740215

İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ LİSANSÜSTÜ EĞİTİM ENSTİTÜSÜ
STANDART ALTI BETONARME KOLONLARIN YENİLİKÇİ

MALZEMELER KULLANILARAK DEPREM PERFORMANSININ
İYİLEŞTİRİLMESİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Muhsin Can LÜLECİ
İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı
Yapı Mühendisliği Programı
Haziran 2022
İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ LİSANSÜSTÜ EĞİTİM ENSTİTÜSÜ

YÜKSEK LİSANS TEZİ
Muhsin Can LÜLECİ

(501191037)
İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı
Yapı Mühendisliği Programı
Tez Danışmanı: Prof. Dr. Alper İlki
Haziran 2022
İTÜ, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü’nün 501191037 numaralı Yüksek Lisans Öğrencisi
Muhsin Can LÜLECİ, ilgili yönetmeliklerin belirlediği gerekli tüm şartları yerine
getirdikten sonra hazırladığı “STANDART ALTI BETONARME KOLONLARIN
YENİLİKÇİ MALZEMELER KULLANILARAK DEPREM PERFORMANSININ
İYİLEŞTİRİLMESİ” başlıklı tezini aşağıda imzaları olan jüri önünde başarı ile
sunmuştur.
Tez Danışmanı : Prof. Dr .Alper İLKİ ………………

. İstanbul Teknik Üniversitesi
Jüri Üyeleri : Prof. Dr. Kutay ORAKÇAL ……………….

Boğaziçi Üniversitesi
Prof. Dr. Konuralp GİRGİN ……………….

İstanbul Teknik Üniversitesi
Teslim Tarihi .: 3 Haziran 2022

Savunma Tarihi : 22 Haziran 2022
iii
iv
Değerli aileme,
v
vi
ÖNSÖZ
Sunulan Yüksek Lisans tezi, tez danışmanım Prof.Dr. Alper İlki yürütücülüğünde
gerçekleştirilen bir uluslararası ikili işbirliği projesinin bir çıktısını oluşturmaktadır.
TUBITAK ve Pakistan Bilim ve Teknoloji Bakanlığı arasında gerçekleştirilen ikili iş
birliği kapsamında desteklenen 118M261 kodlu “Earthquake Performance of
Substandard RC Members and Use of New Materials for Enhancement of Structural
Performance” isimli projeye verdikleri destek için her iki kurumu da teşekkür ederim.
Çalışmanın tüm deneysel sürecinde ve numunelerin güçlendirilmesi aşamasında
bizlere destek veren Fibrobeton Yapı Elemanları San. İnş. Tic. A.Ş.’ye ve Muhammed
Maraşlı’ya teşekkür ederim.
Yüksek lisans eğitimi süresince bizlere sürekli destek veren Dr.Cem Demir ve Dr.Uğur
Demir’e teşekkür ederim.
Akademik kariyeriyle bizlere ilham olan ve yüksek lisans eğitimim sürecinde bilgi
birikimimin artmasını sağlayan Prof.Dr. Alper İLKİ’ye teşekkürlerimi sunuyorum.
Sevgili anne ve babama tüm eğitim hayatım boyunca yanımda oldukları, maddi ve
manevi desteklerini esirgemedikleri için teşekkür ederim.
Haziran 2022 Muhsin Can Lüleci

. (İnşaat Mühendisi)
vii
viii
İÇİNDEKİLER
Sayfa
ÖNSÖZ ................................................................................................................. vii

İÇİNDEKİLER ..................................................................................................... ix
KISALTMALAR .................................................................................................. xi
SEMBOLLER ..................................................................................................... xiii
ÖZET................................................................................................................... xxi
SUMMARY ....................................................................................................... xxiii
1. GİRİŞ ................................................................................................................. 1
1.1 Literatür Araştırması .................................................................................. 2
2. DENEYSEL ÇALIŞMA..................................................................................... 5
2.1 Numunelerin Tasarımı ve Üretilmesi .............................................................. 5
2.2 Güçlendirme ................................................................................................... 8
2.3 Malzeme Özellikleri ......................................................................................10
2.3.1 Beton ......................................................................................................10
2.3.2 Çelik donatı.............................................................................................12
2.3.3 Püskürtülmüş cam lif takviyeli harç.........................................................13
2.4 Test Prosedürü ...............................................................................................14
2.5 Yükleme Protokolü........................................................................................16
3. DENEY SONUÇLARI ......................................................................................17
3.1 C-1-60 ...........................................................................................................17
3.2 C-1-60-R .......................................................................................................20
3.3 C-2-35 ...........................................................................................................23
3.4 C-2-35-R .......................................................................................................28
3.5 C-2-60 ...........................................................................................................30
3.6 C-2-60-R .......................................................................................................33
3.7 C-3-60 ...........................................................................................................36
3.8 C-3-60-R .......................................................................................................39
3.9 C-4-35 ...........................................................................................................41
3.10 C-4-35-R .....................................................................................................46
3.11 C-4-60 .........................................................................................................49
3.12 C-4-60-R .....................................................................................................52
3.13 C-5-60 .........................................................................................................55
3.14 C-5-60-R .....................................................................................................58
ix
4. DENEY SONUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ ................................... 61
4.1 Teorik Hesap ................................................................................................. 61
4.2 Numunelerin Yatay Yük ve Süneklik Kapasitelerinin Karşılaştırılması ......... 67
5. SONUÇLAR ..................................................................................................... 73
KAYNAKLAR ...................................................................................................... 75
ÖZGEÇMİŞ .......................................................................................................... 79
x
KISALTMALAR
TBDY : Türk Bina Deprem Yönetmeliği
xi
xii
SEMBOLLER
Ag : Beton kesit alanı

b : Kısa kenar kesit genişliği
d : Kesit faydalı yüksekliği
fc0 : Sargısız beton basınç dayanımı
fcc : Sargılı beton basınç dayanımı
flu : Yanal sargı basıncı
ft : Kompozit malzeme çekme dayanımı
fu : Boyuna donatı kopma dayanımı
fy : Boyuna donatı çekme dayanımı
ke : Kesit şekil etkinlik katsayısı
Lc : Kolon numunelerin yüksekliği
Ls : Kesme açıklığı
εc0 : Sargısız beton basınç dayanımına karşı gelen uzama oranı
εccu : Sargılı beton basınç dayanımına karşı gelen nihai uzama oranı
εf : Boyuna donatıların kopma dayanımına karşı gelen uzama oranı
∆ : Yatay öteleme
∆y : Akma yer değiştirmesi
∆u : Nihai yer değiştirme
xiii
xiv
ÇİZELGE LİSTESİ
Sayfa
Çizelge 2.1 : Numunelerin geometrik özellikleri ...................................................... 6

Çizelge 2.2 : Numunelere uygulanan güçlendirme kalınlıkları.................................10
Çizelge 2.3 : Beton karışım reçetesi. .......................................................................11
Çizelge 2.4 : Boyuna donatılara ait özellikler. .........................................................12
Çizelge 2.5 : Cam life ait mekanik özellikler ..........................................................14
Çizelge 4.1 : Sargılı beton modeli kullanılarak elde edilen değerler. .......................62
Çizelge 4.2 : Numunelerin yerdeğiştirme süneklik oranı ve yatay yük kapasiteleri ..72
xv
xvi
ŞEKİL LİSTESİ
Sayfa
Şekil 2.1 : C-1, C-2 ve C-3 numunelerine ait donatı detayları. ................................. 6
Şekil 2.2 : C-4 ve C-5 numunelerine ait donatı detayları. ......................................... 7
Şekil 2.3 : Numunelerin üretim aşamasına ait görseller. ........................................... 8
Şekil 2.4 : Numunenin güçlendirilme aşamaları. ...................................................... 9
Şekil 2.5 : Silindir numune basınç test düzeneği. ....................................................11
Şekil 2.6 : Beton gerilme-şekil değiştirme grafiği. ..................................................11
Şekil 2.7 : Çekme test düzeneği ve numunelerin deney sonuna ait görselleri. ..........12
Şekil 2.8 : Ø16 boyuna donatıya ait gerilme-şekil değiştirme grafiği.......................13
Şekil 2.9 : Ø12 boyuna donatıya ait gerilme-şekil değiştirme grafiği.......................13
Şekil 2.10 : Deney düzeneğine ait görsel................. Hata! Yer işareti tanımlanmamış.
Şekil 2.11 : Potansiyometrelerin lokasyonu.............................................................15
Şekil 2.12 : Numunelere uygulanan yükleme protokolü. .........................................16
Şekil 3.1 : C-1-60 numunesinin %0.2 öteleme oranında meydana gelen beton
ezilmesi……………………………………………………………………………………………………......17
Şekil 3.2 : C-1-60 numunesinin %1 öteleme oranında meydana gelen beton
dökülmesi. ..............................................................................................................18
Şekil 3.3 : C-1-60 numunesinin deney sonuna ait görselleri. ...................................18
Şekil 3.4 : C-1-60 numunesine ait yatay yük-yer değiştirme ilişkisi. .......................19
Şekil 3.5 : C-1-60 numunesine ait moment eğrilik ilişkileri. ....................................19
Şekil 3.6 : C-1-60-R numunesinin %0.5 öteleme oranına ait görselleri. ...................20
Şekil 3.7 : C-1-60-R numunesinin %2 öteleme oranına ait görselleri.......................20
Şekil 3.8 : Numunenin deney sonuna ait görselleri. .................................................21
Şekil 3.9 : C-1-60-R numunesine ait yatay yük-yer değiştirme ilişkisi. ...................22
Şekil 3.10 : C-1-60-R numunesine ait moment-eğrilik ilişkileri...............................22
Şekil 3.11 : C-2-35 numunesinin %0.2 öteleme oranına ait görselleri. .....................23
Şekil 3. 12 : C-2-35 numunesinin %0.3 öteleme oranına ait görselleri. ....................23
Şekil 3.15 : C-2-35 numunesinin %0.75 öteleme oranına ait görselleri. ...................25
Şekil 3.16 : C-2-35 numunenin %1 öteleme oranına ait görselleri. ..........................25
Şekil 3.18 : C-2-35 numunesinin deney sonuna ait görselleri. .................................26
Şekil 3.19 : C-2-35 numunesine ait yatay yük-yer değiştirme ilişkisi. .....................27
Şekil 3.20 : C-2-35 numunesine ait moment-eğrilik ilişkileri. .................................27
Şekil 3.21 : C-2-35-R numunesinin %0.3 öteleme oranına ait görselleri. .................28
Şekil 3.23 : C2-35-R numunesinin deney sonuna ait görselleri. ...............................29
Şekil 3.24 : C-2-35-R numunesinin yatay yük-yer değiştirme ilişkisi. .....................29
xvii
Şekil 3.26 : C-2-60 numunesinin %0.3 öteleme oranına ait görselleri. .................... 30
Şekil 3.27 : C-2-60 numunenin %0.4 öteleme oranına ait görselleri. ....................... 31
Şekil 3.29 : C-2-60 numunesinin %0.75 öteleme oranı ve deney sonuna ait görselleri
............................................................................................................................... 32
Şekil 3.30 : C-2-60 numunesine ait yatay yük-yer değiştirme ilişkisi. ..................... 32
Şekil 3.31 : C-2-60 numunesine ait moment-eğrilik ilişkileri. ................................. 33
Şekil 3.32 : C-2-60-R numunesinin %0.4 öteleme oranına ait görselleri. ................ 33
Şekil 3.33 : C-2-60-R numunesinin %2 öteleme oranına ait görselleri. ................... 34
Şekil 3.34 : C-2-60-R numunesinin deney sonuna ait görselleri. ............................. 34
Şekil 3.35 : C-2-60-R numunesine ait yatay yük-yer değiştirme ilişkisi. ................. 35
Şekil 3.36 : C-2-60-R numunesine ait moment-eğrilik ilişkileri. ............................. 35
Şekil 3.40 : C-3-60 numunesinin %0.75 öteleme oranının ilk çevrimi ve deney
sonuna ait görselleri. ............................................................................................... 37
Şekil 3.52 : C-4-35 numunesinin %0.75 öteleme oranına ait görselleri. .................. 44
Şekil 3.53 : C-4-35 numunesinin %1 öteleme oranına ait görselleri. ....................... 44
Şekil 3.54 : C-4-35 numunesinin deney sonuna ait görselleri. ................................. 45
Şekil 3.59 : C-4-35-R numunesinin %3 öteleme oranına ait görselleri. ................... 47
Şekil 3.66 : C-4-60 numunesinin deney sonuna ait görselleri. ................................. 51
xviii
Şekil 3.78 : C-5-60 numunesinin deney sonuna ait görselleri. .................................57
Şekil 3.79 : C-5-60 numunesine ait yatay yük-yer değiştirme ilişkisi. .....................57
Şekil 3.80 : C-5-60 numunesine ait moment-eğrilik ilişkileri. .................................58
Şekil 3.82 : C-5-60-R numunesinin deney sonuna ait görselleri. .............................59
Şekil 3.83 : C-5-60-R numunesine ait yatay yük-yer değiştirme ilişkisi...................59
Şekil 4.1 : Beton ve donatı modelleri………………………………………………………………..61
Şekil 4.2 : Numunelerin teorik hesaplarına ait görseller. .........................................66
Şekil 4.3 : Akma yer değiştirmesi ve nihai yer değiştirmeye ait tanımlar. ................67
Şekil 4.4 : C-1-60 ve C-1-60-R numunelerine ait yatay yük-öteleme oranı ilişkisi...67
Şekil 4. 8 : C-4-35 ve C-4-35-R numunelerine ait yatay yük-öteleme oranı ilişkisi..70
Şekil 4.10 : C-5-60 ve C-5-60-R numunelerine ait yatay yük-öteleme oranı ilişkisi.71
xix
xx
ÖZET
Türkiye ve gelişmekte olan ülkelerin mevcut betonarme yapı stokunun birçoğu

