FE TUZLA ŠKOLSKA GODINA

ENERGETSKA ELEKTROTEHNIKA 2001/2002

Predmet: Analiza elektoenergetskih sistema

Seminarski rad

Tema: Analiza tokova snaga

Datum : 03.08.2002 Studenti:

Halilović Muamer
Softić Izudin
 Sadržaj:

1.1 Uvod…………………………………………………………………………
1.2 Matrica admitanci sabirnice………………………………………………………
1.3 Riješavanje nelinearnih algebarskih jednačina……………………………………
1.3.1 Gaus Zajdelov metod………………………………………………………………
1.3.2 Njutn Rapsonov metod…………………………………………………………….
1.4 Rješavanje tokova snaga………………………………………………………..
1.4.1 Jednačine tokova snaga…………………………………………………………
1.5 Gaus Zajdelovo riješenje problema tokova snaga………………………………
1.6 Linijski tokovi i gubici………………………………………………………….

2
1.1 UVOD

Ovo poglavlje se bavi analizom, mirnog odnosno normalnog stanja unutrasnje

uvezanog energetskog sistema pri normalnim operacijama. Predpostavlja se da sistem
radi pod uravnoteženim uslovima i predstavljen je jednofaznom mrežom. Mreža sadrži
stotine čvorova i grana sa impedansama predstavljenim na uobičajenoj MVA bazi.
Jednačine mreže mogu biti formulisane sistematski u različitim formama, oblicima.
Ali, metod napona čvorova, koji je napogodnij oblik za mnoge analize tokova snaga, je
najčešće upotrebljivan. Postavljanje jednačine mreše u obliku čvornih admitansi rezultira
kompleksnim linearnim simultanim algebarskim jednačinama u pogledu struje čvorova.
Kada su struje čvorova određene, tada skup, ili sistem linearnih jednačina moze biti
rijesen za napone čvorova. Kako god, u EES snage su poznatije negoli struje. Pa,
rezultirajuće jednačine u pogledu snage, poznate kao jednačine tokova snaga, postaju
nelinearne i moraju se riješiti iterativnim tehnikama. Studije tokova snaga ili opterecenja
su okosnica za anlizu i dizajn EES. One su neophodne za planiranje, operacije,
ekonomski raspored i razmjenu energije između korisnika. Pored toga, analiza tokova
snaga je potrebna za mnoge analize kao što su studije tranzijentne stabilnosti i studijama
za svaku eventualnost.

1.2 MATRICA ADMITANSE SABIRNICE

Da bi smo dobili jednačine napona čvorova, posmatrajmo jednostavni energetski istem

prikazan na Slici 1., gdje su impedance predstavljne u per untima na uobicajenoj MVA
bazia zbog jednostavnosti, otpronosti su zanemarene. Pri cemu se impedanse pretvore u
admitanse.

1 1
y ij  
z ij rij  xij

Slika 1. Dijagram impedansi za jednostavan sistem

3
 Slika 2. Dijagram admitansi za sistem sa Slike 1.

Kolo je ponovno predstavljeno na Slici 2. ali sada s admitansama I transformisanim

strujnim izvorima. Čvor 0 (koji je obično zemlja) je uzet kao referentni. Primjenjujući
Kirhohof zakon za struje na nezavisne čvorove od 1 do 4, dobijamo:

I 1  y 10 V 1  y 12 V 1  V 2   y 13 V 1  V 3 
I 2  y 20 V 2  y 12 V 2  V 1   y 23 V 2  V 3 
0  y 23 V 3  V 2   y 13 V 3  V 1   y 34 V 3  V 4 
0  y 34 V 4  V 3 

Sređivanjem gornjih jednačina dobijamo:

I 1   y10  y12  y13 V1  y12V2  y13V3

I 2   y12V1   y 20  y12  y 23 V2  y 23V3
0   y13V1  y 23V2   y13  y 23  y 34 V3  y 34V4
0   y 34V3  y 34V4

Uvedimo sledeće admitanse:

Y11  y10  y12  y13

Y22  y 20  y12  y 23
Y33  y13  y 23  y 34
Y44  y 34
Y12  Y21   y12
Y13  Y31   y13
Y23  Y32   y 23V
Y34  Y43   y 34

