Άτομα-Μόρια-Πυρήνας-Ατομικός-Μαζικός Αριθμός

Άτομα είναι τα μικροσκοπικά σωματίδια από τα οποία αποτελείται η ύλη και δεν τέμνονται σε
μικρότερα.

Μόρια είναι το μικρότερο σωματίδιο της ύλης που μπορεί να βρεθεί ελεύθερο στη φύση. Τα μόρια
αποτελούνται από άτομα.

Το μόριο του στοιχείου αποτελείται από όμοια άτομα, ενώ το μόριο της χημικής ένωσης
αποτελείται από διαφορετικά άτομα.

Ατομικότητα ενός στοιχείου είναι ο αριθμός των ατόμων από τα οποία αποτελείται το μόριό του.

Ο πυρήνας αποτελείται από:

Πρωτόνια (p): θετικά φορτισμένα σωματίδια με μία μονάδα θετικού ηλεκτρικού φορτίου.

Νετρόνια (n): ουδέτερα σωματίδια με μάζα σχεδόν ίση με τη μάζα του πρωτονίου.

Γύρω από τον πυρήνα περιφέρονται σε τροχιές τα ηλεκτρόνια.

Ηλεκτρόνια (e): αρνητικά φορτισμένα σωματίδια με μία μονάδα αρνητικού ηλεκτρικού φορτίου, και
μάζα 1836 φορές μικρότερη από τη μάζα του πρωτονίου.

 Όλη η μάζα του ατόμου είναι συγκεντρωμένη στον πυρήνα.

 Επειδή στο άτομο ο αριθμός των πρωτονίων είναι ίσος με τον αριθμό των ηλεκτρονίων το
άτομο εμφανίζεται ηλεκτρικά ουδέτερο.

Ατομικός αριθμός (Ζ): είναι ο αριθμός των πρωτονίων που περιέχουν τα άτομα των στοιχείων. Αποτελεί
την ταυτότητα κάθε στοιχείου. Ταυτίζεται με τον αριθμό των ηλεκτρονίων μόνο όταν το άτομο είναι
ουδέτερο.

Μαζικός αριθμός (Α): είναι ο αριθμός των πρωτονίων και νετρονίων που υπάρχουν στον πυρήνα του
ατόμου.

Αριθμός νετρονίων (Ν). Σε κάθε άτομο Α = Ζ + Ν

Ιόν: είναι το φορτισμένο σωματίδιο.

Ανιόν: είναι το αρνητικά φορτισμένο σωματίδιο.

Κατιόν: είναι το θετικά φορτισμένο σωματίδιο.

Ένα άτομο φορτίζεται θετικά (μετατρέπεται σε κατιόν) όταν αποβάλλει ηλεκτρόνια, ενώ φορτίζεται
αρνητικά (μετατρέπεται σε ανιόν) όταν προσλαμβάνει ηλεκτρόνια.
Σύμβολα χημικών στοιχείων και χημικών ενώσεων.

 Το σύμβολο ενός στοιχείου υποδηλώνει τόσο το στοιχείο όσο και ένα άτομο του στοιχείου
αυτού.

Στοιχείο Σύμβολο Στοιχείο Σύμβολο

Υδρογόνο H Σίδηρος Fe
Οξυγόνο O Αλουμίνιο (αργίλιο) Aℓ
Άνθρακας C Χαλκός Cu
Άζωτο N Ψευδάργυρος Zn
Θείο S Κάλιο K
Φώσφορος P Νάτριο Na
Πυρίτιο Si Ασβέστιο Ca
Φθόριο F Μαγνήσιο Mg
Χλώριο Cℓ Υδράργυρος Hg
ιώδιο I Μόλυβδος Pb

ΜΟΝΟΑΤΟΜΙΚΑ: Ευγενή αέρια: He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn, και τα μέταλλα σε
κατάσταση ατμών.
Επίσης, στις χημικές εξισώσεις γράφονται σαν μονοατομικά τα στοιχεία C, S
και P.
ΔΙΑΤΟΜΙΚΑ: Η2, Ο2, Ν2, F2, Cl2, Br2, I2.
ΤΡΙΑΤΟΜΙΚΑ: Ο3.
ΤΕΤΡΑΤΟΜΙΚΑ: P4, As4, Sb4.

