Bilimsel Araştırma ve

Sunum Teknikleri
Araştırma
Yöntem ve Modelini Belirleme
«Proje fikrinin hayata geçirilmesi için kurgulanan çözüm, izlenen yol,
kullanılan araç, teknik ve metotlar bu bölümde açıklanmalıdır. Proje
çıktılarının doğrulanması veya geçerli kılınması için yürütülen faaliyetlerin de
anlatılması beklenilir.»
Bu aşamada, araştırmanın türüne göre, verilerin nasıl elde edileceği ve
bu süreçte uygulanması gereken esaslar, bilimsel metotlarla gerçekleştirilir.

TüBĠTAK 2242 ÖNCELĠKLĠ ALANLARDA ÜNĠVERSĠTE ÖĞRENCĠLERĠ PROJE YARIġMASI –yazım klavuzu
Araştırma
Yöntem ve Modelini Belirleme
• Araştırma türleri kendi içerisinde farklı şekillerde sınıflanabilmekle birlikte temel olarak su
şekildedir;
• 1. Araştırma düzeyine göre;
a. Kuram üreten araştırmalar –Temel araştırmalar
b. Teknoloji üreten araştırmalar –Uygulamalı araştırmalar
Temel Araştırmalar: Mevcut bilgi veri tabanını genişletmek ve bilinmeyenleri ortaya
çıkarmak amacıyla yapılır.
Uygulamalı Araştırmalar: İşlemsel türde araştırmalar daha çok Ar-Ge olarak bilinen
iyileştirici ve problem çözücü türde araştırmalardır
Araştırma
Yöntem ve Modelini Belirleme
• 2. Araştırmanın amacına göre
a. Nitel araştırmalar: Nedir?-Nasıldır?- Ne şekildedir? sorularına cevap ararız
b. Nicel araştırmalar: Ne kadar? – Ne miktarda?- Ne sıklıkla? – Ne kadar yaygın?
sorularına cevap ararız
3. Veri Toplama yöntemine göre
a. Anket yöntemi b. Gözlem yöntemi c. Görüşme yöntemi
d. Deney yöntemi e. Tarama yöntemi f. Belgesel tarama
g. Bilgi tarama
 Araştırma
Yöntem ve Modelini Belirleme
Bilimsel araştırmalar pek çok şekilde sınıflandırılabilir
• 1. Veri toplama tekniklerine göre • 3. Zamanla ilişkisine göre

• Gözlemsel • Retrospektif
• Prospektif
• Deneysel
• Kesitsel
• 2. Nedensellik ilişkilerine göre
4. Uygulandığı ortama göre
• Tanımlayıcı • Klinik
• Çözümleyici • Laboratuvar
• Toplum Tanımlayıcı Araştırmalar

Çaparlar, C. Ö., & Dönmez, A. (2016). Bilimsel Araştırma Nedir, Nasıl Yapılır?. Turk J Anaesthesiol Reanim, 44, 212-8.
Verilerin Toplanması ve Analizi
• Araştırma yöntemini ve analiz yöntemini belirledikten sonra, araştırmamız
için gerekli veriyi toplamaya başlayabiliriz.
• 1. Veri toplama araçları
a. Veri Toplama Aracını Belirleme
b. Veri Toplama Aracını Oluşturma
c· Veri Toplama Aracını Deneme (Ön Uygulama )
d· Geçerlik Çalışmaları(Faktör Analizi)
e. Güvenlik Çalışmaları (Uzman Görüsü Alma
Verilerin Toplanması ve Analizi

• 2. Veri toplama
a. Belirlenen örneklemden belirlenen bilimsel yöntemleri kullanarak
gerekli verilerin toplanması sürecidir.·
b. Veri toplama için geliştirilen araç kadar veri toplamada
kullanılan yöntem de önemlidir
Verilerin Toplanması ve Analizi

