ÖRNEKLEME

1
• Bu derse kadar neler öğrendik?
2.Araştırma amacı,
1.Araştırma konusunu
araştırma soruları, 3.Araştırma tasarımı
Belirleme&,
Literatür tarama ve
hipotezler ve Nicel ve Nitel
inceleme sınırlılıklar

ARAŞTIRMA SÜRECİNİN
7.Araştırma raporunu AŞAMALARI
yazma
4.Örnekleme

5.Veri toplama
6.Veri analizi ve (veri toplama yöntem
yorumlama ve araçları)
Güvenirlik/geçerlik

2
• Giriş

Örnekleme konusu;
Evren, örnek ve örnekleme ve birim kavramlarını kapsamaktadır

❑ Bu kavramlar araştırmacılar tarafından tanımlanması güç

olarak algılanmasına rağmen aslında günlük yaşamda karşılaşılan
olayları da kapsamaktadır

3
• Giriş

Örnekleme günlük yaşamın olaylarında sıklıkla kullanılır.

Örneğin; yemeğin tuzlu olup olmadığını anlamak için

tencereden bir kaşık yemek almak,
ürünün kalitesini anlamak için bir kamyon kasası pirinçten
örnek alıp değerlendirmek gibi.

4
• Örnekleme ile ilgili temel kavramlar
Çalışma Evreni
Genel Evren

+ + +
+ + + +
+ + +
+ +

Birim Örneklem

5
Örnekleme ile ilgili temel kavramlar

Birim

Araştırmaya konu olan genel toplumun her bir ünitesine “Birim” denir.
İlgili literatürde “Eleman” kelimesi ile de tanımlandığı görülmektedir.

Ancak bu bölümde Türkçe olduğu için “Birim” kelimesi kullanılacaktır.

Bir birim; birey, kanıt, davranış, hasta dosyası gibi canlı ve cansız
nesneleri içerebilir ve çalışma toplumunun tek bir ünitesini tanımlar.
Birim, birey ise “Denek, katılımcı” olarak adlandırılabilir

6
Örnekleme ile ilgili temel kavramlar
Evren
Belli bir özelliği taşıyan birimlerden oluşan ve araştırma sonuçlarının
genellenmek istendiği bütüne evren denir
Araştırma raporunda “N” harfi ile gösterilir.

7
Örnekleme ile ilgili temel kavramlar
Genel evren ve çalışma evreni
Genel Evren
Çalışmanın amacı doğrultusunda kolayca tanımlanabilen ancak
ulaşılması güç, çoğu zaman olanaksız olan evrendir
Çalışma Evreni
Ulaşılabilen somut evrendir. Araştırmacı tarafından, araştırmanın
amacı, soru/hipotezleri, değişkenleri ve araştırma tipine göre
belirlenen kriterlere göre sınırları belirlenmelidir.
Başka bir deyişle “evrene dahil etme kriterlerinin” belirlenmesi
gerekir

8
• ÖRNEK : Genel Evren ve Çalışma Evreni ile İlgili Örnek

“Meme kanseri tanısı olan ve tedavisi tamamlanmış kadınların yaşam

kalitesi” başlıklı bir çalışmada
Genel evren: “Türkiye’deki meme kanseri tanısı almış ve tedavisi
tamamlanmış tüm kadınlar”ı içermektedir. Araştırmacı Türkiye’deki meme
kanserli kadınların sayısını belirleyebilir ancak ulaşması olanaksızdır.
Çalışma evreni: Araştırmacı çalışma evrenini aşağıda belirlenen kriterlere
uyan deneklerden oluşturarak, denekleri bu evrenden seçerse evren
ulaşılabilir olacaktır.
evrene dahil etme kriterleri: deneklerin;
İstanbul ilinde üniversite hastanelerinde izlenmesi
Yaşın 21 yaş üzeri olması
Kanserin derecesinin II. Düzey olması
Metastas olmaması
Kemoterapi ve radyoterapi tedavilerini tamamlanmış ve en az bir yıl geçmiş
olması
Okuryazar olması
9
 Kolorektal kanserli hastaların birinci derece akrabalarında
tarama davranışları

• Genel Evren
Araştırmanın KRK açısından orta ve yüksek riskli bireylerde
yapılması planlanmıştır. Bu gruba kolaylıkla ulaşabilmek için,
tedavisi süren hastaların yanında bulunan ve risk düzeyi
yüksek olan birinci derece akrabalardan verilerin toplanması
planlanmıştır. Türkiye’de genellikle KRK hastalarına tedavisi
süresince anne- baba, kardeş gibi birinci derece akrabaları
refakat etmektedir. Bu nedenle araştırmanın genel evrenini
İstanbul ili Beyoğlu Kamu Hastaneleri Birliği’ne bağlı
Okmeydanı Eğitim ve Araştırma Hastanesi'nin Onkoloji
kliniğinde çalışmanın planlandığı dönemde tedavisi
planlanmış ve devam eden 950 KRK’lı hastanın 950 birinci
derece akrabası oluşturmuştur.