standart altı yapılardan oluşmaktadır. Standart altı olarak adlandırılan bu yapılarda
gözlemlenen en yaygın eksiklikler düşük beton dayanımı, düz yüzeyli donatı
kullanılması, yetersiz enine sargı donatısı ve yüksek eksenel yük oranı olarak öne
çıkmaktadır. Bu yapılar deprem etkileri altında can kayıpları ve ekonomik kayıplara
neden olabilir. Türkiye’deki mevcut betonarme yapı stokunun yaklaşık %80’ini 2000
yılı öncesinde inşa edilen yapıların oluşturduğu göz önüne alındığında, bu yapıların
yıkılıp tekrar inşa edilmesi gerçekçi bir çözüm önerisi olmamaktadır. 2000 yılı
öncesinde inşa edilen yapılardaki ortalama beton dayanımı yaklaşık 9-10 MPa’dır. Bu
yapıların güçlendirilmesi ekonomik sebepler ve zaman açısından bir alternatif
oluşturmaktadır. Farklı metotlar kullanılarak betonarme kolonlara yapılan sargılama
işlemi, elemanın dayanım ve süneklik kapasitelerini geliştirmektedir. Son yıllarda
popülerleşen lif takviyeli polimer ile yapılan güçlendirmenin hızlı ve kolay
uygulanabilmesi, yapıya getireceği ağırlığın ihmal edilebilir düzeyde olması, yüksek
çekme dayanımı ve yüksek rijitliğe sahip olması gibi avantajların yanında yüksek
sıcaklık altında matrisi oluşturan polimer malzemenin dayanım ve rijitliğini
kaybetmesi, uygulama sırasında çıkan zehirli gazlar nedeniyle insan sağlığına zarar
vermesi ve ıslak zeminlerde uygulanamaması ise dezavantajlarıdır. Bu metoda
alternatif olarak yapılan çalışmada yüksek en kesit en/boy oranına sahip betonarme
kolonların deprem altındaki performanslarının yenilikçi bir yöntem olan püskürtme
cam lif takviyeli harçlar ile güçlendirilmesi konusu araştırılmıştır. Cam lif takviyeli
harç kırpılmış cam liflerin inorganik çimento bazlı matrise gömülmesi ile elde edilir.
Cam lif takviyeli harç kolon yüzeyine direk püskürtülerek yapıldığından dolayı
uygulama hızlı yapılmaktadır. Yapılan çalışma kapsamında 5 farklı en kesit en/boy
oranına sahip (1, 2, 3, 4, 5) toplam 14 adet konsol kolon üretilmiştir. Üretilen
numunelerin 7 adeti referans olarak kullanılırken kalan 7 adet güçlendirilerek sabit
eksenel yük ve çevrimsel yatay yükler altında test edilmiştir. Numunelere donatı
katkısı ihmal edilerek hesaplanan iki farklı eksenel yük oranı (0.35 f’cxAg ve 0.60 f’cxAg,
f’c: beton basınç dayanımı, Ag: brüt enkesit alanı) uygulanmıştır. Numunelerde
güçlendirme yapılırken en kesit en/boy oranı arttıkça azalan kesit etkinliği dikkate
alınmış ve yanal sargı basıncını artırmak için uygulanan cam lif takviyeli harç kalınlığı
kesit orta noktalarına doğru artan formda yapılmıştır. Yapılan deney sonuçlarına göre
referans ve güçlendirilmiş numunelerin yatay yük ve süneklik kapasiteleri
karşılaştırılmıştır. Elde edilen deney verilerine göre uygulanan güçlendirme metodu
yatay yük taşıma kapasitesi ve sünekliği önemli oranda artırmıştır. Deneysel olarak
elde edilen sonuçlar nümerik olarak da incelenmiş ve tutarlı sonuçlar elde edilmiştir.
Yapılan araştırma sonucunda püskürtme cam lif takviyeli harç ile yapılan
güçlendirmenin mevcut standart altı betonarme kolonların deprem performansını
geliştirme konusunda alternatif bir metot olabileceği söylenebilir.
xxi
xxii
IMPROVEMENT OF EARTHQUAKE PERFORMANCE OF SUB-
STANDARD REINFORCED CONCRETE COLUMNS USING INNOVATIVE
MATERIALS
SUMMARY
Most of the existing reinforced concrete building stock in Turkey and developing
countries consists of substandard structures. The most common deficiencies observed
in these substandard structures are low concrete strength, use of plain reinforcement,
insufficient transverse reinforcement and high axial load ratio. These structures can
cause loss of life and economic losses under the effects of earthquakes. Considering
that approximately 80% of the existing reinforced concrete building stock in Turkey
consists of structures built before 2000, demolishing and reconstructing these
structures is not a realistic solution. Strengthening these structures creates an
alternative in terms of economic reasons and time. The wrapping process of reinforced
concrete columns using different methods improves the strength and ductility
capacities of the column. Reinforced concrete jacketing is more frequently used
methods for repair or strengthening. This method consist of casting a concrete layer
and adequate amount of longitudinal and transverse reinforcement. The efficacy of the
technique on the structural behavior is related to the enlargement of the transverse
cross section, which increases the load-carrying capacity and to the confinement
pressure induced by the jacket in the inner column thereby ductility and strength
increase and also prevent buckling of longitudinal reinforcement. Many studies and
field implementation has been accomplished in years and they have feedback about
advantages and disadvantages about this strengthening technique. The main
advantages of this method is lateral load capacity of buildings uniformly distrubited
throughtout structure, thereby avoiding the concentrations of lateral load in some
element. Hence majör strengthening of foundations can be avoided. However there are
some disadvantages of associated with the column jacketing technique. Some cases
the presence of beams may require most of the new longitudinal bars in the jacket to
be bundled into the corners of the jacket. Some studies have proposed design rules and
minumum 10 cm for cast-in-situ concrete so section dimensions significantly
increased correspondingly this self weight of structure increased. Moreover, the
jacketing technique disrupts the existing structures as drilling into the existing concrete
structures to add dowel bars or connectors cannot be avoided. Steel jacketing method
was reported to be one of the most efficient methods to increase the ductility of
damaged concrete columns. The past studies prove that effectiveness of different steel
jacketing methods about improving the shear strength and ductility of existing
member. Stainless steel jacket can significantly increase the plastic deformations and
exhibited good energy absorption. The strain hardening properties of stainless steel
was observed to be beneficial in avoiding local buckling in steel members. According
to the past research and field observations this retrofitting technique has some
disadvantages. The effectiveness of this system is affected by shape and size especially
section is square or rectangular the efficiency was found considerably low, require
special attention when applying for satisfy design. This method suffers from corrosion
and fire resistance and lastly moment transmission requires difficult and expensive
arrangements because of this reason in most cases this system used for improving
ductility, shear and axial capacity. The steel plate jacketing method requires various
works that demand specialization and skilled workers including anchor casting, field
welding of steel plates and mortar grouting. Fiber reinforcement polymer become very
xxiii
popular in recent years because of several advantages these are tensile strength of
continuous fibers approximately 2900-4600 MPa this value is higher than general steel
yielding strength, approximately between 300-600 MPa, steel reinforcing bars supply
constant lateral pressure after yielding but fiber reinforcement behave perfect elastic
until failure so this material apply increasing lateral pressure when deformations
increasing. Unlike steel, fiber reinforcement has advantage with respect to corrosion.
Fiber reinforcement materials are flexible materials that allow free folding so
adaptability to the shape of the structures is excellent. The fiber reinforcement polymer
jacketing does not change stiffness of the members. The ease of application, high
strength/weight ratio, minimal change in member dimensions are another advantages
of this retrofitting technique. Several disadvantages associated with the use of FRP
confinement are the high and the lack of pretension in the fibers which prevent the full
utilization of FRP, its effectiveness significantly reduces when concrete materials are
failed in compression. The rupture of fiber reinforcement often leads to brittle failure
of structural members. Therefore, it is important to properly understand the safety
allowance ratio against rupture of fibers. Effectiveness of FRP jacketing significantly
affected by size and thermal resistance of FRP jacketing is low due to epoxy resins,
some epoxy resins start softening at about 80°C. When resins soften the tensile strength
of the FRP sheets decreases compared with the condition of sheets at a normal
temperature. To generate fire resistance when applying the retrofitting method using
fiber reinforcement, sufficient fire resistance covering is necessary, but it bring extra
cost. The last disadvantage of this technique is that it does not apply for wet surfaces.
In this study, as an alternative to this method, the issue of strengthening the
performance of reinforced concrete columns with high cross-sectional aspect ratio
under earthquakes with sprayed glass fiber reinforced mortars, which is an innovative
method, was investigated. The difference from FRP jacketing methods is the used
matrices changes from organic to inorganic thus enable some negative behavior of
organic matrices. The glass fiber reinforced mortar is consist of glass fiber embedded
in inorganic cementitious matrices. In this study fiber reinforced mortar sprayed
directly onto the column surface and therefore, the application is fast. Advantages of
this retrofitting technique can be list fire resistance, can apply on wet surfaces and also
cementitious matrices is cheaper than epoxy resins. Disadvantages of this method can
be list, provide effective confinement thickness of jacketing equal or greater than 20
mm so it causes increase dead weight of structure. Within the scope of the study, a
total of 14 cantilever columns with 5 different cross-sectional aspect ratios (1, 2, 3, 4,
5) were produced. While 7 of the produced columns were used as reference, the
remaining 7 columns were strengthened and tested under constant axial load and
reversed cyclic loading. The cyclic loading step was determined according to ACI
374.2R-13. Two different axial load ratios (0.35 f'cxAg and 0.60 f'cxAg, f'c: concrete
compressive strength, Ag: gross cross-sectional area) which are calculated by ignoring
the reinforcement contribution applied to the columns. While strengthening the
columns, the decreasing section efficiency factor as the cross-sectional aspect ratio
increases was taken into account and the glass fiber reinforced mortar thickness
applied in an increasing form towards the middle of the section. Before the application
fiber reinforced mortar the columns corner points rounded and surface was cleaned.
According to the obtained test data, the applied strengthening method significantly
increased the lateral load carrying capacity and ductility. Experimentally obtained
results were also analyzed numerically on open-source software known as opensees
and consistent results were obtained. In opensees software for define to concrete
material ‘Concrete02’ and for longitudinal reinforcement ‘ReinforcingSteel’ model
xxiv
were used. As a result of the research, it can be concluded that strengthening with
sprayed glass fiber reinforced mortar can be an alternative method to improve the
earthquake performance of existing substandard reinforced concrete columns.
xxv
xxvi
1. GİRİŞ
Türkiye’deki mevcut betonarme yapı stokunun büyük bir kısmı güncel bina deprem
yönetmeliği olan Türk Deprem Yönetmeliği (TBDY, 2018) tarafından verilen
koşulları sağlamamakta ve hatta yapıldıkları döneme ait deprem yönetmeliğindeki
koşulları dahi ihlal etmektedir. Mevcut betonarme kolonlarda gözlemlenen düşük
beton dayanımı, düz donatı kullanılması, yetersiz enine sargı donatısı, sargı
donatılarında 90° kanca kullanılması, sünek olmayan donatı detaylandırılması ve
yüksek eksenel yük oranı gibi sorunlar yapıların deprem yükleri altındaki
performansını olumsuz etkileyerek ölümlere ve ekonomik kayıplara neden
olabilmektedir. Mevcut betonarme yapı stokunun büyük bir kısmını oluşturan bu
yapıların yeniden inşa edilmesi veya güçlendirilerek güncel deprem yönetmeliğinin
gerekliliklerini karşılaması sağlanmalıdır. Standart altı bu yapıların yeniden inşa
edilmesi maliyet ve inşaat süresi dikkate alındığında gerçekçi bir çözüm
olmamaktadır, bu nedenle bu yapıların deprem altındaki performansını iyileştirerek
riski en aza indirecek şekilde güçlendirilmesi gerekmektedir. Bu risklerden kaçınmak
adına ağırlıklı olarak geçtiğimiz otuz yılda standart altı betonarme kolonları
güçlendirmeye yönelik betonarme mantolama, çelik mantolama, lif takviyeli
polimerler gibi birçok yöntemle ilgili çalışmalar yapılmıştır. Betonarme kolonlarda
uygulanan yanal basıncı artırarak elemanın deprem yükleri altında yanal dayanım ve
süneklik parametrelerinde iyileştirme yapmak mümkündür. Geleneksel güçlendirme
yöntemleri olan betonarme mantolama ve çelik mantolama işlemlerinin uygulama
sürelerinin uzun olması, uygulama esnası sırasında yapıda oluşan kullanım kesintisi,
betonarme mantolama metodunda taşıyıcı elamanın kesit boyutlarını artırarak mimari
açıdan fonksiyon kayıplarına yol açması, çelik mantolamada ise çelik elemanların
korozyona karşı bakım maliyeti gibi dezavantajları vardır. Son yıllarda popülerleşen
ve etkinliği kanıtlanmış olan lif takviyeli polimer malzemeler ile betonarme kolonu
dışarıdan sargılayarak ekstra yanal basınç sağlanmakta ve sağlanan bu ekstra sargı
basıncı ile kolonun sünekliğinin artırıldığı kanıtlanmıştır. Lif takviyeli polimer
malzemeler hızlı ve kolay uygulanabilmesi, yapıya getireceği ağırlığın ihmal edilebilir
düzeyde olması, yüksek çekme dayanımı ve yüksek rijitliğe sahip olması gibi
1
avantajlarının yanında matrisi oluşturan polimer malzemenin sıcaklık altında dayanım
ve rijitliğini hızla kaybetmesi, uygulama sırasında zehirli gazların açığa çıkmasından
dolayı insan sağlığına zarar vermesi, ıslak ortamlarda uygulanamaması gibi
dezavantajlara sahiptir. Son dönemlerde yapılan araştırmalar sonucunda diğer
yenilikçi malzemeler (Cam lif takviyeli harç) kullanılarak elemanı dışarıdan sargılama
ile yapılan güçlendirmelerin de efektif olarak çalıştığı kanıtlanmıştır. Lif takviyeli
polimer malzemeler ile yapılan güçlendirme esnasında kullanılan organik olan polimer
matris, inorganik olan çimento veya kireç bazlı matris ile değiştirilerek bu
dezavantajların üstesinden gelinmektedir.
Bu çalışma kapsamında Türkiye’deki mevcut standart altı betonarme kolonlarda