• 3. Evren ve örneklem
a· Evren: Araştırma sonuçlarının genelleneceği hedef kitle, nüfus
veya büyüklüğü ifade eder.·
b Örneklem: Hedef kitleyi (evren) temsil özelliğine sahip, bilimsel
yöntemlere uygun olarak seçilmiş, araştırmacı tarafından üzerinde çalışılan
grubu ifade eder
 Verilerin Toplanması ve Analizi

«Verilerin elde edildiği kaynağın tamamına evren veya toplum,

belli kurallara göre belli bir evrenden seçilmiĢ, seçildiği evreni iyi temsil ettiği
kabul edilen küçük gruba örneklem,
toplumun veri toplanan özelliklerine değiĢken,
toplumun tamamından veri toplanmıĢsa buna parametre denir.
Toplumun tamamı yerine örneklem üzerinde çalışmak daha kolay ve daha
az maliyetlidir. «

Çaparlar, C. Ö., & Dönmez, A. (2016). Bilimsel Araştırma Nedir, Nasıl Yapılır?. Turk J Anaesthesiol Reanim, 44, 212-8.
Örneklem

• 1. Örneklem seçimi; Hedef kitleyi temsilen örneklem belirleme sürecinin değişik

yolları vardır. Önemli olan husus seçilen örneklemin hedef kitle veya evreni
mümkün olduğunca iyi bir şekilde yansıtabilmesidir.
• Örneklem türleri;
a. Eleman Örnekleme:
-Basit tesadüfi örnekleme
-Tabakalı örneklem
b. Küme Örnekleme:
-Oransız küme örnekleme
-Oranlı küme örnekleme
Değişken Türleri

• Bağımlı Değişken: Veri toplanan kişinin yas, cinsiyet, milliyet, eğitim,

meslek gibi önemli farklılıklarını gösterir.
• Bağımsız Değişken: Veri toplanan kişinin bir konu hakkında görüş,
kanaat ve değerlendirmelerini gösterir. Araştırmalarda genellikle bağımsız
değişkenlerden elde edilen veriler değerlendirilir.
• Kontrol Değişkeni: Araştırma boyunca sonuçları etkilemesinin önlenmesi
amacıyla sabit tutulan değişkendir
Değişken Türleri

• Örneğin: İletkenin boyunun ampul parlaklığına etkisinin incelendiği bir

araştırma düşünelim. Bu deneyde bağımsız değişken yani bizim
değiştirdiğimiz iletkenin boyu, bağımlı değişken yani bağımsız değişkene
bağlı olarak değişen ampul parlaklığı, kontrollü değişken ise iletkenin cinsi
ve kesitidir
Değişken Türleri

• Örneğin: üniversite birinci sınıf öğrencilerinin cinsiyetlerinin fizik

laboratuvarına yönelik tutumlarına ve fizik dersi başarılarına etkilerinin
incelendiği bir araştırma düşünelim. Bu araştırmada bağımsız değişken
cinsiyet; bağımlı değişken fizik laboratuvarına karşı tutum ve fizik dersi
başarısı; kontrol değişkeni ise sınıftır
 Değişken Türleri
Öncelikle değiĢkenin tipi belirlenmelidir.
DeğiĢkenler kategorik (nitel, sayısal olmayan) veya numerik (nicel, sayısal)
olarak sınıflandırılır.
Kategorik değiĢkenlerde, her birey özelliklerine göre sınıflandırılır. Kategorik
değiĢkenler nominal (atanmıĢ) ve ordinal (sıralı) olarak gösterilir.
Nominal değiĢkenlerde hangi kategorinin önce geleceği araĢtırmacının
tercihine bağlıdır.
Örnek; kadın katılımcıya 1, erkek katılımcıya 2 ya da tersi. Ordinal (sıralı)
değişken türü ise; küçükten büyüğe doğru ya da büyükten küçüğe doğru
sıralanır.
Çaparlar, C. Ö., & Dönmez, A. (2016). Bilimsel Araştırma Nedir, Nasıl Yapılır?. Turk J Anaesthesiol Reanim, 44, 212-8.
 Araştırma Hipotezinin Kurulması

• Hipotez, en basit haliyle bir iddiadır.