10
Çalışma Evreni
• Çalışma evrenini aşağıda belirtilen kriterleri karşılayan 288 kişi
oluşturmuştur.
• Çalışma evrenine;
• Kolorektal kanser nedeniyle tedavi gören hastaların birinci derece
akrabası olan,
• 40 yaş ve üzerinde olan ya da KRK’lı hastanın tanı aldığı yaştan 10
yaş küçük olan,
• Kolorektal Kanser tarama testlerinden herhangi birini hiç
yaptırmamış olan,
• Bilinen herhangi bir hastalığı olmayan ve ilaç kullanmayan,
• Herhangi bir fiziksel ya da zihinsel engeli bulunmayan,
• Okuma-yazma bilen

11
Örnekleme ile ilgili temel kavramlar
Örneklem

Evreni oluşturan tüm birimler yerine, bazı kurallara göre seçilen

birimlerin oluşturduğu, temsil gücüne sahip bir alt grup seçilebilir. Bu
gruba “Örneklem” denir.
Örneklem, evreni oluşturan varlıkların alt parçalarından oluşur.
Bilgilerin toplandığı en temel birimdir
Örneklem iki temel özelliğe sahip olmalıdır.
1. Seçildiği evreni temsil yeteneği olması
2. Birimlerin yansız seçilmesidir

12
• Örnekleme aşamasında neler
yapılmalı?
1. GENEL EVRENİNİN BELİRLENMESİ (Önceki
slaytlarda anlatıldı)
Örneğin, Meme kanserli kadınlar
2. ÇALIŞMA EVRENİNİN BELİRLENMESİ (Önceki slaytlarda anlatıldı)
İstanbul ilinde üniversite hastanesinde kemoterapi alan kadınlar
(N:4500)
3. ÖRNEKLEMİN TANIMLANMASI (Önceki slaytlarda anlatıldı)
4. ÖRNEKLEM BÜYÜKLÜĞÜNÜN BELİRLENMESİ
Kaç kişi almalıyım?
5. ÖRNEKLEME
Örnekleme girecek kadınları çalıma evreninden nasıl seçmeliyim?

13
Örneklem büyüklüğünü belirleme
• Bir araştırmanın sonuçlarının genellenebilmesi için; araştırmanın
uygun evren, birimler ve zamanda yapılması gereklidir.
• Araştırmacılar dar kapsamlı, sınırlı ve az sayıda birimi kapsayan
çalışma evreni ile çalışacakları zaman, örnekleme yapmadan
• “Tam sayım yöntemi” ile, çalışma evreninin tamamı üzerinde
çalışabilirler.

14
 Çalışma Evreni

Tam sayım
Kısmi sayım
(Çalışma evreninin
(Örnekleme)
Tamamı)

15
• Örneklem büyüklüğünün hesaplanmasında
çeşitli formüller kullanılmaktadır.
• En sık kullanılan formüller; evren sayısı,
olayın görülme sıklığı, güven düzeyi, evren
standart sapmasının bilinmesini gerektirir

16
 Örneklem büyüklüğünü saptamak için
formüller

Parametre = Hız Formülleri Parametre = Ortalama

(Prevalans, insidans, diğer Formülleri
hızlar)

17
 Örneklem büyüklüğünü saptamak için
formüller - 1
Parametre = Hız (Prevalans, insidans, diğer
hızlar)
Bir araştırmada bir olayın görülme sıklığı
(prevalans) veya doğum, ölüm hızları gibi
ölçütlerin saptanması için gerekli olan örnek
büyüklüğü, evrendeki birey sayısının bilinip
bilinilmemesine göre farklı formüllerle hesap
edilir:

18
 Olayın görülüş sıklığı incelenecek ise şu formüller kullanılır

1. Evrendeki eleman sayısı bilinmiyorsa

n= (t² pq) / d²

2. Evrendeki eleman sayısı biliniyorsa

n= (N t² p q) / (d²(N-1)+ t² p q)

Formüllerde

N= Evrendeki birey sayısı

n= Örnekleme alınacak birey sayısı

p= İncelenecek olayın görülüş sıklığı ( olasılığı ) (önceki araştırmalardan elde edilen hız-prevalans gibi)

q= İncelenecek olayın görülmeyiş sıklığı (1-p)

t= t- tablosundan, belirli güven düzeyinde (genellikle %95) "sonsuz" serbestlik derecesindeki değer (%95 için t- tablo
değeri=1.96' dır)

d (S)= Olayın görülüş sıklığına göre yapılmak istenen + sapma olarak simgelenmiştir.

19
19
 Örnek: 1
• Örnek: Bir bölgede, evli ve doğurgan çağdaki (15-49 yaşlar)
kadınların aile planlaması yöntemi kullanma boyutu
saptanmak isteniyor. Ancak bölgede, bu araştırma için
gerekli evren büyüklüğü bilinmiyor ve daha önce yapılan
çalışmalarda yöntem kullanma prevalansının %20 olduğu
belirleniyor.
• Bu bölgede aynı prevalansı %5 (0.05) sapma ile %95 güven
aralığında saptamak için kaç kadın seçileceği şöyle bulunur.

• p = 0.20, q = l-p=0.80, t = 1.96, S (d) = 0.05 alınarak:

• n= (1.96)2 (0.20 x 0.80) / (0.05)2 = 246 kadın seçilmelidir.

20
• Verilen örnekte eğer evrendeki kadın sayısı
biliniyorsa (N= 500) ve diğer değerler aynı ise
gereken örnek büyüklüğü şöyledir:
n= (N t² p q) / (d²(N-1)+ t² p q)

n= 500 (1.96)2 (0.20 x 0.80) / [(0.05)2 (500-1) + (1.96)2 (0.20 x 0.80)

= 165

21
 Örneklem büyüklüğünü saptamak için
formüller - 2
Parametre = Ortalama
Bir araştırmada herhangi bir özelliğin
(kan basıncı, hemoglobin değeri, boy, ağırlık
vb.) ortalaması saptanmak isteniyorsa evren
büyüklüğünün bilinip bilinmemesine göre
yine farklı formüller kullanılır.

22
23
 Örnek: 2
• Bir çocuk evreninde boy ortalamasını incelemek
istiyoruz. Evren standart sapmasının 6 cm (σ=6)
olduğu bilinmektedir. Bulacağımız ortalamanın ± 1
birim sapma (d=1) yapmasını istersek α=0,05
düzeyinde kaç çocuk seçmemiz gerekir?

n= [(1,96)² (6) ²] / (1) ²=138

çocuk seçersek bulacağımız ortalama %95 olasılıkla ± 1

sapma yapacaktır.

24
 Bu örnek için evrende 500 çocuk
olduğunu varsayalım (N=500)

n=[(500).(1.96)²(6)²] / [(1)²(500-1)+(1.96)²(6)²]=109

Çocuk araştırmaya alınırsa bulacağımız ortalama

%95 olasılıkla ± 1 sapma yapacaktır.

25
• Örneklem büyüklüğünün
belirlenmesi
Ancak bir araştırmada, araştırma sonuçları ile ilgili yüksek güçte
kararların alınabilmesi için gerekli olan örnek hacminin yüksek
güce sahip olması gereklidir.

Yüksek güce sahip bir örneklem belirlemek için ise düşük etki
büyüklüğü, yüksek güç ve düşük I.tip hata düzeyi gibi
parametrelere de gereksinim vardır.
Böylece yüksek güçte kararlar alınabilir. Bu nedenle örneklem
büyüklüğü hesaplamaları güç analizi parametreleri kullanılarak
yapılmalıdır.

