Bilim nedir?

Bilim
• İnsanın en önemli özelliği çevresinde olup bitenleri
anlamlandırmaya çalışmasıdır
• Bu özellik;
• Yaşama kabiliyeti
• Çevresini düzenleme şansı
• Teknolojik ürün
• Gördüğümüz ve kullandığımız bütün ürünler bilimsel
düşünce sistemimizin nihai ve faydacı ürünleridir
Bilim nedir?
• Köken olarak ‘logos’ kavramı olup bu sistem bugün bilim
dediğimiz sistemin adıdır.
• Bilim, yaşadığımız evrendeki olup bitenleri anlama ve
anlamlandırma işlevidir.
• Din
• İdeoloji
• Sanat
• Bilimsel yöntemin diğer süreçlere üstün kılan yönleri
bulunmaktadır.
 Bilim nedir?
“İçerdiği ifadeler, gözlem raporlarını oluşturan ifadelerle yanlışlanabilecek düşünce
sistemlerinin tamamına verilen addır.”
Karl R. Popper (20.yy filozof)

• Popper’e göre genel ifadeleri doğrulamak için sonsuz sayıda gözlem yapılmalıdır.
(Olanaklı mı?)

• Genel ifadeyle çelişen tek bir gözlem olursa o genel ifadeyi yanlışlayabiliriz. Bu bilimin
çalışma yöntemidir.
• Bilimsel düşüncenin sanat, din ya da ideolojiden farkı da buradadır.
• Bilim dışındaki düşünce sitemlerindeki ifadelerin yanlışlanmasına ihtiyaç
bulunmamaktadır. Bu ifadelere inanılır ve her koşulda bu ifadelerin gereği yapılmaya
çalışılır.
Bilim
• Bilim olgu-kuram ekseninde gelişen çok yönlü kompleks bir eylemdir.

• Bilgi edinme etkinliği yanında eylem yönü gözden kaçmamalıdır.

“Bilimsel Araştırma” gibi tanımlamalar olayın bu yönünü
göstermektedir.

• Popper, “Bilimsel Araştırmanın Mantığı” isimli eserinde, bilim

insanının görevini; “önermeler ileri sürmek ve bunları sistemli
biçimde sınamak” olarak tanımlamaktadır.

Karl Raimund Popper. Bilimsel Araştırmanın Mantığı (Çev: İlknur Aka-İbrahim Turan). Yapı Kredi Yayınları. 2005, İstanbul.
Bilgi?
• İnsan doğa içinde canlı ve cansızlar hakkında veri toplar, biriktirir ve aktarır.
Yaptığı sadece veri toplamak ve biriktirmekle sınırlı değildir. Günlük
yaşantısını da bu veriler ışığında planlar ve yürütür.
• Biriktirdiği bu nesnelere simgeler yükler; böylece nesneler dünyasının
yanında simgeler dünyasında da yaşar. Nesnelere yönelik olarak yarattığı bu
simgeleri öncelikle belleğine depolar

Bilgi, nesneler ve olgular dünyasının insan zihnindeki simgesel kodlarıdır.

Bilgi
• İnsan beyninin düşünce yapısı sadece nesnelerle tanımlanmış
simgelerle sınırlı değildir. İnsanoğlu nesneler kadar simgeler üzerinde de
düşünür ve çoğu zaman evrende karşılığı olmayan simgeler yaratır ve
onlar hakkında bilgi biriktirir.

• Bilgi üretimi insan tarafından bir emek etkinliği gösterilerek

üretilmektedir. Bu etkinlik, bedensel çalışma ile birlikte zihinsel
faaliyetler ve bunların sonucu olarak “maddesel ve simgesel araçlar”ın
birlikte kullanımı ile gerçekleşmektedir.
Bilim
• Bilimin sadece nesnel ve simgesel boyutları yoktur. Değer yargısı ve
doğrudan duygusallık içeren boyutları da bulunmaktadır.
• Bilimin çoğunlukla düzenli ve güvenilir bilgi olarak tanımlanması ise
yüzeysel bir yaklaşımdır.
• Kuşkusuz bilime güvenilir bilgi kaynağı olarak bakılabilir; ancak bilim
etkinliğinin özü üretilen bilgiden çok üretme yönteminde
yatmaktadır.
• Bilim özünde olgusal dünyaya ait gerçeği açıklamaya yönelik bilişsel
bir arayış sürecidir.
Bilim
• Bilimin en önemli yönü, dogmaların olmamasıdır. Bilimin sınırları içinde her şey ve
herkes tartışılabilmektedir.

