ↓ C) TL > TM > TK
D) ↑ ↓ ↑ D) TK = TL = TM
E) ↓ ↓ ↑ E) TM > TL > TK
90
2
FİZİK
TEST
1. Silindir şeklindeki katı bir cisim su içerisine bırakıldığında 3. Kesik koni biçiminde G¶ ağırlıklı ve dc özkütleli cisim, ds öz-
h derinliğindeki kısmı su içerisinde kalacak şekilde yüz- kütleli sıvıya bırakıldığında şekildeki gibi dengede kalıyor.
mektedir. Bu durumda cisme etki eden kaldırma kuvvetinin
büyüklüğü F kadardır. Suyun sıcaklığı değiştirilmeden içe- Cismin üst yüzeyine sıvı tarafından uygulanan sıvı basınç
risine bir miktar tuz atılarak karıştırılıyor. kuvveti F¶1, alt yüzeyine uygulanan sıvı basınç kuvveti F¶2
ve cisme etki eden kaldırma kuvveti ise F¶K’dir.
1
h
Su 2
Tuzun çözünmesi tamamlandıktan sonra h ve F değerleri Buna göre,

nasıl değişir?
I. G¶ + F¶1 = F¶2
h F II. dc = ds
A) Azalır Değişmez III. F¶K = F¶1 + F¶2
B) Azalır Artar yargılarından hangileri doğrudur?
C) Artar Değişmez A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) Değişmez Artar D) I ve II E) I ve III
E) Azalır Azalır
4. Bir öğrenci kovaya bir miktar su koyup ağırlığını ölçtü-

ğünde Şekil I‘de dinamometre 40 N değerini gösteri-
yor. Öğrenci elini, kaba değdirmeden ve su taşırmadan
Şekil II’deki gibi suya sokuyor.
Dinamometre
2. Eşit hacim bölmeli X ve Y cisimleri özkütlesi 6d olan sıvıya

yavaşça bırakıldığında şekildeki gibi dengede kalıyorlar.
X’in özkütlesi dX, Y’nin özkütlesi dY’dir.
X Şekil I Şekil II
Y
Buna göre Şekil II’de,
I. Dinanometre 40 N değerini gösterir.
II. Kapta oluşan ağırlaşma miktarı ele etki eden kaldırma

6d kuvvetinin büyüklüğü kadardır.
III. Ele kaldırma kuvveti etki etmez.

dX
dY yargılarından hangileri doğrudur?
1 2 1 A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

A) B) C) D) 2 E) 3
3 3 2
91
5. Türdeş ve küre şeklindeki X, Y ve Z cisimlerinin merkezleri 7. Sıvıların özkütlelerini ölçmeye yarayan alete aerometre
sırasıyla O1, O2 ve O3, kütleleri sırasıyla mX, mY ve mZ’dir. denir. Bir aerometre Şekil I’de gösterildiği gibi yükseklik-
X, Y ve Z cisimlerinin sıvı içindeki denge durumları şekilde- leri eşit yarıçapları farklı aynı özkütleli iki farklı silindirden
ki gibidir. oluşur. Ölçekli silindirin sıvı yüzeyindeki gösterdiği değer
X sıvının özkütlesi olarak belirlenir. Yükseklikleri eşit yarıçap
Y
değerleri r1 = 1 cm ve r2 = 2 cm olan bir aerometre d1 ve d2
özkütleli iki farklı sıvıda Şekil II ve Şekil III’teki gibi denge-
O1 O2 Z
de kalmıştır.
O3
r1
Sıvı
h
Cisimlerin sıvıya batan hacimleri eşit olduğuna göre mX, h r2 d1 d2
mY ve mZ arasındaki büyüklük ilişkisi hangi seçenekte
doğru verilmiştir?
A) mX = mY = mZ d1
Buna göre sıvıların özkütleleri oranı kaçtır ?
d2
B) mX > mY > mZ
3 4 5 6
C) mX > mY = mZ A) 3 B) C) D) E)
2 3 4 5
D) mX = mY > mZ
E) mZ > mY > mX
6. Eşit hacim bölmeli mx kütleli X cismi ve my kütleli Y cismi

3d özkütleli sıvı içerisinde Şekil I’deki gibi dengededir.
X
Y 8. Kaldırma kuvveti ile ilgili olarak,
I. Tamamen sıvıya batmış bir cisme etki eden kaldırma

X kuvveti sıvının derinliğine bağlıdır.
3d d II. Bir cisim, sıvıya bırakıldığında dibe batıyorsa cisme etki
Şekil I Şekil II eden kaldırma kuvveti cismin ağırlığından küçüktür.
III. Bir sıvıda yüzen cisim kendi ağırlığı kadar ağırlıkta sıvı-
Aynı X cismi d özkütleli sıvı içerisinde Şekil II’deki gibi nın yerini değiştirir.
dengede kaldığına göre X ve Y cisimlerinin kütleleri oranı
yargılardan hangileri doğrudur?
my
kaçtır?
mx A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
A) 11 B) 9 C) 7 D) 5 E) 3 D) I ve III E) II ve III
92
2
FİZİK
TEST
1. Eşit hacim bölmeli homojen cismin birbirine karışmayan 3. Bir depodaki sıvı seviyesini kontrol etmek isteyen biri şe-
d1, d2 ve d3 özkütleli sıvılardaki denge durumları Şekil I ve kildeki gibi bir şamandıra düzeneği kuruyor. Şamandıra
Şekil II’deki gibidir. kolu O noktasında etrafında herhangi bir kuvvete maruz
kalmadan serbestçe dönerek depo dışındaki göstergenin
hareketini sağlıyor. Depo yarıya kadar dS özkütleli sıvıyla
dolu ve şamandıra küresi hacminin yarısı batacak şekilde
dengededir.
d1 d1
d2 d3
Şekil I Şekil II
Buna göre sıvıların özkütle değerleri için,

Buna göre,
7
I. d1 = 4d ise; d3 = 3d ve d2 = d
2 I. Şamandıra küresinin özkütlesi sıvının özkütlesinin yarı-
II. d2 = 4d ise; d3 = 4d ve d1 = 4d sıdır .
III. d3 = 5d ise; d1 = 3d ve d2 = 4d II. Şamandıra küresi aynı hacimde daha büyük özkütleli bir
1
yargılarından hangileri doğru olabilir? maddeden yapılırsa gösterge 0 ile arasında bir de-
2
ğer gösterir.
D) I ve II E) II ve III III. Sıvının özkütlesinden daha küçük bir sıvı depoya ekle-
nirse gösterge yanlış değer gösterir.
yargılarından hangileri doğru olur? (Sürtünmeler önem-

sizdir.)
2. Bir tartı üzerindeki sistemde silindir şeklinde içi boş bir kap
içerisinde sudan daha yoğun olduğu bilinen bir cisim ile su
içerisinde şekildeki gibi dengededir. Tartıda okunan değer
G büyüklüğündeyken bir cetvel yardımı ile su yüksekliği h
kadar ölçülüyor.
h
4. Kütlesi bilinen ve içinde boşluk olmayan bir cismin özküt-
Su
le değerini hesaplamak isteyen bir öğrenci cismi yavaşca
taşma seviyesine kadar dolu olan taşırma kabına bıraka-
rak taşan sıvının hacmini ölçüyor ve bir özkütle değeri he-
Kabın içindeki cisim alınarak suyun içine bırakılırsa h ve saplıyor.
G nasıl değişir?
Buna göre öğrencinin hesapladığı özkütle değeri için,
h G I. Cismin özkütle değerinden küçüktür.

A) Azalır Değişmez II. Cismin özkütle değerine eşittir.
B) Azalır Artar III. Cismin özkütle değerinden büyüktür.
C) Artar Değişmez yargılarından hangileri doğru olabilir?
D) Artar Artar A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
E) Azalır Azalır D) II ve III E) I, II ve III
93
5. Eşit hacimli K ve L cisimleri kütlesi ihmal edilen bir iple 7. Denizaltılarda Şekil I’deki gibi dalıp çıkmayı sağlayan safra
birbirine bağlanıp 2d özkütleli bir sıvı içine konulduklarında tankları vardır. Denizaltı dibe dalacağı zaman bu tanklara
Şekil I’deki gibi dengede kalıyorlar. Cisimler arasındaki ip su doldurulur, yüzeye doğru çıkarken tanklar boşaltılır. Bir
kesildiğinde K cismi hacminin yarısı dışarıda kalacak şe- denizaltı yüzüyorken dalışa geçerek Şekil II’deki yörünge-
kilde yüzerken L cismi batarak Şekil II’deki gibi dengeye yi izliyor.
geliyorlar.
Safra tankı
K
K Şekil I

Sıvı L Sıvı L
Şekil I Şekil II
Buna göre,
I. K nin özkütlesi d’dir .

Buna göre denizaltı için,
II. L nin özkütlesi 3d’dir.
I. B noktasından C noktasına hareket ederken safra tank-
III. İp kesildiğinde kap ağırlaşmıştır.
larından bir miktar su boşaltılır.
II. Yüzeyden dalışa geçerken etki eden kaldırma kuvveti
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II artar.
D) I ve III E) II ve III III. B noktasından C noktasına doğru hareket ederken kal-

dırma kuvveti artar.
yargılarından hangileri doğrudur? (Deniz suyu sıcaklığı

ve özkütlesi her yerde aynı kabul edilecektir.)
8. X cismi su içinde Şekil I’deki gibi dengede olup kap içinde-

ki su yüksekliği h kadardır. Suya bir miktar tuz atılıp karış-
tırılınca cisim Şekil II’deki gibi dengeye geliyor.
6. Isıca yalıtılmış bir ortamda erime sıcaklığındaki K, L ve M
cisimleri donma sıcaklığındaki kendi sıvılarında verilen ko-
numlarda dengededir.
L katısı h
M Sıvısı
K katısı
Su Tuzlu su
K Sıvısı L Sıvısı M katısı
Şekil I Şekil II
Buna göre sadece cisimleri eritecek kadar ısı verildiğinde,
Buna göre,
I. K sıvısının yüksekliği değişmez.
I. X cismine etki eden kaldırma kuvveti değişmemiştir.
II. L sıvısının yüksekliği artar.
II. h artmıştır.
III. M sıvısının yüksekliği artar.
III. Kap hafiflemiştir.
yargılarından hangileri doğru olur? (Kapların genleşmesi
ihmal edilecektir.) yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

D) II ve III E) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
94
3
FİZİK
TEST
1. Taşma düzeyine kadar su dolu olan bir kapta X cismi Şekil 3. Yer çekimi ivmesinin sabit olduğu bir ortamda iskelenin ke-
I’deki gibi dengededir. X cismi Şekil II’deki gibi ağırlığı narında duran bir öğrenci elindeki tableti suya düşürüyor.
önemsiz bir iple kap tabanına bağlanıyor.
X
X
Su Su Su
Şekil I Şekil II
Buna göre,
I. Kaptaki hafifleme ip gerilmesi kadardır.
II. Taşan sıvının hacmi cismin hacmine eşittir. Tablet basınca dayanıklı ve su geçirmeyen malzemeler-
III. Kabın ağırlığı değişmemiştir. den üretildiğine göre tabletin tamamı suya girdikten son-
ra, batıncaya kadar geçen sürede,
I. Tablete etki eden kaldırma kuvveti artmıştır.
II. Tablete etki eden net kuvvet değişmez.
III. Tabletin ağırlığı artar.
yargılarından hangileri doğrudur? (Deniz suyu sıcaklığı

ve saflığının derinlikle değişmediği kabul edilecektir.)

4. Saflık bakımından homojen ve düşey kesiti şekildeki gibi olan

bir denizin A, B ve C bölgelerindeki ortalama deniz suyu sı-
2. Esnek bir çocuk balonu sıcaklığı 4 °C olan su içinde Şekil I’deki caklıkları sırası ile 18 °C, 16 °C ve 14 °C olarak ölçülmektedir.
gibi dengededir. Kaba bir miktar ısı verilip suyun sıcaklığı B bölgesine bırakılan bir X cismi şekildeki gibi dengede kal-
40 °C’ye çıkarıldığında ise balon biraz şişerek Şekil II’deki maktadır.
gibi dengeye geliyor.
A 18°C
B X 16°C
h
4oC 40oC C 14°C
Şekil I Şekil II
Buna göre C bölgesine bırakılan X cismi için,
Buna göre;
I. A ve C bölgelerinde ivmeli hareket yapar.
I. Balonun suya batan hacmi,
II. B bölgesinde sabit hızlı hareket yapar.
II. Balona etki eden kaldırma kuvveti,
III. Üzerine etki eden net kuvvet hareketi boyunca değişmez.
III. Suyun yüksekliği (h)
yargılarından hangileri doğrudur? (Sıvı içi sürtünmeler ve
niceliklerinden hangileri artmıştır? cisim ile sıvı arasındaki ısı alış verişi ihmal edilecektir.)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) I ve III E) II ve III D) II ve III E) I, II ve III
95
5. Gölde sabit duran bir teknenin üzerine konmuş bir kuş şe- 7. Bir çocuk plaj topunu iyice şişirerek her yerinde 10°C sı-
kilde verilmiştir. caklığa sahip suyun içindeki A konumuna kadar bastırıyor.
Topu serbest bırakınca, top şekildeki gibi sıvı yüzeyine t
sürede dönmeden geliyor.
Su A
Yer
Buna göre kuş uçup denge tekrar sağlanınca teknenin; Buna göre;
I. Suya batan hacmi, I. Topun hacmi değişmeyecek şekilde içine hava üfleme,
II. Üzerine etki eden net kuvvet, II. Kaba bir miktar daha su ekleme,
III. Üzerine etki eden kaldırma kuvveti III. Suyun sıcaklığını artırma
niceliklerinden hangileri azalır? işlemlerinden hangileri tek başına yapılırsa t süresi artar?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ya da II
D) II ve III E) I, II ve III D) I ya da III E) I ya da II ya da III
8. Suda erimeyen katı A cismi, ağırlığı önemsiz ip yardımıyla

buza bağlanıp 10°C sıcaklığa sahip suya yavaşça bırakıl-
dığı zaman şekildeki gibi dengeye geliyor.
6. Aynı sıvı içinde batan kısımlarının hacimleri eşit olan A ve
B katı cisimlerinin denge konumları şekilde verilmiştir.
buz
A
h
A
Sıvı B Su
Yer
Buz tamamen eridiği zaman suyun sıcaklığı 4 °C olduğu-
na göre,
Buna göre A ve B cisimleri için;
I. A askıda kalabilir.
I. Ağırlıkları,
II. h yüksekliği azalır.
II. Cisimlere etki eden kaldırma kuvvetleri,
III. A’ya etki eden kaldırma kuvveti değişmez.
III. Yere göre yer çekimi potansiyel enerjilerinin büyüklükleri
yargılarından hangileri doğrudur? (A cisminin genleşme-
niceliklerinden hangileri eşit olabilir? si ihmal edilecek kadar küçüktür.)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

96
3
FİZİK
TEST
1. Esnek olmayan A cismi tavana ve esnek olmayan B cismi 3. Y sıvısında erimeyen X katı cismi şekildeki gibi dengede
ile esnek çocuk balonu C kabın tabanına ipler yardımı ile kalıyor.
şekildeki gibi bağlanıyor. Cisimler 2d özkütleli sıvıda den-
geye geldiği zaman iplerdeki gerilme kuvvetleri T¶1, T¶2 ve T¶3 Musluk
oluyor.
1
X
A
B
C
Y
2d 2 3 Yer

Musluk açılıp, kaba Y ile homojen olarak karışabilen ve

Buna göre, özkütlesi Y’nin özkütlesinden küçük başka sıvıdan bir
miktar eklenirse;
I. Kaba, kaptaki 2d özkütleli sıvı ile homojen olarak karışa-
bilen d özkütleli sıvı eklenirse T¶1’in büyüklüğü artar. I. X’in batan hacmi,
II. Kaba, kaptaki 2d özkütleli sıvı ile homojen olarak karışa- II. Kabın tabanındaki sıvı basıncı,
bilen 3d özkütleli sıvı eklenirse T¶2’nin büyüklüğü artar.
III. X’e etki eden kaldırma kuvveti
III. Kaba bir miktar daha aynı sıvıdan eklenirse T¶3’ün büyük-
niceliklerinden hangileri artar? (Kaptan sıvı taşmamaktadır.)
lüğü artar.
yargılarından hangileri tek başına doğrudur?
2. Bir yolcu gemisi, deniz yüzeyine yakın bölgelerde ölçülen or-

talama su sıcaklığının 18 °C olduğu Sinop’tan, 24 °C olan
Mersin’e doğru hareket etmektedir. 4. V hacimli X cismi taşma seviyesine kadar özkütleleri farklı
K ve L sıvıları ile dolu kaplara ayrı ayrı yavaşça bırakıldı-
Akdeniz’deki tuzluluk oranının Karadeniz’den daha bü- ğında her iki kaptan da V hacminde sıvı taşıyor.
yük olduğu bilindiğine göre yolcu gemisi iki farklı kıyıda
denge durumundayken, Buna göre,
I. Üzerine etki eden kaldırma kuvveti azalmıştır. I. K ve L sıvılarının X cismine uyguladığı kaldırma kuvvet-
lerinin büyüklükleri eşittir.
II. Suya batan hacmi azalmıştır.
II. X cisminin özkütlesi K sıvısının özkütlesinden küçüktür.
III. Üzerine etki eden net kuvvet azalmıştır.
III. X cismi K sıvısında askıda kalıyorsa, L sıvında dibe batar.
yargılarından hangileri doğru olabilir? (Yolculuk süresin-
ce geminin toplam kütlesinin değişmediği kabul edilecektir.) yargılarından hangileri doğru olabilir?

97
5. Bir öğrenci ailece çıkacakları uzun süreli tatil nedeni ile 7. Yapışık olmayan K cismi ile, birbirine yapışık L ve M cisim-
çiçeğinin kurumasından endişe edip, çiçeği için bir sulama leri sıvı içerisinde şekildeki gibi birlikte askıda kalmaktadır-
düzeneği oluşturuyor. Kova içerisine su doldurup, çiçeğini lar. Cisimlerin hacimleri eşit ve V kadardır. Sıvı içerisinde
plastik bir levha üzerinde suya bırakıyor. Daha sonra bir K, L ve M cisimlerinin özkütleleri sırasıyla 3d, d ve 2d’dir.
ipliği suya daldırıp, ipliğin diğer ucunu çiçeğin toprağına Yeterince zaman geçtiğinde L cismi sıvı içerisinde erimek-
gömüyor. Kılcallık etkisiyle su tanecikleri iplik üzerinde ha- te ve sıvıya karışmaktadır.
reket edip toprağı ıslatıyor ve çiçek susuz kalmıyor.
3d K V
d L V
2d M V
h
Buna göre,
Y I. K batar, M batar.
Yer II. K batar M askıda kalır.
III. K askıda kalır, M batar.

Buna göre düzenekteki toprak ıslanmaya devam ederken,
I. Kabın tabanındaki sıvı basıncı azalır.
II. Plastik levhaya etki eden kaldırma kuvveti artmıştır.
D) II ve III E) I ve II
III. Plastik levhanın su içerisinde kalan kısmının yüksekliği
h artmıştır.
yargılarından hangileri doğrudur? (Sıvı buharlaşmaları

ihmal edilecek kadar küçüktür.)

8. Yarısı sıvı içerisine batmış X küresi şekildeki gibi denge-

6. İçi tamamen dolu ve türdeş A, B ve C katı cisimlerinin sıvı
dedir. Vakum motoru çalıştırılıp ortam içerisindeki havanın
içerisindeki denge konumları şekilde verilmiştir.
bir kısmı boşaltılıyor.
Hava
A Vakum
X
motoru
B
C
Yer Sıvı

Buna göre,
Buna göre aşağıda verilen ifadelerden hangisi doğru
I. A’nın özkütlesi, sıvının özkütlesine eşittir. olur? (Sıvının buharlaşması ihmal edilecektir. )
II. B’nin özkütlesi, sıvının özkütlesinden büyüktür. A) X cismi dibe batar.

III. C’nin özkütlesi, sıvının özkütlesine eşit olabilir. B) X cisminin askıda kalır.
yargılarından hangileri doğrudur? C) X cisminin sıvıya batan hacmi azalır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) X cisminin sıvıya batan hacmi değişmez.

D) II ve III E) I, II ve III E) Sıvının uyguladığı kaldırma kuvveti azalır.
98
4
FİZİK
TEST
Kaldırma Kuvveti
1. Eşit hacimli K ve L katı cisimleri eritildikleri zaman K’nın 3. Özkütleleri sırası ile d ve 4d olan A ve B katı cisimlerinin
hacmi artarken, L’nin hacmi azalmaktadır. K ve L taşma ağırlıkları eşit ve G’dir. B cismi şekilde verilen 8x yüksek-
seviyesindeki, kendi sıvıları içine yavaşça bırakılıp denge- liğindeki 2d özkütleli sıvıya yavaşça bırakıldığı zaman sıvı
ye geldiği zaman taşırdıkları sıvı hacimleri sırası ile V1 ve 2x kadar yükseliyor. Daha sonra A cismi de aynı sıvıya
V2 olmaktadır. yavaşça bırakılırsa kaptan bir miktar sıvı taşıyor.
K L d 4d
A B
x
x
x
K sıvısı L sıvısı
8x
Şekil I Şekil II
2d Sıvı
Buna göre,
Buna göre,
I. V1 > V2 dir. G
I. A sıvı içerisine bırakılınca kap kadar ağırlaşır.
II. L kendi hacmi kadar sıvı taşırır. 2
II. B sıvı içerisine bırakılınca kap G kadar ağırlaşır.
III. K’ye etki eden kaldırma kuvveti, ağırlığından küçüktür.
13
III. A ve B sıvı içerisinde iken kabın toplam kütlesi G
yargılarından hangileri doğrudur? 4
olur.
yargılarından hangileri doğrudur? (Kabın kütlesi önem-
sizdir.)
2. Suda erimeyen, içi dolu, katı X ve Y cisimleri Şekil I’deki 4. Taşma seviyesine kadar Y sıvısı ile dolu olan kap ve bu
taşma seviyesine kadar sıvı ile dolu olan taşırma kabına sıvı içinde erimeyen X katı cismi şekilde verilmiştir. X ve
yavaşça bırakıldığı zaman cisimler Şekil II’deki gibi denge- Y’nin özkütleleri sırası ile 3d ve d olup, X ve Y’nin ağırlığı,
ye geliyor ve kaptan taşan sıvının ağırlığı GT oluyor. kabın boş ağırlığına eşit ve G¶ kadardır.
Sıvı X Sıvı GT
Y sıvısı
Şekil I Şekil II
X cismi, Y sıvısının içerisine yavaşça bırakılınca bir mik-

Buna göre, tar sıvı taştığına göre,
I. X’in ağırlığı GT’den büyüktür. I. Taşan sıvı ağırlığı G ’tür.
3
II. Y cismi sıvıya bırakıldığında kapta ağırlaşmaya neden
olmaz. II. X’e etki eden kaldırma kuvveti G ’tür.
3
III. Kabın X’e uyguladığı tepki kuvveti, X’in ağırlığı ile taşır-
dığı sıvının ağırlığının farkına eşittir. III. Kabın son durumda toplam ağırlığı 8G ’tür.
3
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III

99
FİZİK Kaldırma Kuvveti 4. TEST
5. İçinde boşluk bulunmayan, farklı cins maddelerden üre- 7. Eşit kollu bir terazinin sağ ve sol kefesine konulan su dolu
tilmiş, eşit kütleli X ve Y katı cisimleri taşma seviyesine özdeş taşırma kapları Şekil I’deki gibi dengededir. Sol ke-
kadar dolu olan şekildeki sıvıya ayrı ayrı yavaşça bırakıl- fedeki taşırma kabına X cismi, sağ kefedeki taşırma kabı-
dıklarında taşırma kabına eşit hacimde sıvı taşırıyorlar. na Y cismi konulduğunda terazinin yine Şekil II’deki gibi
dengede kaldığı görülüyor.
X Y
Sol kefe Sağ kefe
Şekil I
Sıvı
X Y
X ve Y cisimlerinin özkütleleri dX ve dY, sıvının özkütlesi
Sol kefe Sağ kefe
dS olduğuna göre dX, dY ve dS arasındaki ilişki için,
I. dY = dS > dX Şekil II
II. dS > dX > dY X ve Y’nin hacimleri eşit olduğuna göre,
III. dX > dY > dS I. Sol kefedeki taşırma kabında ağırlaşma olmamıştır.
yargılarından hangileri doğru olabilir? II. Y cisminin ağırlığı, X cisminin ağırlığının iki katıdır.
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II III. Şekil II’de sağ kefedeki taşırma kabına bir adet X cismi
D) II ve III E) I, II ve III ilave edilirse terazinin dengesi bozulur.
6. Suda erimeyen, özkütleleri sırası ile 2d ve 3d olan A ve B 8. Su köprüsü iki sıvı kütlesi arasındaki bağlantıyı sağlayarak
katı cisimlerinin ağırlıkları eşit ve G¶’dir. A cismi esnemeyen, gemi trafiğinin kesilmemesini sağlar. Köprü kısmı taşma
ağırlığı önemsiz bir ip yardımı ile tavana bağlanıp yavaşça seviyesine kadar su olacak şekilde tasarlanır. Böylece ge-
sıvıya bırakılınca ipte T¶ gerilme kuvveti oluşmaktadır. B cis- miler iki su kütlesi arasında seyahatlerine devam edebilir-
mi ise yavaşça d özkütleli sıvıya bırakılınca dibe batıp, kap ler. Gemiler su yüzeyinde kalıp geometrik olarak köprüye
ile B cismi arasında N¶ tepki kuvveti oluşmaktadır. sığıyorsa köprüden geçebilirler. Aşağıda su köprüsünün
bir görseli verilmiştir.
B Buna göre,
d
I. Gemi köprüden geçtiği sırada köprünün su ile birlikte
Buna göre G¶, T¶ ve N¶’nin büyüklükleri arasındaki, toplam kütlesi değişmez.
II. Gemi geçerken köprüden taşan su kütlesi geminin kütle-

I. G = 2T
sine eşittir.
II. 2N = 3G
III. Köprüden aynı anda iki gemi geçerse köprü hasar görebilir.
III. 4T = 3N
yargılarından hangileri doğru olur? (Hareket kaynaklı su
eşitliklerinden hangileri doğrudur? taşmaları ihmal edilecektir.)
D) I ve III E) II ve III D) II ve III E) I, II ve III
100
FİZİK
ÇÖZÜMLÜ
Dalgalar SORULAR
1. Titreşim doğrultusu yayılma yönüne dik olan dalgalara 3. Bir öğrenci yüksek hızda hareket eden nesneleri kaydede-
............... dalga denir. Örnek olarak ............... dalgaların bilen kamerasıyla bir güvercinin kanat çırpmasını 1 dakika
hepsi verilebilir. Titreşim doğrultusu yayılma yönüne pa- boyunca kaydetmiştir.
ralel olan dalgalara da ............... dalgalar denir. Örnek
olarak tek bir sınıfta yer alan ............... dalgaları verilebilir. Öğrencinin güvercinin kanat çırpma frekansını hesap-
layabilmesi için aşağıdaki bilgilerden hangisine ihtiyacı
Buna göre, verilen paragrafta boş bırakılan yerlere aşağı- vardır?
da verilen kavramlardan uygun olanlar yerleştirildiğinde
hangi kavram verilen boşluklara yerleştirilmez? A) Kanat genişliği
B) Kanat çırpma sayısı

A) Boyuna
C) Frekans ile periyot arasındaki ilişki
B) Enine
D) Güvercinin kütlesi
C) Elektromanyetik
E) Güvercinin hacmi
D) Ses
E) Su
Çözüm:
Frekans; birim zamandaki titreşim sayısı demektir.

Çözüm:
Titreşim doğrultusu yayılma doğrultusuna dik olan dalgala- Eğer öğrenci güvercinin kanat çırpma sayısını bilirse fre-
ra enine dalga denir. Örnek olarak elektromanyetik dalga- kansını hesaplayabilir.
ların hepsi verilebilir. Titreşim doğrultusu yayılma yönüne
Cevap: B
paralel olan dalgalara da boyuna dalgalar denir. Örnek ola-
rak tek bir sınıfta yer alan ses dalgaları verilebilir.
Boşta kalan seçenek E seçeneğidir.
Cevap: E
2. Mekanik bir dalga hareketi oluşturmak için;
I. Titreşim hareketi yapan bir kaynak, 4. Dalgaya dönüşen düzgün bir titreşim hareketinde bir tam
II. Dalga’nın gözlemlenebilir olması, titreşim için geçen süreye ..............., birim zamandaki titre-
şim sayısına ..............., bir tam titreşim süresinde dalganın
III. Maddesel bir ortam aldığı yola ..............., titreşen bir noktanın denge konumu-
verilenlerden hangileri gerekli ve yeterlidir? na en büyük uzaklığına ............... denir.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Metindeki boşluklara aşağıda verilen niceliklerden uy-

gun olanlar yazıldığında boşta kalan nicelik hangisi olur?
A) Dalga boyu B) Frekans C) Periyot
D) Genişlik E) Genlik
Çözüm:
Dalga üretmek için titreşim hareketi yapan bir kaynağa ih-

tiyaç vardır. I Doğru Çözüm:
Mekanik dalgaların ilerleyebilmesi için maddesel bir orta- Dalgaya dönüşen düzgün bir titreşim hareketinde bir tam
ma ihtiyaç vardır. III Doğru titreşim için geçen süreye periyot, birim zamandaki titreşim
sayısına frekans, bir tam titreşim süresinde dalganın aldı-
Oluşturulan dalganın gözle görülebilir olması şart değildir. ğı yola dalga boyu, titreşicinin denge konumuna en büyük
Ses dalgası mekanik bir dalga olmasına rağmen çıplak uzaklığına genlik denir.
gözle ideal durumda gözlemlenemez. II Yanlış
Boşta kalan seçenek D seçeneğidir.
Cevap: C
Cevap: D
101
FİZİK Dalgalar ÇÖZÜMLÜ SORULAR
5. Dalga ve dalga hareketi ile ilgili, 7. Aynı ortamda oluşturulmuş mekanik bir dalganın yalnız
genliği yarıya düşürülürse,
I. Frekansı kaynağa bağlıdır.
I. Frekansı ve periyodu değişmez.
II. Enerji taşınır.
II. Taşıdığı enerji azalır.
III. Hızı ortama bağlıdır.
III. İlerleme hızı azalır.
bilgilerinden hangileri doğrudur?
yargılarından hangileri doğru olur?
Çözüm:
Frekans; birim saniyede üretilen dalga sayısıdır ve dura-

ğan dalga kaynaklarında yalnızca kaynağa bağlıdır. Bu Çözüm:
yüzden I. öncül doğrudur.
Bir dalganın frekans ve periyodu dalga kaynağına bağlıdır.
Dalganın ilerlemesi ortamdaki maddelerin titreşimi ile ger- Yalnız genlik değiştiği için frekans ve periyot sabit kalır. Bu
çekleşir ve dalga sönümlendiğinde titreşen maddeler ge- yüzden I. öncül doğrudur.
nellikle denge konumlarına tekrar dönerler ve dalgalarda
madde taşınmaz. Yalnızca enerji taşınır. Bu yüzden II. ve Genlik dalganın taşıdığı enerjinin bir ölçüsüdür. Genlik
III. öncüller doğrudur. azalırsa dalganın taşıdığı enerji de azalır. Bu yüzden II.
öncül doğrudur.
Cevap: E
Dalganın ilerleme hızı yalnız ortama bağlıdır ve ortam
özellikleri sabit kaldığı için dalganın ilerleme hızı da sabit
kalır. Bu yüzden III. öncül yanlıştır.
6. Aşağıdaki şekillerde enine ve boyuna dalgalar üzerinde
bazı kavramlar numaralandırılmıştır. Cevap: B
1
3
4
8. Dalgalar titreşim doğrultularına göre enine dalgalar ve bo-

5 yuna dalgalar olmak üzere ikiye ayrılır.
6
• Ses dalgası • Su dalgası
• Yay dalgası • Elektromanyetik dalga
• Deprem dalgası • Mikrodalga
Sıkışma bölgesi Gevşeme bölgesi Verilen dalgalardan hangileri hem enine hem boyuna dal-
Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? ga olabilir?
A) 1 numara denge konumudur A) Ses Dalgası
B) 2 ve 4 numaralar dalga boyudur B) Yay dalgası ve Mikrodalga
C) 5 numara dalga çukurudur C) Mikrodalga
D) 4 ve 6 numaralar dalga boyudur D) Su ve Ses dalgası
E) 3 ve 6 numaralar genliktir E) Su, Yay ve Deprem dalgası
Çözüm:
• 1 numara yayın denge konumunu,
Çözüm:
• 2 ve 4 numaralar enine dalgada, 6 numara ise boyuna
dalgada dalga boyunu, Ses dalgaları boyuna dalgalardır.
• 3 numara dalganın genliğini,
Elektromanyetik dalgalar enine dalgalardır.
• 5 numara dalga çukurunu ifade eder.
Yay, su ve deprem dalgaları hem enine hem de boyuna
Buna göre, 3 ve 6 numaralar genliktir seçeneği yanlıştır.
dalgalar sınıfına girerler.
Cevap: E
Cevap: E
102
ÇÖZÜMLÜ SORULAR Dalgalar FİZİK
9. Yayılabilmek için ortama ihtiyacı olan dalgalar ............... 12. Derin ortamdan sığ ortama geçen periyodik su dalgalarının,
dalgalardır. Buna örnek olarak ..............., ...............,
............... dalgaları verilebilir. 1. Yayılma doğrultusu
2. Dalga boyu
Metinde verilen boşluklara aşağıda verilenlerden uygun
olanlar yazıldığında hangi seçenek boşta kalır? 3. Yayılma yönü
A) Radyo B) Deprem C) Mekanik 4. Frekansı
D) Yay E) Su 5. Hızı
Çözüm: yukarıda numaralandırılmış özelliklerinden hangisi geçiş

sırasında kesinlikle değişmez?
Yayılabilmek için ortama ihtiyacı olan dalgalar mekanik
dalgalardır. Buna örnek olarak yay, su, deprem dalgaları A) 1. B) 2. C) 3. D) 4. E) 5.
verilebilir.
Çözüm:
Boşta kalan seçenek A seçeneğidir. 1. Yayılma doğrultusu (Geliş biçimine bağlı olarak değişe-
debilir, değişmeyedebilir.)
Cevap: A
2. Dalga boyu (Azalır.)
3. Yayılma yönü (Geliş biçimine bağlı olarak değişedebilir,

10. Dalgalarla ilgili olarak, değişmeyedebilir.)
I. Tüm dalgalar bir titreşim sonucu oluşur. 4. Frekansı (Sadece kaynağa bağlı olup ortamla değiş-
mez.)
II. Hepsi enerji taşır.
5. Hızı (Azalır.)
III. Frekansları sadece kaynağa bağlıdır.
Cevap: D
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III 13. Derinliğin sabit olduğu dalga leğeninde çukur, küresel bir
D) II ve III E) I, II ve III engele A noktasal kaynağından gönderilen dairesel dalga-
ların üstten görünümü şekilde verilmiştir.
Çözüm:
I. Tüm dalgalar titreşimle oluşur. 1.yargı doğrudur. Engel

II. Hepsi enerji taşır. 2.yargı doğrudur.
A B
III. Frekansları sadece kaynağa bağlıdır. 3.yargı doğrudur.
Cevap: E
11. Derinliğin sabit olduğu bir dalga leğeninde küresel bir en- Bu dalgaların engelden yansımaları ile ilgili olarak,
gele gönderilen doğrusal dalgalar bu engelden yansıyor.
I. Kendileri üzerinden dönecek şekilde yansıyıp A nokta-
Buna göre dalgaların, sında odaklanırlar.
I. hız II. Doğrusal hale gelirler.
II. dalga boyu III. B noktasında odaklanacak şekilde yansırlar.
III. periyot durumlarından hangileri gerçekleşebilir?
özelliklerinden hangileri değişmez? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
D) II ve III E) I, II ve III Çözüm:
Çözüm: A noktası küresel engelin merkezi ise dalgalar yansıdık-
Bir dalganın periyodu kaynağa bağlıdır bu sebeple yan- tan sonra A’ya geri dönerler. I. durum gerçekleşebilir. A
sıma veya kırılma ile değişmez. Dalga boyu dalganın bir noktası küresel yüzeyin odak noktası ise dalgalar doğrusal
periyotluk sürede aldığı yola denir. Ortam değişmemiş yani hale gelir. II. durum da gerçekleşebilir. A noktası merkezin
hız aynı sürede aynı, bu yüzden dalga boyu da değişmez. dışı B ise odak ile merkez arasında bir yer ise III. durumda
Doğru cevabımız E seçeneğidir. gerçekleşebilir. Böylece doğru cevap E seçeneği olacaktır.
Cevap: E Cevap: E
103
14. Su dalgaları ile ilgili olarak, 16. Şekilde görülen dalga leğeni kendi içlerinde derinlikleri sa-
bit K ve L bölümlerinden oluşmaktadır. K bölümünde üretilen
I. Kaynaktan uzaklaştıkça genlikleri azalır. doğrusal dalgaların L bölümüne geçişi şekilde verilmiştir.
II. Derinden sığ ortama geçerken frekansları artar.
L bölümü K bölümü
III. Birbiri içinden geçebilirler.