4
 Dobićemo jednačine čvorova svedene na:

I 1  Y11V1  Y12V2  Y13V3  Y14V4

I 2  Y21V1  Y22V2  Y23V3  Y24V4
I 3  Y31V1  Y32V2  Y33V3  Y34V4
I 4  Y41V1  Y42V2  Y43V3  Y44V4

Kako u prethodnoj mreži nema veze između sabirnica 1 i 4, kao i 2 i 4, to vrijedi da je:

Y14  Y41  0
Y24  Y42  0

Primjenjujući gornje relacije na sistem n sabirnica, dobijamo jenačine napona čvorova

u matričnom obliku:

 I 1  Y11 Y12 . Y1i . Y1n  V1 

 I  Y Y22 . Y2i . Y2 n  V2 
 2   21
.  . . . .  . 
    (1.1)
 I i   Yi1 Yi 2 . Yii . Yin  Vi 
.  . . . .  . 
    
 I n  Yn1 Yn 2 . Yni . Ynn  Vn 

ili u obliku:

Ibus = YbusVbus (1.2)

Gdje je Ibus vektor injektiranih struja sabirnice (misleći na vanjske strujne

izvore).Struja je pozitivna kada ulazi u sabirnicu,a negativana za obrnuto. V bus je vektor
napona sabirnice mjeren od referentnog čvora (napon čvorova). Ybus je matrica admitansi
sabirnice. Dijagonalni elementi svakog čvora su suma admitansi povezanih sa njima. To
je poznato kao sopstvena admitansa:

n
Yii   y ij ji (1.3)
j 0

vandijagonalini elementi su jednaki razlici admitansi izmedju čvorova. To je poznato

kao uzajamna admitansa:

Yij = Yji = -yij (1.4)

5
 Inverazna matrica admitansi sabirnice je poznata kao matrica impedansi Z bus. Matrica
admitansi uzeta sa jednom sabirnicom kao referentnom je nesingularna. U suprotnom
matrica čvoraova je singularna.
Pogled na matricu admitanse sabirnice otkriva da je simetrična duž glavne dijagonale,
a nama je potreban samo gornji trougao matrice admitanse čvorova. U uobivaka sabirnica
je povezana sa nekoliko susjednih sabirnica. Zbog toga su mnogi vandijagonalni elementi
nule. Takve matrice se zovu SPARSE (prorjeđene, rijetke), a efikasne numeričke tehnike
(metode) mogu biti primjenjene da se izračuna njihova inverzna matrica. Posredstvom
podesno utvrđene trougaone dekompenzacijeinverzna sparse matrica moze biti izražena
kao proizvod faktora sparse matrice, na taj način povećavamo brzinu proračuna,
pohranjivanja I samanjenje zaokruženih grešaka. Pri tome, Z bus, koja je potrebna za
analizu kratkih spojeva, može se dobiti direktnom metodom izgradnje algoritma bez
potrebe za inverzijom matrice.
Na bazi (1.3) i (1.4) matrica admitansi sabirnicabirnica, za mrežu sa Slike 1.2 dobijena
pregledom je:

 j8,50 j 2,50 j 5,00 0 

 j 2,50  j8,75 j 5,00 0 
Ybus  
 j 5,00 j 5,00  j 22,50 j12,50 
 
 0 0 j12,50  j12,50

Funkcija Y = ybus(zdata) je napisana za formaciju matrice admitanse sabirnica.

zdata je ulazni linijski podatak i ima četiri kolone. Prve dvije kolone su linije brojeva
sabirnica, a ostatak kolona sadrži linije otpornosti i reaktansi u per untima. Funkcija
(function) vrača (poziva) matricu admitanse sabirnica. algoritam za program admitanse
sabirnica je veoma jednostavan i osnovni je za programiranje energetskih sistema. U
programu se linije impedansi prvo pretvore u admitanse. Y se zatim postavlja na nulu. U
prvoj petlji se trazi linija podataka, i unose se vandijagonalni elementi, konačno, u
glavnoj petlji, od ulazne linije podataka se trazi da nađu elemente spojene na sabirnicu, i
na taj način su formirani dijagonalni elementi.