Μοριακοί τύποι είναι τα σύμβολα των μορίων. Ένας μοριακός τύπος δείχνει:
 Την ποιοτική σύσταση της ένωσης, δηλαδή από ποια στοιχεία αποτελείται η ένωση.
 Την ποσοτική σύσταση, δηλαδή τον αριθμό των ατόμων κάθε στοιχείου στο μόριο της χημικής
ένωσης ή στο μόριο του στοιχείου.

Χημική ένωση Μοριακός τύπος

Υδροχλώριο HCℓ
Μονοξείδιο του άνθρακα CO
Διοξείδιο του άνθρακα CO2
Μεθάνιο CH4
Αμμωνία NH3
Υδροβρώμιο HBr
Υδρόθειο H2S

Χημικές εξισώσεις που πρέπει να ξέρεις:

Υδρογόνο + φθόριο = Υδροφθόριο Η2 + F2 → 2HF

Άνθρακας + οξυγόνο = διοξείδιο του άνθρακα C + O2 → CO2
Άζωτο + υδρογόνο = αμμωνία N2 + 3H2 → 2NH3
Υπεροξείδιο του υδρογόνου = νερό + οξυγόνο 2H2O2 → 2H2O + O2
Υδρογόνο + θείο = υδρόθειο H2 + S → H2S
Υδρογόνο + οξυγόνο = νερό 2H2 + O2 → 2H2O

Άτομα-Μόρια-Πυρήνας-Ατομικός-Μαζικός Αριθμός-Ιόντα
 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Τα όμοια άτομα όταν ενώνονται δημιουργούν:
α. μόρια μειγμάτων. β. μόρια χημικών στοιχείων. γ. μόρια χημικών ενώσεων. δ. μόρια διαλυμάτων.

2. Τα μόρια των χημικών ενώσεων αποτελούνται από:

α. άτομα και μόρια. β. διαφορετικά άτομα. γ. διαφορετικά μόρια. δ. όμοια άτομα.

3. Κάθε πρωτόνιο:
α. είναι θετικά φορτισμένο. β. είναι αρνητικά φορτισμένο.
γ. είναι ηλεκτρικά ουδέτερο. δ. άλλοτε είναι θετικά και άλλοτε αρνητικά φορτισμένο.

4. Κάθε νετρόνιο:
α. είναι θετικά φορτισμένο. β. είναι αρνητικά φορτισμένο.
γ. είναι ηλεκτρικά ουδέτερο. δ. άλλοτε είναι θετικά και άλλοτε αρνητικά φορτισμένο.

5. Κάθε ηλεκτρόνιο:
α. είναι θετικά φορτισμένο. β. είναι αρνητικά φορτισμένο.
γ. είναι ηλεκτρικά ουδέτερο. δ. άλλοτε είναι θετικά και άλλοτε αρνητικά φορτισμένο.

6. Τα ηλεκτρόνια:
α. μαζί με τα πρωτόνια συγκροτούν τον πυρήνα. β. μαζί με τα νετρόνια συγκροτούν τον πυρήνα.
γ. είναι θετικά φορτισμένα. δ. περιφέρονται γύρω από τον πυρήνα.

7. Τα άτομα παίρνουν ή χάνουν:

α. πρωτόνια. β. ηλεκτρόνια. γ. νετρόνια. δ. ιόντα.

8. Στοιχείο με ατομικό αριθμό 20 σημαίνει ότι έχει:

α. 20 πρωτόνια. β. 20 νετρόνια.
γ. 20 πρωτόνια και νετρόνια μαζί. δ. 20 ηλεκτρόνια και νετρόνια μαζί.

9. Στοιχείο με μαζικό αριθμό 20 σημαίνει ότι έχει:

α. 20 πρωτόνια. β. 20 νετρόνια. γ. 20 πρωτόνια και νετρόνια μαζί. δ. 20 ηλεκτρόνια.

10. Τα ιόντα προκύπτουν:

α. με πρόσληψη ή αποβολή πρωτονίων. β. με πρόσληψη ή αποβολή ηλεκτρονίων.
γ. με πρόσληψη ή αποβολή νετρονίων δ. μόνο με αποβολή ηλεκτρονίων.

11. Αν ένα στοιχείο με ατομικό αριθμό 10 χάσει ένα ηλεκτρόνιο, τότε:

α. ο ατομικός του αριθμός γίνεται 9. β. ο ατομικός του αριθμός γίνεται 11.
γ. μετατρέπεται σε κατιόν. δ. μετατρέπεται σε ανιόν.