bulunan düz yüzeyli donatıların kullanılması, yetersiz enine sargılama, yüksek eksenel
yük oranı göz önüne alınarak tasarım yapılmış ve bu elemanların yenilikçi bir malzeme
olan cam lif takviyeli harç ile güçlendirilmesi tercih edilmiştir. Seçilen cam lif
takviyeli harç, uygulama kolaylığı ve zaman parametreleri de dikkate alınarak kolon
yüzeyine püskürtme olarak uygulanmıştır. Deney kapsamında toplam 14 adet numune
üretilmiştir. Üretilen numunelerin 7 adeti referans numune olarak kullanılırken diğer
7 adeti cam lif takviyeli harç kullanılarak güçlendirilmiştir. Bütün numuneler sabit
eksenel yük ve çevrimsel artan yükler altında test edilmiştir. Deney sonucunda elde
edilen yatay yük-öteleme oranları, moment-eğrilik ilişkileri incelenmiş ve
karşılaştırılmıştır.
1.1 Literatür Araştırması
Türkiye’de yaşanan depremlerin ardından yapılan saha incelemeleri ve araştırmalar

sonunda hasar alan yapılarda benzer sorunlar göze çarpmaktadır. Yetersiz enine sargı
donatısı bulunması, enine donatıların 90° kanca kullanılarak imal edilmesi, kanca
uçlarının kısa tutularak çekirdek betona yeterli kenetlenmenin sağlanamaması gibi
sorunlar göze çarpmaktadır (Doğangün, 2004). Ayrıca bu yapıların inşa tarihlerinde
Türkiye’de hazır betonun çok yaygın bir şekilde kullanılmaması beton kalitesinin
düşük olmasına neden olmakta ve düşük beton kalitesi ile ilgili sorunların yaşanmasına
neden olmaktadır (Celep vd., 2011; İlki vd., 2012; İnel vd., 2013; Baran vd., 2014).
Deprem sonrasında yapılan saha incelemelerinde önemli miktarda yüksek en kesit
en/boy oranına sahip (h/b≥3) kolonların kullanıldığı gözlemlenmiştir. Bu kolonların
90° kanca kullanılarak yetersiz enine sargı donatısı ve çiroz kullanılmadan inşa
2
edildiği dikkat çekmiştir (Özacar vd., 2011). Diğer gözlemlenen bir sorun ise
yapılardaki beton dayanımının projede belirtilen beton dayanımından düşük olması
veya çeşitli sebeplerle projede belirlenen kesit ölçülerinden daha küçük imal edilmesi
nedeniyle yapısal elemanda oluşan yüksek eksenel gerilmeler oluşturmasıdır. Yüksek
eksenel gerilme dolayısıyla yapıların deprem etkileri altında süneklik kapasitesi
kısıtlanmakta ve çeşitli seviyelerde hasarlara neden olmaktadır (Yakut vd., 2021).
Yukarıda belirtilen eksiklikler nedeniyle deprem bölgesinde bulunan birçok yapı

güçlendirilmeye ihtiyaç duymaktadır. Bu kolonların deprem altındaki performansını
iyileştirmek için literatürde çeşitli güçlendirme metotlarına dair araştırmalar
yapılmıştır. Bu metotlardan bazıları betonarme mantolama, çelik mantolama, lif
takviyeli polimer sargılama ve lif takviyeli harç ile sargılama olarak ön plana
çıkmaktadır. Betonarme mantolama kullanılarak yapılan güçlendirmede mevcut
betonarme kolonun kesiti yeni donatılar ve beton kullanılarak artırılır. Bu sayede
elemanın eksenel gerilme düzeyi azaltılabilir, kesme kuvveti kapasitesi veya moment
taşıma kapasitesinde iyileştirme elde edilebilir (Thermou vd., 2007). Çelik mantolama
ile yapılan güçlendirmede mevcut betonarme kolona amacına uygun köşebentler ve
enine çelik lamalar eklenmektedir. Bu uygulama ile eksenel gerilme düzeyi
azaltılabilir, kesme kuvveti kapasitesi artırılabilir ve sargı etkisiyle süneklik kapasitesi
artırılabilir (Xiao vd., 2003). Lif takviyeli polimerler ile sargılamada yüksek çekme
dayanımına sahip karbon, cam, aramid gibi kumaşlar epoksi yapıştırıcılar yardımıyla
elemanın çevresine sarılmaktadır. Bu uygulama ile elamanın moment taşıma
kapasitesinde çok ciddi bir artış beklenmemekle beraber, kesme kuvveti kapasitesinde
ve süneklik kapasitesin artış hedeflenmektedir (Lam vd., 2003; Ilki vd., 2003; Ilki vd.,
2008 ; Ghatte vd., 2019). Güçlendirme metodunun tercihinde uygulanacak olan yapıya
uygun metodun tercih edilmesi, ekonomik olması, uygulama süresi ve kullanımda
meydana gelecek kesintiler dikkate alınmalıdır.
Yapılan literatür araştırmalarının sonunda lif takviyeli harçlar ile yapılan

güçlendirmenin yapıların deprem performansını geliştirdiği ve bu sorunlara çözüm
konusunda önemli bir alternatif yarattığı görülmektedir. Yüksek sıcaklığa olan
dayanıklılığı, ıslak yüzeylerde uygulanabilmesi ve uygulama süresinin kısa olması
nedeniyle son yıllarda cam lif takviyeli harçlar kullanılarak yapılan araştırmalar
artmıştır.Lif takviyeli harçlar ile kesme kapasitenin artırıldığı (Triantafillou vd., 2006;
Tetta vd., 2016), sargılama etkinliğinin incelendiği ve sargılı beton modelinin
3
oluşturulduğu (Triantafillou vd., 2006; Bournas vd., 2007; Ates vd., 2017; Ates vd.,
2019), tam ölçekli sabit eksenel yük ve çevrimsel tekrarlı yükler altında deprem
performanslarına bakıldığı (Cömert vd., 2014) ve eğilme etkisi altındaki davranışının
incelendiği (Raoof vd., 2017) görülmüştür.
Literatür araştırması sonucunda yapı stokumuzda sıkça rastlanan yüksek eksenel