26
• Güç analizi
Güç analizi, güvenirliği ve geçerliği yüksek olan araştırma planlamayı
ve araştırma sonuçlarının geçerli ve güvenilir olmasını sağlayan bir
yöntemdir.
Önsel (priori), deneysel (post hoc) ve uzlaşmacı (compromise) olmak
üzere üç çeşit güç analizi tanımlanabilir.
Önsel güç analizi, araştırma başlamadan önce güç analizinin
yapılmasını ifade eder.
Deneysel güç analizi çalışmanın sonunda yapılır ve çalışmanın
gücü hesaplanarak sonuçların anlamlı etkiye sahip olup olmadığı
belirlenir.
Uzlaşmacı güç analizi çok kullanılmayan, karmaşık ve uygulanması
güç olan ve araştırmanın gücü ile ilgili orta yol bulunmasını sağlayan
yöntemdir

27
• Güç analizi
Güç analizi ile örnek hacminin hesaplanmasında bazı temel bilgiler
1. Toplum parametreleri hakkında bilgi
N : Evren büyüklüğü, p: Evrende olayın gözlenme oranı, q= 1- p: Evrende
olayın gözlenmeme oranı, σ: Evren standart sapması,
2. Örnekleme sonuçlarının etki büyüklüğü : d: Etki büyüklüğü,
3. α ve β yanılma payı değerinin uygun olarak hesaplanması.: α=0.05, 0.01
ve 0.001 için 1.9616, 2.5758 ve 3.2905 değerleri,
4. Güven düzeyi (1-α)
5. İstatistiksel Güç (1- β)
6. Araştırma hipotezinin yönü
Kitabınızda evrenin 10.000’nin üzerinde olduğu, standart sapmanın bilindiği ,
birinci tip ve birinci/ikinci tip hatanın göz önüne alındığı durumlarda kullanılan
formüller örnek olarak gösterilmiştir. Formülleri ezberlemenize gerek yoktur.
Gerektiğinde kitaptan bakılabilir

28
 GÜÇ ANALİZİ İLE Örnek hacminin
hesaplanmasında 5 koşul:

1-Toplum parametreleri hakkında bilgi

2-Örnekleme sonuçlarının kesinliği
3-I.tip hata olasılığı ve II.tip hata olasılığı
değerlerinin optimal bir karar için uygun olarak
saptanması
4-Parametre tahminlerinin güven olasılığı(1-β)
5-İstatistiksel testin yönü

29
• Ancak bir araştırmada, araştırma sonuçları ile
ilgili yüksek güçte kararların alınabilmesi için
gerekli olan örnek hacminin yüksek güce sahip
olması gereklidir.
• Yüksek güce sahip bir örneklem belirlemek için
ise düşük etki büyüklüğü, yüksek güç ve düşük
I.tip hata düzeyi gibi parametrelere de
gereksinim vardır.
• Böylece yüksek güçte kararlar alınabilir. Bu
nedenle örneklem büyüklüğü hesaplamaları güç
analizi parametreleri kullanılarak yapılmalıdır.

30
• Değişik parametre tiplerine ve değerlerine, araştırma
düzenlerine, kesinlik kararlarına, I. tip hata ve II. tip hata
değerlerine göre örnek büyüklüğünün hesaplanmasında
yararlanılan çok sayıda program vardır.
• Bunlardan en yaygın kullanılan paketler;

• EGRET SIZ,
• EPIINFO,
• GPOWER,
• MINITAB 15,
• NCCS+PASS,
• STAT 8.0,
• STATA 8.0 ve
• STATISTICA 6.0 sayılabilir.

31
 Güç Analizinde Temel Hesaplamalar
Hipotez testlerinde karar verme belirli olasılıklara dayandırılır.
Bazen sıfır hipotezi gerçekte doğru olduğu halde red
edilebilir veya gerçekte doğru olan bir sıfır hipotezi kabul
edilebilir. Bu durum, karar verme de iki tip hata olabileceğini
belirtir.

• I. Tip Hata : Ho hipotezinin gerçekte doğru iken red

edilmesidir. I. tip hata ortaya çıkma olasılığı α ile
gösterilmektedir.

• II. Tip Hata: Gerçekte yanlış olan bir Ho hipotezinin yanlış bir
kararla kabul edilmesidir. II. tip hatanın ortaya çıkma olasılığı
β ile gösterilir.

32
 Kısaca, verilen bir istatistiksel karar için
aşağıdaki durumlar oluşabilir;
• Sıfır hipotezi gerçekte doğru olduğu halde, hipotez
testi sonucuna göre red edilmiştir. Bu durumda 1.
tip hata yapılmıştır. Bu hatanın olasılığı α 'dır.

• Sıfır hipotezi gerçekte doğrudur ve hipotez testi

sonucunda kabul edilmiştir. Bu durumda doğru
karar verilmiştir. Gerçekte doğru olan bir hipotezin
kabul edilmesi olasılığı (1- α)'dır.