Çözüm: Buna göre,

I. Kaynaktan uzaklaştıkça genlikleri azalır. (Mekanik dalga-
I. L bölümü K’ye göre daha sığdır.
ların tamamında kaynaktan uzaklaştıkça genlik azalır.)
II. L’ye geçen dalgaların frekansı artmıştır.
II. Derinden sığ ortama geçerken frekansları artar. (Değişmez.)
III. K’deki dalgaların dalga boyu L’dekinden büyüktür.
III. Birbiri içinden geçebilirler. (Bu özellik tüm dalgalar için
geçerlidir.) yargılarından hangileri doğrudur?
Cevap: D A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

Çözüm:
Şekilde gösterilen B noktasının, A noktasından geride kal-

dığı görülmektedir. Bu da bize L bölümünün K’den daha
sığ olduğunu gösterir. I. yargı doğru. Frekans kaynağa
bağlı değişmez. II. yargı yanlış. Frekans değişmiyor, K de
daha hızlı olduğuna göre dalga boyu da daha büyük olmalı.
15. Derinliğin sabit olduğu dalga leğeninde, tümsek küresel bir III. yargı doğrudur. Bu durumda cevabımız C seçeneğidir.
engele A noktasında odaklanacakmış gibi gelen dairesel
dalgaların üstten görünümü şekilde verilmiştir.
L bölümü K bölümü
B A A
B
Küresel engel
Bu dalgaların engelden yansımaları ile ilgili olarak,
I. Kendi üzerlerinden geri dönerler.
II. Doğrusal dalgalara dönüşürler. Cevap: C

III. B noktasında odaklanırlar.
durumlarından hangileri gerçekleşebilir?
Çözüm:
A noktası küresel engelin merkezi ise dalgalar yansıdıktan

sonra kendi üzerlerinden geri dönerler. I. Durum olası A
noktası küresel yüzeyin odak noktası ise dalgalar doğrusal
hale gelir. II. Durumda olası. A noktası odakla engel ara-
sında bir yer ise III. durumda olabilir . Böylece doğru cevap
E seçeneği olacaktır.
Cevap: E
104
17. Bir dalga leğeninde üretilen dalgaların üstten görünümü 18. Derinlikleri birbirinden farklı K, L, M bölümlerinden oluşan
şekilde verilmiştir. bir dalga leğeninde üretilen doğrusal su dalgaların bu or-
KK M tamları geçişlerinin üstten görünümü şekilde verilmiştir.
M
K
Dalga kaynağı
Dalga kaynağı
L
M

LL NN
Buna göre K, L, M bölümlerinin hk, hL, hM derinlikleri ara-
Buna göre, sındaki ilişki nasıldır?
I. Kaynağın titreşim frekansı zamanla azalmaktadır. A) hM > hL > hK B) hk > hL > hM C) hL > hM > hk
II. Leğende derinlik K-L kenarından M-N kenarına doğru D) hM > hk > hL E) hk = hL = hM
azalmıştır.
Çözüm:
III. Kaynağın titreşim genliği zamanla artmıştır.
L’de üretilen dalganın M’deki kısmı hızlanmış oysa K’deki
yargılarından hangileri doğru olabilir? kısmı geride kalmış . Bu durumda en hızlı oldukları ortam
M en yavaş hareket ettikleri yer K ortamıdır. Derinlik arttık-
ça hız da arttığı için doğru seçeneğimiz A’dır.
Cevap: A
19. Türdeş bir tel denge konumdan önce 4 cm aşağı, sonra 2 cm

Çözüm:
yukarı çekilerek şekildeki gibi bir dalga üretiliyor.
Leğende derinlik her yerde aynı ise görünüm frekans Y (cm)
kaynaklı olmalı. Bu durumda kaynağa en uzak dalgalar ilk
üretilenler olduğundan dalga boyunun başlangıçta küçük
2
daha sonra gitgide büyümesi kaynağın frekansının azal-
dığını gösterir. I.yargı derinlik sabit koşulu ile bu durumu 0 t (s)
4
tek başına açıklar. Kaynağın frekansı sabit ve değişmiyor-
sa bu durumda da dalga boylarının farklı olması derinlikle
-4
açıklanabilir ve kaynaktan uzaklaştıkça derinliğin azaldığı

bu yüzden dalga boyunun azalan hız yüzünden küçüldü-
ğü söylenebilir. II.yargı frekans sabit koşulu ile durumu tek Dalganın frekansı 0,25 s-1 olduğuna göre, dalganın 6. saniye-
başına açıklayabilir. Dalga boyu hız ve frekansla değişir sindeki görüntüsü aşağıdakilerden hangisi gibi olacaktır?
kaynağın titreşim genliğinin değişmesi dalga boyunu etki-
lemeyecektir. A) 2 2
B) 2 2
3 3
Cevap: D 4 4 4 4
3 3
C) D)
2 2 2 2
3 3 4 4 4 4
4 4 4 4
3 3 2 2 2 2
E)
2 2
3 4 4
4 4
3 2
Çözüm:
Genlikleri farklı iki atma olarak üretilen dalga aynı ortamda

ilerlediği için hızları eşit olacaktır ve genlik büyüklükleri de-
ğişmeden ilerleyeceklerdir.
Cevap: A
105
20. Bir dalga leğeninde noktasal bir kaynak tarafından üretilen 21. Bir öğrenci yapacağı sunum için bir video çekmiştir.
dalgaların üstten görünümü Şekil I’de gösterilmiştir. Videoyu izlediğinde sesin kendi sesine benzemediğini fark
etmiştir. Kayıt cihazında bir problem olduğunu düşünen
Kaynak öğrenci videoyu arkadaşlarıyla paylaşmış ve arkadaşları
ona seste bir problem olmadığını belirtmişlerdir.
Öğrencinin kendi sesini farklı algılamasının nedeni,
I. Video izlediği cihazdan çıkan ses dalgalarının havada

yayılma hızı kendi sesinin havada yayılma hızından
fazla olmasıdır.
II. Öğrencinin konuşurken, sesinin hava ve vücut içindeki

bileşkesini algılıyor olmasıdır.
Şekil I Şekil II
III. Öğrencinin ve cihazın tınılarının farklı olmasıdır.
Buna göre; ifadelerinden hangileridir?
I. Silindirik bir dalga leğeninin tabanına aynı taban alanına A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
sahip Şekil II’deki gibi konik bir takoz yerleştirmek,
II. Derinliği her yerinde aynı dalga leğeninde kaynağın tit-
reşim frekansını azaltmak,
III. Kaynak çalışırken leğene sabit debili bir musluktan su Çözüm:

akıtarak derinliği arttırmak I. Ses dalgalarının yayılma hızı ortama bağlıdır. Aynı or-
uygulamalarından hangileri bu görünümü açıklamada tamda hızlar eşit büyüklüktedir. Bu yüzden I. yargı yan-
tek başına yeterli olur? lıştır.
II. Videodan ses işittiğimizde, ses sadece havada ilerleyip

kulağımıza gelir. Fakat kendi sesimizi işitirken durum
daha farklıdır. Önce ses telleri titreşir dolayısıyla vü-
cudumuz içinde de ses dalgaları oluşur. Daha sonra
ağzımızdan çıkan ses dalgaları da kulağımıza ulaşır.
Çözüm:
Mesafe çok kısa olduğu için hemen hemen aynı anda
Kabın merkezinden kenarlara doğru düzgün artan derinlik algılanır. İşittiğimiz ses, havadaki sesimizle vücudu-
dalgaların çembersel görünümlerini koruyarak dalga boy- muzdaki sesin bileşkesidir. Bu yüzden II. yargı doğru-
larının merkezden dışa doğru büyümesini açıklar I. durum dur.
sabit frekans da mümkün.
III. Aynı frekansta ses çıkaran kaynakları birbirinden ayıran
Derinlik sabit iken frekansın azalması dıştan içe doğru bü- ve ses kaynağının cinsini belirlemeye yarayan sesin
yüyen dalga boyu görünümü yaratır. II. Durum olmaz. özelliğine tını denir. Sesin bu özelliği sayesinde bir in-
san aynı notayı çalan iki müzik enstrümanını görmeden
Derinliğin düzenli olarak artması önce üretilen dalgaların
hangi sesin hangi enstrümandan geldiğini ayırt edebilir.
hızlarını arttırırken sonradan üretilenler o artan hızla hare-
ket edip arayı gitgide kapatmalarına yani merkezden dışa Fakat bu olaydaki sebep tını değildir. Bu yüzden III. yar-
doğru daralan bir görünüme neden olurlar. III. durumda ol- gı yanlıştır.
maz. Bu durumda cevap A seçeneği olmalıdır. Cevap: B
Cevap: A
106
22. Türdeş yayda oluşturulan bir atmanın t = 0 anındaki görü- 23.

nümü şekildeki gibidir. Yay üzerinde oluşturulan atmanın y (cm)
sürati 1cm/s ve K noktasının titreşim yönü aşağı (↓) doğ-
rudur. 4
2

0 x (cm)
K 2 4 6 8
-2
Hareketli uç Sabit uç
-4
1 cm
1 cm Şekildeki periyodik dalganın 5 s’de yatayda 10 cm ilerle-

diği bilindiğine göre dalga ile ilgili,
Buna göre 5. ve 10. saniyelerde K noktasının titreşim
yönü sırasıyla hangisi gibidir? I. Genligi 4 cm dir.
5. saniyede 10. saniyede II. İlerleme hızının büyüklüğü 2 cm/s’dir.
A) ↑ ↓ III. Frekansı 0,5 Hz’tir.
B) ↑ sabit ifadelerinden hangileri doğrudur?
C) ↓ ↓ A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) ↑ ↑ D) II ve III E) I, II ve III
E) ↓ ↑
Çözüm:
Çözüm: • Denge noktasına olan maksimum uzaklık dalganın

genliğidir. Grafiğe göre dalganın genliği; A = 4 cm’dir.
Atma her bir saniyede bir bölme ilerler. Hareketli uçtan Birinci ifade doğrudur.
yansımada atmanın yönü değişmezken, sabit uçta atma
• Dalganın ilerleme hızının büyüklüğü;
baş aşağı dönecektir.
X
Atmanın sürati 1 cm/s ise; atma bir saniyede 1 bölme iler- v=
t
liyor demektir. 10
v=
5
K noktasının t = 0 anında aşağı yönlü olması atmanın sola
v = 2 cm/s’dir. İkinci ifade doğrudur.
doğru ilerlediğini gösterir.
• Buna göre atma önce serbest uçtan yansıyacak ve yine Dalganın boyunun şekilden 8 cm olduğu görüldüğüne göre
yukarı yönlü olacaktır. Atma 1 saniyede bir bölme ilerle- frekansı;
diğine göre; 5. saniyede atma t = 0 konumunda olacak 1
v = λ.f 2 = 8.f f = 4 s-1
ve K noktası yukarı yönde titreşim hareketi yapacaktır. ↑
• 10. saniyede ise sabit uçtan yansıyarak baş aşağı dö-
nen atma t = 0 anı ile aynı konumda olup, K noktasının Cevap: B
titreşim yönü yukarı yönde olacaktır. ↑
K
1 cm
1 cm
Cevap: D
107
24. İki duvar arasına gerilen türdeş yayda oluşturulan dalganın 25. Biri ince, diğeri kalın ve kendi içlerinde türdeş K-O ve O-L
üzerindeki K, L, M, O ve T noktaları ve dalganın ilerleme yayları O noktasından uç uca eklendikten sonra O’ya doğ-
yönü şekil üzerinde gösterilmiştir. ru yollanan atmanın yansıyan ve iletilen atmaları şekilde
gösterilmiştir.
K
Bu atmalardan X’in genliği Y’den büyük olup her iki atma
O üzerinde bir noktanın anlık titreşim yönleri de verilmiştir.
L
T
X
M Y
K O L
Buna göre, Buna göre,

I. K ve M’nin titreşim yönü zıttır. I. Atma O-L yayında üretilmiştir.
II. L ve M aynı yönde titreşirler. II. K-O yayı O-L yayına göre daha incedir.
III. O ve T noktalarının titreşim yönü zıttır. III. Y’nin genişliği X’ten büyüktür.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) II ve III E) I, II ve III D) I ve II E) I ve III
Çözüm:
Şekil üzerinde dalganın kısa bir süre sonraki görünümü

Çözüm:
çizilerek verilen noktaların hareket yönlerine bakılırsa I.
yargının doğru, II. ve III. yargıların yanlış olduğu görülmek- • İletilen ve yansıyan atmaların aynı genlik yönüne sahip
tedir. olmaları atmanın kalın yaydan ince yaya gönderildiğini
gösteriyor. Bu şekilde yollanan atmanın ince yaya ge-
K çince genliği büyür, genliği büyüyen atma K-O yayında
olduğuna göre atmanın O-L yayında oluşturulması ge-
O L rekir. I. yargı doğrudur.
• Gelen atma baş yukarı, yansıyan atma da baş yukarı,
T yani atma ağır yaydan hafif yaya gelmiş. II. yargı doğ-
rudur.
M • O-L yayı kalın, K-L yayı ince olduğu için Y atmasının
genişliği, x atmasının genişliğinden küçüktür. III. yargı
Cevap: A yanlıştır.
Cevap: D
108
26. O noktasından birbirine eklenmiş kendi içlerinde türdeş 27. Bir dalga leğeninde oluşturulan doğrusal dalganın X bölge-
yaylardan K-O yayında O’ya doğru genişlikleri eşit X ve Y sinden Y ye geçişi ve Y bölgesinden Z bölgesine geçişinin
atmaları oluşturuluyor. Bu atmalardan X atması şekildeki üstten görünümü şekilde verilmiştir.
gibi baş yukarıdır.
Y 30o
X
K O L 60o
45o
O’ya önce ulaşan Y’nin yansıyanı ile X’in karşılaşmasın- X Y Z

da K-O teli bir an için düz bir görünüme sahip olduğuna
göre,
Buna göre dalga leğeninin düşey kesiti nasıl olabilir?
I. O-L teli, K-O telinden daha kalındır. A) B) C)
II. Y’nin genliği X’ten büyüktür. X Y Z X Y Z X Y Z
III. Y’nin O-L’ye iletileni baş aşağı atmadır.
yargılardan hangileri kesinlikle doğrudur?
D) E)
X Y Z X Y Z
Çözüm:
• Y atmasının yansıyanının X’i sönümleyebilmesi için
baş aşağı olması gerekir. Eğer Y atması baş yukarı ise
yansıyanının baş aşağı olması için atmanın ince yay-
dan kalın yaya geçmesi gerekir. Yani I. yargı doğru ola-
bilir. Fakat kesin değildir.
• Ancak Y ilk durumda baş aşağı bir atmadır ve kalın
yaydan ince yaya geçiyor olabilir, bu yüzden yansıyanı Çözüm:
yine baş aşağıdır. Bu durumda III. yargı da doğru olabi- Derinlik azaldığında dalganın ilerleme doğrultusunun yü-
lir. Fakat kesin değildir. zey normali ile yaptığı açı yani kırılma açısı azalır. Buna
• Ama kesin olan bir şey varsa o da; Y atmasının genli- göre en derin ortam Y, sonra Z ve en sığ ortam ise X’tir.
ğinin X’ten büyük olması gerektiğidir. Çünkü; Y atması
yansıyan haliyle X atmasını sönümlemiştir.
30o
Cevap: B 60o
60o
45o Cevap: A
X Y Z
109
28. Bir dalga leğeninde oluşturulan doğrusal dalgaların üstten 30. Üç farklı bölüme ayrılmış üstten görünümü verilen bir dal-
görünümü şekilde verilmiştir. ga leğeninde üretilen doğrusal dalganın II bölgesinde ha-
reket eden kısmı en erken B’ye ulaşırken, III bölgesinde
M
hareket eden kısmı en geç C’ye ulaşıyor.
Dalga kaynağı
I A
Dalga kaynağı
L II B
Buna göre,
III C
I. Kaynak dalga boyu artan dalgalar üretmektedir.
II. Kaynağın periyodu azalmaktadır.

Buna göre,
III. Su derinliği ML kenarına doğru artmıştır.
I. Sıvı derinlikleri arasında II > I > III ilişkisi vardır.
yargılarından hangileri doğru olabilir?
II. Dalgaların frekansı her bölümde aynıdır.
III. Dalganın genliği artırılırsa karşı kenara daha kısa süre-
de ulaşırlar.
Çözüm:
İlk üretilen dalgalar ML kenarına en yakın olan dalgalardır.
Bu durumda son üretilen dalgaların dalga boyu daha kü-
çüktür. Bunun sebebi ; D) I ve II E) I ve III
Dalga kaynağının frekansı sabittir ama ML kenarına su de-

rinliği artmış olabilir. Çözüm:
Su derinliği sabit olup kaynağın frekansı zamanla artmış Aynı anda üretilen dalgalar karşı kenara farklı zamanlarda
olabilir. Frekans ile dalga boyu ters orantılıdır. Bu da dalga ulaşıyor ise her bölüm farklı derinlikte olmalı. Çünkü dalga-
boyunu azaltır. rın hızı derinlik arttıkça artar. I. Yargı doğru
Cevap: D Frekans kaynağa bağlıdır ortamdan bağımsızdır. II. Yargı

doğru
29. Esnek, gergin, türdeş bir yay bir ucundan serbest uçlu bir
engele bağlanarak diğer ucundan 4 saniye sürede bir tam Dalga hızı derinliğe bağlıdır. III. Yargı yanlış
dalga oluşturuluyor.
Cevap: D
Serbest uç
Dalganın t = 0 anındaki konumu şekildeki gibi olduğu-

na göre kaç saniye sonra tel bir an için düz bir hal alır?
(Birim kareler özdeştir.)
A) 6 B) 8 C) 10 D) 12 E) 16
Çözüm:
Şekle göre, 4 saniyede oluşan dalga 4 bölme ilerlemiş, bu

da dalganın bu yayda saniyede bir bölme hızla ilerlediği-
ni gösteriyor. Tam 8. saniyede dalganın alt yarısı ile üst
yarısı şekilde gösterildiği biçimde üst üste gelir ve bir an
için birbirlerini yok ederek yayın düz görünmesine neden
olurlar.
Serbest uç
Cevap: B
110
31. Su derinliği aynı, düşey kesiti verilen aynı uzunluktaki K ve 32. Su derinliği her yerde aynı olan bir dalga leğeninde K kay-
M dalga leğenlerinde oluşturulan periyodik doğrusal dalga- nağı tarafından oluşturulan periyodik dalgaların üstten gö-
ların görünümü verilmiştir. rünümü şekilde verilmiştir.
d
d
K
x x Sol Sağ
K leğeni M leğeni
Buna göre,
I. Her iki dalga leğeninde oluşturulan dalgaların sürati ay- Buna göre,
nıdır.
I. Leğen sağa doğru hareket etmektedir.
II. K leğenindeki dalgarın frekansı, M leğenindeki dalgarın
II. Kaynak sol tarafa doğru hareket etmektedir.
frekansından küçüktür.
III. Sağa ilerleyen dalgaların genliği azalırken sola ilerleyen
III. K leğenindeki dalganın dalgaboyu, M leğenindeki dalga-
dalgaların genliği artmaktadır.
2
nın dalga boyunun ’i kadardır.
5 yargılarından hangileri tek başına doğru olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ya da III E) II ya da III
Çözüm:
Çözüm:
Su derinliği aynı olduğu için dalgaların sürati her iki dalga
leğeninde de aynı olur. I. Yargı doğru Leğen sağa doğru hareket ederse bir önceki dalga ile yeni
oluşturlan dalga arasındaki mesafe dalga boyundan daha
K leğeninde dalga boyu daha küçük buda kaynağın frekan- büyük olur. I. Yargı doğru
sının L’deki kaynaktan büyük olduğunu gösterir. II. Yargı
yanlış Kaynak sola doğru hareket ederse bir önceki dalga ile yeni
oluşturlan dalga arasındaki mesafe dalga boyundan daha
K leğeninde 2,5 dalga oluşmuşken L leğeninde 1 dalga küçük olur. II. Yargı doğru
5
oluşmuş yani, λK=λL bu durumda III. Yargı doğru Dairesel dalgalar ilerlerken genlikleri her yöne doğru aza-
2
lır. III. Yargı yanlış
Cevap: E
Cevap: C
111
33. Kendi içlerinde türdeş K-O ve O-L yayları O noktasından 34. Dalgalar, titreşim doğrultusuna göre enine ve boyuna dal-
birleştirilmiş ve ardından K’den O’ya doğru bir atma gön- galar olmak üzere ikiye ayrılır. Örneğin ses dalgaları bo-
derilmiştir. Bu atmanın O noktasında yansıyanı ve iletileni yuna, ışık dalgaları enine, su dalgaları ise hem enine hem
olan X ve Y atmaları şekilde verilmiştir. boyunadır.
X Bir öğrenci, rüzgarsız bir günde derinliği her yerde aynı

K O L olan bir havuzda K kenarından periyodik dalgalar oluştu-
rarak havuzun ortasında durmakta olan pinpon topunu L
Y
kenarına doğru hareket ettirmeye çalışıyor.
Buna göre,
K L
I. X ve Y atmalarının oluşum süreleri eşittir.
II. X’in genişliği Y’den büyüktür.
III. X’in taşıdığı enerji Y’den büyüktür.

Buna göre topun su içindeki hareketi ile ilgili olarak han-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II gisi doğrudur?
D) I ve III E) II ve III A) Dalganın genliği azaltırılırsa L kenarına doğru daha

Çözüm: hızlı hareket eder.
İletilen Y atmasının baş aşağı yönde olması, K’den yol- B) Bulunduğu yerde sadece yukarı aşağı hareket eder.
lanan atmanın baş aşağı olmasıyla mümkündür, çünkü C) Bulunduğu nokta etrafında daire çizerek hareket eder.
iletilen atmanın genliğinin yönü daima gelen atmanınki
D) Bulunduğu yerde sağa sola hareket eder.
ile aynıdır. Bu durumda gelen atma O noktasına çarpınca
baş yukarı atmaya dönüşmüş yani daha sert veya kalın bir E) Dairesel yörünge izleyerek L ucuna ilerler.
yaya çarpmış. Genişlik atmanın oluşum süresince aldığı
yoldur. Her iki atmanın da kaynağı gelen atmadır ve bu
yüzden oluşum süreleri kaynağın oluşum süresi ile aynıdır. Çözüm:
Yansıyan atma, yani X atması daha hafif yayda ilerlediği
için daha çok yol alır. Su molekülleri bulundukları nokta etrafında dairesel ha-
reket ederler. Yani su dalgaları hem enine hem boyuna
Bu durumda I. ve II. yargılar kesinlikle doğrudur, III. yargı dalgadır. Bir su molekülünün hareketi nasılsa topta aynı
için kesin bir şey söylenemez. hareketi yapar.
Cevap: C
K L
Cevap: C
35. Bir dalga leğenindeki dalgaların hızını büyütmek için

aşağıdakilerden hangisi yapılmalıdır?
A) Suyun derinliği azaltılmalı
B) Dalga kaynağının periyodu artırılmalı
C) Dalga kaynağının frekansı artırılmalı
D) Suyun derinliği artırılmalı
E) Dalgaların genliği artırılmalı
Çözüm:
Su dalgalarında hız sadece derinliğe bağlıdır . Derinlik art-

tıkça dalganın hızıda artar.
Cevap: D
112
36. Bir dalga leğeninde oluşturulan doğrusal dalgaların ilerle- 37. Ses dalgalarının özelliklerini öğrenmek isteyen bir öğ-
me doğrultusunun üstten görünümü şekilde verilmiştir. renci elindeki tokmakla diyapazona hafifçe vuruyor.
Diyapazondan çıkan ses dalgalarının yüksekliğini ve şid-
K L detini ölçüyor.

Dalga kaynağı
M N

Buna göre dalgaların ilerleme doğrultusunun şekildeki

gibi olmasının nedeni,
Öğrenci diyapazona daha sert vurduğunda oluşan ses
I. Dalga leğeninin K ve L köşesi altına eşit yüksekliklerde dalgalarının yüksekliği ve şiddeti nasıl değişir?
takoz konulması.
II. Su derinliği sabit ise dalga kaynağının periyodunun sabit Yükseklik Şiddet
olmaması. A) Artar Azalır
III. KL kenarında su derinliğinin MN kenarındaki su derinli- B) Artar Artar
ğinden fazla olması.
C) Değişmez Artar
yargılarından hangileri olabilir?
D) Artar Değişmez
E) Azalır Artar
Çözüm:
Dalgaların KL kenarı MN tarafından daha geride kalmıştır. Çözüm:

Bu da KL kenarındaki su derinliğinin az olmasıyla gerçek-
Yükseklik titreşen maddelerin yapısına bağlıdır, diyapa-
leşebilir. K ve L köşelerine takoz konulması MN kenarına
zonda değişiklik olmadığı için yükseklik (frekans) değiş-
doğru su yüksekliğini arttıracaktır. I. Yargı doğru III. Yargı
mez. Daha sert vurulduğu için şiddeti artar.
yanlış.
Cevap: C
Dalga kaynağının periyodu sabit olmaması dalgarın eğri
bir yol izlemesine yol açmaz. II. Yargı yanlış.
Cevap: A
113
38. Deprem ile ilgili bazı kavramlar tabloda verilmiştir. 39. Doğrusal bir dalga kaynağı tarafından oluşturulan KL at-
ması, doğrusal X engeline şekildeki gibi gönderiliyor.
Tanım Kavram
Depremlerin oluşumunu, deprem ölçü

aletlerini ve yöntemlerini, depremle
ilgili konuları inceleyen bilim dalıdır.
Herhangi bir derinlikte meydana gelen

depremin doğa, bina ve insanlar 25o
üzerindeki etkilerinin ölçüsüdür.
Deprem anında ortaya çıkan enerji X 135o

düzeyini belirten ölçüdür.
Depremin büyüklüğünü ölçen alettir. Y
Tanımları verilen kavramların adları hangi seçenekte Buna göre atmanın,

doğru yazılmıştır?
I. X engeline gelme açısı 25° dir.
A) Sismolog
II. Y engelinden yansıma açısı 70° dir.
Depremin Şiddeti
Depremin Büyüklüğü III. İkinci yansımasından sonra sonra ilerleme doğrultusu Y

Sismograf engeline paraleldir.

B) Sismoloji
Depremin Büyüklüğü
Depremin Şiddeti
Sismograf
Çözüm:
C) Sismoloji
Dalgalar düz bir engele çarptıklarında ilerleme doğrultusu-
Depremin Şiddeti
nun yüzey normali ile olan açısı (gelme açısı) ne ise aynı
açı ile yansırlar. Yani gelme açısı yansıma açısına eşit ol-
Sismograf
mak zorunda. İlerleme doğrultusunu çizip açıları yerleştirir-
sek yalnızca II. yargı doğru olur.
D) Jeoloji

Depremin Şiddeti
25o 65
o
Richter
X
E) Jeoloji 25o 70o
Depremin Şiddeti 135o

.
Y
Sismograf
Cevap: B
Çözüm:
Tanım Kavram
Depremlerin oluşumunu, deprem ölçü Sismoloji

aletlerini ve yöntemlerini, depremle
ilgili konuları inceleyen bilim dalıdır.
Herhangi bir derinlikte meydana Depremin

gelen depremin doğa, bina ve Şiddeti
insanlar üzerindeki etkilerinin
ölçüsüdür.
Deprem anında ortaya çıkan enerji Depremin

düzeyini belirten ölçüdür. Büyüklüğü
Depremin büyüklüğünü ölçen alettir. Sismograf
Cevap: C
114
40. Fizik öğretmeni öğrencilerinden, 10 saniyede 2 tam dalga 41. S ve T noktaları arasına gerilmiş bir yayda oluşturulan öz-
oluşturan bir kaynaktan yayılan ve bu sürede 20 cm ilerle- deş r genlikli A ve B atmalarından B atması üzerindeki bir
yen periyodik dalgalara ait grafikler çizmelerini istiyor. noktanın titreşim yönü şekilde verilmiştir. Atmalar şekilde
Uzanım Uzanım
verilen konumlarından sonra ilk karşılaşmalarında 2r gen-
likli bir atma oluşmaktadır.
A
S T
0 0
10 Zaman (s) 10 Uzaklık (cm)
B
I II
Uzanım (cm)
Buna göre,
10
I. A ve B atmalarının şekildeki konumlarında hareket yön-
0
Zaman leri zıttır.
II. S noktası sabit uçtur.

III
III. Atmalar ikinci karşılaşmalarında birbirini sönümler.
Buna göre öğrencilerin çizdiği I, II ve III grafiklerinden
hangileri doğru olabilir?
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
Çözüm:
Çözüm:
Kaynak 10 saniyede 2 tam dalga oluşturuyorsa, 1 tam dal-

A
ganın oluşma süresi yani periyodu 5 saniyedir. 10 sani- S T
yede 20 cm ilerleyen periyodik dalgaların yayılma sürati
2 cm/s’dir. B
λ = v · T olduğundan dalga boyu λ = 2 · 5 = 10 cm bulunur. B atması sola hareket

Uzanım Uzanım etmektedir.
İlk karşılaşmada 2r genlikli atma oluşabilmesi için atma-

0 0
10 Zaman 10 Uzaklık (cm) ların ikisi de baş yukarı veya ikisi de baş aşağı olmalıdır.
(s) Dolayısıyla A atması şekildeki konumunda B’ye zıt hareket
I II edemez. (I yanlış)
Periyot 5 saniye olduğundan Dalga boyu 10 cm
İlk karşılaşmada 2r genlikli atma oluşabilmesi için, A atma-
yanlış verilmiştir. olduğundan doğru
verilmiştir. sı sola hareket edip baş aşağı yansımalıdır. Bu nedenle S
noktası sabit uçtur. (II doğru)
Uzanım (cm)
T noktasının sabit veya serbest uç olup olmadığı bilinme-
10
diği için ikinci karşılaşma konusunda kesin bir yargıda bu-
0
Zaman lunulamaz. (III kesin değil)
Cevap: B
III
Soruda genlik ile ilgili bilgi
verilmediği için 10 cm
doğru olabilir.
Cevap: D
115
42. Dalgaların ilerleme (İ) ve titreşim (T) doğrultularını model- 43. Periyodik dalgalar üreten bir kaynağın oluşturduğu dalga-
leyen bir öğrencinin iki farklı dalga için oluşturduğu doğrul- ların görünümü şekilde verilmiştir.
tular Şekil I ve Şekil II’de verilmiştir.
İ
kaynak
İ T
x
z
T
Şekil I Şekil II
y
Buna göre öğrencinin Şekil I ve Şekil II’deki modelleme-

lerine uyan dalgalar aşağıdakilerden hangisi olamaz? Buna göre sadece kaynağın birim zamanda ürettiği dal-
ga sayısı artırıldığında x, y ve z uzaklıklarından hangileri
azalır?
Şekil I Şekil II
A) A) Yalnız x B) Yalnız y C) Yalnız z
Ses Ses
B) D) x ve y E) x, y ve z
Yay Su
Çözüm:
C) Ses Yay
D) Elektromanyetik Su
E) Su Yay
kaynak
x
z
Çözüm:
y
Şekil I’de verilen dalgaların ilerleme (İ) ve titreşim (T) doğ-
rultuları birbirine dik olduğundan bu modelleme enine bir
dalgaya, Şekil II’de verilen dalgaların ilerleme (İ) ve titre-
şim (T) doğrultuları birbirine paralel olduğundan bu model-
leme boyuna bir dalgaya ait olmalıdır.
C seçeneğinde ses dalgaları için Şekil I’deki modelleme-

ye ait olduğu yani enine dalga olduğu verilmiş fakat ses
dalgaları boyuna dalgalardır. Bu nedenle doğru cevap C
seçeneğidir. Kaynağın birim zamanda ürettiği dalga sayısı yani dalga-
ların frekansı artırıldığında yayılma sürati değişmeyeceği
Cevap: C için dalga boyu azalır. y uzaklığı dalga boyunun yarısı ol-
duğundan azalır.(x ve y azalır) Dalgaların genliğinde bir
değişiklik yapılmadığı için z değişmez.
Cevap: D
116
44. L noktasında üretilen dairesel dalgalar, önce düz sonra kü- 45. Su derinliği sabit ve kenarları düz olan dalga leğenininde
resel engelden yansıdıktan sonra doğrusal dalgalar olarak üretilen doğrusal bir atma L kenarına doğru gönderiliyor.
hareket ediyor. Atmanın M ve N kenarlarından yansıdıktan sonra görüntü-
sü XY atması gibidir.
Su
1
2
T K L M N
3
L 4 Y N
5 X
Buna göre küresel engelin odak noktası nerededir?
(TK = KL = LM = MN)
A) K B) M C) N
D) K-L arası E) M-N arası M
Çözüm:
Buna göre başlangıçta L kenarına gönderilen atma, nu-
Odaktan gönderilen dairesel dalgalar doğrusal dalgalar maralandırılmış atmalardan hangisidir?
olarak yansır. Bu durumda düz engelden yansıyan dalga-
lar sanki N noktasında üretilmiş dairesel dalgalar olarak A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
yansımış olduğundan odak noktası N’dir.
Çözüm:
Gelme açısı yansıma açısına eşit olacak şekilde dalgaların

ilerleme doğrultusunu çizdiğimizde cevap ortaya çıkıyor.
T L M N
K
1
L Y N
X
T
K L M N
Cevap: C Cevap: A
117
46. Bir dalga leğeninde oluşturulan doğrusal su dalgalarının 48. Su derinliği her yerde aynı olan bir dalga leğeninde X nok-
periyodu sabit ve 2 s’dir. K bölgesinde dalga boyu 10 cm, tasında bulunan noktasal kaynak tarafından periyodik dai-
L bölgesinde 6 cm’dir. resel su dalgaları oluşturuluyor.
K Bölgesi L Bölgesi

Dalga kaynağı
1
d Düz engel
2 5
Kaynaktan çıkan ilk dalga K bölgesini 5 s, L bölgesini
4 s’de geçtiğine göre dalga leğeninin uzunluğu d kaç 4
3
cm’dir?
A) 10 B) 20 C) 27 D) 37 E) 45 Buna göre dairesel dalgalar düz engelden yansıdıktan

sonra hangi noktada üretilmiş dairesel dalgalar gibi
Çözüm: yansır?
Her bölgede dalga hızını V = λ · f bağıntıyısla bulduktan
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
sonra x = v · t bağıntısından her bölgenin uzunluğunu
bulup topladığımızda sonuca ulaşmış oluruz. O halde,
1
T = 2 ise f = ve V = λ · f Çözüm:
2
1 1 X noktasında oluşturulan dalgalar, engelin arkasında enge-
v1 =10 · v2 = 6 ·
2 2 le X kadar uzaklıkta X’ noktasında oluşturulmuş gibi yansır.
v1 = 5 cm/s v2 = 3 cm/s
x1 = 5 · 5 = 25 cm x2 = 3 · 4 = 12 cm X
d = x1 + x2 = 37 cm
Yansıyan
Cevap: D dalga
47. S ve T noktaları arasında oluşturulan periyodik ses dalgası X’

Şekil I’de verilmiştir.
Cevap: D
S T S T
Şekil I Şekil II
Buna göre ses dalgalarının aynı ortamda frekans ve şid-

detinde hangi değişiklikler yapıldığında oluşan yeni dal-
galar Şekil II’de verildiği gibi olur? (Birim kareler özdeştir.)
A) Frekans artırılıp, şiddeti azaltılırsa
B) Frekans ve şiddeti artırılırsa
C) Frekans ve şiddeti azaltılırsa
D) Frekansı azaltılıp, şiddeti artırılırsa
E) Frekansı azaltılıp, şiddeti değiştirilmezse
Çözüm:
S ve T noktaları arasında oluşturulan periyodik ses dalgası sayısı

frekans ile orantılıdır. Dolayısıyla frekans azaltılmıştır.Şiddet, ses
dalgasının genliği ile orantılı olup Şekil I’de 3 birim olan genliğin
Şekil II’de 2 birim olduğu görülmektedir yani şiddet azaltılmıştır.
Cevap: C
118
49. Bir dalga leğeninin K bölgesinde oluşturulmuş olan doğru- 50. Su derinliği her yerde aynı alan bir dalga leğeninde oluş-
sal su dalgasının L bölgesine geçişinin üstten görünümü turulan KL doğrusal dalgasının ilerleme doğrultusunun üst-
şekilde verilmiştir. ten görünümü şekilde verilmiştir.
L bölgesi L Su
O
K
K bölgesi 30O
Buna göre, Buna göre atmanın O noktası düz engele ulaştığında ala-
cağı şekil hangisidir?
I. K bölgesi L bölgesinden derindir.
A) K L
II. L bölgesine geçen dalganın frekansı değişmemiştir.
60o 60o
III. L bölgesine geçen dalganın hızı K bölgesindeki dalganın O
hızından büyüktür.
B) K L
30o 60o
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III O

D) I ve II E) II ve III C) L K
Çözüm: 60o 60o
Eğer derinlikler eşit olsaydı L bölgesine geçen dalga kırmı-

O
zı çizgi olması gerekirdi. Oysa dalga daha önde demekki L D) K L
bölgesine geçen dalganın hızı artmış. Yani L bölgesi daha 30o 30o
derin. Frekans kaynağa bağlı olduğundan frekans değiş- O
mez. E)
L K
L bölgesi 30o 30o
O
Çözüm:
K bölgesi Gelme açısı yansıma açısına eşit olmalı. O noktası engele
geldiği anda LO arası henüz yansımamıştır ancak KO ara-
Cevap: E sı yansımıştır.
L
K
60o 60o 30o

60o O
K’
Cevap: A
119
51. S ve T noktalarından birbirine eklenen K, L ve M yaylarından 52. Su derinliği her yerde sabit olan bir dalga leğeninde X
L yayında oluşturulan bir atmanın ilerleme yönü Şekil I’de ve- noktasında oluşturulan dalga boyu 1 cm olan periyodik
rilmiştir. S ve T noktalarından birer kez yansıdıktan sonra dairesel dalgaların K noktasından L noktasına gelmesi 4 s
yansıyan ve iletilen atmaların görüntüsü Şekil II’deki gibi sürmektedir.
olmaktadır.
X K L
Şekil I
K S L T M
KL arası 20 cm olduğuna göre, L noktasının dalga çukuru

Şekil II olduktan sonra ilk kez tepe olması için kaç saniye geç-
S T
mesi gerekir?
1 1 1
A) 10 B) 5 C) D) E)
Buna göre K, L ve M yaylarının inceden kalına doğru sırala- 5 10 20
nışı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? Çözüm:
Sorulan bilgi periyotun yarısıdır. Bunun için önce dalgala-

A) M, L, K B) K, L, M C) L, M, K
rın hızını bulmamız gerekir.
D) M, K, L E) L, K, M
Sonra frekansı bulup ordan da periyot bulunabilir.
Çözüm:
x = V · t V=λ·f
Şekil I 20 = V · 4 5=1·f
K S L T M
1
V = 5 cm/s f = 5 s-1 ise T = s’dir .
5
Şekil II
Bu durumda L noktasının çukur olduktan sonra tepe olma-
S T 1
sı için periyodun yarısı kadar zamana yani s zamana
10
ihtiyaç vardır.
M yayına iletilen atma, S noktasından yansıyan ilk atma-
Cevap: D
nın devamı niteliğinde olduğundan L’den gelen baş yukarı
atma baş aşağı yansımış olup L yayı K yayından incedir.
T noktasına baş aşağı gelen atma bu noktadan baş aşağı

yansımış olup T noktası serbest uç gibi davranmıştır, do-
layısıyla L yayı M yayından kalındır. Sonuç olarak en ince
yay M, en kalın yay ise K yayıdır. Yayların inceden kalına
doğru sıralaması M, L, K olur.
Cevap: A
120
53. Şekil I’de O noktasında oluşturulan dairesel dalgalar X çu- 54. Gergin, türdeş bir yay üzerinde şekilde ilerleme yönleri ve-
kur engelinden doğrusal dalga olarak yansıdıktan sonra Y rilen atmalar oluşturuluyor. Bir öğretmen öğrencilerinden A
tümsek engelinden Şekil II’deki gibi L noktasından geliyor- atmasının üzerindeki N noktası S, E, R, K noktaları ile kar-
muş gibi hareket eden dairesel dalgalar olarak yansıyor. şılaştığında oluşacak bileşke atmaları çizmelerini istiyor.
A R
S E K
S
K L M N O R N
Y X
Şekil I
Buna göre,
S
K L M N O R I.
II.
Y X
Şekil II
III.
Buna göre Y engeli N noktasında olsaydı; X’den yansı-
yan dalgalar Y’den yansıdıktan sonra hangi noktadan verilenlerinden hangileri öğrencilerin doğru çizeceği bi-
geliyormuş gibi hareket ederdi? (IKLI = ILMI = IMNI) leşke atmalardan değildir?
A) K B) L C) M A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) K-L arası E) M-N arası D) I ve II E) II ve III
Çözüm:
Çözüm:
Y engeline gelen doğrusal dalgalar odakta oluşturulmuş
A atması diğer atmalarla üst üste geldiğinde oluşacak bi-
dairesel dalgalar olarak yansırlar.Bu durumda Y engelinin
leşke atmalar
odak uzaklığı 1 birimdir. Bu durumda, Y engeli N noktasına
taşındığında odak noktasıda M noktasına taşınmış olur.
A A A A A
N
K L M N O R S
Y X
Cevap: C
III I
Cevap: B
121
55. Sabit ve serbest uçlar arasındaki gergin, türdeş yayda 56. O noktasından birbirine eklenmiş gergin, esnek S ve T
oluşturulan şekildeki atmaların üzerindeki S ve T noktaları- yaylarından S yayında bir atma oluşturuluyor. Atmanın
nın titreşim yönleri aynıdır. Şekil I’de verilen konumundan t süre sonra iletilen ve yan-
sıyanı Şekil II’de verilmiştir.
T
S O T
Şekil I
S 2d
Sabit Serbest
2d
uç uç
Şekil II
d
Buna göre,
I. Atmalar uçlardan yansımadan önce birbirlerini sönümle- Buna göre atmaların yaylardaki hızları 2 katına çıkacak
yebilir. şekilde yaylar inceltilirse Şekil I’deki konumundan t süre
sonra iletilen ve yansıyan atmaların ön uçları arasındaki
II. Atmalar uçlardan birer kez yansıdıktan sonra birbirini uzaklık kaç d olur?
sönümleyebilir.
A) 4 B) 6 C) 9 D) 10 E) 12
III. Atmalar zıt yönde ilerlemektedir.