gerilmelere maruz ve yüksek en kesit en/boy oranına sahip standart altı betonarme
kolonlarla ilgili çalışma eksiği göze çarpmış ve bu yönde araştırmalar yapılmıştır.
Çalışma kapsamında bu eksiklikleri yansıtacak en kesit en/boy oranına sahip
(1,2,3,4,5), boyuna donatı oranı %1 ve beton dayanımı 14.1 MPa olan toplam 14 adet
numune üretilmiştir. 7 adet numune referans olarak kullanılırken diğer 7 numune
güçlendirilerek sabit eksenel yük ve deprem kuvvetini yansıtacak çevrimsel yatay
yükler altında test edilmiştir. Betonarme yapıların deprem etkisi altındaki
performansını iyileştirmek için yenilikçi bir güçlendirme metodu olan cam lif takviyeli
harç tercih edilmiştir. Cam lif takviyeli harcın püskürtülerek uygulanması uygulama
hızını artırmıştır ve ulaşılması güç bölgelerde de kullanılmasını mümkün kılmıştır.
Kullanılan cam lif takviyeli harç ince agregalardan (Dmaks≤ 1.2mm) oluşmaktadır.
Oluşturulan harç püskürtme tabancısının ucunda kırpılmış cam lifler ile birleşerek
kolon yüzeyine püskürtülmektedir.
4
2. DENEYSEL ÇALIŞMA
2.1 Numunelerin Tasarımı ve Üretilmesi
Yapılan araştırmada deprem yükleri altında cam lif takviyeli harç ile betonarme
kolonları güçlendirmenin etkinliğini saptamak hedeflenmiştir. Numunelerin tasarım
aşamasında Türkiye’de bulunan ve çoğunlukla 2000 yılı öncesinde inşa edilen
yapılardaki kusurlar göz önünde bulundurularak tasarım yapılmıştır. Yapılarda genel
olarak bulunan kusurlar düşük beton dayanımı, yetersiz enine sargılama, düz yüzeyli
donatıların kullanılması ve yapı elemanlarının yüksek eksenel gerilmeye maruz
kalması olarak gösterilebilir. Bu tarz kusurları bulunan ve yüksek en kesit en boy
oranına sahip numunelere dair çalışmalar literatürde oldukça az sayıdadır. Bu unsurlar
göz önünde bulundurularak 5 farklı en kesit oranında toplam 14 adet numune
üretilmiştir. Üretilen 14 adet adet betonarme kolonun 7 adeti referans numune olarak
kullanılırken diğer 7 adet cam lif takviyeli harç ile güçlendirilerek test edilmiştir.
Numunelerde yukarıda belirtilen eksiklikler dikkate alınarak boyuna donatı olarak düz
yüzeyli Ø12 ve Ø16 çapında, enine sargı donatısı olarak ise Ø10 düz yüzeyli donatılar
kullanılmıştır. Boyuna donatı oranı, temsil edilen kolonlardaki durum dikkate alınarak
%1 mertebelerinde sabit tutulmuştur. Enine sargı donatısı bütün numunelerde 200 mm
aralıkla ve 90° kanca kullanılarak imal edilmiştir. Numunenin deney bölgesi dışındaki
üst kısımlarında deney sırasında hasar oluşumunu engellemek için enine sargı
donatılarında sıklaştırılma yapılmıştır. Numunelere donatı katkısı ihmal edilerek
hesaplanan eksenel yük taşıma kapasitesinin %35’i ve %60’ı olmak üzere iki farklı
eksenel yük seçilmiştir. Üretilen numunelerde uygulama kolaylığı açısında 2 farklı tip
temel seçilmiştir. Uzun kenarın kısa kenara oranı (h/b) 1, 2 ve 3 olan kolonlarda
900mm x 1300mm x 700mm ölçülerinde olan tip 1 temel kullanılırken h/b oranı 4 ve
5 olan numunelerde 1300mm x 1700mm x 700mm ölçülerindeki tip 2 temel
kullanılmıştır. Numuneler isimlendirilirken uzun kenarın kısa kenara oranı, uygulanan
eksenel yük oranı ve numunenin güçlendirilmiş olup olmamasına göre
isimlendirilmiştir. İsimlendirmede C-X-Y-R formu kullanılmıştır. X numunenin uzun
kenarının kısa kenarına oranını, Y uygulanan eksenel yük oranını, R ise güçlendirilmiş
5
numuneleri temsil etmektedir. Üretilen numunelere ait geometrik özellikler çizelge
2.1’de verilmiştir. Çizelge 2.1’de yer alan Ls kolonlara ait net kesme açıklığını, Ls/d
oranı ise kesme açıklığının etkili derinliğe oranını ifade etmektedir. Numunelere ait
çizimler Şekil 2.1 ve Şekil 2.2’de verilmiştir.
Çizelge 2.1 : Numunelerin geometrik özellikleri

Numune Adı b (mm) h (mm) Ls (mm) Ls/d
C-1-60, C-1-60-R 200 200 750 4.57
C-2-35, C-2-35-R 200 400 1650 4.56
C-2-60, C-2-60-R 200 400 1650 4.56
C-3-60, C-3-60-R 200 400 1650 2.94
C-4-35, C-4-35-R 200 800 2000 2.62
C-4-60, C-4-60-R 200 800 2000 2.62
C-5-60, C-5-60-R 200 1000 2000 2.08
Şekil 2.1 : C-1, C-2 ve C-3 numunelerine ait donatı detayları.
6
Şekil 2.2 : C-4 ve C-5 numunelerine ait donatı detayları.
Numunelerin üretimi temel ve kolon imalatı olarak 2 aşamada gerçekleştirilmiştir.

Numunelerin temel ve kolon donatıları imal edildikten sonra ilk önce temel betonu
dökülmüştür. Deney sırasında numuneyi adaptör temele bağlayabilmek için temelde
PVC borular kullanılarak boşluklar yaratılmıştır. Temel betonu döküldükten 1 gün
sonra ise kolon betonu dökülerek numuneler imal edilmiştir. Numunelerin üretimim
aşamasına ait görseller Şekil 2.3’te verilmiştir.
7
Şekil 2.3 : Numunelerin üretim aşamasına ait görseller.
2.2 Güçlendirme
Yapılan çalışmanın amacı doğrultusunda üretilen numuneler yenilikçi bir malzeme

olan püskürtülmüş cam lif takviyeli harç ile güçlendirilmiştir. Cam lif takviyeli harcın
matrisi çimento bazlı olduğundan dolayı numuneler deneyden en az 28 gün önce
güçlendirilmişlerdir. Güçlendirme işlemi uygulanmadan önce numunelerin köşe
noktalarında meydana gelebilecek gerilme yığılmalarını önlemek amacıyla köşeler 30
mm yarıçapında yuvarlatılmıştır. Beton yüzeyinde bulunan toz, kir vb. yabancı
maddeler basınçlı hava yardımı ile temizlenerek beton ve harç arasındaki aderans
kaybı engellenmiştir. Güçlendirme işlemi uygulanırken öncelikle beton yüzeyine 1-2
mm kalınlığında lifsiz harç astar olarak uygulanmaktadır. Harcın içindeki cam lif oranı
ağırlıkça %4.5 olacak şekilde ayarlandıktan sonra işleme devam edilmiş ve 8-10 mm
katmanlar halinde harç uygulanmıştır. Uygulanan katmanlar arasında malzemeyi
sıkıştırmak ve arasındaki boşlukları gidermek amacıyla silindir fırça kullanılmıştır.
Temel ve kolonun birleşim noktasından itibaren 30 mm yükseklik boyunca
güçlendirme uygulanmayarak cekette düşey yük etkisi ile oluşabilecek ceket hasarının
önüne geçilmiştir. Kolonlarda en kesit en-boy oranının artması ile beraber sargı
etkinliğinin azalması dikkate alınarak uygulanan harcın kalınlığı en kesit en-boy oranı
arttıkça artırılmış ve bunun yanında uygulanan sargı kuvvetini artırmak için harç
kalınlığı kolon köşe noktalarından kolon ortasına doğru artacak şekilde eliptik olarak
8
uygulanmıştır. Güçlendirme aşamalarına ait görseller Şekil 2.4’te verilmiştir. Kesit
kenar ve orta noktalarındaki harç kalınlıkları Çizelge 2.2’de verilmiştir.
Şekil 2.4 : Numunenin güçlendirilme aşamaları.
9
Çizelge 2.2 : Numunelere uygulanan güçlendirme ceketi kalınlıkları.
Kısa Kenar Kısa Kenar Uzun Kenar Uzun Kenar

Numune Adı Köşe Orta Kalınlığı Köşe Kalınlığı Orta Kalınlığı
Kalınlığı (mm) (mm) (mm)
(mm)
C-1-60-R 25 30 25 30
C-2-35-R, C-2-60-R 25 30 25 35
C-3-60-R 25 30 25 40
C-4-35-R, C-4-60-R 25 30 25 45
C-5-60-R 25 30 25 50
2.3 Malzeme Özellikleri
Yapılan araştırmanın amacı doğrultusunda Türkiye’de bulunan standart altı betonarme

kolon özelliklerini yansıtacak malzemeler tercih edilmiştir. Üretilen numunelerin
güçlendirmesi püskürtülmüş cam lif takviyeli harç ile yapılmıştır.
2.3.1 Beton
Yapılan deneylerde temelde herhangi bir hasar oluşumunu engellemek amacıyla, 2.5
güvenlik faktörü dikkate alınarak güçlü bir betonarme temel tasarlanmış ve imal
edilmiştir. Temel inşasında C35 beton sınıfı kullanılmıştır. Kolonlarda ise standart altı
betonarme özelliklerini yansıtmak için 10 MPa dayanıma sahip bir beton elde etmek
için deneme karışımları hazırlanmıştır. Karışım oranı Çizelge 2.3’te verilmiştir. Elde
edilen betonun basınç dayanımının zamana göre değişimini öğrenmek adına üretim
esnasında 150×300 boyutunda çok sayıda silindir numune alınmıştır. 14 ve 28. günde
standart olarak 3’er adet numune test edilirken ilk deneyden önce 10 adet silindir
numune test edilmiş ve ortalama beton basınç dayanımı 14.1 MPa olarak tespit
edilmiştir. Numunelere uygulanacak eksenel yük 14.1 MPa beton dayanımı dikkate
alınarak hesaplanmıştır. Eksenel basınç deney düzeneği Şekil 2.5’te verilmiştir. 3 adet
numunenin ortalaması alınarak elde edilen betonun gerilme-şekildeğiştirme grafiği
Şekil 2.6’da verilmiştir.
10
Çizelge 2.3 : Beton karışım reçetesi.
Malzeme Birim Hacim Ağırlık (kg/m3)
Çimento 180
1 No’lu Agrega (5-12 mm) 769
Kum 1153
Su 198
Şekil 2.5 : Silindir numune basınç test düzeneği.
Şekil 2.6 : Beton gerilme-şekildeğiştirme grafiği.
11
2.3.2 Çelik donatı
Üretilen numunelerin boyuna donatılarında 12 mm ve 16 mm çapında S220 düz

donatılar kullanılırken enine donatı olarak ise 10 mm çapında S220 düz donatı tercih
edilmiştir. Temelde oluşabilecek herhangi bir hasardan kaçınmak için temellerde S420
nervürlü donatılar tercih edilmiştir. Kullanılan donatılar temin edildikten sonra her
gruba ait rastgele 3 boy donatıdan alınan örnekler çekme testine tabi tutulmuştur.
Çekme test düzeneği ve donatıların deney sonrasına ait görselleri Şekil 2.7’de
verilmiştir. Donatılara ait ortalama? akma dayanımı (fy), çekme dayanımı (fu) ve
kopma dayanımına karşı gelen şekil değiştirme (εf) değerleri Çizelge 2.4’te verilmiştir.
Donatılara ait gerilme-şekil değiştirme grafikleri Şekil 2.8 ve Şekil 2.9’da verilmiştir.
Şekil 2.7 : Çekme test düzeneği ve numunelerin deney sonuna ait görselleri.
Çizelge 2.4 : Boyuna donatılara ait özellikler.

Donatı çeliği fy (MPa) fu (MPa) εf
Φ10 – nervürsüz 338 433 0.339
Φ12 – nervürsüz 328 438 0.33
Φ16 – nervürsüz 292 408 0.42
12
Şekil 2.8 : Ø16 boyuna donatıya ait gerilme-şekildeğiştirme grafiği.
Şekil 2.9 : Ø12 boyuna donatıya ait gerilme-şekildeğiştirme grafiği.
2.3.3 Püskürtülmüş cam lif takviyeli harç