33
• Sıfır hipotezi gerçekte yanlış olduğu halde
hipotez testi sonunda kabul edilmiştir. Bu
durumda II. tip hata yapılmıştır. Bu hatanın
olasılığı  dır.

• Sıfır hipotezi gerçekte yanlıştır ve hipotez

testi sonunda red edilmiştir. Bu durumda
doğru karar verilmiştir. Gerçekte yanlış olan
bir hipotezin red edilmesi olasılığı (1- )'dır.

34
Deneysel çalışmalarda örneklem büyüklüğü
• kan şekerinin düşürülmesinde fiziksel
aktivitenin etkinliğinin değerlendirildiği
çalışmada; toplumda kan şekeri görülme oranı
değil fiziksel aktivitenin kan şekerini düşürme
üzerindeki olası etki düzeyi belirlenmelidir.
GÜÇ ANALİZİ

35
• Örnekleme

ARAŞTIRMACILARIN;
Örnekleme alacağım birim sayısını belirledim. Şimdi bu birimleri
evrenden nasıl seçebilirim??????????
Sorusunu sorması gerekir

Araştırmanın konusu, amaç, soru/hipotez ve araştırma tipine göre

kullanılabilecek çok sayıda örnekleme yöntemi bulunmaktadır.
Örnekleme yöntemi ile seçim;
zaman, para, eleman ve malzeme tasarrufu sağlaması açısından
yararlı olmasına rağmen, riski yüksek ve gelişigüzel kullanıldığında
sakıncalı bir işlem olabilir.

36
• Örnekleme yöntemleri

37
• Olasılıklı örnekleme yöntemleri
Birimlerin örneğe seçilme işleminin olasılık kuralları ile yapıldığı
örnekleme türüdür
Araştırmacı, evrendeki her birimin örnekleme girme olasılığını tahmin
edebilir
Araştırmalarda sıklıkla kullanılan olasılıklı örnekleme yöntemleri
•Basit rastgele (Tesadüfî) örnekleme
•Sistematik örnekleme
•Tabakalı rastgele örnekleme
•Küme örnekleme
•Rastgele güzergâh örnekleme

38
 • Basit rastgele (Tesadüfî) örnekleme
Toplum hacminin 1000’den küçük (N<1000) ya da evrenin listelenme
olanağı olduğu ve birimlerin homojen olduğu toplumlarda uygulanan
bir yöntemdir.
Yöntemin uygulanması
Bu yöntem kullanılırken, evrendeki birimler önce listelenir ve
numaralanır. Daha sonra“Kura yöntemi” veya ‘Rastgele sayılar
tablosu’ kullanılarak örnekleme girecek elemanlar belirlenir
Araştırmacılar, daha önce oluşturulmuş rastgele sayılar tablosuna,
araştırma kitaplarından, ilgili internet sitelerinden ulaşabilirler ya da
EXCEL bilgisayar programındaki “S_SAYI_ÜRET” fonksiyonunu
kullanarak kendileri bir tablo oluşturabilirler

Bu yöntem hakkında kitabınızda ayrıntılı açıklama ve örnekler

verilmiştir. İnceleyiniz.

39
• liste
1. Ali……..
2. Ayşe
3. Esin
.
.
.
.
.268. mine
.
900.Fatma

40
 • Sistematik örnekleme

Basit rastgele örnekleme yöntemine benzer aynı zamanda listelenme

olanağı bulunan daha geniş evrenli çalışmalarda kullanılabilir. Hasta
dosyaları, hasta ya da işçi kayıtları, kayıt defterleri, öğrenci listeleri
gibi çok sayıda birim içeren kayıt sistemlerinin incelenmesinde,
Örneğin; büyük bir kentte ev seçimi, sokak seçimi, işyeri seçimi gibi
tercih edilmelidir
Yöntemin uygulanması
Seçim işlemlerinde öncelikle “Birimler arası uzaklık ‘k’ katsayısı”
hesaplanmalıdır. Bu katsayı, evren büyüklüğü (N) örneklem
büyüklüğüne (n) bölünerek bulunur ve kaç birimde bir birimin
örnekleme alınacağı saptanır