Çözüm:
D) II ve III E) I, II ve III A noktası O noktasına çarparak yansıdığında Şekil II’deki
konuma gelinceye kadar t sürede 4d kadar yol almaktadır.
Yayılma hızları 2 katına çıkarıldığında S yayında toplamda
8d kadar yol alacaktır. Gelen atma 2d yol aldığından yan-
Çözüm:
sıyan atma 6d kadar yol alır.
S ve T noktalarının titreşim yönleri aynı olacak şekilde
çizildiğinde atmaların zıt yönde hareket ettiği görülür.(III İletilen atmadaki yayılma hızının büyüklüğü S yayındaki
doğru) yayılma hızının büyüklüğünün yarısı kadar olduğundan B
noktası O noktasından sonra 3d kadar yol almalıdır. Sonuç
Titreşim yönleri aşağı yönde çizilirse bu taktirde atmalar olarak A ve B noktaları arası uzaklık 6d + 3d = 9d bulunur.
birbirine doğru hareket eder ve birbirini sönümler.(I doğru)
Sabit uçtan baş aşağı atma baş yukarı yansırken, serbest S A O T

Şekil I
uçtan baş yukarı atma yine baş yukarı yansır. Dolayısıyla 2d
iki baş yukarı atma birbirini sönümleyemez. Titreşim yön-
leri aşağı çizilip atmalar birbirine doğru hareket ettiğinde 2d
sabit uçtan baş yukarı atma, baş aşağı yansırken serbest B
Şekil II
A
uçtan baş aşağı atma yine baş aşağı yansır. Dolayısıyla iki d
baş aşağı atma birbirini sönümleyemez.(II yanlış)
Cevap: C
Sabit Serbest
uç uç
Cevap: C
122
1
FİZİK
TEST
Dalgalar - Test A
1. Aynı ortamda ilerleyen K ve L dalgalarının anlık görünüm- 3. Dalgalarla ilgili,

leri şekilde verilmiştir. K ve L dalgalarının hızları sırasıyla
vK ve vL, dalga boyları λK ve λL, genlikleri yK ve yL’dir. I. Maddesel ortamda ilerleyebilir.
II. Bir ortamdan başka bir ortama geçince frekansı değişmez.

y
III. Sadece enine dalgalardır.
özelliklerinden hangileri hem elektromanyetik hem de

mekanik dalgalara aittir?
x A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
Bölmeler eşit aralıklı olduğuna göre,
I. vK > vL
II. λK = λL
III. yK > yL 4. Bir öğrenci, birim uzunluk başına düşen kütlesi farklı olan
türdeş iki yayı incelemektedir.
Öğrenci hangi yayın birim uzunluk başına düşen kütlesi-
nin daha fazla olduğunu öğrenmek için,
I. Yayları eşit boyda kesip, elektronik terazide tartmak.
II. Yayları birbirine bağlayıp, bir yayda oluşturduğu atma-

nın yansımasını gözlemlemek.
III. İki yayı ayrı ayrı duvara bağladıktan sonra, aynı kuvvet-
lerle gerip, oluşturduğu atmaların hızlarını gözlemle-
mek.
işlemlerinden hangilerini tek başına yapabilir?
2. Gergin K ve L yayları O noktasından birleştirilmiştir. Şekil A) Yalnız I B) I ya da II C) I ya da III

I’de K yayında oluşturulan atma, O noktasına geldiğinde D) II ya da III E) I ya da II ya da III
iletilen ve yansıyan atmaların anlık görünümleri Şekil II’de
verilmiştir. Yansıyan ve iletilen atmaların O noktasına olan
uzaklıkları sırasıyla a ve b’dir.
K O L
Şekil I
5. K, L ve M atmalarının sabit uç ve serbest uçlardan yansı-
K O L
dıktan sonraki görünümleri şekilde verilmiştir.
a b Sabit Serbest
K uç L uç
Şekil II
Buna göre,
I. L yayı, K yayından daha kalındır. M

Sabit
uç
II. a uzaklığı b’den büyüktür.
III. İletilen atmanın sürati yansıyanınkinden büyüktür.
yargılarından hangileri doğrudur? Buna göre hangi atmalar baş yukarı oluşturulmuştur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız K B) Yalnız L C) K ve L
D) I ve III E) II ve III D) L ve M E) K ve M
123
FİZİK Dalgalar - Test A 1. TEST
6. Eşit kuvvetlerle gerilmiş türdeş K ve L yaylarında oluşturu- 8. Farklı kalınlıktaki türdeş K ve L yayları birbirlerine bağlana-
lan dalgaların, dalga boyunun periyoda bağlı değişim gra- rak K yayında oluşturulan atma L yayına gönderiliyor.
fikleri şekilde verilmiştir.
İletilen atmanın hızı gelen atmanın hızından büyük oldu-
Dalga boyu ğuna göre,
K I. K yayı, L yayından kalındır.
L II. Yansıyan atmanın genliği, gelen atmanın genliğinden

küçüktür.
Periyot III. Gelen atmanın hızı ile yansıyan atmanın hızı aynı bü-
0
yüklüktedir.

Buna göre K ve L yayları birleştirildikten sonra,
I. K’de oluşturulan baş yukarı atmanın yansıyanı yine baş
yukarı olur. D) II ve III E) I, II ve III
II. L’de oluşturulan baş yukarı atmanın iletileni yine baş yu-
karı olur.
III. K’de oluşturulan atmanın genliği, iletilen atmanın genli-

ğinden büyüktür.
9. Aynı maddeden yapılmış farklı kalınlıktaki K ve L yaylarına

sırasıyla F, F ve 2F büyüklüğündeki yatay kuvvetler Şekil I,
7. Özdeş K, L ve M yaylarına m ve 2m kütleli cisimler şekilde- Şekil II ve Şekil III’teki gibi uygulanmaktadır. Atmanın hızı-
ki gibi asılmıştır. Bu durumda yaylarda oluşturulan atmala- nın yayın kalınlığı ile olan ilişkisini araştırmak isteyen öğren-
rın hızı vK, vL, vM olmaktadır. ciler ile A grubu, atmanın hızının yayı geren kuvvet ile olan
K
ilişkisini araştırmak isteyen öğrenciler ile B grubu oluşturul-
L M
muştur.
K yayı L yayı
F F
m
m 2m 2m Şekil Im Şekil II
L M K yayı
2F
Şekil III
2m 2m m Buna göre A ve B grupları hangi şekillerdeki düzenekleri

karşılaştırırlarsa amaçlarına ulaşmış olurlar?
Buna göre vK, vL, vM arasındaki ilişki nasıldır? A grubu B grubu
A) vK > vL > vM A) I ve II II ve III
B) vL > vK > vM B) I ve III I ve II
C) vK = vL = vM C) I ve III II ve III
D) vL > vK = vM D) I ve II I ve III
E) vM > vL > vK E) II ve III I ve III
124
1
FİZİK
TEST
Dalgalar - Test B
1. Gergin, türdeş bir yayda oluşturulan atma ok yönünde iler- 3. Gergin, türdeş bir yayda oluşturulmuş K ve L atmaları şe-
lemektedir. kilde gösterilen oklar yönünde ilerlemektedir.
ok
K Sabit X
Sabit uç K
uç
L

Y
Atmanın tepe noktası olan K, sabit uca ulaştığında atma- ok
nın görünümü nasıl olur? (Birim kareler özdeştir.)
Buna göre K ve L atmaları üzerindeki X ve Y noktaları
A) B) C) aynı düşey doğrultu üzerindeyken bileşke atmanın görü-
nümü nasıl olur? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)
A) B) C)
D) E)
D) E)
2. Gergin türdeş bir yayda oluşturulan atma ok yönünde iler- 4. Gergin türdeş bir yayda oluşturulan atmalar şekilde veril-
lemektedir. miştir.
K Serbest
Serbest uç
uç
Atmaların bir süre sonraki görünümü,
Atmanın tepe noktası olan K, serbest uca ulaştığında at-

manın görünümü nasıl olur? (Birim kareler özdeştir.)
I.
A) B) C)
II.
III.
D) E)
I, II ve III ile verilenlerden hangileri gibi olabilir?
125
FİZİK Dalgalar - Test B 1. TEST
5. Su dalgalarıyla ilgili; 8. Mehmet bir sağlık sorunu için cep telefonunda kurulu olan
e-nabız uygulamasını kullanarak bir hastane randevusu
I. Sabit derinlikli ortamlarda dalga kaynağının frekansı ar- oluşturmuştur. Arabasıyla hastaneye giderken trafik ışıkla-
tarsa dalga boyu azalır. rının arızalanması nedeniyle bir gecikme yaşasa da ran-
II. Hızı azalırsa dalga boyu azalır. devusuna zamanında yetişebilmiştir. Doktor, hastalığın
teşhisi için Mehmet’in röntgen cihazına girmesine karar
III. Ortamın derinliği artarsa dalga boyu artar.
vermiştir.
Yukarıdaki metinde altı çizili olan cihazların çalışmasında
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II etkili olan elektromanyetik dalgalar sırasıyla hangileridir?
D) II ve III E) I ve III A) Mikro Dalga – Görünür Işın – X ışını
B) Ses dalgası – Görünür ışın – X ışını
C) X ışını – Kızıl ötesi ışın – Gama ışını
D) Radyo ve TV dalgası – Görünür ışın – X ışını
E) Görünür ışın – Kızıl ötesi ışın – Gama ışını
6. Türdeş, gergin bir yayda üretilmiş dalgalar şekilde verilmiştir.
9. Su dalgalarıyla ilgili;
I. Taşıdığı enerjiye göre mekanik dalgalar sınıfına girer.
II. Yayılmak için maddesel ortama ihtiyaç duymazlar.

Buna göre,
III. Titreşim doğrultusuna göre hem enine hem de boyuna
I. Kaynağın frekansı zamanla artırılmaktadır.
üretilebilirler.
II. Kaynağın periyodu zamanla artırılmaktadır.
III. Dalgaların hareket doğrultusu, titreşim doğrultusuna dik-
tir.
D) II ve III E) I ve III
10. Şekil I, Şekil II ve Şekil III’te oluşturulan periyodik dalgala-

rın dalga boyları sırasıyla λ1 , λ2 ve λ3’tür.
7. Kalınlıkları farklı aynı maddeden yapılmış olan iki yay bir-

birine bağlanarak ince yaydan kalın yaya bir atma gönde-
rilmiştir. Şekil I Şekil II Şekil III
Yansıyan ve iletilen atmalara ait,

Buna göre λ1, λ2 ve λ3 arasındaki ilişki nasıldır? (Birim ka-
I. Sürat reler özdeştir.)
II. Genlik A) λ1 > λ2 > λ3

III. Genişlik B) λ1 = λ2 > λ3
niceliklerinden hangileri kesinlikle birbirinden farklıdır? C) λ3 > λ2 > λ1
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) λ1 = λ2 = λ3
D) I ve III E) II ve III E) λ1 > λ2 = λ3
126
1
FİZİK
TEST
Dalgalar - Test C
1. Derinliği giderek artan şekildeki dalga leğeninde, dalga 3. Düşey kesiti verilen, sabit frekanslı doğrusal su dalgaları
kaynağı doğrusal su dalgaları üretmektedir. üretilen şekildeki değişken derinlikli dalga leğeni eşit uzun-
luklu K, L ve M bölgelerine ayrılmıştır.
Dalga
kaynağı Dalga kaynağı
K L M
ENGEL d d d d
ENGEL
İlerleyen su dalgalarıyla ilgili;

Buna göre ilerleyen bir dalga ile ilgili;
I. Hızları sabittir.
I. K bölgesindeki ortalama sürati, L bölgesindekinden faz-
II. Dalga boyları sabittir.
ladır.
III. Genlikleri sabittir.
II. L bölgesini geçme süresi M bölgesini geçme süresinden
yargılarından hangileri doğru olabilir? fazladır.
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II III. M bölgesinde dalga boyu giderek azalır.
D) II ve III E) I ve III yargılarından hangileri doğrudur?

D) II ve III E) I ve III
2. Doğrusal su dalgaları üretilen ve üstten görünümü şekilde

verilen dalga leğeninde, ilerleme doğrultusu verilen dalga-
4. Üstten görünümü verilen, sabit derinlikli bir dalga leğenin-
ların dalga boyları birbirine eşittir.
de şekildeki gibi ilerleyen bir su dalgası önce K engelinden
sonra da L engelinden yansıyıp yoluna devam ediyor.
K M
Dalga
kaynağı
L engeli
L N
α
A
K engeli
Buna göre; Dalga leğeninin A köşesine ait açı α olduğuna göre;
I. Ortam derinliği sabittir. I. K engelinden yansıma açısı α’ya eşittir.
II. Dalgaların hız büyüklüğü sabittir. II. L engelinden yansıma açısı 90 - α’ya eşittir.
III. Leğene su ilave edilirse dalgaların ortalama hız büyük- III. α = 45° ise dalga yansımalar sonucunda kendi üzerin-
lükleri artar. den geri döner.
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
127
FİZİK Dalgalar - Test C 1. TEST
5. Su derinlikleri kendi içlerinde sabit K, L ve M ortamlarından 8. Sabit frekanslı doğrusal su dalgaları üretilen şekildeki de-
oluşan dalga leğeninde, doğrusal dalga kaynağının oluş- ğişken derinlikli dalga leğeni eşit uzunluklu K, L ve M böl-
turduğu su dalgasının bir süre sonraki üstten görünümü gelerine ayrılmıştır.
şekildeki gibidir.
Dalga kaynağı
K M L K
Dalga kaynağı
d d d
L ENGEL
M Dalga kaynağı tarafından oluşturulan su dalgasının K

bölgesini geçiş süresi tK, L bölgesini geçiş süresi tL ve
M bölgesini geçiş süresi tM olduğuna göre, tK, tL ve tM
Buna göre, arasındaki büyüklük ilişkisi nasıldır?
I. K ortamının derinliği en küçüktür. A) tK > tL > tM B) tK > tL = tM C) tK = tL = tM
II. L ortamının derinliği M ortamının derinliğinden fazladır. D) tL = tM > tK E) tM > tL > tK
III. M ortamındaki dalga parçasının sürati giderek artmaktadır.
9. Üstten görünümü verilen derinliği sabit şekildeki dalga le-
D) II ve III E) I, II ve III ğeninde dalga kaynağı sabit frekansla doğrusal su dalga-
ları üretmektedir.
Dalga kaynağı K M
6. Derinlikleri farklı K ve L ortamlarından oluşan bir dalga le-

ğeninde üretilen doğrusal su dalgasının K ortamından L
ortamına geçerken dalga boyu artmaktadır.
Buna göre, K ortamından L ortamına geçen dalganın,

L N
I. Frekansı artmıştır.
Dalga leğeninin MN kenarının altına bir cisim konularak
II. Sürati artmıştır. bu kenarın yüksekliği artırılırsa, leğendeki dalgaların gö-
III. Doğrultusu normalden uzaklaşarak kırılmıştır. rünümü aşağıdaki görsellerden hangisi gibi olur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A)
B)
7. Dairesel dalgalar oluşturmak isteyen bir öğrenci su dolu bir

leğenin orta noktasına kaleminin ucunu periyodik aralıklar-
la batırıp çekiyor.
C)
Oluşan dalgaların genliklerini artırmak isteyen öğrenci-
nin;
I. Kalemi batırıp çekme periyodunu küçültme.
II. Leğene bir miktar su ekleyip derinliğini arttırma. D)
III. Kalemi su yüzeyinden biraz daha derine batırıp çekme.
işlemlerinden hangilerini tek başına yapması yeterli olur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ya da II E)

D) II ya da III E) I ya da III
128
1
FİZİK
TEST
Dalgalar - Test D
1. K ortamında üretilen doğrusal su dalgasının L ortamını 3. Düşey kesiti şekilde verilen, doğrusal su dalgaları üretilen
geçip M ortamına ulaşımı süresince izlediği doğrultunun bir dalga leğeni, tabanında sırasıyla h, 3h ve 2h yüksek-
üstten görünümü aşağıdaki şekilde verilmiştir. K, L ve M liklerinde engeller bulunan K, L ve M ortamlarından oluş-
ortamları kendi içlerinde sabit derinliklere sahiptir. maktadır. K, L ve M ortamlarının kendi içlerinde derinlikleri
sabittir.
K L M
Dalga
kaynağı K L M
Dalga kaynağı
3h
2h
h
K ortamında üretilen su dalgasının K, L ve M bölgelerin-

K ortamının derinliği hk, L ortamının derinliği hL ve M or- den geçerken sahip olduğu dalga boyları sırasıyla λK, λL
tamının derinliği hM olduğuna göre, hK, hL ve hM arasında- ve λM olduğuna göre, bu dalga boylarının büyüklükleri
ki büyüklük ilişkisi nasıldır? arasındaki ilişki nasıldır?
A) hK > hL > hM B) hK > hL = hM C) hK = hL = hM A) λK > λL > λM B) λK > λM > λL C) λK = λL = λM
D) hL = hM > hK E) hM > hL > hK D) λL > λM > λK E) λM > λL > λK
2. Üstten görünümü verilen, sabit derinlikteki bir ortamda KL

doğrusal su dalgası şekildeki gibi konumlandırılmış düz-
lem engele doğru ilerlemektedir. 4. Üstten görünümü verilen, doğrusal su dalgaları üretilen sa-
bit derinlikli şekildeki dalga leğeninde ilerleyen dalgaların
K L
dalga boyları λ, dalga kaynağının bir tam dalgayı oluştur-
ması için geçen süre t, dalga kaynağının frekansı f, dalga-
nın ilerleme hızının büyüklüğü ise v kadardır.
K M
Dalga önce düzlem sonra da çukur engelden yansıdığına Dalga λ v

göre, çukur engelden yansıdıktan hemen sonraki görü- kaynağı
nümü aşağıdakilerden hangisi gibidir?
A) B) C)
K L K L N
t süresi artırıldığında λ, f ve v değerleri nasıl değişir?
λ f v
L K L

A) Artar Artar Artar
D)
L E) K
B) Artar Artar Değişmez
C) Artar Azalır Değişmez
D) Azalır Azalır Değişmez
K L E) Değişmez Azalır Değişmez
129
FİZİK Dalgalar - Test D 1. TEST
5. Aynı ortamda yayılan Şekil I’deki X ses dalgasının yayıldı- 7. Doğrusal su dalgaları üretilen dalga leğeninde, ilerleyen
ğı ortamdaki sıkışma bölgelerinin orta noktaları arasındaki dalgaların üstten görünümü şekilde verilmiştir.
mesafe KL, Şekil II’de Y ses dalgasının yayıldığı ortam- K M
daki sıkışma bölgelerinin orta noktaları arasındaki mesafe
MN’den büyüktür.
Dalga
K L
kaynağı
X dalgası
L N
Şekil I
Buna göre,
M N
I. Dalga leğeninin derinliği M-N kenarına doğru azalmaktadır.
II. Dalgaların hız büyüklüğü M-N kenarına doğru azalmaktadır.

Y dalgası
III. Dalga leğenindeki derinlik sabit ise, kaynağın frekansı
Şekil II zamanla azalmaktadır.

Buna göre,
I. X dalgasının yayılma hızının büyüklüğü Y’ninkinden kü- D) I ve III E) II ve III
çüktür.
II. Y ses dalgasının yüksekliği X’inkinden fazladır.
III. X dalgasının dalga boyu Y’ninkinden fazladır.
8. Ses dalgaları bir kaynağın titreşimi sonucu ortama enerji

aktarıp ortam moleküllerinde meydana gelen sıkışma ve
gevşemeler sonucu basınç değişimi yaratarak bir nokta-
dan başka bir noktaya ilerler. Şekilde K-M noktaları ara-
sında sabit büyüklükte F kuvveti etkisi ile titreşim hareketi
6. Tabloda K, L, M ses kaynaklarından çıkan seslerin şiddet- yapan pistonun hava moleküllerinde yarattığı basınç deği-
leri ve frekansları verilmiştir. şimi gösterilmiştir. Pistonun hareketi ses kaynağının sesi
üretirken yaptığı titreşim hareketine benzetilebilir.
Ses Şiddeti Ses frekansı
K ses kaynağı 10 desibel 70 Hertz K L M Hava moleküllerinin
titreşim hareketi
L ses kaynağı 40 desibel 22000 Hertz
F
M ses kaynağı 90 desibel 5000 Hertz
sıkışma gevşeme
Buna göre,
Şekilde gösterilen sıkışma bölgesindeki hava molekül-
I. M ses kaynağından çıkan sesin taşıdığı enerji en fazladır. lerinin birbirine daha yakın, gevşeme bölgesindekile-
II. Sağlıklı bir insan K ve M ses kaynaklarından çıkan sesi rin ise birbirinden daha uzak olması için,
algılayabilir.
I. F kuvvetinin büyüklüğünü artırma
III. M ses kaynağından çıkan ses K’den çıkana göre tiz,
II. Pistonu K-L arasında aynı kuvvetle titreştirme
L’ye göre ise pestir.
III. Pistonu K-M arasında daha yavaş titreştirme
işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir?
130
1
FİZİK
TEST
Dalgalar - Test E
1. Derinliği sabit olan üstten görünümü verilen bir dalga leğe- 3. Aynı ortamda şekildeki konumlarında yatay zemine sabit-
ninde, doğrusal KL dalgası şekildeki konumundan gösteri- lenmiş durmakta olan K, L esnek telleri aynı maddeden
len doğrultuda hareket etmektedir. yapılmıştır. Kalınlıkları ihmal edilen tellerden K’nin boyu
K 1 L’den uzundur. Teller aynı F kuvveti ile şekilde belirtilen ok
yönünde eşit miktarda çekilip bırakılarak titreşim yaptırılıyor.
2
F
L O
3 F
45o
4
5
yatay zemin
K L
IK-LI dalgasının K ucu O noktasına geldiğinde L Buna göre K, L tellerinden çıkan seslerle ilgili,
ucu numaralandırılmış noktaların hangisinde olur?
(Bölmeler özdeştir.) I. L’den çıkan ses K’dekinden yüksektir.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 II. K’den çıkan sesin şiddeti L’dekinden fazladır.
III. Tellere eşit mesafede duran kişiye K’den çıkan ses daha
kısa sürede ulaşır.
2. Kendi içlerinde sabit derinliğe sahip K, L ve M ortamların-

dan oluşan dalga leğeninde, K ortamında üretilen doğru-
sal su dalgasının L ortamını geçip M ortamına ulaşması
süresince izlediği doğrultunun üstten görünümü aşağıdaki
şekilde verilmiştir.
K L M
Dalga
kaynağı
4. Ses dalgaları ile ilgili,
I. Ultrason, sonar gibi cihazlarda ve böbrek taşı kırmada

ses dalgalarından yararlanılır.
Buna göre,
II. Frekansları aynı olsa da sesin hangi kaynaktan çıktığı-
I. Dalganın K ortamındaki genliği en küçüktür. nın ayırt edilebilirliği tını olarak tanımlanır.
II. Dalganın M ortamındaki sürati en büyüktür. III. Belli bir desibel seviyesinin üzerinde ve farklı frekanslı ses-
III. K ortamının derinliği L ortamından fazladır. lerin aynı ortamda bulunması gürültü olarak adlandırılır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
131
FİZİK Dalgalar - Test E 1. TEST
5. Doğal frekansları aynı olan bir kaynak titreştiğinde diğe- 7. Depremin yıkıcılığı konusunda araştırma yapan bir öğren-
rinin de artan genlikte titreşmesi olayına rezonans denir. ci, binaların sağlamlığının yanında binaların bulunduğu or-
Şekilde yatay zeminde durmakta olan K, L, M diyapazonla- tamdaki fay hatları, yeryüzü şekilleri ve tüm bunların etkisi
rından K diyapazonunun doğal frekansı ile L diyapazonun dikkate alınarak hesaplanabilen o bölgeye özgü olası dep-
doğal frekansları eşit ve 400 Hz, M’nin doğal frekansı ise remin frekansı ile ilgili olduğunu öğreniyor. Bina ne kadar
200 Hz’dir. sağlam olursa olsun binanın doğal frekansı, depremin fre-
kansına eşitse yıkılabileceğini fark ediyor. Bununla ilgili bir
deney düzeneği kuran öğrenci, şekilde verilen uzunlukları
ses dalgaları
plastik çekiç farklı aynı metalden yapılmış çubukların uçlarına özdeş
plastik toplar yerleştirilerek çubukları zemine sabitliyor. K,
L, M çubuklarını uzunlukları farklı binaları temsil ediyor.
K diyapazonu L diyapazonu M diyapazonu
K L M
K diyapazonuna plastik çekiçle birkaç kez vurulduktan
sonra, yatay zemin
I. L diyapazonu titreşmeye başlar.

Zemini yatay olarak titreştirmeye başlayıp titreşim fre-
II. M diyapazonu titreşmez. kansını sürekli artıran öğrenci ile ilgili,
III. L daha büyük genlikte titreşmeye zorlanır.
I. K çubuğunun daha geç titreşmeye başladığını görür.
II. Zeminin titreşim frekansı ile çubuklar rezonansa girdi-
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III ğinde titreşmeye başladığını söyler.
D) II ve III E) I, II ve III III. Çubukların farklı zamanlarda titreşmeye başlamasının

sebebinin doğal frekanslarının farklı olmasından kay-
naklandığını söyler.
6. Yerin 5 km derinliğinde şekildeki O noktasında bir deprem
meydana geliyor. K noktası O noktasına yeryüzündeki en
yakın noktadır. K noktasına 100 km mesafede bulunan L
noktasındaki bir şehir ve K noktasına 200 km mesafede
bulunan M noktasındaki bir şehir şekilde verilmiştir.
yeryüzü 100 km L
K M
200 km
5km
8. Gergin, türdeş bir yay üzerinde oluşturulan iki atma üzerin-

deki K ve L noktalarının titreşim yönleri şekilde verilmiştir.
Buna göre bu noktada meydana gelen depremle ilgili,
1 br
I. O noktası deprem odağı, K noktası ise merkez üssüdür. K
Sabit Sabit
II. L şehrinde depremin büyüklüğü, M’ye göre daha fazla uç uç
L
ölçülür.
III. M şehrindeki depremin şiddeti, L şehrindeki depremin

şiddetinden fazla olabilir.
Atmaların sürati 1 br/s olduğuna göre, atmalar şekildeki
yargılarından hangileri doğrudur? konumlarından geçtikten kaç saniye sonra birbirlerini ilk
kez sönümlerler?
D) II ve III E) I, II ve III A) 6,5 B) 7 C) 7,5 D) 8 E) 8,5
132
2
FİZİK
TEST
Dalgalar - Test A
1. Cisimlerin sabit bir eksene göre tekrarlanan hareketlerine 3. A ve B noktaları arasına ayrı ayrı gerilmiş X ve Y yayla-
titreşim, titreşim hareketi sonucunda esnek bir ortama ak- rında periyodik dalgalar oluşturuluyor. X ve Y yaylarında
tarılan enerjinin bir noktadan başka bir noktaya iletilirken oluşan dalgaların dalga boyu sırasıyla λX ve λY’dir. A ve B
ortamda oluşturduğu şekil değişikliğine dalga denir. noktaları arasında X yayında 3 tane tepe noktası, Y yayın-
da ise 2 tane tepe noktası oluşuyor.
Buna göre,
I. λX > λY
II. λX = λY
I II III
III. λX < λY
Buna göre,
I. Yağmur damlasının su birikintisine düşmesi
II. Denizin içerisinde davula tokmakla vurulması
III. Uzay boşluğunda astronotun gitar çalması
hareketlerinden hangilerinde hem titreşim hem de dalga

oluşur?
4. Periyodik bir dalganın denge konumu üzerindeki A ve B

noktaları arası uzaklık 75 cm’dir.
75 cm
A B
Buna göre periyodik dalganın dalga boyu kaç metredir?
A) 0,25 B) 0,3 C) 15 D) 25 E) 30
2. Kalınlığı sabit olan yay üzerinde oluşturulan periyodik dal-
ganın ilerleme yönü şekildeki gibi verilmiştir. Dalga üzerin-
de alınan K tepe noktasındaki titreşim hareketi t süre sonra
L noktasında gözleniyor.
K L
Buna göre aşağıdaki yargılardan hangisi doğru olur?
A) K noktasının t sürede yer değiştirmesinin büyüklüğü

5. Türdeş bir yay üzerinde iki atma oluşturuluyor.
dalga boyunun yarısına eşittir.
B) K noktası yay üzerinde bir nokta ise K noktasının t Bu iki atma için,
sürede aldığı yol dalganın genliğinin dört katına eşittir.
I. Genlik
C) K ve L noktaları arasındaki uzaklığın, dalganın hız bü-
II. Genişlik
yüklüğü ile çarpımı dalganın periyodunu verir.
III. Hız
D) K ve L noktaları arasındaki uzaklık önce artar sonra
azalır. niceliklerinden hangileri farklı olabilir?
E) K noktasının, L noktasının yerine gelmesi için geçen A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

süre dalganın frekansına eşittir. D) I ve III E) I, II ve III
133
6. Bir öğrenci gergin yay üzerinde elini düşey olarak x kadar 8. Tıp alanında nükleer görüntüleme sisteminde ve endüst-
yukarı aşağı yaparak bir atma oluşturuyor. Bu durumda at- ride geniş kullanım alanına sahiptir. Tıpta teşhis ve tedavi
manın hızı v kadar oluyor. amacıyla bilgisayarlı tomografide kullanılır.
v Kullanıldığı alanları ve cihazları verilen dalga çeşidi

hangisidir?
A) Mikro Dalgalar
B) Kızılötesi Işınlar
C) X Işınları
Buna göre öğrenci; D) γ ışınları
I. x miktarını artırmak, E) α Işınları
II. Yayı tutan elini biraz geri çekmek,
III. Daha kalın yay kullanmak
işlemlerinden hangilerini tek başına yaparsa atmanın

hızı artar?

D) I ya da II E) II ya da III
9. Tabloda bazı dalga çeşitleri verilmiştir. Verilen dalgaların

enine dalga ve boyuna dalga olmasına göre kutucuklar bo-
yanarak sınıflandırılıyor.
Dalga Radyo Ses Deprem Kızıl ötesi Gama

Türleri Dalgası Dalgası Dalgaları Işınlar Işınları
7. Gerilmiş türdeş X, Y ve Z yaylarında oluşturulan atmaların
Enine
üzerindeki K, L ve M noktalarının titreşim yönleri verilmiştir. Dalgalar
Boyuna
K M
Dalgalar
L
Buna göre tablonun görünümü hangisi gibi olur?
M
L
A)
Buna göre X, Y ve Z yayları üzerinde oluşturulan atmala-

rın ilerleme yönleri hangi seçenekte doğru verilmiştir?
B)
K L M
A) C)
→ ← →
B) → → ←
C) D)
← → →
D) ← ← ←
E)
E) → → →
134
2
FİZİK
TEST
Dalgalar - Test B
1. K ve L yayları O noktasında birleştiriliyor. K yayında oluş- 3. K ve L yayları O noktasında birleştiriliyor. O noktasına gön-
turulan bir atma O noktasına gönderildiğinde iletilen ve derilen bir atmanın iletilen ve yansıyan atmaları şekilde-
yansıyan atmaların O noktasına uzaklıkları bir süre sonra ki gibi oluyor. İletilen ve yansıyan atmaların O noktasına
d1 ve d2 oluyor. uzaklıkları d1 ve d2 oluyor.
O O
K yayı L yayı K yayı L yayı
d1 d2 d1 d2
Buna göre, d1 < d2 olduğuna göre,
I. K yayından gönderilen atma baş yukarıdır. I. Atma L yayından gönderilmiştir.
II. K yayı L yayından daha incedir. II. K yayı daha incedir.
III. d1 uzaklığı d2 uzaklığından daha büyüktür. III. O noktasına gönderilen atma baş yukarıdır.

D) II ve III E) I, II ve III D) I ve II E) I ve III
2. Sürtünmelerin önemsenmediği ortamda, eşit bölmelendiril-

miş kare düzlemine yerleştirilmiş gergin bir yayda oluşturu-
lan atmaların ilerleme yönleri şekildeki gibidir.
Serbest K Sabit
uç uç
4. Ali, Şekil I’deki gibi bir ucu mengeneye sabitlenmiş esnek
bir cetvelin serbest ucunu denge konumundan bir birim
K noktası sabit uca geldiği anda bileşke atmanın anlık aşağıya çekip bırakıyor. Oluşan periyodik dalgalarının
görünümü nasıl olur? Uzanım-Zaman grafiği osiloskop ekranında Şekil II’deki
gibi oluyor.
Uzanım
A) K
Osiloskop X
Zaman
t 2t 3t 4t 5t
B) K
Şekil I Şekil II
Ali cetveli denge konumundan 2 birim kadar aşağıya çe-

C) K kip bırakırsa x ve t değerleri nasıl değişir?
x t
A) Artar Azalır
D) K
B) Artar Artar
C) Değişmez Artar
D) Artar Değişmez
E) K
E) Azalır Artar
135
5. Sürtünmelerin önemsenmediği ortamda, bir kenarı bir bi- 7. Sıcaklığı -273 °C’nin üzerinde olan tüm nesneler termal
rim olan eşit bölmelendirilmiş kare düzlemine yerleştirilmiş ışıma yapar. Canlı veya cansız varlıkların yaptığı bu termal
gergin bir yayda oluşturulan atmaların ilerleme yönleri şe- ışınları algılayan cihazlara termal kamera denir. Termal
kildeki gibidir. Atmaların ilerleme hızı 2 br/s’dir. kameralarda farklı sıcaklık değerleri ekranda farklı renkte
görüntü oluşturur. Termal kameralar tıp, askeri alan ve sa-
vunma sistemlerinde sıklıkla kullanılır.
Serbest Sabit
Buna göre termal kameralarda kullanılan elektromanye-
uç uç
tik dalga çeşidi hangisidir?
A) Kızılötesi Işınlar
Buna göre atmalar şekildeki konumdan geçtikten kaç
saniye sonra bileşke atmanın genliği ilk kez en büyük B) Mor ötesi ışınlar
değeri alır?
C) X Işınları
A) 2 B) 3 C) 4 D) 8 E) 16 D) γ ışınları
E) α Işınları
6. K, L ve M yayları O1 ve O2 noktalarından birleştirilmiştir. K,

L ve M yaylarından K yayı en kalın, M yayı en incedir.
O1 O2
K yayı L yayı M yayı
K yayında oluşturulan baş yukarı bir atmanın O1 ve O2

noktalarından yansıyanı ve M yayına iletileni hangi se-
çenekte doğru verilmiştir?
O1 O2 M yayı
A)
K yayı L yayı
8. Efe silindir şeklindeki sabit derinlikli su dolu bir leğenin orta
noktasına parmağını periyodik olarak batırıp çektiğinde,
orta noktada oluşup leğenin kenarlarına doğru ilerleyen su
O1 O2 dalgalarını gözlemliyor. Bir süre sonra Efe su dalgalarının
B)
K yayı L yayı M yayı oluşumundan itibaren kenarlara çarpıncaya kadar geçen
süreyi azaltmak istiyor.
K yayı O1 L yayı O2 Buna göre Efe’nin;

C)
M yayı I. Parmağını daha derine batırma,
II. Parmağının batıp çıkma süresini azaltma,

O1 L yayı O2 III. Leğene bir miktar su ilave etme
D)
K yayı M yayı işlemlerinden hangilerini tek başına yapması yeterli
olacaktır?
K yayıO1 O2 A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ya da II

E)
L yayı M yayı D) II ya da III E) I ya da III
136
2
FİZİK
TEST
Dalgalar - Test C
1. Şekil I ve Şekil III’te sadece K yayı, Şekil II’de ise O nok- 3. Bir dalga leğeninde periyodik aralıklarla üretilen su dalga-
tasından birleştirilmiş kalın K yayı ile ince L yayı sabit ve larının hareket ilerleme doğrultusunun üstten görünümü
serbest uçlar arasında aynı gerginlikte olacak şekilde yer- aşağıdaki şekilde verilmiştir.
leştirilmiştir. Eşit bölmelendirilmiş kare düzlemine yerleşti-
rilmiş yaylardan K yayı üzerinde oluşturulan atmaların aynı
andaki konumları ve yönleri verilmiştir. Şekil I, Şekil II ve
Şekil III düzeneklerinde yaylar üzerinde ilk olarak oluşan Kuzey
baş aşağı atmaların bu andan itibaren görülebilme süreleri
t1, t2 ve t3’tür. Batı Doğu
Güney
Serbest K yayı Sabit

uç uç
Şekil I Dalgaların hız vektörlerinde sapma olmadan ilerleyebil-

meleri için;
I. Dalga leğeninin kuzey kenarının altına bir cisim koyarak

Serbest O Sabit
uç K yayı L yayı uç bu kenarı bir miktar yükseltmek,
Şekil II II. Dalga leğeninin doğu kenarının altına bir cisim koyarak
bu kenarı bir miktar yükseltmek,
III. Dalga leğenine bir miktar daha su ilave etmek

Sabit K yayı Serbest
uç uç işlemlerinden hangilerini tek başına yapmak yeterli olur?
Şekil III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ya da II
D) II ya da III E) I ya da III
Buna göre t1, t2 ve t3 arasındaki ilişki nasıldır?
A) t1 > t2 > t3 B) t2 > t1 = t3 C) t3 > t1 > t2

D) t3 > t2 > t1 E) t1 = t3 > t2
4. Odak uzaklığı 2d olan çukur engelin odak noktasına yer-
leştirilen noktasal su dalgası kaynağının ürettiği bir dalga,
sabit derinlikli üstten görünümü verilen dalga leğeninde
kaynaktan d kadar uzaklıktaki düzlem engele doğru hare-
ket etmektedir.
2. Değişken derinliğe sahip bir ortamın tam orta noktasına
konulan dalga kaynağı sağ ve sol tarafa aynı anda özdeş
su dalgaları üretmektedir. Düşey kesiti şekildeki gibi olan, Dalga K
aynı anda üretilen su dalgalarından K dalgası sol tarafa, L kaynağı
dalgası ise sağ tarafa doğru hareket etmektedir.
Dalga kaynağı L
2d d
K dalgası L dalgası
Dalga önce düzlem sonra da çukur engelden yansıdığına
göre, çukur engelden yansıdıktan hemen sonraki görü-
nümü aşağıdakilerden hangisi gibi olur?
d ENGEL d A) B) C)
K L K
K ve L dalgalarının hareketleriyle ilgili;
I. K dalgası L dalgasından daha önce dikey bariyere çarpar.