• Bilim tutarlılık ölçütüne bağlı bir sınama-yanılma, yanılgıyı ayıklama süreci

içermektedir.
• Ussal eleştiriye kapalı yaklaşım ya da görüş bilim sınırları içinde yeri yoktur.
• Bilimsel metodoloji sınırları içinde her soruyu sormak sadece bilim insanının hayal
gücüne ve ilgisine bağlıdır.
Bilim
• Kalıplara sıkışarak kabul görmüş olan bilimsel varsayımların değişimi
bazen çok zor olabilmektedir.
“Semmelweis refleksi”
• Dr. Ignaz Philip Semmelweis kliniğinde anne ölümlerinin doktorların
ellerini yıkamadan doğuma girmeleri ile ilişkili bulduğunda,
kliniğinden kovulmuş ve dönemin saygın bilimsel dergilerinden
“Wiener Medizinische Wochenzeitschrift”in editörü bir makalesinde
“klorlu su ile el yıkama saçmalığının durdurulması gerektiğini”
yazmıştır.
• Semmelweis Refleksi bilim tarihine, “bilimsel kanıtların herhangi bir
sorgulama ve değerlendirme yapılmaksızın elinin tersiyle bir yana
itilmesi biçimindeki davranışlar” olarak geçmiştir.
Bilimsel Yöntem

“İtiraf etmemiz gerekirse; aslında hiçbir şey bilmiyoruz, ama

bulmacayı çözüyoruz.”
Karl R. Popper
Bilimsel Yöntem
• Yöntem (method);
• Hem eylemsel hem de zihinsel bileşenleri bulunan dinamik süreç
• Kullanılacak araçların saptanmasını ve organizasyonunu içerir.
• Teknik kavramını kapsar ve ona pratik bir anlam verir.

• Teknik (technique), sonuç elde etmek için kullanılan yöntem

yardımıyla seçilen ve organize edilen araçlardır.
Bilimsel Yöntem Süreci
• 1.Aşama: Sorun oluşturan durumun farkında olunması ile başlar. Bu
aşamada nelerin öncelikli sorun olarak algılanacağı araştırmacının
duyguları, duyumları, algıları, düşünceleri yargıları gibi birçok öznel
durumundan etkilenmektedir
• 2.Aşama: Sorunun kavranması ve sistematize edilmesi aşamasıdır.
Sorun incelenir ve ardından sorun birlikte bulunduğu öteki
sorunlarla ilişkileriyle birlikte, gelişme ve değişme sürecini de
kapsayacak şekilde değerlendirilir. Evrende var olan her şey birbiri
üzerinden etkileşim halinde ve dönüşüm içindedir. Sorun ancak bu
noktadan görülebilirse kavranabilir ve sistematize edilir. Değişiklikler
ve ilişkiler rastlantısallığı da içermektedir.
Bilimsel Yöntem Süreci
• 3.Aşama: Hipotez (varsayım) oluşturulur. Hipotez kelimesi Türkçe karşılığı
varsayımdır. Bir olayla karşılaşırız ve ona bir açıklama getiririz. Olayın öyle
olduğunu varsayarız. Bilim de bu noktadan sonra başlar. Varsayımımızı gerçeklik
karşısında sınarız. Deneye tabi tutarız. Açıklamamış gerçeklikle uyuşuyorsa
varsayımımız doğrulanmış olur. Tabii ki her zaman yanlışlanma ihtimalleri saklıdır.

• 4. Aşama: Bu aşamada hipotezlerin nasıl test edileceğine karar verilir. Bunun için
gerekli olan araştırma yöntemi belirlenir. Bunun için araştırma yönteminin
gözlemsel araştırma tekniklerinden mi yoksa deneysel araştırma teknikleri
bölümünden mi seçileceğine karar verilir. Karar vermemizi belirlediğimiz ulaşmak
istediğimiz amaç çerçevesindeki hipotez sağlar
Bilimsel Yöntem Süreci
• 5. Aşama: Veri toplama tekniğinin belirlenmesi aşamasıdır. Bunun
belirleyicisi ise bir önceki aşamada karar verilmiş araştırma tekniğidir.
Araştırma tekniğine uygun veri toplama yöntemleri belirlenir.

• 6. Aşama: Bu aşamada veri toplama işlemi yürütülür

• 7. Aşama: Bu aşamada ise toplanan verilerin analizi yapılır

Bilimsel Yöntem Süreci
• 8. Aşama: Sonuçların yorumlandığı aşamadır

• 9.Aşama: Rapor (tez, rapor, makale, bildiri vb) yazım aşamasıdır.

Rapor yazımı son bölüm olarak görünmekle birlikte, aslında ara
aşamadır. Çünkü bilimsel yöntem birbirine bağlı olaylar sürecidir. Her
olgu sonucu bir diğeri ile bağlantılı ve muhtemelen onun nedenidir.

Bu son iki aşama da bilim insanının öznelliğinden etkilenebilir. Ancak

bu öznellik nesnel ölçümlerle elde edilmiş sonuçlarda herhangi bir
etkileşim içinde bulunmayacaktır.
Teşekkürler