41
• Sistematik örnekleme: örnek
“Bir işyerinde çalışan bireylerin sağlık davranışlarını belirlemeye”
yönelik planlanan bir çalışmada; fabrikada bulunan 500 çalışandan
100 kişinin sistematik örnekleme yöntemi ile seçilmesi planlanıyor.
Aşağıdaki aşamalar izlenerek seçim işlemi yapılır.
Çalışanlar kimlik numaralarına göre listelenir.
k katsayısı; k= 500/100= 5 olarak hesaplanır.
Örneğe seçilecek ilk çalışan, ilk 5 kişi arasından kura çekilerek
(örneğin 3 olarak) belirlenir.
Listedeki 3. çalışandan başlamak üzere; 3+5=8.çalışan, ,8+5= 13.
çalışan……………..493+5=498. çalışan seçilerek 100 bireyi
kapsayan örneklem seçimi tamamlanır.
Bu yöntem hakkında kitabınızda ayrıntılı açıklama ve örnekler
verilmiştir. İnceleyiniz.
42
• Tabakalı Örnekleme

Tabakalı örnekleme, sınırları belirlenmiş bir evrende alt tabakalar

veya alt birim gruplarının var olduğu durumlarda kullanılır .

İncelenen değişken, deneklerin herhangi bir özelliğine göre değişiklik

gösteriyorsa (yaş, cinsiyet, sosyo-ekonomik, kültürel özellikler vb.)
veya bazı özelliklere göre evrenin daha ağırlıklı temsil edilmesi
isteniyorsa kullanılmalıdır.

43
• Orantılı tabakalı örnekleme:örnek

44
• Küme örnekleme

Bu yöntem genellikle
1. örneklemi oluşturan birimlerin çok geniş bir coğrafi alana yayıldığı
ve birimlere ulaşmanın seyahat giderleri ve maliyet açısından güç
olduğu durumlarda
2. evreni oluşturan birimlerin bilinmediği ve listelenmesinin olası
olmadığı durumlarda
kullanılır

Bu yöntem hakkında kitabınızda ayrıntılı açıklama ve örnekler

verilmiştir. İnceleyiniz.

45
 3.1.4- Küme Örnekleme Yöntemi
Pratikte sık başvurulan iki
aşamalı bir örnekleme
yöntemidir.
Toplumdaki birimler,
konumları ve yerleşim yerleri • ilk olarak;
– Evren belirli özelliğe göre
bakımından heterojen bir durumda iseler oluşmuş kümelere ayrılır.
tabakalama mümkün değildir. Kümeler genellikle coğrafi
bölgelere veya yerleşim
yerine göre (kasaba, köy,
Birimler; incelenen özellikler okul, fabrika vb. kurumlar)
bakımından karma bir durum gösteriyorsa tanımlanır.
örnek seçimi küme örneklemesi
yolu ile olur. • ikinci aşamada;
(Özdamar 2003) – İse yine önceden belirlenmiş
büyüklüğe ulaşacak biçimde
kümeler rasgele yöntemle
seçilir. (Tezcan 2006)

46
• Örneğin belli bir bölgede ilköğrenim çağındaki
öğrencilerin sağlık durumlarını araştırmak amacıyla
yapılacak bir küme örneklemesinde,

– ilk olarak, bölgede yer alan ilköğretim kurumlarının listesi

oluşturulur.
– Listede yer alan okullar birer birim (küme) olarak ele alınır
ve bu listeden öngörülen sayıda okul (küme) basit
rastlantısal örnekleme yöntemiyle seçilir.
– Seçilen her küme tam sayım yöntemiyle incelenir. (Dişçi 2008)

47
• Örneğin, Kocaeli ilinde tüberküloz prevalansı
saptanmak istendiğinde, önce Kocaeli ilindeki kentsel
alanlarda (merkezde ve ilçelerde) mahallelerin, sonra
kırsal alanlarda köylerin listeleri hazırlanır, daha sonra
buralardan gerekli sayıda ve büyüklükte küme
(mahalle ve köy) seçilir.

• Eğer bu mahalle ve köyler örneğe gerekenden daha

büyükse, bunların içinde de alt kümeler (bloklar)
oluşturularak üçüncü aşamada bunlar seçilir (Tezcan 2006).

48
 Küme Örnekleme

Derince İzmit

Başiskele
Kartepe
49
• Çok aşamalı küme örnekleme
yöntemi:örnek

“Türkiyede açık kalp ameliyatı olmuş hastaların günlük yaşam

aktiviteleri” başlıklı bir çalışmada
Örneklem çerçevesi 5000 hasta olarak belirlenmiştir.
Bu amaçla, öncelikle açık kalp ameliyatı yapılan hastaneler
belirlenmiş ve listelenmiştir.
Bu listeden dört hastane olasılıklı olarak seçilmiştir.
Her hastanedeki açık kalp ameliyatı olmuş hastalar listelenmiş
ve bu listeden sistematik örnekleme ile 5000 hasta örnekleme
seçilmiştir.