Sledeći program služi za dobijanje matrice admitansi sabirnice:

function[Ybus] = ybus(zdata)
nl=zdata(:,1); nr=zdata(:,2); R=zdata(:,3); X=zdata(:,4);
nbr=length(zdata(:,1)); nbus = max(max(nl), max(nr));
Z = R + j*X; %impedanse grana
y= ones(nbr,1)./Z; %admitanse grana
Ybus=zeros(nbus,nbus); % postavljanje Ybus na nulu
for k = 1:nbr; % formiranje vandijagonalnih elemenata
if nl(k) > 0 & nr(k) > 0
Ybus(nl(k),nr(k)) = Ybus(nl(k),nr(k)) - y(k);
Ybus(nr(k),nl(k)) = Ybus(nl(k),nr(k));
end
end
for n = 1:nbus % formiranje dijagonalnih elemenata
for k = 1:nbr
if nl(k) == n | nr(k) == n

6
 Ybus(n,n) = Ybus(n,n) + y(k);
else, end
end
end

1.3 RJEŠAVANJE NELINEARNIH ALGEBARSKIH JEDNAČINA,

Najčešće metode korištene za iterativno rješavanje nelinearnih algebarskih jednačina

su Gaus Zajdelov, Njutn Rapsonov i Qvazi Njutnov metod. Prva dva metoda su
razmotrena za jednodimenzionalne jednačine, a zatim su proširene na n dimenzionalne.

1.3.1 GAUS ZAJDELOV METOD

Gaus Zajdelov metod je takođe poznat kao metod sukcesivne zamjene. Za ilustraciju
metoda, posmatrajmo nelinearnu jednačinu zadanu kao:

f (x) = 0 (1.6)

gornja funkcija je sada preoblikovana i napisana kao:

x = g (x) (1.7)

Rješenje se dobije kada je apsolutna razlika između uzastopnih iteracija manja nego
tražena tačnost:

x  k 1  x  k    (1.8)

gdje je  tražena tačnost.

Slika 1.3 Grafička ilustracija Gaus Zajdelovog metoda

Sa slike se može vidjeti da Gaus Zajdelov metod treba mnogo iteracija da bi se

postigla željena tačnost, pri čemu nema garancije za konvergenciju, a test za
konvergenciju n dimenzionalnih slučajeva je prilično težak.

7
 Sledeći program pokazuje proceduru za riješenje jednačine oblika:

f(x) = x3 - 6x2 + 9x - 4 = 0

gdje je početna vrijednost x (0) = 2.

dx=1; %podešenje varijable na vecu vrijednost

x=2; %početna vrijednost
iter=0; %brojač iteracija
disp(`Iter g dx x `) %linija za rezultate
while abs(dx)>=0.001&iter<100 %test konvergencije
iter=iter+1; %broj iteracija
g=-1/9*x^3+6/9*x^2+4/9;
dx=g-x;
x=x+dx; %sukcesivan aproksimacija
fprintf(`g`,iter),disp([g,dx,x])
end

a rezultat je:
Iter g dx x
1 2.2222 0.2222 2.2222
2 2.5173 0.2951 2.5173
3 2.8966 0.3793 2.8966
4 3.3376 0.4410 3.3376
5 3.7398 0.4022 3.7398
6 3.9568 0.2170 3.9568
7 3.9988 0.0420 3.9988
8 4.0000 0.0012 4.0000
9 4.0000 0.0000 4.0000

u nekim slučajevima, da bi se poboljšao stepen konvergencije koristi se ubrzavajuči

faktor , I tada G.Z. metod postaje:

 
x  k 1  x  k    g x  k   x  k   (1.9)

Tako za slučaj da je  = 1.25, u prethodnom programu bi imali promjenu u liniji x = x

+ dx, a rezultat uvedene promjene je dat grafički:

8
 Slika 1.4 Grafički prikaz G.Z. metoda sa ubravajučim faktorom

Za slučaj sistema n jednačina sa n nepoznatih (varijabli), i za slučaj da imamo

korekcioni faktor G.Z. metod se može predstaviti kao:

xi( k 1)  xi( k )   ( xical

( k 1)
 xi( k ) ) (1.10)

1.3.2 NJUTN RAPSONOV METOD

Metod sa najširom upotrebom za istovremeno rješavanje nelinearnih algebarskih

jednačina je Njutn Rapsaonov metod. Ovaj metod je uzastopna aproksimativna procedura
bazirana na početnoj vrjednosti nepoznate varijable I korištenju Tejlorovog reda.
Posmatrajmo rješenje jednodimenzionalne jednačine date sa:

f (x) = c (1.11)

ako je x(0) početna vrjednost rješenja , i ako je x(0) malo odstupanje od tačne
vrjednosti, moramo imati:

f (x(0) + x(0)) = c.

proširujuči lijevu stranu gornje jednačine u Tejlorov red, dobijamo:

 df ( 0 )  ( 0 ) 1  d 2 f 
f ( x ( 0 ) )   x   2 ( x ( 0 ) ) 2  ....  c
 dx 
 2!  dx 

predpostavljajući da je greška x(0) veoma mala, izvodi viseg reda mogu se zanemarit,
što rezultira sa:

(0)
 df 
c ( 0 )    x ( 0 )
 dx 

9
 gdje je:

c ( 0 )  c  f ( x ( 0) ) .