Tekstil lif takviyeli harcın içerisinde kullanılan alkali dirençli cam lifler Owens
Corning tarafından üretilmiştir. Harcın içerisinde kullanılan kırpık lifler 32 mm
uzunluğundadır. Kullanılan karışımda lif oranı uygulama kolaylığı da düşünülerek
%4.5 olarak belirlenmiştir. Kullanılan cam life ait mekanik özellikler çizelge 2.5’te
verilmiştir.
13
Çizelge 2.5 : Cam life ait mekanik özellikler
Özellikler Değer
Ortalama lif çapı (µm) 19
Özgül ağırlık (gr/m3) 2.68
Kalınlık (mm) 0.8-0.9
Çekme Dayanımı (MPa) 1000-1700
Elastisite Modülü (GPa) 72
2.4 Test Prosedürü
Üretilen numuneler sabit eksenel ve artan çevrimsel yükler altında test edilmiştir. Test
düzeneğinde eksenel yükü sağlamak için adaptör temele sabitlenen mafsallı birleşim
ve rijit kirişten faydalanılmıştır. Test düzeneğinde eksenel yükü sağlamak için 2200
kN kapasiteye sahip CFTMAK markalı hidrolik kriko kullanılmıştır. Uygulanan yük
2000 kN kapasiteli CAS markalı yük hücresi yardımıyla ölçülmüştür. Yapılan testlerde
yatay yük TDG markalı ±450 kN yük kapasitesine ve ±400 mm hareket kapasitesine
sahip hidrolik aktüatör ile sağlanmıştır. Deneyler deplasman kontrollü olarak
yapılmıştır. Numuneler adaptör temele 32 mm çapında yüksek çekme dayanımına
sahip çelik çubuklar ile sabitlenerek temelde meydana gelecek öteleme ve dönmeler
en az seviyeye indirilmiştir. Deney düzeneği Şekil 2.10’da gösterilmiştir.
Şekil 2.10 : Deney düzeneğine ait görsel.
14
Deneylerde kolon ve temelde meydana gelen ötelenme ve dönmelerin ölçümü için
OPKON marka linear potansiyometre kullanılmıştır. Numunelerin moment-
eğriliklerini ölçmek için kolonun her iki yüzeyine h/10, h/2 ve h seviyesinde SLPS50
model potansiyometreler yerleştirilmiş ve elde edilen veriler ile eğriliklere geçilmiştir.
Numunelerin yaptığı yatay deplasman yatay yük uygulanan seviyede SLPS400 model
potansiyometre ile elde edilmiştir. Temelin yapmış olduğu yatay deplasmanı ölçmek
için temel orta yüksekliğine SLPS25 model potansiyometre kullanılmıştır. Temelin
yapmış olduğu dönmeleri elde etmek için ise temel üzerine çapraz olarak 2 adet
SLPS25 model potansiyometre yerleştirilmiş ve elde edilen düşey yerdeğiştirmelerden
dönme verileri elde edilmiştir. Numunelerin yapmış olduğu düzlem dışı hareketleri
ölçmek için ise en kesit oranı 1, 2 ve 3 olan numuneler için 1 adet SLPS50 model
potansiyometre kullanılırken en kesit oranı 4 ve 5 olan numunelerde 2 adet SLPS50
model potansiyometre kullanılmıştır. Boyuna donatılarda meydana gelen şekil
değiştirmeleri ölçmek amacıyla TML markalı YFLA-5 model gerinim ölçerler
kullanılırken sargı donatılarında meydana gelen şekil değiştirmeler FLA-5 model
gerinim ölçerler ile ölçülmüştür. Kullanılan potansiyometrelerin lokasyonları Şekil
2.11’de gösterilmiştir.
Şekil 2.11 : Potansiyometrelerin lokasyonu.
15
2.5 Yükleme Protokolü
Yapılan deneyler deplasman kontrollü olarak yapılmıştır. Uygulanan yükleme

protokolü için ACI 374.2R-13 tarafından önerilen çevrimsel yükleme esasları dikkate
alınmıştır. ACI 374.2R-13 standardına göre öteleme adımları süneklik üzerinden
belirlenmektedir. Öteleme oranı, yatay ötelemenin kolon kesme açıklığına oranı (∆/Ls)
olarak hesaplanmıştır. İlgili yönetmeliğe göre öteleme oranının başlangıç değeri akma
öteleme oranının yarısından başlamalıdır. Bütün numunelere eş bir yükleme protokolü
uygulamak ve yönetmeliğe uygun olarak gerçekleştirmek adına akma öteleme oranı
en düşük olan C-5-60 numunesi dikkate alınarak yükleme protokolü belirlenmiştir.
Teorik olarak C-5-60 numunesine ait akma öteleme oranı %0.1 değeri çıkmış olup
ACI 374.2R-13’ e göre akma öteleme oranının yarısı olan %0.05 öteleme oranı
kullanılarak deneylere başlanmıştır. Yükleme protokolü ±0.0005, ±0.001, ±0.002,
±0.003, ±0.004, ±0.005, ±0.0075, ±0.01, ±0.015, ±0.02, ±0.025, ±0.03, ±0.04, ±0.05,
±0.06, ±0.07 öteleme oranları olarak uygulanmıştır. Bütün çevrimler 2 defa
gerçekleştirilmiştir. Uygulanan yükleme protokolü Şekil 2.12’de gösterilmiştir.
Şekil 2.12 : Numunelere uygulanan yükleme protokolü.
16
3. DENEY SONUÇLARI
3.1 C-1-60
Numuneye deney sırasında eksenel yük kapasitesinin %60’ına denk gelen 338 kN
eksenel kuvvet uygulanmıştır. Numunede gözlemlenen ilk hasar %0.2 öteleme
oranında meydana gelen beton ezilmesidir. Numunenin %0.2 öteleme orana ait görseli
Şekil 3.1’de verilmiştir.
Şekil 3.1 : C-1-60 numunesinin %0.2 öteleme oranında meydana gelen beton
ezilmesi.
Numunede %1 öteleme oranına kadar mevcut beton ezilmeleri ilerlemiş ve yeni beton
ezilmeleri meydana gelmiştir. Numunede %1 öteleme oranında beton dökülmesi
meydana gelmiştir. Numunenin %1 öteleme oranına ait görselleri Şekil 3.2’de
verilmiştir.
17
Şekil 3.2 : C-1-60 numunesinin %1 öteleme oranında meydana gelen beton
dökülmesi.
Numunede %1 öteleme oranının 2.çevriminde donatılar burkulmaya başlamıştır. Yeni

öteleme oranı olan %1.5 hedefine gidilirken numune yatay yük ve eksenel yük taşıma
kapasitesini kaybetmiştir. Deney sonuna ait görseller Şekil 3.3’te verilmiştir.
Şekil 3.3 : C-1-60 numunesinin deney sonuna ait görselleri.
Numunenin yatay yük-yer değiştirme grafiği Şekil 3.4’te verilmiştir.
18
Şekil 3.4 : C-1-60 numunesine ait yatay yük-yer değiştirme ilişkisi.
Numuneye ait moment-eğrilik ilişkisine itme ve çekme yüzüne yerleştirilen

potansiyometrelerden alınan veriler kullanılarak geçilmiştir.
Numuneye ait moment eğrilik grafiği numunenin temel-kolon birleşim yüzeyinden 20

mm (h/10), 100 mm (h/2) ve 200 mm (h) seviyesinden alınan ölçümler ile elde
edilmiştir. Bu bölgelerdeki ortalama eğrilikler Şekil 3.5’te gösterilmiştir.
Şekil 3.5 : C-1-60 numunesine ait moment eğrilik ilişkileri.
19
3.2 C-1-60-R
eksenel kuvvet uygulanmıştır. Numunede ilk hasar %0.5 öteleme oranında temel-
kolon birleşim noktasında meydana gelen ayrılma olmuştur. Numunenin %0.5 öteleme
oranına ait görselleri Şekil 3.6’da verilmiştir.
Şekil 3.6 : C-1-60-R numunesinin %0.5 öteleme oranına ait görselleri.
Numunede %2 öteleme oranına kadar temel-kolon noktasındaki ayrılma artarak

ilerlemiştir. Numunede %2 öteleme oranının ilk çevriminde ceket uygulanmayan
bölümde beton ezilmeleri gözlemlenmiştir. Numunenin %2 öteleme oranına ait
görselleri Şekil 3.7’de verilmiştir.
Şekil 3.7 : C-1-60-R numunesinin %2 öteleme oranına ait görselleri.
20
İlerleyen öteleme oranı adımlarında temel-kolon birleşimindeki ayrılma ve beton
ezilmeleri artmıştır. Numunede %6 öteleme oranına gelindiğinde mantonun köşe
noktasında gerilme yığılmalarına bağlı olarak mantoda yırtılma meydana gelmiştir.
Oluşan bu yırtılmaya bağlı olarak numune önce yatay yük taşıma kapasitesini daha
sonra ise eksenel yük taşıma kapasitesini kaybetmiştir. Deney sonuna ait görseller
Şekil 3.8 : Numunenin deney sonuna ait görselleri.
21
Numunenin yatay yük-yer değiştirme grafiği Şekil 3.9’da verilmiştir.
Şekil 3.9 : C-1-60-R numunesine ait yatay yük-yer değiştirme ilişkisi.
Numuneye ait moment eğrilik grafiği numunenin 20 mm (h/10), 100 mm (h/2) ve 200
mm (h) seviyesinden alınan ölçümler ile elde edilmiştir. 0-20 mm, 20-100 mm ve 100-
200 mm arasındaki ortalama eğrilikler Şekil 3.10’da gösterilmiştir.
Şekil 3.10 : C-1-60-R numunesine ait moment-eğrilik ilişkileri.
22
3.3 C-2-35
Numuneye deney sırasında eksenel yük kapasitesinin %35’ine denk gelen 395 kN
oranında temel-kolon birleşim noktasında oluşan ayrılmadır. Numunenin %0.2
öteleme oranına ait görselleri Şekil 3.11’de verilmiştir.
Şekil 3.11 : C-2-35 numunesinin %0.2 öteleme oranına ait görselleri.
Numunede %0.3 öteleme oranında eğilme çatlakları meydana gelmiştir. Ölçülen en

büyük çatlak genişliği 0.2 mm olmuştur. Numunenin %0.3 öteleme oranına ait
Şekil 3. 12 : C-2-35 numunesinin %0.3 öteleme oranına ait görselleri.
Numunede %0.4 öteleme oranında mevcut eğilme çatlakları kolon orta noktasına
doğru ilerlerken yeni çatlak meydana gelmiştir. Ölçülen en büyük çatlak genişliği 0.5
23
mm olmuştur. Numunenin %0.4 öteleme oranına ait görselleri Şekil 3.13’de
verilmiştir.
Numunede %0.5 öteleme oranına gelindiğinde mevcut eğilme çatlakları kesme

gerilmeleri etkisiyle 45° açıyla kolon orta noktasına doğru ilerlemişlerdir. Bu adımda
ölçülen en büyük çatlak genişliği 0.5 mm olmuştur. Numunenin %0.5 öteleme oranına
ait görselleri Şekil 3.14’de verilmiştir.
24
Numunede %0.75 öteleme oranında yeni eğilme çatlağı meydana gelmezken betonda
ezilmeler başlamıştır. Ölçülen en büyük çatlak genişliği 1 mm olmuştur. Numunenin
%0.75 öteleme oranına ait görseller Şekil 3.15’de verilmiştir.
Numunede %1 öteleme oranına gelindiğinde yeni bir çatlak oluşumu

gözlemlenmemiştir. Betonda meydana gelen ezilmeler artmıştır. Ölçülen en büyük
çatlak genişliği 1.2 mm olmuştur. Numunenin %1 öteleme oranına ait görselleri Şekil
3.16’da verilmiştir.
Şekil 3.16 : C-2-35 numunenin %1 öteleme oranına ait görselleri.
25
Numunede %1.5 öteleme oranında beton ezilmeleri artmıştır ve ilk beton dökülmesi
meydana gelmiştir. Ölçülen en büyük çatlak genişliği 2 mm olmuştur. Numunenin
%1.5 öteleme oranına ait görselleri Şekil 3.17’de verilmiştir.
Numunenin boyuna donatıları %2 öteleme oranında burkulmaya başlamıştır. Numune

%2 öteleme oranını tamamlayıp %2.5 öteleme oranına geçmek üzereyken boyuna
donatılarda burkulma meydana gelmiş ve numune eksenel yük taşıma kapasitesini
kaybetmiştir. Deney sonuna ait görseller Şekil 3.18’de verilmiştir.
26
400 mm arasındaki ortalama eğrilikler Şekil 3.20’.de gösterilmiştir.
Şekil 3.20 : C-2-35 numunesine ait moment-eğrilik ilişkileri.
27
3.4 C-2-35-R
oranında kolon-temel birleşim noktasında meydana gelen ayrılma olmuştur.
Numunenin %0.3 öteleme oranına ait görselleri Şekil 3.21’de verilmiştir.
Numunede %2.5 öteleme oranına kadar temel-kolon birleşimindeki ayrılma artmıştır.