L K
II. L dalgası önce hızlanıp sonra yavaşlayan hareket yapar. L
D) E)
III. K dalgasının dalga boyu zamanla artar. L K

D) II ve III E) I, II ve III L
K
137
5. Derinlikleri kendi içlerinde sabit K, L ve M ortamlarından, K 7. Şekildeki dalga leğeninde üretilen doğrusal bir su dalgası-
ortamında üretilen doğrusal su dalgasının L ortamını geçip nın, derinlikleri kendi içinde sabit ancak birbirinden farklı K
M ortamına ulaşımı süresince izlediği doğrultunun üstten ve M bölgelerinden, K’den M ortamına geçişi sırasındaki
görünümü şekilde verilmiştir. Ortamları ayıran düzlemler üstten görüntüsü şekildeki gibidir.
birbirine paralel, dalganın K ortamındaki hızı vK, L ortamın-
daki hızı vL ve M ortamındaki hızı vM’dir. K M
Dalga kaynağı
K L M
Dalga kaynağı
Buna göre,
Dalganın K ve M ortamlarındaki hareket doğrultuları bir- I. Dalga sığ ortamdan derin ortama geçmektedir.
birine paralel olduğuna göre, vK, vL ve vM’nin büyüklükle- II. Dalganın hız vektörü ortamları ayıran çizginin normal
ri arasındaki ilişkisi nasıldır? doğrultusuna yaklaşarak kırılmıştır.
A) vK > vL > vM B) vL > vK = vM C) vK = vL = vM III. Geçiş sırasında dalganın genliği değişmez.
D) vK = vM > vL E) vM > vL > vK yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
6. Bir dalga leğeninde periyodik aralıklarla üretilen doğrusal

dalgaların hareket doğrultusunun üstten görünümü şekilde
verilmiştir. Sabit frekansla üretilen dalgaların dalga boyları
önce artıp sonra azalmaktadır.
Dalga
kaynağı
Hareket yönü
Buna göre bu dalgalar aşağıda düşey kesitleri verilen or- 8. Üstten görünümü verilen, derinliğin sabit olduğu bir ortam-
tamlardan hangisinde ilerliyor olabilir? da odak noktaları çakışık ve O noktası olan tümsek ve çu-
kur engeller şekildeki gibi konumlandırılmışken, doğrusal
K-L su dalgası tümsek engele doğru ilerlemektedir.
A)
ENGEL
K
O
B)
L
ENGEL
Dalganın önce tümsek sonra da çukur engelden yansı-

C) dıktan sonraki görünümü nasıldır?
ENGEL A) K B) L C) K
D) L K L
ENGEL
D) L E) K
E)
ENGEL L
K
138
2
FİZİK
TEST
Dalgalar - Test D
1. Düşey kesitinin görünümü şekildeki gibi derinliği giderek 3. Üstten görünümü verilen, sabit derinlikli, eş karelerle böl-
azalan bir ortamda sabit frekansla çalışan dalga kaynağı melendirilmiş bir dalga leğeninde, doğrusal su dalgası şe-
doğrusal su dalgaları üretmektedir. kildeki gösterilen doğrultuda ilerlemektedir.
Dalga
kaynağı
3 2 1
45o
ENGEL 4
5
Ortamda oluşan su dalgalarının üstten görünümü aşağı-
dakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
Dalga, leğenin kenarlarından yansıyarak hareketine de-
vam ettiğine göre, herhangi bir zaman anında kesikli çiz-
gilerle belirtilen konumların hangisinde bulunamaz?
A)
A) 1 ve 5 B) 2 ve 4 C) 1, 3 ve 5
D) 2, 3 ve 4 E) Yalnız 3
B)
C)
D)
E)
4. Su derinlikleri kendi içlerinde sabit, eşit genişlikteki K, L ve

M ortamlarından oluşan, üst yüzeyi dikdörtgen şeklindeki
dalga leğeninde doğrusal dalga kaynağının oluşturduğu su
dalgasının bir süre sonraki yatay görünümü şekildeki gibidir.
d K
Dalga kaynağı
d L
d M
2. İki bölmeye ayrılmış bir dalga leğeninde, farklı derinlikteki

Su dalgasının oluşumundan itibaren tek bir dalga halin-
bölmeler kendi içlerinde sabit derinliğe sahiptir.
de ilerleyerek karşı kıyıya çarpabilmesi için;
Bu dalga leğeninde oluşturulan bir su dalgası ortam de-
I. K ortamına bir miktar su ilave edip, L ortamından bir mik-
ğiştirirken;
tar suyu tahliye etmek,
I. Sürati değişir. II. K ve M ortamlarına farklı miktarlarda su ilave etmek,
II. Yayılma doğrultusu değişir. III. L ve M ortamlarından eşit miktarda suyu boşaltmak
III. Frekansı değişir. işlemlerinden hangilerinin yapılması tek başına yeterli
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ya da II
D) II ve III E) I ve III D) II ya da III E) I, II ya da III
139
5. Dalga leğeninde oluşturulan doğrusal su dalgalarının dal- 7. İçi yarıya kadar su dolu, yatay zemin üzerinde duran si-
ga boylarının üstten görünümü şekildeki gibi dalga kayna- lindir şeklindeki bir leğenin tam orta noktasına bir musluk
ğından uzaklaştıkça artmaktadır. belli aralıklarla su damlatıyor.
Su damlalarının oluşturduğu dalgaları gözlemleyen bir

öğrenci aşağıdaki gibi tahminlerde bulunuyor.
Dalga kaynağı
I. Musluğu biraz açıp birim zamandaki damla sayısını art-

tırırsam, yeni oluşan dalgaların frekansı azalır.
II. Musluğu biraz kapatıp birim zamandaki damla sayısını

Hareket yönü azaltırsam, oluşan dalgaların periyodu azalır.
III. İlerleyen dalgaların hız büyüklüğü zamanla artar.

Buna göre dalga kaynağının;
Buna göre, öğrencinin yaptığı tahminlerden hangileri
I. Bulunduğu kenardan uzaklaştıkça su derinliği artmaktadır. doğrudur?
II. Su derinliği sabit iken frekansı giderek artmaktadır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
III. Frekansı sabitse ilerleyen dalgaların hızı artmaktadır. D) II ve III E) I ve III

8. Sürtünmelerin önemsenmediği ortamda, eşit bölmelendiril-

lan atmanın ilerleme yönü şekildeki gibidir. Atma şekildeki
konumundan 2t süre sonra ilk defa görünmüyor.
6. Üstten görünümü verilen, sabit derinlikli bir dalga leğenin- Serbest Sabit
de, K engeline şekildeki gibi gönderilen bir su dalgasının K uç uç
engelinden yansıma açısı α, L engelinden yansıma açısı
Buna göre şekildeki konumundan 8t süre sonra atma-
β, M engelinden yansıma açısı θ ve M-L engelleri arasın-
nın görünümü nasıl olur?
daki açı ω kadardır.
A)
Serbest Sabit
uç uç
M engeli K engeli
B)
Serbest Sabit
ω
uç uç
L engeli
Dalga M engelinden yansıdıktan sonra kendi üzerinden C)

Serbest Sabit
geri döndüğüne göre; uç
uç
I. α = ω
II. β = ω D)
Serbest Sabit
III. ω > θ uç uç
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II E)
Serbest Sabit
D) II ve III E) I, II ve III uç uç
140
2
FİZİK
TEST
Dalgalar - Test E
1. Doğrusal su dalgalarının üretildiği derinliği her yerinde 3. Ses kaynağının frekansı arttıkça sesin yüksekliği artar, fre-
aynı olan şekildeki dalga leğeninin MN kenarı bir cisim yar- kansı azaldıkça azalır.
dımıyla yükseltildikten sonra, ilerleyen dalgalarının dalga
boyları birbirine eşit oluyor. Aşağıdakilerden hangisi sesin yükseği ile ilişkilidir?
K M A) Gemi korna seslerinin yüksek desibel olması.
B) Farklı enstrümandan çıkan aynı notaların fark edilebil-

Dalga kaynağı
mesi.
C) İnşaat bölgesinden gelen uğultu.
D) Erkek seslerinin pes, kadın seslerinin tiz olması.
E) Sesin sert bir zeminden yansıması.

L N
Buna göre,
I. Dalga kaynağının frekansı zamanla artmaktadır.
II. Dalga kaynağının periyodu zamanla artmaktadır.
III. İlerleyen dalgaların sürati zamanla azalmaktadır.

4. Uzaktaki bir kişinin sesini duyurabilmesi için sesin hangi

özelliğini yükseltmesi gerekir?
A) Frekans B) Şiddet C) Tizlik

D) Tını E) Kalınlık
2. Bir salınım ya da titreşim hareketine aynı frekansta peri-

yodik bir etki uygulandığında hareketin genliği büyür. Bu
olaya rezonans denir. 5. Bir öğrenci defter sayfasını huni şekline getirip küçük deli-
ğinden konuştuğunda sesin şiddetinin arttığını gözlemiştir.
Buna göre,
Bu olayda sesin şiddetinin artması sesin,
I. Cam bardağın ses dalgası ile kırılması,
II. Yan yana duran özdeş diyapozonlardan birine vuruldu- I. Tını

ğunda diğerinin de titreşmesi, II. Yansıma
III. Sesin bir engele çarpıp dönerek tekrar duyulması III. Rezonans
ifadelerinden hangileri rezonans ile ilgilidir? özelliklerinden hangisinden kaynaklanır?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız II B) I ve II C) I ve II

141
FİZİK Dalgalar - Test E 2. TEST
6. EBA’dan video ders dinleyen bir öğrenci videonun oynatma 8. Deprem dalgaları ile ilgili verilen,
hızını artırdığında sesin inceldiğini(tiz), videonun oynama
hızını yavaşlattığında sesin kalınlaştığını (pes) fark etmiştir. I. Richter (Rihter) ölçeği depremin büyüklüğünü ölçer.
II. Depremin şiddeti canlılar üzerindeki etkisi ile ölçülür.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
III. Deprem ile ilgili konuları inceleyen bilim dalı sismolojidir.
A) Hızlı konuşmak sesi tizleştirir.
B) Sesin birim zamandaki yayılma hızını artırmak frekan-
sını artırır. A) Yalnız II B) I ve II C) I ve II
C) Kaynağın birim zamandaki ürettiği dalga sayısını artır-
mak frekansını artırır.
D) Yavaş konuşmak sesi pesleştirir.
E) Kulağımız hızlı gelen sesleri ince (tiz) algılar.
7. Aynı ortamda ilerleyen K, L, M ses dalgalarının eşit kare

bölmeli osiloskop ekranındaki görünümü şekilde verilmiştir.
K L 9. Türkiye’nin büyük bir bölümü deprem kuşağındadır. Bu

nedenle tarih boyunca ülkemizin farklı bölgelerinde büyük
depremler meydana gelmiştir. Depremin zamanı önceden
bilinemez fakat zararlarından korunmak için önlemler alı-
nabilir.
Buna göre;
I. İnşaat yapılacak bölgelerde zemin etüdünün titizlikle ya-

M pılması,
Buna göre K, L, M ses dalgaları ile ilgili, II. Afet sonrası toplanma alanlarının hazırlanması,
I. Genlikleri arası ilişki M = L > K şeklindedir. III. Gaz vanalarının ve elektrik sigortalarının deprem sıra-
II. Yükseklikleri arası ilişki M > K = L şeklindedir. sında otomatik kapanabilir hale getirilmesi
III. Dalga boyları arası ilişki K = L > M şeklindedir. eylemlerinden hangileri olası bir deprem öncesinde alın-
ması gereken önlemlerdendir?
142
3
FİZİK
TEST
Dalgalar - Test A
1. Bir öğrenci dalgalar konusunda yer alan kavramların ta- 3. Aşağıda verilen cisimlerin yaptığı hareketlerle ilgili;
nımlarını tablodaki gibi yerleştirmiştir.
I. Rüzgarlı havada bayrağın yaptığı hareket
Kavram Tanım II. Beton kıran hilti aletinin yaptığı hareket
III. Hoparlörden çıkan sesin hareketi

I Frekans Titreşen bir dalga kaynağının
titreşim ve dalga tablosu hangisinde doğru olarak ve-
bir tam titreşimi için geçen
süreye denir. rilmiştir?
II Periyot Periyodik hareketi yapan A) Titreşim Dalga

cismin birim zamandaki
I
titreşim sayısına denir.
II
III Titreşim Cisimlerin sabit bir eksene
III
göre tekrarlanan hareketine
denir.
B) Titreşim Dalga
IV Dalga Periyodik dalgalar üzerinde
I
boyu ardışık iki dalga tepesi ya da
iki dalga çukuru arasındaki II
uzaklığa denir. III
Buna göre hangi kavramların yeri değiştirildiğinde tablo C) Titreşim Dalga

doğru olur? I
II
A) I ile II B) I ile III C) I ile IV
III
D) II ile III E) III ile IV
D) Titreşim Dalga
I
II
III
E) Titreşim Dalga
I
II
III
2. Bir grup öğrenci türdeş esnek bir yay üzerinde periyodik

dalga oluşturuyor. Ahmet belirli bir anda dalga tepeleri
üzerindeki noktaları birleştiren bir doğru, Ayşe ise aynı
anda dalga çukurları üzerindeki noktaları birleştiren bir
doğru çiziyor.
Buna göre,
I. Ahmet ardışık tepe noktaları arasını ölçtüğünde periyo-

dik dalganın dalga boyunu bulur. 4. Türdeş bir yay üzerinde iki atma oluşturuluyor.
II. Ayşe ve Ahmet’in çizdiği doğruların arasındaki dik uzak-
Bu iki atma için;
lık dalga genliğinin iki katına eşittir.
I. Genlik,
III. Ardışık çukur ve tepe noktaları arasındaki yatay uzaklık
dalga boyunun yarısına eşittir. II. Genişlik,
yargılarından hangileri doğrudur? III. Sürat
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II niceliklerinden hangileri kesinlikle aynı olur?
D) I ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

143
5. Özelliği değişmeyen bir ortamdaki periyodik dalganın anlık 7. Sürtünmesiz ortamda içinde bir miktar su bulunan kova ile
görünümü şekildeki gibidir. Periyodik dalganın dalga boyu gerilmiş olan yay üzerinde bir atma oluşturuluyor.
0,6 metredir.
v
d
K L
su
Buna göre periyodik dalganın denge konumundaki K ve
L noktaları arası uzaklık d kaç santimetredir?
A) 0,9 B) 1,8 C) 90 D) 120 E) 180 Buna göre;
I. Kovadaki su miktarını artırmak,
II. Daha kalın bir yay kullanmak,
III. Yayın boyunu kısaltmak
işlemlerinin hangileri tek başına yapıldığında atmanın

hızı artar?

D) I ya da II E) II ya da III
8. Sürtünmelerin önemsenmediği ortamda, eşit bölmelendi-

rilmiş kare düzlemine yerleştirilmiş gergin bir yayda oluş-
turulan atmanın ilerleme yönü şekildeki gibidir. Şekildeki
konumundan t süre sonra atmanın genliği ilk defa en büyük
oluyor.
Serbest Sabit
uç uç
6. Gerilmiş yay üzerinde bulunan bir dalganın hareket yönü Buna göre şekildeki konumundan 3t süre sonra atmanın
şekildeki gibidir. görünümü nasıl olur?
K L Serbest Sabit
A)
uç uç
M
Sabit
B) Serbest
Buna göre dalga üzerinde bulunan K, L ve M noktalarının uç uç
titreşim yönleri hangi seçenekte doğru verilmiştir?
Serbest Sabit
K L M C)
uç uç
A) ↑ ↑ ↑
B) ↑ ↓ ↑ D) Serbest Sabit
uç uç
C) ↑ ↑ ↓
D) ↓ ↑ ↓ Serbest Sabit
E)
E) uç uç
↓ ↑ ↑
144
3
FİZİK
TEST
Dalgalar - Test B
1. Tabloda bazı dalga çeşitleri verilmiştir. Verilen dalgaların 3. Sürtünmelerin önemsenmediği ortamda, eşit bölmelendirilmiş
mekanik ve elektromanyetik olmasına göre kutucuklar bo- kare düzlemde gergin bir yayda oluşturulan atmaların ilerleme
yanarak sınıflandırılıyor. yönleri şekildeki gibi olup atmaların ilerleme hızı 2 br/s’dir.
Dalga Türleri Mikro Ses Su Mor X

Dalga Dalgası Dalgası ötesi Işınları
Işınlar
Serbest Sabit
Mekanik
Dalgalar
uç uç
Elektromanyetik
Dalgalar
Buna göre atmalar şekildeki konumdan geçtikten kaç sa-
niye sonra birbirlerini sönümlerler?
Buna göre tablonun doğru görünümü hangisi gibi olur?
A) 3 B) 4 C) 6 D) 9 E) 18
A)
B)
C)
D)
E) 4. Sürtünmelerin önemsenmediği ortamda, eşit bölmelendiril-

lan atmaların ilerleme yönleri şekildeki gibidir.
Serbest K Sabit
uç uç
2. Suyla dolu bir dalga leğeninin üstten görünümü şekilde ve-

K noktasındaki titreşim serbest uca geldiği anda bileşke
rilmiştir. Doğrusal dalgalar üreten dalga kaynağının L orta-
atmanın anlık görünümü nasıl olur?
mında ürettiği dalgalar, K ve M ortamlarına şekildeki gibi
geçmiştir.
A) K
Dalga kaynağı
K L M B) K K
K, L, M ortamlarının derinlikleri sırasıyla hK, hL, hM oldu-

ğuna göre, C) K
I. hK > hM > hL
II. hK = hM > hL
D) K
III. hL > hM = hK
ifadelerinden hangileri doğru olabilir? (Ortamlar sabit

derinliktedir.)
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III E) K
145
5. PET(Pozitron Emisyon Tomografisi) nükleer tıpta kullanı- 8. Bir dalga leğeninde sabit periyotla çalışan bir kaynağın
lan en gelişmiş görüntüleme yöntemidir. Vücuda verilen ürettiği su dalgalarının dalga boyunun kaynaktan uzaklaş-
radyoaktif madde tarafından salınan pozitronların atomla- tıkça değişimini gösteren sütun grafik şekilde verilmiştir.
rın serbest elektronlarıyla yok olma tepkimesi yapmasıyla
elektromanyetik dalga açığa çıkar. Bu yöntemde açığa çı-
Dalga Boyu
kan dalgalar dedektörler tarafından tespit edilip bilgisayar-
da görüntüye dönüştürülür. Özellikle onkolojik hastalıkların
teşhis ve tedavisinde kullanılır. 5λ
Buna göre belirtilen görüntüleme yönteminde ortaya çı-
3λ
kan elektromanyetik dalga çeşidi hangisidir?
2λ
A) Mikro Dalgalar
B) Kızılötesi Işınlar Kaynağa uzaklık

0 x 2x 3x 4x 5x 6x 7x 8x
C) X Işınları
D) γ ışınları Buna göre dalga leğeninin düşey kesitinin görünümü

hangisi gibi olabilir?
E) α Işınları
Dalga
kaynağı
Su
A)
6. Böbrek taşların kırılmasını sağlayan taş kırma (ESWL)
cihazında, anne karnındaki bebeğin gelişimini incelemek ENGEL
için kullanılan ultrason cihazında, denizin derinliklerini ölç-
meye yarayan sonar cihazında kullanılan dalgalardır. Dalga
kaynağı
Metinde verilen dalgalar ile ilgili, B)

Su
I. Enine dalgadır.
ENGEL
II. Boşlukta yayılamaz.
Dalga
III. Elektromanyetik dalgadır. kaynağı
yargılarından hangileri doğrudur? C)

Su
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III ENGEL

Dalga
kaynağı
Su
D)
7. Derinliği her noktada aynı olan dalga leğeninde üretilen
ENGEL
doğrusal dalgalar parabolik engele çarptıktan sonra şekil-
de gösterilen K noktasında odaklanmıştır. Dalga
kaynağı
Su
E)
Dalga kaynağı
L K Parabolik
Engel ENGEL
Doğrusal dalgaların engele çarptıktan sonra L’de odakla-

nabilmesi için;
I. Kaynağın frekansını artırmak,
II. Dalga leğenine su eklemek,
III. Parabolik engelin eğrilik yarıçapını artırmak

D) I ya da III E) II ya da III
146
3
FİZİK
TEST
Dalgalar - Test C
1. 3 kişilik gruplar halinde ders işlenen bir fizik laboratuva- 3. Bir dalga leğeninde noktasal bir kaynakla elde edilen dai-
rında aynı grupta yer alan Umay, İlke ve Zafer doğrusal resel su dalgalarının üstten görünümü Şekil I’de verilmiştir.
su dalgalarının ilerleyişi ile ilgili bir deney yapacaklardır.
Önlerindeki dalga leğeninde oluşan doğrusal dalgaların A B A B
eşit aralıklı olduğunu gözleyen arkadaşlar bu dalgaların
arasındaki mesafenin, dalgalar kaynaktan uzaklaştıkça
azalmasını amaçlamaktadırlar. Bu amacı gerçekleştirmek
için kendi aralarında konuşan arkadaşlar aşağıdaki öneri-
lerde bulunmuşlardır.
C D C D
Umay: Leğenin tabanına, yüksekliği kaynaktan leğenin di- Şekil I Şekil II
ğer ucuna doğru artan dik üçgen prizma şeklinde bir engel
Dalgaların Şekil II’deki görünümü alabilmesi için;
yerleştirelim.
I. Kaynağın frekansını artırmak,
İlke: Kaynağın frekansını düzenli bir şekilde azaltalım.
II. Kaynağı |AB| kenarına doğru hareket ettirmek,
Zafer: Leğene biraz daha su ilave edelim.
III. Leğenin C ve D ayakları altına takoz yerleştirmek
Buna göre Umay, İlke ve Zafer’in önerilerinden hangi-
leri tek başına yapıldığında öğrenciler amaçlarına ula-
şabilirler? A) Yalnız II B) I ya da II C) I ya da III
A) Yalnız Umay B) Yalnız İlke C) Yalnız Zafer D) II ya da III E) I ya da II ya da III
D) Umay ya da İlke E) İlke ya da Zafer
4. Derinlikleri sabit ve birbirinden farklı K ve L bölgelerinden

2. Bir su dalgası leğeninin X bölgesinde sabit periyotla ça- oluşan su dalgası leğeninde sabit periyotla çalışan doğru-
lışan doğrusal kaynağın oluşturduğu dalgaların, Y ve Z sal kaynağın ürettiği dalgalarının üstten görünümü şekilde
bölgelerindeki ilerleme doğrultusunun üstten görünümü verilmiştir.
K
2d 2d d d
X Y Z
L
Buna göre,
Buna göre,
I. Z bölgesinin derinliği en fazladır.
I. K bölgesi L’den daha derindir.
II. Dalgalar en hızlı Y bölgesinde hareket etmiştir.
II. Yalnızca L bölgesinin derinliği artırılırsa kırılma azalır.
III. Dalgaların X, Y, Z bölgelerindeki frekansları eşittir.
III. K ortamındaki dalgaların dalga boyu, L’dekilerden kü-
yargılarından hangileri doğrudur? ( X, Y, Z bölgelerinin çüktür.
derinlikler kendi içlerinde sabittir.)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) I ve II E) II ve III D) II ve III E) I, II ve III
147
5. Bir su dalgası leğeninin düşey kesitinin görünümü şekilde 7. Derinliği her yerde aynı olan dalga leğeninde KOL doğrusal
verilmiştir. su atması doğrusal bir engele şekildeki gibi gönderilmiştir.
Su L
O
K
ENGEL 60°
Engel
Buna göre K kaynağı tarafından oluşturulan bir atma, le-
ğenin diğer ucuna gelene kadar geçen sürede atmaya ait
hız – zaman grafiği hangisi olabilir? Buna göre O noktası engele geldiği anda, atmanın görü-
nümü nasıl olur?
Hız
K
A) L
A)
Zaman
60o O 30o
Hız
B) K
Zaman B)
L
60o O 30o
Hız
C)
L K
Zaman C)
30o
O 30o
Hız
D) K L
D)
Zaman
30o
O 30o
Hız
E) K L
Zaman
E)
60o O 60o
6. Eşit bölmeli ve derinliği her noktada aynı olan su dalgası
leğeninde, K1 ve K2 kaynaklarının üretmiş olduğu doğrusal
dalgaların üstten görünümü şekilde verilmiştir.
K1
Dalga
Söndürücü
K2
Buna göre,
I. K1 ve K2 kaynakları aynı anda çalışmaya başlamıştır.
II. K1’in ürettiği dalgalar K2’nin ürettiklerinden hızlıdır.
III. K1’in periyodu K2’nin periyodundan büyüktür.

148
3
FİZİK
TEST
Dalgalar - Test D
1. Bir fizik öğretmeni depremi anlatmak için sınıfa elinde bir le- 3. Aşağıda verilenlerden hangileri;
ğen, irice bir taş, aynı boyutlarda biri kağıttan biri plastikten
iki adet gemi ile gelip bunları bir kenara koyar. Depremle ilgili I. Yerleşim yerlerinin bilinen fay hatlarından uzak yerlere
enerji boşalımı, depremin odak noktası, merkez üssü, büyük- yapılması
lük ve şiddet kavramlarını açıkladıktan sonra etkinliğe başlar. II. Ev içinde devrilme riski yaratacak ağır eşyaların duvara
Etkinlik şöyledir: Su ile doldurulan leğene taş farklı yükseklik- sabitlenmesi
ten bırakılır. Taşın düştüğü yere yakın konuma plastik gemi,
biraz daha uzak konuma ise kağıt gemi yerleştirilir. Taşın III. Deprem sonrasında gidilebilecek toplanma alanlarının
bırakıldığı yükseklik arttıkça gemilerin daha fazla sarsıldığı, yerlerinin bilinmesi
hatta belli bir yükseklikten sonra daha uzakta olmasına rağ- deprem öncesinde yapılması gereken eylemlerdendir?
men kağıt geminin suda battığı, ancak plastik geminin sa-
pasağlam kaldığı görülmektedir. Öğretmen, öğrencilerinden A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
yaptığı bu etkinliği yorumlamalarını ister. D) II ve III E) I, II ve III
I. Öğrenci: Taşın bırakılma yüksekliği ile bize depremin

büyüklüğünü, yani deprem sırasındaki enerji boşalımını
anlatmaya çalıştınız.
II. Öğrenci: Kağıt ve plastik gemiler, binaların depreme da-

yanıklılığı anlatmak içindi.
4. Yarasalar karanlıkta güveleri ekolokasyon (yankı ile yer
III. Öğrenci: Uzakta olmasına rağmen kağıt geminin bat- belirleme) yoluyla avlarlar. Ancak bazı güve türlerinin kalın
ması, büyüklüğü aynı olmasına rağmen yapının durumuna tüyle kaplı olmaları onları bu durumdan korur.
göre depremin şiddetinin farklı olabileceğini gösterdi.
Buna göre;
Öğrencilerden hangileri bu etkinlikle anlatılmak isteni-
I. Boş evde oluşan yankının, asılan perdeler ve yere seri-
lenleri doğru anlamıştır?
len halılarla ortadan kalkması,
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III II. Kayıt stüdyolarında, kayıt odasının duvarlarının özel
D) II ve III E) I, II ve III süngerimsi yumuşak malzemelerle kaplanması,
III. Konser salonlarında sahne arkasında ve üstünde parlak

yansıtıcılar kullanılması
durumlarından hangileri giriş paragrafında güvelerin ko-

runmasını sağlayan özellikler ile benzer özellik olarak ve-
rilebilir?
5. Ses dalgaları ile ilgili olarak;

2. Bir depremin şiddetiyle ilgili,
I. Yayıldığı ortamın yoğunluğunun artması, yayılım hızını
I. Aynı büyüklükteki depremde birçok farklı şiddetten söz
arttırır.
edilebilir.
II. Gürlüğü (şiddeti) yüksek olan sesler kalındır.
II. Merkez üssüne yakın olmasına rağmen zayıf şiddet or-
taya çıkabilir. III. Enerji taşırlar.
III. Merkez üssüne uzak olmasına rağmen büyük şiddet or- IV. Düzgün yüzeylerden yansımaları ışığın yansıma şekliyle
taya çıkabilir. aynıdır.
verilen yargılardan hangilerinin doğru olabilir? V. Yüksekliği (frekansı) arttıkça sesler tizleşir.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III bilgilerinden hangisi her zaman doğru değildir?
D) II ve III E) I, II ve III A) I B) II C) III D) IV E) V
149
6. Su derinlikleri sabit ve birbirinden farklı olan X, Y, Z bölge- 8. Farklı kalınlıktaki K ve L yayları O noktasında birleştirilmiş-
lerinde, doğrusal dalgalar üreten özdeş K1 ve K2 doğrusal tir. O noktasına gönderilen bir atmanın iletilen ve yansıyan
dalga kaynakları aynı anda çalıştırılmış ve her iki kaynak- atmaları şekildeki gibidir. İletilen ve yansıyan atmaların O
tan da üretilen ilk dalgalar P doğrultusunda karşılaşmıştır. noktasına uzaklıkları d1 ve d2 oluyor.
K1 .P K2 K yayı d1 d2 L yayı
X Y Z Buna göre,
d d d I. Atma L yayından gönderilmiştir.

P
X, Y, Z bölgelerinin derinlikleri sırasıyla hX, hY, hZ olduğu- II. d1 < d2
na göre, III. K yayı daha incedir.
I. hY > hZ > hX yargılarından hangileri doğru olabilir?
II. hZ > hY > hX A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

III. hZ > hX > hY D) I ve III E) I, II ve III
ifadelerinden hangileri doğru olabilir?
9. Derinliği değişmeyen bir dalga leğeninde ilerleyen doğ-

rusal su dalgalarının önüne,
7. Bir depremin tek bir ............... değeri olurken birçok
............... değeri olur. Bu iki kavram genellikle birbirine ka- I. Doğrusal
rıştırılan iki kavramdır. Yerin yaklaşık 74 km altında enerji
boşalımının gerçekleştiği yere ............... denirken, bu ye- II. Çukur
rin tam üzerinde yeryüzündeki bölgeye de ............... denir. III. Tümsek
Verilen paragrafta boşluklar uygun kelimelerle doldurul- engellerinden hangileri konulursa yansıyan dalgalar dai-
duğunda aşağıdakilerden hangisi boşta kalır? resel olabilir?
A) Fay B) Odak noktası C) Büyüklük A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
D) Merkez üssü E) Şiddet D) II ve III E) I, II ve III
150
4
FİZİK
TEST
Dalgalar
1. Kalın olan K yayı ile ince olan L yayı O noktasında bir- 2. Derinliği her yerde aynı olan dalga leğeninin iki ucuna odak
leştirilmiştir. K yayından O noktasına baş yukarı bir atma noktaları F olan özdeş K ve L çukur engelleri yerleştirilmiştir.
gönderiliyor. İletilen ve yansıyan atmaların bir süre sonra
O noktasına uzaklıkları d1 ve d2 oluyor. Doğrusal su dalgaları K ve L’ in orta noktalarını birleştiren
yatay doğrultu üzerinde ok yönünde şekildeki gibi hareket
etmektedir.
O
K yayı L yayı K L
Şekil I
F
Buna göre K yayından O noktasına gönderilen atmanın
yansıyan ve iletilen atmaları hangi seçenekte doğru veril-
miştir?
O
A) Buna göre dalgaların K engelinden ilk yansımaları sonra-
K yayı L yayı sındaki görünümleri nasıl olur?
d1 > d2
O
K yayı L yayı
d1 > d2
O1
B)
F
K yayı L yayı A)
d1O< d2
1
K yayı L yayı
d1 < d2
O1
C) K yayı L yayı
d1O< d2 F
1 B)
K yayı L yayı
d1 < d2
O1
D) K yayı L yayı
d1 < d2
C)
O1
E) K yayı L yayı
d1 > d2
D)
E)
151
FİZİK Dalgalar 4. TEST
3. Derinlikleri kendi içinde sabit ancak birbirinden farklı K ve 5. Derinlikleri farklı X, Y ve Z bölgelerinin kendi içlerinde de-
L bölgelerinden oluşan bir dalga leğenindeki sabit periyotla rinlikleri sabittir. Yatayda şekildeki gibi konumlanmış L düz
çalışan bir kaynağın ürettiği doğrusal su dalgalarının üst- engeli ile oluşturulan dalga leğeninde K doğrusal su atma-
ten görünümü şekilde verilmiştir. sının ilerleme yönü şekilde verilmiştir.
K L K
X Z 1 2 3
Y
Buna göre, L engeli
I. L bölgesi, K’den derindir. Bölmeler eşit aralıklı olduğuna göre, K atmasının tekrar Z
ortamına geçişi numaralandırılmış atmalardan hangileri
II. K’deki dalgaların dalga boyu L’dekilerden büyüktür.
olamaz?
III. Hangi ortamda üretilmiş olursa olsun dalgaların K ve L
ortamlarındaki frekansları eşittir. A) Yalnız 1 B) 1 ve 2 C) 1 ve 3
D) 2 ve 3 E) 1, 2 ve 3
D) II ve III E) I, II ve III 6. Bir konser salonunda konser verecek olan orkestranın
şefi özellikle bazı müzik aletlerinin sesinin, konser sıra-
sında seyirciler tarafından daha net duyulması için sah-
nede buna uygun düzenleme yapılmasını ister. Sahnenin
akustik sorumluları, şefe bu sanatçıların tam olarak nerede
4. Bir dalga leğeninin düşey kesiti Şekil I’de, üstten görünü- oturacağını sorar. Bu bilgiyi alan uzmanlar ellerindeki sert,
mü Şekil II’de verilmiştir. tümsek ve parlak yüzeyli malzemeleri sahne arkasına ve
K L sahne üstüne öyle bir yerleştirirler ki, bu yüzeylerde görü-
lebilen müzik aletlerin sesi daha net biçimde duyulur.
Su
X bölgesi Y bölgesi
Buna göre, yukarıda verilen paragrafta sese dair anlatıl-
maya çalışılan hangi özelliğin ışıkla benzer olduğu vur-
gusu vardır?
ENGEL
A) Yansıma
Şekil I
B) Kırılma
C) Soğurulma
D) Birbiri içinden geçebilme

K L
E) Enerji taşımaları
X bölgesi Y Bölgesi
Şekil II
7. Oluşan bir depremin merkez üssüne d1, d2, d3 uzaklıklarda,
büyüklüğü sırasıyla P1, P2, P3 ve buralarda depremin şid-
K ve L kaynaklarının üretmiş olduğu doğrusal dalgaların
deti de Ş1, Ş2, Ş3 olarak tespit edilmiştir.
üstten görünümü Şekil II’deki gibi olduğuna göre,
Uzaklıklar arasındaki ilişki d1 > d2 > d3 şeklinde olduğuna
I. K kaynağının frekansı sabittir.
göre,
II. L kaynağının periyodu azalmaktadır.
I. P1 = P2 = P3
III. X bölgesinde ilerleyen bir atmanın ortalama hızının bü-
yüklüğü, Y bölgesinde ilerleyen atmanınkinden büyük- II. Ş1 > Ş2 > Ş3
tür. III. Ş3 > Ş2 > Ş1
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? büyüklük ve şiddetle ilgili yapılan kıyaslamalardan han-
gileri doğru olabilir?
D) I ve III E) II ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I,II ve III
152
FİZİK
ÇÖZÜMLÜ
Optik SORULAR
1. Yarıçapı r olan içi boş yarım kürenin merkezine noktasal 3. Karanlık bir ortamda noktasal bir ışık kaynağı ile yeterince
bir ışık kaynağı yerleştirilmiştir. Kürenin iç kısmındaki K ve büyük ekran arasına küresel saydam olmayan bir cisim ko-
L noktaları etrafındaki aydınlanma şiddetleri sırası ile EK nulmuştur.
ve EL’dir. 1 2
L Engel
K
r 30o r Noktasal
K
Işık ışık kaynağı
kaynağı
Ekran
EK
Buna göre, oranı kaçtır ?
EL Buna göre,
1
A) B) 1 C) 2 D) 3 E) 4
2 I. Ekran 2 yönünde hareket ederse tam gölgenin alanı artar.
Çözüm: II. Engel 1 yönünde hareket ederse tam gölgenin alanı artar.
Işık kaynağından çıkan ışık ışınları kürenin iç yüzeyinde III. Noktasal ışık kaynağı 2 yönünde hareket ederse tam
her noktaya dik ulaşmaktadır. K ve L noktasının ışık kay- gölgenin alanı azalır.
nağına uzaklığı da aynı olduğuna göre aydınlanma şiddet-
leri eşit olur. yargılarından hangileri doğrudur?

Cevap : B
2. Üç tarafında düzlem ayna bulunan şekildeki sistemde K, L

ve M ışık ışınlarının yansımalar sonucundaki doğrultuları Çözüm: 1 2
ve noktasal I ışık kaynağının konumu verilmiştir.
1 2
I noktasal
Engel
ışık kaynağı Engel
K L M
Perde engelden uzakla- Engel ışık kaynağına yak-

Buna göre, hangi ışınlar I noktasal ışık kaynağından gel-
şırsa tam gölge büyür. laşırsa tam gölge büyür. II.
mektedir? (Sistem eş kare bölmelerden oluşmaktadır.)
I. Öncül doğru Öncül doğru
A) Yalnız K B) Yalnız L C) L ve M 1 2
D) K ve M E) K, L ve M
Çözüm:
K, L ve M ışınları yansımalar sonucu bulundukları konuma Engel

geldiklerine göre, yapmış oldukları yansıma geçmişi çizilir-
se;
I Kaynak engele yaklaşırsa

tam gölge büyür. III. Öncül
yanlış
K L M
Işınların geldikleri doğrultuların I noktasal ışık kaynağı ile Cevap: D

kesiştiğini görüyoruz. Buna göre, her üç ışın da I noktasal
ışık kaynağından gelmektedir.
Cevap: E
153
FİZİK Optik ÇÖZÜMLÜ SORULAR
4. Karanlık bir ortamda noktasal K ışık kaynağı ve yeterince 5. Opak cisim ve dikey düzleme yerleştirilmiş düzlem ayna
büyük perde arasına saydam olmayan özdeş iki küre şekil- ile oluşturulan şekildeki sistemde gözlemci L noktasından
deki gibi konulmuştur. düzlem aynaya bakmaktadır.
X perdesi
K
K L
Opak m
M
Düzlem ayna
N
P
Buna göre perdede oluşacak gölge nasıldır?
R
A) B) C)
Gözlemci hangi iki nokta arasının görüntüsünü aynada

göremez? (Sistem eş kare bölmelerden oluşmaktadır.)
D) E)
A) K - M B) L - N C) M - P
D) K - P E) L - R
Çözüm:
Çözüm:
Engel ve küresel ışık kaynağının merkezleri aynı yatayda
Gözlemcinin göremediği bölgeyi bulabilmek için opak (ışık
olmadıklarından gölge eliptik olacaktır.
geçirmeyen) cismin uç kısımlarına L noktasından ışınlar
Kaynağa yakın olan cismin gölge alanı daha büyük olur. gönderip aynadan yansıtalım.
K
X perdesi
L
Opak cisim
M
K Düzlem ayna
N
R
Cevap: B
Opak cismin üst köşesine gönderdiğimiz ışın aynadan yan-

sıyarak kendi üzerinden geri dönüyor ve yine L noktasına
düşer. Opak cismin alt köşesine gönderdiğimiz ışın ayna-
dan yansıyarak R noktasına düşer.
Gözlemci opak cisimden dolayı bu iki nokta arasını (L – R)

göremez.
Cevap: E
154
ÇÖZÜMLÜ SORULAR Optik FİZİK
6. Odak uzaklığı 2d olan çukur ayna ile asal eksene dik yer- 7. Asal eksen üzerine yerleştirilmiş şekildeki çukur aynanın
leştirilen düzlem aynadan oluşan şekildeki sistemde, asal odak noktası F, merkez noktası M noktasıdır.
eksene paralel gönderilen X ışık ışını, F noktasına gönde-
rilen Y ışık ışını ve doğrultusunun uzantısı M noktasından
geçecek şekilde gönderilen Z ışık ışınlarının yayılma doğ-
rultuları verilmiştir.
Asal eksen
X M F
d d 2d
Asal eksen
M F Y Çukur aynanın merkezinden odak noktasına doğru yürü-
Z yen bir çocuğun görüntüsü için;
I. Merkezden uzaklaşarak büyür.