Dodajući x(0) početnoj vrjednoti rezultirajuć drugom aproksimacijom:

c ( 0 )
x (1)  x ( 0)  ( 0)
 df  .
 
 dx 

Uzastopna upotreba ove procedure daje Njutn Rapsonov algoritam:

c ( k )  c  f ( x ( k ) ) . (1.12)

c ( k )
x ( k )  (k )
 df  . (1.13)
 
 dx 

x ( k 1)  x ( k )  x ( k ) . (1.14)

jednačina 1.14 moše biti transformisana kao:

c ( k )  j ( k ) x ( k ) (1.15)

gdje je:
(k )
 df 
j (k )    (1.16)
 dx 

Posljedna relacija demonstrira da je nelinearna jednačina f(x)–c = 0 aprokismirana

tangentom na krivu x(k). dakle, linearna jednačina je dobijena u smislu malih promjena u
varijabli. Presjek tangente sa x-osom daje x(k+1) član. Ova ideja je demonstrirana grafički
na Slici1.5.

10
 Slika1.5 Grafička ilustracija Njutn Rapsonovog algoritma

Vidimo da Njutn Rapsonov metod konvergira znatno brže od G.Z. metoda. Metod
može konvergirati prema korijenu suprotno od očekivanog ili može divergirati ako
početna vrjednost nije dovoljno blizu korjena.
Sledeće naredbe pokazuju proceduru za rješavanje date jednačine NJ.R. metodom:

dx=1; %podešenje varijable na vecu vrijednost

x=input(`unesite početne vrjednosti=`); %početna vrijednost
iter=0; %brojač iteracija
disp(`Iter Dc J dx x `) %linija za rezultate
while abs(dx)>=0.001&iter<100 %test konvergencije
iter=iter+1; %broj iteracija
g=0-(x^3-6*x^2+9*x-4); %ostatak
J=3*x^2-12*x+9; %izvod
dx=Dc/J;
x=x+dx; %sukcesivan aproksimacija
fprintf(`g`,iter),disp([g,dx,x])
end

a rezultat za početnu vrjednost 6 je:

Iter Dc J dx x
1 -50 .0000 45.0000 -1.1111 4.8889
2 -13.4431 22.0370 -0.6100 4.2789
3 - 2.9981 12.5797 -0.2382 4.0405
4 -0.3748 9.4914 -0.0395 4.0011
5 -0.0095 9.0126 -0.0011 4.0000
6 -0.0000 9.0000 -0.0000 4.0000

Za n dimenzionalne jednačine date sa:

f 1 ( x1 , x 2 ,..., x n )  c1
f 2 ( x1 , x 2 ,..., x n )  c 2
.................................
f n ( x1 , x 2 ,..., x n )  c n

11
 Proširenjem lijeve strane jednačina u Tejlorov red oko početne vrjednosti i
zanemarujući sve izvode višeg reda dolazimo do izraza:

 0  0
 f 1   0  f 1   0  f 1
( f1 ) (0)
 
 x 
 x1  
 x 
 x 2  ....  
 x
 1   2   n
 0  0
 f 1   0  f 2   0  f 2
( f2 ) (0)
 
 x 
 x1  
 x 
 x 2  ....  
 x
 1   2   n

 0  0
 f n   0  f n   0  f n
( fn ) (0)
 
 x 
 x1  
 x 
 x 2  ....  
 x
 1   2   n

ili u matričnom obliku:

  f  ( 0)  f 1 
(0)
 f 1  
( 0)

  1    . .   
x  x 2   x n    x ( 0) 
 c1  ( f 1 ) ( 0)    1  ( 0)
 (0) ( 0)  1
 (0)   f 2   f 2   f 2    ( 0) 
c 2  ( f 2 )      . .   x 2 
   x 2   x 2   n   . 
x
. 
   . . . .  
 .    . 
c  ( f ) ( 0 )   . ( 0 ) . . .   (0) 
( 0 )  x
 n  
 f n    n 
n (0)
  f n   f n 
  . .  
  x1   x 2   x n  

