AHE 315

BİYOİSTATİSTİK
Öğr.Gör.Dr. İnci AÇIKGÖZ
 DERSİN AMACI
Bu derste öğrencilere araştırmalarda
kullanılacak istatistiksel yöntemleri
doğru seçmelerini ve sonuçları doğru
yorumlamalarını öğretmektir. Başka
bir deyişle, hangi yöntemin hangi
probleme uygulanabileceğini, hangi
durumlarda uygulanabileceğini
öğretmektir.
 KAZANDIRILAN BİLGİ
İstatistik ile ilgili temel kavramlara,
biyoistatistiğin sağlık bilimlerinde
kullanımına, bazı teorik ve örneklem
dağılımlarına, hipotez(önemlilik)
testlerine yönelik bilgi kazanır.
 Konular:
Biyoistatistik ve Bazı Temel
Kavramların Tanımları
Evren
Örneklem
Denek
Parametre
Değişken
Veri
Verinin Ölçüm Biçimi
Biyoistatistiğin Sağlık Bilimlerinde Kullanımı
Frekans Dağılımları ve Tanımlayıcı Ölçüler
Verilerin Sınıflandırılması
Aritmetik Ortalama
Ortanca
Tepe Değeri
Geometrik Ortalama
Çeyrek ve Yüzdelikler
Dağılımın Yaygınlık Ölçüleri
Tablo ve Grafik Yapım Yöntemi
Marjinal Tablo
Çapraz Tablo
Çubuk Grafiği
Histogram
Dağılım Poligonu
Daire Dilimleri Grafiği
Teorik Dağılımlar
Binom Dağılımı
Poisson Dağılımı
Normal Dağılım
Hipotez(Önemlilik) Testleri
Evren Ortalaması Önemlilik Testi
Evren Oranı Önemlilik Testi
İki Eş Arasındaki Farkın Önemlilik Testi
İki Ortalama Arasındaki Farkın Önemlilik
Testi
Ki-Kare Testi
Varyans Analizi
Korelasyon Analizi
 DERSİN VERİLMESİNDE
YARARLANILACAK KAYNAKLAR
•Dişçi, R., Temel ve Klinik Biyoistatistik, İstanbul Tıp
Kitabevi, 2.baskı, 2012
•Karagöz, Y., SPSS Uygulamalı Biyoistatistik, Nobel
Akademik Yayıncılık, 2. Baskı, Ankara, 2015.
• Özdamar K.,SPSS ile Biyoistatistik, 10. baskı,
Nisan Kitabevi, 2015.
•Sümbüloğlu K., Sümbüloğlu, V.,Biyoistatistik,
Hatiboğlu Yayıncılık, 17.Baskı, 2016.
•Şenocak, M., Biyoistatistik & Araştırma
Yöntembilimi, İstanbul Tıp Kitabevi, 2014
 İSTATİSTİK
Herhangi bir konuyu incelemek
için verilerin toplanmasını, toplanan
verilerin değerlendirilmesini ve
değerlendirme sonucu karara
varılmasını sağlayan bir bilim dalıdır.
 BİYOİSTATİSTİK

Sağlık bilimleri alanında verilerin

toplanması, işlenmesi, topluma ilişkin
kararların alınması için özgün
yöntemler içeren bir bilim dalıdır.
 EVREN (KİTLE, YIĞIN)

Belirli bir özelliğe sahip bireylerin

tümünün oluşturduğu topluluğa denir.
Örneğin, 15-44 yaş grubu evli
kadınlar, Ankara Üniversitesi veya
herhangi bir sınıfı evrendir.
 ÖRNEKLEM

Örnekleme yöntemlerinden
yararlanılarak bir evrenden seçilen, aynı
özellikleri taşıyan ve evreni temsil
edebilecek bireylerin oluşturduğu
topluluğa örneklem denir.
 ÖRNEKLEME

Örneklemi seçmek için yapılan

işlemlerin tümüne örnekleme
denir.
ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ:

Örnekleme yöntemleri iki ana grupta

toplanır:

•Olasılıklı Örnekleme Yöntemleri

•Olasılıksız Örnekleme Yöntemleri

 OLASILIKLI ÖRNEKLEME
YÖNTEMLERİ
Bireylerin evrenden bilinen ve eşit olasılıkla
seçilebildiği yöntemlere “Olasılıklı Örnekleme
Yöntemleri” denir.
En çok kullanılan Olasılıklı Örnekleme
Yöntemleri:
•Basit Rasgele Örnekleme (BRÖ)
•Tabakalı Rasgele Örnekleme (TRÖ)
•Küme Örnekleme (KÖ)
•Sistematik Örnekleme
Olasılıksız (Olasılıklı Olmayan) Örnekleme
Yöntemleri

• Kolayda Örnekleme
• Kasti (Kararsal) Örnekleme
• Kota Örnekleme
• Kartopu Örnekleme
 PARAMETRE
Evreni tanımlamak için kullanılan ölçülere
(sayısal değerlere) parametre denir.
Örneğin evren ortalaması () ve, evren
varyansı (2) gibi ölçüler birer parametredir.
 DENEK

Evrende ya da örneklemde yer alan

her bireye ya da birime denek denir.
Evrendeki denek sayısı N ile,
örneklemdeki denek sayısı n ile gösterilir.
 VERİ