Numunede %2.5 öteleme oranında numunenin güçlendirilmemiş alt kısmında beton
ezilmesi meydana gelmiştir. Numunenin %2.5 öteleme oranına ait görselleri Şekil
3.22’de verilmiştir.
28
İlerleyen öteleme oranlarında kolon-temel birleşim noktasında meydana gelen ayrılma
ve beton ezilmeleri artmıştır. Numunede %7 öteleme oranında numunenin alt
kısmındaki boş bırakılan güçlendirilmemiş bölümdeki beton dökülmüş, donatılar
burkulmuştur ve numune yatay yük taşıma kapasitesini kaybetmiştir. Numunenin
deney sonuna ait görselleri Şekil 3.23’te verilmiştir.
Şekil 3.23 : C2-35-R numunesinin deney sonuna ait görselleri.
Şekil 3.24 : C-2-35-R numunesinin yatay yük-yer değiştirme ilişkisi.
29
400 mm arasındaki ortalama eğrilikler Şekil 3.25’te gösterilmiştir.
3.5 C-2-60
eksenel kuvvet uygulanmıştır. Numunede gözlemlenen ilk hasar % 0.3 öteleme
oranında meydana gelen beton ezilmesidir. Numunenin %0.3 öteleme oranına ait
görselleri Şekil 3.26’da verilmiştir.
30
Numunede %0.4 öteleme oranının 2.çevriminde yeni beton ezilmeleri meydana
gelmiştir. Numunenin %0.4 öteleme oranına ait görselleri Şekil 3.27’de verilmiştir.
Şekil 3.27 : C-2-60 numunenin %0.4 öteleme oranına ait görselleri.
Numune %0.5 öteleme oranına gelindiğinde mevcut beton ezilmelerinin ilerlediği ve

yeni beton ezilmelerinin meydana geldiği gözlemlenmiştir. Numunenin %0.5 öteleme
oranına ait görselleri Şekil 3.28’de verilmiştir.
31
Numunede %0.75 öteleme oranının ilk çevriminde betonda dökülme gözlemlenmiştir.
Numunede %0.75 öteleme oranının 2.çevriminde yüksek eksenel gerilmeden dolayı
boyuna donatılar burkularak eksenel yük taşıma kapasitesi kaybedilmiştir. Deney
sırasında numunede yüksek eksenel gerilmeden dolayı herhangi bir eğilme çatlağı
gözlemlenmemiştir. Numunenin deney sonuna ait görselleri Şekil 3.29’da verilmiştir.
Şekil 3.29 : C-2-60 numunesinin %0.75 öteleme oranı ve deney sonuna ait görselleri
400 mm arasındaki ortalama eğrilikler Şekil 3.31’de gösterilmiştir.
32
3.6 C-2-60-R
oranında temel-kolon birleşim noktasında meydana gelen ayrılma olmuştur.
Numunede %2 öteleme oranına kadar temel-kolon birleşimindeki ayrılma artmıştır.

Numunede %2 öteleme oranının ilk çevriminde numunenin güçlendirilmemiş alt
kısmında beton ezilmesi meydana gelmiştir. Numunenin %2 öteleme oranına ait
görselleri Şekil 3.33’te verilmiştir.
33
Numunede %2.5 öteleme oranının 2.çevriminde mantonun köşe noktasında yığılma

gerilmelerinden dolayı yırtılmalar meydana gelmiştir. Oluşan yırtıklara bağlı olarak
numune yatay yük ve eksenel yük taşıma kapasitesini kaybederek deney
sonlandırılmıştır. Deney sonuna ait görseller Şekil 3.34’te verilmiştir.
Şekil 3.34 : C-2-60-R numunesinin deney sonuna ait görselleri.
34
35
3.7 C-3-60
eksenel kuvvet uygulanmıştır. Numunede gözlemlenen ilk hasarlar %0.3 öteleme
oranının ilk çevriminde temel-kolon birleşim noktasında meydana gelen ayrılma ve
beton ezilmeleridir. Numunede %0.3 öteleme oranının 2.çevriminde yeni eğilme
çatlakları meydana gelmiş ve beton ezilmeleri artmıştır. Numunenin %0.3 öteleme
oranına ait görselleri Şekil 3.37’de verilmiştir.
Numunede %0.4 öteleme oranında mevcut eğilme çatlakları kolon orta noktasına
doğru ilerlemiştir. Numunenin %0.4 öteleme oranına ait görselleri Şekil 3.38’de
verilmiştir.
36
Numunede %0.5 öteleme oranının ilk çevriminde mevcut eğilme çatlakları kolon orta
noktasına göre ilerlerken mevcut beton ezilmeleri artmıştır. Numunenin %0.5 öteleme
oranının 2.çevriminde ise numunede beton dökülmesi gerçekleşmiştir. Numunenin
%0.5 öteleme oranına ait görselleri Şekil 3.39’da verilmiştir.
Numunede %0.75 öteleme oranının ilk çevriminde boyuna donatılarda burkulmalar

meydana gelmeye başlamıştır. Numunenin %0.75 öteleme oranının 2.çevriminde
boyuna donatılarda burkulmalar ilerleyerek numune yatay ve eksenel yük taşıma
kapasitesini kaybetmiştir. Numunenin deney sonuna ait görselleri Şekil 3.40’ta
verilmiştir.
Şekil 3.40 : C-3-60 numunesinin %0.75 öteleme oranının ilk çevrimi ve deney
sonuna ait görselleri.
37
Numunenin yatay yük-yer değiştirme grafiği Şekil 3.41’de verilmiştir.
mm (h) seviyesinden alınan ölçümler ile elde edilmiştir. 0-60 mm ,60-300 mm ve 300-
38
3.8 C-3-60-R
eksenel kuvvet uygulanmıştır. Numunede gözlemlenen ilk hasarlar %0.3 öteleme
oranında temel-kolon birleşim noktasında meydana gelen ayrılmadır. Numunenin
Numunede %1.5 öteleme oranına kadar temel-kolon birleşim noktasında meydana

gelen çatlak genişliği artmıştır. Numunede %1.5 öteleme oranının 2.çevriminde
numunenin güçlendirilmemiş alt kısmında beton ezilmesi meydana gelmiştir.
39
Numunede %2 öteleme oranının 2.çevriminde mantonun köşe noktasında gerilme
yığılmaları nedeniyle dikey yırtılmalar meydana gelmiştir ve %2 çevrimini
tamamladıktan sonra mantoda oluşan yırtılma nedeniyle donatılar burkulmuş ve
numune yatay eksenel yük taşıma kapasitesini kaybetmiştir. Numunenin deney sonuna
ait görselleri Şekil 3.45’te verilmiştir.
40
mm (h) seviyesinden alınan ölçümler ile elde edilmiştir. 0-60 mm , 60-300 mm ve 300-
3.9 C-4-35
oranının ilk çevriminde temel-kolon birleşiminde meydana gelen ayrılmadır.
Numunede %0.2 öteleme oranının 2.çevriminde eğilme çatlağı meydana gelmiştir.
Ölçülen en büyük çatlak genişliği 0.2 mm olmuştur. Numunenin %0.2 öteleme oranına
41
Numunede %0.3 öteleme oranında mevcut eğilme çatlakları kesme gerilmelerinin

etkileriyle 45° açıyla kolon ortasına doğru ilerlemiştir. Ölçülen en büyük çatlak
genişliği 0.4 mm olmuştur. Numunenin %0.3 öteleme oranına ait görselleri Şekil
3.49’da verilmiştir.
Numunede %0.4 öteleme oranında h seviyesinde yeni eğilme çatlağı meydana gelirken
betonda ezilmeler başlamıştır. Ölçülen en büyük çatlak genişliği 0.8 mm olmuştur.
42
Numunede %0.5 oranında mevcut eğilme çatlakları ve beton ezilmeleri artmıştır.

Ölçülen en büyük çatlak genişliği 1.2 mm olmuştur. Numunenin %0.5 öteleme oranına
Numunede %0.75 öteleme oranında ilk beton dökülmesi meydana gelmiştir. Ölçülen
en büyük çatlak genişliği 2.1 mm olmuştur. Numunenin %0.75 öteleme oranına ait
43
Numunede %1 öteleme oranında mevcut beton ezilmeleri ve beton dökülmesi

artmıştır. Numunenin %1 öteleme oranına ait görselleri Şekil 3.53’te verilmiştir.
Şekil 3.53 : C-4-35 numunesinin %1 öteleme oranına ait görselleri.
Numunede %1.5 öteleme oranında boyuna donatılarda burkulmalar meydana gelerek

yatay ve eksenel yük taşıma kapasitesini kaybetmiştir. Deney sonuna ait görseller Şekil
3.54’te verilmiştir.
44
45
3.10 C-4-35-R
oranında temel-kolon birleşim noktasında meydana gelen ayrılma olmuştur.
Numunede %0.5 öteleme oranında numunenin güçlendirilmemiş alt kısmında beton

ezilmesi meydana gelmiştir. Numunenin %0.5 öteleme oranına ait görselleri Şekil
3.58’de verilmiştir.
46
Numunede %3 öteleme oranına kadar temelde meydana gelen ayrılma ve beton

ezilmeleri artmıştır. Numunede %3 öteleme oranının ilk çevriminde numunenin
güçlendirilmemiş alt kısmında donatılarda burkulma gözlemlenmiştir. Numunenin %3
öteleme oranına ait görselleri Şekil 3.59’da verilmiştir.
Numune %4 öteleme oranının ilk adımına giderken mantonun köşe noktasındaki

gerilme yığılmaları nedeniyle yırtılmış ve numune yatay ve eksenel yük taşıma
kapasitesini kaybetmiştir. Numunenin deney sonuna ait görselleri Şekil 3.60’ta
verilmiştir.
47
48
3.11 C-4-60
eksenek kuvvet uygulanmıştır. Numunede gözlemlenen ilk hasar %0.2 öteleme
oranında meydana gelen eğilme çatlağı olmuştur. Ölçülen en büyük çatlak genişliği
0.2 mm olmuştur. Numunenin %0.2 öteleme oranına ait görselleri Şekil 3.63’te
verilmiştir.
49
Numunede %0.3 öteleme oranında mevcut eğilme çatlakları kolon ortasına doğru
ilerlemiş ve beton ezilmeleri meydana gelmiştir. Ölçülen en büyük çatlak genişliği 0.4
mm olmuştur. Numunenin %0.3 öteleme oranına ait görselleri Şekil 3.64’te
verilmiştir.
Numunede %0.4 öteleme oranının 2.çevriminde betonda dökülme meydana gelmiştir.

Numunenin %0.4 öteleme oranına ait görselleri Şekil 3.65’te verilmiştir.
Numunede %0.5 öteleme oranına geçilirken boyuna donatılarda burkulma meydana

gelmiştir ve eksenel yük taşıma kapasitesini kaybetmiştir. Numunenin deney sonuna
ait görselleri Şekil 3.66’da verilmiştir.
50
51
3.12 C-4-60-R
oranında meydana gelen temel-kolon birleşimindeki ayrılma olmuştur. Numunenin
%0.2 öteleme oranına ait görselleri Şekil 3.69’da verilmiştir.
52
Numunede %0.5 öteleme oranında temel-kolon birleşimindeki ayrılma artmıştır ve
numunenin güçlendirilmemiş alt kısmında beton ezilmesi meydana gelmiştir.
Numunede %1 öteleme oranının ilk çevriminde manto köşe noktasındaki gerilme

yığılmaları nedeniyle yırtılmış ve numune %1.5 öteleme oranına gidilirken yatay ve
eksenel yük taşıma kapasitesini kaybetmiştir. Numunenin deney sonuna ait görselleri
53
800 mm arasındaki ortalama eğrilikler Şekil 3.73’te gösterilmiştir.
54
3.13 C-5-60
oranının ilk çevriminde meydana gelen temel-kolon birleşimindeki ayrılmalar ve beton
ezilmesi olmuştur. Numunede %0.2 öteleme oranının ikinci çevriminde eğilme çatlağı
meydana gelmiştir. Ölçülen en büyük çatlak genişliği 0.2 mm olmuştur. Numunenin
%0.2 öteleme oranına ait görselleri Şekil 3.74’te verilmiştir.
Numunede %0.3 öteleme oranında mevcut eğilme çatlakları kolon ortasına doğru
ilerlemiş ve beton ezilmeleri artmıştır. Ölçülen en büyük çatlak genişliği 0.3 mm
olmuştur. Numunenin %0.3 öteleme oranına ait görselleri Şekil 3.75’te verilmiştir.
55
Numunede %0.4 öteleme oranında mevcut eğilmeleri çatlakları ve beton ezilmeleri
artmıştır. Numunenin %0.4 öteleme oranına ait görselleri Şekil 3.76’da verilmiştir.
Numunede %0.5 öteleme oranında mevcut hasarlar artmıştır ve beton dökülmesi