F çukur aynanın odak noktası ve M çukur aynanın mer- II. Çocuk odak noktasına gelinceye kadar görüntüsü düz
kez noktası olduğuna göre, hangi ışınlar aynalardan yan- ve sanaldır.
sıdıktan sonra kendi üzerlerinden geri dönerler?
III. Çocuk odak noktasına geldiğinde görüntüsü sonsuzda
A) Yalnız X B) X ve Y C) Y ve Z oluşur.
D) X ve Z E) X, Y ve Z yargılarından hangileri doğrudur?
Çözüm:
X, Y ve Z ışınlarını tek tek aynalardan yansıtalım D) II ve III E) I, II ve III
X
Çözüm:
d d 2d
M I. Çukur aynada görüntü çizimi özelliklerine göre, cisim
F
merkezden uzaklaştıkça cismin görüntüsü de merkez-
den uzaklaşarak büyür. (Doğru)
X ışını düzlem aynaya dik açı ile geldiği için kendi üzerin- II. Sonsuz ve odak noktaları arasındaki cisimlerin çukur ayna-
X
den geri döner ve çukur aynaya asal eksene paralel bir daki görüntüleri terstir ve sanal değil gerçektir. (Yanlış)
d d 2d
şekilde
M çarpar. F Işın
X odak noktasından geçecek şekilde III. Çukur aynanın odak noktasındaki cismin görüntüsü son-
yansır ve düzlem aynaya doğru ilerler. Düzlem aynadan suzda oluşur. (Doğru)
d d 2d
da şekildeki
M gibi yansıdıktan sonra çukur aynaya merkez
F Cevap: C
noktasından gelen ışın özelliği ile çarpıp kendi üzerinden
geri döner.d d 2d
M F Y
d d 2d
M F Y
d d 2d
M F Y
Y ışını şekildeki gibi düzlem aynadan yansıdıktan sonra

çukur aynaya merkez noktasından gelen ışın özelliği ile
çarpıp kendi üzerinden geri döner.
d d 2d
Md d F2d
M F Z
d d Z 2d
M F
Z
Z ışını düzlem aynadan şekildeki gibi yansıdıktan sonra

F noktasından geçerek çukur aynaya çarpıp asal eksene
paralel yansır. Düzlem aynaya dik bir şekilde gelen ışın
çarpıp kendi üzerinden geri döner.
Cevap: E
155
8. Merkez noktası M olan tümsek ayna ile uzantısı M nokta- 9. Bir cismin çukur aynadaki görüntüsü şekildeki gibi dikdört-
sından geçen X ışık ışını, uzantısı N noktasından geçen Y gen biçiminde asal eksen üzerinde oluşmaktadır.
ışık ışını ve uzantısı K noktasından geçen Z ışık ışınların-
dan oluşan sistem şekilde verilmiştir.
Asal eksen
Y M
X
Asal eksen M noktası çukur aynanın merkez noktası olduğuna göre,

K M N
cismin asal eksen üzerindeki şekli aşağıdakilerden han-
gisine benzer?
Z
asal eksen
Buna göre hangi ışınlar tümsek aynadan yansımış olabilir? A)
A) Yalnız Y B) X ve Y C) Yalnız Z
D) X ve Z E) X, Y ve Z
asal eksen
B)
Çözüm:
K noktasını tümsek aynanın odak noktası (F), N noktasını

da tümsek aynanın 3F noktası olarak düşünebiliriz. asal eksen
C)
Asal eksen asal eksen

K M N D)
Z asal eksen
E)
✓ X ışını tümsek aynanın merkezi doğrultusunda gönderi-
len bir ışının yansıması olabilir.
Çözüm:
✓ Y ışını tümsek aynanın odağı ile merkez doğrultusu ara-
sına gönderilmiş bir ışının yansıması olabilir.
✓ Z ışını asal eksene paralel gönderilmiş bir ışının yansı- Asal eksen
ması olabilir. Odak noktası
Cevap: E
Cismin görüntüsü merkez noktası üzerinde ise cismin de

merkez noktası üzerinde olması gerekir. Cismin şeklinin
ana hat olarak 3 eşit çizgiden oluştuğunu var sayalım ve
görüntüsünü çizelim.
Cisim çukur aynanın odak noktasından uzaklaştıkça gö-

rüntüsünün aynaya yaklaşarak büyür ve şekildeki görüntü-
yü elde ederiz.
Asal eksen
156
Çizgilerin görüntülerinin eşit boyda olabilmesi için, odak 11. K, L, M saydam ortamlarından L ortamı küresel olup, küre-
noktasına yakın olan çizginin boyunun kısa, uzak olanın nin merkezi O noktasıdır. K ortamından gönderilen X ışını-
boyunun uzun olması gerekir. nın izlediği yol şekilde verilmiştir.
K ortamı M ortamı
L ortamı
Asal eksen α
β
O
X ışını
Cismin görüntüsü asal eksene göre simetrik olduğu için
şekli de asal eksene göre simetrik olmalıdır. Bu ana hatları
birleştirdiğimizde E seçeneğindeki şekli elde ederiz.
Cevap: E Buna göre,
I. K ortamının kırıcılık indisi, L’ninkinden küçüktür.
II. L ortamının kırıcılık indisi, M’ninkinden küçüktür.
III. α = β dır.

10. Aynaların günlük hayatta birçok kullanım alanı vardır.
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III
Geniş alanlar görebilmek ya da cisimleri olduklarından
daha büyük göstermek gibi farklı kullanım amaçlarına göre D) II ve III E) I, II ve III
farklı çeşit aynalar kullanılır.
I. Teleskop Çözüm:
II. El feneri I. X ışını K ortamından L’ye geçerken normale yaklaştığı
III. Araba farı için az yoğun ortamdan çok yoğun ortama geçmiştir.
Dolayısıyla K’nın kırıcılık indisi L’den küçüktür. (Doğru)
IV. Arabanın yan aynaları
II. X ışını L ortamından M’ye geçerken çok yoğun ortamdan
V. Dişçi aynaları
az yoğun ortama geçişteki gibi tam yansıma yapmıştır.
Dolayısıyla L’nın kırıcılık indisi M’den büyüktür. (Yanlış)
Yukarıda verilen aletler yapımında kullanılan ayna çeşidi- III. Işın L'den M'ye geçerken tam yansıma yapmıştır. Bu du-
ne göre gruplandırıldığında, hangi alet dışarda kalır? rum ışın çok yoğun ortamdan az yoğun ortama gönde-
rildiğinde gerçekleşir. Tam yansımada gelme açısı yan-
A) I B) II C) III D) IV E) V
sıma açısına her zaman eşittir. Yani α = β’dır. (Doğru)
Cevap: C
Çözüm:
Tek tek öncüllerden gidelim.
I. Teleskop † Görüntünün büyümesi gerektiği için çukur

ayna kullanılır.
II. El feneri † Işığın bir yerde toplanabilmesi için çukur

ayna kullanılır.
III. Araba farı † Işığın bir yerde toplanabilmesi için çukur

ayna kullanılır
IV. Arabanın yan aynaları † Geniş bir alan görünümü sağ-

laması için tümsek ayna kullanılır.
V. Dişçi aynaları † Görüntünün büyümesi gerektiği için çu-

kur ayna kullanılır.
Bu durumda gruplandırma yapıldığında, IV. öncüldeki ‘ara-

banın yan aynaları’ seçeneği dışarıda kalacaktır.
Cevap: D
157
12. Kırıcılık indisi nX olan X saydam ortamından, kırıcılık indisi 13. Kırıcılık indisi nX olan X saydam ortamından, kırıcılık indisi
nY olan Y saydam ortamına gönderilen A ışını şekilde veril- nY olan Y saydam ortamına gönderilen A ışını şekilde veril-
miştir. miştir.
X ortamı
A
X ortamı I
A
. II
.
. .
III
1 3
Y ortamı
2
Y ortamı nX > nY olduğuna göre A ışını Y ortamında verilen hangi

yolu izleyebilir?
.
Buna göre A ışını, A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

I. nX > nY ise 3 numaralı yolu izler.
Çözüm:
II. nY > nX ise 1 numaralı yolu izler.
X ve Y ortamlarının kırılma indisleri arasındaki ilişki ne
III. nY = nX ise 2 numaralı yolu izler.
olursa olsun, ışın yüzeyleri ayıran doğruya dik olarak geli-
yargılarından hangileri doğru olabilir? yorsa, kırılmadan yoluna devam eder. Işın sadece II numa-
ralı yolu izleyebilir.
D) I ve II E) II ve III Cevap: B
14. Eşit karelere bölünmüş düzlemde G1 ve G2 noktalarındaki

durgun gözlemciler, bulundukları konumdan düzlem ayna-
Çözüm: ya bakmaktadırlar.
AN
X ortamı
G1
.
.
K
1 N 3
L M
2
N P
Y ortamı
.
G2
I. Çok kırıcı ortamdan az kırıcı ortama geçen ışın normal-

Hangi noktaları her iki gözlemci de düzlem ayna yardımı
den uzaklaşarak kırılır. Yani 3 numaralı yolu izleyebilir.
ile görebilir?
Doğru
A) Yalnız L B) Yalnız M C) Yalnız N
II. Az kırıcı ortamdan çok kırıcı ortama geçen ışın norma-
le yaklaşarak kırılır. Ama 2 numaralı ışın gibi normal D) K, L ve M E) M, N ve P
üzerinde olamaz ve 1 numaralı ışın gibi normalin diğer Çözüm:
tarafına geçemez. Yanlış
G1 gözlemcisinin
III. Kırılma indisleri eşit ise ortamlar aynıdır. Işın kırılmadan görüntüsü
geçer. Yanlış
Cevap: A
G1
K
L M G2 gözlemcisinin
N P görüntüsü
G2
Cevap: B
158
15. Kırıcılık indisi nX olan X saydam ortamı ve kırıcılık indisi nY 16. Mavi bir zemin üzerine kırmızı kalemle ‘O’, beyaz kalemle
olan O merkezli yarım küre şeklindeki Y saydam ortamına ‘G’ ve sarı kalem İle ‘M’ harfleri yazılmıştır.
gönderilen A, B ve C ışınları şekillerde verilmiştir.
O G M
X ortamı
B
O O O
A C
Y ortamı Y ortamı Y ortamı
X ortamı X ortamı
Buna göre yeşil renkli ışıkla aydınlatılan zemin üzerinde

hangi harfler okunabilir?
B
A) Yalnız O B) Yalnız G C) Yalnız M
O O D) O ve G E) G ve M
C
Y ortamı Y ortamı
X ortamı X ortamı Çözüm:
Şekil II Şekil III

nX > nY olduğuna göre hangi ışınların izlediği yol yanlıştır?
A) Yalnız A B) Yalnız C C) A ve B O G M O G
D) B ve C E) A, B ve C
Beyaz ışık ile aydınlatılırsa Yeşil ışık ile a
O G M O G M
Çözüm:
X ortamı
B
N
O O O
N N
.
A Beyaz ışık ile aydınlatılırsa C ışık ile aydınlatılırsa

Yeşil
Y ortamı Y ortamı Y ortamı
• Zemin mavi renkli olduğu için yeşil renkli ışıkla aydınla-
X ortamı X ortamı
tılırsa zemin siyah görünür. Çünkü zemin sadece mavi
Şekil II rengi yansıttığı
Şekil III için mavi gözükmektedir. Zemin yeşil
Şekil I
ışığı yansıtmadığı için siyah görülecektir.
B • O harfi sadece kırmızı rengi yansıtabiliyor. Kırmızı ana
N renk. Dolayısıyla oradan gelen yeşil ışık yansımaz. O
O O harfi de siyah gözlenir. Zemin de siyah olduğu için O
N C harfi gözlenemez.
Y ortamı Y ortamı
• G harfi beyaz, her rengi yansıtabiliyor. Yeşil ışıkla ay-
X ortamı X ortamı dınlatıldığı için sadece yeşil renk yansır ve G harfi yeşil
gözlenir.
• M harfi sarı rengi yansıtabiliyor. Yani sarı rengi oluştu-
ran hem yeşili hem de kırmızı rengi yansıtabiliyor. Yeşil
nX > nY olduğu için; ışıkla aydınlatıldığı için sadece yeşil renk yansır ve M
harfi yeşil gözlenir.
Şekil I’de gelen ışın normalden uzaklaşarak kırılması ge-
rekir ama şekle baktığımız zaman yaklaşarak kırıldığını Cevap: E
görüyoruz. (Yanlış)
Şekil II’de gelen ışın normal üzerinde geldiği için kırılma-

dan yoluna devam etmesi gerekmektedir. (Yanlış)
Şekil III’te gelen ışın normalden uzaklaşarak kırılır. (Doğru)
Cevap: B
159
17. Hava ortamında bulunan ve odak noktası F olan ince ke- 18. Hava ortamında bulunan ve odak noktası F olan kalın ke-
narlı merceğe gönderilen A, B ve C ışınlarının izlediği yol- narlı merceğe gönderilen A, B ve C ışınlarının izlediği yol-
lar şekilde verilmiştir. lar şekilde verilmiştir.
Buna göre hangi ışınların izlediği yol doğru çizilmiştir?
A) Yalnız A B) Yalnız C C) A ve B

Çözüm: Buna göre hangi ışınların izlediği yol doğru çizilmiştir?
A) Yalnız A B) Yalnız B C) A ve B
Çözüm:
A - Odaktan gelen ışın asal eksene paralel hareket edecek

şekilde kırılır. Yani A ışınının izlediği yol doğrudur.
B - Odak ile mercek arasına gönderilen B ışınının izlediği

yol doğru çizilmiştir.
C - Odağa gönderilen ışın asal eksene paralel gitmez.

Yanlış çizilmiştir. Doğrusu şekil üzerinde gösterilmiştir.
Cevap: C
A - Kalın kenarlı mercekte odak ile optik merkez arasın-

dan geliyorsa asal eksene doğru değil, şekilde olduğu gibi
diğer tarafa kırılır. Şekildeki çizim yanlıştır. Doğrusu şekil
üzerinde gösterilmiştir.
B - Kalın kenarlı mercekte asal eksene paralel olarak gelen

ışın sanki odaktan geliyormuş gibi kırılır. Şekildeki çizim
doğrudur.
C - Kalın kenarlı mercekte gelen ışın asal eksene doğru

değil, şekilde olduğu gibi diğer tarafa kırılır. Şekildeki çizim
yanlıştır. Doğrusu şekil üzerinde gösterilmiştir.
Cevap: B
160
19. Hava ortamında bulunan kalın kenarlı merceğin asal ekse- 20. Boyutları bilinmeyen kapalı şekildeki silindir, küre ve küpün
ni üzerine yerleştirilmiş ışıklı A cismi şekilde verilmiştir. içinde herhangi bir konumda tutulan özdeş, ışık şiddetleri
eşit ve I kadar olan noktasal ışık kaynakları verilmiştir.
Işık Işık
kaynağı kaynağı
A I
I I
Asal Işık
eksen kaynağı
silindir küre küp

Kapalı silindir yüzeyinde oluşan ışık akısı 𝚽1, kapalı küre
yüzeyinde oluşan ışık akısı 𝚽2, kapalı küp yüzeyinde olu-
şan ışık akısı 𝚽3 olduğuna göre bunlar arasındaki ilişki
Buna göre A cisminin mercekteki görüntüsü verilen şe-
hangisinde doğru olarak verilmiştir?
killerden hangisi olabilir?
A) B) C) A) Φ1 > Φ2 > Φ3
B) Φ1 = Φ2 = Φ3
C) Φ3 > Φ2 > Φ1
D) Φ1 > Φ2 = Φ3
D) E)
E) Φ2 > Φ1 > Φ3
Çözüm:
Yüzeydeki ışık akısı yüzeyden dik geçen toplam ışık ener-

Çözüm: jisinin bir ölçüsüdür. Işık kaynağından yayılan toplam ışık
enerjisi ile ilgili olan ışık akısı, kaynak kapalı bir yüzey içe-
A cismi üzerinde 4 tane nokta belirleyelim ve bu noktalar-
risindeyken yüzeydeki ışık akısına eşittir. Kaynakların ışık
dan 1 ve 2’nin görüntülerini çizelim. 3 ve 4, 1 ve 2 numaralı
şiddetleri özdeş olduğu için yüzeye düşürdükleri toplam
noktaların düşeyinde olduğu için 3 ve 4’ün görüntüleri 1ı ve
ışık enerjileri de aynı olacaktır. Burada dikkat edilmesi ge-
2ı nün düşeyinde olurlar. Çizimden de anlaşılacağı gibi A
reken, kapalı bir yüzey içerisinde olduğu sürece kaynağın
cisminin görüntüsü A seçeneğindeki şekle benzer.
ışık akısı ile yüzeye düşürdüğü ışık akısının eşit olduğu ve
yüzeyin şekline bağlı olmadığıdır.
Cevap: B
1 2 21. Bir odanın ortasında duran kişi, duvarda asılı olan ayna-
2ı ya bakmaktadır. Aynanın üst kısmı kişinin gözleri ile aynı
A hizada olacak şekilde asılmıştır. Kişi aynada gözlerinden
1ı Asal yukarısını görememekte ancak vücudunun geri kalanını
3 4 3ı 4ı eksen görebilmektedir.
Kişinin saçlarını da aynada görebilmesi için;
I. Kişinin aynaya yaklaşması,
II. Kişinin aynadan uzaklaşması,

Cevap: A
III. Aynayı kişinin göz hizasından yukarıya asması
eylemlerinden hangileri yapılabilir?

Çözüm:
Aynadan uzaklaşmak ya da yakınlaşmak kişinin vücudu

üzerindeki görüş alanını değiştirmeyecektir. Bu nedenle
bu eylemler amaca ulaştırmaz.
Aynanın düşey yöndeki hareketi kişinin vücudu üzerin-

de gördüğü bölgenin yer değiştirmesine neden olacaktır.
Ayna yukarı doğru hareket ettirildiği için kişinin görüş alanı
da yukarı doğru kayacaktır.
Cevap: C
161
22. Işık şiddeti I olan noktasal ışık kaynağı, yüzey alanı A olan 23. K noktasında tutulmakta olan noktasal ışık kaynağı ile per-
dikdörtgen şeklindeki bir yüzeyden d kadar uzaklığa şekil- de arasında saydam olmayan küresel cisim şekilde veril-
deki gibi konulmuştur. miştir. Işık kaynağı ile cismin merkezinden geçen eksen
perdeye diktir ve perde üzerinde dairesel tam gölge oluş-
maktadır.
y
Noktasal I A
ışık x
kaynağı Noktasal
ışık
kaynağı K L
Cisim
d yüzey
Perde
Buna göre,
I. d mesafesi Buna göre,

II. A yüzey alanı
I. Kaynak x yönünde çekilirse tam gölgenin alanı artar ve
III. I ışık şiddeti daireselliği bozulmaz.
niceliklerinden hangileri tek başına artırılırsa yüzeydeki II. L noktasına başka bir noktasal ışık kaynağı konulursa
ışık akısı artar? perdede sadece yarı gölge oluşur.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III III. Kaynak y yönünde çekilirse perdede oluşan tam gölge
D) I ya da II E) II ya da III elips şeklinde olur.
Çözüm: A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

Yüzeydeki ışık akısı yüzeye dik düşen toplam ışık enerji-
si ile doğru orantılıdır. Kaynaktan çıkan ışınların bir kısmı
yüzeye ulaşmaktadır. Yüzey ile ışık kaynağı arası mesa-
fe artırılırsa kaynaktan çıkan ışınların daha da azı yüzeye Çözüm:
ulaşır ve ışık akısı azalır. (I yanlış) Kaynak x yönünde çekilirse çizilen ışınlar yatayla daha çok
açı yaparak perdeye düşer tam gölge alanı artar ve daire-
Yüzey alanı büyürse kaynaktan çıkan ışınların daha fazla-
sellik aynı kalır. (I doğru)
sı yüzeye düşer ve ışık akısı artar. (II doğru)
L noktasına başka bir ışık kaynağı konulursa tam gölge
Işık şiddetinin artırılması kaynaktan belli bir doğrultuda çı-
üzerine L’den düşen ışınlar tam gölgeyi yarı gölgeye çevi-
kan ışık enerjisini ve dolayısıyla yüzeye düşen ışık enerji-
rir. Fakat perdede hem K hem de L'den ışık alan aydınlık
sini de artırarak ışık akısını artırır. (III doğru)
bölgeler de oluşur. (II yanlış)
Cevap: E
Kaynak y yönünde çekilirse kaynak ve cismin merkezinden
geçen doğru perdeye dik olmayacağı için gölge elips şek-
linde olur. (III doğru)
L
m Tam gölge
K
Perde
Cevap: D
162
24. Eşit büyüklükteki K ve L alüminyum folyolarından, K bu- 25. İki gözlemci, şekildeki düzlem aynanın önünde duran bir
ruşturulmuş, L ise düzleştirilmiştir. Bu folyolar kullanılarak cismin görüntüsüne bakmaktadırlar. X gözlemcisi cismin
yansıtma özelliklerinin karşılaştırılması hedeflenmektedir. görüntüsünü L noktası üzerinde görmektedir.
Bunun için folyolara özdeş el fenerleri tutularak yansıyan
ışığın eşit uzaklıktaki duvara düşmesi sağlanmaktadır. K N P
folyosundan gelen ışık A bölgesini aydınlatırken, L folyo-
sundan gelen ışık B bölgesini aydınlatmaktadır. Duvardaki K L M
A ve B bölgeleri incelendiğinde şu farklar ortaya çıkmakta-
dır. A’nın alanı, B’den büyük olduğu ve B’deki aydınlanma
şiddetinin, A’daki aydınlanma şiddetinden büyük olduğu
görülmektedir. Y
X
K A L B
Buna göre Y gözlemcisi aynı cismin görüntüsünü hangi
noktada görür?
Buruşturulmuş Düzleştirilmiş A) K B) L C) M D) N E) P
Alüminyum folyo Alüminyum folyo
Çözüm:
Buna göre,
Bir cismin düzlem aynada oluşan görüntüsü gözlemciden
I. Bir nesnenin her yönden fark edilebilmesi için yüzeyi da- bağımsızdır. Bu nedenle her gözlemci için cismin görüntü-
ğınık yansıma yapacak şekilde tasarlanmalıdır. sü aynı konumda olacaktır.
II. B bölgesini büyütmek için, L folyosuna ışık şiddeti daha
N P
büyük bir ışık kaynağı tutulmalıdır.
III. Daha geniş bir bölgeyi aydınlatması istenilen kaynağın K L M

etrafında dağınık yansıma yapan yüzeyler tercih edil-
melidir. Cismin konumu
yargılarından hangileri doğrudur? Y
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III X
Çözüm:
Cevap: B
K A L B
Buruşturulmuş Düzleştirilmiş
Alüminyum folyo Alüminyum folyo
K folyosu buruşturulduğu için üzerine gelen ışınlar dağınık

yansımaya uğrayacak ve daha geniş bir alana yayılacaktır.
Bir nesnenin fark edilebilir olması için her yöne ışınlar gön-
dermesi gerekir.
Daha büyük ışık şiddetine sahip kaynak kullanmak B böl-

gesindeki aydınlanma şiddetini arttırır ancak bölgenin bü-
yümesine neden olmaz.
Özellikle sokak lambaları gibi geniş aydınlatma amacı olan

kaynaklarının arkasında dağınık yansıma yapacak yüzey-
ler tercih edilir.
Cevap: C
163
26. Odak uzaklığı fÇ olan çukur ayna ile odak uzaklığı fT olan 27. Bir kişi KLM doğrultusu boyunca ilerlemektedir. K nokta-
tümsek ayna, asal eksenleri çakışık olacak şekilde yerleş- sında silindir şeklinde yansıtıcı yüzeye sahip kolonu fark
tirilmiştir. Tümsek aynaya gönderilen I ışını tümsek ayna- eder. Hareketi boyunca yansıtıcı yüzeydeki görüntüsünü
dan yansıdıktan sonra asal eksene paralel olarak çukur izleyerek M noktasına kadar ulaşmıştır.
aynaya gitmektedir ve yaptığı yansımalar sonucunda kendi
üzerinden geri dönmektedir.
d d
K L M
Bu kişinin hareketi boyunca gözlemlediği görüntüsü-

Buna göre çukur ile tümsek aynanın odak uzunluklarının
nün değişimi aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru
oranı fÇ / fT kaçtır?
verilmiştir?
1
A) B) 1 C) 2 D) 4 E) 6
2 K-L arası L-M arası
A) Küçülür Büyür
Çözüm: B) Küçülür Değişmez
I C) Değişmez Büyür
D) Büyür Küçülür
E) Büyür Değişmez
d
d d
Çözüm:
Tümsek aynaya gelen ışın asal eksene paralel yansıdığı

d
için ışın tümsek aynanın odağına gelmiş olmalıdır. fT =
2
Çukur aynaya paralel gelen ışın aynanın odağına doğru

gider. Bu yüzden çukur aynanın odağı fÇ = 3d
K L M
fÇ 3d
= = 6
fT d
2
Cevap: E
K-L yolu boyunca aynaya
L-M yolu boyunca aynadan
yaklaşmaktadır. Tümsek
uzaklaşacaktır. Tümsek ay-
aynadaki görüntüde ay-
nadaki görüntüde aynadan
naya yaklaşarak büyüye-
uzaklaşarak küçülecektir.
cektir.
Cevap: D
164
28. Tek renkli I ışık ışınının birbirine paralel K, L ve M ortamların- 29. Odak uzunluğu f olan bir çukur aynanın tepe noktası T
da izlediği yollar şekildeki gibidir. I ışık ışınının L ortamından noktası üzerine yerleştiriliyor. Eşit uzunluklara bölünmüş
M ortamına geçiş yaparken doğrultusunun normal çizgisi ve asal eksen üzerinde L noktasına yerleştirilen bir cismin gö-
L-M ortamlarını ayıran düzlemle yaptığı açılar birbirine eşittir. rüntüsü M noktası üzerinde oluşmaktadır.
Asal eksen
T K L M
Buna göre,
I. Görüntü cisme göre ters oluşmaktadır
I ışık ışınının K ortamındaki sürati vK, L ortamındaki süra- II. Aynanın merkezi L-M arasındadır.
ti vL ve M ortamındaki sürati vM olduğuna göre vK, vL ve III. Cisim K noktasına konulursa görüntüsü L-M arasında
vM arasındaki büyüklük ilişkisi nasıldır? oluşur.
A) vK > vL > vM B) vK > vL = vM yargılarından hangileri doğrudur?
C) vM > vL > vK D) vM > vK > vL A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

E) vM = vL > vK D) II ve III E) I, II ve III
Çözüm:
Çözüm:
Cisim
Görüntü asal ek-
sen üzerinde oluş-
T K L M tuğu için gerçek
görüntüdür ve cis-
me göre ters oluş-
Görüntü
malıdır.
L noktasından çıkan
Işın L ortamından M ortamına geçemediğine göre burada Aynanın merkezi tayin
ışınlar M noktasında
tam yansımaya uğramış, L ortamından K ortamına geçiş ya- edildikten sonra odak
toplanmıştır. Yansıma
parken de sınırdan yoluna devam etmiştir. Bu durumları göz noktası da K-L arasında
kuralına göre aynanın
önüne alarak eksik açıları bulalım. K noktasına yakın bir
merkezi L-M arasında
konumda olmalıdır.
olmalıdır.
I Işınının L ortamından M ortamına geçerken sahip olduğu
geliş açısıyla, L ortamından K ortamına geçerken sahip oldu- Eğer cisim K noktasına
ğu geliş açısı birbirine eşittir. Bu durumda kırılmaların farklı konulursa görüntüsü
olmalarının sebebi L ortamına göre kırıcılık indisleri küçük aynanın arkasında olu-
olan K ve M ortamlarının kırıcılık indislerinin farklı olmasıdır. şacaktır.
İki ortam arasındaki kırıcılık indisi farkı ne kadar fazlaysa kı-
Cevap: B
rılma miktarı da o kadar fazladır.
Işının her iki ortam geçişinde de doğrultusu normalden uzak-

laştığına göre L ortamının kırıcılık indisinin en büyük olduğu-
nu söyleyebiliriz.
Işın L-M ortam geçişinde 2θ kadar sapmış, L-K ortam geçi-

şinde ise θ kadar kırılmaya uğramış. Demek ki K-L ortamları
arasındaki indis farkı L-M ortamları arasındaki indis farkından
daha küçüktür. Yani indisler sıralaması nL > nK > nM olur.
Kırıcılık indisinin büyük olduğu ortamda ışının sürati daha

küçük olduğuna göre, ortamlardaki sürat sıralaması indis-
ler sıralamasının tam tersidir. vM > vK > vL
Cevap: D
165
30. Daire şeklindeki K ortamı, eşkenar beşgen şeklindeki L 31. Hava ortamında bulunan camdan yapılmış şekildeki ince
ortamı ve dikdörtgen şeklindeki M ortamından oluşan sis- kenarlı merceğe kırmızı renkli ışık ışını asal eksene paralel
temde, X ışık ışını K ortamının merkezinden şekildeki gibi olarak gönderildiğinde, ışın asal ekseni mercekten d kadar
yatay olarak gönderilmiş ve hareketi boyunca sapmaya uğ- uzaktaki F noktasından keserek kırılmaktadır.
ramamıştır.
Buna göre;
K, L ve M ortamlarının kırıcılık indisleri sırasıyla nK, nL ve
nM olduğuna göre; I. Mercek, hava ortamından su ortamına götürülürse, d
uzaklığı artar.
I. nL = nK
II. Kırmızı ışık yerine yeşil ışık kullanılırsa, d uzaklığı azalır.
II. nL = nM
III. Merceğin yapımında kırıcılık indisi camdan küçük, hava-
III. nM = nK dan büyük bir malzeme kullanılırsa, d uzaklığı artar.
eşitliklerinden hangileri kesinlikle doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur? (ncam > nsu > nhava )

Çözüm:
Çözüm:
F noktası ile tepe noktası arasındaki mesafe merceğin

odak uzaklığıdır. Kırılma miktarı ne kadar fazla ise odak
uzaklığı o kadar küçük olur.
I. Hava ortamı ile cam ortamı arasındaki kırıcılık indisleri

farkı, su ile cam ortamları arasındaki kırıcılık indisleri
farkından fazladır. Kırıcılık indisleri arasındaki fark ne
kadar büyükse kırılma miktarı da o kadar artar. Dolayı-
sıyla mercek su ortamına götürüldüğünde indisler farkı
Dairesel bir ortamın merkezinden gelen ışın ortam değiş- azalacağından, d uzaklığı artar. (Doğru)
tirirken, ortamların kırıcılık indisleri farklı bile olsa, yüzeye II. Yeşil ışık kırmızı ışığa göre daha fazla kırılır. Kırmızı ışık
dik gireceğinden kırılmaya uğramaz. yerine yeşil ışık kullanıldığında kırılma miktarı artaca-
O yüzden K ve L ortamlarının kırıcılık indisleri arasında ğından d uzaklığı azalır. (Doğru)

herhangi bir karşılaştırma yapılamaz. III. Merceğin yapıldığı malzemenin kırıcılık indisini azaltır-
sak, hava ortamı ile mercek ortamı arasındaki indisler
L ortamından M ortamına geçerken geliş açısı sıfır değil
farkını da azaltmış oluruz. Dolayısıyla kırılma miktarı
ve ışın kırılmaya uğramıyor. Bu durum L ve M ortamlarının
azalır, d uzaklığı artar. (Doğru)
kırıcılık indislerinin eşit olduğunu gösterir.
Cevap: E
K ve M ortamlarının kırıcılık indisleri büyüklükleri arasında
da bir yorum yapılamaz.
Sonuç olarak elde edilebilecek tek çıkarım nL = nM olur.
Cevap: B
166
32. Aynı maddeden yapılmış, asal eksenleri çakışık K ve L 33. Magenta renkli ışık demeti hava ortamında bulunan cam
merceklerinden, K merceğine şekildeki gibi asal eksene prizmadan geçtikten sonra şekilde verilen doğrultulardaki
paralel gönderilen tek renkli ışık ışını, L merceğinden kırıl- K ve L ışık ışınlarına ayrılmaktadır.
dıktan sonra asal eksene paralel doğrultuda yayılmaktadır.
Buna göre,
Buna göre,
I. K ışını kırmızı, L ışını mavi renklidir.
I. K kalın kenarlı mercek ise L ince kenarlı mercektir.
II. Prizmanın içinde K ışınının ortalama sürati L ışınından
II. K ince kenarlı mercek ise merceklerin bulunduğu orta- daha büyüktür.
mın kırıcılık indisi merceklerin yapıldığı ortamın kırıcılık
III. K ışınının sapma miktarı L ışınının sapma miktarından
indisinden küçüktür.
fazladır.
III. Merceklerin odak noktaları çakışıktır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Çözüm:
Işığın kırılma olayındaki sapma miktarı kırmızıdan mora

Çözüm:
doğru gittikçe artar. Yani aynı ortamlarda kırılmaya uğra-
yan aynı geliş açısına sahip ışınlardan, Kırmızı renkli ışın
en az miktarda, mor renkli ışın ise en çok miktarda sapma
yaşar.
Şekilde görüldüğü gibi K ışını L ışınından daha az sap-

F maya uğramış. Magenta kendini oluşturan kırmızı ve mavi
renkli ışınlara ayrılmıştır. Bu durumda K ışını daha az sap-
maya uğradığı için kırmızı renkli, L ışını mavi renkli ışındır.
Kırılmalara ait çizimimizi yaptıktan sonra; Prizmanın içinde ortalama sürat kırmızı renkten mor renge
doğru azalır. Yani K ışını L ışınından daha süratlidir.
I. Yaptığımız çizimden 2 merceğin de ışını asal eksene
yakınlaştırdığını görüyoruz. İkisi de aynı tür mercek. K ışını daha az L ışını daha çok sapmaya uğramıştır.
(Yanlış)
Cevap: B
II. K merceği ışını asal eksene yakınlaştırarak kırmış. İnce
kenarlı mercekse bulunduğu ortamın kırıcılık indisi, ya-
pıldığı maddenin kırıcılık indisinden küçüktür.(Doğru)
III. K merceğinden kırılan ışının asal ekseni kestiği nokta

olan F noktası, her iki mercek için de odak noktasıdır.
(Doğru)
Cevap: D
167
34. Günümüzde fiber optik kablolar sayesinde, yüksek hızlı in- 36. Karanlık bir ortamda mavi zemin üzerine yeşil renkli 1,
ternet kullanımına erişebilmekteyiz. cyan renkli 2 ve kırmızı renkli 3 rakamları şekildeki gibi
yan yana konulmuştur.
Fiber optik kablolarda ışığın yayılması süresince,
I. Işık kablonun dışındaki koruyucu yüzeyden yansıyarak MAVİ
123
yoluna devam eder.
II. Işık tam yansımalar yaparak yoluna devam eder.

yeşil cyan kırmızı
III. Işık kablo içerisinde ilerlerken hız büyüklüğü değişmez.