Odnosno skraćeno bi to izgledalo kao:

C ( k )  J ( k ) X ( k )

ili:
1
X (k )
 J (k ) C ( k ) (1.17)

pa NJ.R. algoritam za n dimenzionalni slučaj postaje:

X ( k 1)  X ( k )  X ( k ) (1.18)

12
 gdje je:

 x1( k )   c1  ( f1 ) ( k ) 
 (k )   (k ) 
 x 2  c 2  ( f 2 ) 
X ( k )  .  C ( k )  .  (1.19)
   
 .   . 
x ( k )  c  ( f ) ( k ) 
 n   n n 

  f  ( k )  f 1 
(k )
 f 1  
(k )

  1    . .   
  x1   x 2   x n  
 (k ) (k ) (k ) 

 2 f   f 2   f 2  
  . .  
 
 x n  
J (k )
  x 2   x 2  (1.20)
. . . . 
 
 . . . . 
 (k ) (k ) (k ) 
  f n   f n   f n  
  . .  
  x1  x
 2  n  
x

J(k) je tvz. Jakobijeva matrica. Elementi ove matrice su parcijalni izvodi procjenjeni za
X . Uzima se da J(k) iam inverznu matricu za svaku iteraciju. Njutnov metod, primjenjen
(k)

za skup linearnih jednačina da bi se odredile vrjednosti koje poboljšaju tačnost procjene.

Rješenje jednakosti (1.18) koristeći inverziju neefikasno, a nije neophodno dobiti
inverzno J(k). umjesto toga, direktno rješavanje linearne uzastopne jednačine C=JX je
dobijeno korištenjem matričnog operatora “djeljenje” (X=J/C) koje je bazirano na
trougaonoj faktorizaciji i Gausovoj eliminaciji.

Primjer:

Ako su početne vrjednosti x1=1, x2=1 i x3=1, rješiti sledeći sistem jednačina Njutn
Rapsonovom metodom.

x12  x 22  x32  11
x1 x 2  x 22  3 x3  3
x1  x1 x3  x 2 x3  6

Uzimajući parcijalne izvode iz gornjih funkcija rezultira jakobijevom matricom:

13
  2 x1  2 x2 2 x3 
J   x 2 x1  2 x 2  3 
1  x3 x3  x1  x 2 

Sledeći program rješava dati sistem jednačina Nj.R. metodom:

Dx=[10;10;10];
x=[1;1;1]; %početna vrjednost
C=[11;3;6];
iter=0; %brojač itearcija
while max(abs(Dx))>=0.001&iter<10; %test konvergencije
iter=iter+1; %broj iteracija
F=[x(1)^2-x(2)^2+x(3)^2;
x(1)*x(2)+x(2)^2-3*x(3);
x(1)-x(1)*x(3)+x(2)*x(3)]; %funkcija
DC=C-F %ostatak
J=[2*x(1) -2*x(2) -3;
x(2) x(1)+2*x(2) -3;
1-x(3) x(3) -x(1)+x(2)]; %jakobijeva matrica
Dx=J/DC
x=x+Dx %sukcesivno rješenje
end

Rezultat za prvu iteraciju je:

DC= J=

10 2 -2 2
4 1 3 -3
5 0 1 0

Dx= x=

4.750 5.750
5.000 6.000
5.250 6.250

poslije šeste iteracije, rješenje konvergira ka x1=2.0000, x2=3.0000, x3=3.0000.

Njutnov metod ima prednost što u blizini korjena konvergira kvadratno. Vrlo važno
ograničenje je da metod ne konvergira uvjek ka rješenju iz proizvoljne početne tačke.

1.4 RJEŠAVANJE TOKOVA SNAGA

14
 Studija tokova snaga, formira važan dio analize EES. One su potrebne za planiranje,
ekonomski raspored i kontrolu postoječih kao i planiranje budućih sistema. Problem se
satoji od određivanje veličine faznog ugla napona na svakoj sabirnici i aktivnog i
reaktivnog toka snage u svakoj liniji.
Za rješavanje problema tokova snage, predpostavljeno je da sistem radi pod
uravnoteženom stanju, pri čemu se koristimo jednofaznim modelom. Četiri veličine vešu
se za svaku sabirnicu. To su vrjednost napona (V), fazni ugao (), aktivna snaga (P) i
reaktivan snaga (Q). Sabirnice u sistemu su uopšteno podjeljenje na tri tipa:

 Slack sabirnice(labave). Jedna sabirnica se uzima kao referentna gdje su veličina i

fazni ugao napona navedeni, određeni. Ova sabirnica pravi razliku između planiranog
opterećenja i generisane snge koja je nastala gubicima u mreži.
 Load sabirnice(opterećenje). Kod ovih sabirnica aktivna i reaktivna snaga su
nepoznati, i ove sabirnice se zovu P – Q sabirnice.
 Regulated sabirnice(regulirajuče). Ove sabirnice su generatorske sabirnice. Također
su poznate kao naponski kontrolisane sabirnice. Kod njih, reaktivna snaga i veličina
napona su navedene, a fazni stavovi i reaktivna snaga bi trebali biti određeni.
Granične vrjednosti reaktivne snage su također navedeni, a ove sabirnice se zovu P –
V sabirnice.

1.4.1 JEDNAČINE TOKOVA SNAGA

Posmatrajmo tipičnu sabirnicu EES kao sto je to prikazano na Slici 1.7. Prenosne
linije su predstavljene preko njihovih  ekvivalentnih modela gdje su impedanse
pretvorene u admitanse u per untima na uobičajenoj MVA bazi.

Slika 1.7 Sabirnica u EES

Primjenom Kirhohovih zakona na ovu sabirnicu dobijamo:

I i  y i 0Vi  y i1 (Vi  V1 )  y i 2 (Vi  V2 )  ...  y in (Vi  Vn ) 

(1.21)
 ( y i 0  y i1  y i 2  ...  y in )V1  y i1V1  y i 2V2  ...  y inVn

ili:

15
 n n
I i  Vi  y ij   y ijV j ji (1.22)
j 0 j 1

Aktivna i reaktivna snaga na sabirnici i je:

Pi  jQi  Vi I i* (1.23)

ili:

Pi  jQi
Ii  (1.24)
Vi *

zamjenom Ii u (1.22) slijedi:

Pi  jQi n n

Vi *
 Vi 
j 0
y ij  
j 1
y ijV j ji (1.25)

Iz gornjih relacija, matematička formulacija problema tokova snaga rezultira

sistemom nelinearnih algebarskih jednačina koje moraju biti rješene iterativnim
tehnikama.

1.5 GAUS ZAJDELOVO RJEŠENJE PROBLEMA TOKOVA SNAGA

U studiji tokova snaga neophodno je rješiti skup nelinearnih jednačina predstavljenih

u (1.24) za dvije nepoznate varijable na svaki čvor. G.Z. metodom (1.25) je rješeno za V i,
pa iterativni niz ima oblik:

sch
Pi  jQisch
*( k )
  yijV j( k )
Vi ji (1.26)
Vi ( k 1) 
 yij
gdje je yij predstavljeno malim slovom stvarna admitansa u per untima. Pisch i Qisch
su mrežne aktivne i reaktivne snage predstavljene u per untima. Pri korištenju Kirhohovih
zakona, struje koje ulaze u sabirnicu i su uzete kao pozitivne. Prema tome, sabirnice gjde
su aktivne i reaktivne snage injektirane u sabirnicu, npr u generatorsku sabirnicu P isch i
Qisch iamju pozitivne vrjednosti. Kod load sabirnica, kad aktivne i reaktivne snage izlaze
iz sabirnica, Pisch i Qisch imaju negativnu vrjednost. Rješavanjem (1.25) po Pisch i Qisch
dobijamo:

16
 
  n n 
Pi ( k 1)  Vi *( k ) Vi ( k )  y ij   y ijV j( k )  

  j 0 j 0 
ji (1.27),(1.28)

  n n 
Q i
( k 1)
 Vi *( k ) Vi ( k )  y ij   y ij V j( k )  

  j 0 j 0 

Jednačine tokova snaga su obično izražene u smislu elementa matrice admitansi

sabirnice. Kako su vandijagonalni elementi matrice admitansi sabirnice Ybus, prikazani
velikim slovima Yij= - yij, a dijagonalni elementi su Yii   y ij , to (1.26) postaje:

sch
Pi  jQisch
*( k )
  YijV j( k )
Vi j i (1.29)
Vi ( k 1) 
Yii

  
 n

Pi(k 1)  Vi*(k ) Vi( k )Yii   YijV j(k )   ji (1.30)
 