50
• Rastlantısal Güzergah Örnekleme
Bu örnekleme yöntemi, bireyleri yaşadıkları ortamda (ev, işyeri vb.)
değerlendirmeyi amaçlayan geniş evren araştırmalarında tercih
edilebilecek olasılıklı örnekleme yöntemlerindendir. Genellikle birim,
bireylerin adresleridir.

Bu yöntem hakkında kitabınızda ayrıntılı açıklama ve örnekler

verilmiştir. İnceleyiniz.

51
• Petrowski, Paul, Albani & Brähler (2012), Alman
Bireylerde Kronik Stres Ölçeğinin Psikometrik
Özellikleri
Örneklemi, bir bölgede yaşayan ve 14-99 yaşları
arasında olan 2339 birey oluşturmuştur. Bireyler
ile evlerinde görüşme yapılmış ve bireylerin
evlerine araştırmacıların belirlediği seçim
kriterleri ile ulaşılmıştır.
YÖNTEM NEDİR?
52
• Olasılıksız örnekleme yöntemleri
Birimler örnekleme raslantısal olmayan yöntemlerle seçilir
Birimlerin örneğe girme şansı eşit değildir
Örneklemden elde edilen sonuçlar evrene genellenemez
Nicel araştırmalarda sıklıkla kullanılan olasılıksız örnekleme
yöntemleri :
•Gelişigüzel örnekleme
•Kota Örneklemesi
•Amaçlı /Yargısal Örnekleme

53
 • Gelişigüzel örnekleme
•Araştırma konusu için en uygun kişileri seçme işlemidir. Kazasal
örnekleme olarak da adlandırılmaktadır.
• Örnekleme yöntemlerinin en zayıf biçimidir ve hedeflere ulaşmada
araştırmacı için kolay bir yöntem olduğu için hemşirelik
araştırmalarında sıklıkla kullanılır.
•Genellikle basit rastgele örnekleme yöntemi ile karıştırılır. Bu
yolla seçilen örneklemin evreni temsil yeteneği yoktur
•Örneklem seçimi sırasında yan tutma riski vardır ve elde edilen
sonuçlar yanlış olabilir
Bu yöntem hakkında kitabınızda ayrıntılı açıklama ve örnekler
verilmiştir. İnceleyiniz.

54
• Kota örnekleme
Olasılıksız örnekleme yöntemleri içinde diğerlerine oranla evreni
temsil gücü daha yüksek olan bir yöntemdir.
Araştırmacı örneklemin evreni temsil gücünü artırabilmek için, evren
hakkında araştırma konusuna uygun bazı bilgileri kullanır.
Orantısız tabakalı örnekleme yöntemi ile karıştırılabilir, ancak
birbirlerinden farklıdır. Ortak nokta her iki yöntemde de evren,
tabakalara bölünür. Ancak, sonraki aşamalarda kota örnekleme de
rastlantısal olmayan yöntemler kullanılır

Bu yöntem hakkında kitabınızda ayrıntılı açıklama ve örnekler

verilmiştir. İnceleyiniz.

55
• Amaçlı örnekleme

Bu örnekleme yöntemine yargısal örnekleme yöntemi de denir.

Örnekleme de temel kural evrenin tamamını temsil edecek nitelikte
bir örneklem seçmek olmasına rağmen, bazı durumlarda araştırmacı,
araştırmanın konusu ve değişkenlerini göz önüne alarak ve kendi
kişisel bilgi ve deneyimlerini de kullanarak örneklemi kendisi
belirleyebilir.

Bu yöntem hakkında kitabınızda ayrıntılı açıklama ve örnekler

verilmiştir. İnceleyiniz.

56
 ÖRNEK
• Yılmaz, Özsoy & Ardahan (2008), Annelerin Sünnet Hakkındaki
Davranış Ve Bilgi Düzeylerinin İncelenmesi
• Bu çalışmada, araştırmanın evrenini 0-12 yaş erkek çocuğa sahip 290
anne oluşturmuştur. Örneklem ise 165 birey olarak belirlenmiştir. Ev
Halkı Tespit Fişlerinden yaralanılarak evrene giren anneler, sıra numarası
verilerek listelenmiş ve bu listeden 165 birey ?????????kullanılarak
seçilmiştir.