Fener, zemin üzerine magenta renkli ışık gönderirse,
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III zemin üzerinde okunan sayı aşağıdakilerden hangisi
gibi olur?
Çözüm: A) 3 B) 12 C) 13 D) 23 E) 123
Fiber optik kabloların iç çeperi, saf cam malzemeden yapı-

lan saydam bir ortamdır.
Çözüm:
MAVİ
123
bir iki üç
I. Işığın yansıması olayı kablonun en dış kısmındaki koru-

yucu tabakada gerçekleşmez. (Yanlış)
Bir cismin kendi renginde görülebilmesi için, cismin üze-
II. Işık saydam ortam içerisinde çeperlere çarparak tam
rine düşen ışığın içinde, cismin renginin olması gerekir.
yansımaya uğrar.(Doğru) Cisimlerin siyah görülmelerinin nedeni, cismin üzerine dü-
III. Ortam değiştirmediği için ışığın hız büyüklüğü de değiş- şen ışığın içinde cismin renginin olmamasıdır.
mez.(Doğru)
Önce ortamın hangi renkte görüleceğini belirleyelim. Mavi
Cevap: D
renkli ortam magenta (kırmızı + mavi) renkli ışık altında
35. Eşit karelerden oluşan sistemde düzlem ayna, X noktasal mavi renkte görülür.
ışık kaynağı ve bu kaynaktan çıktığı düşünülen K, L, M, N
Şimdi rakamların renklerini belirleyelim. Yeşil renkli 1 ra-
ve P ışınları şekilde gösterilmiştir.
kamı magenta renkli ışık altında herhangi bir ışık yansıt-
X
mayacağı için siyah görülür. Cyan (mavi + yeşil) renkli 2
rakamı magenta renkli ışık altında mavi görülür. Kırmızı
K L M N P
renkli 3 rakamı magenta renkli ışık altında kırmızı renkte
görülür. 1 ve 3 rakamları okunabiliyor olmasına karşılık 2
rakamının rengiyle zeminin rengi aynı olduğu için 2 rakamı
Buna göre düzlem aynadan yansıması gösterilen ışınlar- okunmaz. Zeminde okunan sayı 13 olur.
dan hangisi X noktasal ışık kaynağından çıkmış olamaz? Cevap: C
A) K B) L C) M D) N E) P
Çözüm:
X noktasal ışık kaynağından düzlem aynaya ışınlar çize-

rek, yansıması verilen ışınlar arasında yansıma kuralına
uyuşmayan ışını seçeriz.
K L M N P
Yansıma kuralına uygun

değil. P ışını, X kaynağından
gelmiş olamaz.
Cevap: E
168
37. Yarıçapları sırasıyla 2r ve r olan K, L kapalı kürelerinin 38. Şekil I’de K noktasal ışık kaynağı, Şekil II’de paralel ışın
merkezine konulan özdeş, I ışık şiddetine sahip noktasal demeti üreten L el feneri, yüzeylerden d kadar uzaklıkta
ışık kaynakları şekilde verilmiştir. tutulmaktadır. Şekil III’te ise M noktasal ışık kaynağı üze-
rinde dairesel boşluk bulunan diğer kısımları ışığı geçirme-
yen engelin önünde tutulmakta ve engel ile yüzey arasın-
daki mesafe d kadardır.
2r r
I I
L
K
Noktasal A
ışık
El feneri
K küresi L küresi kaynağı
d yüzey d
K küresinin yüzeyindeki ışık akısı 𝚽K, aydınlanma şiddeti Şekil I Şekil II
yüzey
EK, L küresinin yüzeyindeki ışık akısı 𝚽L, aydınlanma şid-
deti EL olduğuna göre bunların arasındaki ilişki hangisin-
de doğru verilmiştir? boşluk
M
Noktasal A
Işık Akısı Aydınlanma Şiddeti ışık
kaynağı
A) ΦK = ΦL EK = EL
B) ΦK = ΦL EK > EL engel yüzey
C) ΦK = ΦL EK < EL
Şekil III d

D) ΦK > ΦL EK = EL
E) Buna göre K, L, M ışık kaynaklarından hangilerinde d me-
ΦK < ΦL EK = EL
safesini azaltmak yüzeydeki ışık akısını artırır?
A) Yalnız K B) K ve L C) K ve M
Çözüm: D) L ve M E) K, L ve M
Kaynaklar özdeş ve kapalı bir yüzey içerisinde oldukları
için kaynakların ışık akıları ile yüzeye düşürdükleri ışık akı-
ları aynıdır. Çözüm:
K kaynağı yaklaşırsa noktasal ışık kaynağı olduğu için yü-

Aydınlanma şiddeti birim yüzeydeki ışık akısı olarak tanım-
zeye ulaşmayan ışınların bir kısmı da yüzeye gelir ve ışık
lanır. Şekil I’deki yüzey alanı daha fazla olduğu için birim
akısı artar.
yüzeye düşen ışık akısı Şekil I’de daha azdır.
L kaynağı paralel ışın demeti yolladığı için mesafeden ba-
ΦK = 4πI
ğımsız olarak yüzeye dik düşen ışık enerjisi değişmez, ışık
ΦL = 4πI ΦK = ΦL akısı sabit kalır.
K küresinin yüzey alanı: 4A Şekil III’te d mesafesini değiştirmek boşluktan geçen ışık
ışını miktarını değiştirmeyeceği için ışık akısı değişmez.
L Küresinin yüzey alanı A
Cevap: A
ΦK
EK =
4A
ΦL
EK =
A EK < EL
Cevap: C
169
39. Optik araçlarının takılabileceği deliklere sahip bir optik C) D)

masa üzerinde yansıma kuralının kullanılacağı bir oyun
LAZER
tasarlamıştır. Kullanılan malzemeler Şekil I’de gösterildiği
LAZER
gibi lazer, iki tarafı da yansıtıcı yüzeye sahip düzlem ayna-

lar ve dedektörden oluşmaktadır. Dedektör üzerine lazer
ışını denk geldiğinde sesli bir uyarı sayesinde hedefin ger-
çekleştirildiği gösterir. Şekil II’de hedefin gerçekleştirildiği
optik masa düzeneği verilmiştir. Oyun içerisinde uyulması
E)
gereken kurallar şu şekilde verilmiştir.
• Lazer, optik masa üzerinde yatay ya da düşey hizada

LAZER
olmak koşulu ile herhangi bir deliğe yerleştirilebilir.

• Aynalara gelen ışınların gelme açısı 45° olmak koşulu
ile istenilen sayıda kullanılabilir.
• Lazer ışını, kullanılan her düzlem aynadan yansımalıdır.
Cevap: E
Düzlem
ayna
lazer dedektör
40. Eşit karelerden oluşan düzleme saydam olmayan X cismi
Optik masa(üstten görünüm)
ve düzlem ayna şekildeki gibi yerleştirilmiştir.
Şekil I

LAZER
Şekil II G

X
Buna göre aşağıdaki seçeneklerde verilmiş olan optik
düzeneklerden hangileri çalıştırıldığında, kurallara uy-
gun olarak hedefe ulaşacaktır?
K L M
LAZER
G noktasından düzlem aynaya bakan gözlemci K, L ve M

A) B)
noktalarından hangilerini görebilir?
LAZER
A) Yalnız K B) Yalnız L C) Yalnız M

D) K ve L E) L ve M
Çözüm:
LAZER
LAZER
Gözlemcinin
görüntüsü
C) D)
Saydam olmayan
cismin görüntüsü
G
X
LAZER
E)
K L M
K, L ve M noktalarından gözlemcinin görüntüsüne ışınlar

Çözüm: çizecek olursak.
A) B) K noktasında gelen ışın X cisminin görüntüsü tarafından

engellenir. K'yi göremez.
LAZER
L noktasından gelen ışın gözlemciye ulaşır ve L'yi görür.
M noktasından gelen ışın X cisminin kendisi tarafından en-

LAZER
gellenir ve M'yi göremez.

Cevap: B
170
41. Şekil I’de K ve L noktalarında noktasal ışık kaynakları ve 42. Duvarları düzlem ayna olan eşit karelerden oluşan siste-
saydam olmayan küresel cisim, Şekil II’de M noktasındaki min A noktasında bir ışık kaynağı bulunmaktadır. Işık kay-
küresel ışık kaynağı ve boyutları kaynak ile özdeş saydam nağından çıktığı düşünülen K, L, M, N ve P ışınları sistem
olmayan küresel cisim, Şekil III’te N ve P noktalarında nok- içerisinde çizilmiştir.
tasal ışık kaynakları ve saydam olmayan küresel cisim ve-
rilmiştir. A
K L
M
K L Cisim M Cisim
X perdesi Y perdesi N
Şekil I Şekil II
P
N Buna göre çizilen ışınlardan hangileri ışık kaynağından

çıkmıştır?
P
Cisim
A) K, M ve P B) L, M ve N C) L, N ve P
Z perdesi D) K, L ve P E) K, M ve N
Şekil III Çözüm:

Buna göre Şekil I’deki X perdesi, Şekil II’deki Y perde-
si ve Şekil III’teki Z perdelerinden hangilerinin üzerinde A A
hem yarı gölge hem de tam gölge birlikte oluşur?
K L
A) Yalnız X B) Yalnız Y C) X ve Y
D) X ve Z E) X, Y ve Z
Çözüm:
Şekilde çizilen ışınlara göre tüm sistemlerde hem yarı hem

tam gölge oluşur.
Yarı gölge
A A
K L Cisim
X perdesi Tam gölge

Şekil I M
Yarı gölge N
M Cisim

Y perdesi
Tam gölge A
Şekil II
Yarı gölge
N
P
Cisim
Tam gölge P
Z perdesi
Yarı gölge
Cevap: E
Şekil III Cevap: D
171
43. Şekildeki K cismi birbirlerine dik doğrultularda konumlan- 44. Eşit karelere bölünmüş düzlemde bulunan, odak noktası F
dırılan X ve Y düzlem aynalarının yansıtıcı yüzeylerinin olan çukur ayna ile düzlem ayna ve X noktasal ışık kayna-
bulunduğu bölgededir. ğı şekildeki gibi yerleştirilmiştir. X noktasal ışık kaynağın-
dan çıkan ışınlar önce düzlem aynada sonra çukur aynada
X yansıyarak bir görüntü oluşturmaktadır.
N N
P P
R R
Y F S M F S M
T X T X
Buna göre K cisminin Y aynasında oluşan ilk görün-

tüsünün X aynasındaki görüntüsü verilen şekillerden
hangisidir? Buna göre X noktasal ışık kaynağının son görüntüsü şe-
kilde gösterilen noktalardan hangisinde oluşur?
A) B) C)
A) N B) P C) R D) S E) T
D) E)
Çözüm:
Çözüm:
N N
X X’
P P
R R
F S M F S 3FM
T X T X
Y’deki görüntünün X
Aynasındaki görüntüsü X' : X noktasal ışık kaynağının düzlem aynadaki görüntüsü
Y aynasındaki Cevap: D
görüntü
Cevap: D
172
45. Kalın kenarlı merceğe gönderilen tek renkli K, L ve M ışınları- 46. Şekil I’de kırmızı ışıkla aydınlatılan beyaz zemin üzerinde
nın kırılmadan sonraki ilerleme doğrultuları şekilde verilmiştir. sarı renkli kalemle yazılmış M harfi, Şekil II’de cyan ışıkla
aydınlatılan beyaz zemin üzerinde magenta renkli kalemle
yazılmış E harfi, Şekil III’de magenta ışıkla aydınlatılan be-
yaz zemin üzerinde kırmızı renkli kalemle yazılmış B harfi
verilmiştir. Şekil I, II ve III’teki zeminlere bakan gözlerin
önünde sırası ile mavi, yeşil ve sarı renkli filtreler bulun-
maktadır.
Asal eksen
M E
Buna göre, hangi ışınların izlediği yollar ayrı ayrı incelen-
Şekil I Şekil II
diğinde doğru olabilir?
A) Yalnız K B) Yalnız M C) K ve L
D) L ve M ME) K, L ve M E B

Çözüm:
Buna göre filtrelerin arkasından zeminlere bakan gözler
Merceğin yapıldığı maddenin ve bulunduğu ortamın kırı- hangi harfleri okuyabilir?
cılık indisleriyle ilgili bilgimiz yok. O yüzden kalın kenarlı
mercek ışığı toplar ya da dağıtır diyemeyiz. A) Yalnız M B) Yalnız E C) M ve B
D) E ve B E) M, E ve B
K ışını asal eksene paralel gelip asal eksene yaklaşarak
kırılmıştır. Eğer merceğin yapıldığı maddenin kırıcılık indisi
ortamın kırıcılık indisinden küçük olursa çizim doğru olur.
Çözüm:
L ışını optik merkeze gönderildiğine göre, mercek tara-
fından hiçbir şekilde kırılmaya uğramadan yoluna devam
etmesi gerekirdi. Ama asal eksenin üst tarafında bulunan
ortamın kırıcılık indisi, altında kalan ortamın kırıcılık indi- M E
sinden büyükse ve L ışını bu iki ortam arasındaki sınır açı-
Şekil I Şekil II
sı ile gönderilirse şekildeki yolu izleyebilir.
M ışını asal eksene paralel gelip kırılma sonrasında asal

eksenden uzaklaşmış. Merceğin kırıcılık indisi ortamın kı-
rıcılık indisinden büyükse çizim doğru olur.
B
Cevap: E Şekil III
Şekil I’de zemin kırmızı ışık ile aydınlatıldığı için zemin

sadece kırmızı rengi ve M harfi (sarı = kırmızı + yeşil) de
kırmızı rengi yansıtır. Göz mavi filtrenin arkasından baktığı
için zemini ve harfi siyah görecektir. Bu yüzden M harfi
okunamaz.
Şekil II’de zemin cyan (mavi + yeşil) ışık ile aydınlatıldığı

için zemin cyan ve E harfi (magenta = kırmızı + mavi) de
mavi rengi yansıtır. Göz yeşil filtrenin arkasından baktığı
için zemini yeşil, E harfini ise siyah renkte görecektir. Bu
yüzden E harfi okunabilir.
Şekil III’te zemin magenta (kırmızı + mavi) ışık ile aydınla-

tıldığı için zemin magenta ve B harfi de kırmızı rengi yan-
sıtır. Göz sarı (kırmızı + yeşil) filtrenin arkasından baktığı
için zemini kırmızı, B harfini de kırmızı görecektir. Bu yüz-
den B harfi okunamaz.
Cevap: B
173
47. Kırıcılık indisi nA olan A ortamında bulunan göz, kırıcılık in- 48. Duvarın üzerinde düşey doğrultuda durmakta olan 10h
disi nB olan B ortamındaki kırmızı ışıklı X cismini, ortamları uzunluğundaki düzlem aynaya bakan bir adam, düşeyde
ayıran yüzeyden h kadar aşağıda Xı konumunda görmek- göz hizasının 2h kadar altını görebilmektedir.
tedir.
A
10h
h
Xı
X
B Adamın göz hizası ile vücudunun gözünün altında kalan
kısmı arasındaki düşey mesafe 8h olduğuna göre, vücu-
dunun tamamının görüntüsünü aynada görebilmesi için
adamın en az kaç h kadar yükseğe zıplaması gerekir?
(Zıplama esnasında 8h’lık düşey mesafe değişmemektedir.)
Buna göre;
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
I. A ortamının kırıcılık indisini artırmak,
II. B ortamının kırıcılık indisini artırmak,
III. X cismi yerine mavi ışıklı cisim kullanmak Çözüm:
işlemlerinden hangileri tek başına yapılırsa h artar?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 10h
D) I ya da II E) II ya da III h
h
Çözüm:
Adam aynanın alt köşesine bakarak göz hizasının 2h ka-

A dar altını görebildiğine göre, aynanın alt köşesi ile göz-
N leri arasındaki düşey mesafe h kadardır. Yani göz hizası
N aynanın alt köşesinden düşeyde ne kadar yüksekteyse,
vücudunun bu yüksekliğin 2 katı kadarlık düşey kısmını
.
h aynadan görebilmektedir.
Xı
10h
X 4h
B 4h
h
h
3h
X’ten çıkan ışınlar A ortamına geçerken kırılmıştır.

Toplamda 8h’lık düşey mesafeyi görebilmesi için göz hi-
Kırılmanın yönüne bakarsak normalden uzaklaşarak kı-
zasının aynanın alt köşesinden 4h kadar yüksekte olması
rıldığını görürüz. Bu da bize çok kırıcı ortamdan az kırıcı
gerekir. Zaten h kadar yüksekteydi kalan 3h’lık kısmı da
ortama geçiş yapıldığını gösterir. Eğer biz A’nın kırıcılık
zıplayarak tamamlaması gerekir.
indisini artırırsak kırılma azalır Xı daha aşağıda oluşur ve
h artar. B’nin kırıcılık indisini artırmak ya da ışığı maviye Cevap: C
dönüştürmek kırılmayı artırır. Xı daha yukarıda oluşur ve h
azalır.
Cevap: A
174
49. Işık renkleri ile boya renkleri birbirlerinden farklıdır. Boya 50. Hava ortamında bulunan tam yansımalı prizmaya gönderi-
ana renkleri sarı, magenta ve cyandır. Boya renkleri kendi len X ışınının izlediği yol şekilde verilmiştir.
rengindeki ışığı yansıtırken diğer renkteki ışık ışınlarını so-
ğurur. Örneğin şekildeki kırmızı zemin, beyaz (kırmızı+ye-
şil+mavi) ışık ile aydınlatılırsa yeşil ve mavi ışık soğurulur,
Hava
kırmızı ışık yansıtılır ve zemin kırmızı gözlenir.
X Prizma
70°
A
M Buna göre A ortamı ile hava arasındaki sınır açısı,
I. 20°
Buna göre boya renklerinde,
II. 65°
I. Kırmızı, yeşil ve mavi ara renklerdir.
III. 70°
II. Sarı, magenta ve cyan eşit oranda karıştırılırsa beyaz
değerlerinden hangileri olamaz?
elde edilir.
III. Maviye boyanmış bir zemin sarı ışık ile aydınlatılırsa be- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
yaz gözlenir. D) II ve III E) I, II ve III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Çözüm:

Çözüm: A 2
X
Boya renklerinde kırmızı, yeşil ve mavi ara renktir. (Doğru)
Sarı, magenta ve cyan eşit oranda karıştırılırsa siyah elde 70°

65° 65° 20°
edilir. (Yanlış) 25° 45°
1
Maviye boyanmış bir zemin sarı ışık ile aydınlatılırsa siyah
gözlenir. Çünkü zemin sadece maviyi yansıtıyor ama gelen
X ışını tam yansımalı prizmaya girince normale yaklaşarak
ışık da mavi renk yok. Dolayısıyla ışık yansımaz ve siyah
kırılmış. Yani az kırıcı ortamdan çok kırıcı ortama geçiş
gözlenir. (Yanlış)
yapmış. Kırıldıktan sonra 1 numaralı yüzeye gelince tekrar
Cevap: A havaya geçememiş tam yansıma yapmış. Gelme açısı 65°
iken tam yansıma yapıyorsa sınır açısı 65° olamaz. 65° de
tam yansıma yapıyorsa daha büyük bir açıyla (70°) gelirse
yine tam yansıma yapar. Bu yüzden 70° de olamaz. Tam
yansıma yaptıktan sonra prizmanın 2 numaralı kenarına
hareket eden ışın yüzeye 20° lik açıyla geliyor ve hava or-
tamına geçebiliyor. Bu yüzden sınır açısı 20° de olamaz.
Cevap: E
175
51. Hava ortamında bulunan ince kenarlı merceğe asal eksen 52. Eşit karelere bölünmüş düzlemde bir gözlemci X ve Y ay-
üzerindeki K noktasından gönderilen X ışınının izlediği yol naları ile kurduğu sistem ile K-L duvarına G noktasından
şekilde verilmiştir. bakmaktadır.
d
X K
d
α β Asal eksen
K
Buna göre ışığın K'den gelmesi şartıyla β açısının artma- L

sı için, G Düşey
I. α açısı
Gözlemcinin K-L duvarında göreceği bölgenin düşey
II. Işığın dalga boyu uzunluğu kaç d’dir?
III. Merceğin eğrilik yarıçapları
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
niceliklerinden hangileri tek başına azaltılmalıdır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ya da II Çözüm:

d K
d
Çözüm: 3d
1 Y
X Gözlemcinin önce X
sonra Y aynasındaki X
2
görüntüsü
α β Asal eksen L
Düşey
Cevap: C
I. 1 numaralı ışın yerine α’dan daha küçük bir açı ile 2

numaralı ışın gönderirsek β açısının azaldığı görülür.
(Yanlış)
II. Işığın dalga boyunun azaltılması nedeniyle aynı açıyla

gelen ışın daha çok kırılır. Dolayısıyla β artar. (Doğru)
III. Merceğin eğrilik yarıçaplarının azaltılması kırılmayı artı-

rır. Dolayısıyla β artar. (Doğru)
Cevap: D
176
53. Işığı oluşturan fotonlar birer elektromanyetik dalgadır. 54. K ve L düzlem aynaları ile oluşturulmuş düzenekte lazer
Elektromanyetik dalgalar enine dalga olup, enerji taşırlar. ışını Şekil I'deki yolu izleyerek sistemi terk etmektedir. K
Frekansı yüksek olan fotonların enerjisi daha büyüktür. ve L aynaları Şekil II'de belirtilen dört yönde, doğrultuları
Yüksek enerjili fotonlar ortam değiştirirken, düşük enerji- değiştirilmeden hareket edebilmektedirler. Lazer ışınının
li fotonlara göre daha fazla kırılır. Yüksek enerjili fotonlar sistemdeki X noktasından geçmesi istenmektedir.
saydam ortamlardan geçerken ortamın tanecikleri ile daha K Yukarı
fazla etkileşime girer ve saydam ortamı geçerken daha
fazla süre kaybeder.
X Sol Sağ
cyan hava
L Aşağı
Şekil I Şekil II
Bunun gerçekleşmesi için;
X Y I. K aynası 1 birim sola, L aynası 1 birim yukarı,

su II. K aynası 1 birim sağa, L aynası 1 birim sola,
III. K aynası 1 birim yukarı, L aynası 1 birim sağa

Hava ortamından suya geçen şekildeki cyan renkli ışığın hareketlerinden hangilerinin tek başına yapılması ye-
kırılması sonucu oluşan X ve Y ışınları için, terlidir?
I. X’in ortalama sürati Y’ninkinden küçüktür. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
II. Y ışını mavi renkte ise X ışını yeşil olabilir. D) I ya da II E) II ya da III
III. X ve Y ışınlarının frekansları eşittir.
yargılarından hangileri doğrudur? Çözüm:

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III K aynası 1 birim sola, L aynası 1 birim yukarı
K
Çözüm:
X
I. Işığın rengi farklı olsa da ışık hızı ile hareket eder fa-
kat saydam cisimler içerisindeki taneciklerle etkileştiği
(soğurulup ışıma yapması) için süre kaybeder. Enerjisi L
yüksek olan fotonun soğrulma ihtimali daha fazla oldu-
ğu için daha fazla etkileşime girer ve ortalama hızı da K aynası 1 birim sağa, L aynası 1 birim sola
daha düşük olur. Dolayısı ile daha fazla kırılan X ışını-
nın ortalama sürati daha küçüktür. (Doğru) K
II. Işığın dalga boyu arttıkça kırılma azalır. Kırılan ışınları
incelediğimizde Y’nin, X’ten daha az kırıldığını görüyo-
X
ruz. Y’nin dalga boyu X’ten büyüktür. Mavi ışığın dal-
ga boyu ise yeşilinkinden küçüktür. Dolayısıyla Y ışını
mavi renkte ise X ışını yeşil olamaz. (Yanlış) L
III. Y’nin dalga boyu X’ten büyüktür ve Y’nin frekansı, X’in-
K aynası 1 birim yukarı, L aynası 1 birim sağa
kinden küçüktür. Eşit olamaz. (Yanlış)
Cevap: A
Cevap: B
177
55. Kırılma indisi nY olan saydam Y ortamından, kırılma indisi 56. Hava ortamında bulunan ve odak uzaklığı 2 cm olan ince
nX olan saydam X ortamına gönderilen yeşil renkli A ışını, kenarlı merceğe eşit dalga boyuna sahip K, L ve M ışınları
şekilde verildiği gibi ayırıcı yüzeyler arasında yoluna de- şekildeki gibi gönderiliyor.
vam ediyor. Renkleri bilinmeyen B, C ve D ışınları Y orta-
11 cm
br
mında bulunan düzlem aynalara gönderiliyor.
K
L
Asal
eksen
M
Buna göre mercekte kırılan K, L ve M ışınlarının arasında

kalan üçgenin alanı kaç cm2 dir?
Buna göre aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
(Bölmeler eşit aralıklıdır.)
A) B ışını yeşil ise tam yansıma yapar.

Çözüm:
B) C ışını yeşil ise X ortamına geçer.
C) B ışını mavi ise tam yansıma yapar. 1 br

D) D ışını mavi ise X ortamına geçer.
E) C ve D ışını kırmızı ise X ortamına geçer. K L

L K M
Asal
Çözüm: eksen
A) B ışını yeşil ise tam yansıma yapar. Çünkü B’nin düz- M
lem aynadan yansıyanını çizersek yüzeyler arasına
gelme açısı aynı renkli A ışınından daha büyük olur.
Bu yüzden tam yansıma yapar.(Doğru)
B) C ışını yeşil ise X ortamına geçer. Çünkü C’nin düzlem

aynadan yansıyanını çizersek yüzeyler arasına gelme
açısı aynı renkli A ışınından daha küçük olur. Bu yüz-
K ışını merceğin merkezinden geldiği için diğer merkeze
den X ortamına geçer.(Doğru)
doğru kırılır.
C) B ışını mavi ise tam yansıma yapar. Çünkü B’nin düz-
lem aynadan yansıyanını çizersek yüzeyler arasına L ışını odaktan geldiği için asal eksene paralel gidecek şe-
gelme açısı 45° ‘den büyük olur. Bu yüzden diğer orta- kilde kırılır.
ma geçemez. Tam yansıma yapar.(Doğru)
M ışını asal eksene paralel geldiği için odaktan geçecek
D) D ışını mavi ise X ortamına geçemez. Çünkü yeşil renk- şekilde kırılır.
li A ışını aynı açı ile yüzeyler arasına gelince yüzeyler
Kırılan ışınlar arasında kalan üçgen sarı renk ile şekil üze-
arasında kalıyordu. Daha büyük frekanslı mavi ışık ise
rinde gösterilmiştir.
yüzeyler arasında kalmaz. Tam yansıma yapar.(Yanlış)
Taban alanı × yükseklik 2 ⋅ 1
E) C ve D ışını kırmızı ise X ortamına geçer. Yeşil ışık A
= = = 1 cm2 bulunur.
2 2
45° ‘de yüzeyler arasında kalıyordu. D ışını aynı açıyla
gelince frekansı daha küçük olduğu için X ortamına ge- Cevap: A
çer. C ışınının hem gelme açısı hem de frekansı A’dan
küçük olduğu için X ortamına geçer.(Doğru)
Cevap: D
178
57. Bir öğrenci çukur aynaya gelen ışın ile yansıyan ışın 58. Hava ortamında bulunan ince kenarlı merceğin asal üzeri-
arasındaki ilişkiyi grafik üzerinde göstermeyi istemekte- ne yerleştirilmiş ışıklı A cismi Şekil I’de verilmiştir.
dir. Odak uzaklığı f kadar olan çukur aynaya, asal ekse-
ni üzerinde belirlediği noktalarından ışınlar göndermiştir.
Işınların yansıması sonucu, asal eksen üzerinde nereden
geçtiklerini belirlemiştir. Elindeki verilerle oluşturduğu gra- A
fik şekilde verilmiştir. Asal
eksen
Yansıyan Işın (f)
4f
3f Şekil I
2f
f III
I II
Gelen Işın (f)
f 2f 3f 4f 5f
Buna göre, Şekil II
I. Gelen ışın, uzak noktalardan odağa yaklaştıkça, yansı- Buna göre A cisminin mercekte oluşan görüntüsü Şekil
yan ışın odaktan uzaklaşmıştır. II’de verilen şekillerden hangisi gibi olabilir?
II. Odak üzerinden gönderilen ışının yansıması asal ekseni A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
kesmemiştir.
III. Odak ile merkezin ortasından gönderilen ışın yansıması
aynadan 3f uzaklıktan geçmiştir.
yargılarından hangilerine ulaşılabilir? Çözüm:
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III 1ı
D) II ve III E) I, II ve III 2ı
1 2
II
Çözüm: A
Asal eksen
F F
Yansıyan Işın(f) IV
4f
Şekil I
3f
2f 1 2
A
f F Asal eksen
F III
2ı
f 2f 3f 4f 5f
Gelen Işın(f) 1ı IV
Şekil II
Mavi renkli oklardan anlaşılacağı gibi gelen ışının değeri
ile yansıyan ışının değeri arasında bir ters orantı vardır.
Şekil I’de odak ile mercek arasına yerleştirilmiş A cisminin
Sarı renkli grafiğe göre, odak ile merkez arasındaki noktayı görüntüsü çizilmiştir. Yeşil renkle gösterilmiş görüntü soru-
seçerek yansıyan ışının nereden geçtiği görebiliriz. da verilen II numaralı şekle benzemektedir.
Yeşil renkli grafiğe göre, yatay eksen f noktasıdayken dü- Şekil II’de odağın dışındaki A cisminin görüntüsü çizil-
şey eksen ile kesiştiği bir nokta bulunmamaktadır. miştir. Mavi renk ile gösterilmiş görüntü soruda verilen III
numaralı şekle benzemektedir. Cismin odaktan daha faz-
Cevap: E la uzaklaşması sadece görüntünün boyutunu değiştirir.
Şeklini değiştirmez.
Cevap: D
179
59. Karanlık bir odada bulunan beyaz masa üzerinde kitap ve 60. K, L ve M düzlem aynaları ile oluşturulan sistemde I ışık
yalnız cyan renkli ışık yayan masa lambası bulunmaktadır. ışını şekilde gösterilen doğrultuda ilerlemektedir.
Lamba ışık vermeye başladığında kitap siyah renkte gö- L

rüldüğüne göre,
I. Kitap yeşil ışık altında siyah görülür. I

II. Kitap magenta renkli ışık altında siyah görülür.
K
III. Kitap mavi ışık altında siyah görülür. M
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III I ışık ışını toplamda kaç yansıma yaparak sistemi terk
eder? (Sistem eş kare bölmelerden oluşmaktadır.)
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
Çözüm:
Çözüm:
Kırmızı L
Sarı I
Yeşil Cyan Mavi K

M
Cyanı oluşturan renkler yeşil ve mavidir. M aynasından 0 derecelik yansıma açısı ile yansıdığından,
yani M aynasına dik bir şekilde geldiğinden, ışın kendi üze-
Bir cismin kendi renginde görülebilmesi için, cismin üze- rinden geri döner. Yansıdığı aynalar sırasıyla K, L, M, L
rine düşen ışığın içinde, cismin renginin olması gerekir. ve K olduğu için toplamda 5 yansıma yaparak sistemi terk
Cisimlerin siyah görülmelerinin nedeni, cismin üzerine dü- eder.
şen ışığın içinde cismin renginin olmamasıdır.
Cevap: D
Kitabın siyah görülmesinin nedeni, kitabın renginin, kitabı
aydınlatan cyanı oluşturan mavi ya da yeşil olmamasıdır.
Kitabın rengi yeşil olmadığı için, yeşil ışık altında siyah gö-
rülecektir.
Kitap kırmızı renkte ise, magenta renkli ışık altında kırmızı

görülür.
Kitabın rengi mavi olmadığı için, mavi ışık altında siyah

görülecektir.
Cevap: C
180
1
FİZİK
TEST
Optik - Test A
1. 2 çocuk, özdeş plastik toplarını şekildeki gibi karanlık bir 3. Farklı uzunluktaki üç arkadaş akşam karanlığında sokakta
odaya yerleştirmişler ve noktasal ışık kaynağı ile yeterince yürüyorlar.Yere dik duran sokak lambasına geldiklerinde
uzun duvarda gölge oluşmasını sağlamışlardır. bir an gölgelerinin boyu eşit oluyor.
Plastik top
Noktasal
ışık
kaynağı Plastik top
Duvarda oluşan gölgelerin şekli nasıl olur?
A) B) C)
Buna göre;
D) E)
I. Lambaya uzaklıkları eşittir.
II. En uzun boylu olan lambaya daha uzaktadır.
III. Sokak lambası ile gençlerin gölgelerinin yaptığı açılar

eşittir.
2. Aşağıdaki şekilde özdeş basketbol topları, özdeş noktasal

ışık kaynakları yeterince büyük perde önüne şekildeki gibi
konuluyor.
4. Yatay düzleme paralel ışık demeti yayan bir bisiklet farı ile
karanlıkta giden bir bisikletlinin şekildeki gibi karşı duvarı
Sol Sağ
aydınlatması görülmektedir.
Duvar
B1 B2
K1 K2
Basketbol Basketbol
topu topu Bisiklet farının yakın
görüntüsü
Perde
Buna göre;
Buna göre,
I. Bisikletli duvara yaklaştığında aydınlanan bölge alanı
I. K1 kaynağı sağ tarafa hareket ettirilirse, tam gölgenin değişmez.
alanı büyür.
II. Bisikletli duvardan uzaklaştıkça aydınlanan bölge alanı
II. K2 kaynağı sola kaydırılırsa, yarı gölge alanı büyür. azalır.
III. Perde sağ tarafa doğru kaydırılırsa, hem yarı gölge hem III. Duvardaki aydınlanan her noktada aydınlanma şiddetleri
de tam gölge büyür. eşittir.

D) I ve II E) II ve III D) I ve III E) II ve III
181
FİZİK Optik - Test A 1. TEST
5. 8 Kasım 2022'de tam Ay tutulması yaşanmıştır.Dünyamızın 7. Akşam okuldan çıkan bir öğrenci sokak lambasının yanın-
yarıçapı, Ay'ın yarıçapının yaklaşık 4 katı olduğu için göl- dan geçmektedir.
gesi de geniş olmaktadır.
Bu bilgilere göre aşağıdaki görsellerde Ay hangi ko-

numdayken tam Ay tutulması gerçekleşir?
A) Yer
X Y Z T P
Öğrencinin boyu 2 birim kare olup, ok yönünde yürümek-

B) tedir. Buna göre öğrenci hangi noktada iken gölgesi, bo-
yunun 2 katı kadar olur? (Birim kareler özdeştir.)
A) X B) Y C) Z D) T E) P
C)
D)
E)
8. Crookes radyometresi ışık şiddetini ölçmek için kullanılan

bir alettir. Bir fanus içinde serbestçe dönebilen 4 kanatlı bir
çarktır.Kanatların bir yüzü siyah, diğer yüzü ise beyazdır.
Üzerine ışık düşürüldüğünde, ışık ışınları kanatlara çar-
parak ısıtır. Isınan gaz molekülleri kanatçıklara çarparak
6. Üç kız kardeş Toprak, Yaprak ve Başak gökyüzüne dilek dönmelerine neden olur.
fenerleri göndermek istiyorlar. Aldıkları küresel dilek fener-
lerinin boyutları birbirinden farklıdır. Dilek fenerlerinin mer- Kanatçıklar
kezlerine koydukları mumların ışık şiddetleri de aşağıdaki
gibidir. Fanus
Dönebilen
Toprak çark
Başak
Yaprak
Crookes
I 3r 2I r I 2r
radyometresi
Verilen bilgilere göre;
I. Enerji dönüşümleri sırasıyla ısı enerjisi - ışık enerjisi -

Toprak,Yaprak ve Başak’ın dilek fenerlerinin iç yüzeyin- hareket enerjisi şeklindedir.
deki ışık akıları sırasıyla ΦT, ΦY, ΦB ise bunlar arasındaki
II. Siyah kanatçıklar beyaz kanatçıklara göre daha fazla
büyüklük ilişkisi nasıldır? (I: Işık şiddeti, Φ: ışık akısı)
ısınır.
A) ΦT > ΦB > ΦY
III. Fanusa gönderilen ışığın şiddeti arttırılırsa, radyometre
B) ΦB > ΦT > ΦY daha hızlı döner.
C) ΦY > ΦB > ΦT yargılarından hangileri doğrudur?
D) ΦT = ΦY = ΦB A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
E) ΦY > ΦT = ΦB D) II ve III E) I,II ve III
182
1
FİZİK
TEST
Optik - Test B
1. Yarım daire şeklindeki bir köprüden elinde el feneri ile ge- 3. Küresel iki duvar apliklerinin ışık şiddetleri sırasıyla 3I ve
çen bir çocuğun daire merkezindeki O noktası çevresinde 4I ve yarıçapları sırasıyla 2r ve r'dir. Yay açıları ise şekil-
oluşturduğu aydınlanma incelenmek isteniyor. deki gibi sırasıyla 90° ve 60°dir. Apliklerin küresel yüzeyin-
de oluşan ışık akıları Şekil I’de Φ1, Şekil II’de Φ2’dir.
Köprü
L
2r
60° r
Yer
K O M 3I 4I
Şekil I Şekil II
Feneri sürekli O noktasına doğru tutan çocuk K'den L'ye,
sonra L'den M'ye geçerken O noktası çevresinde oluşan
aydınlanma nasıl değişir? Φ1
Buna göre, oranı kaçtır?
A) Sürekli artar. Φ2
3 9 9 3 2
B) Önce artar, sonra azalır. A) B) C) D) E)
4 4 8 2 3
C) Önce azalır, sonra artar.
D) Değişmez.
E) Önce artar, sonra değişmez.
4. Yansıma kanunları;
2. Buzlu cam kapılı bir odanın tüm pencereleri oda karanlık I. Gelen ışın, yansıyan ışın ve yüzey normali aynı düzlem-
olacak şekilde kapatılıyor. Odada yatan çocuk içeriye biraz dedir.
ışık gelmesini istediği için ailesi odanın dışındaki lambayı
açık bırakıyor. II. Gelen ışının normal ile yaptığı açı, yansıyan ışının nor-
mal ile yaptığı açıya eşittir.
III. Normal üzerinden gelen ışınlar normal üzerinden yansır.

d 2d Ayşe ışıkta yansıma olayını daha iyi kavrayabilmek için
aşağıdaki deney düzeneğini hazırlamıştır.
I1 ve I2 ışınlarını düzlem aynanın O noktasına göndererek

yansıyan ışınların durumlarını gözlemlemiştir.
N (Yüzey
Lambanın ışık şiddeti I ,lambanın kapıya dik uzaklığı d ve normali)
yatağın kapıya dik uzaklığı 2d’dir. I2 I2’
90o
Buna göre,
I1 I1’
60o 60o
I. Kapıdaki aydınlanma şiddeti, yataktaki aydınlanma şid- 30o 30o
detinden büyüktür.
II. Kapının camı yarı saydam maddedir. O Düzlem ayna

III. Kapı camı yerine boşluk olsaydı, yataktaki aydınlanma
şiddeti değişmezdi. Ayşe yapmış olduğu deneyde yansıma kanunlarından
hangilerini gözlemlemiştir? (Açı ölçer yatay düzlemde,
yargılarından hangileri yanlıştır? düzlem ayna yatay düzleme diktir.)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
D) I ve II E) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
183
FİZİK Optik - Test B 1. TEST
5. Bir öğrenci Fizik öğretmeninin dağıtmış olduğu tabloda uy- 7. Eşit bölmeli düzleme yerleştirilen ışıklı A cismi ve düzlem
gun yerlere tik(√) işareti koymuştur.1.,2.,3.,4. ve 5. satırlar ayna şekilde verilmiştir.
için doğru cevap puan karşılığı 15 puan, 6. satır için ise 25
puandır.
K L
Düzgün Dağınık
yansıma yansıma
1 Durgun su yüzeyinde √
R A M
2 Dalgalı su yüzeyinde √
3 Düzlem ayna yüzeyinde √
P N
4 Düzgün alüminyum folyo yüzeyinde √
5 Buruşuk alüminyum folyo yüzeyinde √
6 Çevremizi görebilme sebebimiz √
Buna göre öğrenci kaç puan almıştır? (Her satır yansıma-

lar açısından düşünülecektir.) Buna göre A cisminin düzlem aynadaki görüntüsü aşağı-
dakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) 30 B) 45 C) 60 D) 75 E) 100
K’
L’ R’
A)
M’ P’
N’
L’ K’
B) R’ M’
P’ N’
P’ N’
C) R’ M’
6. Kenan’ın elinde A noktasındaki ışık kaynağından çıkan
ışınlar önce Y sonra X aynasından yansımaktadır.
K’ L’
X
I M’
II N’ L’
D)
P’ K’
A
III R’
El feneri
N’ M’
Y
E)
P’
Buna göre hangi ışınlar A noktasındaki ışık kaynağından
L’
çıkmış olabilir?
R’ K’
184
1
FİZİK
TEST
Optik - Test C
1. Şekildeki düzenekte G noktasından düzlem aynaya bakan 3. Bir gözlemci X ve Y düzlem aynalarına G noktasından bak-
bir kişi aynada sadece A, B, C ve D noktalarının görüntüle- maktadır.
rini görmektedir.
F
G +y
E
F E C D
-x +x
D G
A B
C
A B -y
Buna göre gözlemci A, B, C, D, E ve F noktalarından han-