meydana gelmiştir. Numunenin %0.5 öteleme oranına ait görselleri Şekil 3.77’de
verilmiştir.
Numunede %0.75 öteleme oranına geçilirken boyuna donatılarda burkulma meydana

gelmiştir ve eksenel yük taşıma kapasitesini kaybetmiştir. Numunenin deney sonuna
56
Numuneye ait yatay yük-yer değiştirme grafiği Şekil 3.79’da verilmiştir.
Numuneye ait moment eğrilik grafiği numunenin 100 mm (h/10), 500 mm (h/2) ve
1000 mm (h) seviyesinden alınan ölçümler ile elde edilmiştir. 0-100 mm ,100-500 mm
ve 500-1000 mm arasındaki ortalama eğrilikler Şekil 3.80’de gösterilmiştir.
57
3.14 C-5-60-R
oranında meydana gelen temel-kolon birleşimindeki ayrılma olmuştur. Numunenin
Numunede %2 öteleme oranını tamamladıktan sonra mantonun köşe noktasındaki

gerilme yığılmaları nedeniyle yırtılmış ve numune eksenel yük taşıma kapasitesini
kaybetmiştir. Numunenin deney sonuna ait görselleri Şekil 3.82’de verilmiştir.
58
Numuneye ait yatay yük-yer değiştirme grafiği Şekil 3.83’te verilmiştir
Numuneye ait moment eğrilik grafiği numunenin 100 mm (h/10), 500 mm (h/2) ve
1000 mm (h) seviyesinden alınan ölçümler ile elde edilmiştir. 0-100 mm ,100-500 mm
ve 500-1000 mm arasındaki ortalama eğrilikler Şekil 3.84’te gösterilmiştir.
59
60
4. DENEY SONUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ
4.1 Teorik Hesap
Numunelerin teorik kapasitelerinin hesaplanmasında açık kaynak kodlu bir yazılım

olan OpenSees (McKenna vd., 2010) kullanılmıştır. Modellemede yayılı plastik
davranış ve lif yaklaşımı kullanılmıştır. Numunelerin modellenmesinde beton lifleri
için OpenSees yazılımındaki “Concrete02” modeli (Yassin, 1994) kullanılırken donatı
lifleri için “ReinforcingSteel” modeli (Kunnath vd., 2009) modeli kullanılmıştır.
Kullanılan modellere ait gerilme-şekil değiştirme grafikleri Şekil 4.1’de verilmiştir.
Şekil 4.1 : Beton ve donatı modelleri.
Güçlendirilmiş numunelerin davranışını yansıtabilmek için cam lif takviyeli harç ile
sargılanmış sargılı beton modeli (Ateş vd., 2019) kullanılmıştır. Bu model yardımıyla
sargılı beton basınç dayanımı ve nihai şekil değiştirme değerleri aşağıdaki formüller
yardımıyla hesaplanmıştır.
𝑏+ℎ
𝑓𝑙𝑢 = 𝑘𝑒 𝑡𝑓𝑡 ( ) (1)
𝑏ℎ
𝑓𝑐𝑐 = 𝑓𝑐0 + 3.67𝑓𝑙𝑢 (2)

𝑓𝑙𝑢
𝜀𝑐𝑐𝑢 = 1.35𝜀𝑐0 + 0.026( ) (3)
𝑓𝑐0
Formüllerde verilen (ke) kesit etkinlik katsayısını, (t) püskürtülmüş cam lif takviyeli
harcın uygulama kalınlığını, (ft) kompozit malzemenin çekme dayanımını, (fcc) sargılı
beton basınç dayanımını, (fc0) sargısız beton basınç dayanımını, (flu) yanal sargı
61
basıncını, (𝜀𝑐𝑐𝑢 ) nihai şekil değiştirmeyi, (𝜀𝑐0 ) sargısız beton dayanımına denk gelen
şekil değiştirmeyi göstermektedir. Kesit etkinlik katsayısı tutulu boyuna donatıların
arasında oluştuğu varsayılan 45° parabollerin ortasında kalan alanın kesit alanına oranı
olarak alınmıştır. Deney sonuçlarına göre elde edilen kompozit malzemenin çekme
dayanımı 11 MPa olarak elde edilmiştir. Numunelere ait ke, flu , fc0 , fcc değerleri
Çizelge 4.1’da verilmiştir.
Çizelge 4.1 : Sargılı beton modeli kullanılarak elde edilen değerler.

Numune Adı ke flu (MPa) fc0 (MPa) fcc (MPa)
C-1-60-R 0.7 2.31 14.1 22.57
C-2-35-R, C-2-60-R 0.52 1.5 14.1 19.6
C-3-60-R 0.29 0.85 14.1 17.2
C-4-35-R, C-4-60-R 0.19 0.59 14.1 16.26
C-5-60-R 0.15 0.495 14.1 15.92
Numunelerde eleman boyunca 5 farklı integrasyon noktası belirlenmiştir. Numuneler

sabit eksenel yük ve belirlenen çevrimsel yüklemeler altında test edilmiştir.
Numunelere ait teorik hesap ve deneyde elde edilen yatay yük-öteleme oranı ilişkileri
Şekil 4.2’de verilmiştir. C-5-60-R numunesine ait teorik hesap verilmemiştir.
Numunenin yatay yük taşıma kapasitesi ve nihai öteleme oranı beklenen değerlerden
daha fazla olmuştur. Numunedeki kusur tespit edilememiştir.
62
63
64
65
Şekil 4.2 : Numunelerin teorik hesaplarına ait görseller.
66
4.2 Numunelerin Yatay Yük ve Süneklik Kapasitelerinin Karşılaştırılması
Bu bölümde referans ve güçlendirilmiş numunelerin yatay yük-öteleme oranı ilişkileri

üzerinden uygulanan güçlendirme metodunun etkinliği incelenmiştir. Süneklik bir
sistemin veya elemanın taşıma kapasitesinde önemli bir azalma olmadan şekil
değiştirebilme yeteneği olarak adlandırılabilir. Literatürde sünekliğin tanımı için
birçok ifade bulunmakla beraber burada yer değiştirme süneklik oranı dikkate alınarak
hesaplama yapılmıştır. Bu tanımlamaya göre süneklik, ∆y akma yer değiştirmesini, ∆u
ise nihai yer değiştirmeyi tanımlamak üzere, ∆u/∆y oranıdır. ∆y (akma yer değiştirmesi)
ulaşılan nihai yatay yükün %75’inden geçen sekant rijitliğinin nihai yatay yükü kestiği
noktanın apsisi olarak alınırken, ∆u (nihai yer değiştirme) ise yatay yük taşıma
kapasitesinin %15 azaldığı noktaya denk gelen yer değiştirme olarak alınmıştır.
Tanımlamaya ait görsel Şekil 4.3’te verilmiştir. Numunelere ait yatay yük taşıma
kapasiteleri ve süneklik değerleri toplu şekilde Çizelge 4.2’de verilmiştir.
Şekil 4.3 : Akma yer değiştirmesi ve nihai yer değiştirmeye ait tanımlar.
Şekil 4.4 : C-1-60 ve C-1-60-R numunelerine ait yatay yük-öteleme oranı ilişkisi.
67
C-1-60 ve C-1-60-R numunelerine ait yatay yük-öteleme oranı ilişkisi Şekil 4.4’te
verilmiştir. Deney sırasında C-1-60 numunesinin yatay yük taşıma kapasitesi 26.98 kN
iken C-1-60-R numunesinin yatay yük taşıma kapasitesi 52.41 kN olarak
kaydedilmiştir. Güçlendirilmiş numunenin yatay yük taşıma kapasitesinde referans
numuneye göre %94 artış kaydedilirken, süneklik kapasitesinde 3.63 kat artış
sağlanmıştır.
C-2-35 ve C-2-35-R numunelerine ait yatay yük-öteleme oranı ilişkisi Şekil 4.5’te
numuneye göre %13 artış kaydedilirken, süneklik kapasitesinde 5.58 kat artış
sağlanmıştır.
68
C-2-60 ve C-2-60-R numunelerine ait yatay yük-öteleme oranı ilişkisi Şekil 4.6’da
numuneye göre %47.4 artış kaydedilirken, süneklik kapasitesinde 1.19 kat artış
sağlanmıştır.
69
C-3-60 ve C-3-60-R numunelerine ait yatay yük-öteleme oranı ilişkisi Şekil 4.7’de
sağlanmıştır.
Şekil 4. 8 : C-4-35 ve C-4-35-R numunelerine ait yatay yük-öteleme oranı ilişkisi.
C-4-35 ve C-4-35-R numunelerine ait yatay yük-öteleme oranı ilişkisi Şekil 4.8’de
verilmiştir. Deney sırasında C-4-35 numunesinin yatay yük taşıma kapasitesi 178.86
kN iken C-4-35-R numunesinin yatay yük taşıma kapasitesi 203.78 kN olarak
sağlanmıştır.
70
sağlanmıştır.
71
sağlanmıştır.
Çizelge 4.2 : Numunelerin yerdeğiştirme süneklik oranı ve yatay yük kapasiteleri

Numune Akma Nihai Yerdeğiştirme Süneklik Maksimum Yatay
adı yerdeğiştirmesi yerdeğiştirme süneklik oranı artışı (%) yatay yük yük artış
(%) (%) (µ) (kN) (%)
C-1-60 0.38 0.75 1.973 - 26.98 -
C-1-60-R 0.656 6 9.146 363 52.41 94
C-2-35 0.522 1.5 2.873 - 62.01 -
C-2-35-R 0.37 7 18.918 558 70.07 13
C-2-60 0.31 0.75 2.419 - 54.72 -
C-2-60-R 0.47 2.5 5.319 119 80.66 47.4
C-3-60 0.211 0.75 3.554 - 127.1 -
C-3-60-R 0.52 2 3.846 8.21 180.4 41.9
C-4-35 0.308 1.5 4.87 - 178.76 -
C-4-35-R 0.25 3 12 146 203.78 13.9
C-4-60 0.18 0.4 2.222 - 180.04 -
C-4-60-R 0.29 1.27 4.379 97 245.77 36.5
C-5-60 0.205 0.5 2.439 - 279.65 -
C-5-60-R 0.32 2 6.25 156 442.05 58.07
72
5. SONUÇLAR
Yapılan tez çalışması kapsamında standart altı betonarme kolonların deprem

performansının iyileştirilmesi için mevcut güçlendirme metotlarına alternatif
olabilecek lif takviyeli harçlar ile güçlendirme konusu ele alınmıştır. Yapılan
çalışmada kapsamında 5 farklı en kesit en/boy oranına sahip (1, 2, 3, 4, 5) toplam 14
adet betonarme konsol kolon üretilmiştir. Bu kolonların 7 adeti referans numune olarak
kullanılırken diğer 7 adet güçlendirilerek sabit eksenel yük ve çevrimsel yükler altında
test edilmiştir. Yapılan çıkarımlar C-5-60-R numunesi dikkate alınmadan yapılmıştır.
Deneysel çalışmalar kapsamında elde edilen bilgiler aşağıda özetlenmiştir;
• Eksenel yük oranı %35 olan referans numuneler, %60 olan referans
numunelere oranla daha sünek davranış sergilemişlerdir. %35 eksenel yük
oranına sahip numunelerde hasar gelişimi donatıların akması, beton
ezilmelerinin meydana gelmesi ve donatıların burkulması ile yatay yük taşıma
kapasitesinin kaybı olarak gerçekleşirken %60 eksenel yük oranına sahip
numunelerde eksenel gerilmeler yüksek olduğundan göçme mekanizması
basınç kırılması ile olmuştur.
• Referans numuneler, güçlendirilmiş numuneler ile karşılaştırıldığında yatay

yük taşıma kapasitelerinde %13 ile %94 arasında artış kaydedilirken süneklik
kapasitesinde 0.08 ile 5.58 kat arasında artış kaydedilmiştir.
• Referans ve güçlendirilmiş numuneler eksenel yük oranına göre