57
• “Bir işyerinde çalışan bireylerin sağlık
davranışlarını belirlemeye” yönelik planlanan
bir çalışmada; fabrikada bulunan 500
çalışandan 100 kişi NASIL SEÇİLEBİLİR?

58
• Kır ve ark. (2013), Erlerde Obezite
Prevalansının Ve Etkileyen Faktörlerin
Saptanması
• Bu çalışmada, evreni 3105 er oluşturmuştur.
Örneklem sayısı 777 BELİRLENMİŞ
• NASIL SEÇİLMELİ?

59
• 500 kişilik evrenden 100 kişinin
örnekleme seçilmesi planlanan bir
çalışmada, eğitim düzeyine göre; ilk,
orta, lise, üniversite ve lisans üstü
eğitim alanlar olmak üzere beş tabaka
belirlenmiştir. Tabakalardaki denek
sayısı sırasıyla; 150,75,50,100,125 dir
• ORANTILI SEÇİM?
• ORANTIISZ SEÇİM?
60
• Sezgin (2012), Yoğun Bakım Ünitelerinde Çalışan
Hemşirelerin Kas İskelet Sistemi İle İlgili Sağlık Sorunları
ve İlişkili Faktörler
• Çalışma evreni, İstanbul ilindeki tüm hastanelerde çalışan
1515 erişkin yoğun bakım hemşiresidir. Örneklem sayısı,
ilgili örneklem büyüklüğü formulü ile 300 yoğun bakım
hemşiresi olarak belirlenmiştir. Tabakalar hemşirelerin
çalıştıkları hastanelere göre; devlet, üniversite ve özel
hastaneler olarak belirlenmiştir.
• ORANTILI SEÇİM?

61
• Shakeri ve ark.(2013), Iran Mashad’da
Hepatit C Prevelansı: Bir Toplum Temelli
Çalışma
• Bu araştırmada, Mashad kentinde bulunan
3870 çalışan birey örneklemi oluşturmuştur.
Veriler 9 ay da toplanmıştır.
• YÖNTEM NE OLABİLİR?

62
• Petrowski, Paul, Albani & Brähler (2012), Alman
Bireylerde Kronik Stres Ölçeğinin Psikometrik
Özellikleri
• Örneklemi, bir bölgede yaşayan ve 14-99 yaşları
arasında olan 2339 birey oluşturmuştur. Bireyler ile
evlerinde görüşme yapılmış ve bireylerin evlerine
araştırmacıların belirlediği seçim kriterleri ile
ulaşılmıştır.
• YÖNTEM NEDİR?

63
• Bir hastaneye kalp hastalığı nedeniyle yatan
bireylerin öz bakım gücünü belirlemek amacı ile
planlanan çalışmada; hastaneye bir yıl içinde kalp
hastalığı nedeniyle 1000 hasta yattığı belirlenerek,
örneklem sayısı 200 kişi olarak belirlenmiştir.
Çalışmada cinsiyet değişkeni önemli görüldüğü için
cinse göre 2 tabaka tanımlanmıştır. Bu durumda,
• YÖNTEM NEDİR?

64
 ÖRNEK
• Yılmaz, Özsoy & Ardahan (2008), Annelerin
Sünnet Hakkındaki Davranış Ve Bilgi
Düzeylerinin İncelenmesi
Bu çalışmada, araştırmanın evrenini 0-12 yaş
erkek çocuğa sahip 290 anne oluşturmuştur.
Örneklem ise 165 birey olarak belirlenmiştir. Ev
Halkı Tespit Fişlerinden yaralanılarak evrene
giren anneler, sıra numarası verilerek listelenmiş
ve bu listeden 165 birey ?????????kullanılarak
seçilmiştir.

65
• “Bir işyerinde çalışan bireylerin sağlık
davranışlarını belirlemeye” yönelik planlanan
bir çalışmada; fabrikada bulunan 500
çalışandan 100 kişi NASIL SEÇİLEBİLİR?

66
• Kır ve ark. (2013), Erlerde Obezite
Prevalansının Ve Etkileyen Faktörlerin
Saptanması
• Bu çalışmada, evreni 3105 er oluşturmuştur.
Örneklem sayısı 777 BELİRLENMİŞ
NASIL SEÇİLMELİ?

67