Evrende ya da örneklemde yer

alan denek değerine Veri denir.
 DEĞİŞKEN
Canlıların ve çevrenin her bir
özelliğine “Değişken” denir.
İstatistik konu olarak iki ana gruba
ayrılır:
1-Tanımlayıcı(Betimsel) İstatistik
2-Çıkarımsal(Çıkarsamalı) İstatistik
 1-Tanımlayıcı(Betimsel)
İstatistik
Verinin tanımlanması ve özetlenmesi ile
ilgilenir. Elde edilen verilerin sınıflandırılması,
frekans dağılımlarının yapılması, bu
dağılımların ortalamalar, çeyrek ve
yüzdelikler, standart sapma gibi ölçülerle
tanımlanması ve bulguların tablo ve
grafiklerle okuyuculara sunulması tanımlayıcı
istatistiğin konularıdır.
2-Çıkarımsal(Çıkarsamalı)
İstatistik
Örneklemden elde edilen
bulgularla örneklemin çekildiği
evren hakkında tahminlerde
bulunma, karşılaştırmalar yapma
ve kararlara varma işlemleri
çıkarımsal istatistiğin konularıdır.
 Verinin Ölçüm Biçimi
• Ölçümle Belirtilen Sürekli Veriler
• Sayısal Olarak Belirtilen Kesikli Veriler
• Nitelik (İsimsel) Olarak Belirtilen Veriler
1-Ölçümle Belirtilen Sürekli
Veriler
Havadaki nem miktarı, rüzgarın
hızı, boy uzunluğu, kandaki
biyokimyasal değerler(kolesterol,
şeker gibi) ölçümle belirtilen
değişkenlerdir. Bu Değişkenler
süreklidir.
 Sürekli Değişken
İki aralıkta her değeri alabilen,
örneğin 159 ile 160 arasında
159.1,159.2,...,159.9 gibi noktalı
değerleri alabilen değişkenlerdir.
Bu değişkenlere nicel
değişkenlerde denilir.
2- Sayısal Olarak Belirtilen
Kesikli Veriler

İyileşen sayısı, hastalanan sayısı,

ölen sayısı, yaşayan sayısı, gebe
kalma sayısı gibi sayı ile belirtilen
fakat kesikli (sürekli olmayan)
değişkenlerdir.
 Kesikli Değişkenler
İki aralıkta noktalı değerler
alamayan verilerdir. Tam değer
alırlar. 1,2,3 gibi.
Örneğin, bir kadın ya 3 kez ya da 4
kez gebe kalmıştır. 3.1 olamaz.
3- Nitelik (İsimsel) Olarak
Belirtilen Veriler
İyileşti- iyileşmedi, sarı saçlı-
siyah saçlı, erkek-kadın gibi nitelik
olarak belirtilen verilerdir.
Bazı durumlarda bu veriler belirli
bir özelliğe göre, sıraya da
dizilebilir. Örneğin, çok uygun-
uygun-az uygun-uygun değil gibi.
FREKANS DAĞILIMLARI
 Verilerin düzenlenmesini ve
özetlenmesini sağlayan tablolar
oluşturulur. Bu tablolara frekans
(sıklık) tablosu denir.
AS: Alt sınır
ÜS: Üst sınır
c: Sınıf aralığı
f: Frekans
SD: Sınıf değeri
SAD: Sınıf ara değeri
p: Yüzde

Burada, k: sınıf sayısı ve

0≤p≤1 olmak üzere,

dir.
Örnek:
28 çocuğun boy uzunlukları ölçülmüş ve
aşağıdaki gibi bulunmuştur. Bu verileri
sınıflandırarak, frekans tablosunu
oluşturunuz.
93,120,110, 94,115,100, 98,102,93,99,
91,94,106,103,112,102,95,91,107,105,
116,90,115,105,104,101,92,94
 Dağılım Aralığı=120-90=30

30/8=3.75 30/15=2

Sınıf aralığı (c), 2 ile 3.75 arasında

herhangi bir değer olabilir.
Burada c=3 alalım.
AS ÜS f p SD SAD Den Daha Az Den Daha Çok
f p f p
89.5 0 0 28 1
90 92 4 4/28 91
92.5 4 4/28 24 24/28
93 95 6 6/28 94
95.5 10 10/28 18 18/28
96 98 1 1/28 97
98.5 11 11/28 17 17/28
99 101 3 3/28 100
101.5 14 14/28 14 14/28
102 104 4 4/28 103
104.5 18 18/28 10 10/28
105 107 4 4/28 106
107.5 22 22/28 6 6/28
108 110 1 1/28 109
110.5 23 23/28 5 5/28
111 113 1 1/28 112
113.5 24 24/28 4 4/28
114 116 3 3/28 115
116.5 27 27/28 1 1/28
117 119 0 0 118
119.5 27 27/28 1 1/28
120 122 1 1/28 121
122.5 28 1 0 0
Oluşturulan bu frekans tablosuna
göre,
a) Boy uzunluğu 101.5’dan daha az
olan çocukların sayısını ve
yüzdesini bulunuz.
Boy uzunluğu 101.5’dan daha az
olan çocukların sayısı 14, yüzdesi
14/28=0.50 dir.
b) Boy uzunluğu 110.5’dan daha
fazla olan çocukların sayısını ve
yüzdesini bulunuz.
Boy uzunluğu 110.5’dan daha
fazla olan çocukların sayısı 5,
yüzdesi 5/28=0.1785 dir.