Buna göre bütün noktaların görüntülerini görebilmesi gilerini her iki aynada da göremez? (Bölmeler eşit aralık-
için aşağıda verilen durumlardan hangisini uygulaması lıdır.)
gerekir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)
A) A, B B) A, F C) B, E D) C, D E) E, F
A) +x yönünde 2br yer değiştirmek
B) +y yönünde 3br yer değiştirmek
C) -y yönünde 3br yer değiştirmek
D) -x yönünde 3br yer değiştirmek
E) -x yönünde 2br yer değiştirmek
2. Melis şekilde durmakta olan kutuyu aşağıdaki yönergeleri

sırası ile uygulayarak hareket ettirmektedir.
Kutu
+y
4. Memleketine 18:45 otobüsü ile gidecek olan Ali, terminal-

-x +x
A B C de beklerken duvardaki düzlem aynada dijital saatin gö-
rüntüsünü şekildeki gibi görüyor.
D E
-y
1 br
Buna göre Melis kutuyu sırasıyla,
I. 2 br –y yönünde,
II. 3 br +x yönünde,
III. 1 br +y yönünde,
hareket ettirirse A, B, C, D, E bölgelerinin hangisi üzerin- Buna göre Ali’nin otobüsünün kalkmasına kaç dakika
de görüntüsü oluşur? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) kalmıştır? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)
A) A B) B C) C D) D E) E A) 5 B) 10 C) 15 D) 25 E) 30
185
FİZİK Optik - Test C 1. TEST
5. Ayşe fizik dersinde öğrendiği küresel aynaların davranışla- 6. Mustafa, Kemal, Kerim aşağıdaki şekilleri inceleyerek doğ-
rını arkadaşları Selim, Kemal, Banu ile birlikte eğlenceli bir ru çizilen ışınlara ‘’D’’,yanlış çizilen ışınlara ‘’Y’’ harflerini
şekilde inceleyebilmek için aşağıdaki düzenekleri kuruyor. koyarak tabloyu dolduruyorlar.
kaynağı
Doğrusal ışık kaynağı
Doğrusal ışık kaynağı
kaynağı
ışıkkaynağı
ışıkkaynağı
I
II IV
Perde
Perde Perde
Perde III
Lazer ışık
Lazer ışık
Doğrusal
Doğrusal
F M
M F T
I. Düzenek
I. Düzenek II. Düzenek
II. Düzenek
Tümsek ayna V
Çukur ayna
Ayşe lazer ışık kaynaklarını yataya paralel olacak şekilde
perde arkasındaki aynalara tutuyor. I.düzenekte aynadan
yansıyan ışınların bir noktada kesiştiklerini, II.düzenekte I II III IV V
ise ışınların dağıldığını gözlemlemişlerdir. Mustafa Y D D Y D
Gözlem sonucunda; Kemal D D Y Y D

Kerim D D Y D Y
Selim: I. düzenekte çukur ayna II. düzenekte tümsek ayna
kullanılmıştır. Her doğru cevaptan alınan puan 20, her yanlış cevaptan
alınan puan -5 olduğuna göre alınan en yüksek puan kaç-
Kemal: Her iki düzenekte de küresel aynalar kullanılmıştır.
tır ve kim almıştır?
Banu: I. düzenekte tümsek, II. düzenekte Çukur ayna kul-
A) Mustafa 50
lanılmıştır.
B) Kerim 50
yorumlarında bulunmuşlardır.
C) Mustafa ve Kemal 85
Buna göre bu üç arkadaştan hangileri doğru yorum yap-
D) Kemal 100
mıştır? (Her perde arkasında bir tane ayna kullanılmıştır.)
E) Kerim ve Kemal 85
A) Yalnız Kemal B) Yalnız Banu C) Kemal ve Selim
D) Selim ve Banu E) Kemal ve Banu
7. Asal eksenleri çakışık çukur ve tümsek ayna ile kurulmuş
düzenekte tümsek aynaya gelen I ışınının izlediği yol şekil-
de verilmiştir.
Asal
A B C D E eksen
K
f1 f2
I
Çukur aynanın odak uzaklığı f1, tümsek aynanınki f2 oldu-

ğuna göre,
I. Çukur aynanın merkezi ile tümsek aynanın odağı D nok-

tasıdır.
II. B noktası çukur aynanın odağıdır.
III. f1 = 2f2’dir.
yargılarından hangisi doğrudur? (K asal eksene paralel

olup noktalar arası mesafeler eşittir.)
186
1
FİZİK
TEST
Optik - Test D
1. Sinem, Derya ve Ali adlı üç arkadaş odak noktası F, mer- 3. Bir öğrenci şekildeki düzenekte cismin tümsek aynadaki
kez noktası M olan çukur ayna ve üç kalem ile şekildeki görüntüsünü çizmek istiyor.
düzeneği kuruyorlar.
Asal eksen Asal eksen

F M A M F B C
Kalemlerin bulundukları konumlara göre oluşacak olan gö-

rüntülerinin özellikleri ile ilgili; Buna göre aşağıdakilerden hangisi cismin tümsek ayna-
daki görüntüsüdür? (F:Odak, M:Merkez)
Sinem: F noktasındaki kalemin görüntüsünü göremeyiz.
Çünkü çukur aynada odaktaki bir cismin görüntüsü son-
suzda oluşur.
A)
Derya: M noktasındaki kalemin görüntüsü yine merkezde
A’
ters, gerçek ve cismin boyuna eşit boyda oluşur. B’
M F C’
Ali: A noktasındaki cismin görüntüsü odak ile merkez ara-
sında, ters, gerçek ve cismin boyundan büyük oluşur.
yorumlarında bulunmuşlardır.
Buna göre hangilerinin yapmış olduğu yorum yanlıştır? B)
A) Ali B) Derya C)Sinem A’

D) Derya ve Sinem E) Ali ve Derya
M F C’ B’
C)
A’
B’
2. Aşağıda verilen ifadelere Arif sürekli doğru, Kenan sürekli M F C’
yanlış cevap vermektedir.
Küresel aynalar; çukur ve tümsek

aynalar olarak ikiye ayrılır
D Y
D)
Makyaj aynası tümsek Asal eksenin aynayı kestiği
aynadır noktaya tepe noktası denir
A’
D Y D Y
1 2 3 4
M C’ B’ F
Buna göre, Arif ile Kenan’ın çıkış numaraları aşağıdaki-
lerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? (Doğru ….D,
Yanlış ....Y)
E)
A) Arif 2, Kenan 4
A’
B) Arif 1, Kenan 3
B’
C) Arif 4, Kenan 2
M C’ F
D) Arif 3, Kenan 1
E) Arif 2, Kenan 3
187
FİZİK Optik - Test D 1. TEST
4. Aşağıda verilen, 7. Bir merceğin asal ekseni üzerine eşit aralıklarla şekilde-
ki gibi yerleştirilmiş K,L,M,N,P noktalarından M noktasına
I. Tümsek aynada görüntü her zaman……A…………ile optik merkezi gelecek şekilde bir mercek yerleştiriliyor. K
ayna arasında oluşur. noktasına eksene dik olacak biçimde yerleştirilen cismin
II. Otomobillerin dikiz aynalarında…………B………..ayna- görüntüsü L de oluşuyor.
lar kullanılır.
III. Güneş fırınlarında ………C…………aynalar kullanılır.
ifadelerinde verilen A, B ve C boşluklarına aşağıdakiler- K L M N P

den hangisi gelmelidir?
Mercek
A B C
A) Tümsek Odak Çukur Buna göre,
B) Çukur Tümsek Odak
I. Mercek ıraksaktır.
C) Odak Çukur Tümsek
II. Görüntünün boyu cismin boyundan küçüktür.
D) Odak Tümsek Çukur
III. Merceğe uzantısı P den geçecek şekilde gelen ışınlar
E) Çukur Odak Tümsek
asal eksene paralel olacak şekilde kırılırlar.
D) I ve III E) I,II ve III
5. Merceklerle ilgili aşağıda verilen bilgilerden,
I. İnce kenarlı mercekler her koşulda yakınsak mercek

özeliği gösterir.
II. Gerçek cisimlerin gerçek görüntüleri sadece yakınsak

8. Merceklerle ilgili,
mercekte elde edilir.
I. Gelen ışığın rengine bağlı olarak odak uzunlukları deği-
III. Merceğin odak uzunluğu büyüdükçe mercek özelliği
şir.
azalır.
II. Gerçek cisimlerin sanal görüntüleri cisimle aynı tarafta
hangileri kesinlikle doğrudur?
olur.
III. Gerçek cismin kendi ile aynı boyda sanal görüntüsü
D) I ve II E) II ve III oluşmaz.
6. Bir öğrenci küresel aynalarla ilgili,
I. Kaşığın iç yüzeyi çukur,dış yüzeyi tümsek aynaya ben-

zetilebilir. 9. Tamamen karanlık bir ortamda bir cismin sarı (kırmızı +
II. Çukur aynaların odağı ve merkezi gerçektir. yeşil ) ışık altında hangi renkte göründüğü bilinmektedir.
III. Tümsek aynanın odağı ve merkezi sanaldır. Buna göre cismin gerçek renginin ne olduğunu anlaya-
bilmek için,
IV. Çukur aynada görüntü her zaman gerçektir.
V. Tümsek aynada cisim aynaya oldukça yakın ise görün- I. Kırmızı

tüsü gerçektir. II. Yeşil
yorumlarını yapmıştır. III. Mavi
Buna göre, öğrencinin yaptığı yorumlardan hangileri renklerinden hangileri ile aydınlatmak gerekli ve yeterli
yanlıştır? olur?
A) I, II B) II, III C) III, IV A)Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) II, V E) IV,V D) I ve II E) II ve III
188
1
FİZİK
TEST
Optik - Test E
1. Yeşil bir bitki aşağıdaki renklerden hangisi ile sürekli ola- 4. Asal eksenleri çakışık, odak uzunlukları f1, f2, f3 olan mer-
rak aydınlatılırsa daha erken kurumaya başlar? ceklerle kurulu optik sistemde bir ışık ışınının bu sistemde
izlediği yol şekilde verilmiştir.
A) Kırmızı B) Yeşil C) Sarı
D) Mavi E) Turuncu
Asal
2. Kırıcılık indisleri n1, n2, n3 olan ortamlarda K ve M göz- eksen
lemcileri gerçekte L noktasında bulunan tek renkli cismi X
noktasında görmektedirler.
n1 n2 n3
f1 f2 f3
Buna göre f1, f2, f3 arasındaki ilişki nasıldır? (Noktalar

X arası uzaklıklar eşit.)
K L M
A) f2 > f1 = f3
B) f2 = f3 > f1
C) f1 = f2 = f3
Buna göre ortamların kırıcılık indislerinin büyüklükleri D) f1 = f3 > f2

arasındaki ilişki nasıldır?
E) f1 > f2 > f3
A) n2 > n1 > n3
B) n3 > n2 > n1
C) n1 > n3 > n2
D) n2 > n3 > n1
E) n1 > n2 > n3
3. Bir prizmadan şekildeki gibi geçerek gelen sarı ışık Güneş

5. Işığın prizmaya girdiği ilk doğrultu ile prizmayı terk ettiği
ışığı altında kırmızı ve yeşil görünen yüzeylere düşüyor.
son doğrultu arasındaki açıya sapma açısı denir. Aşağıdaki
prizmaya aynı doğrultuda yollanan ışığın üç ana rengi için
sapma açılarına bakılıyor ve θ1, θ2 ve θ3 olarak ölçülüyor.
θ2 > θ1 > θ3 ise bu açıları oluşturan renkler aşağıdakiler-

Ortamda başka bir ışık kaynağı olmadığına göre K ve Y den hangisinde doğru olarak verilmiş olabilir?
yüzeyleri hangi renkte görünür?
θ1 θ2 θ3
K Y
A) Kırmızı Yeşil A) Yeşil Kırmızı Mavi
B) Siyah Siyah B) Yeşil Mavi Kırmızı
C) Sarı Sarı C) Mavi Yeşil Kırmızı
D) Sarı Yeşil D) Kırmızı Yeşil Mavi
E) Magenta Mavi E) Mavi Kırmızı Yeşil
189
FİZİK Optik - Test E 1. TEST
6. Işığı kırma indisi nM olan bir merceğe n1 ve n2 ortamların- 8. Kırıcılık indisi n olan ortamda bulunan tek renkli ışık kay-
dan gönderilen aynı renkteki ışınların izlediği yollar şekilde nağından çıkarak kırıcılık indisleri nK, nL, nM olan K, L, M
verilmiştir. ortamlarına giden ışık ışınlarının izlediği yollar şekilde ve-
rilmiştir.
n1
K
Kaynak
n M
n2
L
Buna göre ortamların n1, n2, nM kırıcılık indisleri arasın-
daki ilişki nasıldır? Buna göre nK, nL, nM arasındaki ilişki nasıldır?
A) nM > n1 > n2 A) nL > nK > nM
B) nM > n2 > n1 B) nM > nK > nL
C) n1 > nM > n2 C) nK > nL > nM
D) n2 > nM > n1 D) nM > nL > nK
E) n1 > n2 > nM E) nM > nL = nK
9. Odak noktası F, odak uzunluğu f olan bir ıraksak merceğin

asal eksenine dik konuma şekildeki gibi yerleştirilen tek
7. Yeşil renkli bir ışık ışınının ayırıcı yüzeyleri birbirine paralel renkli ışıklı cismin oluşan görüntüsünün boyu h kadardır.
olan K, L, M ortamlarından geçişi şekilde gösterilmiştir.
ok
cisim
K L M o
F
Buna göre, h’nin büyümesi için,
I. Cismi ok yönünde kaydırmak.

Işının M ortamına geçebilmesini sağlamak için,
II. Optik merkezi yine O noktası olacak şekilde odak uzak-
I. Aynı gelme açı ile kırmızı ışık kullanmak, lığı daha büyük ıraksak mercek kullanmak.
II. K ortamının ışığı kırma indisini azaltmak, III. Optik merkezi yine O noktası olacak şekilde odak uzak-
III. L ortamının ışığı kırma indisini artırmak lığı aynı olan yakınsak mercek kullanmak.
işlemlerinden hangileri yapılabilir? işlemlerinden hangileri tek başına yapılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A)Yalnız I B) I ve II C) I ya da III
D) II ve III E) I, II ve III D) II ya da III E) I ya da II ya da III
190
1
FİZİK
TEST
Optik - Test F
1. Tek renkli bir ışık ışınının X, Y, Z saydam ortamlarından 3. Camdan yapılmış nM kırıcılık indisli ince kenarlı bir mercek
geçişi şekilde verilmiştir. şekildeki gibi bir kabın içine yerleştirildikten sonra kabın
yarısı nK geri kalan yarısı ise nL kırıcılık indisine sahip sıvı-
larla dolduruluyor. İşlem sonrasında merceğin üst yarısının
Z görünmez olduğu fark ediliyor. Sıvının içindeki merceğin
alt ve üst yarılarına aynı renkte asal eksene paralel ışınlar
X Y
O yollanarak bu ışınların merceği nasıl geçtiğine bakılıyor.
X
Buna göre, ortamların kırıcılık indisleri nX, nY, nZ arasın-

daki ilişki nasıldır? (Düzlem olan tüm ayırıcı yüzeyler pa-
raleldir.)
A) nZ > nY > nX nL
B) nY = nZ > nX nM
nK
C) nY > nX> nZ
D) nY > nZ > nX
Buna göre,
E) nX > nY > nZ
I. Üsteki ışın kırılmadan geçer.
II. Merceğin üst yarısının görünmez olması nM = nL olduğu-

nu gösterir.
III. Alttaki ışının şekildeki yolu izlemesi nK > nM olduğunu

gösterir.
A)Yalnız I B) I ve II C) I ve III
4. Hava ortamında bulunan ince kenarlı merceğin odağı ile

optik merkezi arasına şekildeki gibi konulan ışıklı cismin
mercekte oluşan görüntüsünün boyu h, merceğe uzaklığı
2. Tek renkli ışık kaynağından çıkan ışının K, L, M ortam- d kadardır.
larında izlediği yollar şekilde verilmiştir. Işının K, L ve M
ortamlarındaki ortalama süratleri vK, vL ve vM'dir.
su
θ M
K F
M L
α Bu optik sistemin içinde bulunduğu kap cismin ve mer-
ceğin yeri değiştirilmeden tamamen su ile doldurulursa
h ve d nasıl değişir? (nM > nsıvı olup merceğin odağı tek
renkli ışıklı cismin yaydığı ışık rengine ait odaktır.)
α < θ olduğuna göre vK, vL ve vM arasındaki ilişki nasıldır?
h d
A) vK = vL= vM
B) vM > vL > vK
B) Artar Artar
C) vM > vK > vL
C) Azalır Azalır
D) vM > vK = vL
D) Değişmez Azalır
E) vK > vL > vM
E) Azalır Artar
191
FİZİK Optik - Test F 1. TEST
5. Cam – hava sınır açısı 42° olan prizmaya tek renkli bir I 6. Düzgün ve dağınık yansıma ile ilgili;
ışını şekildeki gibi gelmektedir.
42°
Düzgün yansıma sayesinde ışıksız cisimlerin
Cam ayrıntılarını algılarız.
Elif
I ışınının tekrar hava ortamına çıkması ile sonuçlanan kı-
rılma ve yansımalar hangi seçenekte doğru çizilmiştir?
Dağınık yüzeylerin farklı noktalarında yüzey
normalleri birbirine paralel değildir.
42°
A)
Mehmet
42°
B) Cilalanmış ahşap masa yüzeyi düzgün yansı-
ma yapabilir.
42° Ahmet
C)
Toprağı örten kar örtüsü dağınık yansıma

oluşturur.
42°
D)
Selin
42° Elif, Ahmet, Mehmet ve Selin’in yaptığı yorumlardan

E) hangileri yanlıştır?
A)Elif B)Ahmet C)Mehmet

D)Selin E)Ahmet ve Selin
192
2
FİZİK
TEST
Optik - Test A
1. A1 ve A2 kesitlerinin açık olduğu opak bir abajurun içine 3. Karanlık bir ortamda noktasal I ışık kaynağı ve özdeş X, Y
noktasal ışık kaynağı sarkıtılıyor. küresel opak cisimlerin yeterince uzun bir perde önüneki
konumları şekilde verilmiştir.
A1
A2
Y
A3 I X
Perde
A1 ve A2 alanlarından geçen ve A3 alanına düşen ışık
akıları sırasıyla ɸ1, ɸ2, ɸ3 olduğuna göre bu akılar ara- Buna göre perde üzerinde oluşacak gölge şekli aşağıda-
sındaki ilişki aşağıdakilerden hangisi olabilir? (A3 alanı kilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? ( : Tam
yeterince büyüktür.) gölge, : Yarı gölge)
A) Φ1 = Φ2 > Φ3 A) B) C)
B) Φ1 > Φ2 = Φ3
T.G
C) Φ3 > Φ1 = Φ2
D) Φ3 > Φ2 > Φ1
E) Φ1 > Φ2 > Φ3
D) E)
2. Işık şiddeti I olan noktasal kaynak bir kağıdın r kadar uza-

ğına Şekil I’deki gibi yerleştirildiğinde kağıt yüzeyinde olu-
şan akı Φ, S noktası çevresindeki aydınlanma şiddeti ise E
olmaktadır.
I I 4. Eşit kare bölmeli düzlemde noktasal S ve T ışık kaynakları

ile küresel opak cisimlerin bir perde önündeki konumları
r şekilde verilmiştir.
r
S S
K
Şekil I Şekil II S
L
Buna göre kağıt bükülerek Şekil II’deki gibi yerleştirilirse
T
Φ ve E nasıl değişir?
M
Φ E
N
B) Artar Artar Buna göre perde üzerindeki K, L, M, N noktalarından han-
gileri ışık kaynaklarının sadece birinden ışık alır?
C) Azalır Artar
D) Artar Değişmez A) K ve M B) L ve N C) L ve M
E) Değişmez Artar D) L, M ve N E) K, L, M ve N
193
5. Karanlık bir ortamda yeterince uzun perde önüne konulan 7. Karanlık bir ortamda S ve T noktasal ışık kaynakları ile
noktasal ışık kaynakları ve saydam olmayan X, Y küreleri- saydam olmayan küresel cismin perde önündeki konumu
nin konumları şekilde verilmiştir. şekilde verilmiştir.
X Y 1
T
O 2
K L M N S
Perde Perde
Buna göre; Buna göre;
I. X ve Y kürelerinin özdeş olması, I. S ışık kaynağını 1 yönünde hareket ettirmek,
II. Noktalar arası uzaklıkların eşit olması, II. T ışık kaynağını 1 yönünde hareket ettirmek,
III. Y küresinin X küresinden büyük olması III. T ışık kaynağını 2 yönünde hareket ettirmek,
durumlarından hangileri tek başına sağlanırsa perde işlemlerinden hangileri tek başına yapılırsa perdedeki
üzerinde sadece tam gölge oluşabilir? tam gölge alanı değişmez?

D) II ya da III E) I ya da II ya da III D) II ya da III E) I ya da II ya da III
8. Şekildeki iç yüzeyi ışığı yansıtmayan yarım kürenin iç

yüzeyine yerleştirilen S ve T noktasal ışık kaynaklarının
6. Karanlık bir ortamda perde önüne yerleştirilen S ve T nok- perde üzerindeki O noktası çevresinde oluşturdukları ay-
tasal ışık kaynakları ile saydam olmayan X levhası ve Y dınlanma şiddetleri ES ve ET'dir.
kürelerinin konumları şekilde verilmiştir. T
S
X
Y 60o
30o
S T
Perde
O Perde
Buna göre perde üzerinde oluşacak gölge şekli aşağı-

Yarım küre, merkezi O noktası sabit kalacak şekilde ok
dakilerden hangisinde doğru olarak verilmiş olabilir?
yönünde 60° döndürülürse ES ve ET ilk duruma göre nasıl
(● : tam gölge , ● : yarı gölge)
değişir?
ES ET
A) B) C)
B) Değişmez Azalır
C) Değişmez Artar
D) E) D) Azalır Değişmez
E) Azalır Azalır
194
2
FİZİK
TEST
Optik - Test B
1. Işık şiddeti I olan noktasal ışık kaynakları, yüzey alanları 3. Birim karelere bölünmüş düzlemde A noktasından 1 br/s
sırasıyla 3A, 2A, A olan F üçgen piramit, Z üçgen prizma sabit hızla geçen noktasal cisim B noktasına doğru ilerle-
ve K silindirlerinin tam orta noktalarına şekildeki gibi yer- mektedir.
leştirilmiştir.
v = 1 br/s
A B
I I I Gözlemci
I
1 birim
F Z K
1 birim
Düzlem aynaya bakan şekildeki gözlemci kaç saniye bo-

Buna göre cisimlerin iç yüzeylerindeki ışık akıları ɸF, ɸZ, yunca cismi görebilir?
ɸK arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru
A) 1 B)3 C) 5 D) 6 E) 8
olarak verilmiştir?
A) ΦF > ΦZ > ΦK
B) ΦK > ΦZ > ΦF
C) ΦF = ΦZ = ΦK
D) ΦF = ΦZ > ΦK
E) ΦK > ΦF = ΦZ
2. Matematik öğretmeni öğrencilerinden küp şeklinde bir aba-

jur yapmalarını ve küpün tam orta noktasına bir noktasal
ışık kaynağı sarkıtmalarını ister. Tuana elindeki 5 fark-
lı renkteki el işi kağıdını kartonlara yapıştırıp 1 kartonun
boşta kaldığını fark eder ve bu kartonu alüminyum folyo ile 4. Birim karelere bölünmüş düzlemde düzlem aynadan yansı-
kaplar. Kartonların kenarlarını yapıştırıp küp elde ettiğinde yan I ışını şekilde verilmiştir.
ışığı yakar ve T kartonunun diğer kartonlardan daha parlak
olduğunu fark eder.
P I
K N
M
X Y Z T
L
K L
Buna göre Tuana’nın alüminyum folyo ile kapladığı kar- Buna göre I ışını, noktasal ışık kaynakları K, L, M, N,
ton aşağıdakilerden hangisidir? P'nin hangisinden çıkmış olabilir?
A) X B) Y C) Z D) K E) L A) K B) L C) M D) N E) P
195
5. Saydam olmayan P cismi ve noktasal K, L, M, N cisimleri 7. Şekildeki K ve L düzlem aynalarından oluşan sisteme gön-
düzlem ayna önüne şekildeki gibi konulmuştur. derilen I ışınının izlediği yol şekilde verilmiştir.
N
Gözlemci
L
P
I
K 80o
20o
Yatay
L M K
N Buna göre ışının L aynasından yansıma açısı kaç derece-
dir? (N: Normal)
Buna göre düzlem aynaya bakan şekildeki gözlem-
ci K, L, M, N cisimlerinden hangilerini görebilir? A) 20 B) 25 C) 30 D) 45 E) 60
(Kareler eşittir.)
A) Yalnız K
B) Yalnız L
C) Yalnız M
D) K ve N
E) L ve M
6. Birim karelere bölünmüş düzlemde K ve L noktalarından 8. K düzlem aynası, L çukur aynası asal eksene şekildeki gibi
düzlem aynaya bakan gözlemcinin duvarda gördüğü böl- konulmuştur. Noktalar arası uzaklıklar eşit olup, C noktası-
gelerin büyüklüğü sırasıyla hK ve hL'dir. na bir cisim şekildeki gibi yerleştiriliyor.
Duvar
K L
K
Düzlem Asal eksen
ayna L
A B C D E
D noktası L çukur aynasının odağı ise, C’deki cismin

önce düzlem aynada sonra çukur aynadaki görüntüsü
hK
Buna göre oranı kaçtır? (Duvar yeterince uzundur.) nerede oluşur?
hL
1 3 3 7 A) B - C arasında B) C C) C - D arasında
A) 1 B) C) D) E)
2 4 5 8 D) D E) D - E arasında
196
2
FİZİK
TEST
Optik - Test C
1. Yerden yüksekte, düşeyde bulunan düzlem ayna duvarın 3. Bir odanın duvarına asılı düzlem aynaya bakan bir kişi ar-
karşısına konulmuştur. I noktasal ışık kaynağı şekildeki kasındaki perdenin bir kısmını görebilmektedir.
gibi ayna ve duvar arasına durmaktadır.
Düşey
2 1
Yatay
Düzlem
ayna Duvar
Düzlem
ayna
Buna göre, Perde
I. Duvardaki aydınlanma, hem ışık kaynağından hem de

ışık kaynağının aynadaki görüntüsünden dolayı oluşur. Gözlemcinin perdede gördüğü bölgenin daha fazla olma-
sı için,
II. Işık kaynağı aynaya yaklaştıkça, aynadan dolayı duvar-
daki aydınlık bölge alanı artar. I. Aynayı gözlemciye yaklaştırmak
III. Aynanın boyu arttırılırsa, duvardaki aydınlık bölge alanı II. Aynayı 1 yönünde veya 2 yönünde döndürmek
artar. III. Aynanın boyunu büyütmek
yargılarından hangisi doğrudur? (Duvar yeterince uzun- işlemlerinden hangileri tek başına yapılmalı?
dur.)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ya da III
D) II ya da III E) I ya da II
D)II ve III E) I,II ve III
2. Bir yemek kaşığına lazer ışını tutan bir çocuk, kaşığı sa-
bitleyip lazeri yataya paralel tuttuğunda kaşıktan şekildeki
gibi yatay düzleme düşen yansımayı görüyor.
K Lazer
Asal
eksen
4. Bir dişçi hastasının ağzının içini görmesi için ağız aynası de-
nen aleti kullanıyor.
Kaşık
Dişçi ağız aynasından baktığında dişlerin görüntüsünü
Buna göre, küçük ve ters görüyorsa,
I. Kaşık çukur ayna gibi davranmıştır. I. Kullanılan ağız aynası tümsek aynadır.
II. K noktası kaşığın odak noktasıdır. II. Ağız aynasında daha büyük görüntü elde etmek için
ayna dişlere yaklaştırılmalı.
III. Kaşığı ters çevirip paralel ışın gönderilirse, ışın yine K
noktasından geçer. III. Ağız aynası suya konulursa;karakter değiştirir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C ) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) I, II ve III D) I ve II E) II ve III
197
5. Bir alışveriş merkezinin girişinde araçların altlarını ara- 7. Bir tümsek aynanın önüne bir kalem ve düzlem ayna şekil-
yan aynalı bir alet kullanılıyor. Görevli aracın altına ay- deki gibi konulmuştur.
nayı tuttuğunda görüntüyü düz ve cisimden daha küçük
görüyor. Şüphelendiği bir yer olduğunda daha büyük gö- F tümsek aynanın odak noktası olup, noktalar arası uzak-
rüntü elde etmek için; lıklar eşit ve 10 cm’dir.
I. Ayna tümsek ayna olduğu için, aynayı cisme yaklaştır-

Kalem
mak,
II. Ayna çukur ayna olduğu için, aynanın tepe noktasına

yaklaştırmak, F T O D
III. Ayna düzlem ayna olduğu için, cisme yaklaştırmak
işlemlerinden hangisi tek başına yapılmalıdır? Tümsek Düzlem

ayna ayna
Buna göre kalemin tümsek ve düzlem aynada oluşan ilk
görüntüleri arasındaki uzaklık kaç cm'dir?
A) 15 B) 20 C) 25 D) 30 E) 35
8. Ayşe, Ardil ve Aras isimli üç öğrenci asal eksene paralel

ışınlar göndererek odak uzaklıklarının yerini buldukları üç
küresel aynayı duvara sabitlemişlerdir. Öğrenciler şekilde-
ki gibi bulundukları noktalardan aynalara bakıyorlar.
Ayşe
6. Küre parçası şeklindeki parlak yüzeyli metal bir kepçeyle

oynayan çocuk elindeki lazer ışını kepçenin iç yüzeyine
yere paralel olacak şekilde tuttuğunda yere yansıyan ışının F
yerini işaretleyip, cetvelle ölçüyor. Kepçenin orta noktası
ile ışının yerde kestiği noktanın uzaklığı 8 cm olarak ölçü-
yor. Çocuğun kurduğu düzenek şekildeki gibidir.
Ardil Aras
Kepçe
Lazer
F F
Asal eksen
8 cm O
Buna göre, hangi öğrenciler aynada kendini görebilir?

Buna göre, çocuk kepçeden 12 cm uzağa bir tuzluk ko-
(F’ler odak noktaları)
yarsa, görüntü için hangisi doğrudur?
A) Yalnız Ayşe
A) Düz ve küçük
B) Ayşe ve Ardil
B) Ters ve küçük
C) Ayşe ve Aras
C) Düz ve büyük
D) Ardil ve Aras
D) Ters ve büyük
E) Ayşe, Ardil ve Aras
E) Düz ve eşit
198
2
FİZİK
TEST
Optik - Test D
1. Asal eksenleri çakışacak şekilde karşılıklı konulan çukur 3. Bir ayna önüne konan mumun görüntüsünün yeri ve boyu
ve tümsek aynaya,asal eksene paralel ışın gönderiliyor. şekilde verilmiştir.
Işın önce çukur aynada sonra tümsek aynada yansıyor.
Tümsek aynada kendi üzerinden geri dönüyor. Işının izle-
diği yol şekildeki gibidir.
Mum
Görüntü
Asal eksen
A B C D E
d
Tümsek ayna
Çukur ayna
Çukur aynanın odak uzaklığı 70 cm, tümsek aynanın

Noktalar arası uzaklıklar eşit olup, görüntünün boyu cis-
odak uzaklığı 10cm olduğuna göre, aynalar arası uzaklık
min boyunun 2 katı ise, aynanın cinsi ve odak noktasının
d kaç cm’dir?
yeri için hangisi doğrudur?
A) 20 B) 30 C) 40 D) 50 E) 60
Ayna Odak Noktası
A) Çukur ayna A
B) Çukur ayna B
C) Tümsek ayna E
D) Tümsek ayna D
E) Çukur ayna E
2. Tümsek aynaya gönderilen bir ışının izlediği yol şekilde ve-

rilmiştir.
Asal eksen
K L M
Buna göre, 4. Hava ortamından su ortamına geçen tek renkli ışık ile
ilgili,
I. Aynanın odak noktası K-L arasındadır.
I. Ortalama hızının büyüklüğü azalır.
II. K-L arası uzaklık L-M arası uzaklıktan küçüktür.
II. Frekansı değişmez.
III. Aynanın eğrilik yarıçapı,K-L uzaklığının iki katından faz-
ladır. III. Dalga boyu azalır.
D) I ve II E) II ve III D) I ve III E) I, II ve III
199
5. Şekilde saydam K ortamından saydam L ortamına gönde- 7. Şekilde hava ortamından O merkezli saydam cam ortamı-
rilen X ışınının bir kısmı Y ışını olarak yansırken bir kısmı na doğru gönderilen K ve L ışınları verilmiştir.
da Z ışını olarak L ortamına geçmektedir.
K ışını
X Y hava
cam
K ortamı
1
3
O 2
L ortamı Z
Şekil I
X, Y, Z ışınları ile ilgili,

L ışını
I. X’in ortalama süratinin büyüklüğü Y’ninkine eşittir. hava
II. Z’nin ortalama süratinin büyüklüğü X’inkinden küçüktür.

cam
III. X’in enerjisi Y ve Z’ninkinden fazladır. 5
yargılarından hangileri doğrudur? 6

O
4
D) I ve III E) I, II ve III Şekil II
Buna göre K ışını ve L ışınının hareket edebileceği yönler

aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
K ışını L ışını
A) 1 ve 2 4
B) 1 ve 2 5
C) 1 ve 2 5 ve 6
D) 3 4
E) 3 5 ve 6
8. Şekilde saydam K ortamında bulunan gözlemci saydam L

6. Saydam K ortamından saydam L ortamına gönderilen X ve M ortamlarına normale yakın doğrultuda baktığında iki
ışını Şekil I’de, saydam K ortamından saydam M ortamına durumda da A noktasında bulunan cismi B noktasında gö-
gönderilen Y ışını Şekil II’de verilmiştir. rüyor.
K ortamı L ortamı K ortamı M ortamı
X ışını Y ışını
K K
gözlemci B A gözlemci A B
L M Buna göre,
Şekil I Şekil II I. K ortamının kırıcılık indisi L’ninkinden az M’ninkinden

fazladır.
Buna göre,
II. M ortamının kırıcılık indisi artırılırsa gözlemci cismi ger-
I. K ortamının kırıcılık indisi L’ninkinden fazladır.
çekte olduğu yerde görebilir.
II. K ortamının kırıcılık indisi M’ninkinden büyüktür.
III. L ortamının kırıcılık indisi artırılırsa gözlemci cismi ger-
III. L ortamının kırıcılık indisi M’ninkine eşittir. çekte olduğu yerde görebilir.
yargılarından hangileri doğru olabilir? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III
200
2
FİZİK
TEST
Optik - Test E
1. Kırıcılık indisi büyük olan ortamdan küçük olan ortama yü- 3. Öğretmeni tarafından mercek oluşturma projesi verilen
zey normaliyle sınır açısı yapacak şekilde gönderilen ışık Şeref, camdan yapılmış ortamları kullanarak şekillerdeki
ışını ayırıcı yüzey üzerinden hareket ederek kırılır. Sınır gibi harflendirilmiş bölgelerden bazılarını kesip çıkartarak
açısından büyük açıyla gönderilen ışın ise tam yansıma mercek elde etmek istiyor.
yaparak geldiği ortama geri döner. Tam yansıma olayı
doğru kullanılırsa gece havuzlar iyi aydınlatılabilir.
cam cam
hava K L M X
X Y
Y Z
Z
su
48 48
K
Şekil I Şekil II
L cam
M A B C
L noktası havuz tabanına K noktasından daha yakın ol-

duğuna göre, K, L, M noktalarına yerleştirilen özdeş ışık Şekil III

kaynaklarından çıkan ışınların tam yansıma miktarları YK,
YL, YM arasındaki ilişki nasıldır? (Sudan havaya geçişte Buna göre Şeref,
sınır açısı = 48°)
I. K ve M bölgesini kesip çıkartırsa elde ettiği L kısmı ince
A) YK > YL > YM kenarlı mercek olur.
B) YK = YL = YM II. X ve Z bölgelerini kesip çıkartırsa elde ettiği Y kısmı ka-
C) YK = YL > YM lın kenarlı mercek olur.
D) YM > YK = YL III. A ve C bölgelerini kesip çıkartırsa elde ettiği B kısmı ka-

lın kenarlı mercek olur.
E) YM > YL > YK

2. Camdan yapılmış iki yüzeyi de küresel olan O optik mer-

kezli ince kenarlı mercek hava ortamında iken asal eksene
paralel olarak merceğe gönderilen tek renkli ışık ışınının 4. Asal eksenleri çakışık X ve Y mercekleri yan yana şekilde-
merceğe girerken ve çıkarken iki kez kırılmaya uğradığı ki konumdayken X merceğine asal eksene paralel olacak
şekilde görülmektedir. şekilde gönderilen I ışık ışınının kırılmalar sonucu izlediği
yol şekilde verilmiştir.
X Y
I ışını
K O L M asal eksen
Buna göre, asal eksen
I. M noktası merceğin bu renk için odak noktasıdır.
II. K noktası ışığın merceğe ilk kez temas ettiği küresel yü-
zeyin merkezidir.
III. L noktası ışığın merceği terk ederken temas ettiği küre- X merceğinin odak uzaklığı fX, Y merceğinin odak uzaklı-
sel yüzeyin merkezidir. f
ğı fY olduğuna göre X oranı kaçtır? ( Asal eksen üzerin-
yargılarından hangileri doğrudur? fY
deki noktalar arası mesafeler eşittir. )
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 1 2 5 10
A) B) C) D) 2 E)
D) I ve II E) I, II ve III 3 3 3 3
201
FİZİK Optik - Test E 2. TEST
5. X ince kenarlı merceğinin asal eksenine paralel olarak 7. K ve L saydam ortamları ile M ince kenarlı merceği şekil-
gönderilen tek renkli I ışık ışını şekilde verilmiştir. X mer- deki konumda iken K ortamında merceğin asal eksenine
ceğinin kırıcılık indisi nX, içinde bulunduğu saydam ortamın paralel gönderilen I1 ışık ışını ile L ortamında merceğin
kırıcılık indisi nO olarak veriliyor. asal eksenine paralel gönderilen I2 ışık ışınının izlediği yol
X M
1 I1
I ışını K
2 asal eksen
L
asal eksen 3 I2
K, L saydam ortamları ile M merceğinin kırılma indisleri

sırasıyla nK, nL, nM olduğuna göre bunların arasındaki bü-
yüklük ilişkisi nasıldır?
Buna göre,
A) nM > nK > nL
I. nX > nO ise ışık 1 yolunu izleyebilir.
B) nK = nL = nM
II. nX = nO ise ışık 2 yolunu izleyebilir.
C) nL > nK > nM
III. nX < nO ise ışık 3 yolunu izleyebilir.
D) nM > nK = nL
E) nM > nL > nK
6. Eşit boydaki K, L, M cisimleri, kırılma indisi bulunduğu or-

tamınkinden fazla olan ince kenarlı X merceğinin asal ek- 8. K, L, M ışınları şekildeki gibi hava ortamından ikizkenar
seni üzerinde şekilde verilen konumlarda durmaktadır. dik üçgen şeklindeki özdeş cam prizmalara şekildeki gibi
X gönderiliyor.
K L M
asal eksen K ışını M ışını

2F F F 2F
L ışını
Şekil I Şekil II
Buna göre,
K ışını
I. K'nin görüntüsünün boyu L'nin görüntüsünün boyuna M ışını
eşittir.
II. L'nin görüntüsünün boyu M'nin görüntüsünün boyuna

eşittir. L ışını
III. L'nin görüntüsünün boyu M'nin görüntüsünün boyundan
büyüktür. Camdan havaya geçişte sınır açısı 42° olduğuna göre
yargılarından hangileri doğru olabilir? hangi ışınların izledikleri yollar doğru çizilmiştir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III A) Yalnız K B) Yalnız L C) K ve L
D) II ve III E) I, II ve III D) L ve M E) K, L ve M
202
2
FİZİK
TEST
Optik - Test F
1. Hava ortamında tam yansımalı cam prizmaya gönderilen 3. Aynı düzlemde bulunan saydam olmayan engel, beyaz
yeşil renkli ışık ışınının izlediği yol Şekil I’de verilmiştir. perde ve kırmızı ile cyan ışık saçan kaynaklar şekilde ve-
Aynı prizmaya Şekil II’deki gibi K ışını gönderiliyor. rilmiştir.
Kırmızı
Yeşil ışık
K ışını
Cyan
1
Engel
2
3
Şekil I Şekil II
Perde
K L M N
K ışını Buna göre beyaz perde üzerindeki KL, LM, MN noktaları

arasındaki kısımların rengi hangisinde doğru olarak ve-
1 rilmiştir? ( Bölmeler eşit aralıklıdır. )
2
KL LM MN
3 A) Kırmızı Kırmızı Cyan
kil I Şekil II B) Kırmızı Beyaz Cyan
C) Kırmızı Beyaz Beyaz
Buna göre,
D) Beyaz Siyah Kırmızı
I. K ışını mavi renkli ise yalnızca 3 numaralı yolu izleyebilir. E) Beyaz Siyah Cyan
II. K ışını sarı renkli ise 1, 2 ve 3 numaralı yolları izleyebilir.
III. Yeşil ışığın şiddeti artırılırsa 1 yolunu izleyebilir.