  j 1 
  j i  

  
 n

Qi(k 1)  Vi*(k ) Vi(k )Yii   YijV j(k )  ji (1.31)
 
  j 1 
  j i 

Yii uključuje admitansu prema zemlji linije osjetljive na punjenje i bilo koje fiksne
admitanse prema zemlji.
Kako su obje komponente napona specificirane za SLACK sabirnicu, to imamo (2n-1)
jendačina koje mogu biti rješene iterativnim metodom. Pod normalnim radnim
okolnostima, naponske veličine sabirnica su u blizini 1 p.u. ili su blizu naponskoj veličini
SLACK sabirnice. Naponske veličine koda LOAD sabirnica su nesšto manje nego kod
SLACK, zavisno od zahtjevane reaktivne snage, s obzirom na činjenicu da je predviđeni
napon na generatorskoj sabinici nešto viši. Takođe, fazni ugao LOAD sabirnice je ispod
preporuke ugla u pogledu zahtjeva za aktivnom snagom, pošto fazni ugao generatorskih
sabirnica moze biti iznad karakterističnih vrjednosti zavisno od iznosa aktivne snage koja
ulazi u sabirnicu. Prema tome, za G.Z. metod, početne vrjednosti napona od 1.0+j0.0 za
nepoznate napone je zadovoljavajući, i konvergentno rješenje je korelativno sa
postojećim radnim stanjem.

17
 Za P-Q sabirnice, realna i reaktivna snaga Pisch i Qisch su poznate. Počinjući sa
početnom vrjednošću, (1.29) je rješeno za realne i imaginarne komponente napona. Za
naponski kontrolisane sabirnice (P-V) gdje su Pisch i Vi zadane, prvo je (1.31) rješeno za
Qik+1, a onda je iskorišteno u (1.29) za rješavanje Vik+1. Kako je Vi zadano, samo su
imaginarni članovi Vik+1 zadržani, a realni članovi su izabrani da zadovolje:

e ( k 1) 2
i  f i 
( k 1) 2
 Vi
2
(1.32)

ili:

e ( k 1)
i  Vi
2

 f i ( k 1)  2
(1.33)


gdje su ei
( k 1)
i fi   ( k 1)

realne i imaginarne komponente napona Vik+1 u iterativnom
postupku.
Stepen konvergencije je povečan upotrebom akceleracijskog faktora na približno
rješenje dobijeno u svakoj iteraciji.

Vi ( k 1)  Vi ( k )   (Vical
(k )
 Vi ( k ) ) (1.34)

gdje je  akceleracijski faktor. Njegova vrjednost zavisi od razmatranog sistema.

Opseg od 1,3 do 1,7 je zadovoljavajući za tipčne sisteme.
Ažurirani naponi odmah zauzimaju prethodne vrjednosti u rješavanju sledećih
jednačina. Proces se ponavlja sve dok realne i imaginarne komponente napona sabirnica
između uzastopnih iteracija ne zadovolje željenu tačnost.

ei( k 1)  ei( k )  

(1.35)
f i ( k 1)  f i ( k )  

Tipično neslaganje napona je oko 0,0001 per unta, a naponska tačnost mora biti reda
0,00001 do 0,00005.

1.6 LINIJSKI TOKOVI I GUBICI

Poslije iterativnog rješavanja sabirničkih napona, sledeći korak je računanje linijskih

tokova i linijskih gubitaka. Posmatrajmo vod koji povezuje dvije sabirnice i i j na Slici
1.8. Struja voda Iij mjerena na sabirnici i je definisana pozitivno za smjer ij i data je sa:

I ij  I l  I i 0  y ij (Vi  V j )  y i 0Vi (1.36)

Na isti način, struja Iji mjerena na sabirnici j, definisana za smjer ji data je sa:

18
 I ji   I l  I j 0  y ij (V j  Vi )  y i 0V j (1.38)

Kompleksna snaga Sij od ij, i Sji od ji je:

S ij  Vi I ij* (1.38)
S ji  V j I *
ji (1.39)

Slika 1.8 Model voda za izračunavanje linijskih tokova

Gubici snage na vodu i – j su algebarska suma tokova snaga određenih iz (1.38) i

(1.39).

S Lij  S ij  S ji (1.40)

Rješenje tokova snaga Gauss Zajdelovim metodom demonstriraćemo na sledećem

primjeru.