karşılaştırıldığında eksenel yük oranı %35 olan numunelerin yatay yük taşıma
kapasitesindeki artışın eksenel yük oranı %60 olan numunelere oranla daha az
olduğu gözlemlenirken süneklik kapasitesindeki artış eksenel yük oranı %35
olan numunelerde daha fazla olmuştur.
• Türk Bina Deprem Yönetmeliği’nde lifli kompozit malzemeler ile yapılan

güçlendirmede dikdörtgen kesite sahip kolonlarda izin verilen en kesit en/boy
73
oranı en fazla 2.5 iken deney kapsamında en kesit en/boy oranı yüksek
kolonlarda dahi yatay yük taşıma kapasitesi ve süneklik artışı gözlemlenmiştir.
74
KAYNAKLAR
ACI (2013). Guide for testing Reinforced Concrete Structural Elements under
Slowly Applied Simulated Seismic Loads. 3(2), 54–67.
http://repositorio.unan.edu.ni/2986/1/5624.pdf
Ates, A.O., Tore, E., Khoshkholghi, S. ve Ilki, A. (2017). Sprayed textile reinforced
GFRC for retrofitting of sub-standard non-circular concrete columns, 16WCEE -2017.
Proceedings of the 16th world conference on earthquake engineering. Santiago :
Chile.
Ates, A.O., Khoshkholghi, S., Tore, E., Marasli, M. ve Ilki, A. (2019). Sprayed
Glass Fiber–Reinforced Mortar with or without Basalt Textile Reinforcement for
Jacketing of Low-Strength Concrete Prisms. Journal of Composites for Construction,
23(2), 04019003.
Baran, E., Mertol, H.C. ve Gunes, B. (2014). Damage in reinforced-concrete
buildings during the 2011 Van, Turkey, earthquakes. Journal of Performance of
Constructed Facilities, 28(3), 466-479.
Bournas, D.A., Lontou, P.V., Papanicolaou, C.G. ve Triantafillou, T.C. (2007).
Textile-reinforced mortar versus fiber-reinforced polymer confinement in reinforced
concrete columns. ACI Structural Journal, 104(6), 740-748.
Celep, Z., Erken, A., Taskin, B. ve Ilki, A. (2011). Failures of masonry and concrete
buildings during the March 8, 2010 Kovancılar and Palu (Elazığ) earthquakes in
Turkey. Engineering Failure Analysis, 18(3), 868-889.
Comert, M., Hajihosseinlou, S., Nasrinpour, A., Ates, A.O., Demir, C., Maraşli,
M., ve Ilki A. (2014). Seismic retrofit of sub-standard RC columns through basalt
mesh reinforced sprayed GFRC jacketing. Proceedings of the FRC 2014 Joint ACI-fib
International Workshop, (pp.367-376). Montreal, Canada : July 24-25.
Doǧangün, A. (2004). Performance of reinforced concrete buildings during the May
1, 2003 Bingöl Earthquake in Turkey. Engineering Structures, 26(6), 841-856.
Ghatte, H.F., Comert, M., Demir, C., Akbaba, M., ve İlki A. (2019). Seismic
retrofit of full-scale substandard extended rectangular RC columns through CFRP
jacketing: test results and design recommendations. Journal of Composites for
Construction, 23(1), 04018071.
Ilki, A. ve Kumbasar, N. (2003). Compressive behaviour of carbon fibre composite
jacketed concrete with circular and non-circular cross-sections, Journal of Earthquake
Engineering, 7(3), 381-406.
75
Ilki, A., Peker, O., Karamuk, E., Demir, C., ve Kumbasar, N. (2008). FRP retrofit
of low and medium strength circular and rectangular reinforced concrete columns.
Journal of Materials in Civil Engineering, 20(2), 169-188.
Ilki, A. ve Celep, Z. (2012). Earthquakes, existing buildings and seismic design codes
in Turkey. Arabian Journal for Science and Engineering, 37(2), 365-380.
Inel, M., Ozmen, H.B. ve Akyol, E. (2013). Observations on the building damages
after 19 May 2011 Simav (Turkey) earthquake. Bulletin of Earthquake Engineering,
11(1), 255-283.
Lam, L. ve Teng, J.G. (2003). Design-oriented stress–strain model for FRP-confined
concrete. Construction and Building Materials ,17(6-7), 471-489.
Luleci, M.C., Sari, B., Demir, U., Marasli, M. ve Ilki, A. (2021). Seismic Behaviour
of Substandard Extended Rectangular RC Columns Jacketed with Sprayed GFRM,
COMPDYN 2021. Proceedings of the 8th International Conference on Computational
Methods in Structural Dynamics and Earthquake Engineering, (pp.111-119). Greece
: Athens , June 28-30.
Özacar, A., Kaymakcı, N., Akkar, S., Azari, A., Sandıkkaya, A., Kale, Ö. ve Ay,
B.Ö. (2011). 23 Ekim 2011 Mw 7.2 Van depremi sismik ve yapısal hasara ilişkin saha
gözlemleri (Rapor No.402). ODTU : Van depremi inceleme raporu.
Park, R. (1988). Ductility evaluation from laboratory and analytical testing.
Proceedings of the 9th world conference on earthquake engineering, (pp.605-616).
Japan : Tokyo-Kyoto.
Raoof, S.M., Koutas. L.N. ve Bournas, D.A. (2017). Textile-reinforced mortar
(TRM) versus fibre-reinforced polymers (FRP) in flexural strengthening of RC beams.
Construction and Building Materials, 151, 279-291.
TBDY, (2018). Türk Bina Deprem Yönetmeliği, T.C Resmi Gazete, 30364, 18 Mart
2018.
Thermou, G.E., Papanikolaou, V.K. ve Kappos, A.J. (2014). Flexural behaviour of
reinforced concrete jacketed columns under reversed cyclic loading. Engineering
Structures, 76, 270-282.
Triantafillou, T.C., Papanicolaou, C.G., Zissinopoulos, P., ve Laourdekis, T.C.

(2006). Concrete confinement with textile-reinforced mortar jackets. ACI Structural
Journal, 103(1), 28-37.
Triantafillou, T.C. ve Papanicolaou, C.G. (2006) Shear strengthening of reinforced

concrete members with textile reinforced mortar (TRM) jackets. Material and
Structures, 39, 93–103.
Tetta, Zoi.C. ve Bournas, D.A. (2016). TRM vs FRP jacketing in shear strengthening
of concrete members subjected to high temperatures. Composites Part B:Engineering,
106, 190-205.
Xiao, Y. ve Wu, H. (2003). Retrofit of reinforced concrete columns using partially

stiffened steel jackets. Journal of Structural Engineering, 129(6), 725-732.
76
Yakut, A., Sucuoğlu, H., Binici, B., Canbay, E., Donmez, C., İlki, A., Caner, A.,
Celik, O.C. ve Ay, B.Ö. (2021). Performance of structures in İzmir after the Samos
island earthquake. Bulletin of Earthquake Engineering, 1-26.
77
78
ÖZGEÇMİŞ
Ad-Soyad : Muhsin Can Lüleci
ÖĞRENİM DURUMU:
• Lisans : 2019, İstanbul Üniversitesi ,Mühendislik Fakültesi,

İnşaat Mühendisliği
YÜKSEK LİSANS TEZİNDEN TÜRETİLEN YAYINLAR,SUNUMLAR VE

PATENTLER:
• Luleci M.C., Sari B., Demir U., Marasli M., Ilki A. Seismic Behavior of
Substandard Extended Rectangular RC Columns Jacketed with Sprayed
GFRM. 8th ECCOMAS Thematic Conference on
Computational Methods in Structural Dynamics and Earthquake Engineering,
June 27-30, 2021 Athens, Greece
79

740215

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

740215

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ LİSANSÜSTÜ EĞİTİM ENSTİTÜSÜ

STANDART ALTI BETONARME KOLONLARIN YENİLİKÇİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Muhsin Can LÜLECİ

İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı

Yapı Mühendisliği Programı

STANDART ALTI BETONARME KOLONLARIN YENİLİKÇİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Muhsin Can LÜLECİ

İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı

Yapı Mühendisliği Programı

Tez Danışmanı: Prof. Dr. Alper İlki

Tez Danışmanı : Prof. Dr .Alper İLKİ ………………

Jüri Üyeleri : Prof. Dr. Kutay ORAKÇAL ……………….

Prof. Dr. Konuralp GİRGİN ……………….

Teslim Tarihi .: 3 Haziran 2022

Haziran 2022 Muhsin Can Lüleci

ÖNSÖZ ................................................................................................................. vii

TBDY : Türk Bina Deprem Yönetmeliği

Ag : Beton kesit alanı

Çizelge 2.1 : Numunelerin geometrik özellikleri ...................................................... 6

Türkiye ve gelişmekte olan ülkelerin mevcut betonarme yapı stokunun birçoğu

Bu çalışma kapsamında Türkiye’deki mevcut standart altı betonarme kolonlarda

1.1 Literatür Araştırması

Türkiye’de yaşanan depremlerin ardından yapılan saha incelemeleri ve araştırmalar

Yukarıda belirtilen eksiklikler nedeniyle deprem bölgesinde bulunan birçok yapı

Yapılan literatür araştırmalarının sonunda lif takviyeli harçlar ile yapılan

Literatür araştırması sonucunda yapı stokumuzda sıkça rastlanan yüksek eksenel

2.1 Numunelerin Tasarımı ve Üretilmesi

Çizelge 2.1 : Numunelerin geometrik özellikleri

C-2-35, C-2-35-R 200 400 1650 4.56

C-2-60, C-2-60-R 200 400 1650 4.56

C-3-60, C-3-60-R 200 400 1650 2.94

C-4-35, C-4-35-R 200 800 2000 2.62

C-4-60, C-4-60-R 200 800 2000 2.62

C-5-60, C-5-60-R 200 1000 2000 2.08

Şekil 2.1 : C-1, C-2 ve C-3 numunelerine ait donatı detayları.

Numunelerin üretimi temel ve kolon imalatı olarak 2 aşamada gerçekleştirilmiştir.

Yapılan çalışmanın amacı doğrultusunda üretilen numuneler yenilikçi bir malzeme

Şekil 2.4 : Numunenin güçlendirilme aşamaları.

Kısa Kenar Kısa Kenar Uzun Kenar Uzun Kenar

2.3 Malzeme Özellikleri

Yapılan araştırmanın amacı doğrultusunda Türkiye’de bulunan standart altı betonarme

Şekil 2.5 : Silindir numune basınç test düzeneği.

Şekil 2.6 : Beton gerilme-şekildeğiştirme grafiği.

Üretilen numunelerin boyuna donatılarında 12 mm ve 16 mm çapında S220 düz

Çizelge 2.4 : Boyuna donatılara ait özellikler.

Şekil 2.9 : Ø12 boyuna donatıya ait gerilme-şekildeğiştirme grafiği.

2.3.3 Püskürtülmüş cam lif takviyeli harç

2.4 Test Prosedürü

Şekil 2.10 : Deney düzeneğine ait görsel.

Şekil 2.11 : Potansiyometrelerin lokasyonu.

Yapılan deneyler deplasman kontrollü olarak yapılmıştır. Uygulanan yükleme

Şekil 2.12 : Numunelere uygulanan yükleme protokolü.

Numunede %1 öteleme oranının 2.çevriminde donatılar burkulmaya başlamıştır. Yeni

Şekil 3.3 : C-1-60 numunesinin deney sonuna ait görselleri.

Numunenin yatay yük-yer değiştirme grafiği Şekil 3.4’te verilmiştir.

Numuneye ait moment-eğrilik ilişkisine itme ve çekme yüzüne yerleştirilen

Numuneye ait moment eğrilik grafiği numunenin temel-kolon birleşim yüzeyinden 20

Şekil 3.5 : C-1-60 numunesine ait moment eğrilik ilişkileri.

Şekil 3.6 : C-1-60-R numunesinin %0.5 öteleme oranına ait görselleri.

Numunede %2 öteleme oranına kadar temel-kolon noktasındaki ayrılma artarak

Şekil 3.7 : C-1-60-R numunesinin %2 öteleme oranına ait görselleri.