RJEŠAVANJE SLOŽENIH KOLA

Rješavanje složenih kola podrazumijeva određivanje svih nepoznatih struja

u kolu. Često nije potrebno odrediti sve struje, već samo jednu od njih. Tada se
primjenjuje Tevenenova teorema, koja olakšava izračunavanje.
Tevenenova teorema glasi:
U odnosu na bilo koja dva spoja priključka, mreža se ponaša kao
realni generator neke elektromotorne sile Eekv i unutrašnje impendance
Zekv. Eekv je jednako naponu praznog hoda, a Zekv impedanci izmeđuh
tih priključaka.
Prema ovoj teoremi svaka mreža se ponaša u odnosu na bilo koje dvije tačke kao
realni naponski generator (Tevenenov generator). Ako taj generator predstavimo
kao strujni, dobivamo Nortonovu teoremu.

1. PRIMJENA TEVENENOVE TEOREME

Pretpostavimo da imamo neko veoma složeno kolo, sa nekoliko generatora

i nizom impendanci, a da nam je potrebno da izračunamo samo struju kroz
jednu granu. Tu granu čemo „izdvojiti“, a ostatak kola predstaviti pomoću redne
veze idealnog naponskog generatora Eekv i ekvivalentne impedance Zekv.
Primjenu Tevenenove teoreme objasnićemo na primjeru kola prikazano na slici
1, kada je potrebno odrediti samo struju I1.

Slika 1, složeno kolo. 1

 U kolu prikazanom na slici 1, potrebno je dio složenog kola lijevo od
tačaka 2 i 3 predstaviti ekvivalentnim Tevenenovim generatorom, odnoso
rednom vezom naponskog generatora i njegove unutrašnje otpornosti (sl. 2).

Slika 2, dio kola koji treba predstaviti ekvivalentnim Tevenenovim

generatorom.

Eekv jednako je naponu praznog hoda između tačaka 2 i 3 (Eekv = U23),

odnosno naponu između tačaka 2 i 3 kada se grana, koja ne pripada
Tevenenovom generatoru (grana u kojoj tražimo struju), ukloni iz kola, a na
njenom mjestu ostaje otvorena veza. Potrebno je odrediti taj napon nekom od
poznatih metoda.
Uklanjanjem grane sa E1 i Z1 dobijamo kolo, prikazano na slici 3, u kojem treba
odrediti napon U23. Napon U23 predstavljaće EMS Tevenenovog generatora.

Slika 3, određivanje EMS Tevenenovog generatora

2
Napon U23 se dobija kao napon na impedancu Z2 kao:
U 23=I 2 ∙ Z 2

a kolo prikazano na slici 3, rješava se metodom konturnih struja ili nekom

drugom metodom.

Potrebno je odrediti Zekv kao ekvivalentnu impendancu između tačaka 2 i 3

(impedanca Z1 se ne nalazi u kolu) kada se isključe svi generatori. Idealni
naponski generatori se zamjenjuju kratkim spojevima (kao na slici 4), a idealni
sturjni generatori otvorenim vezama.

Na slici 4 je prikazano da su impedance Z2, Z3 i Z4 vezane paralelno, pa je:

Z2 Z3 Z4
Z ekv=
Z 2 Z 3 + Z 2 Z 4 +Z 3 Z 4

Slika 4, određivanje unutrašnjeg otpora

Tevenenovog generatora

3
 Sada možemo predstaviti dio kola lijevo od tačaka 2 i 3 ekvivalentnom šemom i
odrediti struju kroz Z1 (sl. 5).

Slika 4, dio kola zamjenjen

ekvivalentnim Tevenenovim
generatorom
Tražena struja je:
E 1−Eekv
I 1=
Z ekv + Z 1

2. PRIMJER RAČUNANJA

4
Primjer 1:

Odrediti struju kroz kalem prikazan na slici, primjenom Tevenenove teoreme.

Poznato je:
E1 = 10V
E2 = j10V
R = 2Ω
XL = 1 Ω
XC = 2 Ω

Slika 1.
Na slici 1 su označeni čvorovi 1 i 2. Potrebno je u odnosu na njih odrediti
ekvivalentan Tevenenov generator, odnosno Eekv kao napon praznog hoda
između tačaka 1 i 2, a zatim Zekv između istih tačaka, kada se grana sa kalemom
ne nalazi u kolu.
Na slici 2 je prikazano kolo u kome nema grane sa kalemom. Potrebno je odredit
U12 koji je jednak Eekv.

E 1+ E 2 10+ j10
I= = = j5 A
R− j X c 2− j2

U 12=E 1−I R=(10− j 10)V

Slika 2.

5
Sa slike 3 se vidi da su otpornik i kondenzator vezani paralelno u odnosu na
tačke 1 i 2.

R∙ (− j X c ) j4
Z ekv= = =(1− j)Ω
R+(− j X c ) 2− j2

Na slici 4 je prikazano kolo koje je

ekvivalentno kolu prikazanom na slici 1,
ali je dio kola zamjenjen Tevenenovim
generatorom. Kalem je zamjenjen
ekvivalentnom kompleksnom impedancom.
Z L= j X L
Slika 3.

Tražena struja je:

Eekv
I L= =( 10− j10 ) A
Z ekv + Z L

Slika 4.

6
Primjer 2:

Za električno kolo na slici 1 odrediti električnu vrijednost struje kondenzatora.

Poznato je:
R = 2Ω
XC = 1 Ω
XL = 2 Ω
Ig = 1A
E1 = (-2-j2)V
E2 = (-6+j2)V

Slika 1.
Zadatak se može rješiti primjenon Tevenenove
teoreme. Odredićemo Eekv i Zekv u odnosu na tačke A i B, a zatim odrediti struju
Ic (sl. 1) iz izraza:
E2 (−6+ j2)
I RL = = =( 1− j2 ) A
R+ j X L 2+ j2
E ekv=E 2+ I RL R+ ¿

R∙ j X L 2∙ 2 j
Z ekv= = =(1− j)Ω
R+ j X L 2+2 j
Eekv
I C= =2 A
Z ekv − j X C
Slika 2.

Slika 4.

7
LITERATURA

OSNOVE ELEKTROTEHNIKE 2
za drugi razred elektrotehničke škole - Gordana Mijatović, Vela Čoja,
Maja Todorović, Goran Stojanović
OSNOVE ELEKTROTEHNIKE – Eugen Stanić