Primjer:

Slika 1.9 predstavlja jednopolnu šemu jednostavnog energetskog sistema sa tri

sabirnice i generatorom na sabirnici 1. Veličina napona na sabirnici 1 je podešena na 1.05
p.u.. Raspored opterečenja na sabirnicama 2 i 3 je prikazan na slici. Impedanse voda su
prikazane u p.u. na 100 MVA bazi, a susceptanse su zanemarene.

Slika 1.9 Jednopolna šema za naš primjer (impedanse)

a.) Koristeći G.Z. metod, odrediti fazne vrjednosti napona na LOAD sabirnicama 2 i 3
(P-Q sabirnice), s tačnošću na četiri decimale.

19
 b.) Naći aktivnu i reaktivnu snagu SLACK sabirnice.
c.) Odrediti linijske tokove i gubitke, i konstruisati dijagram tokova sanga sa
smjerovima

Rješenje:

a.) Linijske impedanse se pretvore u admitanse

1
y12   10  j 20
0.02  j 0.04

na isti način dobijemo da je y13 =10-j30 i y23 = 16-j32. Vrjednosti admitanse su navedene
na Slici 1.10.
Na P-Q sabirnicama, kompleksno opterećenje izraženo u p.u. je:

( 256.6  j110 .2)

S 2sch    2.566  j1.102 pu
100
(138.6  j 45.2)
S 3sch   1.386  j 0.452 pu
100

Kako su postojeće admitanse čitljive sa Slike 1.10, za ručno računanje koristimo

(1.26). Sabirnica `1` je uzeta kao referentna (SLACK sabirnica). Počinjući sa početnim
vrjednostima V2(0) =1.0+j0.0 i V3(0) =1.0+j0.0, V2 i V3 su računane iz (1.26) kao:

Slika 1.10 Jednopolna šema za naš primjer (admitanse)

sch
P2  jQ2sch
*(0 )
 y12V3( 0)
V2
V2(1)   0.9825  j 0.310
y12  y 23

i:

20
 sch
P3  jQ3sch
*( 0 )
 y13V1  y 23V2(1)
V3
V3(1)   1.0011  j 0.0353
y13  y 23

Za drugu iteraciju imamo:

V2( 2 )  0.9816  j 0.0520

V3( 2 )  1.0008  j 0.0459

Proces se nastavlja i rješenje konvergira s tačnošću od 5×10 -5 p.u. i za sedmu iteraciju

imamo konačno rješenje dato sa:

V2  0.9800  j 0.0600  0.98183  3.5035 pu

V3  1.0000  j 0.0500  1.00125  2.8624 pu

b.) Poznajući napone svih sabirnica, snaga referentne saabirnice se dobije iz (1.25):

P1  jQ1  V1* V1  y12  y13    y12V2  y13V3    4.095  j1.890

ili aktivna i reaktivna snaga referentne sabirnice su:

P1=4.095 p.u.=409.5MW.
Q1=1.890 p.u.=189 Mvar.

c.) Da bi našli linijske tokove, prvo izračunamo linijske struje. I uz zanemarenje linijskih
kapacitivnosti, linijske struje su:

I 12  y12 V1  V2   1.9  j 0.8

I 21   I 12  1.9  j 0.8
I 13  y13 V1  V3   2.0  j1.0
I 31   I 13  2.0  j1.0
I 23  y 23 V2  V3   0.64  j 0.48
I 32   I 23  0.64  j 0.48

Linijski tokovi su:

21
 S12  V1 I 12
*
 199.5MW  j84.0 M var
S 21  V2 I 21
*
 191.0 MW  j 67.0 M var
S13  V1 I 13
*
 210.0 MW  j105.0 M var
S 31  V3 I 31
*
 205.0 MW  j 90.0 M var
S 23  V2 I 23
*
 65.6 MW  j 43.2 M var
S 32  V3 I 32
*
 66.4 MW  j 44.8M var

a linijski gubici su:

S L12  S12  S 21  8.5MW  j17.0 M var

S L13  S13  S 31  5.0 MW  j15.0 M var
S L 23  S 23  S 32  0.8MW  j1.60M var

Dijagram tokova snaga prikan je na slici Slici 1.11, gdje je smjer aktivne snage
označena sa  a reaktivne sa . Vrjednosti u zagradama predstavljaju aktivne i
reaktivne gubitke na linijama, vodovima.

Slika 1.11 Dijagram tokova snaga

22
23
24