12.Αν ένα στοιχείο με ατομικό αριθμό 10 πάρει ένα ηλεκτρόνιο, τότε:

α. ο ατομικός του αριθμός γίνεται 9. β. ο ατομικός του αριθμός γίνεται 11.
γ. μετατρέπεται σε κατιόν. δ. μετατρέπεται σε ανιόν.

13. Στοιχείο με ατομικό αριθμό 12 προσλαμβάνει 2 ηλεκτρόνια. Τότε έχει:

α. 14 ηλεκτρόνια. β. 14 πρωτόνια. γ. 10 ηλεκτρόνια. δ. 10 πρωτόνια.

14. Στοιχείο με ατομικό αριθμό 9 αποβάλλει 1 ηλεκτρόνιο. Τότε έχει:

α. 9 ηλεκτρόνια. β. 9 πρωτόνια. γ. 10 ηλεκτρόνια. δ. 10 πρωτόνια.

15. Ποιο από τα παρακάτω συμβολίζει χημικό στοιχείο;

α. ΗF. β. CO2. γ. Cα. δ. KCl.

16. Ποιο από τα παρακάτω συμβολίζει χημική ένωση;

α. Ι2. β. Fe. γ. Βα. δ. HF.

17. 1 μόριο της χημικής ένωσης ΝΗ3 αποτελείται από:

α. νάτριο και υδρογόνο. β. 3 άτομα. γ. 3 άτομα υδρογόνου.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Το άτομο του αργύρου έχει 47 πρωτόνια και 65 νετρόνια στον πυρήνα του. Ποιος είναι ο μαζικός αριθμός
του;

2. Ο μαζικός αριθμός ενός στοιχείου είναι 114 και στον πυρήνα του ατόμου του υπάρχουν 48 πρωτόνια. Πόσα
νετρόνια και πόσα ηλεκτρόνια υπάρχουν στο άτομο αυτού του στοιχείου;

3. Να υπολογίσετε τον αριθμό των πρωτονίων, των νετρονίων και των ηλεκτρονίων που περιέχει καθένα από
τα επόμενα άτομα.
α) κάλιο: Ζ=19, Α=39 β) οξυγόνο: Ζ=8, Α=16
γ) νάτριο: Ζ=11, Α=23 δ) ψευδάργυρος: Ζ=30, Α=65

4. Το στοιχείο Χ έχει Ζ = 37. Ποιος είναι ο μαζικός αριθμός του αν στον πυρήνα υπάρχουν 9 νετρόνια
περισσότερα από τα πρωτόνια;

5. Στο άτομο ενός στοιχείου υπάρχει ένα παραπάνω νετρόνιο και ο μαζικός αριθμός του είναι Α = 35. Ποια
είναι η δομή του πυρήνα του ατόμου;

6. Ποια από τα παρακάτω σωματίδια είναι ιόντα;

α. 9p, 10n, 9e β. 9p, 10n, 10e γ. 11p, 12n, 11e δ. 11p, 12n, 10e.

7. Ένα ανιόν έχει φορτίο -1, έχει 10 ηλεκτρόνια και Α = 19. Ποια η δομή του ιόντος και του ατόμου του
στοιχείου;

8. Να υπολογίσετε τον αριθμό των πρωτονίων, των νετρονίων και των ηλεκτρονίων που περιέχει καθένα από
τα επόμενα ιόντα.
α) Ιόν λιθίου (+1): Ζ=3, Α=7 β) Ιόν φθορίου (-1): Ζ=9, Α=19
γ) Ιόν θείου (-2): Ζ=16, Α=32 δ) Ιόν σιδήρου (+3): Ζ=26, Α=56

9. Το κατιόν Ca2+ περιέχει 20 νετρόνια και 18 ηλεκτρόνια. Ο μαζικός αριθμός του Ca είναι:
α. 40 β. 38 γ. 20 δ. 18 ε. 36.

10. Να συμπληρώσετε τα κενά του παρακάτω πίνακα

Στοιχείο Ατομικός Μαζικός Αριθμός Αριθμός Αριθμός

αριθμός αριθμός ηλεκτρονίων πρωτονίων νετρονίων
Α 11 23
Β 37 17
Γ+2 20 20
Δ-2 16 16
Ε- 35 18