4. K ve L cisimleri sırasıyla magenta ve cyan renkte olup,
yeşil renkli yatay zemin üzerinde durmaktayken Şekil I’de
D) II ve III E) I, II ve III saf (doğal) sarı ışık ile, Şekil II’de ise karışım sarı ışık ile
aydınlatılmaktadır.
2. K ve M kısımlarının hangi renkle boyalı olduğu bilinmeyen Saf sarı

bir cisme karışım sarı ışık altında magenta filtrenin arka-
sından bakan gözlemci K kısmını kırmızı renkte, M kısmını
siyah renkte görmektedir. K L
Yeşil zemin
karışım sarı Şekil I
K Karışım sarı
M
cisim gözlemci K L
Yeşil zemin
Şekil II
magenta filtre
Buna göre, Buna göre şekildeki K ve L cisimlerine bakan gözlemci,
I. K sarı ya da kırmızı renkle boyalıdır. I. Şekil I’de K ve L cisimlerini görebilir.

II. M yeşil renkle boyalıdır. II. Şekil II’de K ve L cisimlerini görebilir.
III. K ve M beyaz renkle boyalıdır. III. Şekil I’de zemini siyah, Şekil II’de yeşil görür.
yargılarından hangileri doğru olabilir? yargılarından hangileri doğrudur?
D) II ve III E) I, II ve III D) I ve II E) II ve III
203
FİZİK Optik - Test F 2. TEST
5. Fizik öğretmeni ışık renklerini anlatırken ışığın ana renkle- 6. Şekil I’deki küp şeklindeki odanın tavanından I şiddetindeki
rinden bahsetmiş ve bunların kırmızı, yeşil, mavi olduğunu noktasal ışık kaynağı 1 m uzunluğundaki kablo ile sarkıtıla-
belirtmiştir. Daha sonra öğrencilerinden bu ana renkleri rak oda aydınlatıldığında odanın duvarlarındaki toplam ışık
eşit oranda yayan fenerler yardımıyla beyaz renkteki per- akısı 540 lm oluyor.
delere şekildeki gibi ikişerli olacak şekilde aynı alana dü-
şürmelerini ve elde ettikleri rengi belirtmelerini istemiştir.
K feneri M feneri
X beyaz perdesi K
K feneri Y feneri Şekil I Şekil II
2I şiddetindeki ışık kaynağı bir kenarı 4 m olan küp şek-

lindeki bir odanın tavanından Şekil II’deki gibi sarkıtıldı-
ğında ışık kaynağının düşeyinde bulunan odanın taba-
nındaki K noktasında aydınlanma şiddeti kaç lx olur?
Y beyaz perdesi
(π = 3 alınız.)
Y feneri M feneri A) 1 B) 5 C) 10 D) 15 E) 20
Z beyaz perdesi
K, Y, M fenerleri sırasıyla kırmızı, yeşil ve mavi ışık yaydı-

ğına göre öğrenciler,
I. X perdesinde kırmızı ve mavi ışığın düştüğü yeri magen-

ta algılar.
II. Y perdesinde kırmızı ve yeşil ışığın düştüğü yeri sarı al-

gılar.
III. Z perdesinde yeşil ve mavi ışığın düştüğü yeri beyaz al-

gılar.
D)II ve III E) I, II ve III
7. Işık saçan cisimler ışık kaynağı ve aydınlatılmış cisimler

olmak üzere ikiye ayrılır.
• Ay • Güneş
• Led lamba • Ateş Böceği
• Akkor lamba • Yıldırım ve şimşek
• Trafik levhaları • Reflektörlü kıyafetler
Buna göre yukarıdakilerden toplam kaç tanesi ışık kay-

nağıdır?
A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7
204
3
FİZİK
TEST
Optik - Test A
1. Bronzlaşma, Güneşten kaynaklanan ultraviyole ışık ile 3. Bir iç mimar tasarladığı odayı aydınlatmak için lamba ter-
deri renginin doğal bir fizyolojik cevap ile koyulaşmasıdır. cihini belirlemek adına iki farklı lambanın lüksmetre ile ay-
Derinin koyulaşması, ultraviyole ışığa maruz bırakılan deri dınlatma ölçümünü yapıyor.
hücreleri içine melanin pigmentinin salınımı veya miktarı-
nın artması ile olur. İç mimarın, lambaların ışık şiddetlerini kıyaslayabilmesi
için;
Bu konu hakkında düşünen bir öğrenci fizik dersinde öğ-
rendiği ışık akısı kavramını hatırlar ve melanin miktarının I. Işık kaynağına olan uzaklığı,
ışık akısı ile doğru orantılı olduğunu anlar. II. Işığın gelme açısı,
Aynı konumda güneşlenerek melanin pigmentini artır- III. Işığın rengi

mak için; niceliklerinden hangilerini sabit tutması gerekir?
I. Yaz aylarında güneşe çıkmak, A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
II. Öğle saatinde güneşe çıkmak, D) II ve III E) I, II ve III
III. Vücudunun güneş ışınlarına maruz kalan yüzeyini arttır-
mak
eylemlerinden hangilerini yapması doğru olur?

2. Merkezleri çakışık A ve B yarım küreleri şeklideki gibidir. O 4. 2r yarı çaplı ışık kaynağı ve engel bir perde önüne merkez-
noktasında bulunan noktasal ışık kaynağının ışık akısı Φ𝚤, leri yatayda aynı doğru üzerinde olacak şekilde kurulmuş-
A yarım küresinin yüzeyine düşen ışık akısı ΦA, B yarım tur. Işık kaynağının merkezinin engele, engelin merkezinin
küresinin yüzeyine düşen ışık akısı ΦB dir. perdeye uzaklığı d kadardır.
2r 2r
2r r d d
A B
Işık kaynağı engel
O
perde
Işık kaynağının yarı çapı yarıya düşürülürse oluşan tam

ve yarı gölgelerin alanlarının değişimleri hangisinde doğ-
Buna göre 𝜱𝚤, 𝜱A ve 𝜱B arasındaki ilişki aşağıdakilerden ru verilmiştir?
hangisinde doğru verilmiştir?
Tam gölge Yarı gölge
A) Φ𝚤 = ΦA = ΦB
A) Artar Azalır
B) Φ𝚤 = 2ΦA = 2ΦB
B) Artar Artar
C) Φ𝚤 = 2ΦA > ΦB
D) Φ𝚤 = ΦA = 2ΦB
D) Değişmez Değişmez
E) 2Φ𝚤 = ΦA = ΦB
E) Azalır Azalır
205
5. Maddeler ışığı geçirme durumlarına göre; saydam, yarı 7. Denizaltılarda deniz seviyesinin üstünü görebilmek için
saydam ve opak (saydam olmayan) maddeler olmak üzere periskoplar kullanılmaktadır. Periskopların iç dizaynında
üç gruba ayrılır. çeşitli optik aletler yer almaktadır.
Buna göre;
2
I. Evlerde tül perde kullanmak,
II. Güneş tutulmasını izlemek için gözlük kullanmak
III. Banyoda ayna kullanmak
eylemlerinden hangileri yarı saydam madde kullanımına 1

örnek olabilir?
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III Buna göre şekilde gösterilen 1 ve 2 bölgelerinde hangi

optik araçların kullanılması uygundur?
1. Bölgede 2. Bölgede
A) 1: düzlem ayna 2: düzlem ayna
B) 1: çukur ayna 2: tümsek ayna
C) 1: tümsek ayna 2: düzlem ayna
D) 1: düzlem ayna 2: tümsek ayna

6. Noktasal ve küresel ışık kaynakları, buzlu cam ve perde- E) 1: tümsek ayna 2: çukur ayna
lerle kurulan düzenekler Şekil I, Şekil II ve Şekil III’te veril-
miştir.
Küresel
ışık
kaynağı Buzlu cam Perde
Şekil-I

Noktasal
ışık Küresel Engel
kaynağı
Perde
Şekil-II 8. Tek renkli I ışık ışını X, Y, Z aynalarından yansıyarak şekil-

deki yolu izlemektedir.
I
Noktasal ışık
kaynağı Z
Küresel Engel 40o
X
Perde
60o θ
Şekil-III Y Yatay
Buna göre hangi düzeneklerde yarı gölge ve tam gölge

birlikte gözlemlenir? Buna göre Z aynası ile yatay düzlem arasındaki θ açısı
kaç nerecedir?
D) II ve III E) I, II ve III A) 35 B) 45 C) 55 D) 65 E) 75
206
3
FİZİK
TEST
Optik - Test B
1. Şekildeki perdenin arkasına kesişen,sayfa düzlemine dik 3. P bölgesine I ışık ışını yatay doğrultuda şekildeki gibi gön-
iki düzlem ayna yerleştirilmiş olup I1 ve I2 ışınları aynalar- deriliyor.
dan sırasıyla Ix ve Iy şeklinde yansımaktadır.
I Yatay
I1 60o
P Bölgesi
I2
40o 60o
IX
30o 70o Gönderilen ışının Ix olarak yansıyabilmesi için P bölgesi-

ne yerleştirilen tümsek ayna hangi seçenekte doğru yer-
IX leştirilmiştir? (F: odak, M:merkez, T: tepe)
IY
Buna göre aynaların parlak olmayan yüzeyleri arasındaki

açı kaç derecedir? M
A) 20 B) 30 C) 40 D) 50 E) 60 A) F Yatay
T 30o
I’
Yatay
B)
M F T
C) F
Yatay
T 60o
2. Yatay düzleme dik olarak yerleştirilen I,II,III aynaları

A,B,C,D,E noktaları ve gözlemcinin (G) konumları şekilde 60o
verilmiştir. Yatay
II T
D)
F
C G
B
I III
E) T
E F Yatay
A D M
Gözlemci hangi noktayı hangi aynada sadece bir kere

görüp diğer aynada göremez?
A) A→III B) B→I C) C→II D) D→III E) E→I
207
4. P bölgesine gelen I ışını şekilde verilmiştir. 6. Şekildeki gözlemci A aynasına baktığında kendi gözünü
görmektedir.A,B,C aynalarının yatayla yaptığı açılar 45 ’er
I derece ve K-O doğrultusu ile yatayın yaptığı açı 30°’dir.
P Bölgesi
K
30o
Buna göre I ışını,

A O D
Gözlemci
I. II. III.
Yatay 45o
M
Yatay 30o Yatay
F
M F
B C
II. III. 45o 45o
Yatay
M
30o Yatay
F Gözlemcinin K noktasını görebilmesi için O noktası etra-
fında dönebilen D aynasının yeni durumu hangi seçenek-
te doğru verilmiştir?

düzeneklerinden hangisinde kendi üzerinden yansıyarak

geri döner? (F:Odak noktası,M:Merkez noktası)
A) B) C)
30o 45o
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 60o
D) E)
45o 60o
7. Şekilde perde arkasındaki aynaya gönderilen I1 ışını, Ix

şeklinde yansımaktadır.
5. Noktasal K cismi odak noktası F, merkez noktası M olan
A
tümsek ayna ile düzlem ayna arasına yerleştirilmiştir. B
C
C B
D
D K
A IX
M F E
I2 I1
Buna göre K cisminin düzlem aynadaki ilk görüntüsü-
nün tümsek aynadaki görüntüsü hangi noktada oluşur? Buna göre I2 ışını A, B, C, D ve E yollarından hangisini
(Birim kareler özdeştir.) izleyemez?
A) M B) D C) C D) B E) A A) E B) D C) C D) B E) A
208
3
FİZİK
TEST
Optik - Test C
1. Ahmet, Şule, Nesrin düzlem aynalar ve X cismi ile düzenek 3. Şekilde çukur aynaya I, I1, I2 ışınları gönderilmiştir.
hazırlamışlardır.
X I2
II
I
Asal eksen
A B C D
I I1
Bu cismin aynalarda oluşan görüntüleriyle ilgili,
Ahmet: X cisminin I.aynadaki ilk görüntüsü ‘’↓’’şeklinde-

dir. I ışını kendi üzerinden yansıdığına göre I1 ve I2 ışınları
çukur aynadan aşağıdakilerden hangisi gibi yansıyabi-
Şule: X cisminin II.aynadaki ilk görüntüsü’’↑’’ şeklindedir. lir? (Noktalar arası uzaklıklar eşittir.)
Nesrin: X cisminin I.aynadaki ikinci görüntüsü’’←’’ şeklin- I2 I2

dedir.
yorumlarında bulunmuşlardır. A) B)
A B C D A B C D
Bu üç arkadaştan hangilerinin yorumları doğrudur?
I1
(Birim kareler özdeştir.) I1
A) Ahmet, Şule, Nesrin
B) Ahmet, Şule I2
I2
C) Ahmet, Nesrin C) D)
A B C D A B C D
D) Şule, Nesrin I1
I1
E) Yalnız Şule
I2
E)
A B C D
2. Odak uzaklıkları eşit ve f büyüklüğünde olan asal eksen- I1
leri çakışık K ve L çukur aynaları ile kurulmuş düzenekte
noktalar arası uzaklık eşit ve f kadardır. Aynalar arasına
konulmuş X-Y cisminin önce K sonra L aynasında görüntü-
sü oluşmaktadır.
K L 4. Kırıcılık indisi bulunduğu ortamınkinden büyük olan kalın

X Y kenarlı merceğin asal ekseninin üzerindeki K cismi şekilde
verilmiştir.
T1 T2 mercek
A B C D Z
K
X Y
asal eksen
cisim 2F F F 2F
Buna göre L aynasında oluşan son görüntü nerede olu-
şur?
A) T1 - A arasında
Buna göre K cisminin mercekte oluşan görüntüsü şekil-
B) A - B arasında
deki verilen X, Y, Z görüntülerinden hangileri kesinlikle
C) B - C arasında olamaz?
D) C - D arasında A) Yalnız X B) Yalnız Y C) Yalnız Z

E) D - T2 arasında D) Y ve Z E) X ve Z
209
5. Güneş fırını yapmak isteyen bir kişi şekildeki gibi bir dü- 7. K ışık kaynağı ile Y ortamından X ortamına yüzey norma-
zenek kurarak bir tencere fasulye pişirmek istiyor. Fakat liyle θ açısı yapacak şekilde gönderilen turuncu renkli ışık
hangi optik aracı kullanacağına ve tencereyi nereye yer- ışını kırılmaya uğrayıp 2 numaralı yolu izleyerek ayırıcı yü-
leştireceğine karar veremiyor. zey doğrultusunda hareket ediyor.
I Normal
1
X ortamı
II IV 2 ayırıcı yüzey
Y ortamı
III 3
K kaynağı
Buna göre aşağıda verilen optik araçlar ve tencerenin
konumu ile ilgili verilen bilgilerden hangisini uygularsa
fasulyeyi en kısa zamanda pişirebilir? (Düzeneğin bulun- Buna göre,
duğu yer güneş ışınlarının dik geldiği bölgededir. I, II, III,
I. θ açısı artırılırsa, turuncu ışık 3 numaralı yolu izler.
IV bölgelerine optik araçlar yerleştirilecektir.)
II. Aynı kaynaktan yeşil ışık gönderilirse 3 numaralı yolu
A) I, II, III, IV nolu bölgelere düzlem aynaları yatay ile izler.
45°’lik açı yapacak şekilde yerleştirip tencereyi düze-
III. Aynı kaynaktan kırmızı ışık gönderilirse 1 numaralı yolu
neğin ortasına koymalıdır.
izler.
B) I, II, III, IV nolu bölgelere asal eksenlerine ışınlar para-
lel gelecek şekilde tümsek aynalar yerleştirip tencereyi
düzeneğin tam orta noktasına koymalıdır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
C) Işınların asal eksenlerine paralel gelecek şekilde I ve II D) I ve III E) I, II ve III
bölgelerine çukur, III ve IV bölgelerine tümsek ayna yer-
leştirip tencereyi aynaların odak noktasına koymalıdır.
D) I, II, III, IV nolu bölgelerine ışınların asal eksenlerine

paralel gelecek çukur ayna yerleştirip tencereyi ayna-
ların odak noktasına koymalıdır.
E) I, II, III, IV nolu bölgelerine ışınların asal eksenlerine

paralel gelecek çukur ayna yerleştirip tencereyi ayna- 8. Bir fizik öğretmeni öğrencilerine küresel aynalarda görün-
ların merkez noktasına koymalıdır. tü oluşumunu ve bu aynaların kullanım alanları hakkında
öğrendiklerini ölçmek istiyor. Sınıfını beş gruba ayırarak
öğrencilerinin araba içi dikiz aynasının kullanımı ile ilgili
6. Odak uzaklıkları sırasıyla f1, f2, f3 olan I, II, III çukur ayna- yorum yapmalarını istiyor.
ları ile şekildeki düzenek kurulmuştur. II ve III aynalarının
Gruplardan;
asal eksenleri çakışık ve I aynasının asal eksenine diktir .
f3 I. Grup: Görüş alanını azalttığı ve görüntüyü cisme göre

III
düz oluşturduğundan tümsek ayna kullanılmıştır.
II. Grup: Görüş alanını artırdığı ve görüntüyü cisme göre

ters oluşturduğundan çukur ayna kullanılmıştır.
I
K III. Grup: Görüş alanını artırdığından ve gerçek görüntü
Asal eksen oluşturduğundan tümsek ayna kullanılmıştır.
IV. Grup: Görüş alanını artırdığından ve görüntüyü cisme

f1 göre düz oluşturduğundan tümsek ayna kullanılmıştır.
II f2 V. Grup: Sanal görüntü oluşturduğundan çukur ayna kulla-

nılmıştır.
K ışını I, II, III aynalarından şekildeki gibi yansıdığına göre
f1, f2, f3 odak uzaklıkları arasındaki ilişki hangi seçenekte yorumlarını yapmışlardır.
doğru verilmiştir? (Birim kareler özdeştir.)
Buna göre hangi öğrenci grubunun yaptığı yorum doğ-
A) f3 > f1 > f2 B) f1 > f2 > f3 rudur?
C) f2 > f1 > f3 D) f2 > f3 > f1 A) I. Grup B) II. Grup C) III. Grup
E) f1 = f3 > f2 D) IV. Grup E) V. Grup
210
3
FİZİK
TEST
Optik - Test D
1. K ve M ışını hava ortamından cam ortamına, L ışını ise 3. Şekildeki ince kenarlı merceğin asal eksenine paralel ola-
cam ortamdan hava ortamına şekillerdeki gibi gönderil- rak gönderilen kırmızı renkli I ışık ışını kırılmalar sonucu
mektedir. asal ekseni K noktasında kesiyor.
M ışını I ışını
hava hava
cam
cam cam hava asal eksen
K L
cam O
L ışını
K ışını O
O
Merceğe gönderilen I ışık ışınının asal ekseni K yerine L
noktasında kesmesi için;
M ışını I. Merceğin bulunduğu ortamın kırıcılık indisini artırmak,

hava
cam hava II. Merceğin eğrilik yarıçapını artırmak,
cam O III. Mavi renkli ışın göndermek
L ışını
O
Şekillerde verilen cam yüzeyler küresel ve O merkezli ol-

duğuna göre hangi ışınların izlediği yol doğru çizilmiştir?
A) Yalnız K B) Yalnız L C) K ve L
D) L ve M E) K, L ve M
2. Ayırıcı yüzeyleri birbirine paralel olan saydam K, L, M, N

ortamlarında, K ortamından L'ye gönderilen ışının izlediği
yol şekilde verilmiştir.
4. Birbirine paralel olarak merceğe gönderilen ışınlar kırıldık-
tan sonra bir noktada kesişirler. İnce kenarlı merceğe şe-
kildeki gibi birbirine paralel olarak gönderilen aynı renkteki
K
ışınların izledikleri yollar verilmiştir.
M
asal eksen
A B C O D E F
Buna göre, Buna göre,
I. K ortamının kırıcılık indisi M’ninkine eşittir. I. D noktası merceğin iki odak noktasından biridir.
II. L ortamının kırıcılık indisi N’ninkinden küçüktür. II. Merceğin bir odağı B ile C noktaları arasındadır.
III. K ortamının kırıcılık indisi artırılırsa ışık N ortamına ge- III. B noktasının O'ya uzaklığı, F noktasının O’ya uzaklığına
çebilir. eşittir.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
D) I ve III E) I, II ve III D) I ve II E) I ve III
211
5. Hava ortamında bulunan camdan yapılmış odak noktası 7. Kırıcılık indisi bulunduğu ortamınkinden büyük olan ince
F olan merceğin önündeki cismin görüntüsü şekildeki gibi kenarlı X merceğinin önünde boyutları verilen K, L, M ci-
merceğin diğer tarafında oluşuyor. Cisim ok yönünde sabit simleri şekildeki konumlarda durmaktadır.
hızla hareket ettiriliyor. X
K
ok L
M
asal eksen
cisim 2F F F 2F 2F F F 2F
görüntü
Buna göre cisimlerin odak noktası F olan mercekte olu-

Buna göre, şan görüntülerinin,
I. Cisim 2F’ye ok yönünde hareket ederken görüntüsü de I. Uzunlukları

ok yönünde hareket ederek 2F’ye gelir ve boyu uzar.
II. Konumları
II. Cisim 2F ile F arasında ok yönünde hareket ederken gö-
III. Gerçek görüntü olmaları
rüntünün ortalama hızı cisminkinden fazla olur.
verilenlerinden hangileri üç cisim için de aynıdır?
III. Cisim F ile mercek arasında ok yönünde hareket eder-
ken görüntüsü cisimle aynı tarafta oluşur. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 8. İnce kenarlı X merceğinin asal ekseninin üzerindeki K ve L

D) II ve III E) I, II ve III cisimleri ile kalın kenarlı Y merceğinin asal ekseni üzerin-
deki M cismi şekillerde verilen konumlarında durmaktadır.
6. Asal eksenleri çakışık X, Y, Z mercekleri özdeş birim kare-

lerden oluşturulmuş düzlemdeyken X merceğine gönderi-
len I ışık ışınının izlediği yol şekilde verilmiştir.
X Y Z
I Asal
asal
Eksen
eksen
Buna göre cisimlerin görüntüleriyle ilgili,
Buna göre, I. K’nin görüntüsü perde üzerine düşürülebilir.
II. L ve M’nin görüntüsü perde üzerine düşürülemez.

I. X merceğinin odak uzaklığı Y merceğininkine eşittir.
III. L ve M’nin görüntüsü cisimlerle aynı taraftayken K’nin
II. Z merceğinin odak uzaklığı X merceğinin 2 katıdır.
görüntüsü merceğin diğer tarafındadır.
III. Y merceğinin odak uzaklığı Z merceğininkine eşittir.
yargılarından hangileri doğrudur? (Merceklerin kırılma in-
yargılarından hangileri doğrudur? disi bulundukları ortamınkinden büyüktür.)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

D) I ve II E) II ve III D) II ve III E) I, II ve III
212
4
FİZİK
TEST
Optik
1. Hava ortamında tam yansımalı cam prizmalar kullanılarak 3. Odak uzaklıkları sırasıyla iki birim ve dört birim olan asal
oluşturulan Şekil I’de X gözlemcisi K cismini prizmaya ba- eksenleri çakışık ince kenarlı X ve kalın kenarlı Y mercek-
karak, Şekil II’de Y gözlemcisi K cismini saydam olmayan leri şekildeki özdeş birim karelerden oluşan düzlemdedir.
boru içindeki prizmaya bakarak görmeye çalışmaktadır. Asal eksen üzerindeki N noktasında saydam olmayan ci-
K sim durmaktadır.
X Y
K
düzlem
ayna
asal eksen
Şekil I Şekil II N M
L
Buna göre X ve Y gözlemcileri K cismini aşağıdakilerden K
hangisi gibi görür?
X gözlemcisi Y gözlemcisi Buna göre cisimden çıkan ışınlar,

A)
I. Önce düzlem aynadan yansıyıp sonra sırasıyla X ve Y
merceğinde kırılırsa son görüntü L noktasında oluşur.
B)
II. Önce düzlem aynadan yansıyıp daha sonra X merceğin-
de kırılırsa görüntü K noktasında oluşur.
C)
III. Önce X merceğinde daha sonra Y merceğinde kırılırsa
görüntü M noktasında oluşur.
D) yargılarından hangileri doğrudur?

E) D) II ve III E) I, II ve III
2. Bir öğrenci bir ressamın yapmış olduğu resme baktığında gök-

kuşağının üst kısmının mor en alt kısmının ise kırmızı renkte
resmedildiğini görüyor. Daha sonra güneşli bir günde yağmur 4. Odak noktası F olan camdan yapılmış ince kenarlı merce-
yağarken gökyüzünde oluşan gökkuşağına baktığında renk ğin önüne F ile 2F arasına şekildeki gibi noktasal bir cisim
sıralamasının ressamın çizdiğinin tam tersi şekilde olduğunu
yerleştirilmiştir. Cismin görüntüsünün yeri şekildeki gibidir.
fark ediyor. Öğrenci fizik öğretmenine gökkuşağında renklerin
oluşumu ve renk katmanlarının sıralamasının hangi fizik olayı
ile ilgili olduğunu sorduğunda öğretmeni aşağıda verilen şekli
çiziyor. Şekilde gözlemciye yalnızca kırmızı renk ulaşıyor.
cisim
2F F F 2F
görüntü
K gözlemcisi L gözlemcisi
Fizik öğretmeni gökkuşağının oluşumunu çizdiği şekil ile
öğrencisine açıklarken aşağıda yaptığı yorumlardan han-
gisi yanlış olur? Buna göre,
A) Beyaz renkli güneş ışığı su damlasına ulaştığında I. K gözlemcisi görüntüyü bulunduğu konumdan bakarak
renklerine ayrılır. görebilir.
B) Kırmızı ışık en az kırılmaya uğrarken mor ışık en fazla II. L gözlemcisi görüntüyü bulunduğu konumdan bakarak
kırılmaya uğrar. görebilir.
C) Gözlemciye ulaşan renk kırmızı olduğu için şekildeki III. Cismin görüntüsü gerçek olduğu için perde üzerine dü-
damla gökkuşağının en alt noktasındadır.
şürülmeden görülemez.
D) Gökkuşağının görülebilmesi için ışığın kırılması ile bir-
likte su damlası içinde yansıması da gereklidir.
E) Gökkuşağını görebilmek için güneşe doğru bakmak ye- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
rine güneşi arkaya alıp gökyüzüne bakmak gerekir. D) II ve III E) I, II ve III
213
FİZİK Optik 4. TEST
5. Şekil I’de kırıcılık indisleri farklı saydam K ortamından L 7. Fiber optik teknolojisi ışık hızına yakın hızlarda veri ile-
ortamına gönderilen ve sonrasında tekrar K ortamına ge- timine olanak sağlayan ve ışığın tam yansıma ilkesine
çen X ışını ve hava ortamından tahta bloğa gönderildikten dayanan bir teknolojidir. Saç teli kalınlığında saydam cam
sonra tekrar hava ortamına geçen mermi ve hareket doğ- ipliklerden oluşan ortamda ışık, sınır açısından büyük bir
rultuları verilmiştir. açıyla hava ortamına geçmek isterken tam yansıma sonu-
cu cam kablo içinde ilerler. Günümüzde iletişim, güvenlik,
mermi
hava tıp, otomotiv ve havacılık gibi bir çok sektörde kullanılmak-
X ışını
K ortamı tadır. Bir öğrenci şekildeki gibi fiber optik kablo tasarlamak
isterken K noktasında kablonun bükülmesi sonucu ışığın
L ortamı tahta blok tam yansımaya uğramadan kablo dışındaki saydam orta-
ma geçtiğini fark ediyor.
K ortamı
hava
Şekil I Şekil II
X ışını ve mermi ile ilgili,
I. X ışınının K ortamlarındaki ortalama hızları eşittir.
II. X ışınının K ortamındaki ortalama hızı L’den farklıdır.
III. Merminin tahta bloğa girmeden önce hava ortamındaki

ortalama hızı, tahta bloktan çıktıktan sonra hava orta-
Öğrenci K noktası gibi diğer yerlerde de bükülmeler ola-
mındakine eşittir.
bileceğini hesaba kattığı için;
I. Dalga boyu daha büyük ışık kullanma,
II. Saydam ortamın kırılma indisini azaltma,
III. K noktasına gönderilen ışığın gelme açısını artırma
işlemlerinden hangilerini tek başına yaparsa ışık cam ip-

6. Şekilde iki durumda da hava ortamında bulunan bir göz-
lik içinde kalarak yoluna devam edebilir?
lemci güneş ışığı altında K ve L cisimlerine farklı saydam
ortamlar içinde bulunurken bakmaktadır. K cismini X orta- A) Yalnız I B) I ya da II C) I ya da III
mındayken kırmızı renkte, L cismini Y ortamındayken mor D) II ya da III E) I ya da II ya da III
renkte görmektedir.
8. Bir belgeselde uzaydaki astronotların Güneş’e baktıkların-

da Güneş’in rengini beyaz olarak algıladıklarını öğrenen
bir öğrenci kendi tecrübelerine göre Dünya’dan Güneş’e
bakıldığında sarı renkte göründüğünü hatta Güneş doğar-
ken ve batarken turuncu ve kırmızı renklerde, gökyüzünün
ise mavi renkte göründüğünü hatırlıyor.
Bu ışık olaylarının sebebini araştıran öğrenci,
I. Uzay boşluğunda ışığı renklerine ayırıp saçacak atmos-

fer ortamı olmadığı için astronotlar Güneş’i beyaz gö-
K ve L cisimlerinin gözlemci tarafından sırasıyla kırmızı rür.
ve mor renkte algılanmasının nedeni;
II. Öğle vakti açık havada Dünya’dan gökyüzünün mavi
I. X ortamının yüksek enerjili görünür ışığı daha fazla so- algılanmasının sebebi mavi rengin kırmızı renge göre
ğurması, atmosferde daha çok saçılmasıdır.
II. Y ortamının büyük dalga boylu görünür ışığı daha az so- III. Güneş doğarken ve batarken ufka yakın olduğunda at-
ğurması, mosferde daha uzun yol izler, mavi ışık daha da çok sa-
çılır, göze turuncu ve kırmızı renkler daha fazla ulaşır.
III. Y ortamının düşük enerjili görünür ışığı daha fazla so-
ğurması yargılarından hangilerine ulaşırsa bu olayları açıklamış
olur?
verilenlerinden hangileri olabilir?
214
CEVAP ANAHTARI
ELEKTRİK VE MANYETİZMA
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
1. TEST - A E A B C D B B A D C E C
1. TEST - B E D E A C C B A
1. TEST - C E B D C E A B A
1. TEST - D C A B E C D A
2. TEST - A A B D A E A E D
2. TEST - B D C B A E B D B
2. TEST - C C E E D B B B C C
2. TEST - D C D E D C D E D
3. TEST - A B D C A B B C B E
3. TEST - B B B A E D E E E
3. TEST - C A D B C A B D C
4. TEST D D D B D C B A
BASINÇ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
1. TEST - A D B C A C E D C D D B
1. TEST - B A A D B E B D C
2. TEST - A E A B D E C E C C
2. TEST - B C A B D E A C E A B
3. TEST E C E C B A C C
4. TEST B E B D A E B B
215
CEVAP ANAHTARI
KALDIRMA KUVVETİ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
1. TEST - A E A E B C B D B
1. TEST - B D E B C C D E D
2. TEST - A A C B B A A D E
2. TEST - B E A E D C E C A
3. TEST - A A D B C C E E C
3. TEST - B C B C C D C A D
4. TEST C D B E C D C C
DALGALAR
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
1. TEST - A D C B E D D D E D
1. TEST - B D C A E A E D D E B
1. TEST - C D B E C A B B E D
1. TEST - D A A B C D E B A
1. TEST - E E B A E E C E E
2. TEST - A C B E B C B C C D
2. TEST - B A B A D D B A B
2. TEST - C C E A E B C A C
2. TEST - D D A D C E D C E
2. TEST - E C B D B A C E E E
3. TEST - A A E D C C D A D
3. TEST - B C B D C D B C A
3. TEST - C D C A B B C D
3. TEST - D E E E B B B A E D
4. TEST D C C E E A E
216
CEVAP ANAHTARI
OPTİK
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
1. TEST - A C E D D D E C D
1. TEST - B B C C B D E D
1. TEST - C C B A D C D E
1. TEST - D A A B D E E E E C
1. TEST - E B B B B B B C B E
1. TEST - F A B E C E A
2. TEST - A B D A D E A D B
2. TEST - B C B B A B D E C
2. TEST - C E C C B A D E E
2. TEST - D D E A E E D C C
2. TEST - E A A E E B D E E
2. TEST - F C C B C B C C
3. TEST - A E B E A B A A C
3. TEST - B E C A E E A A
3. TEST - C B D C D D A E D
3. TEST - D E A B D E C C E
4. TEST D C E B C E E E
217

Fizik 2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Fizik 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI YAYINLARI

DÖRT DÖRTLÜK KONU PEKİŞTİRME TESTLERİ

Basım Adedi 954.325

Baskı Yeri: DEVLET KİTAPLARI DÖNER SERMAYE MÜDÜRLÜĞÜ

Adres: Dokuz Eylül, Sarnıç Yolu No:7, 35410 Gaziemir/İzmir

Bu yayın Milli Eğitim Bakanlığı tarafından üniversite sınavına hazırlanan öğrencilere

Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu - UNICEF

Mehmet Âkif ERSOY

Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini,

Mustafa Kemal Atatürk

Elektrik ve Manyetizma ......................................................................................................................................................... 9

Kaldırma Kuvveti ................................................................................................................................................................... 75

Dalgalar ................................................................................................................................................................................. 101

Optik ...................................................................................................................................................................................... 153

CEVAP ANAHTARI................................................................................................................................................................ 215

Kitapların tüm öğretmen ve öğrencilerimize faydalı olması dileğiyle…

DALGALAR Dalgalar 56 44 42 32 7 181

OPTİK Optik 60 46 47 31 8 192

TOPLAM 197 160 157 112 39 665

Buna göre ampermetrede ve voltmetrede okunan değer-

4. Manyetik kaldırma; bir nesnenin manyetik alanlar sayesin- FMAN > G

Buna göre iki mıknatıs arasındaki d mesafesini artırmak

I. Kütleleri aynı, kutup şiddetleri daha büyük mıknatıslar

II. Kutup şiddetleri aynı, kütleleri daha küçük mıknatıslar

III. Mıknatısların diğer kutupları birbirlerine bakacak şekilde

Kütleleri aynı kutup şiddetleri daha büyük mıknatıslar kul-

6. Elektrik devresinde R1 = 10 Ω büyüklüğündeki direnç üze- 7. R1 = 5 Ω, R2 = 5 Ω, R3 = 5 Ω dirençleri, ampermetre ve volt-

Buna göre R2 = 8 Ω büyüklüğündeki direnç üzerinde har-

A) 20 B) 30 C) 40 D) 50 E) 60 Voltmetrede okunan değer 20 V olduğuna göre amper-

Buna göre lambaların parlaklıkları arasındaki büyüklük

A) PX = PY = PZ I. d mesafesi artarsa, sapma miktarı azalır.

B) PX > PY > PZ II. Mıknatısın kutupları değiştirilirse 2 yönünde sapar.

E) PX = PY < PZ yargılarından hangileri doğrudur?

X lambasının gücü PX = (2İ)2 · R

Z lambasının gücü PZ = İ2 · R Demir bilye

Buna göre lambaların parlaklıkları PX > PY = PZ olur. Yatay düzlem 2

Bilyenin yolu üzerindeki manyetik alan çizgilerinin azal-

II. Mıknatısın kutupları değiştirilirse 2 yönünde sapar.

Kutuplar değişmiş olsa da demir bilyeye mıknatıs ta-

III. Demir bilye yerine bakır bilye kullanılırsa sapma gerçek-

Demir, manyetik alan çizgileri ile etkileşime girerken,

12. Bir öğrenci etkileşimde bulunan mıknatısların manyetik

Bu bilgilere göre manyetik alan çizgilerinin modellenme-

D ve E kutupları zıt işaretli olmalıdır. Çözüm:

Çözüm: A) Artar Artar

R=5Ω Dirençler paralel bağlı olduğu ve bunların dışında seri bağ-

Paralel bağlı üreteçlerin eşdeğeri, büyüklüğü eşit olan üre- Cevap: E

I. K anahtarı kapatıldığında üreteçlerin tükenme süresi kı-

Reş = 6 + 6 = 12 Ω II. K anahtarı açıkken ampermetrede okunan değer 2 A’dir.

6Ω 6Ω III. K anahtarı kapatıldığında voltmetrede okunan değer

Seri ve ters bağlı üreteçlerin eşdeğeri, büyük üretecin de- Çözüm:

Reş hesaplanırsa; εeş1 = ε1 + ε2

Yani devredeki eşdeğer direnç 3 Ω’dur. Paralel bağlı üreteçlerin eşde-

II. Ampermetreden okunan değer ana kol akımına eşittir.

Üreteçlerden elde edilen potansiyel fark εeş2 = 20 V’tur.

Elektrikli Alet Güç (watt)

Su Isıtıcısı 2420 Buna göre anahtar kapatılırsa ampermetrede okunan de-

1100 = 220 · Iütü

2200 = 220 · Iklima

2420 = 220 · Isu ısıtıcısı

I. Ütü ve klimanın akım değerleri toplamı 16 A’ i geçmediği

II. Klima ve su ısıtıcısının akım değerleri toplamı 16 A’i

III. Ütü, Klima ve Su ısıtıcısının akım değerleri toplamı 24 A’i