• Bilimsel hipotez ise bu iddianın bilime uygun olanıdır. Yani yanlışlanabilirlik
özelliğine sahip, üzerine düşünülmüş, doğru mantıksal bağlantılar kurulmuş
iddialara bilimsel hipotez diyebiliriz. Hipotezler testler sonucunda yanlışlanabilirler.
Ancak test ile doğrulanamazlar. Çünkü test onaylama değil, çürütme yöntemidir.
• •Hipotez, bilimde elde olan bir soruna karşı sunulan geçici bir çözüm varsayımıdır.
Araştırma Hipotezinin Kurulması

• Hipotezler teoriyi tasarlarken kullanılan varsayımsal tahminlerdir.

• Bir hipotez, iki veya daha fazla değişken arasındaki ilişkinin varsayımsal bir
ifadesidir. (Kerlinger, 1956)
• Hipotez, bağımsız ve bağımlı değişken arasındaki ilişkiyi açıklayan resmi bir
ifadedir.
• Bir araĢtırma sorusu esasen hipotezin soru halidir.
Araştırma Hipotezinin Kurulması- Örnek

• Yeni bir ilacın klinik denemesinde, sıfır hipotezi, yeni ilacın mevcut ilaçtan
ortalama olarak daha iyi olmaması olabilir.
• – H0 yazalım: ortalama iki ilaç arasında fark yoktur.
• – Alternatif hipotez şudur: Yeni ilaç, mevcut ilaca kıyasla, ortalama olarak
farklı bir etkiye sahiptir.
• – H1 yazalım: iki ilacın farklı etkileri vardır, ortalama olarak. Yeni ilaç mevcut
ilaçtan ortalama olarak daha iyidir.
Araştırma Hipotezinin Kurulması- Örnek

• Çalışanların iş performansı ile spor aktivitesi arasında ilişki yoktur/ vardır.

(H0/H1)
• Bağımlı değişken: Spor aktivitesi Bağımsız değişken: İş performansı
• Bağımlı değişken veri türü: Ölçümsel
• Bağımsız değişken veri türü: Ölçümsel
 Verilerin Analizi

Araştırmada elde edilen verilerin hangi istatistiksel yöntemlerle analiz

edileceğine karar vermek oldukça önemlidir.
«Bir araĢtırmacı, kategorik (nominal), sırasal (ordinal), aralık (interval) ve
oran (ratio) ölçekler olmak üzere dört farklı ölçekte veri toplayabilir. «

Kökdemir, D., Demirutku, K., Çırakoğlu, O. C., IĢın, G., Muratoğlu, B., Sayın, P., & Yeniçer, Z. (2004). Akademik yazım kuralları kitapçığı.
 Verilerin Analizi

• 1. Betimsel ve tarama türü araştırmalarda frekans, yüzde ve aritmetik

ortalama gibi genel eğilim ve dağılım ölçüleri kullanılır.
• 2. Gruplar arası desenlerde bağımlı değişken üzerinde etkisi gözlenecek
değişken sayısının tek veya çok olmasına göre t-testi, tek yönlü varyans
analizi veya diğer ANOVA ve MANOVA türleri kullanılır.
«Kategorik değiĢkenlere parametrik olmayan analiz yöntemleri
uygulanırken, sürekli değiĢkenlere parametrik analizler uygulanır. «

Kökdemir, D., Demirutku, K., Çırakoğlu, O. C., IĢın, G., Muratoğlu, B., Sayın, P., & Yeniçer, Z. (2004). Akademik yazım kuralları kitapçığı.
Verilerin Analizi

• Günümüzde, çok çeşitli istatistiksel analiz paket programları mevcuttur.

Bunlardan bazıları;
• SPSS
• Minitab
• R